the traveller 03 review nine temple

F e b r u a r y2012 TravellerTheTravellerThe

[email protected]

R e v i ewR e v i ewNine TemplesN ine Temples

The Traveller : Review Nine Temples February 2012

Content

Cover

1The Diary

เรมตนเดอนแหงความรกกนของปใหม ปแหงความสขสนกสนาน ปน 2555 ขนาดเลขของป พ.ศ. ยงหวเราะใหเลย

ความรก และชวตในปนตองมแตรอยยมแนนอน เรองรายตางๆ อะไรเกดขนแลวกใหมนแลวไป อยาไดเกบมาคดใหปวดสมอง

หรอจมอยกบมนเลยนะครบ แตถาเอามาเปนบทเรยน คอยเตอนสตในภายหนา นาจะดกวานะครบ

ฉบบนผมจะพาทกคนไปอมบญกน โดยจะ Review วนทง 9 ทผคนมกจะนยมไปกราบสกการะ ขอพรเพอเปนศรมงคลแกชวต

แตหลายคนอาจจะทวงผมวา “อาว! แลวไหนวาจะเอาภาคเหนอตอนจบมาใหดละ” แหมหลงปใหมมากตองตระเวน ไหวพระใหอมบญกนซะหนอยกอนซ

ครบ สวนฉบบหนารบรองวาเปน ตอนจบของการเดนทางเยอนภาคเหนอแนนอน สวนภายในเลมนกจะเปนภาพของวดตางๆ โดยรอบเกาะรตนโกสนทร

ในกรงเทพมหานคร เมองฟา เมองอมร ของเราชาวไทยทกคน เรมตงแต วดพระศรรตนศาสดารามราชวรมหาวหาร หรอวดพระแกว อนเรยกไดวาเปนสญลกษณ

ของกรงเทพฯเลยกวาได ศาลหลกเมอง วดพระเชตพนวมลมงคลารามราชวรมหาวหาร หรอวดโพธ วดระฆงโฆสตาราม วดอรณราชวรารามราชวรมหาวหาร

วดกลยาณมตรวรมหาวหาร วดชนะสงครามราชวรมหาวหาร วดบวรนเวศวรวหาร วดสทศนเทพวรารามราชวรมหาวหาร และวดสระเกศ

นบไปนบมาเหมอนจะเกน 9 วดซะแลวซ แตกถอวาเปนศรมงคลแกชวตรบปใหมกนสำหรบชาวไทย ซงผมกไปกราบขอพรเกอบจะทกป

และภาพทนำมา Review ใหชมกนกมมาจากหลายครงหลายคราว สวยบางไมสวยบาง กขออภยหากมอะไรผดพลาดหรอไมถกใจ ยงไงกขอฝากเลมสามนดวยนะ

ครบ ขอใหมความสขกนรบปใหมครบ

Champ The Traveller

[email protected]

อมบญ 9 วด รอบ เกาะรตนโกสนทร

วดพระศรรตนศาสดาราม

ศาลหลกเมอง

วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

วดอรณราชวรารามราชวรมหาวหาร

วดกลยาณมตรวรมหาวหาร

วดระฆงโฆษตาราม

วดชนะสงครามราชวรมหาวหาร

วดบวรนเวศราชวรวหาร

วดสทศนเทพวรารามราชวรมหาวหาร

พระบรมบรรพต

Until Again

3

4

26

32

52

72

80

90

100

114

136

146

132

134

Sao Ching Cha2The Traveller : Review Nine Temples February 2012

เกาะรตนโกสนทร

อมบญ 9 วด รอบพระนคร

Rattanakosin Island 3

ปใหมทงท ชาวไทยสวนใหญกจะนยมไปขอพร

กบสงศกสทธตางๆ แตทนยมกนมากกเหนจะเปน การไหวพระ 9 วด เสรมความเปนศรมงคล

มาในครงนผมกไดมโอกาสไดทำ Review 9 วดรอบเกาะรตนโกสนทร ทชาวไทยนยมไปสกการะกน

ถามวาทำไมถงเรยกวา “เกาะรตนโกสนทร” นะหรอ? เมอกอนมนกไมใชเกาะหรอกครบ และแตเดม

กคอ “ตำบลบางกอก” ทซงยงเปนแผนดนผนเดยวกนกบ “ฝงธนบร” แตเนองดวยสมยนน “กรงศรอยธยา”

ยงเปนราชธานอย ไดมการขดคลองลดมากมาย เพอเปนการยนระยะเวลาเดนทางในการคาขายจากอาวไ

ทยสกรงศรอยธยาเรอยมา จนเปนสาเหตใหแมนำเปลยนทศทางจนคลองลดขยายตวกวางออกกลายเปน

แมนำ สวนเสนทางแมนำเดมกลบแคบลงและตนเขนจนเปลยนสภาพกลายเปน “คลองบางกอกนอย” และ

“คลองบางกอกใหญ” ในเวลาตอมา สงผลใหสภาพพนทบรเวณนเปลยนจากแผนดนผนเดยวกนแยกออก

เปน 2 ผน โดยมแมนำเจาพระยาผากลางเชนทเราเหนกนอยอยางในปจจบน

ตอมาหลงจาก “พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช” ไดทรงยายราชธานจาก

ฝงตะวนตก ของแมนำเจาพระยา(กรงธนบร) มายงฝงตะวนออกและได “สถาปนากรงรตนโกสนทรขน”

จากนนทรงไดโปรดเกลาฯ ใหรอซากปอมบางกอกเดมกบกำแพงเมองครงกรงธนบรลงเพอขยายกำแพง

เมอง ขดคพระนครใหมและขดคลองเพมโดยรอบ ทำใหกรงรตนโกสนทรมสภาพเปน “เกาะเมอง” มนำลอม

รอบอยางในทกวนนครบ

Wat Phra Si Rattana Satsadaram4 The Grand Palace 5The Traveller : Review Nine Temples February 2012


“วดพระศรรตนศาสดาราม” หรอ “วดพระแกว”ทเรา

เรยกกนจนตดปากคอจดหมายแรกของเรา ในการเดนทาง

ไหวพระ 9 วด ขอพรเพอความเปนศรมงคล โดยตามคตทวา

“ไหวพระแกวมรกต แกวแหวน เงนทอง ไหลมาเทมาตลอดป”

ดงนนจงเปนเรองปกตธรรมดา ของชาวไทยทเมอถงวนขน

ปใหมกจะมากราบไหวขอพรกนแนนขนด แตนอกจาก

จะมาขอพรกนแลว วดแหงนยงเปนแหลงทองเทยวทสำคญ

อกแหงหนงของ กรงเทพมหานคร เมองฟาเมองอมร

ของชาวไทยเรา ทบรรดานกทองเทยว มากหนาหลายตา

หลากเชอชาต แวะเวยนมาชม ความงามกวา 200 ป ของ

สถานทแหงนไมขาดสายกนเลยทเดยว

วดพระแกวนน“พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก”

ทรงโปรดเกล าฯใหสร า งข นพร อมกบการสถาปนา

กร ง ร ตนโกสนทร เปนวดท ส ร า งข น ใน เขตพระบรม

มหาราชวง ตามแบบวดพระศรสรรเพชญ สมยอยธยา

วดนอยในเขตพระราชฐานชนนอก ไมมพระสงฆจำพรรษา

ใชเปนทบวชนาคหลวง และประชมขาทลละอองพระบาทถอ

นำพระพพฒนสตยา

ภ า ย ใ น ม อ า ค า ร ป ร ะ ก อ บ ม า ก ม า ย

แบงเปนกลมไดดงน 1.กลมพระอโบสถ มพระอโบสถ

เ ป น อ า ค า ร ป ร ะ ธ า น ซ ง เ ป น ท ป ร ะ ด ษ ฐ า น

“พระพทธมหามณรตนปฏมากร” หรอ “พระแกวมรกต”

ท เ ร า ค น เ ค ย เ ป น พ ร ะ พ ท ธ ร ป ป า ง ส ม า ธ

ทำด วยมณ ส เ ข ย ว (หยกอ อน ) เน อ เด ยวก นท ง อ งค

ประดษฐานอย ในบษบกทองคำ ม เคร อ งทรงผล ด

เ ป ล ย น ต า ม แ ต ฤ ด โ ด ย

“ พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด จ พ ร ะ พ ท ธ -

ย อ ด ฟ า จ ฬ า โ ล ก ”

มพระราชศรทธาสร าง เคร อง

ท ร ง ถ ว า ย เ ป น พ ท ธ บ ช า

ส ำ ห ร บ ฤ ด ร อ น แ ล ะ ฤ ด ฝ น

ส วน เ ค ร อ งท ร งฤด หนาวน น

“พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจา

อยหว” ทรงเปนผสรางถวายรอบ

พ ร ะ อ โ บ ส ถ ล อ ม ร อ บ ด ว ย

ศาลาราย พระโพธธาตพมาน

หอราชพงศานสรณ หอราชกรมานสรณ หอระฆง และหอพระคนธารราษฎร

2. กลมฐานไพท กลมอาคารบรเวณฐานไพท มอาคารหลกสามหลง

คอ ปราสาทพระเทพบดร(ซงจะเปดใหเขาชมเปนบางชวง) พระมณฑป

พระศรรตนเจดย และวตถประดบตกแตงอนๆเชน รปปนสตวหมพานต

บษบกพระราชลญจกร นครวดจำลอง พระสวรรณเจดย และ พนมหมาก

3 . ก ล ม อ า ค า ร ป ร ะ ก อ บ อ น ๆ เ ป น ก ล ม อ า ค า ร แ ล ะ ส ง

ประดบอนๆ ทนอกเหนอจากกลมอาคารทงสองกลม ประกอบดวย

หอพระนาก พร ะ เ ศวตก ฏ าคา ร ว ห า รยอด หอมณเฑ ย ร ธ ร รม

พร ะอ ษฎามหา เ จด ย ย กษ ท ว า รบาล แล ะจ ต รก ร รมฝาผน งท

พระระ เบ ย ง ซ งมภาพวาดจ ตรกรรมฝาผน งจำนวน 178 ห อ ง

เรยงตอกนยาวตลอดฝาผนงท ง 4 ทศ ม เนอหาจากวรรณคดเรอง

“รามเกยรต”

แกวแหวน เงนทอง ไหลมาเทมา

Wat Phra Si Rattana Satsadaram The Grand PalaceThe Traveller : Review Nine Temples February 2012

8 9


10 11


12 13


แต เดมน นประดษฐานอย ใน เจดย ว ดป าญะ

เมองเชยงราย (ปจจบนคอวดพระแกว เชยงราย)

ใ น ป พ . ศ . 1 9 7 7 ฟ า ไ ด ผ า ล ง อ ง ค พ ร ะ เ จ ด ย จ น

พงทลายลง จงพบ พระพทธรปพอกปนลงรกปดทอง

จงไดนำไปไวในวหาร ตอมาปนบรเวณพระนาสกเกด

กระเทาะออก เหนเปนเนอมรกต จงกระเทาะปนออกทงองค

เ ห น เ ป น เ น อ ห ย ก ส ม ร ก ต ท ง อ ง ค ห ล ง จ า ก น น

พ ร ะ เ จ า ส า ม ฝ ง แ ก น แ ห ง เ ช ย ง ใ ห ม ท ร า บ ข า ว

การคนพบพระพทธรปน จงเชญมาประดษฐานทเชยงใหม

แตชางทรงพระแกวมรกต กลบไมเดนทางไปยงเชยงใหม

แตไปทางลำปาง พระเจาสามฝงแกนเหนวาลำปางก

อยในอาณาจกรลานนาจงนำไปไวทวดพระแกวดอนเตา

จนถงสมยพระเจาตโลกราช ไดเชญพระแกวมรกตมายง

เชยงใหม สรางปราสาทประดษฐาน ไว แตถกฟาผาหลายครง

ตอมาเมอพระเจาไชยเชษฐาแหงลานชาง ซงเปนญาต

กบราชวงศลานนามาครองเมองเชยงใหม และเมอพระเจา

ไชยเชษฐาเสดจกลบหลวงพระบาง กไดเชญพระแกวมรกต

ไปดวยพรอมกบพระพทธสหงค ทางเชยงใหมขอคนก

ไดแตพระพทธสหงค เมอลานชางยายเมองหลวงจาก

หลวงพระบางมาเวยงจนทน กเชญพระแกวมรกตลงมาดวย

ตอมาสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ทรงสถาปนากรงธนบร

ขนเปนเมองหลวง พระองคไดทรงอญเชญพระแกวมรกต

และพระบาง มาจากอาณาจกรลานชางเวยงจนทน

(ลาว) ในครงนนประดษฐานไวทวดอรณราชวราราม

ตอมาเม อสนรชสมยของพระองค พระบาทสมเดจ

พ ร ะพ ท ธยอดฟ า จ ฬ า โ ลกมหา ร าช ท ร งอญ เ ชญ

พ ร ะ แ ก ว ม ร ก ต ล ง บ ษ บ ก ใ น เ ร อ พ ร ะ ท น ง

เ สด จข ามฝ ง แม น ำ เ จ าพร ะยา มาประดษฐานย ง

วดพระศรรตนศาสดาราม จนถงปจจบน

พระแกวมรกต

พระพทธมหามณรตนปฏมากร


18 19

Wat Phra Si Rattana Satsadaram


20 The Grand Palace 21


ดงทผมไดเลาใหฟงในเบองตนวา “วดพระศรรตนศาสดาราม(วดพระ

แกว)” สรางขนในเขต “พระบรมมหาราชวง” จงสามารถแบงพนทออกเปนสอง

บรเวณคอ ในสวนของบรเวณวดพระศรรตนศาสดาราม และเขตพระราชฐาน

อนเปนพนทสำหรบเปนทประทบและบรหารราชการแผนดนของพระมหากษตรย

โดยเขตพระราชฐานสามารถแบงออกเปน 3 สวน ไดแก เขตพระราชฐานชนหนา

นบตงแตประตวเศษไชยศรถงประตพมานไชยศร (ไมนบรวมบรเวณวดพระศร

รตนศาสดาราม) รวมทง บรเวณรอบนอกกำแพงชนในของพระบรมมหาราชวง

เปนทตงของหนวยราชการตาง ๆ และททำการของทหารรกษาพระราชว

ง เชน สำนกพระราชวง สำนกราชเลขาธการ ราชบณฑตยสถาน เปนตน

เขตพระราชฐานชนกลาง นบตงแตประตพมานไชยศรถงประตสนามราชกจ เปนทตงของ

“ปราสาทราชมณเฑยร” ทงสถาปตยกรรมไทยและตะวนตก ใชประกอบพระราชพธสำคญ ๆ

เชน พระราชพธบรมราชาภเษก พระราชพธฉตรมงคล ประกอบไปดวย หมพระมหามณเฑยร,

หมพระทน งจกรมหาปราสาท, หมพระมหาปราสาท และ พระทน งบร เวณสวนศวาลย

เ ข ตพ ร ะ ร า ช ฐ านช น ใ น น บ ต ง แ ต ป ร ะ ต ส น า ม ร า ช ก จ จ น ถ ง แ ถ ว เ ต ง ท า ง ท ศ ใ ต

เปนเขตสำหรบผหญงลวน ผชายทอาย 13 ปหามเขา หากจะเขากตองมโขลนกำกบดแล (โขลน คอ

ตำรวจหญงทคอยกำกบดแล ความเรยบรอยในเขตพระราชฐานชนใน) เปนทตงของพระตำหนก

ตำหนก เรอน ของพระมเหส พระราชเทว พระชายา พระราชธดา เจาจอมมารดา เจาจอม

ขาราชบรพารและขาราชการฝายใน

Wat Phra Si Rattana Satsadaram24The Traveller : Review Nine Temples February 2012

The Grand Palace 25

City Pillar Shrine26 Bangkok 27The Traveller : Review Nine Temples February 2012


Bangkok 29City Pillar Shrine28

หลงจากของ “แกว แหวน เงน ทอง” จาก “พระแกวมรกต”

แลว เดนตอมายง บร เวณมมดานทศตะวนออกเฉยงเหนอของทอง

สนามหลวง ตรงขามพระบรมมหาราชวง ขามถนนมากจะพบกบ

“ศาลหลกเมอง” ของกรงเทพมหานคร ทตงเดนเปนสงา อยตดอาคารส

เหลองสดใสของกระทรวงกลาโหม การมากราบสกการะศาลหลกเมองนน

ตามคตโบราณทานวาไววาเพอ “ตดเคราะห ตอชะตา” เสรมวาสนา บารม

ใหชวตมนคง มหลกชยในชวต ภายในบรเวณแหงน จะมการจดจำหนาย

เครองบชา อาทเชน ดอกไม ธป เทยน ทองคำเปลว ผาสามส นำมน ฯลฯ

ไวบรการแกผมาสกการะ ราคาเรมตงแต ชดละ 20 บาท ไปจนถง 60

บาท(สวนใหญจะซอชด 60 บาท เพราะมครบชดเลย) และยงมการจดละครรำ

ละครชาตร ใหใครทตองการจะวาจางรำบชาศาลหลกเมองอยดานขางอกดวย

(ปาแกฮามาก)

ศาลหลกเมองกรงเทพมหานคร นนเปนศาลทสรางขนมาพรอมกบ

การสถาปนากรงรตนโกสนทรเปนราชธาน ตามธรรมเนยมพธพราหมณวา

กอนทจะสรางเมองจะตองทำพธยกเสาหลกเมองในทอนเปนชยภมสำคญ

เพอเปนสรมงคลแกบานเมองทจะสรางขน และไดรบการปฏสงขรณอก

หลายครง ในป พ.ศ. 2523 มการบรณะซอมแซมครงใหญ เพอเตรยมการ

เฉลมฉลองสมโภชกรงรตนโกสนทร ครบ 200 ป พ.ศ. 2525 ศาลหลกเมอง

ไดรบการบรณะอยางสวยงาม ดานทศเหนอจดสรางซมสำหรบประดษฐาน

เทพารกษทง 5 คอ “เจาพอหอกลอง” มหนาทดแลรบผดชอบเหตการณ

ตางๆ อนเกดขนในแผนดน เปนตนวาคอยรกษาเวลายำร ง ยำคำ

และเทยงคน เกดอคคภย หรอมขาศกศตรมาประชดพระนคร “พระเสอเมอง”

มหนาทคมครอง ปองกนทงทางบกและทางนำ คมกำลงไพรพลแสนยากร

ร กษาบ าน เม อง ให ร ม เยน เปนส ขปราศจากอร ราชศตรมาร กราน

“พระทรงเมอง” มหนาทรกษาการปกครองและกระทรวง ทบวง กรมตางๆ

ดแลทกขสขของประชาชนใหรมเยนเปนสขสวสด “พระกาฬไชยศร”

เปนบรวารพระยมมหนาทนำวญญาณของมนษยผทำบาปไปสยมโลก

และ“เจาพอเจตคปต” เปนบรวารพระยม มหนาทจดความชวรายของชาวเมอง

ทตายไปและอานประวตผตายเสนอพระยม

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช

(ร.1) ไดโปรดเกลาใหกระทำพธยกเสาหลกเมอง เมอวนอาทตย

เดอน 6 ขน 10 คำ ตรงกบวนท 21 เมษายน ปพทธศกราช

2325 เวลา 6.54 นาฬกา การฝงเสาหลกเมองมพธรตองตาม

พระตำราทเรยกวา “พระราชพธนครฐาน” ใชไมชยพฤกษทำ

เปนเสาหลกเมอง ประกบดานนอกดวยไมแกนจนทนทม

เสนผาศนยกลางวดทโคนเสา 29 เซนตเมตร สง 187 นว กำหนด

ใหความสงของเสาหลกเมองอยพนดน 108 นว ฝงลงในดนลก

79 นว มเมดยอดรปบวตม สวมลงบนเสาหลก ลงรกปดทอง ลวง

ภายในไวเปนชองสำหรบบรรจดวงชะตาเมอง

ตอมาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลา

เจาอยหว (ร.4) ทรงโปรดเกลาใหขดเสาหลกเมองเดม

และจดสรางเสาหลกเมองขนใหมทดแทนของเดมทชำรด

เปนแกนไมสก ประกบนอกดวยไมชยพฤกษ 6 แผน สง 108 นว

ฐานเปนแทนกวาง 70 นว บรรจดวงเมองในยอดเสาทรงมณฑทม

ความสงกวา ๕ เมตร และอญเชญหลกเมองเดม และหลกเมองใหม

ป ร ะ ด ษ ฐ า น ใ น อ า ค า ร ศ า ล ห ล ก เ ม อ ง ท ส ร า ง ใ ห ม

มยอดปรางค กออฐฉาบปนขาว ไดแบบอยางจากศาลหลกเมอง

กรงศรอยธยา เมอปพทธศกราช 2395

ศาลหลกเมองกรงเทพมหานคร


Bangkok 31City Pillar Shrine30


Wat Pho 3332 Wat Phra Chetuphon Vimolmangklararm



ขอพรเรองหนาทการงานกบศาลหลกเมองกนเรยบรอยแลว

เดนตอมาอกไมไกลนกดานหลงของพระบรมมหาราชวงกจะเปนท

ตงของ “วดพระเชตพนวมลมงคลาราม” หรอชอเดมวา “วดโพธาราม”

แตคนสวนใหญจะตดเรยกวา “วดโพธ” ซงตามคตโบราณวาไว

“รมเยนเปนสข”

“ว ดพระ เชตพนวมลม งคลารามราชวรมหาวหาร ”

หรอ “วดโพธ” นนจดเปนพระอารามหลวงชนเอก และเปนวดประจำรช

กาลในรชกาลท 1 เนองจากพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก

มหาราช(ร.1) ทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ใหสถาปนา “วดโพธาราม”

เปนวดหลวงขางพระบรมมหาราชวง ภายหลงวดแหงนกไดถอวาเปน

พระอารามหลวงประจำรชกาลท 1 ภายในพระอโบสถ ประดษฐาน

“พระพทธเทวปฏมากร” เปนพระพทธรปปางสมาธ ซงรชกาลท 1

ทรงอญเชญมาจากวดศาลาสหนา ดวยประสงคตงมนแนวแนวา

นจะเปนพระนครอยางถาวร และทใตพระแทนทประดษฐานของ

“พร ะพ ทธ เทวปฏ ม ากร ” พร ะปร ะธาน ในพระอ โ บสถย ง

เปนทบรรจพระบรมอฐของพระองคทานไวดวย วดแหงนยง

เปรยบเสมอนเปนมหาวทยาลยแห งแรกของประเทศดวย

ไหวพระนอนวดโพธอยดกนดตลอดป!

เ น อ ง จ า ก เ ป น ท ร ว ม จ า ร ก ส ร ร พ ว ช า ห ล า ย แ ข น ง

และทางยเนสโก ไดขนทะเบยนเปนมรดกความทรงจำโลกของภม

ภาคเอเชยแปซฟก เมอ มนาคม พ.ศ. 2551 และวนท 16 มถนายน

2554 ทางยเนสโก ไดขนทะเบยนจารกวดโพธจำนวน 1,440 ชน

เปนมรดกความทรงจำโลก ในทะเบยนนานาชาต วดพระเชตพนวมลมง-

ค ล า ร า ม ร า ช ว ร ม ห า ว ห า ร ถ อ ไ ด ว า เ ป น ว ด ท ม พ ร ะ เ จ ด ย

ม า ก ท ส ด ใ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย โ ด ย ม จ ำ น ว น ป ร ะ ม า ณ 9 9 อ ง ค

พระเจดยทสำคญ คอ พระมหาเจดยสรชกาล ซงเปนพระมหาเจดย

ประจำพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช(ร.1)

พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย(ร.2) พระบาทสมเดจพระนง-

เกลาเจาอยหว(ร.3) และพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว(ร.4)

วหารพระพทธไสยาสน สร างขนในรชสมย

พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด จ พ ร ะ น ง เ ก ล า เ จ า อ ย ห ว

( ร . 3 ) ใ นคร าวท ท ร ง โปรดฯ ให ข ย ายพร ะอา ร าม

ออกมาทางทศเหนอ (เขามาซอนทบเขตวดโพธารามเดม

ท ถ ก ย บ ไ ป ก อ น ห น า น ) โ ด ย พ ร ะ อ ง ค ท ร ง โ ป ร ด

ใหพระองค เจ าลดาวลย เปนแมกองในการกอสร าง

ซ ง ได ส ร า งพระพทธไสยาสข นก อน แล ว จ ง ส ร า ง

พระวหารภายหลง โดยมขนาดเทากบพระอ โบสถ

บร เวณผนงของวหารนน ดานบนมภาพเขยนสเรอง

มหาวงศ และผนงระหวางชองหนาตาง เขยนภาพสเกยว

กบพระสาวกาเอตทคคะ 13 องค อบาสกเอตทคคะ 10 ทาน

และอบาสกาเอตทคคะ 10 ทาน อยดวย

ภายในวหารประดษฐานพระพทธไสยาสน

ซ ง เ ป น พ ร ะ พ ท ธ ร ป ท ก อ อ ฐ ถ อ ป น

ป ด ท อ ง ท ว ท ง อ ง ค แ ล ะ ม ข น า ด ใ ห ญ เ ป น อ น ด บ

3 ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ค อ ย า ว ถ ง ส อ ง เ ส น ส า ม ว า ,

รองลงมาจากพระนอนจกรสห (ยาวสามเสน สามวา

สองศอก หนงคบ เจดนว) และพระนอนวดขนอนทประมล

( ย าวสอง เส นห า ว า ) โดยม ล กษณะพ เ ศษ ได แก

พระบาทซายและขวาซอนเสมอกน แตละขาง กวาง 1.5

เมตร ยาว 5 เมตร โดยทพระบาทประดบมกภาพมงคล 108

ประการ ตรงกลางเปนรปจกรตามตำรามหาปรสลกขณะ

โดยลวดลายของมงคล 108 ประการนน เปนการผสมผสาน

กนระหวางคตความเชอทรบมาจากชมพทวปและจน

พระนอนวดโพธ

พระพทธไสยาสน




42 Wat Phra Chetuphon Vimolmangklararm Wat Pho 43

นอกจากพระเจดยต างๆแล ว รป

ป น ฤ ๅ ษ ด ด ต น ก ม ช อ เ ส ย ง ไ ม แ พ ก น

และ เม อคร งท พ ระบาทสมเด จพระพทธ -

ย อ ด ฟ า จ ฬ า โ ล ก ไ ด ท ร ง โ ป ร ด ใ ห ม ก า ร

ป ฏ ส ง ข ร ณ ว ด โ พ ธ า ร า ม พ ร ะ อ ง ค ท ร ง

ไดรวบรวมการแพทยแผนโบราณและศลป

วทยาการของกรงศรอยธยาเอาไว รวมทง

ไดปนรปฤๅษดดตนในทาตาง ๆ ไวดวย ซงจำนวน

ของรปปนฤๅษดดตนทสรางในรชกาลท 1 นน

ไมทราบจำนวนแนชด ตอมาในรชกาลท 3

ไดหลอรปปนฤๅษดดตนในทาตาง ๆ รวม 80

ทา โดยใชสงกะสและดบก แทนการใชดนทเสอม

สภาพไดงาย นอกจากนยงมการแตงโครง

สสภาพเพอบรรยายสรรพคณทาตางของฤๅษ

ดดตนทง 80 บทดวย แตเนองจากมการเคลอน

ยายรปปน รวมทงมการลกลอบเอารปปนไปขา

ยบางสวน ดงนน รปปนทอยภายในวดโพธจงม

เหลอเพยง 24 ทาเทานน

สำหรบยกษประจำวดโพธจรงๆแลว “ยกษวดโพธ” มเพยง 2

ตวเทานนคอ ยกษกายสแดง และ ยกษกายสเขยว ทอยในสวนของซม

ประตทางเขาพระมณฑป(หอไตรจตรมข)ในตสแดงๆ ซงมลกษณะคลาย

กบยกษในวรรณคดเรองรามเกยรต เชนเดยวกบ “ยกษวดพระแกว”

หากแตมขนาดเลกกวามาก จงทำใหหลายๆคนเขาใจผด คดวา “ลนถน

นายทวารบาล”หรอตกตาสลกหนรปทหารนกรบจนขนาดใหญทยนถอ

ศาสตราวธเฝาซมประตเขา-ออกในเขตพทธาวาสของวดซงมอยทงหมดรวม

32 ตวนน คอ ยกษวดโพธ และหลายคนคงเคยไดยนตำนาน “กำเนดทาเตยน”

ทเลาปากตอปากกนมาวา บรเวณทาเตยนอนเปนพนทโลงเตยนนนเปนผล

จากการตอสของ “ยกษวดแจง” กบ “ยกษวดโพธ” ตำนานกำเนดทาเตยน

มวา ยกษวดโพธซงทำหนาทดแลวดโพธและยกษวดแจงซงทำหนาทดแล

วดแจงหรอวดอรณฯ ฝงตรงขามนนทง ๒ ตนเปนเพอนรกกน วนหนง

ทางฝายยกษวดโพธไมมเงนจงขามแมนำเจาพระยาไปขอยมเงนจากยกษ

วดแจงพรอมท งนดวนทจะนำเงนไปสงคนเมอถงกำหนดสงเงนคน

ยกษวดโพธกลบไมยอมจาย เบยวเอาเสยดอๆยกษวดแจงเมอรอแลวรอเลา

จนทนไมไหวจงตดสนใจขามแมนำเจาพระยามาทวงเงนคนแตยกษวดโพธ

ไมยอมใหดงนน ในทสดยกษทง 2 ตนจงเกดการทะเลาะถงขนตอสกนแต

เพราะรปรางทใหญโตมหมาและมกำลงมหาศาลของยกษทง 2 ตนเมอตอส

กนจงทำใหตนไมในบรเวณนนถกยกษทงสองเหยยบยำจนลมตายลงหมด

หลงจากทเลกตอสกนแลวบรเวณททงสองประลองกำลงกนนนจงราบเรยบ

กลายเปนสถานททโลงเตยนไปหมด ไมมอะไรเหลอเลย ครนเมอพระอศวร

(พระศวะ) ไดทราบเรองราวการตอสกนทำใหบรรดามนษยและสตวทงหลาย

ในบรเวณนนเดอดรอนจงไดลงโทษโดยการสาปใหยกษทง 2

กลายเปนหนแลวใหยกษวดโพธทำหนาทยนเฝาหนาพระ

อ โบสถและใหยกษวดแจ งทำหนาท ยน เฝ าพระวหาร

วดแจงเรอยมาทำใหชาวบานพากนเรยกวา “ทาเตยน”

เรอยมาจนถงทกวนน (โดยสวนตวผมชอบเรองเลานมากเลย

ละ)

จ า ก ว ด โ พ ธ เ ด น อ อ ก ม า ย ง “ ท า เ ต ย น ”

เพอทจะนงเรอขามฟาก (3 บาท) ไปตอยงจดหมายของเรา

นนกคอ “วดแจง” หรอวดอรณฯ” นนเอง


46 Wat Phra Chetuphon Vimolmangklararm Wat Pho 47

พระพทธเทวปฏมากร เปนพระประธานในอโบส

ถวดพระเชตพน ฯ ศลปะอยธยา ปางสมาธ ขนาดหนาตก

๕ ศอก คบ ๔ นวหรอ ๖๒ นว สงถงพระรศม ๗๙ นว วสด

สำรดลงรกปดทอง เดมเปนพระประธานอยท วดศาลาสหนา

(วดคหาสวรรคปจจบน) แขวงจงหวดธนบร

เม อสมเด จพระพทธยอดฟ าจฬาโลกมหาราช

ทรงสรางวดโพธาราม ให เปนวดใหญสำหรบพระนคร

และไดทรงขนานนามใหมวา วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

พระองคไดทรงเลอกหาพระพทธรป ทมพทธลกษณะงามสมควร

เปนพระประธานในพระอโบสถของวด จงไดพบและเลอกพระ

พทธรปองคนจากวดศาลาสหนา ดงกลาว และเมอครงสราง

พระอโบสถแลวเสรจ จงโปรดเกลาใหอญเชญพระประธาน

จากวดศาลาสหนาธนบรมาบรณะแลวประดษฐานเปนพระ

ประธาน ไดทรงทำพธบรรจพระบรมธาตแลวถวายพระนาม

วา “พระพทธเทวปฏมากร” และไดทรงสรางพดแฉกขนาด

ใหญถวายดวย ตอมาในรชกาลท 4 โปรดฯ ใหอญเชญพระบรม

อฐพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาฯทพระเจาลกเธอทรบ

ไปสกการะสนพระชนมแลวขาดผพทกษรกษามาบรรจใน

พทธอาสนของพระพทธเทวปฏมากร ทผาทพยฐานชนบนจง

ประดบลายอณาโลมซงเปนตราพระราชลญจกรในพระบาท

สมเดจพระพทธยอดฟาฯ รวมทงมนพปฎลมหาเศวตรฉตร

ประดบเหนอองคพระดวยวดพระเชตพนฯนบเปนวดสำคญของ

กรงรตนโกสนทรวดหนง พระพทธเทวปฏมากรกเชนเดยวกน

จ ง ได รบการบ รณะปฏส งขรณจากพระมหากษตร ย ใน

พระราชจกร วงศมาโดยตลอด ในรชกาลปจจบนไดมการบรณะ

ปฏสงขรณครงใหญในโอกาสเฉลมพระชนมพรรษาครบ 60

พรรษาเมอป 2530 และรชมงคลาภเษกในป 2531 พระบาท

สมเดจพระเจาอยหวทรงพระราชศรทธาถวายฉตรผาตาดทอง

9 ชนและถวายผาหมตาดทองประดบพระปรมาภไธยยอ ภปร

แด”พระพทธเทวปฏมากร”ดวย

พระพทธเทวปฏมากร




Temple of the Dawn 5352 Wat Arun Rajwararam

ชวตรงโรจนทกคนวน


Temple of the Dawn 5554 Wat Arun Rajwararam

เมอขามฝงมาแลวกจะสามารถเดนเขาวดมาไดเลย การเดนทางมายง “วดอรณราชวรารามราชวรมหาวหาร” หรอ “วดแจง”

นนสามารถมาไดสองทางคอ นงเรอขามมาจากฝงพระนคร ตรงทาชา หรอทางรถยนตถนนฝงธนบร คตของวดนคอ “ชวตรงโรจนทกคนวน”

“วดอรณราชวราราม” หรอ “วดแจง” นนเปนวดโบราณสรางมาตงแตสมยอยธยา ตงอยทางทศตะวนตกของฝงแมนำเจาพระยา

เดมเรยกวา “วดมะกอก” ตามชอตำบลบางมะกอกซงเปนตำบลทตงวด ภายหลงเปลยนเปน “วดมะกอกนอก” เพราะมวดสรางขนใหมในตำบล

เดยวกนแตอยลกเขาไปในคลองบางกอกใหญชอ “วดมะกอกใน” ตอมาเมอสมเดจพระเจาตากสนมหาราชมพระราชประสงคจะยายราชธาน

มาตง ณ กรงธนบรจงเสดจกรฑาทพลองลงมาทางชลมารคถงหนาวดมะกอกนอกนเมอเวลารงอรณพอด จงทรงเปลยนชอวดมะกอกนอกเปน

“วดแจง” เพอเปนอนสรณแหงนมตทไดเสดจมาถงวดนเมอเวลาอรณรง(แตกมบางกระแสวาชอ “วดแจง” นตงมาตงแตตน) เมอพระเจาตากสน

มหาราชโปรดใหยายราชธานจากกรงศรอยธยามาตง ณ กรงธนบร และไดทรงสรางพระราชวงใหม มการขยายเขตพระราชฐาน เปนเหตใหวด

แจงตงอยกลางพระราชวงจงไมโปรดใหมพระสงฆจำพรรษา นอกจากนนในชวงเวลาทกรงธนบรเปนราชธาน ถอกนวาวดแจงเปนวดคบานคเมอง

เนองจากเปนวดทประดษฐาน “พระแกวมรกต” และ “พระบาง” ซงสมเดจพระยามหากษตรยศก (พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช)

ไดอญเชญพระพทธรปสำคญ 2 องคนมาจากลาวในคราวทเสดจตเมองเวยงจนทนได โดยโปรดใหอญเชญ “พระแกวมรกต” และ “พระบาง”

ขนประดษฐานไวในมณฑป และมการสมโภชใหญ 7 คน 7 วน (ในป พ.ศ. 2327 พระแกวมรกตไดยายมาประดษฐาน ณ วดพระศรรตนศาสดาราม

ในพระบรมหาราชวง สวนพระบางนนสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกไดโปรดพระราชทานคนไปนครเวยงจนทนไป)

ชวตรงโรจนทกคนวน


56 Wat Arun Rajwararam Temple of the Dawn 57

ทบรเวณโดยรอบพระอโบสถมซมใบเสมา 8 ซม

ในเสมาเปนใบคทำดวยหนสลกลวดลายงดงามประดษฐานอย

ในซมหนออน ทำเปนรปบษบกยอดเจดยยอเหลยมไมสบสอง

สง 2 วา 1 ศอก ระหวางซมใบเสมามสงโตหนแบบจนตวเลก

112 ตว ตงอยบนแทน มเหลกยดแทนใหตดกนโดยตลอด

เวนแตชองตรงกบบนไดพระอโบสถ รมชองวางนนมตกตาหนรป

คนจนนงบนเกาอหนาสงโตจนอกชองละ2 ตว 8 ชอง รวมเปน

16 ตว

ในสมยพระบาทสมเดจพระน ง เกล า เจ าอยห ว

รชกาลท 3 ไดทรงปฏสงขรณวดอรณฯ ใหมหมดทงวด พรอม

ทงโปรดใหลงมอกอสรางพระปรางคตามแบบททรงคดขน

จนสำเรจเปนพระเจดยสง 1 เสน 13 วา 1 ศอก 1 คบ กบ 1 นว

ฐานกลมวดโดยรอบได 5 เสน 37 วา และใหยมมงกฎทหลอ

สำหรบพระพทธรปทรงเครองทจะเปนพระประธาน “วดนางนอง”

มาตดตอบนยอดนภศลซงการกอสรางและปฏสงขรณสงตาง ๆ

ภายในวดอรณฯ นสำเรจลงแลว แตยงไมทนมงานฉลองกสนรช

กาลท 3 ในป พ.ศ. 2394

เ ม อพ ร ะบาทสม เด จพ ร ะ จอม เกล า เ จ า อย ห ว

ร ช ก า ล ท 4 เ ส ด จ เ ถ ล ง ถ ว ล ร า ช ส ม บ ต พ ร ะ อ ง ค

ได โปรดใหสรางและปฏสงขรณ ส งตาง ๆ ในวดอรณฯ

เพมเตมอกหลายอยาง ทงยงไดอญเชญพระบรมอฐของพระบาท

สมเดจพระพทธเลศหลานภาลย มาบรรจไวทพระพทธอาสนของ

พระประธานในพระอโบสถทพระองค ทรงพระราชทานนามวา

“พระพทธธรรมมศรราชโลกธาตดลก” และเมอไดทรงปฏสง

ขรณเสรจเรยบรอยแลว จงไดพระราชทานนาม วดเสยใหมวา

“วดอรณราชวราราม” ดงทเรยกกนมาจนถงปจจบน

ครนถงสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

รชกาลท 5 เกดเพลงไหมพระอโบสถ จงโปรดเกลาฯ ใหปฏสงขรณ

พระอโบสถใหมเกอบทงหมด โดยไดโปรดใหกรมหมนปราบ

ปรปกษเปนแมกองในการบรณะ และโปรดเกลาฯใหนำเงน ท

เหลอจากการบรจาคของพระบรมวงศานวงศไปสรางโรงเรยน

ตรงบรเวณกฎเกา ดานเหนอ ซงชำรดไมมพระสงฆอยเปนตก

ใหญแลวพระราชทานนามวา “โรงเรยนทวธาภเศก” นอกจาก

นนยงไดโปรดใหพระยาราชสงครามเปนนายงานอำนวยการ

ปฏสงขรณพระปรางค องคใหญ และเมอเสรจเรยบรอยแลว

จงโปรดใหมการฉลองใหญรวม 3 งานพรอมกนเปนเวลา 9

วน คอ งานฉลองพระไชยนวรฐ งานบำเพญพระราชกศล

พระชนมายสมมงคล คอ มพระชนมาย เสมอพระบาท

สมเดจพระพทธเลศหลานภาลย และ งานฉลองพระปรางค

ตอมาใน รชสมยพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพล

อดลยเดช รชกาลท 9 มการบรณะปฏสงขรณหลายอยาง

โดยเฉพาะพระปรางควดอรณฯ ไดรบการปฏสงขรณ เปนการ

ใหญมการประกอบพธบวงสรวงกอนเรมการบรณะพระปรางคใน

วนพธท 27 ธนวาคม 2510 และการบรณะกสำเรจดวยดดงเหน

เปนสงางามอยจนทกวนน

พระประธานในพระอโบสถ พระบาทสมเดจพระมงกฏ

เกลา เจาอยหว ถวายพระนามวา “พระพทธธรรมมศร

ราชโลกธาตดลก” หลอในรชกาลท 2 กลาวกนวาพระบาทสมเดจ

พระพทธเลศหลานภาลย ทรงปนหนพระพกตรดวยพระองค

เ อ ง เป นพระพ ทธ ร ปปา งมา รว ช ย หน าต กกว า ง 3

ศอกคบ ประดษฐาน เหน อแทนไพท บนฐานชกช ท

พระพทธอาสนพระประธาน พระบาทสมเดจพระจอมเกลา

เจาอยหว โปรดใหอญเชญพระบรมอฐรชกาลท 2 มาบรรจไว

ตอมาเกดอคคภยไหมพระอโบสถ พระบาทสมเดจพระจลจอม

เกลาเจาอยหว ไดรบเสดจพระราชดำเนนมาอำนวยการดบ

เพลงดวยพระองคเอง และอญเชญพระบรมอฐสมเดจพระบรม

อยกาธราชออกไปไดทน เพลงไหมหลงคาพระอโบสถหมด

จงโปรดใหพระวรวงศเธอ กรมหมนปราบปรปกษเปนแมกอง

ปฏสงขรณพระอโบสถใหคอดดงเดม และสมเดจเจาฟากรมพร

ะบานรศรานวดตวงศกประทานความเหน ในการซอมภาพจตร

กรรมฝาผนงในพระอโบสถ ใหรกษาของเกาไวอยางดทสด และ

ภาพทจะเขยนซอมใหมกใหกลมกลนกบภาพเดม

พระพทธธรรมมศรราชโลกธาตดลก




72 Wat Kalayanamitr Varamahavihara Wat Kanlaya 73


Wat Kanlaya 7574 Wat Kalayanamitr Varamahavihara

จากวดอรณฯ สามารถเดนตอมายง “วดกลยา” ไดไมไกลนก แตเสาร - อาทตย

จะมเรอบรการ รบสง 3 วด คอ จาก วดอรณฯ - วดกลยา - วดระฆง โดยคาบรการ 30 บาท

สวน คตประจำของวดนคอ “เดนทางปลอดภย”

“วดกลยาณมตรวรมหาวหาร” หรอทชาวบานเรยกกนตดปากวา “วดกลยาณมตร”

หรอ “วดกลยาณ” เปนพระอารามหลวง ชนโท ขนดมหาวรมหาร สรางขนในสมยพระบาท

สมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 โดย “เจาพระยานกรณบดนทร” (โต กลยาณมตร)

แตเดมทานมนามวา “โต แซอง” เปนตนสกลกลยาณมตร เปนพอคาทำการคาขายแลกเปลยน

กบพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 อยางซอสตยจนสนทเปนมตรกน ในเวลา

ตอมาเจาพระยานกรณบดนทรจงไดอทศบานและทดนสรางวดขนมาครนเมอสรางเสรจแลวจง

ถวายแด พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 เนองจากมความสมพนธเปนมตรท

ดตอกน รชกาลท 3 จงไดพระราชทานนามใหวดแหงนวา “วดกลยาณมตร”

พระอโบสถเปนทประดษฐานพระพทธรปปางปาลไลยก (ปาเลไลย) ซงรชกาลท

3 ทรงสรางพระราชทาน เปนวดเดยวในประเทศไทยทมพระประธานเปนพระพทธรปปาง

ปาลไลยก ภายในมภาพจตรกรรมฝาผนงแสดงพทธประวต และแสดงชวตชาวบานใน

สมยรชกาลท 3 และยงมหอพระธรรมมณเฑยรเถลงพระเกยรต เปนทเกบพระไตรปฎก

สมยรชกาลท 4 หนาพระวหารหลวงยงมหอระฆงทเพงสรางใหม สำหรบไวระฆงยกษ

มขนาดใหญทสดในประเทศไทย ทางเขาวดมเจดยหน ทำมาจากเมองจน เรยกวา “ถะ”

เปนศลปะจนทงดงามมาก

พระพทธไตรร ตนนายก (หลวงพ อ โต ) หร อ

“ซำปอกกง” ทคนไทย ชาวจน และชาวไทยเชอสายจนตาง

ใหความเคารพนบถอมาก เนองจากเปนพระพทธรปทมความ

ศกดสทธองคหนงในประเทศไทย โดยสรางจำลองแบบ

มาจากหลวงพอโตทวดพนญเชง จ.พระนครศรอยธยา ใน

สมยของพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3

แหงกรงรตนโกสนทร

พระพทธไตรร ตนนายก (หลวงพ อ โต ) เป น

พระพทธรปสมยออทองตอนปลายปนปนปางมารวชย

วสดปนปนลงรกปดทอง หนาตกกวาง 11.15 เมตร สง 15.55

เมตร องคสงใหญขนาดจนตองแหงนหนามองพระพกตรของ

พระพทธรปหลวงพอโตทวดกลยาณมตรไดสรางตามแบบมา

จากหลวงพอโตวดพนญเชง แตมขนาดเลกกวา สบเนองจาก

พระราชนยมประเพณในการสรางวดเหมอนกรงเกา และพระ

พทธรปกใหเหมอนหลวงพอโต ทวดพนญเชง และอาจมมล

เหตอกประการหนงคอ ชอของเจาพระยานกรบดนทร คอ “โต”

การสรางจะผดแผกในดานของพระพกตรจะคอนขางบงตงเนอง

จากหลวงพอโตวดพนญเชงสรางในสมยกรงศรอยธยาเปนราช

ธานขณะนนบานเมองมความวนวายและศกสงคราม หลวงพอ

โตวดกลยาณมตรมใพระพกตรทยมแยม เนองจากเปนชวงท

บานเมองมความเจรญ จงสะทอนใหเหนวาบานเมองทงสองยค

เปนอยางไร

ตอมาเจาพระยารตนบดนทร (รอด กลยาณมตร)

และพระอบาลคณปมาจารย (เปย) ครงยงเปนพระเทพมน

ร ว ม ก น บ ร ณ ป ฏ ส ง ข ร ณ ฐ า น ป ท ม ป พ . ศ . 2 4 6 8

พระสนทรสมาจารย (พรหม) ปฏสงขรณปดทององคพระและฐ

านและปตอมาไดจดงานสมโภช พระบาทสมเดจพระปกเกลาเ

จาอยหว รชกาลท 7 ไดเสดจพระราชดำเนน พ.ศ.2535 วดได

ป ฏ ส ง ข ร ณ ส ว น ฐ า น โ ด ย ท ำ ป น ป น ล ง ร ก ป ด ท อ ง

อยางทเหนกนในปจจบน

หลวงพอโต

พระพทธไตรรตนนายก




80 Wat Rakhangkhositraram Woramahavihara Wat Rakhang 81



จาก“วดกลยา”กนงตกตกตอมายง“วดระฆง”ซงสามารถ

ขามมาจากฝงพระนครไดทาง“ทาชาง”และคตสำหรบวดระฆงกคอ

“ไหวพระวดระฆงมคนนยมชมชนมชอเสยงโดงดงตลอดป”

“ ว ด ร ะ ฆ ง โ ฆ ษ ต า ร า ม ว ร ม ห า ว ห า ร ”

เปนพระอารามหลวงชนโท ชนดวรมหาวหาร “วดระฆง”

แตเดมชอ “วดบางหวาใหญ” เปนวดโบราณสรางมาตงแตสมย

กรงศรอยธยาเปนราชธานสรางคกนกบ “วดบางหวานอย”หรอ

“วดอมรนทรารามวรวหาร”ในปจจบนและสาเหตทเปลยนชอวดนน

ตามหลกฐานในพระราชพงศาวดารกลาวไววาในรชสมยพระบาทส

มเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชไดมการขดดนเพอประสงค

จะทำสระแลวสรางหอไตรปฎก (สระนยงปรากฏอยในบรเวณหม

กฎคณะ3ในปจจบน)ระหวางทขดดนอยนนไดพบระฆงลกหนง

เมอลองตดปรากฏวามเสยงไพเราะยงนกความทราบถงรชกาลท

1 จ ง ท ร งขอไปไว ท ห อ ร ะฆ ง ว ดพ ร ะศ ร ร ตนศ าสด า ร าม

หรอวดพระแกวในพระบรมมหาราชวงและไดสรางระฆงขนใหมถง5

ลกและทรงสรางหอระฆงใหดวยและพระราชทานนามวดเสยใหมวา

“วดระฆงโฆษตาราม”และตอมาในรชสมยพระจอมเกลาเจาอยหว

ใหเปลยนชอวดระฆงเปน“วดราชคณฑยาราม”(คณฑแปลวาระฆง)

แตไมมคนนยมเรยกคงเรยกสบตอกนมาวาวดระฆง

ไหวพระวดระฆงมชอเสยงโดงดงตลอดป

และเม อ เอยถ งวดระฆ ง กย อมจะไม เอยถ ง “สมเดจพระพฒาจารย

(โต พรหมรงส)” มได “สมเดจพระพฒาจารย (โต พรหมรส)” หรอ นามเดม : โต

หรอนามทนยมเรยก “สมเดจโต” “หลวงปโต” หรอ “สมเดจวดระฆง” เปนพระมหาเถระ

รปสำคญทไดรบความนยมนบถออยางมากในประเทศไทย ทานเคยดำรงตำแหนงเจา

อาวาสวดระฆงโฆสตารามวรมหาวหารในสมยรชกาลท 4-5 “สมเดจพระพฒาจารย (โต

พรหมรส)” นบเปนพระเกจเถราจารยผมปฏปทาจรยาวตรนาเลอมใส เปนทเคารพนบถอ

ทวไปมาตงแตทานยงมชวตอย ตงแตพระมหากษตรยจนถงสามญชนและนอกจา

กจรยาวตรดานความสมถะอนโดดเดนของทานแลว ทานยงทรงคณทางดานวชชา

คาถาอาคม เมตตามหานยม โดยเฉพาะอยางยงวตถมงคล “พระสมเดจ” ททาน

ไดสรางขนเพอเปนพทธบชา ไดถกจดเขาในพระเครองเบญจภาค หรอสดยอดของ

พระเครองวตถมงคล 1 ใน 5 ของประเทศไทย มคราวหนง ทานสมเดจโตไดสราง

พระสมเดจขนมาพมพหนง โดยฝมอชางหลวงชวยแกะพมพให พอสรางเสรจปลก

เสกเสรจทานโตกไดใหพระสมเดจทรงพมพน ให ร.5 ตดตวไป ทาน ร.5 ไดนำพระสม

เดจทสมเดจโตสรางตดตวไปประเทศเยอรมนพอถงเยอรมน กษตรยเยอรมนพบ ร.5

เขากแปลกใจ แลเหนทหนาอกของ ร.5 มแสงสวางประกายออกมา จงกราบเรยนถาม

ร.5 วา ในตวมอะไร ร.5 กนกขนมาไดวา มพระสมเดจองคหนงททานโตใหตดตวมา

จงถวายใหกบกษตรยเยอรมนไป จงเรยกสมเดจทรงพมพนวา ทรง “พมพไกเซอร” แล

ะมราคาซอขายในปจจบนตอองคเปนราคานบลานบาท ทานเปนสมเดจพระราชาคณะ

ทมชอเสยง เปนทเคารพนบถอของเหลาพทธศาสนกชนทวฟาเมองไทยเปนอยางมาก

และทานยงเปนผทนำเอาบทสวดอนศกดสทธทตกทอดมาจากลงกามาดดแปลงแตงเตม

ใหสมบรณขน จนกลายเปน “พระคาถาชนบญชร” ทเราๆ รจกกนด ซงหากผใดสวดเปน

ประจำแลวกจะเกดความเปนสรมงคลแกตนเอง ทงยงมตำนานเลาวาทานเปนผปราบ

“แมนาคพระโขนง” ลงไดอกดวย

พ ร ะ ป ร ะ ธ า น ข อ ง ว ด ร ะ ฆ ง โ ฆ ส ต า ร า ม

เ ป น พ ร ะ พ ท ธ ร ป ป า ง ส ม า ธ ข ด ส ม า ธ ร า บ

วสดเนอทองสำรดลงรกปดทอง หนาตกกวางประมาณ 4

ศอก ศลปะสมยรตนโกสนทร เบองพระพกตรมรปพระสาวก

3 องค นงประนมมอดจรบพระพทธโอวาท กนดวยเศวตฉตร

9 ชน เดมเปนฉตรกนพระเมรของรชกาลท 1 ซงพระองค

ทรงขอใหนำไปถวายพระประธานวดระฆงฯ เมอ พ.ศ.2352

ตอมารชกาลท 6 ทรงเปลยนเศวตฉตรจากผาตาดขาว

ม า เ ป นผ า ข า ว ล ายฉล ป ดทอ ง โ ดย ใ ช โ ค ร ง ขอ ง เ ก า

และมการเปลยนผาอกครงใน พ.ศ.2504 โดยรชกาลปจจบน

พระประธานของวดระฆงโฆสตาราม องคนไดรบการ

ยกยองวางดงามมาก ม เรองเลาขานสบมาวา คร งหน ง

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เสดจพระราชดำเนน

บำเพญกศลถวายผาพระกฐน ณ วดระฆงโฆสตารามไดทรง

มพระราชกระแสรบสงวา “ไปวดไหนไมเหมอนมาวดระฆงฯ

พอเขาประตโบสถ พระประธานยมรบฟาทกท” ดวยเหตน

จงทรงโปรดฯ ถวายเครองราชอสรยาภรณนพรตนราชวราภร

ณ และมหาปรมาภรณชางเผอกแดพระประธานองคนเปนพเศษ

เ ป น ก า ร แ ส ด ง ถ ง พ ร ะ ร า ช ห ฤ ท ย เ ค า ร พ เ ล อ ม ใ ส ใ น

พระพทธปฏมากรอยางยง

อยางไรกตาม พระพทธรปประธานวดระฆงโฆส-

ตารามองคนไมมพระนาม แตนบแตมพระราชกระแสดงกลาว

จงไดรบการเรยกขานพระนามวา “พระประธานยมรบฟา”

แตพระประธานองคท ได รบพระราชทานพระเศวตฉตร

นน เปนคนละองคกบพระประธานยมรบฟาองคปจจบน

เดมพระประธานของวดระฆงฯ เปนพระพทธรปศลาองคเลก

เมอมการบรณปฏสงขรณวดระฆงครงใหญในรชกาลท 3

พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว โปรดใหสรางพระอโบสถ

ใหมประดษฐานพระประธานองค ใหม แลวโปรดใหนำ

พระเศวตฉตรทกนพระประธานในพระอโบสถเกามากนถวาย

พระประธานองคใหมดวย สวนพระประธานองคเกา ภายหลงได

มการพอกปนใหมขนาดใหญขนขน ประดษฐานไวในพระวหาร

คอ พระอโบสถหลงเดม

พระประธานยมรบฟา




90 Wat Chanasongkhram Rachamahavihara Wat Chanasongkhram 91



หล งจากขามกลบมาจากฝ งธนบร ผมเดนตอมาย ง

“วดชนะสงคราม” อานไมผดหรอกครบ ผมเดนมาจากทาพระจนทร

มาจนถ งวดแห งน ซ ง โบราณท านว า ย งลำบากย งกศลแรง

และคตของวดแหงนกคอ “มชยชนะตออปสรรคทงปวง”

“ ว ด ช น ะ ส ง ค ร า ม ร า ช ว ร ม ห า ว ห า ร ” ห ร อ

“วดชนะสงคราม” เปนพระอารามหลวงชนโท ตามประวตนนเลาวา

“วดชนะสงครามราชวรมหาวหาร” นน เปนวดทมตงแตสมยกรงศร

อยธยา มชอเรยกวา “วดกลางนา” เพราะในสมยนนอยกลางทงนา

โดยสม ยร ชกาลท 1 ทรง โปรด เกล า ใหพระราชคณะฝ าย

ร า ม ญ เ ป น ผ ด แ ล เ พ อ เ ป น เ ก ย ร ต แ ก ท ห า ร ม อ ญ

ในกองทพของ “สมเดจพรมพระราชวงบวรมหาสรสงหนาท”

ในการทำศกสงครามครงสำคญตางๆ โดยไดใชชอเรยกวดแหงนเปน

ภาษามอญตอมาวา “วดตองป” ตามชอเดมของวดตองปเดมในสมย

อยธยา

มเรองเลาวาครงเมอ “สมเดจกรมพระราชวงบวรมหาสรสงห

นาท” ทรงกรฑาทพกลบพระนครหลงจากทรงมชยในสงครามเกาทพ

ทรงทำพธสรงนำและเปลยนเครองทรงตามพระราชพธโบราณทวด

แหงน กอนเสดจเขาพระบรมมหาราชวง ตอมาภายหลงไดทรง

ปฏสงขรณวดแหงนขนใหม แลวถวายเปนพระอารามหลวง รชกาลท

1 จงโปรดเกลาฯ พระราชทานนามใหมวา “วดชนะสงคราม” เพอเปน

อนสรณแกสมเดจกรมพระราชวงบวรมหาสรสงหนาทททรงมชยชนะ

ในศกหลายครงหลายครา

มชยชนะตอศตร ผคดราย!

“สมเดจพระบวรราชเจามหาสรสงหนาท” หรอ

“กรมพระราชวงบวรมหาสรสงหนาท” พระนามเดมวา “บญมา”

เปนพระราชภาตารวมพระราชชนกชนน กบพระบาทสมเดจ

พระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช เปนพระราชโอรสพระองคท

5 ในสมเดจพระปฐมบรมมหาชนกทองด และพระชนนหยก

ป ร ะ ส ต ใ น ร ช ก า ล ส ม เ ด จ พ ร ะ เ จ า อ ย ห ว บ ร ม โ ก ศ

สมยกรงศรอยธยา เมอวนพฤหสบดขน 1 คำ เดอน 11 ปกน

พ.ศ. 2286 มนวาสถานอยหลงปอมเพชร ในกรงศรอยธยา เมอ

ทรงเจรญวยไดรบราชการเปนมหาดเลกตำแหนง “นายสดจนดา

มหาดเลกหมแพร”

สมเดจพระบวรราชเจามหาสรสงหนาท ไดทรงรวม

ศกสงครามขบไลอรราชศตรปกปองพระราชอาณาจกรตลอด

พระชนมชพของพระองค ไดเสดจไปในการพระราชสงคราม

ทงทางบก และทางเรอ ในรชกาลสมเดจพระเจากรงธนบร

ถ ง 1 6 ค ร ง แ ล ะ ใ น ร ช ก า ล พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด จ

พระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช อก 8 ครง นอกจากจะทรงอทศ

พระองคเสดจไปในการศกสงครามกอบกเอกราช และปองกน

พระราชอาณาจกรตลอดพระชนมชพ สมเดจพระบวรราชเจา

กรมพระราชวงบวรมหาสรสงหนาท ยงทรงเสรมสรางความ

มนคงใหแกบานเมอง ทรงอปถมภบำรงการพระศาสนา

ศลปวรรณกรรม และสถาปตยกรรม เปนตนวา โปรดใหสราง

พระราชวงบวร (ซงปจจบนคอบรเวณมหาวทยาลยธรรม

ศาสตร พพธภณฑสถานแหงชาตพระนคร โรงละครแหงชาต

และวทยาลยนาฎศลป) ทรงสรางกำแพงพระนครตงแตประตวด

สงเวชวศยารามจนถงวดบวรนเวศ และทรงสรางปอมอสนธร

ปอมพระอาทตย ปอมพระจนทร ปอมยคนธร (ซงรอลงแลว)

คงเหลอแตปอมพระส เมร และทรงสรางประตยอดของ

บรมมหาราชวง คอ ประตสวสดโสภา ประตมณนพรตน

ประตอดมสดารกษ และทรงสรางโรงเรอทฟากตะวนตก

ทรงสถาปนาวดมหาธาต วดชนะสงคราม (วดตองป )

ว ด โ บ ส ถ ว ด เ ท ว ร า ช ก ญ ช ร ( ว ด ส ม อ แ ค ร ง )

ว ด ร า ช ผ า ต ก า ร า ม ( ว ด ส ม เ ก ล ย ง ) ว ด ป ท ม ค ง ค า

( ว ด ส ำ เ พ ง ) ว ด ค ร ฑ ว ด ส ว ร ร ณ ค ร ( ว ด ข เ ห ล ก )

วดสวรรณดาราราม ทรงสรางหอมณเฑยรธรรมในวด

พระศรรตนศาสดาราม วหารคต วดเชตพนฯ เปนตน

สมเดจพระบวรราชเจามหาสรสงหนาท



“ พ ร ะพ ท ธธนรส ห ต ร โ ลก เ ชฏฐ ม เหทธ ศ ก ด

ปชนยะชยนตะโคดม บรมศาสดาอนาวรญาณ” เปนพระพทธรป

สม ย ร ต น โกส นท ร ป า งม า ร ว ช ย ว ส ด ป นป น บ ด บ ก

ลงรกปดทอง ขนาดหนาตก 4.5 เมตร สง 3 .5 เมตร

พระพทธรปองคน มลกษณะพเศษนาสนใจอยหลาย

ประการ กลาวกนวา ภายในพระพทธรปมฉลองพระองคลายยนต

ของ “สมเดจพระบวรราชเจามหาสรสงหนาท” และเสอผายนต

ของเหลานายทพนายกองทหารของพระองคเมอคราวมชยใน

การสงคราม ซง “สมเดจพระบวรราชเจามหาสรสงหนาท”

โ ป ร ด เ ก ล า ฯ ใ ห ช า ง ป น พ ร ะ เ อ า ป น พ อ ก ไ ว ด ว ย

ก อ น ก า ร บ ด บ ก ก า ร น ท ำ ใ ห พ ร ะ ป ร ะ ธ า น อ ง ค

น ม ข น า ด ใ ห ญ โ ต ก ว า เ ด ม ก อ น ก า ร ป ฏ ส ง ข ร ณ

นอกจากน รอบๆ พระประธานยงมพระพทธรปปนปน

ป า ง ม า ร ว ช ย อ ก 1 5 อ ง ค ซ ง ส น น ษ ฐ า น ก น ว า

“ ส ม เ ด จ พ ร ะ บ ว ร ร า ช เ จ า ม ห า ส ร ส ง ห น า ท ”

จ ะทรงนำแบบอย า งมาจาก “ ว ดช มพลน ก ายรามท ”

บ า ง ป ะ อ น ซ ง ห ม า ย ถ ง พ ร ะ พ ท ธ เ จ า 1 6 พ ร ะ อ ง ค

ทปรากฏนามอยในบทสวดมนต “อาฎานาฏยปรตร” พระพทธเจา

16 พระองคน ตามคตโบราณนบถอกนวา ทรงพระพทธ

คณในการประสทธประสาทชยชนะเหนอศตร และมผบญญต

อกขระยอแทนพระนาม ผกเปนยนตพระเจา 16 พระองค

เพอเปรการสกการะบชา ดงนน “พระพทธนรสหตรโลกเชฏฐ”

จงเปนพระพทธรปสำคญอกองคหนงในกรงรตนโกสนทรทมผ

มาเคารพสกการะกนมากเปนพเศษดวยความเชอประการท

กลาวมาซงรบกบประวตการสรางและนามแหงวดชนะสงครามน

พระพทธนรสหตรโลกเชฏฐ




100 Wat Bowonniwet Vihara Rajavaravihara Wat Bowon 101

ว ดบวรน เวศว หารราชวรว หาร



จาก “วดชนะสงคราม” เดนผานเขามายง “ตรอกขาวสาร” ทะลมายงยาน

“บางลำพ” กจะพบกบ “วดบวรฯ” ตงอยตนถนนตะนาว และถนนเฟองนคร

สวนคตของวดนกคอ “พบแตสงดงาม”

“ ว ด บ ว ร น เ ว ศ ว ห า ร ” ห ร อ “ ว ด บ ว ร น เ ว ศ ร า ช ว ร ว ห า ร ”

จด เปนพระอารามหลวงชนเอก สรางขนใน “สมยพระบาทสมเดจพระนง

เ ก ล า เ จ า อ ย ห ว ” ร ช ก า ล ท 3 โ ด ย “ ส ม เ ด จ พ ร ะ บ ว ร ร า ช เ จ า

มหาศกดพลเสพ” ไดทรงมพระดำรโปรดใหสรางขน แตยงไมทนแลวเสรจ

กสนพระชนมเสยกอน วดบวรนเวศวหาร สรางขนดวยศลปะไทยผสมจน

ภายในพระอ โบสถ มพระพทธรปสำคญอย 2 องค คอ พระสวรรณเขต (พระประธาน) ทอญเชญมาจากวดสระตะพาน เพชรบร และ “พระพทธชนสห”

อญเชญมาจากวหารทศเหนอ วดพระศรรตนมหาธาต พษณโลก ถดจากพระ

อโบสถออกไปเปนเจดยกลมขนาดใหญ สรางสมย “พระบาทสมเดจพระจอมเกลา

เจาอยหว” รชกาลท 4 หมกระเบองสทอง ในรชกาลปจจบน รอบฐานพระเจดยม

ศาลาจนและซมจน ถดออกไปเปนวหารเกงจน นอกจากนกมจตรกรรมฝาผนงฝมอ

ขรวอนโขง

วดนเดมเรยก “วดใหม” อยใกลกบ “วดรงษสทธาวาส” ตอมาไดรวมเขาเปน

วดเดยวกน โดย “กรมพระราชวงบวรมหาศกดพลเสพย ” ในรชกาลท 3

ทรงสรางขนใหม วดน ไดรบการทะนบำรง และสรางสงกอสรางตางๆขนจนเปน

วดสำคญวดหนง โดยเฉพาะในสมย ปลายรชกาลท 3 เมอ “พระบาทสมเดจพระนงเกลา

เจาอยหว” ไดทรงอาราธนา “สมเดจพระอนชาธราชเจาฟามงกฏ” ซงผนวชเปนพระภกษ

อย “วดสมอราย” (วดราชาธวาส) เสดจมาครอง ทำใหวดนไดรบการบรณะ ปฏสงขรณ

และเสรมสรางสงตางๆขน

เมอ “พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว” ทรงเปนพระราชาคณะเสดจประทบ

ทวดนแลวทรง บรณะปฏสงขรณและสรางถาวรวตถตางๆเพมเตมขนหลายอยาง

พรอมทงไดรบพระราชทาน ตำหนกจากรชกาลท 3 ดวย ในสมยตอมาวดน เปนวดทประทบของ

พระมหากษตรย เมอทรง ผนวชหลายพระองค เชน “พระบาทสมเดจพระเจาอยหว” รชกาลท 5

และ “พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช” รชกาลท 9 (ปจจบน) จงทำใหวดน

ไดรบการทะนบำรงใหคงสภาพดอยเสมอ ในปจจบน น ศลปกรรมโบราณวตถ และ ศลปวตถ

หลายสงหลายอยางอยในสภาพดพอทจะชม และ ศกษาได เปนจำนวนไมนอย แบงออกเปน

ศลปกรรมในเขตพทธาวาสและศลปกรรมในเขตสงฆวาส เขตทงสองนถกแบงโดย กำแพง

และ คนำมสะพานเชอมถงกนเดนขามไปมาไดสะดวกโยธน

“พระพทธชนสห” เปนพระพทธรปสำคญพระองค

หนงของหวเมองฝายเหนอ เปนพระพทธรปสำรดปางมารวชย

ศลปะสโขทย หนาตกกวาง 5 ศอก 4 นว สรางขนคราว

เดยวกนกบ “พระพทธชนราช” และ “พระศาสดา” ไดประดษฐาน

อย ในพระวหารดานเหนอของ “วดพระศรรตนมหาธาต”

จงหวดพษณโลกมาแตตน ตอมาพระวหารชำรดทรดโทรมลง

ขาดการปฏสงขรณ “สมเดจพระบวรราชเจามหาศกดพลเสพย”

จงโปรดใหอญเชญมาประดษฐานทวดบวรนเวศวหาร เมอ พ.ศ.

2372

ก า ร ส ร า ง พ ร ะ พ ท ธ ร ป ท ง 3 พ ร ะ อ ง ค

ของ เม อ งพษณ โ ลก ม “ ว ดพระศร ร ตนมหาธาต ” เป น

พระอารามหลวง แลวทรงหลอพระพทธรป 3 องค ไดแก

“พระพทธชนราช” “พระพทธชนสห” และ “พระศรศาสดา”

โปรดใหประดษฐาน “พระพทธชนราช” ณ พระวหารใหญ

ท ศ ต ะ ว น ต ก ข อ ง “ พ ร ะ พ ท ธ ช น ส ห ป ร ะ ด ษ ฐ า น ” ณ

พระวหารใหญ ทศใตและ “พระศรศาสดาประดษฐาน” ณ

พระวหารใหญทางทศเหนอ จงประดษฐานอยในวหารเดยวกน

ตลอดมา ถง 900 กวาป จนกระทงมการอญเชญลงมากรงเทพฯ

คอ “พระศรศาสดา” ปจจบน พระศรศาสดาประดษฐาน ณ

“วดบวรนเวศวหาร”

“พระพทธชนสห” แตเดมประดษฐานไวมขหลงของ

พระอโบสถของวดบวรนเวศวหาร ท เปนจตรมข ตอมา

“พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว” สมยเมอยงทรงผนวช

และครองวดบวรนเวศวหารอย ไดทลขอพระบรมราชานญาต

“ พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด จ พ ร ะ น ง เ ก ล า เ จ า อ ย ห ว ” อ ญ เ ช ญ

“พระพทธชนสห ”มา เปนพระประธานในพระอ โบสถ

“ พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด จ พ ร ะ จ อ ม เ ก ล า เ จ า อ ย ห ว ”

ทรงเคารพนบถอพระพทธชนสหมาก ไดโปรดใหกะไหลรศมองค

พระด วยทองคำ ฝ งพระ เนตรฝ ง เพชรทพระอณาโลม

แลวปดทองทงองคพระ เมอ พ.ศ. 2393 ตอมาเมอ พ.ศ. 2397 ได

โ ป ร ด ใ ห ห ล อ ฐ า น ด ว ย ท อ ง ส ม ฤ ท ธ ป ด ท อ ง ใ ห ม

ทงองคพระและฐาน แลวใหมการสมโภช 5 วน

พระพทธชนสห

พระสวรรณเขตหรอ เรยกว าหลวงพอโต หรอ

“หลวงพอเพชร” คอพระประธานองคใหญ ตงอยดานในสด เปน

พระประธานองคแรกของพระอโบสถน “สมเดจพระบวรราชเจา

มหาศ กดพล เสพ ” อญ เชญมาจาก “ ว ดสร ะตะพาน ”

จ งหวด เพชรบ ร เปนพระพทธรปโลหะ ลงรกปดทอง

ป า ง ม า ร ว ช ย ศ ล ป ะ อ ย ธ ย า ห น า ต ก ก ว า ง ๙

ศ อ ก ๒ ๑ น ว พ ร ะ ย า ช ำ น ห ต ถ ก า ร ไ ด ป น พ อ ก

พระศกใหมขนาดดงทเหนในปจจบนแลวลงรกปดทอง ดานขาง

พระพทธรปองคนมพระอครสาวกปนปนหนาตก 2 ศอก ขางละ

1 องค

พระพทธรปวดสระตะพานองคน เปนพระหลอ หนาพระเพลา

(ตก) 9 ศอก 21 นว เปนพระพทธรปโบราณ เรยกวา พระโต แต

“นายออน เจตนาแจม” ผรกษาพระอโบสถเลาวา เคยไดยน

“สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานศรานวดตวงศ”

ตรสกบ “สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส”

วา “พระโตองคน ชาวพนเมองเรยกกนวา “หลวงพอเพชร”

ชอทานมอยแลววา “พระสวรรณเขต” ไมเรยก เมอเชญมา

รอออกเปนทอนๆ ตามรอยประสานเดม อญเชญลงแพ

มาคมเขาเปนองคเดมอก ลกษณะทคมเขาใหมเปนฝมอของชาง

กรงเทพฯ โดยมาก แตยงพอสงเกตไดวาเดมเปนลกษณะพระ

ขอม พระศกของพระพทธรปน เดมโตอยางของ “พระพทธชนสห”

“พระยาชำนหตถการ” นายช างกรมพระราชว งบวรฯ

เลาะออกเสย ทำพระศกของพระโตนใหมดวยดนเผาใหเลก

ตามทเหนวางามในเวลานน ประดบเขาทแลวลงรกปดทอง

พ ร ะ อ ง ค ใ ห ญ ม พ ร ะ ส า ว ก ใ ห ญ น ง ค ห น ง

หนาตกสองศอกถวนเปนพระปน

พระสวรรณเขต



“พระศรศาสดา” หรอ“พระศาสดา” สรางคราวเดยวกบ

“พระพทธชนราช” และ “พระพทธชนสห” ไดประดษฐานอยใ

นวหารดานทศใตของวดพระศรรตนมหาธาตมาแตตน ตอมา

พระวหารชำรดไมมผปฏสงขรณ จงไดอญเชญพระศาสดามาไว

ท “วดบางออชาง” ทางแมนำออม จงหวดนนทบร ตงแต

ตนสมยกรง รตนโกสนทร เมอ “สมเดจเจาพระยาบรมมหาพช

ยญาต” ปฏสงขรณวดประด คลองบางหลวง จงไดขออญเชญ

“พระศรศาสดา”ไปเปนพระประธาน

ลวงมาถงรชกาล “พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว”

ทรง พระราชดำรวา “พระศาสดา”เปนพระพทธรปอยท

พระอารามหลวงมา แต โบราณ ไมสมควรอยท ว ดอ น

จ ง ได โปรดเกล าฯ ให อญ เชญมา ประดษฐานไวท ม ข

หนาพระอโบสถวดสทศน เทพวราราม เมอ พ.ศ. 2396

ต อ ม า ไ ด ท ร ง พ ร ะ ร า ช ด ำ ร ว า “ พ ร ะ ศ ร ศ า ส ด า ”

และ”พระพทธชนสห” เคยประดษฐานอยในพระอารามเดยว

กนทเมองพษณโลก จงโปรดเกลาฯ ใหสรางพระวหารขนใน

วดบวรนเวศวหาร แลวอญเชญ “พระศรศาสดา” จาก “วดสทศนฯ”

ไปประดษฐานไวในพระวหารนน เมอ พ.ศ. 2406

ปจจบน “พระศรศาสดา” ประดษฐานอยภาย

“พระวหารพระศรศาสดา” และเปดใหประชาชนทวไปเขา

ส ก ก า ร ะ บ ช า ไ ด เ ฉ พ า ะ ว น ส ำ ค ญ ท า ง ศ า ส น า

หรอททางวดกำหนดเทานน

พระศรศาสดา




114 Wat Suthat Thepphawararam Wat Suthat 115


116 Wat Suthat Thepphawararam

ไหวพระวดสทศนฯ มวสยทศนกวางไกล

มเสนหแกบคคลทวไป

เดนจาก “วดบวรฯ” ตอมายง “อนสาวรยประชาธปไตย” เขาสถนนดนสอ

ผานศาลาวาการกรงเทพฯ จะเหนเสาชงชาสแดงขนาดใหญ ตงเดนเหนมาแตไกล

อยดานหนาของ “วดสทศน” และคตของวดแหงนคอ “มวสยทศนทด”

“วดสทศนเทพวรารามราชวรมหาวหาร” หรอ “วดสทศน” จดเปน

พระอารามหลวงชนเอกพเศษ วดแหงนเปนวดท “พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจ

ฬาโลกมหาราช” โปรดเกลาฯ ใหสถาปนาขนใน พ.ศ. 2350 เดมพระราชทานนามวา

“วดมหาสทธาวาส” โปรดเกลาฯ ใหสรางพระวหารขนกอนเพอประดษฐาน

“พระศรศากยมน” (พระโต) ซงอญเชญมาจากพระวหารหลวง “วดมหาธาต”

จงหวดสโขทย แตสนรชกาลกอนทจะประดษฐานเปนสงฆาราม จงเรยกกนวา

“วดพระโต” “วดพระใหญ” หรอ “วดเสาชงชา” บาง จนกระทงในรชสมย

“พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย” โปรดเกลาฯ ใหสรางตอ และทรงจำ

หลกบานประตพระวหารดวยพระองคเอง แตกสนรชกาลเสยกอนทการกอสราง

จะแลวเสรจ การกอสรางวด มาเสรจบรบรณในรชสมย “พระบาทสมเดจพระนง

เกลาเจาอยหว” ใน พ.ศ. 2390 และพระราชทานนามวา “วดสทศนเทพวราราม”

ปรากฏในจดหมายเหตวา “วดสทศนเทพธาราม” และในรชสมย “พระบาทสม

เดจพระจอมเกลาเจาอยหว” ทรงผกนามพระประธานในพระวหาร พระอโบสถ

และศาลาการเปรยญ ใหคลองกนวา “พระศรศากยมน” “พระพทธตรโลกเชษฐ” และ

“พระพทธเสรฏฐมน”

ภายในวดสทศนเทพวรารามเปนทประดษฐานพระบรมราชานสาวรย

“พระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดล” “พระอฐมรามาธบดนทร”

และไดอญเชญ พระบรมราชสรรางคารของพระองค มาบรรจทผาทพยดานหนา

พทธบลลงกพระศรศากยมนเมอ พ.ศ. 2493 และมพระราชพธทรงบำเพญพระร

าชกศลคลายวนสวรรคตของ “พระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหาอานนทมหดล

พระอฐมรามาธบดนทร” ในวนท 9 มถนายนของทกป

และเมอพดถง “วดสทศน” หลายๆคนกคงจะเคยไดยนคำทวา “แรงวดสระเกศ

เปรตวดสทศน” กนมานานแลว เรองของ “เปรตวดสทศน” หลายๆคนคงจะรกนดวา

“เปรต” นนเกดจากมนษยททำบาปทำกรรมหนกหนาสาหส ทงตอบพการ หรอผม

พระคณเมอตายไปแลวกจะกลายเปนเปรตเพอชดใชกรรมททำไวเมอยงเปน

มนษย เปรตนนกมหลายประเภทหลายลกษณะดวยกน แตภาพของเปรตทคน

สวนมากจะคดถงกคอตองตวสงเทาตนตาล มอเทาใหญเหมอนใบลาน ปากเทารเขม

สงเสยงรองหวดๆ ตอนกลางคน และมกมาปรากฏตวใหเหนตอนกลางดกเพอขอ

สวนบญ สวนคนทไดเหนเปรตกถอวาชวงนนดวงตกตองไปทำบญอทศสวนกศลให

เปรตตนนนเสย และความเชอแตครงตนกรงรตนโกสนทรเกยวกบเรองราวของเปร

ตแหง “วดสทศน” ทเลากนวาทวดแหงนมกมเปรตปรากฏกายในเวลากลางคนเปนท

นากลวอยางยง ประกอบกบอหวาตกโรคทระบาดจนมผคนลมตายเปนจำนวนมากใน

รชสมยรชกาลท 2 จนเผาศพแทบไมทน ณ “วดสระเกศ” จนมคำกลาวคลองจองกนวา

“เปรตวดสทศน แรงวดสระเกศ”

ซ ง แ ท ท จ ร ง แ ล ว เ ร อ ง เ ล า เ ป ร ต ว ด ส ท ศ น ฯ น น

มาจากภาพวาดบนฝาผนงในอโบสถ ทเปน รปเปรตตนหนงนอนพาดกายอย

และมพระสงฆยนพจารณาอย ซงภาพนมชอเสยงมากในสมยอดต เปนทเลองลอกน

ของผทไปทวดแหงนวาตองไปด และสงทผคนเหนวาเปนเปรตนน ผคนทอาศยอย

บรเวณวดแหงนมายาวนานบอกวา แททจรงแลวเปนเงาของเสาชงชาทอยหนาวด

ในสายหมอกยามเชานนเอง

Wat Suthat 117

“พระศรศากยมน” เปนพระประธานในพระวหารหลวง

หลอดวยโลหะสมฤทธ หนาตกกวาง 3 วา 1 คบ นบเปนพระพทธ

รปหลอทใหญทสดในประเทศไทย ในยคกอน 25 พทธศตวรรษ

เดมเปนพระประธานอยในพระวหารหลวง “วดมหาธาต” สโขทย

สรางสมยราชวงศพระรวงแหงกรงสโขทย

“พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช”

ทรงโปรดใหอญเชญมายงกรงเทพฯ และไดทรงมพระราชดำร

ทจะสรางพระอาราม ทมพระวหารใหญอยาง “วดพนญเชง”

ทอยธยา โดยประดษฐานไวกลางพระนคร เมอชลอพระศรศาก

ยมนมาถงกรงเทพฯ แลวใหประทบทาสมโภช 7 วน แลวจงทร

งชกเลอนองคพระทางสถลมารค และพระองคไดเสดจพระราช

ดำเนนตามขบวนแหพระในรชสมยของพระองค ทำไดเพยง

อญเชญองคพระขนต งไว ตววหารลงมอสรางในรชกาล

“พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย”

ต ร ง ใ ต ฐ า น ท ผ า ท พ ย บ ร ร จ พ ร ะ บ ร ม อ ฐ ข อ ง

“พระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหาอานนทมหดล” (รชกาลท

8 ) ส วนด านหล งบ ล ล ง ก พ ร ะพ ทธ ร ปม แผ นศ ล าสล ก

เปนศลปะแบบทวารวด เปนรปสลกปดทอง ปางยมกปาฏหารย

และ ปางประทานเทศนาในสวรรค เปนของเกาและหาดไดยาก

เขาใจวาจะมอยเพยงชนเดยวในโลก

พระศรศากยมน



“ เ ส า ช ง ช า ” เ ป น ส ถ า ป ต ย ก ร ร ม ท ส ร า ง ข น

เพอใชประกอบพธโลชงชา ใน “พระราชพธตรยมพวาย

ตรปวาย” ของศาสนาพราหมณ-ฮนด โดยทวไปหมายถงเสาชง

ชาทตงอยหนาวดสทศนเทพวราราม และลานหนาศาลาวาการ

กร ง เทพมหานคร (ลานคนเม อ ง ) ใกล ก บ เทวสถาน

“โบสถพราหมณ” ซงถอเปนสญลกษณอยางหนงของกรงเทพม

หานคร แมพธโลชงชาไดเลกไปแลวตงแตสมย “พระบาทสมเดจ

พระปกเกลาเจาอยหว” รชกาลท 7 แลวกตาม

พธโลชงชา เปนสวนหนงของ “พระราชพธตรยมพวาย

ตรปวาย” เปนการตอนรบ “พระอศวร” ซงเปนหนงในสามเทพ

เจาของศาสนาพราหมณ-ฮนด เชอกนวา “พระอศวร” จะเสดจลง

สโลกในวนขนเจดคำเดอนย วนนนจะมการแหพระเปนเจาไป

ถวายพระพรพระเจาอยหว

เมอพระเปนเจาเสดจลงมาส โลกมนษยกไดเชญ

เทวดาองคอนๆ มาเฝาและมารวมพธดวย ไดแก พระอาทตย

พระจนทร พระคงคา และพระธรณ พราหมณจะแกะรปสญลกษณ

ของเทวดาแตละองคเปนเทวรปลงในไมกระดานสามแผนเพอ

ทำการบชาในเทวสถาน แลวจากนนจะนำไปปกในหลมหนาโร

งพธนงดโลชงชา หนหนากระดานเขาหาตำแหนงทมพระยายน

ชงชานง เรยกวากระดานลงหลม ในวนขน 8 คำ เดอนย

“พระราชพธตรยมปวาย” นจะกระทำในเทวสถาน

สำหรบพระนคร 3 เทวสถาน คอ “เทวสถานพระอศวร”

“เทวสถานพระมหาพฆเนศวร” และ “เทวสถานพระนารายณ”

โลกบาลทงส (พระยายนชงชา และนาลวน) จงตองโลชงชาถวาย

และรบนำเทพมนตรดวย แตเดมนน “พระราชพธตรยมปวาย”

จะจดในเดอนอาย (ประมาณเดอนธนวาคม) ครนลวง

เขาสสมยกรงรตนโกสนทรจงได เปลยนมาจดในเดอนย

(ประมาณเดอนมกราคม) พธนถอเปนพธขนปใหมของพราหมณ

ซงในหนงปพระอศวรจะเสดจมาเยยมโลก 10 วน พราหมณจะ

ประชมทเทวสถานพระอศวร แลวผกพรตชำระกายสระเกลา

เตรยมรบเสดจพระอศวร

เสาชงชา



“ปอมมหากาฬ” ตงอยบรเวณเชงสะพานผานฟาลลาศ

ตดกบถนนมหาไชย ทางดานหลงมกำแพงเมองพระนครหลง

เหลออย

“ปอมมหากาฬ” สรางขนในรชสมย “พระบาทสมเดจ

พระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช” ในป พ .ศ . 2326

เป นป อม 1 ใน 14 ป อมท โปรด เกล าฯ ให ส ร า งข น

เพ อป อ งก นร กษาพระนคร ม ล กษณะรปแปดเหล ยม

มกำแพงลอมรอบ 2 ชน เปนปอมประจำพระนครดานตะวนออก

ปจจบนปอมมหากาฬเปน 1 ใน 2 ปอมทยงคงเหลออยในกรงเทพ

มหานคร (อกปอมหนงคอปอมพระสเมร) ทางกรงเทพมหานคร

และกรมศลปากรไดบรณะซอมแซมปอมมหากาฬเมอคราว “พร

ะราชพธสมโภชกรงรตนโกสนทร 200 ป” ในป พ.ศ. 2525 และ

ไดมการบรณะเรอยมาจนมสภาพทเหนในปจจบน

ทตงดานหนงของปอมเปนทอยของชมชนทมชอเสยง

ดานลเกโบราณ ผทศกษาดานการมสวนรวมของชมชนทงชาว

ไทยและตางประเทศมกจะมาสำรวจและทำวจยเรองการมสวน

รวมฯ ณ ชมชนแหงน โดยมประวตการชมนมและตอสมายาว

นานกวาสองทศวรรษ ในสมยรชกาลท 1-4 เปนบานพกขน

นางชนสงหลายทาน เชน เจาพระยายมราช (ครฑ บวงราบ)

เสนาบดกรมเวยง (กรมเมอง)ฯลฯ เปนตน

ปอมมหากาฬ


132 Makakan Fort 133

“โลหะปราสาท” สรางในรชสมยของ “พระบาทสมเดจ

พระนงเกลาเจาอยหว” เปนโลหะปราสาทองคแรกและองคเดยว

ของไทย สรางอยในพนท “วดราชนดดาราม” และอยในบรเวณ

“ลานพลบพลามหาเจษฏาบดนทร” ยอดปราสาทประดษฐาน

“พระบรมสารรกธาต”

“โลหะปราสาท” ตงอย ณ ดานตะวนตกของพระอโบสถ

ก อสร า งข น โดยพระราชดำร ของพระบาทสมเด จพระ

น งเกลาเจาอยหว แทนการสรางเจดย โลหะปราสาทน

สรางขนตามประวตพระพทธศาสนา ถอเปนโลหะปราสาทองคท

3 ข อ ง โ ล ก โ ด ย โ ล ห ะ ป ร า ส า ท ห ล ง แ ร ก

สรางขนในสมยพทธกาลโดย “นางวสาขามหาอบาสกา”

บตร “ธนญชย” เศรษฐแหงเมองสาวตถ เปนปราสาท 2 ชน 1,000

หอง ยอดปราสาททำดวยทองคำ ทชอวา “มคารมาตปราสาท”

สวนโลหะปราสาทหลงท 2 สรางโดย “พระเจาทฏฐคามณ”

กษตรยแหงกรงอนราธประลงกา ในราวปพทธศกราช 382

เปนปราสาท 9 ชน 1,000 หอง มความกวางและความสงแตละดาน

100 ศอก หลงคามงดวยแผนทองแดง ผนงเปนไมประดบดวย

หนมคาและงาชาง

โลหะปราสาท


134 Wat Ratchanaddaram Loha Prasat 135


136 Wat Saket Ratcha Wora Maha Wihan Phu Khao Thong 137



หลงจากทำบญครบ 9 วดแลว กตองมาจบท “ภเขาทอง” แหงน ซงตงอยไมไกลจาก

“วดสทศน” มากนก โดยความเชอทวา “ชวตมนคงดงภเขา ปราศจากทกขโศกโรคภย”

“พระบรมบรรพต” หรอ “ภเขาทอง” ตงอยใน “วดสระเกศราชวรมหาวหาร” โดย

“พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว” รชกาลท 3 ทรงมดำรใหจดสรางพระเจดยภเขาทอง

ไวเปนปชนยสถานในพระนครเหมอนดงทกรงเกา ทม “วดภเขาทอง” ซงตงอยทชายทง มองค

พระเจดย เปนท สำหรบชาวพระนครศรอยธยาลงไปประชมเลนเพลง และสกวา

ในเทศกาลประจำป โดยรชกาลท 3 ใดทรงเลอกเอาบรเวณ “วดสระเกศ” เปนทกอสราง แต

กอสรางใดไมเทาไรกเกดทรดตวพงลงมาเนองจากพนทกอสรางอยใกลชายคลอง พนดนไมแขง

แรงพอจงตองปกเสารอบๆ องคพระปรางคหลายๆชนไมใหดนทลายออกไป จงเรมกอใหม แต

กยงทรดอกจงยตการกอสรางชวคราวจนสนรชการท 3

ค ร น พ อ ถ ง ร ช ก า ล ท 4 “ พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด จ พ ร ะ จ อ ม เ ก ล า เ จ า อ ย ห ว ”

จงโปรดเกลาใหสรางใหม และใหเปลยนชอใหม ตาม “พระเมรบรมบรรพต” ททองสนามหลวง

จาก “ภเขาทอง” เปน “บรมบรรพต” การกอสรางครงนไดแปลงพระเจดยองคเดม ใหเปน

ภเขามพระเจดยอยดานบน บรรจ “พระบรมสารรกธาต” ใวบนยอด มบนไดเวยนขนลง

2 สาย เพอสะดวกในเวลาเทศกาล แตการกอสรางในสมยรชกาลท 4 กยงไมแลวเสรจ

จนถงสมยรชกาลท 5 จงโปรดเกลาฯ ใหทำการกอสรางภเขาทองทยงคางอยจนสำเรจ

และในชวงวนลอยกระทง ของทกป ทาง “วดสระเกศราชวรมหาวหาร” จะจดงานประเพณ

เรยกวา “งานภเขาทอง” เปนเวลาประมาณ 7-10 วน นบวาเปนงานวดทสำคญงานหนง

สวนทมาทไปของคำวา “แรงวดสระเกศ” นน กมาจากสมยกอนนน ชวงรชกาลท

2 ม “โรคหา” ระบาดหนกไปทวทกหวระแหง ทำใหมคนตายกนไมเวนวน(จากทผมรมาก

ประมาณ สามหมนคน ภายใน 15 วน) ตายกนชนดทเรยกไดวาเดนไปทางไหนๆ กจะมแตศพ

คนตายกนไมรวนละกพน จะจดพธทำศพกไมทน จะเผากไมทน จะฝงกไมทนอกไมมวธการไหน

จะจดการกบศพเหลานนได สดทายกตองขดหลมแลวเอาศพมากองรวมกนไวท “วดสระเกศ”

กในเมอมจดการกบศพเหลานนไมทนกเรมสงกลน ฝงแรงพอไดกลนกมารวมกนอยทน

เยอะขน เยอะขน อมหนำสำราญมากมาย จำนวนคนตายมนมากมายซะจนฝงแรงมกนกน

ไดทงชวตเลยทเดยว นอกจากศพคนตายดวยโรคหาแลว กยงมศพทไมไดมาจากโรคหาดวย

อยางสมยรชกาลท 5 น ทางคกจะเอาศพนกโทษทแกตายมาทงไวทน ศพนกโทษประหารกดวย

และยงมศพไรญาตอก เอามาทงไวทนเหมอนกน ตองบอกกอนวาสมยกอนเขาหามเผาศพกน

ในเมอง เกดมใครตายกตองนนเลย นอกกำแพงเมองนน แลวประตเมองทเคาอนญาตให

เอาศพผานกอมประตเดยว ทเรยกกนวา “ประตผ” นนแหละ แลวทนวดสระเกศกอยใกลกบ

ประตผนนพอด ผานประตเมองมากเจอกบวดสระเกศเปนวดแรก กเลยตองเอาศพมาทงทน

เพราะสะดวกด ตงแตนนมา เมอพดถง “แรง” กตองนกถง “วดสระเกศ” กนนนเอง


146 Until Again Thank You 141

เปนยงไงกนบางครบกบฉบบน ถงแมวาจะ

ออกชากวาทตงใจไว(มาก) แตกออกมาใหทกคน

ไดอานกนนะครบ สวนสาเหตทออกมาลาชานน ก

เนองดวยขอมลตางๆของแตละวดนนมากมายเสย

เหลอเกน ประกอบกบงานประจำททำอยยงมาก

ผมเลยตองกราบขออภยทกๆคนไว ณ ทนดวยนะครบ

ส ว น เ ล ม น ค ง ต อ ง ข อ ข อ บ ค ณ ท ก ๆ

ท านท ร วม เด นทางมาทำบญกบผมในหลายๆ

คร ง ตองขอโทษดวยจรงๆท ไมสามารถเอยช อ

ได เพราะเยอะมากจรงๆ (กลวจะไลไดไมครบทกคน)

และผมหว งว าการเดนทางไหวพระ 9 วดรอบ

“เกาะรตนโกสนทร” ในฉบบน จะเปนประโยชนกบทก

คนบางไมมากกนอยนะครบ

จนกวาจะพบกน

ไหวพระ 9 วด รอบ “เกาะรตนโกสนทร” อมบญกนทวหนา “ความเจรญ

กาวหนาดานการงานกบ” “ศาลหลกเมอง” “เงนทองไหลมา” ท “วดพระแกว”

“อยเยนเปนสข” เมอไหวพระ “วดโพธ” “ชวตรงโรจน สวางไสว” กบ

“วดอรณ” “ไปไหนปลอกภย” เมอ ไป “วดกลยา” ขามนำไปให “คนนยม”

กบ “วดระฆง” “ชนะตออปสรรค” ท “วดชนะสงคราม” “พบแตสงดๆ” ท

“วดบวร” “มองการไกล” ไปกบ “วกสทศน” และ “มงคง รำรวย” เมอ ขน

“ภเขาทอง”