طرح تدوین نظام جامع فناوری اطالعات و ارتباطات مدیریت شهری تهران

عنوان مقاله: به سوی هوشمند شدن شهر تهرانمحدودیت ها و چالش ها

نویسندگان: امین رحمان زاده

آصف نیسی میناییحسن حقیقی

amin.rahmanzade@gmail.comasaf.minaei@gmail.comh_haghighi@sbu.ac.ir

دانشگاه شهید بهشتیدانشکده مهندسی و علوم

کامپیوتر

2صفحه رئوس اصلی مطالب

مقدمه•

محدودیت ها و چالش های سیاسی، حقوقی و قانونی•

محدودیت ها و چالش های اجتماعی و فرهنگی•

محدودیت ها و چالش های مالی و اقتصادی•

محدودیت ها و چالش های فنی•

محدودیت ها و چالش های حمل و نقل و ترافیک•محدودیت ها و چالش های محیط زیست، بهداشت و •

سالمت

3صفحه مقدمه

در هر پروژه فناوری اطالعات، تعیین محدودیت ها و چالش های اجرای طرح از اقدامات اولیهدر مراحل مطالعاتی به شمار می رود.

تنظیم اهداف، سیاست ها و مزایای هدف گذاری شده طرحتعیین محدوده طرح)تعیین مخاطرات طرح و پیش زمینه تهیه طرح مدیریت ریسک پروژه )در فاز دوم طرحپیشنیاز تعیین مولفه های راهبردی طرح پیشنیاز تعیین نقش و وظایف ذی نفعان و مشارکت کنندگان در فازهای برنامه ریزی، توسعه و اجراتعیین و تنظیم زیرساخت مناسبتعیین و اولویت بندی طراحی، توسعه و اجرای سرویس ها

توجه به در هم تنیدگی مباحث مختلف در حوزه محدودیت ها و چالش ها

4صفحه

محدودیت ها و چالش های سیاسی، حقوقی و قانونی

فقدان مدیریت یکپارچه شهری برخالف بسیاری از شهرهای جهان، مدیریت شهری در تهران در اختیار یک نهاد یا سازمان یگانه

نیست اختیارات و ابزارهای قانونی محدودحضور تعداد زیادی از نمایندگان از یک صنف خاص در شورای شهرمدیریت حمالت تروریستی و سایبری، حوادث غیرمترقبه و بالیای طبیعی

طرح پدافند عاملطرح پدافند غیرعامل

فقدان دیدگاه کالن شهری در برنامه ریزی، اجرا و نظارت در نبود مدیریت یکپارچه شهری، فقدان دیدگاه کالن شهری در تمام ابعاد قانون گذاری، برنامه

ریزی، تصمیم گیری، اجرا، نظارت و ارزیابی نیز اتفاق می افتدوجود تفکر سیلویی عدم وجود نهادی تصمیم گیرنده که از مشروعیت و قدرت اجرایی الزم در تصمیم گیری بین سازمان

ها برخوردار باشد، سبب شده که سازمان ها به طور منفک و در برخی موارد به طور موازی به تصمیم گیری بپردازند

در حوزه حمل و نقل شهری و ترافیک:

سازمان حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران•شرکت کنترل ترافیک•شرکت کنترل کیفیت هوا•راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی تهران بزرگ•سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران•شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه•شرکت مترو•اداره کل راه و ترابری استان تهران•سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای•

6صفحه

محدودیت ها و چالش های سیاسی، حقوقی و قانونی

نیاز به اصالح در روش ها و ساختار سازمانینیاز به اصالح در ساختار سازمانی در صورت تصویب برخی خدماتنیاز به جلب رضایت و موافقت سازمان باالدستی در رابطه با اصالحعدم وجود شفافیت در امور و فرآیندهامقاومت افراد در سازمان در مقابل تغییر

وجود ذی نفعان مختلف با اهداف مختلفمشاوران، توسعه دهندگان و پیاده سازانسیاست مدارانمدیران شهریبرنامه ریزان شهریسازمان های مردم نهادمراکز علمی و دانشگاهیشهروندان

تالش برای جلوگیری از بروز تناقض میان اهداف و یا مدیریت آنها

7صفحه

محدودیت ها و چالش های سیاسی، حقوقی و قانونی

عدم تمایل دستگاه ها و نهادها برای به اشتراک گذاری اطالعات و دانش به اشتراک گذاری اطالعات و قرار دادن داده های باز در اختیار سایرین از اصول اساسی توسعه

شهر هوشمند است.عدم تناسب نظام اداری فعلی با باز بودن اطالعات

یکی از اهداف اصلی در توسعه شهرهای هوشمند، انتقال بار ارائه خدمات از دوش مدیریتشهری به کسب وکارهای خصوصی است

دولت باید تنها نقش محرک اولیه، تسهیل کننده امور و پشتیبان را داشته باشد.این موضوع، مستلزم باز بودن اطالعات استبا وجود نظام اداری فعلی این کار چندان ساده نیست

8صفحه

محدودیت ها و چالش های سیاسی، حقوقی و قانونی

محدوده شهر تهران مساحت شهری تهران تعیین شده است و تجاوز از آن محدوده برای انجام ساخت وسازهای شهری

غیرقانونی است ،این محدودیت شامل قرار گیری تجهیزات مربوط به مدیریت شهری )شامل سنسورهاActuator ها

و ...( در شهر هوشمند نیز می شودضرورت توجه به شایسته ساالری و مدیریت کارفرمایی

استفاده از متخصصین امر ضروری استاین موضوع تح�قق نمی یابد مگر بر اساس شایسته ساالری و تحویل برخی اختیارات به افراد متخصص امرترجیح روابط بر ضوابط و ایجاد چالش های بزرگ

کاهش تصدی گری مدیریت شهریداشتن نقش نظارتیاستفاده از برونسپاری

9صفحه

محدودیت ها و چالش های سیاسی، حقوقی و قانونی

برخی محدودیت های ویژه کشورشامل تحریم ها، مسائل امنیتی مانند جداسازی شبکه ها و غیره:وجود مشکالتی در تامین نیازهای زیر

نیاز به سرمایه گذاری خارجینیاز به ارتباط تج�اری تهران با کشورهای همسایه و سایر نقاط جهان نیاز به بهره گیری مستقیم از تجارب سایر شهرها و شرکت های دنیا در زمینه هوشمندسازی )در قالب

مشارکت در اجرا، مشاوره و نظارت(ژاپن

همکاری با اسپانیامشاوره با آمریکا

10صفحه

محدودیت ها و چالش های اجتماعی و فرهنگی

ضرورت توجه به جمعیت و بافت شهری یکی از مسائلی که باید در هر گونه طرح توسعه ای برای شهر تهران مدنظر قرار داد، مبحث جمعیت

است( ظرفیت سکونت برای 1405بر اساس ط�رح جامع شهر تهران ،)میلیون نفر10.5 توزیع م�تناسب جمعیت در� سطح نواحی شهری از ط�ریق ر�عایت عدالت در� ارائه� خدم�ات در شهر هوشمندتأمين� خدمات و فضاهاي عمومي� مور�دنياز جمعيت شهري تهران به� ويژه در مناط�ق جنوبي و مرکزي شهرساماندهي و�ضعيت توز�يع فضاهاي خدم�اتي و تجاري با عملکرد محلي�، م�تناسب با نياز شهرو�نداناولويت به تقويت فضاهاي عموم�ي در سام�اندهي� فضايي� شهر تهران

ضرورت توجه به هویت بخشی به کالبد شهرتأکید بر هویت م�حله ای شهر توجه اساسي به ساختار تاريخي� به� ويژه پهنه ارزشمند م�رکزي، که� م�تشکل و م�حصول پيوند و فرآيندهاي

گسترش سه هسته� تاريخي تهران، ري و تجريش استدر نتیجه، ایجاد همراه�ی و همکاری از طرف شهرو�ندان

ضرورت احياء و حفاظت فعال از ميراث طبيعي، تاريخي و فرهنگي شهر

11صفحه

محدودیت ها و چالش های اجتماعی و فرهنگی

ضرورت توجه به جمعیت و بافت شهریساماندهي و توسعه فضاهاي آموزش عمومي، فرهنگي، مذهبي، ورزشيايجاد مجموعه هاي مناسب، به ويژه در کاربري هاي نامتجانس کنوني

شامل اراضي رها شدهصنايع مزاحم و انبارهاي متروکه اراضي ذخيره شهري

توجه ویژه به طراحی شهریتوسعه زیرساخت های مربوط به شهر�های هوشمند با توجه به زیبایی مبلمان شهریساماندهي و ارتقای هويت سيما و منظر شهري )طراحي شهري( تهران احيای معماري و شهرسازي ايراني - اسالمي

12صفحه

محدودیت ها و چالش های اجتماعی و فرهنگی

عدم مشارکت )نه صرفاً پذیرش( کافی شهرونداندر مفهوم شهر هوشمند یکی از عناصر اساسی شهروندان هستندمربوط به محدودیت ها و چالش های

رفتار جمعی و� فردی شهرونداننیازهای خاص آن هافرهنگ آن هاجامعه� ای که� در� آن قرار گرفته اند

نیاز به شناسایی دقیق شهروندان و اهداف آن هاتهیه یک راه�برد برای ارتباط با شهروندان و� تعمیم منافع توسعه شهر هوشمند به تک تک شهروندان

مقاومت شهروندان در مقابل تغییر به دالیل مختلفتغییر در الگوی م�صرف و� سبک زندگیدر نظر گرفتن مس�ائل مربوط به آین�دگان از جمله مصرف منابع مختلف م�انند آب و غیره

جا انداختن فرهنگ شهر هوشمند به صورت پایین به باال با هدایت جامعه توسط سازمان های مسؤل

13صفحه

محدودیت ها و چالش های اجتماعی و فرهنگی

ضرورت ارتباط توسعه دهندگان و پیاده سازان با مردمنظر شهروندان باید از همان مراحل ابتدایی در تمامی تعاریف لحاظ شوددر نظر گرفتن مکان هایی برای ارتباط با مردم

سراهای محله�شورایاری ه�اسایر م�کان های عمومی

توجه به خصایص خاص شهروندان تهرانیضرورت آموزش، ترویج و فرهنگ سازی

فراهم آوری امکان آموزش تمام شهروندانضرورت تکیه بر فناوری های نوین آموزشیبرخی راهکارها

برگزاری دو�ره های آم�وز�شیاستفاده از ظ�رفی�ت پرتال های شهری، دولتی، م�ردم�ی و� سازم�انی

14صفحه

محدودیت ها و چالش های اجتماعی و فرهنگی

ضرورت آموزش، ترویج و فرهنگ سازیبرخی راهکارها

استفاده از ظرفیت شبکه های اجتماعیاستفاده از ظرفیت رسانه هابرگزاری همایش ها و سمینارهااستفاده از رسانه های عمومی مانند رادیو و تلویزیونبرگزاری نمایشگاه های تخصصیتولید و انتشار نشریات و کتب مرتبط

برخی تأکیدات بر فرهنگ سازی برای توسعه شهر هوشمند در قوانین و مقررات جاری کشور آیین نامه توسعه خدمات الکترونیک: »تهیه و نظارت بر اجرای برنامه عملیاتی فرهنگ سازی و آموزش استفاده از 16ماده

خدمات الکترونیکی توسط معاونت توسعه مدیریت« احکام برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران: »فرهنگ سازی عمومی شهروندان در خصوص آشنایی و استفاده 131بند ح ماده

از خدمات الکترونیک از طریق تأمین محتوا، برنامه های آموزشی، پخش برنامه های رادیویی و تلویزیونی و تبلیغات محیطی شهری«

برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران: »ارائه خدمات مشاوره عمومی و برنامه های آموزش برای سالمندان 104بند گ ماده به منظور باال بردن مهارت های ایشان در زندگی شهری و شهروند الکترونیک«

...

15صفحه

محدودیت ها و چالش های اجتماعی و فرهنگی

سایر موارد در حوزه فرهنگی و اجتماعیضرورت داشتن دید بلند مدتضرورت ارائه خدمات به صورت صرفاً الکترونیکیضرورت درنظر داشتن تنوع افرادضرورت استفاده از پتانسیل رهبران مذهبی، اجتماعی و فرهنگیضرورت مبارزه با فقر

16صفحه

محدودیت ها و چالش های مالی و اقتصادی

نیاز به سرمایه گذاری کالن و کمبود مناب�عتوسعه شهر هوشمند بسیار گران قیمت است

توسعه سامانه های رایانه ای)... توسعه سامانه ه�ای غیر رایانه ای )مانند سامانه محافظت از پاکی هوا، سامانه� های با بهره وری انرژی باال و استفاده از سنس�ورها و سایر مولفه های گرانIoT)به ویژه با توجه به اهمیت مقیاس پذیری و نیاز به تعداد زیادی از این مولفه ها( )متخصصین گران قیمت )به خصوص وقتی صحبت از یک شهر است و نه یک سازمان

مدیران و تصمیم گیران شهری معموالً چندان رغبتی به سرمایه گذاری در طرح های بلندمدت اینچنینی ندارندنیاز به منابع مالی زیادداشتن تجربه کمعدم اولیت توسعه شه�ر هوشمند با توجه به درآمد پایین مردم و مشکالت اقتصادی موجود

نیاز به مدل های جدید اقتصادی و کسب وکارپیچیدگی فرآیندهای مربوط به عقد قرارداد میان مدیریت شهری و کسب و کارها

چالش در انتخاب پیمانکار مناسب و برگزاری مناقصاتارائه اطالعات دقیق به شرکت هاایجاد نظ�ام رتبه بندی شرکت ها، محصوالت و مدیران فناوری اطالعات

17صفحه

محدودیت ها و چالش های فنی

کمبود اطالعات الزم در مورد خدمات ارائه شدهنبود یک لیست مدون و کامل از خدمات فیزیکی ارائه شده در شهرداری تهران انجام بسیاری از فعالیت ها به صورت دستوری و غیربرنامه ریزی شده )در نتیجه، در مواردی

اطالعات دقیق در دست نیست(پیچیدگی های فنی

نبود تجربه کافی در رابطه با پروژه های شهر هوشمندنیاز� به� بهره گیری از� بهروش ه�ا

کمبود متخصصین داخلی زیرساخت در این ابعاد بزرگتمرکز بیش از حد روی فناوری

ناشی از کلمه هوشمنداما موارد مختلفی در شکست یا موفقیت یک پروژه شهر هوشمند دخیل هستند

توسعه زیرساخت م�ناسب برای محافظت از منابع ط�بیعی م�انند انرژی و آب به دلیل افزایش� قیمت انرژیتام�ین امن�یت انرژی

18صفحه

محدودیت ها و چالش های فنی

تمرکز بیش از حد روی فناوریاما موارد مختلفی در شکست یا موفقیت یک پروژه شهر هوشمند دخیل هستند

)ضرورت مدیریت انرژی )به دلیل افزایش گرمای زمین، ناشی از استفاده نامناسب از انرژیمدیریت محیط زیستبرخورد با مشک�الت مربوط به تغییرات آب وهوا ارائه روش های بهینه توسط مدیران شهری برای کاهش تولید گازهای گلخانه ای حاصل از ساختمان ها، تولید

برق، استفاده صنعتی از انرژی، حمل ونقل و مدیریت پسماندنیاز به ساختمان های هوشمند، سامانه های مدیریت آب هوشمند و شبکه هوشمنداستفاده تعداد زیادی از وسایل نقلیه از سوخت های فسیلی و ضرورت توجه به سوخت های جایگزینتبدیل شدن وسایل نقلیه عمومی به یکی از عوامل شلوغی شهرهایکپارچگی شبکه حمل و نقل

مثال: شهرک های هوشمند در نیویورک

19صفحه

محدودیت ها و چالش های فنی

نبود یکپارچگی فنی کمبود یک رهیافت ثابت برای جمع آوری داده های شهری در تمامی ابعاد آن

معماران معموالً ازBIM و برنامه ریزان شهری معموالً از GISاستفاده می کنند دو چالش

.چالش استفاده دو حرفه مختلف که از دو رویکرد مختلف جهت مدلسازی داده استفاده می کنند چالش »نگاه سطح پایین و در سطح ساختمان ها«ی معماران و »نگاه سطح باال و در سطح شهر« برنامه ریزان

این مشکل باید به صورتی حل شود که هر دو گروه از یک رهیافت برای فرآیند مدلسازی داده های موردنیاز خود بهره ببرند. چالش اصلی نیز در همین جا است

کمبود معیارهای ارزیابی عملکردشاخص های دقیقی برای اندازه گیری ابعاد توسعه شهر هوشمند وجود ندارد

تدوین این شاخص ها ضروری است برای شهر تهران، این موضوع نیازمند شناسایی پارامترهای مختلف شهر تهران و شهرهای مشابه آن و

استخراج معیارهای مناسب است نقشه راه توسعه دولت الکترونیک: ایجاد سامانه متمرکز ارزیابی خدمات الکترونیکی36الزام در ماده

22صفحه

محدودیت ها و چالش های حمل و نقل و ترافیک

فراهم آوری امکانات و اطالعات الزماهمیت کیفیت، زمان و هزینه سفر درون شهری برای شهرونداندر شهر هوشمند هدف ارتقای کیفیت سفر و کاهش هزینه آن است

در صورت سفر با وسیله شخصی باید اطالعات ترافیکی الزم در اختیار شهروندان قرار بگیرد در صورت سفر با وسیله عمومی باید اطالعات مقصد، هزینه، کیفیت و بازه زمانی مربوطه در اختیار

شهروندان قر�ار بگیردحمل ونقل پاک

در شهر هوشمند بیشتر به دنبال استفاده از حمل نقل پاک هستیمحمل ونقلی که موجب آلودگی یا ترافیک نشود

ترجیح استفاده به سوی ماشین های برقی، دوچرخه و حمل و نقل عمومیچالش اصلی فرهنگ سازی برای شهروندان

پیش بینی مواردی در اسناد باالدستی

توسعه و ساماندهي سيستم حمل ونقل همگاني به ويژه استفاده از سيستم هاي حمل ونقل ريلي سريع •با اولويت مترو و قطار هوايي

ساماندهي شبکه بزرگراهي برون شهري و درون شهري با تأکید بر اصالح نظام سلسله مراتبي •شبکه دسترسي هاي درون شهري و در جهت دستيابي به سامانه حمل ونقل يکپارچه و هماهنگ در

مجموعه شهري تهران، براساس قوانين و مقررات مربوطهتسهيل و ساماندهي ارتباط محالت با شبكه هاي بزرگراهي و اصلي شهر تهران•پيش بيني فضاهاي مناسب براي ايجاد پهنه دروازه ها در مبادي ورودي شهر با ارائه خدمات مورد نياز •

و تجهيز فضاهاي مناسب براي مديريت بحران و انتقال کاربري ها و فعاليت هاي تشديدکننده ترافيکي به گستره دروازه هاي ورودي

مناسب سازي راه هاي شهري و پايانه ها براي حرکت و دسترسي آسان معلوالن جسمي و حرکتي•گسترش حرکت پياده و دوچرخه در پهنه هاي مستعد شهر به ويژه بافت تاريخي شهر•اعمال سياست هاي خاص توسعه پارکينگ با هدف کاهش سفر با خودرو شخصي در حوزه مياني و در •

اطراف رينگ مياني شهر و نقاط مستعد تبادل سفر و توسعه پارکينگ عمومي در پايانه هاجلوگيري از حذف پارکينگ در هرگونه ساخت و ساز طبق قانون و ايجاد پارکینگ جايگزين در •

نقاطي که براساس مقررات موضوعه محدوديت در تأمين وجود دارد.

23صفحه

محدودیت ها و چالش های محیط زیست، بهداشت و سالمت

شناسایی منبع آلودگی شناسایی آالینده ها و منابع تولید آن هایافتن راه حلی مبتنی بر فناوری برای رفع آن آلودگی ها

بهداشت و سالمتارتقای علم پزشکی و ورود فناوری های نوین

پزشکی از راه دور، پرونده جامع بیمار و مواردی از این دستبستر مناسب برای این فناوری ها است که بتوانند بر روی سکوی خاص خود اجرا شوند و به ارتقای سالمت و بهداشت جامعه کمک کنند ترغیب متولیان بهداشت و درمان به سرمایه گذاری در این حوزه

شاخه جدیدی از سالمت با گسترش فضای مجازی در زندگی شهروندیسالمت فضای مجازیتشخیص شاخصه های این حوزه و تعیین گروه بندی های مناسب، چالش بزرگی را متوجه بنگاه ها و مسئولین فرهنگی شهر می کند

محیط زیست به عنوان یک دارایی عمومی تمامی طرف های درگیر در شهر هوشمند به دنبال سود و منفعت خود هستند و وظیفه حفاظت از محیط زیست را به عهده دستگاه

های باالدستی می گذارندخوشبختانه مواردی در این زمینه نیز، در اسناد باالدستی پیش بینی شده است

24صفحه

با تشکر از توجه شما