ရရငသစၥာ ရရငသစၥာ ရရငသစၥာ ရရငသစၥာ

၏၏၏၏

“သမငးဟသည ဤသ႕တညသမငးဟသည ဤသ႕တညသမငးဟသည ဤသ႕တညသမငးဟသည ဤသ႕တည”

မာတကာမာတကာမာတကာမာတကာ

စကားပလင ၁

တာလဘန ႏင ဗာမယန ၄

အႏၵယ ႏင အာရပမြတစလငမ ၅

အစၥလာမ က နယခ႕ဝါဒ လား? ၈

တမနေတာ မဟမၼဒ ႏင အစၥလာမသာသနာ ၁၁

ခလဖြာ (Caliph) ႏင သာသနာျပန႕ပြါးျခငး ၁၅

မငးၾကးအေသာက ႏင ေယာနက ၁၉

အာဖဂန ႏင အစၥလာမ ၂၀

အာဖဂနမငးႏင ဗဒၶဘာသာ ၂၁

အႏၵယ ႏင ေထရဝါဒ ၂၃

တႏရ မႏရ အယဝါဒ ၂၅

နာလႏၵ ႏင တကသလၾကးမား ေထရဝါဒလား? ၂၆

နာလႏၵ ႏငတရက ၂၇

ေထရဝါဒ အႏၵယက ကြယရျခငး တရားခ ၂၉

ဘနးေတာၾကးမားကေလးစားပါ။ ၂၉

မဂမငးဆက သမငးအမန ၃၁

အမတြငးပနးတာ အစၥလာမေၾကာငလား ၃၂

"ဒါကာ" ႏင "ဓားကာ" အလြ ၃၃

လတ႕သဘာဝ ၃၆

မြတစလငမဆတာ လမးလား ၃၇

ျမနမာႏငင ႏင မြတစလငမ ၃၇

ျမနမာသမငးေကာမရင သကၡာဆယဖ႕ ၄၂

ဟႏၵဆတာ လမးမဟတပါ ၄၃

အႏၵယ ရ ေနာကဆးဘရင ၄၄

ျမနမာႏငင ထဝငလာတာ ဘဂၤါလဘလား? ၄၅

ရကဖြယ ခစတး သမငး ၄၆

ဘဂၤါလလမးၾကး ၄၇

အစၥလာမအမရာေထာငမႈစညး ၄၈

ပညာရငတ႕ ကရစရာ ၅၀

ရား ႏစရား ႏင အစၥလာမ ၅၀

အာရပတ႕၏ အေမြ ၅၁

ခ႐းဆတ ၅၃

ခ႐းဆတရပငမတရားခ ၅၄

နဂးျပသာဒ ၅၅

ကမးကးစာရငး (ျမနမာ) ၅၇

ကမးကးစာရငး (အဂၤလပ) ၅၉

ကမးကးစာရငး (အာရဗ) ၆၄

1

စကားပလင

၂၀၁၂ ခႏစ ျမနမာႏငငမာ"ဗဒၶဘာသာျမစဖား ႏင သမငး႐ႈေထာင" လ႕

အမညရတ စာအပတစအပ ထြကရခပါျပ။ အဒစာအပကေရးသားတပဂၢလဟာ

ဗဒၶဘာသာ ရဟနးတစပါး ျဖစပါတယ။ ဆရာေတာ ရဘြအမညကေတာ ဘဒၵႏ

ေကာသလ (စျပ ၊ ကမာၻေအး) ပါ။ ဆရာေတာကေတာ အဒစာအပက သမငး

စာအပ လ႕ဆထားပါတယ။ စာအပမကႏာဖးမာက "သမငးေရးတာ မအေအာင

လ႕ပါ" လ႕ေရးထားျပး သမငးစာအပၾကး ျဖစေၾကာငးေဖာကးထားပါတယ။

အဒစာအပကအစအဆးေသခာအႏလပဋလဖတၾကညျပး ေနာကအလြန

ကဝမးနညးျခငးသာမက၊ အဩျခငးၾကးစြာလညးျဖစမပါေတာတယ။ ဘာေၾကာင

အဒလ ခစားရလ လ႕ဝနခရရငျဖင....... စာေရးသ ဆရာေတာဟာ သမငးပညာ

ရငတစဦး မဟတတ (သမငးပညာရငမဟတဟ သာ ယဆမပါသည။) အတြက

သမငး ေၾကာငးေတြကနားမလညတာ၊ အလြအမားေတြေရးတာဟာမထးဆနးလ

ေပမ၊ ဆရာေတာရစာမက တညးျဖတေပးတ ပဂၢလေတြဟာေတာျဖင ေခတ

ပညာတတ ပဂၢလၾကးမားျဖစၾကတ အျပင၊ ပဂၢလၾကး တစဦးဟာ ကြၽနေတာ

အထငၾကးေလးစားမခတ သမငးပညာရငၾကး ဆရာၾကး ဦးထြနးေအာငခန

(အျငမးစား သမငးပါေမာကၡ) (စာအပအမာစာမာေတာ ဦးေအာငထြနးခနလ႕

မားေရးထားပါတယ။) ျဖစေနလ႕ပါဘ။ အဒ သမငးစာအပ ဆတ စာအပ အမာစာ

စာမကႏာ (ဋ) မာ စာေရးသဟာ အဒစာအပစာမက ဖတ႐ႈတညး ျဖတေပးခတ

ဆရာၾကးမား ရ အမညေတြက ေဖာျပျပး အထးေကးဇး တငေၾကာငးမတတမး

တငထားပါတယ။

2

ကြၽနေတာ အေနန႕ အဒ အမညစာရငးပါ ဆရာၾကးမားရ အမညေတြက

ကးယေဖာျပေပးခင ပါတယ။

၁။ ယဒနရပသာ ဒတယေကာငးအပ ဦးေကာညြန႕

၂။ ျငမးေဖာငေဒးရငး (Shalom Foundation) ဥက႒ေဒါကတာ ဇဘြဂြၽန

၃။ ကရငခရစယာနႏစျခငးအသငးေတာမ ေဒါကတာေဂဘယလ

၄။ ပညာတနေဆာငမဂၢဇငးအယဒတာအျငမးစားအထကတနးေကာငး

အပဆရာၾကး ဦးေကာစး (ေမာငေကးဇး)၊

၅။ ျမနမာႏငငသမငးေကာမရငအဖြ႕ဝင (အျငမးစား သမငးပါေမာကၡ)

ဆရာၾကး ဦးထြနးေအာငခန

အဒလေခတပညာတတလၾကးလေကာငးဆရာၾကးမားန႕ခရစယာနအဖြ႕

အစညးေတြ က ေလးစားအပတပညာရငမားကယတငကစာမကဖတ႐ႈတညးျဖတ

ခရသားန႕ အဒစာအပပါ သမငး အေၾကာငးအရာ အေတာမားမားဟာ အလြၾကး

လြေနေၾကာငးသလကရေတာ မယႏငေလာကေအာငကအအားသငဝမးနညးမပါ

ေတာတယ။

ကြၽနေတာသမငးပညာရငတစဦးလးဝမဟတပါဘး၊သ႕ေသာသမငးပညာ

ရပန႕ပညာရငေတြကခစခငပါတယ၊ ေလးစားပါတယ။ ဒါေၾကာင သမငးပညာရပ

က အလြတတမးေလလာလကစားျဖစပါတယ။

3

ကြၽနေတာေလးစားရတျမနမာႏငငကသမငးပညာရငၾကးေတြထက ပညာ

ရငၾကးအခ႕ရ အမည ေတြကရြတျပရရငျဖင.....

၁။ သမငးပညာရငၾကး ေဒါကတာသနးထြနး

၂။ သမငးပညာရငၾကး ဗလမႉးၾကးဘရင

၃။ သမငးပညာရငၾကး ဦးထြနးေအာငခန

၄။ သမငးပညာရငၾကး ဦးစငးေအာငထြနး

၅။ သမငးပညာရငၾကး ေဒါကတာခငေမာငညြန႕

စာေရးသန႕တကြ ဖတ႐ႈတညးျဖတေပးေသာ ဆရာၾကးမားက ကြၽနေတာ

အလြနေလးစားပါတယ။ သ႕ေသာလညးကြၽနေတာသမငး အေပၚ သစၥာ တညခင

ပါတယ။ ဒါေၾကာင ကယေရ႕ မာအလြသမငး တငျပတာက ျငမေနဖ႕ရာမရပါဘး။

ျငမေနလကရငေတာသမငးကသစၥာေဖာကတ၊ မတညၾကည မေျဖာငမတတ လ

သားတစေယာကအျဖစကေရာကရသြားမာဘလ႕ခယထားပါတယ။ အဒအျဖစ မ း

ေရာကမာကေတာအလြနရြေၾကာကပါတယ။ လမးတစမး၊ ေဒသ တစခ၊ ဘာသာ

အယဝါဒ တစခ ကခစသညျဖစေစ၊ မနးသညျဖစေစ၊ သမငးကေတာ စတေဆာင

ရာလကျပးအလြအမားေရးဖ႕၊ လကခလကဖ႕ မသငေတာပါဘး။ တကယလ႕

အလြအမားေတြကသသၾကးန႕အမနျပငမေပးမရငေနာငလာေနာကသား မးဆက

ေတြအေပၚ ၾကးမားစြာလြနကးျခငးဘျဖစမယ ဆတာ ေျဖာငမတတလသားတငး

သေဘာတမယလ႕ ယၾကညမပါတယ။

4

တာလဘန ႏင ဗာမယန

ေလးစားအပတစာ႐ႈသတ႕ခငဗား- အခအခနကစလ႕ ဆရာေတာ ဘဒၵႏ

ေကာသလ (စျပ ၊ ကမာၻေအး) ေရးသားျပး ေခတပညာတတဆရာၾကးမားကယ

တငဖတ႐ႈတညးျဖတေပးထားတ "ဗဒၶဘာသာျမစဖားႏငသမငး႐ႈေထာင"စာအပပါ

သမငးအလြအမားေတြကကြၽနေတာအခငအမာသသေလာက ျပငဆငေပးမာျဖစ

သလ စာဖတ သေတြအထငအျမင လြမားေစမယအေရးအသားေတြ ၊ ေကာက

ယဆငျခငမႈေတြ ကလညး အကး အကား အေထာက အထားအတအကေတြန႕

ေထာကျပျပငဆင ေပးသြားမာျဖစပါ တယ။ စာ႐ႈသမား က ပထမဆးသေစခငတ

သမငးအမန တစေၾကာငး ကေတာ...

အာဖဂနနစၥတနက တာလဘနေတြ ဗာမယနဗဒၶရပပြါးေတာ ေတြက ဖက

ဆးမယလပတနးက OIC (Organization of Islamic Conference) လ႕ ေခၚတ၊

မြတစလငမ member ႏငငေပါငး ၅၄ ႏငင န႕ဖြ႕စညးထားတ အဖြ႕အစညးၾကးက

အစညးအေဝးေခၚျပး statement ထတကန႕ကြကခပါတယ။ Islamic ႏငငလ႕

ေၾကညာထားတေဆာဒအာေရဗႏငငန႕ပါကစၥတနႏငငတ႕က ရပပြါးေတာ ေတြက

မဖကဆးဖ႕တားျမစကန႕ကြကခပါတယ။ပါကစၥတနသမၼတပရေဝးဇမရရရဖ(ပါဗဇ

မရာရတ) က သ႕ရ ျပညထေရးဝနၾကးျဖစတ Lieutenant General မအႏြတဒးန

ဟငဒရက ကဘလျမ႕အထေစလႊတျပး၊ ဗာမယနဗဒၶရပပြါးေတာေတြ ကမဖကဆး

ေစဖ႕တာလဘနေတြန႕ ညႏႈငးေစခပါတယ။ (ကးကား-ထစဥကရပသသတငး/

သတငးစာ/ ဂာနယမား)

5

အစၥလာမသာသနာ ရအဆးအမက မနကနစြာသနားလည ကငသးတဘယ

အစၥလာမဘာသာဝငကမ အဒလပရပက မေထာကခပါဘး။ ျပငးျပငး ထနထနက႐ႈ႕ခ

ပါတယ။ အာဖဂနမာကးကြယသ မစပယေနတဗဒၶရပပြါးေတာေတြက ဖကဆးတလပ

ရပကအျပငးအထန႐ႈ႕ခသလ၊ဝတျပသေတြန႕ျပညႏကေနတဗလဝတေကာငးေတြ

ကဝငေရာကလယကအၾကမး ဖကဖကဆးတလပရပဟာလညး ျပငးျပငးထနထန

႐ႈ႕ခစရာပါဘ။

အႏၵယ ႏင အာရပမြတစလငမ

ဗဒၶဘာသာျမစဖား ႏင သမငး႐ႈေထာငစာမကႏာ (၄၂၊၄၃) မာ ေရးသား

ထားတာက-

“အႏၵအႏၵအႏၵအႏၵယႏငငေျမာကပငးေဒသ၌ယငးသ႕မတညမျငမျဖစေနခန၌ထေဒသ ယႏငငေျမာကပငးေဒသ၌ယငးသ႕မတညမျငမျဖစေနခန၌ထေဒသ ယႏငငေျမာကပငးေဒသ၌ယငးသ႕မတညမျငမျဖစေနခန၌ထေဒသ ယႏငငေျမာကပငးေဒသ၌ယငးသ႕မတညမျငမျဖစေနခန၌ထေဒသ

ေျမာကဖကနယနမတအနးတြငအာရပမြတဆလငစစတပၾကးဆကေရာကေနေပ ေျမာကဖကနယနမတအနးတြငအာရပမြတဆလငစစတပၾကးဆကေရာကေနေပ ေျမာကဖကနယနမတအနးတြငအာရပမြတဆလငစစတပၾကးဆကေရာကေနေပ ေျမာကဖကနယနမတအနးတြငအာရပမြတဆလငစစတပၾကးဆကေရာကေနေပ

သည။ ထအာရပလမးတ႕သည နယေျမ ခ႕ထြငရတစခတညးမဟတေပ။ ကမာၻ သည။ ထအာရပလမးတ႕သည နယေျမ ခ႕ထြငရတစခတညးမဟတေပ။ ကမာၻ သည။ ထအာရပလမးတ႕သည နယေျမ ခ႕ထြငရတစခတညးမဟတေပ။ ကမာၻ သည။ ထအာရပလမးတ႕သည နယေျမ ခ႕ထြငရတစခတညးမဟတေပ။ ကမာၻ

ၾကးတစခလးက အစၥလမ ဘာသာ ထးရပေအာကသြတသြငး ေရးဟေသာ ရၾကးတစခလးက အစၥလမ ဘာသာ ထးရပေအာကသြတသြငး ေရးဟေသာ ရၾကးတစခလးက အစၥလမ ဘာသာ ထးရပေအာကသြတသြငး ေရးဟေသာ ရၾကးတစခလးက အစၥလမ ဘာသာ ထးရပေအာကသြတသြငး ေရးဟေသာ ရည ည ည ည

ရြယခကျဖငအငအားသး၍စစပြဆငႏြေနသမား ျဖစသည။ရြယခကျဖငအငအားသး၍စစပြဆငႏြေနသမား ျဖစသည။ရြယခကျဖငအငအားသး၍စစပြဆငႏြေနသမား ျဖစသည။ရြယခကျဖငအငအားသး၍စစပြဆငႏြေနသမား ျဖစသည။" " " "

အထကပါအတငးေရးသားထားတအတြက....

အာရပမြတစလငမေတြဟာ အႏၵယက စတငေျခခေရာကရတာဟာ စစျပ

နယခ႕လျခငးရညရြယခကေၾကာငျဖစျပး၊ အာရပမြတစလငမေတြဟာနယခ႕ ဝါဒ

ကကငစြသေတြသာျဖစေၾကာငး၊ အငအားသးစစပြဆငႏႊျပး လေတြက အစၥလာမ

ဘာသာ ဝငျဖစေစဖ႕ အစၥလာမ ဘာသာကသငၾကားထားေၾကာငး တညတည

6

ၾကးဆလထားသလပါဘ။ အဒစာပဒမာအလြၾကး ေတြပါရပါတယ။ တစခကျခငးစ

ျပငေပးပါမယ။

(က) အာရပမြတစလငမေတြ အႏၵယကစတငေျခခေရာကရခတာဟာ

စစတကဖ႕အတြကမဟတပါဘး။ အာေရဗပငလယကတစဆငအာရပကနသည

ေတြဟာ ေရေၾကာငး ကနသြယမႈက အေျခချပး အႏၵယအေနာကေတာင ကမး႐း

တနးမာခရစ (၇) ရာစအဆးပငးကတညးကေရာကရအေျခခေနထငခပါတယ။

အဒအခနကမအႏၵယကတကခကဖ႕စေရာကလာတာလးဝမဟတပါဘး။ အာရပ

မြတစလငမေတြန႕အႏၵယေဒသခဟႏၵဘာသာဝင၊ဗဒၶဘာသာဝငေတြဟာ ကမး႐း

တနးေဒသတစေလာက မာ ျငမးခမးစြာအတယဥတြ ေနထငခပါတယ။ စလြန

(သရလကၤာ) မာလညး အာရပမြတစလငမ ကနသည ေတြဟာအေျခခ ေနထငခ

ပါတယ။ အဒလအတယဥတြေနထငရငးအာရပမြတစလငမ ကနသည ေတြဟာ

အစၥလာမဘာသာက ေဟာေျပာပ႕ခခၾကပါတယ။ မမသေဘာဆႏၵ အေလာက

အစၥလာမဘာသာက ကးေျပာငးသကဝငတ ေဒသခေတြအမားၾကးရလာပါတယ။

ဒအေၾကာငးက Tara Chand က သ႕ရ Influence of Islam on Indian Culture

စာမကႏာ (၃၂) မာ H G Rawlinson, Francis Day, Sturrock တ႕ရ စာအပေတြ

ကကးကားျပးအခငအမာကေရးသားထားပါတယ။

မလဘာရ(Malabar) ခ႐ငရ collector တစဦးအျဖစ တာဝနထမး ေဆာင

ခတ စေကာလမးအရာရၾကး William Logan (၁၈၄၁-၁၉၁၄) ရ Malabar

Manual အရဆရငအႏၵယေတာငပငးေခရာမငးဆက (Chera Dynasty) ရ ဘရင

တစပါးဟာ အစၥလာမဘာသာကလကခချပးေနာက သ႕ရအေထာကအပန႕ မလ

ဘာရခ႐င “ကဒြနဂလရ” မာ ေအဒ ၆၂၉ က ဗလဝတေကာငးတစေကာငးက

ေဆာကလပခ ပါတယ။ အဒ ဗလ က “ေခရာမနဂမာ” ဗလလ႕ေခၚပါတယ။

7

ယေန႕တငတညရပါတယ။ မလဘာရ ေဒသခ မြတစလငမ ေတြက မလဘာရ

မြတစလငမ လ႕ေခၚပါတယ။ ျမနမာျပညမာေတာ သတ႕ဟာ "ကာကာ" အေန

န႕လသမားပါတယ။ သတ႕ဟာ အႏၵယတကငယရ ပထမဦးဆး အစၥလာမ

ဘာသာဝင လ႕အဖြ႕အစညးအျဖစ ကမာၻ႔သမငးမာထငရားပါတယ။

(ခ) သမငးအမားၾကးေနာကတစခကေတာ ဆငးဒျပညနယ(ယခပါ

ကစၥတန၏ျပညနယ) က တကခကသမးပကခတအာရပမြတစလငမ စစတပ

အႏၵယက စတငေရာကရေျခခခတခႏစပါ။ ေအဒ (၇၂၀) လးဝမဟတပါဘး။

ေအဒ (၇၁၁-၇၁၂) ပါ။ အဒစစတပရရညရြယခကဟာ အႏၵယက တက ခကနယ

ခ႕ဖ႕မဟတပါ။ ေတာငပငးဆငးဒက အပခပတ Rajput ရာဇပတ ေစာဘြား

ရာဂာဒဟးရ ေထာကပထားတပငလယဓားျပေတြက အာရပမြတစလငမေတြရ

ကနသေဘၤာက တကခကသမးပကခတယလ႕သရတ အခါ အာရပေတြဟာ အဒ

ပယလယဓားျပေတြက အေရးယေပးဖ႕ ရာဂာဒဟးရ ထ သအဆကအသြယ န႕

ျငမးခမးစြာကမးလမးခပါေသးတယ။ အဒပငလယဓားျပေတြဟာ သ႕အပခပမႈ

ေအာကမာမရတ အတြကသအေရးမယႏငပါလ႕ ရာဂာဒဟးရ က ျပနၾကားခလ႕

အတြက ျပနလညတကခကျခငးသာျဖစ ပါတယ။ ဒါဟာ ဘာသာေရး နယခ႕တာ

မဟတသလ အာရပအမးသားေရးစစပြ လညးမဟတ ပါဘး။ ႏငငေရးသကသက

က အေျခခတစစသာျဖစပါတယ။ ဒသမငးေၾကာငး ဟာ အႏၵယသမငး စာအပ

တငးလလမာပါရပါတယ။ နမနာအေနန႕ C.F De La Fosse ရ History of India

စာမကႏာ (၈၆) က႐ႈပါ။ အာရပမြတစလငမ ဗလခပ မဟမၼဒဘငနကာစငမ

ရစစတပ ဆငးဒျပညနယက တကခကသမးပကခတ ခႏစဟာ ေအဒ ၇၂၀

မဟတဘ၊ ေအဒ (၇၁၁-၇၁၂)သာ ျဖစေၾကာငး ကမာၻ႕သမငးစာအပတငးမာ ေဖာ

8

ျပပါရပါတယ။ သာဓကအေနန႕ျဗတသစြယစကမး (Encyclopaedia Britannica)

မာေလလာၾကည လကပါ။

အာရပမြတစလငမစစတပဟာ ေအဒ (၇၁၂) မာ ဆငးဒ ျပညနယက

တကခကသမးပကျပး ေနာက အျခားျပညနယ၊ ေဒသေတြက ဆကလကတက

ခကျခငးမျပေတာဘ ရပတန႕ခေၾကာငး အႏၵယဝနၾကးခပေဟာငး ပ႑တ ဂဝါ

ဟရလားလေန႐း ကယတငက The Discovery of India စာမကႏာ (၂၂၇) မာ

အတအလငးေရးသားထားပါတယ။ ဒါအျပင မြတစလငမေတြ သမးပကခတ

ဆငးဒ ျပညနယန႕အႏၵယ ရအျခားနယပယေတြအၾကား သတမနဆကဆမႈ ေတြ

အျပင၊ ကနသြယ ေရး၊ ယဥေကးမႈဆငရာ ကးလးဆကဆမႈေတြ ျငမးခမးစြာရခ

တယ လ႕ အဒစာအပစာမကႏာ (၂၂၉) မာေရးထားပါတယ။

အစၥလာမ က နယခ ႕ဝါဒ လား?

(ဂ) အစၥလာမဘာသာဟာလညး စစတကနယခ႕ျပး သာသနာျပဖ႕

သငေပးထားတ ဘာသာ လးဝမဟတပါဘး။ အစၥလာမဘာသာဟာလသားေတြက

ဘာသာဖကက ဖတေခၚသာသနာျပဖ႕သငေပးထားတာအမနပါဘ။ ဒါေပမ ဘယ

လနညးန႕ သာသနာျပဖ႕သငေပးထားသလ? အစၥလာမဘာသာရ ကမးစာ ျဖစတ

ကရအာနကမးကေလလာၾကညရေအာင။

"("("("(အအအအ----နဗတမနေတာနဗတမနေတာနဗတမနေတာနဗတမနေတာ) ) ) ) အသငသည မမအား ဖနဆငးေမြးျမေတာမေသာ အသငသည မမအား ဖနဆငးေမြးျမေတာမေသာ အသငသည မမအား ဖနဆငးေမြးျမေတာမေသာ အသငသည မမအား ဖနဆငးေမြးျမေတာမေသာ

အရငျမတ၏ လမးေတာသ႔ အရငျမတ၏ လမးေတာသ႔ အရငျမတ၏ လမးေတာသ႔ အရငျမတ၏ လမးေတာသ႔ ((((လတ႔အားလတ႔အားလတ႔အားလတ႔အား) ) ) ) ဥာဏပညာႏငလညးေကာငး၊ ေကာငး ဥာဏပညာႏငလညးေကာငး၊ ေကာငး ဥာဏပညာႏငလညးေကာငး၊ ေကာငး ဥာဏပညာႏငလညးေကာငး၊ ေကာငး

ျမတေသာဆးမၾသျမတေသာဆးမၾသျမတေသာဆးမၾသျမတေသာဆးမၾသ၀၀၀၀ါဒႏငလညး ေကာငး၊ ဖတေခၚပါေလ။ ထမတစပါး အသင ါဒႏငလညး ေကာငး၊ ဖတေခၚပါေလ။ ထမတစပါး အသင ါဒႏငလညး ေကာငး၊ ဖတေခၚပါေလ။ ထမတစပါး အသင ါဒႏငလညး ေကာငး၊ ဖတေခၚပါေလ။ ထမတစပါး အသင

9

သည၎တ႔အားအေကာငးဆးနညးျဖငအေခအတငေျသည၎တ႔အားအေကာငးဆးနညးျဖငအေခအတငေျသည၎တ႔အားအေကာငးဆးနညးျဖငအေခအတငေျသည၎တ႔အားအေကာငးဆးနညးျဖငအေခအတငေျပာဆပါေလ။ပာဆပါေလ။ပာဆပါေလ။ပာဆပါေလ။" " " "

((((ကရအာနကမး၊ ပားေကာငက႑ ကရအာနကမး၊ ပားေကာငက႑ ကရအာနကမး၊ ပားေကာငက႑ ကရအာနကမး၊ ပားေကာငက႑ ((((၁၆၁၆၁၆၁၆)))) း း း း ၁၂၅၁၂၅၁၂၅၁၂၅))))

ဒါအျပငဘာသာေရးမာ အတငးအဓမၼစနစမရရလ႕ ကရအာနကမး၊

ဂါဝက႑ (၂) း ၂၅၆ မာျပဌာနးထားပါတယ။

"("("("(မညသတစဦး တစေယာကကမ အစၥလာမမညသတစဦး တစေယာကကမ အစၥလာမမညသတစဦး တစေယာကကမ အစၥလာမမညသတစဦး တစေယာကကမ အစၥလာမ))))သာသနာေတာတြငး၌ သာသနာေတာတြငး၌ သာသနာေတာတြငး၌ သာသနာေတာတြငး၌

((((ဝငေရာကရနအတြကဝငေရာကရနအတြကဝငေရာကရနအတြကဝငေရာကရနအတြက) ) ) ) အတငးအဓမၼအႏငအထက အလငးမျပရ။အတငးအဓမၼအႏငအထက အလငးမျပရ။အတငးအဓမၼအႏငအထက အလငးမျပရ။အတငးအဓမၼအႏငအထက အလငးမျပရ။""""

အစၥလာမဘာသာကခြငျပထားတစစဟာခခစစသာျဖစေၾကာငးကရအာန

ကမး၊ ဂါဝက႑ (၂) း ၁၉၀ အရ သရပါတယ။

""""ထ႔ျပငတထ႔ျပငတထ႔ျပငတထ႔ျပငတ၀၀၀၀အသငတ႔သည အလာဟအရငျမတ ၏ လမးေတာ၌ အသငအသငတ႔သည အလာဟအရငျမတ ၏ လမးေတာ၌ အသငအသငတ႔သည အလာဟအရငျမတ ၏ လမးေတာ၌ အသငအသငတ႔သည အလာဟအရငျမတ ၏ လမးေတာ၌ အသင

တ႔က တ႔က တ႔က တ႔က ((((စတငစတငစတငစတင) ) ) ) စစမကၿပငဆင တကခစစမကၿပငဆင တကခစစမကၿပငဆင တကခစစမကၿပငဆင တကခကသတ႔ႏင ၿပငဆငတကကသတ႔ႏင ၿပငဆငတကကသတ႔ႏင ၿပငဆငတကကသတ႔ႏင ၿပငဆငတကခကၾကကနခကၾကကနခကၾကကနခကၾကကန

ေလာ။ သ႔ရာတြင ေလာ။ သ႔ရာတြင ေလာ။ သ႔ရာတြင ေလာ။ သ႔ရာတြင ((((ဤသ႔ တကခက ရာ၌ဤသ႔ တကခက ရာ၌ဤသ႔ တကခက ရာ၌ဤသ႔ တကခက ရာ၌) ) ) ) အသငတ႔သည အသငတ႔သည အသငတ႔သည အသငတ႔သည ((((မညသည နညး ႏငမညသည နညး ႏငမညသည နညး ႏငမညသည နညး ႏင

မမမမ) ) ) ) မကးလြနၾကကနလင။ ဧကနမခ အလာဟအရငျမတသညကးလြနသတ႔ကမကးလြနၾကကနလင။ ဧကနမခ အလာဟအရငျမတသညကးလြနသတ႔ကမကးလြနၾကကနလင။ ဧကနမခ အလာဟအရငျမတသညကးလြနသတ႔ကမကးလြနၾကကနလင။ ဧကနမခ အလာဟအရငျမတသညကးလြနသတ႔က

ႏစသကေတာမသညမဟတေခ။ႏစသကေတာမသညမဟတေခ။ႏစသကေတာမသညမဟတေခ။ႏစသကေတာမသညမဟတေခ။""""

အျခားေသာဘာသာတရားမားကကးေကာစစမဆငႏႊဖ႕တားျမစထားရမ

က ႏတန႕ ေတာင မကးေကာဖ႕ ကရအာနကမး၊ သားေကာငမားက႑ (၆) း

၁၀၈ မာ-

""""၎ျပင အသငတ႔သည အၾကင၎ျပင အသငတ႔သည အၾကင၎ျပင အသငတ႔သည အၾကင၎ျပင အသငတ႔သည အၾကင((((မားယြငးေသာမားယြငးေသာမားယြငးေသာမားယြငးေသာ)))) ကးကြယရာမားကးကြယရာမားကးကြယရာမားကးကြယရာမား က က က က

က႔ရ႕႐ႈတချခငး မျပၾကလင။ ထက႔ရ႕႐ႈတချခငး မျပၾကလင။ ထက႔ရ႕႐ႈတချခငး မျပၾကလင။ ထက႔ရ႕႐ႈတချခငး မျပၾကလင။ ထ((((မရရစကမရရစကမရရစကမရရစက))))မားသည အလာဟအရငျမတမားသည အလာဟအရငျမတမားသည အလာဟအရငျမတမားသည အလာဟအရငျမတ အား အား အား အား

စြန႔ပယ၍ကးကြယၾက၏။ အဘယေၾကာင ဆေသာစြန႔ပယ၍ကးကြယၾက၏။ အဘယေၾကာင ဆေသာစြန႔ပယ၍ကးကြယၾက၏။ အဘယေၾကာင ဆေသာစြန႔ပယ၍ကးကြယၾက၏။ အဘယေၾကာင ဆေသာ ((((အသငတ႔ဤသ႔အသငတ႔ဤသ႔အသငတ႔ဤသ႔အသငတ႔ဤသ႔ ျပလပျပလပျပလပျပလပ

10

ၾကလငၾကလငၾကလငၾကလင) ) ) ) ထသမားသညလညးထသမားသညလညးထသမားသညလညးထသမားသညလညးအသတရား မရသျဖင စညးကမး ကးလြနအသတရား မရသျဖင စညးကမး ကးလြနအသတရား မရသျဖင စညးကမး ကးလြနအသတရား မရသျဖင စညးကမး ကးလြန ကာကာကာကာ

အလာဟအရငျမတအား က႔ရ႕႐ႈတချခငး ျပၾကေပမည။အလာဟအရငျမတအား က႔ရ႕႐ႈတချခငး ျပၾကေပမည။အလာဟအရငျမတအား က႔ရ႕႐ႈတချခငး ျပၾကေပမည။အလာဟအရငျမတအား က႔ရ႕႐ႈတချခငး ျပၾကေပမည။""""

ဘာသာတရားက စစျပတကခကျခငးမရဘ ျငမးေအးစြာေနထငသ ဘာ

သာျခားေတြက ေကးဇးျပဖ႕၊ တရားမတစြာဆကဆဖ႕ကရအာနကမးစစ ေဆး

ျခငးက႑ (၆၀) း ၈ မာ-

""""အလာဟအလာဟအလာဟအလာဟအရငျမတသညအသငတ႔အားအၾကငသတ႔ကေအရငျမတသညအသငတ႔အားအၾကငသတ႔ကေအရငျမတသညအသငတ႔အားအၾကငသတ႔ကေအရငျမတသညအသငတ႔အားအၾကငသတ႔ကေကးဇးကးဇးကးဇးကးဇး ျပျခငးျပျခငးျပျခငးျပျခငး

မလညးေကာငး၊တရားမတစြာဆကဆျခငးမလညးေကာငး၊ တားျမစေတာမလညးေကာငး၊တရားမတစြာဆကဆျခငးမလညးေကာငး၊ တားျမစေတာမလညးေကာငး၊တရားမတစြာဆကဆျခငးမလညးေကာငး၊ တားျမစေတာမလညးေကာငး၊တရားမတစြာဆကဆျခငးမလညးေကာငး၊ တားျမစေတာ မသညမသညမသညမသည

မဟတေပ။ထသတ႔သညအသငတ႔အားဒနသာသနာႏငစပလဥး၍တကခကခၾကမဟတေပ။ထသတ႔သညအသငတ႔အားဒနသာသနာႏငစပလဥး၍တကခကခၾကမဟတေပ။ထသတ႔သညအသငတ႔အားဒနသာသနာႏငစပလဥး၍တကခကခၾကမဟတေပ။ထသတ႔သညအသငတ႔အားဒနသာသနာႏငစပလဥး၍တကခကခၾက

သညလညးမဟတေပ။သညလညးမဟတေပ။သညလညးမဟတေပ။သညလညးမဟတေပ။ အသငတ႔အားအသငတ႔အားအသငတ႔အားအသငတ႔အား အသငတ႔၏အသငတ႔၏အသငတ႔၏အသငတ႔၏ ေနအေနအေနအေနအမမားမ မမားမ မမားမ မမားမ ႏငထတခၾကႏငထတခၾကႏငထတခၾကႏငထတခၾက

သသသသညလညးမဟတေပ။ညလညးမဟတေပ။ညလညးမဟတေပ။ညလညးမဟတေပ။ ဧကနစငစစအလာဟအရငျမတသညဧကနစငစစအလာဟအရငျမတသညဧကနစငစစအလာဟအရငျမတသညဧကနစငစစအလာဟအရငျမတသည တရားမတေသာတရားမတေသာတရားမတေသာတရားမတေသာ

သတ႔အားႏစသကခစေတာမ၏။သတ႔အားႏစသကခစေတာမ၏။သတ႔အားႏစသကခစေတာမ၏။သတ႔အားႏစသကခစေတာမ၏။""""

ဒါေၾကာငအစၥလာမဘာသာဟာ"ကမာၻၾကးတစခလးကအစၥလာမ ဘာသာ

ထးရပေအာကသြတသြငးေရးဟေသာရညရြယခကျဖငအငအားသး၍ စစပြဆငႏႊ"

ဖ႕ေစခငးထားတယဆတ ေကာကခကက ျဖစေစတ အေရးအသား ဟာလးဝက

မားယြငးေနေၾကာငးေထာကျပလကရပါတယ။

11

တမနေတာ မဟမၼဒ ႏင အစၥလာမသာသနာ

စာမကႏာ (၄၃) မာေရးသားထားတာက-

""""မၾကာမတြငေနာကလကအငအားေတာငတငးလာခသျဖင တမနေတာ မၾကာမတြငေနာကလကအငအားေတာငတငးလာခသျဖင တမနေတာ မၾကာမတြငေနာကလကအငအားေတာငတငးလာခသျဖင တမနေတာ မၾကာမတြငေနာကလကအငအားေတာငတငးလာခသျဖင တမနေတာ

မဟာမကသညအာေရဗကြၽနးဆြယတစခလးက တကခကသမးယေလသည။မဟာမကသညအာေရဗကြၽနးဆြယတစခလးက တကခကသမးယေလသည။မဟာမကသညအာေရဗကြၽနးဆြယတစခလးက တကခကသမးယေလသည။မဟာမကသညအာေရဗကြၽနးဆြယတစခလးက တကခကသမးယေလသည။ ထ ထ ထ ထ

ကသ႕သမးယထားေသာႏငငအားလးက အစၥလမထးရပေအာကသ႕သြတသြငး ကသ႕သမးယထားေသာႏငငအားလးက အစၥလမထးရပေအာကသ႕သြတသြငး ကသ႕သမးယထားေသာႏငငအားလးက အစၥလမထးရပေအာကသ႕သြတသြငး ကသ႕သမးယထားေသာႏငငအားလးက အစၥလမထးရပေအာကသ႕သြတသြငး

လကသည။လကသည။လကသည။လကသည။""""

အထကမာေရးသားထားတာေတြ မနမမန ဆနးစစၾကညရေအာငခငဗာ။

တမနေတာမဟမၼဒ န႕ပတသကျပး ကးကားတငျပရာမာ ေအာကစဖဒ တကသလ

ပႏပ၊ Oxford History of Islam (၁၉၉၉ ထတ) န႕ ကငးမ ဘရစဂ တကသလ

ပႏပ၊ The Cambridge History of Islam (၂၀၀၅ ထတ) တ႕ကေန ေကာက

ႏတတငျပေပးသြားပါမယ။

တမနေတာမဟမၼဒဟာမမကယက တမနေတာအျဖစေၾကညာျပးမကဟ

ျမ႕မာတရားေဟာပ႕ခတကာလအတြငး သန႕ရာဂဏနးမေသာ သ႕ေနာကလက

ေတြဟာ မကဟျမ႕သား က႐ကရ အႏြယဝငေတြရ အလြနအမငး ညငးပမးႏပ

စကဖႏပျခငးက ခခရပါတယ။ အဒလ ႏပစကညငးပနးျခငးက မခႏငၾကေတာတ

အဆးမာ တမနေတာမဟမၼဒ ရ ေနာကလကအခ႕ဟာ အဘစနယား (ယေန႕

ေခတ အသယပးယား) ဘရင နဂတစ ထက ထြကေျပးခလႈခၾကပါတယ။

အဘစနယားဘရငနဂတစ ဟာ တမနေတာမဟမၼဒရ ေနာကလကမြတစ

လငမေတြက ေႏြးေထြး စြာလကခခရမက ရနျပဖ႕လကလာတမကဟသား Non

Muslim ေတြရ ရနကေနလညး အကာအကြယေပးခပါတယ။ မကဟျမ႕သား

12

က႐ကရေတြဟာ တမနေတာမဟမၼဒ ရ အသကကပါ ရနရာလာခတ အတြက

တမနေတာ မဟမၼဒ ကယတငလညးမကဟျမ႕မာ စတငတရားေဟာ ပ႕ချပး ၁၃

ႏစခန႕အၾကာ ေအဒ (၆၂၂) မာ မကဟျမ႕ေျမာကဖက ကလမတာ ၄၀၀ အကြာ

အေဝးရ ယသရဗ (ခ) မဒနာျမ႕က တမးေရာင ခရပါတယ။

တမနေတာမဟမၼဒမဒနာက ေရာကလာျခငးဟာမဒနာျမ႕သားေတြရ ဖတ

ေခၚမႈေၾကာငသာျဖစပါတယ။ တမနေတာမဟမၼဒ ဟာ မဒနာျမ႕မာ ဘာသာတရား

ကေဟာေျပာပ႕ခရငးဘာသာဝငဦးေရအေတာအတနမားလာပါတယ။ တစျဖညး

ျဖညးန႕မဒနာျမ႕သားအာရပအားလးနးပါးဟာ မြတစလငမ ေတြျဖစခပါတယ။ မဒ

နာျမ႕သားေတြမြတစလငမျဖစတာဟာတမနေတာမဟမၼဒ ကတကခကသမးပက

လ႕မဟတပါဘး။ ေဟာေျပာပ႕ခ သာသနာျပမႈေၾကာငဘ ျဖစပါတယ။

တမနေတာမဟမၼဒမဒနာေရာကျပးေနာကမာမြတစလငမေတြန႕ မကဟ

ျမ႕သား မယ ၾကညသ က႐ကရေတြ အၾကား စစပြေတြျဖစပြါးခပါ တယ။ ေအဒ

(၆၂၄) မာ "ဗဒရ" စစပြ၊ ေအဒ (၆၂၅) မာ "အဟြဒ" စစပြ၊ ေအဒ (၆၂၇) မာ

"ခနဒတက" စစပြ။ အဒစစပြသးခစလးဟာ မြတစလငမ ေတြက မကဟျမ႕က

သြားေရာကတကခကလ႕ ျဖစပြါးခတာ တစခမမဟတပါဘး။ စစပြ (၃) ခစလး မာ

မြတစလငမ ေတြဟာ တစဖကန႕ယဥရင လအငအား၊ လကနကအငအားနညးပါး

ခတာပါ။ စစပြ (၃) ခစလး မာ မြတစလငမ ေတြဟာ တစဖကစစတပ အေရ

အတြကရ သးခးတစခးသာ ရခပါတယ။ ပထမစစပြ (၂) ခ ဟာ မဒနာျမ႕အနး

အရပေဒသေတြမာျဖစပြါးချပး၊ ေအဒ (၆၂၇) မာ ျဖစပြါးခတ "ခနဒတက" စစပြ

(သ႕) အဟဇားဗ စစပြ (သ႕) (Battle of Trench) က ေတာ မကဟသားက႐ကရ

ေတြန႕ဂးမးႏြယစအခ႕မဟာမတျပျပး မဒနာျမ႕က အလးအရငးန႕ပတဆ႕လပ

ၾကတစစပြပါဘ။ မဒနာျမ႕က ကာကြယသလအငအား လကနကအငအားနညး

13

ပါးတ မြတစလငမေတြဟာ ရနသတပ ေတြရ ပတဆ႕လပ ၾကမႈေၾကာင အစာ

ေရစာ ဒကၡအေတာေရာကခေပမ၊ အဆးမာေတာ မယၾကညသ ေတြ ရ မဟာမတ

စစတပၾကးဟာ အရးန႕ဆတခြါခရပါတယ။

အဒေနာကပငး ေအဒ (၆၂၈) မာေတာ တမနေတာမဟမၼဒဟာ မကဟ

သားေတြန႕သမငးမာ "ဟဒငဗယာ" လ႕အမညတြငခတစာခပကခပဆခပါတယ။

ေအဒ(၆၂၉)မာေတာ က႐ကရ တ႕ရ မဟာမတအာရပမးႏြယစ တစစဟာ မြတစ

လငမေတြရ မဟာမတ အာရပမးႏြယစ တစစက စတငကးေကာတကခကခတ

အတြက အထကပါ စာခပဟာ ပကျပယသြားခပါတယ။ ဒါေၾကာင တမနေတာ

မဟမၼဒ ဟာ သစၥာမတညသ က႐ကရေတြရျမ႕လညးျဖစ၊ သရဇာတခကေကြ

ေမြးရပေျမလညးျဖစတ မကဟျမ႕က သမးပကဖ႕ ျပငဆငပါေတာတယ။ ေအဒ

(၆၃၀) မာ ေတာ တမနေတာမဟမၼဒ ဟာ မကဟျမ႕ကသမးပကႏငခပါတယ။

အဒလသမးပကတယ ဆရာမာ ျမ႕က ဝနးရပတဆ႕တကခကခတာလးဝ မဟတ

ဘ၊ ေသြးတစစကေျမ မက ေစဘ မကဟျမ႕က ဝငေရာက သမးပကႏငချခငး

ျဖစပါတယ။ မကဟျမ႕က သမးပကျပးရာမာလညး အလြနဆးသြမးတ ၁၂ ဦး

ေသာ ရာဇဝတသားမားမ အပျမ႕ သျမ႕သား ေတြက လြတျငမးခမးသာခြငေပး

ခတအျပင သတ႕ရ အးအမ စညးစမေတြကပါ ထပါးျခငးလးဝမျပခပါဘး။ တမန

ေတာမဟမၼဒ ရ သေဘာထားၾကးမႈ၊ ခြငလႊတမႈေတြကျမင ရတ မကဟသား ေတြ

ဟာ တစဖြဖြန႕ သတ႕ဆႏၵအေလာက အစၥလာမဘာသာဝင မြတစလငမေတြ

အျဖစကခယလာခပါတယ။

တမနေတာမဟမၼဒဟာ ေအဒ (၆၃၂) မာ ကြယလြနခပါတယ။ သကြယ

လြနတ အခန မာ အစၥလာမဘာသာဟာ အာေရဗတစခြင ျပန႕ႏ႕ေနချပး၊ အဒလ

ျပန႕ႏ႕ချခငးဟာ အငအားသးတကခကလ႕မဟတဘ တရားေဟာေျပာသာသနာ

14

ျပျခငးန႕ႏငငေရးအရမဟာမတဖြ႕မႈေတြေၾကာငသာျဖစေၾကာငးကမာၻေကာသမငး

ပညာရင ၁၆ ဦးပးေပါငးေရးသားျပး၊ ေဂာဂေတာငးန တကသလ က ပါေမာကၡ

ပညာရငၾကး John L. Esposito တညး ျဖတ တ ေအာကစဖဒ တကသလ ပႏပ၊

Oxford History of Islam (၁၉၉၉ ထတ)၊ စာမကႏာ (၁၀) မာ ေရးသားထား

ပါတယ။

ဒါအျပင တမနေတာမဟမၼဒရစစပြ ေတြဟာ ကးေကာစစမဟတဘ ခခ

စစေတြ သာျဖစေၾကာငး၊ လနဒနတကသလ (University of London) ၊ အေရ႕

တငးပညာေကာငး ရ ပါေမာကၡၾကး ျဖစတ Sir Thomas Walker Arnold က သ႕

ရ The Preaching of Islam စာအပ (၁၈၉၆ ထတ) ၊ စာမက ႏာ (၈) မ (၄၁)

အထ သမငးအခကအလကေတြန႕အကယတဝငေရးသားထားပါတယ။

တမနေတာမဟမၼဒ န႕ ပတသကျပး အခ႕ ခရစယာန၊ ဂးစာေရး ဆရာ

ေတြဟာ မဟတမတရားေရးသားဝါဒျဖန႕ malign လပခၾကပါတယ။ ဒါေပမ သ

တ႕ရမတရား ေရးသားခကေတြက University of Edinburgh က သမငးပညာရင

ဂဏထးေဆာင ပါေမာကၡၾကး William Montgomery Watt ကသ႕ရ ေအာကစ

ဖဒပႏပ၊ Muhammad: Prophet and Statesman စာအပ (၁၉၆၁) ၊ စာမက ႏာ

၂၃၄ မာ ဒလ အျပးေခပေရးသားထားပါတယ။

"In both Meccan and Medinan periods Muhammad's "In both Meccan and Medinan periods Muhammad's "In both Meccan and Medinan periods Muhammad's "In both Meccan and Medinan periods Muhammad's

contemporaries looked on him as a good and upright man, and in the contemporaries looked on him as a good and upright man, and in the contemporaries looked on him as a good and upright man, and in the contemporaries looked on him as a good and upright man, and in the

eyes of history he is a moral and social reformer"eyes of history he is a moral and social reformer"eyes of history he is a moral and social reformer"eyes of history he is a moral and social reformer"

""""မကဟ န႕ မဒနာ ကာလ ႏစခစလးမာ မဟမၼဒရ ေခတျပငေတြဟာ သ႕ မကဟ န႕ မဒနာ ကာလ ႏစခစလးမာ မဟမၼဒရ ေခတျပငေတြဟာ သ႕ မကဟ န႕ မဒနာ ကာလ ႏစခစလးမာ မဟမၼဒရ ေခတျပငေတြဟာ သ႕ မကဟ န႕ မဒနာ ကာလ ႏစခစလးမာ မဟမၼဒရ ေခတျပငေတြဟာ သ႕

ကေျဖာငမတတညၾကညတကေျဖာငမတတညၾကညတကေျဖာငမတတညၾကညတကေျဖာငမတတညၾကညတလမြနလျမတ တစေယာကအျဖစ႐ႈျမငခၾကျပး၊ သမငးလမြနလျမတ တစေယာကအျဖစ႐ႈျမငခၾကျပး၊ သမငးလမြနလျမတ တစေယာကအျဖစ႐ႈျမငခၾကျပး၊ သမငးလမြနလျမတ တစေယာကအျဖစ႐ႈျမငခၾကျပး၊ သမငး

15

စကၡေအာကမာလညးသဟာစာရတန႕လမႈေရးျပျပငတညမတေပးသတစေယာကစကၡေအာကမာလညးသဟာစာရတန႕လမႈေရးျပျပငတညမတေပးသတစေယာကစကၡေအာကမာလညးသဟာစာရတန႕လမႈေရးျပျပငတညမတေပးသတစေယာကစကၡေအာကမာလညးသဟာစာရတန႕လမႈေရးျပျပငတညမတေပးသတစေယာက

ျဖစပါတယ။ျဖစပါတယ။ျဖစပါတယ။ျဖစပါတယ။" " " "

ဒါေၾကာငဆရာေတာေရးသားထားျပးျမနမာႏငငက သမငးပညာရင ဆရာ

ၾကးဦးထြနးေအာငခနအပါအဝငဆရာၾကးမားကဖတ႐ႈတညးျဖတေပးခတ-

""""မၾကာမတြငေနာကလကအငအားေတာငတငးလာခသျဖငတမနေတာ မဟာမက မၾကာမတြငေနာကလကအငအားေတာငတငးလာခသျဖငတမနေတာ မဟာမက မၾကာမတြငေနာကလကအငအားေတာငတငးလာခသျဖငတမနေတာ မဟာမက မၾကာမတြငေနာကလကအငအားေတာငတငးလာခသျဖငတမနေတာ မဟာမက

သည အာေရဗကြၽနးဆြယတစခလးက တကခကသမးယေသည အာေရဗကြၽနးဆြယတစခလးက တကခကသမးယေသည အာေရဗကြၽနးဆြယတစခလးက တကခကသမးယေသည အာေရဗကြၽနးဆြယတစခလးက တကခကသမးယေလသည။ ထကသ႕ လသည။ ထကသ႕ လသည။ ထကသ႕ လသည။ ထကသ႕

သမးယထားေသာႏငငအားလးကအစၥလမထးရပေအာကသ႕သြတသြငးလကသည။သမးယထားေသာႏငငအားလးကအစၥလမထးရပေအာကသ႕သြတသြငးလကသည။သမးယထားေသာႏငငအားလးကအစၥလမထးရပေအာကသ႕သြတသြငးလကသည။သမးယထားေသာႏငငအားလးကအစၥလမထးရပေအာကသ႕သြတသြငးလကသည။""""

ဆတအေရးအသားဟာသမငးအမနန႕ တကတကစငေအာင လြေနေၾကာငး ေလး

စားစြာ ေထာကျပျပငဆငေပးလကရပါတယခငဗား။

ခလဖြာ (Caliph) ႏင သာသနာျပန႕ပြါးျခငး

စာမကႏာ (၄၃) မာေရးသားထားတာက-

""""မဟာမကကြယလြနေသာအခါတပညျဖစသအဘေဘကာရကသ၏မဟာမကကြယလြနေသာအခါတပညျဖစသအဘေဘကာရကသ၏မဟာမကကြယလြနေသာအခါတပညျဖစသအဘေဘကာရကသ၏မဟာမကကြယလြနေသာအခါတပညျဖစသအဘေဘကာရကသ၏ အ႐ကအ႐ကအ႐ကအ႐က

အရာကဆက ခ၏။ သ႕လကထကတြင ေဆာဒအာေရးဗးယား၏ ေျမာက ဘကတြငအရာကဆက ခ၏။ သ႕လကထကတြင ေဆာဒအာေရးဗးယား၏ ေျမာက ဘကတြငအရာကဆက ခ၏။ သ႕လကထကတြင ေဆာဒအာေရးဗးယား၏ ေျမာက ဘကတြငအရာကဆက ခ၏။ သ႕လကထကတြင ေဆာဒအာေရးဗးယား၏ ေျမာက ဘကတြင

ရေသာ ႏငငမားကတကခက သမးယျပး အစၥလမထးရပေအာကသ႕ထပမသြတသြငးရေသာ ႏငငမားကတကခက သမးယျပး အစၥလမထးရပေအာကသ႕ထပမသြတသြငးရေသာ ႏငငမားကတကခက သမးယျပး အစၥလမထးရပေအာကသ႕ထပမသြတသြငးရေသာ ႏငငမားကတကခက သမးယျပး အစၥလမထးရပေအာကသ႕ထပမသြတသြငး

ႏငချပနသည။ႏငချပနသည။ႏငချပနသည။ႏငချပနသည။" " " "

တမနေတာမဟမၼဒဟာ ေအဒ (၆၃၂) မာ ကြယလြနခေၾကာငး အထက

မာေရးသားခပါတယ။ တမနေတာမဟမၼဒ ကြယလြနျပးေနာက အဗဗကရ အဆြ

ဆြဒဒးက ဟာတမနေတာမဟမၼဒ ရ အ႐က အရာက ဆကခတ ပထမဆး ခလဖြာ

(Caliph) အျဖစက ရရခပါတယ။ သ႕ရ Caliph သကတမး ဟာ ၂၇ လခန႕ဘ ရ

ခပါတယ။ သ႕သကတမးမာ တမနေတာမဟမၼဒလကထကကစာခပခပဆခတ

16

အခ႕ အာရပမးႏြယစေတြဟာ ပနကနျခားနားလာချပး အစၥလာမဘာသာန႕ မဒနာ

အပခပေရး က ထပါး ေစာကားလာခပါတယ။ အခ႕ မးႏြယ စေတြဟာ အစၥလာမ

ဘာသာဝင အျဖစခယလငကစား၊ အစၥလာမသာသနာရ ပညတခက ေတြကတရား

ဝငျငငးဆနခးေဖာကျပး သာသနာကဖကစးလာၾက ျပနပါတယ။ ဒါေၾကာင Caliph

ဟာ မဒနာစစတပက အသငျပင၊ ခါလဒဘငနဝလဒ မညတ ဗလခပကအလႏငးျပး

မဒနာေျမာကပငးပနကနျခားနားမႈေတြက ႏမနငးခ ပါတယ။ မဒနာစစတပဟာ သာသ

နာ က ပဖကတပနကနသေတြ န႕မဒနာျမ႕က လပၾကမည ညြန႕ေပါငးအငအား စ

ေတြက ႏမနငး ျပးေနာကမာေတာ အာေရဗ ကြၽနးဆြယတစခလးမာ မဒနာအပခ ပမႈ

အေျခခငသြားပါေတာတယ။

တမနေတာမဟမၼဒ ရ အ႐ကအရာက ဆကခတ ပထမဆး (Caliph) အဗ

ဗကရရလကထက မာ အာေရဗတစခြငက မြတစလငမအပခပေရး သကေရာက

ခေပမ၊ခရစယာနဘာသာဝငေတြန႕ဂ းဘာသာဝငေတြက၎တ႕ဘာသာ အေလာက

လြတလပစြာကးကြယခြငျပခေၾကာငး University of Chicago က အေရ႕တငး

သမငးပါေမာကၡၾကး Fred M. Donner က သ႕ရ Muhammed and the Believers

စာအပ စာမကႏာ (၁၀၁) မာ ဆထားပါတယ။

တမနေတာမဟမၼဒ န႕ Caliph ေတြရႏငငေရး၊ အပခပေရး သမငးေတြက

ေလလာမယဆရင အဒေခတ အဒအခနက အာေရဗ ပတဝနးကငမာ ရတအငပါ

ယာၾကးေတြ (Empires) န႕ ႏငငေရးျခမးေခာကမႈ (political threat)၊ စစေရးျခမး

ေခာကမႈ (military threat) ေတြ က မကကြယျပထားလ႕မရပါဘး။ အဒအခန

မာ မဒနာ အပခပေရးက အၾကးအကယျခမး ေခာကေနတ အငအားၾကး အငပါ

ယာၾကး (၂)ခ ရခပါတယ။ အာေရဗ အေရ႕ေျမာကဖကမာ Sassanian လ႕ေခၚတ

17

ပါရနးအငပါယာန႕ေျမာကဖကမာ Byzantine လ႕ေခၚတအေရ႕ေရာမအငပါယာ

ေတြပါ။ အဒအငပါယာၾကးေတြရ ျခမးေခာကမႈေၾကာငအာရပမြတစလငမေတြ

ဟာအရစြန႕ျပးအဒအင ပါယာၾကးေတြန႕ ရငဆငရငးတစျဖညးျဖညးန႕ေအာငျမင

လာတာျဖစပါတယ။ ကမးအလြနေလးသြားမာစးလ႕အဒသမငးေတြကအေသးစတ

ဒမာေရးမျပေတာပါဘး။ တစကယသခငရင၊ တစကယ မ "အ" ခငရင ကယတင

ကယကသာ ေလလာၾကညပါေတာလ႕ရေသစြာ အားေပးတကတြနးအပပါတယ။

ဘငဇနတငး (Byzantine) အငပါယာရ အစတအပငးေတြ ျဖစတ ဆးရး

ယားန႕အဂစမာရတ ခရစယာနဘာသာဝငေတြ ၊ စတစနယနး ပါရနး အငပါယာ

မာရတဇ႐အကစတာ ဘာသာဝငေတြဟာအစၥလာမဘာသာဝငေတြ အျဖစက ၎

တ႕ဆႏၵအေလာကေရာကရခတာျဖစေၾကာငး၊အဓမၼသြတသြငးျခငးခရတာမဟတ

ေၾကာငး University of Cambridge မ ကထက တစဦးျဖစသ Reynold A.

Nicholson က သ႕ရ "A Literary History of the Arabs" စာအပ စာမကႏာ

(၁၈၄) မာအခငအမာကေရးသားထားပါတယ။

Caliph ေတြဟာအျခားဘာသာဝငေတြကအတငးအဓမၼအစၥလာမ ဘာသာ

ထသြတသြငးချခငးမရရမက၊အျခားဘာသာသာသနာရဘာသာေရး အေဆာကအဦး

ေတြကပါ ထနးသမးေစာငေရာကေပးဖ႕ ေသာ က ၾကးခပါ ေသးတယ။ ဥပမာအေန

န႕- ဒတယ Caliph ၾကး အမရအဗႏအလခသသားဗ ဟာ ေဂ႐စလငမ ျမ႕က

ေရာကေတာ မြနးလြဝတျပခနက ေရာကေနပါတယ။ ေဂ႐စလငမျမ႕ရ သာသနာ

ပင Patriach ခရစယာနဘနးေတာၾကးဟာ Caliph အေနန႕ရငျပနထေျမာကျခငး

ဘရားေကာငး (Church of the Resurrection) / (Church of the Holy

Sepulchre) မာ မြနးလြဝတျပႏငေၾကာငး ကမးလမးခပါတယ။ သ႕ေသာ Caliph

ဟာ ဘယေလာကေသာကၾကးခသလ ဆရင၊ အကယ၍သာ အဒ ခရစယာန

18

ဘရားေကာငး မာသဝတျပလကရင ေနာငလာေနာကသား အခ႕က ဒေနရာဟာ

တ႕Caliph အလာဟကဦးခခ တေနရာဘလ႕ အျမတတႏးမတယျပး ခရစယာန

ေတြရဘရားေကာငး ေနရာ မာ ဗလေဆာက လကၾကရင ခကရေခရ လ႕ေတြးပခ

ျပး ခရစယာနဘနးေတာၾကး ရ ကမးလမးဖတၾကားခကက လကမခခပါဘး။ သ

ဟာ ဘရားေကာငးအျပငဖက အနးအနား မာဘ ဝတျပခပါတယ။ ဒ အေၾကာငး

က အဂၤလပ လမးသမငးဆရာ န႕ လႊတေတာအမတ Edward Gibbon ကသ႕ရ

The Decline and Fall of the Roman Empire အတြ ၉၊ စာမကႏာ (၁၆၂) မာ

မတတမးတငထားပါတယ။ Caliph အမရ ဝတျပခတေနရာဟာ Mosque of

Umar အမညန႕ ယေန႕တင Jerusalem ျမ႕ Holy Sepulchre ဘရားေကာငး

ေတာငဖကအနးမာတညရေနပါတယ။ တမနေတာမဟမၼဒ လက ထကမာ မကဟ

ျမ႕က ေသြးေျမတစစကမကဘ မြတစလငမေတြ အပခပခြငရခသလ၊ Great

Prophet တစပါး ျဖစတ ခရစေတာ Jesus Christ သာသနာျပခရာ ေဂ႐စလငမ

ျမ႕ကလညး တမနေတာ မဟမၼဒ ရ ဒတယ Caliph လကထကမာ ေသြးေျမတစ

စကမကဘ မြတစလငမတ႕အပခပခြငရခပါတယ။

အထကမာစတသေဘာတငျပခတသမငးအစစအမနေတြကဘယအခက

ကေရာငျပနဟပျပေနသလ ဆရင တမနေတာမဟမၼဒရ အ႐ကအရာ ကဆကခခ

တ အစၥလာမ ဘာသာရ Caliph ေတြဟာ အျခားတငးႏငငေတြက ထးေအာက

သြငးေရးဆတရညရြယခကၾကးန႕တကခကသမးပကျပးအစၥလာမထးရပေအာက

ကသြငးခတာမဟတဘး ဆတာ။

19

မငးၾကးအေသာက ႏင ေယာနက စာမကႏာ ၄၄၊ ၄၅ မာ စာေရးသက """"ဂႏၶာရတငး ၊ ေယာနကတငး ဂႏၶာရတငး ၊ ေယာနကတငး ဂႏၶာရတငး ၊ ေယာနကတငး ဂႏၶာရတငး ၊ ေယာနကတငး

ဟေခၚေသာ ဟေခၚေသာ ဟေခၚေသာ ဟေခၚေသာ ((((ယခ အာဖဂနနစၥတန၊ တဂတမင နစၥတန၊အရန ၊ အရတယခ အာဖဂနနစၥတန၊ တဂတမင နစၥတန၊အရန ၊ အရတယခ အာဖဂနနစၥတန၊ တဂတမင နစၥတန၊အရန ၊ အရတယခ အာဖဂနနစၥတန၊ တဂတမင နစၥတန၊အရန ၊ အရတ၊ တရက၊ ၊ တရက၊ ၊ တရက၊ ၊ တရက၊

ဆးရးယားႏင ေဂာဒနဆးရးယားႏင ေဂာဒနဆးရးယားႏင ေဂာဒနဆးရးယားႏင ေဂာဒန)))) ေဒသတ႕မာ အေသာကမငးၾကး ႏင မလႏၵ မငးၾကး တ႕ ေဒသတ႕မာ အေသာကမငးၾကး ႏင မလႏၵ မငးၾကး တ႕ ေဒသတ႕မာ အေသာကမငးၾကး ႏင မလႏၵ မငးၾကး တ႕ ေဒသတ႕မာ အေသာကမငးၾကး ႏင မလႏၵ မငးၾကး တ႕

စးစ ခေသာ စးစ ခေသာ စးစ ခေသာ စးစ ခေသာ ((((ဘစဘစဘစဘစ----၂၄၄၂၄၄၂၄၄၂၄၄) ) ) ) မ မ မ မ ((((ဘစဘစဘစဘစ----၁၄၀၁၄၀၁၄၀၁၄၀) ) ) ) အတြငးႏစေပါငး အတြငးႏစေပါငး အတြငးႏစေပါငး အတြငးႏစေပါငး ((((၁၀၄၁၀၄၁၀၄၁၀၄) ) ) ) ႏစေကာမ ႏစေကာမ ႏစေကာမ ႏစေကာမ

ေထရဝါဒဗဒၶသာသနာ ထြနးလငးရာ ေဒသျဖစခသည။ ထေဒသအားလး မာ ယခ ေထရဝါဒဗဒၶသာသနာ ထြနးလငးရာ ေဒသျဖစခသည။ ထေဒသအားလး မာ ယခ ေထရဝါဒဗဒၶသာသနာ ထြနးလငးရာ ေဒသျဖစခသည။ ထေဒသအားလး မာ ယခ ေထရဝါဒဗဒၶသာသနာ ထြနးလငးရာ ေဒသျဖစခသည။ ထေဒသအားလး မာ ယခ

အခါအစၥလမထးရပေအာကသ႕ဝငေအခါအစၥလမထးရပေအာကသ႕ဝငေအခါအစၥလမထးရပေအာကသ႕ဝငေအခါအစၥလမထးရပေအာကသ႕ဝငေရာက ခလႈသြားခၾကျပျဖစသည။ရာက ခလႈသြားခၾကျပျဖစသည။ရာက ခလႈသြားခၾကျပျဖစသည။ရာက ခလႈသြားခၾကျပျဖစသည။""""

အဒလေရးသားထားတအတြက ဆလရငးကဘယလပေပါကေနသလဆ

ေတာ အဒေနရာ ေတြမာ ေထရဝါဒဗဒၶသာသနာထြနးလငးခေပမ၊ မြတစလငမ

ေတြကတကခကျပးသမးသြငးလကလ႕အစၥလာမထးရပေအာကကေရာကသြားသ

လလ။

ဂႏၶာရတငး ဆတာက အာဖဂနနစၥတန၊ တဂတမင နစၥတနတ႕က ေခၚ

တယဆ တအခကဟာ အျငငးပြါးစရာမရပါ။ သ႕ေသာ ေယာနကတငးဆတာ အရန ၊

အရတ၊ တရက၊ ဆးရးယား ႏငေဂာဒန တ႕က ဆလတာ ျဖစေၾကာငး စာေရးသအပါ

အဝင အခ႕ဗဒၶဘာသာပညာရငေတြ က ေရးထား ေပမ ေယာနက တငးဆတာ

ဇငးမယခ႐ငကဆလတာျဖစေၾကာငး၊ ယးဒယားေျမာကပငးျဖစေသာ ဇငးမယ

(ခငးမင) ၊ ကကေခါငစတ ျမ႕ေတြရ တညေနရာျဖစေၾကာငး၊ ရာဇဂ႐-ရာဇာဓရာဇ

ဂ႐ တဆပေတာႏစတန အပေဇာခရေသာ ေမာငးေထာငဆရာေတာ ဘရားၾကး ေရး

သားထားတ ပါဠ ဘာသာသာသနာဝငကမး၏ ျမနမာဘာသာျပနမာ အတညအလငး

ပါရလ႕ေနပါတယ။ စာေရးသ ရ အေရးအသားန႕အဒကမးရ အလ န႕ယဥရင အေရ႕

20

အေနာကဆန႕ကငဖကၾကးကကြာျခားလ႕ေနပါေတာတယခငဗာ၊ဘယအဆအမန

လ ဆတာကေတာ ပညာရငအခငးခငး ညယၾကေစခငပါတယ။

အေသာကမငးၾကးဟာ ကးတငးကးဌာနကဗဒၶသာသနာျပေတြေစလႊတခ

တယလ႕ဗဒၶဘာသာသမငးေတြမာေရးသားထားၾကတာအမနပါဘ။အဒလေစလႊတခ

ေပမအဒ တငးေဒသၾကးေတြမာ ေထရဝါဒဗဒၶသာသနာ ဘယေလာက ၾကာၾကာ

ထြနးလငးခသလ?ေထရဝါဒ ကဝါးမ ျပး အျခားဂဏးအယဝါဒ ေတြဘယလထြနး

လငးလာသလဆတာအကယတဝငမေရးျပေတာပါဘး။ စတဝငစားသမားအေန

န႕ ဦးစနထြနး (မာမက-သေတသ) ရ "ကမာၻပတ၍ ဘရား ရာျခငး" န႕ ေမာငအ

မဟာဝဇၨာ (ဘေဘ) ရ “ဗဒၶသာသနာေတာ ၂၅၀၀ ခရး” တ႕က ေလလာၾကညၾကပါ။

အာဖဂန ႏင အစၥလာမ အာဖဂနနစၥတနမာအစၥလာမဘာသာျပန႕ပြါးခတာဟာတကခကသမးပက

လ႕မဟတပါဘး။ ဘာသာတရားတစခကအျခားဘာသာကလႊမးမးဖ႕ဆတာ တက

ခကသမးပကလကရန႕မျဖစႏငပါဘး။ ဘာသာတရားတစခအေပၚ ၾကၾကခရပ

တညႏငျခငးဟာအဒဘာသာအေပၚမာထားတယၾကညမႈန႕ဘဆငပါတယ။ မြနဂ

ေတြဟာ အစၥလာမဘာသာထြနးကားတ ႏငငေတြက ျပငးျပငးထနထနတကခက

ခတအျပငအစၥလာမဘာသာကလညးအၾကမးဖကတကခကခပါတယ။ တကခက

သမးပကခရတနယေျမေတြမာအစၥလာမဘာသာဟာမေပာကပကသြားရမကပျပးတး

ပြါးလာတအျပငေနာကပငးမြနဂမငးဆကေတြမြတစလငမျဖစကနတ အေၾကာငးပါ

မြတစလငမေတြျဖစကနပါတယ။ ဗဒၶဘာသာျမစဖားႏငသမငး႐ႈ ေထာငစာအပ စာ

ေရးသကယတငက စာမကႏာ (၄၉) မာေရးထားပါတယ။ အစၥလာမဘာသာ ဟာ

21

တကခကသမးပကျပး ျပန႕ပြါးေစခတ ဘာသာ မဟတေၾကာငး မြနဂေတြ မြတစ

လငမ ျဖစချခငးက အေကာငးဆးသကေသပါဘ။

အာဖဂနနစၥတနကအစၥလာမဘာသာစတင ေရာကရကတညးကအာဖဂန

သားအမားစၾကးဟာ စြနန မြတစလငမ ေတြပါ။ အာဖဂနနစၥတန သားေတြဟာ

ရအာ (ရအက) ေတြ ျဖစတယ လ႕ဗဒၶ ဘာသာျမစဖားႏငသမငး႐ႈေထာငစာအပ

စာမကႏာ (၄၅) မာေရးထားတ အတြက ဆးရြားစြာက မားယြငးေနေၾကာငးပါ။

အာဖဂနမငးႏင ဗဒၶဘာသာ

အာဖဂါနစၥတန ဘရငေတြထမာ စလတနမဟမဒဂဇန (ေအဒ ၉၇၁-

၁၀၃၀) ဟာ မလက အာဖဂနအႏၵယ နယစပမာရတ ရအက ေတြက စစျပခရ

မက၊ အႏၵယ မာ ရတ ဟႏၵ ဘရငေတြက လညး ကးေကာ တကခကခသျဖစပါ

တယ။သ႕ရမလစစဆငေရးဟာအစမာအလရအကေတြကဦးတညချပးေနာကပငး

မာေတာ အႏၵယက ဟႏၵရာဟဘရငေတြန႕ နယပယေတြက တကခကခပါတယ။

သဟာ ဟႏၵဘရားေကာငးေတြကလညးတကခကလယကဖကစးခပါေသးတယ။

မဟာယနဗဒၶဘာသာ ေကာငးတကတစခ႕ကဖကစးခတာလညး ဟတပါတယ။

ဒါဟာ သမငး အမနပါ။ ႐းသားျဖစငတ လသားမနရင သမငးအမနက လကခရ

ရမက၊ ကနလ သား ေတြေရ႕လညး မနမနကနကန ချပတတ ရပါတယ။ သ႕

ေသာ စလတန မဟမဒ တကခကခတ ဥဒၵယန (ဩရစၥ) ဟာေတာ တႏရ ဝါဒ

ျဖန႕ခရာဗဟဌာနျဖစချပး စညပငထြနးကားတဗဒၶဘာသာ ဘနးေတာၾကးေကာငး

မား မရခေၾကာငးHarvard University က ေဒါကတာဘြရထား တမဟာယန

ဗဒၶဘာသာ ပညာရင ေဒါကတာ အလကဇႏၵား ဘာဇငန က သ႕ရ The Historical

Interaction between the Buddhist and Islamic Cultures before the

22

Mongol Empire, (၂၀၀၆)၊ The Ghaznavid Campaign in Gandhara and

Northwestern India ေခါငးစဥ ေအာကမာ ေရးသားထားပါတယ။ အဒဘရငဟာ

ရအကန႕ဘယစဒေတြ (Buyid) အေပၚ အဓကထား တကခကချပး၊ အစပငး

မာဟႏၵေတြကလညးတကခကခေပမ၊ ဗဒၶဘာသာအေပၚမာရညရြယခကန႕ ကး

လြနချခငးမရပါဘး။ဒါအျပငသ႕ေခတမာလအခ႕ကေဂါတမဗဒၶကတမနေတာ တစ

ပါးအျဖစ မတယခၾက ေၾကာငး၊ ပါရနး မြတစလငမ သမငးပညာရငၾကး အလဗ႐န

ကဗဒၶဘာသာကအေကာငးျမငေရးသားမတတမးတငခေၾကာငး ဗဒၶဘာသာ ပညာ

ရင ေဒါကတာအလကဇႏၵား ဘာဇငန ရ အထကေဖာျပပါ သေတသနမာေရးသား

ထားပါေသးတယ။

အဒအခနက အာဖဂနဘရငစလတနမဟမဒ ရမငးဆကေတြဟာ ဗဒၶဘာ

သာ အေပၚဖႏပမႈေတြမရခေၾကာငး၊ Nava Vihara (ေနာငဝဗဟာရ) မာရတ ဗဒၶ

ဘာသာနရ ေဆးေရးပနးခ အႏပညာ လကရာေတြ န႕ အာဖဂနအလယပငးမာရ

တ ဗာမယနဗဒၶ ရပပြါးေတာၾကးေတြ က လးဝထခကမႈမရခ ေၾကာငး၊ Sogdia

ေတာငပငးမာရတ ဗဒၶဘာသာဘနးေတာၾကးေကာငး ေတြဟာလညး လႈပရား

အသကဝငစညပငထြနးကားလကရခေၾကာငး၊ ဗဒၶဘာသာဘနးေတာၾကးေကာငး

ေတြန႕မြတစလငမ ဗလဝတေကာငးေတြဟာ ေဘးခငးယဥလက ျငမးခမးစြာ

တညရခေၾကာငးအထကပါဗဒၶဘာသာ ပညာရင ေဒါကတာအလကဇႏၵားဘာဇငန

ကေရးသားထားပါတယ။

အာရအလယပငးမာ အစၥလာမဘာသာ ျပန႕ပြါးစညပငခ ရျခငးဟာဓားမး

သာသနာကးေျပာငးေစချခငးေၾကာငမဟတဘ၊မြတစလငမ သေတာစငဆဖၾကး

မားရ ေဟာေျပာပ႕ခ သာသနာျပမႈေၾကာငသာ ျဖစပါတယ။ အဒအခကက ကမာၻ႔

သမငးပညာရငၾကး အေတာမားမားက ဖြငဟ ဝနခထားပါတယ။ အဒအထမာ ဗဒၶ

23

ဘာသာသမငးေရးရာကြၽမးကငသပညာရငၾကးမားလညးပါပါတယ။ နမနာ အေန

န႕....ေဒါကတာ Alexander Berzin က သ႕ရ အထကပါ သေတသန ရ The

Spread of Islam among and by the Turkic Peoples (840 - 1206 CE)

ေခါငးစဥေအာကမာ ေဝဝါးျခငးမရဘ၊ အတအလငးဖြငဟေရးသား ထားတာက

ေလလာၾကညေစလပါတယ။

အႏၵယ ႏင ေထရဝါဒ

ကသနာရမာ ဗဒၶဘာသာရဟနးေတာေတြက မြတစလငမေတြက ဂေပါက

ပတမးပေဇာခတယလ႕ဘယကမာၻေကာသမငးကမးမာပါရသလ ဆတာက ေတာ

မသပါ။ တစကယလ႕ အဒလျဖစ ႐း မနခရငလညးအဒရဟနးေတြ ဟာေထရဝါဒ

ဗဒၶဘာသာေတြလးဝမျဖစႏငပါဘး။ကသနာရ (Kushinagar)ဟာအႏၵယရ ေျမာက

ပငးျပညနယဥတရပရာေဒရမာတညရပါတယ။အႏၵယျပညေျမာကပငးန႕အေနာက

ေျမာကပငးေတြမာေထရဝါဒဗဒၶဘာသာဟာ (သာသနာႏစ ၆၀၀၊ ေအဒ ၁၀၀ ခန႕)

က တညးကက ကြယပချပ ျဖစေၾကာငး၊ အဓမၼဝါဒဂဏးကြေတြျဖစၾကတ မဟာ

သဃကဂဏး န႕သဗၺတဂဏးဝါဒ ေတြသာလႊမးမးခေၾကာငး ေမာငအ မဟာ ဝဇၨာ

(ဘေဘ) က သ႕ရ ဗဒၶသာသနာေတာ ၂၅၀၀ ခရး စာမကႏာ ၈၂၊ ၈၃ မာ ေရး

သားထားပါတယ။

ေထရဝါဒဗဒၶသာသနာျပ အေသာကမငးၾကးရ ေမာရယမငးဆက ေနာက

ပငးမာသဂၤမငး (သဂၤပရာမၾတ)ဟာမဂဓအငပါယာက စးစခပါတယ။ အဒမငးဟာ

ဗဒၶဘာသာဂဏးကြတငး က ျပငးျပငးထနထနဖႏပခတ ျဗာဟၼဏ (ဟႏၵဘာသာ

ဝင) မငးျဖစပါတယ။ ဘနးၾကးေခါငးတစလးျဖတ ဆကသလင ဆေငြ (၁၀၀၀)

ေပးမညလ႕ ေၾကညာျပး ႏပကြပခတဘရငပါ။ ေထရဝါဒ ဗဒၶဘာသာ န႕ ေထရဝါဒ

24

ရဟနးေတာေတြဟာ ျဗာဟၼဏဘာသာဝင သဂၤပရာမၾတ ရ သဂၤမငးဆကလက

ထကမာတင အႏၵယ မာကြယပချပျဖစေၾကာငး၊ ေအဒ ၁ ရာစ အတြငး မာ ေထရ

ဝါဒဗဒၶဘာသာဟာ အႏၵယမာလးဝမရေတာဘ သဟဠ န႕ သဝဏၰဘမ သထျပည

တ႕မာသာ ကနရေတာေၾကာငး၊ ဟႏၵျဗာဟၼဏဘာသာဝငဘရငေတြဟာ ဗဒၶ

ဂယာ က မဟာေဗာဓ ပငက အၾကမၾကမခတထစတးေဖာမး႐ႈ႕ခၾကေၾကာငး ဦးစန

ထြနး (မာမက-သေတသ) က သ႕ရ ကမာၻပတ၍ ဘရားရာျခငးစာအပ၊စာမကႏာ

(၂၄၂၊ ၂၄၃) မာ အခငအမာေရးျပထားပါတယ။

ေအဒ ၃ ရာစ မ ၄ ရာစအတြငး ေပၚေပါကလာခတ မဟာယနဂဏးဟာ

အႏၵယေျမာကပငးေဒသေတြမာ ထြနးကားေနချပးပငမေထရဝါဒဟာေတာသဟဠ

န႕ ျမနမာျပညဘကမာ ထြနး ကားေနခ တယလ႕ေရစၾကအရငဧသက က သ႕ရ

ေထရဝါဒဗဒၶဘာသာစာအပ စာမကႏာ (၃၁) မာ အခငအမာ ေရးသားထား

ပါတယ။ ဒေလာကဆ သမငးအေထာကအထားေတြန႕ ေသေသခာခာသရတာက

အာဖဂန ဘရင စလတနမဟမဒ အႏၵယ က ဝငေရာကတကခကတအခန၊

အႏၵယေျမာကပငးန႕အေနာကေျမာကပငးေတြမာေထရဝါဒဗဒၶသာသနာဟာကြယ

ပေနချပးျဖစေၾကာငးန႕ မဟာသဃက အစရတ အဓမၼ ဝါဒဂဏးကြေတြ န႕ မဟာ

ယနအယအဆေတြသာၾကးစးေနခတယဆတာပါ။ မဟာယန အယအဆ ေတြၾကး

စးေနတယလ႕ ဆရာမာလညး အဓက ၾကးစးေနခတာက မဟာယန အသြငက

ေဆာငထားတ တႏရ မႏရ အယဝါဒသာျဖစပါတယ။ အဒ တႏရ မႏရအယက

ဝဇရယာန လ႕လညး ေခၚပါတယ။

25

တႏရ မႏရ အယဝါဒ

ဒေနရာမာ အလဥးသငတ အတြက တႏရ မႏရ အယဝါဒ ဘာလ ဆတာ

က အကဥးတငျပလပါတယ။ တႏရ မႏရ အယဝါဒ ဆတာက ပညာရငအခ႕က

ဗဒၶဘာသာန႕ပတသကဆကႏႊယ ေရးသား ၾကေပမ၊ တစကယေတာအဒအယဝါဒ

ကငစဥယၾကညခကေတြဟာ ေဂါတမဗဒၶရ အဆးအမ ေတြန႕ ဖလာဆန႕ကင

လကရပါတယ။ တႏရ မႏရအယဝါဒ ရ အဓကကငစဥ ေတြက မႏန၊ အငးအင

ခါးလ႕လကဖြ႕အစအရင ေတြ အေပၚအေျခချပး၊ အဒလကငစဥ ေတြကငျခငး

အားျဖင နဗၺာနကေရာကတယလ႕ အယရၾကသေတြျဖစပါတယ။ ဒ တႏရ မႏရ

အယဝါဒရငေတြဟာ အႏၵယ ျပည ဂပၸတမငးဆက အစပငး (ေအဒ ၃၂၀)မ

ဟဝဒၶနမငး လကထက (ေအဒ ၆၀၆) အထ ကာလအတြငး မႏရားကမး

အေတာမားမားကေရးသားျပစခၾကပါတယ။ အဒကမးေတြ ထမာ မႏရား၊ အငး

အင၊ လကဖြ႕အစအရငေတြ အေၾကာငး၊ အရကေသာကျခငး၊ ေမထနမဝျခငး

စသညအေၾကာငး ေတြက ေဖာျပထားတအျပင၊ လယကျခငး၊ လမလညျခငး၊

ခးျခငး၊ သတစပါးမယား ၾကာချခငး စတ ယတညတလပရပေတြကပါ ေထာကခ

အားေပးထားတယလ႕ဆၾကပါတယ။ အဒ တႏရ မႏရ အယဝါဒရငေတြ ရ ဂဏး

ဟာ ဝဇရယာန ဂဏးလ႕ေကာၾကားပါတယ။ သတ႕ ဟာ မဟာယန ရဟနး

အသြငက ေဆာငထားျပး အယတညဆးလပရပေတြက လပတလေတြ ျဖစပါ

တယ။ သတ႕ရ အယဝါဒဟာ တစျဖညးျဖညးန႕ ကယျပန႕လာျပး အဒေခတက

ဘရငေတြေတာင စစထြကစစခတ အခါ တႏရ မႏရမနးမႈတတတသေတြက ေခၚ

ျပး စစခေလရပါတယ။ တႏရ မႏရ အယဆရာၾကး ေတြဟာ ဘရငသမးထက

ကာမ အလႈခတအထ ေခတစားလာပါတယ။

26

ေအဒ(၈၀၀) ခန႕မာ အႏၵယမာရတ မဟာယန ေတြဟာ တႏရ မႏရ

အယဝင မဟာယနေတြသာ ျဖစတယ လ႕ ဦးစနထြနး (မာမက-သေတသ) က

သ႕ရကမာၻပတ၍ဘရားရာျခငးစာအပ၊ စာမကႏာ(၂၆၈) မာေရးသားထားပါတယ။

ဒ တႏရ မႏရ ဝဇရယာန အယဝါဒ ဟာ ေဂါတမဗဒၶကယေတာရ တရားေတာ

အဆး အမေတြန႕ဖလာဆန႕ကငေနရမက၊ ေဂါတမဗဒၶကယေတာရ သာသနာက

အလြနဆးဆးရြားရြားဖကစးတ အယဝါဒ သာျဖစပါတယ။ တႏရ မႏရ ဝဇရ ယာန

အယဝါဒက ျမနမာႏငင ပဂသမငး မာ အရညးၾကးဝါဒ လ႕လသမား ပါတယ။

နာလႏၵ ႏင တကသလၾကးမား ေထရဝါဒလား?

အႏၵယမာ ေအဒ (၅၀၀) ေကာကစျပး မဟာယနတကသလၾကးေတြ ေပၚ

ေပါကလာခပါတယ။ အဒ တကသလၾကးေတြဟာ ေထရဝါဒ တကသလၾကး ေတြ

လးဝမဟတဘ၊ ေထရဝါဒန႕ မအပစပ တ မဟာယန အယဝါဒေတြက ျဖန႕ခ တ

တကသလေတြျဖစပါတယ။ ေအဒ (၉၀၀) ေနာကပငးမာေတာအဒတကသလေတြ

ဟာ ဝဇရယာန အရညးၾကးအယကျဖန႕ခတ ဗဟဌာနၾကး ေတြျဖစလာ ပါေတာ

တယ။ အဒတကသလၾကးေတြမာထငရားတ တကသလၾကးေတြကေတာဘဟာရ

နယရနာလႏၵတကသလ၊အႏၵယအေနာကပငးမာရတဝလဘတက သလ၊ ဘဟာရ

နယရ ဝက မသလာ (ဗကရမ ရလာ) တကသလ ၊ ဘဂၤလား ျပညေျမာကပငးရ

ဇဂဒၵလတကသလ၊ ဘဟာရ နယရ ဩဒႏပရ တကသလ တ႕ဘ ျဖစၾကပါတယ။

ဒတကသလၾကးေတြဟာ ဗဒၶဘာသာတကသလေတြ လ႕ယေန႕ေခတ

ပဂၢလအခ႕က ေရာခ ဝါဒျဖန႕ေနေပမ သမငးကတစကယေလလာၾကညရင သရ

မာက အဒတကသလေတြ ဟာ ေထရဝါဒ အယဝါဒကသငၾကားေပးတ တက

သလေတြ လးဝ မဟတပါဘး ဆတာပါ။ ေထရဝါဒအယဝါဒ န႕လားလားမ မဆင

27

တ ၊ ေဂါတမဗဒၶကယေတာ ေဟာၾကားခတသာသနာ က ပပကေစတတႏရ မႏရ

ဝဇရယာနစနးကေဝ ေအာကလမး ဝါဒက ျဖန႕ခေပးတ ဗဟဌာန ၾကးေတြ

သာျဖစပါတယ။ ကးကား-ေမာငအ ၏ ဗဒၶသာသနာေတာ ၂၅၀၀ ခရး ၊ ဦးစနထြနး

(မာမက-သေတသ) ၏ ကမာၻပတ၍ ဘရားရာျခငး၊ ေရစၾက အရင ဧသက ၏

ေထရဝါဒဗဒၶဘာသာ၊ ေရႊကငဆရာေတာ၏ဗဒၶႏငငေတာအတြ (၂)။ Universities

in Ancient India D.G. Apte

နာလႏၵ ႏငတရက

ရာဇျဂဟအနးဘဟာနယ အတြငးမာရတ နာလႏၵတကသလ ဟာ ေထရ

ဝါဒ ကသငၾကားျဖန႕ခတ တကသလလးဝ မဟတဘ၊ တႏရ မႏရ အယေတြက

ပ႕ခတ မဟာယန ဝဇရယာန တကသလ သာျဖစေၾကာငးေထရဝါဒ ဗဒၶဘာသာ

ဝငမားေရးတကမးေတြကကးကားျပး အထကမာေရးသားခပါတယ။ အဒ တက

သလၾကးက အစၥလာမဘာသာဝင တရကစစဗလ မဟမၼဒ ဘငနဘခ သယာရ

ခလဂရစစတပက မး႐ႈ႕ဖကဆးခေၾကာငးသမငးဟာ ပါရနးသမငးဆရာ မငနဟာ

ဂဒဒးနဘငနစရာဂ(မငနဟာေဂစရာဂ)ရ သြဗကာသနာစရ မာေရးထားပါတယ။

ျမနမာျပည က စာေရးဆရာ အခ႕က ေတာ မသနားမလညစြာန႕ တရကရာဇဝင

ဆရာမငဟဇဒ လ႕ေရးသားၾကပါတယ။ သ႕ရ ရာဇဝင စာအပကလညး စာေရး

ဆရာအခ႕က "တဗကတအငနာဆတ" လ႕ ရမးသမးေရးၾကပါတယ။ ဦးစနထြနး

(မာမက-သေတသ) က သ႕ရကမာၻပတ၍ ဘရားရာျခငး (၁၉၉၈ ထတ) စာမက

ႏာ ၂၇၃ မာ "မငဟဇဒ"၊ "တဗကတ အငနာဆတ" လ႕ရမးမနးေရးထား ေၾကာငး

ေလလာၾကညႏငပါတယ။

28

နာလႏၵတကသလကတရကစစဗလဘငနဘခသယာရခလဂကမး႐ႈ႕ဖက

စးခေၾကာငး တႏရမႏရ အရညးၾကးေမာဆရာေတြအပါအဝင အရညးၾကးတပည

၁၀၀၀၀ ေကာက သတျဖတ ခေၾကာငး သမငးဟာ အထကပါ သြဗကာသနာစရ

မာဘပါရပါတယ။ အျခားဘယရာဇဝင ကမးမာမ မပါပါဘး။ ေနာကပငး

ရာဇဝငဆရာေတြ အေနန႕ အႏၵယျပည ဘဂၤလားျပညနယရ သမငးက

ေရးသားရာမာ အဒ သြဗကာသနာစရ ကဘ ကးကားေရးၾကတာျဖစပါတယ။ အဒ

ကမးမာလညးဘ ပါရနးရာဇဝငဆရာၾကး မငနဟာေဂစရာဂ က တရကစစဗလ

ခလဂရ လပရပက ရ႕ခ ေရးထားတာျဖစပါတယ။ ေထာကခေရးထားတာ မဟတ

ပါဘး။ မငနဟာဂဒဒးန ဘငနစရာဂ ရ သြဗကာသနာစရ က HG Raverty က

အဂၤလပဘာသာျပနဆထားပါတယ။ Bibliotheca Indica Volume 44 မာ

အဂၤလပဘာသာျပနအျဖစရေနပါတယ။ လကလမးမ တယဆရင ဖတ႐ႈေလလာ

ၾကညေစလပါတယ။

ဟႏၵေသနမငးဆကဘရငက နာလႏၵတကသလက ခတပၾကးအျဖစျပ

ျပး ခခေနလ႕သာ ခလဂရ စစတပက တကခကရျခငးျဖစတယ လ႕အခ႕ပညာ

ရငေတြက ယဆေရးသားထားတာေတြ ရပါေသးတယ။ ၾကးမားတ အေဆာက

အအ ၾကးက ခတပၾကး အျဖစအသးချပးဟႏၵဘရင ရစစသားေတြ တပစြခခတာ

ျဖစႏငသလ၊ တႏရမႏရ အရညးၾကးေမာဆရာေတြ က အေဆာကအအၾကးထ

ကေန အစအရင အမးစလပျပး ဟနေရးျပေနလ႕ ခလဂရစစတပကရနသ႕ခတပ

အမတန႕ တကခက တာျဖစႏငပါတယ။ နာလႏၵတကသလ န႕ အျပငျဖစတ၊ ဘ

ဟာရ နယမာရတ ဝက မသလာ(ဗကရမ ရလာ) တကသလက ဘငနဘခသ

ယာရခလဂရစစတပက တကခကချခငးဟာ စစခတပအမတ န႕ မားယြငး တက

ခကမျခငးသာျဖစေၾကာငး၊ စစခတပမဟတမနးေနာကမသာ သရခၾကတယလ႕

29

D.G. Apte က သ႕ရ Universities in Ancient India၊ စာမကႏာ (၅၆) မာေရး

သားထားပါတယ။

ေထရဝါဒ အႏၵယက ကြယရျခငး တရားခ

ေထရဝါဒသာသနာ အႏၵယကကြယရျခငး အေၾကာငးရတရားခဟာ မြတစ

လငမေတြလ႕သတမတလ႕လးဝမရပါဘး။ ဘာေၾကာငလ ဆရင ေထရဝါဒသာသ

နာဟာ တရက ခလဂ ရ စစတပ အႏၵယက မတကခကခငကတညးက ကြယပ

ေနခတာျဖစျပး၊ အဒအခနကရေနခတ အယဝါဒ ဟာလညး ေထရဝါဒဗဒၶဘာသာ

လးဝ မဟတဘ၊ ဗဒၶဘာသာအမညခအရညးၾကးဝါဒ သာျဖစေနလ႕ပါ။ ေထရဝါဒ

ဗဒၶဘာသာအႏၵယကကြယပရျခငးရတရားခ ဟာဘယသေတြ ျဖစေၾကာငး သမငး

က တစကယနားလညသေတြ သၾကပါတယ။ ဒါေၾကာင ထတေဖာ မေျပာေတာ

ပါဘး။တစကယသခငရငတစကယမအခငရငနကနကနနဆညးပးပါ။ဘယလဘ

ျဖစပါေစ၊ ခလဂရစစတပဟာ လကနကကငေဆာငစစျပျခငး မရတေမာဆရာ

အရညးၾကးေတြကသတျဖတမး႐ႈ႕၊တကသလၾကးကဖကဆးခတယဆခရငလညး

အဒလပရပက အစၥလာမဘာသာက ျပငးျပငးထနထနရ႕ခပါတယ။

ဘနးေတာၾကးမားကေလးစားပါ။

မြတစလငမေတြကစစမျပတဘာသာျခားေတြက သတျဖတဖ႕ အစၥလာမ

က လးဝခြငမျပ ထားေၾကာငး အထကမာ ကရအာနကမးရျပ႒ာနးခက ေတြက

တငျပျပးပါျပ။ အခ ဒတစခါ ဘာသာ ျခားဘနးၾကးရဟနးေတြက မသတျဖတဖ႕

တမနေတာမဟမၼဒ ကျပ႒ာနးခေၾကာငး ဩဝါဒေတာက တငျပေပးပါမယ။

30

တမနေတာမဟမၼဒ ရ ဩဝါဒမတတမးကမးတစကမးျဖစတ မစနနဖ

အဗႏအဗ႐ႈငယဗဟ အတြ (၆)၊ ဩဝါဒ အမတ (၃၃၁၃၂) မာ တမနေတာမဟမၼဒ

ရ တပညသားခငးၾကးတစဦး ျဖစတ အဗႏ အဗၺာစ က ဆငျပနခတာက- တမန

ေတာမဟမၼဒ ဟာ သ႕ရ စစတပေတြက ခခစစ ဆငႏႊဖ႕ ဩဝါဒ ေျခြတအခါ တငး

မာ "ဘနးၾကးေကာငးေတြမာသတငးသးေနတ သ ေတြက မသတျဖတၾကန႕" လ႕

မာၾကားေလရပါတယ။ ဒ ဩဝါဒ ဟာ မြတစနဒအဗယအလာ ဩဝါဒ ကမး အတြ

(၅) မာ ဩဝါဒ အမတ (၂၆၅၀) အေနန႕ ပါရပါေသးတယ။ ဒါအျပင မြတစနဒ

အဟမဒ ဩဝါဒကမး အတြ (၄) မာ လညး ဩဝါဒ အမတ (၂၇၂၈) အေနန႕ပါရ

ပါေသးတယခငဗား။

အစၥလာမဘာသာဟာလတစဦးတစေယာကေမြးဖြားတအခနကစလ႕ေသ

ဆးတ အထကငသးရတ စညးမဥးစညးကမး ဥပေဒေဘာငေတြ အတအလငး

ျပ႒ာနးထားတဘာသာျဖစပါတယ။ မြတစလငမတစဦးဟာ ခမးသာသျဖစေနရင

ကငသးရမယ ဥပေဒေတြရသလ၊ ဆငးရသျဖစေနရငလညး ကငသးရမယ ဥပေဒ

ေတြ ရပါတယ။ စစမကတကခကရငလညးဘ လကနာကငသး ရမယ ဥပေဒ

ေတြရပါတယ။ သကၾကးရြယအေတြ၊ ကေလးသငယေတြ၊ အမးသမးေတြ၊ ဘနး

ၾကးရဟနး ေတြကတကခကျခငးမျပရရမက လကနကကငေဆာငထားျခငးမရတ

ရနသေတြကေတာင တကခကျခငးမျပရပါဘး။ ကနကနေျပာရရင ရနသ တစဦး

ဟာမြတစလငမေတြကစစေျမျပငမာတကခကသတျဖတေနတယဆပါစ႕၊ အေၾကာငး

မလလ႕တစၾကမ မာ သဟာ မြတစလငမတစဦး ရ တကခကသတျဖတျခငးက

ခရေတာမယဆပါစ႕၊ အဒအခနမာသဟာ ကငစြထားတလကနကေတြက လႊတချပး

"ငါဟာ မငးက တကခကသမဟတပါ" လ႕ ဆလာခရင၊ အဒလက မြတစလငမ က

တကခကသတျဖတလ႕မရေတာပါဘး။ အစၥလာမက ျပ႒ာနးထားတစစသညေတာ

31

ကငဝတ ဟာ အဒေလာကအထ သမေမြ႕ပါတယ။ ျဖစငတႏလးသားကရငမာပကျပး

အစြကငးကငး န႕ေလလာၾကညပါလ႕ တကတြနးအပပါတယ။

မဂမငးဆက သမငးအမန

သမငးအမားၾကး ေနာကတစခကကတငျပရမယ ဆရငျဖင- မဂမငးဆက

ေတြ အႏၵယက စးစခတ ႏစအေရအတြကပါ။ ဗဒၶဘာသာျမစဖားႏင သမငး ႐ႈေထာင

စာအပစာမကႏာ (၄၉) မာ မဂ မငးဆကေတြဟာ အႏၵယက ႏစေပါငး (၁၃၀) ခန႕

စးစ ခတယလ႕ ေရးသားထားပါတယ။ အမန တစကယ ကေတာ မဂမငး ဘာဘရ က

စလ႕ မဂေနာကဆးမငးဆက ဘဟာ ဒရရားဟ(၂) အထ စစေပါငးနနးစသက (၃၃၁)

ႏစရပါတယ။ မဂမငး ဘာဘရ လကထက (၁၅၂၆) ကေန မဂမငး ဩရနဇစ(၁၇၀၇)

အထ တြကမယဆရငေတာင ႏစေပါငး (၁၈၁) ႏစရေနပါျပ။ အဒါေၾကာင မဂမငး

ဆကေတြဟာ အႏၵယက ႏစေပါငး (၁၃၀) ခန႕စးစခတယ လ႕ ေရးသားျခငး ဟာ

သမငးအမန န႕ ယဥရင လြမားကြာဟေနပါတယ။ (ကးကား-The Mughals of India)

ဗဒၶဘာသာျမစဖားႏငသမငး႐ႈေထာင စာအပစာမကႏာ(၅၀)ပါ သမငးအမား

ၾကး ေနာကတစခကေတာမဂမငးဩရနဇစကေနာကဆးမငးဆကလ႕ေရးသားထားျပး

၊ဩရနဇစမငးေနာကပငးအႏၵယႏငငမာ မငးဆက လးဝ ျပတဆသြားခတယလ႕

ေရးသားထားျခငးပါဘ။ မဂမငးဆက ရေနာကဆး မငးဟာ ဩရနဇစ မငးလးဝ

မဟတသလ၊ ဩရနဇစမငးေနာကပငးအႏၵယႏငင မာ မဂမငးဆကျပတ ဆသြားခ

တာလညး လးဝ မဟတပါဘး။ မဂမငးဆကရေနာကဆးမငးဟာ ဘဟာဒရရားဟ(၂)

(ခ) အဗဇဖရ ေစရာဂဒဒးန မဟမၼဒဘဟာဒရ ရားဟဇဖရ ျဖစပါတယ။ အဒမငးက

အဂၤလပနယခ႕ဟာ ၁၈၅၈ ခႏစမာ ရနကနျမ႕က ေခၚေဆာငလာျပး အကဥးခထား

ခပါတယ။မဂမငးဆက ဟာ အဒ မငးေနာကပငးမာ မ ျပတစသြားတာ ျဖစေၾကာငးပါ။

32

အမတြငးပနးတာ အစၥလာမေၾကာငလား

အႏၵယမာဟႏၵအမးသမးေတြဟာ မြတစလငမမဂမငးေတြလကထကကေန

စျပးအမတြငးပနး ေတြျဖစသြားတာမဟတပါဘး။ အစၥလာမဘာသာကလညး အမး

သမးေတြက အမတြငးပနး ခငးထားတဘာသာမဟတပါဘး။ အစၥလာမဘာသာရ

သြနသငခကက အမးသမးေတြဟာ တစစမး အမးသား ေတြန႕ ေဒြးေရာယကတင

မေနဖ႕၊ ဝတစားဆငယငတ အခါမာ ခႏၶာ အလအပက ေဖာမဝတဖ႕၊ အေၾကာငး

တစစတစရာ မရဘ ျပငပကထြကျပး လမးမသလား ဖ႕စတာေတြပါ။ အေၾကာငး

တစစ တစရာရရငေတာ အေျႏၵရစြာဝတဆငျပး ျပငပကထြကခြင ရပါတယ။ တစ

ကယေတာ မြတစလငမ အမးသမးေတြ အတြကသတမတထားတ ေနထငသြား

လာပ၊ ဝတစားဆငယငပ၊ ေျပာဆဆကဆပေတြဟာ အျခား အျခား ေသာဘာသာ

ေတြရ သလရင (သ႕) Nuns ေတြရ စညးကမးေတြန႕ခပဆငဆငပါဘ။ အျခား

ဘာသာေတြန႕ အဓက ကြာတာကေတာ အစၥလာမမာက မြတစလငမ အမးသမး

တငးဟာ တစစမး အမးသားေတြ န႕ေရာေႏာမေနဖ႕၊ ဝတစားဆငယငတအခါမာ

ခႏၶာအလအပက ေဖာမ ဝတဖ႕၊ အေၾကာငးတစစတစရာမရဘ ျပငပကထြကျပး

လမးမသလားဖ႕ ျပ႒ာနး ထားေပမ၊ အျခားဘာသာ ေတြမာေတာ အဒလစညးကမး

ဟာ သလရင Nuns လတနးစားတစရပအတြကဘ ျဖစေနတာပါ။ (ဥပမာ-ခရစယာန

သလရငမား)

ဟႏၵဘာသာရကမး၊ ရေဝဒ (Rig Veda) ကမးအမတ ၈၊ မႏန အမတ

၃၃၊ အပဒ ၁၉ မာ အမးသမးေတြ အေနန႕ မမရမကလႊာကခထားဖ႕၊ မမအဝတ

အစားန႕ ေခါငးျမးခ က ဖးကြယထား တ အစတအပငးေတြက မေဖာဖ႕၊ မမတ႕

ရေျခေထာကေတြက ခြမထားဖ႕ (ေစထားဖ႕) ျပ႒ာနး ထားပါတယ။

33

ခရစယာနဘာသာရသမၼာကမး ၊ ေကာရႏဩဝါဒစာ (၁)၊ ၁၁း၅၊၆ မာ

"မနးမမညသညကား၊ မမ ေခါငးကမဖးဘ ဆေတာငးေသာ၎၊ ပေရာဖက ျပ

ေသာ၎၊ မမေခါငးအသေရကရတခ၏။ ထသ႕ျပလင ဆပငရတသညႏငတ၏။

မနးမသညမမ ေခါငးက မဖးလင ဆပငက ျဖတေစ။ ဆပင ျဖတျခငး၊ ဆပငရတ

ျခငးအရာသည ရကစရာရလငေခါငးကဖးေစ။"

ဟႏၵဘာသာမာအမးသမးေတြက ေျခေထာကေတာငခြမထားဖ႕တားျမစ

ထားတေနာကေတာအမတြငးပနးခငးထားသလား မပနးခငး ထားဘးလားဆ တာ

ကေတာ ကယဟာ ကယသာဆငျခငၾကညပါေတာလ႕။ ရေဝဒကမးဟာ တမန

ေတာမဟမၼဒ မေမြးဖြားခင ႏစေပါငးမား စြာအရင ကတညးကေပၚေပါက ခတယ

ဆတာေလာကကေတာသမယလ႕ ယဆပါတယ ခငဗား။ ခရစယာန ဘာသာမာ

ေတာ အမးသမးေတြ ဆေတာငးတအခါ ဦးေခါငးက မဖးရင ဆပငက ရတလ႕

ေတာငျပစဒဏျပ႒ာနး ထားပါေသးတယ။ အစၥလာမ ဘာသာမာေတာ အမးသမး

ေတြ ဦးေခါငး မဖးရင၊ အေၾကာငးတစစ တစရာမရဘ အျပငထြကရငအျပစ ဒဏ

ေပးရတာမး လးဝ မရပါခငဗား။

"ဒါကာ" ႏင "ဓားကာ" အလြ

စာမကႏာ (၅၃) မာေရးထားတာကေတာမဂဘရငဩရနဇစမငးကရခင

ဘရငေတြပငတ ဒါကာ ျမ႕က မၾကာခဏဝငေရာကကးေကာေလရျပး ရခငေတြ

က ဓားကငကာကြယခတ အတြကအဒျမ႕က ဓားကာ လ႕ေခၚတြင ခရပါ တယတ။

အလြၾကးမားေနျပနပါတယ။

34

ပထမ အလြအမားၾကးကေတာ- ဩရနဇစမငးဟာ ဒါကာျမ႕က ဘယ

တနးကမ မကးေကာခပါဘး။ ဘာေၾကာငလဆရင ဩရနဇစမငး မတငခင

ကတညးကက ဒါကာ ဟာ မဂမငးလကေအာကမာ ရခလ႕ပါဘ။ ဒါကာ ေဒသဟာ

ရခငဘရငေတြလကထရခတာကဟးပေဝသဏကပါ။ ရခငဘရငေတြလကထ က

ေနေအဒ ၉ ရာစမာဟႏၵေသနမငးေတြလကထေရာက၊ ေသနမငးေတြ လကထက

ေန ဘဂၤလားဘရငေတြ (Delhi Sultanate) လကထေရာက၊ အဒကမ တစခါ

ေအဒ ၁၆၀၈ မာ မဂဘရငေတြလကထေရာကခ တာပါ။ မဂဘရငေတြက ရခင

ေတြဆကေန တက႐က သမးပကခတာလညးမဟတ ပါဘး။ (ကးကား- South

Asia: Eastern Himalayan Culture, Ecology and People, Hasna

Jasimuddin Moudud. Encyclopaedia of Bangladesh, Nagendra K. Singh.

Encyclopaedia of the Muslim World, Taru Bahl & M.H. Syed.)

အဒအခနကမဂမငးလကေအာကမာရတဘဂၤလားနယေတြကရခငဘရင

ေတြက သာလင မၾကာခဏ ကးေကာသမးပကေလရပါတယ။ ေျမာကဦး ဘရင

မငးခေမာငးဟာ ေပၚတဂေတြန႕ ေပါငးျပး မဂမငးပင ဘဂၤလားနယေတြက

ကးေကာတကခက၊ ေတြ႕သမ လေတြက ဖမးဆးျပး ဒတခေတြထ ကြၽနအျဖစ

ေရာငးစားခတာျဖစပါတယ။ အဒလ ကးေကာရငး မငးခေမာငးဟာအဒအခန က

မဂမငးေတြပငတ ဒါကာ ျမ႕က ေတာင သမးပကခတာျဖစပါတယ။ ဒအေၾကာငး

ေတြ ဟာ Ohio University မဟာ ေကာငးသား Michael W. Charney ကသ႕ရ

မဟာ ဝဇၨာဘြ႕ အတြက ၁၉၉၃ မာ ျပစ ခတ Arakan, Min Yazagyi, and the

Portuguese: The Relationship Between the Growth of Arakanese

Imperial Power and Portuguese Mercenaries on the Fringe of Mainland

Southeast Asia 1517-1617 မာအကယတဝငပါရပါတယ။

35

ရခငဘရငေတြ ကးေကာသမးပကထား တ မဂပင "ဒါကာ" ျမ႕ က ဩ

ရနဇစမငးက ျပနလညတကခကသမးယျခငးသာျဖစပါလမမယ။ ဒါကာ ရ ရာဇဝင

သမငးေၾကာငးသခငရင၊ မ "အ" ခငရင B.C Allen ရ Eastern Bengal District

Gazetteers: Dacca (၁၉၁၂) ကဖတၾကညပါလ႕ အၾကေပးလပါတယခငဗား။

ဒတယ အလြအမားၾကးကေတာ- ရခငေတြက ဓားကငကာကြယခလ႕

ဓားကာ လ႕ ေခၚရငး ဒါကာ ျဖစလာတယဆတ အခကပါ။ အဒအဆဟာ ပါးစပ

ရာဇဝငသာျဖစပါလမမယ။ ဘာေၾကာင လဆရင"ဒါကာ" ဆတ အမညဟာ ဟႏၵ

နတဘရားေဒဝ Dhakeshwari က အစြျပဆငး သကလာ တယလ႕အခ႕ပညာ

ရငေတြက ယဆသလ၊ "ဒါကာ" ဆတာ အဒေဒသမာအေျမာကအမား ရတ

"ဒဟက" လ႕ ေခၚတ အပင (သပၸအမည-Butea Frandosa) က အစြျပဆငး

သကတာလ႕ အခ႕ ပညာရငေတြ က ဆၾကပါတယ။ အခ႕ပညာရငေတြကေတာ

"ဒဟက"ဆတာ ဘငဂါလဘာသာ စကားန႕ "ဗၾကး" ကေခၚတာျဖစျပး၊ ေအဒ

၁၆၀၈ မာ မဂမငးရ ဘရငခ Shaikh Alauddin Islam Khan က အဒျမ႕က

မဂအငပါယာရျမ႕ေတာအျဖစ ေၾကညာျပးနယနမတကဗၾကးေတြတးသတမတရာ

ကေန "ဒါကာ" ျမ႕လ႕ ေခၚတြငခတာျဖစေၾကာငးဆၾကပါတယ။ ဘယလဘ

ဆၾကပါေစ၊ ေသခာတာကေတာ "ဒါကာ" ဆတာ"ဓားကာ" ကေနဆငးသကတာ

မဟတပါဘး။ ေရးေခတက ျမ႕ေတြရြာေတြက ခခ ကာကြယရင ဓား၊ လတ႕က

အသးျပရတာပါ။ အဒလ အသးျပရတငးသာ ျမ႕ေတြ ရြာေတြက အမည ေပးရ

ရငျဖင ျမနမာျပညကျမ႕တငးရြာတငးနးနးရ အမည ဟာ "ဓားကာ"၊"လကာ" ေတြ

ျဖစကနမာ ေပါ။ သမငးက သမငးလ ေရးရပါတယ၊ မတတမးတငရပါတယ။

ပါးစပရာဇဝငေတြ၊ လာေပၚလာ ေတာငစဥေရမရေတြ ေလာကေရးရငသမငးေတြ

36

ပကကနမာပါ။ (ကးကား-Dacca- a record of Its Changing Fortunes, Dr

Ahmed Hasan Dani)

လတ႕သဘာဝ

ရခငျပညနယေမာငးေတာ ၊ ဘးသးေတာငျမ႕ေတြမာ ေဒသခတငးရငး

သားအစၥလာမဘာသာဝငေတြရသလခးဝငလာတဘဂၤါလေတြလညးရႏငပါတယ။

ဘဂၤလားေဒရဘက ကခးဝငျပး အေျခခေနထငေနတ ဗဒၶဘာသာဝငေတြလညး

အမားၾကးရပါတယ။ တစဖကန႕တစဖကခးဝငတယ ဆတာကနယစပခငးထစပ

ေနတေနရာေတြရသဘာဝပါဘ။ ျမနမာႏငငန႕နယစပျခငးထစပေနတထငးႏငင

ဖကက ခးဝငျပး အေျခခေနထငေန တျမနမာေတြရသလ၊ ျမနမာႏငင န႕နယစပ

ျခငး ထစပေနတ တရတႏငင၊ အႏၵယႏငင ဖကက ခးဝငျပး ေရၾကညရာျမကႏ

ရာအေျခခေနတ ျမနမာေတြလညး ဒန႕ေဒးပါ။ ျမနမာႏငငန႕နယခငးမထတ

မေလးရားတ႕ စငကာပတ႕အထေတာင ေရာကေအာငခးဝငျပး အလပလပကင

ေနထငသျမနမာလမးေတြတစပတစပငပါ။ ဒါေတြဟာသကဆငရာႏငင အာဏာ

ပငေတြက မမတ႕ရနယစပေတြန႕ပတသကျပး ကငတြယပန႕ဘဆငပါတယ။

လေတြရသဘာဝက က ေရၾကညရာ အရပက ရာေဖြေနထငတတတာပါ။

ျမနမာစကားမာ စကားပေတာငရပါတယ၊ "တစရြာမေျပာငးသေကာငးမျဖစ" ဆ

ျပး။ ေဒသတစခမာ ဗဒၶဘာသာမားလာရငေစတပထး ဘနးၾကးေကာငးေဆာက

လာၾကမာပါ။ ေဒသ တစခမာ ခရစယာနဘာသာဝငမားလာရင ခရစယာနဘရား

ရခးေကာငးေတြေဆာကလာမာပါ။ ေဒသတစခမာ မြတစလငမမားလာလ႕ ဗလ

ဝတေကာငးေတြေဆာကခငတာ၊ ေဆာကခတာဟာ သမငးစာအပလ႕ အမညခ

ထားတစာအပမးမာ အထးတလညေရးျပေန စရာမလဘးလ႕ျမငပါတယ။ ျမနမာ

37

ႏငငအႏ႕အျပားမာ ခရစယာနဘရားေကာငးေတြလညး အမားၾကးပါ။ ဟႏၵ

ဘရားေကာငးေတြလညး အမားၾကးပါ။ ဗလၾကးေတြဟးေနေအာငေဆာကတယ

ဆတာက ဘာသာတရားအေပၚ ထားတေစတနာေပါခငဗာ။ အလဟးေနေအာင

ေဆာကေတာလညးမနာလစတရသလဆးေတြကဖကလဖကဆးလပၾကပါေရာ။

မြတစလငမဆတာ လမးလား

ဟႏၵဆတာလမးမဟတသလ၊ မြတစလငမဆတာလညးလမးမဟတပါ။

အႏၵယတကငယမာေနထငသအားလးကဟႏၵလ႕ေခၚဆပါတယ။ အဒအေၾကာငး

ကေအာကတစေနရာမာေရးျပပါဦးမယ။ အစၥလာမဘာသာကသကဝငယၾကညသ

တငး က မြတစလငမလ႕ေခၚပါ တယ။ တရတ ျဖစျဖစ၊ ဂပနျဖစျဖစ၊ ဗမာ ျဖစ ျဖစ၊

ကလားျဖစျဖစ၊ ဂးျဖစျဖစ၊ လျဖျဖစျဖစ၊ လမညးျဖစျဖစအစၥလာမဘာသာ ကသက

ဝငယၾကညရင မြတစလငမ ပါဘ။ အဒ concept သညာကနားမလည သ၍ သမငး

ကကယတငေရးဖ႕ေနေနသာသာတစပါးသေရးထားတသမငးကနားလညဖ႕ေတာင

မလြယပါဘး။

ျမနမာႏငင ႏင မြတစလငမ

စာအပစာမကႏာ (၈၄)မာ ေရးထားတာက----""""ျမနမာႏငငထသ႕ဝငေရာကျမနမာႏငငထသ႕ဝငေရာကျမနမာႏငငထသ႕ဝငေရာကျမနမာႏငငထသ႕ဝငေရာက

လာေသာ အစၥလမဘာသာဝင မြတဆလငမားသည အာရပလမးမားမဟတပါ။ လာေသာ အစၥလမဘာသာဝင မြတဆလငမားသည အာရပလမးမားမဟတပါ။ လာေသာ အစၥလမဘာသာဝင မြတဆလငမားသည အာရပလမးမားမဟတပါ။ လာေသာ အစၥလမဘာသာဝင မြတဆလငမားသည အာရပလမးမားမဟတပါ။

အစၥလမဘာသာေအာကသ႕ သြအစၥလမဘာသာေအာကသ႕ သြအစၥလမဘာသာေအာကသ႕ သြအစၥလမဘာသာေအာကသ႕ သြတသြငးျခငးခခရေသာ ဘဂၤါလလမးေခါေတာတသြငးျခငးခခရေသာ ဘဂၤါလလမးေခါေတာတသြငးျခငးခခရေသာ ဘဂၤါလလမးေခါေတာတသြငးျခငးခခရေသာ ဘဂၤါလလမးေခါေတာ

ကလားမားျဖစသညကလားမားျဖစသညကလားမားျဖစသညကလားမားျဖစသည""""

38

ျမနမာႏငငကဘယမြတစလငမေတြက ဘယတနးကစဝင ေရာကလာခ

သလဆတာကသမငးကမးအေထာကအထားေတြန႕ေလလာၾကည ၾကရေအာင ။

(က) ေအဒ (၆၈၀)ေလာကမာအစၥလာမဘာသာရစတတ Caliph ျဖစ

သအလအဗႏအဗသြာလဗ ရ သားတစဦးျဖစတ မဟမၼဒအဗႏ အလ ဟနဖြ ယဟ

ဟာဘဂၤလား ပငလယေအာ ပငလယေရေၾကာငးကတစဆင ရခင ကမး႐းတနး၊

အဒကတစဆငေမာငးေတာျမ႕ကေရာကရခ တယ၊ သန႕သ႕ဇနးတ႕ ရသခ ႋငးဂ

ဟာယေန႕တငေမာငးေတာေတာငေပၚမာရပါတယလ႕ Abul-Fazl Ezzati က The

Spread of Islam စာမကႏာ ၃၀၁-၃၃၃ မာေရးထားပါတယ။

(ခ) အေနာရထာမငးပဂမာ ပထမျမနမာႏငငေတာမတညခင၊ ေအဒ

(၉) ရာစကတညး က မြတစလငမေတြဟာ ဧရာဝတျမစဝကြၽနးေပၚ တနသၤာရ

ကမး႐းတနးန႕ရခငက ေရာကရခတယ လ႕ Moshe Yegar ရ "The Muslims of

Burma" A study of a minority Group စာမကႏာ (၂) မာေရးထား ပါတယ။

(ဂ) မြတစလငမေတြဟာ ျမနမာႏငငက ကနသညေတြ၊ စစအရာရ

ေတြ၊ စစသပနးေတြ၊ ကြၽနေတြအျဖစေရာကရလာတာေတြျဖစျပး၊ ကနဦးေရာက

လာတမြတစလငမေတြဟာ ေတာဝငအၾကေပးအရာရေတြ၊ ေတာဝငအပခပေရး

အရာရေတြ၊ ဆပကမးအာဏာပငေတြ၊ ျမ႕ေတာဝနေတြ၊ ႐းရာ ေဆးပညာရငေတြ

အျဖစတာဝနထမးေဆာငခၾကေၾကာငး Moshe Yegar ရ "The Muslims of

Burma" A study of a minority Group" မာ ဖတၾကညႏငပါတယ။

(ဃ) ေအဒ (၈၆၀) ခန႕မာ ပါရနးမြတစလငမေတြဟာ

တရတျပညယနန နယစပကတစဆငျမနမာျပညေျမာကပငးက ေရာကခတယလ႕

39

Sayyid Qudratullah Fatimi က "The role of China in the spread of Islam

in South East Asia" စာမကႏာ (၉) မာေရးသားထားပါတယ။

(င) အာရပကနသညေတြဟာ မတမန႕ ျမတတ႕က ေရာကရ အေျခ

ခေနထငမႈေတြရချပး၊ယေန႕ျမတကြၽနးစေတြမာဟစဥကအာရပအေျခခ ေနထငမႈ

ေတြရခတယလ႕ ေမာရစေကာလစ က သ႕ရ Into Hidden Burma မာ ေရးသား

ထားပါတယ။

(စ) အႏၵယမဂဘရငဩရနဇစရအကရားဟ႐ႈဂာဟာမဂနနးတြငး အေရး

ေၾကာငအႏၵယ ကေနထြကေျပးတမးေရာငရငးဒါကာျမ႕ (ယခဘဂၤလားေဒရႏငင

၏ျမ႕ေတာ)ကတစဆငအရကန (ခ) ရခငက ၁၆၆၀ ကေရာကရချပး ရခင

ေျမာကဦးဘရင စႏၵသဓမၼရကတေပးဖတေခၚမႈေၾကာင သ႕ရ မသားစ အေျခြအရ

တ႕န႕အတရခငဘရငရနနးတြငးကေရာကရခပါတယ။အဒအခနကရခင(Arakan)

ျပည မာ ျပညသားေတြအျဖစ မဂ န႕ပထနေတြ အေျခခေနထငခၾကေၾကာငး

Niccolao Manucci ရ Storia Do Mogor အတြ (၁) မာပါရပါတယ။ အဒအခန

က ရခငျပညမာ မဟာေမဒင ဘာသာဝင (မြတစလငမ) ေတြ ရခေၾကာငး ဆာ

အာသာဖယာ (Sir Arthur P. Phayre) ကလညး သ႕ရ History of Burma

စာမကႏာ (၁၇၉) မာေဖာျပထားပါေသးတယ။

အထကပါ အကးအကားေတြက ႏငငရပျခားပညာရငေတြရ ကမးေတြထ

ကပါ။ အခဆကလကျပး ျမနမာႏငငသားပညာရငေတြ ေရးသားထားတာေတြ က

ေလလာ ရေအာငခငဗာ။

(ဆ) ဆရာၾကး G.H Luce န႕ ဆရာၾကး ဦးေဖေမာငတငတ႕ English

ဘာသာက ျပနထားတ မနနနးရာဇဝင (The Glass Palace Chronicle of the

40

Kings of Myanmar) စာမကႏာ (၇၅) ၊ "Of the mighty men of valour, the

Kala brothers" (စြမးပကား သတၾကးမားေသာ ကလားညေနာငမား) ေခါငးစဥ

ငယေအာကမာ-

"ကလားညေနာငႏစေယာကဟာ သထအနး သေဘၤာပကရာမ ပဥျပား

ခပအား မတြယ၍ သထသ႕ေရာကရခသည။"

အဒကလားညေနာငဟာအာရပမြတစလငမေတြျဖစေၾကာငး၊ ဗတဝ န႕

ဗတ တ႕ ျဖစေၾကာငး၊ သထမငး ဟာ အကၾကးက ကြပမကခေၾကာငး၊ ညဟာ

အေနာရထာ မငးၾကးထမာ အမႈေတာထမးခေၾကာငး၊ ပပၸါးကအမးသမးတစဦး န႕

အေၾကာငးပါျပး ေရႊဖငးၾကး၊ေရႊဖငးေလးအမညရတသားႏစေယာက ထြနးကားခ

ေၾကာငး အေထြအထးကးကားရငးျပေနစရာလမယမထငပါဘး။

(ဇ) ပသမျမ႕က ပသကလားမငးေတြ အပစးဖးတယလ႕ ျမနမာစြယ

စကမး အတြ (၆)၊ စာမကႏာ (၃၅၀) မာ ပါရပါတယ။

(စ) ေအဒ (၁၆၁၃) မာ သနလငျမ႕စား ငဇငကာ ငါးရမးခတ ကလား

ပသ (၂၀၀၀) ေကာ က အေနာကဘကလြနမငးက ဖမးဆးချပး ေနာကပငးမာ

အဒ ကလား ပသေတြက ေရႊဘျမ႕ေျမာကဖက န႕ အငးဝျမ႕ေျမာကဖကတ႕မာ

အစခြျပးေနရာခထားခတယလ႕ ဆရာေမာင ေကာရငးရ ၁၉၉၇ ခႏစစာေပဗမာန

စာမဆရ "ေျမတျမ႕" စာအပ စာမကႏာ ၆၀-၆၁ တ႕မာ ေရးသား ထားပါတယ။

(ည) ေညာငရမးေခတတြငေျမတျမ႕၌ လပေျမေနေျမေပး၍ခထားျခငး

ခရေသာ ပသ ကလားမားသညလညး ျမနမာ၊ရမး၊ ကတးစေသာတငးရငးသား

မားႏင အတလကတြလက ျပညတြငးျပညပရနသ ဟသမကသစၥာ ရရတာဝန

41

သသ တကခကေခမႈနးခၾကပါသည။ ေျမတျမ႕ မပသကလားမားသညလညး

အေျမာကတပမားတြငပါဝငထမးေဆာငခေၾကာငး..ေျမတပသမားသညျမငးတပ၊

ေသနပကငတပစေသာတပမားတြငလညး သစၥာရရတာဝနသသစစမႈထမးေဆာင

ခၾကေၾကာငးသရရပါသည။(ဆရာေမာငေကာရငး၏ ၁၉၉၇ ခႏစ စာေပဗမာန

စာမဆရ "ေျမတျမ႕" စာအပ စာမကႏာ ၁၃၃)

အထကပါအကးအကားေတြကေတာ ျမနမာႏငငက အဂၤလပနယခ႕ေတြ

တကခကသမးပကျခငးမျပခငကတညးကတငးတစပါးကကးေျပာငးေရာကရလာ

တ အာရပ၊ ပါရနး၊ အႏၵယ အႏြယ မြတစလငမေတြန႕ေဒသခတငးရငးသား မြတစ

လငမေတြ ဟာရခေၾကာငးျပဆတ ခငမာေသာအေထာကအထားေတြထက စတ

ထတႏတျပျခငးပါ။

ျမနမာႏငငသမငး တစေလာကရခငမငးဆကေတြ လကထကအျပငပဂ

မငးဆက၊ ေတာငငမငးဆက၊ ေညာငရမးမငးဆက၊ကနးေဘာငမငးဆက ေခတ

တငးမာမြတစလငမေတြရခတသမငးေၾကာငးေတြဟာရာဇဝငအဖဖ၊ကမးအသြယ

သြယ၊ စာအပအမးမးမာ ပါရေနပါတယ။ သမငးကအစြမပါဘ တစကယသခင

တယ၊ တစကယမ "အ" ခငဘးဆရင ၾကးစားေလလာ ၾကပါလ႕႐ေသစြာ တက

တြနးလပါတယ။ ျမနမာႏငင မြတစလငမ သမငးသးသန႕သခငရင ေတာ ျမနမာ

ႏငငသမငးေကာမရငအဖြ႕ဝငျမနမာသမငးပညာရငၾကးတစဦးျဖစတေဇယ ေကာ

ထင ဗလမႉးၾကးဘရင (ဗလမႉးဘရင) ေရးသားျပစခတ Coming of Islam to

Burma down to 1700 A.D က ဖတ႐ႈေလလာပါ။

42

ျမနမာသမငးေကာမရင သကၡာဆယဖ႕

စာေရးသအပါအဝင ဖတ႐ႉတညးျဖတတ သမငးပညာရင ခရစယာန ဘာ

သာဝင ဆရာၾကး ဦးထြနးေအာငခန၊ shalom foundation ဥက႒ ေဒါကတာ ဇဘြ ဂြၽန

န႕ဆရာၾကး မားဟာ သမငးကနားမလညတာလား၊ သရကန႕တမငတကာမ႐းမသား

ျပကငတာလားသသယဝငစရာပါ။ ကြၽနေတာကေတာ ဆရာေတာန႕ ဆရာၾကးေတြ

မ႐းမသားျပကငတယလ႕မထငပါ၊ ပညာရသတျဖစခဆတအတငး သမငးကနား

မလညတာဘျဖစမာပါလ႕ယၾကညထားပါတယ။ ဘယလပ ျဖစျဖစပါ၊ ဒလေလးစား

အပတလၾကးလေကာငးဆရာၾကးေတြေတာငအလြနရငးလငးတသမငးေၾကာငးေတြ

က နားမလညဘးဆရငအနာဂတျမနမာႏငငသားေတြ အတြကေတာ အလြနရင

ေလးစရာၾကးပါ။ ျမနမာသမငးပညာရငေတြန႕ ျမနမာသမငးေကာမရငရ ဂဏ

သကၡာကထနးသမးဖ႕အတြက ဆရာေတာန႕ ဆရာၾကးမားအဖြ႕ရ အလြ သမငး

အေၾကာငးက ျမနမာသမငးေကာမရငအဖြ႕အေနန႕ တရားဝင ထတျပန refute

လပသငပါတယလ႕ခစားမပါတယ။

43

ဟႏၵဆတာ လမးမဟတပါ

အဒစာအပ စာမကႏာ (၈၄) မာဘ စာေရးသက """"အႏၵယႏငင ၾကးသည အႏၵယႏငင ၾကးသည အႏၵယႏငင ၾကးသည အႏၵယႏငင ၾကးသည

မြတဆလငမငးတ႕၏ အပစးမႈေအာကတြင ႏစေပါငးမြတဆလငမငးတ႕၏ အပစးမႈေအာကတြင ႏစေပါငးမြတဆလငမငးတ႕၏ အပစးမႈေအာကတြင ႏစေပါငးမြတဆလငမငးတ႕၏ အပစးမႈေအာကတြင ႏစေပါငး((((၇၀၀၇၀၀၇၀၀၇၀၀))))ခန႕ ေနထငလာခခန ခန႕ ေနထငလာခခန ခန႕ ေနထငလာခခန ခန႕ ေနထငလာခခန

တြငမြတဆလငဘာသာဝငတ႕၏ေဘးအႏ ရာယမကငးလြတရနဟႏတြငမြတဆလငဘာသာဝငတ႕၏ေဘးအႏ ရာယမကငးလြတရနဟႏတြငမြတဆလငဘာသာဝငတ႕၏ေဘးအႏ ရာယမကငးလြတရနဟႏတြငမြတဆလငဘာသာဝငတ႕၏ေဘးအႏ ရာယမကငးလြတရနဟႏၵလမး တ႕ မာ ၵလမး တ႕ မာ ၵလမး တ႕ မာ ၵလမး တ႕ မာ

အမးဂဏက ထနးသမးေစာင ေရာကႏငခသည။ သတ႕လ မဟတေသာ ဘဂၤါလ အမးဂဏက ထနးသမးေစာင ေရာကႏငခသည။ သတ႕လ မဟတေသာ ဘဂၤါလ အမးဂဏက ထနးသမးေစာင ေရာကႏငခသည။ သတ႕လ မဟတေသာ ဘဂၤါလ အမးဂဏက ထနးသမးေစာင ေရာကႏငခသည။ သတ႕လ မဟတေသာ ဘဂၤါလ

လမးေခၚေတာကလားတ႕မာ အစၥလမ ဘာသာထးရပေအာကသ႕ ဝင ေရာက လမးေခၚေတာကလားတ႕မာ အစၥလမ ဘာသာထးရပေအာကသ႕ ဝင ေရာက လမးေခၚေတာကလားတ႕မာ အစၥလမ ဘာသာထးရပေအာကသ႕ ဝင ေရာက လမးေခၚေတာကလားတ႕မာ အစၥလမ ဘာသာထးရပေအာကသ႕ ဝင ေရာက

သြားခသည။သြားခသည။သြားခသည။သြားခသည။""""

"ဟႏၵ" ဆတ ေဝါဟာရ ဟာ လမးတစရပက ရညညႊနးျခငးလးဝ မဟတ

သလဘာသာတရားတစခခ က ရညညႊနးျခငးလညးလးဝ မဟတပါဘး။ "ဟႏၵ"

ဆတာ အႏၵယတကငယ က ေဒသခ ေတြက ရညညႊနးေၾကာငး အႏၵယ ႏငငရ ဖြ႕

စညးပ အေျခခဥပေဒ (Constitution of India) Article-25, Sub Clause (b)

အား ရငးလငးခက အမတ (၂) မာ အတအလငးကပါရပါတယ။ အာရပေတြဟာ

အႏၵျမစတစေလာကေဒသ က အလဟငဒလ႕ေခၚဆၾကျပးပါရနးေတြကလညး

အႏၵယတကငယေဒသခအားလးက "ဟႏၵ" လ႕ေခၚဆ ၾကပါတယ။ ယေန႕တင

အာရပႏငငက အာရပေတြဟာ အႏၵယႏငငသားေတြ က (ဘယဘာသာဝငျဖစ

ျဖစ) "ဟငဒ" ( အႏၵယႏငငသား) လ႕ ေခၚေဝၚေနၾကပါေသးတယ။

ျဗဟၼဏဘာသာ က "ဟႏၵဘာသာ" လ႕ အမားနားလညတ အသးအႏနး

န႕ေခၚေဝၚသးစြေနၾကတာျဖစေပမ၊ "ဟႏၵ" ဆတ စကားလးဟာ လမ းတစမး

ကေတာဘယလမကယစားမျပပါဘး။ ဒါေၾကာင ဟႏၵလမးဆတာလးဝမရပါဘး။

ပနဂာဘ၊ဂဂရာတ၊ မရာထ၊ ဆငဒဒ၊ ဘဂၤါလ၊ တမလ၊ ေတလဂစသျဖင လမး

တငး၊ တငးရငးသားတငးတ႕ရ အမညသတမတခကေတြဟာ သးျခားစ ရေနပါ

44

တယ။ ပနဂာဘအစရတ အႏၵယတငးရငးသားလမးတငးမာ အစၥလာမဘာသာ

ကးကြယ သေတြ ရၾကပါတယ။ အႏၵယမာဘဂၤါလလမးတစမးတညးကအမးဂဏ

ကမထနးသမးလ႕ အစၥလာမဘာသာဝငေတြျဖစကနတယဆတအေရးအသား၊ ဟႏၵ

လမးဆတ အသးအႏနးအေရးအသားတ႕ဟာအလြနကမားယြငးလ႕ေနပါတယ။

ေနာကတစခကကေတာ ဘဂၤါလလမးေတြက ေခၚေတာ ကလားလ႕ သးႏနးျခငး

ပါ။ ျမနမာေတြက ဘယလေၾကာငအလ သးႏနးတာလေတာ မသပါ။ သ႕ေသာ

ႏငငတကာ မကႏာစာမာေတာ ဘဂၤါလ ဟာ ဘဂၤါလ ပါဘ။ အျခားအမညမရပါ

ဘး။ ဘဂၤါလလမးဆတာ ယဥေကးမႈအစဥအလာအလြနၾကးမားတ အႏၵယတငး

ရငးသားလမးတစမးပါ။ ကးကြယယၾကညမႈ ဆတာ အမးဂဏက ထနးသမး

ေစာငေရာကျခငးန႕ ဘယလမ မပတသကပါဘး။ ကးကြယယၾကညမႈ ေျပာငး

လကတယဆတာ န႕ဘ၊ အမးဂဏက မထနးသမးတာ၊ မေစာင ေရာကတာလ႕

မတယရင ဗဒၶဘာသာက ကးေျပာငးခတ အႏၵယလမးေတြကေရာ အမးဂဏက

မထနးသမး မေစာငေရာကတာဘလားလ႕ ေမးစရာရလာမာျဖစပါတယ။

အႏၵယ ရ ေနာကဆးဘရင

မြတစလငမဘာသာဝငေတြဟာ အႏၵယလမးေတြက ဘာေဘးအႏရာယ

မ မေပးခပါဘး။ အႏၵယ ကအပခပခတ မြတစလငမဘရင ဆသအခ႕ ဟာဆး

သြမးခတာမနေပမ၊ သတ႕ဆးသြမးမႈဟာအစၥလာမဘာသာက ကယစားမျပပါဘး။

မြတစလင ဘရငေတြထမာ ဘာသာျခား ေတြအေပၚ အလြနေကာငး တဘရငေတြ

လညးရခပါတယ။ မြတစလငမ မဟတတ အႏၵယသားေတြကလညးမြတစလငမ

ဘရငအားလးက မေကာငးဘးလ႕ မခယထားပါ။ မဂမငးဆက ရ ေနာကဆးဘရင

ျဖစတ ဘဟာဒရရားဟ (ခ) အဗဇဖရေစရာဂဒဒးနမဟမၼဒဘဟာဒရ ရားဟဇဖရ

45

က အဂၤလပနယခ႕ဟာ ၁၈၅၈ ခႏစမာ ရနကနျမ႕က ေခၚေဆာငလာျပး အကဥး

ခထားခပါတယ။ ဘဟာဒရ ရားဟ ဟာ ၁၈၆၆ ခႏစ မာ ရနကနျမ႕မာဘ

ကြယလြနခပါတယ။ သ႕ရဂဗမာနဟာ ယေန႕ရနကနျမ႕ဇဝက လမး (ဇဖရရား

လမး) မာ ခမးနားစြာတညရေနပါတယ။ အႏၵယႏငင ရႏငငေခါငးေဆာငေတြ

(ဟႏၵျဖစေစ၊ မြတစလငမျဖစေစ) ဟာ ျမနမာႏငငက ေရာကတငး မဂမငး

ဆကရေနာကဆးဘရင ဘဟာဒရရားဟ ရ ဂ ဗမာနကသြားေရာကဂါရဝျပ ေလရ

ပါတယ။ ဒါကၾကညျခငးအားျဖင ဟႏၵဘာသာဝငေတြဟာ အစၥလာမဘာသာဝင

မဂမငးဆကေနာကဆးဘရငကသတ႕ရ ဘရငမငးတရားၾကးအျဖစ ခစခင ႐ေသ

ေလးစားလကရတယဆတာသကေသထငရားလပါတယ။

ျမနမာႏငင ထဝငလာတာ ဘဂၤါလဘလား?

အဂၤလပနယခ႕စစတပ ျမနမာႏငငကဝငေရာကလာတအခါ စစမႈထမး

ေတြအျဖစန႕ ဘဂၤါလ လမးမြတစလငမေတြဘ ဝငေရာကလာတာမဟတပါ။ ပန

ဂာဘ မြတစလငမ ေတြ၊ ဂဂရာသ မြတစလငမ ေတြ၊ တမလမြတစလငမေတြ

စသျဖင ပါဝငပါတယ။ ဒါအျပင အဒလမးေတြဟာ အဂၤလပ နယခ႕ ရအရပ

ဘကဝနထမးေတြ(ဆရာဝနမား၊ အငဂငနယာမား၊ ဗသကာပညာရငမား) အေန

န႕လညးျမနမာႏငငကေရာကရခပါတယ။စးပြါးေရးသမားေတြ၊ကနသညေတြအေန

န႕လညးအႏၵယတငးရငးသားလမးစမြတစလငမေတြဟာ ျမနမာႏငငကေရာကရ

ခတာျဖစပါတယ။

46

နယခ႕ေခတက ရနကနျမ႕ သမၾကးေစးန႕ ၾကညျမငတငေစးက "စရတ

ဘဇားရ" လ႕ ေခၚခတာ သမငးအထငအရားပါ။ စရတ ဆတာ အႏၵယႏငင၊ ဂဂ

ရားသ ျပညနယရ စရသ ျမ႕သားေတြလ႕အဓပၸာယရပါတယ။ သတ႕ဟာ အႏၵယ

တငးရငးသားဂဂရာသလမးေတြျဖစပါတယ။

ရကဖြယ ခစတး သမငး

စာအပစာမကႏာ (၈၅) မာ ဘဂၤါလလမးမြတစလငမေတြ ဟာေငြတးေခး

စားတ ခစတးေတြ ျဖစေၾကာငးေရးသားထားပါတယ။ ကလနေခတက ျမနမာႏငင မာ

ျမနမာလယသမားေတြ က အတးၾကးၾကးန႕ေငြထတေခး၊ ျပနမဆပႏငရင

လယသမး၊ႏြားသမး၊ သမးပ သမးခတခစတး ကလားေတြဟာမြတဆလင ဘဂၤါလ

ကလားေတြျဖစတယလ႕ေရးထားျခငးဟာေတာျမနမာသမငးပညာရငအသငးအဝငး

အတြကအလြနကအရကရစရာၾကးျဖစေနတယလ႕ျမငမပါတယ။ ခစတး (Chettiar)

ေတြဟာ ဘဂၤါလ လမ းလးဝ မဟတသလ၊ အစၥလာမဘာသာဝငေတြလညး လးဝ

မဟတပါဘး။ သ တ႕ဟာ ဟႏၵဘာသာန႕ ဗဒၶဘာသာက ေရာျပြနး ကးကြယၾကတ

အႏၵယေတာငပငးသားတမလ လမးေတြပါ။ (ကးကား-Caste and Capitalism in

Colonial India The Nattukottai Chettiars, David West Rudner, The Chettiars

in Burma, Sean Turnell)

ခစတးေတြထမာခရစယာနဘာသာဝငေတြလညးရပါတယ။ ယေန႕တင

ခစတးထမငးဆငေတြက ျမနမာႏငငအႏ႕ေတြ႕ႏငပါတယ။ အဒ ဆငေတြ အနက

ဘယဆငမ မြတစလငမဆင မဟတ ပါဘး။သတ႕ဆငဘရားစငေတြမာ ဟႏၵနတ

ဘရားပေတြန႕ ေဂါတမဗဒၶပ ေတာ ေတြက ထားရကးကြယ ၾကတယ ဆတာမည

သမဆလကေတြ႕သြားေရာကၾကည႐ႈႏငပါတယ။ အခ႕ခစတးဆငေတြဟာ ခရစ

47

ယာနဘာသာဝင ခစတးေတြ ပငဆငပါတယ။ ေနာကတစခက အစၥလာမဘာသာ

ဆတာ ေငြတးစားတလပရပကလးဝတားျမစထားတဘာသာပါ။ ေငြတးစားတခစတး

ေတြဟာမြတစလငမေတြ ဘယလျဖစႏငမာလခငဗား။

အခဆကလကျပး ခစတး ဆတာဘယလမးေတြျဖစေၾကာငး ျမနမာ

ကမးအကးအကားန႕ တငျပေပးပါမယ။ ျမနမာစာအဖြ႕က ထတတ ျမနမာအဘ

ဓာန ရ "ခစတး" အဖြငမာ-

ခစတး၊ နခစတး၊ နခစတး၊ နခစတး၊ န----၁၁၁၁၊ ျမနမာျပညသ႕လာေရာက၍ ေငြတးေခးစားေလရေသာ ၊ ျမနမာျပညသ႕လာေရာက၍ ေငြတးေခးစားေလရေသာ ၊ ျမနမာျပညသ႕လာေရာက၍ ေငြတးေခးစားေလရေသာ ၊ ျမနမာျပညသ႕လာေရာက၍ ေငြတးေခးစားေလရေသာ

အႏၵယ ေတာငပငးသား တစမး။ အႏၵယ ေတာငပငးသား တစမး။ အႏၵယ ေတာငပငးသား တစမး။ အႏၵယ ေတာငပငးသား တစမး။ ၂၂၂၂၊ ၊ ၊ ၊ [[[[ဥပစာဥပစာဥပစာဥပစာ] ] ] ] အလြနကပေစးႏသ။ အလြနကပေစးႏသ။ အလြနကပေစးႏသ။ အလြနကပေစးႏသ။ [[[[တမလ၊ ေစဋတမလ၊ ေစဋတမလ၊ ေစဋတမလ၊ ေစဋ]]]]

ဘဂၤါလလမးၾကး

ဘဂၤါလဆတာအႏၵယေတာငပငးသားမဟတပါဘး၊အႏၵယအေရ႕ပငးသား

ေတြပါ။ဘဂၤါလလမးဆတာယဥေကးမႈအစဥအလာအလြနၾကးမားတအႏၵယ တငး

ရငးသားလမးတစမးပါ။ ကမာၻေကာ ကဗာဆရာၾကးရာဗငဒရာ နားသ တဂးရ ၊

အႏၵယလြတလပေရး န႕ အႏၵယတပမေတာ ဗသကာ ၾကးတစဦးျဖစတ ဆဗားဟ

(စ) ခနဒရာဘးစ၊ ေဝဒကမးေတြန႕ ေယာဂကငစဥရပညာရင ဆြာမဗေဗ ကနႏၵာ၊

အလြငးသတ (Alloy) က ေလယာဥပေတြမာ စအသးျပခတဓာတေဗဒပါရဂ

ေဒါကတာ အဗၺဒစစသသားရခါးန စသေတြဟာ ကမာၻေကာဘဂၤါလ ပညာရငၾကး

ေတြပါ။

ခစတးေတြဟာျမနမာအမးသမးေတြကသမးပကျပးအစၥလာမထးေဆာငး

ေပးျပးေနာကမြတစလငမဘာသာတးပြါးေရးစမကနးက အေကာငအထညေဖာၾက

သညဆတ စာေရးသရတငျပမႈဟာ အလြန႕အလြနက အဓပၸာယမေနေၾကာငးပါ။

48

အစၥလာမအမရာေထာငမႈစညး

အစၥလာမဘာသာက အမးသမးေလးဦးက ထမးျမားလ႕ ရတယဆတာက

ကန႕သတခကအမန႕ပါ။ ကမာၻ႔ဘာသာၾကးေတြက ေလလာၾကညရငအစၥလာမ

ဘာသာက ကန႕သတထားတ ကန႕ သတခကမး ဘယဘာသာ တရားရကမးစာ

ေတြမာမမပါပါဘး။ ဒါေၾကာငလအခ႕လေတြဟာအကန႕အသတမဇနးမယားေတြ

ကတရားဝငေရာ၊ တရားမဝငေရာ ေပါငး သငးခၾကတာျဖစပါတယ။ အစၥလာမ

ဘာသာက မတရားကာမမႈ က ျပငးျပငးထနထနရ႕ခထားျပး၊ မြတစလငမတစဦး

အေနန႕ တရားမတမႈျပႏငမယဆရင ဇနးမယားေလးေယာက အထသာ အမား

ဆးယခြငျပေၾကာငးကန႕သတ ေပးထားတာပါ။ တစကယလ႕ ဇနးမယား ေတြ

အၾကား တရားမတမႈ မျပႏငလ႕ ခစားမရင ဇနးတစ ေယာကတညးသာယလ႕

သတမတထားပါေသးတယ။ ကရအာနကမး အမးသမးမား က႑ (၄) း ၃ မာ-

""""တစဖန အကယ၍ အသငတ႔သည တစဖန အကယ၍ အသငတ႔သည တစဖန အကယ၍ အသငတ႔သည တစဖန အကယ၍ အသငတ႔သည ((((မနးမတစေယာကထကပ၍ မနးမတစေယာကထကပ၍ မနးမတစေယာကထကပ၍ မနးမတစေယာကထကပ၍

ထမးျမားရာတြငထမးျမားရာတြငထမးျမားရာတြငထမးျမားရာတြင) ) ) ) တရားတရားတရားတရား မတမႈက ျပႏငၾကမညမဟတဟ စးရမမကငးျဖစၾကျပနမတမႈက ျပႏငၾကမညမဟတဟ စးရမမကငးျဖစၾကျပနမတမႈက ျပႏငၾကမညမဟတဟ စးရမမကငးျဖစၾကျပနမတမႈက ျပႏငၾကမညမဟတဟ စးရမမကငးျဖစၾကျပန

ေသာ ေသာ ေသာ ေသာ ((((ဇနးမနးမဇနးမနးမဇနးမနးမဇနးမနးမ) ) ) ) တစဦးတညးႏငပင တစဦးတညးႏငပင တစဦးတညးႏငပင တစဦးတညးႏငပင ((((တငးတမၾကရမညတငးတမၾကရမညတငးတမၾကရမညတငးတမၾကရမည))))။။။။"""" လ႕ ျပ႒ာနးထားပါ

တယ။

ကရအာနကမး အမးသမးမား က႑ (၄) း ၁၂၉ မာေတာ-

""""ထမတပါးတ အသငတ႔သည ထမတပါးတ အသငတ႔သည ထမတပါးတ အသငတ႔သည ထမတပါးတ အသငတ႔သည ((((မညမပင တရားမတေစရနမညမပင တရားမတေစရနမညမပင တရားမတေစရနမညမပင တရားမတေစရန) ) ) ) ဆႏၵထားဆႏၵထားဆႏၵထားဆႏၵထား

ရၾကေသာလညးရၾကေသာလညးရၾကေသာလညးရၾကေသာလညး((((မမတ႔၏တစဦးထကပေသာမမတ႔၏တစဦးထကပေသာမမတ႔၏တစဦးထကပေသာမမတ႔၏တစဦးထကပေသာ))))ဇနးမနးမတ႔၏စပၾကားဇနးမနးမတ႔၏စပၾကားဇနးမနးမတ႔၏စပၾကားဇနးမနးမတ႔၏စပၾကား၀၀၀၀ယယယယ((((အဘကအဘကအဘကအဘက

ဘကမဘကမဘကမဘကမ)))) တရားမတတရားမတတရားမတတရားမတ ေအာငအလငးျပႏငၾကမညမဟတေပ။ သ႔ျဖစေပရာ အသငတ႔ေအာငအလငးျပႏငၾကမညမဟတေပ။ သ႔ျဖစေပရာ အသငတ႔ေအာငအလငးျပႏငၾကမညမဟတေပ။ သ႔ျဖစေပရာ အသငတ႔ေအာငအလငးျပႏငၾကမညမဟတေပ။ သ႔ျဖစေပရာ အသငတ႔

သည သည သည သည ((((ဇနးမနးမတစဦးဦးဘကသဇနးမနးမတစဦးဦးဘကသဇနးမနးမတစဦးဦးဘကသဇနးမနးမတစဦးဦးဘကသ႔႔ ႔႔) ) ) ) လးလးလးလး၀၀၀၀တစဘက သကတစဘက သကတစဘက သကတစဘက သက ယမးယငမသြားၾကကနယမးယငမသြားၾကကနယမးယငမသြားၾကကနယမးယငမသြားၾကကန

49

လင။ သ႔ လင။ သ႔ လင။ သ႔ လင။ သ႔ ((((ယမးယငၾကယမးယငၾကယမးယငၾကယမးယငၾက))))ပါလငပါလငပါလငပါလင အသငတ႔ သည အသငတ႔ သည အသငတ႔ သည အသငတ႔ သည ((((အျခားအျခားအျခားအျခား) ) ) ) ဇနးမနးမက တြလားထားဇနးမနးမက တြလားထားဇနးမနးမက တြလားထားဇနးမနးမက တြလားထား

ဘသက႔သ႔ ျဖစအ။ သ႔ရာတြငအကယ၍ အသငတ႔သညဘသက႔သ႔ ျဖစအ။ သ႔ရာတြငအကယ၍ အသငတ႔သညဘသက႔သ႔ ျဖစအ။ သ႔ရာတြငအကယ၍ အသငတ႔သညဘသက႔သ႔ ျဖစအ။ သ႔ရာတြငအကယ၍ အသငတ႔သည((((ဇနး မနးမတ႔ႏင ပတသကဇနး မနးမတ႔ႏင ပတသကဇနး မနးမတ႔ႏင ပတသကဇနး မနးမတ႔ႏင ပတသက

၍ မမတ႔၏ ခြၽတယြငးခကမားက၍ မမတ႔၏ ခြၽတယြငးခကမားက၍ မမတ႔၏ ခြၽတယြငးခကမားက၍ မမတ႔၏ ခြၽတယြငးခကမားက))))ျပျပင၍ ျပျပင၍ ျပျပင၍ ျပျပင၍ ((((တစဘကသက ဇနးတစဘကသက ဇနးတစဘကသက ဇနးတစဘကသက ဇနးမနးမ တဦးဦးမနးမ တဦးဦးမနးမ တဦးဦးမနးမ တဦးဦး ဘကဘကဘကဘက သ႔ သ႔ သ႔ သ႔

ယမးယငျခငး မယမးယငျခငး မယမးယငျခငး မယမးယငျခငး မ) ) ) ) ဆငျခငၾကပါမ အလာဟအရငျမတသည မလြဧကနအႀကမဆငျခငၾကပါမ အလာဟအရငျမတသည မလြဧကနအႀကမဆငျခငၾကပါမ အလာဟအရငျမတသည မလြဧကနအႀကမဆငျခငၾကပါမ အလာဟအရငျမတသည မလြဧကနအႀကမ

ႀကမလြတၿငမးခမးသာခြငေပးသနားေတာမေသာအရင၊ အလြနတရာ သနားၾကငနာႀကမလြတၿငမးခမးသာခြငေပးသနားေတာမေသာအရင၊ အလြနတရာ သနားၾကငနာႀကမလြတၿငမးခမးသာခြငေပးသနားေတာမေသာအရင၊ အလြနတရာ သနားၾကငနာႀကမလြတၿငမးခမးသာခြငေပးသနားေတာမေသာအရင၊ အလြနတရာ သနားၾကငနာ

ညႇာ တာေတာမေသာအရငျမတပင ျဖစေတာမ ေပသတညး။ညႇာ တာေတာမေသာအရငျမတပင ျဖစေတာမ ေပသတညး။ညႇာ တာေတာမေသာအရငျမတပင ျဖစေတာမ ေပသတညး။ညႇာ တာေတာမေသာအရငျမတပင ျဖစေတာမ ေပသတညး။"""" လ႕မန႕ေတာမထား

ျပး ဇနးမယားေတြအၾကား အဘကဘကမ တရားမတဖ႕မျဖစႏငေၾကာငး၊ အဒလ

မျပႏငသညတငေအာင တစဖကဖကကယမးယငမသြားဖ႕ျပ႒ာနးသြန သငထား

ပါေသးတယ။

""""ေကြၽးေမြးႏငသဆလငေကြၽးေမြးႏငသဆလငေကြၽးေမြးႏငသဆလငေကြၽးေမြးႏငသဆလငထမမကလညးထမမကလညးထမမကလညးထမမကလညး((((ေလးေယာကမကေလးေယာကမကေလးေယာကမကေလးေယာကမက)))) လကထပလကထပလကထပလကထပ

ယႏငရနခြငျပထား ျပနသည။ယႏငရနခြငျပထား ျပနသည။ယႏငရနခြငျပထား ျပနသည။ယႏငရနခြငျပထား ျပနသည။"""" ဆတ မဟာအလြအမား အေရးအသားၾကးက

ေတာ အထးအေထြမရငးလေတာ ပါဘး။ ရငးစရာကမလတ အေရးအသား လ႕

မတယလ႕ပါ။ တစကယသခငရင၊ တစကယ မ "အ" ခငရင တစကယသ

ေအာင တစကယေလလာပါလ႕ တကတြနးလကရျပနပါတယ။

အစၥလာမဘာသာမာ အမးသားေတြ ကဘ တစဖကသတကြာရငးခြငရ

တာမဟတပါဘး။ ကြာရငးျခငးက အမးသားေတြကအစျပ (initiate) လပခြငရ

သလ၊ အမးသမးေတြကလညး initiate လပခြငရပါတယ။ အမးသားေတြ ဖကက

စတငကြာရငးတာက "သြလာက" လ႕ ေခၚျပး၊ အမး သမးေတြ ဖကကစတငကြာ

ရငးတာက "ခလအ" လ႕ေခၚပါတယ။ အဒါေတြ သခငရင ေဒါကတာယစြတဖ

အလကရဒါဝ ရ The Lawful and Prohibited in Islam ကေလလာပါ။

50

ပညာရငတ႕ ကရစရာ

စာမကႏာ (၅၇) မာ စာေရးသ ေရးသားထားတပစက မြတစလငမေတြ

က ဘာသာျခားအမးသမးေတြက လကထပယ၊ ဘာသာေျပာငး၊ ျပးရငကြာရငး၊

ေနာကထပမနးမေတြကယ၊အဒလနညးန႕လဦးေရတးပြါးေအာငသာသနာျပ။ အဒ

လနညးန႕သာ သာသနာျပရင အစၥလာမ သာသနာဟာ တးပြါးလာရမက ဆတ

ယတသြားႏငပါတယ။ ဘာလ႕လဆရင၊ စဥးစားၾကညၾကပါ။ အမးသမးတစဦး က

လကထပျပး စြန႕ပစလက၊ ေနာကအမးသမးက လကထပလကလပတ လက

ဘယအမးသမးက မ မၾကညျဖႏငပါဘး။ အဒလမၾကညျဖတေနာကေတာ အဒ

လရ ဘာသာတရားကလညး ဘယအမးသမးက ဆကလကတနဖးထားျပး ေစာင

ေရာကသြားမာလ? သမငးက သးသပရာမာ logical thinking, dialectical

approach ေတြန႕ သးသပရပါတယ။ ငါေလငါထးပခး ေရာကေရာက ပစ န႕

သမငးက ထငရာျမငရာေလာက သးသပရင ပညာရင ေတြရ ကရဖြယရာအျဖစ

ကေရာကရသြားႏငပါတယ။

ရား ႏစရား ႏင အစၥလာမ

မေလးရား၊ အငဒနးရားတ႕မာ အစၥလာမ ဘာသာဟာ အာရပမြတစလငမ

ကနသညေတြန႕အႏၵယ မြတစလငမ ကနသညေတြ၊ ဆဖ လ႕ေခၚတ မြတစလငမ

သေတာစငၾကးေတြရ ေဟာေျပာ ပ႕ခသာသနာျပမႈေတြေၾကာင ျပန႕ပြါးစညပငခ

ရတာျဖစပါတယ။ အဒကနသည ေတြဟာ ေဒသခ အမးသမးေတြန႕ အမေထာင

ျပခတာလညး အမနပါဘ။ ဒါေပမ အမေထာင ျပျပးမ အဒအမးသမး ေတြဟာ

မြတစလငမျဖစတာမဟတဘ၊ မြတစလငမျဖစျပးမသာ သတ႕က အမေထာငျပခ

တာ ျဖစပါတယ။ ဘာေၾကာငလ ဆရင မြတစလငမအမးသား ေတြဟာ ဂးန႕

51

ခရစယာနဘာသာဝင အမး သမး ေတြကလြလ႕ အျခားဘာသာဝငအမးသမး

ေတြန႕ လကထပထမးျမားအမေထာငျပျခငး ျပခြငမရလ႕ပါ။ အဒါသခငရင အစၥ

လာမဘာသာရ ကရအာနကမးက ကကနနေလလာေစလပါ တယ။ မြတစလငမ

ေတြက အမေထာငျပျပးသာသနာျပတယဆတအေရးအသားမးက အလြန ယတ

မရ၊ အဓပၸာယမရလပါခငဗား။

အငဒနးရားႏငငမာ မြတစလငမ ဦးေရတးပြါး လာလ႕ ႏငငေတာ အာဏာ က

သမးယလကျပးအစၥလာမႏငငအျဖစ ကမာၻကေၾကျငာပစလကတယ လ႕ စာ မကႏာ

(၅၇) မာေရးထားပါတယ။ လးဝက လြမားေနပါတယ။ မြတစလငမ ဦးေရ တးပြါး

လာလ႕ ႏငငေတာအာဏာက သမးယ လကတာမဟတပါဘး၊ အပခပသ လတနး

စားေတြကက အစၥလာမဘာသာဝငေတြ အျဖစက ေရာက ရသြားတာပါ။ မေလးရား

န႕အငဒနးရားသမငးေလလာခငရင Estrella D Solidum ရ The Politics of ASEAN

An Introduction to Southeast Asian Regionalism စာအပကဖတပါ။

အာရပတ႕၏ အေမြ

စာမကႏာ (၈၂) မာေရးသားထားတာက- """"ထအာရပလမးမားသညေရး ထအာရပလမးမားသညေရး ထအာရပလမးမားသညေရး ထအာရပလမးမားသညေရး

အခါက အငပါယာႏငငၾကးမားအခါက အငပါယာႏငငၾကးမားအခါက အငပါယာႏငငၾကးမားအခါက အငပါယာႏငငၾကးမား၏အပခပမႈေအာက၌ေကးကြၽနဘဝျဖငဆငးရပင ၏အပခပမႈေအာက၌ေကးကြၽနဘဝျဖငဆငးရပင ၏အပခပမႈေအာက၌ေကးကြၽနဘဝျဖငဆငးရပင ၏အပခပမႈေအာက၌ေကးကြၽနဘဝျဖငဆငးရပင

ပနးစြာေနထငလာခသမားျဖစသည။ပနးစြာေနထငလာခသမားျဖစသည။ပနးစြာေနထငလာခသမားျဖစသည။ပနးစြာေနထငလာခသမားျဖစသည။""""

ဒအခကကလညး သမငးအမနန႕အၾကးအကယကလြေနပါေတာတယ။

အာေရဗကြၽနးဆြယမာေနထငတ အာရပလမးေတြဟာကႏာရတစလႊား ေရၾကည

ရာ က လညလယသြား လာေနထငတ လမးေတြျဖစပါတယ။ အာရပလမးေတြ

ဟာ သမငးတစေလာက ဘယအငပါယာၾကးရ ေအာကမာမ ေကးကြၽန ဘဝ ေန

52

ထငခရတာမရဘးဆတာ ကမာၻ႔သမငး စာအပတငးမာပါရပါတယ။ (အာရပလမး

သမငးေၾကာငးကအကယတဝငနကနက႐ႈငး႐ႈငး ေရးသားထားတ Philip K. Hitti

ရ History of the Arabs န႕ Albert Hourani ရ A History of the Arab

Peoples တ႕က ေလလာၾကညပါ။) သးေကာငးသား၊ ကလားအပ ေကာငးသား

ေတြ အျဖစေနထငခတ အာရပေတြ ဟာအစၥလာမဘာသာဝငေတြ အျဖစ က

ေရာကရခတေနာက ေဆးပညာ၊ ဓာတေဗဒ၊ သခ ၤာပညာ စတ ပညာရပေတြ

အပါအဝင သပၸ၊ ဝဇၨာ နယပယေတြမာ အလြနၾကးကယတ ေတြ႕ရခကေတြ၊ တ

ထြငမႈ ေတြက စြမးေဆာငခတ စြယစပညာရငေတြ အျဖစကေရာကရခၾကျပး၊

ကမာၻန႕လသားေတြအကးအတြကပညာရပေပါငးေျမာကျမားစြာက အေမြေပးခပါ

တယ။ အဒ မြတစလငမပညာရင ၾကးေတြ ဟာ ဘာသာရပ တစခ ၊ ႏစခေလာက

ကပါရဂေျမာကေအာငတတကြၽမးခတာ မဟတဘ၊ ဘာသာရပအေတာမားမားက

ပါရဂေျမာကေအာင တတကြၽမးၾကတာျဖစတ အတြက သတ႕ဟာ Polymath

စြယစပညာရငၾကးေတြအျဖစ ေကာၾကားခၾကပါတယ။ ဥပမာအေနန႕ဂာဘရ

ဗငန ဟငယယာန (ဥေရာပမာ Geber အမညန႕ထငရား)၊ အလကငဒ

(Alkindus)၊ အဗႏ႐ရဒ (Averroes) တ႕ရ ဘငအဂရာဖေတြက ေလလာၾကညပါ။

တစခနကကႏာရတစခြငလညလယသြားလာေနထငခၾကတအာရပေတြဟာကမာၻ႔

သမငးမာ အလြနၾကးကယတ ယဥေကးမႈ၊ လ႕ေဘာငၾကးကတညေဆာကခၾက

တာဟာအစၥလာမသာသနာရေကးဇးေၾကာငဘဆတာ ဘယပညာရငမ ျငငးခက

ထတလ႕မရပါဘး။

53

ခ႐းဆတ

ခရစယာနဘာသာဝင ေတြန႕အစၥလာမဘာသာဝငေတြ အၾကားျဖစပြါး ခ

တ ခ႐းဆတစစပြန႕ပတသကျပး စာေရးသက စာမကႏာ (၇၈၊၇၉၊၈၀) မာ

အကဥးမ ေရးသားထားပါတယ။ အဒမာေရးထားတာက စလဂက မြတစလငမ

ေတြဟာ ဥေရာပကေန ေဂ႐စလငမက လာ တခရစယာနဘာသာဝင ဘရားဖး

ေတြက အမးမးအေႏာငအယကေပး၊ ညငးပနးႏပစက၊ ေရႊေငြပစၥညးေတြ

လယက တ အတြက ပပရဟနးမငးၾကး အာဘန (၂) က ဥေရာပဘရင ေတြက

စညးရးျပး ေဂ႐စလငမက ကယတငဖ႕အတြက ခ႐းဆတ စစပြေတြဆငႏႊခရသပါ

တ။တစကယသမငးအမနကေတာ....အဒအခနမာအစၥလာမဘာသာဝငစလဂက

ေတြန႕ ခရစယာနဘာသာဝင ဘငဇနတငး အငပါယာန႕စစမကျဖစပြါးေနပါတယ။

စလဂကေတြဟာ အသာရေနျပးဘငဇနတငအငပါယာ ရ အေရးပါတနယေတြက

သမးပကႏငခပါ တယ။ ဒစစဟာ မြတစလငမ န႕ ခရစယာနတ႕ရဘာသာေရး

စစပြမဟတပါ။ အဒအခနမာ ပပရဟနးမငး အာဘန (၂) ဟာ ဘငဇနတငး အငပါ

ယာပင ကြနစတနတႏပယျမ႕ က အကအညေတာငးခခကက ရရခပါတယ။ ဘာ

အကအညေတာငးတာလ ဆေတာစလဂကတာက ေတြက ကတကေပးပါတ။

ပပရဟနးမငးအာဘန (၂) ဟာ ကတက ေပးပါမယလ႕ သစၥာဆ ကတေပးခပါ

တယ။ အဒကတကတညဖ႕ အတြက ပပရဟနးမငး အာဘန (၂) ဟာ ေအဒ

၁၀၉၅ မာ ျပငသစျပည ၊ ကလအေမာ/ ကလရေမာန (Clermont) အရပမာ

စညးေဝးပြတစခကငးပျပး မြတစလငမေတြက စစျပဖ႕၊ ေဂ႐စလငမက သမးပက

ဖ႕၊ ဥေရာပ ခရစယာနဘရငေတြန႕ လယသမား အလပသမားမားပါမကန

အားလးကလႈ႕ေဆာခပါတယ။ အဒ လႈ႕ေဆာခကအရ ဥေရာပ ခရစယာန ဘရင

54

ေတြအပါအဝငလထ ဟာ ဟးလးဝါး ဘာသာေရးစစပြ ခ႐းဆတ လ႕ အမညတပ၊

မြတစလငမေတြ ရရာကခတကျပး ေဂ႐စလငမ က လပၾကခတာျဖစပါတယ။

ခရစယာနဘာသာဝင ခ႐စငဒါေတြဟာ ေဂ႐စလငမျမ႕ကေဖာကျပးျမ႕

ထေရာကေတာ ျမငသမ ေယာကား၊မနးမ ေတြကသတျဖတ၊သ႕ပနးျပခေၾကာငး

University of Minnesota က တြဖကသမငးပါေမာကၡ ပေရာဖကဆာ August C.

Krey က သ႕ရ The First Crusade, The Accounts of Eye-witnesses and

Participants စာမကႏာ (၂၅၇ ) မာ မကျမငသကေသေတြက အေထာက

အထားျပျပးေရးထားပါတယ။ ခ႐စငဒါေတြဟာ ေဂ႐စလငမ ျမ႕ Temple of

Solomon အထ သတရငးျဖတရငး ေရာကသြားေတာ အဒ Temple နားမာ သတ

ျဖတမႈေတြဟာ ပျပငးထနလာျပးေသြးေတြဟာ ခ႐စငဒါေတြရ ေျခမကစထေအာင

ေရာကတယလ႕ အဒစာအပစာမကႏာ (၂၅၆) မာ ေရးသားထားပါတယ။ အေသး

စတသခငရင အဒစာအပကသာ ဖတ႐ႈေလလာပါေတာ။

ခ႐းဆတရပငမတရားခ

ခ႐းဆတစစပြဟာ ပပရဟနးမငးအာဘန (၂) ရ ပဂၢလ တန႕ျပနမႈသာျဖစ

ေၾကာငးခ႐းဆတဆငရာပညာရင Jonathan Riley Smith က သ႕ရ The First

Crusade and the Idea of Crusading စာအပ စာမကႏာ (၁၃) မာေရးထား

ပါတယ။ ပပရဟနးမငး အာဘန (၂) ဟာ သျပခတ ပဂၢလကတ ကတညဖ႕

အတြကေထာငေပါငးမားစြာေသာလသားေတြကအခါေတာေပးျပး စေတးခတာပါ။

ခ႐းဆတစစပြဟာခရစယာနဘာသာဝငေတြ က မြတစလငမ ေတြက စတင ကး

ေကာတစစပြပါ။မြတစလငမေတြကခရစယာနေတြရရာဥေရာပကသြားျပး ဘာသာ

ေရးစစပြလ႕ ေကြးေၾကာစစျပခတာမဟတပါဘး။ “Holy War”, “God wills it”

55

လ႕ေကြးေၾကာျပး ဘယသက ကးေကာသလဆတာ ႐း႐းေလး ေတြးၾကညရင

က ရငးေနပါတယ။ ခ႐းဆတ ေတြမာ ျဖစပြါးခတ ေသြးေျမကမႈ (bloodshed)

တငးအတြကပငမ တရားခ ဟာ ပပရဟနးမငး အာဘန (၂) ျဖစပါတယ။

နဂးျပသာဒ

ဒစာအပကေရးသားျပစတ ကြၽနေတာဟာအစၥလာမဘာသာက သကဝင

ယၾကညတ မြတစလငမ တစေယာကပါ။ သကဝငယၾကညတယလ႕ဆရာမာ မဘ

တ႕က ဒဘာသာတရားက သကဝငယ ၾကညလ႕ ကယကလညးဘ မ႐းဖလာ

အတငး မြတစလငမ ျဖစေနတာေတာ မဟတပါ။

ဒစာအပ က အစၥလာမသာသနာျပစာအပမဟတသလ၊တစပါးေသာ ဘာ

သာတရားတ႕က မဆငမျခင ေထာကျပေဝဖနျပးမမရဘာသာတရားက ျမႇငတင

promote လပတ စာအပ အမးအစားလညး မဟတပါဘး။ ဆရာေတာ ဘဒၵႏ

ေကာသလ (စျပ ၊ ကမာၻေအး) ရ "ဗဒၶဘာသာျမစ ဖား ႏင သမငး႐ႈေထာင"

စာအပပါ သမငးအလြအမားေတြက အကးအကား အတအကန႕ ေထာကျပ ျပင

ဆငေပးတ သမငးအကးအကားကမးငယပါဘ။

သမငးပညာရငတစဦးေရးတကမးငယမဟတတ အတြကေၾကာင အကး

အကားေတြ အေထာကအထားေတြက အထးဂ႐ျပ ေရးသားထားပါတယ။ ဒကမး

ငယဟာငါဘာသာ၊ ငါလမး စတ ေဇာစြေတြန႕ကငးရငးလပါတယ။ ဒကမးငယ

မာ ေဖာျပထားတ အကးအကားေတြဟာ ခငမာလပါတယ။ တကလပါတယ။

ဒကမးငယဟာ သမငးပညာရငတစဦးေရးသားထားတာမဟတေပမလညး၊ သမငး

56

ပညာရငတ႕ရခနခြငမာ အခနအစက အစစအေဆးခႏငေၾကာငး ရရရငရင ေကြး

ေၾကာလပါတယ။

ဒကမးငယဟာ မြတစလငမတ႕အပါအဝင လမးဘာသာ အစကသမငး

အမနကသလလတ ႐းသားေသာ သမငးခစသေတြ၊ သမငးပညာရပ က အထးျပ

ထားတ ပညာရငေတြအတြကပါ အားကးအားထား အေထာကအထားျပစရာကမး

ငယတစေစာငျဖစပါလမမယလ႕ယၾကညထားပါတယ။ တစကယလ႕မား ဒကမး

ငယမာသမငးအခကအလကဆငရာတစစတစရာအမားအယြငးေတြ႕ခရငပြငလငး

စြာ ေထာကျပျပငဆငေပးႏငေၾကာငးန႕ အဒလေထာကျပျပငဆငေပးမယ ဆရင

ေလးစားစြာနာယမယအေၾကာငး ႐ေသစြာ ေၾကညာအပပါတယ။

ေကးဇးတငပါတယ။

ရရငသစၥာ yeyint.thitsar2012@gmail.com ၁၅.၅.၂၀၁၂

57

ကမးကးစာရငး (ျမနမာ)

၁။ ကရအာနကမးေတာျမတ ျမနမာဘာသာျပန၊ သရပခ အလဟာဂ

ေမာငဝလာနာ ဃာဇမဟမၼဒ ဟာရင(မ) ႏင ေမာငဝလာနာမကဆဒ အဟမဒ

ခါးန (ခ) ဦးခငေမာငၾကး။

၂။ ျမနမာအဘဓာန ၊ ျမနမာစာအဖြ႕။

၃။ ျမနမာအဂၤလပ အဘဓာန၊ ျမနမာစာအဖြ႕။

၄။ အႏစခပျမနမာသမငးအဘဓာန (ဒတယတြ)၊ သနးဝငးလႈင။

၅။ ဗဒၶဘာသာျမစဖား ႏင သမငး႐ႈေထာင ၊ ဆရာေတာ ဘဒၵႏေကာသလ

(စျပ ၊ ကမာၻေအး)။

၆။ ျမနမာသမငးအဖြ႕ေနာကခသမငးႏငအဖြ႕ဝငမား၏အတပၸတ၊ျမနမာ

သမငး အဖြ႕ႏစ (၅၀) ေရႊရတ အထမးအမတ စာအပစာတမးမား ပႏပထတေဝ

ေရးေကာမတ။

၇။ ပါဠဘာသာသာသနာဝငကမး (ေမာငးေထာငဆရာေတာဘရားၾကး)

၏ ျမနမာဘာသာျပန၊ ေနရငးဦးေကာဝဒ။

၈။ ဗဒၶသာသနာေတာ ၂၅၀၀ ခရး၊ ေမာငအ မဟာဝဇၨာ (ဘေဘ)။

၉။ ကမာၻပတ၍ဘရားရာျခငး၊ ဦးစနထြနး (မာမက-သေတသ)။

၁၀။ ေထရဝါဒဗဒၶဘာသာ၊ ေရစၾကအရငဧသက။

58

၁၁။ ဗဒၶႏငငေတာ အတြ (၂)၊ ေရႊကငဆရာေတာ။

၁၂။ ထာ၀ရဘရား၏ သမၼာကမး၊ ယဒသန။

၁၃။ ျမနမာစြယစကမး အတြ (၆)၊ စာေပဗမာန။

၁၄။ ေျမတျမ႕၊ ေမာငေကာရငး။

၁၅။ မဂဘရင ဘဟာဒးရားဇဖရ ၏ ေနာကဆးေန႕မား ၊ ဦးသနး

(ျမနမာျပန)။

59

ကမးကးစာရငး (အဂၤလပ)

1. The Holy Quran: Text, Translation and Commentary by

Abdullah Yusuf Ali, 1934.

2. Oxford Advanced Learner's Dictionary of Current English,

seventh edition, Oxford, Oxford University Press, 2006.

3. Merriam-Webster’s Advanced Learner's English Dictionary,

Springfield, U.S.A, Merriam-Webster, Incorporated, 2008.]

4. The Oxford Dictionary of World Religions, Oxford University

Press, 1997.

5. Tara Chand, Influence of Islam on Indian Culture, Allahabad,

Indian Press, 1963.

6. H.G Rawlinson, Ancient and Medieval History of India, Delhi,

Bharatiya Kala Prakashan, 2001.

7. William Logan, Malabar Manual, New Delhi, Asian

Educational Services, 2004.

8. C.F De La Fosse, History of India, London, Macmillan And

Co., Limited, 1918.

60

9. Encyclopaedia Britannica, London, Encyclopædia Britannica

(UK) Limited, 2012.

10. Jawahar Lal Nehru, The Discovery of India, Delhi, Oxford

University Press, 1994.

11. Oxford History of Islam, New York, Oxford University Press,

1999.

12. The Cambridge History of Islam Volume 1A, Cambridge,

Cambridge University Press, 2005.

13. Sir Thomas Walker Arnold, The Preaching of Islam,

Westminster, Archibald Constable and Co, 1896.

14. William Montgomery Watt, Muhammad: Prophet and

Statesman, London, Oxford University Press, 1964.

15. Fred M. Donner, Muhammed and the Believers, Cambridge,

The Belknap Press of Harvard University Press, 2010.

16. Reynold A. Nicholson, A Literary History of the Arabs,

London, Adelphi Terrace, 1907.

17. Edward Gibbon, The Decline and Fall of the Roman Empire

Volume IX, New York, Thomas Y. Crowell & Co, 1845.

61

18. Dr Alexander Berzin, The Historical Interaction between the

Buddhist and Islamic Cultures before the Mongol Empire, Unpublished

Manuscript, http://www.berzinarchives.com, 2006.

19. D.G. Apte, Universities in Ancient India, Vadodara, Faculty

of Education and Psychology, The Maharaja Sayajirao University of

Baroda, 1901.

20. Major H.G. Raverty, Bibliotheca Indica Volume 44 (Tabakat-

i-Nasiri by Minhaj-i-Siraj), Kolkata, The Asiatic Society, 2010.

21. Harbans Mukhia, The Mughals of India, New Delhi,

Cambridge University Press - India, 2004.

22. Ralph T.H. Griffith, Rig Veda, Santa Cruz, Evinity Publishing

Inc, 2009.

23. Hasna Jasimuddin Moudud, South Asia: Eastern Himalayan

Culture, Ecology and People, Dhaka, Academic Press and Publishers

Limited, 2001.

24. Nagendra K. Singh, Encyclopaedia of Bangladesh, New

Delhi, Anmol Publications Pvt. Ltd, 2003.

25. Taru Bahl & M.H. Syed, Encyclopaedia of the Muslim World,

New Delhi, Anmol Publications Pvt. Ltd, 2004.

62

26. Michael W. Charney, Arakan, Min Yazagyi, and the

Portuguese, M.A Thesis, Ohio University, 1993

27. B.C Allen, Eastern Bengal District Gazetteers: Dacca,

Wicklow, Logos Press, 2009.

28. Dr Ahmed Hasan Dani, Dacca- a record of Its Changing

Fortunes, Dhaka, Asiatic Society of Bangladesh, 2009.

29. Abul-Fazl Ezzati, The Spread of Islam: The Contributing

Factors, London, ICAS press, 2002.

30. Moshe Yegar, "The Muslims of Burma" A study of a minority

Group, Online Version, Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1972.

31. Sayyid Qudratullah Fatimi, The role of China in the spread

of Islam in South East Asia, Thesis (doctoral), Singapore, University of

Malaya, 1961.

32. Maurice Collis, Into Hidden Burma: an autobiography,

London, Faber and Faber, 1953.

33. Niccolao Manucci, Storia do Mogor or Mogul India, London,

John Murray, 1907.

34. Sir Arthur P. Phayre, History of Burma, London, Trubner &

Co., 1883.

63

35. Pe Maung Tin and G.H. Luce (Translators) , The Glass

Palace Chronicle of the Kings of Myanmar, Yangon, UNITY Publishing

House, 2008.

36. U Ba Shin, Coming of Islam to Burma down to 1700 A.D,

Lecture at the Asia History Congress, New Delhi, Azad Bhavan, 1961.

37. Constitution of India-Article-25, Government of India,

Ministry of Law and Justice, 2007.

38. General Editor Prof. P.V. Bapat, 2500 years of Buddhism,

Delhi, The Government of India press, 1956.

39. David West Rudner, Caste and Capitalism in Colonial India

The Nattukottai Chettiars, Berkeley, University of California press,

1994.

40. Sean Turnell, The Chettiars in Burma, Sydney, Macquarie

University, Department of Economics, 2005.

41. Dr Yusuf Al-Qaradawi, The Lawful and Prohibited in Islam, Cairo, New Vision, 1997.

64

ကမးကးစာရငး (အာရဗ)

၁။ ن ا������ ကမးေတာျမတကရအာန။ ا�

၂။ ر� (မစနနဖ အဗႏအဗ႐ႈငယဗဟ။) ا����ب ا����� �� ا���د�� وا�

၃။ ��� (မြတစနဒ အဗယအလာ။) م"�! أ�� �

၄။ $%�� &� !م"�! ا)م�م أ�� (မြတစနဒ အဟမဒ။)