tentoonstellingsbrochure gerrit van houten prijs 2011

12
Gerrit van Houten Prijs 2011 Expositie Fraeylemaborg Slochteren 16 december 2011 tot en met 15 maart 2012 2011

Upload: iwink-support

Post on 26-Mar-2016

218 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

Tentoonstellingsbrochure Gerrit van Houten Prijs 2011

TRANSCRIPT

Page 1: Tentoonstellingsbrochure Gerrit van Houten Prijs 2011

1

Gerrit van Houten Prijs 2011

Expositie Fraeylemaborg Slochteren 16 december 2011 tot en met 15 maart 2012

Gerrit 2011

Page 2: Tentoonstellingsbrochure Gerrit van Houten Prijs 2011

Gerrit van Houten Prijs 20112

Gerrit van Houten werd in 1866 geboren als tweede zoon van het echtpaar Hindrik van Houten en Alida ten Bruggen Kate. Vader Hindrik bezat een houthandel aan het Damsterdiep in de stad Groningen. Hij had zitting in de gemeenteraad en provinciale staten en was een in alle opzichten vooraan-staand man in stad en provincie. Verder beschikte Hindrik van Houten over artistieke gaven: hij was een goed amateur-tekenaar. Gerrit en zijn jongere zuster Alida erfden hun vaders aanleg, maar iedereen vond dat Gerrit van beiden de meest getalen-teerde was. De familie stimuleerde Gerrit in zijn artistieke neigingen, zodat hij reeds op jeugdige leeftijd veel en ver-dienstelijk tekende en prachtige aquarellen maakte. In 1881 begon hij ook in olieverf te schilderen. Zijn werken zijn tot stand gekomen tussen zijn dertiende en vierentwin-tigste levensjaar. Aan zijn latere werken is zichtbaar dat het niet goed ging met de schilder. Gerrit had last van depressies en moest daarvoor worden behandeld. Zijn ziekte verergerde snel en bleek ongeneeslijk. Tekenen en schilderen werden hem verboden. Hierdoor kwam een vroegtijdig einde aan een veelbelovende kunstenaarsloopbaan. In 1934 overleed Gerrit van Houten in het ziekenhuis Oud Meerenberg te Santpoort op 67-jarige leeftijd. Hij ligt begraven op de Zuiderbegraaf-plaats in Groningen.

In de ruim tien jaar van zijn kunstenaarschap koos Gerrit voor zijn werken vooral onderwerpen uit zijn directe omge-ving: landschappen, stillevens, portretten van huisgenoten en interieurs. Zijn stijl kan men naturalistisch noemen, maar vertoont ook een impressionistische inslag. Toen-malige en latere critici hebben gewezen op de kwaliteit van Gerrits werk en op het feit dat hij op jeugdige leeftijd reeds over grote technische vaardigheden beschikte. Des te betreu-renswaardiger is het dat zijn kunstenaarschap slechts zo kort heeft geduurd. De Gerrit van Houten Stichting beheert de schilderijen, te-keningen en aquarellen van Gerrit van Houten. Zij wil graag bekendheid geven aan zijn werk. De Stichting doet dit onder meer door het exposeren van selecties uit zijn werken in de Fraeylemaborg te Slochteren. Deze borg en het bijbehorende landgoed zijn sinds 1972 eigendom van de Gerrit van Houten Stichting. Daarnaast stelt de Stichting werken van Ger-rit van Houten ter beschikking aan musea en soortgelijke instellingen ten behoeve van onder andere presentaties en exposities.

Gerrit van HoutenHoutzaagmolen achter het ouderlijk huis, 1883Aquarel op papier, 58 x 41 cm

Gerrit van Houten 1866-1934

Page 3: Tentoonstellingsbrochure Gerrit van Houten Prijs 2011

3

In 2011 is het 145 jaar geleden dat Gerrit van Houten in Groningen werd geboren. Om deze talentvolle schilder meer bekendheid te geven heeft de Gerrit van Houten Stichting in 2006 een naar hem genoemde prijs ingesteld die om de vijf jaar wordt uitgereikt. Aan de prijs is een geldbedrag verbonden van 5000 euro. Het doel dat de stichting met deze prijs nastreeft is, om het werk van Gerrit van Houten breder onder de aandacht te brengen en anderzijds om het heden-daagse kunstenaarschap te stimuleren.Aan de Gerrit van Houten Prijs 2011 is door meer dan zestig kunstenaars deelgenomen. De deelname stond open voor professioneel werkende kunstenaars. Het ingezonden werk moest nieuw zijn en geïnspireerd zijn op het leven en/of werk van Gerrit van Houten. Een belangrijk criterium was dat het werk een waarneming van de zichtbare werkelijk-heid is (fi guratief/realistisch), daarbij konden de volgende technieken worden gebruikt: grafi ek, aquarel, collages, tekenen of schilderen.

De jury van de Gerrit van Houten Prijs 2011 bestond uit Harry Tupan (voorzitter), Sanne ten Brink en Pieter Pander. De jury selecteerde uit de ingezonden werken 31 kunstwer-ken die op op de tentoonstelling Gerrit van Houten Prijs 2011 te zien zijn. De jury nomineerde zes werken voor de prijs. De werken van Dianne Bakker, Regina Broersma, Gabrielle Kroese, Christiaan Kuitwaard, Thijs Jansen en Annemiek Vos. Tot winnaar van de Gerrit van Houten Prijs 2011 koos de jury het schilderij ‘Tussen vijf en zes’ van Thijs Jansen.

In het juryrapport is dit als volgt gemotiveerd:“De jonge kunstenaar Thijs Janssen weet op een klein for-maat een groot verhaal te verbeelden. Hoewel het schilderij-tje (al dan niet bewust) niet overal goed is afgewerkt, is ab-soluut duidelijk dat Thijs zich verplaatst heeft in de persoon Gerrit van Houten; wie was die man en wat hield hem bezig?Op een originele manier weet hij dit met een rollator in het landschap te verbeelden. Zijn schilderij is een sterk infor-matief beeld, vol humor en ironie. Een intiem schilderij, met een mysterieuze gelaagdheid. De kunstenaar heeft een goed gevoel voor timing. Op deze elementen scoort zijn werk in onze ogen erg hoog. Het werk is bovendien eigentijds en zet de fi guratieve schilderkunst hiermee op een ander plan. De sterke verbeeldingskracht van Jansen maakt hem voor de jury de onbetwiste nummer één.”

Gerrit van HoutenDooiende sneeuw over de velden, 1883-1884Aquarel op papier, 42 x 61 cm

Gerrit van Houten Prijs 2011

Page 4: Tentoonstellingsbrochure Gerrit van Houten Prijs 2011

Gerrit van Houten Prijs 20114

Bomen“…De lege uitgestrektheid van het landschap komt in Gerrits werk als thema weinig voor…Zijn voorkeur voor bomen zou in Surhuisterveen tot een absolute fi xatie leiden… Bomen spelen ook in zijn aquarellen een belangrijke rol. Begrippen als verstarring en stereotype zijn hier net zo goed van toepassing, evenals de ‘horror vacui’, de angst voor de leegte…”Ik herkende de bomen en het bos in het werk van Gerrit van Houten die ook in mijn eigen werk regelmatig voorkomen. Niet vanuit een verstarde fi xatie, maar meer vanuit een vormtechnische belangstelling. Met het schilderij ‘Hor-ror Vacui’ dat ik voor de Gerrit van Houtenprijs 2011 heb gemaakt, heb ik geprobeerd vanuit mijn eigen wereld in die van Gerrit van Houten te stappen en daarmee in een bos veel donkerder en dreigender dan dat ik gewend was.

RoodkapjeEen groot verschil in het werk van Gerrit van Houten en mij-zelf is dat ik vaak een combinatie maak met een landschap en een persoon, terwijl Gerrit van Houten niet echt een schil-der van mensen was. - Ik voel mij niet veilig in het donkere, dreigende bos. In het bos zijn de wilde dieren. In het bos. In het bos. Steeds sneller gaan mijn voeten. Ik hoor een tak kraken. Verschrikt kijk ik achterom. Ik ben Roodkapje -

Angst en veiligheidIn besprekingen staat Roodkapje vaak symbool voor een overgangsrite van kind naar volwassenheid en werd zij ook gebruikt om meisjes te waarschuwen voor op de loer liggende verleidingen. In het schilderij ‘Horror Vacui’ staat Roodkapje -of eigenlijk de grote, boze wolf- ook voor de waanbeelden waar Gerrit van Houten last van had. De waanzin die hem inhaalt. Voor mij zijn angst en veilig-heid een zeer actueel thema wat zichzelf in stand houdt; in angst wordt de roep om veiligheid steeds luider en daarmee wordt de voedingsbodem voor angst groter etc. ‘Little girls, this seems to say, never stop upon your way. Never trust a stranger-friend: no one knows how it will end. As you’re pretty, so be wise: wolves may lurk in every guise’.”

Horror Vacui, Acryl op linnen, 110 x 150 cm

Gerrit van HoutenLandweg bij Surhuisterveen, 1887-1888Olieverf op doek, 35 x 22 cm

Gabrielle KroeseGabrielle Kroese

genomine

erd

Page 5: Tentoonstellingsbrochure Gerrit van Houten Prijs 2011

5

Christiaan Kuitwaard“Schilders die de onderwerpen voor hun stillevens en landschappen uit hun directe omgeving halen spreken mij aan. Gerrit van Houten was ook zo’n “dichtbij” schilder. In zijn werk zit oprechtheid, verwondering en een groot zoeken/of verkennen.

Mijn ingezonden schilderij is geïnspireerd door twee aquarellen die Ger-rit van Houten in 1887/89 maakte. Op deze aquarellen zijn bosgezichten te zien, niet naturalistisch (de kleuren zijn losgezongen van het onder-werp) maar bijna abstract met een sterke nadruk op het verticale lijnen spel. Deze werken komen obsessief, experimenteel en expressionistisch over. Normaliter bekijkt men een landschap horizontaal (meestal van links naar rechts) maar bij deze twee aquarellen is het landschap verti-caal gezien (van onder naar boven). In mijn “bosgezicht” schilderij is het landschap ook verticaal geordend. Gerrit van Houten gebruikte lijnen om het verticale te benadrukken, ik heb daarvoor een vlekken/stippen struc-tuur gebruikt. Net als bij de aquarellen heeft in mijn schilderij de kleur ook nauwelijks een naturalistische functie.

Voordat ik kennis nam van de Gerrit van Houten Prijs kende ik deze schilder en zijn werken niet. Sindsdien heb ik bewondering voor deze eerlijke en talentvolle schilder. Een jaar woonde en studeerde ik in Gro-ningen en later exposeerde ik bij Galerie Jacoba Wijk aan het A-kerkhof aldaar, en in Wehe Den Hoorn. Het stille landschap van Groningen en zijn hoofdstad waar ik boeken koop, concerten en musea bezoek zijn mij dierbaar.”

Gerrit van Houten, Twee bosgezichten, 1887-1889Aquarel op papier, 35 x 50 cm

genomine

erd

Bosgezichtolieverf op doek op paneel, 52 x 38,5 cm

Page 6: Tentoonstellingsbrochure Gerrit van Houten Prijs 2011

Gerrit van Houten Prijs 20116

“Een belangrijke aanzet tot het maken van dit werk was het lezen over de persoon Gerrit van Houten. Aan de ene kant zeer zelfverzekerd en af en toe op het arrogante af stond hij in het leven wat betreft zijn schilderkunst. Aan de andere kant werd zijn brein aangetast door zijn geestesziekte. In zijn jonge leven kreeg hij te maken met complexe situaties, tegenstrijdige belangen, emoties en constateringen die leiden tot innerlijke confl icten. Een zoektocht naar zichzelf die resulteerde in een sombere, onzekere en pessimistische kijk op de wereld.Ik ben gaan experimenteren met zijn portret, een portret van Gerrit van Houten waarbij ik wilde dat zijn geremdheid en kijk op de wereld sterk naar voren zouden komen. Dit resul-teerde in diverse geschilderde portretten van hemzelf, zowel close als totaalportretten. Om de kracht van zijn geestelijk isolement te laten spreken ben ik het portret gaan uitwerken die de meeste zeggingskracht heeft en waarbij je het gevoel hebt dat je echt naar hem kijkt. Je blik wordt getrokken naar zijn – voor zich uit starende – blik. Gerrit kijkt je aan geeft je het gevoel dat er een maalstroom aan gedachten in zijn hoofd plaatsvindt waar je niet bij kan komen. Een beeld waarin

de toeschouwer kan zien wat ie wil zien, wat direct vragen oproept in je eigen hoofd is wat er overblijft.De lijnen die verticaal over het beeld lopen symboliseren de natuur; de bomen die aan de ene kant de rust moeten duiden en aan de andere kant zijn liefde voor de natuur weergeeft als inspiratiebron en als rustpunt. Daarnaast creeëren de lijnen een afstand tussen de toeschouwer en de geportret-teerde. Voor de kleurstelling en het licht-donkercontrast wat ik heb gebruikt heb ik me mede laten inspireren door een zin in het boek waarin hij verteld dat een van zijn laatste teke-ningen die hij had afgeleverd nogal ‘donker geteekend’ was. Dit is tevens de titel van het uiteindelijke werk.”

Donker geteekend, Gemengde technieken

op doek, 80 x 37 cm

Gerrit van Houten, Gezicht op donkere bospartij, 1887-1890. Potlood en krijt op papier, 30 x 21 cm

Regina Broersma

Gerrit van Houten, Gezicht op donkere bospartij, Gerrit van Houten, Gezicht op donkere bospartij, 1887-1890. Potlood en krijt op papier, 30 x 21 cm

genomine

erd

Page 7: Tentoonstellingsbrochure Gerrit van Houten Prijs 2011

7

“Ik heb gekozen een werk te maken dat landschappelijk van aard is. Het schilderij is gebaseerd op stukken uit het Stads-park en het Noorderplantsoen in Groningen maar het geheel heb ik uit m’n hoofd geschilderd. Het afgebeelde landschap bestaat dus niet echt maar is vrij karakteristiek voor parkvij-vers in Nederland. De plek waar dit schilderij naar verwijst zal dus voor elke kijker ergens anders kunnen zijn. Ik zoek mijn onderwerpen dicht bij huis, zowel in de stad als in de provincie. Ik ben opgegroeid op het Groninger plat-teland en de herinnering aan deze tijd en omgeving speelt vaak een, al dan niet zichtbare, rol bij het maken van mijn werk. Het nachtelijke tafereel is mede geïnspireerd door het werk ‘Twents landschap bij maanlicht’ van Gerrit van Houten. Met name de lucht in dat schilderij sprak me aan. Boven-dien heb ik een voorkeur voor nocturnes. De nacht kan een mysterieus en onheilspellend contrast toevoegen aan mijn licht absurde, alledaagse onderwerpen. In mijn werk pro-beer ik de grens tussen deze twee kenmerken te verkennen. Binnen dit onderzoek speel ik met thema’s als eenzaamheid, tragiek, humor en de schoonheid van het falen.

In het schilderij ‘Tussen vijf en zes’ onderzoek ik de verha-lende werking die een eenzame rollator in een parkland-schap kan hebben. Door suggestieve toetsen te combineren met gedetailleerd schilderen heb ik gepoogd deze contrasten tot uitdrukking te brengen. Ik ben er niet op uit een ‘rond’ verhaal te schilderen maar meerdere interpretaties, ver-wachtingen en vooroordelen uit te lokken, te ontkrachten of bevestigen.”

Tussen vijf en zes, Olieverf op paneel, 30 x 40 cm

Gerrit van Houten, Twents landschap bij maanlicht, 1884. Olieverf op doek, 190 x 100 cm

Thijs Jansen

winnaar

Page 8: Tentoonstellingsbrochure Gerrit van Houten Prijs 2011

Gerrit van Houten Prijs 20118

“Gerrit van Houten was een schilder die zijn onderwerpen dicht bij huis zocht. Dat is iets wat me als schilder aan-spreekt. Hij gebruikte zijn directe leefomgeving, zo ook de stad Groningen. Dat is een verwantschap.Een van mijn uitgangspunten is de stad te laten zien in het nu. Dat wil zeggen niet mooier gemaakt en met eigentijdse elementen zoals stoplichten, auto’s, verkeersborden etc. Hoe kun je in het nu nog een schilderij maken van een stad zonder dat er bijvoorbeeld een auto te zien is? Onmogelijk lijkt me. Gerrit deed dat ook. Hoewel de stad sinds de jaren dat Gerrit hem schilderde na-tuurlijk ongeloofl ijk veranderd is zijn er toch kenmerken die nog steeds in mijn ogen ‘Gronings’ zijn (of is het Hollands?) en dat zijn de hoge luchten.Zo vind ik het schilderij ‘Stad Groningen na zonsondergang’ en het schilderij ‘Maanlicht’ van Gerrit erg goed. Zo ook het schilderij ‘Brand in de strohulzen fabriek’ , ik snap waarom hij die onderwerpen wilde schilderen en ik vind hem daar op zijn best! Hij heeft hier niets te maken met oom en tante Mesdag, hij doet hier echt zijn eigen volwassen ding!

Die doeken gaan verder dan alleen een mooi plaatje, je voelt een soort ‘wezenlijk zijn’ (beter kan ik het niet uitdrukken). Dat dat zo is, voel je, omdat je je meteen in zo’n doek kunt verplaatsten. Je merkt niet echt dat het al veel langer dan honderd jaar geleden geschilderd is. De sfeer geeft daarbij nog een soort spanning, is het dreigend? Ik zie het zo, maar dat komt misschien wel omdat ik weet hoe het allemaal is afgelopen.

In mijn inzending heb ik geprobeerd een aantal van dezelfde elementen samen te brengen. Het is een schilderij van de stad Groningen. Het is een eigentijds beeld. De lucht is prominent aanwezig, de zon gaat onder. Het is niet echt een vrolijke wereld. Alles in de compositie leidt naar het cen-trum: de rode stoplichten, een soort einde.

Arme Gerrit van Houten.”

Gerrit van HoutenDe stad Groningen na zonsondergang 1882Olieverf op doek op paneel, 17 x 89 cm

Stad, Olieverf op doek, 120 x 150 cm

Annemiek Vos

Stad, Olieverf op doek,

genomine

erd

Page 9: Tentoonstellingsbrochure Gerrit van Houten Prijs 2011

9

“Ik wil beginnen met het citeren van een paar regels uit het boek Tuinfeest van György Konrád: ‘Het leven van onszelf en van onze medemensen waarheids getrouw beschrijven? Er zijn geen ware gebeurtenissen. De dingen zijn slechts ‘waar’ in de context van een of andere interpretatie. Onthul de waarheid door nooit gebeurde verhalen te beschrijven.’

Wat is waarheid, wat is (nooit) gebeurd? Gerrit van Houten heeft ooit geleefd en gewerkt. Zijn schil-derijen en tekeningen zijn tastbare bewijzen, maar deze bevinden zich nu in een heel andere context dan toen. Door als kunstenaar zijn leven en werk te interpreteren, kwam hij voor mij tot leven, de kunstenaar Gerrit van Houten werd me dierbaar en ik leed met hem mee. Ik vertel mijn waarheid over hem.

Waarom een kunstwerk in boekvorm? Ik besloot hiertoe omdat ik deze vorm het beste vond passen bij het kwetsbare en intieme karakter van dit onderwerp. Op de voorkant een portret zoals ik mij de jongen Gerrit voor-stel: zwijgend, ziend en denkend. In het boek leg ik, in negen dubbele bladen in woord en beeld, getuigenis af van zijn worsteling om grip te krijgen en te houden op de werkelijk-heid. Het is een oproep tot luisteren naar zijn nalatenschap, niet alleen naar zijn werk maar ook naar zijn levensverhaal.

Twee boeken dienden als basis voor mijn werk: Alida van Houten, Gerrit van Houten zijn levensbeschrijving met reproducties zijner werken (1940); I.G.R. Koops-Stange (red.) Gerrit van Houten 1866-1934, Uitgave ter gelegenheid van de herdenking van de 125ste geboortedag van Gerrit van Houten (1991).”

Gerrit van Houten, Zelfportret, 1881-1882Potlood op papier, 12 x 10 cm

Dianne Bakker, ‘Nog steeds spreek ik’Gemengde technieken, 22,5 x 31,8 cm

Dianne Bakker

genomine

erd

Page 10: Tentoonstellingsbrochure Gerrit van Houten Prijs 2011

Gerrit van Houten Prijs 201110

Dianne Bakker‘Nog steeds spreek ik’Gemengde technieken, 22,5 x 31,8 cm

Eric Bos‘Meerenberg’Olieverf op doek, 100 x 80 cm

Regina Broersma‘Donker geteekend’Gemengde technieken op doek, 80 x 37 cm

Marian Brugman‘Het ambtenaren-paradijs c.q. het Sterrebos’Acrylverf op doek, 80 x 100 cm

Hans Busman‘Stilte’Olieverf op masonite, 65 x 85 cm

Johanneke Dun‘Recht tegen de zon in’Olieverf op masonite, 40 x 30 cm

Sara van Epenhuysen‘Uitbehandeld’Olieverf op doek, 90 x 60 cm

Alida Everts‘Victoriaanse vaas’Olieverf op doek, 90 x 60 cm

Albert Greving‘Schemerbos’Zilverstift op papier, 40 x 40 cm

Sebastiaan Haykens‘Zelfportret, hommage aan Gerrit van Houten’Olieverf op doek, 50 x 60 cm

Peter Huigen‘Nevenschade’Conté op papier, 55 x 73 cm

Marten Huitsing‘Onvoltooid verledentijd’Olieverf op doek, 100 x 60 cm

Marian Hulshof‘Contempla’Olie, acryl, textiel op linnen, 105 x 150 cm

Thijs Jansen‘Tussen vijf en zes’Olieverf op paneel, 30 x 40 cm

Maike van der Kooij‘Van duin naar kwelder’Acryl op linnen, 50 x 180 cm

Gabrielle Kroese‘Horror vacui’Acryl op linnen, 110 x 150 cm

Catalogus van deelnemers aan de expositie Gerrit van Houten Prijs 2011

Page 11: Tentoonstellingsbrochure Gerrit van Houten Prijs 2011

11

Christiaan Kuitwaard‘Bosgezicht’ Olieverf op doek op paneel, 52 x 38,5 cm

Adriana Mast‘Omgevallen vaas’Olieverf op doek, 100 x 150 cm

Hessel Miedema‘Pastel V 2011’Pastel op papier, 70 x 50 cm

Anja Nieuwold‘Onvoltooid verleden tijd’Acryl op linnen, 70 x 70 cm

Jet van Oosten‘Pot met kamerplant’Olieverf op doek, 45 x 35 cm

Dineke Oosting‘Still alive’Schildercollage, bedrukt katoen, plaatjes uit boeken en tijdschriften, acryl, 80 x 65 cm

Vroon Rameckers‘Sterrebos’Acryl op linnen, 120 x 100 cm

Lonia Schölvinck‘Nostalgie’Olieverf op zeildoek, 80 x 80 cm

Marjolein Terwindt‘In Fenneke’s fl esje’Houtsnede, 30 x 23 cm

Antje Veldstra‘Blauw interieur met zeegezicht op deurpaneel en wilde bloemen’Houtdruk, 100 x 140 cm

Annemiek Vos‘Stad’Olieverf op doek, 120 x 150 cm

Aly van der Wal‘Vette klei’Eitempra op MDF, 40 x 40 cm

Marijke ten Wolde ‘Slochterbos’Pastelkrijt op papier, 35 x 50 cm

Harry Wolfkamp‘Dit is voor Gerrit’Drogenaald ets, 58 x 107 cm

Gineke Zikken‘Damsterdiep’Olieverf op doek, 80 x 120 cm

Page 12: Tentoonstellingsbrochure Gerrit van Houten Prijs 2011

Gerrit van Houten Prijs 201112

Colofon

Eindredactie: Franck SmitFotografi e: Paul Schuurmans en John StoelVormgeving: Marcel ZingerCoördinatie Gerrit van Houten Prijs 2011: Luchiena LanjouwSamenstelling expositie: Henny van Harten-BoersRegistratie, beheer en logistiek: Hillebert Siemensma

De Gerrit van Houten Stichting dankt het Centrum Beeldende Kunst Groningen, in het bijzonder Pieter Duijser, voor hun ondersteuning en het beschikbaar stellen van ruimten.

FraeylemaborgHoofdweg 30 te SlochterenOpeningstijden: dinsdag t/m vrijdag 10.00- 17.00 uur;zaterdag en zondag 13.00-1700 [email protected]

Gerrit van Houten Stichtingp/a Van Houten HuisDamsterdiep 215²9713 ED Groningenwww.gerritvanhouten.nl

© Gerrit van Houten Stichting 2011