tamazight - manuel scolaire algérie - 1 année moyenne

131

Upload: idlisen

Post on 19-Dec-2014

406 views

Category:

Documents


29 download

TRANSCRIPT

e e a

u

Tasesfad

udris

u

�0

ama deg umqim ama yimyagen :

D acu i a

��

Amwan

amwan tekksed-d awalen ilan imesli ussid.

u

�2

��

u

a ?

wiara

�4

��

��

��

umkan-is

iudem udris-a ?u

uwacu i t-yesteqesay

Yusef d wid n

��

��

adiwenni-a :

(deg uswir amezwaru)

20

yihricen:

2�

Kkes-d seg udris sin nawalen yezdi ujerrid

22

udris-a.

yewwin akkin

2�

24

umden n udiwenni.

i as-nnan Ha-t-an siwa

2�

Irmad n umsidef

Ala$mu 1Ger awalen-a deg tefyar timattarin :Taddart, azrib, zde$, ççar, xtir, a$

Ala$mu 2Γer avris tessuf$ris tessuf$ris tessuf e$e$ v-d seg-s awalen d-yemmalen tagrest, syin err-iten di

tefyar s$ur-k$ur-k$ (m).ur-k (m).ur-k

Γas akka asemmiv la igezzem, asigna am wakken yufrar cwiî. Aneznaz-nni i d-yesmiqqiyen ad as-tiniv iôuê yewwi. Cwiî n tafukt la d-tettali. Ass qrib ad izeggen. Tulawin, timéurin, ad as-tiniv d astewtew kan i εellfent. Ulac tin yerran iles-is ger tu$mas. Ameslay-nsent yemlal, yeffe$-d amzun d ashuru n wavu di tselnin.

Σmer MEZDAD, seg Iv d wass Sb 86.

Ala$mu 3Efk-d isestanen i iwulmen tifyar-a :

- Muêend yezde$ di tmane$t.- Inisi yugar uccen di têerci.- Di Bumerdas i twet znezla.- Ass-a i d-yusa baba-s si Fransa.- Aîas n yinelmaden i d-yewwin akayad-nsen.- Win yettnadin yettaf.

Ala$mu 4 Af-d iêricen n yemyagen-a :

tettxemmimev, yeb$a, testeqsa

2�

aql-i da:

idrimen.

2�

timecredt.timecredt,

..

timecredt

nekk i wum i

Faffa, sb 80.

2�

izgaren

2�

�0

Sumam,

��

timecredt

�2

as:

Mmi-s n Yigellil.

Ayen i d-yemmalen akud deg wedris-a

��

Mi -newwi;

�4

��

Ulamar

��

yiwen n yfri

anect

��

��

arusrid n

40

4�

Yella umgired ger tira d ususru ne

Kkes-d isùmawenii

42

e

udrid

4�

44

yimdanen

yiemsewwqen.

4�

4�

4�

S wul i kem

4�

4�

Imqimen iwsilen n umyag.

umqimuydi

umkan

unnar.

umyagumyag

umyagiwuni

Adfel ddu-as, lehwa ddari-as.

yiclem.

i anta wuni

�0

yimyagen

umyag

��

umkan

umqim

awsil iwatan deg umkan n yisem :

awsil

�2

alama

��

n yimazi en

N wacu ?n

�4

umyag

ultma-s

u

awsil

��

��

umkanawsil

Awi-d 5 n

��

��

��

uknaw-is :

�0

��

�2

��

�4

- S wacu i yebda umeskar

imsegzi ur

��

Ayen id a-s

��

��84

Irmad n umsidef

Ala$mu 1Af-d anamek yesεa wawal axxam di yal tafyirt

Akken kan yewwev snat tmerwin n yiseggasen, gan-as axxam yimawlan-is.Yesserzef axxam-is $er yivulan-is.Yebna axxam s uéru.

Ala$mu 2Awal « urar » $ur-s sin n yinumak, af-iten-id temle$ur-s sin n yinumak, af-iten-id temle$ v-ten-id s snat n tefyar.

Ala$mu 3Γer aΓer aΓ vris yennayer tekksev-d deg-s awalen yemmalen tumert (lferê-d deg-s awalen yemmalen tumert (lferê-d deg-s awalen yemmalen tumert (lfer ).ê).êSemres sin deg-sen di tefyar-inek (inem).

Ala$mu 4Smed tafelwit am umedya amezwaru tefkev-d tamawt

Amalay asuf Unti asuf Amalay asget Unti asget

Ajeooig tajeooigt Ijeooigen Tijeooigin

Tixxamin

tafunast

Udi

Ulli

tamemt

Aman

Avu

Ulman

��

��

�0

6

2

345

��88

Amawal :

Ala$mu 1

a- Af-d awalen yezdin aéa- Af-d awalen yezdin aéa- Af-d awalen yezdin a ar akked yisem timeddukkal.éar akked yisem timeddukkal.éb- Smed tifyar-a s wawalen i d-tufiv :v :v

- Yuba d Mayas akken i ……….s a$erbaz.- Favma n Sumer……….tab$est d thuski.- S ……… i nezmer ad neré kra yellan d azaglu.

Ala$mu 2

Qqen yal tafyirt $er unamek-is :$er unamek-is :$ - Qqen allen els

- Qqen lêenni arez, cidd- Qqen izimer se$mu- Qqen tacacit mdel

Ala$mu 3

Af-d tiririt iwulmenFavma n Sumer tettbeddad aîas $er yiman-is.Meêsub : a - tezga tettbeddad, ur têemmel ara ad teqqim. b - tettakk azal ameqqran i ccbaêa-s.

Ala$mu 4Err yal awal di tekwat iwulmen :

Taweîzit, tayet, iff, irgel, udem, idmaren, acebbub, tigeltemt, abeôdi, ammas, ameééu$, ajgu n uεrur, afus, tamart, tidikelt, afud, ti$mert, agerz, taleîîaî, tameccact, timmi, imi, adrar n ufud, i$il, anyir, iccer, cfeô, tifednin, anzaren, tiwjatin, tagecrirt, avad, icenfiren, taglult, aεrur (azagur), amayeg (lêenk), tiî, ammas, timiî, tasmert, aεebbuv, ta$ma (tamessavt), tu$mas, amemmu, amgerv, tiyersi.

Aqerru Agiger Afus, avar

�2

��90

TaseftitAmyag n t$ara

Imedyaten- Favma n Sumer tekker-d d tareqqaqttareqqaqt.- Tikli-s d tafessast.- Udem-is d amellal.- Tiwjatin-is d timizwi$$in.- Têemmel ad tels iselsa izeggaizegga$$en.

Isestanen- Acu-ten wawalen yersen $ef ujerriv ? - Semres imyagen deg wadeg n yirbiben.

Amedya : Favma n Sumer tekker-d rqiqet.

Ala$mu 1

Sefti imyagen-agi $er yizri akked wudmawen n tseftit.Serwes gar-asen.$er yizri akked wudmawen n tseftit.Serwes gar-asen.$

Ibrik Ddu

Ala$mu 2

Kkes-d imyagen n t$ara seg yirbiben-a:$ara seg yirbiben-a:$Awezzlan, acebêan, ameqqran, awra$, asemmam.

Ala$mu 3

Af-d anwa i d amyag n t$ara, anwa i d amyag amagnu :$ara, anwa i d amyag amagnu :$Yemleê, yeddem, réag, yedda, ééay, yelmed, yecmet, yezyen

CfuDeg unamek, amyag n t$ara am urbib. Yemmal amek iga kra (amdan, a$ersiw, ta$awsa…). Taseftit-is temgarad $ef tin n umyag amagnu deg usemres n yimataren udmawanen. Kra n yimyagen, $as mmalen ta$ara, taseftit-nsen am tin n umyag amagnu, md: icbiê, icmit, imliê…Llant temnavin ideg taseftit n umyag n t$ara ur temgarad ara $ef tin n umyag amagnu.

�4

91

Tirawalt

ww → [bbw],ww → [ggw].

Imedyaten

- Asmi tewwev Favma n Sumer mraw d sdis n yiseggasen, tibeddi- ines d talemmast.- Deg unnar n umennu$, Favma n Sumer tekkat ur trewwel.

Isestanen

Γer imedyaten-agi tiniv-d acu n umgarad yellan ger tira d t$uri

Ala$mu 1

Err imyagen n tefyar-a $er yizri :$er yizri :$- Ad yawi tirget deg yiferr-is, ad yernu i$eblan d aεwin.- Ad yawev $er yiswi-s xas $ezzif ubrid

Ala$mu 2Tazabut

- Mi yeffe$ useggas yewwev, yusa-d ujdid s wavu- Xas ivul anda ara nruê, awwav yiwwas ad nawev.- Mi ara k-êwioen ad ak-anfen, kksen-k mi ara tt-id-tessewwev

CfuMi ara tili tussda $ef « w » yettu$al d « bbw » ne$ d « ggw » deg ususru, maca di tira ad naru « ww » am wakken yella deg uéar : [bbw] → ww, [ggw] → ww

��

��

93

Iêricen n tfekkaIferdisen n uglam

Irbiben Imyagen

Tibeddi

Tuyat

Aksum

Acebbub

Tammiwin

Tamart

Ta$ect

CfuAkken ad d-neg asuna$ n tfekka n umdan ; di tazwara, tewwi-d ad d-nini anwa-t/ anta-tt (ama deg uzwel ama deg uvris), syin $ur-s, ad d-neglem tibeddi-s,udem-is, allen-is, acebbub-is… Deg yivrisen am wigi nettaf aîas n yirbiben isemkagen akked yimyagen n t$ara.

��

��

��96

Irmad n umsidef

Ala$mu 1Yal yiwet di tenfalyin-a $ur-s sin n yinumak, af-iten-id.$ur-s sin n yinumak, af-iten-id.$

Γezzif yiles-is.Bu-uεebbuv.Γezzif ufus-is.Icerreg yimi-s.Bu-uqerru.

Ala$mu 2Ger yirbiben-a, ini-d anwa i d-ikkan seg umyag, anwa i d-ikkan seg yisem ternuv tafev-d imyagen ne$ ismawen seg i d-kkan$ ismawen seg i d-kkan$

Aêcayci, adal, aqahwi, aberkan, amessas, axuxi, awessar, azegga$.$.$

Ala$mu 3Suffe$-d, seg yismawen-a, imyagen tsil$-d, seg yismawen-a, imyagen tsil$ $e$e$ v-d seg-sen irbiben ternuvtefkev-d tamawt.

Tezwe$TemlelTeméiTelwe$TeréegTiéedtTesmemTesmevTerqeqTehriTe$ziTebrekTaéeyt

�097

Ala$mu 4

Bu-leênak, bu-yi$esmaren, afermac, afervas, bu-yicel$umen, d cebbirdu, d ifeîîiwej, allen iîîurcen, annect n uzduz, yettecrurud, yetteêrurud, yettmurud, yekna lqedd-is, d aberdedduc, $lin-as wuglan, d adaεmamac, bu-teεrurt, yesεukkuz, icab, yettergigi

1- Ger wawalen d tenfalyin-a, semgired ger wid iwatan i usuna$ n ugrud $ n ugrud $akked wid iwatan i usuna$ n um$ n um$ $ar.$ar.$2- Semres kra deg-sen akken ad d-taruv sin yisuna$ ime$ ime$ éyanen éyanen éyemgaraden.

Ala$mu 5

Af-d tal$a ta$a ta$ êerfit n yimyagen yersen $ef ujerri$ef ujerri$ v

IreggwelIreggwel $ef wid yessen. →Yebbwevv-d $ef 12 :00 s axxam. →Yebbwa u$rum $ef tmes. →ZeggwaZeggwa$$ wudem-is. →LeggwaLeggwa$$-it ifassen-is. →

Ala$mu 6

Muqel tugna-agi tgev-as-id asuna$yessulfen i umdan-agi.

��

�299

AmawalAla$mu 1

a/ Af-d anamek n wawalen-a :gemmren-d : igran :b/ Aru-d tifyar ideg ara tesmersev awalen-agi.

Ala$mu 2 Af-d seg uvris aknaw i yal awal :

rkem =ta$enjawt =taccuyt =

Ala$mu 3 Err yal awal deg yilem iwatan : selli$, rekkme$, rekkme$ $.$.$

- ………… seg urfan, ugare$ aman $ef tmes.- ………… lbaîaîa deg waman.

Ala$mu 4

Qqen yal awal $er tbadut-is$er tbadut-is$

AqwirIgerAsuki

Ta$zut

D akal ur nekriz, ur nenqic.D akal n luva i d-yezgan $er tama n waman.D akal tama n uxxam, tteééun medden deg-s lebsel, ticcert…D akal ameqqran ikerzen d imenda.

Ala$mu 5Err yal awal di tekwat iwatan :

Irden, ççina, ibawen, tansawt, tasulla, tayni, tiffaf, ikiker, tifirest, timéin, ini$man, lbanan, acnaf.

Igumma Imenda Im$an

----

----

----

��100

TaseftitAnav

Imedyaten- Rret $er lexla tgemrem-d im$an.- Serset taccuyt $ef tmes ternum-as tisent.- Err-as ta$enjawt n zzit n uzemmur.

Isestanen - Kkes-d imyagen yellan di tefyar-a.- D acu i d-ssenfalayen yimyagen-a.- Anwi udmawen wu$ur ftin ?- Efk-d tal$a taêerfit n yimyagen.- Γef wacu i tzemrem ad tegrem tamawt ?

Ala$mu 1 Af-d imyagen yeftin $er wana$er wana$ v di tefyar-a

- A mmi ruê henni iman-ik, ddu d ubrid n lehna.- Bedd ad twaliv, ruê ad d-tawiv, qqim ulac.- Sfev imeîîawen-ik, kker ad d-terrev ttaô.

Ala$mu 2 Err imyagen yellan ger tacciwin $er wana$er wana$ v.

- (Trebêev), medden akk inek ; (te$liv), yiwen ur k-issin.- Tameddurt, am uxxam bu-snat n tewwura : (ad tekkev ) sya, (ad teff$sya, (ad teff$sya, (ad teff ev) sya.- (Ad ta$ev) abrid-ik, ad iyi-(tanfev) ad a$e$ abrid-iw.

Ala$mu 3 Sefti amyag mdel $er wana$er wana$ v tekksev-d imataren udmawanen.

Asefti n umyag Amatar udmawan----

CfuAnav yessenfalay-d asendeh, tattirt... Amyag deg wanav, ifetti $er sin

wudmawen : wis sin n wasuf akked wis sin n usget (amalay+ unti).

�4101

TajerrumtIsem : addad

Imedyaten- Rret-as ta$enjawt n zzit n uzemmur.- Rwit-d aseggul n uwren deg waman.- Gemmren-d im$an seg yigran d yiqwiren d lexlawi.- Smiret-t $er teccuyt.

Isestanen - Suffe$-d ismawen yellan deg yimedyaten- Acu twalav deg yismawen-agi : uzemmur, waman, yigran,

teccuyt, zzit, lexla ?

Ala$mu 1Smutti tifyar-agi am umedya-agi :

- Argaz yeffe$ → yeffe$ urgaz- Agazu yewwa → …………/ - Tislit tezyen → ……………- Asif yeêmel → ……………/ - Irrij yexsi → ………………- Tala teççur → ……………. / - Seksu yelha → ………………

Ala$mu 2 Err isem yellan ger tacciwin $er waddad iwatan :$er waddad iwatan :$

- Yessuffe$-d (amaru) (adlis).- Oouogen (im$an) di (tafsut).- Ïîef-as afus i (ader$al).- Zzin-d (iεeggalen) n (tawacult) i (imensi).- Dduklen (iselmaden) d (inelmaden).

Ala$mu 3 Kkes-d ismawen seg uvris tbeddlev-asen addad.

CfuIsem $ur-s sin waddaden : ilelli d umaruz. Yettale$ umaruz : s ubeddel ne$ s u$elluy n te$ri tamezwarut a → u (we) (md : afus → ufus, argaz → urgaz, tameîîut → tmeîîut) . Yettale$ da$en s tmerna n rna n r w ne$ y (md : asif →sif →sif wasif, izem → yizem), maca llant kra n tsuraf (md : tala, tizi, fad, laé, zzit, lexla…

��102

TirawaltTamsertit : n + w, n + t, n + y

Imedyaten - Rret-as ta$enjawt n zzit n uzemmur akked ufenoal n waman.- Rnut-as azgen n teflewt n tisent.- Ttnawalen medden abazin s yim$an n yigran.

Isestanen - Suffe$-d seg uvris ismawen i d-ivefren tanze$t n.- Serwes ger ususru d tira tiniv-d acu i twalav ?

Ala$mu 1 Se$ti igulen yellan di tefyar-a$ti igulen yellan di tefyar-a$

- Ur kem-nettaooa te$liv a takemmict bbwakal.- A taêeccadt bbwebrid εiwen-iyi deg yimeîîi.- Ye$li yiminig ggiv, terreé ti$ri n talwit.- Ta$zut d akal i d-izgan tama gge$zer.- Izerfan ttmeîîut am wid bbwergaz.- Amwan d tallit bbwelqav uzemmur.

Ala$mu 2 Err tanze$t ‘n’ sdat yisem yellan ger tacciwin taruv-t akken iwata

- Tagini d ti$ri (agdud) yennan anda-t umur-iw.- Deg usemmiv (tagrest), tergagi ta$ma (ilef).- Muqle$ tamurt (Amazi$), Yugurten wala$ udem-ik.

Ala$mu 3tazabut ( aselmad ad d-izubet s temsertit).

- Tizizwit tader$alt d urar n warrac.- Zik-nni, tajmaεt d ayla n yirgazen, ma d tala d ayla n tlawin.- Ixuûû-as limer yeéwer, tardast ne$ imi n wuccen.

Cfu

Mi ara temlil tenze$t n akked yisem, tettili-d temsertit deg ususru, maca ulac-itt di tira : n + y → [gg], n + w → [bbw] ne$ [bb], n + t → [tt], n + f → [ff], n + r → [rr]…

��103

AvrisTukksa n ukermus

Akermus d agummu ittewwan deg unebdu.Tekksen-t-id medden tanzit, ass ideg ulac avu akken ur d-ttafgen $ef-sen yisennanen. Ha-t-a wamek ara t-id-tekksem :

Ddmet-d a$anim a$ezzfan, ldit-t deg yiwen yixef $ef ukkuéet n tfurkac. Rret taxnact ger tfurkac-agi i wakken ad ldint almend n tuzert n tkermust. Gret takermust deg yimi n uqerrac tbernem-tt i wakken ad d-tekkes. Mi d-tekksem takermust, serset-tt $er lqaεa ta $er tama n ta. Mi tfukkem tukksa, îîfet a$ectu ne$ taseîîa n tidekt ne$ tin n umagraman tsefv tin n umagraman tsefv tin n umagraman tsef em yis-s tikermusin-nni akken ad asent-$lin yisennanen. Ngum ad tesqecrem takermust, muqlet ma ur d-ggrin ara deg-s yisennanen teîîfem-tt s sin yivudan, syin gezmet-as sin yixfawen-is s tjenwit imesden, rnut cellêet-tt di tlemmast, kkset-as iclem teççem-tt.

Asegzi n wawalen

Agummu : lfakyaTanzit : tasebêit

Ta$uri s tsusmi

D acu i d akermus ?Melmi yettewwa ?Ay$er yewεer i tukksa ?Ayen ferrnen medden tanzit i tukksa-s ?

Tal$a n yinaw

- S wacu yebda umeskar avris-a ?- Sikked tifyar d yimyagen n tseddart tamezwarut tiniv-d amek i asen-

neqqar i yivrisen immugen akka ?- Serwes imyagen n tseddart tamezwarut d wid n tseddart tis snat tiniv-d

deg wacu i mgaraden.

��

104

- Kkes-d imyagen n tseddart tis snat terrev yal yiwen di tekwat iwatan.

Anav Urmir aêerfi Urmir aêerfi s ad Izri

- Kkes-d tifyar ideg yella wurmir aêerfi .- Anwa adeg i yettaîîaf wurmir-a di tefyar : d amyag amezwaru ne$ d wis sin ?- D acu i d-ssenfalayen yimyagen yeftin $er wurmir aêerfi di tefyar am tigi ?- D acu i d-ssenfalayent tuget n tefyar n uvris-a ? ay$er ?

CfuAvris amanav d avris swayes ira umeskar ad issendeh win ara

t-i$ren. Akken ad yili uvris d amanav, tewwi-d ad nessemres tifyar ideg amur ameqqran n yimyagen ad d-ssenfaliyen asendeh ( tuget n yimyagen $er wanav, zemren da$en ad ilin kra ftin $er wurmir aêerfi war ‘ad’, anamek-nsen am wanav ma yella amyag amezwaru n tefyirt ideg llan yefti $er wanav). Ivrisen am wigi ttusemrasen mi ara yili ira win yettarun ad d-yefk tasesfart n tenwalt, ne$ iwellihen i usexdem n kra, ne$ i usegded.

��

��

+ awren

alama

�0

ilel

��

�2109

$er uzeîîa, tenna-as i tmeîîut-nni : « Aé akkin ad zve$ yid-m ». Teεna tzeîî, tzeîî ; ma d tameîîut-nni teqqar-as deg wul-is : «A tiyita deg-i yersen, ad a$-teçç am nekk am warraw-iw ». Zvant akken armi sellken wulman. Ff$ant akken armi sellken wulman. Ff$ant akken armi sellken wulman. Ff ent-d seg uzeîîa, qqiment $er lkanun. Tameîîut teddem tifeccet tger-itt $er tmes. Teqqim cwiî terra iman-is yeçça-tt uqerruy-is, teddem-d asafu, teîîef-it di tlemmast, tekmez aqerruy-is s yixef-nni deg ur tu$ ara tmes. Tteryel tra ad tt-tεaned, teddem-d asafu maca nettat tekmez aqerruy-is s yixef-nni iceεlen. Tekker tmes deg ucebbub-is. Teffe$ s tazzla, tevfer-itt terkeft n yivan. Avu irna-as i tmes armi teîîef akk di tfekka-s. Tteryel tu$al d asafu.Tettazzal, tettiééif : « A Σica a yelli anda ara ssense$ times ! ». Tettazzal, tettazzal armi d-temlal yiwet n temda, maca yu$ lãêal tu$al d tirget.Tameîîut tebra-as tergagayt, terra tackandut i tewwurt, tger iman-is $er wussu, tgen tama n warraw-is.

Ïawes ΣEMRUC,

seg « Le grain magique », d tasuqqilt.

Asegzi n wawalen

Inilban : d atmaten yemyagaren s yiwen n useggas

Ta$uri s tsusmi

- Amek tettidir taooalt ?- Wi i d-yerzan $ur-s ? Melmi ? Acu$er ?

Ta$uri s utram

- Taooalt teεteb aîas, acu i d-yemmalen ayagi deg uvris ?- Ayen deg utemmu i tezde$ taooalt ?- Anta tafyirt i d-yemmalen teqseê n tegrest ?- Acu n txidest i d-tufa taooalt akken ad tsellek iman-is ?- Acu twalav di sin yiwudam : tteryel akked taooalt ?

12

12345

��110

Amawal

Ala$mu 1

- Segzi-d awal :taooalt. Semres-it di tefyirt.

Ala$mu 2

Err aknaw deg wadeg n wawalen yellan nnig ujerriv :- Anda ara sense$$ times.- TgenTgen tama n warraw-is.- Tevfer-itt terkeft n yiyivvan.- Tzeîî armi izeggenizeggen yiv.- Ivarren-is ssertamen ti$$er$$ert.

Ala$mu 3

Af-d awalen yezdin aéar akked umyag « zde$ »$ »$

Ala$mu 4 Af-d seg uvris inemgalen n yimyagen yettuderren :

- Tawwurt yellan temdel.- Tekcem-d tteryel.

Ala$mu 5

Af-d seg uvris awal iwatan i yal tabadut :- D as$ar $ezzifen cwiî, yiwen yixef-is iga am tcekkumt, ttarran-t i tewwurt si daxel.- Yebna s uéru d wakal, ssqef-is d imdewwer yettwaxdam s udellas. Ttarran deg-s alim d usa$ur.- D as$ar yegren di lkanun, tu$ deg-s tmes.

Ala$mu 6 Err ticrevt « + » ne$ « - » $ « - » $

Zeîîen-t medden

Ttlusun-t Ddalen yis-s Aîas n yiniten

D amellal

Abernus

Aεlaw

�4111

TajerrumtTinza$

Imedyaten- Taooalt d warraw-is zed$en degdeg utemmu.- Ff$- Ff$- Ff ent-d segseg uzeîîa.- Teddem-d tifeccet tger-itt $$er tmes.er tmes.er- Tekmez aqerru-is s yixef-nni iceεlen.- Terra tackandut i tewwurt.- Asemmiv issergagay ta$ma n yilef di teégi.

IsestanenZemren ad sεun anamek wawalen yersen $ef ujerri$ef ujerri$ v ma nekkes-iten-id si tefyar ne$ ala ?

D acu-tt twuri n wawalen-agi ?Acu n waddad ideg llan yismawen i ten-id-ivefren ?

Ala$mu 1Suffe$-d tinza$-d tinza$ $ seg tefyar i d-iteddun.$ seg tefyar i d-iteddun.$

- Deg wass, txeddem $er medden ; deg yiv, txeddem i yiman-is.- Yettwet yizem s truka.- Tettakk ti$ilt i talat.- Sani tettedduv ay avar ? s aéar.- Ddaw ubrid, nnig ubrid, leqrar-is d abrid.- Yedda d yimeddukkal-is $er ssuq.- Yettêebbir i warraw-is, ixeddem fell-asen.

Ala$mu 2Err tanze$t iwatan i yal tafyirt.$t iwatan i yal tafyirt.$

Yebna axxam …… uéru.Abrid-agi yettawi ….. teégi.Tella temlilit n ddabex ….. unnar …. Tizi-Uzzu.

Ala$mu 3Eg-d tifyar ideg ara tesmersev tinza$-agi : si/seg, di/deg, $-agi : si/seg, di/deg, $ $er, n, ger.$er, n, ger.$

CfuCfuCfTanze$t d awal armeskil (ur tettbeddil ara tal$a-s). Tinza$ teqqnent

asemmad $er umyag, maca tanze$t « n » tetteqqen isem $er yisem nniven. Isem i d-iveffren tanze$t yettili d amaruz, slid mi ara yevfer yisem yiwet si ger snat n tenza$-agi : ar, s.

Imedyaten : ruê ar azekka / yessawel-as s axxam. Kra n tenza$ : n, di/deg, si/seg, $er, $ef, fell, ddaw, nnig, s, ar, i …

��

��113

Tirawalt« d » n tnila

Imedyaten :Taooalt tettagem-d, tzeddem-d i medden.Ttakken-as-d zzit, tazart, igumma.Aé akkin ad kem-id-εiwne$.Tteryel tettazzal armi i d-temlal tamda.

Isestanen- Suffe$-d imyagen yellan deg uvris- Muqel imyagen (tettagem-d, tzeddem-d). Acu ara ibeddlen ma nekkes-asen « d » ?- Acu i d-teskan « d » deg yimyagen-agi ?- Acu$er i tt-nettaru weêd-s ? Anda tettili ?

Ala$mu 1 Err ajerriv ddaw tzel$a n tnila :$a n tnila :$

- Yusa-d d gma-s.- Argaz d mmi-s u$alen-d si l$erba.- D tameddit mi d-yekcem.- Ansi i d-tekkiv ay agu ?

Ala$mu 2 Se$ti tira :$ti tira :$

- Ased zik- Yeddmed imru ad yaru- Yennad awal-is deg ugraw- Yesla-asd i te$ri- Ad k-tenid-azne$

Ala$mu 3 tazabut

yusa-d am wid i t-id-izwaren, wid i d-ineoren abrid deg waman. Asmi u$alen $er tmurt, uznen-d tarwa-nsen.

CfuCfuCf« d » n tnila d tazel$a i yettarran tigawt $er win yettmeslayen. Tettili sdat ne$ deffir umyag. Tetteqqen $er-s s ujerriv n tuqqna.

��

yis

u jma

��

��116

Asefru

Uccen d yizimer

Bu-yi$il $ur-s azref :

Tura ad awen-id-ini$ ay$ef .

Izimer yekna $er terga

Ad isew aman zeddigen.

Yas-d wuccen bu-têila,

Iéerman-is d ilmawen.

Izimer tama n wadda,

Netta yekka-d iwsawen.

Inna-as wuccen s wurfan :

« Amek iyi-id-teslu$ev aman ?

Cfu-k-id tura ad txellsev .

- Ur ilaq ara ad terfuv ;

Ay agellid xas wali ;

D fad kan i d iyi-irêan,

Amek ara k-id-slu$e$ aman !

Keçç aql-ak-id nnig-i ?

- D keçç i ten-id-islu$en ;

Da$ tekkatev deg-i ilindi.

- Amek i wwte$ deg-k ilindi

Nekk ur d-lule$ ara mavi ?

- Ma maççi d keççini,

D yiwen deg watmaten-ik.

- Ula d yiwen gma ur illi.

- Ihi d yiwen n udrum-ik ;

Wissen ayen i tt-teddam fell-i,

Kunwi, imeksawen, iqjan.

Ttaô ass-agi ad d-yili,

Nekk akka i yi-rebban . »

Yezzu$er-it armi d tiégi,

Dinna ibren-as tiyersi,

Ula d inigi ur illi.

J. de La Fontaine ;

d tasuqilt

Ammud n usefruAsmekti n yiferdisen n usefru : afir, taseddart, tame$rut, anya…

Isestanen1- Amek yebda umeskar avris-agi ? Amek i t-ifukk ? 2- D acu-tt ihi tewsit n uvris-agi ?3- Acu i d-temmal tefyirt :iéerman-is d ilmawen ?4- Acu n tmentilt i as-id-yufa akken ad t-yeçç ?5- Bu-yi$il $ur-s azref : acu n tefyar i t-id-yemmalen ?6- Acu ira umeskar ad a$ t-id-yesken s tefyar :uccen deg usawen , izimer

deg wadda ?7- Muqlet tiririyin n yizimer. Amek-itent ?

�00

n warra-is.

�0�118

Irmad n umsidef

Ala$mu 1

Suffe$-d seg u$-d seg u$ vris awalen ilan assavris awalen ilan assav $ akked « lkanun »$ akked « lkanun »$Af-d anwa amyag seg d-iffe$ yisem « aser$ yisem « aser$ $u »ternu$u »ternu$ v tefkev tefkev v-d tabadut-is.v-d tabadut-is.v

Af-d seg uvris awal iwatan i tbadut-a :vris awal iwatan i tbadut-a :v

- D tagnit tamezwarut n wass, mi tbeddu tettban-d tafat.- Awal « asafu » izdi aéar akked yisem «tafat» ne$ akked umyag «af».

Ala$mu 2

Err tifyar-agi $er tal$er tal$ $a tibawt.$a tibawt.$

Taooalt tettagem-d, tzeddem-d, trennu-d akanîu n tuga. Deg umwan, tleqqevazemmur ma deg unebdu tlewwi ini$man, tmegger asa$ur.

Ala$mu 3

Err asigez iwatan i tefyar-a, terrev yal yiwet deg-sent di tekwat i d as-iwulmen.

Taseεdit akked Jeooiga d tinaragin, ttmeslayent.

Taseεdit : melmi akken ara nesεeddi akayad n tmazi$t/

Jeooiga : ass n ssebt $ef 10 :00/

Taseεdit : as-d tameddit-a s axxam ad nesniles akken /

Jeooiga : ay weεren yikayaden i a$-id-yettakk/

Tamattart tamse$rut abhat tamanavt

Ala$mu 4

Ini-as i setti-k ne$ i yemma-k, ad ak-id-te$ i yemma-k, ad ak-id-te$ êku tamacahut, aru-tt-id.Suffe$-d tignatin n tmacahut temlev-a$-id anda tekfa d wanda tebda yal yiwet.

�02

�0�

�04

ITORUATA IVQV CVLAGV AOCAB AIBCG

ARQHU TWTS R CLAGU A, B, C 3

UIQATR R OUACR CIC:GCUR I, H, E 5

UQUGR R ASAP CIT R MAC F, D, G 7

UF:RU FL NGBUJ Y, K, O 9

A TAP MTP CQTFGV

A LP RURUCR P, Q, R 11

A OCAB R CVGTC C S é PC é, U, M 13

ATAP M:P QAFR CAMIUC N, J, U 15

T XGVS R ACRAN-VIC

AUPAP L, W, X 17

UIQATR R QRIUTR AQXAGT L, Z, V 19

AXGT R BGNA AQIA OTP V, U, T 21

CGA R CLAGV ARSU I CTMAC 23

IVQLAG R QTIRC

AQTF R PQTF 24

CGA R OAP AFHAUAG AOAPUR 25

AP Q:F R CQTIRV URSUCR 26

APQTF R CXQOV CUMURAL 27

105

TWTS R CLAGV

- AOUFC CéXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ

VFéRU- QA CéPVF ?- APEVG LAI- QA UQéI UIQ RQ ?- UIQUR FAIUR- QA FéWAR éCUARQ ?- QGAT AF AIUR- QRU AF CHA LF ?- AHALL IéGT

106

A B C

A QUI ALARUB CMTO

- APéW, ARAP QAF- ABAUéL, ABAGN- CARALGUC, CAIACTGC

2, AF APQFL AOCAB2, AF APQFL AOCABAABBBCC

AQARAQARABAABAABACRAP QAFCCRAP QAFCCRAP QAFC

107

CICéGCUR

- AOUFC CéXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ

AI RXS CRLGUC, UXSF AIAPQAF éAR CQASN, AOILF CICTGCUR, CASUHRSA ABASUR CURAVC, AIRINC MéP CAWUFA, URARL AOCBC UIQATR, ROAUACR, éUF VRATV CéMAC, ROCBCR FL COAGUV RVéUCC UABACR RARL,

- QA CéPA CICéGC RO ?- QA VLAR CICTGC RO ?- QU SAOCC UHRSR ?

108

I H E

AMéI CHAUC AETGSAP

- ABIL, AQUI- AQHAL, COQHTC- AE, AET

IIHHHEEE

CARAICCARAIC

CAHARéCCAHARéC

CAEUAQCCAEUAQC

109

CITRMAC

- AO UFC CTXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ

AI XA CGTC UOTIF ASP, AHAG URARL AIAPQAF «AWPC AOC CUSARAR RATR» AI SUR ATIVL CALASAQC AXGTL ARA SUR CCTAGASU AE IQVKR AF CURU,

- QA UQTI VQVG TA MéP AOTI ASP ?- QRV IOR RAPQAFR ?- QA SAO CCTAG ARARO ?

110

F D G

AFAMTG APDABVGA AXAGT

- AQUFU, ATAFQ- APDRC, DARC- CGA TC, CAQLAGC

DDGGG

AQFLAQFL

APDRCAPDRC

AGTGUAGTGU

111

FL ANGBUJ

- AOUFC CTXRA CAL- ARC ATA FI SRUQA

SAO ASAP ROGL, MTP AIALC CAR IQTIC, AHAG ATCL APTAPA, ATQAFL, ALGL CVLAGVR-VR, AI CVéK AIA LC CAR IKUIC AF AOL ANG-BUJ, LAG AIALC, AF ANPL CLASAQC AIéL ACAUR, KAGCATVR AF AKOPL CICTGCUR AOL ALGBAH,

- QRU APAR RAPQAFR ?- QA MéP AF URAOG ARAPQAF ?- QA CQTI CXUQXUQC RVC ?

112

Y K O

AYGM CVKVBC AJO

- APQY, AYéQ- AQVK, CAQAK- AOTI, CAOGBAIC

KKKOOO

AYTOAYTO

UQVKATRUQVKATRUQVKATR

CTOIVCTOIV

113

ASP RURUCR

- AOUFC CTXRA CAL- AOUFC CTXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ

UFéRU- VGITU RO ASTGU- CRAQVGC CXVC- QU SAO VHRSR ?- UHRSASUC UF ABASUR- QA FTWFA ACTX RVC ?- ACTXRVC QGAT XUQAR- QRU SAOUF UHRSA ?- UHRSASUCUF FS AITO

- QA UPI ARAPQAF ?- QU SAI CUF UHRSR ?- QRU SAI CUF UHRSA ?

114

P Q R

APQéIU AQFL ART

- CPTQC AQPAP- AQATAP AQASAP- CQARAIC CQARAPC

QQQRRR

CPTQCCPTQC

éQAPUéQAPU

AQARAQAR

115

CSéPC

- OUFC CéXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ

ATA RO CURAU CRAC, ASéPLUR BAU QA FO UXAR, UXGATARL AITM RO SéPAR USKAR T, AR-CACG FL QIURL AFFCQHUF AF CBIUC CAR ATAU éAL

- QU UOCBR CVGTC ?- QU COA CVGTC ?- QA CIUFGR CURAU ?

116

T U M

AOTI AUG AMTI

- ATAFQ, CAGTC- AUT, AUAU- MAF, AMTF

TUUUMM

ATFUATFU

AQUAPAQUAP

CAUMCCAUMC

117

CAIIUC

- AOUFC CTXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ

CABIUC CNAP SGC FL QAFR R QéSAL, TU ASéIURUR SéPAR, AI FF CTIA CPUC CAR AMGUP AF R YAYQU UIPIA, TUR BHAR RHRL UPJAR, RIBPAP UQRAI RARL,

AI UTU ASP TAR CSTIAU, AF UX SAO ATAFQ ATA FTBC, MéP AF UGRT FL CQ-PLA AF CQLRARVR, TA UTMR FL ASP TVRFL APSORVC CVLPAP,

1 UIICARAR1 UIICARAR- QA CNAP CAIIUC ?- QA CQTI CIQSéUC CAR CBIUC ?- QA UQTI APSO RVGV TA VTMR ?

118

N J U

CPAN AJO AQAUAI

- CQALN, CAPANU- CJAUSAC,CAJOAC- OAUA, AQUFU

3 AF APQFL AOCAB3 AF APQFL AOCABNNJJJUUU

CQNAGCCQNAGC

AJOAJO

UQARUQAR

119

AUPAP

- AOUFC CTXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ

AUPAP SGC AUAR SV CURF FL UXAX, AI CKOP CMTO FL CRVGV, UTPAR FAQAR éGR UQTI AQAR, XARURC CRNAI, OPA AF CPA CQK AUAC, KARC VSAGVRVC, AF CRU AUPAP FL UXX, CRA «CAL CVKVBC RAQR VTAUL, éG CIITA TPA AQAPTX, BGJVL ASUIIT, RO F SAGVSUR» CGRLP ATA CVTU FL AQAR, CPOQ UAUPAP, ACC URLA MAF,

- QRV AF CHAL CAQK ?- QA CRA CAQK ?- QA CC UXGTR AI CUSGAUC ?

120

L W X

ALGX AQTWU AXAGT

- VXVM, CXUQXUQC- AIWAI, APéW- VXAX,AMXAX

LLLWWWXXX

VLACVQRVLACVQR

AQTWUAQTWU

VXAXVXAX

121

AQXAGT

- AOUFC CTXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ

ASP TAF UéIA AQUFUSUR DAQAP,TA UHLR NIRKVRA, CIROGA SU ARASUR I QLG, UA AF ATUL UILVR, éU IRIZ AQXAGT,

AI AF ANPL USRAR, ALGIL U BXTX UFGVR, AHAG AIZL ATIA AF CXSéC, AI CFWAC RORAI CPBXAC,

- QRV FUHAL DAQAP ?- QA UXQU AI CTMAC ?- QA SAI UIZA AI CUHAGC ?

122

S Z V

VSAR AZA VSU

- ASACUQ, CUSéIAU- AZA, UQIZAR- VPAQ, VLAM

ZZZVV

ASACUQASACUQASACUQ

AZAAZA

VUFUVUFU

123

AQIAOTP

- AO UFC CTXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ

VFTRU- QA CTPVF ?- CQAUC U QIURL,- AFTBVL OU IICRL ?- SéPAR IICR FTA CGVF,- QRVO ABGNA TAR AIOGQ ?- ATU ABGNA TAL SAG VSLR, AIOGQ UP-SAIUR,- CARAQVGC CXVC,- TPA ARKGR,

124

V U T

VQU AQAUAI CMéO

- VPAQ, CVLAGV- AQUFU, ASACUQ- AMTI, AOTI

UUUTT

VQUVQU

CUSéIUCUSéIUCUSéIU

CTMACCTMAC

125

ATQCG

ARSU I CTMAC AF CPQFF CVLAGV

IXQXQ SéIOC AQG CVWAHV

ARAI ARFA TC AF RO CVLAGV

AF RAPQF RUHAG ROGS VSAGV

AHAP A SROK éFVL CVSAPV

AQLAGUR UIQCG URASU CVLAGU

EQHA

126

ASP RQéF R PQéF

ASP éAL RFUTC AI SRLF CTIQ

ASP R QTF R PQéF ALéGRL UXR

AQLAG R QTIRC AFI UQéCR

UNP LéGRL AQTF éG SUR CCéQ

APQFC IA APQéF OTR UKOPAR

CATR CMTO RAGATR RATR

AOM APNUQA UCTQAIC TATR

AFCATR AFHAUAG AOAP RATR

EQHA

127

AFHAUAGK AOAPUR

CQKGUC RARL AI CIOBPC RARL

CAIAFTPC RARL AI APTPT RARL

ARQKAM RARL AI AITSé RARL

AFHAUAG RARL AI AOP RARLAI AOP RARL

AWRACR RARL AI CUSéIU RARLAI CUSéIU RARL

UQLAGR RARL AI ARNVI RARL

AFHAUAG RARLAFHAUAG RARL AI AOAP RARL

EQHA

128

VRSUC APOCABR

I ABA QITIR

1, AI SAO UBA ABGNA, ANP URSU2, UQéSAL APQAY, APOCABR RAIR3, UCWAC ARAK, UPAQF ATRSK4, USARU AQLAG ANUQR, ATG USU AGTA

UBFAFR5, AWP I VQVG TA éG CGVF, ASUR CATUF AI

TA CGVF6, AXQU CGRT R QUFR, AFIR CAPSF7,

- QA UPAQ ? éI UIICUCR- QA F UCAOI ? éG VLAGS- QA UPAI ? éG UYQU- QA USARU ? éG UIWAK

129

جدول األبجدية المقارنCUMURAL تارابت talatinit STRF

A أ a CQASN تماهق tamahak

B ب b ABACTP أبتول abatol

C ت t CUMURAL تيفيناغ tifinaW

D ج j APDRC الجنت aljannat

E خ x AE أخ ax

F د d ATAFQ أوادم awadem

G ر r CAGTC تاروت tarut

H ز z AQHAL اغ أمز amazzaW

I س s AITM أسوف asuf

J ش c CJAUSAC تشاهيات tacayhat

K ط î CVK تط teîe

L غ W AQLAG أمغار amWar

M ف f AMTI أفوس afus

N ق q CPAN تالق talaq

O ك k AOTCU أكوتي akotay

P ل l AQAPU أمالي amali

Q م m AQAR أمان amam

R ن n ART أنو anu

S ه h ASACUQ أهاتيم ahatim

130

T و w ATCAU أوتاي awatay

U ي y AQAUAI أماياس amayas

V ا e VGU اري eri

W گ g CAWAPC taggalt تاگالت

X چ ĝ AXUQ أچيم aĝim

Y ظ ž AYAG ازار ažar

Z ń AZA أنا ańńa

_ ص ş A_ASC اهت اص aşşahat

131