tamazight - manuel scolaire algérie - 1 année moyenne
TRANSCRIPT
2�
Irmad n umsidef
Ala$mu 1Ger awalen-a deg tefyar timattarin :Taddart, azrib, zde$, ççar, xtir, a$
Ala$mu 2Γer avris tessuf$ris tessuf$ris tessuf e$e$ v-d seg-s awalen d-yemmalen tagrest, syin err-iten di
tefyar s$ur-k$ur-k$ (m).ur-k (m).ur-k
Γas akka asemmiv la igezzem, asigna am wakken yufrar cwiî. Aneznaz-nni i d-yesmiqqiyen ad as-tiniv iôuê yewwi. Cwiî n tafukt la d-tettali. Ass qrib ad izeggen. Tulawin, timéurin, ad as-tiniv d astewtew kan i εellfent. Ulac tin yerran iles-is ger tu$mas. Ameslay-nsent yemlal, yeffe$-d amzun d ashuru n wavu di tselnin.
Σmer MEZDAD, seg Iv d wass Sb 86.
Ala$mu 3Efk-d isestanen i iwulmen tifyar-a :
- Muêend yezde$ di tmane$t.- Inisi yugar uccen di têerci.- Di Bumerdas i twet znezla.- Ass-a i d-yusa baba-s si Fransa.- Aîas n yinelmaden i d-yewwin akayad-nsen.- Win yettnadin yettaf.
Ala$mu 4 Af-d iêricen n yemyagen-a :
tettxemmimev, yeb$a, testeqsa
4�
Imqimen iwsilen n umyag.
umqimuydi
umkan
unnar.
umyagumyag
umyagiwuni
Adfel ddu-as, lehwa ddari-as.
yiclem.
i anta wuni
��84
Irmad n umsidef
Ala$mu 1Af-d anamek yesεa wawal axxam di yal tafyirt
Akken kan yewwev snat tmerwin n yiseggasen, gan-as axxam yimawlan-is.Yesserzef axxam-is $er yivulan-is.Yebna axxam s uéru.
Ala$mu 2Awal « urar » $ur-s sin n yinumak, af-iten-id temle$ur-s sin n yinumak, af-iten-id temle$ v-ten-id s snat n tefyar.
Ala$mu 3Γer aΓer aΓ vris yennayer tekksev-d deg-s awalen yemmalen tumert (lferê-d deg-s awalen yemmalen tumert (lferê-d deg-s awalen yemmalen tumert (lfer ).ê).êSemres sin deg-sen di tefyar-inek (inem).
Ala$mu 4Smed tafelwit am umedya amezwaru tefkev-d tamawt
Amalay asuf Unti asuf Amalay asget Unti asget
Ajeooig tajeooigt Ijeooigen Tijeooigin
Tixxamin
tafunast
Udi
Ulli
tamemt
Aman
Avu
Ulman
��88
Amawal :
Ala$mu 1
a- Af-d awalen yezdin aéa- Af-d awalen yezdin aéa- Af-d awalen yezdin a ar akked yisem timeddukkal.éar akked yisem timeddukkal.éb- Smed tifyar-a s wawalen i d-tufiv :v :v
- Yuba d Mayas akken i ……….s a$erbaz.- Favma n Sumer……….tab$est d thuski.- S ……… i nezmer ad neré kra yellan d azaglu.
Ala$mu 2
Qqen yal tafyirt $er unamek-is :$er unamek-is :$ - Qqen allen els
- Qqen lêenni arez, cidd- Qqen izimer se$mu- Qqen tacacit mdel
Ala$mu 3
Af-d tiririt iwulmenFavma n Sumer tettbeddad aîas $er yiman-is.Meêsub : a - tezga tettbeddad, ur têemmel ara ad teqqim. b - tettakk azal ameqqran i ccbaêa-s.
Ala$mu 4Err yal awal di tekwat iwulmen :
Taweîzit, tayet, iff, irgel, udem, idmaren, acebbub, tigeltemt, abeôdi, ammas, ameééu$, ajgu n uεrur, afus, tamart, tidikelt, afud, ti$mert, agerz, taleîîaî, tameccact, timmi, imi, adrar n ufud, i$il, anyir, iccer, cfeô, tifednin, anzaren, tiwjatin, tagecrirt, avad, icenfiren, taglult, aεrur (azagur), amayeg (lêenk), tiî, ammas, timiî, tasmert, aεebbuv, ta$ma (tamessavt), tu$mas, amemmu, amgerv, tiyersi.
Aqerru Agiger Afus, avar
��90
TaseftitAmyag n t$ara
Imedyaten- Favma n Sumer tekker-d d tareqqaqttareqqaqt.- Tikli-s d tafessast.- Udem-is d amellal.- Tiwjatin-is d timizwi$$in.- Têemmel ad tels iselsa izeggaizegga$$en.
Isestanen- Acu-ten wawalen yersen $ef ujerriv ? - Semres imyagen deg wadeg n yirbiben.
Amedya : Favma n Sumer tekker-d rqiqet.
Ala$mu 1
Sefti imyagen-agi $er yizri akked wudmawen n tseftit.Serwes gar-asen.$er yizri akked wudmawen n tseftit.Serwes gar-asen.$
Ibrik Ddu
Ala$mu 2
Kkes-d imyagen n t$ara seg yirbiben-a:$ara seg yirbiben-a:$Awezzlan, acebêan, ameqqran, awra$, asemmam.
Ala$mu 3
Af-d anwa i d amyag n t$ara, anwa i d amyag amagnu :$ara, anwa i d amyag amagnu :$Yemleê, yeddem, réag, yedda, ééay, yelmed, yecmet, yezyen
CfuDeg unamek, amyag n t$ara am urbib. Yemmal amek iga kra (amdan, a$ersiw, ta$awsa…). Taseftit-is temgarad $ef tin n umyag amagnu deg usemres n yimataren udmawanen. Kra n yimyagen, $as mmalen ta$ara, taseftit-nsen am tin n umyag amagnu, md: icbiê, icmit, imliê…Llant temnavin ideg taseftit n umyag n t$ara ur temgarad ara $ef tin n umyag amagnu.
�4
91
Tirawalt
ww → [bbw],ww → [ggw].
Imedyaten
- Asmi tewwev Favma n Sumer mraw d sdis n yiseggasen, tibeddi- ines d talemmast.- Deg unnar n umennu$, Favma n Sumer tekkat ur trewwel.
Isestanen
Γer imedyaten-agi tiniv-d acu n umgarad yellan ger tira d t$uri
Ala$mu 1
Err imyagen n tefyar-a $er yizri :$er yizri :$- Ad yawi tirget deg yiferr-is, ad yernu i$eblan d aεwin.- Ad yawev $er yiswi-s xas $ezzif ubrid
Ala$mu 2Tazabut
- Mi yeffe$ useggas yewwev, yusa-d ujdid s wavu- Xas ivul anda ara nruê, awwav yiwwas ad nawev.- Mi ara k-êwioen ad ak-anfen, kksen-k mi ara tt-id-tessewwev
CfuMi ara tili tussda $ef « w » yettu$al d « bbw » ne$ d « ggw » deg ususru, maca di tira ad naru « ww » am wakken yella deg uéar : [bbw] → ww, [ggw] → ww
��
93
Iêricen n tfekkaIferdisen n uglam
Irbiben Imyagen
Tibeddi
Tuyat
Aksum
Acebbub
Tammiwin
Tamart
Ta$ect
CfuAkken ad d-neg asuna$ n tfekka n umdan ; di tazwara, tewwi-d ad d-nini anwa-t/ anta-tt (ama deg uzwel ama deg uvris), syin $ur-s, ad d-neglem tibeddi-s,udem-is, allen-is, acebbub-is… Deg yivrisen am wigi nettaf aîas n yirbiben isemkagen akked yimyagen n t$ara.
��96
Irmad n umsidef
Ala$mu 1Yal yiwet di tenfalyin-a $ur-s sin n yinumak, af-iten-id.$ur-s sin n yinumak, af-iten-id.$
Γezzif yiles-is.Bu-uεebbuv.Γezzif ufus-is.Icerreg yimi-s.Bu-uqerru.
Ala$mu 2Ger yirbiben-a, ini-d anwa i d-ikkan seg umyag, anwa i d-ikkan seg yisem ternuv tafev-d imyagen ne$ ismawen seg i d-kkan$ ismawen seg i d-kkan$
Aêcayci, adal, aqahwi, aberkan, amessas, axuxi, awessar, azegga$.$.$
Ala$mu 3Suffe$-d, seg yismawen-a, imyagen tsil$-d, seg yismawen-a, imyagen tsil$ $e$e$ v-d seg-sen irbiben ternuvtefkev-d tamawt.
Tezwe$TemlelTeméiTelwe$TeréegTiéedtTesmemTesmevTerqeqTehriTe$ziTebrekTaéeyt
�097
Ala$mu 4
Bu-leênak, bu-yi$esmaren, afermac, afervas, bu-yicel$umen, d cebbirdu, d ifeîîiwej, allen iîîurcen, annect n uzduz, yettecrurud, yetteêrurud, yettmurud, yekna lqedd-is, d aberdedduc, $lin-as wuglan, d adaεmamac, bu-teεrurt, yesεukkuz, icab, yettergigi
1- Ger wawalen d tenfalyin-a, semgired ger wid iwatan i usuna$ n ugrud $ n ugrud $akked wid iwatan i usuna$ n um$ n um$ $ar.$ar.$2- Semres kra deg-sen akken ad d-taruv sin yisuna$ ime$ ime$ éyanen éyanen éyemgaraden.
Ala$mu 5
Af-d tal$a ta$a ta$ êerfit n yimyagen yersen $ef ujerri$ef ujerri$ v
IreggwelIreggwel $ef wid yessen. →Yebbwevv-d $ef 12 :00 s axxam. →Yebbwa u$rum $ef tmes. →ZeggwaZeggwa$$ wudem-is. →LeggwaLeggwa$$-it ifassen-is. →
Ala$mu 6
Muqel tugna-agi tgev-as-id asuna$yessulfen i umdan-agi.
�299
AmawalAla$mu 1
a/ Af-d anamek n wawalen-a :gemmren-d : igran :b/ Aru-d tifyar ideg ara tesmersev awalen-agi.
Ala$mu 2 Af-d seg uvris aknaw i yal awal :
rkem =ta$enjawt =taccuyt =
Ala$mu 3 Err yal awal deg yilem iwatan : selli$, rekkme$, rekkme$ $.$.$
- ………… seg urfan, ugare$ aman $ef tmes.- ………… lbaîaîa deg waman.
Ala$mu 4
Qqen yal awal $er tbadut-is$er tbadut-is$
AqwirIgerAsuki
Ta$zut
D akal ur nekriz, ur nenqic.D akal n luva i d-yezgan $er tama n waman.D akal tama n uxxam, tteééun medden deg-s lebsel, ticcert…D akal ameqqran ikerzen d imenda.
Ala$mu 5Err yal awal di tekwat iwatan :
Irden, ççina, ibawen, tansawt, tasulla, tayni, tiffaf, ikiker, tifirest, timéin, ini$man, lbanan, acnaf.
Igumma Imenda Im$an
----
----
----
��100
TaseftitAnav
Imedyaten- Rret $er lexla tgemrem-d im$an.- Serset taccuyt $ef tmes ternum-as tisent.- Err-as ta$enjawt n zzit n uzemmur.
Isestanen - Kkes-d imyagen yellan di tefyar-a.- D acu i d-ssenfalayen yimyagen-a.- Anwi udmawen wu$ur ftin ?- Efk-d tal$a taêerfit n yimyagen.- Γef wacu i tzemrem ad tegrem tamawt ?
Ala$mu 1 Af-d imyagen yeftin $er wana$er wana$ v di tefyar-a
- A mmi ruê henni iman-ik, ddu d ubrid n lehna.- Bedd ad twaliv, ruê ad d-tawiv, qqim ulac.- Sfev imeîîawen-ik, kker ad d-terrev ttaô.
Ala$mu 2 Err imyagen yellan ger tacciwin $er wana$er wana$ v.
- (Trebêev), medden akk inek ; (te$liv), yiwen ur k-issin.- Tameddurt, am uxxam bu-snat n tewwura : (ad tekkev ) sya, (ad teff$sya, (ad teff$sya, (ad teff ev) sya.- (Ad ta$ev) abrid-ik, ad iyi-(tanfev) ad a$e$ abrid-iw.
Ala$mu 3 Sefti amyag mdel $er wana$er wana$ v tekksev-d imataren udmawanen.
Asefti n umyag Amatar udmawan----
CfuAnav yessenfalay-d asendeh, tattirt... Amyag deg wanav, ifetti $er sin
wudmawen : wis sin n wasuf akked wis sin n usget (amalay+ unti).
�4101
TajerrumtIsem : addad
Imedyaten- Rret-as ta$enjawt n zzit n uzemmur.- Rwit-d aseggul n uwren deg waman.- Gemmren-d im$an seg yigran d yiqwiren d lexlawi.- Smiret-t $er teccuyt.
Isestanen - Suffe$-d ismawen yellan deg yimedyaten- Acu twalav deg yismawen-agi : uzemmur, waman, yigran,
teccuyt, zzit, lexla ?
Ala$mu 1Smutti tifyar-agi am umedya-agi :
- Argaz yeffe$ → yeffe$ urgaz- Agazu yewwa → …………/ - Tislit tezyen → ……………- Asif yeêmel → ……………/ - Irrij yexsi → ………………- Tala teççur → ……………. / - Seksu yelha → ………………
Ala$mu 2 Err isem yellan ger tacciwin $er waddad iwatan :$er waddad iwatan :$
- Yessuffe$-d (amaru) (adlis).- Oouogen (im$an) di (tafsut).- Ïîef-as afus i (ader$al).- Zzin-d (iεeggalen) n (tawacult) i (imensi).- Dduklen (iselmaden) d (inelmaden).
Ala$mu 3 Kkes-d ismawen seg uvris tbeddlev-asen addad.
CfuIsem $ur-s sin waddaden : ilelli d umaruz. Yettale$ umaruz : s ubeddel ne$ s u$elluy n te$ri tamezwarut a → u (we) (md : afus → ufus, argaz → urgaz, tameîîut → tmeîîut) . Yettale$ da$en s tmerna n rna n r w ne$ y (md : asif →sif →sif wasif, izem → yizem), maca llant kra n tsuraf (md : tala, tizi, fad, laé, zzit, lexla…
��102
TirawaltTamsertit : n + w, n + t, n + y
Imedyaten - Rret-as ta$enjawt n zzit n uzemmur akked ufenoal n waman.- Rnut-as azgen n teflewt n tisent.- Ttnawalen medden abazin s yim$an n yigran.
Isestanen - Suffe$-d seg uvris ismawen i d-ivefren tanze$t n.- Serwes ger ususru d tira tiniv-d acu i twalav ?
Ala$mu 1 Se$ti igulen yellan di tefyar-a$ti igulen yellan di tefyar-a$
- Ur kem-nettaooa te$liv a takemmict bbwakal.- A taêeccadt bbwebrid εiwen-iyi deg yimeîîi.- Ye$li yiminig ggiv, terreé ti$ri n talwit.- Ta$zut d akal i d-izgan tama gge$zer.- Izerfan ttmeîîut am wid bbwergaz.- Amwan d tallit bbwelqav uzemmur.
Ala$mu 2 Err tanze$t ‘n’ sdat yisem yellan ger tacciwin taruv-t akken iwata
- Tagini d ti$ri (agdud) yennan anda-t umur-iw.- Deg usemmiv (tagrest), tergagi ta$ma (ilef).- Muqle$ tamurt (Amazi$), Yugurten wala$ udem-ik.
Ala$mu 3tazabut ( aselmad ad d-izubet s temsertit).
- Tizizwit tader$alt d urar n warrac.- Zik-nni, tajmaεt d ayla n yirgazen, ma d tala d ayla n tlawin.- Ixuûû-as limer yeéwer, tardast ne$ imi n wuccen.
Cfu
Mi ara temlil tenze$t n akked yisem, tettili-d temsertit deg ususru, maca ulac-itt di tira : n + y → [gg], n + w → [bbw] ne$ [bb], n + t → [tt], n + f → [ff], n + r → [rr]…
��103
AvrisTukksa n ukermus
Akermus d agummu ittewwan deg unebdu.Tekksen-t-id medden tanzit, ass ideg ulac avu akken ur d-ttafgen $ef-sen yisennanen. Ha-t-a wamek ara t-id-tekksem :
Ddmet-d a$anim a$ezzfan, ldit-t deg yiwen yixef $ef ukkuéet n tfurkac. Rret taxnact ger tfurkac-agi i wakken ad ldint almend n tuzert n tkermust. Gret takermust deg yimi n uqerrac tbernem-tt i wakken ad d-tekkes. Mi d-tekksem takermust, serset-tt $er lqaεa ta $er tama n ta. Mi tfukkem tukksa, îîfet a$ectu ne$ taseîîa n tidekt ne$ tin n umagraman tsefv tin n umagraman tsefv tin n umagraman tsef em yis-s tikermusin-nni akken ad asent-$lin yisennanen. Ngum ad tesqecrem takermust, muqlet ma ur d-ggrin ara deg-s yisennanen teîîfem-tt s sin yivudan, syin gezmet-as sin yixfawen-is s tjenwit imesden, rnut cellêet-tt di tlemmast, kkset-as iclem teççem-tt.
Asegzi n wawalen
Agummu : lfakyaTanzit : tasebêit
Ta$uri s tsusmi
D acu i d akermus ?Melmi yettewwa ?Ay$er yewεer i tukksa ?Ayen ferrnen medden tanzit i tukksa-s ?
Tal$a n yinaw
- S wacu yebda umeskar avris-a ?- Sikked tifyar d yimyagen n tseddart tamezwarut tiniv-d amek i asen-
neqqar i yivrisen immugen akka ?- Serwes imyagen n tseddart tamezwarut d wid n tseddart tis snat tiniv-d
deg wacu i mgaraden.
��
104
- Kkes-d imyagen n tseddart tis snat terrev yal yiwen di tekwat iwatan.
Anav Urmir aêerfi Urmir aêerfi s ad Izri
- Kkes-d tifyar ideg yella wurmir aêerfi .- Anwa adeg i yettaîîaf wurmir-a di tefyar : d amyag amezwaru ne$ d wis sin ?- D acu i d-ssenfalayen yimyagen yeftin $er wurmir aêerfi di tefyar am tigi ?- D acu i d-ssenfalayent tuget n tefyar n uvris-a ? ay$er ?
CfuAvris amanav d avris swayes ira umeskar ad issendeh win ara
t-i$ren. Akken ad yili uvris d amanav, tewwi-d ad nessemres tifyar ideg amur ameqqran n yimyagen ad d-ssenfaliyen asendeh ( tuget n yimyagen $er wanav, zemren da$en ad ilin kra ftin $er wurmir aêerfi war ‘ad’, anamek-nsen am wanav ma yella amyag amezwaru n tefyirt ideg llan yefti $er wanav). Ivrisen am wigi ttusemrasen mi ara yili ira win yettarun ad d-yefk tasesfart n tenwalt, ne$ iwellihen i usexdem n kra, ne$ i usegded.
�2109
$er uzeîîa, tenna-as i tmeîîut-nni : « Aé akkin ad zve$ yid-m ». Teεna tzeîî, tzeîî ; ma d tameîîut-nni teqqar-as deg wul-is : «A tiyita deg-i yersen, ad a$-teçç am nekk am warraw-iw ». Zvant akken armi sellken wulman. Ff$ant akken armi sellken wulman. Ff$ant akken armi sellken wulman. Ff ent-d seg uzeîîa, qqiment $er lkanun. Tameîîut teddem tifeccet tger-itt $er tmes. Teqqim cwiî terra iman-is yeçça-tt uqerruy-is, teddem-d asafu, teîîef-it di tlemmast, tekmez aqerruy-is s yixef-nni deg ur tu$ ara tmes. Tteryel tra ad tt-tεaned, teddem-d asafu maca nettat tekmez aqerruy-is s yixef-nni iceεlen. Tekker tmes deg ucebbub-is. Teffe$ s tazzla, tevfer-itt terkeft n yivan. Avu irna-as i tmes armi teîîef akk di tfekka-s. Tteryel tu$al d asafu.Tettazzal, tettiééif : « A Σica a yelli anda ara ssense$ times ! ». Tettazzal, tettazzal armi d-temlal yiwet n temda, maca yu$ lãêal tu$al d tirget.Tameîîut tebra-as tergagayt, terra tackandut i tewwurt, tger iman-is $er wussu, tgen tama n warraw-is.
Ïawes ΣEMRUC,
seg « Le grain magique », d tasuqqilt.
Asegzi n wawalen
Inilban : d atmaten yemyagaren s yiwen n useggas
Ta$uri s tsusmi
- Amek tettidir taooalt ?- Wi i d-yerzan $ur-s ? Melmi ? Acu$er ?
Ta$uri s utram
- Taooalt teεteb aîas, acu i d-yemmalen ayagi deg uvris ?- Ayen deg utemmu i tezde$ taooalt ?- Anta tafyirt i d-yemmalen teqseê n tegrest ?- Acu n txidest i d-tufa taooalt akken ad tsellek iman-is ?- Acu twalav di sin yiwudam : tteryel akked taooalt ?
12
12345
��110
Amawal
Ala$mu 1
- Segzi-d awal :taooalt. Semres-it di tefyirt.
Ala$mu 2
Err aknaw deg wadeg n wawalen yellan nnig ujerriv :- Anda ara sense$$ times.- TgenTgen tama n warraw-is.- Tevfer-itt terkeft n yiyivvan.- Tzeîî armi izeggenizeggen yiv.- Ivarren-is ssertamen ti$$er$$ert.
Ala$mu 3
Af-d awalen yezdin aéar akked umyag « zde$ »$ »$
Ala$mu 4 Af-d seg uvris inemgalen n yimyagen yettuderren :
- Tawwurt yellan temdel.- Tekcem-d tteryel.
Ala$mu 5
Af-d seg uvris awal iwatan i yal tabadut :- D as$ar $ezzifen cwiî, yiwen yixef-is iga am tcekkumt, ttarran-t i tewwurt si daxel.- Yebna s uéru d wakal, ssqef-is d imdewwer yettwaxdam s udellas. Ttarran deg-s alim d usa$ur.- D as$ar yegren di lkanun, tu$ deg-s tmes.
Ala$mu 6 Err ticrevt « + » ne$ « - » $ « - » $
Zeîîen-t medden
Ttlusun-t Ddalen yis-s Aîas n yiniten
D amellal
Abernus
Aεlaw
�4111
TajerrumtTinza$
Imedyaten- Taooalt d warraw-is zed$en degdeg utemmu.- Ff$- Ff$- Ff ent-d segseg uzeîîa.- Teddem-d tifeccet tger-itt $$er tmes.er tmes.er- Tekmez aqerru-is s yixef-nni iceεlen.- Terra tackandut i tewwurt.- Asemmiv issergagay ta$ma n yilef di teégi.
IsestanenZemren ad sεun anamek wawalen yersen $ef ujerri$ef ujerri$ v ma nekkes-iten-id si tefyar ne$ ala ?
D acu-tt twuri n wawalen-agi ?Acu n waddad ideg llan yismawen i ten-id-ivefren ?
Ala$mu 1Suffe$-d tinza$-d tinza$ $ seg tefyar i d-iteddun.$ seg tefyar i d-iteddun.$
- Deg wass, txeddem $er medden ; deg yiv, txeddem i yiman-is.- Yettwet yizem s truka.- Tettakk ti$ilt i talat.- Sani tettedduv ay avar ? s aéar.- Ddaw ubrid, nnig ubrid, leqrar-is d abrid.- Yedda d yimeddukkal-is $er ssuq.- Yettêebbir i warraw-is, ixeddem fell-asen.
Ala$mu 2Err tanze$t iwatan i yal tafyirt.$t iwatan i yal tafyirt.$
Yebna axxam …… uéru.Abrid-agi yettawi ….. teégi.Tella temlilit n ddabex ….. unnar …. Tizi-Uzzu.
Ala$mu 3Eg-d tifyar ideg ara tesmersev tinza$-agi : si/seg, di/deg, $-agi : si/seg, di/deg, $ $er, n, ger.$er, n, ger.$
CfuCfuCfTanze$t d awal armeskil (ur tettbeddil ara tal$a-s). Tinza$ teqqnent
asemmad $er umyag, maca tanze$t « n » tetteqqen isem $er yisem nniven. Isem i d-iveffren tanze$t yettili d amaruz, slid mi ara yevfer yisem yiwet si ger snat n tenza$-agi : ar, s.
Imedyaten : ruê ar azekka / yessawel-as s axxam. Kra n tenza$ : n, di/deg, si/seg, $er, $ef, fell, ddaw, nnig, s, ar, i …
��113
Tirawalt« d » n tnila
Imedyaten :Taooalt tettagem-d, tzeddem-d i medden.Ttakken-as-d zzit, tazart, igumma.Aé akkin ad kem-id-εiwne$.Tteryel tettazzal armi i d-temlal tamda.
Isestanen- Suffe$-d imyagen yellan deg uvris- Muqel imyagen (tettagem-d, tzeddem-d). Acu ara ibeddlen ma nekkes-asen « d » ?- Acu i d-teskan « d » deg yimyagen-agi ?- Acu$er i tt-nettaru weêd-s ? Anda tettili ?
Ala$mu 1 Err ajerriv ddaw tzel$a n tnila :$a n tnila :$
- Yusa-d d gma-s.- Argaz d mmi-s u$alen-d si l$erba.- D tameddit mi d-yekcem.- Ansi i d-tekkiv ay agu ?
Ala$mu 2 Se$ti tira :$ti tira :$
- Ased zik- Yeddmed imru ad yaru- Yennad awal-is deg ugraw- Yesla-asd i te$ri- Ad k-tenid-azne$
Ala$mu 3 tazabut
yusa-d am wid i t-id-izwaren, wid i d-ineoren abrid deg waman. Asmi u$alen $er tmurt, uznen-d tarwa-nsen.
CfuCfuCf« d » n tnila d tazel$a i yettarran tigawt $er win yettmeslayen. Tettili sdat ne$ deffir umyag. Tetteqqen $er-s s ujerriv n tuqqna.
��116
Asefru
Uccen d yizimer
Bu-yi$il $ur-s azref :
Tura ad awen-id-ini$ ay$ef .
Izimer yekna $er terga
Ad isew aman zeddigen.
Yas-d wuccen bu-têila,
Iéerman-is d ilmawen.
Izimer tama n wadda,
Netta yekka-d iwsawen.
Inna-as wuccen s wurfan :
« Amek iyi-id-teslu$ev aman ?
Cfu-k-id tura ad txellsev .
- Ur ilaq ara ad terfuv ;
Ay agellid xas wali ;
D fad kan i d iyi-irêan,
Amek ara k-id-slu$e$ aman !
Keçç aql-ak-id nnig-i ?
- D keçç i ten-id-islu$en ;
Da$ tekkatev deg-i ilindi.
- Amek i wwte$ deg-k ilindi
Nekk ur d-lule$ ara mavi ?
- Ma maççi d keççini,
D yiwen deg watmaten-ik.
- Ula d yiwen gma ur illi.
- Ihi d yiwen n udrum-ik ;
Wissen ayen i tt-teddam fell-i,
Kunwi, imeksawen, iqjan.
Ttaô ass-agi ad d-yili,
Nekk akka i yi-rebban . »
Yezzu$er-it armi d tiégi,
Dinna ibren-as tiyersi,
Ula d inigi ur illi.
J. de La Fontaine ;
d tasuqilt
Ammud n usefruAsmekti n yiferdisen n usefru : afir, taseddart, tame$rut, anya…
Isestanen1- Amek yebda umeskar avris-agi ? Amek i t-ifukk ? 2- D acu-tt ihi tewsit n uvris-agi ?3- Acu i d-temmal tefyirt :iéerman-is d ilmawen ?4- Acu n tmentilt i as-id-yufa akken ad t-yeçç ?5- Bu-yi$il $ur-s azref : acu n tefyar i t-id-yemmalen ?6- Acu ira umeskar ad a$ t-id-yesken s tefyar :uccen deg usawen , izimer
deg wadda ?7- Muqlet tiririyin n yizimer. Amek-itent ?
�0�118
Irmad n umsidef
Ala$mu 1
Suffe$-d seg u$-d seg u$ vris awalen ilan assavris awalen ilan assav $ akked « lkanun »$ akked « lkanun »$Af-d anwa amyag seg d-iffe$ yisem « aser$ yisem « aser$ $u »ternu$u »ternu$ v tefkev tefkev v-d tabadut-is.v-d tabadut-is.v
Af-d seg uvris awal iwatan i tbadut-a :vris awal iwatan i tbadut-a :v
- D tagnit tamezwarut n wass, mi tbeddu tettban-d tafat.- Awal « asafu » izdi aéar akked yisem «tafat» ne$ akked umyag «af».
Ala$mu 2
Err tifyar-agi $er tal$er tal$ $a tibawt.$a tibawt.$
Taooalt tettagem-d, tzeddem-d, trennu-d akanîu n tuga. Deg umwan, tleqqevazemmur ma deg unebdu tlewwi ini$man, tmegger asa$ur.
Ala$mu 3
Err asigez iwatan i tefyar-a, terrev yal yiwet deg-sent di tekwat i d as-iwulmen.
Taseεdit akked Jeooiga d tinaragin, ttmeslayent.
Taseεdit : melmi akken ara nesεeddi akayad n tmazi$t/
Jeooiga : ass n ssebt $ef 10 :00/
Taseεdit : as-d tameddit-a s axxam ad nesniles akken /
Jeooiga : ay weεren yikayaden i a$-id-yettakk/
Tamattart tamse$rut abhat tamanavt
Ala$mu 4
Ini-as i setti-k ne$ i yemma-k, ad ak-id-te$ i yemma-k, ad ak-id-te$ êku tamacahut, aru-tt-id.Suffe$-d tignatin n tmacahut temlev-a$-id anda tekfa d wanda tebda yal yiwet.
ITORUATA IVQV CVLAGV AOCAB AIBCG
ARQHU TWTS R CLAGU A, B, C 3
UIQATR R OUACR CIC:GCUR I, H, E 5
UQUGR R ASAP CIT R MAC F, D, G 7
UF:RU FL NGBUJ Y, K, O 9
A TAP MTP CQTFGV
A LP RURUCR P, Q, R 11
A OCAB R CVGTC C S é PC é, U, M 13
ATAP M:P QAFR CAMIUC N, J, U 15
T XGVS R ACRAN-VIC
AUPAP L, W, X 17
UIQATR R QRIUTR AQXAGT L, Z, V 19
AXGT R BGNA AQIA OTP V, U, T 21
CGA R CLAGV ARSU I CTMAC 23
IVQLAG R QTIRC
AQTF R PQTF 24
CGA R OAP AFHAUAG AOAPUR 25
AP Q:F R CQTIRV URSUCR 26
APQTF R CXQOV CUMURAL 27
105
TWTS R CLAGV
- AOUFC CéXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ
VFéRU- QA CéPVF ?- APEVG LAI- QA UQéI UIQ RQ ?- UIQUR FAIUR- QA FéWAR éCUARQ ?- QGAT AF AIUR- QRU AF CHA LF ?- AHALL IéGT
106
A B C
A QUI ALARUB CMTO
- APéW, ARAP QAF- ABAUéL, ABAGN- CARALGUC, CAIACTGC
2, AF APQFL AOCAB2, AF APQFL AOCABAABBBCC
AQARAQARABAABAABACRAP QAFCCRAP QAFCCRAP QAFC
107
CICéGCUR
- AOUFC CéXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ
AI RXS CRLGUC, UXSF AIAPQAF éAR CQASN, AOILF CICTGCUR, CASUHRSA ABASUR CURAVC, AIRINC MéP CAWUFA, URARL AOCBC UIQATR, ROAUACR, éUF VRATV CéMAC, ROCBCR FL COAGUV RVéUCC UABACR RARL,
- QA CéPA CICéGC RO ?- QA VLAR CICTGC RO ?- QU SAOCC UHRSR ?
108
I H E
AMéI CHAUC AETGSAP
- ABIL, AQUI- AQHAL, COQHTC- AE, AET
IIHHHEEE
CARAICCARAIC
CAHARéCCAHARéC
CAEUAQCCAEUAQC
109
CITRMAC
- AO UFC CTXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ
AI XA CGTC UOTIF ASP, AHAG URARL AIAPQAF «AWPC AOC CUSARAR RATR» AI SUR ATIVL CALASAQC AXGTL ARA SUR CCTAGASU AE IQVKR AF CURU,
- QA UQTI VQVG TA MéP AOTI ASP ?- QRV IOR RAPQAFR ?- QA SAO CCTAG ARARO ?
110
F D G
AFAMTG APDABVGA AXAGT
- AQUFU, ATAFQ- APDRC, DARC- CGA TC, CAQLAGC
DDGGG
AQFLAQFL
APDRCAPDRC
AGTGUAGTGU
111
FL ANGBUJ
- AOUFC CTXRA CAL- ARC ATA FI SRUQA
SAO ASAP ROGL, MTP AIALC CAR IQTIC, AHAG ATCL APTAPA, ATQAFL, ALGL CVLAGVR-VR, AI CVéK AIA LC CAR IKUIC AF AOL ANG-BUJ, LAG AIALC, AF ANPL CLASAQC AIéL ACAUR, KAGCATVR AF AKOPL CICTGCUR AOL ALGBAH,
- QRU APAR RAPQAFR ?- QA MéP AF URAOG ARAPQAF ?- QA CQTI CXUQXUQC RVC ?
112
Y K O
AYGM CVKVBC AJO
- APQY, AYéQ- AQVK, CAQAK- AOTI, CAOGBAIC
KKKOOO
AYTOAYTO
UQVKATRUQVKATRUQVKATR
CTOIVCTOIV
113
ASP RURUCR
- AOUFC CTXRA CAL- AOUFC CTXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ
UFéRU- VGITU RO ASTGU- CRAQVGC CXVC- QU SAO VHRSR ?- UHRSASUC UF ABASUR- QA FTWFA ACTX RVC ?- ACTXRVC QGAT XUQAR- QRU SAOUF UHRSA ?- UHRSASUCUF FS AITO
- QA UPI ARAPQAF ?- QU SAI CUF UHRSR ?- QRU SAI CUF UHRSA ?
114
P Q R
APQéIU AQFL ART
- CPTQC AQPAP- AQATAP AQASAP- CQARAIC CQARAPC
QQQRRR
CPTQCCPTQC
éQAPUéQAPU
AQARAQAR
115
CSéPC
- OUFC CéXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ
ATA RO CURAU CRAC, ASéPLUR BAU QA FO UXAR, UXGATARL AITM RO SéPAR USKAR T, AR-CACG FL QIURL AFFCQHUF AF CBIUC CAR ATAU éAL
- QU UOCBR CVGTC ?- QU COA CVGTC ?- QA CIUFGR CURAU ?
116
CAIIUC
- AOUFC CTXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ
CABIUC CNAP SGC FL QAFR R QéSAL, TU ASéIURUR SéPAR, AI FF CTIA CPUC CAR AMGUP AF R YAYQU UIPIA, TUR BHAR RHRL UPJAR, RIBPAP UQRAI RARL,
AI UTU ASP TAR CSTIAU, AF UX SAO ATAFQ ATA FTBC, MéP AF UGRT FL CQ-PLA AF CQLRARVR, TA UTMR FL ASP TVRFL APSORVC CVLPAP,
1 UIICARAR1 UIICARAR- QA CNAP CAIIUC ?- QA CQTI CIQSéUC CAR CBIUC ?- QA UQTI APSO RVGV TA VTMR ?
118
N J U
CPAN AJO AQAUAI
- CQALN, CAPANU- CJAUSAC,CAJOAC- OAUA, AQUFU
3 AF APQFL AOCAB3 AF APQFL AOCABNNJJJUUU
CQNAGCCQNAGC
AJOAJO
UQARUQAR
119
AUPAP
- AOUFC CTXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ
AUPAP SGC AUAR SV CURF FL UXAX, AI CKOP CMTO FL CRVGV, UTPAR FAQAR éGR UQTI AQAR, XARURC CRNAI, OPA AF CPA CQK AUAC, KARC VSAGVRVC, AF CRU AUPAP FL UXX, CRA «CAL CVKVBC RAQR VTAUL, éG CIITA TPA AQAPTX, BGJVL ASUIIT, RO F SAGVSUR» CGRLP ATA CVTU FL AQAR, CPOQ UAUPAP, ACC URLA MAF,
- QRV AF CHAL CAQK ?- QA CRA CAQK ?- QA CC UXGTR AI CUSGAUC ?
120
L W X
ALGX AQTWU AXAGT
- VXVM, CXUQXUQC- AIWAI, APéW- VXAX,AMXAX
LLLWWWXXX
VLACVQRVLACVQR
AQTWUAQTWU
VXAXVXAX
121
AQXAGT
- AOUFC CTXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ
ASP TAF UéIA AQUFUSUR DAQAP,TA UHLR NIRKVRA, CIROGA SU ARASUR I QLG, UA AF ATUL UILVR, éU IRIZ AQXAGT,
AI AF ANPL USRAR, ALGIL U BXTX UFGVR, AHAG AIZL ATIA AF CXSéC, AI CFWAC RORAI CPBXAC,
- QRV FUHAL DAQAP ?- QA UXQU AI CTMAC ?- QA SAI UIZA AI CUHAGC ?
122
S Z V
VSAR AZA VSU
- ASACUQ, CUSéIAU- AZA, UQIZAR- VPAQ, VLAM
ZZZVV
ASACUQASACUQASACUQ
AZAAZA
VUFUVUFU
123
AQIAOTP
- AO UFC CTXRA CAL- ARC ATA FI SRUQ
VFTRU- QA CTPVF ?- CQAUC U QIURL,- AFTBVL OU IICRL ?- SéPAR IICR FTA CGVF,- QRVO ABGNA TAR AIOGQ ?- ATU ABGNA TAL SAG VSLR, AIOGQ UP-SAIUR,- CARAQVGC CXVC,- TPA ARKGR,
124
V U T
VQU AQAUAI CMéO
- VPAQ, CVLAGV- AQUFU, ASACUQ- AMTI, AOTI
UUUTT
VQUVQU
CUSéIUCUSéIUCUSéIU
CTMACCTMAC
125
ATQCG
ARSU I CTMAC AF CPQFF CVLAGV
IXQXQ SéIOC AQG CVWAHV
ARAI ARFA TC AF RO CVLAGV
AF RAPQF RUHAG ROGS VSAGV
AHAP A SROK éFVL CVSAPV
AQLAGUR UIQCG URASU CVLAGU
EQHA
126
ASP RQéF R PQéF
ASP éAL RFUTC AI SRLF CTIQ
ASP R QTF R PQéF ALéGRL UXR
AQLAG R QTIRC AFI UQéCR
UNP LéGRL AQTF éG SUR CCéQ
APQFC IA APQéF OTR UKOPAR
CATR CMTO RAGATR RATR
AOM APNUQA UCTQAIC TATR
AFCATR AFHAUAG AOAP RATR
EQHA
127
AFHAUAGK AOAPUR
CQKGUC RARL AI CIOBPC RARL
CAIAFTPC RARL AI APTPT RARL
ARQKAM RARL AI AITSé RARL
AFHAUAG RARL AI AOP RARLAI AOP RARL
AWRACR RARL AI CUSéIU RARLAI CUSéIU RARL
UQLAGR RARL AI ARNVI RARL
AFHAUAG RARLAFHAUAG RARL AI AOAP RARL
EQHA
128
VRSUC APOCABR
I ABA QITIR
1, AI SAO UBA ABGNA, ANP URSU2, UQéSAL APQAY, APOCABR RAIR3, UCWAC ARAK, UPAQF ATRSK4, USARU AQLAG ANUQR, ATG USU AGTA
UBFAFR5, AWP I VQVG TA éG CGVF, ASUR CATUF AI
TA CGVF6, AXQU CGRT R QUFR, AFIR CAPSF7,
- QA UPAQ ? éI UIICUCR- QA F UCAOI ? éG VLAGS- QA UPAI ? éG UYQU- QA USARU ? éG UIWAK
129
جدول األبجدية المقارنCUMURAL تارابت talatinit STRF
A أ a CQASN تماهق tamahak
B ب b ABACTP أبتول abatol
C ت t CUMURAL تيفيناغ tifinaW
D ج j APDRC الجنت aljannat
E خ x AE أخ ax
F د d ATAFQ أوادم awadem
G ر r CAGTC تاروت tarut
H ز z AQHAL اغ أمز amazzaW
I س s AITM أسوف asuf
J ش c CJAUSAC تشاهيات tacayhat
K ط î CVK تط teîe
L غ W AQLAG أمغار amWar
M ف f AMTI أفوس afus
N ق q CPAN تالق talaq
O ك k AOTCU أكوتي akotay
P ل l AQAPU أمالي amali
Q م m AQAR أمان amam
R ن n ART أنو anu
S ه h ASACUQ أهاتيم ahatim
130