A DIVERSIDADE HÍDRICA E BIOXEOGRÁFICA

UNIDADE 3

VOCABULARIO

CUNCA FLUVIALESTIAXEMARISMA

TEMA 3 Diversidade hídrica E Diversidade bioxeográfica.

ESQUEMA DA UNIDADE 3.1. Concas hidrográficas e tipos de réxime fluvial. 3.2. Lagos, lagoas, zonas húmidas costeiras.3.3. Problemática dos recursos hídricos: transvases, desalinización, recuperación de acuíferos,

saneamento dos ríos. TEMA (pregunta teórica) Problemática dos recursos hídricos en España e posibles solucións.

- Os transvases.- A desalinización.- A recuperación de acuíferos. - O saneamento dos ríos.

Factores da diversidade bioxeográfica. - Situación xeográfica e procesos naturais. - Acción antrópica.

PRÁCTICOS- Comentario de hidrogramas (nival, nivo-pluvial, pluvio-nival, pluvial oceánico, pluvial mediterráneo).- Análise das concas hidrográficas do Ebro e Guadalquivir: localización dos principais ríos e posibles

réximes Fluviais - Comentario dun mapa dos recursos hídricos da península.

VOCABULARIO Cunca fluvial / Estiaxe / Marisma (3).

PRÁCTICAS

- Comentario de hidrogramas (nival, nivo-pluvial, pluvio-nival, pluvial oceánico, pluvial mediterráneo).

- Análise das concas hidrográficas do Ebro e Guadalquivir: localización dos principais ríos e posibles réximes Fluviais

- Comentario dun mapa dos recursos hídricos da península.

COÑECER OS RÍOS COÑECER TODOS OS ELEMENTOS XEOGRÁFICOS

VOCABULARIO Cunca fluvial: Territorio que constitúe a área de alimentación dun río, no

que as augas verten a un río principal e aos seus afluentes. As cuncas fluviais atópanse separadas por divisorias de augas, formadas polos cumios dos relevos montañosos que as delimitan. Nas cuncas, os ríos circulan por unha canle ou leito, e forman unha rede organizada xerárquicamente desde os subafluentes e afluentes ata chegar ao río principal.

As cuncas peninsulares son as do Norte, Miño, Douro, Texo, Guadiana, Guadalquivir, Pirineo Oriental, Ebro, Xúquer, Segura e Sur. Cada cunca organízase administrativamente desde 1926 dentro dunha Confederación Hidrográfica, coa finalidade de estudar e explotar as infraestructuras no territorio da cunca, e xestionar o dominio público hidráulico da mesma.

Estiaxe: Periodo durante o cal os ríos ou outras correntes de auga alcanzan o seu caudal máis baixo. A este nivel dáselle o nivel 0 e, a partir del, mídese a altura das augas. En España, os estiaxes son especialmente acusados nos ríos mediterráneos da metade meridional da Península.

Marisma: Terreo pantanoso que forma chairas de lama inundadas de auga salgada, situado nas proximidades da costa, case sempre próximo ás desembocaduras de ríos. Fórmanse en baías baixas, que se enchen cos sedimentos achegados polos ríos que as atravesan e cos achegados polo mar, que as cobre en preamar e as deixa ao descuberto en baixamar.Un exemplo en España serían as marismas do Guadalquivir.

A DIVERSIDADE HÍDRICA

1. FACTORES DE INFLUENCIAFísicos e humanos.

Clima: papel destacado, xa que o caudal dos ríos procede de precipitacións disimetría Españas “seca” e “húmida”.Relevo: determina organización concas e vertentes hidrográficas, pendente e erosión dos ríos e facilidade obras hidráulicas.Litoloxía: tipos de rochas poden favorecer escorrentía (arxilas impermeables) ou infiltración (calcarias permeables).

Vexetación: protexe fronte radiación solar evaporación, erosión, inundacións.Ser humano: consume auga (consumo, industria, agricultura, ocio).

Un río é unha corrente continua de auga, máis o menos caudalosa, que desemboca nun mar, noutro río ou nun lago.

1.2. O CAUDAL E O RÉXIME FLUVIAL.a) O CAUDAL: e a cantidade de auga dun río que pasa por segundo nun pto determinado. Mídese en m3/seg. O caudal relativo é a relación entre o caudal medio anual e a superficie da conca, e expresase en l/seg/km2.Presenta variacións:

- Ao longo do percorrido do río: o tramo con maior caudal adoita ser a desembocadura, onde se acumulan as achegas dos afluentes (Ebro, Texo…)

- Ao longo do tempo: o caudal pode presentar irregularidade anual, con enchentes ou estiaxes e irregularidade interanual.

2. RÍOS ESPAÑAb) O Réxime fluvial = variación estacional do caudal dun río

(por precipitacións ou neve). Tipos de rexime: 2 grandes tipos (nival e pluvial) con varios subtipos:

• Réxime nival: nacen na alta montaña (neves). O caudal máximo dase a finais da primavera ou no verán co desxeo. As augas baixas teén lugar no inverno (auga en forma de neve ou xeo).

• Réxime pluvial: só dependen das precipitacións, polo que o seu caudal reflicte os máximos e mínimos destas en cada zona climática.

• Réxime mixto: poden ser nivo pluviais ou pluvio nivais.

Réxime NivalRéxime NivalCaudal procedente de neve.Caudal procedente de neve.

Ríos caudalosos de montañaRíos caudalosos de montañaSó norte PenínsulaSó norte Península

Máx primavera (desxeo)Máx primavera (desxeo)Mín inverno (xeo e neve)Mín inverno (xeo e neve)

Nival puroRíos de alta montaña (2500 m)Máx (augas altas) tardías

Xuño-xullo (neve fundida)

Nival mixtoRíos de media montaña (< 2500)

Máx principal en maio-xuño (nival)

Máx secundario en outono(pluvial)

a) Nivo-PluvialEntre 2000 e 2500 mAugas altas en maio

Estiaxe en verán Pouco profundo

b) Pluvio-NivalEntre 1600 e 1800 m

Non retención de neve en inverno Non mín acusado invernal

Máx en marzo-abrilEstiaxeverán ata outono

Réxime PluvialRéxime Pluvial

(determinado exclusivamente

por precipitacións)

Pluvial oceánico:Vertente cantábricae do NW (Galiza)Caudal abundante

Máx invernoEstiaxe non moi acusado en verán

Pluvial mediterráneo Continentalizado

Ríos de interiorEstiaxe longa e

pronunciada en veránMáx en primav (mar-mai)

e secundario outono(nov-dec)

Pluvial SubtropicalRíos meridionais

Caudal escaso e irregularMín estival acusado

7 meses por debaixo de 1E min secundario xan

(A invernal)Máx en inverno (chuvias

invernais feb-mar)

Pluvial mediterráneoPuro

Litoral levanteCaudal escaso irregularTres máx (2 primaverais:

Feb-mar e mai-xuñe 1 outono: set-oct)

3 mín(verán, e 2 menoresXan e mar-abril)

Mediterráneo continentalizado

puro

Pluvial Oceánico

Pluvial Mediterráneo

Continentalizado

a)Conca hidrográfica = territorio cuxas augas verten a un río principal e aos seus afluentes.

- Atópanse separadas por divisorias de augas (cambio de pendente): Miño, Douro, Texo, Guadiana, Guadalquivir, Ebro, Pireneo Oriental (Ter, Llobregat) Xúquer, Segura.

- Dentro da conca, os ríos rede fluvial que inclúe ríos principais , afluentes e subafluentes.

b)Vertente hidrográfica: conxunto de concas que verten auga no mesmo mar. Tres grandes vertentes: cantábrica, atlántica (elas dúas reúnen 69% dos ríos peninsulares por basculamento Meseta hacia W) e a mediterránea.

6. Cuncas hidrográficas

7. Vertentes hidrográficas

Vertentes hidrográficas peninsulares Vertente cantábrica: ríos curtos (montañas próximas ao mar), de

gran forza erosiva (desnivel), numerosos, caudalosos e de réxime bastante regular por abundancia de precipitacións Numeroso pantanos enerxía eléctrica. “Eo, Navia, Narcea, Nervión, Deva e Bidasoa”

Vertente atlántica: a maioría longos pois nacen preto da costa mediterránea. Pouca pendente discorren por chairas. Réxime irregular con estiaxe estival (mínimo de precipitacións) e cheas con chuvias equinocciais. “Douro, Texo, Guadiana, Guadalquivir e Miño”

Vertente mediterránea: ríos curtos (agás Ebro) pola proximidade do mar ás montañas. Ríos abarrancados (forte pendente) erosión (por escasa vexetación). Réxime irregular estiaxe en verán e máximo (a veces catastróficos) en outono por chuvias torrenciais necesidade de encoros para regular caudal e abastecer agricultura, industria e ocio. Tamén torrentes = cursos intermitentes de auga. “Ebro, Ter, Llobregat, Turia, Jucar e Segura”

Baleares e Canarias: só arroios alimentados por mananciais e abundantes torrentes.

3 LAGOS E HUMIDAIS3.1 Os lagos: son grandes masas de auga, doce ou salobre, acumuladas en

zonas deprimidas, que alcanzan certa profundidade.- 2 grandes tipos: endóxenos e esóxenos

Endóxenos:Orixe no interior da Terra

2 subtipos:

Tectónicos:por pregamentos ou fallas

Ex: La Janda (Cádiz).

Volcánicos:En cráteres de antigos volcáns.

Ex: Campo de Calatrava (C.Real).

Esóxenos: fenómenos externos

Glaciares: excavados por xeo nos circosou vales glaciares, ou por morrenas glaciares

Ex: Lago Sanabria (Zamora)

Endorreicos: tipo + extendido. Zonas áridas e semiáridas chás (concas e depresións) acumulación auga. Pouca profundidade e salobres. Ex: Tablas Daimiel (C. Real)

Eólicos: por vento sobre materiais brandos

Cársticos: orixe nas concas creadas por disoluciónde calcarias ou xesos (Ruidera, C. A Mancha).

Cont. Esóxenos

Litorais ou albufeiras: lagos salgadosseparados do mar por cordón litoralEx: Baixo Guadalquivir, Levante…

3.2 Os humidais.- Os humidais = terreo

cuberto por augas pouco profundas, a veces de maneira intermitente.

- Inclúen lagoas, marismas, deltas, albufeiras e turbeiras (área inundada onde vexetación incorpórase ao solo carbonizando).

- Humidais interése biolóxico por especies adaptadas (aves acuáticas).

- Ex: Parque Nacional Tablas de Daimiel, Doñana (baixo Guadalquivir), Val e Delta Ebro, Mar Menor (Levante)…

4. ACUÍFEROS- Acuíferos = bolsas de auga subterránea. Orixe en infiltración de

precipitacións baixo o chan, sobre un estrato impermeable. Poden descargar as súas augas a manaciais, ríos ou directamente ao mar.

- Problema = sobreexplotación en rexións semiáridas e contaminación humana.

- Numerosos na Península Ibérica, principalmente en depresións terciarias, e nas proximidades e cabeceiras dos ríos (Douro, Texo, Guadiana, Ebro,…).

- Aportan a maior parte dos recursos hídricos en Baleares e Canarias.