tarım makineleri deney_ilkeleri_taslak

TARIMSAL MEKANİZASYON ARAÇLARIDENEY İLKELERİ

(TASLAK)

GÜÇ ÜNİTELERİ

TRAKTÖR PERFORMANS DENEYİ İLKELERİ

Genel Kurallar

1- Motor ve motordan kuyruk miline kadar olan transmisyon oranlarında bir değişiklik olmamak kaydıyla imalatçı 2 ve 4 tekerleği muharrik iki değişik tip traktörün deneylerini aynı anda isterse, deney merkezi traktörlerin birinin kuyruk mili gücü deneyini yapıp, diğerini yapmamakta serbesttir.

2- Aynı traktörün 2 ve 4 tekerleği muharrik tiplerinin deneyi aynı anda yapılıyorsa ve traktörün konumu zemine göre farklılık gösteriyorsa kaldırma kuvveti her bir traktör tipi için ayrı ayrı ölçülmelidir. Eğer ölçülen değerler arasındaki fark % 5’ den fazla ise, her tip için hidrolik kaldırma kuvveti deneyi ayrı olarak yapılmalıdır.

3- Traktör performans değişikliklerinde deneylerin tamamı yeniden yapılmalıdır. Sadece traktörün isim değişikliği yapıldığında deney merkezi, teknik özelliklerini kontrol etmek şartıyla yeni isimli traktöre deney yapmayabilir.

4- Karbüratör veya yakıt pompası ile regülatör ayarları imalatçı tarafından verilen değerlere uygun olmalıdır. İmalatçı deneyler başlamadan önce gerekli ayarları yapmalıdır. Deney başladıktan sonra ayarlama yapılmaz.

5- Traktör yeni olmalı ve deneylerden önce imalatçının sorumluluğunda ön çalıştırma yapılmalıdır.

6- Lastik iç basıncı supap aşağıda iken ölçülmelidir.7- Traktör imalatçısı raporda sıralanacak bilgi ve değerleri kapsayan teknik özellikleri

ve deneyin yapılabilmesi için gerekecek ilave bilgileri deney merkezine vermelidir. Bu özellikler deney merkezi tarafından kontrol edilir. Traktörün imalatçısı tarafından verilen teknik özelliklerin kontrolü için yapılacak ölçümler, traktör sert düz ve yatay bir zemin üzerinde ve lastik basıncı dinamik yarıçap indeksini verecek biçimde ayarlanmış durumda yapılmalıdır. (ISO 4251/1)

8- Deneyler esnasında yapılan tamir ve ayarlar açık olarak deney raporuna kaydedilmelidir. Deneyde kullanılan yakıt ve yağların özellikleri milli veya milletler arası bir standarda uygun olup bu standartların numaraları deney raporunda belirtilmelidir.

9- Deneyler esnasında hidrolik pompa, hava kompresörü vb. ilave üniteler alet kullanmaksızın devreden çıkartılabiliyorsa çıkartılmalıdır.

10- Deney sonuçları üzerinde atmosfer şartları ve diğer faktörler sebebi ile herhangi bir düzeltme yapılmamalıdır. Deneyler esnasında atmosfer basıncı 96,6 kPa’ dan az olmamalıdır. Enjeksiyon pompasında yükseklikten dolayı herhangi bir ayar yapılmışsa deney raporuna kaydedilmelidir.

11- Deneyler esnasında her yük ayarında ölçmelere başlamadan önce motor normal rejimine girmelidir.

12- Deney raporunda özgül yakıt tüketimi miktarı, yapılan birim iş başına yakıt kütlesi olarak bildirilmelidir.

13- Yakıt tüketimi değerlerinin kütleden hacme dönüştürülmesinde yakıtın 15 C sıcaklıktaki yoğunluğu esas alınır.

Zorunlu Deneyler

1.Kuyruk Mili Deneyleri

1.1. Kuyruk Mili Gücü Ölçüm Kuralları

1- Kuyruk mili deneylerinde dinamometreden ölçülen motor dönme momenti değerleri herhangi bir düzeltme yapılmadan deney raporuna kaydedilmelidir.

2- Kuyruk mili deneylerinde kuyruk mili ile dinamometre arasındaki mafsallı mil aynı eksende (açı yapmayacak biçimde) bağlanmalıdır.

3- Deneyler esnasında çevre sıcaklığı 23 C 7 C olmalıdır.4- Deney yapılan laboratuarda egzoz gazını dışarı boşaltmak için bir tertibat varsa, bu

tertibat motor performansını etkilememelidir.5- Kuyruk mili deneyleri kesintisiz olarak yapılmalıdır.

1.2. Maksimum Güç Deneyleri

Maksimum güç deneyinde gaz kolu maksimum güç konumuna getirilir ve traktör gücünün kararlı duruma gelmesi için yeterli ısınma süresi çalıştıktan sonra 1 saat süre ile deneye tabii tutulur.

Maksimum güç deneyinde 1 saat süre içerisinde eşit zaman aralıkları ile en az 6 ölçme yapılmalıdır. Ölçmelerin aritmetik ortalaması deney raporuna kaydedilmelidir. Tek tek alınan maksimum güç değerlerinin hesaplanan ortalamadan sapması % 2’ den fazla ise deney tekrarlanmalıdır. Tekrarlanan deneylerde elde edilen değerlerdeki sapma % 2 den fazla olursa bu durum deney raporunda belirtilmelidir.

1.3. Tam Yükte Değişen Devir Değerleri

Motor devrine bağlı olarak saatlik yakıt tüketimi, özgül yakıt tüketimi, torku (dönme momenti) ve güç ölçülmelidir. Ölçmenin başlangıç noktası maksimum momentin elde edildiği motor devrinin en az % 15’i veya nominal motor devrinin yarısı dikkate alınarak hangisi daha düşük ise o noktadan başlanarak eğriler çizilir.

Regülatör maksimum güce ayarlanarak aşağıdaki değişen yük deneylerinde ölçmeler yapılır.

1-Nominal motor devrinde

I-Nominal motor devrinde II-Maksimum güçteki dönme momentinin %85 inin elde edildiği devir sayısında

III-II Maddedeki yükün % 75’ indeIV-II Maddedeki yükün % 50 sinde V-II Maddedeki yükün % 25’ indeVI-Yüksüz durumda

2-Standart kuyruk mili devrinde ( 540 min-1) veya (1000 min-1).

I-Standart kuyruk mili devrinde II-Maksimum güçteki dönme momentinin %85 inin elde edildiği devir sayısında

III-II Maddedeki yükün % 75’ indeIV-II Maddedeki yükün % 50 sinde V-II Maddedeki yükün % 25’ inde

VI-Yüksüz durumda

3- Beş nokta testi

I-Nominal motor devrinde gücün %80’nindeII-Nominal motor devrin %90’ına ayarlanmış devirde nominal motor devrinde elde

edilen gücün %80’iIII-Nominal motor devrin %90’ına ayarlanmış devirde nominal motor devrinde elde

edilen gücün %40’ıIV-Nominal motor devrin %60’ına ayarlanmış devirde nominal motor devrinde elde

edilen gücün %60’ıV-Nominal motor devrin %60’ına ayarlanmış devirde nominal motor devrinde elde

edilen gücün %40’ı

1.4. İlgili Ölçmeler

PTO performans deneyleri esnasında aşağıda belirtilen ölçmeler yapılmalı ve kaydedilmelidir.

- Yakıt sıcaklığı; yakıt deposu ile motor arasındaki en uygun noktadan ölçülür.- Yağ sıcaklığı; yağlama devresinin en uygun noktasından ölçülür.- Soğutma suyu sıcaklığı; termostattan önce silindir dışında veya tepesinden, hava soğutmalı motorlarda imalatçı tarafından belirtilen iki noktadan ölçülür.- Ortam sıcaklığı; Traktörün önünden 2 m. ilerde ve 1,5 m yükseklikte ortam sıcaklığı ve motorun havayı emdiği noktada ki sıcaklık ölçülür.- Atmosfer basıncı ve nispi nem; deneyin yapıldığı mahaldeki basınç ve nispi nem değerleridir.

2. Hidrolik Güç Ve Kaldırma Kuvveti Deneyleri

2.1. Hidrolik Güç

Gaz kolu maksimum motor devrinde maksimum gücü verecek duruma ayarlanır. Hidrolik basınç, debi ve sıcaklık ölçüm cihazı traktör hidrolik çıkışlarına bağlanır. Deney esnasında depodaki hidrolik yağ sıcaklığı 65 5 C olmalıdır. Eğer bu sıcaklık temin edilmiyorsa bir yağ soğutucu kullanılabilir ve deney esnasında sıcaklık ölçümleri kaydedilir

Deney basınç değiştirilerek hidrolik debi miktarı ölçülür ve kaydedilir. Deney raporunda aşağıdaki ölçüm sonuçları olmalıdır:

- valf ile sınırlandırılan maksimum basınç,- Minimum basınçta pompa debisi,- Maksimum basıncın % 90’ındaki hidrolik basınç ve bu noktadaki değerler, - Maksimum hidrolik güç,

2.2. Kaldırma Kuvveti Deneyi

Üç nokta askı düzenindeki ayarlar aşağıdaki biçimde yapılmalıdır.

- Bağlantı ISO 730/1-1977, ISO 730/2-1979 ve ISO 730/3-1982 deki çizelgelere uygun olarak yapılmalıdır. Standart güç kademeleri elde edilemediğinde maksimum güç kademelerinde ölçülmelidir.- Alt bağlantı kolları yatay konumda iken, çatının dikmesinin düşey duruma getirilmesi için üst kolların uzunluğu ayarlanmalıdır.

- Üst ve alt kollarda birden fazla ayar düzeni bulunması durumunda imalatçının tavsiyelerine uygun olarak ayar yapılmalıdır.- Kaldırma kollarının alt kollara birden fazla bağlantı noktası mevcutsa imalatçının tavsiyesine uygun olarak kullanılan bağlantı noktaları kaydedilmelidir.-İlk ayarlar mümkün mertebe yatay konumda iken orta bağlantı kolu düşeyden en az 10 derece dönmeye neden olmalıdır. Bu mümkün olmaz ise durum kaydedilmelidir.-yağ basıncı deney esnasında kontrol edilmelidir

2.2.1. Alt Bağlantı Noktalarındaki Kaldırma Kuvveti Deneyi

- Kaldırma kuvveti, hidrolik basınca bağlı olarak üç nokta askı düzeninin kaldırma hareketi boyunca alt bağlantı kolu bağlantı noktasına olan paralel yükseklik dahil yaklaşık aralıklarla en az 6 noktada ölçülmelidir. Statik yükte her noktadaki kuvvet maksimum olmalıdır. İlave olarak hareket kademeleri ölçülmelidir. Emniyet valfi minimum ayar konumunda olmalı ve sistem basıncı deney süresince kaydedilmelidir. - Ölçülen kuvvet değerleri emniyet valfi ayarlarının % 90’ına eşit hidrolik basınca veya hidrolik sistemden elde edilen en büyük güce göre (hangisi daha küçükse) düzeltilmelidir.

2.2.2. Deney Çatısındaki Kaldırma Kuvveti Deneyi

Üç nokta askı düzenine bağlanan çatı aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır.

- Dikme yüksekliği ve traktör orta hattına uzaklığı TS 660 ve ISO 730’ da tanımlanan bağlantı kategorisine uygun olmalıdır.- Ağırlık merkezi arka alt çeki noktasından orta hattın alt bağlantı noktasına uzaklığı 610 mm olmalıdır. - Kaldırma kuvveti, hidrolik basınca bağlı olarak üç nokta askı düzeninin kaldırma hareketi boyunca alt bağlantı kolu bağlantı noktasına olan paralel yükseklik dahil yaklaşık aralıklarla en az 6 noktada ölçülmelidir. Statik yükte her noktadaki kuvvet maksimum olmalıdır. İlave olarak hareket kademeleri ölçülmelidir. Emniyet valfi minimum ayar konumunda olmalı ve sistem basıncı deney süresince kaydedilmelidir. - Deney şartları ve işlemleri alt bağlantı noktasındaki kaldırma kuvveti değerleri emniyet valfi ayarlarının % 90’ ına eşit hidrolik basınca veya hidrolik sistemden elde edilen en büyük güce göre düzeltilmiş olmalıdır. Çatı aralığı sarf edilen kuvvetin hesaplanmasında göz önüne alınır.

3. Çeki Kuvveti

3.1. Deney Pisti

Çeki deneyleri bütün ülkelerde kıyaslanabilmesi için aşağıdaki kurallara bağlı olarak yapılmalıdır. Lastik tekerlekli traktörlerin deneyleri temiz, yatay (düzgün), kuru beton ve asfalt zemin üzerinde yapılır. Çeki deneyleri 2.5-17.5 km/h hızları arasındaki viteslerde yapılır

3.2. Genel Kriterler

Bütün çeki deneyleri süresinde gaz kolu maksimum ayar konumunda olmalıdır. (Kısmi deneyler hariç)

Deneyler güvenlik sınırlarını aşan vites kademesinde yapılmamalıdır.Çeki hattı yatay durumda olmalıdır. Çeki yüksekliği her deneyde sabit ayarda

tutulmalıdır. Maksimum çeki sağlandığında traktörün hareketini kontrol altında tutabilecek bir çeki yüksekliği imalatçı tarafından seçilmiş olmalıdır.

W= Ön tekerleklerden zeminine iletilen statik kütle, Z= Dingiller arası uzaklık, P= Maksimum çeki kuvveti, H= Çeki hattının zeminden statik yüksekliği

olmak üzere PxH değeri; 0.8 WxZ değerini aşmamalıdır.

Çeki deneylerinin başlangıcında, denenecek traktörün lastikleri yeni olmalıdır.Her vites kademesindeki hız ve o vites kademesi için verilen maksimum çeki kuvveti,

motor devri, çeki gücü, ilerleme hızı, fan devri, tekerlek patinajı, özgül yakıt tüketimi, özgül enerji, yakıt sıcaklığı, soğutma suyu ve motor yağı sıcaklıkları ile atmosferik şartlarda kaydedilmelidir.

Deney esnasında hava sıcaklığı 35 C ‘ den fazla olmamalıdır. Lastik tekerlekli traktörlerde, ortalama % 15 tekerlek patinajına kadar olan performans değerleri kaydedilmelidir. İlave ağırlıklı ve ilave ağırlıksız olarak yapılır. Firma bu yönde herhangi bir talepte bulunmadığı müddetçe deneyler test merkezinin inisiyatifine göre biri seçilebilir.

3.3. Çeki deneyi

Çeki deneyi 2.5-17.5 km/h vites kademelerinde yapılır. Her vites kademesinde maksimum motor gücündeki maksimum çeki kuvveti, motor devri, ilerleme hızı, fan devri, patinajı ölçülür maksimum güç, özgül yakıt tüketim ve özgül enerji hesaplanarak kaydedilir. Eğer maksimum motor gücünde patinaj %15’i aşıyorsa patinaj dikkate alınarak deney yapılır. Bu durumda maksimum motor gücüne ulaşılamamış olur.

.5-17.5 km/h vites kademelerinde deneyler tamamlandığında 2 adet kısmi deneyler yapılır. Bu deneyler:

-7.5 km/h hıza en yakın vites kademesindeNominal motor devrinde 7.5 km/h vitese en yakın ve %15’lik patinajı aşmayan viteste

kısmi deneyler yapılır. Kısmi deneyler aşağıdaki kademeler takip edilerek yapılır:

1-7.5 km’ye en yakın viteste maksimum güç (Nominal motor hızında)2-Maksimum güçte nominal motor hızındaki çeki kuvvetinin % 753-Maksimum güçte nominal motor hızındaki çeki kuvvetinin % 504-İndirgenmiş motor hızında 2nci maddede çeki kuvveti ve ilerleme hızı elde edebildiğimiz en yüksek vites; 5-İndirgenmiş motor hızında 3üncü maddede çeki kuvveti ve ilerleme hızı elde edebildiğimiz en yüksek vites;

- 7-10 km/h hız aralığındaki vites:

Yukarıdaki 7.5 km/h’e en yakın viteste yapılan deneyler 7-10 km/h hız aralığındaki viteste tekrarlanır.

3.4. On Saatlik Deney

Bu deney isteğe bağlı olarak yapılır. İlave ağırlıkları takılmış olan traktör, imalatçının tavsiye ettiği ve deney merkezinin uygun gördüğü bir vites kademesinde 5er saatlik 2 ayrı deneye tabi tutulur. Deneyde traktör ilerleme hızı genellikle tarımsal çalışmalarda (Örnek, Pullukla sürümdeki) kullanılan ilerleme hızlarından biri olmalı, ancak mümkün olduğu kadar bir sonraki maddede kullanılan vites gruplarından farklı olmalıdır.

Birinci deney seçilen viteste maksimum performans değerleri diğeri de uygulanan çeki yükü kullanılan vitesteki en yüksek güçte elde edilen çeki kuvvetinin % 75’ i olmalıdır. Güç, çeki kuvveti, ilerleme hızı, patinaj ve yakıt tüketim değerleri kaydedilmelidir.

Bu iki deneyin 10 saatlik süresi içinde motor yağlama yağı tüketimi ölçülmeli ve saatte kütle birimi ile ifade edilmelidir.

İsteğe Bağlı Deneyler

1. Dönme Alanı Ve Dönme Dairesi

Bu ölçümler çeki deneyi esnasında deney pisti üzerinde yapılmalıdır. Traktör ek kütlesiz olmalı ve düşük ilerleme hızında hareket ettirilmelidir. (Yaklaşık 2 km/h )

Deneyler dönmek için fren kullanılmadan sağ ve sol her iki yönde yapılmalıdır.

2. Ağırlık Merkezinin Belirlenmesi

Ağırlık merkezi, traktör ek ağırlıksız, yakıt deposu tam dolu ve kütlesi 75 kg olan bir sürücü, sürücü oturağına oturtulmuş halde belirlenmelidir.

3. Fren Deneyleri

3.1. Deney Şartları

Servis fren tertibatının performansı, hesaplanan durma mesafesi ortalamasından daha kısa bir mesafede durabilecek biçimde fren tertibatı ayarlanarak ölçülmelidir. Durma mesafesi, traktör sürücüsünün fren pedalına bastığı an ile traktörün durduğu an arasındaki ölçülen mesafedir.

Park fren tertibatı performansı yokuş yukarı ve yokuş aşağı pozisyonda traktörü sabit tutma kabiliyetidir. Yol yüzeyi iyi bir tutunmayı temin edebilecek özellikte olmalıdır.

Deney, sonuçları etkileyebilecek rüzgarın olmadığı zamanda yapılmalıdır.Deneylerin başlangıcında lastikler soğuk olmalı ve traktör sabit halde iken ölçülen

lastik basıncı traktör yüküne uygun olmalıdır. Fren tertibatının bulunduğu dingilde normal tarım işlerinde kullanılan en büyük yük

kapasitesine uygun lastik tekerlekler kullanılmalıdır.

3.2. Soğuk Fren Deneyi

Frenler deney başlangıcında soğuk olmalıdır. Frenler bir saatten az çalışmış ise frenler soğuk kabul edilir. Fren deneyleri esnasında frenlenmeyen dingil ayrılabilirse frenlenen dingile bağlanmamalıdır. Deney sadece sürücülü ve ek ağırlıksız olarak tekrar edilmelidir. Eğer gerekli ise traktör üzerinde deney sonuçlarını kaydeden bir kişinin bulunmasına müsaade edilir. Deney pisti düz olmalıdır. Durma mesafesi ve fren pedalına uygulanan kuvvet, traktör maksimum ilerleme hızı veya 50 5 km/h hızdan hangisi daha küçükse o hızda ve fren kontrol tertibatına farklı kuvvetler uygulanarak ölçülmelidir.

Fren uygulandığında kavrama pedalı kullanılarak motor ile kuvvet aksları dingiller arasındaki bağlantı kesilmelidir. Durma uzaklığı için fren düzenine değişen kuvvetler uygulanır ve ortalama yavaşlama ivmesi aşağıdaki formülden hesaplanır.

V2

F =-------- 2.S Burada;

F=Ortalama azalan ivme (m/s2),V=İlk hız (m/s),S=Durma uzaklığı (m)’dır.

Fren düzenine tatbik edilen kuvvetle, ortalama azalan ivme arasında bir uyum belirleninceye kadar değer alınmaya devam edilmelidir.

3.3. Sıcak Fren Deneyi

Birinci deneyde olduğu gibi traktör maksimum ilerleme hızının % 80 % 5’ i ilerleme hızı ile 1 km mesafede çekilmeli, mümkünse vites boşa alınmalı ve servis frenine maksimum traktör kütlesinin % 10’ kadar bir çeki kuvveti uygulanmalıdır.

Alternatif olarak traktör maksimum ilerleme hızının % 80 5’ i ilerleme hızı ile bir km mesafede hareket ettirilmelidir. Frenler deneylerin başlangıcında soğuk durumda iken verilen 1m/s2 ortalama değer ile fren tertibatına kuvvet uygulamalıdır. Hareket halinde gaz ayar kolu deney başlangıcındaki konumda tutulmalıdır. Başlangıç ilerleme hızı servis freni deneyleri boyunca aynen muhafaza edilmelidir.

Yukarıda iki alternatif olarak açıklanan deneylerden biri tamamlandığında frenlerin soğumasına meydan verilmeden hemen soğuk fren deneyi tekrarlanmalıdır. Ağırlıksız traktörlerde servis fren deneyi yapılmayabilir.

3.4. Park Fren Deneyi

Park freni tutma kuvveti maksimum ağırlıkları takılmış olarak traktörün yokuş yukarı ve yokuş aşağı sabit tutulması suretiyle tayin edilmelidir.

Ölçümler meyilli yolda veya traktörü çekme sureti ile düz yolda yapılabilir.Gerekli hallerde traktörü sabit tutmak için park fren deneyleri tekrarlanabilir ve

uygulanan maksimum kuvvet deney sonucu olarak yazılır.

4. Dışa Yayılan Gürültü Düzeyi Deneyi

Dış gürültü düzeyinin ölçmelerinde traktör ek kütlesiz ve yüksüz olmalıdır. Ölçmeler sessiz ve açık bir bölgede yapılır. (Çevre gürültüsü ve rüzgar gürültüsü ölçülen gürültüden en az 10 dB daha az olmalıdır) örnek olarak, bu bölge 50 m yarıçapında açık bir alan veya pratik seviyede beton, asfalt yada benzeri malzeme ile kaplı olmalı, alanın en az 20 m’ lik yarıçaptaki merkezi; kar, yüksek çayır, kolay ufalanabilir toprak veya cüruf kaplanmış olmamalıdır.

Deney pisti yüzeyi lastik tekerleklerin aşırı gürültü yapmasına neden olmayacak yapıda olmalıdır.

Ölçmeler rüzgarsız ya da çok hafif bir rüzgar olan sakin bir havada yapılmalıdır. Genel gürültü düzeyi dışında okuma esnasında herhangi bir yabancı gürültü olursa bu okuma geçerli sayılmamalıdır.

JENERATÖR DENEY İLKELERİ

1- Kapsam :

Bu deney ilkeleri jeneratörler (Elektrojen Grubu) için hazırlanmıştır.

2- Deney Yöntemi

Jeneratörün testine başlamadan önce, çalışma sırasında hareketli olan bölgelerinin yeterince korunup korunmadığına bakılmalıdır. Yeterli emniyet alındıktan sonra deney sırasındaki atmosferik koşullar ve deneylerde kullanılacak yakıtın özellikleri tespit edilmelidir.

Jeneratör deneyleri yüksüz (boşta), omik yükle yükleme ve indüktif yükle yükleme olmak üzere 3 aşamada yapılır.

Elektrojen grubunun yüksüz çalışmasında gerilim, frekans, devir sayısı ve yakıt tüketimi değerleri alınmalıdır.

Omik yük ve indüktif yükle yüklemede amaç, en büyük güc gerilim ve frekans regülasyonlarının tespit edilmesidir.

Bu amaçla aşağıda verilen tablo’ daki değerler en büyük gücün % 10 , 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90,100,110 ve125’ inde her iki deney içinde belirlenmelidir.

Tablo-1: Omik ve indüktif yükle en büyük gücün, gerilimin ve frekans regülasyonun belirlenmesinde kullanılacak tablo Yük(%)

Voltmetre Ampermetre

Wattmetre Cos metre

Frekansmetre

Yak.Tük.

Dev.Sayısı

Özg.Yak.Tük.

VR

(%)

FR

(%)

Verim(%)R-

SS-T

R-T

R S T R S T R S T R S T

Bo

şta

10

20

30

40

50

60

70

80

Kedicik, 31.08.2010,

Frekans ölçümünün R, S ve T için ayrı ayrı belirlenmesine gerek yoktur. Çalışma frekansının tek rakam olarak verilmesi teknik ifadeyi bozmayacaktır.

90

100

110

125

Tespit edilen bu değerler ve aşağıda verilen formüller yardımıyla, özgül yakıt tüketimi (kg/kWh), gerilim regülasyonu %, frekans regülasyonu (%) ve Elektrojen grubunun toplam verimi tespit edilmelidir.

Frekans regülasyonu deneyinde yüke ait Cos = 1 olmalıdır.

Yakıt Tüketimi (kg/h)Özgül Yakıt Tüketimi (kg/kWh) = ------------------------------------

Güç (kW)

VR = ( Vn1 – Vr1 ) / Vr1 x 100

VR = Gerilim Regülasyonu (%)

Vn1 = Boşta çalışmadaki ortalama gerilim değeri ( Bu değer anma değeri olmalıdır).

Vr1 = Anma yükündeki ortalama gerilim değeri

FR = ( Fn1 – Fr1 ) / Fr1 x 100

FR = Frekans Regülasyonu (%)

Fn1 = Boşta çalışmadaki ortalama frekans değeri ( Bu değer anma değeri olmalıdır).

Fr1 = Anma yükündeki ortalama frekans değeri

Alınan elektriksel güç (kW) Elektrojen grubunun toplam verimi = ----------------------------------------------------------------- Yakıt Tüketimi (kg/h) x Yakıtın ısıl değeri (kWh/kg)

Bu deneyleri müteakip deney raporu hazırlamalıdır. Hazırlanacak olan deney raporu madde-3’ te verilen şekliyle olmalıdır.

Kedicik, 31.08.2010,

Cos (=1 olmaması durumunda deney sürecinde yapılması gereken açık bir şekilde ifade edilmelidir.

Kedicik, 31.08.2010,

Kapasiyeti aşan yüklenme (%110-%125) durumunda deney süresinin ne olacağı ve kontrol kriterinin nasıl işletileceği tablo altına ayrıca açıklanmalıdır.

3- Rapor Örneği

Yapımcı Kuruluş :Deney İçin Başvuran Kuruluş :Deneyi Yapan Kuruluş :Deneyin Yapıldığı Yer :Deney Tarihi :Deney Materyalinin :

Adı :Markası :Modeli :Seri No :

1. Tanıtım

2. Teknik Özellikler

Güç Kaynağının:

Cinsi :Anma Gücü :Anma Devir Sayısı :Silindir Sayısı :Soğutma Şekli :Yakıt Deposu Kapasitesi :

Alternatörün:

Anma Gücü :Faz Sayısı :Anma Devir Sayısı :Anma Gerilimi :Anma Akım Şiddeti :Anma Frekansı :Anma cos :

Elekrojen Grubunun:

Toplam Uzunluğu :Toplam Genişliği :Toplam Yüksekliği :Toplam Ağırlığı :

DENEYLER

Deneyler sırasındaki atmosferik koşullar:

Barometrik Basınç (Rakım) :Hava Sıcaklığı :Bağlı Nem :

Deneylerde kullanılan yakıtın

Cinsi :

Kedicik, 31.08.2010,

Deneyin yapıldığı yerin deniz seviyesinde yüksekliği belirtilmelidir.

Hacim Ağırlığı :Isıl Değeri :

Elektrojen grubunun yüksüz ( boşta) çalışmasında belirlenen karakteristikleri :

Gerilim :Frekans :Devir Sayısı :Yakıt Tüketimi :

Elektrojen grubunun omik yükle anma yükte çalışmasında belirlenenkarakteristikler:

Gerilim :Akım Şiddeti :Cos :Frekans :Devir Sayısı :Sürekli Verebildiği Elektriksel Güç :Yakıt Tüketimi :Gerilim Regülasyonu :Frekans Regülasyonu :Elektrojen Grubunun Toplam Verimi :

Elektrojen grubunun omik + reaktif yükle anma yükte çalışmasında belirlenenkarakteristikler:

Gerilim :Akım Şiddeti :Cos :Frekans :Devir Sayısı :Sürekli Verebildiği Elektriksel Güç :Yakıt Tüketimi :Gerilim Regülasyonu :Elektrojen Grubunun Toplam Verimi :

4-Deney Sonuçları ve Değerlendirme

- Deney sonuçlarının olumlu yada olumsuz oluşuna ilişkin değerlendirmeler, İSO 8528 Bölüm 6 ve Bölüm 8 göz önünde bulundurularak yapılmalıdır.

- Jeneratörlerin çalışma yerlerindeki gürültü ve titreşim değerleri, insan ve hayvan sağlığı için belirlenen değerleri aşmamalı, bu konuda İSO 8528 Bölüm 9 ve Bölüm 10 da verilen kriterler esas alınmalıdır.

- Jeneratörlerin kontrol ve bağlantı donanımlarındaki emniyet unsurları İSO 8528 Bölüm 4’e uygun olmalıdır.

5.Başvurulacak Standartlar

Jeneratör testleri için kullanılabilecek standartlar aşağıda verilmiştir.

-TS 4252-TS 4253-TS 6823

Kedicik, 31.08.2010,

Bu konuda standart içinde kritik değerler ve ölçüm yapılan jenaratörün değerleri bir tablo halinde verilmeli ve olumlu-olmusuz stunu kullanılmalıdır.

Kedicik, 31.08.2010,

Açıklama (8) de belirtildiği gibi..

Kedicik, 31.08.2010,

Bu değerlerin nasıl, deneye konu jeneratörün neresinden ve hangi araçla ölçüleceği belirtilmelidir. İlgili standardın bu deneyi yapacak krurumlarda bulunmama ihitmali gözönüne alınarak sınır değerler belirtilmelidir.

Kedicik, 31.08.2010,

Bu deney yapan kurumlarda belirtilen standardın olmama ihitmali düşünülerek ilgili değerlendirrmeler öz olarak liste kalinde burada da belirtilmelidir.

Kedicik, 31.08.2010,

Farklı yüklenmelerde farklı tüketim olacağı öngörülüyorsa tek bir değer yerine tüm yüklenmelere bağlı bir grafik konabilir mi?

Kedicik, 31.08.2010,

Süreklilik kavarmı için deneyde kullanılması gereken sure belirtilmelidir. Burada STDV veya SEM belirtilebir mi?

Kedicik, 31.08.2010,

Farklı yüklenmelerde farklı devir değerleri elde edileceğinden buna bağlı bir grafik konabilir mi?

- İSO 8528

ARAZİ ISLAH EKİPMANLARI

9. TESVİYE KÜREĞİ DENEY İLKELERİ

9.1. Tesviye Küreğinin Tanıtılması

- Küreğin traktöre bağlantı şeklinin belirtilmesi,- İşleyici organın şasiye bağlantısı ve ayar olanakları (Yön ve durum açısı)(Yön açısı: Çeki yönüne dik düzlemle bıçak keskin kenarı arasında kalan açının yatay

düzlemdeki izdüşüm değeridir. Bu açı 0-25o arasında sağa sola değiştirilebilmelidir. Durum açısı: Bıçak keskin kenarı ile yatay düzlem arasında kalan açının çeki yönüne dik düzlemdeki izdüşüm değeridir).

- İşleyici organın malzemesi, bıçak uç demirinin gövdeye bağlantı şekli,

9.2. Teknik Özellikler

9.2.1. Genel Teknik Ölçüler ( yol ve iş durumunda)

- Toplam uzunluk,- Toplam genişlik,- Toplam yükseklik,- Toplam ağırlık,

9.2.2. Bağlantı Sisteminin Ölçüleri (TSE standardına göre kategorisi tespit edilerek)

- Üç nokta asma düzeni ölçüleri,- Üç nokta asma malzemesinin belirlenmesi,

9.2.3. İşleyici Organ Ölçüleri

- Küreğin keskin kenar uzunluğu,- Bıçak genişliği,- Bıçak kalınlığı (10-16 mm kalınlığındaki çelik lamadan yapılmalı, alttan bilenmeli

ve 280-360 BSD’de sertleştirilmiş olmalıdır),- Aşağıdaki açı değerleri verilmelidir (Şekil üzerinde gösterilmelidir).

-Kesme açısı: Bıçak aktif yüzeyinin yatay düzlemle yaptığı açıdır.-Bıçak bileme açısı: Bıçak aktif yüzeyi ile bileme düzlemi arasındaki açıdır.-Bıçak boşluk açısı: Bıçak bileme yüzeyiyle yatay düzlem arasındaki açıdır.

Bu açı, üç nokta bağlantı düzeninde üst bağlantı kolundan ayarlanabilir. -Kürek ve uç demiri malzemelerinin belirlenmesi,

9.2.4. Çatı Ölçüleri

- Çatı malzemesinin belirlenmesi,- Çatı ölçülerinin belirlenmesi,

9.2.5. Test ve Deneyin Yapıldığı Çalışma Koşullarına İlişkin Ölçüler

- Toprağın fizikomekanik özellikleri

9.2.6. Çekilir Kürekler İçin;

- Tekerlek ile kesici ağız arasındaki yatay mesafe,- Kesici ağız ile çeki oku arasındaki mesafe,- İz genişliği,- Tekerlek ölçüsü.

9.3. Deney ve Gözlemler

9.3.1. Laboratuvar Denemeleri

- Ekipmanın teknik özellik ve ölçülerinin belirlenmesi,- Uç demirinin sertliğinin ölçülmesi,- Kürek yön açısının kolayca değiştirilip değiştirilemediğinin incelenmesi,- Tesviye küreğinin bağlantı noktalarının standartlara uygun olup olmadığının kontrol

edilmesi, büyük traktörlere uyacak pim ve deliklere sahip olup olmadığının belirlenmesi,

- Tarlada çalışma sonrasında ekipmanda meydana gelecek arızaların belirlenmesi,- Tarlada çalışma sonrasında tesviye küreğinin uç demiri kısmında oluşan aşınmanın

ölçülmesi.

9.3.2. Tarla Denemeleri

- Alt bağlantı kollarının yerinin değiştirilmesi ile birlikte traktör üst bağlantı kolunun uzunluğunun değiştirilmesi ile toprağa batma derecesinin beklenilen şekilde etkili olup olmadığının incelenmesi,

- Küreğin değişik toprak şartlarında çalıştırılmasıyla kullanılma olanaklarının incelenmesi. Çeşitli yön açılarında toprağın kazınarak öne taşınması veya itilerek yayma etkinliğini sağlamasının kontrol edilmesi,

- Değişik çalışma şartlarında tesviye küreğinin effektif iş genişliği ve çeki mukavemeti değerlerinin belirlenmesi. Aletin ortalama çeki kuvveti ihtiyacının belirlenmesiyle normal ve ortalama çalışma şartlarında hangi traktörler ile tesviye işlerinde kullanılabileceğinin belirtilmesi,

- Ekipmanın iş kalitesi, çevrim zamanı, ayar, bakım ve kullanma kolaylığı hakkında yargıya varmak amacıyla kısa süreli yapılacak deney ve gözlemler. Bu deney ve gözlemler kısa süre ve mesafelerde tekerrürlü olarak yapılmalı,

1. TAŞ TOPLAMA MAKİNASI DENEY İLKELERİ

1.1. Taş Toplama Makinasının Tanıtılması

- Taş toplama makinasının çalışma şekline göre hangi tip (taşı toplayıp depolayan, taşı toplayıp namlu yapan ya da taşı kırarak küçülten, vb.) makina olduğunun belirlenmesi,

- Taş toplama makinasının traktöre bağlantı şeklinin ve standartlara uygunluğunun belirlenmesi,

- Taş toplama makinasını oluşturan başlıca parçalar ve bunların görevleri ile genel olarak makinanın çalışma ilkesinin açıklanması,

- Makinanın kazıcı düzen özelliklerinin belirlenmesi,- Makinanın taş toplama düzeni özelliklerinin belirlenmesi,- Taş toplama makinasının depo özelliklerinin belirlenmesi,- Taş, toprak vb.’lerini taşıyan götürücülerin özelliklerinin belirlenmesi,- Hidrolik silindir özelliklerinin belirlenmesi,

- Makinanın hareket iletim düzeninin belirlenmesi,- Derinlik ayar düzeninin özelliklerinin belirlenmesi,- Güvenli çalışmaya ilişkin özelliklerin belirlenmesi.

1. 2. Teknik Özellikler

- Toplam uzunluk (m), - Toplam genişlik (m), - Toplam yükseklik (m), - Toplam ağırlık (kg), - Kazıcı özellikleri (tip, uzunluk, genişlik vb.), - Taş toplama düzeni (parmaklı veya tamburlu tip) ölçüleri (uzunluk, genişlik, yükseklik,

tambur çapı, parmak ölçüleri, vb.), - Götürücü ölçüleri (uzunluk, genişlik, yükseklik, götürücüye ilişkin diğer bazı ölçüler), - Hidrolik silindir özellikleri (tipi, çalışma basıncı vb.), - Depo ölçüleri (uzunluk, genişlik, yükseklik, toplam hacim vb.), - Hareket iletim düzeni ölçüleri (dişli tipi, diş sayısı, hareket iletim oranı vb. gibi), - Derinlik ayar düzeni özellikleri, - Mafsallı mil ölçüleri (uzunluk, çap, emniyet düzeni tipi vb. gibi).

1.3. Yapılacak İşler

- Makinanın gözle ilk kontrolünün yapılması,- Güvenli çalışma koşullarının sağlanması,- Genel teknik ölçülerin alınması,- Taş toplama makinası işleyici parçalarının malzemelerini belirlenmesi,- Deneme alanının seçimi,

- Deneme alanı toprak tipinin ve nem içeriği, penetrasyon direnci gibi toprağın bazı fizikomekanik özelliklerinin belirlenmesi,

- Taş toplama makinasıyla çalışmadan önce arazide mevcut olan taşlılık durumunun (en büyük taş çapı ve yüzdesi, ortalama taş çapı ve yüzdesi, en küçük taş çapı ve yüzdesi, belirli derinliklerde bulunan taş yüzdeleri, vb.) belirlenmesi,

- Denemede kullanılacak traktörün seçimi,- Makinanın uygun şekilde traktöre bağlanması,- Taş toplama makinasıyla değişik ilerleme hızları, iş derinlikleri, kuyruk milinden

hareketli parçalar varsa bunların değişik devir sayıları vb. gibi farklı deneme koşullarının planlanması ve denemelerin yapılması,

- Taş toplama makinanın iş kalitesi (makinanın ayırdığı en küçük, ortalama ve en büyük taş çapları ve yüzdeleri; depoda kalan toprak miktarı, vb.) ve işletme karakteristiklerine (iş verimi, çeki gücü gereksinimi, kuyruk mili gücü gereksinimi, toplam güç gereksinimi, yakıt tüketimi vb.) yönelik özelliklerinin belirlenmesi,

- Çalışmadan sonra makinanın doğrudan taş, toprakla temas halinde çalışan parçalarındaki aşınmanın belirlenmesi,

- Denemeler sırasında makinanın güvenlik açısından durumunun gözlenmesi,- Raporun yazımı.

1.4. Denemeler

1.4.1. Laboratuvar denemeleri

- Taş toplama makinasının genel ölçülerinin alınması,- Taş toplama makinası işleyici parçalarının malzeme tiplerinin belirlenmesi,

- Toprakla temas halindeki parçaların sertlik derecelerinin ölçülmesi (Rc),- Denemelerden sonra toprakla temas halinde çalışan parçalardaki aşınmanın ölçülmesi,- Denemelerden sonra makinada oluşan eğilme, kırılma, çatlama gibi durumların gözle

kontrolü.


- Taş toplama makinasıyla önceden planlanan koşullara uygun olarak denemelerin yapılması ve iş kalitesi ile işletme karakteristiklerinin belirlenmesi,

- Taş toplama makinası tarafından toplanan taşların çaplarına göre yüzde olarak sınıflandırılması (örneğin; çapı 5 mm≤ , çapı 6- 10 mm arasında olanlar, ….. çapı 50 mm ≥ …, vb.) ve sonuçların çizelge 1’ işlenmesi,

Çizelge 1. Toplanan taşların çaplarına göre yüzde dağılımları (%).

Taşların çaplarına göre sınıflanması(mm)

Sınıflardaki taş miktarları (kg)

Sınıflardaki taş yüzdeleri (%)

- Eğer makina taş kırma makinası tipinde ise makina tarafından kırılan taşların çaplarına göre yüzde olarak sınıflandırılması ve bir çizelgeye işlenmesi,

- Taş kırma makinalarında kırma işi, küçültme oranı (i) ile ifade edilir:

i = d1/d2

d1: Kırılacak olan taş karışımındaki en büyük çap değeri,d2: Kırılmış taş karışımındaki en büyük taş çapıdır.

- Makinanın çeki gücünün ölçülmesi. Bu amaçla bir dinamometreden yararlanılarak aşağıdaki eşitlik yardımıyla çeki gücü belirlenmelidir:

Çeki gücü (kW) = Çeki kuvveti (N). İlerleme hızı (km/h) 3600

Daha sonra ölçülen değerler aşağıdaki çizelge 2’ ye kaydedilmelidir.

Çizelge 2. Çeki gücü performans değerleriİş derinliği(m)

İş genişliği (m)

Traktör ilerleme hızı(km/h)

Çeki kuvveti(N)

Çeki gücü(kW)

Özgül çeki direnci (kN/m)

- Taş toplama makinasının eğer kuyruk milinden hareketli parçaları varsa kuyruk mili güç gereksinimi, traktör kuyruk mili ile mafsallı mil arasına takılan bir torkmetre yardımıyla döndürme momenti ve devir sayısı ölçülerek aşağıdaki eşitlikten hesaplanmalıdır. Buna göre;

Kuyruk mili gücü (kW) = Döndürme momenti (Nm). Kuyruk mili devir sayısı (min-1) 9550

Daha sonra ölçülen değerler aşağıdaki çizelge 3’ e kaydedilmelidir.

Çizelge 3. Kuyruk mili performans değerleriİş derinliği(m)

Traktör ilerleme hızı(km/h)

Kuyruk mili devir sayısı(min-1)

Kuyruk mili gücü(kW)

Kuyruk mili momenti (Nm)

- Taş toplama makinasının gerekli toplam traktör motor gücü değeri, çeki gücü ve kuyruk mili gücünün toplamından bulunur.

- Makinanın iş genişliği ve ilerleme hızından yararlanarak iş başarısının, birim zamanda işlenen alan cinsinden (ha/h) ve aynı zamanda toplanan taş miktarı dikkate alınarak materyal (kg/h) ya da materyal (kg/ha) cinslerinden belirlenmesi.

1.5. Değerlendirme ve Sonuç

- Taş toplama makinasının gözle yapılan ilk kontrolünde belirgin bir hata belirlenmemelidir.

- Taş toplama makinasının çalışması sırasında belirgin arıza ortaya çıkmamalıdır.- Makina kendisinden beklenilen miktarda taşları toplayabilmelidir.- Makinanın traktöre bağlanması ve sökülmesi kolay olmalıdır.- Taş toplama makinasının toprakla temas halinde çalışan işleyici parçalarında aşınma

olmamalıdır.- Makinanın hareket iletim düzeni etrafında güvenlik önlemleri alınmış olmalıdır.

1.6. Deney Raporunun Düzenlenmesi

Deney raporunda aşağıdaki bilgilere yer verilmelidir:

- Taş toplama makinasının rapor kapağına yapıştırılmış fotoğrafı,- Taş toplama makinasının markası, varsa modeli, tipi,- Üretici firma adı ve adresi,- Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi,- Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun tarihi

ve numarası,- Taş toplama makinasının yapısal özellikleri açısından öz tanıtımı (tipi, kullanılan

malzeme, bağlantı elemanları, ayar imkanları ve rengi vb.),- Taş toplama makinasının teknik özellikleri ve teknik ölçüleri (çizelge halinde

verilmelidir),- Taş toplama makinası deneme yöntemi,- Deneme sonuçları (yapısal sağlamlığı, toprak içerisinde çalışan parçaların sertlik

dereceleri, ayırdığı en küçük ve en büyük taş çapları, iş verimi, çeki gücü, kuyruk mili gücü, toplam güç, yakıt tüketimi vb. alt başlıklar halinde sonuçlar verilebilir),

- Sonuç,- Deney kurulu.

1.7. Denemelerde Kullanılacak Cihaz ve Ekipmanlar

- Şeritmetre, kronometre, cetvel, su terazisi,- Çeki dinamometresi,- Torkmetre,- Yakıt ölçer,- Standart toprak örneği alma kapları, terazi, etüv, penetrometre,- Malzeme sertliği ölçme cihazı,- Çeşitli boyutlarda elekler,- Deneme traktörü.

TOPRAK İŞLEME EKİPMANLARI

3. KULAKLI PULLUK DENEY İLKELERİ

3.1. Kapsam

Bu deney ilkeleri; her tip kulaklı asma traktör pulluklarının deneyini kapsamaktadır.

3.2. Deney İlkeleri

Asma traktör pulluklarının, ülkemiz tarımında kullanım değerlerinin saptanması amacı ile gözle ilk kontrol yapıldıktan sonra, düz bir zeminde genel teknik ölçüleri alınır ve deneye konu pulluk üzerinde laboratuvar ve tarla deneyleri yapılır. Laboratuvar ve tarla deneylerinden sonra pulluk tekrar gözle kontrol edilir. Pulluğa ait teknik özellikler ve ölçüler liste halinde verilir.

3.2.1. Tanıtma

Pulluk genel bir şekilde detaylara girilmeden ve yapısal olarak tanıtılır. Tanıtım sırasında kulak ve uç demiri tipi, pulluk temel elemanları, bunların bağlantı tipleri, ana çatı oluşumu ve elemanları ve varsa çapraz mil konumu belirtilir. Bunun yanında varsa hareketli mekanizmalar, hareket sağlayan kuvvet kaynağı da belirtilerek, bu mekanizmaların yaptıkları iş tanımlanır. Pulluk üzerinde, varsa diğer ek elemanlar (ayar tekerleği, ön gövdecik, destek ayağı, ayar anahtarı vb.) belirtilmeli ve gerekli teknik özelikler ve gerekiyorsa temel ölçüleri verilmelidir. Bu bölümün sonunda pulluğun rengi ve firma etiketi hakkında bilgi bulunmalıdır.

3.2.2. Teknik Özellikler ve Ölçüler

Genel uzunluk : (Hareket doğrultusunda sabit konumda duran pulluğun en ön ve en arka noktaları arasındaki mesafe)Genel genişlik : (Hareket doğrultusunda sabit konumda duran pulluğun sağ ve solda kalan en dış noktaları arasındaki mesafe)Genel yükseklik :(Hareket doğrultusunda sabit konumda duran pulluğun üst ve altta kalan en dış noktaları arasındaki mesafe)Ağırlık : (Pulluğun tüm eleman ve aksesuarları takılmış halde elde edilen ağırlık). Bu amaçla pulluk, en fazla 1 kg hassasiyette ölçüm yapabilen bir kantarla tartılmalıdır.)Teorik iş genişliği : (Hareket doğrultusunda sabit duran pulluğun 1.gövdesinin uç demiri sol ucunun izdüşümü ile son gövdenin uç demirinin sağ ucunun izdüşümü arasındaki ilerleme yönündeki dik mesafedir.) Çatı yüksekliği : (Pulluk ana çatısını oluşturan profilin alt düzelmin yerden yüksekliğidir). Emniyet tertibatının tipi:(varsa, tipi ve çalışma şekli belirtilmelidir). Pullukla ilgili olarak verilecek tüm uzunluk ölçüleri mm olmalıdır.

Gövdeler 1.Gövde 2.Gövde 3.Gövde ......İş genişliği :Örtme payı : (En az 15 mm olmalıdır)Alt kavrama payı : (En az 10 mm, en çok 25 mm olmalıdır).Yan kavrama payı: (En az 5 mm, en çok 10 mm olmalıdır).

1. ile 2. arası 2. ile 3. arası .............Hareket yönünde uç demirleri aralığı : ( ±5 mm toleransla birbirine eşit olmalıdır).Uç demirleri arası uzaklık : ( ±5 mm toleransla birbirine eşit olmalıdır).Kulaklar arası uzaklık : ( ±5 mm toleransla birbirine eşit olmalıdır).Maksimum kulak yüksekliği : ( Her kulakta ayrı ayrı ölçülmeli ve kulaklar arasındaki fark ±5 mm toleransla birbirine eşit olmalıdır).Kulak tipi:Uç Demirleri:Tipi : Anma boyu :Kesme genişliği :Kalınlığı : (Uç demirleri arasındaki kalınlık farkı ±1 mm olmalıdır)Sertliği : (Keskin kenar en az 40 RSD-C olmalıdır, TS 1137).

Döner kulaklı pulluklardaDöndürme mekanizması tipi:

Profil pulluklardaAyarlama mekanizması tipi

Alet üç nokta askıdüzeninin kategorisi :

3.3. Laboratuvar Deneyleri

Pulluk laboratuvarda düz bir zemin üzerine (pulluk uç demirlerinin zemine batmadan durabileceği beton veya metal vb düzlem üzerine) yerleştirilmeli ve ana çatı ile zemin arasındaki paralellik gözle kontrol edilmelidir. Kontrol sırasında pulluk uç demirleri ve ökçe demirinin yere tması sağlanmalıdır. Gözle fark edilen bir sapma varsa pulluk denemeye alınmamalıdır. Pulluk düzlem üzerindeyken çapraz mil veya bağlantı noktasının sırasıyla her iki noktası üzerine düşey yönde 300 N luk bir yükleme durumunda devriliyorsa bir destek ayağıyla sabit şekilde desteklenmelidir. Böyle bir durumda destek ayağı bulunmuyorsa pulluk denemeye alınmamalıdır. Ölçülerin alınmasında çapraz milin muylu simetri eksenlerinden veya alt bağlantı noktaları bağlantı ekseninden geçen doğru referans alınmalıdır. Uç demirlerinin alt ve yan kavrama payları kontrol edilmeli tolerans haricinde pay olan veya hiç pay olmayan durumlarda pulluk denemeye alınmamalıdır.

Pullukta uç demiri ile kulak arasında kademesiz geçiş olmalı her iki elemanda yüzeyler birbirini kesiksiz olarak izlemeli, aralık veya çıkıntılı yüzeylere izin verilmemelidir. Üç nokta asma düzeninin TS 660‘da verilen ölçülere uygunluğu kontrol edilmelidir. Hangi kategoriye uyuyorsa belirtilmelidir.

Tarla çalışmalarına başlamadan pulluk üzerinden sökülen veya stoktan alınan uç demirinde malzeme sertlik ölçümleri yapılmalıdır. Uç demirinin keskin kenardan en az 3, sırt kısmından en az 2 yerinden ölçülen sertlik değerlerinin TS 1137 de belirtilen değerlere uygunluğu kontrol edilmelidir Sertlik ölçümü yapılacak noktalar elle zımparalanarak temizlenmeli, taşlama makinası kullanılmamalıdır.

Döner kulaklı pulluklarda, gövde döndürme mekanizması kullanılarak en az 10 yer değiştirme tekrarı yapılmalıdır. Bu sırada takılma, sıkışma veya hareketin tamamlanmaması gibi durumlar olmamalıdır.

Bazı büyük çatılı (profil çatılı) pulluklarda iş genişliği hidrolik pistonlar yardımıyla ayarlanmaktadır. Bu durumda pulluk en büyük ve en küçük iş genişliğine getirilecek şekilde bir kaç kez çalıştırılmalıdır.

Yapılan gözle kontrol, ölçümler boşta yapılan ayarlar kabul edilebilir sınırlar içindeyse pulluk tarla denemesine alınmalıdır.

3.4. Tarla Deneyleri

Tarla denemelerinin yürütüldüğü tarlanın toprak tipi ve deneme sırasındaki durumu (nem düzeyi, anızlı ve bitki örtülü vb) belirtilmelidir.

Deney başlangıcında tarla üzerinde önce yüzeysel bir açık çizi açılır. Gerekli pulluk ayarlamaları yapıldıktan sonra açık çizi balıksırtına çevrilerek pulluk çalıştırılır. Çizi üzerinden deneme tarlasının uzunluğuna göre göre en az 25 m mesafede 5 değişik noktada gerçek iş genişliği ve gerçek iş derinliği ölçümleri yapılır ve bu değerlerin ortalaması alınır.

Tarla denemeleri sırasında pulluğun kullanım ve ayar kolaylığı, çizide tutunması, iş derinliğindeki düzgünlük, toprağı devirme, parçalama ve kabartma gibi etkileri gözle kontrol edilir. Sürüm sırasında her pulluk gövdesinin bir önceki gövdenin açtığı çiziyi kapatma, anız ve bitki artıklarının toprakla örtülme etkinliği gözlenmelidir.

Deneme tarlasının nem düzeyini saptamak amacıyla, denemelere başlamadan önce en az 4 yerden toprak örneği alınmalıdır.

Tarla denemelerinde pullukla çalışma hızı (ilerleme hızı) işaretlenen belli uzunluktaki mesafenin (en az 25 m) geçilme süresi belirlenerek hesaplanır. Sürenin belirlenmesinde en az üç tekrar yapılmalı ve ortalama gerçek çalışma hızı belirlenmelidir. Çalışma hızı saptanırken traktör tekerleklerindeki patinaj da belirlenmelidir. Pulluğu çeken traktörün tahrik tekerleklerinin patinajı belirlenip ortalama patinaj oransal (%) olarak verilmelidir.

Emniyet düzenleri ile ilgili bir durum rapor başvurusunda belirtilmişse, pulluk emniyet düzenleri de uygulamalı kontrol edilmelidir.

Pullukla yapılan tarla denemeleri sırasında ölçümle ilgili deneyler yapılırken pulluk yapı elemanlarında kırılma, eğilme, deformasyon vb olaylar gözle kontrol edilmelidir. Gerek yapısal gerekse işlevsel olarak kuşku duyulan bir durum varsa pulluk, bu durum belirgin bir şekilde ortaya çıkana kadar çalıştırılmalıdır.

3.4.1. İş Başarısı

Belirlenen gerçek iş genişliği ve gerçek ilerleme hızı dikkate alınarak pulluğun iş başarısı F=0,1*b*v*k eşitliği yardımıyla ha/h olarak belirtilir.

b= gerçek iş genişliği (cm)v=gerçek hız (km/h)K=birimsiz katsayı

İş başarısı hesaplanırken dönüş ve iş etkinliği katsayıları (k) hesaplamaya dâhil edilmelidir.

3.4.2. Güç Gereksinimi

Pulluk tarlada belirlenen 2 ayrı ilerleme hızında çalıştırılmalıdır. Bu çalışma sırasında çeki kuvveti ölçülmeli, pulluğun çeki gücü ihtiyacı ve özgül çeki direnci hesaplanmalıdır. Bu değerler bir çizelge şeklinde verilmelidir (Çizelge 1).

Çizelge 1. Çeki kuvveti ve güç gereksinimi değerleri.

Gerçek ilerleme hızı (km/h)Gerçek iş genişliği (m)Geröek iş derinliği(m)Çeki kuvveti gereksinimi (kN)

Çeki gücü gereksinimi (kW)

3.5. Değerlendirme

Pulluğun yapısal sağlamlığı, uç demiri sertliği, diğer teknik ölçülerle ilgili değerler, kullanma kolaylığı, çalışma emniyeti, çizide tutunması, çiziyi örtmesi, iş derinliğinin düzgünlüğü, iş genişliğinin korunması, anız ve bitki artıklarını kapatması gibi iş kalitesi kriterleri ve iş başarısı değerleri verilmelidir.

Pulluk belirtilen kriterlerden her birini kabul edilebilir sınırlar içerisinde sağlıyorsa, aletin amacına uygun olduğu sonucuna varılarak rapor düzenlenir.

Raporda ayrıca pulluk üzerinde gerekli güvenlik uyarı piktogramları varlığı ve yüksek basınçlı kauçuk hidrolik hortumlarının güvenlik gerekleri belirtilerek risk oluşturabilecek durumlar belirtilmelidir. Ayrıca pulluğun kullanım kılavuzu ve/veya yedek parça katalogunun kullanıcıya verilmesi gerektiği vurgulanmalıdır.


Deney raporunda aşağıdaki hususlar yer almalıdır:- Pulluğun rapor kapağına eklenmiş fotoğrafı,- Pulluğun markası, varsa modeli, tipi,- Üretici firma adı ve adresi,- Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi,- Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun tarihi

ve numarası,- Pulluğun yapısal özellikleri açısından öz tanıtımı (tipi, temel elemanları, özel bağlantı

Elemanları, varsa ayar ve emniyet sistemleri ve rengi vb.),- Pulluğun teknik özellikleri ve ölçüleri (çizelge halinde verilmelidir),- Deney yöntemi,- Deney sonuçları (yapısal sağlamlığı, uç demiri sertlik değerleri, iş kalitesi ve güç

gereksinimi gibi alt başlıklar halinde sonuçlar verilebilir),- Sonuç,- Deney kurulu.

8. KÜLTİVATÖR DENEY İLKELERİ

8.1. Kapsam

Bu deney ilkeleri; asma tip traktör kültivatörlerinin testini kapsamaktadır.


Asma tip traktör kültivatörlerinin, kullanım değerlerinin saptanması amacı ile gözlem yoluyla ilk kontrol yapıldıktan sonra, genel teknik özellikleri belirlenerek teknik ölçüleri alınır ve alet laboratuvar-tarla deneylerine tabi tutulur. Laboratuvar ve tarla deneylerinden sonra alet, sağlamlık ve dayanıklılık kontrolü için tekrar incelemeye alınır. Alete ait teknik özellikler ve ölçüler liste halinde verilir.

8.2.1. Tanıtma

Kültivatör genel olarak yapısal yönden tanıtılır. Bu tanıtımda çatı, ayak tipi ve uç demiri tipi ile bunların bağlantı şekli açıklanır. Ayrıca üç nokta asma sisteminde kategori belirtilir.

8.2.2. Teknik Özellikler ve Ölçüler

Genel uzunluk :Genel genişlik :Genel yükseklik :AğırlıkTeorik iş genişliği :

AyaklarSayısı :Tipi * :Kesiti :

Uç DemiriTipi :İş genişliği :Örtme payı :Kesme açısı :Göğüs (dalma) açısı :Kalınlığı :Sertliği :

ÇatıÇatı yüksekliği :Çatı genişliği :Üç nokta asma düzeninin kategorisi:

Ayrıca “yarı yaylı kültivatörlerde” yukarıda verilen teknik özellik ve ölçülere ilave olarak aşağıdaki ölçüler de alınmalıdır.

Helezon YaylarSayısı :Uzunluğu :Sarım çapı :Sarım sayısı :Tel çapı :


Kültivatörler laboratuvarda düz bir zemin üzerine yerleştirilerek, teknik ölçüler alınmalıdır. Kültivatör uç demirlerinin uçlarının yere değmesi koşulu gözetilerek aletin yere paralelliği kontrol edilmelidir. TS 2384‘de belirtildiği gibi, uç demirinin kültivatör ayağına bağlanmasında gömme perçin veya havşa başlı tırnaklı veya kare dipli civata kullanılıp kullanılmadığı, bağlantı için kullanılan perçinlerin TS 94’e ve havşa başlı civataların da TS 1023’e uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir. Alet üç nokta asma düzeninin TS 660’da verilen ölçülere uygunluğu kontrol edilmelidir.

*

Tarla çalışmalarına başlamadan önce stoktan alınan kültivatör uç demirinde malzeme sertlik ölçmeleri yapılmalıdır. Sertlik, uç demirinin sertleştirilmiş keskin kenarından 10..20 mm içerden ve her uç demirinin en az 4 noktasından TS 139’a uygun olarak ölçülür ve ortalaması alınır. Ölçülen sertlik değerlerinin, TS 2384’de belirtilen değerlerde olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Tarla çalışmalarından sonra kültivatör yapı elemanlarında kırılma, çatlama, eğilme, eksen kaçıklığı ve aşınma durumları gözle kontrol edilmelidir.


Tarla denemelerinin yürütüldüğü tarlanın toprak tipi ve konumu (oturmuş, anız ve bitki örtüsünün olup olmadığı) belirlenmelidir. Tarla denemeleri, kültivatör imalatçısı tarafından belirtilen en büyük iş derinliğinde ve kültivatör azami iş genişliğine ayarlanarak 5...7 km/h hızla çekilerek gerçekleştirilir.

Tarla denemelerinde kültivatörün kullanım ve ayar kolaylığının olup olmadığı, derinliğini muhafaza edip etmediği ayrıca toprağı parçalama ve kabartma gibi etkileri gözleme dayalı olarak saptanır.

Deneme tarlasının rutubetini saptamak amacıyla, denemelere başlamadan önce en az 3-4 yerden toprak örneği alınmalıdır. İş derinliği ve iş genişliğinin ölçülmesi için, 20 m lik bir deneme mesafesinde 5 değişik noktada iş derinliği ve iş genişliği ölçümleri yapılmalı ve değerlerinin ortalaması alınmalıdır.

Denemelerde gerçek ilerleme hızı, ölçü mesafeleri arasındaki zamanın ölçülmesi ve mesafeye bölünmesi ile bulunur.

Kültivatörle 2,5 ha alan sürülmelidir.


Belirlenen iş genişliği ve ilerleme hızı dikkate alınarak kültivatörün iş başarısı (ha/h) olarak belirtilir.


Kültivatör tarlada en az 2 ayrı ilerleme hızında çekilerek, çeki kuvveti gereksinimi ve bundan yararlanılarak çeki gücü gereksinimi ile özgül çeki direnci saptanmalıdır. Bu değerler bir çizelge şeklinde verilebilir (Çizelge 1).


Hız(km/h)

Ayak sayısı(adet)

İş derinliği(m)

Çeki kuvveti

gereksinimi(kN)

Çeki gücü gereksinimi

(kW)Özgül çeki direnci

(kN/ayak)

8.5. Değerlendirme

Deney kriterleri ve bu kriterlere ait sonuçlar “çok iyi, iyi, yeterli, yetersiz” şeklinde değerlendirilmelidir. Kültivatör yukarıda belirtilen kriterlerden her birini kabul edilebilir sınırlar içerisinde sağlıyorsa aletin amacına uygun olduğu sonucuna varılır.


Deney raporunda aşağıdaki bilgilere yer verilmelidir.

Kültivatörün rapor kapağında fotoğrafı, Kültivatörün markası, varsa modeli, tipi, Üretici firma adı ve adresi, Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi, Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun tarihi ve

no’su, Kültivatörün, yapısal özelliklerini açısından öz tanıtımı (tipi, kullanılan malzeme, bağlantı

elemanları, bağlantı şekli, ayar imkanları ve rengi vb.), Kültivatörün teknik özellikleri ve teknik ölçüleri (çizelge halinde verilmelidir), Deney yöntemi, Deney sonuçları (yapısal sağlamlığı, uç demiri sertlik değerleri, iş kalitesi ve güç

gereksinimi gibi alt başlıklar halinde sonuçlar verilebilir), Sonuç, Deney kurulu.

8.7. Deneylerde Kullanılacak Cihaz Ve Ekipmanlar

Su terazisi, şakül, gönye, şerit metre, çıtalar, kronometre , Mekanik, hidrolik veya elektronik çeki dinamometrelerinden biri ve uygun kayıt cihazı, Toprak örneği almada kullanılan standart kaplar, terazi, etüv, Malzeme sertliği ölçme cihazı, Deneme traktörü veya traktörleri.

4. KUYRUK MİLİNDEN HAREKET ALARAK ÇALIŞAN TOPRAK İŞLEME MAKİNALARI (TOPRAK FREZESİ VE ROTOTİLLER) DENEY İLKELERİ

4.1. Kapsam

Bu deney ilkeleri kuyruk milinden hareket alarak çalışan, gerek yatay düzlemde gerekse düşey düzlemde dönen organlara sahip toprak işleme makinalarını kapsamaktadır.


Kuyruk milinden hareket alarak çalışan makinaların kullanım değerlerinin saptanması amacı ile gözlem yoluyla ilk kontrol yapıldıktan sonra, genel teknik özellikleri ve ölçüleri alınır, ve alet laboratuvar-tarla deneylerine tabi tutulur. Laboratuvar ve tarla deneylerinden sonra alet sağlamlık ve dayanıklılık kontrolü için tekrar incelemeye alınır. Alete ait teknik özellikler ve ölçüler liste halinde verilir.

4.2.1. Tanıtma

Kuyruk milinden hareket alarak çalışan toprak frezesi veya rototiller, genel yapısı itibariyle tanıtılır. Bu tanıtmada işleyici organların düşey veya yatay rotora sahip olup olmadıkları açıklanır. Söz konusu rototiller ise arkada yer alan telli döner tırmık ve/veya öne yerleştirilen kültivatör veya çizel tipi ayakların tanıtılması eklenir. Ayrıca sağa kaçıklık (offset) varsa tanıtımda buna da yer verilir.

4.2.2. İşleyici Organlar

Düşey veya yatay rotora dizilmiş olan işleyici organlar yapısal ve işlevsel yönüyle açıklanır.

4.2.3. Hareket İletimi

Dişli kutusuyla ilgili olarak değişebilen dişli çarkların diş sayıları ve bunlar esas alınarak hesaplanan rotor devir sayıları verilir (540 veya 1000 1/min kuyruk mili devir sayısında).

Hareket iletimi ile ilgili olarak da kuyruk mili bağlantısı tanıtılır, emniyet düzeni olup olmadığı açıklanır. Dişli kutusundan rotora hareketin aktarılması anlatılır. Sistem hakkında kısa bilgi verilir.

4.2.4. Döner Tırmık

Döner tırmığın yapısal özellikleri belirtilir. Yükseklik ayar düzeninin olup olmadığı açıklanır.

4.2.5. Çizel

Çizel aletinin yapı şekli tanıtılır. Ayaklarının şekli ve bağlantı parçaları, ayar imkanları hakkında bilgi verilir.

4.2.6. Teknik Özellikler ve ÖlçülerGenel uzunluk :Genel genişlik :Genel yükseklik :Ağırlık :Teorik iş genişliği :İşleyici Organların Tanıtılması

Tipi :Parmak/Bıçak sayısı :Flanş sayısı :Flanş kalınlığı :Flanş çapı :Flanşlar arası mesafe :Parmak/Bıçak çalışma dairesi çapı :Parmak/Bıçak ölçüleri :Parmak/Bıçak sertliği :

RotorMil çapı :Uzunluğu :

Döner tırmıkİş genişliği :Çapı :Sıyırgı demiri sayısı :Ağırlık

ÇizelTipi :Ayak sayısı :Ayaklar arası mesafe :Uç demiri iş genişliği :

Alet üç nokta asma düzeninin kategorisi :


Tarla çalışmalarından önce makinanın yukarıda belirtilen teknik özellikleri ve ölçüleri saptanır. İşleyici organlar ayrıca laboratuvarda sertlik deneyine tabi tutulur. Ölçülen sertlik değerlerinin standartlara uygun olup olmadığı kontrol edilir.

Makinanın traktöre bağlama çatısının TS 660 da gösterilen standart ölçülere uygun olup olmadığı kontrol edilir.


Tarla denemelerinin yürütüldüğü tarlanın toprak tipi, konumu (oturmuş, anız ve bitki örtüsünün olup olmadığı) ve makinanın anızda veya tohum yatağı hazırlamada kullanıldığı ayrıca belirtilir. Tarla denemelerinde makinanın kullanım ve ayar kolaylığının olup olmadığı ve çalışma süresince iş derinliğini muhafaza edip etmediği, toprak parçalama etkinliği gözleme dayalı olarak saptanır.

Arkada yer alan döner tırmığın toprağa etkisi (toprağa bastırması, düzgün bir toprak yüzeyi bırakması) gözleme dayalı olarak raporda belirtilir. Rutubetli topraklarda toprağın döner tırmığa yapışma durumu ve sıyırıcıların görevini yerine getirip getirmediği ifade edilir.

4.4.1 İş BaşarısıBelirlenen iş genişliği ve ilerleme hızı dikkate alınarak makinanın teorik (kuramsal) iş

başarısı ha/h olarak belirtilir.

4.4.2 Güç Gereksinimi

Makinanın, traktör kuyruk mili gücü gereksinimi, traktör kuyruk mili ile mafsallı mil arasına takılan bir torkmetre yardımı ile döndürme momenti ve devir sayısı ölçülerek hesaplanır. Uygun çeki kuvveti ölçme aleti ile makinanın çeki direnci ölçülür ve ayrıca çalışılan ilerleme hızları dikkate alınarak çeki gücü gereksinimleri hesaplanır. Ölçülen ve hesaplanan değerler raporda belirtilir (Çizelge 1).

Çizelge 1. Çeki kuvveti ve güç gereksinimi değerleriHız

(km/h)İş

genişliği(m)

İş derinliği

(m)

Çeki kuvveti

(kN)


(kW)


Özgül güc (kW/m)

4.5. Değerlendirme

Makina yukarıda belirtilen kriterlerden herbirini kabul edilebilir sınırlar içerisinde sağlıyorsa makinanın amacına uygun olduğu yargısına varılır. Deney kriterleri ve bu kriterlere ait sonuçlar “çok iyi, iyi, yeterli, yetersiz” şeklinde değerlendirilmelidir.

Raporda ayrıca makinanın kullanım kılavuzu ve/veya yedek parça katoloğunun alıcıya verilmesi gerektiği vurgulanmalıdır.



- Makinanın rapor kapağına yapıştırılmış fotoğrafı,- Makinanın markası, varsa modeli, tipi,

- Üretici firma adı ve adresi,- Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi,- Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun

tarihi ve no’su,- Makinanın yapısal özellikleri açısından öz tanıtımı,- Makinanın teknik özellikleri ve ölçüleri (çizelge halinde verilmelidir),- Deney yöntemi,- Deney sonuçları (yapısal sağlamlığı, malzeme sertlik değerleri, iş kalitesi ve güç

gereksinimi gibi alt başlıklar halinde sonuçlar verilebilir),- Sonuç,- Tarımsal Mekanizasyon Araçları Deney İlkeleri ile ilgili madde,- Deney kurulu.

4.7. Deneylerde Kullanilacak Cihaz Ve Ekipmanlar

- Su terazisi, şakül, gönye, şerit metre, kronometre,- Mekanik, hidrolik veya elektronik çeki dinamometrelerinden biri ve uygun kayıt cihazı,- Traktör kuyruk miline takılabilen torkmetre ve uygun kayıt cihazı,- Toprak örneği almada kullanılan standart kaplar, terazi, etüv,- Malzeme sertliği ölçme cihazı,- Deneme traktörü veya traktörleri.

5. DİŞLİ TIRMIK DENEY İLKELERİ

5.1. Kapsam

Bu deney ilkeleri, traktör ile kullanılan dişli tırmıklarının testini kapsamaktadır.


Traktörle kullanılan dişli tırmıklarının, kullanım değerlerinin saptanması amacı ile gözlem yoluyla ilk kontrol yapıldıktan sonra, genel teknik özellikleri belirlenerek teknik ölçüleri alınır ve alet laboratuvar-tarla deneylerine tabi tutulur. Laboratuvar ve tarla deneylerinden sonra alet, sağlamlık ve dayanıklılık kontrolü için tekrar incelemeye alınır. Alete ait teknik özellikler ve ölçüler liste halinde verilir.

5.2.1 Tanıtma

Dişli tırmık genel olarak yapısal yönden tanıtılır. Bu tanıtımda tırmık çatısı, batarya çatısı diş tipi ve bunların bağlantı şekli açıklanır. Ayrıca üç nokta asma sisteminde kategori belirtilir.

5.2.2 Teknik Özellikler ve ÖlçülerYol Durumunda İş Durumunda

Genel uzunlukGenel genişlikGenel yükseklikAğırlıkTeorik iş genişliğiBatarya sayısı

Batarya GenişliğiUzunluğuİş genişliğiÇatı tipiDiş sayısı İki çizi arası mesafeKiriş boyuKiriş genişliğiKirişler arası mesafe

DişlerDiş tipi Diş kesitiDiş boyuDiş sertliğiAlet üç nokta asma düzeninin kategorisi


Dişli tırmıklar laboratuvarda düz bir zemin üzerine yerleştirilerek, teknik ölçüler alınmalıdır. Dişli tırmık, dişlerinin uçlarının yere değmesi koşulu gözetilerek aletin yere paralelliği kontrol edilmelidir. TS 6974 ‘de belirtildiği gibi, dişlerin batarya çatısına bağlantısı dönmeyi önleyecek yapıda olmalıdır. Dişler, tarlada ayrı ayrı çizi açacak ve açılan çiziler arası eşit olacak şekilde batarya çatısına dizilmelidir. Ayrıca asma tip alette üç nokta asma düzeninin TS 660’da verilen ölçülere uygunluğu kontrol edilmelidir.

Tarla çalışmalarına başlamadan önce stoktan alınan dişlerde malzeme sertlikleri en az 5 noktadan ölçülür ve ortalaması alınır. Ölçülen sertlik değerlerinin TS6974’de belirtilen değerlerde olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Dişli tırmığın kullanım güvenliğinin tespiti gibi genel kontroller yapılır. Tarla çalışmalarından sonra dişli tırmığın çatısında, batarya bağlantılarında ve tırmık

dişlerinde kırılma, çatlama, eğilme, eksen kaçıklığı ve aşınma durumları gözlem yoluyla kontrol edilmelidir.


Tarla denemelerinin yürütüldüğü tarlanın toprak tipi ve konumu (sıkı, oturmuş, anız ve bitki örtüsünün olup olmadığı) belirlenmelidir. Tarla denemeleri, dişli tırmık imalatçısı tarafından belirtilen en büyük iş derinliğinde ve dişli tırmık azami iş genişliğine ayarlanarak 5..8 km/h hızla çekilerek gerçekleştirilir.

Tarla denemelerinde dişli tırmığın kullanım ve ayar kolaylığının olup olmadığı, derinliğini muhafaza edip etmediği ayrıca toprağı parçalama ve karıştırma gibi etkileri gözleme dayalı olarak saptanır.

Deneme tarlasının rutubetini saptamak amacıyla, denemelere başlamadan önce en az 3-4 yerden toprak örneği alınmalıdır. İş derinliği ve iş genişliğinin saptanması için, 20 m lik bir deneme mesafesinde 10 değişik noktada ölçümler yapılmalı ve değerlerinin ortalaması alınmalıdır. Ayrıca maksimum iş derinliği ölçülmelidir.

Denemelerde gerçek ilerleme hızı, ölçü mesafeleri arasındaki zamanın kronometre yardımıyla ölçülmesi ve mesafeye bölünmesi ile bulunur. Çalışma sırasında traktör tekerleklerinde oluşan patinaj değeri % olarak verilmelidir.

Dişli tırmığın tarla denemeleri sırasında yapı elemanlarında kırılma, eğilme, deformasyon vb olaylar gözle kontrol edilmelidir. Gerek yapısal gerekse işlevsel olarak kuşku

duyulan bir durum varsa dişli tırmık, bu durum belirgin bir şekilde ortaya çıkana kadar çalıştırılmalıdır.


Belirlenen iş genişliği ve ilerleme hızı dikkate alınarak dişli tırmığın teorik (kuramsal) iş başarısı ha/h olarak belirtilir.

5.4.2 Güç Gereksinimi

Dişli tırmık tarlada en az 2 farklı ilerleme hızında çekilerek, çeki kuvveti gereksinimi ve bundan yararlanılarak çeki gücü gereksinimi ve özgül çeki direnci saptanmalıdır. Bu değerler bir çizelge şeklinde verilebilir (Çizelge 1).

Çizelge 1. Çeki kuvveti ve güç gereksinimi değerleri.Hız

(km/h)İş

genişliği(m)

İş derinliği(m)

Çeki kuvveti gereksinimi

(kN)


(kW)

Özgül çeki direnci(kN/m)

5.5. Değerlendirme

Dişli tırmık yukarıda belirtilen kriterlerden her birini kabul edilebilir sınırlar içerisinde sağlıyorsa aletin amacına uygun olduğu yargısına varılır. Raporda ayrıca dişli tırmığın kullanım kılavuzu ve/veya yedek parça katoloğunun alıcıya verilmesi gerektiği vurgulanmalıdır.



Dişli tırmığın rapor kapağına yapıştırılmış fotoğrafı, Dişli tırmığın markası, varsa modeli, tipi, Üretici firma adı ve adresi, Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi, Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun

tarihi ve no’su, Dişli tırmığın yapısal özellikleri açısından öz tanıtımı (tipi, kullanılan malzeme,

bağlantı elemanları ayar imkanları ve rengi vb.), Dişli tırmığın teknik özellikleri ve teknik ölçüleri (çizelge halinde verilmelidir), Deney yöntemi, Deney sonuçları (yapısal sağlamlığı, tırmık dişi sertlik değerleri, iş kalitesi ve güç

gereksinimi gibi alt başlıklar halinde sonuçlar verilebilir), Sonuç, Deney kurulu.

DİSKLİ TIRMIKLAR (DİSKAROLAR) DENEY İLKELERİ

Kapsam

Bu deney ilkeleri, mil üzerine düşey olarak dizilmiş disklerden oluşan bataryaların ilerleme yönünde dönerek toprak işleme etkisi yarattığı diskli tırmıkları içerir.

Deney İlkeleri

Diskli tırmıkların yapısal özelliklerini ve kullanım değerini saptamak amacı ile gözlem yoluyla ilk kontrol yapıldıktan sonra, genel teknik özellikleri ve ölçüleri belirlenir; laboratuar ve tarla denemelerine tabi tutulur. Laboratuar ve tarla deneylerinden sonra alet, sağlamlık ve dayanıklılık kontrolü için tekrar incelemeye alınır. Alete ait teknik özellikler ve ölçüler liste halinde verilir.

Tanıtma

Diskli tırmık genel olarak yapısal yönden tanıtılır. Diskli tırmıkların bağlantı şekli, disk ve batarya sayısı, bataryaların diziliş biçimi, simetri ve eksenden kaçıklık durumu belirtilir.

Teknik Özellikler ve ÖlçülerGenel uzunluk :Genel genişlik :Genel yükseklik :Ağırlık :Teorik iş genişliği (Ön sıra) :Teorik iş genişliği (Arka sıra) :Yön açısı sınırları (ön sıra) :Yön açısı sınırları (Arka sıra) :Batarya sayısı :Batarya mili kesiti ve boyutları :Her bataryadaki disk sayısı :Diskler arası mesafe :Disk çapı :Disk derinliği :Disk kalınlığı :Disk deliği şekli ve boyutları :Disk sertliği :Alet üç nokta asma düzeninin kategorisi :

Çatı

Diskli tırmık tipine göre üç nokta asma sistemi veya çeki oku özellikleri, ana şasi, ön ve arka batarya çatıları, bataryaların ana şasiye bağlanma şekli, sıyırıcıların konumu, kullanılan yarı mamul boyutları da belirtilerek tanıtılır. Ek ağırlık koyma düzeni olup olmadığı belirtilir.

Bataryalar

Bataryalardaki disk sayısı, diskler arasındaki mesafelerin birbirine eşit olup olmadığı, ara makaralar ve disklere basan yüzeylerin özelliği, batarya mili, batarya milinin yataklanması, yatak özellikleri, batarya sıkıştırma elemanları tanımlanır.

Diskler

"Teknik Özellikler ve Ölçüler" başlığı altında verilen boyutlar dışında disklerin kenar biçimi (düz/çentikli), kenar bileme durumu incelenir. Sertleştirme bölgesi ve ısıl işlemlerden doğabilecek yapraklanma, çarpılma gibi durumlar saptanır.

Laboratuvar Deneyleri

Tarla denemelerinden önce aletin "Teknik özellikler ve Ölçüler" bölümünde belirtilen teknik ölçüleri saptanır; "Çatı", "Bataryalar", "Diskler" paragraflarındaki tanıtım ve incelemeler yapılır. Konuyla ilgili TS 368, TS 660, TS 5295, TS 5296 (ve yayımlanabilecek diğer Türk Standartları) ile ilişkilendirilmesi sağlanmalıdır.

Yatak, ara makara, batarya mili ve disk kontrollerinde stoktan rastgele seçilmiş örnekler kullanılır. Tarla deneyleri bittikten sonra da aletten sökülen parçalarda ikinci kontrol yapılır. Diskli tırmıkların sınıflarına göre yol/iş konumlarına getirilmesi, ayarlama sınırları ve ayar kolaylığı belirtilir ve taşınmanın nasıl yapılacağı üzerinde durulur.

Tarla Deneyleri

Tarla denemelerinin yürütüldüğü tarlanın toprak tipi ve durumu tanımlanır, diskli tırmıklardan beklenen işlevin yerine getirilip getirilmediği izlenir. Çalışma sırasında kullanım kolaylığı, ayar değiştirme olanağı, istenen iş derinliğinde kalabilme özelliği, iş derinliği/ağırlık veya bastırma uygunluğu, kesekleri parçalama, yüzey düzleme ve tekdüze işleme yeteneği, sıyırıcıların ne derecede görev yaptığı değerlendirilir.

Deneme tarlasının rutubetini saptamak amacıyla, denemelere başlamadan önce en az 3-4 yerden toprak örneği alınmalıdır. Ayrıca maksimum iş derinliği belirlenmelidir.

Denemelerde gerçek ilerleme hızı, ölçü mesafeleri arasındaki zamanın kronometre yardımıyla ölçülmesi ve mesafeye bölünmesi ile bulunur. Çalışma sırasındaki traktör tekerleklerindeki patinaj değeri % olarak verilmelidir.

Diskli tırmıkta en az 1,5 ha alan sürülmelidir

İş Başarısı

Belirlenen iş genişliği ve ilerleme hızı dikkate alınarak diskli tırmığın kuramsal iş başarısı ha/h olarak belirtilir.

Güç Gereksinimi

Diskli tırmık tarlada en az 2 farklı ilerleme hızında çekilerek, çeki kuvveti ve bundan yararlanılarak çeki kuvveti, çeki gücü ve özgül çeki gereksinimi saptanmalıdır. Bu değerler bir çizelge şeklinde verilebilir (Çizelge 1).


Hız(km/h)

İş genişliği(mm)

İş derinliği(mm)

Çeki kuvveti(kN)

Çeki gücü(kW)

Özgül çeki kuvveti (kN/m)

Değerlendirme

Diskli tırmıklar yukarıda belirtilen kriterlerden her birini kabul edilebilir sınırlar içerisinde sağlıyorsa, aletin amacına uygun olduğu yargısına varılır. Deney kriterleri ve bu kriterlere ait sonuçlar "UYGUN" veya "UYGUN DEĞİL" şeklinde değerlendirilmelidir. Raporda ayrıca aletin kullanım kılavuzu ve/veya yedek parça katoloğunun alıcıya verilmesi ve kazadan koruyucu emniyet önlemlerinin de belirtilmesi gerektiği vurgulanmalıdır.

Deney Raporunun Düzenlenmesi

•Diskli tırmığın rapor kapağına yapıştırılmış fotoğrafı,•Aletin markası, tipi, varsa modeli,•Üretici firma adı ve adresi,•Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi,• Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun tarihi ve no'su,•Diskli tırmığın yapısal özellikleri açısından öz tanıtımı (tipi, kullanılan malzeme, bağlantı elemanları ayar imkanları ve rengi vb.),•Diskli tırmığın teknik özellikleri ve ölçüleri (çizelge halinde verilmelidir),•Deney yöntemi,•Deney sonuçları (yapısal sağlamlığı, uç demiri sertlik değerleri, iş kalitesi ve güç gereksinimi gibi alt başlıklar halinde sonuçlar verilebilir),•Sonuç,•Tarımsal Mekanizasyon Araçları Deney İlkeleri ile ilgili madde,•Deney kurulu.

Deneylerde Kullanılacak Cihaz Ve Ekipmanlar

•Su terazisi, şakul, gönye, şerit metre, kumpas, kronometre, yalpa ve eksantriklik ölçme düzeni,•Mekanik, hidrolik veya elektronik çeki dinamometrelerinden biri ve uygun kayıt cihazı,•Toprak örneği almada kullanılan standart kaplar, terazi, etüv •Malzeme sertliği ölçme cihazı,• Deneme traktörü veya traktörleri.

1. DİSKLİ PULLUK DENEY İLKELERİ

1.1. Kapsam

Bu deney ilkeleri, asma tip diskli traktör pulluklarını kapsamaktadır.


Diskli traktör pullukları, kullanım değerlerinin saptanması amacı ile gözle ilk control yapıldıktan sonra, genel teknik ölçüleri alınır ve laboratuvar deneylerine tabi tutulur. Alete ait teknik ölçüler ve özellikler liste halinde verilir. Tarla deneylerinden sonra pulluk sağlamlık ve dayanıklılık kontrolü için tekrar incelemeye alınır.

1.2.1 Tanıtma

Diskli pulluk genel olarak yapısal yönden tanıtılır. Disk ve yataklandırma özellikleri, organları ve bunların bağlantı şekli ile çatı ve çapraz mil konumu belirtilir.

Pulluk üzerinde, eğer mevcutsa diğer ek parçalar tanıtılır ve gerekli teknik bilgiler verilir.

Raporda diskin boyutlarını gösteren şematik bir resme yer verilir.

1.2.2 Teknik Özellikler ve Ölçüler

Genel uzunluk :Genel genişlik :

Genel yükseklik :Ağırlık :Çatı yüksekliği :Teorik iş genişliği :Maksimum iş derinliği :Gövdeler 1.Gövde 2.Gövde 3.Gövde İş genişliği :Disk yön açısı değişimi (min.- mak.) :Disk durum açısı değişimi (min.- mak.) :Diskler arası uzaklık

1. ile 2. arası :2. ile 3. arası :

(gövde sayısına göre devam edilir)Diskler

Disk çapı :Kalınlığı :İç bükeylik yarıçapı :Malzeme sertliği :Üç-nokta askı düzeninin kategorisi :Rulman Öçüleri :Sıyırıcı durumu :


Diskli pullukların laboratuvarda düz bir zemin üzerinde teknik ölçüleri alınmalıdır. Disklerin yere değmesi koşulu gözetilerek yere paralelliği kontrol edilmelidir. Diskler üzerindeki sıyırıcıların diskin üzerindeki konumu ve yüksekliği ayarlanıp ayarlanmadığı kontrol edilmelidir. Her gövdedeki diskin yön ve durum açılar minimum ve maksimum değerlerine ayrı ayrı ayarlanarak ölçülmelidir.

Ekipman üç-nokta askı düzeninin TS 660‘da verilen ölçülere uygunluğuna bakılmalıdır.

Tarla çalışmalarına başlamadan önce stoktan alınan (veya pulluktan sökülen) disk ve sıyırıcının malzeme sertlikleri en az 5 noktadan TS EN 6506-1’e uygun olarak ölçülmelidir. Kullanılan rulmanlar kontrol edilmelidir.

Tarla çalışmalarından sonra pulluk laboratuvara tekrar alınarak; diskler arası mesafe yeniden ölçülmeli ve yapı elemanlarında kırılma, eğilme, deformasyon ve aşınma olup olmadığı kontrol edilmelidir.


Denemelerin yürütüldüğü tarlanın toprak çeşidi (killi, tınlı, kumlu vb.) ve konumu (sıkı, oturmuş, anız ve bitki örtüsünün olup olmadığı) belirtilmelidir. Çalışma alanındaki toprağın nemini saptamak amacıyla, denemelere başlamadan önce en az 3 yerden ölçüm yapılmalıdır.

İlk çiziden sonra, pulluk ayarları yapılarak pulluğun düzgün bir şekilde çalışması sağlanmalı ve çizi üzerinde tarlanın durumuna göre en az 20 m olmak üzere 2-4 ölçü mesafesiişaretlenmelidir. İşaretlenen bu ölçü mesafelerinde gerçek ilerleme hızı, çeki kuvveti, tekerlekpatinajı ölçümleri yapılmalıdır. Bu mesafelerde 5 değişik noktada iş derinliği ölçülmeli ve değerlerin ortalaması alınmalıdır. Ayrıca maksimum iş derinliği ölçülmelidir.

Tarla denemelerinde pulluğun kullanım ve ayar kolaylığının olup olmadığı, derinliğinimuhafaza edip etmediği ayrıca, toprağı devirme, parçalama ve kabartma gibi etkileri gözleme

dayalı olarak saptanmalıdır. Devrilen toprak şeridinin bir önceki çiziyi kapatıp kapatmadığı, işlem sonrası durumu belirtilmelidir.

Diskli pullukla en az 2 (ha) alan sürülmelidir.


Belirlenen iş genişliği ve ilerleme hızları dikkate alınarak pulluğun teorik iş başarısı (ha/h) olarak belirtilmelidir.


Diskli pulluk tarlada en az 2 farklı ilerleme hızında çekilerek, çeki kuvveti ve bundan yararlanılarak çeki gücü ve özgül güç gereksinimi saptanmalıdır. Bu değerler bir çizelge şeklinde verilmelidir (Çizelge 1.).

Çizelge 1. Çeki Kuvveti ve Güç Gereksinimi DeğerleriÇalışma hızı (km/h)İş genişliği (m)İş derinliği (m)Tekerlek patinajı (%)Çeki kuvveti (kN)Çeki gücü gereksinimi (kW)Özgül çeki direnci (N/dm2)Özgül çeki gücü (kW/m)

1.5. Değerlendirme

Pulluğun; Yapısal Sağlamlığı, Disk Sertliği, Kullanma Kolaylığı ve Çalışma Emniyeti, İş Kalitesi ve İş Başarısı gibi başlıklar altında değerlendirme sonuçları verilebilir. Deney kriterleri ve bu kriterlere ait sonuçlar “çok iyi, iyi, yeterli, yetersiz” şeklinde değerlendirilmelidir.

Pulluk belirtilen kriterlerden her birini kabul edilebilir sınırlar içerisinde sağlıyorsa aletin amacına uygun olduğu sonucuna varılır.


Deney raporunda aşağıdaki bilgilere yer verilmelidir;

- Rapor kapağında pulluğun bir fotoğrafı- Pulluğun markası, varsa modeli, tipi- Üretici firma adı ve adresi- Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi- Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun

tarihi ve no’ su- Pulluğun yapısal özellikleri açısından öz tanıtımı (tipi, kullanılan malzeme, bağlantı

elemanları ayar imkanları ve rengi vb.)- Pulluğu teknik özellikleri ve ölçüleri (çizelge halinde verilmelidir)- Deney yöntemi- Deney sonuçları (yapısal sağlamlığı, uç demiri sertlik değerleri, iş kalitesi ve güç

gereksinimi gibi alt başlıklar halinde sonuçlar verilebilir)- Sonuç- Deney kurulu

1.7. Deneylerde Kullanilacak Cihaz Ve Ekipmanlar

- Su terazisi, şakül, gönye, şerit metre, kumpas, kronometre- Mekanik, hidrolik veya elektronik çeki dinamometrelerinden biri ve uygun kayıt

cihazı- Toprak örneği almada kullanılan standart kaplar, terazi, etüv veya nem ölçerler- Malzeme sertliği ölçme cihazı- Deneme traktörü veya traktörleri

MOTORLU ÇAPA MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

Motorlu çapa makinalarının gözle kontrolünde aşağıdaki özellikleri ara;

- Makinanın yüzeyleri düzgün olmalı, üzerinde çapak, çukur, çizik vb. kusurlar bulunmamalı ve bütün parçaları paslanmaya karşı uygun şekilde boyanmış olmalıdır.

- Motorlu çapa makinalarının lastikleri ve bıçakları kolayca söküp takmaya uygun olmalı.

- Motorlu çapa üzerindeki vites kademeleri makine üzerinde işaretlenmiş ve kolayca okunabilecek şekilde dizayn edilmiş olmalıdır.

- Uygun olmayan fakat giderilebilir olumsuzlukları imalatçı ile görüşerek düzeltilmesini sağla.

- Ön kontrol sırasında tespit edilen uygunsuzlukların giderilmesi için imalatçı ile görüşülerek bir süre belirlenir, Eğer bu süre içerisinde uygunsuzluklar giderilmezse deneylere başlanmaz ve makinaya ait dosya deney kurulunda değerlendirilir.

3.2. Deneye Hazırlık

- Makinanın genel, gerekiyorsa detay görünüşlerini çiz/çizdir.- Makinanın fotoğrafını çek/çektir.- Makinenin motorunun katalog değerlerini tespit et- Makinenin freze bıçak grubu ve freze bıçağının teknik resimlerini çizdir.

3.3.1. Laboratuvar Deneyleri

- Boyutsal ölçümler yapılır.- Freze bıçaklarının sertlik ölçümleri(45-52 HRC olmalıdır) yapılır.- Freze bıçaklarının kesici kenar açılarını ölçülür. (25-40 olmalıdır).- Makinenin freze bıçak grubu, freze bıçağı ve derinlik lamasının ölçüleri alınır.- Taşıyıcı tekerleğin ölçüleri tespit edilir.- Motorlu çapayı askıya alarak, her vites kademesi için tam hızda freze mili devri

(varsa) yol kuyruk mili ile motor kuyruk mili devirlerini tespit edilir.- Freze mili devri/Motor kuyruk mili= formülünden transmisyon oranı nı % olarak

hesaplanır.- Daha önce alınan "bıçağın çizdiği dairenin çapı" nı "D" olarak kabul edip, "πDn/60"

formülünden "Freze Bıçağı Çevre Hızı" ' nı m/s cinsinden hesaplanır.- "Lastik Anma Çapı"' nı D kabul ederek "πDn/60" formülünden lastik takılı iken

makinenin çevre hızını hesapla, çıkan değeri 3.6 ile çarparak "km/h" olarak makinenin tam gazda teorik ilerleme hızını hesaplanır.

- Toprak nemi tespit edilir.

3.3.2. Tarla Deneyleri

- Belirlenmiş düz bir alanda, orta toprak sertliğinde, derinlik ayar laması uygun kademede iken, uygun olan viteste makine çalıştırılır.

- ilerleme hızı, iş derinliği, iş genişliği tespit edilir.- Yakıt tüketimini l/h cinsinden tespit edilir.- Makinanın iş başarısı belirlenir.- Makinenin kulak seviyesinde gürültü değeri rölanti ve iş durumu için tespit et.

Motorlu Çapa Makinası’ nın ;

Markası : Modeli : Yapım Yılı ve Seri No : Yapımcı Kuruluş : Deney İçin Başvuran Kuruluş : Deneyi Yapan Kuruluş : Deneyin Yapıldığı Yer : Deney Süresi : Rapor No :

İ Ç İ N D E K İ L E R

1. Deney Raporu Özeti

2. Tanıtım Ve Teknik Özellikler

2.1. Genel Ölçüler

2.2. Çalışma Prensibi ve Hareket İletimi

2.3. Dümenleme Kolları

2.4. Motor

2.5. Dişli Kutusu

2.6. Freze Bıçak Grubu

2.7 Derinlik Ayar Laması

2.8. Taşıyıcı Tekerlek

3. Deney Yöntemi

4. Deney Şartları Ve Sonuçları

4.1. Motor Gücünün Uygunluğu

4.2. Kayış-Kasnak Tertibatında Hız Aktarımı

4.3. Toprak İşleyici Organların Sertlikleri

4.4. Yapısal Sağlamlık

4.5. Uygulama Deneyleri

5. Deney Süresince Yaptırılan Düzeltmeler

6. Öneriler

7. Sonuç


2. Tanıtım Ve Teknik Özellikler(Belirtilmeyen ölçü birimleri mm olup, makinanin yatay konumunda alınmıştır.)

2.1. Genel Ölçüler (Şekil-1)

Uzunluk (la) :Genişlik (lb) : Yükseklik (lc) : Min

MaxAğırlık (Yakıt Deposu Dolu) (kg) : Teorik İş Genişliği (B) : Koruyucu Boya Rengi :

Şekil 1.Genel ölçüler

2.2. Çalışma Prensibi ve Hareket İletimi

2.3. Dümenleme Kolları

2.4. Motor

(Motorla ilgili özellikler etiket ve katalog değerleridir.)

Markası : Modeli : Motor Tipi :

Silindir Adedi ve Konumu : Silindir Hacmi (cm3) : Gücü (BG) : İlk Hareket : Devir Sayısı (1/min) : Yakıt Cinsi : Yakıt Deposu Hacmi (l) : Soğutma Şekli : Hava Filtresi :

2.5. Dişli Kutusu

Motor Kuyruk Milinin;

Yeri : Tipi : Kama Sayısı : Mil Çapı : Dönme Yönü :

Yol Kuyruk Milinin;

Yeri : Tipi : Kama Sayısı : Mil Çapı : Dönme Yönü :

2.6. Freze Bıçak Grubu

Şekil 2. Freze bıçak grubu

Freze Bıçağının ; (Şekil 3)

Konstrüktif İş Genişliği ( c ) : Bıçağın Çizdiği Dairenin Çapı ( R ) : Lama Genişliği ( a ) : Lama Uzunluğu ( l ) : Lama Kalınlığı ( b ) : Toprağa Giriş Açısı ( ) : Bileme Açısı ( ) : Ağırlık (kg) :

Şekil 3. Freze bıçağı

2.7. Derinlik Ayar Laması

2.8. Taşıyıcı Tekerlekler

Lastik Tekerlek Anma Ölçüsü : Etken Statik Lastik Yarı Çapı : Lastik Anma Basıncı (kg/cm2) : İz Genişliği :

3. Deney Yöntemi

4. Deney Şartları Ve Sonuçları

4.1. Motor Gücünün Uygunluğu

4.2. Kayış-Kasnak Tertibatında Hız Aktarımı

Vites Konumu

Transmisyon

Oranı(%)

Yol KuyrukMili Devri

(1/min)

Motor Kuyruk

Mili Devri(1/min)

Freze Mili

Devri(1/min)

Freze Bıçağı Çevre Hızı(m/s)

Teorik İlerleme

Hızı* (Tam Gazda) (km/h)

1 2 3

Geri*Teorik ilerleme hızı, makine ile birlikte verilen lastikler takılı iken hesaplanmıştır

4.3. Toprak İşleyici Organların Sertlikleri

4.4. Yapısal Sağlamlık


Seçilen Vites Kademesi : Toprak Sınıfı : Toprak Rutubeti (%) : Arazi Eğimi : Derinlik ayar laması :İlerleme Hızı (Ort.) (km/h) : İş Genişliği (Ort.) (cm) : İş Derinliği (Ort.) (cm) : Zamandan Faydalanma Katsayısı (%) : İş Başarısı (ha/h) :

5. Deney Süresince Yaptırılan Düzeltmeler

6. Öneriler

7. Sonuç

NOT: 1) Deneyi yapılan motorlu çapa makinasının serisinden herhangi bir numune istendiğinde tekrar deneye tabi tutulup öneriler de dikkate alınarak eskisine uygunluğu kontrol edilebilir. Uygun olmadığı belirlenirse önceden verilmiş olan deney raporu geçersiz sayılmak üzere ilgililere bildirilir. 2) Bu deney raporu sadece bu numune için geçerlidir. 3) Bu deney raporu tümü dışında TAMTEST’in yazılı izni olmadan kısmen çoğaltılamaz. 4) Bu deney raporu kredili satışa esas olup makine emniyet yönetmeliği (2006/42/AT) kapsamında değildir.

5) Deney Raporu 5 yıl süreyle geçerlidir (………. – ………….).

DENEY KURULU

……………………….. ………………………… Ziraat Mühendisi Ziraat Mühendisi

…………………….Bölüm Şefi

………………………………..Deney Kurulu Başkanı

Bu deney raporu (10) sayfa olarak tanzim ve imza edilmiştir.

…………………………Müdür Yardımcısı

Yukarıdaki imzaların deney kurulu üyelerine ait olduğu onaylanır.

………………………….

……………………………..MÜDÜR

DİPKAZAN DENEY İLKELERİ

1. Kapsam

Bu deney ilkeleri, asılır tip dipkazanların testini kapsamaktadır.

2. Deney İlkeleri

Asılır tip dipkazanların kullanım değerlerinin saptanması amacı ile gözlem yoluyla ilk kontrolleri yapılır. Daha sonra, genel teknik özellikleri belirlenerek teknik ölçüleri alınır ve alet hem laboratuar, hem de tarla deneylerine tabi tutulur. Laboratuar ve tarla deneylerinden sonra, sağlamlık ve dayanıklılık kontrolü için tekrar incelemeye alınır. Alete ait teknik özellikler ve ölçüler liste halinde verilir.

2.1. Tanıtma

Dipkazanlar genel olarak yapısal yönden tanıtılır. Bu tanıtımda, çatı özellikleri, ayak ve uç demiri tipi ile bunların bağlantı şekilleri açıklanır. Ayrıca üç nokta askı sistemi kategorisi belirtilir.

Teknik Özellikler ve ÖlçülerToplam uzunluk (mm) :Toplam genişlik (mm) :Toplam yükseklik (mm) :Toplam ağırlık (kg) :

AyaklarAyak sayısı (adet) :Ayak tipi :Ayaklar arası mesafe :Ayakların çatıya diziliş şekli :Ayakların çatıya bağlantı açısı :Ayak etki genişliği :Örtme payı (varsa) (mm) :Ayak malzeme kalınlığı (mm) :Ayak kesici kenar açısı :Ayak kesici kenar genişliği :Ayak kesici kenar sertliği :Drenaj topuzu çapı :Drenaj topuzu ağırlığı :Topuz zincir uzunluğu (mm) : İş derinliği (mm) :

Uç demiri

Uç demiri tipi :Uç demiri genişliği (mm) :Uç demiri ağırlığı (kg) :Uç demiri bileme açısı (0) :Uç demiri göğüs (dalma) açısı (0) :Uç demiri payanda bağlantı özelliği :Alt kavrama payı (mm) :Malzeme kalınlığı (mm) :Uç demiri sertliği (HRC) :

ÇatıÜç nokta askı düzeni kategorisi :Emniyet tertibatı tipi :Derinlik ayar tertibatı :Destek ayakları :

Titreşim ünitesiTitreşim uygulama yeri :Titreşim tipi :Titreşim ünitesi iletim oranı :Titreşim doğrultusu :Titreşim frekansı (Hz) :Titreşim genliği (mm) :Şaft koruyucusu :

3. Laboratuvar Deneyleri

Dipkazan laboratuarda düz bir zemin üzerine yerleştirilerek, teknik ölçüleri alınır. Uç demiri ucunun yere değmesi koşulu gözetilerek aletin yere paralelliği kontrol edilir. TS 2384‘te belirtildiği gibi, uç demirinin dipkazan ayağına bağlanmasında gömme perçin veya havşa başlı tırnaklı veya kare dipli civata kullanılıp kullanılmadığı, bağlantı için kullanılan perçinlerin TS 94’e ve havşa başlı civataların da TS 1023’e uygun olup olmadığı kontrol edilir. Alet üç nokta asma düzeninin TS 660’da verilen ölçülere uygunluğu kontrol edilir. Bunlarla birlikte; uç demirinin TS 1137, payandanın TS 2162 ve TS 4034, çatının TS 2162, ayağın TS 2162 ve derinlik ayar düzeninin TS 526 ve TS 3650’ de belirtilen özelliklere uygunluğu araştırılır.

Tarla çalışmalarına başlamadan önce, stoktan alınan dipkazan ayak ve uç demirinde malzeme sertlik ölçmeleri yapılır. Sertlik, uç demirinin sertleştirilmiş keskin kenarından 10 - 20 mm içerden ve her uç demirinin en az 4 noktasından TS 139’a uygun olarak ölçülür ve ortalaması alınır. Ölçülen sertlik değerlerinin, TS 2384’de belirtilen değerlerde olup olmadığı kontrol edilir.

Dipkazanın ayak ve üç demiri yüzeylerinin düzgün ve pürüzsüz olup olmadığı ve bütün parçalarının paslanmaya karşı uygun şekilde boyalı olup olmadığı kontrol edilir. Çatının, çalışma esnasında üzerine gelecek yükleri taşıyabilecek sağlamlıkta olup olmadığı, ihtiyaç duyduğu çeki gücüne uygun askı tertibatına sahip olup olmadığı kontrol edilir. Eğer dipkazan tek ayaklı ise ayağın aletin tam ortasına, birden fazla ayağa sahip ise ayakların simetrik olarak yerleştirilip yerleştirilmediği incelenir. Derinlik ayar tertibatının dipkazanın istenilen derinlikte çalışmasını sağlayacak biçimde kolayca ayarlanabilir yapıya sahip olup olmadığı incelenip emniyet tertibatının katalogda belirtilen değerlerde açılıp açılmadığı kontrol edilir.

4. Tarla Deneyleri

Tarla denemeleri, her bir dipkazan ayağı için taban taşı oluşmuş en az bir dekarlık alanda yürütülür. Dipkazan, deneme alanının hem enine ve hem de boyuna olmak üzere, katalogda belirtilen en büyük çalışma derinliğinde denemeye tabi tutulur.

Tarla denemelerinde dipkazanın kullanım ve ayar kolaylığının olup olmadığı, derinliğini muhafaza edip etmediği, ayrıca toprağı kabartma etkileri gözleme dayalı olarak saptanır.

Deneme tarlasının nem içeriğini saptamak amacıyla, denemelere başlamadan önce en az 3-4 yerden toprak örnekleri alınır. Dipkazan maksimum işleme derinliği esas alınarak, penetrasyon direnci ölçümleri derinliğe bağlı olarak yapılır. İşlemeden sonra dipkazan iş derinliği ve iş genişliğinin ölçülmesi için, 20 m’lik bir deneme mesafesinde 5 değişik noktada iş derinliği ve iş genişliği ölçümleri yapılır ve ölçüm değerlerinin ortalaması alınır.

4.1. İş Başarısı ve Yakıt Tüketimi

Belirlenen iş genişliği ve ilerleme hızı dikkate alınarak, dipkazanın iş başarısı (ha/h) ve yakıt tüketimi (l/ha) belirlenir.

4.2. Güç Gereksinimi

Dipkazan tarlada en az iki ayrı ilerleme hızında çekilerek, çeki kuvveti ve bundan yararlanılarak çeki gücü gereksinimi ile özgül çeki direnci değerleri saptanır. Bu değerler bir çizelge şeklinde verilebilir (Çizelge 1).

Çizelge 1. Çeki kuvveti ve güç gereksinimi değerleriAyak sayısı(adet)

İlerleme hızı

(km/h)

İş genişliği

(m)

Çeki kuvveti

(kN)

Çeki gücü (kW)

Özgül çeki kuvveti

(kN/ayak)

Özgül çeki gücü

(kW/ayak)

5. Değerlendirme

Deney kriterleri ve bu kriterlere ait sonuçlar “çok iyi, iyi, yeterli, yetersiz” şeklinde değerlendirilmelidir. Dipkazan, yukarıda belirtilen kriterlerden her birini kabul edilebilir sınırlar içerisinde sağlıyorsa aletin amacına uygun olduğu sonucuna varılır.

6. Deney Raporunun Düzenlenmesi

Deney raporunda aşağıdaki bilgilere yer verilmelidir.- Dipkazanın rapor kapağında fotoğrafı,- Dipkazanın markası, varsa modeli, tipi,- Üretici firma adı ve adresi,- Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi,- Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun

tarihi ve no’su,- Dipkazanın, yapısal özellikleri açısından öz tanıtımı (tipi, kullanılan malzeme,

bağlantı elemanları, bağlantı şekli, ayar olanakları ve rengi vb.),- Dipkazanın teknik özellikleri ve teknik ölçüleri (çizelge halinde verilmelidir),- Deney yöntemi,- Deney sonuçları (yapısal sağlamlığı, ayak ve uç demiri sertlik değerleri, iş kalitesi ve

güç gereksinimi gibi alt başlıklar halinde sonuçlar verilebilir),- Sonuç,- Deney kurulu.

7.Deneylerde Kullanilacak Cihaz Ve Ekipmanlar

- Su terazisi, gönye, şerit metre, çıtalar, kronometre,- Mekanik, hidrolik veya elektronik çeki dinamometrelerinden biri ve uygun kayıt

cihazı,- Toprak örneği almada kullanılan standart kaplar, hassas terazi, etüv,- Toprak penetrometresi,- Malzeme sertliği ölçme cihazı,- Deneme traktörü veya traktörleri.

TOPRAK MERDANESİ DENEY İLKELERİ

1. Kapsam

Bu deney ilkeleri, traktör ile kullanılan toprak merdanesi testini kapsamaktadır.

2. Deney İlkeleri

Traktörle kullanılan toprak merdanesi kullanım değerlerinin saptanması amacı ile gözlem yoluyla ilk kontrol yapıldıktan sonra, genel teknik özellikleri belirlenerek teknik ölçüleri alınır ve alet laboratuar-tarla deneylerine tabi tutulur. Laboratuar ve tarla deneylerinden sonra alet, sağlamlık ve dayanıklılık kontrolü için tekrar incelemeye alınır. Alete ait teknik özellikler ve ölçüler liste halinde verilir.

2.1 Tanıtma

Toprak merdanesi genel olarak yapısal (düz, konik makaralı, yıldız, cambridge, crosskill vb) yönden tanıtılır. Bu tanıtımda, merdane elaman(lar)ının formu (düz, konik elemanlı, dişli elemanlı vb.) , batarya çatısı ve bunların bağlantı şekli açıklanır. Ayrıca üç nokta askı sisteminde kategori belirtilir.

2.2 Teknik Özellikler ve Ölçüler

Teknik özellikler ve ölçüler toprak merdanesinin işleyici elemanlarının formu göz önünde bulundurularak, toprak merdanesini tanımlayacak şekilde verilmelidir.

Genel ÖlçülerYol Konumu

Genel Uzunluk Genel Genişlik Genel Yükseklik Çatı Yüksekliği

İş KonumuGenel Uzunluk Genel Genişlik Genel Yükseklik Çatı Yüksekliği

AğırlıkTeorik İş GenişliğiBatarya Sayısı Bataryaİş GenişliğiMil ÇapıYatak SayısıRulman Sayısı1. Tip Eleman Sayısı2. Tip Eleman Sayısı1. Tip Eleman Ağırlığı2. Tip Eleman Ağırlığı

1. Elemanın FormuDış ÇapDelik ÇapıKalınlık2. Elemanın FormuDış ÇapDelik ÇapıKalınlık


Toprak merdanesi laboratuvarda düz bir zemin üzerine yerleştirilerek, teknik ölçüler alınmalıdır. Toprak merdanesi, eleman/elemanlarının yere değmesi koşulu gözetilerek aletin yere paralelliği kontrol edilmelidir. Ayrıca asma tip alette üç nokta asma düzeninin TS 660'da verilen ölçülere uygunluğu kontrol edilmelidir. Birden fazla bataryalı ve iş genişliği 240 cm’ den fazla olan merdaneler katlanabilir olmalıdır. Yapılan ölçümlerin TS 3605’e uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir. Aynı standarda belirtildiği gibi birden fazla bataryalı merdanelerde örtme payı olacak şekilde çatıya bağlanmalıdır. Merdanelerin çatısı, merdane mili, yatakları, bağlantı, çeki ve askı tertibatları bataryayı taşıyacak özellikte yapılmış olmalıdır.

Tarla çalışmalarına başlamadan önce stoktan alınan merdane eleman(lar)ının malzeme sertlikleri en az 5 noktadan TS EN ISO 6506-1’a uygun olarak ölçülmeli ve ortalaması alınmalıdır.

Tarla çalışmalarından sonra toprak merdanesinin çatısında, batarya bağlantılarında ve merdane eleman(lar)ında kırılma, çatlama, eğilme, eksen kaçıklığı ve aşınma durumları gözlem yoluyla kontrol edilmelidir.

4. Tarla Deneyleri

Tarla denemelerinin yürütüldüğü tarlanın toprak tipi, nem içeriği, toprak merdanesi denemesi öncesi yapılmış toprak işleme uygulamaları açıkça belirtilmelidir. Tarla denemeleri, toprak merdanesi imalatçısı tarafından belirtilen en büyük iş genişliğinde ayarlanarak 6-8 km/h hızla çekilerek gerçekleştirilmelidir.

Tarla denemelerinde toprak merdanesinin kullanım ve ayar kolaylığının olup olmadığı, çalışma stabilitesini muhafaza edip etmediği, işlenmemiş alan bırakıp bırakmadığı gözleme dayalı olarak saptanmalıdır. Ayrıca toprak merdanesinin, toprağı parçalama ve sıkıştırma gibi

etkileri, tarla denemesi öncesi ve sonrasında, gözlemleyerek ve toprak sıkışıklığı ölçme cihazı (penetrometre) ile tespit edilmelidir.

Deneme tarlasının nemini saptamak amacıyla, denemelere başlamadan önce, araziyi temsil edebilecek en az 3 noktadan toprak örneği alınmalıdır.

Toprak sıkışıklığı ölçümleri, tarla denemesi öncesi ve sonrasında, üst toprak yüzeyinden (0-10cm), en az 3 noktadan 12 tekerrürlü olarak toprak merdanesinin tek geçişinden sonra yapılmalıdır. Penetrasyon dirençlerine ait ölçüm sonuçlarının ortalamaları tablo olarak verilmelidir.

Denemelerde kullanılan traktörün modeli ve gücü belirtilmeli, uygulamadaki gerçek ilerleme hızı ve iş genişliği tespit edilmelidir.

Toprak merdanesi en az 1,5 ha alanda denenmelidir.

4.1. İş Başarısı

Tespit edilen iş genişliği ve ilerleme hızı dikkate alınarak toprak merdanesinin iş başarısı ha/h olarak belirtilmelidir.

4.2 Güç Gereksinimi

Toprak merdanesi tarlada en az 2 farklı ilerleme hızında çekilerek, çeki kuvveti gereksinimi ve bundan yararlanılarak çeki gücü gereksinimi ve özgül çeki direnci saptanmalıdır. Bu değerler bir çizelge şeklinde verilebilir.


Hız (km/h) İş Genişliği (m)

Çeki Kuvveti Gereksinimi

(kN)

Çeki Gücü Gereksinimi

(kW)Özgül Çeki

Direnci (kN/m)

5. Değerlendirme

Toprak merdanesi yukarıda belirtilen kriterlerden her birini kabul edilebilir sınırlar içerisinde sağlıyorsa aletin amacına uygun olduğu yargısına varılır. Deney komisyonu tarafından, deney kriterleri ve bu kriterlere ait sonuçlar "Amacına Uygundur, Amacına Uygun Değildir" şeklinde değerlendirilmelidir.

Raporda ayrıca toprak merdanesinin kullanım kılavuzu ve/veya yedek parça katoloğunun alıcıya verilmesi gerektiği vurgulanmalıdır.



- Toprak merdanesinin rapor kapağına yapıştırılmış fotoğrafı,- Toprak merdanesinin markası, varsa modeli, tipi,- Üretici firma adı ve adresi,- Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi,- Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun

tarihi ve numarası,- Toprak merdanesinin yapısal özellikleri açısından öz tanıtımı (tipi, kullanılan

malzeme, bağlantı elemanları ayar imkanları ve rengi vb.),- Toprak merdanesinin teknik özellikleri ve teknik ölçüleri (çizelge halinde

verilmelidir),- Deney yöntemi,

- Deney sonuçları (yapısal sağlamlığı, merdane elemanlarının sertlik değerleri, iş kalitesi ve güç gereksinimi gibi alt başlıklar halinde sonuçlar verilebilir),

- Sonuç,- Tarımsal Mekanizasyon Araçları Deney İlkeleri ile ilgili madde,- Deney kurulu.

7. Deneylerde Kullanılacak Cihaz Ve Ekipmanlar

- Su terazisi, şakul, gönye, şerit metre, çıtalar, kronometre,- Mekanik, hidrolik veya elektronik çeki dinamometrelerinden biri ve uygun kayıt

cihazı,- Toprak örneği almada kullanılan standart kaplar, terazi, etüv,- Toprak sıkışıklığı ölçme cihazı (penetrometre),- Malzeme sertliği ölçme cihazı,- Deneme traktörü veya traktörleri.

SEDDE YAPICI VE ÖRTÜCÜ MAKİNALAR DENEY İLKELERİ

1. Kapsam

Bu deney ilkeleri, sedde yapıcı ve örtücü makinaların deney ilkelerini kapsamaktadır. İlerleme yönünde dönerek toprak işleme etkisi yaratan diskler ve/veya toprağı kabartarak Sedde yapan işleme aletlerini içerir.

2. Deney İlkeleri

Sedde yapıcı ve örtücü makinaların yapısal özelliklerini ve kullanım değerini saptamak amacı ile gözlem yoluyla ilk kontrol yapıldıktan sonra, genel teknik özellikleri ve ölçüleri belirlenir; laboratuar ve tarla denemelerine tabi tutulur. Laboratuvar ve tarla deneylerinden sonra alet, sağlamlık ve dayanıklılık kontrolü için tekrar incelemeye alınır. Alete ait teknik özellikler ve ölçüler liste halinde verilir.

2.1 Tanıtma

Sedde yapıcı ve örtücü makinalar genel olarak yapısal yönden tanıtılır. Sedde yapıcı ve örtücü makinaları bağlantı şekli, disk ve ünite sayısı, disklerin diziliş biçimi, simetri ve eksenden kaçıklık durumu belirtilir.

2.2 Teknik Özellikler ve ÖlçülerGenel uzunlukGenel genişlikGenel yükseklikAğırlıkTeorik iş genişliği Durum açısı sınırlarıYön açısı sınırlarıÜnite sayısıÜnite mili kesiti ve boyutlarıHer ünitedeki disk sayısıDiskler arası mesafeDisk çapı

Disk derinliğiDisk kalınlığıDisk deliği şekli ve boyutlarıDisk sertliğiAlet üç nokta asma düzeninin kategorisi

2.3. Çatı

Sedde yapıcı ve örtücü makinanın tipine göre üç nokta asma sistemi veya çeki oku özellikleri, ana şasi, ön veya arka çatılar, ön veya arka çatıların ana şasiye bağlanma şekli, varsa sıyırıcıların konumu, kullanılan yarı mamülün boyutları da belirtilerek tanıtılır. Ek ağırlık koyma düzeni olup olmadığı belirtilir.

2.4. Disk Üniteleri

Ünitedeki disk sayısı, diskler arasındaki mesafelerin birbirine eşit olup olmadığı, ara makaralar ve disklere basan yüzeylerin özelliği, mili, milin yataklanması, yatak özellikleri, batarya sıkıştırma elemanları tanımlanır.

2.5. Diskler

“2.2. Teknik Özellikler ve Ölçüler” başlığı altında verilen boyutlar dışında disklerin kenar biçimi (düz/çentikli), kenar bileme durumu incelenir. Sertleştirme bölgesi ve ısıl işlemlerden doğabilecek yapraklanma, çarpılma gibi durumlar saptanır.


Tarla denemelerinden önce aletin “2.2 Teknik Özellikler ve Ölçüler” bölümünde belirtilen teknik ölçüleri saptanır; “2.3 Çatı”, “2.4 Disk Üniteleri”, “2.5 Diskler” paragraflarındaki tanıtım ve incelemeler yapılır. Konuyla ilgili TS 368, TS 660, TS 5295, TS 5296 (ve yayımlanabilecek diğer Türk Standardları) ile ilişkilendirilmesi sağlanmalıdır. Yatak, ara makara, mil ve disk kontrollerinde stoktan rastgele seçilmiş örnekler kullanılır. Tarla deneyleri bittikten sonra da aletten sökülen parçalarda ikinci kontrol yapılır. Sedde yapıcı ve örtücü makinanın sınıflarına göre yol/iş konumlarına getirilmesi, ayarlama sınırları ve ayar kolaylığı belirtilir ve taşınmanın nasıl yapılacağı üzerinde durulur.

4. Tarla Deneyleri

Tarla denemelerinin yürütüldüğü tarlanın toprak tipi ve durumu tanımlanır, sedde yapıcı ve örtücü makinalardan beklenen işlevin yerine getirilip getirilmediği izlenir. Çalışma sırasında kullanım kolaylığı, ayar değiştirme olanağı, istenen iş derinliğinde kalabilme özelliği, iş derinliği/ağırlık veya bastırma uygunluğu, sedde ve örtme işlemlerini yapabilme yeteneği ve tekdüze işleme yeteneği, varsa sıyırıcıların ne derecede görev yaptığı değerlendirilir.

Deneme tarlasının rutubetini saptamak amacıyla, denemelere başlamadan önce en az 3-4 yerden toprak örneği alınmalıdır. Ayrıca maksimum iş derinliği belirlenmelidir. Denemelerde gerçek ilerleme hızı, ölçü mesafeleri arasındaki zamanın kronometre yardımıyla ölçülmesi ve mesafeye bölünmesi ile bulunur. Çalışma sırasındaki traktör tekerleklerindeki patinaj değeri % olarak verilmelidir.

Sedde yapıcı ve örtücü makinalarla en az 1,5 ha alan işlenmelidir.


Belirlenen iş genişliği ve ilerleme hızı dikkate alınarak sedde yapıcı ve örtücü makinanın kuramsal iş başarısı ha/h olarak belirtilir.

4.2. Güç Gereksinimi

Sedde yapıcı ve örtücü makinanın tarlada en az 2 farklı ilerleme hızında çekilerek, çeki kuvveti ve bundan yararlanılarak çeki kuvveti, çeki gücü ve özgül çeki ereksinimi saptanmalıdır. Bu değerler bir çizelge şeklinde verilebilir (Çizelge 1).

Çizelge 1. Çeki kuvveti ve güç gereksinimi değerleri.Hız(km/h)İş genişliği(m)İş derinliği(m)Çeki kuvveti(kN)Çeki gücü(kW)Özgül çeki kuvveti(kN/m)

5. Değerlendirme

Sedde yapıcı ve örtücü makinalar yukarıda belirtilen kriterlerden her birini kabul edilebilir sınırlar içerisinde sağlıyorsa, aletin amacına uygun olduğu yargısına varılır. Deney kriterleri ve bu kriterlere ait sonuçlar “çok iyi, iyi, yeterli, yetersiz” şeklinde değerlendirilmelidir. Raporda ayrıca aletin kullanım kılavuzu ve/veya yedek parça katalogunun alıcıya verilmesi ve güvenlik ve emniyet önlemlerinin de belirtilmesi gerektiği vurgulanmalıdır.


Deney raporunda aşağıdaki hususlar yer almalıdır:

- Sedde yapıcı ve örtücü makinanın rapor kapağına yapıştırılmış fotoğrafı,- Aletin markası, tipi, varsa modeli,- Üretici firma adı ve adresi,- Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi,- Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun

tarihi ve no’su,- Sedde yapıcı ve örtücü makinanın yapısal özellikleri açısından öz tanıtımı (tipi,

kullanılan malzeme, bağlantı elemanları ayar imkânları ve rengi vb.),- Sedde yapıcı ve örtücü makinanın teknik özellikleri ve ölçüleri (çizelge halinde

verilmelidir),- Deney yöntemi,- Deney sonuçları (yapısal sağlamlığı, uç demiri sertlik değerleri, iş kalitesi ve güç

gereksinimi gibi alt başlıklar halinde sonuçlar verilebilir),- Sonuç,- Tarımsal Mekanizasyon Araçları Deney İlkeleri ile ilgili madde,- Deney kurulu.

7. Deneylerde Kullanilacak Cihaz Ve Ekipmanlar

- Su terazisi, şakul, gönye, şerit metre, kumpas, kronometre, yalpa ve eksantriklik ölçme düzeni,

- Mekanik, hidrolik veya elektronik çeki dinamometrelerinden biri ve uygun kayıt cihazı,

- Toprak örneği almada kullanılan standart kaplar, terazi, etüv

- Malzeme sertliği ölçme cihazı,- Deneme traktörü veya traktörleri.

EKİM, DİKİM EKİPMANLARI

1. HASSAS (PNÖMATİK) EKİM MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

1.1. Kapsam

Bu deney ilkeleri, tohumları istenilen sıra üzeri mesafelerinde tek tek ekebilen tek dane ekim makinalarını içerir.


Tek dane ekim makinaları, kullanım değerlerinin saptanması amacıyla gözle ilk kontrolü yapıldıktan sonra genel teknik ölçüleri alınır ve laboratuar-tarla deneylerine tabi tutulurlar. Mekanik tek dane ekim makinalarının deneylerinde, büyüklüğüne göre kalibre edilmiş tohum kullanılması gerekir. Laboratuvar ve tarla deneylerinden sonra makine sağlamlık ve dayanıklılık kontrolü için tekrar incelemeye alınır.


1.2.1.1. Ekim Normunun Saptanması

Bu amaçla ekim makinası tekerleğinin, 4-6 km/h (firma bildirimine göre 8 km/h) ilerleme hızındaki 20 devrinde atılan tohum miktarı, 3 değişik tohumun (deney heyeti tarafından firmanın makina için belirttiği tohumlar arasından farklı tohum gruplarını temsil edecek şekilde seçilir) yöre koşullarına uygun olarak seçilen 2 değişik sıra üzeri mesafeleri için 3 tekerrürlü olarak Çizelge-1’de verilen deneme planına göre yapılan deneylerle saptanır. Deneylerde tohum deposu tam olarak doldurulur. Ayrıca, tohum dağıtım organının dolma derecesini aksatan minimum depo doluluğu saptanır. Elde edilen değerlerin ortalaması ve bilinen eşitlikler yardımıyla 3 çeşit tohumun değişik ilerleme hızları, sıra üzeri mesafeler ve konumları için ekim normları hesaplanır. Olası değişikliklerin hata sınırları içinde olup olmadığı kontrol edilir.

Çizelge-1. Ekim normu deneme planıTohum Konum İlerleme hızı

(km/h)Sıra üzeri mesafe

(cm)Düzde 4 aDüzde 4 b

1.Tohum Düzde 6 aDüzde 6 b

2.Tohum %20 Öne eğim 4 a%20 Öne eğim 6 a

3.Tohum %20 Arkaya eğim 4 a%20 Arkaya eğim 6 a%20 Yana eğim 4 a%20 Yana eğim 6 a

1.2.1.2. Sıra Üzeri Tohum Dağılım Düzgünlüğünün Saptanması

Uygulama normuna ayarlanmış olan düz konumdaki ekim makinasının yapışkan sonsuz bant üzerine yerleştirilmiş olan veya elektronik ölçme düzenine bağlanmış olan tesadüfen seçilen 1 ekici ünitesi önceden belirlenen 2 sıra üzeri tohum aralığına ayarlanır. 15 m sıra uzunluğunda ve 4-6 (8) km/h ilerleme hızlarında, 3 değişik tohumun sıra üzeri mesafeleri Çizelge-2’de verilen deneme planına göre değerlendirilir.

Çizelge –2. Ayarlanan sıra üzeri tohum aralığına (z= anma ekim aralığına) göre sıraüzeri tohum/bitki dağılımı değerlendirme planı.

Sıra üzeri tohum aralığı Tanım Sıra üzeri bitki aralığı

< 0.5 z İkizlenme < 0.5 z / TÇD(0.5-1.5) z Kabul edilebilir aralıklar (0.5-1.5) z / TÇD(1.5-2.5) z Boşluk (1.5-2.5) z / TÇD(2.5-3.5) z Boşluk (2.5-3.5) z / TÇD

> 3.5 z Boşluk > 3.5 z / TÇD

Ayarlanan sıra üzeri aralığın (z = anma ekim aralığı) yarısından küçük olanlar istenmeyen sıklıkta, 1.5 katından büyük olan aralıklar ise istenmeyen boşluktaki aralıklardır. Bu nedenle; 0.5 z değerinden küçük (ikizlenmeler), 0.5-1.5 z değerleri arasında kalan (kabul edilebilir aralıklar) ve 1.5 z değerinden büyük olan aralıkların (boşluklar) nisbi oranları ve ekim makinasının birim zamanda attığı tohum sayısı saptanır. Elde edilen değerler Çizelge-4’e göre değerlendirilir.

1.2.1.3. Tohum Zedelenme Oranının Saptanması

Bu amaçla uygulama normunda değişik hızlarda yapılan deneyler sırasında atılan tohumlardan belirli oranda örnek alınır ve üçe bölünür. Bu gruplar içerisinde gözle görülebilecek şekilde zedelenmiş olan tohumlar ayrılır. Her hız kademesi ve her tohum çeşidi için ağırlık cinsinden yüzde oranları hesap edilir. Zedelenme saptanmasında, tohumun deney öncesi zedelenme oranı dikkate alınmalıdır.

1.2.1.4. Gömücü Ayakların Sertliklerinin Ölçülmesi

Mevcut gömücü ayaklardan rastgele seçilen en az 3 adedinin sertliği ölçülür.

1.2.1.5. Gürültü Düzeyinin Saptanması

Özellikle pnömatik tek dane ekim makinalarında, hava fanının çalışması sonucu oluşan gürültü düzeyi, gürültü ölçüm cihazı yardımıyla saptanır. Elde edilen değerler Çizelge-5’e göre değerlendirilir.

Tek dane ekim makinalarının gübre atma düzenleri, tahıl ekim makinalarının gübre atma düzenlerinin deney esaslarına göre denemeye alınır.

1.2.1.6. Güvenlik Değerlendirme

1. Makinalarının dönen parçalarını örten mahfaza ve koruyucular TS EN ISO 12100-1 ve TS EN ISO 12100-2’ye uygun olmalıdır.

2. Dağıtıcı üzerindeki mafsallı mil bağlantı yeri TS EN ISO 5674’e uygun koruyucu plaka veya koruyucu tas ile muhafaza altına alınmalıdır.

3. Mafsallı mille tahrik edilen makinalarda mafsallı miller CE belgeli ve TS 3827 ve aşırı yük emniyet kavramaları TS 10990’ a uygun olmalıdır.

4. Makinenin çalışma ve taşınması sırasında gerekli emniyet (TS EN ISO 4254-1) ve trafik donanımlarına sahip olup olmadıkları kontrol edilir.


Ekim makinalarının tarla deneylerinin amacına ulaşabilmesi ve tarladaki başarı durumunun saptanması için, yürütülen ekim deneyleri sonucunda, çimlenme ve çıkış karakteristiklerinin değerlendirilmesi ve ekim makinasının tarla performansının ortaya konulması gerekmektedir. Ancak ekim deneyleri sezonuna bağlı çalışmalar olduğu için, rapor süresinin ekim sezonunu içine alacak şekilde uzaması, kaçınılmaz görülmektedir.

Dış satımı hedefleyen üretici firmalar için bu deneylerin yapılması zorunluluk taşımaktadır.

Tarla denemelerinde ekim makinası Çizelge-3’te verilen deneme planına göre 8 saat çalıştırılarak; gerçek ekim normu, tarla çıkış derecesi, sıra üzeri bitki dağılım düzgünlüğü, ekim derinliğindeki düzgünlük, tahrik tekerleğindeki kayma oranı (%) ve genel değerlendirme kriterleri, ortalama 100 m’lik sıra uzunluğunda (800-1000 bitki aralığında) saptanır.

Çizelge-3. Tarla deneyleri deneme planı.

Tohum Konum İlerleme hızı (km/h) Depo doluluk oranı3 değişik tohum Düzde 6 Tam

1.2.2.1. Gerçek Ekim Normunun Saptanması

Depoya ölçülerek konulan tohumluk, büyüklüğü bilinen alana ekilir. Depoda kalan tohumluk ölçülerek, belirlenen alana atılan miktarlar saptanır. Elde edilen değerler yardımıyla gerçek ekim normu hesaplanır.

1.2.2.2. Tarla Çıkış Derecesi (TÇD)‘in Saptanması

Sıra üzeri bitki dağılım değerlerinden aşağıda verilen eşitlik yardımıyla Tarla Çıkış Derecesi (TÇD) saptanır.

Nx = Belirli sıra uzunluğunda tüm bitki aralıklarının toplam sayısı,No = 0.5 z’den küçük (<0.5 z) aralıkların toplam sayısı,Ni = Teorik toplam bitki aralıkları sayısı.

11.2.2.3. Sıra Üzeri Bitki Dağılım Düzgünlüğünün Saptanması

Ekilen sıralardan rastgele seçilen 100 m uzunluğundaki bölümü üzerindeki bitki aralıkları ölçülerek Çizelge-2’de belirtilen esaslara göre gruplandırılır. Elde edilen değerler Çizelge-4’e göre değerlendirilir.

1.2.2.4. Ekim Derinliğindeki Düzgünlüğün Saptanması

Çıkıştan sonra seçilen en az 2 sıradan, farklı mesafelerde sökülen 20’şer fidenin ekim derinlikleri ölçülür. Ölçülen ekim derinliği dağılımının varyasyon katsayısı hesaplanır.

1.2.2.5. Genel Değerlendirme Kriterlerinin Saptanması

Makinanın kullanım ve ayar kolaylıkları, iş başarısı ve konstrüksiyon sağlamlığı kontrol edilir.

1.3. Değerlendirme Esasları

- Deneyler sonucu elde edilen ekim normu değerlerinin hızlara göre değişiminin varyasyon katsayısı, en çok % 6 olmalıdır.

- % 20 eğimdeki çalışma koşullarında ekim normunda meydana gelen değişim en çok % 10 olmalıdır.

- Sıra üzeri tohum dağılım düzgünlüğünü bozan en düşük depo doluluk oranı % 10 olmalıdır.

- Elde edilen Tarla Çıkış Derecesi (TÇD) değerleri; tarla hazırlığı, toprak özellikleri, tohumun biyolojik değeri ve çıkış zamanındaki iklim koşulları dikkate alınarak değerlendirilir.

- Sıra üzeri tohum dağılım düzgünlüğü denemelerinde elde edilen kabul edilebilir tohum aralıklarının nisbi oranı en az % 80 olmalıdır. Sıra üzeri tohum dağılım düzgünlüğü denemelerinde Çizelge-2’ye göre saptanan kabul edilebilir tohum aralıkları, ikizlenme ve toplam boşluk oranlarının değerlendirilmesi, Çizelge-4’e göre yapılır.

Çizelge-4. Kabul edilebilir sıra üzeri tohum/bitki aralıkları, ikizlenme ve boşluk oranlarının değerlendirilmesi.

Kabul edilebilir tohum/bitki

aralıkları oranı (%)

İkizlenme oranı (%)

Toplam boşluk oranı (%)

Değerlendirme

> 98 < 0.7 < 0.7 Çok iyi> 89 – 98 = 0.7-4,8 = 0.7-4,8 İyi> 80 – 89 > 4,8-7,7 >4,8-10 Orta< 80 > 7,7 > 10 Yetersiz

- Sıra üzeri bitki dağılım düzgünlüğü denemelerinde Çizelge-2’ye göre saptanan kabul edilebilir bitki aralıkları, ikizlenme ve toplam boşluk oranlarının değerlendirilmesi, elde edilen (ondalıklı) TÇD değeri yardımıyla Çizelge-4’e göre yapılır.

- Deneyler sonucu 3 çeşit tohumda değişik hızlar için gözlenen zedelenme oranı, ağırlık cinsinden en çok % 0.3 olmalıdır.

- Ekim derinliği dağılımının varyasyon katsayısı, en çok %25 olmalıdır.- Gömücü ayakların sertlikleri en az 40 RSD-C olmalıdır.- Tahrik tekerleği kayma oranı en çok %10 olmalıdır.- Pnömatik (havalı) tek dane ekim makinalarında gürültü ölçüm cihazı ile saptanan

değerler, Çizelge-5’e göre değerlendirilir.


Deney raporunda aşağıdaki bilgilere yer verilir.- Tek dane ekim makinasının fotoğrafı,- Tek dane ekim makinasının markası (varsa modeli),- Tek dane ekim makinasının tipi, yapım yılı ve seri no’su,

- Üretici firma adı,- Deney için başvuran kuruluş,- Deneyi yapan kurum, deneyin yapıldığı yer, deney süresi ve deney raporunun

tarih ve no’su,- Tek dane ekim makinasının teknik ölçüleri (Çizelge ve çizim halinde

verilmelidir.),- Deney koşulları ve yöntemleri,- Kullanılan tohum özellikleri (çeşit, 1000 dane ağırlığı, kalibrasyon, nisbi ağırlık

olarak büyüklük dağılımı, küresellik, laboratuvar çıkış derecesi ve kaplama materyali veya ilaç gibi ön işlemler),

- Tarla hazırlığı ve toprak özelliklerinin tanımlanması (tarla hazırlığında yapılan işlemler, toprak bünyesi, taşlılık oranı, ekim derinliğindeki toprak nemi ve ekimden sonraki iklim koşulları),

- Laboratuvar ve tarla deneyleri sonucunda elde edilen değerler (norm, sıra üzeri tohum/bitki dağılım değerleri) (Çizelgeler ve grafikler halinde verilmelidir.),

- Genel değerlendirme kriterleri içinde incelenmesi ve deney raporunda yer alması gereken bilgiler ile laboratuvar ve tarla deneyleri sonucunda elde edilen bulgular ve bunların değerlendirmeleri, Çizelge-5’de belirtilen şekilde verilmelidir. Değerlendirmeler (Yeterli- Yetersiz) veya (Çok iyi, İyi, Orta, Yeterli, Yetersiz) şeklinde sınıflandırmalıdır.

Çizelge-5. Deney kriterleri ve değerlendirme.Deney Kriterleri Elde Edilen Sonuç DeğerlendirmeGenel DeğerlendirmeMakinanın ekebileceği tohumlarEkilebilecek tohum büyüklükleri (cm ø)Trafik güvenliğiGüvenlik sembolleriİşe hazırlama ve bakım gereksinimiMarkörlerGömücü ayaklarDepodaki tohum seviye göstergesiTohum depolarının doldurulması ve boşaltılmasıMakinanın traktöre bağlanıp sökülmesiMakine üzerindeki ayarlar ve konumdeğişikliklerinin yapılmasıİş başarısı (ha/h)1 depo tohumla ekebileceği sıra uzunluğu (m)Makinanın kullanım kılavuzu ve yedek parçakataloguGerekli traktör güç grubu (kW)Kaldırma kuvveti (N)Makinayı kullanan çiftçinin değerlendirmesiLaboratuvar DeneyleriEkim Normunun Hızdan Etkilenme Oranı (%CV)Deney Kriterleri Elde Edilen Sonuç DeğerlendirmeEkim Normunun Eğimden Etkilenme Oranı (%CV)

Tohum dağılım düzgünlüğünü etkileyen min.depo doluluk oranı (%)Tohum zedelenmesi (%)Kabul edilebilir tohum aralıkları nisbi oranı (%)İkizlenme oranı (%)Toplam boşluk oranı (%)Gömücü ayak sertliği (RSD-C)Gürültü değeri (dB (A))Tarla DeneyleriKabul edilebilir bitki aralıkları nisbi oranı (%)İkizlenme oranı (%)Toplam boşluk oranı (%)Tarla çıkış derecesi (%)Ekim derinliğindeki düzgünlük (% CV)Tahrik tekerleği kayma oranı (%)Makinanın sağlamlığı

- Sonuç (Ekim makinasının deney raporu alabilmesi için, tüm değerlendirmelerin en az “yeterli” düzeyde olması gerekir),

- Deney komisyonu,- Onay.


- Sıra üzeri tohum aralıklarının ± 1 mm hassasiyetle ölçülmesine olanak sağlayabilen ölçüm düzeni (Kademesiz olarak devri değiştirilebilen varyo redüktör, sonsuz yapışkan bant veya elektronik tohum atım ölçüm cihazı),- Sertlik ölçme cihazı,- Eğimli çatı düzeni,- Gürültü ölçme cihazı.

12. PAMUK EKİM MAKİNALARI DENEY İLKELERİ12.1. Kapsam

Bu deney ilkeleri, havlı tohum için kullanılan kombine pamuk ekim makinaları için hazırlanmıştır.

12.2. Deney İlkeleriKullanım değerinin saptanması amacıyla, gözle ilk kontrolü yapıldıktan sonra genel

teknik ölçüleri alınan pamuk ekim makinası, laboratuvar ve tarla deneylerine tabi tutulur. Laboratuvar ve tarla deneylerinden sonra makina, sağlamlık ve dayanıklılık kontrolü için tekrar incelemeye alınır


12.2.1.1. Ekim ve Gübre Normunun SaptanmasıBu amaçla ekim makinası tekerleğinin, 6-8 km/h ilerleme hızındaki 20 devrinde atılan

tohum ve gübre miktarları; 3 değişik kapak açıklığında, 3 değişik makina konumunda, 3 değişik depo doluluğunda ve 3 tekerrürlü olarak, Çizelge 1 de verilen deneme planına göre yapılan deneylerle saptanır.

AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ GÖRÜŞÜ Çizelge 1’deki deneme planı tarla denemeleri için oluşturulmuştur. Taslak içerisinde laboratuar denemeleri için oluşturulmuş herhangi bir deneme planı yer almamaktadır.

Elde edilen değerlerin ortalaması ve bilinen eşitlikler yardımıyla değişik ilerleme hızları için, ekim ve gübre normları hesaplanır. Tam kapak açıklığında elde edilen norm değerlerinin yeterliliği belirlenir. Düzde ve depo tam dolu iken yapılan denemede elde edilen değerlerle, diğer konumlarda yapılan denemede elde edilen değerler karşılaştırılarak olası değişikliklerin hata sınırları içinde olup olmadığı kontrol edilir.

12.2.1.2. Ayaklar Arası Tohum Dağılım Düzgünlüğünün SaptanmasıÖnerilen ekim ve gübre normuna en yakın değer veren kapak açıklığında ve 6-8 km/h

ilerleme hızındaki belirli mesafede veya birim zamanda her ayaktan ayrı ayrı atılan tohum ve gübre miktarları düzde, makine çekilerek saptanır. makine askıya alınarak saptanır.AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ GÖRÜŞÜ Hareket halindeki bir ekim makinasının her bir ayağından atılan tohum miktarını saptamak zor olacağı için bu değerlerin askıya alınan makine üzerinden ölçülmesinin daha kolay olacağı düşünülmektedir.

Elde edilen değerler, istatistik analize alınarak ayaklar arası dağılımın variyasyon katsayısı hesap edilir ve Çizelge 4’ e göre değerlendirilir.

12.2.1.3. Sıra Üzeri Tohum Dağılım Düzgünlüğünün SaptanmasıAyaklar arası dağılım düzgünlüğünün istenilen düzeyde bulunması sonucu, uygulama

normuna ayarlanmış olan ekim makinasının yapışkan sonsuz bant üzerine yerleştirilmiş olan bir ayağından, 6 km/h ilerleme hızında atılan tohumların dağılımı, toplam 15 m. sıra uzunluğunda ölçülerek saptanır. Bu amaçla 15 m. uzunluğundaki sıra, 5 cm uzunluğunda (Pamukta ort. 5 kg/da ekim normu için) ve ilerleme yönüne dik şeritlere bölünür ve şeritlerdeki tohumlar sayılır. (Değişik tohum ve uygulama normlarında şerit uzunlukları, her şeride ortalama 2 tohum gelecek şekilde alınmalıdır). Her şeritte bulunması gereken ortalama tohum miktarı ( 2 tohum) ve 1 tohum sınıfına giren 3 sınıfın (1, 2 ve 3 tohumlu sınıflar) % toplamları ve diğer sınıfların % oranları belirlenir. Elde edilen değerler Çizelge 3’e (Çizelge 4’de olmalı) göre değerlendirilir.

12.2.1.4. Tohum Zedelenme Oranının SaptanmasıBu amaçla deney sırasında herhangi bir ayaktan 3 farklı kapak açıklığı, 2 farklı

ilerleme hızı ve yarım depo doluluğunda atılan tohumlardan 50 g örnek alınır. Sülfirik Asitle havı alınan tohumlar içerisinde gözle görülebilecek şekilde zedelenmiş olan tohumlar ayrılır. Her hız kademesi ve kapak açıklığı için ağırlık cinsinden yüzde oranları hesaplanır. Zedelenme tesbitinde tohumun deney öncesi zedelenme oranı dikkate alınmalıdır.

12.2.1.5. Gübre Akış Düzgünlüğünün SaptanmasıDeneme planına göre, aynı ayaktan atılan gübre miktarlarında tekerrürler arası

dağılımın varyasyon katsayısı hesaplanır.12.2.1.6. Gömücü Ayakların Sertliklerinin Ölçülmesi

Mevcut gömücü ayaklardan rastgele seçilen (veya gerekirse firmadan talep edilen) en az 3 adedinin sertliği ölçülür.

12.2.2. Tarla Deneyleri Ekim makinalarının tarla deneylerinin amacına ulaşabilmesi ve tarladaki başarı

durumunun saptanması için, yürütülen ekim deneyleri sonucunda, çimlenme ve çıkış

karakteristiklerinin değerlendirilmesi ve ekim makinasının tarla performansının ortaya konulması gerekmektedir.

Ancak ekim deneyleri sezona bağlı çalışmalar olduğu için, rapor süresinin ekim sezonunu içine alacak şekilde uzaması, kaçınılmaz görülmektedir. Dış satımı hedefleyen üretici firmalar için bu deneylerin yapılması zorunluluk taşımaktadır.

Tarla denemelerinde ekim makinası Çizelge 1’ de (çizelge 2’de olmalı) verilen deneme planına göre ortalama 8 saat çalıştırılarak; gerçek ekim ve gübre normu, tarla filiz çıkış derecesi (TFÇD), sıra üzeri bitki dağılım düzgünlüğü, ayaklar arası bitki dağılım düzgünlüğü, ekim derinliğindeki düzgünlük, tahrik tekerleği kayma oranı (%) ve genel değerlendirme kriterleri saptanır.

Çizelge 1. Tarla Deneyleri Deneme Planı

Tohum / Gübre Konum İlerleme hızı (km/h)

Depo doluluk oranı

Kapak açıklığı

PamukKompoze Gübre

Düzde 6 Yarım Uygulama normuna en yakın değer veren kapak açıklığı

alınacaktır

12.2.2.1. Gerçek Ekim (Gübre) Normunun SaptanmasıDepoya ölçülerek konulan tohumluk (gübre), büyüklüğü bilinen alana ekilir. Depoda

kalan tohumluk (gübre) ölçülerek, belirlenen alana atılan miktarlar saptanır. Elde edilen değerler yardımıyla, tarla koşullarındaki gerçek ekim (gübre) normu hesaplanır.

12.2.2.2. TFÇD’nin saptanması Belirli uzunluktaki çiziye atılan tohum sayısı ve aynı çizide çıkan filiz sayısı yüzde

olarak oranlanarak hesaplamalar yapılır. Elde edilen TFÇD değerleri Çizelge 2’ye göre değerlendirilir.

12.2.2.3. Sıra Üzeri Bitki Dağılım Düzgünlüğünün SaptanmasıEkilen sıraların rastgele seçilen 15 m uzunluğundaki bölümü, ilerleme yönüne dik

şeritlere bölünür ve her şeritteki bitkiler sayılır. (Şerit uzunlukları, her şeride ortalama 2 bitki gelecek şekilde alınmalıdır.) Her şeritte bulunması gereken ortalama bitki miktarı (2 bitki) ve 1 bitki sınıfına giren 3 sınıfın (1, 2 ve 3 bitkili sınıflar) % toplamları ve diğer sınıfların % oranları belirlenir. Elde edilen değerler Çizelge 3’e göre değerlendirilir.

12.2.2.4. Ayaklar Arası Bitki Dağılım Düzgünlüğünün SaptanmasıHer sıradan seçilen 5 m lik mesafelerdeki bitkiler sayılır. Ortalaması ve varyasyon

katsayısı hesaplanır. Elde edilen değerler Çizelge 4’e göre değerlendirilir.

12.2.2.5. Ekim Derinliğindeki Düzgünlüğün SaptanmasıÇıkıştan sonra her sıradan farklı mesafelerde sökülen 20’ şer fidenin dikim derinlikleri

ölçülür. Ölçülen dikim derinliği dağılımının varyasyon katsayısı hesaplanır.

12.2.2.6. Genel Değerlendirme Kriterlerinin Saptanması Makinanın kullanım ve ayar kolaylıkları, iş başarısı ve konstrüksiyon sağlamlığı

kontrol edilir.

12.3. Değerlendirme Esasları- Deneyler sonucu elde edilen ekim ve gübre normu değerlerinin hızlara göre

değişimini ifade eden varyasyon katsayısı, en çok % 6 olmalıdır.

- % 20 eğimdeki çalışma koşullarında ekim normunda meydana gelen değişim en çok % 10 olmalıdır.

- Tohum ve gübre deposu yarım ve çeyrek dolu durumda çalıştırılan ekim makinasında elde edilen ekim ve gübre normu değerleri ile depo tam dolu iken elde edilen norm değerleri değişimini ifade eden varyasyon katsayısı değeri en çok % 10 olmalıdır.

- Elde edilen TFÇD değerleri Çizelge 3’e göre değerlendirilir

Çizelge-2.Tarla Filiz Çıkış Derecesi’nin (TFÇD) Değerlendirilmesi

TFÇD (%) Değerlendirme> 60 Çok iyi> 50 – 60 İyi> 40 – 50 Orta> 30 – 40 Yeterli= 30 Yetersiz

AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ GÖRÜŞÜTFÇD (%) Değerlendirme> 60 Çok iyi> 51 – 60 İyi> 41 – 50 Orta> 31– 40 Yeterli= 30 Yetersiz

- Sıra üzeri tohum ve bitki dağılım düzgünlüğü deneylerinde elde edilen 1-2-3 tohumlu/bitkili sınıfların % oranları, Çizelge-3’ e göre değerlendirilir.

Çizelge-3. Sıra Üzeri Tohum / Bitki Dağılımının DeğerlendirilmesiEGE ÜNİVERSİTESİ GÖRÜŞÜ…..≥ 65 < 72 iyi≥ 55 < 65 orta

Ayarlanan şerit uzunlukları için hesaplanan ortalama tohum/bitki sayısının alt ve üst sınıfını içeren (1-2-3- tohumlu /bitkili)3 sınıfın (%) oranları toplamı

Değerlendirme

≥ 72 Çok iyi 66- 72 İyi 55 - 65 Orta

< 55 Yetersiz

- Tam kapak açıklığında en az 10 Kg/da ekim normu sağlanmalıdır.-Ayaklar arası tohum/bitki dağılım düzgünlüğü denemelerinde elde edilen % CV değerleri, Çizelge-4’ te verilen esaslara göre değerlendirilir.

EGE ÜNİVERSİTESİ GÖRÜŞÜ….. Çizelge 4, Çizelge 3 olarak düzeltilmeli, Çizelge-4. Ayaklar Arası Tohum / Bitki Dağılım Düzgünlüğünün Değerlendirilmesi

Tohum / Bitki( % CV)

Değerlendirme Gübre(% CV)

= 2.0 Çok iyi = 4> 2.0 - 3.2 İyi >4.0 - 6.3

> 3.2 - 4.5 Orta >6.3 - 8.9> 4.5 - 6.3 Yeterli >8.9 - 12.5 > 6.3 Yetersiz > 12.5

AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ GÖRÜŞÜTohum / Bitki( % CV)

Değerlendirme Gübre(% CV)

< 2.0 Çok iyi <4 2.0 - 3.1 İyi >4.0 - 6.23.2 - 4.4 Orta >6.3 - 8.84.5 - 6.3 Yeterli >8.9 - 12.5 > 6.3 Yetersiz > 12.5

- Gübre akış düzgünlüğünün ifadesinde kullanılan % CV, en çok % 5 olmalıdır.- Ekim derinliği dağılımının varyasyon katsayısı en çok % 25 olmalıdır.- Deneyler sonucu gözlenen tohum zedelenme oranı ağırlık cinsinden en çok % 2

olmalıdır.- Gömücü ayakların sertlikleri en az 40 RSD-C olmalıdır.- Tahrik tekerleği kayma oranı en çok % 10 olmalıdır.


Deney raporunda aşağıdaki bilgilere yer verilir.

-Pamuk ekim makinasının fotoğrafı,-Pamuk ekim makinasının markası (varsa modeli),-Pamuk ekim makinasının tipi, yapım yılı ve seri no’su,-Üretici firma adı,-Deney için başvuran kuruluş,-Deneyi yapan kurum, deneyin yapıldığı yer, deney süresi ve deney raporunun tarih ve no’su,-Pamuk ekim makinasının teknik ölçüleri, (Çizelge ve çizim halinde verilmelidir.)-Deney koşulları ve yöntemleri,-Kullanılan tohum ve gübre özellikleri, (çeşit, 1000 dane ağırlığı)-Tarla hazırlığı ve toprak özelliklerinin tanımlanması, tarla hazırlığında yapılan işlemler, toprak bünyesi, taşlılık oranı, ekim derinliğindeki toprak nemi ve ekimden sonraki iklim koşulları) -Laboratuvar ve tarla deneyleri sonucunda elde edilen değerler (norm, ayaklar arası dağılım düzgünlüğü, sıra üzeri dağılım düzgünlüğü) çizelgeler ve grafikler halinde verilmelidir.

-Genel değerlendirme kriterleri içinde incelenmesi ve deney raporunda yer alması gereken bilgiler ile laboratuvar ve tarla deneyleri sonucunda elde edilen bulgular ve bunların değerlendirmeleri, Çizelge-5’ te belirtilen şekilde verilmelidir. Değerlendirmeler (Yeterli - Yetersiz) veya ( Çok iyi, İyi, Orta, Yeterli, Yetersiz) şeklinde sınıflandırılmalıdır.

Çizelge-5. Deney kriterleri ve değerlendirme.

Deney Kriterleri Elde Edilen Sonuç DeğerlendirmeGenel Değerlendirme

Trafik güvenliğiGüvenlik sembolleriİşe hazırlama ve bakım gereksinimiMarkörlerGömücü ayaklarTohum ve gübre depolarının doldurulması ve boşaltılmasıMakinanın traktöre bağlanıp sökülmesiMakina üzerindeki ayarlar ve konum değişikliklerinin yapılmasıİş başarısı (ha/h)1 Depo tohumla ekebileceği sıra uzunluğu (m)Makinanın kullanım kılavuzu ve yedek parça kataloguGerekli traktör güç grubu (kW)Kaldırma kuvveti (N)Makinayı kullanan çiftçi değerlendirmesiLaboratuvar DeneyleriEkim normunun hızdan etkilenme oranı (% CV)Ekim normunun eğimden etkilenme oranı (% CV)Ekim normunun depo doluluğundan etkilenme oranı (% CV)Gübre normunun hızdan etkilenme oranı (% CV)Gübre normunun eğimden etkilenme oranı(% CV)

Deney Kriterleri Elde Edilen Sonuç DeğerlendirmeGübre normunun depo doluluğundan etkilenme oranı (% CV)Tohum zedelenmesi (%)Sıra üzeri tohum dağılım düzgünlüğü (Tarla denemeleri konumunda) (1-3 tohumlu şeritlerin % oranları toplamı)Ayaklar arası tohum dağılım düzgünlüğü (% CV)(Tarla denemeleri konumunda)Gübre akış düzgünlüğü (% CV)Ayaklar arası gübre dağılım düzgünlüğü (% CV)Gömücü ayak sertliği (RSD-C)Tarla DeneyleriSıra üzeri bitki dağılım düzgünlüğü(1-3 bitkili şeritlerin % oranları toplamı)Ayaklar arası bitki dağılım düzgünlüğü (% CV)Tarla filiz çıkış derecesi (%)Ekim derinliğindeki düzgünlük (% CV)Tahrik tekerleği kayma oranı (%)Makinanın sağlamlığı

-Sonuç (Ekim makinasının deney raporu alabilmesi için, tüm değerlendirmelerin en az “yeterli” düzeyde olması gerekir),-Deney komisyonu,

-Onay.

12.5. DENEYLERDE KULLANILACAK CİHAZ VE EKİPMANLAR

-Sıra üzeri tohum aralıklarının ölçülmesine olanak sağlayabilen ölçüm düzeni, (Kademesiz olarak devri değiştirilebilen varyoredüktör, sonsuz yapışkan bant veya elektronik tohum atım ölçüm cihazı)-Sertlik ölçme cihazı,-Eğimli çatı düzeni,-Sıra üzeri tohum / bitki dağılım düzgünlüğünün belirlenmesi için, değişik şerit taksimatlı çıtalar.

TAHIL EKİM MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

1. Kapsam

Bu deney ilkeleri, tahıl ekim makinaları (kombine ekim makinaları dâhil) için hazırlanmıştır.

2. Deney İlkeleri

Kullanım değerlerinin saptanması amacıyla, gözle ilk kontrolü yapıldıktan sonra genel teknik ölçüleri alınan kombine tahıl ekim makinaları, laboratuvar ve tarla deneylerine tabi tutulurlar. Laboratuvar ve tarla deneylerinden sonra makina, sağlamlık ve dayanıklılık kontrolü için tekrar incelemeye alınır.


2.1.1. Ekim ve Gübre Normunun Saptanması

Bu amaçla ekim makinası tekerleğinin, 6-8 km/h ilerleme hızındaki 20 devrinde atılan tohum ve gübre miktarları; ekim makinası kontrol denemesinde önerilen ekim ve gübre normunu verecek şekilde istenirse, 3 tohum ve gübre çeşidi için, 3 makine konumunda, 3 depo doluluğunda, 3 tekerrürlü olarak yapılır. Elde edilen değerlerin ortalaması ve bilinen eşitlikler yardımıyla değişik ilerleme hızları için, ekim ve gübre normları hesaplanır. Hesaplanan değerler, makinanın kullanım kılavuzundaki anma norm değerleriyle karşılaştırılarak kontrol edilir. Düz zeminde ve depo tam dolu iken yapılan denemede elde edilen değerlerle, diğer konumlarda yapılan denemede elde edilen değerler karşılaştırılarak olası değişikliklerin hata sınırları içinde olup olmadığı kontrol edilir.

2.1.2. Ayaklar Arası Tohum / Gübre Dağılım Düzgünlüğünün Saptanması

Ekim makinası tekerleğinin, önerilen ekim ve gübre normunda ve 6-8 km/h ilerleme hızındaki 20 devrinde veya birim zamanda her ayaktan ayrı ayrı atılan tohum ve gübre miktarları saptanır. Elde edilen değerler, istatistik analize alınarak ayaklar arası dağılımın varyasyon katsayısı hesap edilir ve Çizelge 2’ye göre değerlendirilir.

2.1.3. Sıra Üzeri Tohum Dağılım Düzgünlüğünün saptanması

Ayaklar arası dağılım düzgünlüğünün istenilen düzeyde bulunması sonucu, uygulama normuna ayarlanmış olan ekim makinasının yapışkan sonsuz bant üzerine yerleştirilmiş olan bir ayağından, 6 km/h ilerleme hızında atılan tohumların dağılımı toplam 15 m sıra uzunluğunda ölçülerek saptanır. Bu amaçla 15 m uzunluğundaki sıra, 2,5 cm uzunluğunda ve

ilerleme yönüne dik şeritlere bölünür (Buğdayda ort. 20 kg/da ekim normu için) ve şeritlerdeki tohumlar sayılır. Değişik tohum ve uygulama normlarında şerit uzunlukları, her şeride ortalama 2 tohum gelecek şekilde alınmalıdır. Her şeritte bulunması gereken ortalama tohum miktarı (2 tohum) ve ± 1 tohum sınıfına giren 3 sınıfın (1, 2 ve 3 tohumlu sınıflar) % toplamları ve diğer sınıfların % oranları belirlenir. Elde edilen değerler Çizelge 3’e göre değerlendirilir.

2.1.4. Tohum Zedelenme Oranının Saptanması

Bu amaçla kontrol deneyi sırasında atılan tohumlardan 500 g örnek alınır ve üçe bölünür. Her gruptan alınan 50 g örnek içerisinde gözle görülebilecek şekilde zedelenmiş olan tohumlar ayrılır ve ağırlık cinsinden yüzde oranları saptanarak ortalaması alınır. Zedelenme tespitinde tohumun deney öncesi zedelenme oranı dikkate alınmalıdır.

2.1.5. Gübre Akış Düzgünlüğünün Saptanması

Deneme planına göre aynı ayaktan atılan gübre miktarlarında tekerrürler arası dağılımın varyasyon katsayısı hesaplanır.

2.1.6. Gömücü Ayakların Sertliklerinin Ölçülmesi

Mevcut gömücü ayaklardan rastgele seçilen en az 3 adedinin sertliği ölçülür.


Ekim makinalarının tarla deneylerinin amacına ulaşabilmesi ve tarladaki başarı durumunun saptanması için, yürütülen ekim deneyleri sonucunda, çimlenme ve çıkış karakteristiklerinin değerlendirilmesi ve ekim makinasının tarla performansının ortaya konulması gerekmektedir. Ancak ekim deneyleri sezona bağlı çalışmalar olduğu için, rapor süresinin ekim sezonunu içine alacak şekilde uzaması, kaçınılmaz görülmektedir. Dış satımı hedefleyen üretici firmalar için bu deneylerin yapılması zorunluluk taşımaktadır.

Tarla denemelerinde ekim makinası Çizelge 1’de verilen deneme planına göre ortalama 8 saat çalıştırılarak; gerçek ekim ve gübre normu, tarla filiz çıkış derecesi (TFÇD), sıra üzeri bitki dağılım düzgünlüğü, ayaklar arası bitki dağılım düzgünlüğü, ekim derinliğindeki düzgünlük, tahrik tekerleğindeki kayma oranı (%) ve genel değerlendirme kriterleri saptanır.

Çizelge1. Tarla Deneyleri Deneme Planı

Tohum / Gübre Konum İlerleme hızı (km/h) Depo doluluk oranıBuğday / Kompoze Gübre Düz zemin 6 Yarım

2.2.1. Gerçek Ekim (Gübre) Normunun Saptanması

Depoya ölçülerek konulan tohumluk (gübre) büyüklüğü bilinen alana ekilir. Depoda kalan tohumluk (gübre) ölçülerek, belirlenen alana atılan miktarlar saptanır. Elde edilen değerler yardımıyla gerçek ekim (gübre) normu hesaplanır.

2.2.2. TFÇD’nin Saptanması

Belirli uzunluktaki çiziye atılan tohum sayısı ve aynı çizide çıkan filiz sayısı yüzde olarak oranlanarak hesaplamalar yapılır. Elde edilen TFÇD değerleri Çizelge 2’e göre değerlendirilir.

2.2.3. Sıra Üzeri Bitki Dağılım Düzgünlüğünün Saptanması

Ekilen sıralardan rastgele seçilen 3 adedinin 15 m uzunluğundaki bölümü, ilerleme yönüne dik şeritlere bölünür ve her şeritteki bitkiler sayılır (Şerit uzunlukları, her şeride ortalama 2 bitki gelecek şekilde alınmalıdır). Her şeritte bulunması gereken ortalama bitki miktarı (2 bitki) ve ± 1 bitki sınıfına giren 3 sınıfın (1, 2 ve 3 bitkili sınıflar) % toplamları ve diğer sınıfların % oranları belirlenir. Elde edilen değerler Çizelge 3’e göre değerlendirilir.

2.2.4. Ayaklar Arası Bitki Dağılım Düzgünlüğünün Saptanması

Her sıradan seçilen 5 m’lik mesafelerdeki bitkiler sayılır. Ortalaması ve varyasyon katsayısı hesaplanır. Elde edilen değerler Çizelge 2’e göre değerlendirilir.

2.2.5. Ekim Derinliğindeki Düzgünlüğün Saptanması

Çıkıştan sonra seçilen 3 sıradan farklı mesafelerde sökülen 20’şer fidenin dikim derinlikleri ölçülür. Ölçülen dikim derinliği dağılımının varyasyon katsayısı hesaplanır.

2.2.6. Genel Değerlendirme Kriterlerinin Saptanması

Makinanın kullanım ve ayar kolaylıkları, iş başarısı ve yapısal sağlamlığı kontrol edilir.

3. Değerlendirme Esasları

-Deneyler sonucu elde edilen ekim ve gübre normu değerlerinin hızlara göre değişimini ifade eden varyasyon katsayısı, en çok % 6 olmalıdır.-% 20 eğimdeki çalışma koşullarında ekim ve gübre normunda meydana gelen nisbi değişim en çok % 10 olmalıdır.-Tohum ve gübre deposu yarım ve çeyrek dolu durumda çalıştırılan ekim makinasında elde edilen ekim ve gübre normu değerleri ile depo tam dolu iken elde edilen norm değerleri değişimini ifade eden varyasyon katsayısı değeri en çok % 10 olmalıdır. -Ayaklar arası tohum / gübre / bitki dağılım düzgünlüğü denemelerinde elde edilen % CV değerleri, Çizelge 2’de verilen esaslara göre değerlendirilir.

Çizelge 2. Ayaklar Arası Dağılım Düzgünlüğünün Değerlendirilmesi

Tohum / Bitki (% CV) Değerlendirme Gübre (% CV)= 2.0 Çok iyi 4

> 2.0 – 3,2 İyi > 4,0 – 6,3> 3.2 – 4,5 Orta > 6,3 – 9,0> 4.5 – 6,3 Yeterli > 9,0 – 12,5

> 6,3 Yetersiz > 12,5

-Sıra üzeri tohum ve bitki dağılım düzgünlüğü deneylerinde elde edilen 1-2-3 tohumlu veya bitkili sınıfların % oranları, Çizelge 3’e göre değerlendirilir.

Çizelge 3. Sıra Üzeri Tohum/Bitki Dağılımının Değerlendirilmesi

Ayarlanan şerit uzunlukları için hesaplanan ortalama tohum/bitki sayısının alt ve üst sınıfını içeren (1-2-3-Tohumlu/bitkili) 3 sınıfın (%) oranları toplamı

Değerlendirme

≥ 72 Çok iyi

65 - 72 İyi55 - 65 Orta

< 55 Yetersiz

-Gübre akış düzgünlüğünün ifadesinde kullanılan % CV, en çok % 5 olmalıdır.-Ekim derinliği dağılımının varyasyon katsayısı en çok % 25 olmalıdır.-Deneyler sonucu gözlenen tohum zedelenme oranı ağırlık cinsinden en çok % 0,3 olmalıdır.-Elde edilen TFÇD değerleri Çizelge 4’e göre değerlendirilir.

Çizelge 4. Tarla Filiz Çıkış Derecesi’nin (TFÇD) Değerlendirilmesi

TFÇD (%) Değerlendirme> 80 Çok iyi> 70 – 80 İyi> 60 – 70 Orta>50 – 60 Yeterli= 50 Yetersiz

-Gömücü ayakların sertlikleri en az 40 RSD-C olmalıdır.-Tahrik tekerleği kayma oranı en çok % 10 olmalıdır.-Uzunluğu 2 m’den fazla olan tohum ve gübre depolarında, eğimli arazide çalışmada materyalin bir tarafa yığılmasını önlemek için ara bölmeler bulunmalıdır.-Gömücü ayaklarda, tohum borularında ve çizi kapatıcılarda tıkanma olmamalıdır.-Tohumların ekici organdan tohum borusuna iletimi esnasında, dışarı tohum sıçraması olmamalıdır.



-Tahıl ekim makinasının fotoğrafı,-Tahıl ekim makinasının markası (varsa modeli),-Tahıl ekim makinasının tipi, yapım yılı ve seri no’su,-Üretici firma adı,-Deney için başvuran kuruluş,-Deneyi yapan kurum, deneyin yapıldığı yer, deney süresi ve deney raporunun tarih ve no’su,-Tahıl ekim makinasının teknik ölçüleri, (Çizelge ve çizim halinde verilmelidir.)-Deney koşulları ve yöntemleri,-Kullanılan tohum özellikleri, [çeşit, 1000 dane ağırlığı, boyutları (uzunluk, genişlik, kalınlık) çimlenme yüzdesi] ve gübre özellikleri (çeşit, granülasyon, nem oranı)-Tarla hazırlığı ve toprak özelliklerinin tanımlanması, (tarla hazırlığında yapılan işlemler, toprak bünyesi, taşlılık oranı, ekim derinliğindeki toprak nemi ve ekimden sonraki iklim koşulları)-Laboratuvar ve tarla deneyleri sonucunda elde edilen değerler (norm, ayaklar arası dağılım düzgünlüğü, sıra üzeri dağılım düzgünlüğü) (Çizelgeler ve grafikler halinde verilmelidir).-Genel değerlendirme kriterleri içinde incelenmesi ve deney raporunda yer alması gereken bilgiler ile laboratuvar ve tarla deneyleri sonucunda elde edilen bulgular ve bunların değerlendirmeleri, Çizelge 5’te belirtilen şekilde verilmelidir. Değerlendirmeler “Yeterli – Yetersiz” veya “Çok iyi, İyi, Orta, Yeterli, Yetersiz” şeklinde sınıflandırılmalıdır.

Çizelge 5. Deney Kriterleri ve Değerlendirme.

Genel Değerlendirme Elde edilenSonuç

Değerlendirme

Trafik güvenliğiGüvenlik sembolleriİşe hazırlama ve bakım gereksinimiMarkörlerGömücü ayaklarDepodaki tohum seviye göstergesiTohum ve gübre depolarının doldurulması ve boşaltılmasıMakinanın traktöre bağlanıp sökülmesiMakina üzerindeki ayarlar ve konum değişikliklerinin yapılmasıİş başarısı (ha/h)Bir depo tohumla ekebileceği sıra uzunluğu (m)Makinanın kullanım kılavuzu ve yedek parça kataloguKaldırılma kuvveti (üç nokta bağlantı için) (N)Gerekli traktör güç grubu (kW)Makinayı kullanan çiftçi değerlendirmesiLaboratuvar DeneyleriEkim normunun hızdan etkilenme oranı (% CV)Ekim normunun eğimden etkilenme oranı (% CV)Ekim normunun depo doluluğundan etkilenme oranı (% CV)Tohum zedelenmesi (%)

Deney Kriterleri Elde Edilen Sonuç

Değerlendirme

Sıra üzeri tohum dağılım düzgünlüğü (Tarla denemeleri konumunda) (1-3 tohumlu şeritlerin % oranları toplamı)Ayaklar arası tohum dağılım düzgünlüğü (% CV)(Tarla denemeleri konumunda)Ayaklar arası gübre dağılım düzgünlüğü (% CV)Gübre akış düzgünlüğü (% CV)Gömücü ayak sertliği (RSD-C)Tarla DeneyleriSıra üzeri bitki dağılım düzgünlüğü (1-3 bitkili şeritlerin % oranları toplamı)Ayaklar arası bitki dağılım düzgünlüğü (% CV)Tarla filiz çıkış derecesi (%)Ekim derinliğindeki düzgünlük (% CV)Tahrik tekerleği kayma oranı (%)Makinanın sağlamlığı

-Sonuç (Ekim makinasının deney raporu alabilmesi için, tüm değerlendirmelerin en az “YETERLİ” düzeyde olması gerekir),-Deney komisyonu,-Onay.

5. Deneylerde Kullanılacak Cihaz Ve Ekipmanlar--Sıra üzeri tohum aralıklarının değerlendirilmesine olanak sağlayabilen ölçüm düzeni, (Kademesiz olarak devri değiştirilebilen varyoredüktör, sonsuz yapışkan bant veya elektronik tohum atım ölçüm cihazı)-Sertlik ölçme cihazı,-Eğimli çatı düzeni,-Sıra üzeri tohum / bitki dağılım düzgünlüğünün belirlenmesi için değişik şerit, taksimatlı çıtalar.

14. FİDE DİKİM MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

14.1. Kapsam

Bu deney ilkeleri tarım traktörleri ile kullanılan fide dikim makinalarını kapsar.


Fide dikim makinalarının deneyleri laboratuvar ve tarla çalışmaları şeklinde yürütülür. En az 30 saat süren ve uygun hazırlanmış tarlada yürütülen deneylerin tamamı, makinalı fide dikimi konusunda deneyimli olan operatörlerle yapılmalıdır. Deneyler, makinalı dikime uygun fidelerle yürütülmelidir.


14.2.1.1. Sertlik Deneyi

Fide dikim makinası çizi açıcı ayaklarından en az bir tanesinde malzeme sertliği TS 140’a uygun olarak en az 4 noktada ölçülür. Ölçülen malzeme sertliği 47-49 RSD-C olmalıdır.

14.2.1.2. Vurma Deneyi

Çizi açıcı ayakların yapımında kullanılan malzemenin vurma deneyi TS 269’a uygun olarak yapılmalıdır. Malzemenin çarpma dayanımı 150 J/cm2 olmalıdır.

14.2.1.3. Eğme Deneyi

Çizi açıcı ayakların yapımında kullanılan malzemenin eğme deneyi TS 205’e uygun olarak yapılmalıdır. Bükme açısı en az 400 olmalıdır.

14.2.1.4. Fidelere Zarar Verme Deneyi

Fide dikim makinası laboratuvar da tarla şartlarına uygun devirle çalıştırılır. Dikim üniteleri imalatçı firmaca bildirilen değerlere göre fidelerle beslenir. Her dikim ünitesine en az 500 adet fide verilerek fide taşıyıcı elemanların zedelenme, koparma vb. hasarlar yüzde olarak tespit edilir. Dikim ünitesi % 3’den fazla fide zedelenmesine sebep olmamalıdır.

14.2.1.5. Fide Başına Verilen Cansuyu Miktarı Deneyi

Otomatik ve sürekli akışlı cansuyu verme düzenine sahip fide dikim makinalarında, fide başına düşen cansuyu miktarı ölçülür. Fide başına düşen cansuyu miktarı en az 180 cc olmalıdır.


Deneyler, dikim için toprak hazırlığı yapılmış en az 100x50 m boyutlarındaki tarlada yapılmalıdır. Tarla yüzeyi düzgün olmalıdır. Deneyler enine ve boyuna eğimi en fazla % 3 olan iki değişik tarlada yapılmalıdır.

14.2.2.1. Sıra Aralıkları Tespit Deneyi

İki komşu sıranın gerçek ve anma uzaklıkları arasındaki değişiklikler tespit edilir. Dikilen fidelerin sıra ekseninden sapması en fazla 3 cm olmalıdır. Birden fazla dikim ünitesine sahip dikim makinalarının sıralar arası mesafesi ayarlanabilir yapıda olmalıdır.

14.2.2.2. Sıra Üzeri Dikim Mesafesi Düzgünlüğü Deneyi

Değişik sıra üzeri mesafelere ayarlanan fide dikim makinası ile en az 10 m’lik sıralarda yapılan dikimlerde, her sıradaki sıra üzeri mesafeler ölçülerek saptanır. Her sıra kendi arasında istatistik analize alınarak sıra üzeri dikim mesafeleri dağılımındaki % CV hesaplanır. Daha sonra sıralara ait % CV değerlerinin ortalaması değerlendirmeye alınır. Esnek diskli tütün fidesi dikim makinası dışındaki fide dikim makinalarının sıra üzeri dikim mesafeleri 10-100 cm arasında ayarlanabilmelidir. Ayarlanan sıra üzeri dikim mesafeleri dağılımının varyasyon katsayısı Çizelge-1’e göre yapılmalıdır.

Çizelge-1. Dikim mesafeleri dağılımının değerlendirilmesi

% CV Değerlendirme 5 Çok iyi

5.1 – 10 İyi10.1 - 15 Orta15.1 – 20 Yeterli 20 Yetersiz

14.2.2.3. Dikim Derinliği Ölçme Deneyi

Fide dikim makinası ile en az 10 m’lik sıralarda yapılan dikimlerde, ( fidelerin kökleri kıvrılmamalı veya yüzeyde kalmamalı ) her sıradan farklı aralıklarla sökülen 20’şer fide örneğinden ölçülerek saptanır. Her sıra kendi arasında istatistik analize alınarak dikim derinliği dağılımındaki % CV hesaplanır. Daha sonra sıralara ait % CV değerlerinin ortalaması değerlendirilir. Dikim makinası çizi açıcı ayakları, dikilecek fide büyüklüğüne ve bitki çeşidine göre 15 cm derinliğe kadar çizi açabilmeli ve fide dikim derinliğinde düzgünlük değerini belirleyen ortalama % CV değeri en çok % 15 olmalıdır.

14.2.2.4. Fidelerin Toprakta Sıkışma Deneyi

Dikilen fidelerin toprakta iyice sıkışıp sıkışmadığını kontrol etmek için her sıradan farklı aralıklardaki 20’şer fide, dik konumda yukarı doğru çekilmeli ve topraktan sökülmeleri için gerekli kuvvet ölçülmelidir. Daha sonra ortalama kuvvet değeri yardımıyla değerlendirme yapılmalıdır. Dikilen fideler, 3 Newton’luk kuvvetle çekilmesi halinde, topraktan çıkmasına müsaade edilmeyecek şekilde bastırılmış ve sıkıştırılmış olmalıdır. Baskı tekerlekleri üzerinde konumu ayarlanabilir sıyırıcıların bulunması gerekir.

14.2.2.5. Fide Konumu Belirleme Deneyi

Yapılan dikimlerde fidelerin dik konumda olup olmadıkları, her sıradan farklı aralıklardaki 20’şer fide örneğinin düşeyle yaptığı açı ölçülerek saptanır. Daha sonra ortalama açı değeri yardımıyla değerlendirme yapılır. Dikim organının tam zamanında açılıp açılmadığı

gözlenmelidir. Dikilmiş ve sıkıştırılmış fide gövdelerinin düşey ile yaptığı açı 300 ‘yi geçmemelidir.

14.2.2.6. Fidelerin Zedelenmesi Deneyi

Dikilen fidelerde her sıradan rastgele alınan 20 fide üzerinde gözle zedelenme kontrolü yapılır. Dikim makinası dikim üniteleri % 3’den fazla fide zedelenmesine sebep olmamalıdır. ( Birden fazla yaprağın veya gövdenin kırılması zedelenme kabul edilir).

14.2.2.7. Kayma Oranı Deneyi

Fide dikim makinasının dikim organı ile tahrik tekerleği arasındaki kayma oranı saptanır. Bu oran en çok %10 olmalıdır.

14.2.2.8. Fide Tutma Oranı Deneyi

En az 10 m’lik sıraya yapılan dikimlerdeki tutma oranı, her sıradaki yaşayan fidelerin dikilen fidelere % oranı ile hesaplanır. Daha sonra ortalama tutma oranı yardımıyla değerlendirme yapılır. Fide tutma oranı alt sınırı; tütün fidelerinde % 85, sebze fidelerinde % 90’dan az olmamalıdır.

14.2.2.9. Makinanın Dayanıklılık Deneyi

Dikime hazırlanmış tarlada, fide dikim makinası 3 saati devamlı olmak üzere en az 30 saat süre ile fide dikiminde kullanılır. Denemeler sonunda dikim makinasının çatı, dikim üniteleri ve ünite elemanlarında kırılma, çatlama, kopma ve fonksiyonu bozacak biçim değişikliği olmamalıdır.

14.3. DEĞERLENDİRME

Madde 2’de belirtilen deneylerden herhangi birinden olumsuz sonuç alındığında deneylerin tamamı tekrarlanır. İkinci defa aynı numune ile yapılan deneylerin herhangi birinde olumlu sonuç alınamadığı taktirde parti standarda aykırı sayılır ve olumsuz olarak değerlendirilir. Yapılan deneylerin tamamından olumlu sonuç alındığında parti standarda uygun sayılır ve olumlu olarak değerlendirilir.



- Fide dikim makinasının fotoğrafı,- Fide dikim makinasının markası (varsa modeli), - Fide dikim makinasının tipi, yapım yılı ve seri numarası,- Üretici firma adı, - Deney için başvuran kuruluş,- Deneyi yapan kurum, deneyin yapıldığı yer, deney geçerlilik süresi, deney raporunun

tarih ve numarası,- Fide dikim makinasının tanıtımı, - Fide dikim makinasının teknik ölçüleri (çizelge ve çizim halinde verilmelidir.), - Kullanılan fide çeşitleri ve özellikleri ile tarla deneyleri sonucunda elde edilen

değerler (çizelge ve grafikler halinde verilmelidir.),

- Genel değerlendirme kriterleri içinde incelenmesi ve deney raporunda yer alması gereken bilgiler ile laboratuvar ve tarla deneyleri sonucunda elde edilen bulgular ve değerlendirmeler Çizelge- 2’de belirtilen şekilde verilmelidir.

- Değerlendirme sonuçları sonuç bölümünde (Yeterli - Yetersiz) veya (Çok iyi, İyi, Orta, Yeterli, Yetersiz ) olarak belirtilmeli,

- Deney koşulları ve yöntemleri,- Yargı (Fide Dikim Makinasının deney raporu alabilmesi için, tüm değerlendirmelerin

en az “ yeterli “ düzeyde olması gerekir.) - Deney komisyonu,- Onay,- “ Tarımsal Mekanizasyon Araçları Deney İlkeleri “ ilgili maddesinin aşağıdaki

metni (Madde 7.5) ilave edilecektir.


- Sertlik ölçme cihazı,-10 gr duyarlı kuvvet ölçme cihazı,- Debinin ölçülmesi için ölçekli kap

Çizelge- 2. Deney kriterleri ve değerlendirme

Deney Kriterleri Elde edilen sonuç Değerlendirme Genel Değerlendirme

Makinanın dikebileceği fide çeşitleri Kullanılabilecek maksimum fide uzunluğu (cm) Makinanın traktöre bağlanıp sökülmesi Makine üzerindeki ayarlar ve konum değişikliklerinin yapılması İş başarısı (ha/h) Gerekli traktör güç grubu (Kw) Trafik güvenliğiGüvenlik sembolleri İşe hazırlama ve bakım gereksinimi Markörler Makinanın kullanım klavuzu ve yedek parça kataloğu Fide platformu ile oturağın konumu ve ayar olanaklarıÇalışma güvenliği (hareketli parçaların muhafaza içinde bulunmasıMakinayı kullanan çiftçi değerlendirmesi

Laboratuvar Deneyleri

Çizi açıcı ayakların sertliği (RSD)Fide başına düşen cansuyu miktarı (ı)Bir depo su ile dikilebilen alan büyüklüğü (ha)

Tarla deneyleri

Fide tutma oranı (%)Fide zedelenmesi (%)Fidelerin sökülme kuvveti (N)Sıra üzeri dikim mesafesi düzgünlüğü (% CV)Sıra ekseninden sapma ( cm)

Dikilen fidelerin düşeyle yaptığı sapma açısı (0)Çizi açıcı ayaklarFide dikim derinliği düzgünlüğü (% CV)Fide dikim organı / tahrik tekerleği kayma oranı (%)Makinanın sağlamlığı

TOPRAK BURGUSU DENEY İLKELERİ

1. Toprak Burgusunun Tanıtılması

- Toprak burgusunun traktöre bağlantı şeklinin ve üç nokta askı düzeninin belirlenmesi,- Çatı şeklinin tanımlanması, çatının sağa ve sola ayar olanaklarının belirlenmesi,- Toprak burgusunun çatıya bağlantı şeklinin açıklanması,- Toprak burgusu ile traktör kuyruk mili arasında bağlantıyı sağlayan mafsallı milin özelliklerinin belirlenmesi,- Toprak burgusu dişli kutusunun özelliklerinin açıklanması,- Toprak burgusu helezonu ve bıçaklarının özelliklerinin açıklanması,- Toprak burgusu helezonu, bıçakları, çatısı vb. gibi parçalarının malzemelerinin belirlenmesi,- Toprak burgusunun çalışma ilkesinin açıklanması,- Toprak burgusu ile yapılabilecek çukur açma dışındaki işlerin belirtilmesi. Örneğin; çatı üzerinde bulunabilecek kanca ile mesafeli taşıma ve sabit yük kaldırma vb.,- Güvenli çalışmaya ilişkin özelliklerinin açıklanması.


- Toplam uzunluk (m), - Toplam genişlik (m), - Toplam yükseklik (m), - Çatı uzunluğu (m), - Teleskobik kolların uzunlukları (m), - Arka burgu kollarının uzunlukları (m), - Çatal askı ölçüleri (m), - Helezon ölçüleri (uzunluk, genişlik, kalınlık, helis çapı ve adımı vb. gibi), - Bıçak ölçüleri (uzunluk, genişlik, kalınlık), - Dişli kutusuna ilişkin ölçüler (dişli tip, diş sayısı, hareket iletim oranı vb. gibi), - Mafsallı mil ölçüleri (uzunluk, çap, emniyet düzeni tipi vb. gibi), - Toplam ağırlık (kg).

3. Yapılacak İşler

- Makinanın gözle ilk kontrolünün yapılması,- Güvenli çalışma koşullarının sağlanması,- Genel teknik ölçülerin alınması,- Deneme alanlarının seçimi,- Deneme alanı topraklarının toprak tipinin ve toprağın bazı fizikomekanik

özelliklerinin belirlenmesi,- Denemede kullanılacak traktörün seçimi,- Toprak burgusunun uygun şekilde traktöre bağlanması,- Boşta (düşük devirle) en az beş saat çalıştırılması,

- İşlenmiş ve işlenmemiş alanlarda kullanılması,- Değişik kuyruk mili devir sayılarının seçimi ve bu devir sayılarındaki iş başarılarının

belirlenmesi,- Çalışma sonunda kesici bıçaklarda meydana gelen aşınmanın belirlenmesi,- Çalışma sonunda helezon kanatlarında meydana gelen aşınmanın belirlenmesi,- Denemelerin farklı kuyruk mili, iş derinliği, toprak tipi gibi değişik koşullarda

yapılması ve bu koşulların toprak burgusunun iş kalitesine ve işletme karakteristiklerine etkisinin belirlenmesi,

- Raporun yazımı.

4. Denemeler

4.1. Laboratuvar denemeleri

- Toprak burgusunun traktöre bağlantı noktalarının standartlara uygun olup olmadığının kontrol edilmesi,

- Laboratuvar koşullarında her hangi bir arızanın meydana gelip gelmediğinin anlaşılması amacıyla toprak burgusunun en az 5 saat süreyle en düşük devirle boşta çalıştırılması,

- Merkezleme ucu ve bıçakların sertlik derecelerinin ölçülmesi (Ortalama bıçak sertlik derecesi 45 RC olmalıdır),

- Çatının sağa sola ayar olanağı varsa hareket mesafelerinin ölçülmesi,- Tarla çalışması sonunda, kesici bıçak ve helezon kanatların aşınmalarının her çalışma

şartı için ayrı ayrı belirlenmesi,- Toprak burgusu ile şaft arasındaki hareket iletim oranının belirlenmesi,- Toprak burgusunun her iki yöndeki çalışma durumlarının kontrol edilmesi,- Toprak burgusunun mafsallı mili üzerinde emniyet düzeninin güvenilirliğinin

belirlenmesi.

4.2. Tarla denemeleri- Toprak burgusuyla 40 cm derinlikte en az 500 adet çukur açılması,- Toprak burgusuyla açılacak maksimum çukur derinliği ve çapının ölçülmesi,- Farklı kuyruk mili devir sayısı, iş derinliği, toprak tipi gibi değişkenlere bağlı olarak yapılacak olan denemeler sonucunda toprak burgusunun iş kalitesinin (açılan çukurun çapı, derinliği, çukurdan yüzeye fırlatılan toprakların oluşturduğu dairenin çapı vb.’ leri) ve bazı işletme karakteristiklerinin (kuyruk mili gücü gereksinimi, yakıt tüketimi, iş verimi vb.’ leri) belirlenmesi,- Toprak işlemeden önce ve sonra olmak üzere toprak burgusu kuyruk mili güç gereksinimlerinin ölçülmesi.

4.2.1. Güç gereksinimiMakinanın, traktör kuyruk mili gücü gereksinimi, traktör kuyruk mili ile mafsallı mil

arasına takılan bir torkmetre yardımı ile döndürme momenti ve devir sayısı ölçülerek hesaplanır. Ölçülen ve hesaplanan değerler raporda belirtilir (Çizelge 1).

Çizelge 1. Kuyruk mili performans değerleriİş

derinliği(m)

Kuyruk mili hızı

(1/dak)


Kuyruk mili torku (Nm)

5. Değerlendirme ve Sonuçlar

- Toprak burgusunun gözle yapılan ilk kontrolünde belirgin bir hata belirlenmemelidir.

- Toprak burgusunun gerek boşta gerekse de toprak içerisinde çalışması sırasında belirgin arıza ortaya çıkmamalıdır.

- Makina kendisinden beklenen ölçülerde çukur açabilmelidir.- Toprak burgusu, her iki yönde de çalışabilmelidir.- Makinanın traktöre bağlanması ve sökülmesi kolay olmalıdır.- Toprak burgusunun toprakla temas halinde çalışan işleyici parçalarında aşınma

olmamalıdır.- Makinanın hareket iletim düzeni etrafında güvenlik önlemleri alınmış olmalıdır.

PATATES DİKİM MAKİNALARI DENEY İLKELERİ (UÜZF, EÜZF, ÇOMÜZF)(Taslak çalışma Sekretaryaya ulaşmamıştır.)

ANIZA EKİM MAKİNELERİ DENEY İLKELERİ

Anıza ekim makinelerinin ekici düzenleri, tek dane ekim, normal sıraya ekim, banda ekim, serpme ekim veya ocağa ekim yöntemine göre ekim yapabilir. Bu nedenle, anıza ekim veya doğrudan ekim makinelerinin tohum ekici düzenleri ile şeritvari gübreleme yapan gübreleme organlarının deneyleri, “Tarımsal Mekanizasyon Araçları Deney İlke ve Metodları” kitabında belirtilen deney esaslarına göre yapılmalıdır.

Geleneksel ekim makinelerinden farklı olarak, anıza ekim veya doğrudan ekim konseptinin bir gereği olarak, anıza veya doğrudan ekim makinelerinin denemelerinde, tarladaki sap-saman durumu ortaya konulmalıdır:

Biçerdöverle hasat sonrası, biçerdöverin davlumbazında, sap-kıyma ve saman serpme düzeninin olup olmamasına, sapın sap kıyma ve balyalama makinesiyle tarladan uzaklaştırılmasına göre:

o Ekim öncesi, biçerdöver ilerleme yönünde, enine sap-saman dağılımı bulunur. Bunun için, 50*50 cm kare ızgaralardan toplanan sap-samanın ağırlıklarına ait varyasyon katsayısı (VK), % 20’den az olması aranır (Çizelge 1).

o Ölçülen değerlerden, enine sap dağılım grafiği düzenlenir ve sap yoğunluğu (kg/ha) hesaplanır.

o Tarlada hızlı bir şekilde sap-saman örtüsü dağılımını belirleyebilmek için, sıranın sol ve sağ yanında 75 cm (toplam 1,5 m) genişlikteki saplar, iki kol açıklığında elle veya dirgenle toplanıp namlu haline getirilir. Namluda, her 1 metre uzunluğuna düşen saplar tartılarak, biçerdöverin ilerleme yönüne dik (enine) sap dağılımı belirlenebilir.

Çizelge 1. Biçerdöver hasadından veya balya makinesiyle toplamadan sonra, sap-samanın enine veya boyuna dağılım düzgünlüğü (VK,%)ne ait değerlendirme kriterleri (Schwarz, Chappuis, 2007).

VBK (%) Değerlendirme Pullukla sürüm Malçlı tohum yatağına uygunluk

Doğrudan ekim

VK < 20 ++ x x x20 ≤ VK < 30 + x x (x)30 ≤ VK < 40 0 x (x)40 ≤ VK < 50 - (x)VK > 50 _Değerlendirme ıskalası

++/+/0/-/_ (0- standart); (x)= koşullu uygun ; x = uygun

Olum döneminde, dane mısırın boyu 2-2,5 metreyi bulduğundan, ekim öncesi mısır

saplarının mutlaka sap kıyma makinesi ile parçalanması gerekir.(Prüfbericht Avusturya; Önal, 2005)) Bu, aynı zamanda sapın çürümesini hızlandırır. Öncelikle, yonca ve Çayır üçgülü (rotklee)’ünde itinalı bir çalışma, ilkbaharda yeniden bu bitkilerin yeşermesini önleme bakımından önemlidir.

Tarladaki sap, sap parçalayıcı ile kıyılmışsa, 50*50 cm boyutlarındaki ızgara bölmelerinden toplanan kıyılmış saplar (bu amaçla elektrikli süpürge veya siklonlu bir emme düzeni kullanılabilir) yuvarlak delikli elek takımını (2-4-6-8-16-30 ve 67 mm çap) içeren titreşimli eleme düzeni ile elenerek, fraksiyonlarına ayrılır. Sonuçlar, Çizelge 2’ye göre değerlendirilir.

Çizelge 2. Tohum yatağı için sap-saman uzunluğunun uygunluk testi (Schwarz, Chappuis, 2007).

> 100 mm’den büyük sapların oranı (%)

Değerlendirme Pullukla sürüm sonbahar

Sonbaharda malçlı tohum

yatağına uygunluk

Sonbaharda doğrudan ekim

Oran < 5 ++ x x x5 ≤ oran< 10 + x x (x)10 ≤ oran< 15 0 x (x)15 ≤ oran< 20 - (x)Oran ≥ 20 - -Değerlendirme ıskalası

++/+/0/-/- - (0-Standart); (x) = koşullu uygun, x = uygun

Pulluksuz toprak işlemede, toprağın iyi oturması için, sap parçalama makinesinin 5 cm’nin altında, en iyisi 3 cm değerinde sap uzunluğu sağlaması gerekir. İlkbahar ekiminde, erozyonu önlemeye uygun değerlendirme kriterleri Çizelge 3’te verilmiştir.

Çizelge 3. İlkbahar ekiminde erozyonu önlemeye uygun değerlendirme kriterleri (Schwarz, Chappuis, 2007).

> 100-175 mm uzunluktaki sap yüzdesi (%)

> 175 mm’den uzun sap oranı (%)

İlkbahar ekiminde erozyonu azaltma değerlendirmesi

< 15 <5 - -15 ≤ oran < 40 <5 040 ≤ oran < 60 <5 ++Oran ≤ 60 <5 0Değerlendirme ıskalası ++/0/- - (0= standart)

Doğrudan (veya anıza) ekim makinesinin gömücü ayak öncü organlarının (çizel ayağı; kertikli, düz veya dalgalı diskin; sıra temizleyici (kesek ve çerçöp sıyırıcı)’nin performans değerlendirmesinde aşağıdaki yöntem önerilir (Şekil 1):

Ekimden sonra, çizi ekseninden 25 cm sağ ve sol şeridi kaplamak üzere, ilerleme yönüne dik, 50 cm uzunluğunda, 30 cm derinlikte çukur kazılarak, bu dik profile, 3 mm çaptaki paslanmaz çelik telden yapılan, 50 cm uzunluğunda ve 25 cm yüksekliğindeki 4,5*4,5 cm ölçülerinde karelere bölünmüş ızgara yerleştirilir. Kumlu kuru toprakta, stabilliği sağlamak için, toprağın bir miktar su ile nemlendirilmesi gerekebilir.

Izgaralardaki saman miktarı, dikkatli bir şekilde gözlenerek, saman miktarına göre göreceli olarak, ızgaralara 0-10-25-50-75 ve 100 puandan birisi verilir.(0= hiç sap-saman yok, 100= ızgara samanla dolu). Puanlamanın aynı kişiyle devam ettirilmesi uygun olacaktır.

Bölmeli ızgara, bu kez ilerleme yönüne dik olarak yatık şekilde çiziye yerleştirilerek, aynı şekilde, ızgaralardaki saman miktarı puanlandırılır.

Dikey ve yatay puanlamadan sonra, değerlendirmeye geçilir (Şekil 1):o Profilin dikine değerlendirilmesi: 0-5, 5-10, 10-15 ve 15-20 cm katmanlar için,

dikine enine sap dağılım düzgünlüğü (VK= % 69), dikine sap kaplama puanları toplamı (ΣDKP= 690) bulunur.

o Yatay saman profilinin değerlendirilmesi: Izgaralardaki ortalama saman yoğunluğu puanı (xy = 45, standart sapması (S= ± 15,81) , yatay enine saman dağılım düzgünlüğü (VK= % 35,13) ve yatay sap kaplama puanları toplamı (ΣYKP= 450) bulunur.

o Yatay ve dikey kaplama puanları toplamları birbirine eklenerek, saman indeksi hesaplanır:

o bulunur.Bulunan değer, sap yoğunluğu (kg/ha) değeri ile birlikte, ekim makinesinin toprakta çalışan organlarının ve toprak işleme makinelerinin değerlendirmesinde dikkate alınır.

Şekil 1. Çizi üzerinde 40-50 cm eninde toprak şeridinde, yüzeyde ve derinliğine sap dağılım düzgünlüğü (Örnek, Önal)

5 cm’lik derinlik katmanlarında bulunan ortalama saman yoğunluğu puanlarından ( ) yararlanarak:

Katmanlar arası dikine sap dağılım düzgünlüğüne ait ortalama puan (23), standart sapması (= 20,67) ve varyasyon katsayısı (VK= %89,87) hesaplanır.

Ortalama sap derinliği ( ):

bulunur. Eşitlikte, -derinlik sınıf ortalaması, - o derinlikteki saman yoğunluğu puan ortalamasıdır. Şekil 1’deki örnekten hareketle,

bulunur. Dikine sap dağılımının varyasyon katsayısı %89,87’dir.

Kaynaklar

dX

DKP 69017,5

103163,1610000000010012,5

260117,130,442605075002510257507,5

4206929,98427510050252550502510102,5

69017,5

103163,1610000000010012,5

260117,130,442605075002510257507,5

4206929,98427510050252550502510102,5

S VK,%d

50 75 50 50 50 25 50 50 25 25

Xy= 45 S= 15,81 VK= %35,13 SYKP= 450

Saman indeksi=SI= SYKP+SDKP=450+690=1140

Anonim; 1975. Howard Saemavator. Prüfbericht der Bundesversuchs- u. Prüfungsanstalt für landwirtscahaftliche Maschinen u. Geraete. Wieselburg a.d. Erlauf, ÖsterreichÖnal, İ., 2005. Toprak İşleme Sistemleri ve Doğrudan Ekim makinesi Konstrüksiyonu. EÜZF Yayınları, Ziraat Fakültesi Yayın No: 564, Yardımcı Ders Kitabı, 74s., Bornova- İzmir.Schwarz, M., Chappuis, A., 2007. DLG- Bewertungsraster für die Arbeitsqualitaet von Strohhaeckslern 62 Landtechnik 1/2007; 26-27Vosshenrich, H. H., Brunotte, J., Ortmeier, B., 2003. Methoden zur Bewertung der strohverteilung und Einarbeitung. 58 Landtechnik 2/2003; 92-93.

GÜBRE DEPOLAMA, HAZIRLAMA, DAĞITMA EKİPMANLARI

DİSKLİ KİMYASAL GÜBRE DAĞITMA MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

1. KapsamBu test ilkeleri, tek ve çift diskli kimyasal gübre dağıtma makinalarını kapsar.

1.2. TanıtımDiskli kimyasal gübre dağıtma makinaları, genel yapısı itibariyle tanıtılır. Bu tanıtma

depo, karıştırıcı, disk, kanatlar ve şasi açıklanır. Denemeler laboratuar ve tarla denemeleri olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilir.

Her iki aşamada yapılacak işlemler ve yapılma şekli aşağıda verilmiştir.

2. Laboratuvar Denemeleri

1- Makinenin yapısal açıdan incelenerek değerlendirilmesi, güvenlik ve ergonomi ile ilgili yasa, 2006/42 makine yönetmeliğine, teknik ölçülerinin ve ilgili standartlar ile katalog değerlerine uygunluğunun araştırılması amacıyla yapılır.

2- Kanat konumu ayar olanakları kontrol edilir. Kanat konumları ayarlanabilir özellikte ise her bir konumda kanat açılarının değişimi ve bu değişim yönünden kanatlar arasında benzerlik olup olmadığı incelenir. Bulguların TS 5675’e uygun olup olmadığı kontrol edilir.

3- Dağıtıcıların dağıtma açısı 120-180 arasında olmalıdır. Dağıtıcı disk çevre hızı 10 m/s – 30 m/s arasında olmalıdır.

4- Dağıtıcıların yüzeyleri düzgün ve pürüzsüz olmalıdır.5- Depo ağzı, içerisine konulan gübrelerin rüzgarlı havalarda dışarıya savrulmasını

önlemek için kapatılabilecek şekilde dışa çıkıntılı yapılmalıdır.6- Dağıtıcı kanatlar disk üzerine en az iki adet havşa başlı cıvatalarla sabitlenmelidir.7- Gübre dağıtıcıları gübrenin traktöre ve sürücüye sıçramaması için çarpma plakası

ile donatılmalıdır. 8- Üç nokta askı tertibatı TS 660’a uygun olmalıdır.9- Dağıtıcılarda kullanılan mafsallı miller CE belgeli olmalıdır.10- Dağıtıcı üzerindeki mafsallı mil bağlantı yeri TS EN ISO 5674’e uygun koruyucu

plaka veya koruyucu tas ile muhafaza altına alınmalıdır.11- Dağıtıcı deposu içine girilmeden kendi kendini temizleyecek ve tamamen

boşaltabilecek biçimde tasarımlanmış olmalıdır.12- Dağıtıcı deposu kazalara sebebiyet vermeyecek ve depo içine girilmesini

önleyecek mahfazalarla donatılmalıdır.13- Gübre besleme açıklığı çift olan makinalarda, her iki besleme açıklıklarının aynı

boyutta (ölçülerde) olup olmadığı ve bu açılıkların besleme açıklığı ayar kademelerinde eşit

şekilde değişip değişmediği kontrol edilir. Gübre besleme açıklıklarının her bir kademesindeki kesit alanları arasındaki fark en çok % 5 olmalıdır.

14- Gübre besleme açıklıklarından, her bir ayar kademesinde, birim zamanda (bir dakikada) dökülen gübre miktarı belirlenir. Bunun için makina traktöre bağlanarak deposu doldurulur ve disk yere paralel duruma getirilir.

Diskten fırlatılan gübrelerin makinanın hemen altında toplanacağı biçimde makinanın etrafı perdelenir. Makina önce, 540 1/min kuyruk mili devrinde 30 saniyeden az olmamak üzere belirli bir süre boşta çalıştırılır. Daha sonra yine 30 saniyeden az olmamak üzere gübre dağıtımı sağlanır.

Altta biriken gübreler tartılarak bir dakikada atılan gübre miktarı belirlenir. Bu işlem üç kez yinelenerek ortalaması alınır ve o besleme açıklığında (ayar kademesinde) birim zamanda atılan gübre miktarı belirlenir. Aynı işlem makinada var olan diğer ayar kademelerinde de yapılır ve çizelge şekline getirilir.

Denemeler sırasında depodaki gübre seviyesinin 20 cm' den daha aşağı düşmemesine özen gösterilir.

15- Depodaki gübre seviyesine bağlı olarak besleme açıklıklarından birim zamanda dökülen gübre miktarındaki değişim belirlenir. Bunun için traktöre bağlı makinanın deposuna gübre doldurulur. Disk yerden belirli bir yükseklikte ve yere paralel duruma getirilir.

Makine önce 540 1/min kuyruk mili devrinde 30 saniyeden az olmamak üzere boşta çalıştırılır. Sonra seçilen besleme açıklığında depo boşalıncaya kadar makina çalıştırılır. Çalışma sırasında belirli aralıklarla 5 kez numune alınır ve tartılır. İlk alınan numune 100 kabul edilerek diğerlerinin buna göre oranları hesaplanır. Aynı işlem en az iki farklı gübre besleme açıklığında tekrarlanarak çizelge şekline getirilir.

16- Enine dağılım paterni belirlenir. Bu deney kapalı bir yerde ya da gübre dağılımına etkisi olmayacak düzeyde rüzgarsız ortamda ve düz bir zeminde yapılır. Dağıtılan gübrelerin toplanmasında yeterli sayıda toplama kutusu kullanılır.

Toplama kutuları 250 x 1000 mm veya 500 x 500 mm boyutlarında, derinliği en az 150 mm ve yan duvar kalınlığı en fazla 5 mm olmalıdır. Gübrenin kutulardan dışarı sıçramasını önlemek için gerekli önlemler alınmalıdır. Bu işlem, kutuların içerisine 50 x50 mm boyutlarında mukavva veya karton bölmeler yerleştirilerek, kutuların üzerine file yerleştirilerek ya da kutuların tabanına köpük, sünger ve benzeri malzemeler yerleştirilerek yapılabilir.

Toplama kutuları, traktör tekerleklerinin geçeceği yerde en az boşluk bırakılarak birbirine değecek biçimde yan yana sıralanır. Hesaplamada tekerleklerin geçişi için bırakılan boşluklar toplama kutuları alanına eklenir. Kutuların uzunluğu ve dağıtıcının ilerleme hızı, beher kutudan toplanacak gübrenin ortalama ağırlığı değerlendirmeye elverişli olarak ayarlanmalı ve dağıtıcının serpme genişliğine göre toplama kutuları sayısı saptanmalıdır.

Dağıtıcının deney sırasındaki disk yüksekliği, tarlada normal çalışma sırasındaki disk yüksekliğinden (60-70 cm) toplama kutularının yüksekliği kadar fazla olmalıdır. Diğer bir deyimle diskler toplama kutusu yüksekliği kadar yukarıya kaldırılmalıdır. Deneyler 540 d/min kuyruk mili devrinde yapılır. Zorunlu durumlarda bunun dışına çıkılabilir. Ancak bu husus deney raporunda belirtilir. Traktöre bağlanarak deposu doldurulan makinanın gübre besleme açıklıkları, 8 km/h ilerleme hızı ve 12 m iş genişliğinde yaklaşık 20 kg/da gübre normu sağlayacak biçimde ayarlanır.

Yukarıda belirtilen esaslara göre gerekli hazırlık ve ayarlar yapıldıktan sonra traktöre bağlanmış olan makina, toplama kutuları dışındaki alanda bir süre boşta çalıştırılır. Normal çalışma rejimine girdiğinde dağıtma yapılarak toplama kutuları üzerinden düşük vites kademesinde bir kez geçilir. Gerektiğinde (kutularda yeterince gübre birikimini sağlamak için) geçiş tekrarlanabilir. Daha sonra beher kutuda toplanan gübreler tartılarak bir yere kaydedilir. Elde edilen değerler makinanın o ayar koşullarında sağladığı dağılım paternidir.

Bu deney yaklaşık 10, 30 ve 60 kg/da gübre normunu sağlayacak besleme açıklıklarında ve makinada var olan kanat konumlarında granül taneli gübre ile birer kez yapılır. Denemeler sırasında makinanın deposundaki gübre seviyesinin 20 cm' den daha aşağı düşmemesine özen gösterilmelidir.

17- Elde edilen paternler esas alınarak, sağlanan enine dağılım düzgünlükleri belirlenir. Bunun için dağılım paternleri tarlada çalışma yöntemleri olan ileri-geri (dağılımın sağ kısmı sağa,sol kısmı sola katlanan) ve dönerek (dağılımın sağ kısmı, sol kısmına katlanan) çalışma koşulları dikkate alınarak örtmeli gübreleme yapılıyormuş gibi katlanarak her bir katlama noktasında dağılımın varyasyon katsayısı hesaplanır. Katlama, makina ekseninden hiç katlamanın olmadığı en dış noktaya kadar yapılır. Daha sonra her bir patern için ileri-geri ve dönerek çalışma koşullarında farklı örtme konumlarında hesaplanan varyasyon katsayıları grafik şekline getirilir.

Gübre dağılım düzgünlüğünün kabul edilebilir üst sınırı olarak C. V = % 20 esas alınır. Bu ve bundan daha küçük varyasyon katsayısının hesaplandığı örtme konumlarında yan yana iki makina ekseni arasındaki uzaklık efektif iş genişliği olarak belirlenir. En düşük varyasyon katsayısının belirlendiği örtme konumunda yan yana iki makina ekseni arasındaki uzaklık ise paternin alındığı ayar koşullarında en uygun iş genişliği olarak belirlenir.

Tarlada çalışma koşullarında, önceden seçilen iş genişliğinin tüm çalışma süresin de sabit tutulması (markalama yapılmadan) olası değildir. Çoğu kez belirlenen değerden az-çok sapmaların olması kaçınılmazdır. Bu sapmaların gübre dağılım düzgünlüğünü hangi oranda etkilediğini görebilmek için her bir paternde örtme konumlarına bağlı olarak varyasyon katsayısının değişimi grafik şekline getirilir ve bu grafiğin kullanma kitabında yer alması sağlanır.

18- Zorunlu olmamakla birlikte, makinada uzunluğuna dağılım paternleri de belirlenerek yukarı da açıklandığı şekilde uzunluğuna dağılım düzgünlüğü hesaplanabilir.

19- Deneme, birisi kristal, diğeri granül taneli olmak üzere en az iki farklı gübre ile yapılır. Gübreler herhangi bir eleme ve sınıflandırma işleminden geçirilmeksizin pazarlandığı orijinal ambalajlı şekliyle denemede kullanılır. Akışı engelleyecek düzeyde aşırı nemli, topaklaşmış gübreler denemelerde kullanılmaz.

20- Deneme raporunda kullanılan gübrelere ilişkin elek analiz sonuçları çizelge şeklinde verilir.

21- Elde edilen paternlerde belirtilen en uygun iş genişliği (minimum varyasyon katsayısının hesaplandığı iş genişliği) ve farklı gübre besleme açıklığı ayar konumlarında, 8 km/h traktör ilerleme hızında sağlanan gübreleme normları grafik şeklinde verilir.

3. Tarla DeneyleriTarla denemeleri, makinanın traktöre bağlanma, ayarlama, kullanma, bakım ve

temizleme kolaylığı yanında tıkanma sağlamlık ve önceden yapılan ayarların tarlada çalışma süresince korunabilme özelliklerini gözlemlemek için yapılır. Tarla denemeleri makina 10 saatten az olmamak üzere tarlada çalıştırılarak yapılır.

4. DeğerlendirmeMakinanın değerlendirilmesinde enine dağılım paternlerinde hesaplanan varyasyon

katsayıları, iş genişliğindeki birim değişmeye karşın gübre dağılım düzgünlüğünün gösterge değeri olan varyasyon katsayısının değişimi ve gübre besleme açıklıklarından akan gübrenin depodaki gübre seviyesinden etkilenme düzeyi kriter olarak ele alınmalıdır. Ayrıca tarla deneme sonuçları da bu değerlendirmede birer etken olmalıdır.

1- Enine dağılım paternlerinde hesaplanan varyasyon katsayısına göre makine aşağıdaki şekilde değerlendirilir.

Varyasyon Katsayısı Değerlendirme

Varyasyon Katsayısı Değerlendirme< 5 Çok iyi6-10 İyi11-20 Kabul edilebilir20< Uygun değil

2- Seçilen optimum iş genişliğinden olabilecek sapmalar (1 m.’ye kadar değişmeler) varyasyon katsayısını % 20’ nin üzerine çıkarmamalıdır.

3- Depodaki gübre seviyesine bağlı olarak gübre besleme açıklıklarından birim zamanda akan gübre miktarı açısından, en büyük ve en küçük değerler arasında en fazla % 20’lik farklılık bulunmalıdır. Aksi durumda gübreleme normu ve uzunluğuna dağılım düzgünlüğünde istenmeyen boyutta düzensizlikler ortaya çıkar.

4- Tarla deneme sonuçlarına göre makina, traktöre kolayca bağlanabilmeli, tamir, bakım, ayar ve kullanımı kolay olmalı, önceden yapılan ayarları tarlada çalışma süresince koruyabilmelidir.

5- Gübre dağıtıcı yukarıda belirtilen kriterler ve bahsedilen standartların şartlarını kabul edilebilir sınırlar içerisinde sağlıyorsa tarımsal amaca uygun olduğu yargısına varılır.

5. Başvurulacak Standart

- TS 2541 Tarım Makinaları – Santrifüjlü Kimyevi Gübre Dağıtıcılar Deney Metodları.- TS 5675 Gübre Dağıtıcılar – Santrifüjlü. Kimyevi.- TS 7416 Kimyevi Gübre Dağıtıcıları Deney Metodları – Satıh Gübre Dağıtıcılar.

ÇİFTLİK GÜBRESİ DAĞITMA MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

1. KapsamBu deney ilkeleri ahır gübresi dağıtma makinalarını içerir.

2. Deney İlkeleriAhır gübresi dağıtma makinalarının kullanım değerinin saptanması amacıyla gözle ilk

kontrolü yapıldıktan sonra genel teknik ölçüleri alınır. Bu amaçla makinaya ait genel ölçüler,ağırlık merkezinin yeri ve frenleme donanımı ile ilgili ölçüler ile fırlatma tamburları tipi ve ölçüleri liste halinde verilir. Makinanın teknik ölçüleri TS EN 13080, Tarım Arabaları ve Su Tankerleri deney esaslarına göre belirtilir.

Makinalarda emniyetli çalışma en önemli konulardan biridir. Bu açıdan ahır gübresi dağıtma makinalarının, trafik emniyeti bakımından tarım arabaları ve su tankerleri emniyetinde belirtilen kurallara ve çalışma emniyeti bakımından ise TS-EN 690’da belirtilen kurallara uygunlukları kontrol edilebilir.

2.1. Sağlamlık TestleriMakina “Tarım Arabaları ve Su Tankerleri Deneme İlkeleri” ne uygun olarak anma

yükü kadar bir yükle yüklenerek tarım arabaları deney standında denemeye alınır.

2.2. Laboratuvar TestleriDeneme standında test edilen ahır gübresi dağıtma makinası daha sonra laboratuvara

alınarak herhangi bir aşınma yada kopma olup olmadığı incelenir. Makina boş iken ağırlık merkezinin akstan uzaklığı ve yüksekliği saptanır. Anma yükü kadar gübre ile yüklenen gübre

dağıtma makinası “Tarım Arabaları ve Su Tankerleri Deneme İlkeleri” nde belirtilen eğim açısında ve eğime dik yönde devrilmemelidir. Ahır gübresi dağıtma makinalarında çeki halkasına gelen bindirme yükü “Tarım Arabaları ve Su Tankerleri Deneme İlkeleri” nde belirtilen sınır değerleri arasında yeralmalıdır.

2.3. Uygulama TestleriDeney standında ve laboratuvarda, düz konumda yapılan denemelerin ardından ahır

gübresi dağıtma makinaları sağlamlık ve dayanıklılık kontrolü için tekrar incelemeye alınır. Denemeler esnasında makinanın doldurulmasının, traktöre bağlanmasının ve ayar ve bakımının kolay yapılabilirliği kontrol edilir.

2.4. Makina Güç Tüketiminin BelirlenmesiMakinanın yaptığı işin kalitesinin belirlenmesinde gözönüne alınan kriterlerden biri de

makinanın güç gereksinmesidir. Bunun için Anızlı tarlada çalışma esnasında kuyruk mili gücü ve çeki gücü değerleri makinanın %5 ve %90 doluluk oranlarında ölçülür (Yapılacak diğer denemeler kasa doluluk oranının ara değerlerinde yapılır). Elde edilen sonuçların ortalama ve maksimum değerleri belirtilir.

2.5. Miktar DeneyiAhır gübresi dağıtma makinasının miktar denemelerinde makina, olduğu yerde her bir

denemede en az bir dakika süreyle çalıştırılarak, makinanın değişik ayar kademelerinde atmış olduğu gübre miktarları belirlenir. Atılan gübre miktarın doluluk oranından etkilenmesini belirleyebilmek için, denemelerden biri % 5 ve diğeri % 90 doluluk oranında yapılır (Yapılacak diğer denemeler kasa doluluk oranlarının ara değerlerinde yapılır).

2.6. Dağılım Düzgünlüğünün Belirlenmesi

2.6.1. Enine Dağılım Düzgünlüğünün BelirlenmesiMakinanın fırlatmış olduğu gübrelerin enine dağılım düzgünlüğünün belirlenmesi için

varyasyon katsayısı, iş genişliği ve katlama simülasyonu gibi hesaplamalar TS EN 13080’de belirtilen esaslara göre yapılır.

2.6.2. İlerleme Yönündeki Dağılım Düzgünlüğüİlerleme yönündeki dağılım düzgünlüğü belirlenmesinde gübre normu, tolerans

bölgesindeki yayılma, varyasyon katsayısı ve boyuna katlama gibi hesaplamalar TS EN 13080’de belirtilen esaslara göre yapılır.

2.7. Makinanın Gübreleme Normunun belirlenmesiMakinanın gübreleme normu TS EN 13080 madde 4.3.2’ ye göre yapılır.

3. DeğerlendirmeDenemeye alınan makina, yukarıda belirtilen kriterlerden her birini belirtilen sınırlar

içersinde sağlıyorsa makinanın amacına uygun olduğu yargısına varılır.

4. Başvurulacak Kaynaklar

ANONİM, 2004. TS EN 13080 Tarım Makinaları – Çiftlik Gübresi Dağıtıcıları – Çevre Koruma – Kurallar ve Deney Metotları, Türk Standardları Enstitüsü. ANKARA.

ANONİM, 1996. TS EN 690 Tarım Makinaları – Çiftlik Gübresi Dağıtıcıları – Emniyet, Türk Standardları Enstitüsü. ANKARA.

SULAMA EKİPMANLARI

32. SULAMA POMPALARI DENEY İLKELERİ

32.1. Kapsam Bu deney ilkeleri, yatay milli santrifüj pompaları, düşey milli derin kuyu pompaları ve

dalgıç pompaları kapsar.

32.2. Tanıtım Tanıtımda; yapımcı firma, pompa tipi, su giriş ve çıkış çapları, kademe sayısı, fan tipi

ve yapım malzemesi, tahrik ünitesi, bağlantı şekli ve tahrik ünitesinin özellikleri açıklanmalıdır. Pompanın çalışma devri verilmelidir.

32.3. Deney İlkeleri Deneme kapsamındaki pompaların gözle ilk kontrolü yapıldıktan sonra teknik ölçüleri

alınır. Teknik ölçüler, pompanın tipine göre TS 268 "Pompalar (Yatay Milli Santrifüj) ve Donanımları" standardı ile TS 514 "Pompalar (Düşey Milli Türbin)" ve TS 11146 "Pompalar (Dalgıç-Temiz Su için)" standartlarında verilen pompa özellikleri ve parçaları göz önünde bulundurularak alınmalıdır. Teknik ölçülerde, pompanın genel boyut ölçüleri ve ağırlığı belirtildikten sonra pompa tipine göre; pompa mili (malzeme, çap), kolon borusu (malzeme, çap, et kalınlığı, uzunluk) ile ilgili ölçüler verilmeli ve çark, ara çanak, emiş ve çıkış haznesi vb. parçalara ait ölçüler kesit resimleri üzerinde gösterilmelidir. Pompalar denemeye alınmadan önce imalatçı firmanın önerdiği devir sayısında 5 saat sürekli çalışmaya tabi tutulur. Bu süre sonunda mekanik herhangi bir arıza göstermeyen pompalar, debi, manometrik yükseklik güç ve randıman değerlerinin belirlenmesi amacıyla laboratuar denemelerine alınır.

32.3.1. Laboratuar Denemeleri: Santrifüj pompalarla ilgili tüm deneyler Türk Standartları tarafından yayımlanan TS

268, TS 514, TS 11146 standartlarında belirtilen esaslar dikkate alınarak yapılır. Tahrik ünitesine doğrudan bağlı olmayan veya devir sayısı değiştirilebilen-tahrik ünitelerine doğrudan bağlı pompaların denemelerinde, ölçmeler imalatçı firmanın önerisini içerecek şekilde en az üç değişik devirde yapılır. Elektrik motoruyla doğrudan bağlı bulunan pompalarda deneyler, elektrik motorunun anma devir sayısında yapılır.

Denemelerde, manometrik yükseklik, pompa debisi, pompanın yuttuğu güç değerleri ölçülür. Ölçümler, kısma vanası tam açık (dâhil) ve tam kapalı (dâhil) konumları arasında en az 5 vana açıklığı değerlerinde yapılmalıdır. Bütün ölçümler en az üç tekrarlı olarak gerçekleştirilmelidir.

32.3.1.1. Debi (Q) Ölçülmesi: Debi ölçümleri ilgili TS 268 nolu standarda uygun olarak aşağıda verilen yöntemlerden

biriyle yapılabilir. a- Depo yöntemi b- Lüle ve orifis yöntemi c-Venturi yöntemi d- Sayaç yöntemi e- Savak yöntemi

32.3.1.2.Manometrik Yüksekliğin (Hm) Belirlenmesi

Ölçmeler ilgili standartlara (TS268, TS514, TS11146) uygun olarak, manometreler yardımıyla yapılır. Emme ve basma hattındaki basınçlar ölçülerek manometrik yükseklik hesaplanır. Manometreler, ölçümlerden önce ve sonra kalibre edilmeli, göstergeler daima düşey düzlemde tutulmalıdır. Manometrik yüksekliğin hesaplanmasında aşağıdaki formül kullanılabilir.

Burada;Manometrik yükseklik (m)

Basma hattında manometreden okunan basınç( kp/cm2)Emme hattındaki vakum metreden okunan basınç (mmHg)

32.3.1.3. Pompanın Verdiği Gücün (PVG) Belirlenmesi Pompanın verdiği güç (hidrolik beygir gücü, hBG), denemeler sırasında ölçülen debi ve

manometrik yükseklik değerlerinden yararlanılarak hesaplanır.

Burada;

PVG : Pompanın verdiği güç (kW) Q : Debi (L/s) Hm : Manometrik yükseklik (m) γ : Suyun özgül ağırlığıdır (kp/ dm3).

32.3.1.4. Pompanın Yuttuğu Gücün (PYG) Ölçülmesi Pompa tarafından yutulan güç (PYG) pompa milinde ölçülür. Bu amaçla çeşitli

yöntemlerden yararlanılır. Pompanın yuttuğu güç aşağıda verilen yöntemlerden biriyle belirlenir:

a) Devir sayısı - dönme momenti yöntemiyle PYG belirlenmesi: Bu yöntemde; pompanın çalışma devri çeşitli devir ölçücülerle ve bu devirdeki dönme

momenti ise bilinen standart yöntemlerden ( moment kollu bir elektrik motoru-torkmetre) biri yardımıyla belirlendikten sonra aşağıda verilen eşitlik kullanılarak PYG değeri hesaplanır.

Burada; Pompanın yuttuğu güç (kW)

Dönme momenti (Nm) Devir sayısı (d/d)

b) Kalibre edilmiş elektrik motoru yardımıyla PYG belirlenmesi Bu yöntemde, çeşitli yükleme derecelerindeki karakteristik değerleri bilinen standart

elektrik motorundan yararlanılır. Pompa, bu elektrik motoruna doğrudan bağlanarak çalıştırılır. Bu sırada motorun şebekeden çektiği güç belirlenir. Motorun yüklenme oranına göre çalışma randımanı değeri, karakteristikler çizelgesinden bulunur. Şebekeden çekilen güç bu değer yardımıyla düzeltilerek, motorun mil gücü (pompaya giren güç) elde edilir.

c) Elektrik sayacı yardımıyla PYG belirlenmesiElektrik sayacı ile güç ölçümünde; pompa belirli toplam manometrik yüksekliğe belirli

debide suyu basmakta iken, elektrik sayacının diskinin belirli defa dönmesi için geçen zaman ölçülüp, aşağıdaki formül yardımıyla pompanın şebekeden çektiği güç bulunur.

Burada:=Pompanın yuttuğu güç (kW)

Diskin devir sayısı (d/d)Sayaç sabitesi (d/kWh)Elektrik motoru verimi (%)

İletim düzeni verimidir (%).

d) Watmetre yardımıyla PYG belirlenmesiWatmetre ile pompanın yuttuğu gücün bulunmasında elektrik sayacının elektrik

şebekesinden çektiği güç watmetreden doğrudan okunur. Motor verimi ve transmisyon verimi göz önüne alınarak pompanın yuttuğu güç bulunur.

e) Voltmetre, ampermetre ve cos metre yardımıyla PYG belirlenmesiVoltmetre, ampermetre ve cos metre ile güç ölçümünde elektrik motorunun her

fazındaki akım miktarı ayrı ayrı 3 ampermetreden, bu fazlar arasındaki gerilim voltmetreden okunur ve kumanda tablosundaki göstergede okunan cos değeri ile birlikte aşağıdaki formülde yerine konarak pompanın yuttuğu güç hesaplanır.

Burada:Gerilim (V)

Akım şiddeti (A)Göstergede okunan değer (-)

Motor verimi (%)İletim düzeni verimidir (%).

32.3.1.5. Pompa Veriminin (η) Hesaplanması Denemeler sırasında bulunan pompanın verdiği gücün (PVG), pompanın yuttuğu güce

(PYG) bölünmesi ile bulunur.

Pompa verimidir (%).

32.4. Deney Sonuçları Deneme sonuçları çizelge ve grafik şeklinde verilir.

Hazırlanan çizelgede, pompanın en yüksek randımanı verdiği noktadaki pompa performans değerleri (maksimum verim, debi, manometrik yükseklik, pompanın yuttuğu güç, pompa devir sayısı) işaretlenir.

Pompa karakteristik eğrileri iki şekilden biriyle verilebilir. a) Değişik devirlerde denenebilen pompaların, her devir için elde edilen

karakteristikleri komple karakteristik eğrileri olarak, b) Tek devirde elde edilen karakteristik eğriler olarak

32.5. Sonuç Denemesi yapılan pompanın, kendisinden beklenen amaç için kullanılmaya uygun olup

olmadığı, aşağıda sıralanan pompa verimi sınırlarından yararlanılarak belirlenir. 1) 4” den büyük çıkış çapına sahip pompalar en az %60 verim şartını sağlamalıdır. 2) 4” – 2” çıkış çapına sahip pompalar en az %40 verim şartını sağlamalıdır. 3) 2” den küçük çıkış çapına sahip pompalar ise en az %25 verim şartını sağlamalıdır.

Yukarıda önerilen verimleri sağlamayan pompalara deney raporu verilmez, ancak imalatçı firmanın isteği üzerine durumu saptayan bir belge verilir.

SULAMA BORULARI, DERİN KUYU SONDAJ BORULARI, EMİCİ VE VERİCİ HORTUMLAR DENEY İLKELERİ

1. Sulama Boruları ve Ek Parçalarıİmal edilen bütün ürünler öncelikle genel kontrolden geçirilir. Bu amaçla;- Yüzey düzgünlük kontrolü,- Homojen renk dağılım kontrolü,- Boru üzerindeki işaretlemelerin uygunluk kontrolü,

gibi genel kontroller gerçekleştirilir.

1.1. Polietilen Borular (PE 32, PE 40, PE 63, PE 80, PE 100) Polietilen malzemeden imal edilen borularla ilgili; - boyut kontrolü (çap, et kalınlığı, ovallik),- mekanik karakteristikleri (hidrostatik gerilme)- fiziksel karakteristikleri (kopma uzaması, kütle erime akış hızı vb.)

içeren tüm kontroller, deneyler ve kabuller ürünün özelliklerine bağlı olarak aşağıda verilen Türk Standartları dikkate alınarak gerçekleştirilir.

TS 418-2 EN 12201-2 Plastik Boru Sistemleri-İçme ve Kullanma Suyu İçin Polietilenden (PE) Bölüm:2 Borular

TS 418-2 prEN12201-2 Plastik Boru Sistemleri-İçme Suyu İçin-Polietilenden (PE) Bölüm 1:Genel ve Bölüm 2: Borular

Bu standard (TS 418-2 prEN12201-2) TSE tarafından iptal edilmiştir, ancak ilgili Bakanlıkça zorunlu uygulamada tutulmaktadır. Bu nedenle ilgili Bakanlıkların tebliğleri çerçevesinde değerlendirilmelidir.

TS ISO 8779 Plastik Borular-Polietilenden (PE)-Sulama Sistemlerinde Branşman Olarak Kullanılan

Yukarıda verilen standartlara ilave olarak eğer ürün yağmurlama sulama borularında olduğu gibi çabuk bağlantı ile birbirlerine bağlanıyorsa veya ek parçalar yardımıyla birleştirilerek bir sistem içinde kullanılacaksa, ürünlerin değişik tiplerinden bir sistem

olusturularak da denemeleri gerçekleştirilir. Bu denemelerde test basıncı altında sitemin davranışı izlenir. Bağlantı elemanlarının mukavemeti ve sızdırmazlık kontrolü yapılır.

1.2. Polivinilklorür-Sert PVC BorularPolivinilklorür malzemeden imal edilen borularla ilgili; - boyut kontrolü (çap, et kalınlığı, ovallik),- mekanik karakteristikleri (hidrostatik gerilme)- fiziksel karakteristikleri (ısı uygulaması, vurma/çarpma vb.)


TS 274-2 EN 1452-2 Plastik Boru Sistemleri-İçme ve Kullanma Suyu İçin-Plastikleştirici Katılmamış Polivinil Klorürden (PVC-U) Bölüm:2 Borular

Yukarıda verilen standartlara ilave olarak ürün sistem olarak kullanılacaksa, ürünlerin değişik tiplerinden oluşturulan bir sistem olarak da denemeleri gerçekleştirilir. Bu denemelerde test basıncı altında sistemin davranışı izlenir. Sızdırmazlık kontrolü yapılarak karar verilir.

1.3. Alüminyum BorularAlüminyum malzemeden imal edilen borularla ilgili;- boyut kontrolü (çap, et kalınlığı, doğruluk kontrolü),- mekanik karakteristikleri (hidrostatik gerilme, yassıltma Deneyi)- fiziksel karakteristikleri (kopma uzaması vb.)


TS EN 754-7 Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Soğuk çekilmiş tellik çubuk/çubuk ve boru - Bölüm 7: Dikişsiz borular, boyut ve şekil toleransları

TS EN ISO 8492 Metal malzemeler – Boru – Yassıltma deneyi

1.4. BORU EKLEME PARÇALARI VE AKSESUARLARIBoru ekleme parçaları ve aksesuarları ile ilgili testler, imal edildikleri malzeme cinsine

göre,tolerans kontrolü (çap, et kalınlığı, ovallik),mekanik karakteristikleri (hidrostatik gerilme)fiziksel karakteristikleri (kopma uzaması, kütle erime akış hızı, ısı uygulaması,

vurma/çarpma vb.)içeren tüm kontroller, deneyler ve kabuller üretilen malzemenin ve ürünün özelliklerine bağlı olarak aşağıda verilen Türk Standartları dikkate alınarak gerçekleştirilir.

TS 418-2 EN 12201-2 Plastik Boru Sistemleri-İçme ve Kullanma Suyu İçin Polietilenden (PE) Bölüm:2 Borular

TS 418-3 EN 12201-3 Plastik Boru Sistemleri-İçme ve Kullanma Suyu İçin Polietilenden (PE) Bölüm:3 Ekleme Parçaları

TS 418-4 EN 12201-4 Plastik Boru Sistemleri-İçme ve Kullanma Suyu İçin Polietilenden (PE) Bölüm:4 Vanalar

TS 10400 Plastikler, Fitingler- İçe Geçmeli- Polietilen Borular İçin TS 274-2 EN 1452-2 Plastik Boru Sistemleri-İçme ve Kullanma Suyu İçin-

Plastikleştirici Katılmamış Polivinil Klorürden (PVC-U) Bölüm:2 Borular

TS 274-3 EN 1452-3 Plastik Boru Sistemleri- İçme ve Kullanma Suyu İçin- Plastikleştirici Katılmamış Polivinil Klorürden (PVC-U)- Bölüm 3: Ekleme Parçaları

TS 274-4 EN 1452-4 Plastik Boru Sistemleri- İçme ve Kullanma Suyu İçin- Plastikleştirici Katılmamış Polivinil Klorürden (PVC-U) Bölüm 4: Vanalar ve Yardımcı Ekipman

TS EN 12734 Sulama teknikleri – Hareketli sulama sistemleri için çabuk bağlantı boruları – Teknik karakteristikler ve deneme

Yukarıda verilen standartlara ilave olarak ekleme parçaları ve aksesuarların değişik tiplerinden oluşturulan bir sistem olarak da denemeleri gerçekleştirilir. Bu denemelerde test basıncı altında sitemin davranışı izlenir. Sızdırmazlık kontrolü yapılarak karar verilir.

2. Derin Kuyu Sondaj Boruları

2.1. PVC Sondaj Boruları

Polivinilklorür malzemeden imal edilen sondaj borularıyla ilgili; - boyut kontrolü (çap, et kalınlığı, ovallik),- mekanik karakteristikleri (hidrostatik gerilme)- fiziksel karakteristikleri (ısı uygulaması, vurma/çarpma vb.)


TS 11794 Plastik Borular-Sert Polivinilklorürden-Derinkuyularda Kullanılan- Filtreli ve Kapalı, esas alınarak yapılır.

2.2. Metal Sondaj Boruları

Metal malzemeden imal edilen sondaj borularıyla ilgili;- boyut ve kaynak görünüş kontrolü (çap, et kalınlığı, doğruluk kontrolü),- mekanik karakteristikleri (hidrostatik gerilme, sızdırmazlık ve yassıltma deneyi)- fiziksel karakteristikleri (kopma uzaması vb.)


TS EN ISO 6892-1 Metalik malzemeler – Çekme deneyi – Bölüm 1: Ortam sıcaklığında deney metodu

TS EN 10217-1/A1 Çelik Borular-Kaynaklı-Basınç Amaçları İçin-Teknik Teslim Şartları-Bölüm 1: Belirtilen Oda Sıcaklık Özellikleri Olan Alaşımsız Çelik Borular

PVC ve metal filtreli derin kuyu sondaj borularında, toplam filtre alanının (FA), boru toplam yüzey alanına (YA) oranı olarak tanımlanan “Filtre Yüzdesi” önemli bir kriter olup, % 9.3 değerinden büyük ancak bu değere yakın olması boru dayanımı ve süzme etkinliği açısından önemli olmaktadır. Bu kontrolünde yapılması uygun olacaktır.

3. Hortumlar, Emici Ve Verici Hortumlar

Tüm kontroller, deneyler ve kabuller üretilen malzemenin ve ürünün özelliklerine bağlı olarak aşağıda verilen Türk Standartları dikkate alınarak gerçekleştirilir.

TS 5988 EN ISO 3994 Plastik Hortumlar-Termoplastik Bir Malzemeyle Helis Şeklinde Takviye Edilmiş, Sulu Maddelerin Emme Boşaltma İşlemlerinde Kullanılan Termoplastik Hortumlar-Özellikler

TS 3468 EN ISO 1402 Lastik ve Plastik Hortumlar ve Hortum Takımları- Hidrostatik Basınç Deneyi

4. Diğer BorularDeney ilkelerinde yer almayan diğer borulara ait denemeler ilgili standartlar dikkate

alınarak yapılır.

DAMLA SULAMA BORULARI DENEY İLKELERİ

1. KapsamBu deney ilkeleri, damla sulama sistemlerinde kullanılan damla sulama borularını ve

bu borulara farklı şekillerde yerleştirilen damlatıcıları kapsar.2. Tanıtma

Denemesi yapılan damla sulama borusunun ve damlatıcının tanıtımı yapılarak, boru iç çapı, et kalınlığı, rengi, damlatıcı özelliği (içine geçik, üzerine geçik vb), damlatıcının uzunluğu, iç çapı (silindirik tip içine geçik damlatıcılar için), kalınlığı, su çıkış deliği sayısı ve damlatıcıların laterale yerleştirilme aralığı verilmelidir.

Tanıtımda, damlatıcı özelliklerini gösterecek şekilde hazırlanmış bir kesit resmi verilir.

3. Deney YöntemiDamla sulama borularının ve damlatıcıların gözle ilk kontrolü yapıldıktan sonra teknik

ölçüleri alınır. Denemelerde, farklı basınçlardaki ortalama debi ve damlatıcı karakteristikleri, optimum lateral uzunlukları belirlenir ve yüksek basınca dayanımları test edilir.

3.1. Farklı Basınçlardaki Ortalama Debi ve Damlatıcı Karakteristiklerinin Belirlenmesi

Denemeye alınan damlatıcının 0.5, 1.0, 1.5, 2.0 ve 2.5 bar basınçlardaki ortalama debileri ve dolayısıyla basınca bağlı debi değişimleri incelenir. Bu değişimden yararlanarak damlatıcı parametreleri (k, x) ve yapım farklılığı katsayısı (Vm) aşağıdaki eşitlik kullanılarak hesaplanabilir.

q = k hx

Burada; q, damlatıcı debisi, l/h; h, işletme basıncı, bar; k ve x, belirli bir damlatıcıya ilişkin katsayılar. Anılan katsayılardan k, damlatıcının yapım, x ise akış özelliklerini temsil etmektedir.

Denemeler her basınç için en az 30 adet damlatıcı üzerinde tekrarlanmalıdır.

3.2. Optimum Lateral Uzunluklarının Belirlenmesi

Damla sulama borularının optimum lateral uzunluklarını belirlemek için damla sulama borusu düz bir zemine serilir ve damlatıcılar altına kaplar yerleştirilerek belirli bir sürede her bir damlatıcıdan biriken su miktarı ile bir hat üzerindeki her bir tamlatıcının debisi belirlenir. Uygun lateral uzunluklarının hesaplanmasında kriter olarak Christiansen eşdağılım katsayısı ve damlatıcı debi değişiminden yararlanılır.

Christiansen eşdağılım katsayısı;

eşitliği ile belirlenir. Eşitlikte;Cu : Christiansen eşdağılım katsayısı (%)

q : Damlatıcı debilerinin ortalama debiden mutlak değer olarak sapmalarının ortalaması (L/h)q : Ortalama damlatıcı debisi (L/h)

Damlatıcı debi değişimi ise;

eşitliği ile belirlenir. Eşitlikte;qdeğişim : Damlatıcı debi değişimiqmax : Lateral boyunca oluşan en yüksek damlatıcı debisi(L/h)qmin : Lateral boyunca oluşan en düşük damlatıcı debisi (L/h)

3.3. Basınca Dayanımın BelirlenmesiDamla sulama borularının basınca dayanımını ölçmek için sistem firmanın önerdiği

çalışma basıncının en az iki katı basınçta çalıştırılmalıdır.

4. Deney Sonuçlarını Değerlendirme Esasları

Denemelerde elde edilen sonuçlar konuya özel bir TS “Damla Sulama Boruları” standardı olmadığından ASAE Standartlarında öngörülen değerlerle karşılaştırılabilir.

ASAE (1994-EP409.1) Standartlarına göre damla sulama boruları, yapım farklılığı katsayısına göre Çizelge 1’deki gibi sınıflandırılmıştır.

Çizelge 1. Damla sula borularının yapım farklılığı katsayısına göre sınıflandırılması (ASAE, 1994)

Damlatıcı Tipi Sınıflandırma Vm

Nokta Kaynaklı

Mükemmel <0.05Orta 0.05-0.07Sınır değerler 0.07-0.11Zayıf 0.11-0.15Kabul edilemez >0.15

Çizgi Kaynaklıİyi <0.10Orta 0.10-0.20Kabul edilemez >0.20

Optimum lateral uzunlukları,Basınç dengeleme özelliği bulunmayan (basınç dengeleyicisiz) damlatıcıya sahip damla

sulama borularında uygun lateral uzunlukları, damlatıcı debi değişim değerinin (qdeğişim) % 10 'dan az veya Christiansen eşdağılım katsayısı (Cu) değerinin % 97.5 ‘dan yüksek olacak şekilde hesaplanarak verilir.

Basınç dengeleme özelliği bulunan (basınç dengeleyicili) damlatıcıya sahip damla sulama borularında uygun lateral uzunlukları, lateral sonundaki basınç değerinin 0.8 bar ’dan daha düşük olmaması dikkate alınarak, damlatıcı debi değişim değerinin (qdeğişim) % 10 'dan az veya Christiansen eşdağılım katsayısı (Cu) değerinin % 97.5 ‘dan yüksek olması kriterleriyle birlikte ele alınarak belirlenir.

Damla sulama borularının basınca dayanımını ölçmek için sistem firmanın önerdiği çalışma basıncının en az iki katı işletme basıncında çalıştırıldıktan sonra borular üzerinde herhangi bir deformasyon olup olmadığı gözlemlenmelidir.

5. SonuçYapılan laboratuvar denemelerinde elde edilen sonuçların değerlendirilmesi

sonucunda, damla sulama borularının uygun olup olmadığına ilişkin kurul kararı yazılır.

YAĞMURLAMA SULAMA BAŞLIKLARI DENEY İLKELERİ (ÇÜZF, EÜZF, AKDENİZ ÜZF)(Taslak çalışma Sekretaryaya ulaşmadığından önceki ilkeler verilmiştir.)

43. YAĞMURLAMA SULAMA BAŞLIKLARI DENEY İLKELERİ

43.1. KAPSAMBu deney ilkeleri yağmurlama sulama sistemlerinde kullanılan değişik tip ve yapıdaki

yağmurlama başlıklarını kapsar.

43.2. TANITMA

Bu bölümde denemesi yapılan yağmurlama başlıklarının tanıtımı yapılıp, çalışma prensibi açıklanarak, başlık tipi, meme özellikleri, memelerin fırlatma açıları, yay özellikleri verilmelidir. Başlığın özelliklerini içerecek şekilde bir kesit resmi verilir.

Denemeye alınan başlıkların tipi, çalışma basınçlarına göre belirlenir ve düşük basınçlı ( <2 bar), orta basınçlı (2-4 bar), yüksek basınçlı (4-6 bar) ve çok yüksek basınçlı (6-8 bar) olarak isimlendirilirler.

43.3. DENEY YÖNTEMİDeneme kapsamındaki yağmurlama başlığının gözle ilk kontrolü

yapıldıktan sonra teknik ölçüleri alınır.

Yağmurlama sulama başlığının çalışma basıncına bağlı olarak başlık debisi, başlığın dönme hızı (döner yağmurlama başlıkları için), su püskürtme açısı, fırlatma (püskürtme) uzaklığı, su dağılım karakteristikleri, yağmurlama hızı belirlenir.

Su dağılımı, tekil başlık için belirlendikten sonra hesaplama yoluyla eş su dağılımını sağlayacak tertip şekilleri ve aralıkları belirlenir.

43.3.1. Tekil Başlığın Su Dağılımının Belirlenmesi

Denemeye alınan yağmurlama başlığının, en yüksek deneme basıncında ıslatacağı alan

belirlenerek bu alanı kapsayan bir kareler ağı oluşturulur ve her bir karenin köşesine su

toplama kapları üst yüzeyleri aynı tesviye düzleminde olacak biçimde yerleştirilir (Şekil 1).

Bu amaçla kullanılacak su toplama kaplarının çapı 10 cm ve yüksekliği 12 cm olan teneke

veya plastik kutulardır. Su toplama kaplarının temsil ettiği alan, başlığın ıslatma alanının % 2-

2.5 ‘u kadar olmalıdır. Su toplama kapları, başlık ıslatma dairesi çapının % 5-6 'sı kadar

aralıklarla yerleştirilirler. Yağmurlama başlığı bu kareler ağının ortasına gelecek şekilde, bir

yükseltici ile laterale yerleştirilir. Başlığın yerden yüksekliği 1 m olmalıdır.

Şekil 1. Tekil başlık deneme düzeni

Tekil başlık denemesinde, yağmurlama başlığının çalışma basınç değerini sağlayacak

uygun bir pompa kullanılır.

Yağmurlama başlığının basıncı, başlık girişinden hemen önce bir hortum aracılığıyla

yükselticiye takılan ve başlıkla aynı seviyede yerleştirilmiş bir manometre yardımı ile kontrol

edilir.

Başlığın debisi, tekil başlık denemesinden önce belirlenebileceği gibi, tekil başlık

denemesi sırasında lateral üzerine yerleştirilen bir debi metreyle ölçülebilir. Başlığın 10 tur

dönmesi sonucunda geçen zamandan bir dönüş için geçen ortalama zaman (dönme hızı min -1)

değeri saptanır. Deneme anındaki hava basıncı, hava sıcaklığı ve hava nemi değerleri amaca

uygun cihazlar yardımıyla tespit edilir. Rüzgar hızı 2 m yükseklikte ölçülür.

Deneme ile ilgili çalışmalar tamamlandıktan sonra, seçilen yağmurlama başlığı

denemenin yapılacağı basınçta yağmurlama hızına göre 1-2 saat süre ile çalıştırılır. Deneme

sonunda kaplarda toplanan su miktarları ölçülerek önceden hazırlanmış plana yerleştirilir. Bu

değerler aynı zamanda o noktadaki yağmurlama hızını (mm/h) gösterirler.

43.3.2. Deneme Şartları

1. Denemeler için kapalı veya açık bir yerde yukarıda açıklanan şekilde kurulu bir

deneme düzeni kullanılır.

2. İşletme basıncı sürekli kontrol edilmelidir. Basınç değerlerinde % 5 ‘den fazla bir

sapmaya izin verilmemelidir.

3. Denemelerde kullanılan suyun sıcaklığı 30 oC ‘den fazla olmamalıdır. Deneme

başlangıcında ve sonunda su sıcaklığı ölçülmelidir.

4. Hava sıcaklığı denemeler esnasında 5-25 oC arasında olmalıdır.

5. Hava basıncı, hava sıcaklığı ve hava nemini tespit eden kaydedici cihazlar

bulunmuyorsa, bu değerler deneme başlangıcında, deneme esnasında ve sonunda

okunarak kaydedilmelidir.

6. Denemeler esnasında rüzgar hızı 0.5 m/s değerini aşmamalıdır. Bu nedenle

denemeler yılın belirli dönemlerinde yapılabilir.

43.4. DENEY SONUÇLARI ve DEĞERLENDİRME

3.4.1. Deneme Sonuçlarının Değerlendirilmesi

Denemeye alınan başlığın çalışma basıncına bağlı olarak başlık debisi, dönme hızı,

fırlatma uzaklığı, ortalama yağmurlama hızı, su dağılım karakteristikleri belirlenerek

çizelgeler halinde verilir.

43.4.1.1.Ortalama Yağmurlama Hızı

Yağmurlama başlıklarının yerleştirildiği farklı tertip aralıkları için ortalama

yağmurlama hızı ;

eşitliği ile hesaplanır. Eşitlikte;

IY : Başlığın ortalama yağmurlama hızı (mm/h)

q : Başlık debisi (m3/h)

S2 : Lateral üzerindeki başlık aralığı (m)

S1 : Lateral aralığı (m)

43.4.1.2.Su Dağılım Karakteristiklerinin Belirlenmesi

Yağmurlama sulamada başlıklar, tek olarak değil bir sistem dahilinde birden fazla

başlığın yer aldığı farklı tertip biçimlerinde (kare, dikdörtgen, üçgen) kullanılırlar. Bu nedenle

denemeye alınan başlığın tekil başlık için su dağılım değerleri elde edildikten sonra, farklı

tertip aralıkları için yağmurlama hızı ve su dağılım değerleri hesap yoluyla belirlenir.

Yağmurlama başlıklarının daire biçiminde bir alanı ıslatmaları ve genellikle başlıktan uzaklaştıkça azalan miktarda suyu ıslatma alanına düşürmeleri nedeniyle sulanan alanın her tarafına tam anlamıyla eşit miktarda suyun dağıtılması mümkün olmamaktadır. Bu olumsuzluk uygulamada, yağmurlama başlıklarının belirli aralıklarla ve ıslatma alanları birbirini belirli oranda örtecek şekilde yerleştirilerek, ıslatma alanında yeterli düzeyde eş bir su dağılımı elde edilmek suretiyle giderilmeye çalışılmaktadır.

Denemeler sonucu tekil başlık için elde edilen su dağılım değerleri, suyun toprak

üzerinde farklı yerlere düşen su miktarlarını verir. Bu değerlerden yararlanarak yağmurlama

başlıklarının belirli tertip aralıklarındaki dağılımları hesaplanır. Yağmurlama başlığının farklı

basınç ve tertip aralığındaki su dağılım desenlerinin belirlenmesinde, örtme yöntemi

uygulanır. Bunun sayısal olarak ifade edilmesi amacı ile Christiansen Eşdağılım Katsayısı

(Cu) kullanılır. Tekil olarak kullanılacak başlıklar için Su Dağılım Karakteristiği (DC)

kullanılır.

43.4.1.2.1.Christiansen Eşdağılım Katsayısı (Cu)

Ortalama sapma esasına dayanan Christiansen eşdağılım katsayısı;

eşitliği ile hesaplanır. Eşitlikte;

Cu : Christiansen eşdağılım katsayısı (%)

Xi : Su dağılım deseninin her bir noktasında ölçülen su miktarı

X : Desende ölçülen su miktarlarının ortalaması (desendeki ortalama su miktarı)

n : Desendeki ölçme sayısı

Eş su dağılımının sağlanması yönünden birbirini örten yağmurlama başlıkları için

yararlanılan Christiansen eşdağılım katsayısında (Cu), ortalama sapma ile genel ortalama

arasındaki oran dikkate alınmaktadır. Yağmurlama başlıkları için Cu%80 değerini veren tertip

aralıkları belirlenmelidir.

43.4.1.2.2. Su Dağılım Karakteristiği (DC)

Düşük basınçlı yağmurlama sulama başlıklarının tekil olarak ve ıslatma alanları birbirini

örtmeyecek şekilde çalıştırıldıklarında, başlıkların değerlendirilmesinde su dağılım karakteristiği

(DC);

eşitliğinden yararlanılır. Eşitlikte;

DC : Su dağılım karakteristiği (%)

XA0 : Desende ortalamadan fazla su toplanan alan

A : Toplam ıslanan alan

Su dağılım karakteristiği (DC) nin % 60'ın üzerinde olması durumunda su dağılımının iyi olduğu, % 66'dan daha yüksek olması halinde dağılımın çok iyi olduğu ve DC değerlerinin % 50'nin üzerinde olmasının da yeterli olduğunu sonucuna varılır.

43.4.2. Başlık Kullanım Özellikleri

Yağmurlama başlıklarının deneme ve değerlendirme işlemleri bittikten sonra

başlıklara ilişkin çeşitli özellikleri kapsayan çizelgeler hazırlanır.

Çizelgelerde farklı çalışma basınçlarındaki (bar) başlık debisi (m3/h), ıslatma çapı (m)

ve kabul edilebilir düzeyde Christiansen eşdağılım katsayısı (Cu) elde edilen tertip aralıkları

(m x m) ile bu durumdaki yağmurlama hızları (mm/h) verilir.

43.5. SONUÇYapılan laboratuvar denemelerinde elde edilen sonuçların değerlendirilmesi

sonucunda, yağmurlama başlığının uygun olup olmadığına ilişkin kurul kararı yazılır.

DAİRESEL HAREKETLİ SULAMA SİSTEMİ DENEY İLKELERİ

Dairesel hareketli sulama sistemi deneyi, TS EN 12325-1, TS EN 12325-2, TS EN 12325-3, TS EN 11545 standardları göz önüne alınarak yapılmalıdır. Gerek test öncesi ve gerekse test sonrası aşağıdaki bilgiler göz önünde bulundurulmalıdır.

Deney için başvuran ve Deneyi yapan kuruluşa ait bilgiler

Yapımcı Kuruluş : Deney İçin Başvuran Kuruluş : Deneyi Yapan Kuruluş : Deneyin Yapıldığı Yer :

Deney Materyalinin Adı : Markası : İmal Yılı : Seri No : İçerik

1. Tanıtım, yapı, ayar ve kullanım kolaylığı2. Teknik özellikler 3. Test koşulları ve kullanılan ekipmanlar4. Testin Yapılması5. Deney Sonuçları 6. Sonuç

1. Tanıtım ve yapı

Sulama aletinin tanıtımının yapıldığı bu kısımda, aletin kullanımı, ayar ve kullanım kolaylığı gibi özelliklerini içeren bilgiler bu kısımda verilmektedir. Bu bilgiler aşağıdaki hususları içerebilir;

Dairesel sulama makinesinin ; a) Çatı, taşıma borusu ve yönlendirme kulesi b) Su iletimi ve dağıtımı, bağlantı elemanları c) Hareket ve ilerleme tertibatı d) Aktarma tertibatı e) Kumanda tertibatı f ) Emniyet tertibatıg) Aksesuarlar ve yardımcı ekipmanlar h) Diğer hususlar

2.Teknik özellikler Sulama sisteminin ölçüleri verilmelidir. Ölçülerin alınması sırasında, sistem yatay

konumda olmalıdır. Ölçümlerde aşağıdaki kısımlara ait ölçüler ve sayılar verilebilir;

Sulama sisteminin;

Toplam uzunluğu (m):Toplam genişliği (m):Toplam Yüksekliği (m):Tekerlek anma ölçüsü:Kule sayısı:

Kuleler arası uzaklık (m):Son asılı uzatma (Overhang) (m):Dağıtım borusu uzunluğu (m)Su giriş borusu çapı (m):Su dağıtım borusu çapı (m):Yönlendirme kulesi ölçüleri(m):

Yağmurlama Tertibatı;

Yağmurlama başlığı tipi:Markası:En yüksek performans basıncı:Islatma yarıçapı (m):

Kullanılan Elektrik Motoruna ait Teknik Bilgiler;

Kullanılan motorun gücü ve devri gibi bilgiler bu kısımda verilmelidir.

3. Test Koşulları ve Kullanılan Ekipmanlar

Aşağıdaki unsurlar test koşulları ve kullanılan ekipmanlar bakımında dikkate alınmalıdır.

3.1 Testte kullanılan tüm toplama kapları uygulanan suyu sıçratmayacak şekilde ve suyun derinliğini ölçmeye uygun olmalıdır. Toplama kabının ağzı şekil bozukluğu içermeyecek şekilde simetrik olmalıdır. Toplama kaplarının yüksekliği en az 120 mm olmalıdır. Toplama kabının giriş ağzı çapı yüksekliğinin 1.5 katı olmalıdır. Bu çap hiçbir zaman 60 mm’den az olmamalıdır. Toplama kabı güneş ışığını yansıtacak ve buharlaşmayı minimize edecek açık bir renkte olmalıdır.

3.2 Toplama kapları iki ya da daha fazla sayıda düz bir hat boyunca makinanın hareket doğrultusuna dik olacak şekilde eşit aralıklarla yerleştirilmelidir (şekil 1). Toplayıcı kapların püskürtücü (spray) aletlerde her bir hat boyunca 3m’den ve çarpma tip yağmurlamada 5 m fazla olmayan aralıklarda yerleştirilmelidirler. Toplayıcıların yerleştirilmesinde tekerlek izlerinden kaçınmalıdır. Toplayıcıların yerleri kayıt altına alınmalıdır.

3.3 Toplama kapları, su toplama sırasında ölçümü engelleyebilecek bitki gibi herhangi bir engele maruz kalmadan yerleştirilmelidir. Arazide toplama kapları eşit seviyede bulunmalıdır.

3.4 Test sırasında rüzgar hızının 1m/s’nin üzerinde olması testin doğruluğunu azaltacaktır. Bu nedenle test sırasında rüzgâr hızının 1 m/s’nin altında olmasına dikkat etmelidir. Bu düşük hızlarda test yapabilmek her zaman mümkün olamadığından, bu hızların üstünde yapılacak olan testler mutlaka kayıt altına alınmalı ve test raporunda açıkça belirtilmedir. Eğer rüzgar 5 m/s hızı aşarsa yapılan testin bir geçerliliği yoktur. Test sırasında rüzgar hızının 2 m/s’yi geçebileceği bir durum öngörülüyorsa yerleştirilen toplama kaplarının yerden yüksekliği 30 cm’yi geçmemelidir. Aynı şekilde memelerin yerden yüksekliği de kaydedilmelidir. Memeler toplama kaplarından en az 1 m yüksekte olmalıdır.

3.5 Test sırasında rüzgar hızı, bir rüzgar hızı ölçme aleti ile yerden yaklaşık 2 m seviyede ölçülmelidir. Ölçüm aralıkları 15 dakikayı geçmemelidir. Test sırasında hakim olan rüzgar hızı da tespit edilmeli ve raporda belirtilmelidir. Ölçüm aleti en düşük 0.3 m/s aralıkta % ± 10 ölçüm hassasiyeti ile ölçüm yapabilmelidir.

3.6 Testin, buharlaşma etkisinin minimize edilebilmesi için sabah erken saatlerde ya da akşam saatlerinde yapılması tavsiye edilir. Test sırasında buharlaşma etkisinin minimize edilmesi

için her bir toplama kabındaki suyun, test biter bitmez hemen ölçülerek kayıt altına alınması gereklidir. Tüm test süresi kaydedilmelidir.

Şekil 1. Dairesel Sulama Makinelerinin Su dağılım Düzgünlüklerinin Belirlenmesinde Kullanılan Su Toplama Kaplarının Diziliş ve Düzenlenmeleri

4. Testin yapılması

4.1 Makine test edilmeden önce tüm sistemin kurulu olması gerekir. Kurulu sistemde dizayn özelliklerine bağlı ayarlar yapılmış olmalıdır. Eğer sulama sistemi tam kurulmamış ise ya da ayarlarda eksiklikler mevcut ise bu eksiklikler test başlamadan önce giderilmelidir.

4.2 İstenilen test basıncı testten önce belirtilmelidir. Bir çok durumda test basıncı kurulu sulama sisteminin dizaynına uygun olacak şekilde firma tarafından önerilen basınç düzeyinde ayarlanmalıdır. Test basıncı testin başında kaydedilmeli ve bu basınç test süresince belirtilen basınçtan ± 5% aralığında olacak şekilde sürdürülmelidir. Test sırasında kullanılan basınç ölçme aleti, belirtilen test basıncını ± 2% sapma ile ölçebilmelidir.

4.3 Makine ortalama 15 mm’den az olmamak üzere bir ortalama sulama derinliğinde su uygulayabilecek bir hızda çalıştırılmalıdır. Sulama sistemi tüm toplayıcıların üzerini tam kaplayacak şekilde bir dağılım sağlayacak şekilde yeterli süre çalıştırılmalıdır.

4.4 Su uygulama derinliğini belirlemek için toplama kaplarında toplanan su, kütle ya da hacim esaslı ölçme kapları ile ölçüldükten sonra, kaydedilmelidir. Kullanılan ölçme aletinin doğruluğu ± 3% düzeyinde olmalıdır.

4.5 Kaplarda sızdırma ya da aşırı su sıçratma olmamalıdır.

4.6 Etkili sulama çapının dışındaki gözlemler ihmal edilmeli ve değerlendirmeye alınmamalıdır.

4.7 Eğer mevcut ise sulama sisteminin sonundaki sulama tabancaları da (endgun) deney sırasında kullanılmalıdır. Eğer sistemin sonundaki sulama tabancaları kullanılmıyorsa, bu deney raporunda belirtilmelidir.

Maksimum Mesafe (spreyli ünitelerde 3 m; Darbe esaslı yağmurlama başlıklarında 5 m)

Pivot noktası

MaksimumMesafeDairesel Makine Hattı

Su Toplama Kabı

4.8 Radyal olarak uzanan iki ayrı hatta dizilmiş olan toplama kaplarının eksenleri arasındaki maksimum uzaklık en uç kısmında 50 metreyi geçmemelidir (Şekil 1).

4.9 Toplama kapları sulama başlıklarının olduğu hat boyunca hatta paralel dizilmeli, Hat makinanın efektif uzunluğu boyunca yer almalıdır.

5. Deney sonuçları

Su dağılım düzgünlüğünün belirlenmesinde kullanılan su toplama kaplarında (Kollektörlerde) toplanan sular, bir dereceli kap yardımı ile ölçülür ve su derinliğine dönüştürülür.

Elde edilen verilerle, Christiansen dağılım düzgünlüğü belirleme katsayısı, aşağıdaki formül kullanılarak belirlenir.

CU = (1-∑X) / mn

Burada;CU: Christiansen dağılım düzgünlüğü katsayısıX: Ortalamadan Sapma Miktarım: Ortalama değern: Toplam gözlem sayısı

6.Sonuç

Elde edilen CU katsayısı değeri, makine için verilen CU katsayısı değerinden daha az olmamalıdır. Denemeler sırasında yapılan gözlemler dikkate alınarak makinanın işlevlerini yerine getirip getirmediği varsa aksaklıklar bu kısımda belirtilmelidir. Sonuçta sulama makinesinin, eldeki veriler ışığında, sulama tekniği yönünden uygun bulunduğu bu kısımda belirtilmelidir.

DOĞRUSAL HAREKETLİ SULAMA SİSTEMİ DENEY İLKE VE METODLARI

Doğrusal hareketli sulama sistemi deneyi, TS EN 12325-1, TS EN 12325-2, TS EN 12325-3, TS EN 11545 standardları göz önüne alınarak yapılmalıdır. Gerek test öncesi ve gerekse test sonrası aşağıdaki bilgiler göz önünde bulundurulmalıdır.

Deney için başvuran ve Deneyi yapan kuruluşa ait bilgiler

Yapımcı Kuruluş : Deney İçin Başvuran Kuruluş : Deneyi Yapan Kuruluş : Deneyin Yapıldığı Yer :

Deney Materyalinin Adı : Markası : İmal Yılı : Seri No : İçerik

1. Tanıtım, yapı, ayar ve kullanım kolaylığı2. Teknik özellikler

3. Test koşulları ve kullanılan ekipmanlar4. Testin Yapılması5. Deney Sonuçları 6. Sonuç

1. Tanıtım ve yapı Sulama aletinin tanıtımının yapıldığı bu kısımda, aletin kullanımı, ayar ve kullanım

kolaylığı gibi özelliklerini içeren bilgiler bu kısımda verilmektedir. Bu bilgiler aşağıdaki hususları içerebilir;

Doğrusal sulama makinesinin ; a) Çatı, taşıma borusu b) Su iletimi ve dağıtımı, bağlantı elemanları c) Yönlendirme kılavuzu, hareket ve ilerleme tertibatı d) Aktarma tertibatı e) Kumanda tertibatı f ) Emniyet tertibatıg) Aksesuarlar ve yardımcı ekipmanlar h) Diğer hususlar

2.Teknik özellikler Sulama sisteminin ölçüleri verilmelidir. Ölçülerin alınması sırasında, sistem yatay

konumda olmalıdır. Ölçümlerde aşağıdaki kısımlara ait ölçüler ve sayılar verilebilir;

Sulama sisteminin;Toplam uzunluğu (m):Toplam genişliği (m):Toplam Yüksekliği (m):Tekerlek anma ölçüsü:Kule sayısı (segment):Kuleler arası uzaklık (m):Son asılı uzatma (Overhang) (m):Dağıtım borusu uzunluğu (m)Su giriş borusu çapı (m):Su dağıtım borusu çapı (m):Yönlendirme kılavuzu ölçüleri(m):Kızak borusu ölçüleri:

Yağmurlama Tertibatı;Yağmurlama başlığı tipi:Markası:En yüksek performans basıncı:Islatma yarıçapı (m):

Kullanılan Elektrik Motoruna ait Teknik Bilgiler;

Kullanılan motorun gücü ve devri gibi bilgiler bu kısımda verilmelidir.

3. Test Koşulları ve Kullanılan Ekipmanlar

Aşağıdaki unsurlar test koşulları ve kullanılan ekipmanlar bakımında dikkate alınmalıdır.

3.1 Testte kullanılan tüm toplama kapları uygulanan suyu sıçratmayacak şekilde ve suyun derinliğini ölçmeye uygun olmalıdır. Toplama kabının ağzı şekil bozukluğu içermeyecek şekilde simetrik olmalıdır. Toplama kaplarının yüksekliği en az 120 mm olmalıdır. Toplama kabının giriş ağzı çapı yüksekliğinin 1.5 katı olmalıdır. Bu çap hiçbir zaman 60 mm’den az olmamalıdır. Toplama kabı güneş ışığını yansıtacak ve buharlaşmayı minimize edecek açık bir renkte olmalıdır.

3.2 Toplama kapları iki ya da daha fazla sayıda düz bir hat boyunca makinanın hareket doğrultusuna paralel olacak şekilde eşit aralıklarla yerleştirilmelidir (şekil 1). Toplayıcı kapların püskürtücü (spray) aletlerde her bir hat boyunca 3m’den ve çarpma tip yağmurlamada 5 m fazla olmayan aralıklarda yerleştirilmelidirler (şekil 1). Toplayıcıların yerleştirilmesinde tekerlek izlerinden kaçınmalıdır. Toplayıcıların yerleri kayıt altına alınmalıdır.

3.3 Toplama kapları, su toplama sırasında ölçümü engelleyebilecek bitki gibi herhangi bir engele maruz kalmadan yerleştirilmelidir. Arazide toplama kapları eşit seviyede bulunmalıdır.

3.4 Test sırasında rüzgar hızının 1m/s’nin üzerinde olması testin doğruluğunu azaltacaktır. Bu nedenle test sırasında rüzgar hızının 1 m/s’nin altında olmasına dikkat etmelidir. Bu düşük hızlarda test yapabilmek her zaman mümkün olamadığından, bu hızların üstünde yapılacak olan testler mutlaka kayıt altına alınmalı ve test raporunda açıkça belirtilmedir. Eğer rüzgar 5 m/s hızı aşarsa yapılan testin bir geçerliliği yoktur. Test sırasında rüzgar hızının 2 m/s’yi geçebileceği bir durum öngörülüyorsa yerleştirilen toplama kaplarının yerden yüksekliği 30 cm’yi geçmemelidir. Aynı şekilde memelerin yerden yüksekliği de kaydedilmelidir. Memeler toplama kaplarından en az 1 m yüksekte olmalıdır.

3.5 Test sırasında rüzgar hızı, bir rüzgar hızı ölçme aleti ile yerden yaklaşık 2 m seviyede ölçülmelidir. Ölçüm aralıkları 15 dakikayı geçmemelidir. Test sırasında hakim olan rüzgar hızı da tespit edilmeli ve raporda belirtilmelidir. Ölçüm aleti en düşük 0.3 m/s aralıkta % ± 10 ölçüm hassasiyeti ile ölçüm yapabilmelidir.

3.6 Testin, buharlaşma etkisinin minimize edilebilmesi için sabah erken saatlerde ya da akşam saatlerinde yapılması tavsiye edilir. Test sırasında buharlaşma etkisinin minimize edilmesi için her bir toplama kabındaki suyun, test biter bitmez hemen ölçülerek kayıt altına alınması gereklidir. Tüm test süresi kaydedilmelidir.

Maksimum Mesafe (spreyli ünitelerde 3 m; Darbe esaslı yağmurlama başlıklarında 5 m)

MaksimumMesafe

Su Toplama Kabı

Şekil 1. Doğrusal Sulama Makinelerinin Su dağılım Düzgünlüklerinin Belirlenmesinde Kullanılan Su Toplama Kaplarının Diziliş ve Düzenlenmeleri

4. Testin yapılması

4.1 Makine test edilmeden önce tüm sistemin kurulu olması gerekir. Kurulu sistemde dizayn özelliklerine bağlı ayarlar yapılmış olmalıdır. Yönlendirme kılavuzu sulama hattına bağlanmış olmalıdır. Belirli aralıklarla bu bağlantının temin edilmesi sağlanmış olmalıdır. Eğer sulama sistemi tam kurulmamış ise ya da ayarlarda eksiklikler mevcut ise bu eksiklikler test başlamadan önce giderilmelidir.

4.2 İstenilen test basıncı testten önce belirtilmelidir. Bir çok durumda test basıncı kurulu sulama sisteminin dizaynına uygun olacak şekilde firma tarafından önerilen basınç düzeyinde ayarlanmalıdır. Test basıncı testin başında kaydedilmeli ve bu basınç test süresince belirtilen basınçtan ± 5% aralığında olacak şekilde sürdürülmelidir. Test sırasında kullanılan basınç ölçme aleti, belirtilen test basıncını ± 2% sapma ile ölçebilmelidir.

4.3 Makine ortalama 15 mm’den az olmamak üzere bir ortalama sulama derinliğinde su uygulayabilecek bir hızda çalıştırılmalıdır. Sulama sistemi tüm toplayıcıların üzerini tam kaplayacak şekilde bir dağılım sağlayacak şekilde yeterli süre çalıştırılmalıdır.

4.4 Su uygulama derinliğini belirlemek için toplama kaplarında toplanan su, kütle ya da hacim esaslı ölçme kapları ile ölçüldükten sonra, kaydedilmelidir. Kullanılan ölçme aletinin doğruluğu ± 3% düzeyinde olmalıdır.

4.5 Kaplarda sızdırma ya da aşırı su sıçratma olmamalıdır.

4.6 Etkili sulama çapının dışındaki gözlemler ihmal edilmeli ve değerlendirmeye alınmamalıdır.

4.7 Eğer mevcut ise sulama sisteminin sonundaki sulama tabancaları da (endgun) deney sırasında kullanılmalıdır. Eğer sistemin sonundaki sulama tabancaları kullanılmıyorsa, bu deney raporunda belirtilmelidir.

4.8 İlerleme hattına paralel uzanan iki ayrı hatta dizilmiş olan toplama kaplarının eksenleri arasındaki maksimum uzaklık 50 metreyi geçmemelidir (Şekil 1).

4.9 Toplama kapları sulama başlıklarının olduğu hat boyunca hatta paralel dizilmeli, Hat makinanın efektif uzunluğu boyunca yer almalıdır.


Su dağılım düzgünlüğünün belirlenmesinde kullanılan su toplama kaplarında (Kollektörlerde) toplanan sular, bir dereceli kap yardımı ile ölçülür ve su derinliğine dönüştürülür.

Elde edilen verilerle, Christiansen dağılım düzgünlüğü belirleme katsayısı, aşağıdaki formül kullanılarak belirlenir.

CU = (1-∑X) / mn

Burada;CU: Christiansen dağılım düzgünlüğü katsayısı

X: Ortalamadan Sapma Miktarım: Ortalama değern: Toplam gözlem sayısı

6.Sonuç

Elde edilen CU katsayısı değeri, makine için verilen CU katsayısı değerinden daha az olmamalıdır. Denemeler sırasında yapılan gözlemler dikkate alınarak makinanın işlevlerini yerine getirip getirmediği varsa aksaklıklar bu kısımda belirtilmelidir. Sonuçta sulama makinesinin, eldeki veriler ışığında, sulama tekniği yönünden uygun bulunduğu bu kısımda belirtilmelidir.

BİTKİ KORUMA VE BAKIM EKİPMANLARI

ÜRÜN KORUYUCU FİLE VE ÖRTÜ MALZEMELERİ DENEY İLKELERİ

1. KapsamBu deney ilkeleri, tarımsal işletmelerde (seralar, bahçeler vb.) kullanılan file ve örtü

malzemelerini kapsamaktadır.

2. TanıtımBu bölümde deneyi yapılan materyalin, yapımcı firma, örtü malzemesinin

hammaddesi, katkı maddeleri (UV, IR vb), üretim şekli ve tipi gibi özellikleri belirtilerek tanımlaması yapılır. Daha sonra malzemelerin tarımsal amaçlı kullanım alanları ve amaçları belirtilir.

3. Deney Yöntemleri

3.1. Işık Geçirgenliği

Bu deneyde, materyalin ışık geçirgenliği ve gölgeleme oranları yüzde olarak belirlenir. Bu amaçla, ölçümlerde ışık geçirgenliği ölçüm seti (Şekil1) ve lüksmetre kullanılır. Ölçümlerde örtü malzemeleri 50x50 boyutlarındaki çerçevelere gergin bir şekilde bağlanır. Ölçümler her örnek için boş ve dolu olmak üzere iki ölçüm yapılır. Boş ölçümde materyal kullanılmadan ölçüm yapılır. Dolu ölçümde, ölçüm setine çerçevelere gergin bir şekilde bağlanmış örnek malzeme yerleştirilerek yapılır. Ölçümler sonucunda örneklerin ışık geçirgenlikleri aşağıdaki eşitlikle hesaplanır.

Burada;t = Materyalin ışık geçirgenliği (%)Id = Materyalden geçen ışık miktarı (lüx)Ib = Ölçüme düzeneğinde materyal bulunmaması durumumda ışık miktarı (lüx)

Şekil 1. Işık geçirgenliği ölçüm seti

3.2. Kopma MukavemetiÖrtü malzemesinin kopma mukavemeti ve uzamasının hesaplanması EN ISO 2062

standardına göre yapılır. Örgülü örtü malzemelerinin kopma mukavemeti ve uzamasının ölçümünde farklı sayıda zincirli örgüler için örnekler alınarak yapılır.

3.3. Boşluk OranıBoşluk oranı örgülü örtü malzemeleri için belirlenir. Boşluk oranının belirlenmesi için

malzeme tarayıcıdan geçirilerek dijital ortama aktarılır. Bilgisayara aktarılan görüntü üzerinde işlemler yapılarak bazı programlar yardımıyla boşluk oranı belirlenir.

3.4. Diğer Fiziksel ÖzellikleriÖrtü malzemelerinin yukarıda belirlenen özelliklerinin yanı sıra, rengi, özgül ağırlığı,

iplik kalınlığı ve örgüler arasındaki en büyük boşluktaki daire çapı gibi diğer bazı fiziksel özellikleri de belirlenir.

4. Deney SonuçlarıElde dilen değerler çizelge halinde sunulur.

Şekil… Örgü aralığı ve kaplama alanı hesaplamalarında kullanılmak üzere oluşturulmuş olan dijital resim. Kaplama Oranı % 21,56

Ø3,

23

Ø2,

98

Ø3,

29

Ø3,

7

Ø3,

14

Ø3,

09

Ø3,

17

Ø3,

54

Ø3,

37

Ø3,

73

Şekil.... Örgü aralığına teğet olan daire çapının hesaplanmasında kullanılan yöntem

Örgü Aralığına teğet olan dairenin ortalama çapı (mm) 3,634Örgü aralığına teğet olan dairenin maksimum çapı (mm) 4,26

Fileye Özgü özellikler Ölçülen değer1 Işık geçirgenliği (%)2 Kopma mukavemeti (kgf)3 Boşluk oranı (%)4 Rengi5 Yoğunluğu (gr/m2)6 En büyük boşluktaki daire çapı (mm)7 İplik kalınlığı (µm)

5.Sonuç

SIRA ARASI ÇAPA MAKİNASI DENEY İLKELERİ

1. KapsamBu deney ilkeleri, ara çapa makinalarını kapsamaktadır.

2. Deney İlkeleriAra çapa makinalarının kullanım değerlerinin belirlenmesi amacı ile gözlem yoluyla

ilk kontrol yapıldıktan sonra, genel teknik özellikleri ve ölçüleri alınarak alet laboratuar ve tarla deneylerine tabi tutulur. Alet laboratuar ve tarla deneylerinden sonra tekrar sağlamlık ve dayanıklılık kontrolü için incelemeye alınır. Alete ait teknik özellikler ve ölçüler liste halinde verilir.

3. TanıtımAra çapa makinası, genel yapısı itibariyle tanıtılır. Bu tanıtmada işleyici organların

düşey veya yatay rotora sahip oldukları açıklanır. Ayrıca sağa kaçıklık (offset) varsa tanıtımda buna da yer verilir.

3.1. İşleyici OrganlarDüşey veya yatay rotora dizilmiş olan işleyici organlar yapısal ve işlevsel yönüyle

açıklanır.

3.2. Hareket İletimiDişli kutusuyla ilgili olarak değişebilen dişli çarkların diş sayıları ve bunlar esas

alınarak hesaplanan rotor devir sayıları verilir (540 veya 1000 1/min kuyruk mili devir sayısında).

Hareket iletimi ile ilgili olarak da kuyruk mili bağlantısı tanıtılır, emniyet düzeni olup olmadığı açıklanır. Dişli kutusundan rotora hareketin aktarılması anlatılır. Sistem hakkında kısa bilgi verilir.

3.3. Teknik Özellikler ve Ölçüler (verilen ölçüler mm’dir)

Genel uzunluk :Genel genişlik (Ünite eksenleri arası uzaklık............ mm iken) :Genel yükseklik :

Ağırlık (mafsallı mil dahil) (kg) :Çatı askı kirişinin yerden yüksekliği :Teorik iş genişliği :Koruyucu boya rengi :

Freze Ünitesi ve Toprak İşleyici Organlar; Ünite sayısı :Her ünitedeki flanş sayısı (adet) :Flanş aralığı :Her flanşta bıçak sayısı :Flanş çap ve kalınlığı :Rotor mil çapı (mm)Rotor mil uzunlğu (mm)Zincir dişlisi sayısı :Zincir dişlisi diş sayıları :Örtü sacı kalınlığı :Orta ünitenin örtü sacı genişliği (Kademeli ayarlanabilir) :Kenar ünitenin örtü sacı genişliği (Kademeli ayarlanabilir) :Ünite eksenleri arası uzaklık (Ayarlanabilir) (max) :Bir ünitenin ayarlanabildiği

Minimum sıra arası genişlik değeri (mm)Maksimum sıra arası genişlik değeri (mm):

Freze Bıçağının;Lama uzunluğu :Lama genişliği :Lama kalınlığı :Bileme açısı ( 0 ) :Bağlantı cıvata sayısı (adet) :Konstrüktif iş genişliğ :Ağırlığı (kg) :Çizdiği dairenin çapı :Ortalama sertlik değerleri (RSD-C) :Çevre hızı (m/s) :Dönü sayısı (p.t.o 540 1/min )(1/min) :

Ünite Baskı Yayı’nın;Serbest uzunluğu :Kangal çapı :Tel kalınlığı :Sarım sayısı :Baskı yayı profili :

Mesnet TekerlekleriTekerlek çapları :Şına genişliği :Sayısı (adet) :Derinlik ayarı :

Gübre ünitesi (Varsa)Depo kapasitesi (l) :

Depo malzemesi :Karıştırıcı tipi ve özellikleri :Ekici düzen tipi :Hareket iletim şekli ve elemanları :Ekici düzen transmisyon oran :Gömücü ayak tipi :Maksimum gübre normu (kg/da) :


Tarla denemelerinden önce makinanın yukarıda belirtilen teknik özellikleri ve ölçüleri belirlenir. Çapalama ünitelerinin bıçak ve flanş bağlantıları ile örtü sacının istenilen sıra arası genişliğe kolayca ayarlanıp ayarlanmadığına bakılır. Makina belirli bir süre düşük devirde, daha sonra kademeli olarak artan devirlerde boşta çalıştırılır. Bu esnada herhangi bir arıza meydana gelip gelmediği belirlenir. Bıçakların sertlik ölçümleri yapılır. İşleyici organlar ayrıca laboratuarda sertlik deneyine tabi tutulur. Ölçülen sertlik değerlerinin standartlara uygun olup olmadığı kontrol edilir.

Makinanın traktöre bağlama çatısının TS 660 da gösterilen standart ölçülere uygun olup olmadığı kontrol edilir.

5. Tarla Deneyleri

Tarla denemelerinin yürütüldüğü tarlanın toprak tipi, nem içeriği, hacim ağırlığı gibi önemli bazı özellikleri ile konumu (oturmuş, anız ve bitki örtüsünün olup olmadığı) kültür bitkisi çeşidi, yabancı ot yoğunluğu, çeşidi ve gelişim durumu belirtilir. Makina bıçaklarının etkili olduğu derinlikte, çapalama sonucu toprakta meydana getirilen parçalama ve gevşeme etkisi ile yabancı otların kesilme ve parçalanma etkisinin yeterli olup olmadığı belirtilir. Makinanın sıra arasında düzgün ilerlemesi ve iş genişliği ile ayarlandığı iş derinliğini korumasının normal sınırlar içinde kalıp kalmadığı, kullanım ve ayar kolaylığının olup olmadığı ve çalışma süresince iş derinliğini muhafaza edip etmediği, toprak parçalama etkinliği gözleme dayalı olarak saptanır.

Gübre dağıtma ünitesinin (varsa) gübreyi bitki isteklerine uygun normda ve derinlikte dağıtıp dağıtmadığı kontrol edilir. Gübre dağıtma esnasında gömücü ayaklarda ve ekici düzenlerde bir tıkanma, kırılma, bozulma veya aksama olup olmadığı incelenir.

5.1. İş BaşarısıBelirlenen iş genişliği ve ilerleme hızı dikkate alınarak makinanın teorik (iş başarısı

ha/h olarak belirtilir.

5.2. Güç İhtiyacıMakinanın, traktör kuyruk mili gücü ihtiyacı, traktör kuyruk mili ile mafsallı mil

arasına takılan bir torkmetre yardımı ile döndürme momenti ve devir sayısı ölçülerek hesaplanır. Ölçülen ve hesaplanan değerler raporda belirtilir (Çizelge 1).

Çizelge 1. Güç ihtiyacı değerleriİlerleme hızı (km/h)İş genişliği (m)İş derinliği (m)Kuyruk mili gücü (kW)

6. DeğerlendirmeMakina yukarıda belirtilen kriterlerden her birini kabul edilebilir sınırlar içerisinde

sağlıyorsa makinanın amacına uygun olduğu kanaatine varılır. Deney kriterleri ve bu kriterlere ait sonuçlar “tarımsal fonksiyonunu yerine getirip getirmediği” şeklinde değerlendirilmelidir.



Deney raporunda aşağıdaki bilgilere yer verilmelidir.- Makinanın rapor kapağına yapıştırılmış fotoğrafı,- Makinanın markası, varsa modeli, tipi,- Üretici firma adı ve adresi,- Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi,- Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun tarihi ve no’su,- Makinanın yapısal özellikleri açısından öz tanıtımı ,- Makinanın teknik özellikleri ve ölçüleri (çizelge halinde verilmelidir),- Deney yöntemi,- Deney sonuçları (yapısal sağlamlığı, malzeme sertlik değerleri, iş kalitesi ve güç ihtiyacı gibi alt başlıklar halinde sonuçlar verilebilir),- Sonuç,- Tarımsal Mekanizasyon Araçları Deney İlkeleri ile ilgili madde,- Deney kurulu.


- Su terazisi, şakül, gönye, şerit metre, kronometre,- Mekanik, hidrolik veya elektronik çeki dinamometrelerinden biri ve uygun kayıt

cihazı,- Traktör kuyruk miline takılabilen torkmetre ve uygun kayıt cihazı,- Toprak örneği almada kullanılan standart kaplar, terazi, etüv,- Malzeme sertliği ölçme cihazı,- Deneme traktörü veya traktörleri.

TAŞINARAK KULLANILAN MOTORLU ALET VE MAKİNALAR İÇİN DENEY İLKE VE METODLARI

1-KapsamBu deney ilke ve metodları zincirli motorlu testereler, motorlu tırpanlar ve çit kesme

makinalarını kapsamaktadır.

2-Muayene Ve Deney YöntemleriZincirli testereler, her el için bir tutamağa diğer makinalar ise en az bir tutamağa sahip

olmalıdır. Bu tutamaklar;

- Koruyucu eldiven giyen bir operatör tarafından tamamıyla kavranabilecek,- Şekilleri ve yüzeyi ile gerekli kavramayı sağlayacak şekilde olmalıdır.

Operatör parmaklarının testere zinciri ile teması hâlinde yaralanmanın engellenmesi için ön tutamağın çevresine bir koruyucu monte edilmelidir.

Operatörün elini, testere zincirinin kırılması durumunda zincir ile temastan korumak için arka tutamağın altının sağ tarafının uzunluğu boyunca bir koruyucu bulunmalıdır.Bu koruyucu, tutamağın sağ kenarından zincir kılavuzuna doğru en az 30 mm ve uzunluğu boyunca da en az 100 mm uzanmalıdır . Bu kural, testerenin parçaları tarafından da sağlanabilir.

Testerede, imalâtçı tarafından kullanıcı el kitabında tavsiye edilen zincir kılavuzu ile donatıldığında tam denge sağlanacak şekilde bir tertibat bulunmalıdır. Zincir kılavuzunun merkezî hattı ile yatay düzlem arasındaki en büyük açı, ± 30 °’yi geçmemelidir.

Zincirli testere bir zincir fren sistemi ile donatılmalıdır. Zincir freni, ön el koruyucusu aracılığıyla el ile aktif hâle getirmek mümkün olmalıdır.

Zincirli testere, bir mahmuzla donatılmalı veya mahmuzun monte edilmesi için gerekli donanıma sahip olmalıdır.

Zincirli testere, yukarı doğru bakan (çapraz kesme) konumda olduğu zaman, ağaç parçacıklarını (talaş) testerenin alt tarafından aşağıya doğru yönlendirecek şekilde tasarımlanmalıdır.

Zincirli testerelerde, zincir gerginliğini ayarlamak için bir tertibat bulunmalıdır.Kapsamdaki tüm makinalar için geçerli olmak üzere, istenmedik bir şekilde çalışma

(hareket etme) ihtimâli:- Serbest bırakıldığında, otomatik olarak boş konuma geri dönen ve güvenlik kilidi

önceden serbest bırakılmadıkça gaz kolu güvenlik kilidinin otomatik olarak devreye girmesi ile, bu konumda kalan bir gaz kolu tetiği ve

- Arka tutamağa uygulanan kuvvetin motor hızını kavramanın devreye girdiği ve zincir hareketinin başladığı noktaya kadar yükseltmeyecek şekilde tasarımlanan bir gaz kolu kumanda bağlantı sistemi ile en aza indirilmelidir.

İlk çalıştırma için gaz kolu kilidi çalıştırma tertibatı (jikle) sağlanmışsa bu tertibat, elle devreye sokulmalı ve gaz kolu çalıştırıldığında otomatik olarak serbest konuma geçmelidir.

Makina, motoru tam durdurma noktasına getirebilen ve çalışması sürekli el gücüne bağlı olmayan bir motor durdurma tertibatıyla donatılmalıdır. Bu tertibatın kumandası, koruyucu eldiven giyen bir operatör tarafından testere iki elle tutulurken sağ eliyle çalıştırılabilecek şekilde yerleştirilmelidir. Tertibatın amacı ve işletme şekli açık olarak ve kalıcı bir şekilde işaretlenmelidir . Kumandanın rengi fon ile zıt renkte olmalıdır.

Buji terminalleri dâhil, devrenin yüksek gerilim altındaki bütün parçaları, operatörün bu parçalara kazaen temas edemeyeceği şekilde yerleştirilmeli ve/veya yalıtılmalıdır.

Susturucu, silindir veya silindir ile doğrudan temasta olan diğer parçalar, makinanın normal işletimi esnasında yanlışlıkla temas için erişilemeyecek şekilde korunmalıdır. Bu kural, makinanın üst kısmındaki ön tutamağın en uzak tarafından 120 mm’den daha az ve makina yanlarında ön tutamağın uzak yanından 80 mm’den daha az mesafede olan parçalara uygulanır. Ayrıca bu kural, makinanın üst kısmındaki ön tutamağın dış tarafı ile susturucu üzerindeki koruyucunun dış kenarı arasındaki düz bir hattın uzantısının temas edebileceği susturucu alanına da uygulanır.

Testerelerin önüne monte edilenlerin dışındaki tüm makinelara ait susturucular erişilebilir alanın 10 cm2’yi geçmeyeceği şekilde temasa karşı koruyucu olarak bir mahfaza ile donatılmalıdır. Yukarıda izah edildiği gibi silindir koruyucusunun yanı sıra makinenin erişilebilir parçaların sıcaklığı operatör için bir tehlikeye neden olmamalıdır.

Egzoz çıkışı, gaz emisyonlarını normal çalışma konumundaki operatörün yüz kısmından uzağa yönlendirecek şekilde yerleştirilmelidir.

Kesme donanımı otomatik olarak yağlanmalıdır. İlâve olarak elle yağlama yağdanlığı varsa bu, normal işletme konumunda testere tutulurken sağ elle çalıştırılabilecek şekilde yerleştirilmelidir.

Yakıt deposu kapağının tasarımı, yol durumunda ve bütün çalışma konumlarında, makina normal işletim sıcaklığında iken herhangi bir sızıntı olmayacak şekilde yapılmalıdır.

Vücudun belirli bölümlerine asılarak kullanılan (omuz veya sırt gibi) makinalar ergonomik olarak tasarlanmış olmalıdır. Vücuda değen kısımları operatöre sıkıntı vermeyecek şekilde yumuşak malzemelerle kaplanmış olmalıdır.

Muayene şartlarını sağlayan makinalar deneye alınabilirler. Kapsam dahilindeki tüm makinalar için deneylerde rölanti , tam gaz ve tam yükteki devirlerde operatör kulak seviyesindeki gürültü seviyeleri ve ön ile arka tutamaklardaki titreşim değerleri tespit edilmelidir. Makinaların yakıt tüketimleri ise rölanti ve tam yük devirlerinde tespit edilmelidir.

Motorlu zincirli testerelere mahsus olmak üzere ön el koruyucusunun açılma kuvveti tespit edilmelidir.

Motorlu tırpan ve çit kesme makinası için ayrıca iş genişliği, dönen parçaların çevre hızları, metal bıçak var ise bunların sertlik değerleri tespit edilmeli ve yapılan işin kalitesi gözlenmelidir.

Ayrıca tüm makinalar mukavemet yönünden belirli bir süre çalıştırılmalıdır.

3- Özel ŞartlarMakine emniyet yönetmeliği (2006/42/AT) Ek-4 te belirtildiği üzere zincirli motorlu

testereler yüksek risk grubunda bulunan makinalar sınıfında yer almaktadır. Bu münasebetle zincirli motorlu testereler için onaylanmış bir kuruluş tarafından verilmiş CE belgesi aranmalıdır.

4- Rapor ÖrneğiRapor örneği zincirli motorlu testereler için hazırlanmış olup diğer makinalar için aynı

esaslar çerçevesinde ekleme veya çıkarmalar yapılarak hazırlanmalıdır.

Motorlu Testere’ nin ;

Markası :Tipi : Yapım Yılı ve Seri No : Yapımcı Kuruluş : Deney İçin Başvuran Kuruluş : Deney Yapan Kuruluş : Deneyin Yapıldığı Yer : Deney Süresi : Rapor No :

4.1. Deney Raporu Özeti

4.2.Tanıtım Ve Teknik Özellikler

4.2.1. Genel Ölçüler

Uzunluk (la) : Genişlik (lb) : Yükseklik (lc) :

Ağırlık (Depolar Boş) (kg) : Yakıt Deposu Hacmi (l) : Yağ Deposu Hacmi (l) :

4.2.2. Çalışma Prensibi

4.2.3. Motor

Güç (kW) : Silindir Hacmi (cm3) : Maksimum Devir (1/min) : Rölanti Devri (1/min) : Yağ/Yakıt Karışım Oranı : Çalışma Düzeni : Yağ Pompası Tipi : Ateşleme Sistemi Tipi : Buji :

4.2.4. Kesme Ünitesi

Kılavuz Çubuğunun (Kamanın) ;

Markası : Kesme Uzunluğu (cm) :

Zincir’in ;

Markası : Adımı (a/2) : Bölümü (b) : Zincir Kılavuz Çıkıntısı Sayısı (Adet) : Zincir Bıçak Sayısı (Adet) :

4.2.5. Emniyet Tertibatı

4.3.Deney Yöntemi

4.4.Deneyler Ve Sonuçları

4.5. Deney Süresince Yaptırılan Düzeltmeler

4.6.Öneriler

4.7.Sonuç

5.Başvurulacak Standartlar

- TS EN 608- TS EN 27182- TS 6161- TS EN 12733+A1

HASAT, HARMAN EKİPMANLARI

17. SAPDÖĞER HARMAN MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

17.1. Kapsam

Bu deney ve değerlendirme ilkeleri traktörle çalıştırılan sapdöğer harman makinalarını kapsar.

17.2. Deney Yöntemi

Deneyler seri üretimden seçilmiş üzerinde seri numarası bulunan makinalarda yapılır.Sapdöğer harman makinalarının deneyleri TS 5543 Sapdöğer Harman Makinası, TS 3222 Sapdöğer Harman Makinaları Muayene ve Deney Metodları standardları ile ilgili uluslararası standardlara göre yapılır.

Ayrıca insan ve çevre sağlığı ile ilgili ulusal ve uluslararası standardlar da gözönüne alınır.Bu standardlara göre deneyleri yapılacak makinaların deneyleri iki aşamada gerçekleştirilir.

1. Laboratuvar Deneyleri2. Tarla Deneyleri

Deneyleri tamamlanan makinaların genel değerlendirmeleri yapılarak tarım tekniğine uygun olanlara olumlu deney raporu düzenlenir.


- Makinanın gözle ilk kontrolü yapılır. Yapısal bir bozukluğu olup olmadığı tespit edilir.- Makinanın teknik ölçüleri lastikler anma hava basınçlarında bütün tertibat ve

aksesuarları üzerinde iken yatay bir zemin üzerinde alınır.- Makinayı tanıtacak biçimde genel ve gerekiyorsa detay (harmanlama ünitesi,

temizleme ünitesi, aspiratör, v.b.) görünüş resimleri çizilir.- Makinanın hareket iletim şeması çizilir. Transmisyon oranları belirlenir, gerekirse bir

çizelge halinde verilir.- İmalatçı katoloğunda belirtilen esaslara göre makinanın gerekli ayarları yapılarak en

az bir saat süre ile boşta çalıştırılır. Makinanın düzenli çalışıp çalışmadığı çalışma sırasında ayrıca yataklardaki sürtünme ve zorlanmaların olup olmadığı kontrol edilir.

- Makinanın işe hazırlanmasının kolaylıkla yapılıp yapılmadığı kontrol edilir.- Batör-Kontrbatör aralıklarının ayarlanır yapıda olup olmadığı kontrol edilerek

kontrbatör sarma açısı belirlenir.- Makinalarda çeşitli ürün harmanlanmasında yapılacak değişiklikleri kolaylıkla yapılıp

yapılmadığı kontrol edilir.- Eğik düzlem ve elek açıları ile elek strokunun amacına uygun olarak ayarlanabilir

yapıda olup olmadığı kontrol edilir.- Çeki oku ve halkası ölçülerinin TS 3863’ e uygun olup olmadığı ve çeki oku yerden

yüksekliğinin ayarlanabilir yapıda olup olmadığı kontrol edilir.- Dönen ve hareketli parçaların emniyet ve kaza önleme açısından muhafaza içine alınıp

alınmadığı kontrol edilir.- Mafsallı mille tahrik edilen makinalarda aşırı yük emniyet kavramasının bulunup

bulunmadığı kontrol edilerek statik açılma kuvveti tesbit edilir.- Makinanın çalışma ve taşınması sırasında gerekli emniyet ve trafik donanımlarına

sahip olup olmadıkları kontrol edilir.

17.2.2. Tarla DeneyleriDeney materyali olarak homojen özelliklere sahip biçilmiş başaklı tahıl veya istenirse

baklagil seçilir. Bu materyale ilişkin çeşit, bitki boyu gibi tüm tespitler yapılır. Ayrıca materyalin dane/sap oranı TS 3222 nem oranı ise TS 1135’ e göre tespit edilir.

- Makinanın gerekli ayarları yapılarak sert ve yatay bir zemin üzerinde deney için hazırlanır.

- Deneyler mümkün olduğu kadar düzenli ve homojen bir besleme altında yapılır.- Deneyler imalatçının belirlediği batör devri ile bu devrin % 10 ve % 20‘ sinde

olmak üzere toplam 5 ayrı devirde yapılır. Dönen parçaların devir sayıları makina yükte çalışırken alınır.(Makinanın seçilen bu devirlerinden herhangi birinde tıkanması, sap yememesi ve gözle tespit edilen kayıpları söz konusu olduğunda o devirdeki deneyler iptal edilir.)

- Herbir batör devri kademesinde yapılan deneylerde bütün çıkış ağızlarından en az 10’ ar dakikalık aralarla ve en az 1’ er dakikalık sürelerde en az üçer numune alınır. Dane çıkış ağzı, saman sevk borusu, kesmik olduğu ve elek altından alınan bu numuneler yardımıyla besleme hızı ve kayıplar tespit edilir.

- Makinanın iş verimi her bir batör devri için kg-materyal/h olarak tespit edilir.- Besleme hızı ve kayıp yüzdeleri TS 3222’de belirtilen esaslar çerçevesinde hesaplanır.

Makinanın çalıştırılabilmesi ve çalışma anında tork kuvveti değerleri ölçülerek güç hesaplanması yapılır.

- Ayrıca makina 2 saati devamlı olmak üzere en az 5 saat süre ile mukavemet deneyine tabi tutulur.

- Makinanın gürültü deneyi imalatçının tavsiye ettiği batör devrinde ulusal ve uluslararası standartlara göre yapılır.

17.3. Değerlendirme Kriterleri- Makinanın gözle muayenesinde yapısal bir bozukluk olmamalıdır.- Laboratuvar ve tarla deneyleri sonucunda makinada çatlama, kırılma, ve kalıcı bir

deformasyon olmamalıdır.- Makina üzerinde dönen bütün parçalar çalışma ve kaza emniyeti yönünden muhafaza

içine alınmış olmalıdır.- Makina üzerinde bulunan bütün V kayışlarında gerdirme tertibatı bulunmalıdır.- Hareket iletiminde kullanılan kayış ve kasnaklar hareket iletim kurallarına uygun

olarak çalışmalıdır.- Mafsallı mille tahrik edilen makinalarda mafsallı miller TS 3827’ye aşırı yük emniyet

kavramaları TS 10990’ a ve mahfazaları TS 4309’a uygun olmalıdır.- Dönen parçalar balanslanmış olmalıdır.- Bütün bilyalı yataklar toza karşı korunmalı ve yataklar kolaylıkla yağlanabilmelidir.- Volanlar batör miline kamalı konik geçmeli olarak bağlanmalı ve emniyet somunu ile

tespit edilmiş olmalıdır.- Makina üzerinde batör dönüş yönü işareti ile enine ve boyuna şakül sistemi

bulunmalıdır.- Makinanın çeki oku ve halkası ölçüleri TS 3863’e uygun olmalıdır.- Makina 540 10 1/min traktör kuyruk mili devrinde çalışacak şekilde dizayn edilmiş

olmalı, bu devirde hububat için 30-40 m/s, baklagil için 15-25 m/s’ lik batör çevre hızları sağlanmalıdır.

- Kontrbatör en az 2 mm’ lik sac malzemeden yapılmalı ve ürün çeşidine göre kolaylıkla değiştirilebilecek yapıda olmalıdır.

- Temizleme ünitesinde hava akımı ayarlanabilmelidir.

- Eğik düzlem ve elek açıları kademesiz olarak ayarlanabilir yapıda olmalıdır.- Eksantrik strok mesafesi ayarlanabilir yapıda olmalıdır.- Makinanın toplam kayıpları hububat harmanında % 3 , baklagil harmanında % 5’ I

geçmemelidir.- Makinanın iş verimi batör genişliğinin her bir metresi başına en az 1000 kg-materyal/h

olmalıdır.- Makinanın çalışma sırasında çalışma emniyeti için gerekli önlemler alınmış olmalıdır.

Aynı zamanda makinanın uygun yerlerinde emniyet sembolleri ile birlikte uyarı yazıları bulunmalıdır.

- Makinalarda karayolları trafik kanunu gereğince uyarı, ışıklandırma vb. donanımlar bulunmalıdır.

17.4. Deney Raporu

Sapdöğer harman makinaları için hazırlanacak deney raporları aşağıdaki ana başlıklar halinde düzenlenir.

1. Özet2. Tanıtım ve Teknik Özellikler3. Deney Yöntemi4. Deneyler

4.1.Laboratuvar Deneyleri4.2.Tarla Deneyleri

5. Deney Süresince Yaptırılan Düzeltmeler6. Deney Sonuçları ve Değerlendirilmeleri7. Sonuç

ÇAYIR BİÇME MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

1. KapsamBu deney ve değerlendirme ilkeleri parmaklı, çift bıçaklı, diskli ve tamburlu çayır

biçme makinalarını kapsar. Denemeler laboratuar ve tarla denemeleri olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilir. Her iki aşamada yapılacak işlemler ve yapılma şekli aşağıda verilmiştir.

2. Genel Bilgiler-Yapımcı kuruluş-Deney için başvuran kuruluş-Deneyi yapan kuruluş-Deneyin yapıldığı yer-Deneyi yapan, raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri-Deney tarihi-Deney raporunun geçerlilik süresi

3. Makinanın Tanıtımı

3.1. Genel Tanıtım: Makinanın sınıfı, tipi ve yapısal özellikleri belirtilecek.

-Makinanın sınıfı (Çekilir, asılır, kendi yürür vb.).-Makinanın tipi (Parmakı, Çift bıçaklı, Diskli ve Tamburlu..)

-Tasarım şekli ve elemanları (Parmaklar, bıçaklar, Üst ve alt bıçak tutucu ve salınım kolu, Bıçak laması vb.).-Çalışma organları (Bıçak ve parmaklarının şekli, yapıldığı malzeme, vb.)-Tahrik düzeni-Standart ekipmanlar (Her makina üzerinde bulunan ekipmanlar)-İsteğe bağlı ekipmanlar (İsteğe bağlı olarak makinaya takılan ekipmanlar)

3.2. Makinanın Teknik Özellikleri: Genel ölçüler ile birlikte makinanın iş-yol durumuna ve işlevsel özelliklerine göre

belirlenecek ölçüler verilecektir.-Uzunluk (iş ve yol )-Genişlik (iş ve yol )-Yükseklik (iş ve yol)-Ağırlık-Ek yük

Parmaklı ve çift bıçaklı çayır biçme makinalarında;-Biçme Genişliği -Bıçak Laması Uzunluğu -Bıçak ve Parmak Sayısı -Bıçak Yaprağının Taban Genişliği -Bıçak Yüksekliği -Alt Bıçak Uzunluğu-Üst Bıçak Uzunluğu-Pim Sayısı-Bıçak Tutucusu Sayısı-Bıçak Tutucusu Tipi(titreşimli, yaylı)-Tepe Genişliği -Kalınlık -Bıçak ve Parmak Eksenleri Arası Uzaklık -Bıçaklar Arası Mesafe -Biçme Kolu Uzunluğu -Kayış Sayısı-Kayış Ölçüleri

Diskli çayır biçme makinalarında;-Bıçak diski sayısı-Disk çapı-Disk merkezleri arası uzaklık-Disk çevre hızı (PTO 540 1/min)-Disk kalınlığı

Tamburlu çayır biçme makinalarında;-Bıçak Ölçüleri -Bıçak Sayısı -Tambur Disk Çapı -Tambur Diskinin Yerden Yüksekliği -Tambur Merkezleri Arası Uzaklık -Kızak Disk Çapı -Tambur Devir Sayısı (PTO 540 1/min)

-Disk Çevre Hızı (PTO 540 1/min) -Tambur Diski Malzeme Kalınlığı

Mafsallı Milin;-Kapalı Boyu -Mafsal Başlıkları Anma Çapları -Örtme Payı-Aşırı Yük Emniyet Kavrama Tipi -Mafsallı Mil Türü -Hareket iletim şekline göre kayış kasnak çap ve ölçüleri ile şanzıman dişlileri diş sayıları

4. Kontroller

4.1. Gözle KontrolÇayır biçme makinalarının tamamı gözle kontrol edilerek aşağıda belirtilen hususların

uygunluğu kontrol edilir (Kontrol sırasında ilgili standartlardan yararlanılır).

4.1.1. Genel Kontrol-Makina sınıfının (çekilir, asılır, kendi yürür) kontrolü-Üç nokta askı düzeni bağlantı noktalarının kontrolü.-Çayır biçme makinalarının traktöre bağlanıp çözülebilme kolaylığı.-Çayır biçme makinalarının iş ve yol durumuna ayarlanabilme kolaylığı.

-Yol durumunda çayır biçme makinalarının genişliğinin kontrolü.-Çayır biçme makinalarının biçme genişliği, anız yüksekliği işlemlerini yapabilecek ayar düzenlerinin kontrolü.-Hareketli parçaların bağlantılarının kontrolü (serbestçe hareket edebilecek ve arazi engebelerine uyabilecek biçimde).-Çayır biçme makinalarında emniyet tertibatlarının bulunup bulunmadığının kontrolü.-Tarlaya gidiş gelişlerde alet emniyet kilidi-mandalı ve sacının takılı olup olmadığının kontrolü.-Tamburlu çayır biçme makinaları ile biçim yapılırken makinanın koruyucu brandasının takılı olup olmadığının kontrolü.-Gresörlük sayısının belirlenmesi.-Gresörlüklere yaklaşım durumu ve yağlama kolaylığının kontrolü.-Çayır biçme makinaları şasisi üzerinde bulunması gereken bilgilerin kontrolü.-Kullanım ve bakım klavuzunun çayır biçme makinaları ile birlikte verilip verilmediğinin belirlemesi.-Çayır biçme makinalarının işlevini ve teknik özelliklerini içeren bir kataloğunun olup olmadığının belirlenmesi.

4.1.2. Biçme Ünitesinin KontrolüLaboratuvar ve tarla deneyleri sırasında veya tarla deneyleri sonunda tambur, disk,

biçme ünitesinin bıçak ve parmaklarında kırılma, çatlama, kalıcı biçim değiştirme vb. kusurların olup olmadığının kontrolü.

4.1.3. Üç Nokta Askı Düzeni ve Çeki Halkasının Kontrolü-Asılı tip çayır biçme makinalarında üç nokta askı düzeninin TS-660'a uygunluğunun kontrolü.

-Çekilir tip çayır biçme makinalarında çeki halkasının TS ISO-20019'a uygunluğunun kontrolü.-Çekilir tip çayır biçme makinalarında çeki halkasının yapım şeklinin belirlenmesi (kaynaklı, kaynaksız, vb. )

4.1.4. Hareketli Parçaların Kontrolü-Çayır biçme makinaları bıçakları ve parmakları ile disk ve tamburların kontrolü.-Hareket veren ve hareket alan kasnağın kontrolü.-Kayışların kontrolü.

-Yataklarda sürtünme ve zorlanma olup olmadığının kontrolü. -Çok fazla kullanımdan dolayı aşınmış bıçakların bilenme açılarının kontrolü. -Çift bıçaklı çayır biçme makinalarında pimlerin kontrolü. -Çift bıçaklı çayır biçme makinalarında alt ve üst bıçaklar arasındaki yatay

düzlemdeki farkın kontrolü.

4.1.5. Çalışma Emniyeti -Tarım alet ve makinalarının emniyet kuralları (TS EN ISO-4254/1) standardına uygun olarak kontroller yapılacaktır.-Tasarım ile ilgili kontroller : Hareketli parçaların tehlike yaratabilecek kısımlarının korunması ile ilgili önlemlerin kontrolü.-Kullanım ile ilgili kontroller : Çayır biçme makinasının yol durumunda, tarlada veya işe girmeden önce ayar, bakım ve çalışma sırasında yapımcı firma tarafından alınması öngörülen önlemlerin uygunluğunun belirlenmesi.-Asılı tip çayır biçme makinalarında traktöre uygunluk kontrolü (TS-4384).

4.1.6. Trafik Emniyeti-Tarım makinalarının aydınlatma, ışıklandırma ve sinyalizasyon kuralları (TS-5776), Trafik Kanunu ve buna bağlı yönetmeliklere uygun ışık ve işaretlere göre kontroller yapılacaktır.-Çayır biçme makinası ve traktör arasındaki bağlantının yol emniyeti yönünden uygunluğunun kontrolü (TS EN ISO-4254/1).-Çayır biçme makinaları üzerindeki ışık, işaret ve uyarı levhalarının kontrolü.

4.2. Boyut Kontrolü-Parmaklı biçme tertibatının TS- 3100’a uygunluğunun kontrolü.-Tamburlu çayır biçme makinaları için bıçakların TS-8202’ye uygunluğunun kontrolü.-Asılı tip çayır biçme makinalarında üç nokta askı düzeninin boyutlarının TS-660'a uygunluğunun kontrolü.-Mafsallı mil ölçülerinin TS-3827 veTS-10990’ a uygunluğunun kontrolü.-Çayır biçme makinasının diğer boyut ve toleranslarının kataloğunda belirtilen değerlere uygunluğunun kontrolü.-Toleransı belirtilmemiş boyutların toleranslarının TS 1980-1 EN 22768-1'e uygunluğunun kontrolü -Konuyla ilgili TS-9611 ve TS-11216 (Diğer Türk Standartları) ile ilişkilendirilmesi sağlanır.

4.3. Çayır Biçme Makinası Yapımında Kullanılan Malzemelerin İlgili Standartlara Uygunluğunun Kontrolü:

-Bıçak Kolu (Genel Yapı Çeliği TS EN-10025-1/2/3/4/5) -Bıçak Kirişi (Islah Çelikleri TS EN-10083/3)-Bıçak Yaprağı (Islah Çelikleri TS EN-10083/3)-Temizleme Plakası (Islah Çelikleri TS EN-10083/3)-Baskı Plakası (Islah Çelikleri TS EN-10083/3)-Parmak (Temper Döküm, Küresel Grafitli Dökme Demirler, Lamel Grafitli Dökme Demirler, Islah Çelikleri, TS 519 EN 1562, TS 526 EN 1563, TS 552 EN 1561, TS EN-10083/3)-Pabuç (Çelik Malzeme, Döküm Malzeme, TS EN-10025-1/2/3/4/5, TS EN-10083/3 , TS 519 EN 1562, TS 526 EN 1563, TS 552 EN 1561)-Üç nokta askı düzeni (TS-660)-Bağlama Elemanları (Civata ve somunlar TS-12429, TS-1026/1, TS-4097)-Çayır biçme makinaları ile birlikte kullanılacak mafsallı mil ve kuyruk mili ara şaftı muhafazasının standartlara uygunluğunun kontrolü (TS-3827, TS EN ISO-5674).

5. DeneylerDeneyler seri üretimden şansa bağlı olarak seçilmiş, üzerinde seri numarası bulunan

makinalarla yapılır.

5.1. Laboratuvar Deneyleri:

5.1.1. Bıçak Yaprakları Sertlik DeneyiTS-3100 Madde 2.1’e uygun olarak alınan bıçak yapraklarının sertlikleri TS EN ISO-

6508/1’e göre yapılarak deney sonunda elde edilen değerlerin uygunluğu belirlenir.

5.1.2. Yaprak Bıçaklı Çayır Biçme Makinalarında Ortalama Bıçak Hızı

Yaprak bıçaklı çayır biçme makinalarında ortalama bıçak hızı aşağıdaki gibi tespit edilir.

Burada;Vort = Ortalama bıçak hızı (m/sn)S = Strok uzunluğu (m)n = Eksantrik devri (1/min)

5.1.2. Tamburlu ve Diskli Çayır Biçme Makinalarında Bıçak Çevre Hızı

Tamburlu çayır biçme makinalarında bıçak çevre hızı aşağıdaki gibi tespit edilir.

Burada;V = Çevre hızı (m/sn)D = Çap (m)n = Devir sayısı (1/min)

5.1.3. Yaprak Bıçaklı Çayır Biçme Makinalarında Ana Kiriş Kapanıklılık Payı

Makina traktöre asılı iken çekilme doğrultusunda düzgün bir zemin üzerine indirilir. En dıştaki parmak veya bıçak ucundan traktör hareket eksenine çizilen dik doğru ile en içteki parmak veya bıçak arasında kalan uzaklığın (ana kiriş kapanıklılık payı) ölçülmesi ile bulunur.

5.1.4. Baskı Kolu Açılma Deneyi ve Emniyet Tertibatı Açılma Deneyi Baskı Kolu Açılma Deneyi ve Emniyet Tertibatı Açılma Deneyi TS 9611’e uygun

olarak yapılır.

5.1.5. Hareket İletim TertibatıTraktör kuyruk milinden alınan hareketin bıçaklara gelinceye kadar transmisyon

oranları belirtilir ve hareket iletim şeması çıkarılır.

5.2. Tarla Deneyleri:Çayır Biçme Makinaları en az 1 ha' lık alanda, 3 saat devamlı olmak üzere en az 10

saat çalıştırılarak makine ve biçimi yapılan bitkiye ait ölçümler yapılır. (Tarla çalışmaları makine kataloğunda belirtilen farklı bitki çeşitleri de dikkate alınarak, yaş ağırlık esasına göre bitki neminin %30-50 sınırları içerisinde yapılır).

5.2.1. Çayır Biçme Makinasının İş Kalitesinin BelirlenmesiÇayır Biçme Makinası kataloğunda belirtilen hız sınırları içerisinde çalıştırılarak

aşağıdaki kontroller yapılır. -Çalışma şartları (ürün çeşidi, cinsi, nemi ve bitki yüksekliği, birim alana düşen bitki

sayısı, vb) Çalışma şartlarındaki bitki nemi yaş ağırlık esasına göre belirlenir. Tarla denemelerinin yürütüldüğü tarlanın değişik yerlerinden en az 25 adet

bitkinin yüksekliği ölçülüp elde edilen değerlerin aritmetik ortalaması alınarak bitki yüksekliği belirlenir

Deney tarlasının 5 ayrı yerinde 1 m2 ‘ lik ölçü çerçevesi içinde kalan bitki sayısı tespit edilerek değerlerin aritmetik ortalaması birim alandaki ortalama bitki sayısı olarak belirlenir.

- Efektif iş genişliği - Efektif iş başarısı (ha/h)

Kataloğunda belirtilen hız sınırları içerisinde standart parsel boyutlarında çalıştırılarak efektif çalışma zamanına bağlı olarak efektif işbaşarısı hesaplanır.

- Biçme kalitesi Deney tarlasında biçme doğrultusunda 50 m aralıkla 2 işaret direği yerleştirilir

ve makinanın ilerleme hızı 5 km/h den az olmamak üzere biçme işlemini uygun biçimde yapabileceği en yüksek ilerleme hızına kadar kademeli olarak arttırılır. Her hız kademesinde imalatçısının tavsiye ettiği kuyruk mili devri, bu devrin yaklaşık +%20’si ve 540 +10 1/min kuyruk mili devirlerinde ortalama biçme yüksekliği ve biçme kalitesi tespit edilir.

-Anız yüksekliği Deney tarlasının biçilen kısmında kalan anız yükseklikleri her bir biçme

genişliği için 300 mm aralıklarla ve 5’er tekerrürlü olmak üzere en az 100 adet bitki boyu ölçülürek elde edilen değerlerin aritmetik ortalaması biçme yüksekliği olarak belirlenir.

-Namlu (las) genişliği-Namlu yüksekliği-Kuru madde kaybı

Materyal kaybının belirlenmesi (Çayır biçme makinesı ile biçim yapılmış belirli bir alanda biçilmemiş materyalin toplanıp birim alana kuru madde kaybı olarak belirlenir, kg/ha).

- Tarla çalışmaları sonunda makinada ortaya çıkan arıza ve deformasyonlar belirlenir.

5.2.2. Çayır Biçme Makinasın Araziye UyumuÇayır biçme makinasının değişik arazi koşullarında (Engebeli, eğimli, düz) çalışma

durumu kontrol edilir.

5.2.3. Çayır Biçme Makinası ile Çalışmada Güç Gereksinimi ve Yakıt Tüketimi

- Makinanın, traktör kuyruk mili gücü gereksinimi traktör kuyruk mili ile mafsallı mil arasına takılan bir torkmetre yardımıyla dönme momenti ve devir sayısı ölçülerek hesaplanır.

- Uygun hızlarda ve vites kademesinde çalıştırılarak yakıt sensörleri veya ekleme metodu kullanılarak birim alana yakıt tüketimi belirlenir.

6. Değerlendirme Yapılan kontrol ve deneyler sonucunda makinanın genel durumu hakkında başlıklar

halinde özet bilgi verilecektir.-Kontrol ve deneylerde yararlanılan standartların numaraları.-Kontrol ve deney sonuçlarının özeti

-İş Kalitesi *-İş Başarısı-Güç Gereksinimi -Yakıt Tüketimi-İşletme Emniyeti *-Dayanıklılığı *-Kullanım Kolaylığı *(* Yapılan kontrol ve deney sonuçlarına göre ÇOK İYİ, İYİ, ORTA veya FENA olarak değerlendirilir.) -Deney ilkelerinde belirtilmeyen fakat kontrol ve deneyler içerisinde yer almış

işlemler.-Deney raporunun tarih ve numarası.

7. Öneriler Yapılan kontroller ve laboratuvar-tarla denemeleri sonucuna göre makinanın yapısal

ve işlevsel özelliklerinde yapılacak ZORUNLU veya İSTEĞE BAĞLI değişiklikler önerilecektir.

8. SonuçYapılan kontrol ve deney sonuçlarının tamamı genel olarak değerlendirilerek çayır

biçme makinasına verilecek deney raporuna ilişkin kesin karar OLUMLU veya OLUMSUZ olarak belirtilecektir

9. Yararlanılan Standartlar

TS 3100 : Tarım Makinaları-Biçme Makinaları-Parmaklı Biçme TertibatıTS 4384 : Asılı Tarım Alet ve Makinalarının Traktöre Uygunluğunu Kodlama MetoduTS 5776 : Tarım Makinalarında Aydınlatma, Işıklandırma ve Sinyalizasyon KurallarıTS 660 : Üç Nokta Askı Düzeni-Tekerlekli Tarım Traktörlerinde,Hidrolik Kumandalı

TS ISO-20019 :Tarım araçları–Çekilir araçlarda mekanik bağlantılar–Çeki halkaları boyutlarıTS EN ISO-4254/1 : Tarım Makinaları-Güvenlik - Bölüm 1:Genel KurallarTS 3827 : Tarım Makinaları- Mafsallı MilleriTS 10990 : Tarım Makinaları-Mafsallı Miller-Aşırı Yük KavramalarıTS 8202 : Düz Bıçaklar- Diskli ve Tamburlu Biçme Makinaları İçinTS 1980-1 EN 22768-1 : Genel Toleranslar-Bölüm: 1-Toleransı Verilmemiş Uzunluk ve Açı Ölçüleri İçin ToleranslarTS 9611 : Çayır Biçme Makinaları - Yaprak Bıçaklı Deney MetotlarıTS 11216 : Tarım Makinaları-Çayır Biçme Makinaları-Yaprak BıçaklıTS EN-10025-1/2/3/4/5 : Sıcak haddelenmiş yapı çelikleri-Bölüm 1: Genel teknik teslim şartları-Bölüm 2: Alaşımsız yapı çeliklerinin teknik teslim şartları-Bölüm 3: Normalize edilmiş/normalize edilirken haddelenmiş, ince taneli, kaynak edilebilir yapı çeliklerinin teknik teslim şartları- Bölüm 4: Termomekanik olarak haddelenmiş, ince taneli, kaynak edilebilir yapı çeliklerinin teknik teslim şartları- Bölüm 5: Atmosferik korozyona dayanımı iyileştirilmiş yapı çeliklerinin teknik teslim şartlarıTS EN-10083/3: Suverilmiş ve Temperlenmiş Çelikler – Bölüm 3: Alaşımlı Çeliklerin Teknik Teslim Şartları TS 519 EN 1562 : Dökümler-Temper Dökme Demirler (Dövülebilir)TS 526 EN 1563 : Dökümler- Küresel Grafitli Dökme DemirlerTS 552 EN 1561 : Dökümler-Gri (Lamel Grafitli) Dökme DemirlerTS 12429 : Altıköşe Başlı Civatalar-Küçük Anahtar Ağızlı, Uzun Memeli-Ayar İçinTS 1026/1 : Bağlama Elemanları-Somunlar-Kısım-1 Terimler ve TariflerTS 4097 : Somunlar- Kelebekli, MetrikTS EN ISO-5674 : Tarım ve Orman Makinaları – Traktör ve Makinalar – Mafsallı tahrik mili mahfazası – Dayanım ve aşınım deneyleri ile kabul kriterleriTS EN ISO-6508/1 : Metalik malzemeler- Rockwell sertlik deneyi- Bölüm 1: Deney metodu (A,B,C,D,E,F,G,H,K,N,T SKALALARI)

OT TIRMIKLARI DENEY İLKELERİ

1. KapsamBelirtilen deney ilkeleri, biçilerek tarlaya bırakılmış yeşil ota, kısa zamanda ve düzenli

kurumasını sağlamak amacıyla, havalandırma, çevirme, namlu yapma, namlu çevirme, namluları birleştirme ve namluları yayma işlemlerinden en az birini yapabilen ve traktörle kullanılan ot tırmıklarını kapsamaktadır.

2. Genel Bilgiler-Yapımcı kuruluş-Deney için başvuran kuruluş-Deneyi yapan kuruluş-Deneyin yapıldığı yer-Deneyi yapan ve raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri.-Deney tarihi-Deney raporunun geçerlilik süresi


3.1. Genel Tanıtım: Makinanın sınıfı, tipi ve yapısal özellikleri belirtilecek.-Makinanın sınıfı (Çekilir, asılır).

-Makinanın tipi (Yıldız çark, rotor veya bant sayısına göre:ikili, üçlü,...)-Tasarım şekli ve elemanları (Şasi konstrüksiyonu, yataklama elemanları, bağlantı

göbeği, çember, parmakların diske, rotor çemberine veya banda bağlantı şekli, vb.).-Çalışma organları (Parmakların şekli, yapıldığı malzeme, vb.)-Tahrik düzeni-Standart ekipmanlar (Her makina üzerinde bulunan ekipmanlar)-İsteğe bağlı ekipmanlar (İsteğe bağlı olarak makinaya takılan ekipmanlar)

3.2. Makinanın Teknik Özellikleri: Genel ölçüler ile birlikte makinanın iş-yol durumuna ve işlevsel özelliklerine (namlu

yapma, namlu yayma, namlu çevirme ve birleştirme) göre belirlenecek ölçüler verilecektir.-Uzunluk (iş ve yol )-Genişlik (iş ve yol )-Yükseklik (iş ve yol)-Ağırlık-Ek yük-Yıldız çark, rotor, bant veya kiriş sayısı-Yıldız çark veya rotor çapı-Herbir yıldız çark rotor, bant veya kirişteki parmak sayısı-Parmak uzunluğu-Parmak çapı-Göbek sacı çapı-Traktöre bağlantı şekli-Taşıyıcı tekerlek sayısı ve ölçüleri

4. KONTROLLER

4.1. Gözle Kontrol: Tırmığın tamamı gözle kontrol edilerek aşağıda belirtilen hususların uygunluğu

kontrol edilir (Kontrol sırasında ilgili standartlardan yararlanılır).

4.1.1. Genel Kontrol:-Çekilir tırmıklarda çeki düzeni ve taşıyıcı tekerleklerin kontrolü.-Asılı tırmıklarda üç nokta askı düzeni bağlantı noktalarının kontrolü.-Tırmığın traktöre bağlanıp çözülebilme kolaylığı.-Tırmığın iş ve yol durumuna ayarlanabilme kolaylığı.-Yol durumunda tırmık genişliğinin kontrolü (TS-8136 Madde 1.2.2.1).-Tırmığın iş durumunda namlu yapma, yayma, toplama ve alt-üst etme işlemlerini

yapabilecek ayar düzenlerinin kontrolü.-Şasinin ve hareketli parçaların (yıldız çark, rotor, bant, ...) şasiye bağlantılarının

kontrolü (serbestçe hareket edebilecek ve arazi engebelerine uyabilecek biçimde).-Gresörlük sayısının belirlenmesi.-Gresörlüklere yaklaşım durumu ve yağlama kolaylığının kontrolü.-Tırmık şasisi üzerinde bulunması gereken bilgilerin kontrolü (TS-8136 Madde 3.2)-Kullanım ve bakım klavuzunun tırmıkla birlikte verilip verilmediğinin belirlemesi.-Tırmığın işlevini ve teknik özelliklerini içeren bir kataloğunun olup olmadığının

belirlenmesi.

4.1.2. Tırmık Parmaklarının Kontrolü:

Laboratuvar ve tarla deneyleri sırasında veya tarla deneyleri sonunda tırmık parmaklarında kırılma, çatlama, kalıcı biçim değiştirme vb. kusurların olup olmadığının kontrolü.

4.1.3. Üç Nokta Askı Düzeni ve Çeki Halkasının Kontrolü:-Asılı tip tırmıklarda üç nokta askı düzeninin TS-660'a uygunluğunun kontrolü.-Çekilir tip tırmıklarda çeki halkasının TS ISO-20019'a uygunluğunun kontrolü.-Çekilir tip tırmıklarda çeki halkasının yapım şeklinin belirlenmesi (kaynaklı,

kaynaksız, vb. )

4.1.4. Hareketli Parçaların Kontrolü:-Tırmık parmaklarının göbeğe, rotor çemberine, banda veya kirişlere bağlantı şeklinin

kontrolü.-Yıldız çark, rotor, bant veya kirişlerin şasiye bağlantısının kontrolü.

4.1.5. Çalışma Emniyeti: Tarım alet ve makinalarının emniyet kuralları (TS EN ISO-4254/1) standardına uygun

olarak kontroller yapılacaktır.-Tasarım ile ilgili kontroller : Hareketli parçaların tehlike yaratabilecek kısımlarının

korunması ile ilgili önlemlerin kontrolü.-Kullanım ile ilgili kontroller : Tırmığın yol durumunda, tarlada veya işe girmeden

önce ayar, bakım ve çalışma sırasında yapımcı firma tarafından alınması öngörülen önlemlerin uygunluğunun belirlenmesi.

-Asılı tip tırmıklarda traktöre uygunluk kontrolü (TS-4384). 4.1.6. Trafik Emniyeti:

Tarım makinalarının aydınlatma, ışıklandırma ve sinyalizasyon kuralları (TS-5776), Trafik Kanunu ve buna bağlı yönetmeliklere uygun ışık ve işaretlere göre kontroller yapılacaktır.

-Tırmık ve traktör arasındaki bağlantının yol emniyeti yönünden uygunluğu (TS EN ISO 4254/1).-Tırmık üzerindeki ışık , işaret ve uyarı levhalarının kontrolü.

4.2. Boyut Kontrolü:-Yıldız çark veya rotor dış çapının TS-8136'ya uygunluğunun kontrolü.-Asılı tip tırmıklarda üç nokta askı düzeninin boyutlarının TS-660'a uygunluğunun

kontrolü.-Çekilir tip tırmıklarda çeki halkası boyutlarının TS ISO 20019'a uygunluğunun kontrolü.-Tırmığın diğer boyut ve toleranslarının kataloğunda belirtilen değerlere uygunluğunun

kontrolü.-Toleransı belirtilmemiş boyutların toleranslarının TS 1980-1 EN 22768-1'e uygunluğunun

kontrolü.

4.3. Tırmık Yapımında Kullanılan Malzemelerin İlgili Standartlara Uygunluğunun Kontrolü:

-Şasi (Genel yapı çeliği TS EN-10025-1/2/3/4/5, Boru TS EN 10216-2+A2 ve TS EN 10255)-Tırmık Parmağı (Yay çeliği TS 2500-1 EN 10270-1 ve TS 2288 ISO 683-14)-Çember (Genel Yapı Çeliği TS EN-10025-1/2/3/4/5)-Bağlantı Göbeği (Genel yapı çeliği TS EN-10025-1/2/3/4/5, Pik döküm TS 552 EN 1561)-Üç nokta askı düzeni (TS-660)

-Bağlama Elemanları (Civata ve somunlar TS-12429 ve TS-1026/1)-Tırmık ile birlikte kullanılacak mafsallı mil ve kuyruk mili ara şaftı muhafazasının

standartlara uygunluğunun kontrolü (TS-3827, TS EN ISO 5674).

5. DeneylerDeneyler seri üretimden şansa bağlı olarak seçilmiş, üzerinde seri numarası bulunan

makinalarla yapılır.

5.1. Laboratuvar Deneyleri:

5.1.1. Tırmık Parmakları Dayanım Deneyi:Yıldız çark veya rotorlardan bir adedi TS-8136 Madde 2.3.1'de belirtilen deney aparatı

ile yapılacak deney sonunda gözle kontrol edilerek tırmık parmaklarının uygunluğu belirlenir (Bu deneyde kullanılacak ahşap takoz için TS-4976'dan yararlanılır).

5.2. Tarla Deneyleri: Tırmıklar 10 ha' lık alanda, tırmık işlevine uygun işlerde çalıştırılarak aşağıdaki

konular belirlenir (Tarla çalışmaları yaş ağırlık esasına göre bitki neminin %30-50 sınırları içerisinde yapılır).

5.2.1. Tırmığın İşlevinin Belirlenmesi ve Bu İşleri Yapabilme Durumu:

-Havalandırma ve çevirme-Namlu yapma (tek, çift, ...)-Namlu çevirme-Namlu yayma-Namlu birleştirme

5.2.2. Tırmığın İş Kalitesinin Belirlenmesi:Tırmık kataloğunda belirtilen hız sınırları içerisinde çalıştırılarak aşağıdaki kontroller

yapılır; -Tırmıklarla namlu yapılacak ürün çeşidi, cinsi, nemi ve sapların ortalama uzunluğu belirlenir.-Materyal kaybının belirlenmesi (Tırmıkla namlu yapılmış belirli bir alanda tırmıkla toplanamamış materyalin miktarı, kg/ha).-Namluların kirlenme durumunun belirlenmesi (Materyalin tırmıkla toplanması sırasında namluya karışan taş, toprak, vb. yabancı madde miktarı).-Değişik genişliklerde namlu yapabilme durumu.

5.2.3. Tırmığın Araziye Uyumu:-Tırmığın değişik arazi koşullarında (Engebeli, eğimli, düz) çalışma durumu kontrol

edilir.

5.2.4. Tırmığın Efektif İş Genişliği ve İş Başarısının Belirlenmesi:- Tırmığın çalışma sırasında yaptığı işin özelliğine göre (namlu yapma, çevirme, yayma, birleştirme, …) efektif iş genişliği belirlenir-Standart parsellerde (1 ha) efektif iş başarısı " ha/h" olarak belirlenir.

5.2.5. Tırmığın Güç Gereksinimi ve Yakıt Tüketiminin Belirlenmesi:-Yıldız çarklı veya çekilir tırmıklar, kataloğunda belirtilen hız sınırları içerisinde çalıştırılarak çeki gücü gereksinimi belirlenir.

-Döner tırmıklar kataloglarında belirtilen kuyruk mili devri ve ilerleme hızlarında çalıştırılarak çeki gücü, kuyruk mili gücü ve hidrolik güç gereksinimleri belirlenir. -Tırmıklar kataloğunda belirtilen hız sınırları içerisinde çalıştırılarak yakıt tüketimleri “l/ha” olarak belirlenir.

6. Değerlendirme

Yapılan kontrol ve deneyler sonucunda makinanın genel durumu hakkında başlıklar halinde özet bilgi verilecektir.

-Kontrol ve deneylerde yararlanılan standartların numaraları.-Kontrol ve deney sonuçlarının özeti

-İşlevi-İş Kalitesi *-İş Başarısı-Güç Gereksinimi -Yakıt Tüketimi-İşletme Emniyeti *-Dayanıklılığı *-Kullanım Kolaylığı *(* Yapılan kontrol ve deney sonuçlarına göre ÇOK İYİ, İYİ, ORTA veya FENA olarak değerlendirilir.) -Deney ilkelerinde belirtilmeyen fakat kontrol ve deneyler içerisinde yer almış

işlemler.-Deney raporunun tarih ve numarası.

7. Öneriler Yapılan kontroller ve laboratuvar-tarla denemeleri sonucuna göre makinanın yapısal

ve işlevsel özelliklerinde yapılacak ZORUNLU veya İSTEĞE BAĞLI değişiklikler önerilecektir.

8. SonuçYapılan kontrol ve deney sonuçlarının tamamı genel olarak değerlendirilerek tırmığa

verilecek deney raporuna ilişkin kesin karar OLUMLU veya OLUMSUZ olarak belirtilecektir.

9. Yararlanılan Standartlar

TS 8136 : Yıldız Çarklı Ot Tırmıkları (Traktörle Kullanılan)TS 660 : Üç Nokta Askı Düzeni-Tekerlekli Tarım Traktörlerinde,Hidrolik KumandalıTS ISO-20019 : Tarım araçları – Çekilir araçlarda mekanik bağlantılar – Çeki halkaları boyutlarıTS EN ISO-4254/1 : Tarım Makinaları-Güvenlik - Bölüm 1:Genel KurallarTS 4384 : Asılı Tarım Alet ve Makinalarının Traktöre Uygunluğunu Kodlama MetoduTS 5776 : Tarım Makinalarında Aydınlatma, Işıklandırma ve Sinyalizasyon KurallarıTS 1980-1 EN 22768-1 : Genel Toleranslar-Bölüm: 1-Toleransı Verilmemiş Uzunluk ve Açı Ölçüleri İçin ToleranslarTS EN-10025-1/2/3/4/5 : Sıcak haddelenmiş yapı çelikleri-Bölüm 1: Genel teknik teslim şartları-Bölüm 2: Alaşımsız yapı çeliklerinin teknik teslim şartları-Bölüm 3: Normalize edilmiş/normalize edilirken haddelenmiş, ince taneli, kaynak edilebilir yapı çeliklerinin teknik teslim şartları- Bölüm 4: Termomekanik olarak haddelenmiş, ince taneli, kaynak

edilebilir yapı çeliklerinin teknik teslim şartları- Bölüm 5: Atmosferik korozyona dayanımı iyileştirilmiş yapı çeliklerinin teknik teslim şartlarıTS EN 10216-2+A2 : Çelik borular - Dikişsiz - Basınç amaçları için - Teknik teslim şartları - Bölüm 2: Belirtilen yüksek sıcaklık özellikleri olan alaşımsız ve alaşımlı çelik borularTS EN 10255 : Kaynak etmeye ve diş açmaya uygun alaşımsız çelik borular - Teknik teslim şartlarıTS 2500-1 EN 10270-1 : Çelik Teller- Mekanik Yaylar İçin- Bölüm 1: Patent Tavlı, Soğuk Çekilmiş, Alaşımsız Çelik Yaylık Tel TS 2288 ISO 683-14 : Alaşımlı Çelikler, Otomat Çelikleri-Isıl İşlem Uygulanabilir Bölüm: 14-Yay Çelikleri-Sıcak Haddelenmiş, Sertleştirilmiş ve MenevişlenmişTS 552 EN 1561 : Dökümler-Gri (Lamel Grafitli) Dökme DemirlerTS 12429 : Altıköşe Başlı Civatalar-Küçük Anahtar Ağızlı, Uzun Memeli-Ayar İçinTS 1026/1 : Bağlama Elemanları-Somunlar-Kısım-1 Terimler ve TariflerTS 3827 : Tarım Makinaları- Mafsallı MilleriTS EN ISO 5674 : Tarım ve Orman Makinaları – Traktör ve Makinalar – Mafsallı tahrik mili mahfazası – Dayanım ve aşınım deneyleri ile kabul kriterleriTS 4976 : Ahşap Elemanlar- Tarım Alet ve Makinalarında Kullanılan

FINDIK HARMAN MAKİNELERİ DENEY İLKELERİ

1. Kapsam Bu deney ilkeleri, tane fındığı zurufundan ayıran fındık harman makinelerini kapsar.

2. TanıtımBu bölümde, makinenin çalışma prensip şeması çizilerek yapısal özellikleri ve çalışma

prensibi açıklanır.


3.1. Genel ÖlçülerBu kapsamda aşağıdaki ölçmeler yapılır:UzunlukGenişlikYükseklikŞasinin yerden yüksekliğiAğırlıkLastik sayı ve ölçüleriİz genişliği

3.2. Ana Ünite Ölçüleri

3.2.1. Besleme Üniteleri

Bu üniteye ait tanımlayıcı karakteristik ölçüler verilir.

3.2.2. Harmanlama Ünitesi


3.2.3. Temizleme Ünitesi


3.3. Güç Kaynakları

Makinenin çalıştırılması için imalatçı firma tarafından önerilen güç kaynaklarının karakteristik özellikleri belirtilir.


4.1. Laboratuar Deneyleri

Laboratuar deneyleri, makinenin yapısal açıdan incelenmesi, güvenlik ve ergonomi ile ilgili standartlara uygunluğunun araştırılması ve imalatçı katalog değerlerine uygunluğunun saptanmasını kapsar.

Makinenin gözle ilk kontrolü yapılır. Yapısal bir bozukluğu olup olmadığı tespit edilir. İmalatçının önerilerine göre gerekli ayarları yapılarak en az 1 saat süreyle boşta

çalıştırılır. Makinenin düzenli çalışıp çalışmadığı gözlenir. Ayrıca, hareketli elemanlarda, aşırı ısınma, sürtünme ve zorlanmalar olup olmadığı kontrol edilir.

Makinenin işe hazırlanmasının kolaylıkla yapılıp yapılmadığı kontrol edilir. Makinenin çalışma ve taşınması sırasında gerekli emniyet (TS EN ISO 4254-1, TS EN

ISO 12100-1 ve TS EN ISO 12100-2 ) ve trafik donanımlarına sahip olup olmadıkları kontrol edilir.

Tamir, bakım ve ayar işlemlerinin kolaylıkla yapılıp yapılamadığı kontrol edilir. Traktör kuyruk milinden hareket alan makinelerde, üretici firmanın önerdiği optimal

çalışma hızını karşılayan kuyruk mili devir sayısında güç ölçümü yapılır. Mukavemet deneyi, makineyi 5 saat devamlı olmak üzere en az 15 saat süre ile

çalıştırarak yapılır.4.2. Uygulama Deneyleri

Deneye başlamadan önce imalatçı firma önerilerine göre makinenin ayarları yapılır. Deneylerde makine sürekli ve düzenli beslenmelidir. Harmanlama işlemi sırasında makinenin rejim halini alması beklenir ve tane çıkış kanalı, boş fındık çıkış kanalı, zuruf çıkış kanalından aynı anda olmak üzere 3 dakika süreyle örnekler alınır ve tartılır. Bu işlem sırasında, materyal akışı devam ederken her bir kanaldan 1 kg’ dan az olmamak üzere örnekler alınır. Söz konusu işlemler en az 3 defa tekrarlanır. Alınan 1 kg’ lık örnekler laboratuar şartlarında incelenir. Örnekler içindeki, zuruflu/zurufsuz boş ve dolu fındık, kırık fındık, iç fındık sayı ve ağırlık olarak, zuruf miktarı ağırlık olarak ayrı ayrı belirlenir. Performans karakteristiklerinin saptanmasında ürün nem içeriği dikkate alınmaz.

Fındık harman makinesinin performans karakteristiklerini hesaplanmasında aşağıdaki yöntemler kullanılır.

Tane Olarak Harmanlama Kapasitesi: Tane kanalından birim zamanda alınan toplam materyal ağırlığıdır. Ancak, harmanlama nemindeki tane ağırlığı yerine aşağıdaki eşitlikle hesaplanan % 12 nem (w.b.) içerisindeki tane ağırlığı kullanılır.

Eşitlikte:Gs : Ürünün kuru haldeki ağırlığı (kg),Gb: Ürünün yaş haldeki başlangıç ağırlığı (kg),b: Ürünün başlangıçtaki nem içeriği (%),s: Kuru ürünün son nem içeriği (%)’dir.

Elde edilen tane olarak harmanlama kapasitesi imalatçı firmanın önerdiği değeri sağlamalıdır.

Toplam Zuruf Soyma Etkinliği: Tüm çıkış kanallarından alınan zuruflu soyulmuş fındık adedi toplamı, toplam tane adedine oranlanır. Toplam zuruf soyma etkinliği en az % 90 olmalıdır.

Dolu Fındık Zuruf Soyma Etkinliği: Tüm çıkış kanallarından alınan zurufu soyulmuş dolu fındık adedi toplamı, toplam dolu fındık adedine oranlanır. Dolu fındık zuruf soyma etkinliği en az % 98 olmalıdır.

Boş Fındık Savurma Etkinliği: Zuruf çıkış kanalı ve boş fındık kanalından birim zamanda alınan boş fındık adedi, birim zamanda alınan toplam boş fındık adedine oranlanır. Boş fındık savurma etkinliği en az % 80 olmalıdır.

Ürün Kaybı: Zuruf akış kanalı ve boş fındık kanalından birim zamanda alınan tanelerden elde edilen iç fındık ağırlığı, birim zamanda tüm çıkış kanallarından alınan tanelerden elde edilen iç fındık ağırlığına oranlanır. Ürün kaybı en fazla % 1,5 olmalıdır.

Hasarlı Fındık Oranı: Tüm çıkış kanallarından alınan taneler içerisinde saptanan kabuğu kısmen kırılmış veya iç fındık haline gelmiş fındık adedi, alınan toplam tane adedine oranlanır. Hasarlı fındık oranı en fazla % 1,5 olmalıdır.

Zuruf Savurma Etkinliği: Zuruf çıkış kanalı ve boş fındık kanalından birim zamanda alınan zuruf ağırlığı, tüm çıkış kanallarından birim zamanda alınan zuruf ağırlığına oranlanır. Zuruf savurma etkinliği en az % 97 olmalıdır.

5. Değerlendirme

Yapılan gözlem ve deneyler sonucunda, fındık harman makinesinin yapısal ve fonksiyonel açıdan tarım tekniğine uygun olup olmadığı deney sonuçlarıyla birlikte açıklanır.

Makinenin tarım tekniğine uygunluğu konusunda deney kurulunun kararı yazılır.

6. Deney raporunun düzenlenmesi

Deney raporunda aşağıdaki bilgiler ve imzalar bulunmalıdır:

Rapor kapağında makinenin fotoğrafı, makinenin adı, yapımcı firma adı, rapor tarih ve numarası ile deney yapan kuruluşun adı,

Kapağın arkasında yapımcı kuruluş ile deney için başvuran ve deneyi yapan kuruluşların adı ve adresleri, deneyin yapıldığı yer, deney süresi ve tarih bulunur. Ayrıca, deney materyalinin adı, markası, modeli, seri numarası, raporun içeriği ile deney raporunun geçerli olacağı son tarih yer alır.

Makinenin tanıtımı, Makinenin teknik özellikleri ve ölçüleri, Deney yöntemi, Deney sonuçları, Deneye alınan makinenin teknik, teknolojik ve yapısal özellikleriyle tarım tekniğine

uygun olup olmadığı yönünde karar, Deney kurulu imzaları ve yetkili makam onayı.

BALYA MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

1. Deney İçin Başvuran Ve Deneyi Yapan Kuruluşa Ait Bilgiler Yapımcı Kuruluş :

Deney İçin Başvuran Kuruluş : Deneyi Yapan Kuruluş : Deneyin Yapıldığı Yer : Deney Materyalinin Adı : Markası : İmal Yılı : Seri No : İçerik

1. Tanıtım 2. Teknik özellikler 3. Deney Sonuçları 4. Yapı 5. Ayar ve Kullanım Kolaylığı 6. Sonuç

1. Tanıtım Balya Makinasının;

a) Çatı b) Çeki tertibatı c) Toplama tertibatı d) Besleme tertibatı e) Sıkıştırma tertibatı f ) Bağlama tertibatı g) Haşpay tertibatı h) Diğer hususlar

Traktörün ; Tipi : Markası : Modeli : Yapım Yılı : Aksesuarları :

2. Teknik Ölçüler

2.1. Balya Makinasının Genel Ölçüleri

Toplam uzunluk : Toplam genişlik : Yol İş Toplam yükseklik : Tekerlek lastik boyutları : Sağ Sol

2.2. Toplama Tertibatı

Tipi : Yükseklik ayarı : Parmak sayıları : Parmak aralığı :

Mil devir sayısı :

2.3. Besleme Tertibatı

Tipi : Diğer hususlar :

2.4. Balya Yapma Tertibatı

Piston tipi : Strok sayısı : Balya odası genişliği : Balya odası yüksekliği : Balya uzunluğu ayar sınırları ) : Balya uzunluğu kontrol tertibatı :

2.5. Bağlama Tertibatı

İp bağlamalı veya tel bağlamalı : İp No veya Tel çapı : Diğer hususlar :

2.6. Emniyet Düzenleri

Tipi : Diğer hususlar :

2.7. Parçalama (Haşpay) Düzeni

Batör genişliği : Batör mili çapı : Parmak sayısı : Parmaklar arası mesafe : Kontrbatör genişliği : Kontrbatör kalınlığı :

2.8. Bakım

Yağlama noktaları, sayıları ve şekilleri : Bağlama düzeni ayarları :

3. Deney Sonuçları

3.1 İş Verimi

Bir makina ile yapılmış olan denemelerin her tekerrüründeki net iş verimi ton/ olarak; Q = 18 . P / t eşitliği ile hesaplanabilir. P, balyaların ortalama ağırlığı (kg) ve t, 5 balya için zaman

(s)’dir. İş verimi dekar/h olarak; Q= .3,6 .b. L/t ve balya/h olarak ise ; Q = 18000 /t eşitlikleri ile hesaplanabilir. b, namlu genişliği (m) ; L, 5 balya için alınan yol (m)’dur.

3.2. İş Kalitesi

Şekil düzgünlüğü : Balya hacmi ağırlığı : Balya kesiti : Ürün kayıpları : Bozuk balya : Bağlama kaybı :

3.3. Güç (kW)

Kuyruk mili gücü : Çeki gücü : Toplam güç :

4. Yapı

5. Ayar Ve Kullanım Kolaylığı

6. Sonuç

SAP TOPLAMALI SAMAN MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

1. KapsamBu deney ve değerlendirme ilkeleri traktörle tahrik edilen ve çekilerek çalıştırılan sap

toplamalı saman yapma makinalarını kapsar.

2. Deney Yöntemi

Deneyler seri üretimden rasgele seçilmiş üzerinde seri numarası bulunan makinalarda yapılır.

Sap toplamalı saman makinalarının deneyleri TS 10749 Sap Toplamalı Saman Makinası Standardı ile konu ile ilgili uluslararası standartlara göre yapılır. Ayrıca insan ve çevre sağlığı ile ilgili ulusal ve uluslararası standartlar da gözönüne alınır.

Bu standartlara göre deneyleri yapılacak makinaların deneyleri iki aşamada gerçekleştirilir.

1) Laboratuar Deneyleri2) Tarla DeneyleriDeneyleri tamamlanan makinaların genel değerlendirmeleri yapılarak tarım tekniğine

uygun olanlara olumlu deney raporu düzenlenir.


Laboratuar deneylerinde aşağıdaki ölçüm, kontrol ve gözlemler yapılır:

Makinanın gözle ilk kontrolü yapılır. Yapısal bir bozukluğu olup olmadığı tespit edilir.

Makinanın teknik ölçüleri lastikler anma hava basınçlarında, bütün tertibat ve aksesuarları üzerinde iken yatay bir zemin üzerinde alınır.

Makinayı tanıtacak biçimde genel ve gerekiyorsa detay görünüş resimleri çizilir. İmalatçı katalogunda belirtilen esaslara göre makinanın gerekli ayarları yapılarak en

az bir saat süre ile boşta çalıştırılır. Makinanın düzenli çalışıp çalışmadığı gözlenir.

Ayrıca yataklarda ve diğer döner organlarda sürtünme ve zorlanmaların olup olmadığı kontrol edilir.

Makinanın hareket iletim şeması çizilir. Transmisyon oranları belirlenir, gerekiyorsa bir çizelge halinde verilir.

Makinanın işe hazırlanmasının kolaylıkla yapılıp yapılmadığı kontrol edilir. Çeki okunun makinanın iş ve yol durumuna getirilebilmesini sağlayacak şekilde

yapılıp yapılmadığı kontrol edilir. Dönen ve hareketli parçaların emniyet ve kaza önleme açısından muhafaza içine alınıp

alınmadığı kontrol edilir. Makinanın mafsallı millerinde aşırı yük emniyet kavramasının bulunup bulunmadığı

kontrol edilir. Makinanın çalışma ve taşınması sırasında gerekli emniyet ve trafik donanımlarına

sahip olup olmadıkları kontrol edilir.


Makinanın tarla denemeleri, biçerdöverin tarla yüzeyine bırakmış olduğu namlu halindeki hububat, baklagil vb. ürün saplarının olduğu alanlarda gerçekleştirilir. Tarla denemelerinde dikkat edilecek koşullar ve yapılacak ölçümler aşağıda verilmiştir:

Tarla yüzeyinde bulunan namlu genişliğindeki sap miktarı 1 kg/m2’ den az olmamalıdır.

Deney parseli normal çalışma hızında en az 2 saatlik çalışmayı sağlayabilecek ölçülerde yüzeyi düzgün, taş, ağaç, ark, kanal vb. engelleri olmayan, eğimi % 3’ ü geçmeyecek özellikte olmalıdır.

Makina, imalatçının önerdiği ilerleme hızı ile makinanın fonksiyonlarını yerine getirebileceği en yüksek ilerleme hızında traktör kuyruk mili devri 54010 d/min iken çalıştırılmalıdır.

Her bir ilerleme hızında elde edilen samanlardan 1’er kg’lık en az 3’er numune alınır. TS 10749’ a göre kontrol edilir.

Makinanın iş verimi herbir ilerleme hızı için kg-materyal/h ve da/h olarak ayrı ayrı tespit edilir. Hesaplamalarda aşağıdaki formüller kullanılır.Alan İş Verimi

Eşitlikte;AV : Makinanın alan iş verimi (da/h)V : İlerleme hızı (km/h)B : İş genişliği (m) (Burada namlu genişliğine eşittir)R : Zamanlılık katsayısı (Saman makinaları için %75-80 alınabilir)

Materyal İş Verimi

Eşitlikte; MV : Makinanın materyal iş verimi (ton-materyal/h)AV : Makinanın alan iş verimi (da/h)ÜV : Ürün verimi (ton/da)

Makinanın çalışmasından sonra tarla yüzeyinde kalan sap miktarı kg/da olarak tespit edilir.

Makinanın güç ihtiyacı aşağıdaki formül yardımı ile hesaplanır.

Eşitlikte; N : Makine güç ihtiyacı (kW)Md : Kuyruk mili torku (Nm) (Torkmetre yardımı ile ölçülür)N : Kuyruk mili devri (d/min)

Makinanın gürültü deneyi imalatçının tavsiye ettiği ilerleme hızında TS 5131 nolu gürültü ölçüm standartlarına uygun olarak yapılmalıdır.

Toplama öncesi sap ve toplama sonrası saman numuneleri alınarak boyut ve kaliteleri belirlenir.

3. Değerlendirme Kriterleri

Deneylerde elde edilen bulgular aşağıdaki kriterlere uygun olmalıdır.

Makinanın gözle muayenesinde yapısal bir bozukluk olmamalıdır. Laboratuvar ve tarla deneyleri sonucunda makinada çatlama, kırılma, ve kalıcı bir

deformasyon olmamalıdır. Makina üzerinde dönen bütün parçalar emniyet yönünden muhafaza içine alınmış

olmalıdır. Makinanın mafsallı milli TS 3827’ ye aşırı yük emniyet kavraması TS 10990’ a ve

muhafazaları TS 4309’a uygun olmalıdır. Dönen parçalar dengelenmiş olmalıdır. Bütün bilyalı yataklar toza karşı korumalı olmalı ve yataklar kolaylıkla

yağlanabilmelidir. Volanlar batör miline kamalı konik geçmeli olarak bağlanmalı ve emniyet somunu ile

tespit edilmiş olmalıdır. Makinanın traktöre bağlandığı çeki oku ve halkası makinayı iş ve yol durumuna

rahatlıkla getirilebilecek biçimde yapılmış olmalı ve ölçüleri TS 3863’ e uygun olmalıdır.

Makinanın römorka bağlanan arka çeki halkası ölçüleri TS 3864’e uygun olmalıdır. Makina 54010 d/min traktör kuyruk mili devrinde çalışacak şekilde dizayn edilmiş

olmalıdır. Kontrbatör en az 2 mm’lik sac malzemeden yapılmalı kolaylıkla değiştirilebilecek

yapıda olmalıdır. Üfleme borusu her yönde kolaylıkla hareket edebilecek şekilde yapılmış olmalıdır. Makinanın materyal iş verimi batör genişliğinin her metresi başına en az 1000 kg-

materyal/h olmalıdır. Makinanın çalışmasından sonra tarla yüzeyinde kalan sap, toplam sap miktarının % 5’

ini geçmemelidir. Sürücü koltuğunda kulak seviyesinde ölçülen gürültü düzeyi 85 dB’yi geçmemelidir. Makinanın çalışma sırasında çalışma emniyeti için gerekli önlemler alınmış olmalıdır.

Aynı zamanda makinanın uygun yerlerinde emniyet sembolleri ile birlikte uyarı yazıları bulunmalıdır.

Makinada karayolları trafik kanunu gereğince uyarı, ışıklandırma vb. donanımlar bulunmalıdır.

4. Deney Raporu

Sap toplamalı saman makinaları için hazırlanacak deney raporları aşağıdaki ana başlıklar halinde düzenlenir.

4.1. Tanıtım Bu bölümde makine genel hatları ile tanıtılmalı ve makinanın işlevsel organları (Sap

toplama düzeni, besleme düzeni, saman yapma düzeni, üfleme düzeni, hareket iletimi) ayrı ayrı anlatılmalıdır.

4.2. Deney YöntemiDeney yeri ve koşulları belirtilmelidir. Tarladaki sap yoğunluğu, traktör ilerleme

hızları ve deneyler sırasında kullanılan yöntemler bu bölümde verilmelidir.

5. Deney BulgularıMakinaya ait teknik ölçüler ve hesaplanan değerler bu bölümde tablo halinde

verilmelidir.

6. Sonuç ve KararBu bölümde makineyla ilgili eleştiri ve öneriler yapılmalı, deney sonucuna ilişkin

karar belirtilmelidir.

SİLAJ MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

1.KAPSAM

Bu deney yöntemi kendi yürür ve traktör kuyruk milinden tahrikli biçme ve/veya toplama düzenli kıyma (doğrama), sıra bağımsız çalışan silaj makinalarını kapsar.

2.Deney İçin Başvuran Ve Deneyi Yapan Kuruluşa Ait Bilgiler

İmalatçı Kuruluş :Deney İçin Başvuran Kuruluş :Deneyi Yapan Kuruluş :Deneyin Yapıldığı Yer :Deney Materyalinin

Adı :Markası :İmal Yılı :Seri No :

Deneyin amacı :

3. Silaj Makinası tanıtım

a) Çatıb) Çeki tertibatı c) Biçme-toplama tertibatıd) Besleme tertibatıe) Kıyma tertibatı f) Yükleme tertibatı

Traktörün ;Tipi :Markası :Modeli :Yapım Yılı :Aksesuarları :


Makinaya ait teknik ölçüler aşağıdaki şekilde TS 7389’a uygun olarak raporda verilmelidir.

4.1. Genel ölçüler

Genişlik (İş ve yol konumunda) :Uzunluk (İş ve yol konumunda) :Yükseklik (İş ve yol konumunda) :Toplam ağırlık :

4.2. Motor (Kendi yürür silaj makinası için)Motora ait genel karakteristik bilgiler verilir.

4.3. Çatı ve çeki tertibatı

4.4. Tekerlekler-Ön tekerlek

İz genişliği :Lastik ölçüsü ve kat adedi :Rulman no :

Kendi Yürür Silaj Makinaları için;-Ön tekerlek

İz genişliği :Lastik ölçüsü ve kat adedi :Rulman no :

-Arka tekerlekİz genişliği :Lastik ölçüsü ve kat adedi :Rulman no :

-Dingiller Arası Uzaklık :-Fren tipi :

4.5. Biçme toplama ünitesi

AYIRICIAyırıcının sayısı :Uzunluğu :Sac kalınlığı :YÖNLENDİRME ÇATALIUzunluğu :Boru çapı :Malzeme kalınlığı :Yüksekliği :Ayar kademesi : (var/yok)BİÇMEBiçme ünitesinin tipi :Bıçak ölçüleri :Bıçak sayısı :Bıçak sertliği :

TOPLAMA Toplama ünitesinin tipi : (yatay/dikey)Tambur sayısı :Tambur çapı :

Sıra bağımsız silaj makinaları için, toplama ünitesi yerine kesici ve dikey yediriciler bulunmaktadır. Bu tip makinalarda,

Kesici bıçak tipi :Bıçak adeti :Bıçak ölçüleri :Dikey yedirici tambur sayısı :

4.6.Kıyma ünitesi

Kıyma ünitesinin tipi :Bıçak ölçüleri :Bıçak sayısı :Bıçak sertliği :

4.7. Bileme düzeni

4.8.Yükleme ünitesi

Kaç bölümden oluştuğu, malzeme kalınlıkları verilerek tanımlanmalıdır. Gövdelerin bağlantı konumları belirtilmelidir. Çalışma ve hareket şekli tanımlanmalıdır. Genel ölçüleri verilmelidir. 4.9.Hareket İletimi

4.10. Ezici Tambur (Bu Organların Sayı ve Özellikleri)

4.11. Götürücü Bant (Bu Organların Sayı ve Özellikleri)

4.12. Uygun Çalışma Hızları (İmalatçı Firma Tarafından Önerilen)

4.13. En Küçük Dönme Yarıçapı

4.14. Gürültü Şiddeti

4.15. Işıklandırma Durumu

4.16. Trafik İşaretleri

4.17. Kullanım Kolaylıklarına Ait Hususlar

4.18. Ayar ve Bakım Kolaylığı

4.19. Deney Esnasında Yapılan Bakım ve Onarımlar

5.Laboratuvar Denemeleri

5.1.Ön Kontroller

Makinanın gözle ilk kontrolü yapılmalıdır. Yüzeyler düzgün ve boyalı olmalı, çatlak, çizik vb. kusurlar bulunmamalıdır. Makina çatısı taşınma ve çalışma sırasında üzerine gelen yüklere dayanabilecek özellikte olmalıdır. Makina üzerinde firmayı tanıtıcı madeni bir etiket bulunmalıdır.

Makinanın genel teknik ölçüleri, lastikler anma hava basıncında şişirilmiş olarak bütün tertibat ve aksesuarları üzerinde ve çatı yere paralel durumda iken alınır. Muayeneler

düzgün ve sert bir zemin üzerinde yapılmalı ve silaj makinasının ünite ve aksesuarları makina üzerinde bulunmalıdır.

Makina tüm tertibat ve aksesuarları ile birlikte tartılarak ağırlığı verilir. Hareket iletim tertibatı çalışma güvenliği açısından aşağıdaki kriterlere göre

değerlendirilir.-Makina üzerinde “V” kayış-kasnak hareket iletiminde gerdirme tertibatları bulunmalıdır. İlk 1/2 saatlik çalışmadan sonra kayış gerginliklerinin kontrolleri yapılmalı, esneme 0,5 cm olmalıdır.

-Sabit bıçaklı tamburlu silaj makinalarında zincirlerin gerginlik ayarlanmasında dişlileri ortasından elle bastırıldığında 5-10 mm esnemelidir. Bu esneme sağlanamıyorsa gerginlik ayarı yapılmalıdır.

-Yataklar toza karşı korunmuş olmalı, kolaylıkla yağlanabilmelidir.-Bütün dönen parçalar emniyet yönünden muhafaza içine alınmalıdır.-Yapılan deney esnasında ve sonunda silaj makinasında çatlama, kırılma vb. kalıcı bir deformasyon olmamalıdır.

Makinanın ayar imkanları araştırılarak, ayar sınır değerleri tespit edilmelidir. -Silaj makinası traktöre kolaylıkla bağlanıp sökülebilecek yapıda olmalıdır.

-Üç nokta askı tertibatı ölçüleri TS 660’a uygun olmalıdır. Seçilen traktör çok vitesli ve serbest motor kuyruk miline sahip olmalıdır.

-Materyal biçme yüksekliği destek tekerleklerinden ayarlanabilir yapıda olmalıdır. Makinanın aktif organları kontrol edilmelidir.

-Silaj makinası, imalatçının önerisine uygun olarak ayarlanmalı ve 1 saat süre ile boşta çalıştırılmalı, deneyden önceki çalıştığı süre ve imalatçının önerisi dışında yapılan çalışmalar rapora kaydedilmelidir. Çeşitli bitkiler için kullanılan varsa değişik ekipman ve aksesuarların tamamı deneyde hazır bulundurulmalı ve deneylerde bitki çeşidine göre bunlardan hangilerinin kullanılacağı ve biçme şekli önceden belirtilmelidir.

-Bıçaklar kolaylıkla değiştirilebilmeli, bıçak boşlukları kolaylıkla ayarlanabilmelidir. Sabit bıçaklı (diskli veya tamburlu) silaj makinalarında iki bıçak arasındaki mesafe 1 mm’yi aşmamalıdır.

-Deneyler esnasında bıçak aralığının ayarlanmasından sonra arzu edilen kesme elde edilemiyorsa, bıçakların aynı meyilde olup olmadıkları kontrol edilmelidir.

-Biçme bıçakları zamanında yenilenmeli, her 50 ha’lık biçimden sonra bıçakların durumu kontrol edilmelidir.

-Bıçak yaprağının malzeme sertlik değerleri TS 3100’e uygun olmalıdır. Emniyet ve trafik donanımı kontrol edilir.

-Makinanın nakli muhafazası için biçme tertibatında bir muhafaza bulunmalıdır.-Makinada kullanılan mafsallı miller aşırı yük emniyet kavramalı olmalıdır. -Silaj makinasının çalışması sırasında traktör sürücüsü tarafından kolaylık kontrol edilmelidir.

Silaj yapılacak yerlerin hasat edilirken, taşınırken ve silolanırken taş, toprak vb. bulaşması önlenmelidir.

6. Tarla Denemeleri

Silaj makinası deneyleri için kullanılacak deney sahaları toplamı en az 2 ha ve bir deney parseli en az 0,5 ha olmalıdır. Deney sahasının uzunluğunun genişliğine oranı en az 2 olmalıdır. Doğrudan biçilerek silaj yapılacak bitkilerin nem oranı en çok %80 biçilerek namlu haline getirilmiş bitkilerin nem oranı en çok %70 olmalıdır. Deneme tarlasının enine ve boyuna eğimi en çok %1 olmalıdır.

Makina devri mutlaka çalışma devrine getirildikten sonra hasada başlanmalıdır (silaj makinası özelliğine göre 540-1000 min-1).

Deneyi yapılacak silaj makinası seri yapım numunesi olmalı ve tanıtmalığında belirtilen özelliğe uymalıdır.

Makinanın yapısal sağlamlığı test edilmelidir. Kendi yürür silaj makinası için en küçük dönme yarıçapı ölçülmesi sert ve yatay bir zemin

üzerinde, silaj makinası iş ve yol durumunda iken sağ ve sol yönünde frenli ve frensiz olarak ayrı ayrı yapılır. Çekilir tipte silaj makinalarında ise benzer şekilde en küçük dönme yarıçapı ölçülür.

Gürültü deneyi TS ISO 362-2 (2010)’e göre 3 farklı durumda yapılır. Kendi yürür silaj makinası için motor deneyi, önceden istendiğinde, TS 5674’e göre

yapılmalıdır. Tarla deneylerinde deney tarlasında bulunan bitkinin verimi, olgunluk durumu, sıra aralığı,

sıra üzeri mesafesi, bitki boyu vb. hususlar tespit edilmelidir. - Mısır silaj makinalarının deneylerinde mısır sıraya ekilmiş ve yeşil olmalıdır.- Silaj makinası deneyleri makinanın önceden verilen kapasitesinde yapılmalıdır.

Silaj makinasının güç deneyinde kuyruk miline bağlanan torkmetreden p.t.o. gücü, traktör ve çekilir silaj makinası arasına bağlanan dinamometreden silaj makinasının çeki gücü ölçülür. Bulunan değerler toplanarak silaj makinasının güç ihtiyacı bulunur ve rapora kaydedilir.

Silaj makinasının iş verimi deneyinde; varsa imalatçının önerdiği ilerleme hızlarında, yoksa 3,6 km/h ilerleme hızından daha düşük olmamak üzere seçilecek üç ilerleme hızında ayrı ayrı çalıştırılarak, her hız kademesinde bir saatte yapılan silaj miktarı (ton/h) olarak bulunur. Deney sırasında dönüşler ayarlama ve onarım vb. işleri için harcanan zaman dikkate alınmaz.

Silaj makinasının çalışması esnasındaki tarla kayıplarının tesbiti için, hasat edilmiş alandan 1000 m2 yer ayrılır ve bu alanın rastgele 5 değişik bölümünde 1x1 m’lik alanda kalan silajlık materyal toplanarak tartılır ve ortalaması alınarak 1 m2 ye isabet eden kayıp miktarı bulunarak aşağıdaki eşitlikle hesaplanır;

A=(Bx1000/C)x100Burada;A=Ortalama silaj kaybı yüzdesiB=1 m2’de ölçülen ortalama silaj kaybı (kg)C=Toplam yeşil yem miktarı (kg/da) dır.

Silaj kalitesi tayini yapılırken silaj makinasından elde edilen yeşil yemden değişik aralıklarla en az 3 defa örnek alınır. Alınan her bir örnek miktarı en az 1 kg olmalıdır. Alınan örneklerdeki parça boyutları ölçülerek ve boyutların ağırlık olarak yüzde miktarları deney raporuna kaydedilir.

Çalışma koşullarına ait silaj verimi, parça boyu, makinanın çalışma hızı deney raporunda verilmelidir.

Materyal sevk borusunun uzaktan koruma mekanizmasının traktöre bağlantısında hareketin kısıtlanmamasına dikkat edilmelidir.

7. Sonuç

Yapılan laboratuvar ve tarla denemelerinde elde edilen sonuçları olumlu bulunan silaj makinalarına deney raporu verilir.

BAŞVURULACAK STANDARD-ANONİM., 1989.TSE 7389. Silaj Makinaları Muayene ve Deney Metodları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

ORAK VE BİÇERBAĞLAR MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

1. KapsamBu deney ve değerlendirme ilkeleri traktör kuyruk milinden tahrikli asma ve yarı

asma, çekilir tip orak makinaları ve biçerbağlarlar ile bu makinaların kendi yürür olan tiplerini kapsar.

2. TanıtımMakinalar, genel yapısı itibariyle tanıtılır. Bu tanıtma biçme tertibatı, kanatlar ve tabla

ile bağlama düzeni açıklanır.

3. Hareket İletimi Ve Çalışma PrensibiMakinaların hareket iletim şekli çizim ile anlatılır. Hareket iletimi ile ilgili olarak da

kuyruk mili bağlantısı tanıtılır, emniyet düzeni olup olmadığı açıklanır.

4. Deney YöntemiDeneyler seri üretiminden seçilmiş üzerinde seri numarası olan makinalarda yapılır.

Orak makinaları ve Biçerbağlar deneyleri TS 9901 Kanatlı Orak Makinaları, TS 9902 Kanatlı Orak Makinaları Deney Metodları, TS 3100 Biçme Makinalarının Parmaklı Biçme Düzenleri standardları ile, ilgili uluslararası standardlara göre yapılır. Ayrıca insan ve çevre sağlığı ile ilgili ulusal ve uluslararası standardlar da göz önüne alınır.

Bu standardlara göre deneyleri yapılacak makinaların deneyleri iki aşamada gerçekleştirilir.

1) Laboratuvar Deneyleri2) Tarla Deneyleri

Deneyleri tamamlanan makinaların genel değerlendirilmeleri yapılarak tarım tekniğine uygun olanlara olumlu deney raporu düzenlenir.


- Makinanın gözle ilk kontrolü yapılır. Yapısal bir bozukluğu olup olmadığı tesbit edilir.

- Makinanın teknik ölçüleri lastikler anma hava basınçlarında, bütün tertibat ve aksesuarları üzerinde iken yatay bir zemin üzerinde alınır.

- Makinayı tanıtacak biçimde genel görünüş ve gerekiyorsa detay resimleri çizilir.- Makinanın hareket iletim şeması çizilir. Transmisyon oranları belirlenir, gerekirse

bir çizelge halinde verilir.- İmalatçı katoloğunda belirtilen esaslara göre makinanın gerekli ayarları yapılarak en

az 1 saat süre ile boşta çalıştırılır.- Bıçak stroku ve eksantrik devri ölçülerek bıçak hızları hesap edilir.- Bıçak sertlikleri RSD-C olarak ölçülür.- Traktöre asılan makinalarda askı tertibatı ölçülerinin TS 660’ a uygunluğu kontrol

edilir.- Makinanın işe hazırlanmasının kolaylıkla yapılıp yapılamadığı kontrol edilir.- Biçme tertibatının eğilme ve kırılmaya dayanıklı olup olmadığı, kolaylıkla sökülüp

takılabilecek şekilde yapılıp yapılmadığı kontrol edilir.- Bıçakların ve bıçak lamasının değişimi ve ayar kolaylıkları kontrol edilir.

- Makinalarının dönen parçalarını örten mahfaza ve koruyucular TS EN ISO 12100-1 ve TS EN ISO 12100-2’ye uygun olmalıdır.

- Mafsallı mille tahrik edilen makinalarda mafsallı miller CE belgeli ve TS 3827 ve aşırı yük emniyet kavramaları TS 10990’ a uygun olmalıdır.

- Makinenin çalışma ve taşınması sırasında gerekli emniyet (TS EN ISO 4254-1) ve trafik donanımlarına sahip olup olmadıkları kontrol edilir.

- Tekerlek dışındaki herhangi bir destekleme tertibatı (dayama ayağı, avara demirler vb.) zemine en fazla 400 kPa basınç yapacak kadar bir taşıma yüzeyine sahip olmalıdır. Bu tertibatlar yol durumunda kilitlenebilir olmalıdır.


Makinanın tarla deneylerinde seçilen parsel aşağıdaki özelliklere haiz olmalıdır.- Eğim % 3’ ü geçmemelidir.- Parsel eni makina biçme genişliğinin en az 20 katı olmalıdır.- Parsel üzerinde taş, ağaç vb. engeller bulunmamalıdır.- Parseldeki ortalama bitki yüksekliği en az 50 cm, sap rutubeti % 12 ±2 ve bitki

yoğunluğu en az 500 adet/m2 olmalıdır. Ayrıca bitki materyaline ilişkin, ürün cinsi ve çeşidi, ortalama verim ve ortalama bitki boyu ile birim alana doğal dökülmelerin ve sap/dane oranının tesbitleri de yapılır. Seçilen parsel üzerinde yapılan tarla deneylerinde;

- Çalışmalar traktör kuyruk mili devri 540 1/min veya imalatçının tavsiye ettiği traktör kuyruk mili devirlerinde yapılır.

- Makina 4-8 km/h ilerleme hız sınırları arasında en az 3 değişik hızda çalıştırılarak, belirlenen hızlarda güç gereksinimi ölçülür.

- Belirlenen hızlarda en az üç tekerrürlü olmak üzere biçme yüksekliği, namlu genişliği, demet büyüklüğü, dane kaybı değerleri ölçülür.Zamandan faydalanma katsayı değeri belirlenir.

- Seçilen devir ve ilerleme hızlarında;- Alan ve kütle olarak tarla iş başarısı değerleri en az 10 da alan üzerinde alınır.- Biçerbağlarda besleme ve bağlama sistemlerinin düzgün çalışıp çalışmadığı istenilen

ayar imkanlarının sağlanıp sağlanamadığı kontrol edilir.- Makinanın amacına uygun olarak çalışıp çalışmadığı gözlemlenir.- Ayrıca makina en az 2 saat süre ile mukavemet deneylerine tabi tutularak yapısal

deformasyon yönünden incelenir.

5. Değerlendirme Kriterleri

- Makinanın gözle muayenesinde yapısal bir bozukluk olmamalıdır.- Laboratuvar ve tarla deneyleri sonucunda makinada çatlama, kırılma ile kalıcı

deformasyon olmamalıdır.- Bıçak malzemesi sertlik değerleri sertleştirilmiş bölgelerde 50 RSD-C

sertleştirilmemiş bölgelerde ise en çok 36 RSD-C olmalıdır.- Makinalarda kullanılan çeki demiri ölçüleri TS 10657’ ye uygun olmalıdır.- Ortalama bıçak hızı 1.3 m/s den az olmamalıdır.- Makinanın biçme yüksekliği 15 cm nin altında olmalıdır.- Makinanın hasatta toplam dane kaybı % 2’ yi geçmemelidir.- Makinanın biçme ve hareket iletim organlarında çalışma emniyeti için gerekli

önlemler alınmış olmalıdır. Aynı zamanda makinanın uygun yerlerinde emniyet sembolleri ile birlikte uyarı yazıları bulunmalıdır.

- Makinanın traktöre bağlanabilmesi, bakım, ayar ve kullanımı kolayca yapılabilmelidir.

6. Deney Raporu

Orak makinaları ve Biçerbağlar için hazırlanacak deney raporları aşağıdaki ana başlıklar halinde düzenlenir.

1. Özet2. Tanıtım ve Teknik Özellikler3. Deney Yöntemi4. Deneyler4.1.Laboratuvar Deneyleri4.2.Tarla Deneyleri5. Deney Süresince Yaptırılan Düzeltmeler6. Deney Sonuçları ve Değerlendirilmeleri7. Sonuç

24. SAP PARÇALAMA MAKİNASI DENEY İLKELERİ

24.1. Tanıtım

-Hangi ürünlerin saplarını parçalayabildiği-Makinayı oluşturan elemanlar-Hareket iletim sistemi -Bıçak sayısı, tambur çapı, bıçak profili, imalatı-Sap toplama tırmığının teknik özellikleri

24.1.1. Teknik Ölçüler

Makine Yüksekliği Genişliği Derinliği Ağırlığı İş Genişliği

Sap Toplama Tırmığı YüksekliğiBıçak SayısıBıçak Boyutları

24.2. Deneme Yöntemi


Sapları parçalanacak tarla yüzeyine makine geçirilerek sapların parçalanması sağlanır. Tarlada hangi ürünün ne kadar sıra arası ve sıra üzeri mesafede olduğu belirtilir. Parçalanan sapların durumuna ve yoğunluğuna göre ideal ilerleme hızı ve tarla iş verimi tespit edilir.


Parçalanan sapların boyutsal olarak ölçümleri yapılır. Ortalama sap boyu ve % VK bulunur.

24.3. Sonuç

Parçalanan sap boyu 10 - 15 cm., % VK : % 20 - 30, makinanın iş verimliliği 10 da/h' ten fazla olması durumunda olumlu rapor verilir.

25.PATATES HASAT MAKİNESİ DENEY İLKELERİ

25.1. Genel

Patates hasat makinesi, sıraya ekilmiş patatesleri söken ve buna ilaveten ayırma, iletme, depolama ve yükleme işlerinden birini, birkaçını veya tamamını bir arada yapan, traktörle çekilen veya kendi yürür bir makinedir. Denemesi yapılacak patates hasat makinesinin aşağıdaki tasarım parametreleri ve diğer özellikler saptanmalıdır.

A. Teknik Özellikler — Ağırlık — Genişlik (yol durumunda) — Uzunluk (yol durumunda) — Yükseklik (yol durumunda) — Lastik teker sayısı ve ölçüleri — Kazıcı uç demiri tipi, özellikleri ve tanıtımı — Ayırma ve temizleme düzeninin özellikleri ve tanıtımı (bant tipleri, bant boyutları,

bant eğimleri, bant hızları) — Depo Kapasitesi — Sıra adedi.

B. Deneme Tarlasının Özellikleri — Toprak çeşidi — Toprak nemi — Söküm derinliği — Patates çeşidi — Ortalama sırt yüksekliği — Ortalama sırt genişliği — Ortalama bitki sıra aralığı — Ortalama sıra üzeri bitki aralığı — Ortalama patates verimi.


25.2.1. Gözle Kontrol

Denemeye sunulan patates hasat makinelerinin tümü özel kontrol edilerek TS 6428 madde 1.1.2’de belirtilen özelliklere uyup uymadığına ve madde 3.2’de belirtilen işaretlerin bulunup bulunmadığına bakılır.

25.2.2. Boyut Kontrolü

TS 6428, madde 2.1’e uygun olarak alınan patates hasat makinesi örneklerinin madde 1.2. ve madde 1.3.’de belirtilen ölçülere uygun olup olmadığına bakılır. Diğer Kontroller TS 6428 madde 2.2’ye göre yapılır.

25.2.3. Söküm Kaybı Deneyi

Söküm kaybının hesaplanması için TS 6428’e göre alınan örnekler yardımıyla aşağıdaki hesaplamalar yapılır.

Hasat makinesinin yüzde söküm kaybı;

Burada:Söküm kaybı (%)Beş sıranın tamamında toprak altında kalan sökülmemiş patates miktarı (kg), 5 m’lik bölümdeki ortalama kayıp (kg) Hasadı yapılan beş sıranın toplam uzunluğu (m) 5 m Hasat makinesi tarafından rastgele seçilen beş sıradan hasat edilen patates miktarı

(kg)’dır.

25.2.4. Kirlilik

Kirlilik oranı deneyi TS 6428’e göre yapıldıktan sonra aşağıdaki eşitlikle hesaplanır:

Kirlilik (%) = 100 -

Temizleme işlerinden sonra temizlenmiş patates ağırlığı (kg)

25.2.5. Zedelenme indeksi

Zedelenme indeksi aşağıdaki eşitlikle hesaplanır:

Zedelenme indeksi (%)=Zİ = a + 3 b + 7c

a: Kabuk soyulması (%) a = x + y + z x: Hafif kabuk soyulması) (%) (Yüzey alanının % 2’si) y: Orta kabuk soyulması) (%) (Yüzey alanının % 2-10’u)z: Şiddetli kabuk soyulması (%) (Yüzey alanının % 10’den fazlası) b: Yüzde hafif zedelenme (%) (3 mm’ye kadar etli kısım zedelenmesi c: Yüzde ağır zedelenme (%) (3 mm’den daha büyük etli kısım zedelenmesi kesikler

dahil)

Diğer deneyler TS 6428’e göre yapılmalı ve değerlendirmelerde yine aynı standart göz önünde bulundurulmalıdır.

25.3. Deney Raporu

Patates hasat makinesi için hazırlanacak Deney Raporlarında aşağıdaki bölümlere yer verilmelidir;

1. Tanıtım

2. Teknik ölçüler

3. Deney yöntemi

a) Laboratuar Denemeleri

b) Tarla Denemeleri


a) Makine Performansı (nicelik ve nitelik yönünden)

b) Ayar, Bakım ve Kullanma Kolaylığı

c) Yapı sağlamlığı

5. Sonuç

ŞEKER PANCARI HASAT MAKİNASI DENEY İLKELERİ

1. Kapsam

Bu deney ilkeleri, traktörle çekilen veya kendi yürür, kademeli veya kombine hasat yapabilen şeker pancarı hasat makinalarının muayene ve deney esaslarını kapsar.

2. Tanıtım ve Teknik Özellikler

Bu bölümde deneyi yapılan şeker pancarı hasat makinasının genel yapısı ve tanımlaması yapılır.

Bu tanımlamada makinanın güç kaynağının ne olduğu, hangi hasat yöntemine göre hasat yaptığı (kademeli hasat yapan bir makina mı? yoksa kombine hasat makinası mı?), sıra sayısı gibi bilgiler verilerek makinanın sahip olduğu sistemler belirtilir (başkesme, sökme, temizleme, depolama vb.).

Teknik Özellikler

Boş ağırlık :Aks yükü :Uzunluk (yol durumunda) :Genişlik (yol durumunda) :Yükseklik (yol durumunda) :Lastik teker sayısı :

Depo kapasitesi :Sıra sayısı :Toplam gresörlük adedi :

Başkesme bıçağı sertliği : Sökücü ayak sertliği :

Ön yaprak kesme bıçağı sertliği :

2.1. Makinanın Çalışma Prensibi

Bu bölümde öncelikle makinanın hasatla ilgili olarak hangi işleri yaptığı açıklanır. Daha sonra deneye alınan makinayla hasadın nasıl yapıldığı açıklanır. Ayrıca güç iletim sisteminde güç akışı, hareketin nereden alınıp nereye iletildiği de anlatılır.

2.2. Makinanın Hareket İletim Düzeni, Yürüme düzeni ve Tahrik düzeni

Bu bölümde ek şematik görünüşler de kullanılarak hareket iletim düzeni, yürüme düzeni ve tahrik düzeni hakkında ayrıntılı bilgi verilir. Ayrıca hareket iletiminin her kademesi için iletim oranları da belirtilir. Dönerek çalışan elemanların dönü sayıları da verilen bilgiler arasındadır.

2.3. Ön Yaprak Kesme Düzeni

Bu bölümde varsa makinanın ön yaprak kesme düzeni ve bu düzenin elemanları anlatılır. Bu anlatımın içerisinde ön yaprak kesme düzeni elemanlarının malzeme ve yapım özellikleri yanında teknik ölçü ve özellikleri de belirtilmelidir.

2.4. Baş Kesme Düzeni

Bu bölümde başkesme düzeni ve elemanlarının tanıtımı yapılır. Başkesme ayar düzeninin tipi ve ölçüleri başkesme bıçağının tipi ve ölçüleri ve başkesme düzeninin ayar sınırları ayrıntılı olarak açıklanır.

2.5. Fırçalama Düzeni

Bu bölümde varsa fırçalama düzeninin ve elemanlarının ölçü, sayı, malzeme ve yapım özellikleri hakkında ayrıntılı bilgi verilir.

2.6. Sökme Düzeni

Bu bölümde sökme düzeninin tipi belirtilerek düzenin ve elemanlarının malzeme ve yapım özellikleri ile teknik ölçü ve özellikleri ayrıntılı olarak verilir. Ayrıca sökme düzeninin ayar sınırları da açıklanır.

2.7. Temizleme Düzeni

Bu bölümünde temizleme düzeninin tanımlaması yapılarak, temizleme düzeni elemanlarının çalışma şekli, malzeme ve yapım özellikleri ve teknik ölçülerine ilişkin ayrıntılı bilgi verilir.

2.8. Depolama ve Yükleme Düzeni

Makinanın depolama düzeninin tanıtıldığı bu bölümde depo yükleme ve boşaltma mekanizması, deponun malzeme, yapım ve kapasite özellikleri hakkında ayrıntılı bilgi verilir.

2.9. Yardımcı Düzenler

Bu bölümde eğer varsa makina üzerindeki yardımcı düzenlerin, ayar düzenlerinin, eğime uyum düzenlerinin teknik ölçü ve özellikleri ile işlevlerinin ne olduğu ayrıntılı bir biçimde anlatılır.

2.10. Şasi, Yürüme Grubu ve Çeki Oku

Bu bölümde makinanın şasisinin tanıtımı yapılarak şasinin malzeme ve yapım özellikleri ile teknik ölçü ve özellikleri ayrıntılı olarak anlatılır. Ayrıca çeki oku ve yürüme grubunun tipi ile malzeme ve yapım özellikleri de teknik ölçüleri ile birlikte ayrıntılı olarak verilir.

3. Deney Tarlasının Özellikleri

-Toprağın cinsi,-Ekim şekli,-Tohum çeşidi,-Tohumun şekli (kaplanmış-kaplanmamış),-Sıra arası uzaklık,-Sıra üzeri uzaklık,-Bitki dağılımı,-Ortalama pancar çapı.

4. Deney Metodu

Deneyde IIRB (Uluslararası Şeker pancarı Araştırma Enstitüsü) ve TSE (Türk Standartlar Enstitüsü)’nün hazırlamış olduğu (TS 4891) ilkelerden yararlanılması uygundur. Deneyler laboratuar ve tarla deneyleri olmak üzere iki aşamalı olarak yapılır.


Laboratuar deneylerinde makinanın genel ve çalışan tüm organlarla ilgili ölçüleri ile malzeme özellikleri (sertlik vb.) incelenir.

Laboratuar deneylerinde makinanın aşağıdaki kriterlere uygunluğu araştırılmalıdır.- Makina sıraya ekilmiş pancarın hasadına uygun yapıda olmalıdır.- Kendiyürür makinalarda güç kaynağı makinanın tüm fonksiyonları için gerekli gücü

sağlayabilecek kapasitede olmalıdır.- Kendiyürür makinalarda sürücü kabini operatörün hasadı izleyebilmesine olanak

sağlamalı ve yeterli ergonomik özelliklere sahip olmalıdır.- Çekilir tip makinalar çeşitli tip ve güçteki traktörlere bağlanarak çalıştırılabilecek

yapıda olmalıdır.- Ön yaprak kesici düzenin yerden yüksekliği 0-40 cm arsında ayarlanabilmelidir.- Tarla deneyi sonunda yapılan incelemelerde makinanın parçalarında kırılma,

çatlama, kopma, sızdırma, eğilme, patlama, eksenlerinden kaçma vb. arızalar görülmemelidir.

- Başkesme düzenleri kesilecek baş dilim kalınlığı 0-50 mm arasında kademesiz olarak ayarlanabilmelidir.

- Başkesme bıçağı gecikme uzaklığı 0-65 mm arasında kademesiz olarak ayarlanabilmelidir.

- Sökücü ayakların pancarı yakaladıkları noktadaki genişlikleri en az 180 mm olmalıdır.

- Sökme düzeni sıra ekseninden sağa veya sola 30 mm kaçmış olan pancarları da parçalamadan sökebilecek yapıda imal edilmiş olmalıdır.

- Makinada kullanılan temizleme, depolama ve yükleme düzenleri çapı 45 mm ve daha büyük olan pancarların dökülmesini önleyecek şekilde imal edilmiş olmalıdır.

- Makinanın ana şasisinin yüksüz durumda ölçülen köşegenleri arasındaki fark hesaplanan köşegen uzunluğunun % 0.4 ’ ünü geçmemelidir.

- Ana şasi çalışma durumunda üzerine gelen yükleri emniyetle taşıyabilecek şekilde imal edilmiş olmalı, üzerinde çatlak, ezik, çapaklı ve katmerli kısımlar bulunmamalıdır.

- Kendiyürür makinalarda yürüme organlarının frenleme düzenleri bulunmalıdır.- Makinalarda tekerleklerin sökülmemiş pancar sırası üzerinden gitmesini engelleyen

ayar mekanizmaları bulunmalıdır.- Çekilir tip makinaların tekerlekleri yana kaymayı engelleyecek yapıda olmalıdır.- Makinanın tarlaya götürülmesi sırasında fonksiyonel organların emniyetli bir

yüksekliğe (tekerlekler dışında makinanın en alt noktasının yerden yüksekliği en az 200 mm olmalıdır) kaldırılmasını sağlayacak mekanik ya da hidrolik bir yol düzeni bulunmalıdır.

- Varsa makinanın üzerindeki hidrolik sistemin basınç hattı hortumları ve sistemin tüm bağlantıları normal çalışma basıncında emniyetli çalışmaya uygun yapıda olmalıdır.

- Hidrolik basınç hortumlarında burulma gerilme ve metalik parçalara sürtünme olmamalıdır.

- Başkesme bıçaklarının kesici ağızlarının keskin kenar açısı 45º ’ den büyük olmamalıdır.

- Başkesme bıçaklarının kesici ağızları en az 30 mm genişliğinde ve 42 RSD-C değerinde sertleştirilmelidir.

- Sökme düzeninin toprakla temas eden yüzeyleri en az 42 RSD-C değerinde sertleştirilmelidir.

- Kombine makinaların depoları tarım arabası ya da kamyona yükleme yapabilmelidir.

- Çok sıralı makinalarda başkesme ve sökme düzenlerinin eksenleri ± 450 mm ’ ye ayarlanabilmelidir.

- Çekilir tip makinaların çeki halkaları TS 3863 ’ e uygun olmalıdır.- Traktör üç nokta askı düzenine asılarak çalıştırılan makinaların üç nokta bağlantı

düzeni TS 660 ’ a uygun olmalıdır.- Hareketini traktör kuyruk milinden alan makinaların ara şaftları TS 557 ‘ de

belirtilen kuyruk mili ölçülerine uygun olmalıdır.- Makinalarda aşırı yüklenme durumlarında çalışan organlarda hasar meydana

gelmesini önleyecek emniyet düzenleri olmalıdır.- Makinanın hareket ileten ya da dönen kısımları makina üzerinde ya da yakının da

çalışanlara zarar vermesini önleyecek şekilde ve üzerlerine uyarıcı işaret ve yazılar konularak kapatılmalıdır.

- Hasat makinasının uygun yerlerine trafik kurallarına uygun yansıtıcılar konmalıdır.- Makinanın en büyük ilerleme hızını göstermek üzere çapı en az 20 cm olan beyaz

zemin üzerine kırmızı bir çember çizilerek satteki hız değeri örneğin “30 km” şeklinde çemberi dolduracak ve ışığı yansıtacak şekilde kırmızı renkte yazılmalıdır.

- Kendiyürür makinaların ikaz ve aydınlatma donanımı trafik kanunu ve yönetmeliklerine uygun olmalıdır.

- Şekerpancarı hasat makinaları, sert zemin üzerinde kullanma kitapçığına göre park edildikleri zaman her hangi bir yönde 8.5o eğim açısına kadar dengede kalıp kalamadığı denemelerle kontrol edilir.

- Tekerlek dışındaki herhangi bir destekleme tertibatı (dayama ayağı, avara demirler vb.) zemine en fazla 400 kPa basınç yapacak kadar bir taşıma yüzeyine sahip olmalıdır. Bu tertibatlar yol durumunda kilitlenebilir olmalıdır.

- Makinalarının dönen parçalarını örten mahfaza ve koruyucular TS EN ISO 12100-1 ve TS EN ISO 12100-2 ’ ye uygun olmalıdır.

- Yüksek yapılı makinalarda gerekli tamir ve bakım hizmetleri için binme ve geçiş platformları olmalı basamak ve el tutamakları ile donatılmış olmalıdır. Basamaklar düz yerleştirilmelidir. Ölçüler TS EN ISO 4254-1’ e uygun olmalıdır.

- Mafsallı mille tahrik edilen makinalarda CE belgeli mafsallı miller TS 3827 ve aşırı yük emniyet kavramaları TS 10990 ’ a uygun olmalıdır.

- Makina üzerindeki mafsallı mil bağlantı yeri TS EN ISO 5674 ’ e uygun koruyucu plaka veya koruyucu tas ile muhafaza altına alınmalıdır.


2.1.1. Denemenin yapılışı

Makinanın tüm ayarları gözden geçirildikten sonra makinayla hasada başlanarak 80-100 sıranın hasadı yapılır. Hasat edilen pancarların yüklendiği araç içerisinden en az üç kişi tarafından tesadüfi olarak seçilen toplam 100 adet pancar üzerinde aşağıdaki değerlendirmeler yapılır.

Kirlilik oranının belirlenmesi (Toprak firesi)

Seçilen 100 adet pancar önce üzerine yapışık toprak, sap, taş vb. materyal ile birlikte tartılır (1. tartı). Sonra bu pancarlar sert bir naylon ya da madeni telli bir fırça ile yüzeyi zedelenmeyecek şekilde topraklarından temizlenerek yeniden tartılırlar (2. tartı). Daha sonra toprak firesi aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.

Başkesme kalitesinin belirlenmesi

IIRB’ nin yöntemine göre pancarlar başkesme kalitesine göre 6 (altı) grupta incelenebilmektedir (Şekil 1).

Tesadüfi olarak seçilmiş olan 100 adet pancar Şekil 1 ’ de verilmiş olan gruplara göre sınıflandırılarak, her başkesme kalitesi grubunun oranı % olarak belirlenir. Bu oranlar Çizelge 1 ’ de yerlerine yazılır.

Çizelge 1. Toplam başkesme kaybının hesaplanmasıBaşkesme kalitesi grubu 1 2 3 4 5 6Yüzde oranı AKayıp faktörü B 0.1 0.1 0.05 0 0.1 0.05 Her gruptaki verim kaybı A*BToplam başkesme verim kaybı (A*B)

Çizelge 1 ’ de açıklanan yöntemle hesaplanan toplam verim kaybı % 5 ’ i geçmemelidir.

Kök kırılması kayıplarının belirlenmesi

Tesadüfi olarak seçilen 100 adet pancarın her birinde kökün kırıldığı yerdeki ortalama pancar çapı (en geniş ve en dar çapların ortalaması) ölçülerek, 0-20, 21-40, 41-60, 61-80, 81 < mm olacak şekilde gruplandırılır. Daha sonra her grubun % oranı belirlenerek Çizelge 2 ’ de ilgili yere yazılır ve kayıp katsayısı ile düzeltilerek toplam kök kırılması kaybı hesaplanır.

Çizelge 2. Kök kırılmasından kaynaklanan verim kaybıKırıldığı yerdeki kök çapları 0-20 21-40 41-60 61-80 81 ve <Yüzde oranı A Kayıp katsayısı B 0 0.05 0.10 0.21 0.3 Verim kaybı A*BToplam verim kaybı (A*B)

Çizelge 2 ’ den hesaplanan kök kırılması kayıplarının % 5 ’ i geçmemesi gerekmektedir.

Yüzey yaralanmaları

Örnek pancarların herbirinde yaralanmış olan pancar yüzey alanı ölçülerek hesaplanır. Bu hesaplama için yaralanmış yüzeyin en uzun ve buna dik olan en geniş uzunlukları ölçülerek çarpılır ve 100 pancar için hesaplanan bu değerler toplanarak cm2 / 100 pancar olarak belirtilir.Yüzey yaralanmaları 800 cm2 / 100 pancar değerini aşmamalıdır.

Söküm kaybı

Söküm kaybının belirlenebilmesi için hasat edilen alan 15-20 cm derinlikte iki kez devrilmeden işlenerek sıra üzeri ve sıra arasında kalmış 4.5 cm ’ den büyük çaplı pancarlar ile 5 cm ’ den büyük kökler toplanarak tartılır. Sonra aşağıdaki bağıntıdan yararlanılarak söküm kaybı hesaplanır.

Burada ;

K : Söküm kaybı (%),TK : Deney alanında toprağın üzerinde ya da içinde kalmış olan pancarların toplam

ağırlığı (kg), HE : Deney alanında makina tarafından hasat edilen pancarların toplam ağırlığıdır

(kg).

Hesaplanan söküm kaybı % 2 ’ yi geçmemelidir.

Güç deneyi

Güç deneyi, 540 min-1 devir sayısında makina tam yükte çalışırken dönme momenti değerleri tespit edilir. Denemeler en az üç tekerrürlü olarak yapılarak ortalaması alınır ve ortalama değer üzerinden güç değerleri hesaplanarak kaydedilir. Güç deneyi traktör kuyruk milinden hareket alarak çalışan makinalara uygulanır.


Kirlilik oranı ( toprak firesi ) :Başkesme hatalarından kaynaklanan toplam verim kaybı :Söküm kaybı :Kök kırılmasından kaynaklanan toplam verim kaybı :Toplam kayıp :Çalışma hızı :

Kuyruk mili güç ihtiyacı :Toplam güç ihtiyacı :İşletme emniyeti :Kullanma kolaylığı, bakım ve işe hazırlama zamanı :Bakım zamanı ve kullanım talimatı kitapçığı yeterliliği :Yanal yüzey yaralanmaları ( cm2 / 100 pancar ) : Saatlik iş verimi :Çiftçilere sorulan sorular ve yanıtları :Trafik emniyeti :

6. Kısa Özet ve Değerlendirme

Bu bölümde sonuçlarının kısa özeti ve değerlendirilmesi yazılır.

7. Sonuç

Bu bölümde makinanın tarım tekniğine uygunluğu konusunda deney kurulunun kararı yazılır.

Şekil 1. Şeker pancarı başkesme kalitesi grupları

1. BİÇERDÖVER DENEY İLKELERİ

1.1 Kapsam

Bu deney ilkeleri; hareket halinde iken biçme, harmanlama, temizleme ve depolama işlemlerini aynı anda yapabilen kendi yürür veya çekilir özellikteki biçerdöverlerin muayene ve deney esaslarını kapsar.

1.2 Tanıtma

Biçerdöver, genel yapısı itibariyle tanıtılır. Bu tanıtma motor, tabla, harmanlama ünitesi, sarsaklar, dane deposu yürüyen aksam açıklanır.

1.3 Genel

Biçerdöver deneyinde O.E.C.D tarafından belirtilen ilkelerin dikkate alınması yakın bir gelecekte gerek dış satım yapan firmalarımızın gereksinimi, gerekse ülkeler arasında bir eşgüdümün sağlanması açısından zorunlu olacaktır. Deneylere başlamadan önce düzgün ve sert bir zemin üzerinde biçerdöverin bütün ünite, ekipman ve aksesuarları ile lastik tekerlek hava basınçları tarladaki çalışma şartlarını temsil edecek konumda iken gözle ilk muayene yapılmalıdır. Yapılan kontrolde biçerdöver üzerinde imalat yönünden yapım hatası vb. aksaklık olup olmadığı kontrol edilmelidir.

1.4. Deneyler ve Raporun Düzenlenmesi

A-Kapak Sayfası: Mevcut durum sürdürülmeli ancak numara verilirken biçerdöverin harmanlama sistemi aksiyal ise “A” harfi radyal ise “R” harfi mutlaka konmalıdır.

1.4.1. Özellikler ve Boyutlar

1.4.1.1. Genel

-Markası-Tipi-Modeli-Seri No-Yapımcısı-Aksesuarları (Deneylerde kullanılmışsa)

1.4.1.2. Motor

-Tipi-Modeli-Yapımcısı-Seri Numarası-Silindir sayısı-Nominal Gücü-Yağ kapasitesi-Yakıt tankının kapasitesi

1.4.1.3. Ana Boyutlar

-Toplam genişlik (İş durumunda)-Toplam genişlik (Yol durumunda)-Toplam uzunluk (Ayırıcılı)

-Toplam yükseklik-Toplam ağırlık-Toplam ağırlık (Yakıt tankı dolu, sürücü dahil değil)

1.4.1.4. Tekerlekler

-Ön tekerlek iz genişliği-Ön tekerlek lastik ölçüsü-Arka tekerlek iz genişliği-Arka tekerlek lastik ölçüsü-Dingiller arası uzaklık-Fren tipi

1.4.1.5. Dolap

-Tipi-Pervaz sayısı-Çapı-Devir sayısı-Parmak uçlarından öne doğru en çok açıklık-Parmak uçlarından arkaya doğru en çok açıklık-Parmak uçlarından aşağıya doğru en çok düşey açıklık-Dolap en ileri durumda iken parmak uçlarından yukarıya doğru en çok düşey açıklık

1.4.1.6. Biçme Düzeni

-Konstrüktif biçme genişliği-Effektif biçme genişliği-Minimum biçme genişliği-Parmak aralıkları-Parmak tipi-Bıcak stroku-Strok sayısı

1.4.1.7. Besleme Helezonu

-Helezon tipi-Helezon adımı-Helezon çapı-Helezon dönü sayısı-Helezon teğetsel hızı-Helezon taban açıklığı

1.4.1.8. Besleme Elevatörü

-Elevatör tipi-Elevatör hızı

1.4.1.9. Batör

-Dövücü tipi-Uzunluğu-Çapı (Pervazlar dahil)-Devir sayısı

-Pervaz yada parmak sayısı-Karşı dövücü açıklığı

GirişteÇıkışta

1.4.1.10. Kontrbatör

- Pervaz sayısı- Alanı- Uzantı alanı- Dövücü sarım açısı

1.4.1.11. Sarsaklar

-Sarsak tipi-Bir basamak dizisinin genişliği ve uzunluğu-Basamak dizisi sayısı-Salınım sayısı-Krank yarıçapı-Sarsak alanı

1.4.1.12. Temizleme düzeni

-Üst eleğin delikli kısım alanı ve tipi-Ek alanı-Alt eleğin delikli kısım alanı ve tipi-Hızı-Eğim açısı

1.4.1.13. Vantilatör

-Vantilatör tipi-Kanat sayısı-Devir sayısı-Çapı

1.4.1.14. Taşıma ve Kesmik Elevatörü

-Tipleri-Devir sayıları-Adım-Kapasiteleri

1.4.1.15. Dane deposu

-Hacmi-Kapasitesi (Deneylerde kullanılan ürünler cinsinden)

1.4.1.16. Boşaltma helezonu

-Helezon tipi-Yüksekliği-Yatay aralığı-Deponun boşaltılma süresi

1.4.1.17. Aydınlatma durumu (ön, arka, yan)

1.4.1.18. Göstergeler ve kumanda levyeleri

1.4.2. Deney Koşulları

Çalışılan her tarlada, aşağıdaki bilgiler kaydedilmelidir:

a) Atmosfer koşulları,b) Zeminin eğimi ve durumu,c) Tarlanın şekli,d) Anız yüksekliği,e) Ürün: çeşit, yetişme şartları, yabancı ot içeriği ve yaklaşık verim,f) Çalışma saatleri,g) Hasat edilen yaklaşık alan,h) Kullanılan yaklaşık yakıt hacmi.

1.4.2.1. İş Kalitesine İlişkin Değerlendirmeler

Bu kısımda;

İklim koşullarıArazi koşulları

Ürün koşullarını kapsayacak şekilde aşağıdaki hazırlanan çizelge doldurulmalıdır.Tarih BirimArazi No:Çalışma No: 1 2AtmosferikKoşullar

- Sıcaklık- Bağıl Nem

%

AraziKoşulları

- Eğim (% 3' den fazla ise)- Zemin Durumu

%

ÜrünKoşulları

- Ürünün adı ve çeşidi- Durumu (Dik, bükük, yatık, zemin üzerine yatık)- Yabancı ot tipi- Yabancı ot yoğunluğu (Seyrek, Normal, Yoğun)- Zeminden itibaren toplam bitki yüksekliği (başaklar dahil)-Harmanlanmış saman nem içeriği (Yaş baza göre)Sap/dane oranı

Ayarlamalar -Dövücü-Karşı dövücü arası mesafe-Giriş-Çıkış- Dövücü hızı---------------------------------------------------------------- Üst elek tipi- Üst elek delik boyutu- Üst elek genişliği-Birinci üst elek elemanları arasındaki düşey açıklıkTemizleme (Sadece ayarlanabilir elek için)- Alt elek tipi

mmmmd/min

mm

- Alt elek delik boyutu (mm)- Fan hızı (m/s)- Fan kanat ve yönlendiricilerinin konumu-----------------------------------------------------------------İkinci - Geri dönüş açıklığının konumuTemizleme - Birinci elek delik boyutu(mm)(kullanılıyorsa) - İkinci elek delik boyutu (mm)

mm

Yapılan işin kalitesinin değerlendirilmesi için ise aşağıdaki çizelge doldurulmalıdır. Doldurulan bu çizelgeler yardımı ile okuyucu ya da araştırıcıyı mevcut makina hakkında bir yargıya varmasını kolaylaştıracak grafik oluşturma yapılmalıdır.

Elde edilen sap ve kesmikler ile dane kayıpları arasındaki ilişkiler grafik olarak gösterilecektir. Dane kayıpları elde edilen sap ve kesmiklerin bir fonksiyonu olarak verilecektir. Her bir test çalışmasının sonuçlarının belli başlı değerleri grafik üzerinde uygun bir eğri ile gösterilecektir.

Dane kayıplarının gösterilmesi amacıyla besleme oranı ile kayıpların ilişkisini gösteren eğriler oluşturulmalıdır.

Arazi No BirimÇalışma No 1 2 3 4İlerleme hızı km/hAnız yüksekliği cm

Birim alan başına verim- Dane- Saman

kg/ha

Saatlik verim- Dane- Saman

kg/h

Saman/Dane oranıEsas (ana) çıkış yerinden gelen dane oranı (Sadece ikinci temizleme yapan makinalar için)

%

Karışımın bileşimi- Tüm dane- Zarar görmüş dane- Kirlilik oranı

%%%

Karışımın nem içeriği(Yaş baza göre)

%

Dane kayıpları -Biçme kayıpları-Harmanlama kayıpları-Ayırma kayıpları-Temizleme kayıpları-Toplam kayıplar-Birim alan başınaToplam kayıp

%%%%%kg/ha

Atılan Sap Namlısının Genişliği

m

1.4.2.2. Gözlemler

- Makina davranışı

- Koşullar ve sürücülerin konforu:- Düzenli bakımlar ve ayar kolaylığı- İş gücü gereksinmesi- Test sırasındaki tamir ve ayarlamalar- Eğimli arazilerdeki test performansı- Eğimli arazilerdeki kayıplar

1.4.3. Deneyler

1.4.3.1. Devir Sayısı Deneyleri

Kendi yürür biçerdöverlerde batör, dolap ve dönen aksamların devir sayısı deneyleri makine yüksüz ve gaz kolu yapımcının önceden belirtildiği çalışma durumuna getirilmiş halde yapılır.

1.4.3.2. İlerleme Hızı Deneyleri (Kendi yürür biçerdöverlerde)

İlerleme hızı, gaz kolu önceden belirtilen çalışma durumunda hasat ve harman üniteleri boşta iken sert ve yatay bir zemin üzerinde ölçülür. Biçerdöver üzerinde kademesiz bir hız düzenlemesi varsa, bu durumda en küçük ve en büyük hız saptanır. Kademeli hız düzeni olan biçerdöverlerde her vitesteki hızlar ayrı ayrı ölçülür. Hız ölçümleri en az 100 m uzaklıkta 2 kezden az olmamak üzere yapılır ve ortalama alınır.

1.4.3.3. Dönüş Yarıçapı Deneyi (Kendi yürür Biçerdöverlerde)

Dönüş yarıçapı deneyi, sert ve yatay bir zemin üzerinde biçerdöver iş ve yol durumunda iken sağ ve sol yönde frenli-frensiz olarak ayrı ayrı yapılır.

1.4.3.4. Gürültü Deneyi

Bu deney TS 858 göre biçerdöver;

- Dururken- Önceden belirtilen çalışma hızında giderken (Hasat ve harman üniteleri boşta iken)- Önceden belirtilen çalışma hızında giderken (Hasat ve harman üniteleri hareket halinde fakat hasat yapılmaksızın)- Hasat sırasında yapılır ve desibel birimiyle gösterilir.

1.4.3.5. Ağırlık Merkezi Deneyi (Kendi yürür biçerdöverlerde)

Deneyi yapılan makinanın arka tekerleğinin muharrik olup olmadığı ve bir saman kıyıcı düzeneğe sahip olup olmadığı belirlenmelidir.

Not - Bu yalnızca kendi yürür makinalara uygulanabilen ilave bir ölçümdür. Ağırlık merkezinin konumu, aşağıdaki koşullar altında belirlenmelidir ((ISO 789-6):

- Makina : Boş (ürün boşaltılmış),- Biçme düzeni : Tamamen yükseltilmiş,- Dolap : En ileri konumda,- Yakıt deposu/depoları : Tamamen dolu,- Dane deposu/depoları : Tamamen dolu,- Sürücü : Sürücü koltuğuna yerleştirilmiş 75 kg’lık bir kütle ile

benzeştirilmiş,

- Çuvallama platformu : Normal tarla çalışmasının en kararsız koşulunu temsil eden yerdeki çuvallar.

Sonuçlar ağırlık merkezi yerinin,- Kuvvet tekerleği tekerlek aksına olan yatay uzaklığı (mm)- Kuvvet tekerleği aksın ortasından geçen düşey düzleme olan uzaklığı (mm) değerleriyle verilir.

1.4.3.6. Dane Deposu Deneyi

Dane deposu kapasitesi ve boşaltma süresi, TS ISO 5687’ye göre ölçülmelidir.

1.4.3.7. Tarla Deneylerinde Belirlenecek Diğer Büyüklükler

Tarla deneylerinde iş kalitesine yönelik doldurulmuş çizelgeler (dane, sap ve alan verimleri) dikkate alınacaktır. Kayıplar ise;

- Biçme ünitesi kaybı (%)

Dolap ve tabladaki dane kayıplarıdır.Bu kayıpların belirlenmesinde, 100 x 25 cm boyutlarında 5-7 cm yüksekliğinde

toplama kabı kullanılır. Toplama kabı, biçerdöver normal çalışma durumunda iken yaklaşık 20 m kadar önüne ürün içine veya namlu hasadında namlu altına yerleştirilir Toplama kabı akslar arasına gelinceye kadar biçerdöver çalıştırılır ve daha sonra durdurulur. Toplama kabı biçerdöverin altından alınır ve birikmiş daneler sayılır. Sayılan danelerin adedi 4000 ile çarpılarak dekardaki adet değerine dönüştürülür. Bulunan sayı ürünün 1000 dane ağırlığı (gr) ile çarpıldıktan sonra kg/da olarak kayıp değeri elde edilir. Bu değer kg/da alan verimine bölündükten sonra 100 ile çarpılır ve kayıp yüzde olarak ifade edilir. Gerekli görüldüğü takdirde, hasat öncesi ürünün doğal durumdaki dökülmesi, aynı yöntemle belirlenerek; bulunan kayıp değerinden çıkarılır ve bu durum raporda belirtilir. Bu deney en az üç tekerrürlü olarak yapılır.

- Harmanlama (Dövücü) Kayıplar (%)

Bu kayıpların belirlenmesinde de, biçerdöver arkasına yukarıdaki şekilde yerleştirilmiş toplama kabında biriken başakçıklar toplanır. Bunlar elle harman edildikten sonra daneler sayılır ve yukarıdaki yönteme göre değerlendirilir. Bu yöntemle harmanlama ünitesinden geçen yarı dövülmüş ancak danelenmemiş tohumlar sayılmaktadır.

- Ayırma (Sarsak) Kayıpları (%)

Sarsak kayıplarının belirlenmesinde, biçerdöver normal çalışmasına devam ederken toplama kabı sarsaklardan dışarıya atılan materyalin altına uzun kenarlı ilerleme yönüne dik olacak şekilde yerleştirilir. Toplama kabı içinde biriken sap, saman ve yabancı maddeler temizlenerek daneler (başakçıklarda kalan daneler hariç) sayılır ve yukarıda açıklanan yönteme göre değerlendirilir. Bu deneyin yapılması sırasında eleklerden dökülen materyal, sarsaklardan gelenle karışmayacak şekilde ayrıca biriktirilir veya sarsaklardan gelen materyal, uygun genişlikteki bir ayırıcı bez üzerine alınarak ayrı bir toplama yerine yönlendirilir.

- Temizleme (Elek) Kayıpları (%)

Elek kayıplarının belirlenmesinde, biçerdöver arkasına yukarıdaki şekilde yerleştirilmiş olan toplama kabında biriken daneler (başakçıklarda kalan daneler hariç) toplanır. Sayılan daneler yukarıdaki yönteme göre değerlendirilir. Elek kayıplarının

tespitinde, sarsaklardan dökülen materyal uygun genişlikte bir ayırıcı bez yardımıyla yönlendirilerek; elekten gelen materyalle karışmayacak şekilde biriktirilir.

Belirtilen bu kayıpların toplamı, farklı ilerleme hızları için biçerdöver tarafından işlenen ton-materyal/h kapasitesine bağlı olarak grafik halinde gösterilir. Bu grafikler deneylerde kullanılan her ürün çeşidi için ayrı ayrı verilir.

- Zamandan Yararlanma Katsayısı (Parsel boyutlarıyla ve şekliyle birlikte belirtilir) (%)

Bu amaçla iki kronometre kullanılır. Birinci kronometreyle efektif olarak biçme yapılan zaman ölçülür. İkinci kronometreyle ise tüm çalışma zamanı ölçülür. Bu zamana parsel başından başlayarak yapılan çalışmada; efektif biçme zamanı, dönüş zamanı, tüm doldurma ve boşaltma zamanları (hareket halinde bu işlemler yapılmıyorsa), tarla içi bakım, ayar ve tamir işlemlerinde harcanan zaman (hareket halinde bu işlemler yapılmıyorsa) dahil edilir. Birinci kronometreyle tespit edilen zaman, ikinci kronometreyle tespit edilen zamana bölünerek 100 ile çarpılır.

Ortalama biçme yüksekliği- Efektif biçme genişliği- Çalışma süresi- Yakıt tüketimi

Çalışma saatine göre (Fiilen hasat ve harman durumunda)Elde edilen daneye göreElde edilen samana göre- Tablanın sökülmesi, treylere yüklenmesi ve yeniden montesi sırasında harcanan zamanlar

1.4.4. Ayar Bakım ve Kullanma Kolaylığı

Bu kısımda aşağıdaki gözlemler yapılır ve çizelge doldurulur.

-Makine davranışı,-Koşullar ve sürücülerin rahatlığı,-Düzenli bakımlar ve ayar kolaylığı,-İş gücü gereksinmesi,-Test sırasındaki tamir ve ayarlamalar,-Eğimli arazilerdeki test performansı,-Eğimli arazilerdeki kayıplar,-Yangın ve kaza güvenliği,-Kullanma kitabının yeterliliği.

Ortalama Eğim

Hız (km/h) Net Çıktı (t/ha) Dane Kayıpları (kg/ha) Toplam

Sap Dane Dövücü Sarsak Elek

1.4.5. Diğer Özellikler

- Deneylerde şahit makine kullanılmışsa sonuçlar her ikisi içinde verilir.- Deneyler sırasında harmanlara, ayırma ve temizleme düzenlerinde ayar değişikliği yapılmaz.- Biçerdöverden çıkan tüm materyal toplanır. Örnek alımında makine organlarının çalışmasına ara verilmez ve ilerleme hızında değişiklik yapılmaz.- Kullanılan ölçü aletleri makinenin normal çalışmasına engel olmayacak şekilde bağlanmalıdır ve bu aletlerin doğrulukları raporda belirtilmelidir.- Deneyler sırasında karşılaşılan güç şartlar altında biçerdöverin durumu ve gerçekleştirilen tamirler deney raporunda belirtilir.- Biçerdöverde yer alan emniyet düzenleri ve bunların tipi ile yağlama noktaları deney raporunda belirtilir. Ayrıca bunların periyotları açıklanır.- Biçerdöverde kabin bulunması durumunda, bununla ilgili yapılan deneyler yöntemleriyle birlikte ayrıca belirtilir.- Önemli görüldüğü taktirde sürücünün maruz kaldığı toz durumu belirlenir.- Deneyler süresince biçerdöver ayarları imalatçı firma teknisyeni/mühendisi tarafından yapılar ve biçerdöver bu kişiler tarafından kullanılır.- Makinalarının dönen parçalarını örten mahfaza ve koruyucular TS EN ISO 12100-1 ve TS EN ISO 12100-2’ye uygun olmalıdır. - Motor yağı, hidrolik yağı,soğutucu sıvı gibi akışkanların toplanması, drenajı, doldurulması ve değiştirilmesi emniyetli olarak yapılabilmelidir.- Dane deposu. içine girilmeden kendi kendini temizleyecek ve tamamen boşaltabilecek biçimde tasarımlanmalıdır.- Dane deposu. kazalara sebebiyet vermeyecek ve depo içine girilmesini önleyecek mahfazalarla donatılmalıdır.- El kumandaları,sürücü koltuğu ve mahalli, biniş kısımları ile parmaklıklar ve tutamaklar TS EN 632 ‘e uygun olmalıdır.- Çalışma esnasında operatörün üzerinde durması gereken platformlar düz ve yüzeyleri kaymayı önleyici yapıda olmalıdır.- Emniyetli manevra yapabilmek için en az her iki yanda ve platformdan ayarlanabilen dış arka görüş aynasına sahip olmalıdır.- Sürücü çalışma alanın yakınında 6 kg lık en az 1 adet yangın söndürücü bulunmalıdır.

1.4.6 Değerlendirme

1 Biçerdöverler yukarıda belirtilen kriterlerden her birini kabul edilebilir sınırlar içerisinde sağlıyorsa tarımsal amaca uygun olduğu yargısına varılır.

2 Uygulama deneyleri sonuçlarına göre biçerdöver, tamir, bakır, ayar ve kullanımı kolay olmalı, önceden yapılan ayarları tarlada çalışma süresince koruyabilmelidir.

1.4.7 Deney raporunun düzenlenmesi


Biçerdöverin rapor kapağına yapıştırılmış fotoğrafı, Biçerdöverin markası, tipi, varsa modeli, Üretici firma adı ve adresi, Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi,

Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun tarihi ve no’su,

Biçerdöverin yapısal özellikleri açısından öz tanıtımı (tipi, kullanılan malzeme, bağlantı elemanları ayar imkanları ve rengi vb.),

Biçerdöverin teknik özellikler ve ölçüler (çizelge halinde verilmelidir), Deney yöntemi, Deney sonuçları (yapısal sağlamlığı, iş başarısı ve güç gereksinimi gibi alt başlıklar

halinde sonuçlar verilebilir), Biçerdöverin kurulması ve ayarları, özellikle biçme yüksekliği ve genişliğini kapsayan

ürün toplama düzenekleri ile ilgili bilgiler, Sonuç Tarımsal Mekanizasyon Araçları Deney İlkeleri ile ilgili madde Deney kurulu.

Biçerdöver Hasat Tablaları Deney İlkeleri (TAMTEST, SÜZF, Ankara ÜZF)MISIR HASAT TABLASI DENEY İLKE VE METODLARI

1.1. Kapsam

Bu deney ilkeleri; biçerdöverin önüne monte edilen, farklı sıra sayısında olabilen ve hareketini biçerdöverden alan tablaların muayene ve deney esaslarını kapsar.

1.2. Genel

Deneylere başlamadan önce düzgün ve sert bir zemin üzerinde mısır tablasının bütün ünitelerinin, tarladaki çalışma şartlarını temsil edecek şekilde gözle ilk muayenesi yapılmalıdır. Yapılan kontrolde mısır tablasında imalat yönünden yapım hatası vb. aksaklık olup olmadığı kontrol edilmelidir.

1.3. Deneyler ve Raporun Düzenlenmesi

Kapak Sayfası: Mevcut durum sürdürülmelidir. Yani deneyi yapan kuruluşun adı, mısır tablasın resmi, mısır tablasının adı ve imal eden firma adı, rapor numarası ve deney raporunun çoğaltılamayacağı, deneyin yapılış amacı ve makine emniyet yönetmeliği kapsamında olmadığı kırmızı harflerle yazılmalıdır.

1.3.1. Özellikler ve Boyutlar

1.3.1.1. Genel

-Markası-Tipi-Modeli-Seri numarası-Yapımcı kuruluş

1.3.1.2. Ana Boyutlar

-Toplam genişlik-Toplam uzunluk-Toplam yükseklik-Toplam ağırlık (kg)

1.3.1.3. Toplayıcı Ünite

-Sayısı (adet)-Ayırıcı burunlar arası mesafe-Biçerdövere materyal giriş aralığı ölçüleri-Merdane sayısı (adet)-Ayırıcı burun uç malzemesi-Zincirli elevatör sayısı (adet)-Zincirli elevatörde palet sayısı (adet)-Paletler arası mesafe-Elevatör dişlileri arası mesafe-İki elevatör dişlisi arası mesafe (Uzun)

(Kısa)Gerdirme Yayı’nın;-Serbest uzunluğu-Çapı-Et kalınlığı-Sarım sayısı (adet)

Tabla Helezonu’nun;-Uzunluğu-Helezon hareket mili çapı-Helezon silindir çapı-Helezon çapı-Helezon adımı-Helezon etkili uzunluğu ( Sağdan ve soldan)-Helezon yaprak et kalınlığı-Radyal açıklık

1.3.1.4. Parçalıyıcı Bıçaklar

Parçalayıcı bıçağın;

- Uzunluğu- Genişliği- Kalınlığı- Sertliği- Devri (min-1)- Çevre Hızı

1.3.1.5. Şasi

Mısır tablasının ana çatısını oluşturan malzemelerin ölçüleriyle özellikleri yazılmalıdır.

1.3.1.6. Mısır Tablasında Kullanılan Rulmanlar ve Yerleri

Mısır tablasında kullanılan tüm rulmanların yeri, adetleri ve kaç tane kullanıldığı belirtilmelidir.

1.3.2. Deney Şartları

- Deneyde kullanılan biçerdöver- Bitki cinsi

- Ortalama bitki yüksekliği- Ortalama bitki sıra üzeri mesafe- Ortalama bitki sıra arası mesafe- Birim alandaki ort. bitki sayısı (adet/da)- Ekim şekli- Tarla eğimi- Sap rutubeti (%)

1.3.3. Gözlemler

- Makina davranışı- Koşullar ve sürücülerin konforu:- Düzenli bakımlar ve ayar kolaylığı- İş gücü gereksinmesi- Test sırasındaki tamir ve ayarlamalar- Eğimli arazilerdeki test performansı- Eğimli arazilerdeki kayıplar

1.3.4. Deneyler

1.3.4.1. Laboratuar Deneyleri

- Mısır hasat tablasının laboratuarda teknik olarak incelenerek ölçüleri alınır.- Makinalarının dönen parçalarını örten mahfaza ve koruyucular TS EN ISO 12100-1 ve TS EN ISO 12100-2’ye uygun olmalıdır.

1.3.4.2. Uygulama Deneyleri

Uygulama deneylerinde ise, mısır tarlalarında yapılmakta olup, tablanın kullanım ve ayar kolaylığı, iş kalitesi, iş başarısı ve konstrüksyon sağlamlığı kontrol edilmiştir.

1.4. Deney Sonuçları

1.4.1. İşe Uygunluğu

Uygulama deneyleri sırasında tablanın tarla yüzeyine uyumunun nasıl olduğu tespit edilir. İlerleme hızının toplama kalitesine ve anız yüksekliğine etkisinin olup olmadığı ve tablada hıza bağlı tıkanmanın olup olmadığı tespit edilir. İlerleme hızının, harmanlama sistemi kapasitesine bağlı olarak değişip değişmediği belirlenir.

1.4.2. İş Başarısı ve Kayıplar

- İlerleme hızı (Ort.) (km/h)- Efektif biçme genişliği (Ort.) - Anız yüksekliği (Ort.)- Zamandan faydalanma katsayısı- İş başarısı (ha/h)- Hasat sırasında koçan kaybı- Koçanlarda tane bırakma- Anız üzerinde kayıp tane

1.4.3.Kullanma Kolaylığı ve Çalışma Emniyeti

Tabla üzerinde yapılacak olan teknik incelemeler sonucunda biçerdöverde buğday sisteminden mısır tablasına geçiş montajının kolaylıkla yapılıp yapılamadığı ve bu montaj işi

için kaç kişiye ihtiyaç olduğu belirlenmelidir. Denemeler sırasında tablada herhangi bir çatlama, kırılma ve kalıcı bir deformasyon olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Tabla üzerinde kullanım kolaylığı sağlayan parametreler belirtilmelidir. Örneğin ayırıcı burunların arazinin eğimine göre durumu, tabla helezonun aşırı yüklenme sırasında herhangi bir emniyet tertibatıyla donatılıp donatılmadığı ve toplama yüksekliğinin ayarlanmasının nasıl yapıldığı gibi özellikler belirtilmelidir.

Ayrıca mısır hasat tablasının değişik marka biçerdöverlerde de kullanılabileceği hakkında firma tarafından beyan alınmalıdır.

1.5 Sonuç

28. PAMUK TOPLAMA MAKİNALARI DENEY İLKELERİ28.1. Kapsam

Bu deney ilkeleri “Kendi Yürür” veya “Traktöre Bindirilir”, mekanik toplama düzenine sahip, toplayıcı (Picker) tip pamuk toplama makinelerinin “amacına uygunluk” deneylerini kapsar.

28.2. Deney YöntemiPamuk toplama makineleri deneyleri iki aşamada gerçekleştirilir: Laboratuvar Denemeleri Tarla Denemeleri


Laboratuvar denemeleri, makinenin yapısal açıdan incelenerek değerlendirilmesi, güvenlik ve ergonomi ile ilgili mevzuata (yasa, yönetmelik ve standartlar) uygunluğunun kontrolü ve teknik ölçülerinin katalog değerlerine uygunluğunun araştırılması amacıyla yapılır. Bu bağlamda:1. Söz konusu makine ve aksamını kapsayan T.C.Resmi Gazete’de yayımlanmış mevzuat

var ise, bunun gereği Tip Onayı v.b. belgelerin olup olmadığı kontrol edilir.2. Makinenin teknik özellikleri ve ölçülerinin katalog değerlerine uygunluğu kontrol edilir. 3. Makinenin Bakım ve Kullanma Kılavuzundan yararlanarak bakım ve servis işlemleri

incelenir, iş organları ayar olanakları kontrol edilir. 4. Makine bir süre boşta çalıştırılarak beklenenin üzerinde gürültü ve titreşim olup olmadığı,

hareket iletim düzenlerinde kopma, kırılma vb. sorunlar yaşanıp yaşanmadığı tespit edilir.


Makinenin işlevsel açıdan nicesel ve nitesel iş başarılarının belirlenmesi, ayrıca yapısal açıdan dayanım, kullanım kolaylığı ve rahatlığı ile güvenlik özelliklerinin tarla koşullarında sınanması çalışmalarını kapsar.

28.2.2.1. Hazırlık Çalışmaları

Deneme tarlası ile bunun içindeki deney parsellerinin ve makinenin deney ve ölçmeler için hazırlanması çalışmalarını kapsar.

Deneme Tarlası: Makineli hasadın gereklerine uygun şekilde hazırlanmış, topoğrafyası ve bitki gelişmesi düzgün, en az 70 m uzunluğunda sıraları olan, dikdörtgen veya kare şekilli, yaklaşık 30 da büyüklüğündeki bir tarladır (Bkz. Şekil 1). Deneme tarlasına denenecek makineye uygun sıra aralığında, makineli hasada elverişli pamuk çeşidi ekilmiş olmalı,

ekimden hasada kadar bütün kültürel işlemler de yine makineli hasada uygun yapılmış bulunmalıdır. Bu bağlamda gereğine uygun biçimde yapılmış defolyant uygulaması ile hasat gününde %90 ve üzeri oranlarda yaprak dökümü sağlanmış olmalıdır. Tarlada pamuk sıralarına dik sulama seddeleri varsa, bunlar makinenın kesintisiz ilerlemesini sağlamak üzere hasat öncesinde düzlenmelidir. Dönüşlerde makineye yeterli hareket alanı sağlamak üzere, uzunlamasına sıraların her iki ucunda, en az 10 metre genişliğindeki alan deneme öncesinde (makine veya elle) hasat edilmiş olmalıdır (Bkz. Şekil 1: Deneme Tarlası- Hareket alanı).

Şekil 1. Deneme Tarlası ve Deney Parselleri Deney Parselleri: Deneme tarlası içinde işaretlenmiş, (makine sıra sayısı x sıra aralığı)

kadar genişliğe ve 3 m uzunluğa sahip, en az 6 adet alandır. Deney parsellerinin tarlanın değişik yerlerine yayılı olması ve tarlanın genelini temsil edecek bitki koşullarına sahip bulunması esastır.

Deney parsellerinin bu esaslar doğrultusunda seçimi ve hazırlanmasında sırasıyla şu işlemler yapılır:

1. Seçilen parseller, sıra başları ve sonlarındaki bitkilerin uçlarına kolay görünür renkli kurdela v.b. bağlanmak suretiyle işaretlenir.

2. İşaretlenen parsellerin çevreden ayrılması için, parsele komşu iki sıra üzerindeki bitkiler ve bunların diplerindeki yere düşmüş pamuklar ile işaretli sıraların dışında, yaklaşık 50 cm’lik kısmındaki bitkiler ve bunların diplerindeki yere düşmüş pamuklar elle toplanır.

3. Bu şekilde hazırlanan deney parsellerinden üçü (en az 3 yinelemeli olarak) tarla-bitki koşullarının saptanmasında, diğer üçü ise (en az 3 yinelemeli olarak) toplama etkinliği değerlerinin ölçülmesinde kullanılmak üzere ayrılır. Parsellerin bu amaç bölüklerine ve bölük içindeki yinelemelere ayrımı rastlansal olarak yapılır; ancak bölük içi yineleme parsellerinin farklı hasat yönlerini (ileri gidişte/geri dönüşte hasat) içermesine dikkat edilir. (Bkz. Şekil 1: Deneme Tarlası-Deney Parselleri).

Makine hazırlığı: Makinenin işe hazırlanması, ayarlarının yapılması ve yapılan ayarların mevcut tarla-bitki koşullarına uygunluğunun ön hasat uygulamalarıyla sınanması çalışmalarını kapsar.Bu amaçla:

1. Kullanıcı El Kitabındaki talimatlar uyarınca makine işe hazırlanır.2. Toplama birimlerinin ayarları mevcut tarla ve bitki koşullarına uygun hale getirilir, ve3. Bu ayarların uygunluğu, tercihan Deneme Tarlası kenar sıralarında yapılacak ön

denemelerle sınanır.

28.2.2.2. Tarla ve Bitki Koşullarının Tespiti Çalışmaları

Hasat sırasındaki tarla ve bitki koşullarının belirlenmesi amacıyla yapılacak Ortalama Yaprak Döküm ve Koza Açım Oranları, Tarla Verimi, Doğal Döküm Kaybı ve Bitki Sıklığı değerlerine ilişkin ölçmeleri kapsar.

Tarla-Bitki Koşullarının Tespiti için ayrılmış olan, en az 3 sayıdaki Deney Parselinde, sırasıyla şu işlemler yapılır:

1. Her sırada, en az 10 adet tipik bitkide yapraklı/yapraksız yaprak sapı bağlantı noktaları sayılmak suretiyle Ortalama Yaprak Döküm Oranı (%) belirlenir.

2. Ayni bitkilerde tam açmış kozalar ile henüz tam açılmamış ancak olgunlaşmış kozalar sayılmak suretiyle Ortalama Koza Açım Oranı (%) belirlenir.

3. İşaretlenmiş sıralardaki tümüyle açmış kozalar elle toplanarak tartılır. Bulunan değer parsel alanına bölünmek suretiyle parsel verimi ve bundan hareketle Ortalama Tarla Verimi (kg-kütlü/ha) hesaplanır.

4. İşaretli sıraların altında yere dökülmüş kütlü pamuklar elle toplanarak tartılır. Parselin kenar sıraları ile komşu sıralar arasında yere dökülmüş olan pamuğun bir kısmı parselin kenar sıralarına aittir ve Deney Parselini çevreden ayırmak için önceden toplanmış bulunmaktadır. Dolayısıyla parsel içinde yerden toplanan pamuk olması gerekenden daha azdır. Bu hatayı gidermek üzere, tartıyla bulunan bu değer 2, 3, 4 veya 5 sıra genişliğindeki parseller için sırasıyla %100, 50, 33 veya 25 oranlarında artırılır. Bulunan bu değer parsel verimi ve buradan hareketle de Ort.Tarla Verimi değerine oranlanarak Doğal Döküm Kaybı (%) hesaplanır.

5. İşaretli sıralar üzerindeki bitkiler sayılıp sıra uzunluğuna (3 m) oranlanarak Ortalama Sıra Üzeri Sıklık (cm) değerleri belirlenir.

6. Yeterli sayıda sıra arası açıklık ölçülerek Ortalama Sıra Aralığı (cm) değerleri belirlenir.

28.2.2.3. Makineli Hasat İş Başarısı Değerlerinin Tespiti Çalışmaları

Bu çalışmalar nicesel ve nitesel iş başarılarının tespitine yönelik olmak üzere iki paralelde yürütülür.

28.2.2.3.1. Nicesel İş Başarısı Değerlerinin Tespiti çalışmaları

Makinenin hasattaki nicesel iş başarısını belirlemek amacıyla yapılacak çalışmalar Etkin Tarla Kapasitesi, Yer Kaybı ve Toplama Etkinliği değerlerine ilişkin ölçmeleri kapsar.Bu amaçla Toplama Etkinliği ölçmelerine ayrılmış Deney Parsellerinde, hasat öncesi şu işlemler yapılır:

1. Her bir sıradan tipik 10 adet kozadaki pamuk elle toplanır ve toplanan bu pamuktaki çekirdekler sayılarak Koza Başına Ortalama Çekirdek Sayısı belirlenir.

2. Makine ile toplanması olanağı olmayan yeşil kozalar ve olgunlaşmamış ve/veya tam açmamış kozalar elle koparılarak atılır.

3. Yere dökülmüş pamuklar elle toplanarak uzaklaştırılır.

4. Makineyle toplanmaya hazır kozalar sayılırak, (Koza Sayısı x Koza başına Ort.Çekirdek Sayısı ) ile Toplanabilir Çekirdek Sayısı belirlenir.

Daha sonra Deneme Tarlasında, anılan Deney Parsellerini içine alacak, ancak ön denemeler için kullanılmış olan sıraları dışarıda bırakacak şekilde, yaklaşık 25 da büyüklüğünde bir blok alan belirlenerek hasat çalışmalarına geçilir.

Bu amaçla şu işlemler yapılır:1. Hasat alanı en ve boyu ölçülerek belirlenir.2. Hasadı gerçekleştirecek operatörle birlikte hasadın nereden başlayacağı, nasıl

sürdürülüp sonlandırılacağına dair plan yapılır. Hasadın pamuk ekim sıralarını birebir izlemesi, yani markör boşluklarının makina sıraları arasına alınmayıp gidiş-dönüş boşluklarına denk getirilmesi esastır.

3. İşaretlenen blok makine ile, uygun ilerleme hızında kesintisiz hasat edilir. Bu hasat sırasında asıl ve yardımcı zaman değerleri ölçülerek Etkin Tarla Kapasitesi (ha/h) belirlenir.

4. Pamuk sepetinin boşaltılması sırasında değişik noktalardan yaklaşık 1 kg kadar, en az 3 adet Makineyle Toplanmış Pamuk Örneği alınır.

Hasat sonrasında, Toplama Etkinliği ölçmelerine ayrılmış Deney Parsellerinde sırasıyla şu işlemler yapılır:

1. Yere dökülmüş pamuklar elle toplanır, çekirdekleri sayılır ve önceden belirlenmiş olan parseldeki Toplanabilir Çekirdek Sayısına oranlanarak Yer Kaybı (%) değerleri belirlenir.

2. Makineyle toplanamayıp bitki üzerinde kalmış pamuklar elle toplanarak çekirdekleri sayılır ve önceden belirlenmiş olan parseldeki Toplanabilir Çekirdek Sayısına oranlanarak Bitki Kaybı (%) ve bunun tersinin ifadesi olan Toplama Etkinliği(%) değerleri belirlenir.

3. Yer ve Bitki Kaybı değerlerinin toplamından Toplam kayıp (%) değerleri hesaplanır.4. Toplam Kayıp değeri 100’den çıkarılarak Toplam Toplama Etkinliği (%) değerleri

hesaplanır.

Makine yukarıda açıklanan zorunlu tarla denemelerinin yanısıra, eğer imkan bulunursa çiftçi koşullarında da denenir. İşin gereğine uygun şekilde yapılacak bu çalışmalar sırasında Etkin Tarla Kapasitesi dışında her hangi bir ölçme yapılmaz, ancak makinenin toplama etkinliği, kullanım/servis kolaylığı, tıkanma/arıza sıklığı, giderilme kolaylığı v.b. özellikleri gözlemlenir ve makineyle toplanmış pamuk örnekleri alınarak analiz edilmek suretiyle nitesel iş başarısına ilişkin öncekilere ek bilgiler sağlanır.

28.2.2.3.2. Nicesel İş Başarısı Değerlerinin Tespiti çalışmaları

Makineyle hasattaki nitesel iş başarısını belirlemek amacıyla yapılacak çalışmalar, elle ve makine ile toplanmış pamuk örneklerinde karşılaştırmalı olarak Kütlü Nem Oranı(%), Çırçır Randımanı(%), Çepel Oranı(% Alan), Çepel Partikül Sayısı(Adet) değerleri ve, HVI Analizi ile lif pamuğun teknolojik özelliklerinin (SCI, Mic, Str, Len, Unf, Elg ve Renk Dereceleri CG, Rd, +b) belirlenmesini kapsar.

Bu amaçla Deneme Tarlasında makine ile hasat edilen alanın dışında belirlenen bir alanda işçilere, makineli hasatla ayni zamanda, alışılagelmiş yöntemle en az 100 kg kadar elle hasat yaptırılır ve toplanan pamuktan yaklaşık 1 kg kadar, en az 3 adet Elle Toplanmış Pamuk örneği alınır. Bu şekilde elde edilen Makine ve Elle Toplanmış Pamuk örnekleri ile şu işlemler yapılır:

1. Etüvde kurutma yöntemiyle örneklerin Nem Oranları(%) belirlenir.2. Örnekler laboratuvar tipi Roller-Gin çırçırda çırçırlanarak Çırçır Randımanları(%)

belirlenir.3. Çırçırlama sonucunda elde edilen Lif Pamuk örnekleri HVI Analizine tabi tutularak

Çepel Oranı(%Alan), Çepel Partikül Sayısı(Adet) değerleri ve lifin teknolojik özellikleri (Lif Uzunluğu- Len(mm), Uzunluk düzgünlüğü-Unf(%),Lif Mukavemeti-Str(g/tex), Lif İnceliği- Mic, Lif Uzayabilmesi-El(%), Elyafın Eğrilebilirlik İndeksi-SCI), ayrıca Yansıma-Rd ve Sarılık-+b değerlerinden hareketle Renk Dereceleri- CG belirlenir. Belirlenen teknolojik özelliklerden hareketle ICC-International Cotton Classification Standartlarına göre örneklerin Kalite Sınıfları saptanır. Renk Derecelerinden hareketle de Amerikan tarım bakanlığı-USDA tarafından Upland Pamukları için geliştirilmiş sınıflandırmaya göre örneklerin Renk Sınıfı tanımlanır.

28.2.2.3.3. Sürücü Kabini İçindeki Gürültü Düzeyinin Tespiti Çalışmaları

Makinenin hareketsiz durumda-boşta/ hasat sırasında-tam yükte çalışırken, kabin kapı ve penceresi kapalı/ kabin kapısı kapalı/penceresi açık durumda iken sürücü kulak hizasındaki Akustik Gürültü Düzeyleri (dB(A)) ölçülür, en büyük değerler belirlenir. 28.3. DENEY SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ VE KABUL ÖLÇÜTLERİ

Yukarıda açıklanan yöntemlerle yapılan laboratuvar ve tarla denemelerinden elde edilen sonuçlar aşağıdaki ilke ve ölçütler uyarınca değerlendirilir:

Makine ve aksamı, eğer var ise, T.C.Resmi Gazetede yayımlanmış konu ile ilgili yönetmeliklere uygun özellik ve belgelere sahip bulunmalıdır.

Makinenin teknik özellikleri ve ölçüleri katalog değerlerine uygun olmalıdır. Makine temel iş organları değişik tarla-bitki koşullarına uyum için gerekli ayar

olanaklarına sahip olmalıdır. Makinenin günlük bakım ve servis işlemleri çiftlik koşullarında yapılabilecek nitelikte

olmalıdır. Makine boşta ve yükte çalışması sırasında aşırı titreşim ve gürültü yaratmamalı, yeterli

dayanıma sahip bulunmalıdır. Makineli hasada uygun tarla-bitki koşullarında Yer Kaybı ortalama değeri %5’i

geçmemelidir. (Bu kaybın makinenin işlevsel başarısı kadar tarla-bitki koşullarına da bağlı olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle sağlanan değerin kabul edilebilir düzeyde olup olmadığının yorumunda Doğal Döküm Kaybı (%) önemli bir gösterge olarak dikkate alınmalıdır. Doğal Döküm Kaybının %2 düzeyinin altında olduğu koşullarda Yer Kaybı için %5 düzeyi aşılmaması gereken bir ölçüt olarak uygulanmalı, Doğal Döküm Kaybının anılanın üstünde olduğu koşullarda ise Yer Kaybı ölçütüne Doğal Dökümün fazlalığı oranında esneklik verilmelidir.)

Makineli hasada uygun tarla-bitki koşullarında Toplama Etkinliği ortalama değeri %95’in üzerinde olmalıdır. (Bu etkinliğin makinenin işlevsel başarısı kadar tarla-bitki koşullarına da bağlı olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle sağlanan değerin kabul edilebilir düzeyde olup olmadığının yorumunda Koza Açım Oranı (%) ve pamuk çeşidi özelliği olarak kozaların kolay ya da zor hasat edilebilir olması gösterge olarak dikkate alınmalıdır. Koza Açım Oranının %95 düzeyinin üstünde ve kozaların kolay hasat edilebilir özellikte olduğu koşullarda Toplama Etkinliği için %95 düzeyi altına düşülmemesi gereken bir ölçüt olarak uygulanmalı, Koza Açım Oranının anılanın altında ve kozaların zor hasat edilir özellikte olduğu koşullarda ise Toplama Etkinliği ölçütüne Koza Açım Oranı ve hasat zorluğu oranlarında esneklik tanınmalıdır.)

Makine ve Elle Toplanmış Pamuk Örnekleri üzerinde yapılan laboratuvar analizleri sonuçları ise, karşılaştırmalı olarak şu ilke ve ölçütler uyarınca değerlendirilir:

Makine ile toplanmış pamukta Kütlü Nem Oranı, elle toplanmış pamuğa göre %1’den fazla olmamalıdır.

Makine ile toplanmış pamukta Çırçır Randımanı, elle toplanmış pamuğa göre %1’den az olmamalıdır.

Makine ile toplanmış pamukta Çepel Oranı, elle toplanmış pamuğa göre %5’ten fazla olmamalıdır. (Çepel Oranı makinenin işlevsel başarısından çok defolyant uygulamasının başarısına bağlıdır. Bu nedenle sağlanan değerin yorumunda Yaprak Döküm Oranı (%) asıl gösterge olarak dikkate alınmalıdır. Yaprak Döküm Oranının %97 düzeyinin üstünde olduğu koşullarda Çepel Oranı için %5 düzeyi makinenin işlevsel başarısını tanımlamada kullanılabilir. Ancak, Yaprak Döküm Oranının anılanın altında olması durumunda %5’in üstündeki Çepel Oranı değerleri makineden çok bitki kaynaklı olarak kabul edilmelidir. Bunun yanı sıra, anılan çepelin çırçırlama sürecindeki temizleme işlemleri ile lif pamuktan uzaklaştırılabildiği dikkate alınarak, Çepel Oranı makinenin işlevsel başarısının kabul ya da reddinde sınır bir değer olarak kullanılmaması uygundur.)

Makine ile toplanmış pamukta lifin teknolojik özelliklerinde (SCI, Mic, Str, Len, Unf, Elg) elle toplanmış pamuğa göre olumsuz yönde, kayda değer farklar bulunmamalıdır.

Makine ile toplanmış pamukta lifin renk derecesinde elle toplanmış pamuğa göre olumsuz yönde, 1 dereceden fazla fark bulunmamalıdır.

28.3. Deney Raporu

Tanıtım, Deney Yöntemi, Deney Sonuçları bölümlerinden oluşur. Tanıtım bölümünde deney için başvuran kuruluşun kimlik ve adres bilgileri verildikten sonra, makinenin teknik açıdan tanıtımı yapılır ve teknik ölçüleri verilir. Bu bilgiler resim ve/veya şekillerle desteklenir. Deney Yöntemi bölümünde yukarıda açıklanan ilkelere ve sistematiğe uygun biçimde uygulanan yöntem açıklanır, deneme tarlası ve bitki materyali tanıtılır, tarla-bitki koşulları verilir. Deney sonuçları bölümünde yine ayni sistematiğe uygun biçimde laboratuvar ve tarla denemelerinden elde edilen sonuçlar açıklanır.

DAL, GÖVDE SARSICILAR VE ÇIRPICILAR İLE DENEY İLKELERİ

1.KapsamBu deney ilkeleri, ağaç üzerinde yetişen meyvelerin hasadında kullanılan çırpıcılar ile

dal ve gövde sarsıcıları içerir.

2. Deney İlkeleriKullanım değerinin saptanması amacıyla, gözle ilk kontrolü yapıldıktan sonra genel

teknik ölçüleri alınan çırpıcı, dal veya gövde sarsıcı, laboratuar ve bahçe deneylerine tabi tutulur. Makinaya ait teknik özellikler ve ölçüler liste halinde verilir.

2.1 TanıtmaÇırpıcı, dal veya gövde sarsıcı genel olarak yapısal yönden tanıtılır. Makina çırpıcı,

dal sarsıcı veya gövde sarsıcı olarak sınıflandırılır. Bu sınıflandırmadan sonra güç kaynağına göre hidrolik, pnömatik, mekanik veya elektrikli olarak alt sınıfa ayrılır. Ayrıca dal sarsıcı ve çırpıcılarda elde, omuzda veya sırtta taşıma durumu gövde sarsıcılarda ise traktöre monteli veya kendi yürür olması belirtilir.

2.2 Teknik Özellikler ve Ölçüler

Çırpıcılarda:

Genel uzunluk (mm)Genel genişlik (mm)Genel yükseklik (mm)Genel ağırlık (kg)

Çırpıcı ÜniteÇırpıcı parmak sayısı (adet)Çırpıcı parmak uzunluğu (mm)Çırpıcı parmak çapı (mm)Çırpıcı parmakların çalışma hızı (min-1)

Uzatma çubuğuUzatma çubuğu tipi (Teleskopik, ek parçalı)Uzatma çubuğu uzunluğu (mm)Ek uzatma çubuğu uzunluğu (mm)Uzatma çubuğu çapı (mm)

Güç ÜnitesiMotor tipi (Elektrik, içten yanmalı)Motor gücü (kW)Max. motor devri (min-1)Min. motor (min-1)

BataryaBataryanın tipiBataryanın kapasitesi

Dal sarsıcılarda:


Kanca tipi (U, V)Kanca uçları arası açıklık (mm)Uzatma çubuğu uzunluğu (mm)Uzatma çubuğu çapı (mm)Redüksiyon oranıKanca devri (min-1)Kanca genliği (mm)

Güç ÜnitesiMotor tipi

Motor gücü (kW)Max. motor devri (min-1)Min. motor devri (min-1)Silindir hacmi (cm3)Yakıt deposu kapasitesi (litre)

Traktörle Çalıştırılan Gövde Sarsıcılarda:


Sarsıcı kafa tipiÇene açıklığı (mm)Max. çene uzanma mesafesi (mm)Sarsıcı kafa devri (min-1)Sarsıcı kafa genliği (mm)Hidrolik pompa debisi (l/min)Hidrolik depo kapasitesi (litre)

Kendi Yürür Gövde Sarsıcılarda:

MarkasıTipiModeliSeri NoYapımcısıAksesuarları (Deneylerde kullanılmışsa)

MotorTipiModeliYapımcısıSeri NumarasıSilindir sayısıNominal GücüYağ kapasitesiYakıt tankının kapasitesi

Ana BoyutlarToplam genişlik (İş durumunda)Toplam genişlik (Yol durumunda)Toplam uzunluk Toplam yükseklikToplam ağırlık

TekerleklerÖn tekerlek iz genişliğiÖn tekerlek lastik ölçüsü

Arka tekerlek iz genişliğiArka tekerlek lastik ölçüsüDingiller arası uzaklıkFren tipi

Sarsıcı KafaSarsıcı kafa tipiÇene açıklığı (mm)Max. çene uzanma mesafesi (mm)Sarsıcı kafa devri (min-1)Sarsıcı kafa genliği (mm)Hidrolik pompa debisi (l/min)Hidrolik depo kapasitesi (litre)

Meyve deposu (varsa)HacmiKapasitesi (Deneylerde kullanılan ürünler cinsinden)

Boşaltma düzeniTipiBoşaltma yüksekliğiDeponun boşaltılma süresi

2.3. Çırpıcı ünite, dal sarsıcı kanca veya gövde sarsıcı ünite

Çırpıcı makinalarda; çırpıcının çalışma şekli, parmakların hareket tarzları, kullanılan malzemenin özellikleri de belirtilerek ölçüleriyle beraber tanıtılır.

Dal sarsıcı makinalarda; kancanın şekli, iç yüzeyinde kullanılan malzemenin cinsi ve ölçüleriyle beraber tanıtımı yapılır.

Gövde sarsıcı makinalarda; sarsıcı kafanın genel yapısı, hareket tarzı, hidrolik sistem genel özellikleri ve varsa üzerindeki ek donanımlar ölçüleriyle beraber tanıtılır.

2.4. Uzatma çubuğu, redüktör

Çırpıcı makinalarda; uzatma çubuğunun sabit, teleskopik veya ek uzatma çubuklu olup olmadığı ölçüleri verilerek tanıtılır.

Dal sarsıcı makinalarda; uzatma çubuğunun şekli ile motora bağlantı durumu ve varsa redüktörün ölçüleriyle beraber tanıtımı yapılır.

Gövde sarsıcı makinalarda;

2.5. Güç ünitesi

Çırpıcı ve dal sarsıcı makinalarda; kullanılan motor tipinin, motor gücünün, rölanti ve maksimum motor devrinin tanıtılması yapılır.

Traktörle çalıştırılan gövde sarsıcı makinalarda; traktör kuyruk mili gücü gereksinimi, traktör kuyruk mili ile mafsallı mil arasına takılan bir torkmetre yardımı ile döndürme momenti ve devir sayısı ölçülerek hesaplanır. Ölçülen ve hesaplanan değerler raporda belirtilir


Bahçe denemelerinden önce makinanın “2.2 Teknik Özellikler ve Ölçüler” bölümünde belirtilen teknik ölçüleri saptanır; “2.3 “Çırpıcı ünite, dal sarsıcı kanca ve ya gövde sarsıcı ünite”, “2.4 “Uzatma çubuğu, redüktör”, “2.5 “Güç ünitesi” paragraflarındaki tanıtım ve incelemeler yapılır. Aktif organların kontrollerinde stoktan rastgele seçilmiş örnekler kullanılır. Bahçe deneyleri bittikten sonra da makinadan sökülen parçalarda ikinci kontrol yapılır. Makina üzerinde ayar kolaylığı belirtilir.

4. Bahçe Deneyleri

Bahçe denemelerinin yürütüldüğü bahçenin eğim durumu, ağaçların genel ölçüleri ve üzerinde bulunan meyvelerin tutunma kuvveti ve kütleleri tanımlanır. Makinanın beklenen işlevi yerine getirilip getirmediği izlenir. Çalışma sırasında kullanım kolaylığı, ayar değiştirme olanağı, uzatma çubuğu varsa ne kadar yükseğe kadar verimli çalışılabildiği gibi konular değerlendirilir.Meyve tutunma kuvvetini saptamak amacıyla denemelerin yapılacağı ağaçlar üzerinden 40’ar adet meyvenin tutunma kuvvetleri ve kütleleri ölçülür. Denemelerde en az 5 adet ağaç ve mümkünse en az iki farklı çeşit kullanılmalıdır. Her ağacın hasadı sırasında kronometre yardımıyla süre ölçümü yapılır. Bir toplama örtüsü üzerine düşürülen meyveler hasat işlemi sonunda “meyve” ve “dal+yaprak+sürgün” şeklinde ayırma işlemine tabi tutulur. Ayrıma işlemi sonucunda her iki grupta tartılarak ağırlıkları bulunur. Daha sonra ağaç üzerinde kalan meyveler de elle toplanarak ağaç üzerinde mevcut toplam meyve miktarı bulunur.

4.1. Hasat Etkinliği

Hasat etkinliği bir ağaçtan hasat edilen meyvelerin o ağaçtaki toplam meyve miktarına oranı olarak tanımlanmaktadır. Buna göre hasat etkinliği;

Burada;HE : Hasat etkinliği (%),K1 : : Hasat edilen ürün miktarı (kg/ağaç),K2 : Ağaçta kalan ürün miktarı (kg/ağaç) dır.

4.2. Ağaç zararı

Bahçe deneylerinde makinalara ait hasat performansları belirlenmesinde, her bir ağaç için hasat sonunda düşürülen ürün içerisindeki tane dışı materyal (TDM) (dal+sürgün+yaprak) miktarının yüzdesi belirlenir;


Hasat iş başarısı, sadece bir ağacın hasadında ölçülen, sergi serme/toplama, ağaçtan ağaca geçiş gibi yardımcı işler için tüketilen zamanları içermeyen anlık değerin, bir kronometre yardımıyla ölçülüp, bu süre içerisinde dökülen ürün miktarına oranlanmasıyla hesaplanır.

Sonuçlar aşağıdaki gibi çizelge şeklinde sunulur.

ÇeşitEtkinlik

(%)TDM Oranı (%) İş Başarısı (kg/h)

6.5. Değerlendirme

Deney sonuçlarına göre;

Çırpıcı makinalarda; etkinlik değerinin %95 ve üzeri, ağaç zarar oranının %15 ve aşağısı, olması durumunda “yeterli”, aksi durumda “yetersiz” ibaresi kullanılmalıdır.

Dal sarsıcı ve gövde sarsıcı makinalarda; etkinlik değerinin %75 ve üzeri, ağaç zarar oranının %10 ve aşağısı, olması durumunda “yeterli”, aksi durumda “yetersiz” ibaresi kullanılmalıdır.

Raporda ayrıca makinanın kullanım kılavuzu ve/veya yedek parça katoloğunun alıcıya verilmesi ve kazadan koruyucu emniyet önlemlerinin de belirtilmesi gerektiği vurgulanmalıdır.



Makinanın rapor kapağına yapıştırılmış fotoğrafı, Makinanın markası, tipi, varsa modeli, Üretici firma adı ve adresi, Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi, Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun

tarihi ve no’su, Makinanın yapısal özellikleri açısından öz tanıtımı (tipi, kullanılan malzeme, bağlantı

elemanları ayar imkanları ve rengi vb.), Makinanın teknik özellikler ve ölçüler (çizelge halinde verilmelidir), Deney yöntemi, Deney sonuçları (yapısal sağlamlığı, iş kalitesi, etkinlik ve zarar değerlerine ait

sonuçlar), Sonuç, Deney kurulu.


Şerit metre, kumpas, kronometre, devir ölçme saati, ve devir ölçer, sergiler (toplama örtüleri)

El dinamometresi, el kantarı, Meyve örneği almada kullanılan poşet ve meyve kütlesi ölçümleri için el terazi.

VAKUMLU ÜRÜN TOPLAYICILAR DENEY İLKELERİ

1. KapsamBu deney ve değerlendirme ilkeleri zeytin, ceviz, kestane, fındık vb. ürünlerin tarla,

bahçe, beton gibi yüzeylerden zarar görmeden toplanmasını sağlayan vakumlu ürün toplayıcılarını kapsar.

2. Tanıtım

Vakumlu ürün toplayıcı, genel yapısı itibariyle tanıtılır. Bu tanıtma toplayıcı ve iletici organlar, siklon, tahrik düzeni, motor, egzoz sistemi, şasi ve aspiratör açıklanır.

3. Hareket İletimi ve Çalışma PrensibiTraktör kuyruk milinden hareket alanlar ve kendi yürür ürün toplayıcıların hareket

iletim şekli çizim ile anlatılır. Hareket iletimi ile ilgili olarak da kuyruk mili bağlantısı tanıtılır, emniyet düzeni olup olmadığı açıklanır.

4. Güç KaynağıTraktör kuyruk milinden hareket alan makineler için gereksinim duyulan traktör gücü

değeri verilir. Kendi yürür veya motorlu sırtta taşınır tiplerde ise motor karakteristikleri verilir.

Markası : Modeli : Motor Tipi : Silindir Adedi : Silindir Hacmi (cm3) : Gücü (BG) :İlk Hareket : Devir Sayısı 1/min) : Yakıt Cinsi : Ateşleme sistemi : Yakıt Deposu Hacmi (l) : Soğutma Şekli :

5. Deney YöntemiDeneylerde Türk Standartları Enstitüsünün Vakum Eleme Sistemli Fındık Toplama

Makinaları standardı ile makina güvenliği ile ilgili olarak TS EN ISO 4254-1 standardından yararlanılır.

Bu standartlara göre deneyleri yapılacak vakumlu toplayıcıların deneyleri iki aşamada gerçekleştirilir.

1. Laboratuar Deneyleri2. Uygulama Deneyleri

Deneyleri tamamlanan araçların genel değerlendirilmeleri yapılarak tarım tekniğine uygun olanlara olumlu deney raporu düzenlenir.


Laboratuar denemeleri, makinenin yapısal açıdan incelenerek değerlendirilmesi, güvenlik ve ergonomi ile ilgili yasa, 2006/42 makine yönetmeliğine, teknik ölçülerinin ve ilgili standartlar ile katalog değerlerine uygunluğunun araştırılması amacıyla yapılır.

- Makinanın gözle ilk kontrolü yapılır. Yapısal bir bozukluk olup olmadığı tespit edilir.

- Makinanın kullanım ile ilgili her türlü uyarı ve emniyet sembolleri ile donatılarak çalışma güvenliğinin sağlandığı kontrol edilir.

- Makina varsa üç nokta askı düzeninin TS 660‘da verilen ölçülere uygunluğu kontrol edilmelidir.

- Makinalarının dönen parçalarını örten mahfaza ve koruyucular TS EN ISO 12100-1 ve TS EN ISO 12100-2’ye uygun olmalıdır.

- Makinayı tanıtacak biçimde genel görünüş ve gerekiyorsa detay resimleri çizilir.- Makinanın teknik özellikleri ve ölçülerinin katalog değerlerine uygunluğu kontrol

edilir.- Makinanın Bakım ve Kullanma Kılavuzundan yararlanarak bakım ve servis

işlemleri incelenir, iş organları ayar olanakları kontrol edilir.- Makine bir süre boşta çalıştırılarak beklenenin üzerinde gürültü ve titreşim olup

olmadığı, hareket iletim düzenlerinde kopma, kırılma vb. sorunlar yaşanıp yaşanmadığı tespit edilir.

- Vantilatör veya aspiratörün yarattığı hava akımı klapeler yardımıyla ayarlanabilmelidir.

5.1.1. Egzoz sistemiKendi yürür ve termik motorlu tip vakumlu ürün toplayıcılarında egzoz çıkışı, egzoz

dumanını operatöre yönlendirmeyecek şekilde düzenlenmelidir.

5.1.2. Denge Vakumlu ürün toplayıcılar (Sırtta taşınanlar hariç), sert zemin üzerinde kullanma

kitapçığına göre park edildikleri zaman her hangi bir yönde 8,5o eğim açısına kadar dengede kalıp kalamadığı denemelerle kontrol edilir.

Bu kural depo veya kanallar boşken, sonra ürün ile dolu iken sağlanmalıdır. Tekerlek dışındaki herhangi bir destekleme tertibatı (dayama ayağı, avara demirler vb.) zemine en fazla 400 kPa basınç yapacak kadar bir taşıma yüzeyine sahip olmalıdır. Bu tertibatlar yol durumunda kilitlenebilir olmalıdır.

5.1.3. Gürültü deneyiGürültü deneyleri TS ISO 5131 standardına göre yapılır. Operatör kulağına gelen

gürültünün dB(A) seviyesi tespit edilir.

- Vakumlu ürün toplayıcı boşta çalışırken,- Vakumlu ürün toplayıcı yarım gazda çalışırken,- Vakumlu ürün toplayıcı tam gazda ve yükte çalışırken yapılır.

5.2. Uygulama DeneyleriUygulama deneyleri ürün daldan silkelenmeden önce toprak yüzey yabancı otlardan

ve yaprak döküntülerinden temizlenir.

5.2.1.İş başarısıAlan olarak iş başarısı da/saat ve ürün miktarı olarak ise iş başarısı kg/saat olarak

hesaplanır. Firmanın kataloğunda beyan ettiği değerden az olmamalıdır.

5.2.2.Ürün kaybıTesadüfi seçilen 1 m2’lik 3 ayrı alanda makina tarafından toplanamayan ürün

miktarının toplam miktara oranı % 3’ü geçmemelidir.

5.2.3.Yabancı materyalleri ayırma etkinliği (GTE) ve safiyet (GS)

Temizleme etkinliği ve safiyet en az % 90 olmalıdır.

(%)

GTE : Temizleme etkinliği (%)WYM : Aspiratör çıkış ağzından tahliye edilen yabancı madde miktarı (kg)WTYM : Toplam yabancı madde miktarı (kg)

(%)

GS : Safiyet (%)WF : Depo içerisindeki ürün ağırlığı (kg)WD : Depo içerisinde toplanan toplam materyal (kg)

5.2.4.En düşük iletim havası hızı (ürün yüzme hızı)Ürünün vakumlandığı toplayıcı boru girişindeki hava hızı ölçülür. İletim hattında en

düşük iletim havası hızı en az 35 m/s olmalıdır.

5.2.5.Güç deneyiGüç deneyi, 540 d/d devir hızında makina tam yükte çalışırken dönme momenti

değerleri tespit edilir. Denemeler en az üç tekerrürlü olarak yapılarak ortalaması alınır ve ortalama değer üzerinden güç değerleri hesaplanarak kaydedilir. Güç deneyi traktör kuyruk milinden hareket alarak çalışan vakumlu ürün toplayıcılarına uygulanır.

5.2.6.Mukavemet deneyiMukavemet deneyi, vakumlu ürün toplayıcıları (Traktörden güç alarak çalışan) 5 saat

devamlı olmak üzere en az 20 saat süre ile çalıştırılmak suretiyle yapılır. Tespit edilen arızalar ve yapılan bakım ve onarımlar deney raporuna kaydedilir.

5.2.7.Değerlendirme

- Vakumlu ürün toplayıcılar yukarıda belirtilen kriterlerden her birini kabul edilebilir sınırlar içerisinde sağlıyorsa makinanın tarımsal amaca uygun olduğu yargısına varılır. Makinanın traktöre sökülüp takılabilme kolaylığı ve ayar imkanları belirtilir.

- Uygulama deneyleri sonuçlarına göre makina, traktöre kolayca bağlanabilmeli, tamir, bakır, ayar ve kullanımı kolay olmalı, önceden yapılan ayarları tarlada çalışma süresince koruyabilmelidir.

- Mafsallı mille tahrik edilen makinalarda mafsallı miller TS 3827 ve TS EN 12965’e, aşırı yük emniyet kavramaları TS 10990’ a uygun olmalıdır.

5.2.8.Deney raporunun düzenlenmesi


Makinanın rapor kapağına yapıştırılmış fotoğrafı,

Makinanın markası, tipi, varsa modeli, Üretici firma adı ve adresi, Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi, Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun

tarihi ve no’su, Makinanın yapısal özellikleri açısından öz tanıtımı (tipi, kullanılan malzeme, bağlantı

elemanları ayar imkanları ve rengi vb.), Makinanın teknik özellikler ve ölçüler (çizelge halinde verilmelidir), Deney yöntemi, Deney sonuçları (yapısal sağlamlığı, en düşük iletim havası hızı (ürün yüzme hızı) iş

başarısı,yabancı materyalleri ayırma etkinliği ve güç gereksinimi gibi alt başlıklar halinde sonuçlar verilebilir),

Sonuç Tarımsal Mekanizasyon Araçları Deney İlkeleri ile ilgili madde Deney kurulu.

SEBZE HASAT MAKİNELERİ DENEY İLKELERİ

1. KapsamBu deney ilkeleri; “Traktöre Bağlanan” veya “Kendi Yürür”, sebze hasat

makinalarının “amacına uygunluk” muayene ve deney esaslarını kapsar.

2.Genel Bilgiler-Yapımcı kuruluş- Deney için başvuran kuruluş- Deneyi yapan kuruluş-Deneyin yapıldığı yer- Deney Süresi- Deney Rapor No- Deney tarihi -Deney Yapılan Makinanın;

Adı Markası Tipi

-Deney Tipi

-Deney Konuları 1- TANITMA2- DENEY YÖNTEMİ3- DENEY SONUÇLARI VE DEĞERLENDİRME4- SONUÇ

2. TanıtımBu bölümde deneyi yapılan sebze hasat makinasının genel bir tanımlaması yapılır. Bu

tanımlamada makinanın güç kaynağının, hasat yöntemi sıra sayısı gibi bilgiler verilerek makinanın sahip olduğu sistemler belirtilir (sökme, biçme, taşıma, temizleme, depolama vb.)

3.Teknik Özellikler3.1. Makinanın Çalışma Prensibi

Makinanın hasatla ilgili olarak hangi işleri yaptığı açıklanır. Deneye alınan makinayla hasadın nasıl yapıldığı resim/şematik görünüşler de kullanılarak açıklanır. Ayrıca hareket

iletim sistemindeki güç akışı da (hareketin nereden alınıp nereye iletildiği) anlatılır. Ek resim/şematik görünüşler de kullanılarak hareket iletim düzeni hakkında ayrıntılı bilgi verilir. Ayrıca hareket iletiminin her kademesi için iletim oranları da belirtilir. Dönerek çalışan elemanların dönü sayıları da verilen bilgiler arasında olmalıdır.

3.2. Hasat DüzeneğiBu bölümde, makinanın sebzeyi tarladan hasat eden asıl düzeni ve varsa yardımcı

düzenleri alt başlıklar halinde (Kesme Düzeni, Sökme Düzeni, Taşıma Düzeni, Fırçalama Düzeni, Temizleme Düzeni, Bağlama Düzeni, Boşaltma Düzeni, Yardımcı Düzenler vb.) anlatılır. Hasat düzen ve elemanlarının malzeme ve yapım özellikleri anlatılır. Bunların yanında teknik ölçüleri, özellikleri ve işlevleri de verilmeye çalışılır.

Yine bu bölümde makina çatısının tanıtımı yapılarak, çatının malzeme ve yapım özellikleri ile teknik ölçü ve özellikleri anlatılır.

4. Deney Alanının Ve Bitkinin Özellikleri-Toprağın cinsi,-Toprağın nem durumu (Sökülerek hasat edilen sebzeler için)-Ekim şekli,

-Sıra arası uzaklık,-Sıra üzeri uzaklık,

-Ürünün sıra arası ve sıra üzeri ekim sıklığı-Ortalama bitki boyu-Bitkiye ilişkin (gövde çapı, dal çapı, dal sayısı, yumru çapı, ortalama yumru sayısı, Sertlik, sökülme direnci, kopma direnci, kabuk yırtılma direnci, kütle v.b.) özellikler

4. Deney Metodu

Deneyler laboratuar ve tarla deneyleri olmak üzere iki aşamalı olarak yapılır.


Laboratuar deneylerinde makinanın genel ve çalışan tüm organlarla ilgili ölçüleri ile malzeme özellikleri (sertlik vb.) incelenir.

Laboratuvar denemeleri, makinenin yapısal açıdan incelenerek değerlendirilmesi, güvenlik ve ergonomi ile ilgili mevzuata (yasa, yönetmelik ve standartlar) uygunluğunun kontrolü ve teknik ölçülerinin katalog değerlerine uygunluğunun araştırılması amacıyla yapılır. Bu bağlamda:

1. Makinenin teknik özellikleri ve ölçülerinin katalog değerlerine uygunluğu kontrol edilir.

2. Makinenin Bakım ve Kullanma Kılavuzundan yararlanarak bakım ve servis işlemleri incelenir, iş organları ayar olanakları kontrol edilir.

3. Makine bir süre boşta çalıştırılarak beklenenin üzerinde gürültü ve titreşim olup olmadığı, hareket iletim düzenlerinde kopma, kırılma vb. sorunlar yaşanıp yaşanmadığı tespit edilir.

Laboratuar deneylerinde makinanın aşağıdaki kriterlere uygunluğu araştırılmalıdır.

Makina sıraya veya serpme ekilmiş sebzenin hasadına uygun yapıda olmalıdır, Kendi yürür makinalarda güç kaynağı makinanın tüm fonksiyonları için gerekli gücü

sağlayabilecek kapasitede olmalıdır. Kendi yürür makinalarda sürücü kabini operatörün hasadı izleyebilmesine olanak

sağlamalı ve yeterli ergonomik özelliklere sahip olmalıdır.

Çekilir tip makinalar çeşitli tip ve güçteki traktörlere bağlanarak çalıştırılabilecek yapıda olmalıdır.

Makine üzerindeki sökme, biçme vb. işler yapan toplama düzenine ait tüm fonksiyonları ayarlanabilir yapıda olmalıdır.

Tarla deneyi sonunda yapılan incelemelerde makinanın parçalarında kırılma, çatlama, kopma, sızdırma, eğilme, patlama, eksenlerinden kaçma vb. arızalar görülmemelidir.

Ana şasi çalışma durumunda üzerine gelen yükleri emniyetle taşıyabilecek şekilde imal edilmiş olmalı, üzerinde çatlak, ezik, çapaklı ve katmerli kısımlar bulunmamalıdır.

Makinanın tarlaya götürülmesi sırasında fonksiyonel organların emniyetli bir yüksekliğe kaldırılmasını sağlayacak mekanik ya da hidrolik bir yol düzeni bulunmalıdır.

Varsa makinanın üzerindeki hidrolik sistemin basınç hattı hortumları ve sistemin tüm bağlantıları normal çalışma basıncında emniyetli çalışmaya uygun yapıda olmalıdır.

Hidrolik basınç hortumlarında burulma gerilme ve metalik parçalara sürtünme olmamalıdır.

Sökme veya biçme esaslı çalışan makineler üzerinde bulunan bıçaklarının malzemeleri en az 40-42 HRC sertlik değerinde olmalıdır.

Kombine makinaların depoları tarım arabası ya da kamyona yükleme yapabilmelidir. Çok sıralı makinalarda, hasat ünitelerinin sıralar arası mesafesi ayarlanabilir yapıda

olmalıdır. Hareketini traktör kuyruk milinden alan makinaların ara şaftları TS 557‘de belirtilen

kuyruk mili ölçülerine uygun olmalıdır. Makinalarda aşırı yüklenme durumlarında çalışan organlarda hasar meydana gelmesini

önleyecek emniyet düzenleri olmalıdır. Makinanın hareket ileten ya da dönen kısımları makina üzerinde ya da yakının da

çalışanlara zarar vermesini önleyecek şekilde ve üzerlerine uyarıcı işaret ve yazılar konularak kapatılmalıdır.

Hasat makinasının uygun yerlerine trafik kurallarına uygun yansıtıcılar konmalıdır. Kendi yürür makinaların ikaz ve aydınlatma donanımı trafik kanunu ve

yönetmeliklerine uygun olmalıdır.

4.2. Tarla DeneyleriMakinenin işlevsel açıdan nicesel ve nitesel iş başarılarının belirlenmesi, ayrıca

yapısal açıdan dayanım, kullanım kolaylığı ve rahatlığı ile güvenlik özelliklerinin tarla koşullarında sınanması çalışmalarını kapsar.

4.2.1. Hazırlık Çalışmaları

Deneme tarlası ile bunun içindeki deney parsellerinin ve makinenin deney ve ölçmeler için hazırlanması çalışmalarını kapsar.

Makinanın tüm ayarları gözden geçirildikten sonra makinayla hasada başlanarak ön deneme (sebze türüne, ürünün ekim şekline vb. göre değişir) hasadı yapılır. Hasat öncesi ve hasat sırasında veya sonrasında toplanan ürünlerden tesadüfî olarak seçilen materyal örnekleri üzerinde değerlendirmeler yapılır.

-Kirlilik Durumu: Seçilen bir miktar ürün önce üzerine yapışık toprak, sap, taş vb. materyal ile birlikte tartılır (1. tartım). Sonra bu ürün bir fırça ile yüzeyi zedelenmeyecek şekilde topraklarından temizlenerek veya ürüne bağlı olarak yıkanıp suyu iyice süzülerek yeniden tartılır (2. tartım). Kirlilik oranı aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır. Kirlilik oranı %15 değerinin altında kalmalıdır. (Soğansı, yumru ve kök sebzeler için)

-Mekanik Zarar Görme: Örnek bitkilerin her birinde mekanik olarak yaralanmış olanlar sayılır. Zarar görme miktarı %10 değerini aşmamalıdır.

-Hasat kaybı: Hasat kaybının belirlenebilmesi için tarlada kalan sebzelerin (türe ve ekim şekline göre değişir) uygun bir yöntem kullanılarak belirlenmesi gerekmektedir. Daha sonra bu aralıkta bulunan ve toplanamamış bitkiler belirlenir ve yüzde olarak hesaplanır. Hesaplanan hasat kaybı %5‘i geçmemelidir.

-Makinenin İş Kapasitesi: Hasat makinesinin iş kapasitesi, gerekli olan zamanlar (iş, tarla başı dönüşler, depo boşaltma, arıza ve bakım vb.) bir kronometre yardımıyla belirlenerek hesaplanmalıdır. Bu sırada işlenen alan (da) ya da ( bitkinin tamamı değil de üzerindeki ürün hasat ediliyorsa) ürünün yapısına bağlı olarak adet bitki ya da ürün ağırlığı veya adedi ( kg veya adet) belirlenir ve makinanın kapasitesi

Birimler=(kg-ürün/h – adet bitki/h- da/h)

Zaman işin yapıldığı süreyi ifade etmekle beraber ürünün ve makinenin özelliklerine bağlı olarak Efektif çalışma zamanı ve toplam çalışma zamanı olarak ta değerlendirilebilir. Bu durumda da efektif ve veya genel İş Kapasitesi olarak tanımlanabilir.


5.1. Teknik ÖlçülerBoş ağırlık : Uzunluk (yol durumunda) : Genişlik (yol durumunda) : Yükseklik (yol durumunda) : Depo kapasitesi : Bıçağı sertliği : Sökücü ayak sertliği :

5.2. Tarla Deneyi SonuçlarıKirlilik oranı : Mekanik Zararlanmalar : Hasat kaybı : Saatlik kapasitesi :

6. SonuçBu bölümde makinanın tarım tekniğine uygunluğu konusunda deney kurulun kararı

yazılır.

YERFISTIĞI TOPLAMA VE HARMANLAMA MAKİNASI DENEY RAPORU1. Tanıtma

1.1. Genel1.2. Teknik Özellikler

1.2.1. Toplama Düzeni1.2.2. Besleme Düzeni1.2.3. Harmanlama Düzeni1.2.4. Ayırma Düzeni1.2.5. Temizleme Düzeni1.2.6. İletim ve Depolama Düzeni

2. Deney Yöntemi2.1. Deneyin Yapılması

3. Deney Sonuçları3.1. Teknik ÖlçülerToplam Uzunluk:Toplam Genişlik:Toplam Yükseklik:Toplam Ağırlık:

3.2. Toplama DüzeniTipi:Toplayıcı Genişliği:Silindir Çapı:Parmak Sayıları:Mil Devir Sayısı:

3.3. Besleme DüzeniTipi:Toplayıcı Genişliği:Silindir Çapı:Parmak Sayıları:Mil Devir Sayısı:

3.4. Harmanlama DüzeniTipi:Dövücü Genişliği:Dövücü Parmak Sayısı

1. Dövücü:2. Dövücü:3. Dövücü:4. Dövücü:

Dövücü Tambur Çapları1. Dövücü:2. Dövücü:3. Dövücü:4. Dövücü:

Dövücü Devir Sayısı1. Dövücü:2. Dövücü:3. Dövücü:4. Dövücü:

Karşıdövücü Tipi:Karşıdövücü Uzunluğu:

3.5. Ayırma DüzeniTipi:Tambur Genişliği:Çapları:

Tambur Parmak Sayıları1. Tambur:2. Tambur:3. Tambur:4. Tambur:

Tambur Devir Sayısı1. Tambur:2. Tambur:3. Tambur:4. Tambur:

3.6. Temizleme DüzeniTipi:Elek Ölçüleri:Vantilatör Tipi:Vantilatör Devri:Vantilatör Kanat Sayısı:Emme Ağzı Çapı:Temizleme testere bataryası;

Batarya sayısı;Bataryadaki testere sayısı;

3.7. İletim ve Depolama DüzeniTaşıma Fan Devri:Fıstık İletim Düzeni:Depo Kapasitesi:3.8. Deneysel SonuçlarTarla Verimi(kg/da-ha)

Yeşil Aksam:Kabuklu Fıstık:

Alan iş başarısının saptanması;150 m parsel boyu için, 1 ha standart parsel kabul edilerek;

Efektif çalışma zamanı;(h/ha); EÇZ=n(te+td)/3600Standart parsel için esas zaman E=n*te/3600(h/ha)Dönme zamanı Yd=n*td/3600 (h/ha)te=makinenın bir parsel boyunu katetmesi için geçen zaman(s)td=dönme zamanı(s)n=gidiş-geliş sayısı n=b/Bb=parsel genişliği(m)B=Makine iş genişliği(m)

Efektif alan iş başarısı;Fef=1/EÇZToplam Makine Hasat Kaybı:(kg/da-ha)

Pikap kaybı;Ürün Nem Durumu (Harmanlama Anında)(%30 fazla olmamalı)

Yeşil Aksam (y.b.) :Kabuklu Fıstık (y.b.) :

Makina İş Başarısı:da-ha/hHarmanlanan ürünün kalitesi;(% ağırlık cinsinden)

4. Sonuç Ve Karar

ÜRÜN İŞLEME EKİPMANLARI

TARIM ÜRÜNLERİ AYIKLAMA VE SINIFLANDIRMA MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

1. Kapsam

Bu deney ilkeleri, yığın halindeki tarım ürünlerine karışmış olan istenmeyen maddeleri ayırmak ve tarım ürünlerini belirlenen özelliklerine (boyut, ağırlık, renk vb.) göre sınıflandırmak

amacıyla üretilen ayıklama ve sınıflandırma makinalarının işlevlerini gerçekleştirme ve dayanıklılık özelliklerini belirlemek amacıyla yapılacak olan gözle muayene, boyut muayenesi, makinanın performansının saptanması için yapılması gerekli olan denemeleri kapsamaktadır.

2. Deney İlkeleri

Tarım ürünlerinin temizlenmesi ve sınıflandırılması için kullanılan, ürünlerin ve içerisindeki yabancı materyallerin belirli özelliklerindeki farklılıklara göre bu işlemleri gerçekleştiren ayıklama ve sınıflandırma makinalarının yapılış özelliklerinin uygun olup olmadığını saptamak amacıyla öncelikle gözle muayene yoluyla ilk kontroller yapılır. Bu kontrollerden sonra makinanın kataloğunda verilmiş olan boyut özelliklerinin ve bu boyutlara ilişkin toleranslara uyup uymadığını saptamak amacıyla da teknik ölçüleri alınır ve daha sonra ayıklama ve temizleme makinası laboratuarda performans deneylerine tabi tutulur. Laboratuar deneylerinden sonra makina, sağlamlık ve dayanıklılık kontrolü için tekrar incelemeye alınır. Makinaya ait teknik özellikler ve ölçüler tablo halinde verilir.

3. Tanımlar

Yabancı madde (istenmeyen maddeler): Ürün yığını içerisinde bulunan esas üründen başka cins ve çeşitteki tarımsal ürünün yanı sıra yığın içerisindeki taş, kum, toz, sap , saman, kavuz vb. maddelerde yabancı madde olarak tanımlanmaktadır. . Saflık Derecesi (Safiyet) (Sd) :Ürün yığını içerisinde bulunan esas ürün (sağlam ve dolgun tane ) ağırlığının (G s), ürün yığının toplam ağırlığına (Gt) oranıdır.

Temizleme Randımanı (Tr): Temizleme makinasından alınan temizlenmiş ürün yığını ağırlığının (Tü) temizlenmeye verilen ürün yığını ağırlığına (Ti) oranıdır.

Ayırma Etkinliği Katsayısı (Ae) :Ürün içerisinden ayıklanabilen yabancı maddelerin ağırlığının (b), ayıklanması gereken tüm yabancı maddelerin ağırlığına (bo) oranıdır.

Ayırma Hassasiyet Katsayısı (Ah):

Temzileme işlemi sonunda yabancı maddelerin içine karışmış olan esas ürün ağırlığının (g s), tüm esas ürün ağırlığına (Gs) oranıdır.

Sınıflandırma Hassasiyet Katsayısı (Shi)Sınıflandırma işlemi için seçilen özellikler esas alınarak belirli bir gruba ayırılabilen ürün miktarının (si), aynı gruba ayırılması gereken tüm ürün miktarına (Si) oranıdır.

si= 1.gruba giren ürünlerden bu gruba ayırılabilenlerin ağırlığı,Si= 1.gruba giren ürünlerin toplam ağırlığıdır.

Elek Katsayısı (Aktif Alan Oranı) (e)Elek üzerindeki deliklerin alanları (f) toplamının (Σf), elek yüzeyinin toplam alanına (F) oranıdır.

Özgül oyuk sayısı (n):Triyör gibi tahıl temizleme ve sınıflandırma makinalarında aktif yüzeydeki birim alan üzerindeki oyuk sayısıdır (adet/alan).

4. Örnek Alma, Muayane Ve Deneyler

4.1. Örnek Alma

Performans Denemelerinde Kullanılacak Tarımsal Materyalin Özelliklerinin Belirlenmesi Amacıyla Örnek Alma

Makinanın yapılış amacına uygun tür, çeşit ve özellikteki tarımsal ürün seçilir. Tahıllar dışında denemede kullanılacak tarımsal ürün için herhangi bir nem sınırı yoktur. Temizleme ve sınıflandırma makinalarında temizlenecek olan ürün tahıl ise denemelerde kullanılacak olan tahılın nemi en fazla %14 olmalıdır. Materyalin rutubet oranı TS 1135'e uygun olarak tespit edilmelidir. Denemede kullanılacak ürün tahıl ise tahıl yığınının içerisinde bulunan yabancı tohum ve yabancı maddelerin oranı en az %10 olmalıdır. Temizlenecek ürün içerisindeki yabancı ürün ve yabancı maddelerin oranı tesbit edilmelidir. Bu tesbit için alınacak numune miktarı değişik mahsuller için TS 5272’ ye göre alınmalıdır. Seçilen ürünün denemelerde kullanılacak miktarı, denenecek makinanın imalatçısının belirttiği iş verimine göre ve ayrıca farklı besleme açıklıklarında (makine ve ürün özelliklerine bağlı olarak tam açık, yarı açık ve optimum vb.), makinanın 3 tekrarlı olarak tam kapasite ile en az 15’er dakika çalışmasına yeterli olmalıdır. Ürünün nemi, hacim ağırlığı, 1000 tane ağırlığı (taneli ürünler için) seçilen ürün için belirlenmiş standart yöntemlere göre belirlenir.

Denemeye Alınan Ürün Yığını İçerisindeki Esas Ürün ve Yabancı Madde Miktarlarının (Saflık Derecesi) Belirlenmesi İçin Örnek Alma

Denemede kullanılmak üzere seçilen ürün yığınının rasgele seçilen en az üç ayrı bölgesinden örnekler alınır. Alınan örneklerin miktarları birbirine eşit olmakla birlikte, bu miktar çalışılacak ürüne göre değişebilir. Örneğin tahıllar ve kuru bakliyat için 1000 g. yeterli olmakla birlikte çoğu sebze ve çiçek tohumları için çok daha az miktarlar yeterli olacaktır. Seçilen bölgelerden alınan üç ayrı örnek iyice karıştırıldıktan sonra bu karışımın 1/3’ü son örnek olarak ayırılarak tartılır (Gt). Son örnek elle ayıklanarak, esas ürün ve atıklar (organik

ve anorganik yabancı maddeler ile esas ürünün içi boş, çürük vb. olanlar) ayrılır. Sağlam esas ürün ve atıklar ayrı ayrı tartılır (Gs ve bo).

Ürün Boyutlarının Belirlenmesi İçin Örnek AlmaAyıklama ve sınıflandırma makinasında ayrılacak olan esas ürüne bağlı olarak

makinanın ayırma ve sınıflandırma iş organları değiştirilebiliyorsa (örneğin tahıl ayırma ve sınıflandırma amacıyla elek, triyör vb. gibi parçalar) bunlar esas ürüne uygun olarak seçilmelidir. Bu seçme işlemi için en önemli özellik olan ürünün boyut özellikleri (uzunluk “a”; genişlik “b”; kalınlık “c”) 0,1 mm duyarlılıkta ölçülür. Taneli bitkilerde bu ölçümler için, yığının saflık derecesinin belirlenmesi amacıyla hazırlanan son karışımdan, tahıl ve kuru baklagiller için 250, daha küçük tohumlar için 100 adedinde ölçüm yapılır. Elde edilen bu ölçülerin sınıflandırması, uzunluk, genişlik ve kalınlık boyutlarının her birine yapılır. Sınıf aralıkları için tahıl ve kuru baklagil tohumlarında en fazla 0,4 mm, daha küçük tohumlar için 0,1 mm seçilebilir. Tanelerin seçilen sınıflardaki frekansları belirlenir ve bir çizelge ve grafik şeklinde verilir.

4.2. Makinanın Muayenesi Ve Denemeye Hazırlanması Performans deneyine tabi tutulacak olan ayıklama ve sınıflandırma makinası öncelikle

göz ile muayeneden geçirilmelidir. Bunun için:

Makinanın çatısı, iş organları ve hareket iletim parçaları gözle kontrol edilerek çalıştırılmasına engel bir aksaklığın olup olmadığı araştırılır. Makinanın kataloğunda belirtilen gerekli bakım ve ayarlamalar yapıldıktan sonra makina 20-30 dakika boşta çalıştırılır. Bu çalıştırma sonucunda makinanın bağlantı elemanları tekrar kontrol edilmelidir. Belirlenen aksaklıkların giderilmesi deney için başvuran kuruluştan istenir.

Denemelere alınabilecek durumdaki makinaların iş organlarının, deneme materyaline uygun olması sağlanır.

Değişebilir tipteki elek ve triyörlere sahip makinalarda, makinaya takılacak eleklerin delik şekli, ayırım için esas alınan boyuta uygun olarak seçilir ve eleklerin delik ya da triyörün yuva boyutu, üretici firmanın bir önerisi yoksa, Çizelge 2’de verilen eşitlikler yardımıyla belirlenir. TS 6975’de belirtildiği üzere triyörün yuva deliklerinin yuva çapının 0,4-0,6’ sı kadar olup olmadığı kontrol edilir.

Çizelge 2. Tahıl ayıklama ve sınıflandırma makinalarında kullanılan elek ve triyörlerde Elek delik boyutu ve triyör yuva boyutlarının hesaplanması İŞLEM Elek Delik Boyutu / Yuva BoyutuKaba (ön) temizlemeİnce (hassas) temizleme ve sınıflandırma

: Ayırma için seçilen boyuta (a,b ya da c) ait ölçüm değerlerinin standart sapmasıfi : i’nci boyut sınıfında bulunan ürün sayısıxi : i’nci boyut sınıfının ortalama boyutuμ : ele alınan boyutun ağırlıklı ortalamasıh : ölçülen toplam tane sayısı

Gözle yapılan denetim sonucu uygun olan makina, tüm iş organları takılı durumda en az 25 saat sürekli olarak boş çalıştırılır. Bu sürenin sonunda yeniden gözle inceleme yapılır. Söz konusu çalışma sırasında ya da bu sürenin sonunda, makinanın

çalıştırılmasını etkileyecek kırılma, çatlama vb. aksaklıklar görülmesi durumunda, denemelere son verilir.

Boş olarak sürekli çalışma denemesini aksaklık olmadan tamamlayan makinanın üretici firmanın önerdiği devir, frekans, genlik hava hızı vb. şartlar için tıkanmadan çalışabileceği en yüksek özgül besleme değerleri ön denemelerle belirlenir.

Bu ön denemeler sırasındaki gözlemlere dayanarak gerekli ayarlar yapılır.

4.3. Denemelerin Yapılması

Temizlenecek ve sınıflandırılacak numune besleme deposuna doldurulur ve makinanın ayarları yapımcısı tarafından normal çalışma şartlarına göre yapılarak makina 20 dakika kadar normal çalışma rejimine girinceye değin çalıştırılır. Bu süre içerisinde besleme ayarı ayırıcı ve sınıflandırıcı elemanlar aşırı yüklenmeyecek şekilde yapılmalıdır. Makina çalışma rejimine girdikten sonra en az 15 dakika süre ile belirlenen özgül besleme değerinde çalıştırılır. Ön deneme ve deneme süresinde besleme kesintisiz olarak yapılmalıdır.

Esas ürün çıkışlarından ve atık materyal çıkışlarından en az üç kez örnek alınır. Her grup örnek kendi içinde karıştırılıp, bu karışımdan, her grup için ayrı bir örnek

alınır. Bu örnekler, tartıldıktan sonra elle ayıklanarak ayıklama düzenleri için:

- esas ürün içinde kalan yabancı madde (b1) ve- yabancı ürün içine karışmış esas ürün (gs) miktarları ayıklanarak tartılır.Sınıflandırma düzenleri için de, - ayırılan gruplara ait olmayan örnekler ayıklandıktan sonra kalanlar tartılır (si).Daha sonra; Makinanın tamamen boşalıncaya kadar geçen çalışma süresi belirlenir. Makina birden fazla iş organı grubuna sahipse, bu organların iş kapasitelerinin

birbirine uyumlu olup olmadığı gözlemlenir. Makinanın güç tüketimi saptanır. Ayıklama ve sınıflandırma işlemleri sırasında ürünün mekanik zarar görme durumu

incelenir. Besleme düzeninin düzgün besleme yapıp yapmadığı gözlenir. Denemeler üç tekrarlı olarak yapılır.

Denemeler sırasında alınan örneklerde yapılan ölçümlere dayanarak aşağıda belirtilen değerler saptanır:

- Ayırma etkinliği katsayısı

- Ayırma hassasiyet katsayısı

- Sınıflandırma hassasiyet katsayıları

5. DeğerlendirmeDenenen tarım ürünleri ayıklama ve sınıflandırma makinasının başarılı sayılabilmesi

için aşağıda belirtilen sınırlar dikkate alınmalıdır.

Kaba Ayıklama İşlemleri için:Ayırma etkinliği katsayısı Ae ≥ 0,70Ayırma hassasiyet katsayısı Ah ≤ 0,01Orta Hassasiyetli Ayıklama İşlemleri için:Ayırma etkinliği katsayısı Ae ≥ 0,90Ayırma hassasiyet katsayısı Ah ≤ 0,01

İnce Hassasiyetli Ayıklama İşlemleri için:Ayırma etkinliği katsayısı Ae ≥ 0,98Ayırma hassasiyet katsayısı Ah ≤ 0,005Sınıflandırma Hassasiyeti:Sınıflandırma hassasiyet katsayısı : Shi ≥ 0,97

Tarım ürünleri ayıklama ve sınıflandırma makinası yukarıda belirtilen kriterlerden her birini karşılıyorsa makinanın amacına uygun olduğu yargısına varılır. Deney komisyonu tarafından, deney kriterleri ve bu kriterlere ait sonuçlar "Amacına Uygundur, Amacına Uygun Değildir" şeklinde değerlendirilmelidir.


6. Sonuç Raporu

Tarım ürünleri ayıklama ve sınıflandırma makinaları, yapılan testler sonucunda; İşlev ve performans değerleri, Dayanıklılık, Esas ürüne zarar vermeme, güvenlik

açılarından uygun bulunduğunda, 3203 sayılı kanunun 6. maddesine göre hazırlanan ilgili tebliğe uygun olarak test raporu düzenlenir.

Deney raporunda aşağıdaki bilgilere yer verilmelidir.- Rapor kapağında; ayıklama ve sınıflandırma makinasının kabul edilebilir kalitede

çekilmiş, makinayı en detaylı şekilde gösteren açıdan çekilmiş fotoğrafı;- Ayıklama ve sınıflandırma makinasının markası, varsa modeli, tipi,- Üretici firma adı ve adresi,- Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi,- Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun

tarihi ve numarası,- Makinanın amacı,- Makinanın yapısal özellikleri açısından tanıtımı (çalışma prensibi, parçaları ve

bunların imalatında kullanılan malzeme, bağlantı elemanları; ayar imkanları ; üzerinde bulunan güç kaynak(larının) özellikleri vb.,

- Makinanın boyutlandırılmış genel görünüşü,- İş organlarının boyutlandırılmış teknik çizimleri ve malzeme özellikleri,- İş organlarının çalışma parametreleri (titreşim frekansı, genliği, devir sayısı, kinematik

katsayısı, eğimi, eleme katsayısı vb.),- İş organlarının ayarlanma olanakları,- Güç ve aktarma organlarının teknik özellikleri,- Denemelerde kullanılan ürünün özellikleri (cinsi, türü, saflık derecesi, hacim ağırlığı,

nem, boyut özellikleri yani uzunluk, genişlik ve kalınlık gibi ayıklama ve sınıflandırmada kullanılan özellikleri vb.),

- Deney yöntemi,- Deney sonuçları (yapısal sağlamlığı, ayıklama ve sınıflandırma performans değerleri ,

iş başarısı (kg/h) ve güç gereksinimi gibi alt başlıklar halinde sonuçlar verilebilir), performans değerleri için aşağıda belirtilen ve denemeler sonucunda elde edilen sonuçlar verilmelidir:

- Temizleme Derecesi (Denemelerde kullanılan materyalin saflık derecesi),- Ayıklama etkinliği katsayısı,

- Ayıklama hassasiyet katsayısı,- Sınıflandırma hassasiyet katsayısı,- Makinanın iş kapasitesi,- Elek Katsayısı (makinada elek varsa),- Özgül oyuk sayısı (triyör varsa).

- Sonuç,- Deney kurulu.

Paketleme ve Sınıflandırma Tesisleri Deney İlkeleri (Akdeniz ÜZF, ÇÜZF, ÇOMÜZF)(Taslak çalışma Sekretaryaya ulaşmadığından önceki çalışma verilmiştir.)

49. PAKETLEME VE SINIFLANDIRMA TESİSİ DENEY İLKELERİ

Firma adı :Firma yeri :Firma kuruluş yılı :Firmanın hukuki statüsü :Firmada çalışan sayısı :

Deneyin kapsamı

Konuya ilişkin özel kavramların açıklanmasıTesis özelliklerinin, kapasitesinin ve enerji tüketiminin belirlenmesiTesis temizlik ve hijyen koşullarının sağlanmasıKalite sınıflarının ve sınırlarının belirtilmesiGeçerli boylar ve bunların sınırlarının belirtilmesiKalite ve boy toleransları ve değerlerinin belirtilmesiÜründe izin verilebilir zararlanma miktarının belirlenmesiTesis de uygulanacak işlemler ve özellikleriAmbalaj kabı, şekli ve görüşünün belirtilmesiResmi ve özel marka ve işaretlerin (etiketleme) belirtilmesi

Paketleme tesisin özellikleri ve kapasitesi

Bir paketleme tesisinde üniteler birbirinin devamı olacak şekilde, ürünün alındığı, işlendiği ve paketlenip gönderildiği ünite olmak üzere 3 kısım olarak inşa edilmelidir.

Tesis yüksekliği her türlü alet ve makinanın çalışmasına izin verecek şekilde yapılmalıdır.

Tesisin içi açık renkli boya ile boyanmalıdır ve tesis iç sıcaklığı 12-15ºC arasında tutulmalıdır (6).

Paketleme ve sınıflandırma tesisinin kapasitesi işleme bandının kapasitesi ile sınırlıdır. Kapasite, bandın hızı, genişliği ve metrekaredeki ürün miktarına göre değişir. Tesis kapasitesi aşağıdaki formülle hesaplanabilir(6).

Q=L.S.A.3600

Q=Tesis kapasitesi (t/h)L=Bant genişliği (m)S=Bant hızı (m/s)A=1 m2 deki ürün miktarı (t)

Tesis de kullanılan sınıflandırma makinesine ait teknik ölçüler

Boşaltma ünitesi; yüksekliği(mm) :genişliği(mm) :uzunluğu(mm) :

Yıkama ve temizleme ünitesi; yüksekliği(mm) :genişliği(mm) :uzunluğu(mm) :fırça sayısı(adet) :fırça boyutları(mm) :meme sayısı(adet) :

Mumlama ünitesi; yüksekliği(mm) :genişliği(mm) :uzunluğu(mm) :meme sayısı(adet) :

Kurutma ünitesi; yüksekliği(mm) :genişliği(mm) :uzunluğu(mm) :meme sayısı(mm) :fırça sayısı(adet) :fırça boyutları(mm) :

Sınıflandırma ünitesi; yüksekliği(mm) :genişliği(mm) :uzunluğu(mm) :sınıflandırma şekli :

Ayırmada kullanılan bantlı götürücü; götürücü eğimi(º) :götürücü iletim kapasitesi(kg/h) :bant genişliği(mm) :sarılma açısı(º) :

iki makara arasındaki sarkma miktarı(mm) :makara sayısı :gerdirme düzeni tipi :

Ayırma işleminde kullanılan bantlı götürücü deneyleri TS 8422 madde 2.1’e uygun numune alınarak TS 547’ye göre yapılmalı ve deney sonuçları TS 8422 madde 1.2.2.2’ye uygun olup olmadığına bakılır.

Tesis temizliği

Ürünün tesise giriş yaptığı kısım günlük olarak temizlenmelidir. Tesise toz, çamur vb. girmesi önlenmesi ve gün boyunca düzenli aralıklarla zarara uğramış, çürümüş ve küflenmiş olan ayıklanmış ürünlerin tesisten uzaklaştırılması gerekmektedir.

Paketleme bölgesinin ürün işleme bölgesinden ayrı tutulması gerekmektedir.Artıkların düzenli bir şekilde taşınması ve tesis de uygun sıvı atık ve temizleme

sularının arıtılması ve uzaklaştırılması için bir drenaj sisteminin bulunması gerekmektedir.Depolama kısmı, fungusid, bakteri ve temizleme vb. ilaçlarından uzak tutulmalıdır ve

haşerelerden ve böceklerden arındırılması gerekmektedir.

Paketleme tesisin aydınlatılması

Tesislerin daha iyi aydınlatılması için güneş ışınlarına ek olarak yapay ışıklandırma lambaları da kullanılmalıdır.

Genel ışıklandırma için kullanılan lambalar işleme hattından 1,5-2 metre yüksekliğe konulmalıdır. Sınıflandırıcıların verimini artırmak için ek olarak aydınlatma lambaları kullanılmalıdır. Kullanılan bu lambalar beyaz flourasan olmalıdır. Verimi artırmak için kullanılan lambalar sınıflandırıcının gözüne direkt parlamayacak yansımayacak şekilde sınıflandırma tablalarından 70 cm yukarıya yerleştirilmelidir. Verimli ve düzgün bir ışıklandırma 2500-5000 lüx arasında olmalıdır (2), (3), (6).

Toleranslar

Pazara çıkan ürünler ekstra, I ve II olmak üzere üç kaliteye ayrılırlar.Kalite toleransı; bildirilen veya istenen kalite ürün içinde bir sonraki kalitede

olabilecek ürün miktarıdır.Ekstra içinde %5 kadar I.kalitede, I. Kalite içinde %10’a kadar II. Kalitede ve II. Kalite içinde %10 kadar büyük ölçülerde ürün bulunabilir (6)

Boy toleransı; bildirilen veya istenen boy ürün içinde bir üst veya alt boydan olabilecek ürün miktarıdır. Sert ve yumuşak çekirdekli meyvelerde bu her kalite için %10 (ağırlık veya adet olarak), turunçgillerde ise adet olarak % 5’dir (6).

Ürünün izin verilebilir zararlanma miktarı

Bazı ürünlerde kabul edilebilir zararlanma sınırları aşağıdaki şekilde olmalıdır.Domateste zedelenme sonucu oluşan yara izleri uzunluğu sebzenin boyunun 1/3’ünü

geçmemelidir (1).Elma ve armutta zedelenmelerin toplam alanı 2,5 cm2’yi, patlıcanda 3 cm2’yi, kayısıda

ve kivilerde deride meydana gelen zararlanma 1 cm2’yi ve şeftalide ise 0,5 cm2’yi geçmemelidir (1)

Erikte, zedelenme toplam alanın 1/16’sına kadar izin verilebilir (1).

Tesisin birim elektrik enerjisi tüketimi

İşletmelerin işlenen birim ürün başına düşen elektrik enerjisi tüketimi, işletmenin saatlik elektrik enerjisi tüketiminin, işletmenin saatlik kapasitesine oranı ile belirlenir (5).

Verim kalitesi

Temizleme hassasiyeti(%) :İstenilen özelliklere göre temizlenen ürünün, toplam temizlemeye giren toplam ürüne oranıdır.

Ayırma hassasiyet katsayısı(%) :Atık ürünlerin içine karışan sağlam(esas) ürünlerin, tüm sağlam (esas) ürünlere oranıdır (12).

Ayırma etkinliği katsayısı(%) :Ayrılması gereken atık ürünlerin içinden ayırabildiklerimizin tüm atıkların toplamına oranıdır (12).

Sınıflandırma hassasiyeti(%) :Aradığımız özelliklere göre işlem sonucunda sınıflandırılan ürün toplamının, sınıflandırmaya giren ürün toplamına oranıdır (12).

Temizleme ve Yıkama

Temizleme işlemin çabuk ve kolay olması ayrıca küf organizmaların yok edilmesi amacı ile su sıcaklığı 45-48ºC olmalıdır.

Temizleme işleminde suya %0,5-1,0 oranında sabun ve deterjan gibi (hafif alkali maddeler) eklenir (6)

Yağmurlama sulamada veya ilaçlamada ürün üzerinde kalan mineral maddelere karşı kullanılan suyun asetik asit oranı %0,5 kadar olmalıdır.Bu amaçla kullanılacak suyun sıcaklığı ise 15-20ºC arasında tutulmalıdır (6).

Yıkama tanklarının içine, mikroorganizmaların oluşmasını engellemek amacı ile su içine 100-200 ppm arasında değişen oranlarda klor konulmalı ve ürün 2 dakikadan fazla klorlu su içinde tutulmamalıdır.

Yıkama tanklarındaki su sık sık değiştirilmeli veya sürekli sirküle ettirilmelidir.Ürünler döner fırçalı merdaneler üzerinden geçirilerek yıkanıyorsa fırça devri

100 min-1’ den küçük olmalıdır. Ürünün fırça ile temizlenmesi 20 saniyeyi, kirlilik durumuna göre en fazla 30 saniyeyi geçmemelidir (7), (10).

Kullanılan fırçalar %100 at kılından veya %50 at kılı, %50 yumuşak plastik kıldan yapılmış olmalıdır. Kıl sertliği 40 durometrenin altında olmalıdır (6).

Yıkama işlemi memelerden püskürtülen basınçlı su ile yapılıyorsa basınç 0,7 kg/cm2’ den fazla olmamalı ve ürün 12 saniyeden fazla memeler altında kalmamalıdır.

Mumlama

Bazı meyvelere ve sebzelere parlak bir görünüş vermek, zararlanan mumsu örtüyü destekleyerek su kaybını dolayısıyla buruşma ve solmayı azaltmak için yapılan işlemdir.

Mumlama işlemi döner fırça yardımıyla yapılıyorsa fırça devirleri 100 min-1’i geçmemelidir. Eğer bu işlem püskürtme yöntemi ile yapılıyorsa ürünlerin tüm yüzeylerinin homojen olarak mumlanması için makaralı götürücüler kullanılmalıdır (7), (10).

Mumlama işleminde 1 ton meyve için 1,5-2 litre mumlama maddesi kullanılmalıdır.Mumlama malzemesi kesinlikle su ile karıştırılmamalıdır.Mumlama işleminden sonra ürünün kurutulması için gerekli olan hava sıcaklığı 50ºC

olmalıdır.

Kurutma

Kurutma işlemi döner fırça ile yapılıyorsa fırça devri 100 min-1’i ve eğer bu işlem sıcak hava üflenerek yapılıyorsa kurutma sıcaklığı 50ºC’yi ve kurutma süresi ise 2-2,5 dakikayı geçmemelidir (7).

Sınıflandırma

Sınıflandırma ve ayırma da kullanılan bantlı ve makaralı götürücüler ışığı yansıtmayacak ve parlamayacak şekilde koyu renklerde olmalıdır.

Kullanılan bantlı götürücüler iki taraftan çalışma olanağı vermeli ve genişlikleri 0,6-1 m, hızları ise 0,2-1 m/s arasında olmalıdır (6), (10).

Götürücü hızı

Bant hızı, götürücünün birim zamanda aldığı mesafe olarak belirlenmelidir. Bunun için hat üzerinde aralarındaki mesafe ölçülecek başlangıç ve bitiş noktaları işaretlenmelidir. Bu iki nokta arasındaki mesafeyi ne kadar zamanda aldığı ölçülerek bandın hızı belirlenir (5).

Sarartma

Tesislerde sarartarak olgunlaştırma işlemi yapılıyorsa genel olarak meyvelerde olgunlaştırma sıcaklığı 16-20ºC arasında olmalıdır. Olgunlaştırma için kritik üst sıcaklık 30ºC’dir. Olgunlaşma alt sınırları türlere göre değişiklik göstermektedir. Bazı ürünlerin olgunlaştırma standartları Ek-1’de verilmiştir.

Olgunlaştırma döneminde nem %87-92 arasında tutulmalıdır. Ürün sararmaya başladığı zaman nem %80-85’e düşürülmelidir.

Saratma işleminin yapıldığı oda 9-12 saat aralıklarla havalandırılmalıdır.Oda içindeki karbondioksit miktarı %2-3’ü geçmemelidir.Oda içinde hava hareketinin düzgün sağlanması için ürün, paletler veya özel ızgaralar

üzerine yerleştirilmelidir. Oda içindeki hava değişim sayısı, boş oda hacmini bir saatte 25-50 kez dolaşacak ölçüde olmalıdır. Etilen konsantrasyonu, oda içindeki havanın 50000 ila 200000 de biri kadar olmalıdır (2), (6).

Paketleme

Ambalaj kabı içine konan ürüne uygun olmalı ve ürünü iyi korumalıdır.Ambalaj kabı kolay taşınabilmeli, taşıma sırasında mekanik zararlardan ürünü

korumalı ve su kaybını artırmamalıdır. Sağlam, dayanıklı ve geri dönüşüme uygun olmalıdır.Taşımaya ve yüklemeye uygun, ürün akışını ve dağıtımını kolaylaştırmalıdır.Mümkün olduğunca hafif olmalıdır.Ambalaj kapları, havalandırma, soğutma vb. işlemlere uygun olmalıdır.Kap içerisinde ürünün dizilmesi belirli bir örneğe uygun olmalıdır. Alt sıradaki

ürünler, irilik ve adet bakımından üst sırada dahil bütün sıradakilerin aynı olmalıdır. Ambalaj içindeki ürünün hepsi ortalama iriliğe yakın bulunmalıdır. Ürün elle paketleniyorsa, rastgele bir şekilde değil, tek tek ambalaj kaplarına sıravari veya diagonal (köşegen) şekilde yerleştirilmelidir (4).

Kutular üzerine havalandırma amaçlı açılacak olan delikler, toplam kutu yüzey alanının %5’i kadar olmalıdır.

Kullanılan karton kutuların kalınlığı 0,85-3 mm ve oluklu mukavvaların kalınlığı ise 0,8-1,2 mm arasında olmalıdır. Kullanılan oluk malzemesinin yoğunluğu, hafif yükler için 112-127 g/m2, ağır yükler için 150-180 g/m2 olması gerekmektedir (9)

Kök sebzeler için kullanılan çuvallar, yoğunluğu 70-80 g/m2 olan poliprobilen şeritten yapılmalıdır.Sebzelerin taşınmasında kullanılan çuvallar, yoğunluğu 250g/m2 veya daha hafif materyallerden yapılmalıdır (9)

Paketlerin taşınmasında kullanılan palet boyutları ise 120x80 cm veya 120x100 cm olmalıdır.OECD’ye göre nakliye ambalajı standart taban dış ölçüleri 60x40, 50x30, 40x30 olmalıdır. Birinci ve üçüncü ölçüdeki nakliye ambalajları 120x80 cm palet üzerine sütun halinde dizilebilmeli ve ikinci ölçüdeki ise 120x100 cm’lik paletlere yüklenmelidir (8), (9).

Bazı paket tipleri, şekilleri Ek-2 ve 3’de verilmiştir.

Etiketleme

Ürün bilgisi; Ürünün çeşit, tür veya ticari ismi verilmelidir. Paketlenen ürünün boyları, kilo başına ürün sayısı belirtilmedir. Büyük parçalı ürünlerde, paket başına düşen ürün sayısı, küçük parçalı ürünlerde net

ağırlığın verilmesi gerekmektedir. Tüm birimler metrik sistemle gösterilmelidir.Ambalaj içinde, tüketici için küçük ambalajlar varsa her birinin ağırlığı ve içeriği

paket üzerinde verilmelidir.Hasattan sonra kimyasal bileşik kullanılarak bir işlem yapıldıysa bunun ismi

verilmelidir:Ayrıca ürünün net ağırlığı, brüt ağırlığı, paketin dara ağırlığı ve paketleme tarihi

verilmelidir.Referans bilgisi; Paket üzerinde ürünün üretim bölgesinin, üreticinin, paketleyici ve

ihracatçının adı ve adresi bulunmalıdır.Nakliye bilgisi; Tavsiye edilen depolama sıcaklığı ºC olarak verilmelidir. Depolama,

nakliye ve taşıma için gerekli olan uyarı işaret ve yazıları bulunmalıdır. Taşıma ve sıcaklık işaretleri ISO 780 uluslar arası standardına uygun olarak yer almalıdır (9), (11).

Soğutma ve depolama

Bazı ürünler için gerekli olan depolama sıcaklığı, depolama süreleri, gerekli olan soğutma sistemi yöntemi ve gerekli olan nispi nem standart değerleri Ek-4’de verilmiştir.

Kaynaklar

1)ANONİM, 1996. Yaş Meyve ve Sebze Standartları.T.C. Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı. Akdeniz İhracatçı Birlikleri, Mersin.

2)ANONİM, 2000. Postharvest Handling of Citrus Exporting. South Australian Research and İnnovation Worldwide. South Australian Research and Development Institude.http://sardi.sa.gov.au/hort/cit-page/introduction.htm

3)BROWN, G.K., MARSHALL, D. E. AND TİM E. J. 1993. Light for Fruit and Vegetable Sorting. American Society of Agricultural Engineers, Paper No: 936069.

4)DOKUZOĞUZ, M. 1968. Meyvelerde Hasat, Tasnif, Ambalaj, Muhafaza ve Nakil. Claypool L. Lawrence den Türkçe’ye Çeviri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:10. İzmir

5)KABAŞ, Ö. 2002. Antalya İlinde Bulunan Paketleme ve Sınıflandırma Tesislerinin Yapısal ve Karakteristik Özeliklerinin Belirlenmesi. Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

6)KARAÇALI, İ. 1993. Bahçe ürünlerinin Muhafazası ve Pazarlanması. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:494, İzmir.

7)MİLLER, M.W., WARDOWSKİ, F.W. AND GRİERSON, W. 1978. Packingline Machinery for Florida Citrus Packinghouse. University of Florida Cooperative Extension Service. İnstitude of Food and Agricultural Sciences, No:239.

8)SCHUUR, C. M. 1988. Packing for Fruits, Vegetables and Root Crops. Food and Agriculture Organization of The United Nations, Bridgetown, Barbados.

9)TÜRKAY, C. 1995. Yaş Sebze ve Meyve Paketleme Rehberi.İhracatta Pratik Bilgiler. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ankara

10)WAGNER, B. A. AND SAULS, W. J. 2000. Packingline Operations. Texas Agricultural Extension Service. http://extension-horticulture.tamu.edu/citrus/12292.html

11)WELBY, M. E. AND McGREGOR, B. 1997. Agricultural Export Transpotation Handbook. United States Department of Agriculture Marketing Service. Agriculture Handbook 700.

12)YAĞCIOĞLU, A. 1996. Ürün İşleme Tekniği. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:517, İzmir.

EKLER

Ek 1. Bazı ürünlerin uygun olgunlaştırma ve sarartma standartları

Tür ve çeşit Sıcaklık (ºC) Nem (%) Etilen (ppm)Elma 20-24 85-80 1000-2000Armut 18-20 (15) 90-80 1500-2000Ayva 18-20 90-80Şeftali 18-20 85-80Kayısı 18-24 85-80Erik 18-20 95-90Domates 20-21 (24) 85-80Kavun 17-28 85-80 700

Kivi 18-21 85-80Muz 19-21 (15) 90-80 10(x), 1 günAvokado 16-24 (18-21) 85-80 500-800Portakal ve Greyfurt 24-27 90-85 100(x), 1-3 günMandarin ve Limon 21-24 85-80 500(x)Sürekli etilen uygulaması

Ek 2. Yaş Meyve, Sebze İçin İhracatta Kullanılması Gereken Ambalaj Örnekleri

Ek-3 Bazı meyve sebzelerin paketlenmesi ve bu ürünlerin taşınmasında kullanılması gereken paketler

BiberBiberler kat kat veya karışık olarak paketlenebilir. Ürün polietilene sarılarak su kaybı

önlenebilir. Biberlerin paketlenme, taşınma ve kalite standartlarının ISO 6659 ve OECD: No.30 uluslararası standartlarına uygun olmalıdır.

Taşıma şekli Karayolu DenizyoluHavayol

uKonstrüksiyon* 2 11 4 6 10 12

Varyasyon*Alt kısmı veya tamamı

a b b a a a

Üst kısmı b a bUzunluk** 400 410 485 385 435 290Genişlik** 300 320 275 290 285 190Yükseklik** 180 148 150 195 175 103Havalandırma delikleri (adet)

Kısa kenar 2Uzun kenar 2 3 2 2 2Üstte var var var

Malzeme

Cinsi TahtaSert

levhaOluklu mukavva

Oluk sayısı 2 1 1 1

Yoğunluk*** 900230-300

220-250 150-200

Panel kalınlığı 4

FasulyeFasulye paketleri iyi bir havalandırmaya izin verecek şekilde yapılmalıdır. Fasulyeler paket içerisine

dökme veya birbirlerine paralel şekilde konularak paketlenmelidir. Hazırlanan paketler 5-6 kg olmalıdır. Fasulye paketlenme, taşınma ve kalite standartlarının OECD: No.15 uluslararası standartlarına uygun olmalıdır..

Konstrüksiyon* 12 12 12

Varyasyon* Alt kısmı veya tamamı d a aÜst kısmı b b

İçten içe uzunluğu 285 290 389İçten içe genişliği 190 200 285İçten içe yüksekliği 110 105 130

Havalandırma delikleri (adet)

Kısa kenarlar 2 (uzun ve dar)Uzun kenarlar 3 (uzun ve dar)Kısa kenar üst kısımları

2 2 2

Malzeme

Cinsi Oluklu mukavvaOluk sayısı 1 1 1Alt kısmın yoğunluğu*** 175-225 150-200 225-275

Üst kısmın yoğunluğu*** 125-150 150-175 200-225

Bamya

Bamya paketleri etkili bir havalandırmaya izin verecek şekilde hazırlanmalıdır. Bamya paketler içerisine karışık dökme olarak konulmalıdır. Hazırlanan paketler 2-5 kg ağırlığında olmalıdır. Her pakette bulunan üzün homojen olmalıdır.

Konstrüksiyon* 12 11 12

Varyasyon* Alt kısmı veya tamamı d a aÜst kısmı b

İçten içe uzunluğu 285 290 380İçten içe genişliği 190 200 285İçten içe yüksekliği 110 105 130


Kısa kenarlar 2 (uzun ve dar)Uzun kenarlar 3 (uzun ve dar)Kısa kenar üst kısımları

2 2 2

Malzeme

Cinsi Oluklu mukavvaOluk sayısı 1 1 1Alt kısmın yoğunluğu*** 175-225 150-200 225-275

Üst kısmın yoğunluğu*** 125-150 150-175 200-225

KavunPaketler iyi bir şekilde havalandırılacak şekilde 5-10 kg’lık yapılmalıdır. Taşıma ve

depolamada meydana gelebilecek çürümeleri önlemek için kutu içine dolgu materyali konmalı veya bölmeli kutular kullanmalıdır. Kavun paket içerisine tek kat olarak yerleştirilmelidir. Kavunların paketlenme, taşınma ve kalite standartlarının OECD: No.38 uluslararası standartlarına uygun olmalıdır.

Taşıma şekli Karayolu HavayoluKonstrüksiyon* 2 4 11 12

Varyasyon*

Alt kısmı veya tamamı

A b a A

Üst kısmı bUzunluk** 500 485 317 374Genişlik** 320 275 308 277

Yükseklik*

*

Toplam 155 150Yan uzun paneller 105 120Kısa paneller 155 150


Kısa kenarlar 2 1Uzun kenarlar 3Üst ve alt 2Kısa kenar üst kısmı

2

Uzun kenar üst kısmı

2

Malzeme Cinsi Tahta Oluklu mukavvaOluk sayısı 2 1 1Alt kısmın yoğunluğu***

200-300 200-255 175-225

Üst kısmın yoğunluğu*** 175-200 175-225

Dolgu materyaliİnce odun

talaşıCam yünü

İnce odun talaşı

Plastik file

LimonLimon paketleri etkili bir havalandırmaya izin verecek şekilde 5-10-15 kg’lık

hazırlanmalıdır. Paket içinde küflenmeyi önlemek için ürünler bifenil kağıtlarla sarılmalıdır. Limonlar kat kat yada karışık olarak paketlenebilir. Extra sınıfındaki ürünler kat kat dizilmelidir. Limonların paketlenme, taşınma ve kalite standartlarının ISO 3631 ve OECD: No.7 uluslararası standartlarına uygun olmalıdır.

Taşıma şekli Karayolu DenizyoluKonstrüksiyon* 2 10 13


a b

Üst kısmı bUzunluk** 440 415 450Genişlik** 290 270 310Yükseklik** 230 255 240

Havalandırma delikleriÜst ve altta 165x20Kısa kenar 2Uzun kenar 2(elips)

Malzeme

Cinsi TahtaOluklu

mukavvaTahta

Oluk sayısı 1Alt kısmın yoğunluğu*** 350-400 150-200

Üst kısmın yoğunluğu*** 200-250

PatatesPatatesler depolanacaksa ise iyi havalandırmaya sahip paketler kullanılmalıdır. Buna karşın tüketiciye hemen sunulacak patateslerde havalandırma dehidrasyona neden olacağı için iyi havalandırma olmamalıdır. Patatesler isteğe bağlı olarak 2,5-5-12,5-25 kg’lık boyutlarda paketlenmelidir. Patateslerin paketlenme, taşınma ve kalite standartlarının ISO 2165, 6822, DIS 7562 ve OECD: No.22 uluslararası standartlarına uygun olmalıdır.

Taşıma şekli Karayolu Denizyolu

Konstrüksiyon* Kağıt torbaPlastik file

torbaDokuma PP

torbaJüt torba 8

Varyasyon* cUzunluk** 770 780 740 820 480Genişlik** 450 500 475 460 310

Yükseklik** 170 260

YapılışıÜst üste dokuma

Raşel örmeDairesel dokuma

Düz dokuma

Çivileme

Kat, tabaka sayısı 2 1 1 1Her bir katın ağırlığı*** 70-80 60-70 85 250

Patlıcan

Patlıcanlar paket içerisine 1-2 kat olarak yerleştirildiği gibi karışık olarak da yerleştirilebilir. Ürünün su kaybetmesini önlemek için polietilen filmlere sarılmalıdır. Hazırlanan paketler 5-6 kg ağırlığında olmalıdır. Patlıcanların paketlenme, taşınma ve kalite standartlarının OECD: No.35 uluslararası standartlarına uygun olmalıdır.

Taşıma şekliKarayolu Denizyolu

Havayolu

Konstrüksiyon* 2 11 4 6 10 12


a b b a a b

Üst kısmı b a aUzunluk** 400 410 485 385 435 290Genişlik** 300 320 279 290 285 190

Yükseklik**

Toplam yükseklik

180 148 150 195 175 105

Kısa kenar yüksekliği

110 150

Uzun kenar yüksekliği

120


Kısa kenar 2Uzun kenar 3 2 2 2Üstte var var var

Malzeme

CinsiTahta

Sert levha

Oluklu mukavva

Oluk sayısı 2 1 1 1Yoğunluk***

900230-300

220-250 150-200

Panel kalınlığı 4Bütün boyutlar mm olarak verilmiştir.* İlgili konstrüksiyon ve varyasyonlar için verilen numara ve harfler Ek-2’de verilen

paket tip varyasyonlardır.** Belirtilen boyutlar mukavva kutular için iç, tahta kutular için dış boyutlardır.*** Malzemenin yoğunluğu g/m2 olarak verilmiştir.

Ek 4. Meyve sebzelerde depolama değeri standartları

MEYVE VE SEBZELERDE DEPOLAMA STANDARTLARI

Sıcaklık Nisbi Nem Depolama süresi (gün)

Elma -1,1 – 4,4 90 - 95 90-240 Kayısı 0 90 - 95 7-14 Avokado 4,4 - 12,7 85 - 90 14-28 Muz 13,3 - 14,4 90 - 95 7-28 Brokoli 0 95 - 100 10-14 Lahana 0 98 - 100 90-180 Havuç 0 98 - 100 28-180 Karnıbahar 0 90 - 98 20-30 Kereviz 0 98 - 100 14-28 Kiraz -1,1 - -0,5 90 - 95 14-21 Salatalık 10 – 12,7 95 10-14 Patlıcan 7,7 – 12,2 90 - 95 10-14 Sarımsak 0 – 1,1 65 - 75 90-210 Greyfurt 10 – 15,5 85 - 90 28-42 Üzüm 0 85 56-180 Kivi 0 95 - 100 28-84 Pırasa 0 95 - 100 60-90 Limon 10 – 12,7 85 - 90 30-180 Marul 0 85 - 90 14-21 Mantar 0 95 12-17 Nektarin -0,5 - 0 95 14-18 Bamya 7,2 - 10 90 - 95 7-14 Kuru soğan 0 65 - 70 30-180 Taze soğan 0 95 - 100 7-10 Portakal 0 – 8,8 85 - 90 21-56 Şeftali -0,5 - 32 90 - 95 14 - 28 Armut 0 90 - 95 60 - 90 Bezelye 0 95 - 98 7 - 10 Tatlı biber 4,4 – 12,7 90 - 95 12 - 18 Erik 0 90 - 95 14 - 28 Patates 10 -15,5 90 56 - 140 Patates 4,4 -10 90 56 - 140 Ispanak 0 95 - 100 10 - 14 Çilek 0 90 - 95 5 - 10 Mandalina 4,4 90 - 95 14 - 28 Domates 16,6 - 20 90 - 95 7 - 28 Karpuz 10 - 15,5 90 14 - 21

ÜRÜN KURUTUCU MAKİNE ve TESİS DENEY İLKELERİ

1. Kapsam Bu deney ilkeleri, tarımsal amaçlı ürünleri kurutmak amacıyla kullanılan kurutucuları

kapsar.

2. TanıtımBu bölümde, kurutucunun çalışma prensip şeması çizilerek yapısal özellikleri ve

çalışma prensibi açıklanır.



Bu kapsamda aşağıdaki ölçmeler yapılır:UzunlukGenişlikYükseklikAğırlıkHareketli sistemlerde lastik sayı ve ölçüleri

3.2. Ana Ünite ÖlçüleriKurutucu tipine bağlı olarak kurutucuyu oluşturan üniteleri tanımlayan karakteristik

ölçüler verilir.

3.3. Güç ve Enerji KaynaklarıKullanılan güç ve enerji kaynaklarının karakteristik özellikleri belirtilir.



Kurutucunun gözle ilk kontrolü yapılır. Yapısal bir bozukluğu olup olmadığı tespit edilir.

İmalatçının önerilerine göre gerekli ayarları yapılarak en az 1 saat süreyle boşta çalıştırılır. Kurutucunun düzenli çalışıp çalışmadığı gözlenir. Ayrıca, hareketli elemanlarda, aşırı ısınma, sürtünme ve zorlanmalar olup olmadığı kontrol edilir.

Kurutucunun işe hazırlanma kolaylığı kontrol edilir. Kurutucunun çalışma ve taşınması sırasında gerekli emniyet (TS EN ISO 4254-1,

TS EN ISO 12100-1 ve TS EN ISO 12100-2) ve trafik donanımlarına sahip olup olmadıkları kontrol edilir.

Tamir, bakım ve ayar işlemlerinin kolaylıkla yapılıp yapılamadığı kontrol edilir. Elektrik kabloları ve yakıt iletim boruları potansiyel aşındırıcı metal yüzeylere temas

etmeyecek şekilde yerleştirilmiş olmalı, mümkün değilse korunmuş ve yalıtılmış olmalıdır.

Yakıt iletiminde sızıntı olup olmadığı kontrol edilir.


Deneye başlamadan önce imalatçı firma önerilerine göre kurutucunun ayarları yapılır. İlgili bağlantılar kontrol edilir. Kurutulacak ürün tipi seçilir ve her bir ürün için kurutma öncesi nem tayini yapılır. Üretici firmanın önerdiği maksimum kapasitede yükleme yapılarak kurutma deneyleri yürütülür.

Ürün doldurma ve boşaltma süreleri ölçülür. Ürün nemi istenilen değere düşene kadar geçen süre saptanır. Elde edilen verilere bağlı olarak kurutma kapasitesi (t/h veya kg/h), doldurma ve boşaltma kapasiteleri (t/h veya kg/h) hesaplanır. Söz konusu parametrelerin imalatçı firmanın önerdiği değerlere uygunluğu kontrol edilir.

Kurutucunun özgül enerji tüketimi (kWh/kg su) saptanır. Bu amaçla, sadece kurutma sırasında tüketilen enerji miktarı belirlenir ve bu değer kurutulan üründen buharlaştırılan su miktarına oranlanır.

Üründen buharlaştırılacak su miktarı aşağıdaki eşitlikle hesaplanır:

Eşitlikte;∆M: Buharlaştırılan su miktarı (kg),

Mb: Ürün başlangıçtaki ağırlığı (kg),Ub: Ürünün başlangıçtaki su içeriği (%),Uk: Kurutma sonunda ürünün su içeriği (%)’dir.

Kurutucunun özgül enerji tüketimi değeri en fazla1 kWh/kg su olmalıdır.Kurutulacak ürünün niteliğine göre ortaya çıkabilecek zarar şekilleri dikkate alınarak

belirlenecek bir metotla ürün hasarları saptanır. Bunun için ürün kurutucuya yüklenmeden önce ve kurutulduktan sonra hasar tespiti yapılır. Giriş ve çıkışta belirlenen hasarlı ürün oranları arasındaki fark % 1’i aşmamalıdır. Tohumluk amaçlı taneli ürün kurutulması söz konusuysa gözle kontrollerde sağlam görünen tanelerin embriyolarının canlı kalıp kalmadıkları çimlenme testleri ile kontrol edilmeli ve sonuçlar ürün hasarlarına dahil edilmelidir.

5. Değerlendirme

Yapılan gözlem ve deneyler sonucunda, kurutucunun yapısal ve fonksiyonel açıdan tarım tekniğine uygun olup olmadığı deney sonuçlarıyla birlikte açıklanır.

Makinenin tarım tekniğine uygunluğu konusunda deney kurulunun kararı yazılır.


Deney raporunda aşağıdaki bilgiler ve imzalar bulunmalıdır:

Rapor kapağında makinenin fotoğrafı, makinenin adı, yapımcı firma adı, rapor tarih ve numarası ile deney yapan kuruluşun adı,

Kapağın arkasında yapımcı kuruluş ile deney için başvuran ve deneyi yapan kuruluşların adı ve adresleri, deneyin yapıldığı yer, deney süresi ve tarih bulunur. Ayrıca, deney materyalinin adı, markası, modeli, seri numarası, raporun içeriği ile deney raporunun geçerli olacağı son tarih yer alır.

Kurutucunun tanıtımı, Kurutucunun teknik özellikleri ve ölçüleri, Deney yöntemi, Deney sonuçları, Deneye alınan makinenin teknik, teknolojik ve yapısal özellikleriyle tarım tekniğine

uygun olup olmadığı yönünde karar, Deney kurulu imzaları ve yetkili makam onayı.

ÇİFTLİK TİPİ YAĞ ÇIKARMA MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

GENEL BİLGİLER

Çeşitli kaynaklardan elde edilen yağlı materyallerin büyük farklılıklara sahip olması, uygulanan yağ çıkarma işlemlerinde de geniş farklılıkların oluşumuna sebep olmuştur. Yağ çıkarma işlemleri rendering, presleme, ve solvent extraksiyonu gibi farklı işlemleri içermektedir (Nas ve ark. 1992). Çiftlik tipi yağ çıkarma makinalarının yağ çıkarma akış şeması Şekil 1’de verilmiştir.

Yağlı tohum

Vidalı pres Küspe

Şekil 1. Yağ çıkarma akış şeması (Eryılmaz, 2009)

1. Tanıtım

Çiftlik tipi yağ çıkarma makinalarının tipi (çalışma biçimi), modeli, güç kaynağı, ana ve yardımcı ünitelerin yapısal ve fiziksel özellikleri belirtilir (Çizelge 1).

Çizelge 1.Vidalı Yağ Çıkarma Makinasının Genel Özellikleri

Marka Farmer 20Model Farmet DUO-PTip Vidalı presİmalat Yılı 2006Uygun yağlı tohum çeşitleriVoltaj/Frekans (V/Hz) 230V/50HzPresleme Girişi Tohum Özellikleri Min. Tohum Sıcaklığı 15 °C, Nem %5-7Dişli Kutusu Yağı Viskozitesi 40 °C’de 220 mm2/sDişli Kutusu Yağ Kapasitesi 2.2 Litre

Genel Ölçüler

Uzunluk 1700 mmGenişlik 1300 mmYükseklik 1750 mmAğırlık 230 kg

Elektrik Motoru Voltajı 230/400 VElektrik Motoru Gücü 2.2 kWTohum Presleme Kapasitesi 18-25 kg/hGürültü Max. 70dBPres Ağırlığı 105 kgPreslemeye Öncesi Başlık Sıcaklığı 60 °CKüspe Çıkış Ağzı Çapları 6,8,10 mmYağ Filtreleme Kapasitesi 10 Litre/h (Yağ Sıcaklığı min. 30 °C)Filtreleme Pompa Basıncı 2.5-3.5 bar

2. Çiftlik Tipi Yağ Çıkarma Makinasının Ana Üniteleri

Çiftlik tipi yağ çıkarma makinasında bulunması gereken başlıca üniteler aşağıda verilmiştir:

1- Hammadde depolama (İstege bağlı)2- Hammadde taşınması (İstege bağlı)3- Besleme deposu4- Vidalı pres ünitesi5- Yağ alma ünitesi6- Küspe ve biriket (pelet) ünitesi7- Isıtma ünitesi

Ham yağ + küspe parçacıkları

Filtreleme Küspe parçacıkları

Ham yağ

8- Yağ dinlendirme ünitesi9- Yağ filtreleme ünitesi10- Yağ depolama tankı11- Elektrikli kumanda panosu

2.1. Hammadde Depolama

İşletmeye gelen yağlı tohumlar kaynağına göre sınıflandırılabilmeli ve bozunmaya sebep olabilecek etkenler en aza indirilmelidir.

2.2. Besleme Deposu

Besleme deposu presin sürekli beslenmesini sağlayacak kapasitede olmalıdır. Besleme esnasında topaklanma, ve tıkanmalar meydana gelmeyecek şekilde dizayn edilmeli ve besleme debisi ayarlanabilir olmalıdır.

2.3. Vidalı Pres

Vidalı pres çiftlik tipi yağ çıkarma makinasının en önemli işlevsel parçasıdır. Tohumlar burada ilerlerken ezilmekte ve yağı çıkmaktadır. Yağı alınmış küspe ise ağız kısmında daralma meydana getirilerek sıkıştırılmaktadır.

İsteğe bağlı işlemler:- Yapışkan maddelerin ayrılması (degumming) Ünitesi;Degumming, yağın içerisindeki yapışkan maddeler olan fosfatitlerin fosforik asit (v.b. asitlerin) çözeltileri kullanılarak ve su ile bağlanıp yağda çözünmez hale getirerek yağdan uzaklaştırılması işlemidir.

- Nötralizasyon Ünitesi;Nötralizasyon, ham yağda bulunan serbest yağ asitlerini Sodyum hidroksil (NaOH) ile nötrleştirerek sabun şeklinde yağdan ayrılması işlemidir.

- Koku giderme (Deodorizasyon) ÜnitesiDeoderizasyon, yağın düşük vakum altında (1–8 mm Hg) ve yüksek sıcaklıkta (185–320 oC) buharla muamele edilerek yağın kaynağından gelen kokunun yanı sıra oksidatif reaksiyonlar sonucunda meydana gelen istenmeyen maddelerin uzaklaştırılması işlemidir.

2.4. Yağ Alma Ünitesi

Yağ alma ünitesi yağın sızdığı bölgeye bir yönlendirici yerleştirilerek (oluk) bir depoya akması sağlanabilir. Depo gıda güvenliğine uygun olmalıdır.

2.5. Küspe Ve Biriket (Pelet) Ünitesi

Yağı alınan tohumdan sonra geriye kalan artığa küspe denilmektedir. Presleme ile yağ çıkarılması esnasında içerisinde diğer yağ çıkarma yöntemlere göre daha fazla yağ kalmaktadır. Bu oran Solvent ekstraksiyonunda %1 iken preslemede % 2-5 kadar çıkabilmektedir. Bu olay küspe kalitesini artırmasına rağmen esas hedef olan yağ elde etme miktarında kayba sebep olmaktadır(Oğuz 2004).

2.6. Isıtma Ünitesi

Küspenin çıkışı esnasında boğaz kısmı ısıtılarak daha iyi briket oluşması sağlanmaktadır.

2.7.Yağ Dinlendirme Ünitesi

Dinlendirme tankında bekleyen sıkılmış yağ bekletilerek bir takım tortuların dibe çökmesi sağlanmalıdır.

2.8.Yağ Filtreleme Ünitesi

Presle sıkılan yağ bir bez filtreden geçirilir.

2.9.Yağ Depolama Ünitesi

Filtreden geçen yağ depolama ünitesine alınır. Burada yağın depolaması için gerekli koşullar sağlanmalıdır. Bu yağ gıda maddesi olarak kullanılacaksa ilgili yönetmelikler dikkate alınmalıdır.

2.10.Elektrik Tesisatı Ve Kumanda Panosu

Elektrikle ilgili standartlara uyulmalıdır.

3.Laboratuar Denemeleri

Makinenin laboratuara uygun montajı ve ayarları yapıldıktan sonra gerekli emniyet düzeneklerin varlığı ve işlevselliği kontrol edilir (Şekil 2). Uygun nem ve miktardaki temizlenmiş yağlı tohumlar tartırılarak depoya doldurulur ve makine tam kapasitede çalıştırılır. Makineden sürekli yağ ve küspe akışı gözlendikten sonra 1 saat aralıklarla 5 kez yağ ve küspe toplanarak tartılır. Düzenli rejimde toplam çalışma süresi en 5 saat olacaktır. Saatlik yağ ve küspe ağırlıkları toplanarak yağ çıkarma kapasitesi belirlenir. Beş değerin ortalaması alınır. Küspeden beş örnek alınarak yağ içerikleri Soxhlet cihazı kullanırak belirlenir. Çiftlik tipi yağ çıkarma makinesiyle yağ çıkarma esnasında küspede kalan yağ miktarı % 5’i geçmemelidir. Denemeler sonunda makinanın aktif parçaları sökülerek temizlenir ve gözle muayene yapılırak kalıcı deformansyoların varlığı kontrol edilir. Kontrol tamalandıktan sonra parçalar takılır ve makine tekrar boşta çalıştırılarak makinenin işleyişi gözlenir. Makinenin sesinde ve çalışmasında bir değişiklikler gözlenmemesi durumunda denemeler tamamlanır.

Şekil 2. Çiftlik tipi yağ çıkarma makinası

Kaynaklar- Nas, S., Gökalp, H.Y., Ünsal, M. 1992. Bitkisel Yağ Teknolojisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat

Fakültesi Ders Kitabı. Yayın No:64. Erzurum.- Oğuz, H. 2004 Tarım Kesiminde Yaygın Olarak Kullanılan Dizel Motorlarında Fındık Yağı

Biyodizelinin Yakıt Olarak Kullanım İmkanlarının İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. Konya

- Eryılmaz, T., 2009 Hardal Yaği Biyodizelinde Farklı Karışım Oranlarının Dizel Motorlarda Performansa Etkisi Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. Konya

KREMA MAKİNASI DENEY İLKELERİ

1. Kapsam

Bu deney ilkeleri elle ya da elektrik motoru ile çalıştırılan krema makinalarının muayene ve deney esaslarını kapsar.

2. Genel Bilgiler

Yapımcı kuruluş Deney için başvuran kuruluş

Deneyi yapan kuruluş Deneyin yapıldığı yer Deneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri Deney tarihi Numunenin tanıtılması

Ad Marka Model Tip (El ile çalıştırılan ya da elektrik motorlu) Yapım yılı Seri No

Rapor tarih ve numarası Deney raporunun geçerlilik süresi


3.1. Genel Tanıtım

Krema makinasının tipi, yapısal özellikleri ve çalışma prensibi belirtilmelidir. Makinanın tipi (elle ya da elektrik motoru ile çalıştırılan) Makinayı oluşturan elemanların isimleri şekil üzerinde gösterilmelidir. Çalışma prensibi


Makine ile ilgili aşağıdaki ölçüler belirtilmelidir.

Toplam UzunlukToplam GenişlikToplam Yükseklik

Süt Kazanı KapasitesiToplam Ağırlık


4.1. Süt Kazanı ve Şamandıra Kabı

Süt kazanının hacmi, çapı ve yapım malzemesinin özelliği, Şamandıra kabının hacmi, iç çapı, derinliği ve yapım malzemesinin özelliliği, Şamandıranın hacmi ve çapı

4.2. Krema Topu

Krema topunun şekli ve kısımları (üst kapak, üst külahçık, ara külahçık) Üst Kapak (Malzemesi, Malzeme kalınlığı, Çapı) Üst Külahçık (Kanatlı) (Malzemesi, Malzeme kalınlığı, Kanat sayısı, Çapı) Ara Külahçık (Malzemesi, Kalınlığı, Sayısı, Delik sayısı, Delik çapı)

4.3. Krema ve Yavan Süt Kanalı

Krema kanalı süt kanallarının yapıl malzemesi, kalınlığı, çıkış ağzı şekli ve ölçüleri

4.4. Gövde

Yapım malzemesi ve yapım şekli,

Üzerinde bulunan elemanlar (Elektrik motoru şalteri, Süt tahliye kanalı vb.)

4.5. Güç KaynağıKrema makinasının güç kaynağı elektrik motoru ise, Elektrik motorunun Gücü, Markası, Gerilimi, Akımı ve Devir sayısı

5. Kontroller

5.1. Gözle Kontrol

Denemeye alınan krema makinası aşağıda belirtilen özellikler bakımından gözle kontrol edilmelidir (TS 8466).

Krema makinasında krema randımanını ayarlayan bir tertibat bulunmalıdır. Krema makinasının sütle temas eden bütün parçalarının sökülmesi, temizlenmesi ve

tekrar monte edilmesi kolay olmalıdır. Krema makinası üzerinde kullanılan redüktör ve dişli kutularının üzerinde kolayca

görülebilecek şekilde yağ seviye göstergeleri bulunmalıdır. Elektrik motoru ile tahrik edilen krema makinalarında frenleme sistemi bulunmalıdır.

Frenleme sistemi en yüksek devirle çalıştırılan krema makinasını frenleme uygulandıktan sonra en geç 5 dakika sonra tamamen durdurabilmelidir.

Elektrik motoru ile çalıştırılan krema makinasında konik diskleri üstten örten gövde alt gövdeye emniyetli bir biçimde bağlanmalıdır.

Krema makinasının dengeli bir biçimde çalıştırılabilmesi için ayakları zemine tespit edilecek ve ayarlanacak yapıda olmalıdır.

Elektrikle çalıştırılan krema makinasının tahrikinde kullanılan elektrik motorları her yandan gelen basınçlı suya karşı korunmuş ve rutubetli ortamda çalışmaya elverişli yapıda olmalıdır.

Krema makinası üzerinde silinemeyecek ve kolay okunabilecek bir şekilde, firma unvanı ve kısa adı, makine kapasitesi, imal yılı ve seri numarası gibi bilgiler olmalıdır.

Krema makinasının metal kısımları topraklanmış olmalıdır. Krema makinasının elektrikle ilgili emniyet tertibatları TS 2000 EN 60335-1/A2’ye

uygun olmalıdır. Krema makinası ile birlikte makinanın kapasitesini, sökülmesi, bakımı, ana boyutları,

kullanım sırasında alınması gereken emniyet tertibatlarını kapsaya kullanım ve bakım klavuzunun makine ile birlikte verilmelidir.

5.2. Boyut Kontrolü

Krema makinasının boyut ve toleransları kataloğunda yazılı olan boyut ve toleranslara uygun olmalıdır.

Elektrik ile çalıştırılan krema makinasında kullanılan elektrik motoru, ayırma kapasitesi şartlarında anma geriliminin 0.85-1.06 katı gerilim değerlerinde normal yol alabilmeli ve çalışabilmelidir.

6. Deneyler

Deneyler TS 2756-1/T1’e uygun olarak seri üretimden seçilen makinalarla yapılır.

6.1. Mukavemet Deneyi

Krema makinası imalatçı firma tarafından belirtilen kapasitede 1’er saat süreyle 10 defa çalıştırılır. Bu çalıştırmalar arasında makinanın tamamen durması beklenir ve yeniden

çalıştırılır. Mukavemet deneyinden sonra krema makinasında kırılma, çatlama vb. kusurların olup olmadığı belirlenir.

6.2. Performans Deneyi

Denemeye alınan krema makinası, imalatçı firma tarafından belirtilen kapasitede ve 4 saat süre ile çalıştırılır. Deneyde TS 1018’e uygun çiğ inek sütü kullanılmalıdır. Deneyden önce, kullanılacak sütteki yağ oranı (TS 5362 EN ISO 1211) ve sütün sıcaklığı belirlenmelidir. Krema yapımı için kullanılacak süt, genellikle 37-74oC’ye kadar ısıtılmalıdır. Deney sonucunda krema makinası çiğ inek sütü içerisindeki süt yağını %3’e, %1.5’e ve %0.5’e indirebilme özelliğine sahip olmalıdır. Deney sonucunda elde edilen krema içerisindeki yağ oranı TS 5362 EN ISO 1211’ye göre belirlenmelidir. İş kalitesi bakımından, deneyden elde edilen krema içerisindeki yağ oranı en az %35 olmalıdır.

7. DeğerlendirmeKrema makinası üzerinde yapılan kontrol ve deneylerin sonucunda makinanın durumu

hakkında başlıklar halinde özet bilgiler verilmelidir.

Kontrol ve deneylerde yararlanılan standartların numaraları Kontrol ve deney sonuçlarının özeti*

Buna göre krema makinasının; İş Kalitesi İş Başarısı İşletme Emniyeti Dayanıklılığı Kullanım Kolaylığı

*Yapılan kontrol ve deney sonuçları ÇOK İYİ, İYİ, ORTA veya FENA olarak değerlendirilmelidir.

Deney sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler

Deney ilkelerinde belirtilmeyen veya zorunlu görülmeyen, fakat deneyde yer almış olan işlemler

Deney raporunun tarih ve numarası Deney raporunun geçerlilik süresi

8-Öneriler

Yapılan kontroller ve deney sonuçlarına göre krema makinasının yapısal ve işlevsel özelliklerinde yapılacak ZORUNLU veya İSTEĞE BAĞLI değişiklikler önerilecektir.

9-Sonuç

Yapılan kontrol ve deney sonuçlarının tamamı genel olarak değerlendirilerek krema makinasına verilecek deney raporuna ilişkin kesin karar belirtilecektir.

YAYIK MAKİNASI DENEY İLKELERİ

1. Kapsam

Bu deney ilkeleri elle ya da elektrik motoru ile çalıştırılan yayık makinalarının muayene ve deney esaslarını kapsar.

2. GENEL BİLGİLER

Yapımcı kuruluş Deney için başvuran kuruluş Deneyi yapan kuruluş Deneyin yapıldığı yer Deneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri Deney tarihi Numunenin tanıtılması

Ad Marka Model Tip (El ile çalıştırılan ya da elektrik motorlu) Yapım yılı Seri No

Rapor tarih ve numarası Deney raporunun geçerlilik süresi


3.1. Genel Tanıtım

Yayık makinasının tipi, yapısal özellikleri ve çalışma prensibi belirtilmelidir.

Makinanın tipi (elle ya da elektrik motoru ile çalıştırılan) Makinayı oluşturan elemanların isimleri şekil üzerinde gösterilmelidir. Çalışma prensibi


Makine ile ilgili aşağıdaki genel ölçüler belirtilmelidir.

Toplam UzunlukToplam GenişlikToplam YükseklikGövde Çapı

Toplam Boş AğırlıkToplam Dolu Ağırlık

Kazan ölçüleri ve maksimum kapasite,Kazan ÇapıKazan DerinliğiKazan Maksimum Hacmi

Kazan Malzemesi ve Kalınlığı

Karıştırma Düzeni ÖlçüleriDevir Sayısı (Boş)Devir Sayısı (Dolu)Çark Çapı

Güç KaynağıGüç kaynağı elektrik motoru ise;Elektrik Motoru TipiGücüMarkasıGerilimiDevir SayısıAktarma düzeni tipiAktarma Düzeni Geometrik BoyutlarıTransmisyon Oranı

4. Kontroller

4.1. Gözle Kontrol

Denemeye alınan yayık makinası aşağıda belirtilen özellikler bakımından gözle kontrol edilmelidir (TS 6254).

Yayık makinası normal çalışma ve kullanma şartlarında yeterli dayanıklılık sağlayacak özellikte yapılmalıdır.

Yayık makinası kullananlara zarar vermeyecek emniyet düzeni ile donatılmış olmalıdır.

Elektrik motoru ile tahrik edilen yayıklar, motorları üzerine gelebilecek sızıntılara karşı korunmuş olmalıdırlar.

Yayık makinasının imalatında kullanılan bütün malzemeler süt ve yağ bulaşığından kolay temizlenebilir özellikte olmalıdır.

Çevirme kolu, mil, yataklar, dişliler, kasnaklar vb. parçalar korozyona karşı korunmuş olmalıdır.

Ahşap kazanlı yayıkların gövdelerinde kullanılan ahşap malzeme TS 4976’ya uygun olmalıdır.

Kazanın iç yüzeyleri su ile kolayca temizlenebilmelidir. Sabit kazanlı yayık makinalarında pervaneler kolayca sökülebilmeli, kendisi ve

takıldığı bölüm kolayca temizlenebilmelidir. Plastik malzemeden yapılan pervaneler TS 4169’a uygun olmalıdır. Kazan hacminin süt, yoğurt ya da krema ile doldurulmuş olarak ve kapak kapanarak

çalıştırıldığında, kazan dışına taşma ve akma olmamalıdır. El ile çalıştırılan yayık makinasında, tereyağının kolay oluşabilmesi için, kazanın

dönme ekseni yatayla 15o-25o arasında bir açıda olmalıdır. Kazan kapağında hava boşaltma supabı ve camlı kontrol deliği bulunmalıdır. Çalışma sırasında yayık makinasının sarsılmasını engellemek için, makine ayakları

zemine monte edilebilecek yapıda olmalıdır. Yayık kazanında yağdan arta kalan yayık altı’nı ve yıkama suyunu tam olarak

dışarıya akıtacak yapıda ve iç çapı en az 15 mm olacak şekilde bir boşaltma musluğu bulunmalıdır.

Elektrikle çalıştırılan yayık makinasında metal kısımlar topraklanmış olmalıdır.

Yayık makinasının çeşitli kısımları arasındaki bağlantıyı sağlayan iletkenler uygun ve emniyetli olarak korunmuş olmalıdır.

Yayık makinası üzerinde silinemeyecek ve kolay okunabilecek bir şekilde, firma unvanı, adresi ve kısa adı, makine kapasitesi, motorlu makinalarda motor gücü, çalışma gerilimi, çektiği akım, devir sayısı, imal yılı ve seri numarası gibi bilgiler olmalıdır.

Yayık makinasının elektrikle ilgili emniyet tertibatları TS 2000 EN 60335-1/A2’ye uygun olmalıdır.

Yayık makinasının kullanılması, bakımı, temizlenmesi ile ilgili bilgileri ve genel boyutlarını kapsayan kullanım ve bakım klavuzunun makine ile birlikte verilmelidir.

4.2. Boyut Kontrolü

Yayık makinasının boyut ve toleransları kataloğunda yazılı olan boyut ve toleranslara uygun olmalıdır.

Elektrik ile çalıştırılan yayık makinasında kullanılan elektrik motoru, yayıklama kapasitesi şartlarında, anma geriliminin 0.85-1.06 katı gerilim değerlerinde normal yol alabilmeli ve çalışabilmelidir.

5. DENEYLER

Deneyler TS 2756-1/T1’e uygun olarak seri üretimden seçilen makinalarla yapılır.

5.1. Mukavemet Deneyi

Yayık makinası imalatçı firma tarafından belirtilen yayıklama kapasitesi miktarında, 16oC-19oC arasında su ile doldurulur. El ile döndürülen yayıklar bir defada kesintisiz olarak en az 1 saat olmak üzere 9±saat, elektrik motoru ile döndürülen yayıklar ise bir defada kesintisiz en az 4 saat olmak üzere toplam 48±1 saat çalıştırılır. Elektrik motoru ile çalıştırılan yayık makinasına 100 defa yol verilerek çalıştırılmalı ve arka arkaya iki yol verme arasında aşırı ısınmayı önleyecek bir süre bırakılmalıdır.

Mukavemet deneyinden sonra yayık makinasında kırılma, çatlama vb. kusurların olup olmadığı belirlenir.

5.2. Performans Deneyi

Denemeye alınan yayık makinası, imalatçı firma tarafından belirtilen kapasitede ve süre içerisinde sütün içerisindeki mevcut yağın en az %98’ini ayırarak tereyağı haline getirmelidir. Yayıklamada kullanılacak sütün içerisindeki yağ oranı TS 5362 EN ISO 1211’e göre belirlenmelidir. Deney için yayık içerisine 16oC-19oC arasında sıcaklığa sahip en az %3 yağlı inek sütü (TS 1018) yayıklama kapasitesi kadar doldurulur. Yayık makinası kataloğunda belirtilen maksimum çalışma süresi kadar çalıştırılır. Elde edilen tereyağı ayrıldıktan sonra kalan yayık altı sütten numune alınarak içerisindeki yağ oranı TS 5362 EN ISO 1211’e göre belirlenerek sütten alınan yağ miktarı aşağıdaki eşitlikten yararlanarak hesaplanır.

BY: Yağı alınmamış sütteki yağ oranı (%)SY: Yağı alınan sütteki yağ oranı (%)T: Sütten alınan yağ oranı (%)

Kremadan tereyağı elde edilmesi için, yayık makinası, hacminin %40’ına kadar, kremayla doldurulur. Yayıklama işlemi sırasında, %36-38 oranında yağ içeren krema dakikada 20 devir yapan yayıkta yaklaşık olarak yazın 45, kışında 30 dakika çalkalanarak tereyağına dönüştürülür.

6. Değerlendirme

Yayık makinası üzerinde yapılan kontrol ve deneylerin sonucunda makinanın durumu hakkında başlıklar halinde özet bilgiler verilmelidir.

Kontrol ve deneylerde yararlanılan standartların numaraları Kontrol ve deney sonuçlarının özeti*

Buna göre yayık makinasının; İş Kalitesi İş Başarısı İşletme Emniyeti Dayanıklılığı Kullanım Kolaylığı

*Yapılan kontrol ve deney sonuçları ÇOK İYİ, İYİ, ORTA veya FENA olarak değerlendirilmelidir.

Deney sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler

Deney ilkelerinde belirtilmeyen veya zorunlu görülmeyen, fakat deneyde yer almış olan işlemler

Deney raporunun tarih ve numarası Deney raporunun geçerlilik süresi

7-Öneriler

Yapılan kontroller ve deney sonuçlarına göre yayık makinasının yapısal ve işlevsel özelliklerinde yapılacak ZORUNLU veya İSTEĞE BAĞLI değişiklikler önerilecektir.

8-Sonuç

Yapılan kontrol ve deney sonuçlarının tamamı genel olarak değerlendirilerek yayık makinasına verilecek deney raporuna ilişkin kesin karar belirtilecektir.

Hamur Yoğurma Makinaları Deney İlkeleri (UÜZF, SÜZF, NKÜZF)(Taslak çalışma Sekretaryaya ulaşmamıştır.)

ÜRÜN FIRÇALAMA VE PARLATMA MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

Bu makineler yatay şekilde hazırlanmış ve saat yönünde dönen fırçalardan oluşur. Bu fırçaların üzerinden devamlı su püskürtülür. Fırçaların dönüş hızları meyvelerin kaliteleri ne göre değiştirilebilir. Yıkama anında bu hızın ayarlanması mümkündür. Olgun meyvelerin çok

hızlı dönen fırçalarla temizlenmesi perikarptaki salgı ceplerinin patlamasına ve esans veriminin azalmasına neden olabilmektedir.

Deney İçin Başvuran ve Deneyi Yapan Kuruluşa Ait Bilgiler

Yapımcı Kuruluş :Deney İçin Başvuran Kuruluş :Deneyi Yapan Kuruluş :Deneyin Yapıldığı Yer :

Deney MateryalininAdı :Markası :

İmal Yılı :Seri No :İçerik1. Tanıtım2. Teknik özellikler3. Deneyler ve kontroller4. Sonuç 5. Değerlendirme

1. Tanıtım

Makinanın tanıtım kısmında aşağıdaki hususlar belirtilir:

- Makinanın tahrik sistemi şekli, tahrik motorunun tipi, motorun güç, moment, devir, eğer traktörle tahrik ediliyorsa traktöre bağlantı şeklinin belirtilmesi.

- Hareket iletim sisteminin tanımlanması,- Makinanın tüm organlarının tanımlanması,- Çatı şeklinin tanımlanması,- Çalışma prensibinin açıklanması.- Fırça sayısı- Fırçaların konumları


2.1. Makinanın Genel Ölçüleri

- Uzunluğu- Yüksekliği- Genişliği

2.2. Fırçaların ve Parlatıcının Ölçüleri

- Fırçalayıcı ve parlatıcının eğimi- Fırçalayıcı ve parlatıcının kapasitesi- Fırçalama hızı-Fırçalama genişliği- Fırça kat sayısı - Fırçaların ağırlığı - Fırçaların merkeze sarılma açısı- Fırçalar arasındaki mesafe -Fırçaların sarıldığı milin çapı-Fırçaların dönüş yönleri-Fırçaların çapları-Fırçalara hareket iletim şekli-Fırçaların devir sayısı-Kullanılan fırçanın cinsi- Tahrik tipi

2.3. Fırçalama ve Parlatıcının Çalışma Şekline Ait Özellikler

-Fırçalama da kullanılan su ve hava debisi (l/s)-Su ve havanın iletim şekli-Su ve havanın çalışma basınçları (bar)-Kullanılan su ve hava hortumlarının uzunlukları

2.4. Hareket İleten Motor İle İlgili Özellikler

-Tipi-Gücü (kW)-Devri (d/d)-Çalışma gerilimi (V)-Çalışma akımı (A)-Frekansı (Hz)

3. Deneyler ve Kontroller

3.1 Deneyler

3.1.1 Fırça DeneyleriFırça deneyleri için farklı ürünlerde, belirli hızlarda ve değişik yüklemelerde makine

çalıştırılarak fırçaların son durumları belirlenir. Fırçaların yumuşaklığı ve sertliği belirlenir.

3.1.2. Performans DeneyleriMakine farklı ürünlerde, belirli hızlarda ve değişik yüklemelerde çalıştırılarak yıkama

ve fırçalama kalitesi belirlenir. Su sarfiyatı l/h olarak tespit edilir. Eğer kurutma için hava kullanılıyor ise gönderilen hava miktarı m3/s olarak belirlenir.

3.1.3.Fırçalama Kapasitesinin HesaplanmasıMakine farklı ürünlerde, belirli fırça hızlarında ve değişik yüklemelerde çalıştırılarak

yıkama ve fırçalama sonunda ürün üzerindeki kalıntılar tespit edilir.

3.1.4. Fırçalama Hızının HesaplanmasıMakine farklı ürünlerde, farklı fırçalama hızlarda ve değişik yüklemelerde

çalıştırılarak yıkama ve fırçalama sonunda ürünün üzerindeki kalıntılar ve deformasyon durumuna göre maksimum ve minimum fırçalama hızı tespit edilir.

3.2. Kontroller3.2.1. Gözle Kontrol

İşleme bölgesine gelen meyvelerin temizliği ve sağlığı pazarlanacak ürünün bakteriyolojik değerlerini etkilemektedir. Bu nedenle silo veya havuzlardan gelen meyveler öncelikle fırçalama-yıkama makinelerine geçmektedir. Böylelikle meyvelerden toprak, çamur, mikroorganizmalar ayrılarak temizlenmektedir.

Gözle yapılan kontrolle meyvelerin üzerlerinde herhangi bir çamur kalıntı kalıp kalmadığı incelenir. Fırçalamanın etkisi ile meyvede ve kabuğunda çizilme veya hasar olup olmadığı dikkatlice incelenir.

Fırçaların gözle kontrolü yapılırken farklı ürünlerle belirli bir süre çalışılıp daha sonra fırçaların durumu dikkatlice kontrol edilip aşınma durumları gözlemlenir.

3.2.1. Laboratuarda KontrolFarklı ürünlerde belirli bir süre fırçalama işlemi yapıldıktan sonra fırçalar sökülerek

fırçaların önceki boyları ile sonraki boyları karşılaştırılarak yıpranma yüzdesi bulunur. Ayrıca cm deki fırça kılları sayılarak dökülme yüzdesi belirlenir.

Makinanım enerji tüketimi kW/ton olarak belirlenir.

4. SonuçDeneme sonunda elde edilmiş olan sonuçlar yazılarak veya tablo halinde verilir.

Ürün cinsi

Fırça hızı (dev/min) İşleme kapasitesi (ton/h)

Belirlenen sonuçlar

A

a

1

2

3

b

1

2

3

c

1

2

3

5. Değerlendirme

Denemeye tabi tutularak değerlendirmeler kapsamında belirtilen ölçütlerden özellikle, sistemin tıkanmaması ve zedelenme düzeyinin belirtilen oranların altında kalması koşulu başta olmak üzere iş güvenliği, gerekli belgeler ve tasarım parametreleri açısından olumlu veya olumsuz kanaatine varılan fırçalama ve parlatma makinasının “Tarım Tekniği” yönünden olumlu/olumsuz deney raporu düzenlemesi sonucuna varılır. Saptanan olumsuzlukların ortadan kaldırılmaması durumunda söz konusu sisteme/ileticiye olumsuzluk raporu verilir ve tüm deney kuruluşlarına gerekçeleri ile bildirilir.

HAYVANCILIK İŞLETMELERİNDE KULLANILAN EKİPMANLAR

YEM KIRMA MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

1. Kapsam

Bu deney ilkeleri, yem kırma işleminde kullanılan aşağıda tipleri verilen yem kırma makinalarını kapsar;

1. Taşlı tip yem kırma makinaları2. Diskli tip yem kırma makinaları3. Silindirik tip yem kırma makinaları4. Çekiçli tip yem kırma makinaları

2. Deney İlkeleri Yem kırma makinaları, kullanım değerlerinin saptanması amacıyla 3 aşamalı inceleme ve

deneme işlemine alınır. Bunlar;

2.1.Makinanın Tanıtımı

Yem kırma makinası çalışma prensipleri ve özellikleri tanımlayacak şekilde tanıtılmalıdır.

2.2.Yem Kırma Makinası Teknik Özellikleri ve Ölçülerinin Belirlenmesi

Makinanın seçimi sonrasında gözle ilk kontrollerinin yapılması Makinanın fotoğraflarının çekilmesi Makinanın teknik ölçülerinin alınması

Genel ölçüler (en, boy ve yükseklik) Kırıcı ünite mili dönü sayısı, Kırıcı ünite ve kırma odası boyutları Elek sayısı ve özellikleri Ağırlık ve diğer teknik ölçüler.

2.3.Laboratuvar Denemeleri İçin Makinanın Hazırlanması

Yem kırma makinası laboratuvar denemelerine alınmadan önce çalışma koşullarının kontrol edilmesi gereklidir. Bu amaçla;

Yem kırma makinası hareketli parçaları muhafaza altında olmalı ve gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır.

Yem kırma odası kapağının açık olduğu konumda kırıcı ünitenin çalışmasını önleyen sistem denemelere başlanmadan önce kontrol edilmelidir.

Makinanın elektrik donanımının firma yetkilisi tarafından kontrolünün yapılması ve makinanın çalıştırılarak eksiksiz teslim edilmesi sağlanmalıdır.

Deneme için seçilen makinanın satış sırasında olduğu gibi tüm yedek aksamıyla (farklı çaplarda elekler, diskler vb.) birlikte teslim alınması sağlanmalıdır.

Makina, laboratuvar denemelerine alınmadan önce imalatçı firmanın önerdiği kırıcı ünite mili dönü sayısında, 4-5 saat süresince boşta çalıştırılmalıdır.

Boşta çalıştırma sonrasında olumlu kanaat veren yem kırma makinası laboratuvar denemelerine alınır.

2.4.Laboratuvar Denemelerinin Yapılması

Laboratuvar denemelerinde yem kırma makinasının güç tüketimi, iş kapasitesi ve kırma kalitesi belirlenir. Bu denemelerde kırıcı ünite mili dönü sayısı ve materyal besleme kapağı açıklığı parametre olarak alınır ve denemeler aşağıdaki çizelgede verilen plana uygun biçimde 3 tekrarlı olarak gerçekleştirilir.

Çizelge 1. Yem kırma makinası örnek denem planıParametreler Kırıcı ünite mili elektrik

motoruna direkt akuple Kırıcı ünite mili elektrik motoruna kayış kasnak sistemi ile bağlı

Kırıcı ünite mili dönü sayısı 1 1 (firma tarafından önerilen)Materyal besleme kapağı açıklığı

En az 2 En az 2

Elek delik çapı sayısı En az 2 En az 2Tekerrür 3 3Toplam deneme sayısı 12 12

Laboratuvar denemelerinde kullanılacak dane materyalin (mısır, buğday, arpa, yulaf, çavdar vb.) 3 farklı yerinden örnekler alınarak bunların nem değeri etüvde belirlenmeli ve deneme raporunda verilmelidir. Ayrıca, dane materyalin hacim ağırlığı da hesaplanmalıdır.

Kırıcı ünite mili dönü sayısının belirlenmesi

Bu amaçla, denemeye alınan yem kırma makinasının kırıcı ünitesi elektrik motoruna doğrudan bağlı ise elektrik motorunun dönü sayısı esas alınmalıdır.

Eğer, kırıcı ünite mili elektrik motoru miline direkt olarak bağlı olmayan yem kırma makinası ise denemeler, imalatçı firmanın önerdiği kırıcı ünite mili dönü sayısında yapılmalıdır.

Kırıcı ünite mili dönü sayısı değerlerine göre çekiçlerin bağlı olduğu kırıcı ünite mili merkezinden çekiçlerin tam açık konumundaki dönme dairesi çapı dikkate alınarak çekiç ucu çevre hızı hesaplanmalıdır.

Materyal besleme kapağı açıklığının belirlenmesiMateryal besleme kapağı açıklığı ayarı yapılırken öncelikle imalatçı firmanın kullanıcıya önerdiği değerleri içeren Çizelge esas alınır. Yoksa en yüksek besleme kapağı açıklığına göre eşit bölümlendirme yapılır. Denemeler belirlenen kırıcı ünite mili dönü sayısında, en az 2 (iki) değişik materyal besleme kapağı açıklığı ve en az 2 (iki) elek delik çapı ölçüsünde yapılır.

2.5.Laboratuvar Ölçümleri

2.5.1.Güç tüketiminin ölçülmesi

Kırıcı ünite milinin dönü sayısı ve materyal besleme kapağı açıklığı değerleri ile yapılan her denemede, yem kırma makinasının güç tüketimi değerleri ölçülür. Güç tüketiminin belirlenmesinde kullanılan ölçüm yöntemi raporda belirtilmelidir.

Güç tüketiminin ölçümünde tek fazlı ya da üç fazlı elektrik motorlarına akım trafoları aracılığıyla bağlanabilen enerji analizörleri kullanılabilir. Enerji analizörünün en az 3 sn periyotla akım (A), gerilim (V), güç faktörü (Cos φ), aktif güç (kW) ve reaktif güç (kV) vb. ölçümleri bilgisayara aktarma ve kayıt yapabilen özellikte olmasına dikkat edilmelidir.

Diğer bir yöntem olarak kademesiz olarak devir ayarlamasının yapılabildiği dönme momenti Md (Nm), dönü sayısı n (min‾¹) ve toplam güç tüketimi Nt (kW) değerlerinin doğrudan bilgisayara kaydedilebildiği sistemler de kullanılabilir.

2.5.2.Kırılan/öğütülen materyal miktarının ölçülmesi

Yem kırma makinası çalışma rejimine girdikten sonra 60 saniyelik zaman diliminde kırılmış/öğütülmüş materyalin aktığı çıkış ağzından alınan materyal tartılır. Ölçmeler en az üç kez tekrarlanır.

2.6.Deneme Sonuçları ve Değerlendirme

2.6.1.Yem kırma makinası iş kapasitesinin hesaplanması

Denemelerin yapıldığı standart zaman içinde ölçülen materyal ağırlığı değerlerinden yararlanılarak iş kapasitesi Q (kg/h) hesaplanır.

Q: iş kapasitesi (kg/h)

Gt: Ölçüm kabının öğütülmüş materyal ile dolu haldeki ağrılığı (kg)Gba: Ölçüm kabının boş haldeki ağrılığı (kg)t: ölçüm aralığı (s)

2.6.2.Yem kırma makinası güç tüketimi ve özgül enerji tüketiminin hesaplanması

Enerji analizörünün kullanılması durumunda elektrik motorunun tükettiği güç (kW) doğrudan ölçülebilmektedir.

Kademesiz devir ayarlaması yapabilen bir sistem ve torkmetre kullanılarak ölçülen güç tüketimi değerinin ortalaması alınarak belirlenebilir ve ölçümlen dönme momenti ile dönü sayısı değerleri yardımıyla kontrolü gerçekleştirilebilir.

Özgül enerji tüketimi (kWh/kg), iş kapasitesi (kg/h) ve güç tüketimi (kW) değerlerinden yararlanarak hesaplanır.

eşitlikte;

e = Özgül enerji tüketimi (kWh/kg)Nt = Güç tüketimi (kW)Q = İş kapasitesi (kg/h)

2.6.3.Kırma Kalitesinin BelirlenmesiAlınan kırılmış/öğütülmüş materyal bilinen yöntemler göre elek analizi işlemine tabi

tutulur. Analiz sonuçları seçilen bir yönteme göre değerlendirilerek, ürünün; ortalama granül iriliği dağılımı ve buna ilişkin standart sapma değerleri hesaplanır.

2.6.4.Sonuçların DeğerlendirmesiLaboratuvar denemelerinin tamamlanması ve deneme sonuçlarının değerlendirilmesi

sonrasında yem kırma makinaları için sonuç raporu düzenlenir.



Yem kırma makinasının fotoğrafı, Yem kırma makinasının markası (varsa modeli), Yem kırma makinasının tipi, imalat yılı ve seri numarası, İmalatçı firma adı, Deney için başvuran kuruluş, Deneyi yapan kurum, deneyin yapıldığı yer, deney süresi ve deney raporu numarası, Yem kırma makinasının teknik özellik ve ölçüleri, (Çizelge ve teknik ölçüleri gösteren çizimleri verilmelidir.) Deney koşulları ve yöntemleri, denemelerde kullanılan dane yem hammaddeleri tanımlanır (Materyal cinsi, nemi, hacim ağırlığı vb.). Denemeler sonucunda elde edilen değerler. (Çizelgeler ve grafikler halinde verilmelidir.)


- Güç ölçüm düzeni- Enerji Analizörü/Torkmetre v.b.- Kademesiz olarak dönü sayısı değiştirme düzeni

- Dönü sayısı ölçüm cihazı- Eleme düzeni- Etüv

YEM EZME MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

1. Kapsam Bu deney ilkeleri, hareketini elektrik motorundan ve traktör kuyruk milinden alan,

tane yem materyalinin (arpa, yulaf, buğday, mısır vb) ezilmesinde kullanılan silindirik (valsli) tip yem ezme makinalarını kapsar.

2. Deney İlkeleri Yem ezme makinaları, kullanım değerlerinin saptanması amacıyla 3 aşamalı inceleme ve

deneme işlemine alınır. Bunlar;

2.1.Yem ezme makinası teknik özellikleri ve ölçülerinin belirlenmesi

Makinanın seçimi sonrasında gözle ilk kontrollerinin yapılması Makinanın fotoğraflarının çekilmesi Makinanın teknik ölçülerinin alınması

Genel ölçüler Ezici ünite silindirleri dönü sayısı Ezme ünitesi boyutları Silindirlerin hareket iletim sistemi Ağırlığı vb.

2.2.Laboratuvar denemeleri için makinanın hazırlanması

Yem ezme makinası laboratuvar denemelerine alınmadan önce çalışma koşullarının kontrol edilmesi gereklidir. Bu amaçla;

Yem ezme makinası hareketli parçaları muhafaza altında olmalı ve gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır.

Makinanın elektrik donanımının mümkünse firma yetkilisi tarafından kontrolünün yapılması ve makinanın çalıştırılarak eksiksiz teslim edilmesi sağlanmalıdır.

Deneme için seçilen makinanın satış sırasında teslim edildiği gibi tüm yedek aksamıyla (varsa farklı çaplarda silindirleri vb.) birlikte teslim alınması sağlanmalıdır.

Makina, laboratuvar denemelerine alınmadan önce imalatçı firmanın önerdiği silindir dönü sayısında, 4-5 saat süresince boşta çalıştırılmalıdır.

Boşta çalıştırma sonrasında olumlu kanaat veren yem ezme makinası laboratuvar denemelerine alınır.

2.3.Laboratuvar Denemeleri

2.3.1.Laboratuvar Denemelerinin Yapılması

Laboratuvar denemelerinde yem ezme makinasının güç tüketimi, iş kapasitesi ve ezme kalitesi belirlenir. Bu denemelerde silindirlerin dönü sayısı ve materyal besleme kapağı açıklığı parametre olarak alınır ve her deneme 3 tekrarlı olarak yapılır.

Yem ezme makinalarında, silindirler elektrik motoruna doğrudan bağlı ise imalatçı firmanın önerdiği (motor dönü sayısında); doğrudan bağlı olmayan ve arada devir değiştirici

düzen bulunan makinalarda ise imalatçı firmanın önerdiği dönü sayısını da içerecek şekilde en az 3 (üç) farklı dönü sayısında yapılır.

ParametrelerSilindirler elektrik motoruna

doğrudan bağlı ise

Silindirler elektrik motoruna doğrudan bağlı

değilseSilindir dönü sayısı 1 3 Materyal besleme kapağı açıklığı

En az 2 En az 2

Tekerrür En az 3 En az 3Toplam deneme sayısı 6 18

Laboratuvar denemelerinde kullanılacak dane materyalden (mısır, buğday, arpa, yulaf, çavdar vb.) 3 örnek alınarak etüvde nem değeri belirlenmeli ve deneme raporunda verilmelidir. Ayrıca, dane materyalin hacim ağırlığı hesaplanmalıdır.

2.3.1.1. Silindir Dönü Sayısının Belirlenmesi

Bu amaçla, denemeye alınan yem ezme makinasının silindirleri elektrik motoruna doğrudan bağlı ise elektrik motorunun dönü sayısı esas alınmalıdır.

Silindirler elektrik motoruna doğrudan bağlı değilse, denemeler, imalatçı firmanın önerdiği silindir dönü sayısı da dahil olmak üzere en az üç farklı dönü sayısında yapılmalıdır. Devir sayıları silindire hareket veren mil üzerinden ölçülmelidir.

Silindir dönü sayısı değerlerine göre silindir çevre hızları hesaplanmalıdır.

2.3.1.2. Materyal Besleme Kapağı Açıklığının Belirlenmesi

Materyal besleme kapağı açıklığı ayarı yapılırken öncelikle imalatçı firmanın hazırlamış olduğu skala esas alınır, Böyle bir skala yoksa en yüksek besleme kapağı açıklığına göre eşit bölümlendirme yapılır.

Bu denemeler her silindir dönü sayı-sı/larında olmak üzere en az 2 (iki) değişik materyal besleme kapağı açıklığı değerinde yapılır.

2.3.2.Laboratuvar Ölçümleri

2.3.2.1.Güç tüketiminin ölçülmesiSilindir dönü sayısı ve materyal besleme kapağı açıklığı değerleri ile yapılan her

denemede, yem ezme makinasının güç tüketimi değerleri ölçülür. Güç tüketiminin belirlenmesi için ölçüm yöntemi raporda belirtilmelidir.


Diğer bir yöntem olarak kademesiz olarak devir ayarlamasının yapılabildiği dönme momenti Md (Nm), dönü sayısı n (min‾¹) ve toplam güç tüketimi Nt (kW) değerlerinin doğrudan bilgisayara kaydedilebildiği sistemlerde kullanılabilir.

2.3.2.2.Ezilen Materyal Miktarının Ölçülmesi

Yem ezme makinası çalışma rejimine girdikten sonra 60 saniyelik zaman diliminde ezilmiş materyalin aktığı çıkış ağzından alınan materyal tartılır. Ölçmeler en az üç kez tekrarlanır.

2.3.2.3.Yem Ezme Kalitesinin Belirlenmesi

Yem ezme makinasında işlenen üründen bilinen yöntemlere göre alınan örnekler incelenerek,

1. Ezilmemiş dane yem miktarı ve oranı belirlenir,2. Örnek içerisindeki toz ve granül formdaki ürün miktarı ve oranı belirlenir. Bu

amaçla, 100 g örnek alınarak elek delik ölçüsü 125 mikron olan elek ile ayrıma tabi tutulur.

3.Deneme Sonuçları ve Değerlendirme

3.1.Yem Ezme Makinası İş Kapasitesinin Hesaplanması

Denemelerin yapıldığı standart zaman içinde ölçülen materyal ağırlığı değerlerinden yararlanılarak iş kapasitesi Q (kg/h) hesaplanır.

Q: iş kapasitesi (kg/h) Gt: Ölçüm kabının ezilmiş materyal ile dolu haldeki ağırlığı (kg)Gba: Ölçüm kabının boş haldeki ağrılığı (kg)t: ölçüm aralığı (s)

3.2. Yem Ezme Makinası Güç Tüketimi ve Özgül Enerji Tüketiminin Hesaplanması

Enerji analizörünün kullanılması durumunda elektrik motorunun tükettiği güç (kW) doğrudan ölçülebilmektedir. Kademesiz devir ayarlaması yapılan ve torkmetre kullanılarak ölçülen güç tüketimi değerinin ortalaması alınarak belirlenebilir ve ölçümün dönme momenti ile dönü sayısı değerleri yardımıyla kontrolü gerçekleştirilebilir.

Özgül enerji tüketimi (kWh/kg), iş kapasitesi (kg/h) ve güç tüketimi (kW) değerlerinden yararlanarak hesaplanır.

eşitlikte;

e : Özgül enerji tüketimi (kWh/kg)Nt : Güç tüketimi (kW)Q : İş kapasitesi (kg/h)

5.3. Sonuçların Değerlendirmesi

Laboratuvar denemelerinin tamamlanması ve deneme sonuçlarının değerlendirilmesi sonrasında istenen kriterleri uygun düzeyde sağlayan yem kırma makinaları için olumlu sonuç raporu verilir.

4.Deney Raporunun Düzenlenmesi

Deney raporunda aşağıdaki bilgilere yer verilir;

Yem ezme makinasının fotoğrafı, Yem ezme makinasının markası (varsa modeli), Yem ezme makinasının tipi, imalat yılı ve seri numarası İmalatçı firma adı, Deney için başvuran kuruluş, Deneyi yapan kurum, Deneyin yapıldığı yer, Deneme süresi, Deney Raporu No’su, Yem ezme makinasının teknik özellik ve ölçüleri (Çizelge halinde verilmeli ve

gerekirse çizim ve resimlerle desteklenmelidir) Deneme koşulları ve yöntemleri, denemelerde kullanılan dane yem materyali ve

özellikleri (cinsi, nemi, hacim ağırlığı vb.) Denemeler sonucu elde edilen değerler (Çizelge ve grafikler halinde verilmeli,

gerekirse istatistiksel olarak değerlendirilmeli)

5. Denemelerde Kullanılacak Cihaz Ve Ekipmanlar

- Güç ölçüm düzeni- Enerji Analizörü/Torkmetre vb.- Kademesiz olarak dönü sayısı değiştirme düzeni - Dönü sayısı ölçüm düzeni - Eleme düzeni- Etüv

YEM HAZIRLAMA MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

1. KapsamBu deney ilkeleri, hayvanlar için sıvı ve kuru yem hammaddelerinin katılarak karma yem

üretiminde kullanılan aşağıdaki tipleri verilen kesikli ya da sürekli tip yem karıştırma makinalarını kapsar;

- Yatay tip yem karıştırma makinaları- Dikey tip yem karıştırma makinaları

Yem hazırlamada karıştırmanın yanısıra kırma işlemi yapan ünitelerin sistemde yer alması halinde kırma makinası “Yem Kırma Makinaları Deney İlkeleri”ne göre denemeye tabi tutulur.

2. DENEY İLKELERİ Yem hazırlama makinaları, kullanım değerlerinin saptanması amacıyla 3 aşamalı

inceleme ve deneme işlemine alınır. Bunlar;

2.1.Yem Hazırlama Makinası Teknik Özellikleri ve Ölçülerinin Belirlenmesi

Makinanın seçimi sonrasında gözle ilk kontrollerinin yapılması Makina fotoğraflarının çekilmesi Makinanın teknik ölçülerinin alınması

Genel ölçülerKarıştırma helezonu dönü sayısı Karıştırma haznesi hacmi ve boyutları

Karıştırma haznesi minimum ve maksimum yükleme (doldurma) kapasitesi (hacmi)

Boşaltma helezonu dönü sayısıBoşaltma düzeni tipiAğırlığı vb.

2.2.Laboratuvar Denemeleri İçin Makinanın Hazırlanması Yem hazırlama makinası laboratuvar denemelerine alınmadan önce çalışma koşullarının

kontrol edilmesi gereklidir. Bu amaçla; Yem hazırlama makinası hareketli parçalarının muhafaza altında olmalı ve gerekli

güvenlik önlemleri alınmalıdır. Yem hazırlama makinasında, özellikle yem karıştırma haznesi kapağının açık olduğu

konumda, karıştırma helezonunun çalışmamasını sağlayan güvenlik önleminin bulunması gereklidir.

Makinanın elektrik donanımının mümkünse firma yetkilisi tarafından kontrolünün yapılması ve makinanın çalıştırılarak eksiksiz teslim edilmesi sağlanmalıdır.

Deneme için seçilen makinanın satış sırasında teslim edildiği gibi tüm yedek aksamıyla (farklı çaplarda elekler, diskler vb.) birlikte teslim alınması sağlanmalıdır.

Makina, laboratuvar denemelerine alınmadan önce imalatçı firmanın önerdiği karıştırma ünitesi dönü sayısında, 4-5 saat süresince boşta çalıştırılmalıdır. Eğer var ise boşaltma helezonu da aynı işleme tabi tutulmalıdır.

Boşta çalıştırma sonrasında olumlu kanaat veren yem hazırlama makinası laboratuvar denemelerine alınır.

2.2.1.Laboratuvar Denemeleri İçin Karışım Materyalinin Hazırlanması

Denemeler standart bir karışımla yapılır. Standart karışım; %98 oranında, nem içeriği %14’ten az olan öğütülmüş mısır ve %2 oranında sodyum klorür tuzundan oluşur. Kullanılan öğütülmüş mısırın geometrik ortalama çapı 0,85±0,15 mm ve geometrik standart sapması 2,0±0,50 olacak şekilde ince öğütülmüş olmalıdır. Kullanılan tuz 0,45±0,10 mm geometrik ortalama çapında ve 1,5±0,25 standart sapma değerinde olmalıdır. Ayrıca, mısırın ve iz element olarak kullanılan tuzun, granül iriliği dağılımı ve özgül ağırlığı rapor edilmelidir.

Standart karışımla yapılan denemelere ek olarak öngörülen rasyonlarla da çalışılabilir. Bu durumda, rasyon içeriği bildirilmeli ve karışımın % 1’den daha fazlasını oluşturan yem hammaddelerinin her birinin granül iriliği dağılımı, özgül ağırlıkları ve nem değerleri belirtilmelidir. Karışımda yer alan yem hammaddelerinin ayrı ayrı ağırlıkları raporda yer almalıdır.

2.3.Laboratuvar Denemelerinin Yapılması

Laboratuvar denemeleri 3 bölümden oluşmaktadır. 1. Yem kırma ünitesi denemeleri2. Yem karıştırma ünitesi denemeleri3. Boşaltma düzeni denemeleri

2.3.1.Yem Kırma Ünitesi DenemeleriDenemeler, “Yem Kırma Makinaları Deney İlkeleri”ne göre yürütülür.

2.3.2.Yem Karıştırma Ünitesi Denemeleri

Laboratuvar denemelerinde yem karıştırma makinasının güç tüketimi, karıştırma süresi ve karıştırma kalitesi belirlenir. Bu denemelerde imalatçı firmanın önerdiği karıştırma helezonu dönü sayısı, karıştırma süresi ve yükleme kapasitesi değerleri parametre olarak alınır ve denemeler 3 tekrarlı olarak yapılır. Yükleme kapasitesi karıştırma helezonu mili merkezinin yüksekliği esas alınarak kısmi (firmanın önerdiği minimum doldurma hacmi olarak alınabilir) (%25), asıl yükleme (firma öneridiği hacim değeri) (yoksa %75-80 olarak alınabilir) ve aşırı yükleme (karıştırma ünitesi organlarının tamamen örtüldüğü durum %100 kabul edilebilir) (%110) olmak üzere 3 şekilde olmalıdır.

Çizelge 1. Yem karıştırma makinası için örnek deneme planıParametreler Tekrar sayısı Karıştırma helezonu dönü sayısı 1 (Firma önerisi)Karıştırma süresi 1 (Firma önerisi)Yükleme kapasitesi 3 (karıştırma haznesi hacminin %25, %75-80 ve %110*)Tekerrür 3Toplam deneme sayısı 9

* imalatçı firmanın önerdiği maksimum doldurma hacmi % 100 kabul edilerek belirlenebilir.

Standart veya öngörülen karışımda yer alan iz elementler yem karıştırma ünitesine, tüm karışım hammaddelerinin yüklemesi yapıldıktan sonra eklenmelidir. Karıştırma zamanı iz element eklenince başlar ve boşaltma helezonunun çalıştırılmasıyla tamamlanır.

Yem karıştırma makinası denemeleri imalatçı firmanın önerdiği karıştırma süresi ve yükleme kapasitesi dikkate alınarak yapılır.

2.3.2.1. Karıştırma Süresinin ÖlçülmesiDenemelerde, firmanın önerdiği karıştırma süresinde çalışılır. Karıştırma işleminde

yükleme süresi, karıştırma süresi ve boşaltma süresi ölçülmelidir. Yükleme süresi ilk yem hammaddesinin karıştırıcı haznesine yüklenmesi ile başlar ve en son eklenecek olan iz elementin ilave edilmesi ile sona erer. Karıştırma süresi karıştırıcıya en son eklenen iz elementinin katılması ile başlar ve önerilen sürenin tamamlanması ile biter. Karıştırıcıdan tüm materyalin boşalması için geçen zaman ölçülerek boşaltma süresi belirlenir. Böylece karıştırma işlemi için gerekli olan toplam süre hesaplanır. Bu değerler ayrı ayrı verilir. Karıştırma işlemi öncesinde karıştırma haznesinin dolu kısmının hacmi ve boş bırakılan kısmın toplam hacime oranı, karıştırma tamamlandıktan sonra ise, karıştırıcı içerisinde kalan materyal miktarı belirlenir.

2.3.2.2. Yem Hazırlama Makinasının Tükettiği Gücün HesaplanmasıYem hazırlama makinasının güç tüketimi; yem kırma (varsa), karıştırma ünitesi ve

boşaltma düzeninin güç tüketimleri toplamından oluşur. Ayrıca, her bir ünitenin boşta güç tüketimleri kaydedilmelidir.

Karıştırma helezonu dönü sayısı, karıştırma süresi ve yükleme kapasitesi değerleri ile yapılan her denemede, yem karıştırma makinasının güç tüketimi değerleri ölçülür. Güç tüketiminin belirlenmesi için ölçüm yöntemi raporda belirtilmelidir.


Diğer bir yöntem olarak kademesiz olarak devir ayarlamasının yapılabildiği dönme momenti Md (Nm), dönü sayısı n (min‾¹) ve toplam güç tüketimi Nt (kW) değerlerinin doğrudan bilgisayara kaydedilebildiği sistemlerde kullanılabilir.

Yem hazırlama sisteminde yem kırma makinası ve boşaltma düzeninin güç tüketimleri de aynı şekilde ölçülmelidir.

2.3.3.Boşaltma Düzeni DenemeleriKarıştırma süresinin tamamlanması ile boşaltma işlemi başlatıldıktan sonra karıştırılan

materyal akışının tamamen kesildiği ana kadar olan boşaltma süresi ve boşaltma düzeni güç tüketimi ölçülür.

2.3.3.1. Örnek AlınmasıAnaliz için gerekli olan örnekler, karıştırma işleminin tamamlanmasından sonra,

karıştırma makinası çıkış ağzından materyal akışının başlamasından itibaren toplam boşaltma süresi içerisinde eşit zaman aralıklarıyla, her birinin ağırlığı en az 0,5 kg olan en az 10 örnek alınmalıdır. Boşaltma düzeninin olmadığı sistemlerde örneklerin karıştırıcı içinden alınması durumunda, karıştırıcı uzunluğunun her 1/3’ünde, farklı derinliklerden 3 örnek alınmalıdır. Örnek alma işlemi, karıştırma işlemini en az etkileyecek şekilde yapılmalıdır.

2.3.3.2. Karışım Homojenliğinin BelirlenmesiYem karıştırma makinasından yukarıda sözü edilen yönteme göre alınan örnekler analiz

edilerek tuzluluk düzeyleri belirlenir. Kullanılan yöntem ve hassasiyeti belirtilir. Analizler en az 3 paralel halinde yapılır. Paraleller arası ve karıştırılmış üründen alınan örnekler arası varyasyon katsayısı % 10’u geçmemelidir.

3. Deneme Sonuçları ve Değerlendirme Yem kırma makinasına ilişkin değerlendirmeler, “Yem Kırma Makinaları Deney İlkeleri”ne göre yapılır.

3.1.Yem Hazırlama Makinası İş Kapasitesinin HesaplanmasıDenemelerde kullanılan karıştırma materyalinin toplam ağırlığının, materyalin kırılması

(varsa), yüklenmesi, karıştırılması, boşaltılması işlemleri için tüketilen toplam süreye bölünmesi ile yem hazırlama makinası iş kapasitesi Q (kg/h) hesaplanır. Ayrıca, karıştırılan materyal miktarı ile karıştırma süresinden yararlanarak karıştırma makinası iş kapasitesi bulunur.

Q: iş kapasitesi (kg/h) Gt: Karıştırma haznesine doldurulan toplam yem materyalinin ağrılığı (kg)t: toplam süre (s)

3.2.Yem Hazırlama Makinası Güç Tüketimi Ve Özgül Enerji Tüketiminin Hesaplanması

Enerji analizörünün kullanılması durumunda kırma, karıştırma ve boşlatma ünitelerine ait elektrik motorularının tükettiği güç (kW) değerleri doğrudan ölçülebilmektedir.Kademesiz devir ayarlaması yapılan ve torkmetre kullanılarak ölçülen güç tüketimi değerinin ortalaması alınarak belirlenebilir ve ölçümün dönme momenti ile dönü sayısı değerleri yardımıyla kontrolü gerçekleştirilebilir.

Özgül enerji tüketimi (kWh/kg), iş kapasitesi (kg/h) ve güç tüketimi (kW) değerlerinden yararlanarak her bir ünite için ayrı ayrı hesaplanır ve toplam tüketim değeri ile birlikte verilir.

eşitlikte;

e= Özgül enerji tüketimi (kWh/kg) Nt = Güç tüketimi (kW)

Q = İş kapasitesi (kg/h)

3.3.Sonuçların DeğerlendirmesiLaboratuvar denemeleri tamamlanması ve deneme sonuçlarının değerlendirilmesi

sonrasında istenen kriterleri uygun düzeyde sağlayan yem kırma makinaları için olumlu sonuç raporu verilir.

4.Deney Raporunun Düzenlemesi


- Yem hazırlama makinasının fotoğrafı,- Yem hazırlama makinasının markası ( varsa modeli ),- Yem hazırlama makinasının tipi, imalat yılı ve seri numarası,- Yem hazırlama makinasının tanıtımı,- İmalatçı firma adı,- Deney için başvuran kuruluş,- Deneyi yapan kurum, deneyin yapıldığı yer, deney süresi ve deney raporunun numarası,- Yem karıştırma makinasının teknik özellik ve ölçüleri, ( Çizelge ve çizim halinde verilmelidir.)- Deney koşulları ve yöntemleri, denemelerde kullanılan dane yem hammaddeleri tanımlanır (Materyal cinsi, nemi, hacim ağırlığı vb.).- Denemeler sonucunda elde edilen değerler, (Çizelgeler ve grafikler halinde verilmelidir.)- Sonuç

5.Deneylerde Kullanılacak Cihaz Ve Ekipmanlar

- Güç ölçüm düzeni- Enerji Analizörü/Torkmetre v.b.- Kademesiz olarak dönü sayısı değiştirme düzeni- Dönü sayısı ölçüm cihazı- Eleme düzeni- Etüv-İletkenlik Ölçer (EC metre)

SÜT SAĞIM MAKİNA VE TESİSLERİ DENEY İLKELERİ

Süt Boru hatlı, kovalı ve seyyar süt sağım makina ve tesisleri deney ilkelerinde kullanılan terimler ISO 3918, TS 3341; deneyler ISO6690, TS 4749; değerlendirmeler ise ISO 5707, TS 4798 esas alınarak düzenlenmiştir. Tüm bunlara ilişkin “Süt Sağım Makine ve Tesislerin Standartlara Uygun Kontrolleri” (Prof.Dr.Hamdi BİLGEN ve Yrd.Doç.Dr.Hülya Öz, 2006, E.Ü.Z.F. Tarım Makinaları Bölümü Yayınları No:10)” yayınından da standartların yorumlanması ve pratiğe aktarılması konusunda yararlanılmıştır.

Ölçümlerde kullanılan alet ve cihazlar;-Vakummetre: Analog veya dijital, ölçüm hassasiyeti ± 0,6 kPa ve tekrarlanabilirliği

en az ± 0,3 kPa olmalıdır.-Barometre: Ölçüm hassasiyeti en az ± 1 kPa

-Manometre: Ölçüm hassasiyeti en az ± 1 kPa-Hava Debi Ölçer: Maksimum hatası ölçülebilen değerin %5’i, tekrarlanabilinirliliği

ise %1 kadar (ya da 1 L/min) olmalıdır. Ayrıca değişken çaplı-bilyeli rotametre kullanımı da tavsiye edilir.

-Nabız aygıtı test cihazı: nabız sayısı ölçümünde ± 1 nabız/dakika, nabız evreleri için ölçüm zamanları ± %1 hassasiyete sahip olmalıdır.

-Ölçüm bilgisayarı: İçerisinde vakummetre, hava debi ölçer ve nabız aygıtı test cihazının bulunduğu, ölçümler için özel yazılım programına sahip el bilgisayarı

-Devir ölçer: Makisimum hatası ölçtüğü değerin %2’si kadar olmalıdır.-Altimetre: Yüksekliği metre cinsinden ölçebilen.-Termometre-KronometreStandart memelik tapaları.

1. Deney İlkeleri

1.1. Sağım Sisteminin TanımlanmasıMakinanın markası, tipi (süt borulu-kovalı-seyyar), sağım mekanı tipi (ahır içi-sağım

odası), sağım durağı tipi (tandem-balık kılçığı-paralel-döner), sağım ünitesi sayısı, ortalama sağım süresi, ortalama süt verimi, sağımcı sayısı, sağılan hayvan sayısı, işletme çalışma vakum basıncı, nabız aygıtı tipi, tedarikçi firmanın uygun gördüğü nabız sayısı ve oranı, bulunulan yerin rakım, atmosfer basıncı, sıcaklık değerleri sağım sisteminin tanımlanması bölümüne yazılır.

1.2. Sağım Sistemini Oluşturan Elemanların Fiziksel Özelliklerinin Kontrolü

1.2.1. GenelSağım sisteminde vakum basıncına maruz kalan tüm elemanlar en az 90 kPa dayanıklı

olmalıdır.Sütle temas eden dolayısıyla temizlenen tüm elemanlar sütte her hangi bir olumsuz

etki yaratmayacak şekilde olmalıdır. Bu elemanlar bakırdan ya da pirinçten imal edilmemiş olmalıdır.

1.2.2. Boru ve Hortumlarının Uzunluğu, Çapları ve EğimleriAna Vakum Hattı Borusu: Ana vakum hattı tam boru uzunluğu hesaplanır.

Armatürlerin düz boru cinsinden değerleri, pompa kapasitesine bağlı boru çap ve uzunlukları ISO 5707; Bilgen ve Öz,2006’ya göre kontrol edilmelidir.

Nabız Hattı: Nabız hatlarının tam boru uzunluğu hesaplanır. Her bir sağım sistemi için en az 35 L/min ve en az toplam 200 L/min dikkate alınarak gerekli boru çapları, nabız hattı borusunun çevrimli ya da çevrimsiz olması durumuna göre ISO 5707; Bilgen ve Öz,2006’ya göre kontrol edilmelidir.

Tüm vakum boruları periyodik bakımlarda yıkanabilir ve yıkama suyu kolay boşaltılabilir şekilde monte edilmelidir. Kovalı sistemlerde vakum vanaları oldukça hassas bir şekilde montajı gerçekleştirilmeli conta vakum deliklerini kapatmamalıdır. Vakum vanaları borunun üst tarafına doğru takılmalıdır.

Süt Hattı: Her bir hayvanın maksimum debisi 4 L/min (Türkiye şartlarında) alınarak aynı anda sağılan hayvan sayısından sistemin toplam debisi hesaplanır. Sistemin hesaplanan toplam debisi ile süt hattının eğimine göre boru çapları ISO 5707; Bilgen ve Öz,2006’ göre kontrol edilmelidir.

Süt hattının eğimi ölçülerek %1,5-2 arasında olmasının gerekliliği kontrol edilir. Ayrıca, süt hattının sağımcı platformundan olan yüksekliği ölçülür. Süt toplama kabına giriş

çaplarının uyumlu olup olmadığı kontrol edilir. Yukarıdan süt hatlı sağım sistemlerinde boru yüksekliği inek duraklarından en fazla 2 m olmalıdır. Süt hattı borularının et kalınlığı en az 1 mm olmalı ve uçlarında çapak bırakılmamalıdır. Süt hatları yıkama sonrası içerisinde hiç su bırakmayacak şekilde monte edilmelidir. Kovalı sistemlerde kova ile vakum hattı arasına geri dönüş supabı yerleştirilmelidir.

Yıkama Hattı: Yıkama hattına ilişkin boyları, çevrimli/çevrimsiz, çapları, bağlantı özellikleri not edilir.

Süt Basma Hattı: Süt basma hattına ilişkin boyları, çevrimli/çevrimsiz, çapları, bağlantı özellikleri not edilir.

1.2.3. Sağım Başlığına İlişkin BoyutlarSağım başlığının ağırlığı, pençe hacmi, uzun ve kısa nabız hortumları ile uzun süt

hortumunun çapı, uzunlukları ve malzemeleri not edilir.Uzun süt hortumlarının çapaları en az 12.5 mm ve en fazla 16 mm olmalıdır. Kısa süt

hortumlarının içi çapı en az 10 mm olmalıdır.Emzik lastiklerinin ağız iç çapı, dış çapı, uzunluğu, meme lastiği etkin çapı ve kalınlığı

not edilir. Bu değerler firmanın ön gördüğü değerlerle mukayese edilir. Dış kılıfın malzemesi, iç çap, dış çap ve uzunluğu not edilir. Emzik lastiği dış kılıf

içinde burulmamalıdır.

1.2.4. Vakum Ünitesine İlişkin BoyutlarVakum pompası ve elektrik motorunun komple üç boyutlu uzunlukları, hareket iletim

sistemi ve boyutları not edilmelidir. Eksoz borusunun uzunluğu, cinsi ve montaj özellikleri (dışarıya doğru eğimli olmalıdır). Pompa yağ deposunun (yağlı pompalar için) hacmi, montaj özellikleri.

Ayrıca, elektrik motorunun etiket değerleri ile vakum pompasının çalışma ilkesi (varsa palet, rotor ve silindir ölçüleri vb) not edilir.

Yedek vakum deposunun hacmi ve malzemesi not edilir. Depo, kolay temizlenebilir, altında kolay ve etkin kullanım sağlanabilir tahliye mekanizmalı olmalıdır. Ayrıca, deponun giriş ve çıkış boru çapları ana vakum boru hattının çapına uygun olmalıdır.

Ayırım kabı şeffaf malzemeden, içi yıkanabilen ve sıvı girişi ile yükselebilen tapalı olması gerekmektedir.

1.2.5. Basınç Düzenleyici Vakummetre Ve Nabız AygıtlarıBasınç düzenleyicinin çalışma ilkesi, yeri ve etiket değerleri not edilir. Regülatörün

yeri mümkünse süt boru hatlı sağım sisteminde süt kapanına, kovalı makinalarda ise ilk sağım başlığına yakın monte edilmelidir.

Nabız aygıtlarının sayısı, çalışma ilkeleri ve yerleri not edilir.Vakummetre süt borulu sağım sistemlerinde sağımcı çukurunda rahat görünebilir

olması gereklidir. Sağım sistemini kumanda düğmesinin yakınına da ikinci vakummetre konulmalıdır.

1.2.6.Ek DonanımlarSağım sisteminde bulunan otomatik sağım başlık alıcısı, süt ölçer, elektronik

tanımlama, ön soğutucu, sağım arası yıkama gibi ek donanımların özelikleri ve çalıma koşulları not edilir.

1.3. Denemeler ve DeğerlendirmeSistem denemeye alınmadan önce meme başlıklarına tapalar takılır. Makina sağım

pozisyonuna getirilir ve en az 15 dakika çalıştırılır. Ölçüm noktalarının uygun yerlerde ve

ölçüm cihazları için önerilen uygun çaplarda olup olmadığı kontrol edilir. Süt borulu ve kovalı sağım sistemleri için standartların önerdiği ölçüm noktaları Şekil 2’de verilmişti. Seyyar tip sağım sistemlerinde ölçüm noktaları kovalı tip sağım sistemlerine benzerdir. Burada “A” hava debisi ölçümlerinin yapıldığı noktaları, “V” vakum basıncı ölçüm noktalarını, “P” pozitif basınç ölçüm noktasını, “N” nabız değerleri ölçüm noktasını, “H” sağım başlığına serbest hava girişi ölçüm noktasını simgelemektedir. Vakum basıncı ölçümü; pompa yakınında (Vp), regülatör yakınında (Vr) ve süt toplama kabı yakınında (Vm) yapılmaktadır. Hava debisi ölçümü; pompa yakınında (VP), regülatör yakınında (A2) ve süt toplama kabı yakınında (A1) yapılmaktadır. Nabız ölçümleri sağım başlığı kısa süt hortumlarından (N). Süt borulu sağım sistemlerindeki V1 ve A1 noktasındaki ölçümler, kovalı makinelerde Vr ve A2 noktasında uygulanır.

Şekil 2. Süt borulu ve kovalı sağım sistemleri için standartların önerdiği ölçüm noktaları

Durum: Sağım üniteleri devre dışı

Tesis vakum basıncı (V1): Tesise ait vakummetreden okunan değerTest vakum basıncı (V2): Vr’de okunan değer

Vakummetre duyarlılığı: V1-V2<1 kPa olmalıdır.

Sağım sistemi çalışma vakum basıncı (V3): Vm’de okunan değer

Durum: Sağım üniteleri ve tüm ek donamımlar devrede

Çalışma vakum basıncı (V4): Vm’de okunan değerRegülatör duyarlılığı: V3-V4<1 kPa olmalıdır

Regülatör çalışma vakum basıncı (V5): Vr’de okunan değer

Pompa çalışma vakum basıncı (V6): Vp’de okunan değer (kPa)

Pe: Pe noktasındaki manometreden okunan değer (kPa)Pompa eksoz performansı: Pe< 5 kPa olmalıdır .

Efektif yedek kapasite Q1: Debi ölçer A1 noktasında ve kapalı, Vakummetre Vm noktasında, debi ölçerde “V4-2” kPa düşüşüne izin verilen debi değeri (L/min).

Q1, Minumum efektif yedek kapasite değeri Çizelge 1 verilmiştir.Çizelge 1. Minimum efektif yedek kapasite değerleriSağım Başlığı Sayısı (SBS) Minimum Efektif Yedek Kapasite

(L/min)Süt Borulu Tesisler

Kovalı/Seyyar Sağım Mak.

2 - 10 200 + 30 x SBS 80 + 25 x SBS10’ dan fazla 500 + 10 x (SBS-

10)300 + 10 x (SBS-10)

Sağım tesisinde otomatik sağım başlığı alıcısı olmadığı durumda ilave edilecek kapasite 200 80

Regülatör vakum basıncı (V7): Debi ölçerden V4-2 kPa izin verilen debi değeri sabit tutularak, Vr noktasındaki vakum değeri (kpa).Süt toplama kabı ile regülatör arası vakum düşüşü : (V4-2 kPa)-V7<1 kPa olmalıdır.

Pompada vakum basıncı (V8): Debi ölçerden V4-2 kPa izin verilen debi değeri sabit tutularak, Vp noktasındaki vakum değeri (kPa).Süt toplama kabı ile pompa arası vakum düşüşü: V8-(V4-2 kPa)<3 kPa olmalıdır

En yüksek nabız odası vakum değeri (V9): N Noktasında Nabız aygıtı ölçüm cihazının tespit ettiği sistemin nabız aygıtlarına ait en yüksek basınç değerleri arasında en düşük olanıdır (kPa)Süt toplama kabı ile nabız odası arası vakum düşüşü: V4-V9<2 kPa olmalıdır.

Regülatör devrede hava debisi( Q2): Debi ölçer A2 veya A1 noktasında ve kapalı, Vakummetre Vr noktasında, debi ölçerde”V5-2” kPa düşüşüne izin verilen debi değeri (L/min).

Durum: Regülatör devre dışı

Manuel yedek kapasite (Q3): Debi ölçer A1 noktasında ve kapalı, Vakummetre Vm noktasında, debi ölçerde “V4-2” kPa düşüşüne izin verilen debi değeri (L/min). Regülasyon kaybı: Q3-Q1<35 L/min veya 0,1 Q3 (hangisi büyükse) olmalıdır.

Regülatör devre dışı hava debisi (Q4): Debi ölçer A2 noktasında ve kapalı, Vakummetre Vr noktasında, debi ölçerde “V5-2” kPa düşüşüne izin verilen debi değeri (L/min). Regülatör kaçağı: Q4-Q2<35 L/min veya 0,05Q3 (hangisi büyükse) olmalıdır.

Sağım üniteleri devrede hava debisi (Q5): Debi ölçer A2 noktasında ve kapalı, Vakummetre Vr noktasında, debi ölçerde V5 kPa düşüşüne izin verilen debi değeri (L/min).

Durum: Regülatör ve sağım üniteleri devre dışı

Sağım üniteleri devre dışı hava debisi (Q6): Debi ölçer A2 noktasında ve kapalı, Vakummetre Vr noktasında, debi ölçerde V5 kPa düşüşüne izin verilen debi değeri (L/min).Sağım üniteleri hava tüketimi: Q6-Q5<35xSBS L/min (SBS:sağım başlığı sayısı) olmalıdır.

Durum: Regülatör ve süt hattı devre dışı

Süt hattı devre dışı hava debisi (Q8): Debi ölçer A2 noktasında ve kapalı, Vakummetre Vr noktasında, debi ölçerde V5 kPa düşüşüne izin verilen debi değeri (L/min).Süt hattı kaçağı: Q8-Q7<10 + 2SBS (Q7=Q6 alınabilir)omalıdır.

Durum: Ana vakum hattı pompa çıkışından ayrılır.

Vakum hattı devre dışı hava debisi (Q9): Debi ölçer Vp noktasında ve kapalı, Vakummetre Vp noktasında, debi ölçerde V5 kPa düşüşüne izin verilen debi değeri (L/min).

Hava hattı kaçağı: Q9-Q8<0,05Q10 olmalıdır.

Vakum pompa kapasitesi (Q10): Debi ölçer Vp noktasında ve kapalı, Vakummetre Vp noktasında, debi ölçerde 50 kPa düşüşüne izin verilen debi değeri (L/min). Ölçüm anında atmosfer basıncı normal basınçtan 3 kPa fazla sapma gösteriyorsa, Bu değer daha sonra rakıma bağlı olarak Çizelge 2’ye göre düzeltilir.

Çizelge 2. Rakıma bağlı olarak düzeltme faktörleri

Rakım (m)Sağım veya temizlikte vakum basıncı, kPa

40 42 44 46 48 50Düzeltme faktörü

0…300 0,80 0,83 0,87 0,91 0,95 1,00300…700 0,84 0,87 0,92 0,96 1,01 1,07

700…1200 0,88 0,92 0,97 1,03 1,09 1,161200…1700 0,93 0,99 1,05 1,11 1,19 1,281700…2200 1,00 1,07 1,14 1,23 1,33 1,45

Vakum pompa kapasitesi : Bulunan Q10 değeri aşağıda hesaplanan değerden daha büyük olmalıdır. VPK: ((VSG+SBG+SHK+RK)x RF)+HHKBurada;VPK: Vakum pompa kapasitesinin olması gereken değeridir.VSG: Vakum sistemi gereksinimi; Vakum sistemi gereksinimi için iki eşitlik kullanılmaktadır. Bu eşitlerden elde edilecek hangi değer yüksekse VSG olarak o değer alınır.a) EYK+SD+ED b) EYK+SD+THT

EYK: hesaplana etkin yedek kapasiteSD: Sabit değer;

Süt borulu sağım sistemi için; SBS >10 için; 200+30.SBS, SBS <10 için; 500+30SBS

Kovalı sağım makinesi için 80+25.SBSED: Süt sağım sistemine konulan ek donanımlar için gerekli hava kapasitesidir. Ek donanımlar; süt ölçerler, yıkama sistemi hatları ve yıkama etkinliği artırıcı ekipmanlar ve yıkama kandilleri gibi donanımları ihtiva eder.THT: Temizlemede hava tüketimidir. Temizleme hava kapasitesi gereksinimi rakıma bağlı olarak değişkenlik gösterir. Kapasite ISO 5707; Bilgen ve Öz,2006’da verilen tablolarda bulunur.

SBG: Sağım başlıkları için gerekli hava kapasitesidir. Bu değer 35.SBS olarak hesaplanır.SHK: Süt hattı hava kaçağıdır. Bu değer 2. SBS olarak hesaplanır.RK: Regülasyon kaybı. Bu değer olarak 35 L/min veya manuel yedek kapasitenin %10’u alınabilir (hangi değer daha büyükse)RF: rakım faktörü. Bu faktör Çizelge 2’den bulunur.

HHK: Hava hattı kaçağıdır. Formülü ile hesaplanır.

Vakum pompası devir sayısı (nN): Pompanın 50 kPa vakum basıncındaki devir sayısıdır. Bu devir sayısı pompa etiket değerlerindeki devir sayısı ile karşılaştırılır.

Makisimum vakum basıncı (Vmax): Q9 ve Q10 ölçümlerinde debi ölçer tamamen kapatılarak, ulaşılan maksimum vakum değeri tespit edilir. Bu değer daha sonra verilecek hesaplamalarda kullanılacaktır.

Nabız değerleri: Nabız ölçüm aygıtının ucundaki T bağlantı, sağım başlığının iki yarısındaki birer kısa süt hortumuna ve memelik dış kılıfı girişine takılmalıdır (N noktasına).

Nabız sayısı, nabız oranı, asıl süt alım evresi (b), asıl masaj evresi (d), asıl masaj evresinin süresi (EFAM) her sağım başlığının iki yarısı için ayrı ayrı ölçülerek kaydedilmelidir. Ayrıca, balans (L) ve maksimum basınç değerleri de not edilmelidir.

Nabız sayısı: 57-63 arasında olmalıdır. Nabız oranı öngörülen orandan ±%10 sapma göstermelidir. b nabız evresi %30’dan küçük ve vakum basıncı 4 kPa’dan büyük olmamalıdır.

Pençede serbest hava girişi: Rotametre H noktasında yani uzun süt hortumu ve sağım pençesi arasına yerleştirilir ve vakum bağlantısı yapılır. Memelik tapaları takılı sağım yapılıyorken rotometre pençeye giren “toplam serbest hava miktarını” ölçer. Daha sonra pençe vanası kapatılarak, “pençe vanası kaçağı” okunur. Pençeye giren toplam serbest hava miktarından vana kaçak miktarı çıkarılarak, hava deliğinden giren serbest hava miktarı ölçülür (L/min).Pençeye giren serbest hava miktarı <12 L/min olmalıdır Hava deliğinden giren serbest hava miktarı >4L/min olmalıdır .

Pençe vanası kaçağı: Yukarıdaki ölçümde olduğu gibi rotametre uzun süt hortumuna bağlanır, sağım pozisyonunda memelik tapaları çıkarılır ve pençe vanası kapatılır. Rotometre değeri okunur (L/min)

Pençe vanası kaçak miktarı < 2 L/min olmalıdır .Uzun süt hortumları ucunda hava kapasitesi: Her hangi bir uzun süt hortumunun

ucuna (H noktasına)debi ölçer ve süt hattına vakummetre yerleştirilir. Debi ölçerden önce 10 L/min serbest hava girişine müsaade edilir daha kararlı halen gelen vakum değerinden 5 kPa’lık düşüş için debi ölçere serbest hava girişi yapılır. 5 kPa’lık düşüş için alınan sisteme alınan serbest hava miktarı kaydedilir (L/min)Uzun süt hortumları ucunda hava kapasitesi > 65 L/min

Vakum vanası kaçakları: Bu deney kovalı ve seyyar tip sağım sisteminde yapılır. Vanalara ara bağlantı elamanı yardımıyla debi ölçer ve vakummetre takılır. Debi ölçerden 150 L/min bir serbest hava girişine müsaade edilir, vakummetredeki değer okunur. Vakummetre sökülerek bir başka vanaya takılır ve buradaki değer de okunur. Daha sonra her iki vakum değeri arasındaki fark alınır (kPa)Vakum vanası kaçakları <10 kPa olmalıdır

Süt pompası kaçağı: Bu deney süt borulu tip sağım sisteminde yapılır.Süt toplama kabına yeterli miktarda su konur, sağım tesisi çalışıyorken süt pompası manuel çalıştırılır ve süt basma hattının sonuna gelen su, bir kovaya boşaltılır. Kaptaki su kabarcık çıkmayıncaya kadar boşaltma yapılır ve pompa kapatılır. Pompa kapatıldıktan sonra suyun tekrar toplama kabına doğru geri çekilip çekilmediği kovadaki su gözlemlenerek tespit edilir.

SÜT SOĞUTMA TANKI DENEY İLKELERİ

1. Kapsam Bu deney yöntemi doğrudan soğutma sistemine sahip, elektrikle çalışan süt soğutma

tanklarını kapsar. Deney için başvuran kuruluş, başvuru sırasında yazılı olarak soğutma tankının standartlardaki anma (beyan) hacmi, sağım sayısı, çalışma ortam sıcaklığı ve sütü soğutma süresine göre sınıflandırmasını belirtmelidir.

2. Tanıtım Süt soğutma makinasının tanıtımı, belli başlı parçaları, yapısal ve fonksiyonel özellikleri, çalışma şekli, kontrol paneli ayrıntılı olarak anlatılır.


3.1. Laboratuvar Kontrolleri Deneylerden önce süt soğutma tankının boyut, güvenlik, ergonomik, vb. ölçüm kontrol

ve saptamalar TS EN 13732+A2 numaralı standarda uygun olarak yapılır.

3.2.Süt Soğutma Tankına İlişkin Genel ve Teknik Özellikler Süt soğutma tankına ait teknik özellikler ve ölçüler aşağıdaki şekilde raporda verilir.Süt Soğutma Makinasının Teknik Özellikleri ve Ölçüleri

Genel Uzunluk :Genel Genişlik :Genel Yükseklik :Ağırlık :

Tank Ölçüleri ve Teknik ÖzellikleriTankın uzunluğu :Tankın çapı :Tankın modeli/tipi :Tankın performans sınıfı :Tankın anma hacmi :Tankın maksimum hacmi :Tankın üretim yılı :Tank seri no :Kapak kenarının üst merdiven Basamağından veya yerden yüksekliği :Süt giriş delik çapı :Süt boşaltma borusu iç çapı :

Soğutma Ünitesi Teknik ÖzellikleriSoğutucu akışkan kodu :Soğutucu akışkan miktarı :Çalışma voltajı :Ekovat (kompresör) model no :

4. Performans Denemeleri

Deney yöntemi, deney sonuçlarının değerlendirilmesi ve olumlu rapor yargısı için kabul kriterlerinde TS EN 13732+A2 numaralı standart esas alınmalıdır. Süt soğutma tankı denemesine başlanmadan önce, sağım sayısına, tankın çalışma ortam sıcaklığına ve sütü soğutma süresine göre sınıflandırması doğru olarak tespit edilir. Deneme sonuçları, süt tankının belirlenen sınıfı dikkate alınarak değerlendirilir.

Çizelge 1. Süt soğutma makinasının çalışma ortamı sıcaklığına göre sınıflandırılmasıSınıflandırma Performans Sıcaklığı (PS)

°CGüvenli Çalıştırma Sıcaklığı (GÇS)

°CA 38 43B 32 38C 25 32

Çizelge 2. Süt soğutma makinasının soğutma süresine göre sınıflandırılması Sınıflandırma Test başlangıç sıcaklığından 4 °C’ye kadar bütün sağımlar

için belirtilen maksimum soğutma süresi (h)

0 2I 2,5II 3III 3,5

• Deneme materyali olarak süt yerine standartlarda kabul edilen deney suyu kullanılır. • Öncelikle tank ve soğutma ünitesi deneyin yapılacağı laboratuara alınır. Denemelere başlamadan önce imalatçı firmaya tank ve/veya soğutma ünitesi üzerinde çalışma koşullarına özgü tüm ayarlarının yapılması için imkan verilir. Süt soğutma tankı tüm ayarları hazır olduktan sonra denemeye alınır. • Deney yapılacak ortamın sıcaklığı, tankın standartlardaki ortam sıcaklığına göre yapılan sınıflandırmasındaki sıcaklıkta olmalıdır. Deneyler, deney süresince ortam sıcaklığını sabit tutacak iklimlendirme özelliklerine sahip laboratuar ortamında yapılmalıdır. Tüm bu sistemlerin çalışması deneme süresi boyunca otomatik olarak kontrol edilmelidir. • Tüm sıcaklık ölçümleri ısıl kütleleri küçük (<25g) sıcaklık algılayıcıları ile ölçülmeli, sıcaklık ölçümünde cam veya cıvalı termometre kullanılmamalıdır. • Ortam sıcaklığı, tankın yarı yüksekliği seviyesinde, tanktan 100±10 mm uzaklıkta ve tankın etrafında eşit aralıklarla 4 ölçüm noktasından ölçülmeli ve aritmetik ortalaması alınarak verilmelidir. • Yoğunlaştırıcı (kondansör) üzerinden geçen havanın sıcaklığı en az 2 en fazla 6 noktadan, yoğunlaştırıcı yüzeyinden 300±10 mm uzaklıktan ölçülmelidir. • Tank içerisindeki deneme suyunun sıcaklığı en az 3 algılayıcı ile ölçülmelidir. Birinci algılayıcı tank çıkışından en fazla 40 mm uzaklığa yerleştirilmelidir. İkinci algılayıcı düşük hacimdeki ilk sağım deneyindeki deney suyu veya süt seviyesinin 50-100 mm aşağısına yerleştirilmelidir. Üçüncü algılayıcı her bir sağım deneyinde deneme suyu veya süt seviyesinin 50-100 mm aşağısına yerleştirilmelidir.• Sıcaklık ölçümleri için bir (veya daha fazla) kayıt sistemi kullanılmalı, aynı noktada yapılan iki ölçüm arasındaki süre 2 dakikadan fazla olmamalı, süre ve ölçülen değer kayıt edilmelidir. • Soğutma sisteminin her bir soğutma performansı denemesi boyunca (12 saat) tükettiği elektrik enerjisi, sistemin bağlı olduğu sayaçtan kWh cinsinden tespit edilmelidir. • Tank deney başlamadan önce en az 2 saat denemelerin yapılacağı sıcaklıkta bekletilmelidir. • Tank etrafındaki hava hızı 1 m/s değerinden yüksek olmamalıdır. • Besleme gerilimi kullanım talimatında belirtilen değerin ±%5’i içinde olmalıdır. • Tankların deneyi aşamasında;

1. Düşük hacimde buzlanma deneyi 2. İlk sağımda soğutma performansı deneyi 3. Son sağımda soğutma performansı deneyi 4. Isı yalıtım (izolasyon) deneyi 5. Tank boşaltma deneyi

yürütülür. 5. Değerlendirme ve Sonuç

Laboratuar koşullarında yapılan denemelerde buzlanma olmadan soğutma işlemlerini sınıflandırmadaki koduna göre Çizelge 2’de belirtilen süreler içerisinde tamamlayan, izolasyon testinde 12 saat içerisinde sıcaklık artışı 3°C’yi geçmeyen ve gerekli olan diğer teknik istekleri karşılayan (örneğin, yapılan deneyler esnasında ve sonunda tankta çatlama,

kırılma vb. kalıcı bir deformasyon olmayan, kapalı tanklarda otomatik yıkama ünitesi olan, vb.) makinalara olumlu deney raporu verilir.

Raporda 2 sağımlık tanklarda 1. ve 2. sağımın; 4 ve daha fazla sağımlık olan tanklarda ise 1. ve son sağım soğutma performansı denemelerinin sıcaklık değişimi ve 12 saatlik izolasyon testi sıcaklık değişimi grafikleri verilir. Testi yapılan sağımların soğutma süresi, toplam enerji tüketimi (kWh), maksimum güç tüketimi (kW), ortalama güç tüketimi (kW) ve özgül enerji tüketimi (kWh/L) değerleri çizelge halinde verilir. Özgül enerji tüketimi (ET), aşağıdaki eşitlik yardımıyla bulunabilir:

ET=özgül enerji tüketimi (Wh/L) nsağım= tanka yapılan sağım sayısıEson= son sağım toplm enerji tüketimi (Wh) Va= tankın anma hacmi (L)Eilk= ilk sağım toplm enerji tüketimi (Wh)

BAŞVURULACAK KAYNAKLAR ve STANDARDLAR TSE EN 13732+A2, 2010. Gıda İşleme Makinaları – Çifliklerdeki Dökme Süt Soğutucular – Yapım, Performans, Kullanıma Uygunluk, Güvenlik ve Hijyen Kuralları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

40. KULUÇKA MAKİNALARI DENEY İLKELERİ

40.1. Kapsam Bu deney ilkeleri, tavuk, hindi, kaz, ördek, devekuşu, bıldırcın, sülün, tavus kuşu,

güvercin vb. kanatlı hayvanların üretiminde kullanılan elektrikle çalıştırılan kuluçka makinalarını kapsar.

40.2. Deney Raporu

40.2.1. Deney İçin Başvuru ve Deneyi Yapan Kuruluşa Ait Bilgiler

Yapımcı kuruluş : Deney için başvuran kuruluş : Deneyi yapan kuruluş : Deneyin yapıldığı yer : Deney materyalinin Adı : Markası : İmal yılı : Seri no : Deney raporunun geçerlilik süresi : Rapor aşağıda verilen içeriğe göre tanzim edilir.

1. Tanıtım 2. Teknik Özellikler 3. Deney Koşulları ve Deney Yöntemi 3.1. Laboratuvar Deneyleri 3.2. Uygulama Deneyleri

4. Deney Sonuçları ve Değerlendirme 5. Sonuç

40.3. Tanıtım Kuluçka makinalarının sınıflandırması, yapım biçimlerine, kapasitelerine ve tiplerine

göre belirtilmelidir. . Yapım biçimine göre (masa, dolap, oda gibi) . Kapasitesine göre (küçük, orta ve büyük kapasiteli gibi) . Tipine göre (dolap pervaneli, kanat pervaneli gibi)

Kuluçka makinasının yukarıda verilen kısa tanımından sonra, gelişim ve çıkış makinalarının aşağıda verilen kısımlara ait tanıtımları ölçüleri de verilerek belirtilir.

. Makina gövdesi malzeme cinsi,

. Yalıtım malzemesi kalınlığı,

. Yumurta tablaları,

. Havalandırma sistemi,

. Su deposu ve nemlendirme kapları,

. Isıtıcı elemanlar,

. Sıcaklık ölçme cihazları (termometreler),

. Nem ölçer ve nem artırıcı cihazlar (higrometre ve higrostat veya humidistat),

. Termostat,

. İlave sıcaklık güvenlik düzeni,

. Yüksek sıcaklık uyarıcı düzeni (alarm düzeni),

. Akım kesilmesi ve pervane tahriki ile ilgili arıza uyarı cihazları,

. Soğutma düzeni,

. Yumurta tablaları güvenlik düzeni,

. Kapı güvenlik düzeni,

. Elektrik donanımı,

. İşaretleme durumu (makina üzerinde firma ve makina ile ilgili bilgileri içeren etiket).

Yukarıda verilen tanımlamalar ışığında gelişim ve çıkış makinalarının çalışma prensibi verilir.

40.4. Teknik Özellikler Genel Gelişim Makinası Ölçüleri Uzunluk Genişlik Yükseklik İç hacmi Ağırlık Çıkış Makinası Uzunluk Genişlik Yükseklik Ağırlık Yumurta tablaları Gelişim tablası Malzemesi Sayısı Kapasitesi

Boyutları Öne eğim açısı (otomatik düzenlerde) Arkaya eğim açısı (otomatik düzenlerde) Çıkış tablası Malzemesi Sayısı Kapasitesi Boyutları Su tavası Malzemesi Sayısı Boyutları Su kapasitesi Gelişim ve çıkış tablaları taşıyıcı gövde Boyutları Raf sayısı Raflar arası mesafe Havalandırma Düzeni Fan özellikleri (sayısı, hızı, devri, debisi gibi) Havalandırma delikleri (sayısı, çapı)

Ayrıca, tanıtım kısmında açıklanan makina parçalarının gerekirse ölçüleri teknik özellikler de verilmelidir.

40.5. Deney Koşulları ve Deney Yöntemi

Kuluçka makinalarının deneyleri, laboratuvar ve uygulama deneyleri olarak iki kısımda yürütülür.

Laboratuvar denemelerinde, kuluçka makinasının gözle ilk kontrolü yapıldıktan sonra, yukarıda tanımlamaları yapılan kısımların özelliklerinin TS 3873’de verilen özelliklere uyup uymadığı ve belirtilen işaretleri taşıyıp taşımadığına bakılır. Denemeye alınan kuluçka makinasının boyut ve teknik özellikleri ile kapasite deneyleri yapılır.

Uygulama denemelerinde, kuluçka makinasının gelişim ve civciv çıkış kısımları tam kapasite ile çalıştırılarak uygun bir ortamda denenmelidir. Uygulama denemelerinde belirtilen değer ve özellikler "Tavuk Yumurtası Kuluçkalığı" için geçerlidir. Diğer kanatlı hayvanlar için firma kullanım kılavuzundaki bilgilere göre yapılır.

40.5.1. Elektrik Yükleme Deneyi Kuluçka makinasının ısıtıcı elemanları ile diğer yardımcı elektrik ünitelerinin yükleme

deneyi, etiketinde verilen gerilimde ve sürekli çalıştırma koşullarında voltmetre ve ampermetre ile ölçülerek yapılır: Ölçülen değerler etiketinde yazılı değerlere uygun olmalıdır. Kuluçka makinasında kullanılan güç, etiketinde belirtilen değere göre % 7.5 Watt’ı aşmamalıdır.

40.5.2. Sıcaklık Deneyleri Dolap ve oda kuluçka makinaları çalışma koşullarına bağlı olmaksızın 37,2 °C -37,8 °C

sıcaklık sınırlarında en çok 0,14°C tolerans içerisinde çalışabilmelidir. Masa kuluçka makinalarında yumurtaların 2,5 cm yukarısında ölçülen sıcaklık ilk iki haftada 38,6 °C ve son haftada 39°C olmalıdır. Verilen bu özelliklerin gerçekleşme durumunu kontrol etmek üzere aşağıdaki deneyler yapılır.

40.5.2.1. Sıcaklık Değişim Deneyi Normal çalışma koşullarına getirilmiş kuluçka makinasının orta noktası ile diğer değişik

üç noktasının sıcaklığı termometrelerle ölçülür. Bu noktalardan ikisinin arasındaki sıcaklık farkının 1,5°C yi geçip geçmediği kontrol edilir.

40.5.2.2. Sıcaklık Farkı Deneyi Madde 40.4.2.1. deki sıcaklık noktalarında beşer dakika ara ile ve 3 saat sürdürülen

ölçmelerle bulunan değerlerin her noktada 1°C yi geçip geçmediği kontrol edilir.

40.5.2.3. Çalışma Sıcaklığı Deneyi Kuluçka makinası boş ve çevre sıcaklığı 20°C - 22°C iken normal sıcaklık ayarında

çalıştırıldığında, ayarlandığı dereceye 45 dakikada ulaşıp ulaşmadığı kontrol edilir.

40.5.3. Nem Deneyi Gelişim dönemindeki nem 27,7°C - 29,4°C yaş termometre derecesinde bağıl nem,

%40-% 53 değerinde; civciv çıkış döneminde ise 33,3°C - 33,9°C yaş termometre derecesinde, bağıl nem % 73-% 77 değerinde olmalıdır.

Kuluçka makinasının gelişim ve civciv çıkış bölmesindeki bağıl nem, bir kuru higrometre ile ölçülür. Kuru ve yaş olarak okunan değerler yardımıyla TS 3873'te verilen bağıl nem değerleri ile karşılaştırılır. Bulunan bağıl nemin yukarıda verilen değerlere uygun olup olmadığına bakılır.

40.5.4. Verim Deneyi Verim deneyleri 4 aşamada yapılır.

I- Kuluçka makinası firmanın kullanım kılavuzunda belirtildiği gibi ayarlanmalıdır. Makina içerisinde merkezi bir yere yerleştirilen termometre yardımıyla 72 saat boyunca ve 8 saat aralıklarla sıcaklıklar kaydedilir. Ölçülen sıcaklık farkı 1,5°C yi aşıp aşmadığı kontrol edilir. II- I de açıklanan deneyde son ölçmenin yapıldığı andan itibaren kuluçka makinasının ana elektrik akımı kesilir. Makina bu durumda 24 saat bekletilir. 24 saat sonunda devre anahtarı tekrar açılır ve sıcaklık ayarı değiştirilmeksizin 3 saat çalıştırılır. Bu süre sonunda elektrik devresi kapatılmadan önceki sıcaklığa 0,5°C farklılıkla ulaşıp ulaşılmadığına bakılır. III- Gelişim dönemini tamamlamış olan yumurtalar (tavuk yumurtası için 18 nci günün sonu), muayene edilerek dölsüz ve kusurlu olanları ayrıldıktan sonra canlı embriyolu yumurtalar civciv çıkış bölmesine aktarılır. IV- Civciv çıkış bölmesine aktarılmış olan yumurtalardan 21 nci gün sonunda (tavuk yumurtası için) çıkan normal civciv sayısının toplam yumurta sayısına oranı, verimi vermektedir.

Yukarıda açıklanan son iki aşamaya ilişkin değerlendirmeler aşağıdaki eşitliklerle yapılmalıdır.

CKV = -------- * 100

Y

CÇV = --------- *100

D

Burada; KV : Kuluçka verimi (%), ÇV : Çıkış verimi (%), C : Kuluçka makinasına konulan yumurtalardan çıkan civciv sayısı (adet), Y : Kuluçka makinasına konulan yumurtaların sayısı (adet), D : Kuluçka makinasına konulan yumurtalardan döllü olanların sayısı (adet).

40.5.5. Yumurtaların Çevrilme Deneyi Kuluçkalık yumurtalar, sıcaklık ve nem değerlerinin düzenli bir şekilde korunması ve

civcivlerin sağlıklı olarak yumurtadan çıkabilmelerini sağlamak üzere, günde otomatik olarak 2 saatte bir veya manuel olarak 6 saatte bir çevirme yapılmalı ve hiçbiri zaman günde iki defadan az çevirme olmamalıdır.

Denemeye alınan kuluçka makinası çalıştırılarak yumurta tablaları hareke ettirilip yumurta çevrilme özelliğinin, yukarıdaki özelliklere uygun olup olmadığı kontrol edilir.

40.6. Deney Sonuçları ve Değerlendirme Denemeye alınan örnek kuluçka makinaları üzerinde ilk yapılan muayene ve

deneylerde olumlu sonuç alınmaması halinde eksik veya kusurlu görülen hususlar yapımcı firma tarafından giderilerek muayene ve deneyler bir kez daha tekrarlanır. TS 3873’e göre muayene ve deneyleri yapılan makinaların, madde 40.5.’te verilen deney yöntemlerine göre uygulanan deneylerin sonuçları açıklanır. Yumurta cinsine göre bulunan deney sonuçları aşağıda verilen çizelgelere dönüştürülerek sonuçlar gösterilmelidir.

Çizelge: Yumurta cinsine göre ortalama sıcaklık ve nem değerleri

Yumurta cinsi Kuru termometresıcaklığı (0C)

Bağıl nem (%) Yaş termometresıcaklığı (0C)

Gelişim Çıkış Gelişim Çıkış Gelişim Çıkış

Çizelge: Yumurta cinsine göre verim değerleri

Yumurt a Cinsi

Tabla No

Yumurta konulma Tarihi

Yumurtanın Aktarma Tarihi

Çıkış Tarihi

Yumurta Sayısı

Döllü Yumurta Sayısı

Çıkan Civciv Sayısı

Kuluçka Verimi (%)

Çıkış Verimi (%)

51.7. Sonuç Deneyi yapılan kuluçka makinalarının yapısal ve işlev yönünden uygun olup olmadığı

deneme sonuçlarına göre değerlendirilerek kesin karar belirtilir.

5.8.Deneyde Kullanılacak Cihaz Ve Ekipmanlar

. Su terazisi, Şeritmetre, Kumpas

. Kronometre, Devir Ölçer

. Cıvalı termometre, Higrometre, Yaş Termometre

51. YEM KARIŞTIRMA VE DAĞITMA ARABASI DENEY İLKELERİ

1. KAPSAMBu deney yöntemi traktör kuyruk milinden tahrikli yem karıştırma ve dağıtma

arabalarını kapsar.


2.1. Laboratuvar KontrolleriYem karıştırma ve dağıtma makinasının; yüzeylerinin düzgün ve boyalı olup olmadığı,

çatlak, çapak ve çizik vb. kusurların bulunup bulunmadığı, makinanın ayar olanakları ve ayar sınır değerlerinin tesbiti, makinanın parçalayıcı bıçak yaprağının malzeme sertlik değerlerinin TS 3100’e, mafsallı mili/millerinin TS 3827’ye, çeki halkasının ölçülerinin TS 3864-1 ISO 6489-1 ve TS 3864-2 ISO 6489-2’ye uygun olup olmaması, makina için en küçük dönme yarıçapı ölçümünün sert ve yatay bir zemin üzerinde, frenli ve frensiz olarak ayrı ayrı yapılması, kullanım güvenliğinin tespiti gibi genel kontrolleri yapılır.

2.2.Yem Karıştırma ve Dağıtma Arabasına İlişkin Genel ve Teknik ÖzelliklerMakinaya ait teknik ölçüler aşağıdaki şekilde raporda verilir.

2.2.1.Yem Karıştırma ve Dağıtma Arabası Özellikleri

1. Çatı ve Çeki Tertibatı2. Ana Boyutlar

Genişlik :Uzunluk :Yükseklik :Toplam Ağırlık :

3. TEKERLEKLERİz genişliği :Lastik ölçüsü ve kat adedi :Rulman no :

Fren tipi :

4. Karıştırma Haznesi (İşlevsel özellikleri ortaya koyacak şekilde ayrıntılı olarak verilmelidir.) 5. Yem Dağıtma Ünitesi (İşlevsel özellikleri ortaya koyacak şekilde ayrıntılı olarak verilmelidir.)6. Kumanda Ünitesi (İşlevsel özellikleri ortaya koyacak şekilde ayrıntılı olarak verilmelidir.) 7. Hareket İletim Sistemi (İşlevsel özellikleri ortaya koyacak şekilde ayrıntılı olarak verilmelidir.) 8. Kıyıcı Elemanlar (Varsa) (İşlevsel özellikleri ortaya koyacak şekilde ayrıntılı olarak verilmelidir.)

9. Yükleme Düzeni (Varsa) (İşlevsel özellikleri ortaya koyacak şekilde ayrıntılı olarak verilmelidir.) 10. En Küçük Dönme Yarıçapı11. Gürültü Şiddeti (İsteğe bağlı ölçülebilir.)12. Işıklandırma Durumu13. Trafik Uyarı İşaretleri

3. İşletme Koşullarındaki Denemeler

Makina deneyleri makinanın önceden verilen yükleme kapasitesinde ve önerilen çalışma devrine getirildikten sonra yapılmalıdır. Gürültü deneyi isteğe bağlı olarak; makina park konumunda boşta çalıştığı anda, içine değişik yemler konulup karıştırma yapılırken, karıştırma işlemini tamamlayıp, dağıtma işlemini yaparken yapılır. Denemelerde karıştırma ve parçalama amacıyla konulan yemin özelliği (nem düzeyi, partikül boyu) ve miktarı belirtilmelidir. Makina içerisine konulan ürünün doldurma zamanı (yükleme zamanı), karıştırma zamanı, kayıp zaman ve boşaltma zamanı ölçülmelidir. Karıştırma sonunda elde edilen karışımın nem düzeyi ve partikül boyu belirlenmelidir. Karışımın yemlik üzerine boşaltımı esnasında belirli mesafelerle alınan 8 adet örnek üzerinde ölçümler yapılır. Bu örnek kapları yemlik boyunca eşit aralıklarla yerleştirilir ve her kap içinden en az 1 kg örnek alınır. Alınan örneklerdeki parça boyutları ağırlık olarak ölçülür ve toplam üründeki oranları (%) verilir. Ortalama kıyma boyu hesaplanır. Karışım homojenliğinin kontrolü ise, izleme materyali kullanılarak yapılmalıdır. Karıştırma ve dağıtma arabasına konulan toplam rasyon ağırlığının yaklaşık olarak en az %2’si kadar izleme materyali karışıma katılır. Yapılan testlerde izleme materyali olarak. nem almama ve yapışmama özellikleri nedeniyle dane mısır kullanılabilir. Toplam rasyona katılan izleme materyali miktarı karışım homojenliğine göre her bir örnekte belirli bir oranda bulunmalıdır. İzleme materyallerinin tespiti için alınan örnekler en az 500 g olmalı ve bu örnekler içerisinden izleme materyalleri ayrılmalıdır. Böylece izleme materyalinin örnek ağırlığına oranlanmasıyla izleme materyali oranı bulunur. Bu uygulama alınan 8 örnek için de tekrarlanır. 8 örnek için bulunan izleme materyali oranları üzerinden yapılan hesaplamalarla yüzde varyasyon katsayısı ortaya konur. Varyasyon katsayısı sınır kabul değeri, %15’den az olmalıdır. Yem karıştırma ve dağıtma römorkunun güç ölçüm deneylerinde; kuyruk miline bağlanan torkmetreden p.t.o. gücü, traktör ve çekilir makina arasına bağlanan dinamometreden de kaba yem karıştırma ve dağıtma makinasının çeki gücü ölçülür. Bulunan değerler toplanarak makinanın toplam güç ihtiyacı bulunur ve minimum, maksimum ve geometrik ortalama değerler rapora kaydedilir. Yem karıştırma ve dağıtma römorkunun iş verimi deneylerinde; yemin miktarı, boşaltıldığı mesafe ve zaman belirlenerek iş başarısı t/h olarak bulunur. Deney sırasında dönüşler, ayarlama ve onarım vb. işleri için harcanan zaman dikkate alınmaz.

4. SonuçYapılan laboratuvar ve işletme koşullarında amaca uygunluk yönünden olumlu

sonuçlar veren makinalara deney raropu verilir.

BAŞVURULACAK KAYNAKLAR ve STANDARDLAR- ANONİM., 1992. TS 3827. Tarım Makinaları-Mafsallı Milleri, Türk Standardları Enstitüsü, Ankara.

- ANONİM., 2005. TS 3864-1 ISO 6489-1. Tarım Araçları-Çekici ve Çekilir Araçlar Arasındaki Mekanik Bağlantılar-Bölüm 1: Çeki Kancası Boyutları, Türk Standardları Enstitüsü, Ankara. - ANONİM., 2005. TS 3864-2 ISO 6489-2. Tarım Araçları-Çekici ve Çekilir Araçlar Arasındaki Mekanik Bağlantılar-Bölüm 2: 40 mm’lik Kurtağzı Bağlantısı, Türk Standardları Enstitüsü, Ankara.- Erbsentest (İzleme materyali testi) “Methode nach Dr.Kalaycı”, DLZ Agrarmagazine Sonderheft 14 2002, Deutscland.- Orth, H.W.;Peters, H., 1975. “Ein Verfahren zur Bestimmung der Halmlaenge mit Hilfe eines Schwingsiebes”, Grundlagen der Landtechnik, Bd.25, Nr.6, S:187-188

Hayvan Barınakları İçin Gübre Sıyırıcılar Deney İlkeleri (UÜZF, EÜZF, NKÜZF)(Taslak çalışma Sekretaryaya ulaşmamıştır.)

HAYVAN GÜBRESİ SEPERATÖRLERİ DENEY İLKELERİ

1.Kapsam

Bu deney ilkeleri hayvancılık işletmelerinde kullanılan seperatörlerin ve seperatör sistemlerinin amacına uygunluk denemelerini kapsar.

2.Deney İlkeleri

Amacına uygunluk denemeleri için gözle ilk kontroller yapılır.Seperatörün tek başına veya bir sistem olarak kullanılacağına karar verilir. Seperatör tek başına kullanılacaksa gerekli parçaların özellikleri belirlenir. Seperatör bir sistem olarak kullanılacaksa sistemi oluşturan tüm parçaların genel özellikleri ile sisteme uyumları belirlenir. Sistemin kurulumunda mümkün olabildiği kadar standardizasyona (sistemlerin aynı özelliğe sahip olması) gidilmesi ve farklılıklardan kaçınılması gerekmektedir.

Denemeler esnasında gerek seperatörün gerekse seperatör sisteminin işletmeye uyumu, kapasitesinin kullanımı ve amacını gerçekleştirmesini sağlamalıdır.

Teknik ölçüler alınır, laboratuar denemelerine tabi tutulur.

2.1. Tanıtma

Hayvan gübresi seperatörü, hayvancılık işletmelerinde hayvan yatakları ve gezinme yerlerinde biriken dışkıların sıyırıcılar tarafından sıyrılarak bir havuzda toplanması sonucu oluşan sıvı+katı dışkı karışımını ayırmak için kullanılan bir mekanizasyon aracıdır. Seperatör, dışkı karışımından katı kısmı alıp bir römorka yüklemek veya uygun bir yerde biriktirmek ve sıvı kısmı ise bir yere göndermek veya bir havuzda biriktirmek için kullanılmaktadır.

2.2. Teknik Ölçüler

Seperatörün;Uzunluğu :Genişliği :Yüksekliği :Ağırlığı :Özelliği : ( tek başına veya sistem oluşu)

2.3. Seperatör

2.3.1. Ana şasi2.3.2. Helezon2.3.3. Elek2.3.4.Vibratör (varsa)2.3.5.Elektrik motoru2.3.6. Redüktör2.3.7.Giriş ağzı2.3.8. Katı çıkış ağzı2.3.9. Sıvı çıkış ağzı2.3.10. Ağırlıklar2.3.11. Elektrik panosu

2.4.Yardımcı Donanımlar (sistem olarak kullanılacaksa)

2.4.1.Karıştırıcı2.4.2.Pompa2.4.3.Hortumlar2.4.4.Kule-platform2.4.5.Havuzlar (İşletme kapasitesine uygun olmalı ve sistemin tıkanmasına neden olmamalıdır.)2.4.6.Genel sistem panosu (Seperatörede hareket verebilir.O zaman seperatöre ikinci bir pano gerekmez)2.4.7. İlave parça ve eklentiler

3.Deneyler

3.1. Laboratuar deneyleri

Hayvan gübresi seperatörü, laboratuarda teknik yönden incelenir. Genel ölçüleri seperatör veya seperatör sistemi olarak alınır. Tüm parça ve donanımlar incelenir. Birbirlerine uygunluğu ve amacına uygun olarak çalışıp çalışmadığı gözlemlenir.

3.2. İşletme deneyleri

3.2.1.Yapısal sağlamlık

Seperatör veya seperatör sisteminin yapısal sağlamlığı incelenir. Çalışma esnasında kırılma, çatlama, kaçak, sızdırma ve deformasyon olup olmadığı gözlenir.

3.2.2. Çalışma emniyeti

Makinanın genel çalışması gözlenir. Tüm hareket iletimlerinde kalkış ve duruşlarda elektrik motorlarının yüklenmeleri takip edilir. Hareketli kısımlarda gerekli emniyet kurallarına uyulup uyulmadığı incelenir ve gerekli tedbirler sağlanmalıdır. Elektrik bağlantılarında yeterli koruma ve güvenlik önlemleri mevcut olmalıdır.

3.2.3.Bakım ve kullanım kolaylığı

Seperatör veya seperatör sisteminin bakım ehliyetli kişiler tarafından yapılmalıdır. Kullanım ise gerekli eğitimden geçirilmiş kişiler tarafından kolaylıkla yapılabilmelidir.

3.2.3. İş kapasitesi

Ayar (Ağırlık ) Kademeleri

Ağırlık miktarı (kg)

Karışım Havuzundaki Materyalin Yoğunluğu ( kg/dm3)

Sıvı Havuzundaki Materyalin Yoğunluğu ( kg/dm3)

Karışım Havuzundaki Hacim Değişimi (azalma)( m3 /h )

Sıvı HavuzundakiHacim Değişimi (artma)( m3 /h )

Katı madde Tüketilen EnerjiKw/h

Nem %

KapasiteKg/h

3.2.5.Elektrik enerjisi tüketimi

Seperatör veya seperatör sisteminin enerji tüketimi kW/h olarak ayar kademelerine göre verilmelidir.

TAŞIMA, İLETİM EKİPMANLARI

34. TARIM ARABALARI (RÖMORK) VE SU TANKERLERİ DENEY İLKELERİ

34.1 Kapsam

Bu deney ve değerlendirme ilkeleri tarım römorkları ve su tankerlerini kapsar.


Deneyler seri üretimden seçilmiş üzerinde seri numarası olan römork ile su tankerlerinde yapılır.

Deneylerde TS 585 Tarım Römorkları, TS 3413 Römorklar ve Su Tankerleri Muayene ve Deney Metotları, TS 3414 Tarımda kullanılan Su Tankerleri Standartları ile konu ile ilgili uluslararası standartlara göre yapılır.

Ayrıca insan ve çevre sağlığı ile ilgili TS EN 1853 standardı göz önüne alınır.Bu standartlara göre deneyleri yapılacak römork ve su tankerlerinin deneyleri iki

aşamada gerçekleştirilir.

- Laboratuar Deneyleri- Sağlamlık Deneyleri

Deneyleri tamamlanan araçların genel değerlendirilmeleri yapılarak tarım tekniğine uygun olanlara olumlu deney raporu düzenlenir.

34.2.1. Laboratuar Deneyleri

- Aracın gözle ilk kontrolü yapılır. Yapısal bir bozukluk olup olmadığı tespit edilir.- Aracın teknik ölçüleri, lastikler anma hava basınçlarında bütün tertibat ve

aksesuarları üzerinde iken yatay bir zemin üzerinde alınır.

- Aracı tanıtacak biçimde genel görünüş ve gerekiyorsa detay resimleri çekilir/çizilir.

- Araç boş ve anma yükünde iken dingil ve çeki halkasındaki yükleri alınarak ağırlık merkezinin yeri ve kritik devrilme açıları hesaplanır.

- Römorkların döner döner tertibatlarının TS 585 Çizelge 2’ye uygunluğu kontrol edilir.

- Tarım römorklarında kasa ölçü ve hacimlerinin (ilave kapaklar takılmamış durumda) TS 585 Çizelge 3 ve 4’de belirtilen en küçük değerlere uygunluğu kontrol edilir.

- Araçlarda çeki oku ve çeki halkası ölçülerinin TS 585 ve TS ISO 20019’ a uygun ve serbest dönebilecek şekilde bağlanıp bağlanmadığı kontrol edilir.

- Yarı römorklarda çeki okunun, römork traktörden ayrıldığında ok ucunu yerden en az 300 mm yukarıda tutacak biçimde ve yüksekliği ayarlanabilir sonsuz vida mekanizmalı taşıyıcı ayakla donatılıp donatılmadığı kontrol edilir.

- Devirmeli römorklarda kaldırma sistemi deneyi TS 3413’ e göre yapılarak kaldırma açısı ölçülür.

- Seyir ve park freni etkinlikleri ölçülür. Seyir freni etkinliği laboratuarda tekerlek jantı üzerine takılan özel düzenek yardımıyla statik olarak veya araç anma yükü ile yüklü iken 20 km/h ilerleme hızında dinamik olarak ölçülebilir.

Frenleme momenti statik durumda aşağıdaki formülle hesaplanır.

Md = 0.07 F.rMd = 0.07 (m.g).rMd = 0.7 m.r

Burada ;

Md : Bir tekerleğin en küçük frenleme momenti (Nm)F : Frenleme kuvveti (N)m : Bir tekerleğe düşen kütle (kp)g : Yerçekimi ivmesi (10 m/s2)r : Etken statik lastik yarıçapı (m)

Park freni etkinliği % 15 eğimde ve araç anma yükü ile yüklü iken kontrol edilir.

- Römorklarda döner tertibatın işlevini yerine getirip getirmediği kontrol edilir.- Aracın karayolu trafik kanununa göre ikaz, ışıklandırma vb. teçhizatları taşıyıp

taşımadığı kontrol edilir.- Su tankerlerinde hazne içinde dalgakıran hazne altında boşaltma vanası ve

boşaltma tapası ile üst kapak üzerinde havalandırma deliği bulunup bulunmadığı ayrıca kapağın bir zincir, tel veya kablo benzeri malzeme ile tank üzerine bağlı olup olmadığı kontrol edilir.

34.2.2. Sağlamlık Deneyleri

Sağlamlık deneyleri TS 3413’ e göre deney pistinde veya sabit deney düzeninde yapılır. Her iki durumda da araç anma yükü ile yüklenir. Ancak sabit tesiste lastikler sökülerek deney yapılır. Deney pistinde yapılan deneyler max. 5 km/h çalışma hızında yapılır.

Kasa bağlantıları dayanım deneyi TS 3413’ e göre yapılır. Deney sonunda kasa hidrolik silindir bağlantı noktaları kontrol edilir.

34.3. Değerlendirme Kriterleri

- Aracın gözle yapılan kontrolünde yapısal bir bozukluk olmamalıdır.- Araçta laboratuar ve sağlamlık deneyleri sonucunda arıza olmamalı; çatlama,

kırılma ve kalıcı deformasyon görülmemelidir. - Römorklarda ilave kapaksız kasa hacmi en az, hacim ağırlığı 1.8 t/m3 ‘ lük

materyalle yüklendiğinde anma yükünü karşılayabilmelidir.- Su tankerlerinde tank hacmi, anma yükünün % 5 fazlası kapasitede olmalı ve tank

içerisinde her bir metre uzunluk için bir dalgakıran bulunmalıdır.- Su tankerlerinde tankın şasiye bağlantısı sökülebilir ve titreşimlerden zarar

görmesini önleyecek şekilde yapılmalıdır. - Yarı römorklarda çeki halkasındaki yük, toplam yüklü ağırlığın % 25’ ini veya

1200 kg’ ı geçmemelidir. - Yatay sert bir zemin üzerinde duran boş kasalı yarı römorkun çeki oku askı

noktasında ölçülen aşağı doğru düşey yük, alçaltılmış konumdaki boş römork ağırlığının en az %3.ü ve bütün devirme konumlarında ise en az 500 N olmalıdır.

- Yarı römorklar yatay bir zemine park edildiği zaman, dayama ayağına gelen basınç 400 kPa’.ı geçmemelidir.

- Römork üzerindeki elektrik kabloları ezilmeye karşı muhafaza altına alınmalıdır. - Devirmeli araçlarda kasa devirme açısı en az 40 olmalı, kaldırma silindiri TS

8425’ e uygun olmalıdır.- Römork ve su tankerlerinde yüklü durumda hesaplanan kritik devrilme açıları en

az 15 ( % 26 eğim) olmalıdır.- Çeki oku ve çeki halkası ölçüleri TS 585 veya TS ISO 20019’ a uygun olmalıdır.- Tarım römorku ve su tankerlerinde iki adet takoz bulunmalıdır.- Yan kapaklı römorklarda yan kapakların üst kenarı yerden 1,5 m.den daha yüksek

olduğu zaman TS EN 1853’e göre harici basamaklı binme aracına sahip olmalıdır.- Römork ve su tankerlerinde fren tertibatı mutlaka bulunmalıdır. Tonajı 750 kg’ a

kadar olan araçlarda yalnız elle kumanda edilen park freni, 750 kg’ dan büyük araçlarda park freni ile birlikte seyir freni de bulunmalıdır. Tonajı 4 ton’ dan daha büyük araçlarda frenleme 4 tekerlekten yapılabilecek şekilde olmalıdır.

- Çarpma frenli araçlarda geri gidiş kilidi bulunmalıdır.- Frenleme deneyi statik olarak yapıldığında ölçülen frenleme momenti değeri

hesaplanan değerden büyük olmalı, dinamik olarak yapıldığında ise araç düz ve kuru beton bir zemin üzerinde 20 km/h’ lik hızda çekilirken 2.5 m/s2 ‘ lik negatif ivmeyi sağlamalıdır.

- Su tankerlerinde tank 3 mm kalınlığındaki sac malzeme ve buna eşdeğer malzemelerden yapılmış olmalıdır.

- Römorku, kasası en yüksek devirme açısı konumuna yükseltildiğinde, 5° geriye meyilli zemin üzerinde dengede kalmalıdır.

- Araçların lastik, jant, şasi, yay ölçüleri TS 585’ e uygun olmalıdır.- Araçlarda karayolları trafik kanununda belirtilen tüm ışıklandırma, sinyalizasyon,

hız plakası vb. donanımları ile (su tankerleri hariç) stepne bulunmalıdır. - Bakım esnasında yükseltilmiş kasayı emniyete almak için, römorka menteşelenen

bir mekanik destek sağlanmalıdır.- Araçlar kullanım ile ilgili her türlü uyarı ve emniyet sembolleri ile donatılarak

çalışma emniyeti sağlanmalıdır.

34.4. Deney Raporu

Tarım Römorkları ve su tankerleri için hazırlanacak deney raporları aşağıdaki ana başlıklar halinde düzenlenir.

1. Özet 2. Tanıtım Ve Teknik Özellikler3. Deney Yöntemi4. Deneyler

4.1. Laboratuar Deneyleri4.2. Sağlamlık Deneyleri

5. Deney Süresince Yaptırılan Düzeltmeler6. Deney Sonuçları Ve Değerlendirilmeleri7. Sonuç

BANTLI GÖTÜRÜCÜ DENEY İLKELERİ

Raporun ilk sayfasında aşağıda verilen bilgiler yer alır.

Yapımcı Kuruluş :Deney İçin Başvuran Kuruluş :Deneyi Yapan Kuruluş :Deneyin Yapıldığı Yer :Deney Tarihi :Deney Materyalinin Adı :

Markası :İmal Yılı :Seri No :

Rapor aşağıda verilen içeriğe göre tanzim edilir.

l. Tanıtım2.Teknik Özellikler3. Deneme Yöntemi

3.1. Laboratuar Denemeleri3.2. Uygulama Denemeleri

4. Sonuç

1. Tanıtım

Makinenin tanıtım kısmında aşağıdaki hususlar belirtilir:

- Makinenin tahrik sistemi şekli, tahrik motorunun tipi, motorun güç, moment ,devir, özgül yakıt tüketimi değerleri, eğer traktörle tahrik ediliyorsa traktöre bağlantı şeklinin belirtilmesi.

- Hareket iletim sisteminin tanımlanması,- Makinenin tüm organlarının tanımlanması,- Çatı şeklinin tanımlanması,- Çalışma prensibinin açıklanması.


Genel Boyutlar

- Uzunluğu - Yüksekliği - Genişliği - Götürücü eğimi- Götürücü İletim kapasitesi - Bant hızı

-Bant genişliği - Bant kat sayısı ve bant karkas tipi

- Alt ve üst kaplama kalınlıkları - Bant ağırlığı ve bant kenar açıklığı - Sarılma açısı- Oluklaşma açısı ve makara çapı - Taşıyıcı ve dönüş makara uzunlukları - Taşıyıcı ve dönüş makara grupları arasındaki açıklıklar - Taşıyıcı ve dönüş makara ağırlıkları - Taşıma tipi oluklu ise baş ve son tambur geçiş uzunlukları - Taşıyıcı ve dönüş makara mil çapları - Taşıyıcı makara alt kenarı ile şasi üst kenarı arasındaki açıklık - Geri dönüş makaraları ile en yakın şasi arasındaki açıklık - V-taşıyıcılı ve oluklu makara gruplarında aynı gruptaki iki makara arasındaki açıklık - Makaraların üzerine bağlandığı şasinin silottan silota genişliği ve enine uzaklığı - Tamburda yüzey kaplama varsa cinsi - Tahrik, son baskı ve gerdirme tambur çapları, genişlikleri ve mil çapları - Tahrik tambur devri - Gerdirme düzeni tipi (Ağırlıklı gerdirme düzeni, vidalı gerdirme düzeni ve diğerleri)- Gergi uzunluğu - Kilitleme, durdurma ve fren düzenlerinin varlığı- Bandın iki makara arasındaki sarkma miktarı.- Tahrik tipi- Motor İle İlgili Özellikler

3. Deneyler ve Kontroller

3.1. Deneyler

3.1.1. Bant DeneyleriTS 8422 madde 2.l 'e uygun olarak alınan numune götürücülerde kullanılan bantların

deneyleri TS 547 EN ISO 14890 ‘a uygun olarak yapılır, deney sonuçlarının TS 8422 madde l.2.2.2.'ye uygun olup olmadığına bakılır.

3.1.2. Performans DeneyiTS 8422 madde 2.l e uygun olarak alınan numune götürücülerin kataloglarında

belirtilen iletim kapasitesinde olmak üzere en az 30 ton materyal iletiminde ve imalatçısı tarafından götürücü katalogunda belirtilen en büyük eğim açısından çalıştırılır. Hububat iletiminde güvenli işletme için tekstil bantlı götürücünün yatayla yaptığı eğim açısı 18° den büyük olmamalıdır 30 ton materyalin taşınmasından sonra götürücü tam yüklü durumda iken bant hareketi durdurulur. Deney sonucunun TS 8422 madde l.2.2.'ye uygun olup olmadığına bakılır.

3.1.3. İletim Kapasitesinin Hesaplanmasıİletim kapasitesi TS 8422 Ek-l 'e göre hesaplanır.

3.1.4. Bant Hızının HesaplanmasıBant hızı, tam yüklü konumda, işaretlenen bandın birim zamanda aldığı yolun zamana

bölünmesiyle ya da aşağıdaki bağıntıyla elde edilebilir.

Bant hızı

Birim bant uzunluğuna düşen ağırlık= Yükün yığma ağırlığı x yükün enine kesit alanıdır. Bulunan hızın o materyalin izin verilen maksimum bant hızından büyük olmaması gerekir.

3.2. Kontroller

3.2.1. Gözle KontrolDeneme için seçimi yapılacak bantlı götürücüler gözle kontrol edilerek TS 8422

madde l.2.2'ye uygun olup olmadığına ve madde 3.2'de belirtilen işaretleri taşıyıp taşımadığına bakılır.

3.2.2. Boyut KontrolüTS 8422 madde 2.l 'e uygun olarak alınan numune götürücülerin yukarıda l. maddede

verilen boyutlarının TS 8422 madde l.3 'de belirtilen boyut ve toleranslara uygun olup olmadığına bakılır.

4. SonuçElde edilen sonuçlar tablo halinde verilebilir.

5. DeğerlendirmeDenemeye tabi tutularak değerlendirmeler kapsamında belirtilen ölçütlerden özellikle,

sistemin tıkanmaması ve zedelenme düzeyinin belirtilen oranların altında kalması koşulu başta olmak üzere iş güvenliği, gerekli belgeler ve tasarım parametreleri açısından olumlu veya olumsuz kanaatine varılan bantlı iletim sisteminin “Tarım Tekniği” yönünden olumlu/olumsuz deney raporu düzenlemesi sonucuna varılır. Saptanan olumsuzlukların ortadan kaldırılmaması durumunda söz konusu sisteme/ileticiye olumsuzluk raporu verilir ve tüm deney kuruluşlarına gerekçeleri ile bildirilir.

36. HELEZON GÖTÜRÜCÜ DENEY İLKELERİ


Yapımcı Kuruluş :Deney İçin Başvuran Kuruluş :Deneyi Yapan Kuruluş :Deneyin Yapıldığı Yer :Deney Raporu Düzenleme Tarihi :Raporun Geçerlilik Süresi :Deneye Başvuru Tarihi :Deneyi Yapılan Makinanın :

Adı :Markası :İmal Yılı :

Seri No :Deney Tipi :Deneyin Amacı :

Rapor aşağıda verilen içeriğe göre tanzim edilir.1. Tanıtım,2. Teknik Özellikler,3. Deney Koşulları ve Deney Yöntemi,4. Deney Sonuçları ve Değerlendirme,5. Sonuç.

36.1. Tanıtım

Makinanın tanıtım kısmında aşağıdaki hususlar belirtilir:Makinanın tahrik sistemi şekli, tahrik motorunun tipi, motorun güç, moment, devir,

özgül yakıt tüketimi değerleri, eğer traktörle tahrik ediliyorsa traktöre bağlantı şeklinin belirtilmesi.

Hareket iletim sisteminin tanımlanması, Makinanın tüm organlarının tanımlanması, Çatı şeklinin tanımlanması, Çalışma prensibinin açıklanması.

Makinanın profil yada şematik görünüşünün, tanıtım kısmının sonunda verilebilir.


Toplam uzunluk (Boşaltma ağzının yerden yüksekliği minimum durumda)Toplam genişlikToprak aralığıİz genişliğiToplam Ağırlık (kg)Boşaltma ağzının yerden yüksekliği

MaksimumMinimum

HelezonunBoyuÇapıBesleme ağzı açıklığıHelezon borusu anma çapıMil çapıKanat kalınlığıAdım uzunluğuDevri (min-1)Giriş ağzı iç çapıBoşaltma ağzı iç çapıHelezonla dış muhafaza (kovan, boru) arasındaki açıklıkEğim açısı (yol durumunda)Taşıma yüksekliği (yol durumunda)En büyük kaldırma yüksekliğiKasnak ölçüsüMil uzunluğuMil çapı

Mil üst kasnak ölçüsüHelezon mili kasnak ölçüsüGerdirme düzeninin makara çapıŞasi ve taşıyıcı kafesi oluşturan borunun çapı x et kalınlığıDingil ölçüleri

Jant boyutlarıJant ölçüsüJant oturma dairesi çapıPoyra çapıSaplama sayısı (adet)Saplama ölçüsüLastik ölçüsüRulman numarası

Dışİç

Helezon yükseklik ayar düzeniÇelik halat çapıHalat makaraları anma çapıGerdirme düzeni kilit dişlisi diş sayısı (adet)

36.3. Deney Koşulları ve Deney Yöntemi

Makinanın laboratuvar ve uygulama denemeleri yapılır.Laboratuvar deneylerinde makinanın aşağıda belirtilen yapısal özellikleri incelenir.

Makinanın boyutu ve ağırlıkları, Çatı şekli ve malzemesi, Kaynak dikişlerinin kalitesi, Yatakların toza karşı korunma durumu, Kayışların gerdirme tertibatı, Perçin, cıvata, somun gibi bağlantı elemanlarının sıkılık durumu, Koruyucu boyanın yeterliliği, Bakım ve ayar kolaylığı, İş güvenliğine ilişkin özellikler, Mafsallı mil ölçüleri (TS 3827), Hareket iletim düzeninin niteliğine ilişkin özellikler, Yükseklik ayar düzeninin ve çelik halat gerginlik durumu.

Uygulama denemelerinde materyal iletimi yapılır. Yapılan denemelerde makinanın saatlik kapasitesi, verimi ve güç değerleri belirlenir.

36.4. Deney Sonuçları Ve Değerlendirme

Denemeye sunulan makinanın tamamı gözle kontrol edilerek TS 10699 madde 1.2.2’ye uygun olup olmadığına ve madde 3.2’de belirtilen işaretleri taşıyıp taşımadığına bakılır.

İletim kapasitesi ve performans değerleri TS 10699’a göre yapılır. Güç tüketimi TS 10115’e göre hesaplanır.

Volumetrik verim, helezon götürücülerin karşılaştırılmasında temel parametrelerden birisidir ve aşağıdaki gibi hesaplanır.

Makinanın teorik kapasitesi;

eşitliği ile belirlenir. Burada;QT : Teorik iletim kapasitesi (t/h),D : Helezon çapı (m),S : Helezon adımı (m),n : Helezon devri (min-1), : Yükleme katsayısı, : Materyalin özgül ağırlığı (t/m3),C : Götürücünün eğimini dikkate alan bir katsayı.

katsayısı aşağıda gösterilen değerlerdedir:Yavaş-akışlı aşındırıcı malzemeler için : 0,125Yavaş-akışlı orta derecede aşındırıcı malzemeler için : 0,250Serbest-akışlı orta derecede aşındırıcı malzemeler için : 0,320Serbest-akışlı aşındırıcı olmayan malzemeler için : 0,400

C katsayısının ortalama değeri, götürücünün yatayla yaptığı açısına bağlıdır.

0º 5º 10º 15º 20ºC 1,0 0,9 0,8 0,7 0,65

Güç tüketiminin belirlenmesinde helezon mili üzerinde ölçülen dönme momenti ve helezon devir sayısından yararlanılır yada diğer güç ölçme yöntemleri kullanılır veya TS 10115’e göre hesaplanır.

Verim aşağıdaki eşitlikle hesaplanabilir:

Makinanın teorik gücü;

eşitliği ile hesaplanır. Burada;NT : Makinanın teorik gücü (kW)L : Helezonun uzunluğu (m)0 : Toplam direnç katsayısı (2,5... 4)

Helezon götürücüde yapılan uygulama denemeleri sonucu, makinanın saatlik kapasitesi, verim ve güç değerleri belirlenerek çizelge’deki gibi verilir.

Çizelge. Helezon götürücünün, kapasite, güç ve verim değerleri

Ürün Materyalin Teorik Gerçek Volumetrik Makinanın Makinanın Verim

Cinsi Özgül Ağırlığı

İletim Kapasitesi

İletim Kapasitesi

Verim Teorik Gücü

Gerçek Gücü

(kg/m3) (t/h) (t/h) (%) (kW) (kW) (%)

36.5. Sonuç

Boyut, yapım özellikleri, teknik özellikler, performans ve iletim kapasitesi yönünden deneylerin tümünden olumlu sonuç alınan helezon götürücülere uygunluk raporu verilir.

KaynaklarANONİM, 1992. Sürekli Mekanik Taşıma Ekipmanları-Gevşek Yığın Malzeme-Vidalı

Konveyörler-Tahrik Gücü için Hesaplama Kuralları. TS 10115, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 8 s.

ANONİM, 1992. Tarım Makinaları-Mafsallı Milleri . TS 3827, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 8 s.

ANONİM, 1993. Tarım Makinaları – Helezonlu Konveyör - Taşınabilir, TS 10699, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 17 s.

AYIK, M. 1985. Ürün İşleme Tekniği ve Makinaları. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları: 957, Ders Kitabı: 277, s.19-27.

GÜZEL, E.; P, ÜLGER; B, KAYIŞOĞLU 1996. Ürün İşleme ve Değerlendirme Tekniği. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Genel Yayın No: 145, Ders Kitapları Yayın No: 47, s.83-89.

KOVALI GÖTÜRÜCÜ DENEY İLKELERİ

Kovalı elevatörlerde materyal sonsuz bir bant veya zincirden meydana gelen bir çekme elemanına bağlanmış olan kovalar içinde taşınır.Raporun ilk sayfasında genel olarak aşağıda verilen bilgiler yer alır.Yapımcı Kuruluş :Deney İçin Başvuran Kuruluş :Deneyi Yapan Kuruluş :Deneyin Yapıldığı Yer :Deney Tarihi :Deney Materyalinin Adı :


Rapor aşağıda verilen içeriğe göre tanzim edilir.

l. Tanıtım2.Teknik Özellikler3. Deneme Yöntemi

3.l. Laboratuvar Denemeleri3.2. Uygulama Denemeleri

4. Sonuç5. Değerlendirme

1. Tanıtım

Makinanın tanıtım kısmında aşağıdaki hususlar belirtilir:

- Makinanın tahrik sistemi şekli, tahrik motorunun güç, moment, devir, özgül enerji tüketimi değerleri, eğer traktörle tahrik ediliyorsa traktöre bağlantı şeklinin belirtilmesi.

- Hareket iletim sisteminin tanımlanması,- Makinanın tüm organlarının tanımlanması,- Çatı şeklinin tanımlanması,- Çalışma prensibinin açıklanması,- Taşınacak materyalin özellikleri: a) Aşındırıcı, serbest-akan, ağır hareket eden,

sıcaklık durumu, kabarık (hacimli), kolay dağılan, bozulabilir vb. b) kovalı elevatöre yükleme noktasında metre küp başına ağırlık, c) maksimum ve ortalama parça büyüklüğü,

- Çalışma koşulları: a) iç mekan, b) dış mekan, c) korosif atmoffer vb.,- Çalışma şekli: a) devamlı, b) kesik,

2.Teknik Özellikler

Kovalı elevatörün denenmesi süresince aşağıdaki parametrelerin belirlenmesi gereklidir.

- Şasi boyutları, - İletim yüksekliği,- Boşaltma oluğunun tipi ve boyutları,- Elevatör kapasitesi,- Elevatör tipi (TS 3902'ye göre belirlenmelidir),- Kova aralığı,- Kova hacmi ve tipi,- Bant ya da zincir tipi,- Bant ya da zincirler arasındaki uzaklık,- Bant kalınlığı,- Zincir veya bant hızı,- Tahrik tambur boyutları (genişlik, çap),- Diğer tamburların sayısı ve boyutları,- Tambur mil çapları,- Tahrik tipi,- Tahrik gücü,- Kilit ve fren tipi,- Gergi düzeni tipi,- Motor karakteristikleri,- Tahrik mili devir sayısı,- Zincir dişlilerin tipi ve malzemesi.

3. Deneyler

3.1. İletim KapasitesiKovalı elevatörde iletim kapasitesi belirli zaman aralığında götürücünün ilettiği

materyal miktarıdır. Teorik olarak iletim kapasitesi aşağıdaki bağıntıyla hesaplanabilir.

İletim kapasitesi (ton/h)

Kova hacmi (m3) Kovaların dolma oranı (birimsiz) (Düşey aralıklı boşaltmalılarda 0,75; düşey-

sürekli boşaltmalılarda 0,60 ve eğimli-sürekli boşaltmalılarda 0,75)Materyal hacim ağırlığı (kg/m3) Zincir veya bant hızı (m/s) Kovalar arası mesafe (m)

Kovalı (kepçeli) götürücülerde, yığma yüklerin iletiminde özgül yük değeri (q) ise, şöyle bulunur:

Burada;i0: Bir kovanın (kepçenin) hacmi, m3,γ: Yükün yığılma ağırlığı, kg/m3, i: Kovaların (kepçelerin) dolma miktarı, m3,a: Kovalar (kepçeler) arasındaki uzaklık, m veφ: Yükleme katsayısıdır.

3.2. Tahrik Gücü

Tahrik gücü güç ölçme yöntemleri yardımıyla saptanır. Teorik olarak da aşağıdaki bağıntı ile hesaplanabilir.

Tahrik gücü (kW) İletim kapasitesi (ton/h) Materyalin düşey yükselme mesafesi (m)

Katsayı (çizelge l) Zincir veya bandın hızı (m/s).

Tahrik milinde gerekli olan güç tahrik düzeninin verimine bölünerek tahrik motorunun gücü bulunur. Elektrik motoru ile tahrik durumunda ilk hareket kolaylığı bakımından bu güç % l0 - % 40 artırılmalıdır. l5 kW'dan büyük güçlerde bu artımdan vazgeçilebilir.

3.3. Kilit veya Fren Sisteminin Denenmesi

İşletme kolaylığı bakımından, elevatörler durduruldukları zaman kovaları boşalmış olarak durdurulmalıdır. Fakat ani elektrik kesilmesi veya işletme emniyetinin gerektirdiği ani duruşlarla elevatörlerin ani durması halinde bir taraftaki kovalar tamamen dolu olacağından elevatör geri dönebilir. Elevatörün zarar görmemesi için geri dönüşü önlemek amacıyla kilitler veya frenler kullanılır. Bu fren ya da kilitlerin işleyişi kontrol edilmelidir.

3.4. Emniyet ve İş Güvenliği

Kovalı elevatörün çalışması sırasında insan sağlığını riske edecek durumların varlığının değerlendirilmesi. Emniyet, ikaz ve kontrol için uyarı işaretlerinin kontrol edilmesi.

3.5. Ürün Zedelenmesinin Saptanması

Ürün kovalı elevatör ile taşınmadan önce ve taşındıktan sonra en az 100 g (ürüne bağlı olarak) örnek içerisinde kırılmış, çatlamış, ezilmiş ürünlerin yüzdesi belirlenmelidir.

3.6. İşletme Performansının Saptanması

Kovalı elevatör belirli bir süre ve belirli bir miktar materyalle çalıştırılarak elevatörün işleyişi kontrol edilir.

Çizelge l. Kovalı elevatörlerde ve katsayıları

İLETİM KOVALI GÖTÜRÜCÜ TİPİKAPASİ

TESİBANTLI TEK SIRA ZİNCİRLİ ÇİFT SIRA ZİNCİRLİ

ton/h DERİN VEYA SIĞ

V-İPİ DERİN VEYA SIĞ

V-İPİ DERİN VEYA SIĞ

V-İPİ

10 0.60 - 1.10 - - -10-25 0.50 - 0.80 1.10 1.20 -25-50 0.45 0.60 0.60 0.85 1.00 -50-100 0.40 0.55 0.50 0.70 0.80 1.10

100 0.35 0.50 - - 0.60 0.90

1.60 1.10 1.30 0.80 1.30 0.80

4. SONUÇLAR

5. DEĞERLENDİRME

PNÖMATİK İLETİCİ DENEY İLKELERİ

Pnömatik iletimde, taşınacak materyal hava hareketlendiricisi ile temas ettirilmeden, yığın halinde veya belli bir akış durumundaki tarımsal ürünler (tahıl, bakliyat gibi küçük taneli tohumlar; iletim sırasında ekonomik ve biyolojik yönden zedelenmesi istenmeyen tarımsal materyaler) hava akımı ile bir noktadan başka bir noktaya sabit veya taşınabilir sistemlerle iletilmektedir.


Yapımcı Kuruluş :Deney İçin Başvuran Kuruluş :Deneyi Yapan Kuruluş :Deneyin Yapıldığı Yer :Deney Tarihi :Deney Materyalinin Adı :


Rapor aşağıda verilen içeriğe göre tanzim edilir.1. Tanıtım ve Teknik Özellikler2. Deneyler3. Sonuç

4. Değerlendirme

1. Tanıtım ve Teknik ÖzelliklerDeney raporunda; pnömatik iletici (negatif basınçlı, pozitif basınçlı veya kombine),

güç kaynağı (elektrik motoru, PTO, termik motor), hava hareketlendiricisi (santrifüj vantilatör, döner pistonlu körük veya kompresör), verici/besleme düzeni (venturi, döner hücreli çark), ayırıcı (siklon, toz tutucu, filtre) tipleri ve karakteristik özellikleri belirtilmelidir.

Sistem geometrisi (yatay/dikey boru uzunlukları, boru çapı, boru cinsi, kullanılan armatürlerin sayısı, tipi vb), sistemin şekli ve konumu (iletim doğrultusu) sembolik olarak çizilmeli ve boyutları raporda verilmelidir.

İletim materyalinin; cinsi, hacim ve parçacık özgül kütleleri, nem düzeyi, askıda kalma hızı, eş değer parçacık çapı başta olmak üzere tüm parçacık boyutları gibi önemli fiziksel özellikleri belirlenerek rapor edilmelidir. Ayrıca, deneyin yapıldığı yerin rakımı, deney tarihi, hava sıcaklığı ve bağıl nemi de raporda yer almalıdır.

2. Deneyler2.1. Hava Hareketlendirici

Hava hareketlendiricinin debisi, yarattığı basınç farkı ve güç tüketimi belirlenmelidir. Debi, hassasiyeti ve ölçme aralığı uygun elektromanyetik veya ultrasonik debimetreler, orifis veya venturi metreler, gaz sayaçları ve kronometreler kullanılarak belirlenebilir. Ayrıca akışkanlar mekaniği ilkelerine bağlı kalmak koşulu ile hava hızı bir anemometre ile ölçülerek, hava hareketlendiricinin çıkış kesiti ve süreklilik denklemi yardımıyla da hava debisi hesaplanabilir.

Basınç farkı, hava hareketlendiricinin giriş ve çıkışı esas alınarak fark manometresi yardımıyla ölçülebilir. Hava hareketlendiricinin mil gücü, doğrudan veya dolaylı güç ölçme yöntemlerinden herhangi biri kullanılarak ölçülmelidir.

İlgili hesaplamalarPnömatik götürücülerde iletim ancak hava hızının materyalin yüzme hızını aşması

durumunda gerçekleşmektedir. Gevşeme hızı, materyal içinden geçen havada oluşan basınç düşmesi değerinin, ürünün ağırlığına denk olduğu durumda elde edilmiş olur. Yüzme hızı ise gevşetme hızının üstündeki bir hızda meydana gelir. Yüzme hızının üzerindeki hava hızı değerlerinde ürün hava ile birlikte hareket ederek taşınabilir (Ayık, 1985). Hava akımındaki bir yığının ağırlığı aşağıdaki formülle verilmektedir:

Burada,H0= Yığının durgun haldeki yüksekliği,g: Yer çekimi ivmesi,ρü: Ürünün yoğunluğu,ρh: Havanın yoğunluğu,ε0: Yığının porozitesi (~0.4),

Diğer taraftan hava akımının basınç düşmesi ise;

İle hesaplanmaktadır. Burada;μ1: Yol katsayısı (2,75),Re: Reynold sayısı (d, ε0 ve V ‘ye bağlı olarak),V: Hava hızı,d: Ürün yığınının eşdeğer kanalcık çapı

dk: Küre şeklindeki tanenin çapıdırξ: Direnç katsayısıdır.Hava akımı basınç düşmesi ve hava akımındaki yığının ağırlığı eşitlikleri birbirine eşit

olduğu zaman, gevşeme hızı bulunur. Buna göre gevşeme hızı (laminar akımda) aşağıdaki eşitlik yardımı ile bulunur:

Diğer taraftan, tüm akış tipleri için geçerli olabilecek eşitlikler aşağıdaki gibi olmaktadır:

Bu iki eşitlik kullanılarak, her türlü akış için yüzme hızları (Vy) hesaplanabilir (aşağıdaki çizelge) (Ayık, 1985).

Yüzme hızlarının hesaplanmasında kullanılan ilişkiler (Ayık, 1985).

Akış Şekli φ değeri (birimsiz) Re sayısı Kullanılacak ilişkiLaminar φ < 6 Re < 12 Vx=φ2/18

Geçit 6 < φ < 42 12 < Re < 588 Vx=φ/3Turbülant 42 < φ 588 < Re Vx=2,16(φ)1/2

Taneli ürünlerin hava ile olan iletiminde hava hızı yüzdürme hızından her zaman büyük olmalıdır.

Vatilatörlerİstenilen debide havanın iletilmesi için vantilatörlerin belirli bir basınç farkını yaratması

gerekir. Bu amaçla, bir vantilatörün işletme karakteristiklerini toplam basınç (Pt), debi (Q) ve güç gereksinimi (N) oluşturur (Ayık, 1985). Basınç farkı (Pt) statik ve dinamik olmak üzere, iki kısım olarak ele alınır:

- Satatik basınç (Ps): Hava kanallarındaki sürtünme kayıplarının aşılması için gerekli basınçtır.

Burada;PR: Düz borulardaki sürtünme kaybı, Pa,PU: Şekilli borulardaki sürtünme kaybı, Pa,PK: Armatürlerdeki kayıplar, Pa,

PR düz borulardaki sürtünme kayıpları olup, nomoğram yardımı ile tespit edilirken, PU

şekilli borulardaki kayıplar olup, kanal şekline bağlı sürtünme katsayıları kullanarak sisteme ait dinamik basınç (Pd) değerinden aşağıdaki eşitlik yardımı ile belirlenir:

(PR, Pd, PA ve k değerleri Ayık (1985) tarafından verilen nomoğram ve ilgili tablolardan belirlenebilir)

- Dinamik basınç (Pd): Havanın hareket etmesi için gerekli olan basınç olup, aşağıdaki eşitlik yardımı ile hesaplanmaktadır. Dinamik basınç hızın karesi ile doğru orantılıdır. Debi de hava hızı ile doğrudan orantılı olduğu için, hava debisinin karesi dinamik basınç ile doğru orantılıdır (Ayık 1985).

Burada;

Pd: Dinamik basınç, Pa = N/m2 (10 Pa=1 mm SS),ρ: Havanın normal koşullardaki yoğunluğu (1,29 kg/m3) vec: Hava hızıdır, m/s.Vantilatörlerin tahrik edilmesi için gerekli güç, toplam basınç, debi ve vantilatör tesir

derecesine bağlı olarak aşağıdaki formül yardımı ile hesaplanabilir:

Burada;N: Güç gereksinimi, kW,Pt: Toplam basınç (Pt=Ps+Pd), Pa veɳ: Vantilatörün tesir derecesi (0,4...0,6) (Ayık 1985).

2.2. Verici/Besleme DüzeniVericinin sisteme verdiği materyal debisi hacimsel veya kütlesel olarak ölçülmelidir.

Vericinin neden olduğu basınç düşümü belirlenmelidir. Verici düzen, materyal debisinin ayarlanabilmesine olanak sağlayan bir sisteme sahip olmalı ve sistemden hava kaçağı olmamalıdır.

2.3. İletim Borusu ve Boru ParçalarıPnömatik iletim sistemlerinde boru cinsi, sistemin sabit ya da taşınabilir olmasına,

materyalin aşındırma etkisine ve ekonomik koşullar gibi etkenlere bağlıdır. Tarımsal ürünler genelde boruyu aşındırmaya değil, boru malzemesinden zedelenmeye maruz kalırlar. Çok büyük işletme basınçlarına karşı çalışmadıkları için genelde et kalınlıkları küçük ve dayanımları düşük olabilir. Ayrıca, sistemin diğer ileticilere göre üstünlüğü sayılan esnek olma özelliğini de taşıyabilirler.

Optimum boru çapı, vantilatör devir sayısı, iletim debisi ve iletim uzunluğuna bağlıdır. Pnömatik iletim sistemlerde kullanılabilecek boru ve dirseklerle ilgili olarak TS 1556 ve TS 1943 no’lu standartlardan yararlanılabilir.

2.4. Ayırıcı (siklon) ve Toz Tutucu (filtre)Ayırıcının etkinliği ve basınç düşümü saptanmalıdır. Ayırıcının giriş ve çıkışında

basınç ve hız büyüklükleri ölçülmelidir. Ayırıcı etkinliğinin saptanması için hava ve materyal çıkışlarından örnekler alınmalıdır. Hava çıkışında materyalin hava ile birlikte atmosfere verilip verilmediği saptanmalıdır.

Bunun dışında, ayırıcının dalma borusu çapı ve uzunluğu, silindirik ve konik kısımlarının uzunlukları gibi karakteristik boyutları da saptanarak kesit resmi verilmelidir. Parçacık eşdeğer çapı 45 μm’dan daha büyük olan taneli tarımsal ürünler için siklon tipi ayırıcıların etkinliklerinin genellikle %98’ler düzeyinde olduğu bilinmektedir. Ayırıcı boyutları ve tasarım oranları, parçacık eşdeğer çapı 45 μm’dan daha küçük olan ürünlerde önemli olmaktadır.

2.5. ZedelenmeMateryalin zedelenme durumu, birinci derecede hava hızı, materyal cinsi ve nemine

bağlı olarak değişmektedir. Nem içeriğinin düşük değerleri de büyük değerleri de zedelenmeyi artırıcı yönde etki etmektedir. Mekanik zedelenme gözle görülebilir, kırık, ezik ya da çatlak tane şeklinde ortaya çıkmaktadır. Zedelenme oranı, iletim öncesi ve iletim sonrası belli ağırlıkta örnek içerisinde kırılmış, çatlamış ve ezilmiş parçacıkların kütlesinin toplam örnek kütlesine oranlanması ile belirlenir. Kabul edilebilir zedelenme oranları mekanik ve biyolojik zedelenme için sırasıyla %5 ve %2 olarak öngörülebilir.

2.6. Kullanım KolaylığıSabit olarak kullanılan pnömatik ileticiler, kullanım ve ayarlama kolaylığı bakımından

da değerlendirilmelidir. Taşınabilir olanları ise bunun yanında hafif, kolay taşınabilir, montaj ve demontajının da basit olup olmadığı değerlendirilmelidir.

2.7. Emniyet ve İş GüvenliğiGerek sabit gerekse taşınabilir pnömatik iletim sistemleri, çalışma emniyeti ve iş

güvenliği riski açısından da değerlendirilmelidir.

3. Sonuç

4. DeğerlendirmeDenemeye tabi tutularak değerlendirmeler kapsamında belirtilen ölçütlerden özellikle,

sistemin tıkanmaması ve zedelenme düzeyinin belirtilen oranların altında kalması koşulu başta olmak üzere, iş güvenliği ve tasarım parametreleri açısından uygun olduğu kanaatine varılan pnömatik iletim sisteminin “Tarım Tekniği” yönünden olumlu deney raporu düzenlemesi sonucuna varılır. Saptanan olumsuzlukların ortadan kaldırılmaması durumunda söz konusu sisteme/ileticiye olumsuzluk raporu verilir ve tüm deney kuruluşlarına gerekçeleri ile bildirilir.

DİĞER MAKİNA VE EKİPMANLAR

2. TRAKTÖR KORUYUCU YAPI DENEY İLKELERİ (STATİK DENEY)

1. Genel Özellikler

1.1. Deneyin Amacı

Özel donanımlar kullanılarak yapılan deneylerin amacı, traktör devrildiği zaman bir koruyucu yapının maruz kalacağı yükleri benzeştirmektir (simüle etmektir). Bu deneyler, koruyucu yapının dayanıklılığının traktöre bağlayan desteklerinin (braketlerin) deney kuvvetini ileten traktörün diğer parçalarının dayanıklılığının gözlenebilmesini sağlar.

Bu deneyler; kütlesi 800 kg dan fazla olan ve arka iz genişliği en az 1150 mm olan tekerlekli traktörler için uygulanır.

1.2. Deneye Hazırlık

Koruyucu yapı mutlaka seri imalat şartlarına uyumlu olmalıdır. Tasarlanmış olduğu traktörlerden birisine imalatçısının tarif etmiş olduğu yöntem ile takılmalıdır. Deney için komple bir traktör gerekmez; bununla birlikte koruyucu yapı ve deneyler için bunun üzerine monte edileceği traktör parçaları çalışır bir donanımı temsil edecek ve bundan böyle “komple “ olarak adlandırılacaktır.

Komple, taban bağlantı plakasına, komple ve taban bağlantı plakasını bağlayan elemanlar, yükleme altında koruyucu yapıya göre önemli derecede deformasyona uğramayacak biçimde sabitleştirilmelidir. Komplenin taban plakasına bağlanma yöntemi komplenin dayanıklılığını değiştirmemelidir.

Komple desteklenerek ve sabitleştirilerek veya değiştirilerek tüm deney enerjisinin koruyucu yapı ve bunun traktörün rijid aksamına bağlantısı tarafından emilmesi sağlanmalıdır.

Komplenin sabitleştirilmesi aynı zamanda süspansiyon sisteminin herhangi bir deney enerjisini emmemesini sağlayacak şekilde traktörün süspansiyon sistemini kilitlemelidir.

Deneyler için koruyucu yapının dayanıklılığını etkileyecek veya dayanıklılık deneyi için gerekli olabilecek tüm seri imalata ait yapısal aksamlar traktöre takılmalıdır.

Güvenli koruma bölgesinde bir tehlike yaratabilecek aksamlar da kabul şartlarının yerine getirilip getirilmediğini görmek üzere incelenebilmeleri için takılı olmalıdırlar. Sürücünün kendisinin sökebileceği bütün aksamlar, deneyler için sökülmelidir. Traktör kullanımda iken, kapıları ve pencereleri açık tutmak veya bunları sökmek, mümkün ise, deneyler sırasında koruyucu yapının dayanıklılığını artırmamak için bunlar açık tutulmalı veya sökülmelidir. Bu konumda, traktörün devrilmesi durumunda, bunlar sürücü için bir tehlike oluştururlarsa, bu durum deney raporunda belirtilmelidir.

1.3. Traktör Kütlesi

Formülde enerjileri ve ezme kuvvetini hesaplamak için kullanılan referans kütlesi m : en az; opsiyonel (isteğe bağlı) aksesuar hariç fakat soğutma sıvısı, yağlar,yakıt,tamir Ön ve arka opsiyonel ağırlıklar, lastik ilave ağırlığı (safra–ballast), ekipmanlar, donanım veya özel parçalar dahil değildir.

2. Aparat ve Donanım

2.1. Yatay Yükleme Deneyi (yandan ve boylamasına)

Komplenin taban plakasına sıkıca tespit edilmesi için malzeme, donanım ve bağlama araçları yeterli olmalı ( lastikler takılı ise bunlardan bağımsız olarak).

Koruyucu yapı üzerinde yatay bir kuvvet uygulanmasını sağlayacak, Şekil 1 ve Şekil 2’ de gösterilen sert bir kiriş olmalı.

Sert kirişin düşey yüzeyinin boyutu 150 mm olmalıdır.Yükün uzunluğu 250 ile 700 mm arasında 50 mm’ in tam katlarından birinin

uzunluğuna sahip olan bir kiriş boyunca yükleme doğrultusuna dik olarak tekbiçimli (uniform) dağılımı sağlanmalıdır.

Kirişin koruyucu yapıya temas eden kenarları azami 50 mm yarıçapında yuvarlatılmış (kavisli) olmalıdır.

Mafsal veya eşdeğeri bağlantılar, yükleme tertibatının yükleme yönü dışında herhangi bir yönde çerçevenin dönmesini veya ötelenmesini sınırlamayacak şekilde takılmalıdır.

Yükün uygulanacağı koruyucu yapının yatay uzunluğunun yükün (kuvvetin) uygulandığı yöne dik bir hat oluşturmadığı durumlarda boşluk, bu uzunluk boyunca yükü dağıtacak şekilde dolgu maddesiyle doldurulmalıdır.

Koruyucu yapının ve bunun bağlanmış olduğu traktörün rijid aksamının emdiği enerjiyi teknik olarak mümkün olduğu derecede ölçebilmek için gerekli donanım, mesela uygulama yönü boyunca uygulanan kuvveti ve bunun traktör şasisi üzerindeki bir noktada oluşturduğu deformasyonu ölçmek gibi.

Deney sırasında güvenli koruma bölgesine girilmemiş olduğunu belirleyecek aparatlar. Şekil 6a, Şekil 6b ve şekil 6c’ de gösterildiği gibi bir donanım kullanılabilir.

2.2. Ezme Deneyleri (önden ve arkadan)

Traktörün taban plakasına sıkıca tespit edilmesi için gerekli malzeme, donanım ve bağlama vasıtaları (lastikler takılı ise bunlardan bağımsız olarak)

Şekil 3’ de gösterildiği gibi 250 mm eninde sert bir kirişle koruyucu yapı üzerine düşey bir yük uygulama vasıtası.

Uygulanan toplam düşey kuvveti ölçmek için gerekli donanım.Deney sırasında güvenli koruma bölgesine girilmemiş olduğunu ispatlayacak vasıtalar.

Şekil 6a, Şekil 6b, ve Şekil 6c’ de gösterildiği gibi bir donanım kullanılabilir.

2.3. Ölçme Toleransları- Boyutlar : 3 mm-Deformasyon : 3 mm-Traktör kütlesi : 20 kg-Yükler ve kuvvetler : % 2-Yükleme yönü :yatay ve düşey yönlerden sapma:- Deney başlangıcında, sıfır yük altında : ‘2,- Deney sırasında, yük altında : yatayın 10 üstünde ve 20 altında. Bu sapmalar asgaride tutulmalıdır.

3. Deneyler

3.1.1. Deneylerin Sıralaması

Deneylerin sıralaması aşağıdaki gibi olmalıdır.

Kütlelerinin en az %50 si arka tekerleklerde olan traktörler için deney sıralaması;-Arkadan yükleme-Arkadan ezme-Yandan yükleme-Önden ezme-Önden yükleme ( Katlanabilir olanlar için)

Diğer Traktörler için deney sıralaması ise;-Önden yükleme-Önden ezme-Yandan yükleme-Arkadan ezme -Arkadan yükleme( Katlanabilir olanlar için)

Deney sırasında sabitleştirme donanımının herhangi bir aksamı kırılır ya da oynarsa deneye yeniden başlanmalıdır.

Deneyler sırasında traktöre yada koruyucu yapıne herhangi bir tamir veya ayar yapılamaz.

3.1.2. Tekerlek İz Genişliği

Tekerlekler deney sırasında koruma yapısı ile girişim olmamasını sağlamak için sökülmeli veya iz genişliği ayar yerine ayarlanmalıdır.

3.1.3. Tehlike Arz Etmeyen Aksamın Çıkartılması

Sürücüye koruma sağlayan, tam üniteler olarak traktörün ve koruyucu yapının, (dış hava şartlarına karşı koruma dahil) bütün aksamı traktör üzerinde tam olarak muayene için bulundurulmalıdır.

Deneye tabi tutulacak olan koruyucu yapıya yapısal kuvvet fonksiyonu olmayan ve devrilme durumunda tehlike arz etmeyecek ön, yan veya arka emniyet camları veya benzeri malzeme ve çıkartılabilir paneller ve aksesuarların takılı olması gerekmez.

3.1.4. Aletler

Koruyucu yapı, kuvvet-deformasyon diyagramını (Şekil 4’e bakınız) çizmek için ihtiyaç duyulan veriyi elde etmek üzere gerekli aletler ile donatılmalıdır. Toplam ve kalıcı koruyucu yapı deformasyonu, deneyin her safhasında ölçülmeli ve kaydedilmelidir (şekil 5’ e bakınız).

3.1.5. Yükleme Yönü

Sürücü koltuğu traktörün orta düzleminde olmadığı durumda ve/veya çerçevenin dayanıklılığına göre simetrik olmayan konumda ise, traktörlere yandan yükleme, deney sırasında güvenlik koruma bölgesine girme ihtimali en fazla olan tarafından uygulanmalıdır. (madde 1.3’ e bakınız).

4. Güvenli Koruma Bölgesi

4.1- Güvenli koruma bölgesi, Şekil 6’ da gösterilmiştir ve tarifi düşey referans düzlemine göre yapılır ve genelde traktörün boylamasına olup madde 4.3’ de belirlenmiş olan koltuk referans noktasından ve direksiyon simidinin merkezinden geçer. Referans düzleminin yükleme esnasında yatay olarak koltuk ve direksiyon simidi ile birlikte hareket edeceği fakat traktörün tabanına veya, şayet esnek biçimde monte edilmiş ise, koruyucu yapıya dik kalacağı kabul edilmelidir.

Ayarlanabilir bir direksiyon simidi var ise konumu normal sürüş pozisyonuna ayarlanmalıdır.

4.2- Bölgenin sınırları aşağıda belirtildiği gibi olmalıdır.

4.2.1- Koltuk referans noktasından yukarı doğru 300 mm’ de uzanan referans düzleminin her iki yanındaki 250’ şer mm’ lik düşey düzlemler,

4.2.2- Madde 4.2.1’ de belirtilen düzlemin üst kenarından yukarı doğru uzanan ve koltuk referans noktasının azami 900 mm üstünde olan ve yan yüklemenin yapılacağı taraftaki düzleminden en az 100 mm mesafede olacak şekilde eğimli paralel düzlemler,

4.2.3- Koltuk referans noktasının 900 mm üzerinde bir yatay düzlem;

4.2.4- Referans düzlemine dik ve koltuk referans noktasının 900 mm üzerindeki bir noktayı ve koltuk arkalığının en arka noktasını içeren eğimli bir düzlem;

4.2.5- Koltuğun en arka noktası ile koltuk arkalığının temas ettiği uzunluk boyunca aşağı doğru uzanan ve referans düzlemine dik bir seri düz çizginin oluşturduğu, gerektiğinde eğri bir yüzey;

4.2.6- Referans düzlemine dik, yarı çapı 120 mm ve madde 4.2.3 ve 4.2.4’ deki düzlemlere teğet eğrisel bir yüzey;

4.2.7- Referans düzlemine düşey, yarıçapı 900 mm ve 4.2.3’ deki düzlemin 400 mm önüne doğru uzanan ve koltuk referans noktasının 150 mm önündeki bir noktada bu düzleme teğet olan bir eğrisel yüzey;

4.2.8- Referans düzlemine dik, ön kenarında madde 4.2.7’ de belirtilen onunla birleşen bir direksiyon simidinin 40 mm önünden geçen eğimli bir düzlem;

4.2.9- Direksiyon simidinin 40 mm önünde, referans düzlemine dik düşey bir düzlem;

4.2.10- Koltuk referans noktasından geçen yatay bir düzlem;

4.2.11-Tersine çevrilebilir sürüş konumlu bir traktörde, boşluk (güvenli koruma bölgesi), direksiyon simidi ve koltuğun iki konumu için tespit edilen iki boşluğun bir birleşimi (Kombinasyonu) olmalıdır.

4.2.12- İsteğe bağlı koltuk seçimi olan traktörlerden, deneyler, bütün mevcut koltuk seçenekleri için koltuk referans noktası boşluğunun birleşimi esas alınmalıdır. Koruyucu yapı, değişik koltuk referans noktası etrafındaki birleştirilmiş güvenli bölgeye girmemelidir.

4.2.13- Deney yapıldıktan sonra yeni bir koltuk seçeneği önerilmesi durumunda, yeni koltuk referans noktasını daha önce tesis edilen boşluğun tamamen içinde yer alıp almadığını tespit etmek için bir hesaplama yapılmalıdır. Bu söz konusu olmazsa, yeni bir deney yapılması gerekir.

4.3. Koltuğun Konumu Ve Koltuk Referans Noktası

4.3.1- Madde 4.1’ deki koruma bölgesini belirlerken koltuk yatayda en geri konumda olmalıdır. Yükseklik ayarı yatay hareketten bağımsız yapabiliyor ise en yüksek konuma ayarlanmalıdır.

Referans noktası, sürücü yüklemesi benzeşimi yapmak için Şekil 7 ve Şekil 8’ de gösterilen aparat kullanılarak belirlenmelidir. Aparat bir koltuk altlık tahtası ve bir koltuk arkalık tahtasından oluşmalıdır. Arkalık tahtası alt kısmı kalça (ischium humps) (A) ve bel (B) bölgelerinde mafsallı olmalı, (B) mafsalı yükseklik için ayarlanabilmelidir.

4.3.2- Referans noktası, sırtlığın alt kısmının teğet düzlemi ile yatay düzlemin kesiştiği yerde koltuğun boylamasına orta düzlemi üzerinde bulunan bir nokta olarak tarif edilir. Bu yatay düzlem koltuk altlık tahtasını yukarıda sözü edilen teğetin 150 mm önünde keser.

4.3.3- Koltuk, sürücü ağırlığı için ayarlanabilir olsun veya olmasın, serbest yaylı bir süspansiyon sistemini içeriyorsa, orta konumda ayarlanmalıdır.

Aparat koltuğun ürerine konumlandırılmalıdır. Bundan sonra aparat (A) mafsalın 40 mm önünde 550 N’ lik bir yükleme yapılmalı ve arkalık tahtasının iki bölümü arkalığa teğet olacak şekilde hafifçe bastırılmalıdır.

4.3.4- Arkalığın her alanı için tam teğetler belirlemek mümkün olmazsa, (Bel bölgesinin üst ve alt bölümlerine) aşağıdaki işlemler yapılmalıdır:

4.3.4.1- Alt bölüme belirgin teğet oluşturulamıyor ise arkalık tahtasının alt bölümü arkalığa düşey olarak bastırılır.

4.3.4.2- Yukarı bölüme belirgin teğet oluşturulamıyor ise arkalık tahtasının aşağı kısmı düşey konumda iken mafsal(B) koltuk referans noktasının 230 mm üzerinde bir yükseklikte sabitlenmelidir. Sonra arkalık tahtasının iki parçası arkalığa karşı hafifçe bastırılır.

5. Yeterlilik Şartları

5.1-Koruyucu yapı, deneylerden sonra aşağıdaki şartları yerine getiriyorsa, dayanıklılık şartlarının sağlanmış olduğu kabul edilmelidir.

Madde 4’ de tarif edilen güvenli koruma bölgesinin hiçbir bölümüne deneyler esnasında girilmemiş ve hiçbir bölümü koruyucu yapının koruması dışında olmamalıdır.

Bir aşırı- yükleme deneyi uygulanmış ise, belirtilen enerji absorbe edildiğinde, uygulanan ilgili ana deney ve aşırı-yük deneyi boyunca oluşan azami kuvvetin 0.8’ inden fazla olmalıdır. ( Şekil 4b ve şekil 4c’ ye bakınız).

5.1.2- Deneyler esnasında koruyucu yapının koltuk üzerinde sınırlayıcı etkisi olmamalıdır.

5.1.3- Her bir belirtilen yatay yükleme deneyinde istenilen enerji seviyelerine ulaşıldığı noktada kuvvet 0.8 Fmax tan büyük olmalıdır.

5.1.4- İlave olarak, sürücüye özel tehlike oluşturacak hiçbir husus bulunmamalıdır. (Sürücünün kafasını vurabileceği çerçevenin tavanında veya herhangi bir yerde yetersiz yumuşak koruyucu madde olması gibi).

6. Deney Raporu

Deney raporu, madde 10’ da gösterilmiş olduğu biçimde sunulmalıdır. Raporun içeriğinde aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır.

6.1- Koruyucu yapının,normal giriş, çıkış ve kaçış imkanlarını içerecek şekilde, koruyucu yapının yapısı ve biçiminin genel tarifi ( mecburi boyutlar için madde 10’a bakınız) ; ısıtma ve havalandırma sistemi hükümleri ve var ise ve güvenli koruma bölgesini etkileyebilecek veya tehlike yaratabilecek diğer aksesuarlar.

6.2- Traktörün sürekli devrilmesini önleyici özel aygıtların detayları

6.3- Dahili yumuşak koruyucu maddelerin kısa tarifi.

6.4- Rapor belirgin olarak deney için kullanılan traktör tipini ( markası ; tipi ve ticari tanımı, vs.) ve koruyucu yapının tasarımlandığı traktör tiplerini tanımlamalıdır.

7. Semboller

mt : Traktörün referans kütlesi ( kg)D : Yükün uygulandığı doğrultuda ve noktada çerçevenin deformasyonu (mm)DI : Çerçevenin hesaplanmış olan enerji seviyesi için deformasyon (mm)F : Statik yükleme kuvveti ( N) (newton)Fmax :Yükleme esnasında oluşan azami statik yük kuvveti, (N) aşırı-yükleme hariçFı : Hesaplanmış enerjinin gerektirdiği kuvvet F-D : Kuvvet /deformasyon diyagramı Eiş : Yanal yükleme esnasında emdirilecek enerji girdisi (J) (joules)Eıl1 : Boylamasına yükleme esnasında emdirilecek enerji girdisi (J) (joule)Eıl 2 : İkinci boylamasına yükleme esnasında emdirilecek enerji girdisi (J) (joules)Fr : Ezme deneyi esnasında arkadan uygulanan kuvvet (N)Ff : Ezme deneyi esnasında önden uygulan kuvvet (N)

8. Deney Yöntemi

8.1. Yatay Yükleme ve Ezme Deneyleri

8.1.1- Yatay yükleme deneyleri ile ilgili genel hükümler

8.1.1.1- Koruyucu yapıya uygulanacak kuvvetler, madde 2.1’ de belirtilen özellikler uyan sert bir kiriş ile dağıtılmalıdır. Bu kiriş kuvvetin uygulandığı yöne dik olmalıdır. Kiriş, uygun bir şekilde donatılarak, yana kayması önlenebilir. Yük altındaki deformasyon hızı 5 mm/s ‘ den fazla olmamalıdır. Yük uygulandıkça, doğruluğu sağlamak için F ve D. her 15 mm veya daha az deformasyon artışlarıyla aynı anda kaydedilmelidir. İlk uygulama başladıktan sonra deney tamamlanıncaya kadar yük azaltılmamalıdır; ancak istendiği taktirde, mesela ölçüleri kaydetmek için, yük artırımı durdurulabilir.

8.1.1.2- Yükün uygulanacağı eleman kavisli ise, madde 2.1’ de önerilmiş olan özelliklere uyum sağlanmalıdır.

8.1.1.3- Uygulama noktasında yapısal çapraz bir eleman bulunmuyor ise çerçevenin dayanımını artırmayacak bir kiriş deneyde kullanılabilir.

8.1.1.4- Her yükleme deneyi tamamlandıktan sonra yük kaldırıldığında çerçeve görsel olarak incelenmelidir. Yükleme sırasında çatlak ve yırtıklar oluşmuş ise madde 3.1’ deki sıralamada belirtilmiş olan bir sonraki deneye geçilmeden önce aşırı yükleme deneyi yapılmalıdır.

8.1.2- Boylamasına yükleme ( Şekil 2’ ye bakınız)

Yük uygulaması yatay ve traktörün düşey orta düzlemine paralel olmalıdır. Kütlelerin en az % 50’ si arka tekerleklerde olan traktörlerde boylamasına arka yük ve

yanal yük koruyucu yapının boylamasına orta düzleminin farklı taraflarından uygulanmalıdır. Kütlelerinin en az % 50’ si ön tekerleklerde olan traktörlerde boylamasına ön yük koruyucu yapının boylamasına orta düzleminin yanal yükleminin yapılmış olduğu tarafına uygulanmalıdır.

Yükleme koruyucu yapının en üst enine yapısal elemanına yapılmalıdır ( Yani bir devrilme durumunda yere ilk çarpması muhtemel olan bölümüne).

Yükün uygulama noktası, koruyucu yapının üst tepesinin dış köşesinden içeriye doğru genişliğinin altıda biri olmalıdır. Koruyucu yapının genişliği, traktörün düşey orta düzlemine paralel ve koruyucu yapının yatay düzlemdeki en geniş dış boyutlarına değen ve en üst enine çerçeve elemanlarının tepesine değen iki paralel çizgi arasındaki mesafe olarak alınmalıdır.

Kirişin uzunluğu koruyucu yapının genişliğinin ( daha önce tarifi yapılmış olan) üçte birinden az ve bu asgariden 49 mm’ den fazla olmamalıdır.

Deneyler aşağıdaki durumlarda durdurulmalıdır: a) Koruyucu yapı tarafından emilen birim uzama enerjisi, gerekli enerji olan E ıl 1’ e eşit veya ondan büyük ise ( Eıl1= 1,4 m dir).b) Çerçeve güvenli koruma bölgesine girmiş veya güvenli koruma bölgesini emniyetsiz bırakmış ise

8.1.3- Yandan yükleme ( şekil 1’ e bakınız)

Yükleme yatay olarak traktörün düşey orta düzlemine 90 açı ile uygulanmalıdır. Yük uygulaması koruyucu yapının üst sınırına, koltuk en geri konumunda iken koltuk referans noktasının 300 mm önündeki bir noktaya yapılmalıdır. Koruyucu yapının, devrilme durumunda yere ilk temas edecek tarafında herhangi bir çıkıntı var ise yükleme o noktaya uygulanmalıdır.

Ters yönde sürülebilir traktörlerde, yük iki koltuk referans noktası arasındaki mesafenin ortasında devrilmeye karşı koruyucu yapının en üst çıkıntısına uygulanmalıdır.Kiriş pratik uzunlukta fakat en fazla 700 mm olmalıdır. Aşağıdaki durumlarda deney durdurulmalıdır:a) Koruyucu yapı tarafından emilen birim uzama enerjisi gerekli enerji Eiş ‘ e eşit veya ondan büyük ise ( Eiş = 1.75 m’ dir); veya

b) Çerçeve, güvenli koruma bölgesine tecavüz etmiş veya güvenli koruma bölgesini korumasız bırakmış ise.

8.1.4- Aşırı - yükleme deneyi (şekil 4a, şekil 4b ve şekil 4c’ ye bakınız)

8.1.4.1- Gerekli enerji çerçeve tarafından emilirken erişilen deformasyonun son % 5’ lik bölümünde kuvvet % 3 den fazla azalırsa aşırı – yükleme deneyi uygulanmalıdır. (Şekil 4b’ ye bakınız)

8.1.4.2- Aşırı-yükleme deneyinde ilk enerji gereksinimi % 5’ lik dilimlerle azami enerjinin % 20’ sine kadar arttırılabilir.

8.1.4.2.1- Gerekli enerjinin her % 5, % 10 ve % 15 artırılışından sonra kuvvet % %’lik bir artışta % 3’ ten az azalıyor ve 0.8 Fmax ‘ den fazla kalıyor ise aşarı yükleme deneyi yeterli sayılmalıdır.

8.1.4.2.2- Çerçeve eklenen enerjinin % 20’ sini emdikten sonra kuvvet 0.8 Fmax ‘i geçiyorsa aşırı-yükleme deneyi yeterli sayılmalıdır.

8.1.4.2.3- Aşırı-yükleme deneyi esnasında ilave çatlaklara ve yırtılmalara ve/veya elastik deformasyondan dolayı güvenli koruma bölgesine girilmesine veya korumanın azalmasına izin verilir. Ancak yük kaldırıldıktan sonra çerçeve güvenli koruma bölgesine girmeyecek ve boşluk tamamen korunma altında olacaktır.

8.1.5- Arkadan ezme

Kiriş arka en üst çerçeve elemanlarının üzerinde konumlanmalı ve ezme kuvvetinin bileşkesi traktörün düşey boylamasına düzleminde bulunmalıdır. Kuvvet Fr = 20 mt olmalıdır.

Koruyucu yapının tavanının arka bölümü tüm ezme kuvvetini taşıyamayacağı durumlarda, devrilme olduğunda koruyucu yapının üst kısmını, traktörün kütlesini destekleyen arka kısmı ile birleştiren Düzleme tavan gelinceye kadar kuvvet uygulanmalıdır. Bundan sonra baskı kuvveti kaldırılmalı ve kiriş, tam devrilme olduğunda, traktörü destekleyen koruyucu yapı noktasının üzerinde olacak şekilde traktör veya yükleme kuvveti yeniden konumlanmalıdır. Bundan sonra Fr kuvveti uygulanmalıdır.

Bu kuvvet, gözle görülebilir tüm deformasyonlar durduktan sonra en az beş saniye daha uygulanmalıdır. Çerçeve, güvenli koruma bölgesine girdiğinde veya güvenli koruma bölgesini korumasız bıraktığı takdirde deney durdurulmalıdır.

8.1.6- Önden ezme

Kiriş ön taraftaki en üst çerçeve elemanlarına çaprazlanarak konumlandırılmalı ve ezme kuvvetlerinin bileşkesi traktörün düşey boylamasına referans düzleminde bulunmalıdır. Kuvvet Fr = 20 mt olmalıdır.

Koruyucu yapının tavanının ön bölümü tüm ezme kuvvetini taşıyamayacağı durumlarda, devrilme olduğunda koruyucu yapının üst kısmını, traktörün kütlesini destekleyen ön kısmı ile birleştiren düzleme tavan gelinceye kadar kuvvet uygulanmalıdır. Bundan sonra baskı kuvveti kaldırılmalı ve kiriş, tam devrilme olduğunda, traktörü destekleyen koruyucu yapı noktasının üzerinde olacak şekilde traktör veya yükleme kuvveti yeniden konumlandırılmalıdır. Bundan sonra Fr kuvveti uygulanmalıdır.

Bu kuvvet, gözle görülebilir tüm deformasyonlar durduktan sonra en az beş saniye daha uygulanmalıdır.

Çerçeve, güvenli koruma bölgesine girdiğinde veya güvenli koruma bölgesini korumasız bıraktığı takdirde, deney durdurulmalıdır.,

8.1.7-İkinci boylamasına yükleme

Yük uygulaması, traktörün düşey orta düzlemine paralel olacak şekilde yatay olmalıdır.

Uygulama, koruyucu yapının en üst enine çerçeve elemanına yapılmalıdır (yani, bir devrilme olasılığında yere ilk çarpması muhtemel olan bölüme).

Yüklemenin uygulama noktası, koruyucu yapının üst tepesinin dış köşesinden içeriye doğru genişliğinin altıda biri olmalıdır. Koruyucu yapının genişliği, traktörün düşey orta düzlemine paralel ve koruyucu yapının yatay düzlemdeki en geniş dış boyutlarına değen ve en üst enine çerçeve elemanlarının tepesine değen iki paralel çizgi arasındaki mesafe olarak alınmalıdır.

Kirişin uzunluğu koruyucu yapının genişliğinin (daha önce tarifi yapılmış olan) üçte birinden az ve bu asgariden 49 mm’ den fazla olmamalıdır.

Deneyler aşağıdaki durumlarda durdurulmalıdır.

(a) Koruyucu yapı tarafından emilen birim uzama enerjisi gerekli enerji girdisi E ıl 2’ ye eşit veya ondan büyüktür. (Eıl 2=0.35 m’ dir.)(b) Çerçeve, güvenli koruma bölgesine girmiş veya güvenli koruma bölgesini korumasız bırakmıştır.

9. Yapılacak Kontroller Ve Ölçmeler

9.1. Güvenli Koruma Bölgesi

Her bir deney esnasında koruyucu yapının her hangi bir bölümünün madde 4,1’de tarifi yapılmış olan sürücü koltuğu etrafındaki güvenli koruma bölgesine girip girmediği incelenmelidir. İlaveten, güvenli koruma bölgesinin herhangi bir bölümünün koruyucu yapının koruması dışına çıkıp çıkmadığı incelenmelidir. Bu amaç için, traktör darbenin (Yüklemenin) gelmiş olduğu yöne doğru devrilmiş olsaydı, güvenli koruma bölgesinin herhangi bir kısmı yerle temas etmiş olsaydı, koruyucu yapının koruması dışında kalacağı kabul edilmelidir. Bu amaç için lastik ve iz ayarlaması, imalatçı tarafından belirtilen en küçük olarak alınmalıdır.

9.2. Nihai Kalıcı DeformasyonDeneylerden sonra çerçevenin nihai kalıcı deformasyonu kaydedilmelidir. Bu amaçla,

koruyucu yapının ana elemanlarının koltuk referans noktasına göre konumları deneyler başlamadan önce kaydedilmelidir.

ŞEKİLLER

Şekil 1 : Yanal yüklemenin uygulama noktası

Şekil 2 : Arkadan boylamasına yüklemenin uygulama noktası

Şekil 3 : Ezme deneyi için bir düzenek örneği

Şekil 4 a : Kuvvet/deformasyon eğrisi-aşırı yükleme deneyi gerekmez

Şekil 4 b : Kuvvet/deformasyon eğrisi-aşırı yükleme deneyi gerekir

Şekil 4 c : Kuvvet/deformasyon eğrisi-aşırı yükleme deneyine devam edilecektir

Şekil 5 : Kalıcı, elastik ve toplam deformasyon terimlerinin gösterimi

10. Deney SonuçlarıGüvenlik kabinleri deney sonuçları aşağıdaki gösterildiği şekli ile bir rapor halinde

verilmelidir.Koruyucu Yapı Yapımcısının;

Adı ve adresi :Test için başvuran : Koruyucu yapının markası : Koruyucu yapının modeli : Koruyucu yapının tipi :Testlerin Yeri ve Tarihi :

11. Test Traktörünün Özellikleri

11.1. Test İçin Takılı Olan Koruyucu Yapı Bağlı Traktörün Tanıtımı

11.1.1. - Traktörün markası : - Traktörün modeli : - Traktörün tipi :

11.1.2 Numaralar

- İlk Seri veya Prototip Numarası : - Seri Numarası :

11.1.3. Diğer Özellikler

- Diğer ülkeler için model sınıfı : - Transmisyon tipi veya dişliler x sıralar : - Hız ayarlaması 30 veya 40 km/h : - İmalatçı tanıtımı veya teknik tip numarası :

11.2. Ağırlıksız Traktör Kütlesi

(Koruyucu yapı, sürücüsüz)

ÖnArkaToplam

- Sıkıştırma kuvvetleri ve yükleme enerjileri hesabı için kullanılan kütle : kg

11.3. Lastik Ölçüleri ve Minimum İz Genişliği

Minimum iz genişliği

Lastik ölçüleri

Ön Arka

11.4.Traktör Sürücü Oturağı

- Oturağın veya dümenleme simidinin dönebilirliği : - Oturağın marka, model ve tipi :

-İsteğe bağlı oturağın marka, model, tipi

ve referans noktası (SRP) :

11.2. Koruyucu Yapının Özellikleri

11.2.1 Yandan ve arkadan bağlantı elemanlarını gösterir fotoğrafları

11.2.2. Bağlantı detaylarını ve oturak referans noktalarını (SRP) gösteren arkadan ve yandan görünüş çizimleri

11.2.3. Koruyucu yapının kısa tanımı

11.2.4. Yana yatar veya yatamaz / Katlanır veya katlanamaz

11.2.5. Ölçüler

11.2.5.1 Oturak referans noktasının (SRP) tavana olan uzaklığı :

11.2.5.2. Ayak basma platformunun tavana olan uzaklığı :

11.2.5.3. Oturak referans noktasından 900 mm Yukarısındaki koruyucu yapı iç genişliği :

11.2.5.4. Oturak referans noktası üzerinde dümenleme simidi merkezi seviyesinde koruyucu yapı iç genişliği :

11.2.5.5. Dümenleme simidi merkez noktasının koruyucu yapının sağ kenarına olan uzaklığı :

11.2.5.6. Dümenleme simidi merkez noktasının koruyucu yapının sol kenarına olan uzaklığı :

11.2.5.7.Dümenleme simidi merkez noktasının Koruyucu yapıya en yakın uzaklığı :

11.2.5.8. Kapının genişliği- Üstte : - Ortada : - En altta :

11.2.5.9.Kapının Yüksekliği- Taban platformundan :- En yüksek ayak basamağından :- En alt ayak basamağından :

11.2.5.10. Koruyucu yapının takılı olduğu traktörün yerden olan toplam yüksekliği :

11.2.5.11. Koruyucu yapının toplam genişliği :

11.2.5.12. 900 mm yükseklikte, oturak referans noktasından koruyucu yapının arkasına olan yatay uzaklık :

11.2.6. Koruyucu yapı yapımında kullanılan malzemelerin ayrıntıları ve kullanılan çeliklerin özellikleri

11.2.6.1. Ana çatı

11.2.6.2. Bağlantılar

11.2.6.3. Tavan :

11.2.6.4. Kaplamalar :

11.2.6.5. Camlar :

11.2.7. Traktör yapımcısının kuvvetlendirdiği orijinal parçaların detayları :

11.3. Test Sonuçları

11.3.1. Statik yükleme ve ezme testleri

11.3.1.1. Test şartları

Yükleme testleri yapıldı : Sağ/Sol arka Sol/Sağ Yan

Yükleme enerjileri ve ezme kuvvetlerinin hesabında kullanılan kütle : kg

Uygulanan kuvvetler ve enerjiler;

- Arka : kJ- Yan : kJ- Ezme kuvveti : kN

11.3.1.2. Testlerden sonra ölçülen kalıcı deformasyonlar

11.3.1.2.1.Testler sonunda koruyucu yapıda ölçülen kalıcı deformasyonlar

- Arka (öne/arkaya doğru) ;Sol taraf : Sağ taraf :

- Ön (öne/arkaya doğru) ;Sol taraf : Sağ taraf :

- Yan (sağa/sola) ; Ön : Arka :

- Üst ;Arka Sol taraf :

Sağ taraf :

Ön Sol taraf : Sağ taraf :

11.3.1.2.2. Yan yükleme sırasında toplam deformasyon ve kalıcı deformasyon arasındaki fark (elastik deformasyon) :

Sonuç:

11.3.1.3. Eğriler

11.3.2. Soğuk hava performansı (kırılganlık direnci)

11.3.3. Koruyucu yapının takıldığı traktörler

Marka Model Tip Diğer özellikler

Kütle Katlanabilir Dingiller

arası uzaklı

k

Minimum iz genişliği

Ön Arka Toplam Ön Arka

2/4 WD

Eğer varsa kg kg kg Evet/Hayır mm mm mm

TRAKTÖR ÖN YÜKLEYİCİSİ

Kapsam:

Bu deney ilkeleri traktörlere sonradan takılmak için üretilen ön yükleyiciler için hazırlanmıştır.

Deney İlkeleri:İlgili firma tarafından imal edilen ön yükleyicinin traktöre bağlantı şekli ve kullanım

amacına yönelik testler gerçekleştirilecektir. Ön yükleyicinin genel teknik özellikleri ve ölçüleri bu deney kapsamında belirtilir. Ön yükleyicinin kapasitesi, iş başarısı ve çalışma sınırları bu deneyin kapsamındadır. Ayrıca, yapılan deneyler sonucunda yükleyicinin, yapısal ve fonksiyonel olarak tarımsal amaçlar uygunluğuna karar verilir.

Tanıtım: Testi yaptıran firmaya ilişkin, ticari bilgiler ve iletişim adreslerinin verildiği bu bölümde aşağıdaki bilgilere yer verilmelidir.

Markası : Modeli : Tipi : Yapım Yılı : Yapımcı Kuruluş : Deney İçin Başvuran Kuruluş : Deneyi Yapan Kuruluş :Deneyin Yapıldığı Yer : Deney Süresi :

Rapor No :


Kısaca ön yükleyici tanıtılır.

“Yapılan bu deneyler sonucunda yükleyicinin, yapısal ve fonksiyonel olarak amaca uygun bir yapıya sahip olduğu ve tarımsal amaçlar için kullanılabileceği görülmüştür” açıklaması yapılır. 2. Tanıtım Ve Teknik Özellikler (Belirtilmeyen ölçü birimleri mm olup, kepçe park konumunda iken alınmıştır)


Uzunluk (park konumunda) : Genişlik (park konumunda) : Yükseklik (park konumunda) : Ağırlık (kg) : Bom Merkezden Yükselme Mesafesi (A) : Ataşman Alt Noktasından Yükselme Mesafesi (B) : Bom İki Merkez Arası (C) : Yataklama Merkezi (D) : Kepçe Boşaltma Açısı (E) : Kepçe Doldurma Açısı (F) : Kepçe Toplama Açısı (G) : Zeminden Alçalma Mesafesi (H) :

2.2. Çalışma Prensibi

Traktör ön yükleyicisi hareketini aldığı güç kaynağı (traktör hidroliği) ve çalışma şekli (joystik, kumanda kolu, buton vb) belirtilmeli, yükleyicinin traktör şasisi üzerine

bağlantı şekli detaylı olarak tarif edilmelidir. Doldurma, boşaltma, küreme vb yaptığı işlemlerin gerçekleştirilme prensibi açıklanmalıdır.

2.3. Ana Gövde(Yükleme Çatalı) ve Şasi

Ana gövdenin ve şasinin bağlantı şekli ve malzeme kalınlıkları bu bölümde verilmeli, varsa resimler ile desteklenmelidir.

2.4. Kepçe

Ön yükleyici kepçesi hakkında bilgi verilmeli, gerçekleştirebildiği işlemler açıklanmalıdır (yükleme, boşaltma, sıyırma, tesviye ve sıkıp alma vb). Resimlerle desteklenmelidir.

Kepçeye ilişkin aşağıdaki bilgiler verilmelidir;

Ağız Genişliği : Hacmi (dm3) : Boş Ağırlığı ( kg) : Parmak Sayısı (Adet) : Bir Parmak Ağırlığı (ort.)(kg) : Parmak Malzemesi : Parmak Sertliği (RSD-C) :

Resim

2.5. Hidrolik pistonlarBu bölümde yükleyicinin hareketini sağlayan hidrolik pistonların adedi ve görevleri

verilmeli Tablo 1’deki teknik özellikler belirlenmelidir.

Tablo-1

Kaldırıcı Piston Toplayıcı Piston Kepçe PistonuKapalı BoyuAçık BoyuDış Çapı

Piston ÇapıStroku

2.6. Dengeleme Ağırlığı

Çalışma sırasında yükleyicinin ağırlığından dolayı traktörün ön tarafına olabilecek ağırlık transferi ve dolayısıyla traktörün öne doğru şahlanmasının önüne geçebilmek için

kullanılan dengeleme ağırlıklarının, adedi, toplam ağırlığı ve konumu bu bölümde açıklanmalıdır. Mümkünse resim verilmelidir.

Resim

3.Deney Yöntemi

Tarımda kullanma değerini belirlemek amacıyla traktör ön yükleyicisi laboratuar ve fonksiyon deneylerine tabi tutulmalıdır.

Kepçe parmaklarının sertlikleri TS EN ISO 6508-1’ e göre gerçekleştirilmelidir.Fonksiyon deneylerinin yanı sıra yapısal sağlamlığı, traktörün stabilite durumu,

kullanma kolaylığı ve yaptığı işin kalitesi gözlenmelidir.

4.Deney Şartları Ve Sonuçları

4.1.Deney Şartları

Deneyde KullanılanTraktör : Deneyde Kullanılan Materyal :

Traktör’ün; (Sürücüsüz)

Ön Dingil Ağırlığı : Arka Dingil Ağırlığı : Toplam Ağırlığı :


Deneyler yatay bir düzlem üzerinde yapılmalıdır ve Tablo- 2’ de istenen değerler belirlenmelidir.

Tablo-2Traktör + Yükleyici (Boş) Traktör + Yükleyici (Dolu)

Yükleyici En YüksekKaldırma Durumunda

Yükleyici Yere Paralel Yükleyici En Yüksek Kaldırma Durumunda

Ön DingilAğırlığı

(kg)

Arka DingilAğırlığı

(kg)


(kg)


(kg)


(kg)


(kg)

4.3. Yapısal Sağlamlığı

Traktör ön yükleyicisi üzerinde montaj ve işçilik kalitesi değerlendirilmeli, mukavemet deneylerine göre yükleyicide oluşabilecek çatlama, kırılma ve kalıcı deformasyon incelenmelidir.

4.4. Kullanma Kolaylığı ve Ayar Kabiliyeti

Yükleyicinin ve arka ağırlığın traktöre bağlantısı ve sökülmesi herhangi bir alet veya ekipman kullanmadan tecrübeli bir operatör tarafından kolaylıkla yapılabilmektedir.


Yükleyici kaba toprak, gübre ve kum doldurma ile yükleme işlerinde kullanıldığında iş başarısı kontrol edilmelidir.

Bir boşaltma anından daha sonraki boşaltma anına kadar geçen çevrim süresi ortalama 20 m’ lik mesafe için toplam geçen süre dikkate alınır. Yoğunluğu belirli kumla gerçekleştirilen denemelerde yükleyicinin ortalama iş başarısı ton/h olarak verilmelidir.

5.Deney Süresince Yaptırılan Düzeltmeler

Deney süresince yapılan düzeltmelere yer verilmelidir.

6.Öneriler

Varsa öneriler verilmelidir.

7.SONUÇ

Yapılan deneyler sonucunda ön yükleyicinin tarım tekniği yönünden fonksiyonunu yerine getirip getirmediği belirtilmelidir.

TRAKTÖR ARKA YÜKLEYİCİSİ

KAPSAM:

Bu deney ilkeleri traktörlere sonradan takılmak için üretilen arka yükleyiciler için hazırlanmıştır.

DENEY İLKELERİ:

İlgili firma tarafından imal edilen arka yükleyicinin traktöre bağlantı şekli ve kullanım amacına yönelik testler gerçekleştirilecektir. Arka yükleyicinin genel teknik özellikleri ve ölçüleri bu deney kapsamında belirtilir. Arka yükleyicinin kapasitesi, iş başarısı ve çalışma sınırları bu deneyin kapsamındadır. Ayrıca, yapılan deneyler sonucunda yükleyicinin, yapısal ve fonksiyonel olarak tarımsal amaçlara uygunluğuna karar verilir.

Tanıtım: Testi yaptıran firmaya ilişkin, ticari bilgiler ve iletişim adreslerinin verildiği bu bölümde aşağıdaki bilgilere yer verilmelidir.

Traktör Arka Yükleyicisi’nin;

Markası : Tipi : Yapım Yılı : Yapımcı Kuruluş : Deney İçin Başvuran Kuruluş :Deneyi Yapan Kuruluş :Deneyin Yapıldığı Yer :Deney Süresi :

Rapor No :


Deneyi yapılan SAVRUKOĞLU firması yapımı yükleyici, traktör üç nokta bağlantı tertibatına bağlanarak çalışan, küçük çaplı yükleme ve boşaltma işlerinde kullanılan asma tip bir traktör arka yükleyicisidir.

Yükleyici kaba toprak, gübre ve kumda denenmiş, deney sonucunda yükleyicinin tarım işletmelerinde hafif ve ara işler için kullanılması uygun olduğu görülmüştür.. 2. Tanıtım Ve Teknik Özellikler (Belirtilmeyen ölçü birimleri mm olup, kepçe bağlantı çatısı yere dik konumda iken alınmıştır.)


Uzunluk (la) :

Genişlik (lb) :

Yükseklik (lc) :

Ağırlık (kg) : Koruyucu Boya Rengi :

la

lclb

2.2. Çalışma Prensibi

Traktör arka yükleyicisi hareketini aldığı güç kaynağı (traktör hidroliği) ve çalışma şekli (joystik, kumanda kolu, buton vb) belirtilmeli, yükleyicinin traktör şasisi üzerine bağlantı şekli detaylı olarak tarif edilmelidir. Doldurma, boşaltma, küreme vb yaptığı işlemlerin gerçekleştirilme prensibi açıklanmalıdır.

B

oşal

tma

yüks

ekliğ

i

Aza

mi K

aldı

rma

Yük

sekl

iği

Şekil -2

Azami Kaldırma Yüksekliği : Boşaltma yüksekliği : Küreme Derinliği :

2.3. Traktöre Bağlantı Tertibatı

Yükleyicinin traktöre bağlantı noktası (üç nokta askı vb) açıklanmalı, bağlantı standardına göre incelenmelidir (Örn: TS 660’ a göre genel olarak Grup 2 gibi)

2.4. Yükleme Çatalı

Ana gövdenin ve şasinin bağlantı şekli ve malzeme kalınlıkları bu bölümde verilmeli, varsa resimler ile desteklenmelidir.

2.5. Kepçe

Arka yükleyici kepçesi hakkında bilgi verilmeli, gerçekleştirebildiği işlemler açıklanmalıdır (yükleme, boşaltma, sıyırma, tesviye ve sıkıp alma vb). Resimlerle desteklenmelidir.

Kepçenin;

Ağız Genişliği : Hacmi (dm3) : Boş Ağırlığı ( kg) : Parmak Sayısı (Adet) : Bir Parmak Ağırlığı (ort.)(kg) : Parmak Malzemesi : Parmak Sertliği (RSD-C) :

verilmelidir.

2.6. Hidrolik Piston ve Mekanik Boşaltma Tertibatı

Bu bölümde yükleyicinin hareketini sağlayan hidrolik pistonların adedi ve görevleri verilmeli Teknik özellikler belirlenmelidir.

Hidrolik Pistonun ;Kapalı boyu : Açık boyu : Dış çapı : Piston çapı : Stroku :

3.Deney Yöntemi

Tarımda kullanma değerini belirlemek amacıyla traktör ön yükleyicisi laboratuar ve fonksiyon deneylerine tabi tutulmalıdır. Testler sırasında TS 10305 göz önüne alınmalıdır.

Arka yükleyicinin laboratuar deneylerinde teknik ölçüleri alındıktan sonra kepçe parmaklarının sertlikleri TS 140’ a göre WPM-HP 250 sertliği ölçülmelidir.

Fonksiyon deneylerinin yanı sıra yapısal sağlamlığı, traktörün stabilite durumu, kullanma kolaylığı ve yaptığı işin kalitesi gözlenmelidir.

4.Deney Şartları Ve Sonuçları

4.1.Deney Şartları

Deneyde KullanılanTraktör : Deneyde Kullanılan Materyal :

Traktör; (Sürücüsüz)

Ön Dingil Ağırlığı :Arka Dingil Ağırlığı :

Arka Yükleyicinin;

Ağırlığı (kg) :Kapasitesi (kg) :


Deneyler yatay bir düzlem üzerinde yapılmış olup, deney sonuçları Tablo- 1’ de verilmiştir.

Tablo-1Traktör + Yükleyici (Boş) Traktör + Yükleyici (Dolu)

Yükleyici En YüksekKaldırma Durumunda

Yükleyici Yere Paralel Yükleyici En Yüksek Kaldırma Durumunda


(kg)


(kg)


(kg)


(kg)


(kg)


(kg)

4.3. Yapısal Sağlamlığı

Traktör ön yükleyicisi üzerinde montaj ve işçilik kalitesi değerlendirilmeli, mukavemet deneylerine göre yükleyicide oluşabilecek çatlama, kırılma ve kalıcı deformasyon incelenmelidir.

4.4. Kullanma Kolaylığı ve Ayar Kabiliyeti


Yükleyici kaba toprak, gübre ve kum doldurma ile yükleme işlerinde kullanıldığında iş başarısı kontrol edilmelidir.

Bir boşaltma anından daha sonraki boşaltma anına kadar geçen çevrim süresi ortalama 20 m’lik mesafe için toplam geçen süre dikkate alınır. Yoğunluğu belirli kumla gerçekleştirilen denemelerde yükleyicinin ortalama iş başarısı ton/h olarak verilmelidir.

5.Deney Süresince Yaptırılan Düzeltmeler

Deney süresince yapılan düzeltmelere yer verilmelidir.

6.Öneriler

Varsa öneriler verilmelidir.

7.SonuçYapılan deneyler sonucunda ön yükleyicinin tarım tekniği yönünden fonksiyonunu

yerine getirip getirmediği belirtilmelidir.

TARIMSAL AMAÇLI ISITICILAR DENEY İLKELERİ

1. KapsamBu deney ilkeleri, tarımsal amaçlı ısıtıcılar için hazırlanmıştır.

2. Deney İlkeleriIsıtıcıların uygulamaya yönelik performans değerinin saptanması amacı ile gözlem

yoluyla ilk kontrol yapıldıktan sonra, genel teknik özellikleri ve ölçüleri alınır ve ısıtıcı deneylerine tabi tutulur. Isıtıcıya ait teknik özellikler ve alınan ölçüler çizelge veya liste halinde verilir.

2.1. TanıtımIsıtıcı tanıtımında; üretici firma, ısıtıcının genel yapısı, ısıtıcının tipi, çalışma yöntemi,

ısıtıcı üzerinde yer alan başlıca üniteler, ünitelerde bulunan güç kaynakları ve hareket iletim düzenleri, fanlar, yakıt besleme düzenleri, sıcaklık kontrolü ve emniyet mekanizmaları ile ilgili bilgiler verilir. Ayrıca bazı katı yakıtlı ısıtıcılarda bulunan, yanma sırasında katı yakıtı kazan içerisinde hareket ettiren mekanizmalar ile filtre sistemleri açıklanır.

2.2. Teknik özellikler ve ölçüler

o Yakıt cinsio Toplam uzunluko Toplam genişliko Toplam yüksekliko Toplam ağırlıko Isı kapasitesio Hava/su debisio Fan devir sayısıo Fan motor gücüo Hava/su çıkış borusu çapıo Baca çapıo Yakıt tüketimio Elektrik enerjisi özellikleri

3. Uygulama DeneyleriSistemin güvenli çalışmasını sağlayacak emniyet ve kontrol sistemlerinin çalışma

özellikleri saptanır. Isıtma ünitelerinin düzenli çalışması için 5 saatlik dönemlerle uygulama kontrolü yapılır.

Isıl verimin saptanmasıIsıtıcının yerleştirildiği ortamda, ısıtıcıya giren ve çıkan hava sıcaklıkları ile hava/su

çıkış hızları ölçülür. Hava çıkış hızı, çıkış borusu yarıçapı üzerinden en az 5 noktadan ölçülerek bu değerlerin ortalaması kullanılır. Su çıkış hızı, debi ve sıcak su borusu kesit alanı dikkate alınarak belirlenebilir.

Debi;Q = A V 3600

Eşitliği ile hesaplanır. Burada;Q – hava/su debisi, m3 / hA – hava/su çıkış borusu kesit alanı, m2

V – ortalama hava/su çıkış hızı, m / s

Isıtıcının ısıl gücü ise aşağıdaki eşitlikle hesaplanabilir;Hu = Q C p ρ ( T2 -T1 )

Burada;Hu – ısıl güç, kcal / hC p – havanın/suyun ısınma ısısı, kcal / kg.0CT2 , T1 – havanın ısıtıcıya giriş ve çıkış sıcaklıkları, 0Cρ – havanın/suyun yoğunluğu, kg / m3

η = (Hu/Ey)*100Burada;

η - ısıl verim (%)Ey – Yakıtın enerji eşdeğeri, kcal / kg

Isıl verim, ısıl gücün birim zamandan tüketilen yakıtın enerji eşdeğerine oranı olarak hesaplanır.

4. Değerlendirme

Isıtıcının ısıl veriminin %70’den yüksek olması ve istenilen hava/su sıcaklığını sağlayabilmesi durumunda, ısıtma amacıyla kullanımının uygun olduğu yargısına varılır.

5. Deney Raporunun Düzenlenemesi

Deney raporunda aşağıdaki bilgiler verilmelidir.

o Makinanın rapor kapağına yapıştırılmış fotoğrafı,o Makinanın markası, varsa modeli, tipi,o Üretici firma adı ve adresi,o Deney için başvuran kuruluşun adı ve adresi,o Deneyi yapan kuruluşun adı, deneyin yapıldığı yer, deney süresi, deney raporunun

tarihi ve no’su,o Makinanın tanıtımı,o Makinanın teknik özellikleri ve ölçüleri,o Deney yöntemi,o Deney sonuçları,o Karar,o Kararı veren deney kurulu üyeleri,

SOĞUK HAVA DEPOLARI DENEY İLKE VE METOTLARI

Soğuk hava depoları deney ilke ve metotları TSE 9048 nolu standart ile düzenlenen kuralları içirmektedir.

1) Tanımlamalar

Soğuk Hava DeposuSoğuk hava deposu, gıda maddelerinin besin değerlerinin ve tazeliklerinin bozulmadan

korunması, bozulmalarının önlenmesi amacıyla ve diğer soğuktan korunması gereken maddelerin konulduğu, ısı geçişini minimum seviyeye indirecek şekilde yalıtılmış ve gerekli sıcaklık derecesinde soğutulmuş, özel tesisatlarla nem oranı ve hava sirkülasyonu ayarlanabilir kapalı bölümlerden meydana gelen tesistir.

RampaRampa, soğuk hava deposuna gelen veya soğuk hava deposundan çıkan gıda

maddelerinin yüklenip, boşaltılmasının yapıldığı mahaldir.

Giriş Koridoru (Platform)Giriş koridoru, soğuk hava deposu ile rampa arasında kalan mahaldir.

Ürün Dinlendirme OdasıÜrün dinlenme odası, oda sıcaklığı +10°C ila + 15°C arasında olan ve gelen malın

herhangi bir işlem yapılmadan bekletildiği mahaldir.

Ön Soğutma OdasıÖn soğutma odası, gıda maddeleri sıcaklığının sıfıra yakın (0± 0,1°C) sıcaklık

derecesine kadar düşürülüp dinlendirildiği mahaldir.

Şok OdasıŞok odası, gıda maddeleri sıcaklığının - 30°C ila - 70°C’a kadar düşürülmesi ve

özelliklerinin muhafazasının sağlanabilmesi amacıyla kullanılan mahaldir.

Donmuş Muhafaza OdasıDonmuş muhafaza odası, şok odasından çıkarılan gıda maddelerinin tüketime

sunuluncaya kadar 14°C ila - 25°C’de muhafaza edildikleri mahaldir.

Serin (Soğuk) Muhafaza OdasıSerin muhafaza odası, donma noktaları seviyesinde (0±4°C) korunması gereken gıda

maddelerinin tüketime sunuluncaya kadar muhafaza edildikleri mahaldir.

Makine DairesiMakine dairesi, soğutma sistemini çalıştıran motorların ve diğer kumanda cihazlarının

bulunduğu, paket tip cihazlarda, cihazların kondenser ünitelerinin bulunduğu mahaldir.

İdari Bölümİdari bölüm, soğuk hava deposuna giren ve çıkan gıda maddeleriyle ilgili olarak, genel

yönetim, teknik yönetim, satınalma, muhasebe gibi hizmetlerin görüldüğü mahaldir.

Tartı BölümüTartı bölümü, soğuk hava deposuna giren ve çıkan gıda maddelerinin tartıldığı, giriş

ve çıkış bölümlerine yakın konumlandırılmış mahaldir.ICS 65.040.20 TÜRK STANDARDI TS 9048/Mart 1991

Bilgi İşlem MerkeziBilgi İşlem merkezi, soğuk hava deposunda depo içi ve makine dairesini otomatik

olarak kontrol eden ve arıza ve/veya tehlike durumunu önceden bildiren kontrol mahaldir.

Soyunma YeriSoyunma yeri, çalışan işçilerin soyunup, giyinmeleri için düzenlenmiş mahaldir.

Lavabo, WC ve DuşLavabo, WC ve duş, TS 83571)’ye uygun mahallerdir.

YatakhaneYatakhane, soğuk hava deposunda çalışan personelin yatmasına ayrılmış mahaldir.

YemekhaneYemekhane, soğuk hava deposu çalışanlarının yemek yediği, dinlendiği, meşrubat ve

çay içtiği mahaldir.

Soğutma ÜnitesiSoğutma ünitesi, sistemde dolaşarak ısınan suyu 20°C’a düşüren mahaldir.

2) Genel Kurallaro Depo başka bir yapıyla doğrudan ilişkili olmamalıdır. Özellikle bu iş koluyla ilgili

olarak kurulan sanayi bölgelerinde kurulmalıdır.

o Deponun zemini asidik ve/veya bazik ortamlardan etkilenmeyecek bir malzeme ile kaplanmalıdır.

o Tavan, zemin ve duvarlar kullanım amacına uygun olarak yalıtılmış olmalı, kolayca yıkanabilir ve arınık edilebilir bir malzeme ile kaplanmalıdır.

o Kapılar kaldırma ve nakletme makinelerinin kullanımına uygun boyutlarda olmalıdır.o Kapılar yalıtım malzemeleri ile doldurulmuş olmalı kasa ile birleşim noktalarında

sızdırmazlık sağlanmalıdır.o Odalarda ürünün cinsine bağlı olarak raflar bulunmalı, malzemeler korozyon ve

paslanmaya karşı korunmuş olmalıdır.o Bütün odalarda ürün niteliğine bağlı olarak değişen havalandırma ve nemlendirme

sistemi bulunmalıdır.o Her oda için ayrı ayrı olmak üzere soğutma üniteleri olmalı, üniteler tek koridordan

kontrol edilebilmelidir.o Soğutma suyunu 20°C’a düşürecek soğutma ünitesi bulunmalıdır.o Şok odası tercihen tünel şeklinde olmalı, şoklanacak malzeme küçük boyutta ise

yürüyen paletler üzerinde hareket etmeli ve zaman ayarlı olmalı, büyük boyutta ise sabit şoklama odaları şeklinde ve tekerlekli arabalarda şoklama yapılmalıdır.

o Odalardaki soğutma makineleri tercihen yedekli olmalı, arıza durumunda diğeri otomatik olarak devreye girmelidir.

o Bütün odaların sıcaklığını ve nemini ölçen cihazlar bulunmalı, bu cihazlar dışarıdan görüldüğü gibi, bilgi işlem merkezi tarafından da gözlenebilmelidir. Arıza ve/veya tehlike anında alarm sistemi devreye girmelidir.

o Depoda birbirini etkileyerek zarar görmelerine yol açacak Gıda Maddeleri aynı bölmelerde bulundurulmamalıdır.

o Deponun yüksekliği amaca göre değişmekle birlikte en az 3 m olmalıdır.o Deponun bütün bölümleri temiz olmalıdır.o Depo zararlı böcek ve haşerata karşı TS 8358’e uygun olarak korunmalı, gıda

maddelerine zarar vermeyecek mücadele ilaçları kullanılmalıdır.o Depolar tercihen toptancı gıda merkezlerinde bulunmalı, kapasitesi merkezin

ihtiyacına göre tespit edilmelidir.o Depolarda kesintisiz elektrik güç kaynağı bulunmalı, elektrik kesintileri olması

durumunda otomatik olarak devreye girmelidir. Normal enerji geldiğinde ise otomatik olarak devreden çıkmalıdır.

o Depolarda bulunan rampalar kaldırma ve nakletme makinelerinin (forklif) rahatça çalışabileceği şekilde yapılmış olmalıdır. Giriş koridorunda konveyör, forklift ve/veya transpaletler bulunmalıdır. Forklifler elektrikle çalışan tipte olmalıdır.

o Depolarda trafik hareketleri açısından yeterince büyük TS 10551’e uygun teknik özellikleri olan ve TS 9881’e göre düzenlenmiş otopark bulunmalıdır.

o Depolarda yükleme, boşaltma ve istifleme kolaylığı sağlayacak şekilde paletler kullanılmalı, palet boyutları ile depodaki oda boyutları birbiriyle ilişkili olarak planlanmalıdır. İstifleme yüksekliği en fazla 3 metre olmalıdır.

o Depolama şartları (sıcaklık, nisbi nem, süre) ürünün cinsine bağlı olarak bu konuda çıkmış standardlara (TS 1220, TS 4180 ve TS 5357 vb.) uygun olmalıdır.

3) Değerlendirme

4) Sonuç

5) Deney Kurulu

ÇİFTLİK TİPİ BİYOGAZ TESİSLERİ DENEY İLKELERİ

KapsamBu deney ve değerlendirme ilkeleri çiftlik tipi biyogaz sistemlerini kapsamaktadır.

Biyogaz tesislerinin kurulması ve işletilmesi sırasında uyulması gereken kuralları içermektedir.

Kurulacak biyogaz tesislerinin madde 2’de belirtilen yasa ve yönetmeliklere uygun olmasıyla çevre korunmasının yanı sıra organik atıklardan biyogaz fermantasyonu yoluyla enerji üretiminin ekolojik anlamda sağlayacağı yararlar da gerçekleşmiş olacaktır. Biyogaz fermantasyonu aynı zamanda metan emisyonunu azaltarak hava kirliliğinin önlenmesine de yardımcı olacaktır.

Tesislerden üretilen biyogaz kükürt (H2S) açısından temizlendikten ve gerekirse nemi alındıktan sonra ısı enerjisi veya elektrik enerjisi üretimi amacıyla kullanılabilmektedir. Oluşan atık ısı da yine işlem enerjisi olarak değerlendirilebilmektedir. Biyogaz üretimi enerji üretiminin yanı sıra bir organik atık bertaraf yöntemi olarak değerlendirilmelidir.

Madde 1:TanımlarBiyogaz: Organik atıkların havaya kapalı (anaerob) koşullar altında fermantasyonu sonucu oluşan ve büyük oranda CO2, CH4 ile çok az miktarda N, H, H2S gazlarını içeren yanıcı gazı,Çiftlik tipi biyogaz tesisi: Tarımsal üretim yapılan çiftliklerde, bitkisel ve hayvansal üretimden açığa çıkan atıklar, çiftlik işletmelerinden açığa çıkan diğer atıkların ve diğer organik atıkların kullanılması ile biyogaz üretimi yapılan tesisi,Bertaraf etme: Atıkların, konut, işyeri ve tarım alanı gibi üretildikleri yerlerde geçici olarak biriktirilmesi, bu yerlerden toplanması, taşınması, geri kazanılması gibi işlemlerden sonra, çevre ve insan sağlığı açısından zararsız hale getirilmesi ve ekonomiye katkı sağlanması amacıyla kompostlaştırma, biyogaz üretimi ve enerji kazanmak üzere yakma ve/veya düzenli depolama işlemlerinin tümünü,Kuru madde: Organik atığın kurutma fırınında 103 0C’de yaklaşık 24 saat süre ile sabit ağırlığa gelinceye kadar kurutulması sonucunda geride kalan katı madde miktarını,Tarımsal atık: Tarımsal üretim sonucunda açığa çıkan ve düzenli bir şekilde bertaraf edilmesi gereken katı veya sıvı atıkları (Anonim, 1991),Organik atık: Üreticisi tarafından atılmak istenen ve toplumun huzuru ile özellikle çevrenin korunması bakımından, düzenli bir şekilde bertaraf edilmesi gereken organik maddeleri,Organik madde veya yanma kaybı: Organik atığın kurutulduktan sonra kül fırınında 775 0C’de 3 saat süre ile yakılması sonucu yanan veya kaybolan madde miktarını (Anonim, 1991),

ifade eder.

DeneylerDeneyler anaerob koşullarda çalışan ve yanıcı gaz olan biyogaz üreten sistemleri

kapsar.

Madde 2: Yasal Zorunluluklar

Kurulacak olan biyogaz tesislerinde,

a) Planlanmasında üretilecek ısıl enerji büyüklüğü 1 MW’dan daha küçük olan

b) Günlük atık işleme kapasitesi 10 tondan daha az olanc) Biyogaz fermantasyonundan sonraki materyalin depolanacağı deponun hacmi

2500 m3’den daha küçük tesisler; çevre ile ilgili yasa ve yönetmeliklerde yer alan hijyen kurallarına tabi değildir. Ancak fermantasyon sonrası oluşan atığın her türlü tarımsal üretim alanında kullanılması ilgili yönetmeliklere tabidir. Bunun dışında biyogaz tesisinin kurulacağı işletme, çevre ve çevre koruma ile ilgili her türlü yasa ve yönetmeliğe tabi olarak faaliyette bulunuyorsa kurulacak biyogaz tesisi de aynı yasa ve yönetmeliklere tabi olmak zorundadır.

Yukarıda adı geçen yasal zorunluluklar;a)14.3.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış Katı Atıkların

Kontrolü Yönetmeliği ;b) 10.12.2001 tarih ve 24609 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış Toprak Kirliliğinin

Kontrolü Yönetmeliği;c) 2.11.1986 tarih ve 19269 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış Hava Kalitesinin

Korunması Yönetmeliği;d) 4.9.1988 tarih ve 19919 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış Su Kirliliği Kontrolü

Yönetmeliği;e) Üretim ve kullanılan sistem gereği uygulanan işlemin tüm kademelerinde 9.8.1983

tarih ve 2872 sayılı Çevre Yasası’dır.

Madde 3: Güvenlik

Kurulacak tüm biyogaz tesisleri büyüklüğüne ve üretim kapasitesine bakılmaksızın 26.7.2002 tarih ve 24827 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik hükümlerine uygun inşa edilmeli ve işletilmelidir.

Tüm tesisler 23 Aralık 2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmenliğine uygun inşa edilmelidir.

Biyogazın içerdiği H2S kimyasal veya biyolojik yöntemlerle mümkün olduğu ölçüde temizlenmelidir.

Madde 4: Materyal

Tarım işletmeleri dışından temin edilecek ve yönetmeliklere uygun materyal kullanılmadan önce;

a) Miktar,b) Cins,c) Koku kontrolüne tabi tutulmalıdır. Hijyen ile ilgili kanun ve yönetmeliklere tabi

olup olmadığı, tabi ise bunlarla ilgili yönetmeliklerin hükümlerine göre arıtma veya temizleme ünitelerinin bulunup bulunmadığı kontrol edilmelidir.

Aşağıda belirtilen materyaller herhangi bir temizleme işlemine tabi olmadan biyogaz tesislerinde kullanılabilirler.a) Tahıl sapları, dane kabukları, yem bitkisi atıkları ve tüm bitkisel atıklarb) Jelatin üretimi atıkları, kanatlı hayvan tüyleri, mide içeriği,c) Gıda sanayi atıkları, nişasta sanayi atıkları,d) Gıda fazlası, konserve atıkları, tütün tozu, tütün yaprak atıkları, sigara fabrikası

fireleri (filtre hariç), kahve, çay ve kakao fabrikası atıkları, yağlı tohumlar atıkları, yağ fabrikası atıkları, melas, baharat atıkları,

e) Malt posası, şerbetçi otu posası, bira fabrikası atıkları, maya ve benzeri atıklar,f) Bitkisel lifler,

g) Yün atıkları,h) Market atıklarıi) Tıbbi bitkiler atıklarıj) Hayvan gübreleri (hayvanat bahçelerinde veya kürk hayvanı olarak yetiştirilen

hayvanların gübreleri ağır metaller özellikle bakır ve çinko açısından zengin oldukları için kullanılamazlar (analiz sonuçlarına göre yönetmeliklere uygun olanlar kullanılabilir). . Ayrıca ilaç kalıntı miktarları da yüksektir. Diğer hayvanların gübreleri de hayvanın antibiyotik tedavisi görmesi durumunda kullanılamaz.)

(b ve c maddelerinde adı geçen atıklar da hijyen açısından herhangi bir sorun olmayacak; c, d ve f maddelerinde belirtilen atıklar kanalizasyon ile karışmamış olacak)

Yukarıda belirtilen materyallerin dışında bir başka materyalin kullanılması durumunda, kullanılacak materyal için hijyen sorunu bulunuyor ise tesis planlamasında ilgili yönetmeliklerin hükümleri uygulanır.

Tarım işletmelerinde mutfak vb. yerlerden oluşan gıda maddesi atıkları kanalizasyon sistemine karışmaksızın herhangi bir işleme gerek kalmaksızın kullanılabilecek şekilde tesis planlaması yapılabilir. Bu atıkların içerisinde deterjan türü maddelerin bulunması fermentasyonu engelleyici etki yapabilir.

Madde 5: Kullanılan Hammaddelerin Pastörizasyonu:

Mikrobiyolojik açıdan tehlike arz eden katı ve sıvı kentsel atıklar, kesimhane atıkları, çökeltme havuzlarından alınan çamurlar, fermantasyon öncesi en az 70 0C sıcaklıkta ve en az 1 saat süreyle pastörizasyona tabi tutulmalıdırlar.

Biyogaz fermantasyonu 55 0C ve daha üzerinde ki sıcaklıklarda bu pastörizasyon şartı aranmaz. Pastörizasyon biyogaz fermantasyonundan sonrada yapılabilir. Bu durumda henüz pastörizasyona tabi tutulmamış materyal ile pastörize edilmiş materyalin fermantasyon işlem sürecinde karıştırılmaması esastır.

Madde 6: Denetim

Biyogaz tesisleri büyüklük ve kapasitesine bakılmaksızın en az senede 1 kez deney yapan kuruluş tarafından denetlenir. Deney ilkelerine veya ilgili yönetmeliklere aykırı bir durumun tespit edilmesi halinde tesis işletilmesine izin verilmez. Tespit edilen durum ilgili mercilere yazı ile bildirilir.

Madde 7: Uygulama

Biyogaz tesisi üretim amacıyla deney raporu almak isteyen firmalar başvurularını proje ile yaparlar. Deney raporu projeler üzerinden verilir. Tesisin kurulma işlemleri tamamlandıktan sonra projeye uygunluğu deney raporu veren kuruluş tarafından kontrol edilir. Deney raporu her bir tesis için ayrı ayrı verilir. Dolayısıyla biyogaz tesisi üreten firma her bir proje için deney raporu almak zorundadır. Tesisin yapım ve işletmeye alınması aşamalarında deney raporu veren kuruluş dışında ilgili yasa ve yönetmeliklere göre ilgili diğer kuruluşların da onayı gereklidir.

Biyogaz teknolojisi çok sayıda sistem ve tesis tipini içermektedir. Bundan dolayı da çok sayıda kriteri bulunmaktadır. Bir sistemin seçimi kendi özel koşullarına göre değerlendirilmelidir.

Madde 8: Tesisin kurulmasından sonra yapılacak deneylerde yukarıda belirtilenler dışında aşağıdaki hususlar da kontrol edilmelidir.

a) Gaz debisinin ölçümü ve gaz analizleri yapılmalıdır.b) Tesisin gaz sızdırmaz olması kontrol edilmelidir.c) pH kontrolü yapılmalıdır.d) Gaz deposunun kaçak kontrolleri yapılmalı, gaz deposunda gerekli durumlarda

basınç artısını engelleyecek şekilde hacim artısı sağlanabilmelidir. e) Karıştırıcı devri ve etkinliği kontrol edilmelidir.f) Besleme ve boşaltma ağızlarının çalışma etkinlikleri incelenmelidir. Besleme ve

boşaltma ağızları içeriye hava almayacak şekilde yapılandırılıp yapılandırılmadığı kontrol edilmelidir.

g) Fermentöre beslemeden önce fermentör bulamacının hazırlandığı ön depo kapasite ve etkinlik açısından incelenmelidir. Ön depo taşmaya izin vermeyecek şekilde hacme sahip olmalıdır.

h) Fermentör içi sıcaklık ölçülebilmelidir. Fermentör ısıtma sistemi çalışma ve etkinlik açısından incelenmelidir.

ı) Fermentasyon tipine bağlı olarak fermentör içi sıcaklık istenen değerlere ayarlanabilmeli ve ayarlanan değerde sabit tutulabilmelidir.

i) Karıştırma ve ısıtma sistemi fermentöre hava sızdırmayacak şekilde bağlanmalıdır. j) Tesis tümüyle sıvı sızdırmaz olmalıdır.

Madde 8’de belirtilen kontrollerden b ve d her yıl, diğerleri tesisin işletmeye alınma aşamasında bir kez olma üzere deney raporu veren kuruluş tarafından yapılır.

47. ÇİFTLİK TİPİ KOMPOSTLAŞTIRMA SİSTEMLERİ DENEY İLKELERİ

47.1. Kapsam

Bu deney ve değerlendirme ilkeleri çiftlik tipi kompostlaştırma sistemlerini kapsamaktadır.

47.2. Tanımlar

Açık kompostlaştırma sistemleri: Aerob (oksijenli) kompostlaştırma işleminin açık yığınlar halinde, karıştırma ve/veya zorunlu havalandırma yöntemleriyle gerçekleştirildiği sistemleri,

Çiftlik tipi kompost sistemi: Tarımsal üretim yapılan çiftliklerde, bitkisel ve hayvansal üretimden açığa çıkan atıklar ve çiftlik işletmelerinden açığa çıkan diğer atıkların kompostlaştırıldığı sistemleri,

Bertaraf etme: Katı atıkların, konut, işyeri ve tarım alanı gibi üretildikleri yerlerde geçici olarak biriktirilmesi, bu yerlerden toplanması, taşınması, geri kazanılması gibi işlemlerden sonra, çevre ve insan sağlığı açısından zararsız hale getirilmesi ve ekonomiye katkı sağlanması amacıyla kompostlaştırma, enerji kazanmak üzere yakma ve/veya düzenli depolama işlemlerinin tümünü,

Kapalı kompostlaştırma sistemleri: Aerob (oksijenli) kompostlaştırma işleminin dış ortamdan tamamen izole edilmiş kapalı hacimler içerisinde zorunlu karıştırma ve/veya havalandırma yöntemiyle gerçekleştirildiği sistemleri,

Kendiliğinden ısınma: Dewar kapları içerisinde materyalin aerob (oksijenli) koşullarda, mikroorganizmaların ürettiği ısı enerjisi sonucunda sıcaklığının yükselmesini,

Kompost : Organik esaslı katı atıkların oksijenli ortamda ayrıştırılması suretiyle üretilen toprak iyileştirici maddeyi,

Kuru madde : Katı atık veya kompostun kurutma fırınında 103 0C’de yaklaşık 24 saat süre ile sabit ağırlığa gelinceye kadar kurutulması sonucunda geride kalan katı madde miktarını,

Tarımsal atık: Tarımsal üretim sonucunda açığa çıkan ve düzenli bir şekilde bertaraf edilmesi gereken katı veya sıvı atıkları (Anonim, 1991),

Organik atık : Üreticisi tarafından atılmak istenen ve toplumun huzuru ile özellikle çevrenin korunması bakımından, düzenli bir şekilde bertaraf edilmesi gereken organik maddeleri,

Organik madde veya yanma kaybı : Katı atık veya kompostun kurutulduktan sonra kül fırınında 775 0C’de 3 saat süre ile yakılması sonucu yanan veya kaybolan madde miktarını (Anonim, 1991), ifade eder.


Deneyler aerob (oksijenli) şartlarda kompostlaştırma işlemi yapan, açık ve kapalı sistemleri içerir.

47.3.1. Sistem Denemeleri

Kompostun Pastörizasyonu

Sistemlerde kompostlaştırılan materyallerin ısı ile pastörize olmaları gerekmektedir. Bu nedenle işlem süresince pastörizasyon sıcaklıkları sağlanmalıdır. Denemesi yapılacak sistemin asgari pastörizasyon sıcaklıkları 55ºC ve bu sıcaklıkta bekleme süresi 3 gün olmalıdır (“Compost Standards in Italy” Hogg ve ark, 2002).

47.3.2. Laboratuar Deneyleri

Kompost Olgunluğunun Belirlenmesi

Kompostlaştırma sisteminden elde edilen kompostun kullanılabilmesi için olgunluğu belirlenmelidir. Kompost olgunluğunun belirlenmesi için kendiliğinden ısınma deneyinin yapılması gerekir. Kendiliğinden ısınma deneyinin gerçekleştirilmesi için, kompost 105 °C' de kurutulur. 600'er g’ lık üç numune alınır ve su muhtevaları kullanılan materyalin özelliğine bağlı olarak %50-70 aralığında nemlendirilir. Numuneler birkaç kere karıştırılır, 30 dakika dinlendirilir, sonra dewar kapılarına konulur. Dewar kapları, 100 mm çapında 1,5-2 l hacminde silindirik forma sahip olmalıdır. Dewar kaplarının alttan 1/3 oranında yükseklikte, kabın merkezine ve dışına birer termo eleman yerleştirilerek materyal ve ortam sıcaklıkları takip edilmelidir. Sıcaklıklar; 4 saatlik periyotla ölçülmelidir, bu periyodun sağlanamadığı koşullarda günde iki kez ve iki ölçüm arasında 8 saatten az olmayacak tekrarlarda ölçüm yapılmalıdır. Deney süresince materyale oksijen desteği sağlanmalıdır. Havalandırma için, Standart akvaryum pompası kullanılabilir. Dewar kaplarının yerleştirildiği ortamın sıcaklığı 18-23 C aralığında olmalıdır. Dewar kendiliğinden ısınma denemesi en az 10 gün süre ile devam ettirilmelidir. Kendiliğinden ısınma deneyi sonucunda elde edilen en yüksek sıcaklık değeri ile ortam sıcaklığı arasındaki fark tablo 1’deki değerler ile karşılaştırılarak kompostun olgunluk derecesi belirlenir (Ccqc, 2001; Bundesgutegemeinschaft, 1994).

Tablo 1. Kompostun olgunluk derecelerine göre sınıflandırılmasıOlgunluk derecesi Kendiliğinden ısınma deneyinde elde Ürün sınıflandırması

edilen en yüksek sıcaklık farkı(°C)I > 40 Kompost ham maddesi II 30 – 40 Olgunlaşmamış kompost III 20 – 30 Taze kompostIV 10 – 20 Olgun kompostV 0-10 Stabil kompost

Sistemlerden alınan kompost örneklerinin dewar testi sonucunda IV. Veya V. olgunluk derecesinde olması gerekir.

47.3.3. Yasal Zorunluluklar

Kompost tesisi, 14.3.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış katı atıkların kontrolü yönetmeliğine uygun olmalıdır.

Kompost tesisinde üretilen kompostun içeriği ve toprağa uygulanması 10.12.2001 tarih ve 24609 sayılı resmi gazetede yayımlanmış Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğindeki ilgili maddelere tabidir.

ReferanslarAnonim, 1991. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, 20814 sayılı Resmi Gazete, ANKARA.

Ccqc,2001. Compost maturity index. The California Compost Quality Council, 19375 Lake City Road, Nevada City, CA 95959, http://www.ccqc.org

Hogg, D., Barth, J., Favoino, E., Centemero, E., Caimi, V., Amlinger, F., Devliegher, W.,

Brinton, W., Antler. S. 2002. “Compost Standards in Italy” Comparison of Compost Standards Within the EU, North America and Australasia. The Waste and Resources Action Programme (WRAP) main report ISBN 1-84405-003-3. The Old Academy 21 Horse Fair Banbury Oxon OX16 0AH.

Bundesgutegemeinschaft, 1994. Kompost information Nr: 222. Methoden zur analyse von Kompost Bundesgutegemeinschaft Kompost e.v. ISBN:3-928179-32-2

EK I- Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinin kompost tesisleri ile ilgili maddeleri

Kompost Tesislerinde Bulunması Gerekli Teknik Özellikler

Madde 34- Yıllık kapasite 200 tondan büyük olan kompost tesislerinde;1) Kompost tesisi havalandırılarak çalıştırılıyorsa, emilen havanın filtreden geçirilmek

suretiyle temizlendikten sonra atmosfere verilmesi,2) Kompost sahasından toplanan sızıntı suyu kompostun ıslatılması için

kullanılmıyorsa, sızıntı suyu arıtıldıktan sonra alıcı ortama verilmesi ve bu konuda Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinin alıcı ortam standartlarına uyulması,

3) Tesise gelen katı atıklar için ön depolama ve dengeleme görevi yapan ön deponun (bunker) kapalı olması,

4) Kompost tesislerinin yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının koruma alanı içine inşa edilmemesi,

5) Yerleşim alanlarına en yakın mesafenin 1000 metre olması,gerekir.

EK II- Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinin kompost içeriği ve toprağa uygulanmasına dair maddeleri

Kompostun Toprakta KullanılmasıMadde 10- Kompostun toprakta kullanılabilmesi için;

a) Kompostun, hijyenik yönden kusursuz olması, insan ve tüm canlı sağlığını tehdit etmemesi,

b) C/N oranının 35’den daha büyük olması halinde kompost reaksiyonunun optimum şartlarda cereyan edebilmesi için reaktörde komposta azot beslemesinin yapılması,

c) Toprak ıslahı için kullanılacak kompostun, organik madde muhtevasının kuru maddenin en az % 35’i oranında olması,

d) Piyasaya sürülen kompostun su muhteva oranının % 50’yi geçmemesi,e) Piyasaya sürülen kompost içinde, cam, cüruf, metal, plastik, lastik, deri gibi seçilebilir

maddelerin toplam ağırlığın % 2’sini geçmemesi,f) Üretilen kompostun ağır metal muhtevaları, en fazla üçer aylık aralarla, ihtiva ettikleri

kurşun, kadmiyum, krom, bakır, nikel, civa ve çinko yönünden analizlerinin yapılması,g) Kompostun kullanılacağı arazide toprağın pH değeri, ihtiva ettiği kurşun, kadmiyum,

krom, bakır, nikel, civa ve çinko yönünden analiz edilmesi,h) Numunelerin usulüne ve tekniğine uygun olarak alınması ve tüm kütleyi temsil edici

olması,ı) Toprak analizleri sonucu, topraktaki ağır metal içeriklerinin EK I-A’ da yer alan

değerleri aşması halinde söz konusu arazide kompostun kullanılmaması, j) Kompostun arazide 10 yıllık dönemde her yıl uygulanması halinde, ağır metaller itibari

ile araziye verilen yükün EK III’ de verilen değerleri aşmaması, gerekir.

EK-I-ATOPRAK KİRLETİCİLERİNİN SINIR DEĞERLERİ

A)Topraktaki Ağır Metal Sınır Değerleri

Ağır MetalpH 6

mg/kg Fırın Kuru Toprak

pH>6 mg/kg Fırın Kuru Toprak

Kurşun 50 **

300 **

Kadmiyum 1 **

3 **

Krom 100 **

100 **

Bakır * 50 **

140 **

Nikel * 30 **

75 **

Çinko * 150 **

300 **

Civa 1 **

1,5 **

* pH değeri 7’den büyük ise Bakanlık sınır değerleri %50’ye kadar artırabilir. ** Yem bitkileri yetiştirilen alanlarda çevre ve insan sağlığına zararlı olmadığı bilimsel çalışmalarla kanıtlandığı durumlarda, bu sınır değerlerin aşılmasına izin verilebilir.

EK-IIITOPRAKTA ON YILLIK DÖNEM ESAS ALINARAK BİR YILDA VERİLMESİNE MÜSAADE EDİLECEK AĞIR METAL YÜKÜ

Ağır Metal Sınır Yük Değeri (gr/da/yıl) **

Kurşun * 1500Kadmiyum 15Krom * 1500Bakır * 1200Nikel * 300Çinko * 3000Civa 10

* İşlenmiş arıtma çamurunun topraklarda kullanılması ile hasatın alınması arasında en az üç ay süre varsa ilgili kuruluşların görüşü alınarak Bakanlıkça civa ve kadmiyum hariç olmak üzere bu değerler % 5’e kadar artırılabilir.

** Yem bitkileri yetiştirilen alanlarda çevre ve insan sağlığına zararlı olmadığı bilimsel çalışmalarla kanıtlandığı durumlarda, bu sınır değerlerin aşılmasına izin verilebilir.

48. KÜÇÜK ÖLÇEKLİ BİYODİZEL ÜRETİM TESİSİ DENEY İLKELERİ

Biyodizel, Bitkisel yağların yeni ya da kullanılmışlarından ve hayvansal yağlardan kimyasal yöntemler yardımıyla elde edilen çevre dostu ve yenilenebilir nitelikli dizel motor yakıtıdır.

48.1. Tanıtım

Biyodizel üretim tesisinin tipi modeli, güç kaynağı, ana ve yardımcı ünitelerin yapısal ve fiziksel özellikleri belirtilir.

48.2. Tesisin Teknik Özellikleri

Biyodizel üretim tesisinde bulunması gereken başlıca üniteler;

1- Hammadde depolama2- Kimyasal madde depolama 3- Alkol oksit ünitesi4- Ana Reaktör ünitesi5- Metanol`ün geri kazanımı ünitesi6- Dinlendirme, yıkama, kurutma, filtreleme ünitesi7- Gliserin ayırma ünitesi8- Ürün depolama üniteleri

Bu işlem üniteleri ister kesikli, ister sürekli sistem biyodizel üreten tesisler olsun her ikisinde de bulunmalıdır.

48.2.1. Hammadde Depolama

İşletmeye gelen yağlar kaynağına göre sınıflandırılabilmeli ve kullanılmış yağ ise ön temizleme işlemine tabi tutulmalı sonra ön depolama tankına alınmalıdır. Burada yağın kalitesi tespit edilebilmelidir.

Ham yağ ise bu işlemlere tabii tutulmaksızın asıl depolama tankına alınabilir. Bu çift cidarlı çelik tanklar sıcak su ısıtma sistemi ile kristalleşmesine (özelikle kış aylarında) engel olmak amacıyla ısıtılma düzeneğine sahip olmalıdır. Besleme pompası yardımıyla yağ ön işlem ünitesine pompalanabilmelidir.

48.2.2. Kimyasal Madde Depolama

- Asit tankı- Metanol tankı (yeraltında bulunan)- Katkı maddeleri tankı

48.2.3. Ön İşlem Ünitesi

Hammadde olarak gelen yağın kalitesine ve kaynağına göre ön işleme tabi tutulduğu ünitedir. Bu ünitede bulunması gereken alt üniteler;

- Yapışkan maddelerin ayrılması (degumming) Ünitesi;Degumming, yağın içerisindeki yapışkan maddeler olan fosfatitlerin fosforik asit (v.b.

asitlerin) çözeltileri kullanılarak ve su ile bağlanıp yağda çözünmez hale getirerek yağdan uzaklaştırılması işlemidir.

- Nötralizasyon Ünitesi;Nötralizasyon, ham yağda bulunan serbest yağ asitlerini Sodyum hidroksil (NaOH) ile

nötürleştirerek sabun şeklinde yağdan ayrılması işlemidir. - Koku giderme (Deodorizasyon) Ünitesi

Deoderizasyon, yağın düşük vakum altında (1–8 mm Hg) ve yüksek sıcaklıkta (185–320 oC) buharla muamele edilerek yağın kaynağından gelen kokunun yanısıra oksidatif reaksiyonlar sonucunda meydana gelen istenmeyen maddelerin uzaklaştırılması işlemidir.

48.2.4. Katalizör İle Metanol´Ün Karıştırılması

Potasyum hidroksit (KOH) veya sodyum hidroksitin (NaOH) katı taneleri metanol tankından gelen metanol ile tamamıyla gerekli oranda karıştırılması ve elde edilen karışımın dozajının ayarlanması işlemidir.

48.2.5. Ana Reaktör Ünitesi

Transesterifikasyon yöntemi, bitkisel yağların bir katalizör vasıtasıyla alkolle reaksi-yona sokularak yeniden esterleştirilmesi işlemidir. Bitkisel yağdan biyodizel üretimi, kimyada transesterifikasyon olarak bilinir. Transesterifikasyon, esterin bir tipinin başka bir tipine dönüşümünü ifade eder. Ester ise, hidrokarbon zincirinin başka bir moleküle bağlanmış halidir. Bitkisel yağlar, Trigliserid olarak adlandırılır. Gliserin bitkisel yağı kalın ve yapışkan yapar. Transesterifikasyon sırasında gliserin bitkisel yağdan uzaklaştırılır, böylece yağ daha ince hale gelir ve viskozitesi azalır. Biyodizel üretiminin esası, bitkisel yağın içerisindeki esterle gliserini ayırma işlemidir. Transesterifikasyon işlemi esnasında bitkisel yağdaki gliserin komponentleri, alkolle yer değiştirir.

Bütün proses reaktör öncesi ve sonrası atmosfer basıncında gerçekleşmelidir. Ayrıca buharlaşma sonucu açığa çıkan veya reaksiyon fazlası metil alkol yoğunlaştırma işlemi ile yeniden geri kazanılmalıdır. Kesinlikle atmosfere verilmemelidir.

48.2.6. Metanolün Gerı Kazanımı

Ana reaktörde reaksiyon esnasında 60 oC olan metanolün kaynama noktasına ulaşıldığında metanol buharlaşıp serbest kalmaya çalışır. Gerek metanol buharının zararlı etkisini önlemek gerekse girdilerden biri olan metanolü geri kazanmak için ana reaktöre basit bir eşanjör sistemi takılmalıdır. Ana reaktörden geçen metanol buharı eşenjörden geçerken soguk cephe ile karşılaştırılarak yoguşması sağlanır ve bu yoguşan metanol tekrar kullanılmak üzere bir kapta toplanır.

48.2.7. Dinlendirme Ve Yıkama Ünitesi

Dinlendirme tankında bekleyen karışımda faz meydana gelerek altta gliserin üstte biyodizel birikir. Gliserin alttan alınarak gliserin tankına gönderilir. Biyodizel önce yıkama işlemine daha sonra kurutma işlemine tabi tutulur.

Biyodisel mineralerinden arındırılmış su ile yeterince yıkanmalıdır. Yakıt içerisinde istenmeyen yağ asitleri, reaksiyona girmemiş alkol, katalizör ve gliserini uzaklaştırmak için su ile yıkama yapılır. İşlem sonrası biyodisel içerisinde su standartlardaki sevyesine düşünceye kadar ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Filtre işlemlerinden sonra gerekli ve ihtiyaca uygun miktarda katkı maddeleri karıştırılmalıdır.

48.2.8. Ürün Depolama

Gliserin, gliserin deposunda depolanır. Biyodisel ise normal motorinin depolandığı yerlerde depolanabilir.

48.3. Kimyasal Analizler

Bu laboratuvarda gerekli olan kimyasal analizler yürütülmelidir.

Yapılması gereken analizler ise şunlardır: - Hammadde olarak kullanılacak yağın analizleri (Özelliği (kaynağı), yağ asitliği, iyot sayısı nötralizasyon sayısı ve su içeriği analizleri )

- Bitmemiş ürün analizleri (esterleşme derecesi, gliserin içeriği)- Bitmiş ürünün standartlara uygunluk analizleri.

Kimya laboratuvarındaki donatımlar ise şunlardır:- Gerekli çalışma alanı ve raflar- DIN 12914 standartına uygun yıkama ünitesi.- Fotometre- Gerekli cam aletler ve diğer aletler- Karl- fischer aleti ( su miktarı tespiti için) - Terazi- Kimyasal maddelere ait bir dolap- Buzdolabı

48.3.1. Yangın Söndürme

Yürürlükte bulunan, 26.7.2002 tarih ve 24827 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan, Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik hükümlerine uygun inşa edilmeli ve işletilmelidir.

İşletme binasının yakınında bir yangın musluğu ve yangın söndürme donanımları olmalı ve gerekli durumlarda kullanıma hazır bir halde bulundurulmalıdır.

48.3.2. İşletme Atıkları Ve Geri Dönüşümü

Tesis çöpleri dışarıda bulunan çöp toplama bölümünde biriktirilir. Ayrıca üretim aşamalarından açığa çıkan çöpler aşağıda belirtilmiştir.

- Yağdaki katı atıklar- Yıkama suyu - Diğer çöp ve atıklar

Tüm bu atıkları çevreye zarar vermeyecek şekilde tesisten çıkarılarak, arıtma tesisine iletilmeli ve çevre normlarına göre işlem görmelidir.

48.4. Emnıyet Analizleri ve Tedbir Planları

Üretimde depolama, maddelerin kullanımı ve üretimde tehlikeli maddeler kullanıldığından dikkat edilmeli ve gerekli emniyet tedbirleri standartlara uygun olarak alınmalıdır.

48.5. Proseste Kullanılan Maddeler

Aşağıda belirtilen maddeler biyodizel üretim prosesinde kullanılmaktadır.- Bitkisel yağ ( Ham veya kullanılmış),- Metanol veya etanol - Potasyum hidroksit veya Sodyum Hidroksit- Sülfürik asit veya fosforik asit- Katkı maddeleri

48.5.1. Bitkisel Yağ

Bitkisel yağ, yağ bitkilerinin işlem görmesi sonucu çıkan ve TS 886, TS 887, TS 890, TS 892, TS 893 normuna uygun ve tehlikeli atık madde içermeyen bir yağ olmalıdır.

48.5.2. Metanol

TS 2847 normu ile belirtilen Metanol birçok tehlikeli özelliğe sahip bir maddedir.- Zehirlidir- Kolaylıkla tutuşabilir- Çevreye zararlı bir atıktır.- Az da olsa su için tehlikelidir.

Bu nedenle aşağıdaki tedbirler alınmalıdır;- Metanol yeraltındaki çift duvarlı çelik tanklarda depo edilmelidir.- Tüm işletme binasında ve donanımında yangına karşı tedbirler alınmalıdır.- İşletme binasının gereken oranda havalandırılmalıdır (potasyumhidroksit-metanol

karıştırılması esnasında).- Metanolün bazı maddelere ve yüzeylere ( Plastik, alüminyum, boya, çinko lehimleri )

temasına engel olunmalıdır.- Personelin uygun korunma giysisine ve donanımına sahip olmalıdır.

48.5.3. Potasyum Hidroksit

Potasyum hidroksit asit TS 2868 normuna göre tehlikeli madde sınıfına girmektedir.

Aşağıda belirtilen tedbirler bu nedenle alınmalıdır.

- Ayrı ve kapalı bölümde depolamak

- Ön işlem ( metanol ile karıştırılması ) açık bir ortamda yapılmalıdır- Özellikle metal ve hafif metaller ile temasına engel olunmalı- Personel uygun korunma giysisine ve donanımına sahip olmalıdır.

48.5.4. Sülfürik Asit

Sülfürik asit (H2SO4 ) TS normuna veya Fosforik asit TS-3064 normuna göre tehlikeli madde sınıfına girmektedir.

Aşağıda belirtilen tedbirler sülfürik aside karşı alınmalıdır.

- Ayrı bir tankta (Asit tankında) depo edilmeli ve gerek tank gerekse vanalar aside dayanıklı olmalı

- Pompalar, armatürler ve boru donanımları aside dayanıklı olmalı- Metal v.b temas edilmemeli- Personel uygun giysi ve donanıma sahip olmalı

48.5.5. Katkı Maddeleri

Katkı maddeleri 62°C üzerinde tutuşma noktasına sahiptir. Tehlikeli madde sınıfına dâhildir. Standartlara göre çeşitli petrol ürünleri için tehlikeli artık ürün olarak tanımlanmaktadır.

Aşağıda belirtilen tedbirler alınmalıdır.

- Ayrı bir depolama tankında (çift duvarlı ve çelikten yapılmış ) depolanmalıdır.- İşletme binasının tamamında yangın veya patlamaya karşı tedbir olmalıdır.

48.6. Proseste Üretilen Ürünler

Aşağıda sıralanan üç ürün çeşidi proseste üretilmektedir.

- Yağ asiti esteri ( biyodizel )- Gliserin(%70-%80)- Potasyum gübresi

48.6.1. Biyodizel

Biyodizel: “Bitkisel yağların yeni yada kullanılmışlarından ve hayvansal yağlardan kimyasal yöntemler yardımıyla elde edilen biyoyakıtlar kapsamında olan, çevre dostu ve yeni-lenebilir nitelikli bir yakıttır”. TBMM. tarafından 4.12.2003 tarihinde 5015 kanun no ile çıkartılan Petrol Piyasası Kanununda ve Resmi Gazetenin 10 Eylül 2004 tarih ve 25579 sayılı nüshasında yayınlanan “Petrol Piyasasında Uygulanacak Teknik Kriterler Hakkında” yönetmelikte “BİYODİZEL” ifadesi yer almaktadır. Diğer özellikleri çizelge1’deki gibi olmalıdır.

Çizelge 1. Biyodizel’in özellikleri (DIN EN 14214)

Özellik Birim Limitler Test yöntemiEn az En çok

Ester içeriği %(m/m) 96.5 pr EN 14103Yoğunluk 15oC’de kg/m 860 900 EN ISO 3675

EN ISO 12185Viskozite 40oC’de mm/s 3.5 5.0 EN ISO 3104Parlama noktası oC 120 - ISO/CD 3679Kükürt içeriği mg/kg - 10

Karbon kalıntısı (% 10’un üzerinde distilasyon artığı)

%(m/m) - 0.3 EN ISO 10370

Setan sayısı 51.0 EN ISO 5165Kül içeriği %(m/m) - 0.02 ISO 3987Su içeriği mg/kg - 500 EN ISO 12937Toplam bulaşma mg/kg - 24 EN 12662Bakır çubuk korozyonu 50oC’de 3h oran 1 EN ISO 2160Oksidasyon dengesi 110 oC’de saat 6.0 - pr EN 14112Asit değeri mgKOH/g 0.5 pr EN 14104İyot sayısı 120 pr EN 14111Linolik asit Metil ester %(m/m) 12 pr EN 14103Polidoymamış(>=4 çift bağ) metil ester %(m/m) 1Metanol içeriği %(m/m) 0.2 pr EN 14105Monogliserid içeriği %(m/m) 0.8 pr EN 14105Digliserid içeriği %(m/m) 0.2 pr EN 14105Trigliserid içeriği %(m/m) 0.2 pr EN 14105Serbest gliserol %(m/m) 0.2 pr EN 14105

pr EN 14106Toplam gliserol %(m/m) 0.25 pr EN 14105Alkali metaller (Na+K) mg/kg 5 pr EN 14108

pr EN 14109Fosfor içeriği mg/kg 10 pr EN 14107

Biyodizel için aşağıda belirtilen tedbirler alınacaktır.- Biyodizelin depolanmasında herhangi bir sorunla karşılaşılmaz.- Biyodizel soğuk iklim şartlarında depolama kurallarına uymak şartı ile en az 1 yıl sü-

reyle depolanabilir.- Depolama için petro-dizelin depolandığı tanklar ve ortamlar kullanılabilir.- Uzun süreli depolanmış biyodizelin, kullanımından önce pH’sı test edilmeli ve pH’nın

7-10’un sınırları arasında olmasına dikkat edilmelidir.- Yine aynı şekilde uzun süre beklemiş biyodizelin kullanımından önce özgül ağırlığının

0,9’u aşıp aşmadığı belirlenmelidir.

48.6.2. Gliserin

Gliserin tehlikeli olmayan bir üründür. Ancak buna rağmen normlara göre tehlikeli madde sınıfındandır.

Tedbir olarak gliserin tankının seviyesi otomatik olarak kontrol edilir. Böylece fazla gliserinin depolamaya gönderilmesine engel olunur.

48.6.3. Potasyum Gübre

Bu madde artık madde kataloğunda yer almamıştır.

48.7. Emniyet Tedbirleri

48.7.1. Patlamaya Karşı Korunma

Metanol hava ile birlikte patlama kabiliyetine sahip bir karışım oluşturabilir. Bu nedenle işletme binası ve metanol ile katalizörün karıştırıldığı alanda bu göz önünde

bulundurulmalıdır. Bundan dolayı bu alanlardaki cihazlar araçlar patlamaya karşı korunmayı sağlayacak niteliklere sahip olmalıdır.

48.7.2. Metanol Depolama

Metanol, ölçülürken, alınırken, elle ve gözle temasından kaçınılmalıdır. Pompalanması esnasında oluşabilecek sızmalara karşı bir toplama tankı yerleştirilmelidir. Böylece gerek metanolün toprağa akmasına, gerekse metanol tankının dış kısmının zarar görmesine engel olunmalıdır.

Metanol-hava karışımının patlama niteliğine sahip olması nedeniyle oluşabilecek kazalara özellikle dikkat edilmesi gerekmektedir.

Özellikle işletme bölümünde metanol buharının dışarı kaçmamasına engel olunmalıdır. Üretim prosesinde kapalı tank kullanılmalıdır. Bu tank uygun borularla işletme binasının dışına bağlanmalıdır. Böylece tankta atmosfer basınç seviyesi korunmalıdır. Bu arada metanol kayıplarını en aza indirmek için bu boru hattında uygun yoğuşturucular yerleştirilmelidir.

Rüzgâr Fanları Deney İlkeleri (Akdeniz ÜZF, UÜZF, ÇÜZF)DONDAN KORUMA AMAÇLI RÜZGAR MAKİNALARI

İmalatcı Kuruluş :Deney İçin Başvuran (İthalatçı) Kuruluş

:

Deneyi Yapan Kuruluş :Deneyin Yapıldığı Yer :Deney Başvuru Tarihi :Raporun Geçerlilik Süresi :Deney Raporu Düzenleme tarihi :Deneyi Yapılan Makinanın

Adı :Markası :Modeli :

Yapım Yılı :Deneyin Amacı :

1.Tanıtım

Makinanın detaylı bir şekilde tanımı yapılacaktır. Tanımda şekil ve fotoğraflardan yararlanılabilir. Tanımlama başlıkları aşağıda verilmiştir. Her bir başlık altında malzeme cisi ve özellikleri çalışma şekli ve kurulumu gibi tüm detaylar açıklanır.

Kule zeminin tanımı,Kulenin tanımı,Rüzgar kanadının tanımı,Hareket iletim mekanizmasının tanımı,Kuvvet makinasının tanımı,Otomasyon düzeninin tanımı,

2.Teknik Özellikler(Belirtilmeyen ölçüler mm’dir.)

Ölçüm Yeri Ölçülen DeğerKule Yapı şekli Çapı Yükseklik Malzeme kalınlığı Koruma şekli Platform ve kulenin platforma bağlama cıvataları Kulenin bağlandığı ve termik motorun Yerleştirildiği platform yapısı Bağlantı cıvatası tipi ve adedi Cıvata çapı Cıvatanın dikey kısmının uzunluğu Cıvatanın yatay kısmının uzunluğu Somun yüksekliğiKule tabanında bulunan dişli kutusu Redüksiyon oranıKule tepesinde bulunan dişli kutusu Redüksiyon oranı Kuleyi ekseni etrafında döndüren küçük dişlinin diş sayısı (adet) Kuleyi ekseni etrafında döndüren büyük dişlinin diş sayısı (adet) Kulenin bir tam turu (dakika)Rüzgar çarkının kanat ölçüleri Kanat malzemesi Çark çapı Genişlik Optimum motor gücünde rüzgar çarkı devir sayısıTermik motorun özellikleri Yakıt tipi Gücü (HP) Markası Tipi Optimum güçteki Motor devir sayısı min-1

3. Deney Koşulları ve Deney Yöntemi

Deneyin yapıldığı yer tanımlanacak.Laboratuar deneylerinin gözlem ve ölçümlerinde makinayı oluşturan elemanların

aşağıda belirtilen yapısal özellikleri incelenir. Bunlar;

Kulenin ölçü ve özellikleri, Kule tabanında ve kule tepesinde bulunan dişli kutularının yapısı ve redüksiyon

oranlarının belirlenmesi, Kule tepesinde bulunan dişli kutusunun kendi ekseni etrafında döndüren dişli

mekanizmalarının redüksiyon oranı, Kule bağlantı cıvatalarının yapısı ve ölçüleri, Kanat bağlantı milinin yapısı ve ölçüleri, Kanat malzemesinin niteliği ve şekli, Kaynak bağlantılarının niteliği,

Bakım ve ayar kolaylığı, İş güvenliğine ilişkin özellikler, Termik motorun özellikleri ve otomatik yol verme düzeninin yapısı özellikleri.

Deneyin yapıldığı mekanın tanımlaması yapılır. Hangi ağaç ya da bitki türü dondan korunacaksa o bitkinin ölçüleri (yükseklik, taç genişliği vb), sıra arası ve sıra üzeri mesafeler belirlenir.

Deney makinasının katalogunda belirtilen koruma alanından gidilerek koruma dairesinin yarıçapı belirlenir. Yarıçap değeri düz bir hat şeklinde çizilerek ölçüm yapılacak aralıklar (10 m aralıklarla belirlenir. Zeminden itibaren ölçüm yapılacak yükseklikler içinde şablonlar hazırlanır. Bu ölçü şablonlarından yararlanılarak zeminden 1 m aralıklarla ağaç yüksekliğine kadar ölçüm noktaları oluşturulur.

Deneyin yapıldığı bahçedeki rakım, hava basıncı ve rüzgar hızı ölçülür. Uygulama deneylerinin mümkün olduğunca rüzgar hızının sıfır olduğu, yağışsız bir ortamda yapılması sağlanmalıdır. Belirlenen ölçü noktalarında ortam sıcaklığı ve rüzgar hızları belirlenir. Ölçümler, rüzgar makinasının esinti yarattığı yöne geldiğinde yapılır. Makine tipine bağlı olarak rüzgar kanatları belli sürelerde turunu tamamlamaktadır. Bu tur sırasındada kanatlar rüzgar oluşturma konumuna geldiğinde o yöne doğru rüzgar oluşturmaktadır. Ölçümler bu pozisyonlarda yapılmalıdır.

4. Deney Sonuçları ve Değerlendirme

Yapılan deneylerde ölçülen sıcaklık ve rüzgar hızı değerleri aşağıdaki çizelge halinde verilmelidir.

Çizelge 1. Deneylerde ölçülen sıcaklık ve rüzgar hızı değerleri

Ölçüm noktasının Rüzgar Makinasından olan uzaklığı (m)

Ölçüm Noktasının arazi tabanından olan yüksekliği (m)

Rüzgar makinasının rüzgar oluşturma konumundakiRüzgar hızı (m/s)

Sıcaklık (oC)

Zemin12345

Zemin12345

Zemin12345

5. Sonuç

Makinanın deneylerdeki başarısı belirlenir.

Deney Kurulu

GÜNEŞ KOLEKTÖRLERİ DENEY İLKELERİ

1. Konu: Bu ilkeler, güneş kolektörlerinin verim ve dayanıklılığına yönelik testleri

içermektedir.

2. Kapsam: Bu ilkeler, ısı taşıyıcı akışkanı sıvı veya gaz olan bir giriş ve bir çıkışlı her türlü düz

güneş kolektörlerini kapsar.

3. Amaç: Bu ilkelerin amacı, çeşitli imalatçılar tarafından imal edilen her tür düz yüzeyli güneş

kolektörünün kabul edilebilir bir verimle çalışması için, imalatlarında gözetilmesi gereken asgari şartları ve kendi aralarında karşılaştırılmalarını sağlayan deney metotlarını belirlemektir.

4. Deneyler4.1 Deney Şartları

Başlıca genel deney şartları aşağıda verilmiştir:

Numuneler, güneye yönelik olarak enlem ±15 veya enleme eşit eğim açısında yerleştirilmelidir. Etrafında kolektör üzerine gölgeleme yapabilecek herhangi bir engel bulunmamalıdır.

İlk defa kullanılacak bir kolektör, üzerine en az toplam 51000 kJ/m2 güneş ışınımı düşünceye kadar (normal güneşli üç gün) açık havada boş olarak bekletilmelidir.

Deneyler için hava şartlarının kararlı olduğu bir zaman aralığı seçilmelidir. Bütün deneyler güneş ışınımının düzgün değiştiği zaman aralığında yapılmalıdır. Deneyler için çevre sıcaklığı 5-32C arasında herhangi bir sıcaklık olabilir. Bir

deney veya deney adımı süresince çevre sıcaklığı ilk değerinden en çok ±2C farklı olmalıdır.

Tüm deneyler sırasındaki güneş ışınımı 630 W/m2’den küçük olmamalıdır. Deneyler sırasında ortalama rüzgar hızı 5.4 m/s’den büyük olmamalıdır. Deneyler için ölçümlere başlamadan önce ısı taşıyıcı akışkan kolektör içinde sabit

debiyle ve giriş sıcaklığı, çevre sıcaklığına eşit tutularak en az 1 saat dolaştırılmalıdır.

Her ölçüm süresince ısı taşıyıcı akışkan giriş sıcaklığı ile çevre sıcaklığı arasındaki fark, o ölçüm için önceden tespit edilmiş anma değerlerinden en çok ±2C farklı olmalıdır.

Deneyler sırasında, kolektörden geçirilen ısı taşıyıcı akışkanın kütlesel debisi, akışkanın su olması durumunda 72 kg/m2h olmalıdır. Debinin bu değeri üzerinden ancak ±%2’lik bir hataya izin verilir.

4.2 Deney Cihazları

Deneyler sırasında sıcaklık, güneş ışınımı, debi ve rüzgar ölçerler kullanılır.

4.2.1 Sıcaklık ölçerlerIsı taşıyıcı akışkanın giriş ve çıkış sıcaklıkları arasındaki farkları belirlemek için bu

değerlerin ölçülmesinde kullanılan sıcaklık ölçerler, en çok ±0.1C hata, çevre ve ısı taşıyıcı akışkan sıcaklıkları arasındaki farkları ölçmek için kullanılan sıcaklık ölçerler ise en çok ±0.5C hata, çevre ve ısı taşıyıcı akışkan ile yüzey sıcaklıklarını ölçmek için kullanılan sıcaklık ölçerler de en çok ±1C hata ile ölçüm yapacak tipten olmalıdır.

4.2.2 Güneş ışınımı ölçerlerToplam, difüz ve direkt güneş ışınımını ölçmek için kullanılan cihazlar, en az ikinci

sınıf piranometre ile ikinci sınıf pirheliyometrelerin özelliklerine sahip olmalıdır. Sınıfı uygun olmayan piranometre ve pirheliyometreler kullanmak zorunda kalındığında, bu aletler, sınıfı uygun aletlerle karşılaştırılarak hata yüzdeleri bulunarak ölçümlerdeki düzeltmelerin yapılmasından sonra geçerli sayılır.

4.2.3 Debi ölçerlerDebi ölçerler, havalı kolektörlerde en çok ±0.36 m3/m2h; sıvılı kolektörlerde ise en çok

±0.72 kg/m2h hata ile ölçüm yapabilen tipte olmalıdır.

4.2.4 Rüzgar ölçerlerRüzgar ölçerler, en az 1 m/s hassasiyetinde olan ve ortalama rüzgar hızını en çok ±0.5

m/s hata ile ölçebilen tipten olmalıdır.

4.3 Deneylerin Yapılışı4.3.1 Kolektör verim testi

Kolektör verimi genellikle en az 5 ayrı giriş sıcaklığı değerine karşılık olan adımlardan oluşan bir deneyle belirlenir. Deneyin her adımında, ısı taşıyıcı akışkan kolektöre sabit fakat başka bir giriş sıcaklığında verilir. Her deney adımında:

Çevre sıcaklığı, Isı taşıyıcı akışkanın giriş ve çıkış sıcaklıkları, Isı taşıyıcı akışkanın kütlesel ve hacimsel debisi, Kolektör yüzeyine gelen anlık güneş ışınımının direkt ve difüz bileşen

değeri, Rüzgar hızı ve yönü ölçülür.

Bu işlemler her adımda en az 4 kez tekrarlanır. Her adım için ölçümlerinin yarısının öğleden önce, yarısının ise öğleden sonra alınması ve ölçüm noktalarının gerçek öğle zamanına göre simetrik olmasına dikkat edilmelidir.

Isı taşıyıcı akışkanın giriş sıcaklığı, deneyin ilk adımında çevre sıcaklığına eşit alınır ve denge sıcaklığına ulaşıncaya kadar devam edilir. Sondan bir önceki basamakta ise bu sıcaklıktan 20C küçük bir sıcaklık seçilir. Son basamakta ayrıca debi değişikliğinin etkisini göstermek için, ısı taşıyıcı akışkanın debisi anma değerinin yarısına düşürülür. Denge sıcaklığına 5 adımdan önce ulaşılması veya ısı taşıyıcı akışkanın bu sıcaklığa ulaşmadan önce faz değiştirmesi durumunda, deney adımları sayısı beşten az olabilir. Deneyin sonunda elde edilen veriler yardımıyla gerekli hesaplamalar yapılır ve anlık verim eğrisi çizilir. Verim hesabı aşağıdaki eşitlikle yapılır:

={Ac FR [IT (t)-UL(Ti-Ta)]}/Ac IT

Burada; verim, Ac kolektör yüzey alanı, FR kolektör ısı kazanç faktörü, IT kolektör yüzeyine gelen anlık güneş ışınımı, (t) geçirme-yutma katsayısı, UL toplam ısı kayıp katsayısı, Ti akışkanın kolektöre giriş sıcaklığı ve Ta çevre sıcaklığıdır.

4.3.2 Kolektör dayanıklılık testi4.3.2.1 İç basınç testi

Bu test, kolektörün çalışması sırasında yutucu yüzeyin maruz kalacağı basınca dayanıklılığının kontrol edilmesi amacını taşmakta olup, yutucu yüzey kaplama malzemesinin cinsine göre farklı şekilde uygulanır. Test sisteminde numuneye üreticinin verdiği çalışma basıncının 1.5 katı basınç verilerek test gerçekleştirilir. Metalik yutucu yüzeyler için test süresi 10 dakikadır. Organik malzemeden yapılmış yutucu yüzeyler için sıcaklıkla mukavemet azalması dikkate alınmalıdır. Bu nedenle test düzeneğine ısıtma banyosu da eklenmeli veya kolektör güneş simülatörü/doğal güneş ışınımı ile ısıtılmalıdır. Organik yutucu yüzeyin testinde, test basıncına 0.2 bar’lık artışlarla (her adım 5 dakika olacak şekilde) ulaşılmalıdır.

4.3.2.2 Yüksek sıcaklığa dayanım testi

Bu testin amacı, kolektörün yüksek güneş radyasyonuna maruz kalması durumunda cam kırılması, plastik örtüde bozulma, plastik yutucu yüzeyin erimesi, kolektör malzemesinin cam örtü üzerine buharlaşarak birikmesi gibi oluşabilecek olumsuz etkileri incelemektir.

Kolektör güneş simülatörüne yerleştirilerek 1 saat süreyle 950 W/m2‘nin üzerinde ışınıma tabi tutulur. Kolektörün içindeki akışkan boşaltılır, giriş-çıkıştan biri kapatılır, diğeri genleşmeye imkan verecek şekilde açık tutulur. Deney süresince yutucu yüzey sıcaklığı, dış ortam sıcaklığı ve güneş ışınımı kaydedilir.

4.3.2.3 Güneşlenme testi

Güneşlenme testi, doğal yaşlandırma ile ilgili bazı göstergelerin, kısa sürede ve düşük maliyetle elde edilmesi amacını taşımaktadır.

Kolektör en düşük ışınım sınıfında, en az 30 saat bırakılır. Güneş veya güneş simülatöründe yapılabilecek bu test sırasında dış ortam sıcaklığı ve ışınım seviyesi en az 30 dakikada bir kaydedilir.

4.3.2.4 Dış ısıl şok testi

Bu test kolektörlerin, güneşli sıcak bir günde aniden yağmura maruz kaldıklarındaki davranışlarının incelenmesi amacını taşımaktadır.

Kolektörler dış ortama veya güneş simülatörüne yerleştirilir. Giriş-çıkıştan biri kapatılıp, diğeri açık tutularak genleşmeye imkan verilir. 1 saatlik güneş ışınımından sonra su spreyi vasıtasıyla 15 dakikalık soğutma periyoduna geçilir. Bu işlem iki defa tekrarlanır.

4.3.2.5 İç ısıl şok testi

Bu test, kolektörlerin sıcak-güneşli bir günde içinden soğuk ısı transfer akışkanı dolaştırılması halinde içten ısıl şok oluşması ve kolektörün bu durumdaki davranışlarını incelemek için gerçekleştirilmektedir.

Kolektör yüksek derecede güneş ışınımına 1 saat süreyle maruz bırakılır. Daha sonra ısı transfer akışkanı en az 5 dakika süreyle dolaştırılır. Test süresince yutucu yüzey sıcaklığı ölçülür. Dolaştırılan akışkanın sıcaklığı 25C’nin altında olmalıdır. Debi en az 0.02 kg/(s.m2) olmalıdır.

4.3.2.6 Yağmur testi

Bu test, kolektörlerin yağmura karşı direncini belirleme amacını taşımaktadır. Tercihen 45C‘lik açı ile yerleştirilen kolektörlerin üzerine yağmur test ünitesi aracılığı

ile 4 saat süreyle yağmur verilir. Test sırasında akışkan giriş ve çıkış delikleri kapatılır. Testten önce ve sonra, kolektörün dış yüzeyleri kurulanarak en az 20 g hassasiyetteki terazi ile tartılır. İki tartım arasındaki fark ile güneşte veya güneş simülatöründe ışınıma tabi tutulan kolektör camındaki buğulanmalar, yağmur girişinin göstergesidir.

4.3.2.7 İç basınç testi (tekrar)

Tüm testler tamamlandıktan sonra, kolektörler tekrar iç basınç testine tabi tutulur.

4.3.3 Verim testi

Dayanıklılık testleri tamamlandıktan sonra kolektör verimi tekrar ölçülür.

4.3.4 Camın çarpmaya dayanıklılık testi (isteğe bağlı)

Bu test, kolektörlerin kullanım sırasında maruz kalabilecekleri sert cisim çarpmalarını simüle etme amacını taşımaktadır.

Test sırasında kolektör yatay ve dikey olarak yerleştirilir. Çelik bilyeler (150g±10g), sarkaç şeklinde kolektör üzerine düşürülür. 0.4 m’den başlayarak 2m’ye kadar 20 cm artırımlarla bu işlem 10 defa tekrarlanır. Düşme noktası, kolektör çerçevesinden en fazla 5 cm, köşe noktasından en fazla 10 cm uzağa isabet etmeli, bu nokta her düşüşte birkaç milimetre sağa-sola kaydırılmalıdır.

4.3.5 Son inceleme

Kolektörler her bir test sonucu oluşabilecek anormallikler açısından incelendiği gibi, testler tamamlandıktan sonra da inceleme tekrarlanır.

5. Değerlendirme

Güneş kolektörünün istenilen hava/su sıcaklığını sağlayabilmesi ve iç-dış koşullara karşı dayanımının yeterli olması durumunda, tarımsal amaçlı kullanımının uygun olduğu yargısına varılır.

tarım makineleri deney_ilkeleri_taslak

Documents