swami krishen joo razdan’s bhajan mala authors' works/61.pdf · swami krishen joo razdan’s...

SWAMI KRISHEN JOO RAZDAN’S

BHAJAN MALA

Manuscript provided by Sunil Fotedar, USA. Computer feeding: M.K.Raina

Typing work in old Script started on 20-5-2003, completed on 18.12.2003 Conversion to Standardised Dev-Kashmiri Script completed on 20-5-2004.

¬ Jh x.ks'kk; ue%

Jh xq#os ue%

loZ 'kfDreku lr~fpnkuUn?ku ijes'oj dks lc çdkj vkSj lc fn'kkvksa

ls esjk ç.kke gSA mu lTtuksa dh lsok esa ckjEckj esjk ç.kke Lohdkj gks

tks vius gkFkksa esa Kku dk nhid ysdj lkjs lalkj dks çdkf'kr djrs g®A

iFk Hkz"Vksa dks lr~iFk fn[kkdj ijekRek dk lk{kkRdkj djk nsrs g®A Lo;a

ukfod cu dj mudh thou uS¸;k dks ikj djhk nsrs g®A viuh ifo= ok.kh

ls 'kqð cukdj midkj djrs g®A gekjs ije iwT; Lokeh Jh d`".kth

jkt+nku jgL;Kkrk FksA mUgksaus viuh ve`rok.kh ls HkfDr] Kku] oSjkx]

deZ] mikluk bR;kfn çdV :i esa fn[kk;k gSA ftl Øe ij pyus ls

euq"; vuk;kl Hkolkxj ls ikj mrj ldrk gSA

Jh Lokehth v}Sr Kkuh HkDr FksA vFkkZr loZ 'kfDreku bZ'oj ds

vorkjksa vkSj vU; ukuk :iksa dh ,d HkfDr mikluk ekurs FksA lkjh l`f"V

esa ije czã vkRek :i esa O;kid g®A fdlh b"V :i dh vkjk/kuk ls mlh

ije czã dh mikluk gksrh gS] ;g mUgksaus vius xk;s gq, Hktuksa esa Li"V

fn[kk;k gSA vHksn HkfDr loZ Js"B mikluk gSA

Lokehth dk tUe laŒ 1905 foØe] xzke ouiqg] rglhy dqyxke]

d'ehj ns'k esa gqvkA ckY;koLFkk ls gh muds HkxoRçse dk jax çxV gqvkA

ckjg o"kZ dh vk;q ls gh muds Jheq[k ls ok.kh dh ve`r/kkjk cgus yxhA

muds Hktuksa dh ekyk Kku] HkfDr] oSjkx bR;kfn ;ksx ;kxkax ls Hkjh gSA

Jh f'koth ds n{kdqekjh ds lkFk fookg rRi'pkr fgeky; fxfjjkt dh

iq=h Jh ikoZrhth ds lkFk 'kqHk fookg ls vkjEHk gksrh gSA dFkk dh dFkk vkSj

HkfDrHkkouk dk vkn'kZ vkSj Kku dk çdk'k gSA çkr%dky mB dj vius

e/kqj Hktuksa ls b"Vnso dh vkjk/kuk vkSj yksdfgr fd;k djrs FksA lŒ

1984 rd blh Hkkafr u'oj 'kjhj dks /kkju djrs jgsA rr~i'pkr 79 o'kZ

dh vk;q lekIr djds lalkj dh vfLFkjrk vkSj dsoy czã lR;e dk

çpkj djds ;g iqLrd :ih u¸;k gekjs Hkh ikj mrjus ds fy, NksM dj

ijein dks çkIr gq,A Jh Lokehth ds lRxq# egkjkt czãfu"V Jh

eqdqUnth frDdw FksA eq> nkl ij muds ç/kku f'k"; Jh d.B dkSy

¼'kjkch½ dk iw.kZ vuqxzg gSA mUgksaus gh eq>s viuh iqLrd ls udy djus dk

volj fn;kA A¬A

¼laor~ fcØeh 2007 dkfrZd \\\½ dSyklukFk Qksrsnkj

lRFkw ccZj'kkg] Jhuxj] d'ehj

1- ¬dkj” :i” Nq[k

¬dkj” j•i” Nq[k loZ vkf/kdkjks A

ewyknkj” /;ku /kkjkW;ks AA

l]f)nkrk Nq[k fo?u gjrkjks A

egkx.kir” /;ku /kkjkW;ks AA

lkfju”; czksaB N; XoM” vuokjks

t+i” ;K Lokgk dkjkW;ks A

fodV” :i” Nq[k osn ¬dkjks


ukWY;~ N; yky” eky” ukx]anzgkjks

cy” nkr” xW.kh'kcy” çkjkW;ks A

#æ” x.ku”; ga”fn gk ljnkjks


vkfn 'kfDr g”ans vk/ksdkjks

,dnUr” ohn O;LrkjkW;ks A

f'koth l”afn VkfB fo?u U;okjks


ije 'kfDr g”ans lhokdkjks

;N+kik]=k” O;ogkjkW;ks A

Hkkyp+¡n” {kwHk dkl”o”fu 'kwfHknkjks


loZ 'kfDreku”fu vkKkdkjks

çØe” ;]fe lelkjkW;ks A

çFk rhFkZ” czksaB P+k”; ir” dqekjks


gs yEcksnj” Nq[k loZ midkjks

Eodyko ;]fe lelkjkW;ks A

yEcksnWfj;s dk]#Fk vkgkjks


;¡nzkt+l ;]fy [kk]r va/kdkjks

t+ksju fr xksl yqj”ikjkW;ks A

EodyksoFku Nq[k c['kugkjks


o]".ku dk]ju; u” ueLdkjks

lWnjl dk]jqFk oFk”okjkW;ks A

xT+k” Eo[k” ck];u; t; t;dkjks


o]".k” Hkxokul cwT+kqFk t+kj”ikjks

d`".k” fiaxy” vn” vks; vkjkW;ks A

oØrq.M” cy” Nq; egk O;p+kjks


oL=k ukWY;~ fN; jafx xqyukjks

p+rqHkqZT+k” cfM ljdkjkW;ks A

pkfu njckj; yc” njckjks


ea=k uk;d” gh czã vorkjks

iwT+k”gk]Fk x.kir ;kjkW;ks A

loZL;) fnu”dq; Nq[k Eo[krkjks


oyHkk l•R;~ N; Lo Lo:i/kkjks

vFku D;Fk p+ksj gWfFk;kjkW;ks A

Hkwru r” jk{klu djku lEgkjks


vfo|kf; lkus nUn” l•R;~ ekjks

ed” l•R;~ iki xky okjkW;ks A

ine” Lejfu l•R;~ Øw/k }[k gkjks


flag ¸ox” okgu” t+ksjkokjks

/kwezo.kZ” lelkj” lkjkW;ks A

;]fe Hko”lj” fnr” d`".kl rkjks


2- Jh lRxq# vLrqfr

f'koukFk” vkuUn ve`r pkore A

lr~Xoj” gkore xfV eaT+k” xk'k AA

;]R;~ Nq[k r” N+kaMFk dFk edkul

xkseqr Nql vKkul eat+ A

vk]u Nql r” t+kWU;~ ga”t+ oFk oqNukore


ok]yul lelkj”fp ek;k;s

Eody; pkfu Ooik;s l•R;~ A

n;kf; ga”T+k”; ut+jkg =kkore

lr~Xoj” gkore xfV eaT+k” xk'kAA

Nq; dke Øwn” ywHk” eqg va/kdkj”;

eerkf; l•R;~ O;Lrkj”; E;ksu A

lerkf; l•R;~ ;]fe eaT+k” Eodykore


larks'k O;p+kj lr~lax 'ke”;

[kVu; vke f;e DodeZ; l•R;~ A

vfuN+k ije;xr çko”ukore


lt+u Io#"k f;e vkWL;~ çd`fr ij

p+fjt+ho çksoq[k bZ'oj LFkku A

freu”; eat+ckx vklu e] nkore

lr~Xoj” gkore xfV eaT+k” xk'kAA

vanz”; ;ql Nqe vkuan eanj”;

rFk eat+ dj;ks ;ksx” iwt+k A

Ooifu"knu ga”| flj e] fr ckore


Ó'kCn” çdkf'k oSj okluk gkjre

ák]jdqu [kkjre ift+ jft+ l•R;~ A

;qFk vkslql R;qFk c]f; cukore


Yodpkj v¡| xkse xfj ds {kwc;

toku Nql r” jNre yksHk; fu'k A

cqtj Nq uWt+nh[k er” eanNkore


Ooinsf'k l•R;u oqNFk”; =kkore

l•R;~ ek vkL;e dqfudq; yh'k A

czãkuUnl”; I;B okrukore


/;ku”p uWfn;k fueZy dWfjFk”;

;ksx” ikfu l•R;u eWfjFk”; N; A

cks ru uko; P+k”; eu ukore


banz; f;e” vkl” nzk; fre” QWfVFk”;

ál áFk jWfVFk”; [kWfVFk”; ikWB~;A

lkW;Z 'kqejkore dquq; cukore


Kkuqd u]=k”; okj” e”p+jkore

iEiks'k t+u ¶oy”ukore eu A

v}Sr” Hkko” fdU;~ ikul Nkore


ewy” ry” vkslql fueZy iksfu;

O;ogkj” çd`p+ dk]jul ;[k A

fuuZ; xehZ l•R;~ foxykore


uko Nqe d`".k] Ne pkWU;~ vkf'k;

gkore lr~fp+r vkdkf'k; A

lelkjl eat+ iqf'k er” ikore


3- Jh 'kEHkw ftf;fu n{kdqekWjh l •R;~ O;okg r ” dFkkf; gqan vkjEc

lkfo/kku eu Nqe ijekuUn A

f'koukFk liuqe cka/ko r” cU/k AA

lj” t+u Qk]yeqr Nql iEiks'k

Yodpkjl Nqe vkeqr cks'k A

rks'ku rks'ku Nql çlUn


vWE;~ xaxk/kkju XolkWU;~

Lo;aoj” oWju; dU;k E;kWU;~ A

vkijl çs;e” l•R;~ }/k” cr” dan


rlq¡ft+ ek;kf; Co) okfr u” lkWU;~

u; Lo; czãk o]".ku t+kWU;~ A

u; Nql XoM r; u; Nql van


vFk diZwj” xkSje rus

eq'd”p dhrZuk dql ous A

f;oku dkWp++kg Nl lkSxU/k


lq; czãk fo".kq; ekuqu

t+xrqd bZ'oj lq; t+kuqu A

lq; ijekRek lq; LoPN+an


lq; Nq; 'kkL=k osn lkxj

lq; Nq; vkloqu fo|knj A

lq; Nq; lkj ¬dkjqd C;an


vHksn HkfDr N; rl”aT+k”; t+ku

lq; Nq; eu r; lq; Nq; çk.k A

lq; usfj vkS"k/k 'kkL=k eUn


yfN cfn yksy; çs;e; l•R;~

t+i” ri” /keZ; deZ; l•R;~ A

iksf'kiwt+ dWfjFk”; T+kqo rl oUn


d`".k” fQj e” dkWj”;] dj e” rkWj”;

frFk” ikWB~; iwt+kf; /kkWj”; dj A

f;Fk” iq"i” nUru yWkX;ul nUn


4- f'koth Nq Ooeknhoh áFk dkWykl icZrl I;B xN+ku

xV” ifN p+¡nzP+kwMu Eo[k gksoq;

vfNiks'k xo yfNuksoq; áFk A

jkt+u [kkanj ;]fy Eodyksoq;

ije” 'kfDr xo yfNuksoq; áFk AA

iaiksf'kD;~ ikWB~; Qk]y lelkj”;

t+xrl uk]o cgkj”; vko A

vWfjus iks'kl áFk xo U;ksoq;


gk]go”fj xfj lq; okj” r” dkj;

ijekN+u” O;ogkj; lku A

gf'k g]gjl #[klFk áFk nzksoq;


Xoykcl r; vkjofy E;qy xo

fny xo ehfyFk :nq[k u” C;u A

;¡c”jt+fy gqan jax lqacyu çksoq;


Ooek/kj” Nq[k U;Fk vfl ckl”oqu

u]"dy eu dj vklu /kkj A

ân;qd iaiks'k vfl OoFkjksoq;


rl fuf'k D;kg fN; oL=k r” tke;

O;jDr Nq; u]"dke; l•R;~ A

fu/kku” vCnu gqan Lou” lksoq;


rl fuf'k D;kg Nq; xaMqu r” Nkoqu

;l fuf'k nzkf; Hkxor~ ek;k A

=kS;yksd ;]E;~ bZ'oju Ooinksoq;

ije”'kfDr xo yfNuksoq; áFk AA

rl fuf'k D;kg yf; y{keh r” |kj”;

;ql vfl eksg va/kdkj”; vksl A

czãk fo".k”; ;]E;~ Ooinksoq;


;ksx” xfN Mfc N; yfN cT+k” gsj;

d`".kl Qsj; fuf'k Eod”yko A

ák]j [kkjqu Nql XoMU;qd iksoq;


5- fnorkgu g”aft+ lHkkf; eat+ Nq n{k çtkir Øw/k djku

mek#nzl =kHkqou lkjl A

eu” fdU;~ /kkjukf; /kkjl /;ku AA

dkWykll I;B {kek djoqu

Ooek nhoh áFk ;]fy xo A

oSdqaB lk¡iqu rFk dk]glkjl


}g vfd vkWfl; =k]'ko; dkj.k

ohn O;Lrkju fnork áFk A

lese”R;~ vkWL;~ eat+ LoxZ }kjl


n{k çt+kir eu” dkeuk;s

oksr rFk /keZ lHkk;s eat+ A

lkWfj; oWF;~ rl t; t; dkjl


xkseqr vksl eat+ ek]g va/kdkjl

f'koukFku rksj” dWjul u” dFk A

oqB e”p+jksoul u” ueLdkjl


d#u vksl iku; Jh U;jkdkjl

vn” N””uqu rl ek;k t+ky A

CoM”uksoqu eat+ ek]g va/kdkjl


Oot+yq; cqFk xksl ;qFk vkfl ukjl

ft+U;~ vEckjl áWp+ul j]g A

Øw/k” Eo[k xksl ;qFk dky” legkjl


oufu yk]x ikul l•R;~ vksl 'kqn;

en; oksyul nsou eat+ A

;]fr ;ksj yx” OoU;~ vfefdl pkjl


okj” ikWB~; ;WKk OoU;~ cuko;

;N+kf; çs;e; Hkko; lkuA

iFk dqu ukokg Fko” lelkjl


czãk o]".kl áFk nho lkWfj;

lfunku”; dj” vkokgu A

Qdr dj; u” xaxk /kkjl


;]fr ;ksj iFk dqu f;e OoU;~ vklu

fre fr rl cklu u” ;Kl eat+ A

vu”ul u” t+kag t+i”fdl O;ogkjl


c” fr ean”Nksoul lq fr ean”Nkou

BB” ikWB~; dFk ikoukol ;kn A

vn” xN+” iu”ful dkjl ckjl


f;; x¡t+jkWfoFk tx cuksoqu

lkfju”; ou”uksoqu lkyl A

nk]iu[k oWU;~t+]u” HkLek/kkjl


d`".k” ;]fr rfr xfj xfj f'ko f'ko dj

vuqHko” Hkko” fdU;~ |o VksfB; A

'kj.k”; xN+ p+¡nz” dyk/kkjl


6- n{k çt+kir Nq ;K djku r ” nhou Nq vkokgu djku

n{k çt+kir” ful ;Kl r; A

fnork vkf; iksf'k nLr; áFk AA

vkokgu xo czãyksdl r;

czãk o]".k Hkxoku áFk vko A

lr” _]"; rfr vkWL;~ ohn ijul r;


v¡| v¡| ;]fy fre chB~; ;Kl r;

n{k çt+kir” u”; ok]u”u[k A

vkokgu dW;ZT+;u” f'kol r;


f'koth vksl I;B dkWykll r;

ekft Hkokfu dqu yk]x ou”us A

nifu dksu” vfl vko dkag lkyl r;


ekft Hkokfu QhfjFk nk ]iul r;

vkflg][k O;ogkj”p xkaxy A

iu”U;~ fN[k ir” fuu] vkL;[k u” ál r;


nsohf; ;]fe jax” ;]fy ok]u”ul r;

N+~oi” dWj bZ'oju xo ;Wp+dky A

rksj” dkag nifu vk[k u”] vkWL;~ fre el r;


vn” nk]i nsfof; f'koukFkl r;

dksfj xj” ekY;qu niu” jk]Lrq; A

xN+uq; Rofg ok]uo” eat+ ohnl r;

fnsork vkf; iksf'k nLr; áFk AA

c” fr xN+” vkWc D;kg Nqe xN+ul r;

iuquq; xj” yksy” ekY;qu Nqe A

oWfuFk”; xWf; j~o[klr ák]r”ul r;


ek;kf; g”afnl t+k¡ikul r;

[kWp+ l•R;~ vkslql uUndh'oj A

dgkjo dfu 'kfDr vkWl”l r;


Lo[k” lku okWp+ ;]fy I;B Fkkul r;

czksaB” dkag nzkl uW ckst+u” vkl A

D;k xksl” Nq[k lksu eat+ Ooanl r;


L;k]nq; xWf; [kWp+ I;B gwel r;

ou”fu yWt çt+kir”l”; dqu A

pkfu lky” jk]Lrq; iku” vk;l r;


g; g; D;kft+ xks[k eat+ ek]gl r;

eW'kjksoFku p+] t+xrh'oj A

vkokgu ;]fr dksu” dk]j”oksl r;


çt+kir”u”; rksj” nk]iul r;

dl lwj” eWfrl”; lWU;kfll A

U;Fk”uWfu lq; dy” eky” ukWY;~ Nl r;


lkyl vu”gkWu jkT+k” jaxl r;

ean”Nkfog]e ;]fr lkfju”; eat+ A

'kjean” dfjg]e eat+ ekjdl r;


ljQ” XolkWful dky” d.Bl r;

fcfgU;~ tk; Nl 'ke'kkul I;B A

B¡MkW;k pFk vklu Nq eLr r;


nhsfof; nk]iul ouku Nq[k dl r;

lq; Nq; vkl”oqu =kHkqou lkj A

;]fe dfFk uk'k OoU;~ ift+; cu”ul r;


f;; cwft+Fk xWf; eat+ Øw/kl r;

v'o) in” l•R;~ áWp+ul j]g A

t; ck];ul t+kykf; Eo[kl r;


t+kykf; j•il iwt+ dj”gl r;

d`".k ofu yhyk cksT+;l Lo; A

[k`fo N; vklku jNku t+xrl r; A


'koZk;l }[k 'keuk;l r;

'kfDr j•i /kkWfjFk l•R;~ l•R;~ p+]; A

'kj.k”; f;e” I;e” ik;l r;


7- t+kyk j •i ” egkek;kf; dqu vLrqfr

[k`o [kl” iksf'kiwt+ dj” t+kyk;s A

egk ek;k;s Nq t;t;dkj AA

egk o]|k;s t+xr ekrk;s

egk y{eh f'ko” ç;k;s A

o]".kq ek;k;s loZ L;)k;s


flf;Z fgO;~ du”u”; fNl du”okWyh

Oot+yh tke” fNl ukWfy;s A

;¡nzk{kh j•i” p+¡n” dyk;s


le;k v[k vksl N+kaMfu nzk;s

t+kyk j•il o]".kq czãk A

var dqfu yk]cgl u” QhfjFk vk;s


HkfDr ckiFk t+xr Ooinksoqu

lkfju”; gksoqu t+kyk :i A

=kHkqou =k] dkj.k rl fuf'k nzk;s


f'ko 'kfDr :i” N; p+rqj Cot+ nkWfjFk

lkWU;~ ikyuk O;LrkWfjFk czksaB A

çkjCn Ooinkso rl”aft+ ;N+k;s


çt+kir”l”; ;]fy xo Øw/k”;

rl”aft+ Lejf.k fuf'k :nq; nwj A

ohj HkWnzu eksj ;Kfp tk;s


ân;l eat+ N; T;ksfr j•i vkl”oWU;~

vt+ik ckl”oWU;~ f;oku u” æhaB~; A

xV” dkl oWY;~e”R;~ fN yksHk”fp N+k;s


Ó'kSykf; pW+Øl Loçdkf'k j•i;

vkyol /kwi r; jRu nhi; A

[kkjl Hkwt+u eu” dkeuk;s


lr~t+u Io:'ko çlUu djukWo”[k

rfe l•R;~ çkWo”[k ije; xFk A

vkuan”?ku dW;Z rl”aft+ lsok;s


n;kf; :i” fnr” HkdR;u EofDr

ijeW 'kfDr lkWU;~ O;urh ckst+ A

ue”us vWL;~ vkf; çs;e” r” ek;s


|u r” jkr pkWfu; dhrZuk dWfjFk”;

pkfu Jo.k” l•R;~ lk]fjFk”; /;ku A

ew{k cax” pkus eu” lkt+ ok;s


iku” N[k okWuh ekWt HkokWuh

czã Kkuh r; ohnlkxj A

lr~ Xoj N[k oFk gko o]|k;s


ikiu {k; dj ekWt HkxoWfr;s

Nq; ikoZfr;s lWfr;s j•i A

n'kZu” ckiFk ykjku vk;s


d`".kth ok]yeqr Nq; eerk;s

Eodfy; pkfu Ooik;s l•R;~ A

OoU;~ oksr ut+nhd |u laink;s


8- egkek;k lWrh Hkxorh N] ;Kl eat+ lWrh linku

f'ko ukol I;B liT+k”[k lWfr;s A

Jh ikoZfr;s ck];u; t; AA

iwt+kf; iks'k ykx; yo”gWfr;s

vWfduxke” vkl”o”U;~ N[k f'kok A

jDrcht+ ekWfjFk N[k iku” rWfr;s


iks'k lk]acjkWfoe OoT+k”Y;~ uhY;~ N]fr;s

iwt+k dj”gkW; b"Vnsoh A

t+kj” ikj” okj” ckst+ fN; vkj” Øfr;s


vejukFk” dSykl” fd; lwj” efr;s

oWju[k r” dWju[k v/kZ'kjhj

U;Fk N[k vkl”oWU; rl l•R;~ l•fr;s


v"V L;Wt+ l•R;~ N; czksaB” r; iWfr;s

f'ko 'kfDr j•i N[k loZO;kid A

d`".kl VksB N[k ckst+ku ;]fr;s


9- Lrqfr jkWKk Hkxorh dqu

loZO;kid N[k jkWKk HkokWuh

ije inoh fN pkWU;~ t+kWfu;s AA

rqyeqfy ukxl yfN cW| yw[k;

çs;e” l•R;~ ijo”U;~ fN Jq[k;s A

vuij Nql c” ij” frfgaft+ ekuekWuh


f=kdksVh fnork pkWfu; HkfDr

djo”U;~ gh egk 'kfDr;s A

ikap+u dkj.ku fN /kkjuk pkWfu;


P+o'o; ¸ox xW; p+]; fuf'k cwnq;

=k] xWY;~ r” v[k Nq; ewtwnq; A

dyj ¸ox”p egk jkt” jkWuh


yfN cfn jax” Nq; :i”; pksuq;

t; t;dkj Nq; lksuq;s A

lelkj eqDr dk]j vWE;~ ukx”okWuh


Lejfu pkfu dk]j ikiu uk'k”;

lkl” flfj;qd Nq; çdk'k”; A

rki” rhT+k” pkfu xWt iki” 'khu” EkkWuh


/kwi” nhi” iwt+k djo”U;~ fN lkWfj;

xa/koZ nho czãpkWfj;s A

lk/k lar oSjkWX;~ twX;~ XolkWuh


Fkky fN; f[kj” [kaM” dan” cW;Z cWfj;s

txr bZ'ofj;s] dj P+k” vkgkj A

vfo|kf; oklukf; xWT;~ nkWU;~ nkWfu;s


lw{ke Fky” t+M” p+sru” N[k Hkklo”U;~

f'ko 'kfDr :i N[k vklo”U;~ P+k”; A

loZ R;kx dWfjFk Hkäh pkWU;~ ekWuh


¬ 'kCn” xk;=kh N[k ije” 'kfDr

flagklu” dj Eoäh lkWU;~ A

ckW; cU/k cc ekWt P+k”; N[k lkWuh


=k]'ko; Xo.k áFk voLFkkf; p+ksjq;

iku” N[k P+oiksj”; egkek;k A

p+] jk]Lr f; dsaN+k eku” N; BkWuh


iknu pkU;u ehB~; fnfu æk;s

ykjku vk;s ;]fr vWU;~ N+ky A

vej ukFk” xaxkf; gjEo[k” okWuh


nj'kk]u gko vfl fN; vkj” d`fr;s

Jh Hkxofr;s yhu dj eu A

ohn iW;Z u” vfl vKku” E;Wp+ NkWuh


ladYi” cqrjkFk Ne [kkj” [kl”ph

nkan okf; ál”fd;] oo” deZ C;ksy A

vO;p+kj” ewyl ykf; /keZ [kkWuh


R;kx” cV” Qqj” Øks/k” nr” QqVjko;

larksf'k t+]fu l•R;~ Fkko; lqe A

/;ku” Qkyl Nqu” ;wx” vyckWuh


v}S;r” lx” l•R;~ deZ C;ksy oWfoFk”;

;e” U;an” fnFk ál lkWjh áFk A

oSjkx” ækfr yksu” ofl g"k”Z NkWuh


Lo; NkWU;~ t+kWU;~ g”afn daT+k” equ” okj;

U;uZ; nsfx eat+ ju” cu” eqä A

ije” 'käh /;ku /kkj” [;e” pkfu t+kWuh


eu” fdU;~ çFk tkf; p+]; Nql N+kjoqu

d`".k Nql /kkjukf; /kkjoqu /;ku A

oj n;k dj n;k ikyuk P+k” lkWuh


10- Jh uUndh'oj Nq okil f;Fk Hkxoku 'kadjl lksjq; gky ckoku

f'oth vksl I;B dkWykll A

uUndh'oj xo ou”us rl AA

;ksj” rksj” nhfof; gqan lEokn

nt+uqd f; dsaN+k vkslql ;kn A

Eo[klj lksjq; d”l” ok]u”ul


Øw/kl eat+ xo dky” lEgkj

R;qFkq; ;qFk =k]u Hkouu g]f; ukj A

ohjHkæ lk¡iqu R;qFk dwil


ou”fu yk]x ohjHkæl f'koth

c” fr vkl; N; p+] E;kWuh æ”; A

fr; dW;Zft+ f; djo dyik¡rl


vklu f;e fnork dkj.k

van P+k” g]T+;[k ekju ekju A

oFk”okj dW;ZT+;[k t+i” ;Kl


czksaB vko ohjHkæ ir” f'koth

djfu yWX;~ f;; rWE;~ nI;kul fr; A

gh {kek djo”fu cl dj cl


Øw/k” Eo[k” fuf'k jfN dky” lagkj

fgrdkj” iqfN+ N~+;r” dfj ujd” ukj A

o]g eaT+k” 'k]gtkj fnf; d`".kl


11- ohjHkæth D;kg Nq djku

ohjHkæu nsork N+~;i” nkWfou A

lkfju”; gkWfou iu”uh t+ksj AA

XoMuh n{k çt+kir jWfVFk”;

dy” p+WfVFk”; N+qu”ul vWXul A

N+kWX; yV” dWM~; dWM~; nho ean”NkWfou


d]ag d]ag xkWfyu d]ag d]ag t+kWfyu

d]ag d]ag okWfyu va/kdkj” fu'k A

dy” p+WV~; p+WV~; i`Fkoh I;B =kkWfou


czãk :æea=k ij”uksou

p+ku”uksoqu xqá cfu l”; eat+ A

flfj;” nsorkgl nan QqV”jkWfou


lQsn cqfFkl”; p+¡æe nhol

dqan eaMqy dk]jul] FkWoul u” nkWj A

gkWcr” l•R;~ rl dy” g~o[k”jksoqu


fo".kq Hkxoku yk]x gj” gj” djus

vuqxzg vuqxzg yk]x ijus A

lkWfj; nho f'ko f'ko djukWfou


f;e rfr vkWfl; =k]dwVh fnork

Mkaxo l•R;u ák]r”u[k tku A

=kkfgeke ikfgeke ckjo nkWfou


pkj” d]ag t+ksuq[k u” xWf; vkokj;

HkLeknkj; f;f;u; vkj A

de de yhykf; fre ou”ukWfou


Hkzx” _]"; oWL;~ I;o]:nql u” /kSj”;

lkWj”; nkWj”; ;]fy [ka”t+ul A

N+y”fjFk cWM~; cWM~; cyohj ikWfou


XoMuh o]".ku oWfuul yhyk

rfe ir” czãk vn” fnork A

f'koukFk th OoU;~ vfl EodykWfou


Hkkoukf; iks'k QWY;~ eu”ps okjs

d`".kth /kkjukf; nkjs /;ku A

f;e iks'k QWY;~ fre bZ'ojl NkWfou


12- o]".kq Hkxoku Nq XoM”fu; 'kEHkwukFkl dqu Lrqfr djku

dkuksa esa rMdh gkFk esa f=k'kwyk

d.Bs esa oklqd ik;ks js A

ikoksa dks i|ksa dk xguk fcNk;k

o`"kHk dk vklu cuk;ks js AA

diZwj xkSje fueZy ru dks

xsjksa dk ysjk cuk;ks js A

rsjs vkxs dq'kksa dk ?ksjk

vjs tksxh vk;ks js AA

rsjs eqag dks T;ksrh dk lwjr

nkarksa dks ewjr rkjk gSA

HkDrksa ds ?kj esa lelkj lkjk

lkjk Hkkstu [kk;ks js AA

iwtk rsjh djwaxk losjs

çs;e ds Qwy p<kÅaxkA

?kaVk dk] eqyhZ dk ckts dk ctuk

'ka[kksa dk 'kCn lquk;s js AA

eu esa fpark djds mBwaxk

f'ko pj.kksa dk j[kwaxk /;kuA

Qwyksa ls] vxksZa ls ekFks is rsjs

panu dk fryd yxk;ks jsAA

lksus dk fcNksuk eu esa fcNk;k

ml ij rsjk lksuk gSA

xkSjh 'kadj gj xaxk/kj

vkokgu ls txk;ks jsAA

daoy ds dysts esa rsjk fBdkuk

cq) ls rqEgkjk igpkuuk gSA

voLFkk rhuksa ls rqjh esa t+ekuk

eq>s vius ikl vc cqyk;ks jsAA

fcuk ikus n'kZu ds tyuk ftxj dk

dHkh rsjh Leju u gks tkos Hkwy A

[kMk gS esjk iki dkaVksa dk tkyk

n;k ds vXu ls tyk;ks jsAA

u gwa lk/k xkatk dk u'kk cukÅa

Qalk gwa x`gLFk ds tatky esaA

vc ihus dh BaMkbZ vkSj fn;k u xkatk

cgqr pSu ls vk fiyk;ks jsAA

fnu jkr rsjh pkgr gS eq> dkss

jkgr gS bl deZHkweh esaA

d`".k th i<sxk vc caljh esa yhyk

ehBh t+cku ls lquk;ks jsAA

dkuksa esa rMdh gkFk esa f=k'kwykA

d.Bs esa oklqd ik;ks js AA

13- czãkth Nq OoU;~ Lrqfr djku

gs ijkRij” foÜosÜoj” f'ko'kadj” gj”A

gs p+jkp+j” xaxk/kj” ijehÜoj” bZÜoj” AA

ohn” ¬dkj” f=k'kwy/kj” fujkdkj” lnkf'ko”A

fo|k/kj” n;klkxj” drkZdj” t+xrhÜoj”AA

vkuUnxu” o`"Hkklu” dkWyklokl” lukru”A

ijekRek Io#'k” egknho” vejukFk” gs vej”AA

gs vfouk'k” fpr vkdk'k” v?kksj” ?kksj” f'koukFk”A

Jh vdky” HkSjoukFk” egkdYikar” F;jk F;j”AA

HkLek/kj” ukfxUægkj” dyk/kj” gs dhoy”A

U;jat+u” =kSyksp+u” lukru” eghÜoj”AA

=kSywdhukFk” f=kHkqoulkj” egh"kku” edqan”A

drkZ;qx” czãk o]".k” vdkaM” czãkaM” euoUrj”AA

gs Hkwy”cky” egkdky” egklUr” Lof'ko”A

gs uhyd.B” 'kEHkwukFk” gs vejhÜoj” lrXoj”AA

ijekuan” ije czã gs ije f'ko” f'koukFk”A

lUEo[k f;r” e`R;qatf; U;uZ; uf; dj mrj”AA

dky” lEgkj” ukx]aægkj” ;]fe lelkj” EodykoA

egk #æ” d#ukorkj” dj OoU;~ pkj” Nqe vklj”AA

gs lnkf'ko” dkykfXu jkSæ tVk/kj” f=kus=k”A

gs foÜoukFk” fnxEcj” Lo:i pksu Nq vkÜp+j”AA

lksjq; e]fr mekifr Kku” ofr I;B”; vuA

d`".k ;qFk dfj f'ko f'ko t+fi ea=k "kMv{kj ”AA

gs p+jkp+j” xaxk/kj” ijehÜoj” bZÜoj” AA

14- xU/koZ?ku fN Lrqfr djku

C;y r; ekny O;u” Xoykc iEiksf'k nLr;A

iwt+kf; ykxo ije” f'kol] f'koukFkl r;AA

tVk eqdVkg] I;B” xaxk olku Nl r;

nhoh r” fnork] fo".kq czãk fNl nLr cLr;A

HkähHkkoqd t;t;dkj vkWflu rl r;

iwt+kf; ykxo ije f'kol] f'koukFkl r;AA

iEiksf'k ikno l•R;~ f;re vLr; vLr;

p+j.ku c” oan; T+kqo tku áFk okWfyat ol r;A

f;u” pkfu l•R;u iksU;~ oqT+;e ukxjknl r;


n;k lkxj” yksy” oqt+;kf; dWfju el r;

gk iksf'k ers] gksf'k MWY;~e”R;~ fN] Fko |ku ál r;A

vlkj lelkj] NW+y”jkoku lksj jksft+ dl r;


ikW;Z ikW;Z yx; uk] f'ko 'kadj f'koukol r;

n'kZu” pkU;qd Nqe ;fN+ yksy l•R;~ gkol r;A

VksBre lnkf'ko t+xrhÜoj Nql csdl r;


vejukFkl uhydaBl 'kjok;l r;

fop+kj” l•R;u Hkäu I;B vkj ;hul r;A

d`".ktqoks] viZu xN+ f'ko ukol r;


15- jkT+k” bUæ Nq Lrqfr djku

/kkjuk esa rqEgkjk /;ku /kkjksa eSa I;kjk

f'koth /;ku /kkjksa I;kjkA

¬ xaxk/kkjk t; lelkj lkjk

t;t; lelkj lkjk] ¬ gj gj gj 'kEHkw%AA

rqe gS LFkkoj taxe] rqe ls lk/kksa dk laxe

f'koth rqe ls lk/kksa dk laxeA

çseksa ls curk j[kwa ,slh fpUrk

tSls iq"ik nUrk] ¬ gj gj gj 'kEHkw%AA

egky{keh dk rktk] vjs =kHkou ds jktk

vjs =kHkou ds jktkA

rsjs flj ij ,slk yk[k lwjt dk :i

vkSj rst gksos tSlk] ¬ gj gj gj 'kEHkw%AA

ijekuUn vkRek rqe gS lc ds ru esa

f'koth rqe lc ds ru esaA

rsjh Leju eu esa j[kwa

jkr vkSj fnu esa] ¬ gj gj gj 'kEHkw%AA

rsjh ek;k cq) esa dc vkos

f'koth cq) esa dc vkos A

fo".kq czãk nsork

vkSj lkfo=kh Hkh u ikos] ¬ gj gj gj 'kEHkw%AA

pj.kksa dh rsjs Leju pkgrs gSa ge I;kjs

f'koth pkgrs gSa ge I;kjsA

ije 'kfä ys ds rqe gS

fcUn ij ¬dkj ds] ¬ gj gj gj 'kEHkw%AA

,d fnu ;g Hkzeiqjh NksM dj pyrs gSa ge

f'koth NksM dj pyrs gSa geA

vkids midkj ls]

eq> ij u ikos gkFk te] ¬ gj gj gj 'kEHkw%AA

d`".kth ds eu esa vius pj.kksa dk j[kuk /;ku

f'koth pj.kksa dk j[kuk /;kuA

Leju tis tc rd gS

ml ds ?kV esa çk.k, ¬ gj gj gj 'kEHkwAA

16- /keZ jkT+k” djku Lrqfr

p+j.ku g”afn /;ku Loju”;] ;]fe Hkolj” rj” cksA

gs p+jkp+j” xaxk/kj” f'ko 'kadj” 'kEHkwAA

loZ O;kid” lelkj” lkj” /kkjukf; /kkj” pksu /;ku

ijekuUn” 'oHk” p+j.ku pkU;u cks oUn” ikuA

ue” p+]; dqu ne” ne” 'ke” fjUn” ikWB~; ft+Un” ej” cks


gs vfoukf'k P+;Fk vdk'k”] lkfu 'kq;Z ckf'k okj ” ckst+

xkf'k jflR;u vfuxV”D;u flfjf; çdk'k lqc”g lkst+A

ijehÜoj” dj P+k+” iw;Zj] dfr nw;Zj t+j” cks


okluk;s] dk;k;s] ek;k;s eat+ xksl

n]g xky”oqu tkuokjk dky” t+kyl eat+ I;kslA

gs n;koku”] cfM Hkxoku” t+xrl D;kg dj” cks


o]".kq czãk Nq[k P+k” iku;] Nq[k n;kyw n;

=ku Hkouu g”afn lkWfe;ks] lksu ck];u; t; t;A

okj” fuÜp; yc” r]fy ;]fy f'ko 'kkL=k ij” cks


ijekRek uhydW.Bk ukWY;~ gfV oklqd Nq;

viZu xN+” p+juu }u] l•R;~ ckWth áFk cksA

;Fk tk;s ikn Fkko[k] Lou” dfu vWN tj” cks


gelklu” x#Mklu” o`"Hkklu” ou” D;kg

gfu gfu eat+ Nq[k P+k” iku; Qsj” o”fu eu” ou” D;kgA

;h veZku Nqe jkr |u] p+]; l•R;u cj” cks


ujd” eat+; Eodykore xFk iu”uh gkore

dV” ladV” HkLek/kj” gj” gj” ou”ukoreA

g`n;l eat+ gs dhoy” /;ku pksuq; /kj” cks


Jh ukjk;.k Nq[k P+k” iku;] lkfju”; t+hou eat+

ijekRek 'o) U;eZy lkfju”; nhou eat+A

lj” dk]je[k t+xrhÜoj”] pkWU;~ lqeju fQj” cks


çFk çHkkru lqfy OoFk” gkW] pkWU;~ iwt+k dj” gkW

du nkWfjFk eu ykWfxFk] pkWU;~ yhyk ij ” gkWA

ukWY;~ =kko”gkW; yky” eky;] c]f; Eo[r; yj” cks


R;qFk Loj”gWFk ;qFk esfyg]e] eu r; çk.k p+]; l•R;~

ur” ;Fk lelkjl eat+ vkf; dkWR;kg] xWf; d •R;~A

eu esY;e r” csál xN+”] uk Qgeu [kj” cks


o'kZu” ds 'kcue” l•R;~ ¶oy” gkW t+u iEiks'k

n'kZu” pkfu ve`r” ds o"kZu” f;f; vfl cks'kA

Qy” jWfLrl vgadkj” fdl dqfyl”; oky” vj” cks


vWN e”p+ju” pkfu }g r; vWN oVu; pkWU;~ jkr

vkj ;hu; dkl yksyk Nq[k P+k”; HkksykukFkA

lkQ ru u; pkWU;~ Ms'k;] fg; t+u xN” cj” cks


yfN flfj;s [kk]r” rst+ Nq; l”g p+e N; ukWyh

p+¡æe Nq; M~;d” i]B~; fdU;~] xV” iN” fuf'k [kkWyhA

yksy” pkus 'kksy” fno”o”U;~ T+kwu t+u yx” nj” cks


xfN+ pkus n;kf; l•R;u lkfju”; ikiu uk'k

/ke”Zfp lsukf; l•R;u t+su” 'kgj”; vfouk'kA

larksf"k l•R;~ Øw/k xkWfyFk ek]g jkt+l Qj” cks


gs egk dky”] dky”us t+ky”] pkfu uko” l•R;~ p+yue

okluk;u] ladYiu g”a| ewy”; xyueA

/;ku Loj”uko ur” dkWY;~ xN+” Fkfj iks'k t+u cj” cks


gs lnk f'ko” e] d`".kl p+srukf; dqu Hkklre

çkd~ t+Ue”D;~ [kk]V~; dje”; dklre r” [o'k vklreA

lelkj Nq }[k” ck]jeqr ;]fr fdFk” ikWB~; nj” cks


17- o#u th Nq Lrqfr djku

Jh U;jkdkj; =kHkqou lkj;

çkj; iu”us ;kj;cyA

HkLek/kkj; Ne pkWU;~ yknu

lk/ku I;e”;ks iknu ryAA

ye;ks tkeu jV;ks nkeu

f'koukFk” Ne pkWU;~ eu” dkeuA

f=kt+xr iky; f;r” lkfu lky;

pkore I;ky; ve`r” t+yAA

=kHkqou lkjks gfu gfu eat+ Nq[k

ek;kf; l•R;~ Nq[k u” f;oku æhaB~;A

lr P+;Fk vkuUn” xwO;an” dhoy”

tk; pkWU;~ g`n;qd iEiksf'k MyAA

eu”fdl ckxl Qqy;k æk;s

jNo”fu yfNuko vfN iksf'k NkoA

'kksd” pkfu çs;e”D;~ cqycqy fN ukyku

cksyku yksyus fnfæ r” tyAA

gs d`".k” okluk 'o) Fko L;k]n Fko

Co) Fko lr”l”; dqu lfunkuA

lr”l”; du Fko lr”l”; eu Fko

lr” fdl dqfyl ofl vkuUn QyAA

HkLek/kkj; Ne pkWU;~ yknuA

lk/ku I;e”;ks iknu ryAA

18- lIr _]";~ fN Lrqfr djku

dj”ukorkj” uko” fuf'k ;ql u” t+kag fr MfyA

dfr QfV ek]g Dofy gs dh'koAA

yfc dfu :ft+Fk ywd ” lfc eat+ jfy

egkjkT+k” tke” ofy lk/k” çdW`p+A

Hkze ekfu lelkj czã t+kfu Fkfy Fkfy


dk;kf; ek;kf; g”afn :x” fuf'k cfy

HkLekg efy lerkf; g”aft+ Lejp+A

eerk ek]g rl rki” t+u 'khu xfy


n]g çf; fuf'k fuuZ; uf; eat+ p+fy

y]fEc eat+ ¶ofy iEiks'kkg áwA

Qsfj Fkfy Fkfy ;hfj Mwu t+u eat+ Dofy


oSjkx” ed” l•R;~ ;ql jkx” ohj Fkfy

u]"dke” dje” rFk dfj i;oanA

gjn” usfj Qy rFk lksar” iku; Lo ¶ofy


i”f.ke g”afn lkWfe;ks pkus vVdfy

p+aæe t+u xfy ifjiw.kZA

p+¡æp+wM” vkf'k pkfu Loçdkf'k tke” ofy


d`".kl vkuUn ve`Fk xfy xfy

u]"dy” iu”us dfy l•R;~ pkoA

U;eZy ck]t+ çd`p+ gqan ey Nfy


19- jkgw fnork Nq Lrqfr djku

ije czã” ije” f'ko” f'ko 'kadjks

t+xr bZÜojks ck];u; t;A

lr”fp; oFk gko e] U;Fk lr~Xojks

t+xr bZÜojks ck];u; t;A

gj gj gj gj xaxk/kjks

pkfu Ooidkj” l•R;~ /kkj”;ks |kuA

egk#æ egknso” ijehÜojks

t+xr bZÜojks ck];u; t;AA

lnk f'ko f'koukFk” n;k djks

Nq[k P+k” Jh Hkxoku n;kokuA

ijekRe uhyd¡B” tVk/kjks


gj” dklre lkWfj; vj”ljks

gfu gfu cks p+]; oan”;ks ikuA

o]".k” j•i” d`".kl e] HkLek/kjks


20- lw;Z nsork Nq Lrqfr djku

o`"Hkklu” U;j Xou” Xou p+] lkWjhA

yksy” iks'k ykx; p+kW;Z p+kWfj;sAA

gs p+UæpwM” yky” eky” vu”gkW Xofu Xofu

çs;e” l•R;~ N+”u”gkW; ukWfy;sA

Jh Hkxoku” Nq[k loZ OoidkWjh


dSykl” okWlh N+kjku vkWfl;

vkuUn” ve`r” [kkWlh pkoA

Lejfu pkfu lkWfj; iki gkWjh


Ooeknhoh dj”o”U;~ Ooik;k

=ku Hkouu g”at+ egk ek;kA

p+]; l•R;~ vkl”o”U;~ dkl”o”U;~ e] [kkWjh


'ksj pksu vkl”oqu LoxkZiwjh

xkSjh 'kadj” dqY;~ jax” N;A

el pksu çFk xkl” gh tVk/kkWjh

flfjf; p+¡æe fN; vWN T+k”; pkus

gk Xoslkus pksu |ku /kkWfjFkA

rkjk eaMyl N] 'kc csnkWjh


vkWl Nq; vXu r; rjQ nWg du fN;

eu Nq; lkfo/kku Hkäu I;BA

}[k” fuf'k Eodyko oky Ikki” ckWjh


vkdk'k ukQ r; i`Fkoh [kksj fN;

okWuh pkWuh ohn p+ksj fN;A

;M N; leanj Nq[k U;jkgkWjh


cUn rku pkWuh fN dk]g r; cky”;

gs Hkwycky; dj j{kikyA

lkfju”; t+hou dj OoU;~ P+k” ;kWjh

yksy• iks'k ykx; p+kW;Z p+kWfj;sAA

vkl”oqu P+k”; Nq[k oSdqaB uk;d

eN” pkfu ;¡ækT+k” fnork áFkA

iku” Nq[k R;kWxh r; O;ogkWjh


vfoukf'k U;Fk Nq; yluq; r” cluq;

t+xrqd dY;ku vlquq; pksuA

t; f'ko ¬dkj” gs fujkdkWjh


gs egk Lo[k” Eo[k” pkU;qd ou” D;kg

lkl” cW| flfjf; t+u fN; ;dtkgA

Nq[k P+k”; çy; gs dky” lEgkWjh


VksBku P+k”; Nq[k l]|u r” lknu

iEiksf'k iknu oUn”;ks ikuA

xaxk ekrk dy” i]B~; p+] tkWjh


N+kj”o”U;~ r” xkj”o”U;~ p+] fN; lkWjh

taxyu dk]gu r” dkQu eat+A

twX;~ lWU;kWL;~ XolkWU;~ czãpkWjh


yksy” l•R;~ f[kj” [kaM” Fkkyk Hkj;ks

viZu dj”;ks Loj”;ks |kuA

çs;efp cjus e”p+jko rkWjh


i”fue r” ekofl vkjrh dj;ks

ikFkhZ iwt+k dj;ks cksA

Eoä djo”fu gs xaxk/kkWjh


egknso” loZ nso” Hkwt+u ju”;ks

vu”;ks p+]; fuf'k dj r” vkgkjA

vkj f;f;u; Nq[k egkfop+kWjh


dwQ dk]jqFk çt+kir” us xjs

gjs ukFkks Øw/k” fuf'k jNA

oqfu N; nhou Lo; csekWjh


czãk pksu Lo:i yk]x Lojus

diZwj xkSje yk]x ijusA

ycu fr fnork xW; ykW;Z ykWjh


xaxk r” tequk xWtxkg N; djku

czãk o]".k pksu /;ku LojkuA

;¡ækT+k” /keZjkT+k” nho áFk lkWjh


uUn” jkT+k” czksaB czksaB N=k áFk Nq jkst+ku

rl”a|u t+ksju okfr u” dkagA

rl”anh uko” l•R;~ iki” jk{kl e] ekWjh


iw.kZ loZO;kid Nq[k vkl”oqu

lkfju”; Hkkl”oqu g`n;l eat+A

lUrq"V vfl vkl dkl ykpkWjh


d`".k Nq; jkr |u djoqu p+] t+kWjh

dklrl Kku”p uknkWjhA

lnkf'ko lkWfe;ks yx; ik;Z ikWjh


21- p+¡æe fnork Nq vLrqfr djku

eSa rsjs eu esa rw esjs eu esa

gs dsoy gs dsoy gs dsoy thA

?kj esa ckgj esa cLrh esa cu esa

gs dsoy gs dsoy gs dsoy thAA

dqejh esa t+kx esa ykys esa nkx esa

ckx esa jkx esa v"ktkj esaA

lqEcqy esa leu esa cqycqy vkSj peu esa


vkRek esa vkdk'k esa vkSj çdk'k esa

vjs çk.k vuUroku rsjk gS ukeA

ty esa tksr esa /kjrh esa iou esa


'kEHkw esa czãk esa vkSj fo".k esa

ukjn esa bUæ esa vkSj çt+kir

lwjt esa pkan esa vXu esa iou esa


xks;Un% vki gSa 'kuoUn% gSa vki

chuUn% vki vkSj nkuUn% vkiA

fo|k ls dkjlkt+ vki gh gSa lc esa


tksxh esa vki lU;klh esa vki gSa

lelkjh esa vki czãpkjh esa vkiA

,d gh ,d gh pkjksa o.kZ esa


d`".kth dks ,d dka{kk gS eu esa

gjne j[kks ml dks /;ku viuk ;knA

'kke esa çHkkr esa jkr esa fnu esa


22- Co) fnork Nq Lrqfr djku

ijekRek iku” Nq[k eu r; çk.k

psrukf; gksf'k ckst+ oklukf; lkuA

=k]f; Xou”” l•R;~ Nq[k Jh Hkxoku

lnkf'ko lkWfe;ks oUn”;ks ikuAA

Lo[k” Eo[k” dklre iki”p gku

'oHk n'kZu” dq; Nqe veZkuA

in~e ikn” lUr” lk/k” Nq[k n;koku


çs;e”p uWfn;k ido”U;~ tku

'o) oklukf; l•R;~ djql Doy”okuA

rfe eaT+k” /;ku” ikfu l•R;~ dj” Jku

lnkf'ko ;kWfe;ks oUn”;ks ikuAA

lk]| okWU;~ i¡fMrk C;gku vksl oku

cky”do dWjgl p+]; l•R;~ t+kuA

frFk; ikWB~; e] fr gkor” /;ku” eaT+k” iku


f'kodehZ Nq; d`".k jkt+nku

f'koth /kkjukf; nkfj pksu /;kuA

'oHk y{ku” çFk tkf; pksu Fkku


lelkjl eat+ Nql uknku

eu” fdU;~ Nql u” pksu /;ku LojkuA

t+]fo fdU;~ Nql pkWU;~ lhok djku


23- lkWfj; equhÜoj fN bdoV ” Lrqfr djku

U;Fk pkWU;~ iwt+k f'ko 'kadj” dj”A

HkLek/kj” nj” pksuq; ozrAA

pkfu vuqxzg jk]Lr dfr Oonj” nj”

CofN r`".kk Ne ir” [;Fk pFkA

lWp+ pkfu jkr }g ck?kEcj” Hkj”


l]fd 'kkBkg Nqe n;k lkxj” xj”

t+y Nqe Hkklku Qy vkl T+;FkA

=ksf'k gk]r f;u” ukxukFk” vej” ej”


pkfu uko” l•R;~ iki gjhgj” gj”

iku” Nq[k ikyuk lEgkj F;rA

Hkäh Hkko” pkfu eu foÜocj” cj”


dklre vej” vt+j” t+j” t+j”

Hkklre çR;{k flfjf; áw U;FkA

t+kWU;~xk'k djre dqy'ks[kj ” [kj”


çs;e” vk]'k Nqe olku pkfu ctj” tj”

t+u Ne u]=ku eat+ ckx O;FkA

Hkäh Jw[k pkWU;~ gs ijkRij” ij”


iwfj iNe” n{ku” Oorj” rj”

ek]g l]afn O;p+kj”fp ukfo D;FkA

d`".kl xN+r” dh'ko” Hkolj” lj”


24- fp=kxqIr Nq Lrqfr djku

/;ku ls n;koku Hkxoku ikb;sA

vkb;s lnkf'ko vkb;s thAA

f'ko dk /;ku vius eu esa cukb;s

fo".k dk czãk dk 'kEHkw gS lkjA

ml 'kEHkw dks jkxksa esa xkb;s


iwtk ds okLrs /keZ deZ pkfg;s

f'koukFk ds fy;s mB ds çHkkr dksA

vkuUn ds Qwy Qwys ykb;s


gs d`".k th NksM vgadkj”;

xaxk/kkj; gS loZ O;kidA

çk.k ,d vkRek le> yo yxkb;s


25- c`gLifr th Nq Lrqfr djku

dql dl t+]os r” dql dl ejs

Njk Nq F;jk gjs ukFkA

dql dl nsol iwt+k djs

Njk Nq F;jk gjs ukFkAA

lelkj Nq dWfel] ;]fel r” gqfel

vfep xkaxy N] vfo|kA

;Fk Hkze” nh'kl eat+ dql njs


dql lk/k” laxqd leokn cwft+Fk

fcfgFk lr”fp f'kdkfj I;BA

vlkj” ljl viksj rjs


vkdk'k” ikrky” iwcZ” iNe”

nf{ku” Oorj” uWt+nhd nwjA

lq; ije” f'ko N+kaMu xfj xjs


lq; f'ko'kadj lr~Xoj vkl”oqu

n;kf; l•R;~ Hkkloqu ân;l eat+A

rl”afn jk]Lr dql f'ko'kkL=k ijs


lq; e”p+jko”oqu Kku” njokt+;

lq; dj”uko”oqu jkt+; ;ksxA

rl”afn jk]Lr dql vfp+ Eo[r”fp yjs


gs d`".k” lRlax fg'kka P+k” djqu

çdkf'k :iqd Lojqu /;kuA

lr g; ckst+[k r” dql dl Lojs


26- 'kqdz nsork Nq Lrqfr djku

cUn dk]jul c” ck'ks] t+xr”fp oky” ok'ksA

Eody; pkfu vk'ks] f'koukFk” vfouk'ksAA

Hkko” l•R;u f;e”;ks] gjEo[k” oWU;~ fne”;ksA

ek]g xfV g”afn xk'ks] f'koukFk” vfouk'ksAA

dSykl” dk]g” N+kjFk] /kkjukf; /;ku” /kkjFkA

lr~ P+;Fk vkdk'ks] f'koukFk” vfouk'ksAA

t+i” 'kcue /kkjs] ifi C;ksy ri” okjsA

dkag Qk]y xfN+ u” gk'ks] f'koukFk” vfouk'ksAA

'kEHkw ukFk” lk/k;] vkokgu” ukn;A

lkfu ckst+ 'kq;Z ck'ks] f'koukFk” vfouk'ksAA

rkj fne ek]g okol] ek;kf; nWfj;kolA

dM }[k” ukfo ik'ks] f'koukFk” vfouk'ksAA

lelkj”fd lj; cks] gj uko” l•R;~ rj; cksA

dkl ladV P+;Fk çdk'ks] f'koukFk” vfouk'ksAA

d`".kl vkaQ pkWfu;] c[k'kql 'kki çkWfu;A

ikiu dj P+k” uk'ks] f'koukFk” vfouk'ksAA

27- 'kuÜpj nsork Nq Lrqfr djku

f'ko f'ko dfj;ks thrk efj;ks

eu esa fQfj;ks f'ko Lej.kA

f'ko f'ko djds fnu r” jkr cfj;ks

eu esa fQfj;ks f'ko Lej.kAA

eu ds f'ko f'kokys esa tkb;ks

ml esa ikb;ks f'ko ds'koA

ml f'koth dks nsnks çn{ku


t; f'ko ¬dkj 'kEHkw cksyks

eu ls [kksyks nq[k ds cUnA

fpr cq) eu çk.k dfj;ks viZ.k


lelkj >wBk bl ls tkvks

dc ikoksxs czãu tUeA

vc er Hkwyks tkrk gS fnu fnu


ek;k dh uhan ls tkxks tkxks

Hkkxks Hkkxks dk;k ls nwjA

o[kjk jf[k;ks /;ku ls çk.k ru


R;kxh gksdj fudyks ?kj ls

oSjkxh gks gj ls feyA

lU;kl vkl ikl <wa<ks cu cu


lc ds Åij 'kEHkw gS lkj

u jgs nq[k lq[k u lelkjA

u jgs dk;k ek;k u /ku


ijekRek gS vius ikl”;

gs d`".kth vH;kl”; djA

ml dk uke gS iwj[k iwj.k


28- Jh ljLorh r ” Jh y{keh ekrk N] bdoV ” Lrqfr djku

'oc y{ku lkWfj; fN;ksA

f'ko ft;ks ck];u; t;AA

U;eZy j•i” fN; N+kjkWuh

lkQ rfu pkfu gqan ou” D;kgA

eUn”NkWo”Fk ¶oy”o”U;~ fg;ks


Loçdk'ks ijekuan;

oUn;ks T+kqo r; tkuA

oUn”gkW; ;h ni”gWe fr;ks


t+Ue” t+Ue; /kkjukf; nks#e

f'ko pj.ku gqan 'oc /;kuA

/;ku /kk#u #r Qy e] fn;ks


ek;k;s ok]yul t+ky;

viZu dj” cky; ikuA

EodykWfoFk uko pksu fu;ks


vjs lk/kw ?ksjk cukvks

lc xkvks f'ko yhykA

lRlax” l•R;~ f'koukFk f;;ks


lerkf; jk]Lr eSa gwa cka/kh

eerk dh vka/kh esaA

NksM dj ds fy;ks fy;ks


loZ Hkwt+u Hkwxk [kkvks

gal gal ds vkvks thA

çs;e” B.Mk ikud fi;ks


d`".kth gS nkl dk nklh

lU;klh u]"dy djA

pkWU;~ Hkäh Nl cWM ft+;ks


29- Jh ukjn equh Nq Lrqfr djku

ukWY;~ N; diky; eky” 'kEHkwA

lky” Ooy” f=kt+xr iky” 'kEHkwAA

çs;e; taxyl ri” fd; dqY;~

vklu” 'kcue use” iks'k Qk]Y;~A

/;ku njul fn e” N+ky” 'kEHkw


vfo|kf; es?kl ;]fy xfN+ uk'k

/kkjukf; oko” usfj uk]u vkdk'kA

P+;Fk o”t+efy ek]g t+ky” 'kEHkw


larksf'k iksf'k okfj dj;ks Øko

'ke” ne” ;e” use” l•R;u NkoA

dke] Øw/k] ywHk] ek]g xky” 'kEHkw


p+j.k” /;ku nkWfjFk dj;ks R;kx

vejukFk” eu” fdU;~ áe”;ks t+kxA

cky” N+kaMFk cky” cky” 'kEHkw


lwj” efr lUr” lk/k” lWU;kl;

ân;k okl; dSykl;A

HkksykukFk Hkwy” cky” 'kEHkw


ije” f'ko” iku” Nq[k çFk 'kk;s

vUrj /;ku l•R;~ ek;k;sA

pksu nw;Zj dfr p+ky” 'kEHkw


ijekuUn” Nq[k iku” lr~ P+;Fk

pkWfu; vkWL;~ue U;Fk LejFkA

u[k” Nq[k eks fne Mky” 'kEHkw


U;j Xou”] u]"dy” u]"dke;

/kkjukf; /kkjr~ lqcg 'kke;A

jVFkks yksy” l•R;~ uky” 'kEHkw


/;ku” /kkjukf; fuf'k xksl; nwj

Yodpkj lwfjFk p+k]yqe t+u P+kwjA

dk]r okr; ;]fe gky; 'kEHkw


}[k” lelkjkg viT+;qd Qan

t+y”;Z l”a| ikWB~;u xksl; canA

Eodykoqe vfe t+ky” 'kEHkw


ladYi yqgjku fNe /;kul

iks'kku Nql u” iu”ful ikulA

dl l•R;~ dj” tatky” 'kEHkw


lr~ Xoj” p+]; jk]Lr ou”;ks dl

e]fr pkoukore ve`r jlA

vFk” l”; D;Fk ;]fN+ I;ky” 'kEHkw


eu”fdl vkWul dklre [k;

iku” Nq[k lSdy djoqu n;A

p+]; jk]Lr dfr lEcky” 'kEHkw


un”Z ifp lelkj Hkhn ekuqu

xk]jeqr P+k`ksaxk n]g ekuquA

ekj f'ko 'käh nq[kky” 'kEHkw


P;r”eks BaMakW; f;reks ;w;Z

fnreks nj'kk]u fur”eks rw;ZA

[;r”eks f[kj” [kaM” Fkky 'kEHkw


lke ohn X;o”;ks çs;e” lkt+;

jkst+re r” ckst+re vkokt+;A

ekj; yksy”us rkj” 'kEHkw


len`f"V l•R;u Lo[k r; }[k

vklqu u vklqu t+ku; v[kA

cqjT+k” tke” t+ku” tksj” 'kky” 'kEHkw


vUrkg dj.k” fdU;~ djre t+ku

t+kWfgj ikWB~; JwP+k”+jko; ikuA

lkWfj; ozr pkWU;~ iky” 'kEHkw


C;y iW=ko l•R;~ iwt+ djgW;

vk'k”rks'k” pksuq; /;ku Loj”gW;A

Hk; dkl dky”fd dky” 'kEHkw


lr~ P+;Fk vkuan” /kkWfjFk /;ku

iwt+kf; ckiFk eu” lkfo/kkuA

taxyu g”a| iks'k oky” 'kEHkw


t+xrl lkWfjl”; dj[k legkj

jkst+[k iku; Jh U;jkdkjA

dky” legkj” vdky” 'kEHkw


f'koukFk” d`".k”U;~ ikyuk dj

e`r” foft+ |o Qsfjg]l gj gjA

p+yul dky”us t+ky” 'kEHkw


30- czãk] o]".kq vkfnd lkWfj; nsork fN lWfeFk Lrqfr djku

D;ksa u dfj;ks n;k n;k lkxj” gj”

xaxk/kj” nsork gSa mnklA

D;ksa u dfj;ks {kek egsÜoj” bZÜoj”

f'ko'kadj” ge gSa mnklAA

lc cukoV rqe us cuk;k

lelkj dk vkSj ek;k dkA

ml ek;k esa ge dks Qalk;k


rqe us gesa O;ogkj esa ik;k

og ek;k D;k [kq'k vk;kA

dqN ugha vkrk gS eq> dks ytk;k


bZÜoj dk Hksl rqe us ltk;k

rqe us gh ge dks Hkä cuk;kA

fdl ij eq[k dks Øks/k p<k;k


rqe gh eu çk.k rqe gh fpUrk

rqe gh bZÜoj vkSj vkRekA

>wB ewB uke gS ge dks nsrk


rsjs okLrs dhuk ?keaMk

ge us ;wa ik;k MaMkA

dky d.M gqu gks B.Mk B.Mk


lc ds eu esa rsjk cluk

rn twa rwa ge dks nlukA

igys Øks/k vkSj ihNs galuk


vki n;k vkSj d`ik ij vkvks

vkuUn ls fn[kykvks eqagA

bruk bruk er >a>ykvks


tks dqN ekMk vk;k ge ls

{kek dk vkljk gS rqe lsA

gesa NqMk nks nq[k vkSj xe ls


lelkj” eq[k ls thrk cpknks

d`".k th dks c['kk nks /kSj

tYnh f'koyksd esa igqapk nks


31- Jh f'koth egkjkt Nq [o'k lifnFk fnorkgu dqu ouku

tc mudh yhyk f'koth us le>kA

gal gal ds cksyk vkoks iklAA

u /ku dh pkgr vkSj eq> dks

gS yksM eq> dks Hkfä dk HkkoA

fnu fnu bl rjg yhyk lqukvks


bPNk u [kkus dh ihus dh eq> dks

u ;Kksa is vkus dk tkus dk 'kksdA

pkgrk gwa Hkfä Hkfä cukvks


esjs eu esa jaft'k dgka gS

ysfdu ogka gS tgka gS u HkkoA

vc Hkkouk gS vkuUn esa tkvks


d`".kth rw f'koth dh yhyk xkvks

bZÜoj djsxk rqe dks n;kA

eu esa vy[k vy[k ltkvks


32- lkWeh d`".k tqo jkt+nku Nq Hkxoku f'kol dqu Lrqfr djku

Lo;a ân; E;ksu] rWR;~ P+k” nwU;~ t+kykuA

rhT+k” oku” T;ksfr :i” XolkU;ksAA

oSÜokuj” vXu” vUu Nq[k P+k” Jk]ijku”

çk.k” leku” l•R;~ ckWxjkuksA

çFk dqfu lkW{kh r” ijekRek iku”

rhT+k” oku” T;ksfr :i” xkslkU;ksAA

;]fN+ pkfu lr~t+u p+] ir” ykjku”

vfd 'kCn” l•R;~ lwj eykuksA

¬dkj” /;ku okj” /kkjukf; /kkjku”


yhyk;o l•R;~ eu xk]; lkfo/kku”

vk'k”rksf'k ty Nq[k dqeykuksA

;ql f;; eafx; rl fr; Nq[k fnoku”


nhou nk]iqFk d]ag dksu” fNo” eaxku”

Hkäh Hkkoukf; Nql c” VksBkuksA

dk]j”oksl çlUu lk]joksl ;]fN+ ifN+ lku


vn” nk]ig; rksj” luEo[k lfunku”

f'koukFk” f;; fN; eaxkuksA

çt+kir ft+Un” xfN+ ri t+i dfj iku”


ur” iWfreh f;; vklu ouku”

;K djul Nq uk'k cukuksA

iFk dqu t+i dkagfr vkfl; u” djku”


vn” nk]iqFk[k rksj” D;kft+ fNo” rEcyku”

fr; cfu f;; fNo” oukuksA

çt+kir ft+Un” xfN+ /;ku /kkfj eu” çku”


;]fe okWfuf; ;]fy dk]jFkd cUnku”

çt+kir N+kofy dy” lkuksA

;Kl I;B xo f'ko f'ko djku”


d`".kl t+kykf; j•i” Nq[k Hkklku”

ân;l eat+ nhi çt+ykuksA

ek]g xfV eat+ t+kWU;~ xk'k Nq[k P+k” gkoku”


33- n{k çt+kir Nq Hkxoku f'kol dqu N+ko ”Y;~ cksfy eat+ Lrqfr djku

ne” ne” 'ke” ue” I;e” ik;l r;A

Nql csdl r; dj j{kikyAA

'kjus xN”gkW 'kjok;l r;

lq; Nq; vkl”oqu f=kHkqou lkjA

oan”gWl T+kqo tku okWfyat ol r;


nhoo ;]fy nk]i f'koukFkl r;

çt+kir xfN+ ft+an” lk¡iuquA

Hkäu gqan okfr cksT+kqu rl r;


lwj vksl xkseqr eat+ ;WKl r;

n{k çt+kir”ful 'ksjlA

djuq; vksl fr; drZkgl r;


N+koqyk v[k vksl rFk le;l r;

dy” p+k]V”gWl vksl fr; dkaNkuA

ueLdkj ck];ul rl HkkX;okul r;


ck]M dfeZ"V vksl çkd~ t+Uel r;

f=kHkqou lkju dy” p+k]VulA

eqä xo ije inoh fnp+ul r;


lq; dy” n{k çt+ifr;l r;

yksxul r” |qrqul t+hoknkuA

Fkk]n oWfFkFk idfu yk]x I;B ;Kl r;


Qh;Z Qh;Z v¡| v¡| ije” f'kol r;

ç]fn{ku fn; fn; yk]x ou”usA

c['kqe xksl; eat+ ewgl r;


g; g; ek]g ek;kf; ok]yul r;

g; g; D;kg xkse dk]#e ;qFk dkjA

jk{kl ck]t+ 'keZUn” dk]jul r;


vkdkf'k MqyfoFk Cou oksyul r;

i`Fkoh I;B |qrqul nkWfjFkA

dk]jqe deZu r; rdlhj Nq dl r;


34- n{k çt+ifr Nq 'keZUn ” xWfN+Fk Lrqfr djku

t+kWU;~ xk'k ek]gus jkWp+ xWV”jksoqeA

flf;Z ijT+k”uksoqe u” jksoqe }gAA

çR;{k vkWflFk dfr ijT+k”uksoqe

eafnU;u gksoqe jkr”ØwY;~ ikuA

Loj” if[k gelk dfr oqQquksoqe


P+;r”dq; ckyqd dfr oqt+uksoqe

lksoqe vkfn çHkkrl eat+A

ew[kZ ck]t+ eu” eat+yq; vWy”jksoqe


lwj” e]fp+ fey”foFk j~;wat+k =kksoqe

i]fp+ dkuk rFk Fkksoqe l•R;~A

x¡t+jksoqe en” gk]Lrk iksoqe


35- n{k çt+kifr Nq okWjkXk ” Lrqfr djku

neh M~;awBqe 'kcue I;oku

neh M~;awBqe I;oku lwjA

neh MhaB”e vfuxV” jkrl

neh M~;awBqe }gl uwjAA

neh vkslql YodqVq; u]pqok

neh liuql tokuk iwjA

neh vkslql Qsjku Fkksjku

neh liuqe nWft+Fk lwjAA

u; jksft+ oUn” r; u; j~;r”dksyq;

u; cksfy Jkou” ir” dk]LrwjA

u; jksft+ [kq'kh r; u; jksft+ ekre

u; oft+ nQ lkt+ larwjAA

vkslql dquq; liuql L;Bkg

uWt+nhd vkWflFk xksl; nwjA

t+kWfgj ckWfru dquq; M~;awBqe

xkWe [;Fk pFk P+kqoat+kg P+kwjAA

lelkjl eat+ dql rkU;~ jksft+;

jksft+; ije f'ko f'ko v?kwjA

Yoys eat+ ckx cks yy”ukoqu

ftxjl eat+ djl xwj” xwjAA

36- n{k çt+kir Nq c ]f; okWjkXk” j •ih Lrqfr djku

fuf'k vUr jWfLr vkxj ” 'kEHkw

U;eZy t+y” xksl [kj” 'kEHkwA

uk]u xksl eat+ Hko” lj” 'kEHkw

lk]u iku ek]B e] D;kg dj” 'kEHkwAA

ikul eat+ vksl uk]u vkdk'k

O;p+kj” u]=ku t+kWU;~ gqan xk'kA

ek]g oqufj [kk]V e] t+j” t+j” 'kEHkw


ek]g xV”dkj” l•R;~ ckst+u” vke

jkrl }g çHkkrl 'kkeA

eafnU;u yk]x e] }g nj” 'kEHkw


ØsfB oan”ds }an” l•R;~ van” oan

Eo[k vke [kVu” xksl ;[k t+u canA

iEiks'k t+u xksl cj” 'kEHkw


Nql f'k'kjxk¡B eu” fdU;~ t+u l[r

t+ho n;kf; jWfLrl Ne u” HkäA

Loj” jk]Lr ek O;lj” 'kEHkw


p+ap+y liuqe P+;r p¡æe

YodfVl e] I;o u” 'kcueA

cqtjqd lwj I;kse tj” 'kEHkw


nqf; g”aft+ r•fj e] vkRe flf;Z [kk]V

vk]u cU;kl rk]u vkWflFk xksl ek]VA

Øw/k” dB”dW"; dk]jql [kj” 'kEHkw


lelkj” Nkuu dk]j e] nk]j dkj

nkj” dfu yksxue n]gqd va/kdkjA

rqy” drj~;qd yk]nqe xj” 'kEHkw


dk]jue dfy dky”D;~ f'k'kju

/kkWj” N+]f; okWj” oqfFkfp; u'kjuA

oqfjFk iku Eo[r”fp yfj 'kEHkw


eerkf; f=kf; dk]jul [kku”nkj

fo"k; Hkwxu dqu nk]iue ykjA

xj” vN+ ywHk”fd cj” 'kEHkw


;¡æ; 'kq;Z fN; rkcsnkj

nk;Zo dfu fN; oWF;~ uo }kjA

oqN gok dj gol [kj” 'kEHkw


r`".kk FkWo e] [kWnerxkj

N+k]g fnFk jkr }g xj” dqu lkjA

ywfVFk iu”U;~ Ooij 'kEHkw


T+;k]u ejqu eW'kjko Lo[k”lku c]g

f'k'kjl eat+ ;[k =ks'kk p]A

;qFk xj” Nq; vkÜp+j” 'kEHkw


cwft+Fk f;fFkl”; xj”l”; eat+ xksl

;Wp+ dkWY;~ gks'kl I;ksl] dk¡I;kslA

r•fj g”at+ Ne Fkj” Fkj” 'kEHkw


U;eZy” u]"dy” u]"dke;

fNl clar jax” oWY;~e”R;~ tke;A

ine” ukHk” ihrkEcj” 'kEHkw


ve`r o"kZu” l•R;~ pkus

f;f; nft+e”fp+ fgf; Fkfj E;kusA

ckequ ';ke” Loanj 'kEHkw


uk]u usfj vkRe flf;Zqd çdk'k

ek]g fdl dB”dWf'kl”; dfj uk'kA

vkdk'k oqN t+j” t+j” 'kEHkw


t+kykf; j•i” T;ksfr Lo:i” f;e

flf;Z áw çR;{k nj'kk]u fneA

pkfu rki” rsT+k” dfr nj” 'kEHkw


u; jksft+ dB”dk]'k u; lnhZ

c]f; lk¡iu” f;; vkslql fr;A

U;eZy t+y Hko” lj” 'kEHkw


d`".kl flf;Z :i gkfo XolksU;~

f'kfu eat+ oqfN gs fujk iksU;~A

lj” xo dW;Z dW;Z lj” 'kEHkw


37- n{k çt+kir ”U;~ Lrqfr cwft+Fk Nq Hkxoku f'ko çlUu linku

Hkäh Hkkoukf; fdU;~ Nql nLr cLr;A

T+;o Ne u” ij”gkW pkWU;~ yhykA

N+ko”Y;~ T+;o Ne eanNku Nql r;


N+ko”Y;~ cksfy ;]fy f;; ok]uqul r;

çlUu xo vlfu yk]x f'ko'kadj

cwT+;~ cwT+;~ ou”fu yk]x czãkgl r;A


gs czãkth] [o'k xN+ql r;

f;gkW; cwY;~ iwt+kf; I;B dkaN+kA

;ql ifj ty ty çlUu xN+l r;


våyeqnjh uko Fkk]ogl r;

f;gkW; cwY;~ ;qFk ifj çFk dkaN+kA

f'koth iku” ckst+fu f;;l r;


çt+kir”u”; uhyd.Bl r;

N+kofy cksfy oWU;~ f;; yhykA

çlUu xksl xWfN+ru R;qFk d`".kl r;


38- n{k çt+kir Nq çs;e ” l•R;~ Lrqfr djku

dksQw;Z vax” lQsn jax”A

yx;ks xax” tVkWu”;AA

N+queqr Nq; p+] oklqd gfV

jNqu efV Nq; lksuq;A

vk'k Ne xk'k vu eat+ xfV


ije czã gs dhoy”

N+ko”Y;~ dy” yksxqFk e]A

pkus l•R;~ OoU;~ c]f; cy”


gs ije” f'ko” ijekuUn”

cks p+]; oUn” iu”uq; ikuA

e] t+ksuq[k u” Nql 'kjean”


U;jkdkj” U;jUtu”

f=k;ykspu” Nq[k lksjq;A

vkuUn” ?ku” o`"Hkklu”


n;koku” 'kadj'ku”

lkfo/kku eu” nkj; /;kuA

;qFk vkslql R;qFk c]f; cu”


çFk cky” cky” çFk ou” ou”

lukru” N+kjFk cksA

P+k”; Nq[k |kj] P+k”; Nq[k /ku”


ihrkEcj” vkRe” nho”

egknso” xk]lkU;ksA

|u jkr pkWU;~ dj;ks lho”


;N+k dqfy f=k;Xo.k” E;o”

P+;Fk vkdkf'k 'kcue” l•R;~A

rFk eat+ C;kWY;~ Qk]y Nq[k f'ko”


lq; C;kWY;~ Qk]y Nq lw{ke nku”

dqy áFk yaxo yato lkuA

;]fr rfr okWfrFk Nq[k iku”


ckst+u” vk[k P+k” t+kWU;~ Kku”

vfe ;]fe lku lksjq; áFkA

/kkjukf; okj” /kkjFk /;ku”


fl); lk/k” lwj; efr

mekifr Nq[k uWt+nh[kA

p+jkp+j” N+kaMFk dfr


}g yk]x nj” L;eat+ LofFk

v'o) oklukf; l•R;~A

çkjku Nql cks f;e fue ofr


HkSjoukFk” egkdky”

Lejfu pkfu fuf'k xksl nwjA

ro; Nql cks ;]fe; gky”


vklre [o'k dklre t+ky”

gs Hkwycky” n;k djA

dj;ks yksy” iks'ku eky”


ekj; yksy” Loj r; rky”

f;re lky” ;Kl I;BA

[;re f[kj [kaM Fkky” Fkky”


vWXu” Eo[k” tVk/kj”

vWXu” oW=k vWXul eat+A

gqe; P+k” [;e f'ko'kadj”


t+ky; d¡B”xu”ps EofN

jRunhi” /kwi; lkuA

çs;e l•R;~ áeFk DofN


fnre T+;o r” yhyk ij”

iW';~ Hkkoukf; fuf'k jNreA

;]fr ;ksj OoU;~ dj” gj” gj”


vkslql okj” [kk]rqe Øw/k

;]fr ;ksj jwn P+;rl e]A

Øw/k” fuf'k d]ag æke uks lwn


n;koku”] gs cfM nf;

e`R;qatf; n;k djA

ckst+u” vk[k eat+ U;uZf; uf;


f;re xj” eghÜoj”

eul /kkj” pksuq; /;kuA

çs; e] pkfu iwt+k dj”


p+ju pkWU;~ fnxEcj”

jV”gkW gj” eul eat+A

yc”gkW rkj ;]fe Hkolj”


lk/ku g”afn gk lRlax”

lr”p e]fr djre y;A

lelkju cks vk]uqul Vax”


d`".kl pko /;ku”p Hkax”

Lejfu l•R;~ djqu eLrA

R;qFkq; ;qFk xfN+ ncax”


39- Hkxoku 'kadj Nq çlUu xWfN+Fk n{k çt+kirl vfFk nqckj ” ;K djukoku

jkt+u oWU;~ ;]fy yhyk LoanjA

çlUu lk¡iqu f'ko 'kadjAA

;WKl I;B xWf; lWfeFk lkWfj;

uWfeFk dWjgWl t+kWfj;sA

f'ko” /;ku nks#[k ân;l vanj


yk[kksa lqxU/kh vXu esa ik;k

lkfo/kku djok;k txr~ukFkA

=k;yksdhukFk bZÜoj ijesÜoj


gkse djok;k n{ku dk jktk

?k.Vk 'ka[k vkSj ckts ds ukyA

r`Ir xW; fnork [o'k xo bZÜoj


dwQ gV ds fl) x;h eu dh fpUrk

vXu ls tx iq#'k fudykA

f'koth ds ikl vk;k uUndsÜoj


vt+Z djrk gwa =kHkou lkjk

tkus dk osyk gS ut+nhd tcA

lc dks #[klr djuk gS csgrj


egknso us rc ;g Qjek;k

lc ds lc tkvks vkuUn ukyA

tkrs gSa ge Hkh dSykl Åij


nq[k NksM ds j[k vkuUn uky”;

d`".kth dks j{kiky”; djA

fn[kykvks :i viuk mldks fnxEcj


40- ;K xo lekIr r” ukjnth oksr lsrkj ” áFk

tx ;]fy Eod”Y;ko okj” r” dkj;A

uk#n oksr lsrkj; áFkAA

nk]iul vt+Z Nqe gs fujkdkj;

xWfN+o Lo[k” lku dkWykllA

ou” gkW ckst+re Jqd” gWu” rkj;


f'koukFk lk¡iqu o`"Hk lokWjh

QhfjFk ou”fu yk]x ukjnl dquA

lkeohn”D;~ ou Jq[k okj” okj;


f;N+ oWU;~ft+ okWuh cks du nkj;

Hkäh Hkkouk;s çs;e; lkuA

nk]iul cksT+kqe f=kHkqou lkj;


;Fk okWfuf; eat+ ckst+ t+kj” ikj;

HkLek/kkj; d`".kl P+k”;A

j•i gkoql e”p+fjFk uo }kj;


41- ukjn th Nq X;oku

txr ukFk tx ls fdukjs x;ks jsA

fdukjs x;ks js] dksglkj x;ks jsAA

ek;k NksM ds mtkj x;ks js

mtkj x;ks js igkM x;ks jsA

o`"Hk ds Åij lokj x;ks js

lokj x;ks js] loZ lkj x;ks jsAA

ns[kus ckx vkSj cgkj x;ks js

vej ukFk ds xkj esa x;ks jsA

d'ehj ds 'kkyekj dks x;ks js

dksu dksu dkjksckj djus x;ks jsAA

o[kjk fdl ds uky x;ks js

fpr~ vkdk'k vkSj ikrky x;ks jsA

egfo uxe” vkSj rky x;ks js

vklikl gjeq[k okl x;ks jsAA

vjs tksxh lU;kl x;ks js

j{kiky djus fgeky dks x;ks jsA

eqä djus d`".k nkl dks x;ks js

n'kZu ml dks nsus x;ks jsAA

42- ukjn Nq c ]f; çs;e ” l•R;~ X;oku r ” çkjFkuk djku

lsrkj” Loj xk]; du”u”; du”u”;A

ou”u”; Nql; foy” t+kjks yks yksAA

uhfjFk xks[k eat+ taxyu r” ou”u”;

o`"Hkl liuq[k lokjks yks yksA

n'kZu” pkU;qd Nql rycxkjks

ou”u”; Nql; ohy” t+kjks yks yksAA

}g” [kk]r” }g Nqe yksy pksu xu”u”;

=kkWoFke dk]r jQrkjks yks yksA

[kk]VFke iku r; jk]VFke xkjks


Hkäh ckx iuuq; #r Nqe uu”u”;

Ms'kFk c]f; nqckjks yks yksA

gheky” l”afn xfj Nq; O;okg dkjks


de de Hkkst+u p+]; fdR;~ ju”u”;

lky” f;r” xaxk/kkjks yks yksA

oWfjFk”; fugWu rfr jkT+k” Doekjks


rFk [kkanjl e]fr N+k¡fMFk vuu”;

Ms'kFk f=kHkqou lkjks yks yksA

rfr ckst+ukoFk c]f; lsrkjks


eu” ps okts uko pksu [ku”u”;

ohukf; l•R;~ gk ukenkjks yks yksA

ek]gj” pkfu ekuu Nq lksj lelkjks


'kki fNe ru”u”; iki fNe Nu”u”;

vkaQ Ne OoU;~ dwr çkjks yks yksA

rkj fne Hkolj” d#ukorkjks


xfj xfj nj'kk]u pkse Nqe cuu”;

ân;l eat+ dk]r ykjks yks yksA

f;r” OoU;~ luEo[k lk{kkrdkjks


d`".k yfx ikW;Z ikW;Z pkU;u Xo.k”u”;

N+~;r” dj rl ujd” ukjks yks yksA

;]fr ;ksj f;;u; rlqanq; vkjks


n{k çt+kir o`rkUr xo lekIr

xq# czãk xq# fo".kq xq# lk{kkr egsÜoj%

xq#jso txr loZ rLeSJh xq#os ue%

¬ 'kkfUr 'kkfUr 'kkfUr

gheky jkT+k ” ioZrjkT+kqu bfrgkl

çs;e” r” Hkäh HkWfjFk okrkZ r” Jh f'ko ikoZrh O;okgqd vkjEHk

43- XoMuh Nq Hkäjkt Jh d`".kth jkt+nku Hkxokul dqu Lrqfr djku

lnkf'ko lkWfe;ks Nq[k t+fx ikyuA

lnkf'ko lkWfe;ks Nq[k iki xkyuAA

lnkf'ko lkWfe;ks Nq[k LoxZ nkou

lnkf'ko lkWfe;ks Nq[k Eod”ykouA

viqt+ ik]t+ lksu Nq[k lksjq; P+k” p+kyu


dju Nq[k pkj” ykpkju r” [kkju

o]".k” l”afn j•i” Nq[k vorkj /kkjuA

L;Bkgu vU/kdkj; fuf'k okyu


L;Bkgu uk Ooesnu vk'k Fkkou

L;Bkgu xfV eat+; xk'k gkouA

vxu” Eo[k” l•R;~ ikiu Nq[k P+k” xkyu


P+k” Nq[k ek;kf; :ft+Fk vUn” dus

rek'kk Nq[k oqNku vFk D;kg cusA

ro; Nq[k N+k]g fnoku dksgu r” ckyu


vxj dkag oqefj eat+ dfj vUr” jWL;~ iki

vfd; f'kouko” l•rh rl xfN+; ekQA

DodeZ ugkWfoFk M~;dl Nq[k vFk” Mkyku


frN+”; Co) fnr” ;qFk vfl xe p+yh nwj

xzqgqu dkl[k oqNFk t+u p+¡æe” iwjA

oWfyu lelkj”ds ek;kf; t+kyu


N] dWje”p+ vfl iFk dqu dje” gku”;

iWR;qe iFk =kko uWo uWojko t+ku”;A

uWfol jN OoU;~ e” oqN iWfrE;u eykyu


lWrh ekrkf; gqanq; Nq; çs;e tku

vfd; dfFk pkfu ckiFk t+ksy rfe ikuA

Lodje”; vksl dk]jeqr gh;ekyu


44- dFkkf; gqan vkjEHk

^f'koyXu*

deZoku fg;eky vksl cksM n;kokuA

eul eat+ vksl /kkjku f'ko” lqan /;kuAA

ck]Mq; jkt+kg tgkuqd vksl vQlj

L;Bkg vkWfll tokWfgj yky xkSgjA

l]|u lknu fnoku vksl U;Fk~ /keZ nku


djku vksl bZÜojl dqu t+kj” ikj”

niku vkslql P+k” djre E;ksu pkj”A

eul Nqe }[k L;Bkg d]ag Nqe u” larku


L;Bkg Nqe eky” nkSyr xat” xkSgj

L;Bkg vlckc Lou j~oQ t+j r” t+sojA

'kqjkg Nqe u” ;k]g; Nqe l[r veZku


lWrh ekrk xW;l [o'k cku” vkslql

f;fFkl jkt+l fu'ks ;qu iku” vkslqlA

t+Ue ák]rqu rWfel fuf'k xo L;Bkg tku


frN+”; dwjkg rWfel fuf'k ;]fy t+k;s

L;) y{keh L;k]nq; rl xj” p+k;sA

f;fFkl HkkX;okul l•R;~ dql dfj; eku


f=kdwVh nsork fN; vkl”o”U;~ f;e

L;Bkg vkWl”[k J/kk rWE;~lqan xj” freA

rl”afn n'kZu” ckiFk vkf; ykjku


dyu Ne T+;o rl”afn rsT+kqd ou; D;kg

djku vkWL;~ nhork xU/koZ okg okgA

flf;Z p+¡æe” [kk]r” vkWl”; Lo 'kwHkku


oqfNFk ije 'käh gqUnq; /;ku /kkWfjFk

freo xkSjh Fkk]oq[k rl uko p+kWfjFkA

Loanjekyk L;Bkg D;kg vkWl t+ksrku


ou; dksrkg }/k”; ukcn l•rh

jNku rl vkWL;~ [kWnerxkj d •rhA

ccl r; ekft vkWl”; VkWB t+u çk.k


jNku vkl; L;Bkg rl P+oaT+k” nk;s

jN”u” vk;s lru eat+ ;kU;~ p+k;sA

lnkf'ko ;kn I;ksl vkWl”l iWfre t+ku


l•rh vkWl eW'kjkou ekWt r; eksy

xU;kseqr vksl rl f'koukFk” lqan yksyA

çs;e” l•R;~ M~;d” ykWful ækf; N+kjku


f'ko” lqan /;ku /kkfjFk Lo; eul eat+

áoku i; oWU;~ fnoku æk;s oul eat+A

frFk; ikWB~; f'koyhyk vkWl ouku


45- oul eat+ okWfrFk N] xkSjh ¼ikoZrh½ f'kol dqu çkFkZuk djku

f;e; ir” fne;ks uknA

D;Fkks ;kn e] I;ksgeAA

P+k”; Nq[k t+i” ;Kqd t+i

P+k”; Nq[k ri” ouqd riA

P+k”; Nq[k lk/ku gqan lk/k


P+k”; Nq[k ;ksfx;u gqan ;ksx

P+k”; Nq[k çkf.k;u gqan çk.kA

P+k”; Nq[k lr”dq; lEokn


P+k”; Nq[k M[k” P+k”; Nq[k u[k”

P+k”; Nq[k nwj P+k”; uWt+nh[kA

P+k”; Nq[k lkfju”; gqan vkn


P+k”; Nq[k }[k] P+k”; Nq[k Lo[k

P+k”; Nq[k ije” vkuUn Eo[kA

P+k”; Nq[k de P+k”; Nq[k T+;kn


P+k”; Nq[k lk/ku gqan lax

pkus rfu lQsn jaxA

iEiks'k fgO;~ fN; pkWU;~ ikn


ohnu eat+ Nq[k lkeohn

nhou eat+ ;¡æ jkT+k”A

nSR;u eat+ Nq[k çgykn


jtksXo.k” Nq[k czãk

lrksXo.k” o]".kq HkxokuA

reksXoq.k” xkyku O;k/k


/keZfp yfj deZfd cj”

pkus l•R;~ vP+kqu NqeA

P+k” Nq[k d”u P+k”; cqfu;kn


;]E;~ ;ql t+ksu] lq; rWE;~ eksu

P+k”; Nq[k E;ksu deZ;yksuA

ou; p+] cks ykfuU;~ okn


yksyqu lkt+ çs;eqd cax”

ok;; ckst+ nek jkst+A

f;re ;w;Z fnre nkn


d`".k /kkjukoqu /;ku

lq; /;ku ;Fk oWU;~ czãt+kuA

áFk f'kojkx fnFk lek/k


ladYi =kkfo jfV eu çk.k

okluk xkfy fnf; lek/kA

pkfu n;kf; çkfo fcUn ukn


46- çkFkZuk

<wa<k <wa<k ?kj ls fudykA

Mkyk Mkyk taxy esa eq>dksAA

ftlds ru dks fpVk jaxk

uaxs flj ls cgrh gS xaxkA

tks gS o`"Hk dks p<us okyk


ftl us :i viuk lk/kw cuk;k

lk/kw cu ds HkLek p<k;kA

ftl ds daBs esa ukxksa dh ekyk


ftl ds ekFks is pUæek yxk;k

gkFkksa f=k'kwy vkSj in~e ik;kA

cka/kk da/ks ij e`x Nkyk


tksu lk eqag dks HkHkwr eyrk

tksxh cu ds cu cu pyrkA

tks gS ek;k ls vyx fujkyk


ftudh tVk esa ddk lkjk

nkarksa galrs gSa uHk dh rkjkA

vka[ksa dkyk FkksMk lk ykyk


dkuksa eqUnjk lwjr ,slk

vkos dgus esa ,slk u tSlkA

djus okyk t+xr j{kikyk


tksu ls eqag ls ehBk cksyrk

ehBk cksy ds 'kdj [kksyrkA

ftl dk dguk gS ve`r dk I;kyk


,slk exu vkSj gks';kj gksrk

gksrk gksrk dHkh u lksrkA

fl)k lk/kk Hkksyk ckyk


ftl dk le gS nsuk u nsuk

,d gh dher feVh vkSj lksukA

Hkksti=k vkSj tksjk nq'kkyk


ftl dk uke gS ijesÜoj gj

ftl dk uke gS 'kadj bZÜojA

egknso vkSj egkdkyk


ftldk ân; esa cluk yluk

lqanj eq[k ls galuk galukA

ftl ds /;ku us ikiksa ls Vkyk


d`".kth dks n'kZu nsos

n'kZu nsds f'koyksd esa ysosA

mldk çs;e gS lc ls nqckyk


47- Jh ikoZrh ekrk N] f'kol l•R;~ iu ”U;~ t+ku djku

n;k dj e] n;koku”A

cks Nl iku” n;kywAA

P+k” Nq[k M~;d” I;Bqd fVd”

cks Nl cqfFk I;Bqd rht+A

M~;dl fVd” Nq; esyku”


P+k” vkdk'k cks cqrjkFk

P+k” Nq[k }g cks Nl jkrA

P+k” Nq[k nkWu] cks Nl nku”


P+k” Nq[k iks'k”uwyk tku

cks Nl vkj”oy 'kwHkkuA

vfd; jax” fN; vklku”


cks Nl dkfrZd”U;~ T+kwu

L;Bkg [o'k r; eksT+kwuA

ofgd”fd flf;Z Nq[k t+ksrku


cks Nl L;Wt+ r” P+k” Nq[k lkn”

vfd; ukn” l•R;u f;eA

ekslwe Nl cks D;kg t+ku”


P+k”; Nq[k =ks;ywdqd jkT+k”

cks Nl jkt”j]U;~ p+] l•R;A

p+]; áw dql Nq cks lq; t+ku”


P+k”; Nq[k vkRe cks Nl çk.k

vWfdl tkf; l•R;~ esykuA

P+k”; ve`r cks Nl cku”


P+k” Nq[k t+i” ekfy g”a| QWY;~

c” Nl iu rFk rWY;~ rWY;~A

iu” l•R;~ eky” fN; t+iku”


P+k” Nq[k o`sf"k eat+ p+¡æe

L;Bkg [o'k r” dqU;qd u” xeA

jksfgu Nl c” D;kg 'kwHkku”


es"ks g”afn flf;Z Hkxoku”

[O'k vklku Nq[k rFk eat+A

esf"k eat+ Nq D;kg ;kjku”


edjs g”afn gk Hkkse nso”

pkWfu; lho dj”gkW; U;FkA

;qFk #r Nqu” dkag edku”


dqEHks g”afn çs;efd Co)

jNFk }/k” ukcn” l•R;A

ty f;e yw[k fNe xsyku”


ddZfV g”afn c`gLir”

Nl cks fr ;]fr P+k”; N+kjkuA

T;ksfr'k #r fN; x¡t+jku”


ehfu g”afn 'kk]Ø” eu lkfo/kku”

çlUu iku” djre e]A

euqd flj Nl; Hkkoku”


rksys g”afn 'kfuÜpj”

mÜpqd xj” iuqu Nq;A

N+kaMFk okj” /kkfjFk /;ku”


feFkquh eat+ [o'k Nq[k jkg

cfM ikn'kkg” lq[k Qkst áFkA

ladVk n'kkk Nq[k dklku”


flages g”afn g"kZ”fd dhr”

;e” Hkf; fuf'k EodykoreA

Nl; Lo[k r” }[k iq'kjku”


lkfo=kh g”afn czãk ftf;

pksuq; :i e] fnf; Lo[kA

nj'kk]u gko Nl; N+kjku”


y{keh g”afn ukjk;u”

xW;l eu” 'kju p+]

P+k”; Nq[k Hkko” l•R;~ VksBku”


ikoZrh g”afn ijehÜoj”

f;re xj” iuqu Nq;A

ân;l eat+ Nq pksuq; Fkku”


bZÜoj” dksu” Nq[k f;oku”

nj'kk]u dksu” Nq[k nfokuA

laxfny Nq[k u” Nq[k ykxku”


ikyuk E;kWU;~ Nq[k djku”

cks Nl pkWU;~ lhokdkjA

d`".kl VksB cfM Hkxoku”


xWzg|u eat+ Nq[k lfunku”

xz”g”| cy P+k” rWfel dklA

ywdu eat+ Nq; eanNku”


48- oul eat+ nhfof; gqUn ri djqu r ” nhfof; gqan r ” ouqd gky

f;Fk; ikWB~; f'ko” yhyk yWt oukWusA

ouku ouku lnk f'ko yWt cukWusAA

frN+”; xWf; eLr :nql u” dqU;qd gks'kA

Qk]fy; rFk yksy” lj”l”; çs;e” iEiks'kAA

f'ko”; lk¡i”U;~ |qrqu f'koukFk”l”; fnyA

iu”fu iku”p [kcj jwT+k”l u” fcydqyAA

oul eat+ N+k]g fnoku vkWl jwL;~dWV t+uA

'kju xWf; bZÜojl iq'kfjFk rukseuAA

ou; D;kg rFk oul vkWL;~ /ku Hkkx”;A

;srs ekrk HkokWuh Hkä ykWft;AA

lq taxy vksl dksrkg deZoku”;A

;srs gkso Hkxor ek;kf; iku”;AA

ou; D;kg rfe cqrjkWp+ ije”xr çkWoA

;]fel I;B ekft Hkokus dne =kksoAA

ou; D;kg vkWL;~ f;e dqY;~ blrkn”A

yk]cq[k ikfjt+kr” [kk]r” dn”j T+;kn”AA

freu dqY;u f;eu vkWL;~ Qk]Y;~e”rh iks'kA

li”U;~ rqylh freu Mhf'kFk fr csgks'kAA

olkWofu vkl” ikfufp uWgj” D;kg [o'kA

oqfNFk ek]n;Zj frgqan xo ukcnl x'kAA

lCT+k” ;ql OoFk”jksoqu iknu”; }uA

liqu e[key çt+yoqu vkWf;u” t+uAA

gok dLrwj ukQ” t+u eq'd nkjA

L;k]nq; vkdk'k” I;B” oWN+ ve`r”p /kkjAA

lWfeFk tkuoj djku vkWL;~ cksyck'ksA

ouku vkWL;~ f'ko'kadj vfouk'ksAA

X;oku vkl” ckxu”; eat+ dqfdy” dw dwA

eWfyFk HkLek ouku vkl” f'ko 'kEHkwAA

lWfeFk dqejh çs;e” l•R;u ouku vkWL;~A

p+] Nq; oklqd gVs vfl yksy”fu; Qk¡L;~AA

gok l•R;u ouku vksl iu dqY;u gqanA

djku Nql uky”ek]r Nqe yksy rWE;~lqanAA

ouku vksl iksU;~ tks;u gqan f'ko ”; f'koA

jVu f'koth ro; Ne =kkWoe”p+ noAA

lWfeFk lkWfj; ouku vkWL;~ gh HkokWuhA

P+k” N[k f'ko 'käh j•i vWL;~ Hkä pkWuhAA

djfu vk; nho nhoh gqUn nj'kk]uA

dk]jq[k vkdkf'k I;B” rl iksf'k oj'kk]uAA

ut+j =kkWo”u oqNqu v[k ukx” jknkgA

oWflFk rFk eat+ fnP+k”u yksy”U;~ lek/kkAA

iWj”u yhyk L;Bkg [o'k 'kkn lk¡i”U;~A

çs;e” l•R;~ f'koukFkl ;kn lk¡i”U;~AA

49- f'ko ” lqan 'oHk nj'kk]u esyu ” ckiFk N] Jh ikoZrh th çkFkZuk djku

osy” oksr esyuqd nj'kk]u e] gkoA

çs;e; lj”fd; iEiks'k NkoAA

v)Sr” j•i” Nq[k dquq; vkl”oqu

vfd T;ksfr j•i” l•R;~ U;Fk Hkkl”oquA

dquq; Nq[k ro; Nq; dhoy uko


}f; y{ku” Nq[k f'ko 'käh j•i

nq; =kkWfoFk Nq[k çt+yku n•iA

}f; g”afn nf; Nq; #r LoHkko


=k];yksd ukFk” Nq[k f=kHkqou lkj

=k]f; Xo.k” l•R;u djku O;ogkjA

f=ku]=k /kkjo”fu ut+jkg =kko


P+orqjCoT+k” okWfrFk Nq[k P+ookiksj

P+ou rjQu áFk voLFkkf; p+ksjA

P+ou ohnu eat+ pksu Hkäh Hkko


ikaP+k” Eo[k” vkloqu Nq[k f'koth

ikap+u çk.ku çsjd P+k”;A

;]fe iap+rjfu rkj vu /keZ uko


'kf; 'kf; N+kjFk Nqe pksu yksy

'k] Eo[kl dqekj ftf;uq; Nq[k eksyA

"kM{kj uko pksu vo"k) æko


lr~lax lk/k”u”; gqan lr :i

lR;okWnh Nq[k çt+yku nhiA

lr~ lnkf'ko” lr”fp; oFk e] gko


v"V L;Wt+ l•R;~ N; dj Ooik;

v"Vny” ân;l eat+ pkWU;~ tk;A

b"V” o]".k” Nq[k ew{kh nko


uWO;qe xj” /keZqd Nq pksuq; Fkku

uo}kj =kk]ifjFk jV” eu r” çk.kA

uo fu/kku cW;Z cW;Z fN; =kko =kko


n'k HkqT+k” uko pksu Hkqtxsaæ gkj

nWgu fn'kk;u gqan Nq[k P+k” lkjA

nWgu bUæ;u” u”; e]fr 'kqejko


,dknf'k :æ pkWU;~ Hkäh fN;

R;qFkq; dj ;qFk ijT+k”ukoksFk P+k”;A

vn” dfr jkfo vfl dkgu xko


ckgu cqtZu eat+ pksu O;ogkj

ckgu ;WKu eat+ pksu O;LrkjA

ckgu flf;Zu pksu rht+ uk]u æko


gsjp+ =kqoq'k gqan Nq[k #r Qy

jkr |u e] vkWflu pkWfu; dyA

=k;ksnf'k flf;Z vkRe” rhjFk” eu” æko


P+onkg jRu æk[k P+k”; vksl HkähHkko

P+on”'k g”afn lkWfe;ks e]fr EodykoA

i”fue g”at+ T+kwu Nl e] e” eanNko


i”fue r” ekofl o`r nkW;Z nkW;Z

U;Fk dj”gkW; iksf'k iwt+ p+kW;Z p+kW;ZA

yksy”D;u iks'ku djre Øko


d`".kl yksy pksu ;u” I;B” t+ko

pkWU;~ lho djul t+Uel vkoA

dkWY;~ esfy okol l•R;u oko


50- f'koth twX;~ cWfuFk çdV linku r ” ikoZrh l•R;~ dFk djku

lnkf'ko twX; ykWfxFk vksl ykjuA

ou; D;kg gky” dfe vksl N+ky” ekjuAA

gju e”lyk oWfyFk HkLek eWfyFk vklA

cWfuFk ouokWL;~ ykWfxFk twX;~ lWU;klAA

egkek;k niku vksl Hkze”jkouA

çs;e Nql E;ksu dksrkg vkt+ekouAA

dququ Nql Hkko” okul yksy”dq; LouA

eu” dkgoWV cks ykxl Nk lq dqanuAA

xN+~;l yksy”p uWnh tkWjh dWfel dquA

f; x¡t+jkWfoFk |qrqu vkyo rWfel dquAA

djo lEokn du Fko jkT+k” dwjhA

p+] D;k Nq; iq'k” I;kseqr deZl fr iwjh;AA

dqfu; T+kWU;~ ;Fk oul eat+ D;kft+ vk;[kA

dlqan Nq; yksy dql N+kaMfu æk;[kAA

lru eat+ ;qu iT+;k f;N+u”; oru eat+A

x¡fMFk D;e[kkc MqyxWU;~ fnU;~ oru eat+AA

nk]iql nhoh f; Ne f'koukFk” l”at+ ek;A

nk]iql rWE;~ Nq; lq cs ijok; gk; gk;AA

xjk vklu Nq 'khry t+u lq dksQwjA

xjk vklu L;Bk Øw/kh L;Bk ØwjAA

idkWoqu Nq; u” osnfp ofr dqu lq;A

;]fep ;N+k xN+u Nl fr; dju Nq;AA

'kdj oqBo”; e” dj f'koukFk f'koukFkA

lqukrk gwa rq>s vc /keZ dh ckrAA

d#u; ri r” t+i Jhjke” lqan ukoA

cgqr y{keh rq>s nsos j[kks HkkoAA

t+iu Nql jkr |u Jh jke Jh jkeA

eq>s dqN gS ugha bl ds flok dkeAA

e] Nqe u” ywHk vklu Nql c” ijnslA

eq>s dgrs gSa lc tksxh th vknslAA

vFkl D;Fk Nq; QdFk e] v[k deaMyA

vHkh tkrk gwa eSa eaMy c eaMyAA

cfu; ljrfy Lou du Fko P+k” e] dquA

vjs jktk dqekjh xy esjk lquAA

51- twX;~ j •i ” f'koth Nq ikoZrh c ]f; ouku

vjs fdl jktk dh jktdqekjhA

fdl ij yxk gS rsjk fnyAA

ftl dh pkgr gS rsjs eu esa

mldk cu esa jguk gSA

ml ikl lk/kw dk larw dk ?ksjk


uaxs flj vkSj uaxs ikowa

fu"dke fu"dy lqukowa eSa D;kgA

uk iys iSlk u vkVs dk lsjk


ih ih ds xkatk tks vf[k;ka fQjrk

Mjrk gS ml ls ;e vkSj dkyA

?kj vius tkvks rw le>ks esjk


fctyh lk rw gS pedrk nedrk

ckny dk j[krh gS eu esa golA

;g gS çy; vkSj ;g gS va/ksjk


iRFkj ls ftl rjg feyrk gS lksuk

mlh rjg gksuk rsjk ml ds lkFkA

le>u esa vkrk gS djeksa dk Qsjk


jke jke dj ds vklu fcNk nks

'kke :i dk eu esa yxkoks /;kuA

ml ikl y{keh dk ek;k dk Msjk


d`".kth rw er ekax /ku vkSj ek;k

ml f'koth us cuk;k ;g :iA

mlh dk Hktu dj lka> vkSj losjk


52- nhoh N] twfxl tokc fnoku

grks lk/kks erks oure P+k” f;N+ dFkA

lr”p dFk =kkWoe”p+ N; jkWoe”p+ oFkAA

cks ckckth ou; p+] v[k tokckA

vy[k cksy[k ¶oy[k t+u P+k”; XoykckAA

vxj E;kWU;~ vkKk Fkko[k eul eat+A

xWfN+Fk lk/kd P+k” ri riksoul eat+AA

nq;h =kko[k diV Fkko[k u” v[k toA

dgwaxh eSa rq>s D;k gS lnkf'koAA

p+] Nq; eu vkWf;u” ;k]n dkl”gWl [k;A

crkÅaxh rq>s f'koukFk D;k gSAA

uuu Nq[k t+ho t+u ;k]no; cu[k nsoA

lqukÅaxh rq>s D;k gS egknsoAA

53- Jh ikoZrh th N] twfxl Jh f'koth l ”a| Xo.k o.kZu djku

ri lk/k ds dj fueZy euA

tkvks tkvks lk/kw n.Md ouAA

ogh f'koth gS ,d gh ,d

,d dks nks tkuuk ugha gS BhdA

>wV cksyds er diVh cu


ogh gS vkRek ogh gS çk.k

ogh czãk ogh HkxokuA

ogh gS y{keh ukjk;u


ogh gS lc phT+kksa dk lkj

ogh gS lelkj dk O;ogkjA

ogh gS ek;k ogh gS /ku


ogh gS usMs ogh vklk ikl

ogh gS tksxh ogh lU;klA

ogh gS lk/k vkSj ogh lr~t+u


ogh gS lwjt ogh gS pkan

mlh ds ikl nsork gkFk cka/kA

ogh gS xq.koku ogh fuxZqu


ogh gS ije f'ko ijekuan

ogh gS lkj ¬dkj dk fcanA

ogh gS =kSyksd ogh =kHkou


ogh gS loZ O;kid gj tk ij

mlh dk uke gS f'ko'kadjA

ogh gS pkj osn ikap dkj.k


czãk cu ds gelklu

fo".kth cu ds x#MkluA

ogh gS o`"Hkklu =kSykspu


ogh gS xqy vkSj ogh gS [kkj

ogh gS cqycqy ogh xqyt+kjA

ogh gS ckx vkSj ogh xqy'ku


d`".k th ml dsoy dk :i

ân; esa tkuks tSlk gS nhiA

,d fnu fn[kkos 'kqHk n'kZu


54- twX;~ Nq c]f; ikoZrh dqu ouku

nk]iql lk/ku e] I;B ukgd; xW;[k raxA

dju N[k tax f;Fk”ikWB~; xo u” lr~laxAA

diV =kkWfoFk e] ok]ue; eu FkWfoFk lkQA

xjt+ D;kg Nqe fr oure djr” bulkQAA

e] Nqe Qsjku P+k” N[k uk D;kg LoanjekyA

ou; D;kg Nq; p+] xkseqr gkfy csgkyAA

e] Nqe Qsjku P+k” N[k uk flf;Z fueZyA

dWeh dk]ju; p+] ;qFk N+y jk]VqFk taxyAA

e] Nqe Qsjku P+k” N[k uk rhT+k” oqt+eyA

xN+[kuk OoU;~ P+k” ukgd; es?kl”; ryAA

e] Nqe Qsjku p+] =kksoqFk Qjf'k e[keyA

fdFk; ikWB~; xfj æk;[k dWE;~ dWM”; dyAA

P+k” N[k dfe çs;e” ckx”p f;N+ ;¡c”jt+yA

e] Nqe Qsjku cEcwju dWE;~ fxanq; N+yAA

55- OoU;~ Nql Hkxoku f'ko ¼twX;~½ czãk] flf;Z fnork vkfndu g ”a| Xo.k X;oku

P+;Fk lqQkjfp p+kQ vkWy” lqQkWjhA

xj” xN+ jkT+k” DoekWfj;sAA

lr” oWfj'k”; N[k] [;r” pr” okj;

ekj; er” djr” iu”uq; ikuA

lq do; t+kfu; dj”U;~ [kku”nkWjh

xj” xN+ jkT+k” dqekWfj;sAA

rl lwj” eWfrl”; dfr /ku” nkSyr

eLr Nq; vkuan ve`r P;FkA

u; Nq; x`gLFkh u; O;ogkWjh


g; g; ;]fe l”at+ ç; N; xu”u”;

=kkWfoFk p+Wfy; p+] ou”u”; eat+A

cwt+eqr Nq; uk lk/k dl æk; lkWjh


oqN oqN p+] dqu rkc Nql u” vuu”;

ouu”; Nql; OoU;~ fgrdkj iqN+A

eu Fko çlUu ckst+ du nkW;Z nkWjh


ou[k; rht+ lk]Lr flf;Z Hkxoku”;

vo; Nq; cfM ck]M nhou eat+A

[kl”U;~ Nl 'kwfHknkj jFk lokWjh


'kwfc; o]".k”tqo y{keh oku”;

Nq; 'kwfHk lku”; 'kke” LoanjA

rfe; ;Fk t+xrl vorkj /kkWjh


ni[k; czãk fr Nq; xq.koku”;

ohn o[kuku”; rr~ lr~ :iA

lelkjqd Ooinkoku P+oikWjh


f;e =kkfoFk N[k dl ir” yWte”p+

ladYi” dfy t+u xWte”p+ T+kwuA

dWgafn ckiFk N; f;N+ ykpkWjh


xe” jk]Lr oqNku Nql eat+ O;ogkjl

ve ne Qh;Z Qh;Z lelkjlA

de de jkT+k” de de lelkWjh


R;kx” okWjkx” lk]Lr jkst+ O;ogkWjh

O;ogkj” eaT+k” OoidkWjh vklA

d`".k” dj jkx” }sf'k jk]Lr [kku”nkWjh


56- ikoZrh ekrk N] twfxl tokc fnoku

grks lk/kks diV lksjq; ouu Nq[kA

u P+k”; twxh u P+k”; lr~t+u uuu Nq[kAA

áqoq; QEc” M~;wax dWU;~gk;qd vuu Nq[kA

cks d]ag ckst+; u” P+k”; ukgd; N~+;uu Nq[kAA

vcl ekxl vanj 'khukg d”uu Nq[kA

xWfN+Fk Ooyjl P+k” ukcn Qk]y N+”uu Nq[kAA

vcl [ou”oV” l•R;u [oM [kuu Nq[kA

ouu [kkjk r” Qy gkjkg juu Nq[kAA

57- Jh ikoZrh N] twfxl /keZ ouku r ” che gkoku

u P+k” Nq[k twX;~ r; u P+k” lU;klA

HkLe” eyuqd OoU;~ p+] vkWL;~u; iklAA

vyxMqj l•R;~ Nq; dk]je; ekQ

iki ek [kL;e ur” fne”gkW; 'kkiA

;qFk ift+fg; R;qFk dj”gkW; =kkl


diVkg ok]uqFk d]ag Nqu” f'koth

ew[kZ ck]t+ gqUn áw leokn Nq;A

egkdkyu Nq; dk]jeqr xzkl


dfy dkyu ek iku gksoq;

lks/keqr deZ lksjq; jksoq;A

p+¡æk;qu p+kQ dj miokl


du nkWfjFk jkst+ ckst+ leokn

P+;Fk Fko rl dqu dFk Fko ;knA

vn” Nq[k lk/k r; vn” lU;kl


iEiks'k fgO;~ fN; rl”anh ikn

lq; vk| Nq; lk/ku gqan lk/kA

lq; jkT+k”;ksx r; çk.kkH;kl


dul dj Fki vn” oul eat+ Qsj

/keZfp yfj N; dje”p gsjA

;]fr ;ksj f'ko f'ko djoqu vkl


d`".k” pksu eksy ekWt Nq; bZÜoj

yksy Nq; cksy 'kka f'ko 'kadjA

t+ue” t+Ue” vkl[k rlqanq; nkl


58- Jh f'koth [o'k lifuFk iuqu Lojwi nhfof; gkoku

'kj.k Mhf'kFk ¶;qjqu twxh o.kZ I;kslA

lnk f'koth R;qFkq; lk¡iqu ;qFkq; vkslAA

lrqd leokn Nq; Donjr dju uWU;~A

lr”fd leokn” l•R;~ N; dWU;~ xN+u FkWU;~AA

lrqd leokn Nq; u]=ku vuu xk'kA

lrqd leokn Nq; ikiu dju uk'kAA

lrqd leokn cwft+Fk 'kkn [o'k xoA

lrqd leokn xo lq; lr lnk f'koAA

lrqd leokn cwft+Fk eu P+k” [o'k FkoA

'kj.k Mhf'kFk cU;o twfxl lnk f'koAA

'kj.k xN+qu fnoku Nq; vkW;ZR;u ojA

'kj.k xN+qu djku t+hol Nq bZÜojAA

'kj.k xN+qu Nq yksdkyksd gkouA

'kj.k xN+qu {kul eat+ ew{k nkouAA

'kj.k xN+qu djku Nq; vkRe”p t+kuA

'kj.k xN+u” l•R;~ gkfo; f'ko”; ikuAA

59- 'kqHk n'kZqu

,sls ,sls jax ls lquk;k gkyA

dSls dSls <ax ls cuk;k pkyAA

xkSjk xkSjk ru dks tksjk tksjk lkQ

Fkksjk Fkksjk ik;k ik;k vk;k vk;k vkiA

/kjuh /kjuh vklu gjuh gjuh Nky


ey ds ey ds HkLek >ydrh Fkh ru

tSls tSls gksosxk dkyh dk euA

uaxs uaxs flj dks paxs paxs cky


ftuds ftuds ns[kus ls cq) gksos nax

uhps uhps d.Bs esa ,sls [kq'k jaxA

ykywa dikywa dk ukxwa dk eky


cuds cuds lk/kw cuds cuds os"k

ltds ltds vk;k vk;k tksxh dk Hks"kA

gkFk esa xsjksa dk /kj dj #eky


ekFks is pUnu fryd is pkan

nsork dkj.k lc gkFk cka/kA

dkyk dkyk vka[ksa u'ks ls yky


tVk eqdV dk vNs vNs rksj

xs: MqiVk dk vkSj gh :i vkSjA

uUndsÜoj dks p< dj lEHkky


uUndsÜoj HkSjo lkFk lkFk

vkxs vkxs lqukrk Fkk ehBh ehBh ckrA

cgrh flj ls xaxk tequk ds uky


lsadMksa irs irs dey ds Qwy

ftuds ftuds ns[kus ls cq) gksos HkwyA

gkFk esa f=k'kwy uky uky Mky Mky


,sls ,sls jax ls og 'kEHkw ukFk

vk;k vk;k vka[ksa Fkh in~e ds ikrA

xkSjh ds lkeus t+xr j{kiky


n'kZu nsds nsds fn[kykos :i

ve`r o"kZu T;ksfr Lo:iA

d`".kth dks nq[k ls NksM ikiwa ls Vky


60- ikoZrh ekrkf; oqN

oqNqu twfxl cU;kseqr C;k[k jaxkA

[kWflFk o`"Hkl olku dy” I;B” xaxkAA

lQsnks lkQ fueZy t+u lq dksQwjA

djksju vkQrkcu gqan rWfel uwjAA

vFku D;Fk áFk lq iEiks'k f=k'kwykA

iWj”u vn” nkl” Hkko”p [kkl yhykAA

61- 'oHk nj'kk]u çkWfoFk N] ikoZrh ekrk Lrqfr djku

gs f'ko 'kadj” ijesÜoj” gj”A

HkLek/kj” dky” legkWjhAA

vejukFk”fd vdky” vej”

cks ej” p+s ir” áFk lkWfj;A

lq; ft+Un” e#u Nq nhou fr vkÜpj


lr”ph oFk gko”oqu Nq[k P+k” lr~ Xoj”

P+k”; Nq[k egk fop+kWjhA

P+k”; Nq[k ç'u P+k”; Nq[k mÙkj”


P+k”; Nq[k ekrk firk p+jkp+j”

P+k”; Nq[k cU/k ckU/ko lkWfj;A

P+k”; Nq[k iuqu P+k”; Nq[k Ooij”


P+k”; Nq[k o]".k” j•i” eghÜoj”

lelkjl vk[k vorkWjhA

jk{kl xkWfyFk Hkäh dWj”Fk [kj”


osn”p 'kwHkk Nq[k fo|k/kj”

P+k”; Nq[k okWfrFk P+oikWjhA

d`ik djre Nqe pksu vklj”


xsxkf;] xW;kf;] ç;kx” iq"dj”

/keZqd Qy iki” fuokWjhA

P+k”; Nq[k fno”oqu eghÜoj” bZÜoj”


U;Fk lqfy OoFk”gkW iWfrfe iWgj”

p+j.ku yx”gkW; cks ikWjhA

n;k djre n;k lkxj”


egkjkT+k” cWfuFk f;re tVk/kj”

l•R;~ l•R;~ áFk [kkl lokWjhA

n;k djre ojre Lo;aoj”


f'koukFku rksj” nk]iul cks fr; dj”

f;; ni”gWe jkT+k” dqekWjhA

[o'k jkst+ Lo[k” lku xN+ iuqu xj”


'k]N áFk okfr; ukjn equhÜoj

djukfo [kkanj”p r;kWjhA

f;e; r” fueFk gky”; xfN+; lj”


d`".kl çs;e pksuq; fnxEcj”

Hkäh pkWU;~ Nl ljnkWjhA

vkS"k) ea=k t+fi "kM{kj”


62- Jh f'ko ikoZrh I;B çlUu xWfN+Fk iku ”oWU;~ [kkanjqd e'koj” djku

lnk f'kou nk]iql vt+gn dk]#Fk riA

cks dk]jFkl [o'k L;Bkg nQ D;kg xfN+; nQAA

;N+k g; N; r” i[k e] l•R;~ oqU;~D;uA

id[k u; vn” d#u D;kg xfN+ fr; ouAA

nk]iql rfe Ne ;N+k gheky” lqan f;[kA

f=kdwVh nsork áFk e] oWfjFk fu[kAA

nk]iqul pksu lks#; Nq; e] eaT+kwjA

cks Nql p+]; l•R;~ l•rh Nql u” d]ag nwjAA

f; Qjeko[k cks rFk dqu U;Fk Fko; P+;FkA

lvknFk Nqe lvknFk Nqe lvknFkAA

cks lkst+[k lr” _]";~ v#unWrh áFkA

eqdjj fre dju rfr [kkanj”p dFkAA

freu ir” vn” ukjnth ck] lkst+uA

yn[k 'k]N fre rl”at+ okWuh ckst+uAA

P+k” xN+ OoU;~ ekft ekWfyl ektjk ouA

f; cwft+Fk fre ynu ;qFk gfu I;B guAA

cks Nql p+]; l•R;~ P+k”; e] l•R;~ N[k U;FkA

;k]g; Nq; lr ;k]g; Nq; lr ;k]g; lrAA

P+k” N[k xkSjh ck] Nql 'kadj Nq D;kg C;uA

Nq dk]jeqr deZykWuh vfl i;oanAA

e] r” p+] d]ag rQkor Nqu” du FkkoA

Nq xkSjh 'kadj”; e] vkl”oqu ukoAA

;k]g; uko t+i”oWful LoxZ nkfo;A

;k]g; uko ;ql t+fi; lq; ew{k çkfo;AA

;k]g; uko ;ql t+fi; rl dkl” ladVA

n;k djoqu }g; vkl; rWfel I;BAA

cuse”p+ N[k P+k” ck];] ck]; lk¡iuql P+k”;A

p+] r” e] QdZ d]ag Nu” Ne iu”U;~ æ”;AA

ck] Nql f'ko 'käh j•i” okWfrFk P+oiksjq;A

;]fel e] |qr rWfel p+] |qrqFk lks#;AA

oWfuFk fr; xo lnkf'ko dksfg dkWyklA

;]fe; çs;e; ;]fe; yksy; }g; vklAA

cWfuu d`".kl f;N+”; Hkäh ;qFkq; yksy

P+k” xkSjh 'kadj”; Nq[k ekWt r; eksyAA

63- xkSjhth ¼ikoZrh½ N ] çlUu xWfN+Fk xj ” okil xN+ku

HkokWuh vkf; vt+ taxy c [kku”A

ou; D;kg ri dk]#u vkslql cgku”AA

egkek;k Lo vkWl”; iu”fu iku”A

fN =k]'ko; yksd rWE;lqan v[k fu'kku ”AA

f'kol 'käh vt+y; E;qy xk]eqr vkslA

f;Fk; t+kWfgj t+ekn” ri djqu I;kslAA

cU;o rl ri” l•R;u rht+ dksrkgA

ou; dksrkg dj; OoU;~ d”l” dksrkgAA

idqu ;keFk ák]rq; rfe xj” dquq;A

oqfNFk ywdo rWfel ok]u Msf'koksuq;AA

dk]#; lk/ku g”anh lk/ku p+] çlknA

p+] xkSjh jkT+k” dwjh vkWQjhacknAA

oqfNFk ehukoWrh xWf; okfj;kg [o'kA

L;Bkg gheky yk]x rl djfu 'kkc'kAA

çt+yoqu vksl rl deZqd Loçdk'kA

dk]#[k rl ejgck 'kkck'k 'kkck'kAA

p+] Yodpkj” I;B; vkWl”; lr”p y;A

p+] ck];u; t; lnk f'ko”U;~ n;k N;AA

64- fgeky jkT+k” r ” ehukorh fN xkSjh g ”at+ Lrqfr djku

çs;e vkslq; f'ko” lqan T+;u”dky;A

dj; ck] yksy” iks'ku iksf'k eky;AA

fnp+Fk gju”fu N+ky; yksy” Mky;A

lnk f'ko iku” N+ksaMqFk cky” cky;AA

p+] cky; iku” VksB~;ks; Hkwy” cky;A

n{ku ns'kqd p+k]yq; tYnh eyky;AA

ojfu f;f;; lnkf'ko dfe gky;A

p+] Y;w[kqFk iku” #r iu”us diky;AA

xuu Ne ç; ouu g”a| iks'k oky;A

p+] ykx; iks'k feyfoFk vxZ p+ky;AA

N] d`".k”U;~ ikyuk pkus goky;A

dj; cks yksy” iks'ku iksf'k eky;AA

65- dj ”U;~ Hkäh

dj”U;~ Hkäh Rork p+ ] ije 'kähA

N] Hkäh pkWU;~ Hkäu usd c[rhAA

N] Hkäh pkWU;~ dklu lkWU;~ l[rhA

N] Hkäh pkWU;~ c['ku ;]fr EofäAA

66- O;l” lqæ ” N] xkSjh ekrkf; g ”at+ Lrqfr djku

gheky” icZr”us xfj t+k;[kA

vk;[k djus t+fx j{kikyAA

ije 'käh ije f'ko N+kaMfu æk;[k

de”Z l•R;~ liT+k”[k f'ko 'käh j•iA

Hkxor~ ek;k ckst+u” vk;[k


ije vkRe flf;Z eaT+k” twR;kg æk;[k

çt+yu” vk;[k lelkjlA

;]fe eaT+k” æk;[k rWF;~ eat+ p+k;[k


t+xrl ekrk N[k Qynk;d

;l P+k”; fn[k rl fnf; f'kothA

lq; p+]; yk;d P+k”; rl nk;d


ojus f;f;; áFk oSdq.B uk;d

ohfxl [klul Nq; Nk;dA

eku”j]U;~ ifrozrk lhrk æk;[k


d`".k” yksy” rkjo lsrkj” ok;[k

okWuh HkokWuh p+] xfN+; L;)A

lq; dfj uknC;an cksT+k”ul yk;d


67- Jh 'kEHkw th egkjkt dkWykl ” I;B ” dk'khiqjh eat+ f;oku r” [kkanjqd cUnqcLr djku

_]";k v[k vksl vkslql f'ko” lqan Hkko

rWfel fN; lwr iqjkf.kd ouu uko

j[khÜoj ck]M rihÜoj deZoku”;

eul vkWfll [kWfuFk vnZkg iqjk.k”;

f;Fk; ikWB~;u fnoku Nq; ohn lkW{kh

riksou” I;B” f'koth vko dkW'kh

cukjl uko dkW'kh gqan Nq e'kgwj

egknsol Nq rfe ns'kqd çs;e iwj

clku ;ql vkfl rfr ew{kh cfu; rl

lnkf'ko iku” f'koyksdl vfu; rl

R;wFkq; okWfrFk lr”_]";~ eax”ukWfou

freu lkWfj; eu”D;~ flj okj” ckWfou

v#UnWrh ce; ukjn equhÜoj

li”U;~ gkWft+j] freu yk]x ou”fu bZÜoj

Nq rkjd uke n•Fkk v[k ct+ksj ”;

rWfe; U;weqr Nq nhou jkt lks#;

fN rl fuf'k nhork ykpkj vke”R;~

c gj vrjkQ fN; ri djfu æke”R;~

freu ok]ueqr Nq czãk ftf; u”; ;h

Nq jkWt+h rkjdl I;B iku” f'koth

dWfjo ri f'koukFkl cfu larku

yWfco vn” jkt lq; g]f; rkjdl tku

lq rk#d /kje” dje” fuf'k i]f; ;k]r rke

f'kol larku OoRir cfu rk]r rke

cgkuk t+kWfg#d ;qFk áw ouqu I;o

ur; u]"dke fueZy Nq; lnkf'ko

xWfN+o fgeky”l”; fu'k rl oWfuo ;h

vuu xkSjh ouu f;Fk” ikWB~; f'koth

Nq Qjekou f;Fk; ikWB~; f'ko'kadj

dWfjo xkSjhf; f'kol l•R;u Lo;aoj

f; cwft+Fk lr” _]";~ v#Unrh áFk

idu xW; oWfu[k ghekyl gdhdFk

ck]f;u t; t; p+] fgfol HkkX;~okul

lnkf'ko iku” f;f;; dU;~nkul

P+k” Nq[k ck]M deZoku”; HkkX;~oku”;

f;f;; f'koukFk g]f;; dU;~nku”;

Nq ohnqd vk| ;ql ¬dkjl”; eat+

f;f;; luEo[k lq pkWful nkj”l”; eat+

fujatu fueZyks fuxZq.k fujkdkj

fujk Øw/kks fujkywHkks fujkgkj

egkek;kf; gqan Nq; deZ yksuq;

fnf;; nj'kk]u f;f;; lq; xj” pksuq;

frFk; ehukorh ;]fy ckst+ukWo”[k

L;Bkg lk¡i”U;~ çlUu ;djkj nkWo”[k

nk]iq[k gheky”u”; eaT+kwj eaT+kwj

iqfue p+¡æe [kk]r e] iwfj fdU;~ iwj

;Wg; dFk P+;Fk FkWfoFk ekWfuo n;wxr~

e] |qrqeo” ok[k rk]á ekWfuo lr”; lr~

ák]rq[k j~o[klr freu fu'k vkf; dkW'kh

egknsol nk]iq[k gs vfoukW'kh

f; dsaN+k vkfl vfl vkKk pkWU;~

vd”; dFk cwft+Fk”; iku; freo ekWU;~

f; cwft+Fk okfj;kg [o'k xo eghÜoj

frFk; gkWft+j liqn ukjn equhÜoj

egknsou nk]iql 'k]N ckst+ Fko du

xWfNFk o]".ku r” czãkgl f; dFk ou

oqfNFk osyk lWfeFk fre gkWft+jh fnu

f=kdwVh nhork áFk vfl fu'k f;u

f; cwft+Fk æko ukjn th rqftu no

idu xo o]".k” ywdl okWfrFk”; I;o

68- ukjn th o ]".kq Hkxoku ”U;~ Lrqfr dWfjFk rl f'ko ikoZrh C;kgqd gky ouku

gjs ukjk;ul yk]x cko”us gkyA

egkjktk egknhoqu p+] Nq; lkyAA

P+k” jke; j•i” fdU;~ lhrkf; VksB~;ks[k

P+k” d`".k; j•i” fdU;~ jk/kkf; VksB~;ks[kA

p+] rqyqFk fdfl I;B xkso/kZuqd cky


p+] yksy”p FkWU;~ [k];Fk tlqnkf; fu'ks

P+k” :nq[k Hkko” l•R;~ Doc”t+kf; fu'ksA

Lonke”fu vFk” [k];Fk flfjph p+ky


cuksoFku vfd fl;~Z EofN l•R;~ /kuh

nk]f;fe EofN vFk” jk]Vu; #deuhA

O;u; dWju; fngWl dksrkg t+jks eky


foHkh"kul |qrqFk yadkf; gqan jkt

dyl I;B p+] Fkk]oqFk lqxzhol”; rktA

p+] c['kqFk cfy nkuol fr ikrky


oN+~;u r; ckydu áFk xo p+] czãk

cukWfoFk fre frfFk; rl dWj”Fk {kekA

P+k” VksB~;ks[k xwfi;u Nq; uko xksiky


eWfjFk vkWL;~ nhofdf; xkWe”R;~ 'k] lUrku

vWfuFk fnfrFkl fnyqd dk]MFkl p+] veZkuA

freu xU/koZ lkWi”U;~ gs t+xr iky


iWfjFk fo|k Xoju n{kuk e¡ft; tku

xN+~;e |qu ewneqr vWfuFk e] larkuA

leanjl Qk]Vqe oW| oW| xWfye yky


eul ;]fy jkx lUrkuqd L;Bkg xksl

vWfuFk rfe j•i” |qrqFkl ;qFk rWfel vkslA

dk]#u vlRoFk p+] dqu P+k”; Nq[k fQju dky


djfu yWX;~ ikaN ikaMo pkWU;~ iwt+k

L;Bkg xo j'd jkt+u D;kg f; 'kwC;kA

lqn'kZu p+WØ” l•R;~ eks#Fk 'k"kqiky


'ka[kklqj n•Fk eks#Fk 'ka[k rl æko

Nq ;Fk 'ka[kl p+] Fkk]oeqr iapt+U;~ ukoA

ro; ckiFk fnP+k”Fk ikWful vanj N+ky


Nq dl rkdr oWfuFk g]fd pkWU;~ P+k;ZFk

'kqjkg lkl vkWB v[k gFk f=kf; o;ZFkA

oWfjFk Nq[k ckydk p+WfVFk eqgqu t+ky


cukWfoFk j•i C;k]u C;k]u çFk vWfdl l•R;~

dquq; vkWflFk P+k” n]g vkslq[k djku d•R;~A

L;Bkg 'keZUn” xksl; ;qFk oqfNFk gky


p+] [kkWfjFk Eo[r” eky; Eo[r” dqfy;

e¡ft+e ;kW;Z jkf/kdkf; g”a| d•R;~ rqfy;A

frFk; ikWB~; okfy f'koth :n” dfu yky


oWj”Fk f;Fk” ikWB~; y{keh vkWl rl ç;

frFk; ikWB~; 'kadjl xkSjh oj”U;~ N;A

djqu Nq; okfj;kg [o'k rl fr gheky


dquq; Nq[k vkl”oqu fN; yfN cW| uko

lnkf'ko j•i” d`".kl nj'kk]ukg gkoA

vHksn” Hkä cf['kFk rl nq;h xky


69- czãk] o]".kq] f=kdwVh fnork fN f'kol fuf'k f;Fk cjkWp+ gqan bfUrt+ke djku

f; cwft+Fk o]".kqth rl [o'k L;Bkg xo

ou”fu yk]x lksu lkWeh Nq; lnkf'koA

vWNo fdU;~ vWL;~ ido g"kZl FkWfoFk eu

P+k” xN+ czãk ft;l ou l•R;~ rl vuAA

x¡fMFk xqY;~ æko ukjn th ;Wg; dFk

oWfuu czãk ft;l vko l•R;~ lq; áFkA

[kcj ukjn ft;u dWj tkf; tk;s

f=kdwVh nhork cwft+Fk fr vk;sAA

[kWflFk x#Ml eqjkWjh dWj r;kWjh

f'kol fu'k vko áFk vkfn nso lkWjhA

x¡fMFk xqY;~ dk]#[k f'koukFkl ueLdkj

N] D;kg vfl vkKk lkWfj; fN r;kjAA

egk nhou nk]iq[k ukjn equhÜoj

XoMU;~ 'k]N áFk xWfN+u rk]r fr; Nq c]grjA

xWfN+Fk ok]u ukjnu ghekyl”; ;h

f=kdwVh nhork áFk vko f'kothAA

idu N; es ir; rl”aT+k”; lokWjh

r;kWjh dj] r;kWjh dj r;kWjhA

f; 'k]N cwft+Fk ctksoqu 'kkWfn;ku ”

ot+ku vksl tk ctk udkj[kku”AA

eqokWfQd vko e] nksjs t+eku”

cWfuFk egkjkT+k” f;f; f'koukFk iku”A

lnk f'kol fu'ks ukjn equhÜoj

liqu gkWft+j nk]iqu rl gh eghÜojAA

iWfdo gheky” lqan d]ag Nu” dkag rkWj

oqNqe rl okfj;kg fger L;Bkg /kkWjA

[kcj cwft+Fk li”U;~ r;kj lkWfj;

lokWjh vkWl nhou g”at+ P+oikWjhAA

oqfNFk yWXuk x`g”| chB~; I;B dsaæl

L;nFk vkf; ;ksfxuh áFk ehB~; fnFk rlA

lnk f'ko æko áFk =k;yksd lksjq;

yNu g”a| yN djksju g”a| djksj”;AA

[kWflFk x#Ml p+rqHkZt+ Jh ujk;.k

idu ve`r Ndu vkSj 'ka[k ok;uA

djku vkWfll Rork xU/koZ lkWfj;

gjs xksiky” xkso/kZu” /kkWjhAA

70- fnork fN o ]".kq Hkxokul dqu Lrqfr djku

VksBku P+k”; Nq[k Hkäh Hkkol

';ke” j•i” yx;ks jke” ukolA

jke” jke” jke” jke” jke” ukol

';ke” j•i” yx”;ks jke” ukolAA

lkl” Eo[k” xhr Nq; X;oku 'kh"k”ukx

jkr |u e] vkWL;~ru pksuq; jkxA

t+ud jkT+k” p+]; djukso”Fku R;kx

jkt” HkrZ`gfj;l |qrqFk okWjkxAA

;wx” fdU;~ VksB~;ks[k clar” dkol

';ke” j•i” yx”;ks jke” ukolAAA

gs f'ko” dh'ko” Nql c” pksu nkl

f'ko :i” cl”oqu Nq[k P+k” dkWyklA

jke” j•i” yadkf; djoqu Mkl

d`".k” j•i” fdU;~ Nq[k [ksyku jklAA

rkj fne ek]g”ful nWfj;kol


dfr FkkWO;~ le;u dall t+ksj

dfr :n jkoul R;qFk nksfj nksjA

dfr jw| yadkf; ckg 'kr iksj

vt+ rkU;~ lelkj dl æko lksjAA

dWE;~ n•i çt+ykWO;~ eat+ okol


'ksa[k” eaT+k” 'kCn =kko”ul yx;ks

ckst+o”U;~u ew{k nkoul yx;ksA

ukf'k jWfLrl ;koul yx;ks

vloqu Eo[k gkoul yx;ksAA

yx;ks lr”fdl LoHkkol


loZ O;kid Nq[k eat+ eul

d`".k j•i nkWfjFk eat+ eulA

dy” áFk okeu” t+ho eul

vkÜpj p+] gksoqFk vt+ZulAA

pkfu Hkäh gqan Nqe gkol


jke” p+¡æ” 'khry Nq; LoHkko

p+¡æ”pwM” flf;Z áw e] nj'kk]u gkoA

iqfue g”afn }g f'ko vkjrh dj”uko

d`".kl f'ko” yksy R;qFk xWfujkoAA

;qFk ikFkhZ dfj nfj ekol


71- dfojkt lkWeh Jh d`".kth jkt+nku fN vfl Hkäu dqu ouku

dyu Nql T+;o Myu Ne Nq; lr”; lr

Nq dl rkdr lq dfj f;fFk [kkanj”p dFkA

lese”R;~ vkWL;~ lkyj Dlkg ou; d•R;~

lnkf'ko vksl D;qFk de vkWL;~ rl l•R;~AA

egk Io#'ku egknsoqu egkre

ouqu nqyZHk e] Co) fdFk” ikWB~; okR;eA

vl”at+ yhyk dfBU;~ xkWe”p+ N] nsou

ou”U;~ iT+;k Lo vn” ew[kZu r” t+houAA

ou; D;kg ew[kZ Hkkok ;qFk ouqu Nq;

QdFk f'ko ukFk” lqan ukok ouqu Nq;A

vWful [ou”oV” l•R;u [oM [kuqu Nq;

f;fFkl j•il vanj ok ok ouqu Nq;AA

f;fFkl dqfyl”; Nq dfr R;qgqj r” dfr ewy

djku Nql Eo[r”lj ;qFk Nqe xN+ku rwyA

dyu Ne T+;o Myu Ne Co) ou; D;kg

ij; yhyk dj; OoU;~ d”l” dksrkgAA

d`".k áFk l•R;~ X;o OoU;~ rWE;~ l”anh xhr

Nq ek;k rhr” lqan [kkanj ouqu ghrA

eul eat+ tk; dWj rWE;~ l”aft+ ek;s

iWfjo yhykf; r; rWE;~ l”aT+k” Rork;sAA

d`".k” Eo[k” oWfue”P+k”; yhykf; cwft+o

cWflo 'kq;Z ckWp+ áFk Lo[k” lku :ft+oA

lk]fjo fre f;e fujkdkju dWfju dkj

L;Bkg [o'k xfN+ fnf; Hkolkxjl rkjAA

lWfeo lkWfj; ;k]g; eaMy cukWfooA

/keZ vFkZ dke ew{k Lo[k ” lku çkWfooAA

72- lkWeh th fN iuqu gky ouku r ” ; ]fuoksy Nq gheky jkT+kqu xj ” okrku

r ” rh Mhf'kFk N] ehukorh nq[kh linku

lnkf'ko lkWfe;ks Nql Hkäh áwuq;

cU;kseqr iki 'kSyk t+M r” P+;wuq;A

n;k /keZl dquq; d]ag Nqe u” ekWy”;

dqp+kWyh Nql dqp+kWyh Nql dqp+kWyhAA

vgadkju cuksoeqr Xo.k” jk]Lrq;

ek]gk vkWflFk eqgu dk]jeqr c” gk]Lrq;A

eWfyu oL=k x¡fMFk fNe Nql u” JwP+kq;

QdFk ;¡æ]; Lo[k”p Ne okj” :P+k”;AA

iW'ku g”a| ikWB~; [o'k [;Fk pFk Üoaxu cks

e'ku Nqe lr fngqd Lo[k Nql eaxu cksA

'keu Nql u” yeu Nql ywHk”l”; dqu

N+”uu r`".kk ro; Ne {kwHk” l”; dquAA

L;Bkg Nqe en r” Ne u” okluk 'o)

xN+[k fdFk” ikWB~; L;) e] Ne u” frN+ cq)A

u t+ku; ikFkhZ iwt+k u Rork

u t+ku; vkjrh u” Jk.k la/;kAA

u t+ku; t+i djqu Lojqu u” uko”;

u t+ku; ri u t+ku; Hkäh Hkko”;A

u iW;Ze”R;~ 'kkL=k u fNe iqjku”;

oqfNFk ywdu dquq; Nql ozr njku”;AA

FkWfoFk ozr Ne eul vklu [;u”p dy

[klu Nqe Øw/k Ne vklu ir; yyA

e oqN e] dqu mekirh {kek dj

P+k” oqN iu”us n;k;s dqu n;k djAA

[kcj p+] N; c” Nql varj cfgj D;qFk

P+k” Nq[k ;qFk R;qFk ueLdkj vkWflu; R;qFkA

EoV~;kseqr Nql L;Bkg Nql ew[kZ uknku

ro; t+kuu c” Nql Nqe ekelqd ikuAA

[kcj d]ag Ne u” f;; ekel cU;o dFk

[kcj d]ag Ne u” Ne fdFk” ikWB~; OoRiFkA

v¡n”;Z fdU;~ N+ky ekju Nql P+oiksjq;

u]c”;Z fdU;~ Nql niku çkjC/k lksjq;AA

u]c”;Z rU;j v¡n”;Z lksjq; Eopj Nqe

Eopj Nqe r; [opj Nqe r; [opj NqeA

frN+”; dke”p e] N; u]=ku vanj tk;

ut+j ;keFk fnoku Nql Ne xN+u jk;AA

vlr okWuh ouku Nql Nqe Myku eu

viqt+ ik]t+ cwT+;~ cwt+h Nql Fkoku duA

P+k” t+kuu okj” Nq[k eu E;ksu D;qFk Nq;

P+k” Nq[k ;qFk R;qFk ueLdkj p+] R;qFk Nq;AA

xjk ouu Nql; U;xqZ.k U;jkdkj

xjk ouu Nql; 'kEHkw tVk/kkjA

xjk ouu Nql; Nq; u” p+] dkag jax

xjk ouu Nql; dksQwj fN; vaxAA

xjk ouu Nql; U;jywHk u]"Ø;

xjk ouu Nql; N; Hkko”fp; ç;A

xjk ouu Nql; [kWfVFk jWfVFk ou

xjk ouu Nql; iku; P+k” gu guAA

xjk ouu Nql; ¬dkj” dq; fcUn

xjk ouu Nql; u; XoM p+] u; vanA

xjk ouu Nql; Nq[k vkRek çk.k

xjk ouu Nql; Nq[k ;wx r; K+kuAA

xjk ouu Nql; v?kksj LoNan

xjk ouu Nql; Nq[k iw.kZ vkuUnA

xjk ouu Nql; cWM N; p+] n;k

xjk ouu Nql; d]ag Nq; u” ijokAA

xjk Nq; o]".kq :i; fdU;~ eqdVk

xjk N; f'ko” :i; fdU;~ p+] tVkA

ck] Nql }u =k]u vanj xkseqr OonkWlh

dquq; Nq[k vkl”oqu dkWykl okWlhAA

p+] dql t+kfu; P+k” Nq[k D;qFk áw fujkdkj

P+k” Nq[k ;qFk R;qFk R;qFkq; ck];u; ueLdkjA

ou; D;kg okWR;~ ;]fy uWt+nhd ;dckj

gjs ukjk;ul ck];u; ueLdkjAA

frFk; vn” iapt+U;~ ukse 'ka[k oks;qu

f'kokW 'kEHkw oWfuFk 'kqHk 'kCn yks;quA

'kCn cwft+Fk L;Bk [o'k xWf; lkWfj;

ou”fu yWX;~ okWp+ f'koukFk”U;~ lokWjhAA

frFk; ehukorh xWf; okfj;kg [o'k

y;Zo [kk]r” Fkk]n oqNqu caxky” dq; i'kA

[kWflFk rFk I;B nk]iqu ut+j fiY;e nwj

oqNu D;qFk vkfl f'koth Nqe çs;e iwjAA

f;;e egkjkT+k” D;qFk jkT+k” Doekjs

[ous =kkWfoFk yxl jFk” lokjsA

yxl vFk Eo[r” t+k¡ikul yxl cks

yxl egkjkT+k” lkekul yxl cksAA

yxl D;e[kkc”D;u tkeu yxl cks

yxl vrykl” ikWtkeu yxl cksA

f;Fk; ikWB~;u xuu vkslqe çs;e Hkko

frFk; ukjn equhÜoj rl fu'ks vkoAA

x¡fMFk xqY;~ rl ou”fu yWt gs equhÜoj

f;eu eat+ dql Nq gkore f'ko 'kadjA

f; oure ';ke” :i; dql Nq t+ksru

eqdVk fnFk gVs Nql dkSLrqHk euAA

[kWflFk x#Ml N+”fuFk Nl yky” eky;

oWfyFk Nql uk ihrkEc#d nq'kky;A

us=k iEiks'k fNl Nq; rhT+k” oku”;

e] vWE;~lqan Eo[k oqfNFk Nq; }[k p+yku”;AA

;k]g; egkjkT+k” ek Nqe okj” oure

xWfuFk Ne ;N+ L;Bkg oWfuFk iN+ e] vureA

nk]iql ukjn tqou y{keh ukjk;u

;k]g; Nq; iaptU;~ ukse 'ka[k ok;uAA

lrksXo.k Nql L;Bkg dklu Nq ladV

Hkzx”U;~ yFk Nl Hkzxqy rk oNl I;BA

;k]g; Nq; çFk ;qx” vorkj /kkju

jNu Hkäu nqjkpkju Nq ekjuAA

vWfel ;wxh KkWuh /;ku /kkju

Nq t; t; dkj vl”a|u 'oHk” dkjuA

Nq c['ku ijeWxr ladV Nq gkju

fnou Eofä dfBfu Hkolj” Nq rkjuAA

;k]g; f'koukFk” l”at+ Leju fQju Nq;

'kju xWfN+Fk Loju rl”anh p+ju Nq;A

nk]iwul c]f; gs ukjn equhÜoj

e dj tYnh e] l•R;u v[k xWjk cjAA

f; oure dql Nq áFk xa/koZ yw[k”;

Eo[ko p+ksjo ijku Nq; ohn” Jw[k”;A

[kWflFk gall x¡fMFk Oot+yh oj.k Nq;

vFku P+ou áFk P+orqj ohnk iju Nq;AA

nk]iql ukjn tqou 'k]N ckst+ du nkj

f; Nq; czãk ftf;; ck];ul ueLdkjA

vWfe; Ooinkso”eqr lelkj lks#;

vl”aft+ okWuh fu'ks ækf; ohn p+ksj ”;AA

nk]iwul c]f; Nqe f'koukFk” lqan yksy

e] lksjq; gkore OoU;~ ;qFk p+Y;e yksyA

f; oure N; dl”at+ jFk” lokWjh

f;oku Nq; l•R; áFk ckyd P+oikWjhAA

L;Bk Nq; rhT+k” LoLrq; rhT+k” oku”;

e] vWE;~lqan nj'kk]uq; Nq; [o'k f;oku”;A

f; ek egkjkT+k” vkL;e [o'k d;Ze eu

nk]iql ukjn tqou ou; P+k” Fko duAA

f; deZqd xk'k Nq; /keZqd fu/kku”;

f; çR;d nhork Nq; rhT+k” oku”;A

vWfel fN; flf;Z Hkxoku”; ouku”;

;k]g; Nq; ije” f'koqu jFk” cku”;AA

f;Fk; ikWB~; gkWfoul ok]u fnFk P+oikWjh

/keZ jkT+k” ce; ;¡ækT+k” lkWjhA

nk]iwul c]f; oure Ne ;N+k f;;

vWNo oqN”gWu Nq D;qFk egkjkT+k” f'kothAA

Nq lk/kk v[k f;eu eat+ dfe gky;

gWfVl çFk rjQ” x¡fMFk LojQ” eky;A

vlqan Eo[k dkloqu }[k xky”oqu O;kn

;k]g; xo lk/k fNl iEiks'k fgO;~ iknAA

xkslksU;k ukWY;~ N+”fuFk dfe gky;

f;fFkl U;eZy” j•il dy” eky;A

f; ru t+ksru L;Bk Nl nq; eWfyFk lwj

lQsnks lkQ U;eZy t+u lq dks”jAA

vaxu HkLek vejHkwrk eWfyFk Nql

xT+k” pekZ r” l”g e”Lyk oWfyFk NqlA

[kWflFk o`"Hkl vlkWoqu U;Fk ylkWoqu

uuu Nqe eat+ ouu vkfl; clkWoquAA

dWfjFk ouokl” fp; lWU;kl pkyk

Nq lwjl lkl” l”; ry [kkl” ykykA

Nq eLrkukg dqU;qd Nql u” [k;kyk

L;)k lknk O;jäk Hkwy” ckykAA

f; ekjku vkfl N+ky; cky” cky;

f; oure fdFk”ikWB~; vkeqr Nq lky;A

nk]iwul rWE;~ p+] fN; /kuHkkx du Fko

i;l okWP+k”[k ;k]g; D;k xo lnkf'koAA

;k]g; f'koukFk Nq; egkjkT+k” pksuq;

Nq pkus dksfj gqanq; deZyksuq;A

;k]g; lU;kl vklu dksfg dkWykl

fN lkWfj; vWE;~ l”a|u nklu g”anh nklAA

f; cwft+Fk I;ksl ekre xksl gkyk

ouu D;kg Nq[k P+k” ;qFk ouqu c” p+kykA

nk]iql rfe rksj” ukjn tqo” f; D;kg xkse

XolksU;k áw f; D;qFk egkjkT+k” f;Fk I;kseAA

f; dWE;~ ;k]N+ue ;qFkq; egkjkT+k” f;;u;

XolksU;k jkT+k” Doekjs p+s fu;u;A

;k]N+qe dWE;~ Hkdp l•R;u O;p+kj jwft+u

;k]N+qe dWE;~ j]g” l•R;u ukj :ft+uAA

;k]N+qe dWE;~ lU/;kf; l•R;u Jku :ft+u

;k]N+qe dWE;~ n;kf; l•R;u nku :ft+uA

;k]N+qe dWE;~ J/kkf; l•R;u Kku :ft+u

;k]N+qe dWE;~ o]|kf; l•R;u eku :ft+uAA

;k]N+qe dWE;~ dk;kf; l•R;u çk.k :ft+u

;k]N+qe dWE;~ /kkjukf; l•R;u /;ku :ft+uA

fnP+k”u vn” ck[k yWftl ywd” ikeu

eyfu yWt [kkd okWfyu pkd tkeuAA

neu eat+ oqN cuu D;kg O;ogkjl

li”U;~ ekre ljk;k jkT+k” }kjlA

lWfeFk ik]áj]fu f;e” vkl” ou”ukou

oqBu cz]M~; dWM~; dWMh xWf; vFk” gkouAA

li”U;~ gkWjku lkWfj; ;qFk oqfNFk gky

yk]xql vn” ckst+uko”fu dwr ghekyA

e” on dj Co) xW;[k P+k” dFk [k;kyl

t+xr bZÜoj Nq vkeqr iku” lkylAA

;N+k xW;l dk]#u ;qFkq; fyckl”;

ek]yqu vFk uwj” j•il lwj” lkl”;A

f;fFkl yfN uko”l”; fN; yfN cW| jax

p+s vdq; jax M~;wBqFk ;Wp+ xW;[k raxAA

f; 'kEHkw Nq; Lo;aHkw Nql f'ko; j•i

;k]gW; Nq; çt+ykoku lr”o; n•iA

flf;Z vWE;~l”afn rhT+kqd v[k T+k”p+k Nq;

leanj lr vl”at+ v[k Doyd”p+k Nq;AA

frFk; ikWB~; ;]fy ghekyu nk]iqu rl

nk]iql rfe rksj” gs lkWeh dWfjo clA

Nq Qjekoqu rqgqan lksjq; lr”; lr

e] Nqe Qsjku f; N;uk [kkanj”p dFkAA

egkjkt+l iT+;k /kkjqu o.kZ ;qFk

x`gLFku ywHk LofLru Nq; [kju ;qFkA

f; xWj N; lkfju”; 'kwHkkf; lku”;

ro; ywdu oqfNFk Nl ean”Nku”;A

nWfio ;k]no; rk]eqy nkU;l Nq usju

e] oqU;~ D;u iN+ f;;e u” Nqe f; QsjuAA

f; xe ;]fy cksT+k”uksoqu T+;wB r; ØwB

oWfFkFk gheky xo vn” yfc dfu C;wBA

f;Fk; dWU;~ lkfjo”; C;k]u C;k]u ok]uq[k rl

dWeh xW;l u” d]ag Øw/kl r” {kwHklAA

[kcj nhohf; xWf; :nql u” d]ag gks'k

egknso”U;~ çs;eu rl |qrq; tks'kA

idu xWf; ekft fuf'k rl oufu yWt f;;

P+k” D;k t+ku[k dWfel I;o uko f'kothAA

t+xr dqfu vksl u” rl czksaB ;k]gW; vksl

=k]xq.k j•ik d:u ;N+kf; iqfN+ I;kslA

Nq dl rkdr egkre ofu vWE;~lqan

dB~;qu czãkft;l xkseqr Nq vWE;~lqanAA

f;fFkl vkdkf'kl”; ohnl fr xo T+;wB

[kWflFk ák]j lq fr vWfdl csfj I;B C;wBA

;k]gW; csjax Nq; çFk jax”l”; eat+

;k]g; lk/ku g”afnl lr lax”l”; eat+AA

73- Jh ikoZrh N] Hkxoku 'kadj” l”a| Xo.k o.kZuk dWfjFk ekft le>koku

ije” 'käh ojoqu ijehÜoj g;A

;k]gW; 'kadj g; Nq f=kHkqou lkjAA

czãk j•i” vkloqu ohn lkxj g;

o]".kq j•i” nkjoqu t+fx vorkjA

f'ko j•i” jk{klu fno”oqu oj g;


;k]gW; P+kwfj fuo”uko”oqu lhrkf; g;

;k]gW; yadkf; g; djoqu MklA

;k]gW; jke y{keu 'kke Loanj g;


ikap+u ikaMou gqan bZÜoj g;

;k]gW; vnZkg v{kksfguh xky”oquA

;k]gW; d`".k” tqo Eojyh euksgj g;


drkZ vdrkZ vfuFkk drkZ

HkkWoh vl”aT+k”; N; ;N+kA

vxE;~ vikj fnxEcj g;


çgykn Hkäl ;k]gW; U;Fk iky”oqu

en” fuf'k oky”oqu fgj.; d';ilA

ujflag th ;k]gW; ueZnhÜoj g;


ikrky” ojkg j•i” i`Fkoh [kkj”oqu

fgj.;k{k n•rl ;k]gW; ekj”oquA

xtsaæl Eodyko”oqu gjhgj g;


Eoä djoqu ;k]gW; eqfäÜoj g;

;k]gW; /kzqo jkT+kqu xwih ukFkA

vVy inoh c['k”oqu foÜosÜoj g;


eN” vorkj Nq; Kku Ooinko”oqu

jkT+k” fç;HkrZl çy; gko”oquA

dYik¡Fk vWE;~lqan {kuek=k g;


dweZ j•i” leanj Nq; ean”uko”oqu

P+onkg jRu nko”oqu ckWxjkWfoFkA

vfFk áFk vkS"k) nkuoUrj g;


okeu th ;k]gW; xaxk/kj g;

jkT+k” cfyl”; nkr” dMoqu ukoA

;k]gW; iku” vkl”oqu lqj r” vlqj g;


vWE;~l”; lk/ku gqan ç.kke g;

Hkkjxo jke g; ;k]gW; vkloquA

{k=k; xkyoqu áFk rcj g;


Co) j•i nkWfjFk u]aæ Nq; =kko”oqu

t+fx fuf'k Fkko”oqu jk{klu iFkA

;k]gW; /ku fno”oqu nkeksnj g;


xkxhZ vorkj ;k]gW; /kkjoqu g;

v/kehZ ekjoqu rFk dkylA

/keZ cMjko”oqu fo|k/kj g;


;k]gW; o]".kq Hkxokuqu lr~Xoj g;

iksf'k dfu yksxul =k];qe u]=k”;A

jke” lqan iwt+uh; jkehÜoj g;


dkyl t+ky”oqu HkLek/kj g;

ro; uko nk]i”gl dky”lEgkjA

;ejkt+l vWE;~l”at+ Fkj” Fkj g;


;wxu t+su”oqu ;wxhÜoj g;

P+;Fk Co) eu çk.k ;k]gW; vkRekA

;k]gW; vanj g; ;k]gW; U;cj g;


vejukFkqd ;k]gW; vej g;

v;ks/;k }kfjdk ;k]gW; iks"djA

;k]gW; uSiky dk'kh dk'kej g;


iq"i” nUr” j•i” Nq; ew{kh nko”oqu

;k]gW; ou”uko”oqu efgEukikjA

;k]gW; vkuUn?ku uUndhÜoj g;


gfu gfu eat+ ;k]gW; p+jkp+j g;

d`".kl ou”uko”oqu yhykA

Fkkiuk vWE;~l”at+ ân;qd eanj g;


74- ehukorh N] f; cwft+Fk ikoZrh I;B ukjkt+ linku r ” ukjn th Nq f'kol çkFkZuk djku

f;Fk; ikWB~; ikoZrhf; f'koyhyk

duu ekrkf; dWju; cWM nWyhyk

ok]uqu dksrkg egkre rl ou; D;kg

nk]iql rfe f;; iT+;k ouqu p+] okg okg

eUnN N; u; ouku N[k vksj r; ;ksj

P+k” xN+ N[k dwj e] fuf'k nwj xN+ nwj

vWNo oqNu; ouku N[k cWM nWyhyk

vl”at+ czksaB”; cuse”p+ N[k oWdhyk

pikFkk rl fnP+k”u N; okfj;kg 'keZ

f;oku d]ag Nq; u” vWN rWY;~ N[k L;Bk ueZ

li”U;~ 'keZUn” xkSjh ;qFk oqfNFk gky

f; D;kg cksT+;e vWfel ok]yeqr eqgu uky

egknhoqu egkre cksft+ lq; iwj

vgadkjl cU;kseqr vkfl ;l lwj

Ooy¡fxFk jksft+ lq; ek;kf; t+ky;

ç;u ;l ije” f'kous LojQ” eky;

lQsnl I;B yxku fN; okfj;kg jax

lQsnh ekfu lq; ;ql t+kfu lRlax

'kWjhjl Nq; iro ykdU;~ cuu lwj

HkLe” rl çf; ;ql jksft+ n]g” fuf'k nwj

frFk; ukjn tqou ;]fy oqN ;k]gW; jax

oWfFkFk xo idfu yk]x lk¡iqu L;Bkg rax

lnkf'kol fu'ks nou nou vko

O;uFk dWjul çHkw vt+Zl P+k” du Fkko

N] ;k]l” Rofg vklo”U;~ ehukorh g'k

oqfNFk Lo; ew[kZ ck]t+ fdU;~ xWf; uk[o'k

;N+ku vkWl tku egkjkt+k f;;e uk

oWfjFk lq; jkT+k” DoekWjhs fu;e uk

dqfu; fNo” rk]á rqg”at+ ek;k N] çt+k

nqbZ rl Hkkfl ;l vkfl ywd” yt+k

eUnN ;]E;~ =kkWo rWE;~ xr çkWo cs'kd

P+k” dWfel eUnN[k Nq[k loZ O;kid

75- ukjn th Nq Hkxokul ;qFk Lo:i cnyu ” ckiFk çkFkZuk djku

yt+kf; jWfLr çt+k;sA

vuqxzg Nq pksu tkf; tk;sAA

dql Nq; nk];qe dl eUn”N[k

U;eZy eu” fdU;~ Nq; u” 'kdA

Xo.k pkWU;~ u” x¡t+ju” vk;s


ckyd voLFkk N; p+ ] U;Fk

Nq; Hkwy cky; uko lrA

t; t; Nq f;fN+ n;k;s


U;jywHk” ek]g Nq; xksyeqrq;

vkÜpj p+] dke Nq; t+ksyeqrq;A

vkWflFk ;qFk rht+ Ooek;s


O;jä” oL=k fN; u” ukWY;~

Qsjku P+k”; Nq[k ckWY;~ ckWY;~A

dql t+kfu Nq[k dFk 'kk;s


U;Fk” ufu vej ukFk” Nq[k

oL=k =kkWO;~ rWE;~ ;]E;~ yk]cq[kA

uky”eWR;~ dfj çfrek;s


ije” 'käh LofLr Hkwy cky;

ukWyh N+”fuFk dy” eky;A

eLrku” cs ijok;s


uo fu/kku Nq; /ku” iwj

vkÜp+j fr =kkWfoFk ek]yqFk lwjA

ok]yu[k u” ek]g ek;s


o`"Hkl [kWflFk HkLek ek]yqFk

xt+ p+e r” l”g e”Lyk ok]yqFkA

[o'k xk]; f;; ;N+k;s


eqdV” dfu N; tVk

uko I;k]; ladV” dVkA

tVk eqdV” xaxk;s


egkjkT+k” vk;ks[k cWfuFk”;

dl Qksfj dql g]fd oWfuFk”;A

ehuk p+] oqNus æk;s


Mhf'kFk p+] xWf; {kwHkl vanj

gkorl R;qFkq; j•ik LoanjA

;qFk yfx gh; ik]r N+k;s


gel” ukn” I;B lgk;s

jkst+ =kko gelqu lk;sA

gelk e] Ne gelk;s


d`".kl R;qFkq; fnr” nj'kk]uq;

;qFk ckflg]l f=kHkqou dquq;A

=kkfogs ywd” yt+k;s


76- f'koth Nq çlUu xWfN+Fk egkjkT+k ” j •i çdV djku

f; yhyk cwft+Fk”; [o'k xo eghÜoj

vlu vlu nk]iqu rl gs equhÜoj

Nq lksjq; ou”uq; pksuq; e] eaT+kwj

cjkcj Nq; e] fuf'k uwj r; lwj

le æf"V ou; D;kg N] e] fdN+ fg'k

áqoq; Nq; cqjT+k” r; D;e[kkc e] fu'k

ouu ouu ut+j ukjn tqou =kkWo

egk nhou egkek;k iu”U;~ gkWo

Lo ek;k ;Fk niu foÜoj•i” nj'kk]u

lq nj'kk]u ;Fk niu ve`r oj'kk]u

djksj; flf;Zdq; rht+k cuksoqu

ije czãu iuqu çdk'k gksoqu

ije f'kou iuqu çp+aM =kksoqu

djks#d rst+ ;dtk fey”uksoqu

FkWfoo rk]á ckst+o”U;~o okj” /;ku”;

dWfjo Co) P+;Fk FkWfoFk lr Nql ouku”;

dquq; flf;Z oqNqu Nqu” cuku”;

U;Fk”j ;Fk n'kZul fN u” njku”;

djksj ;]fr vkfl D;qFk rfr vkfl çdk'k

oqfNFk dql g]fd ;Fk dl vkfl R;qFk xk'k

cks D;kg ou” vn” lq egkjkt+k cU;o D;qFk

f;fFkl ifjokj”l”; ;qFk 'kwfHkgs R;qFk

Myku Ne Co) ou; D;kg ek¡ft+ cny

'kQd vko C;wB rl rfr iknu”; ry

oqfNFk ukjn tqou dk]jul ueLdkj

P+k” drkZ lkfjdq; Nq[k gs fujkdkj

dquq; vkslq[k eul ;]fy xk]; p+] ;dckj

L;Bk cu” gk r” fne” gk T+;wB O;Lrkj

vWfdl {ku ek=kl eat+ lksj lelkj

dk]#Fk OoRiFk f; D;kg rkWtqc Nq ;qFk dkj

cukWfoFk ikaN+ dkj.k 'kdfy ¬dkj

P+k” Nq[k ijekRek eat+ ckx Eo[krkj

n;kyw n; P+k” Nq[k N; Hkko”fp; ç;

p+] ck];u; t; p+] ck];u; t; p+] ck];u;

O;uFk N; c]f; p+] f;; gs e`R;qat;

oqNu okY;u frN+; vWN fnr” oqNu;

vlu vlu idfu vn ” yk]x lnkf'ko

ou; dksrkg çp+aMk ioZrl I;o

oqfNFk ehukorh lk¡i”U;~ [kcjnkj

ut+j =kkWo”u oqNqu 'kEHkw tVk/kkj

cU;kseqr jkT+k” ik]=kk rhT+k” okuk

cWfjFk rl”afn rhT+k” l•R;~ vkeqr tgkuk

lq egkjkt+k lq lkt+k jkT+k” pkyk

Nq dl rkdr rE;qd dfj v[k [k;kyk

lq t+k¡ikuk lq lkekuk foekuk

Nq dl rkdr rE;qd ofu v[k fu'kkuk

egkjkt+l oqfNFk ;qFk rhT+k” dq; Eo[k

p+k]yql }[k r; cU;o ijekReqd Lo[k

ou”fu yWt D;kg euqd e] æko” reuk

f; Nk ik]t+ fdu” oqNqe ek;kf; Loiuk

ouu ouu f;Fk; ikWB~; xWf; g"kZl

x`g”| lkWfj; dsaæ chfBl e] o"kZl

p+] ;qFk gj"khÜojks g"kZl cks dWjFkl

p+] vkuUnhÜojks vkuUn” cWFkZl

77- L;Bkg çlUu lifnFk N] ehukorh Lrqfr djku

e] xe dkslqFk fnxEcj;A

iEiksf'k iwt+k djkW;ksAA

çs;e; pkus æk;l xjs

djgkW gj"khÜojqd nj'kk]uA

Jkukg dk]#e dk]#{ks=k”fd lj;


çs;efp i`fFkohf; ijkRij;

T+;ou” T+;ou Nq Hkkoqd C;ksyA

t+k]ofj t+Ueiki t+kWfyFk gj;


t+k]oqfj ukx” t+y” t+xr bZÜoj;

vFk Hkko” C;kWfyl cU;ko lxA

ijekFkZ jl I;ksl ijehÜoj;


xksyqe {kwHk vfd {ku” ek=k;

p+k]yqe [ou”ewg okWfrFk ek]gA

HkouhÜofj;s rkWjl” Hkolj;


vuUr” vdky” gs vej;

;e gsfj [klku cU;kse 'ke neA

;e” dsadj xkWY;~Fke 'kadj;


dkefd ws/kfd HkLekLoj;

vlqj çd`p+ dk]ju; lwjA

g"kZl cks dWjFkl gj"khÜoj;


gs f'ko” ds'ko” XofQ vUnj;

}f; vkdkj” Nq[k v}Sr” j•iA

jkWehÜoj; 'kke” lqUnj;


ladV” dVk p+] tVk/kj;

uko I;k];] e] dkslqFk lksj ladVA

oj yk]c e] p+] fuf'k gjhgj;


gs vej; gs vt+j;

oqfNFk p+] t+j; :nqe u” gks'kA

p+jkp+j; Nq[k vkÜpj;


frN+ vWN fnre foÜosÜoj;

oqNgkW djksj” flf;Zqd rht+A

ur” ;Fk rht+l fuf'k dfr nj;


rht+ ;qFk cuksoqFk HkLek/kj;

ck]f;u p+] n;l ueLdkjA

okWP+k”l i;l xW;l O;Lej;


d`".kl fn Hkäh EoähÜoj;

xnk/kj; lnk ckst+A

vkuUn fnl vkuUnhÜoj;


78- ekukorh N] iuqu g"kZ çdV djku r ” ouku

'kCnl du Fkko ou gkWfj;sA

oqN f'ko ukFk”U;~ lokWfj;sAA

xkg I;o j•iqd P+oikWfj;s

okg D;kg 'kkg vko ;ikWfj;sA

p+j.ku yxl cks ikWfj;s


'kj.k vke”R;~ fN lkWfj;s

gjh gju }[k gkWfj;sA

ikiu IoU;~ ;kW;Z eqjkWfj;s


'kwHkk fN N+kaMu lelkWfj;s

L;k]n xWf; nqfu;k nkWfj;sA

Lo[k” Eo[k” u[k” I;B” oWF;~ ckWfj;s


oqfNFk g"kZl xW; lkWfj;s

}xZr p+Wt xWt uknkWfj;sA

ofu vko U;uZ; ukWfj;s


or” fNl 'ksjku njckWfj;s

jkT+k” Nq lk]acjku csxkWfj;sA

çFk dqfu pht+l N] r;kWfj;s


y;Zu dWje”p+ N] xqydkWfj;s

xN dk]j ukuk çdkWfj;sA

çs;e” cjU;u fN oWF;~ rkWfj;s


;¡ækT+k” cU;o iwT+kWfj;s

vUu” jkT+k” cU;o Hk.MkWfj;sA

o.kZ” jkT+k” Fkk]d iksU;~ lkW;Z lkWfj;s


lWfeFk vke”R;~ fN yw[k lkWfj;s

iks'k fNl Ndu P+oikWfj;sA

yk]x iksf'k o"kZqu ckt+kWfj;s


O;p+k#d vk]'k xo tkWfj;s

}[k gj d`".kl dj ;kWfj;sA

ioZr jkT+k”U;~ DoekWfj;s


79- L;Bkg ; ]fy lk¡iuql ---

L;Bkg ;]fy lk¡iuql eu lkfo/kku”;A

oufu yWt Ne DoekWjh HkkX;~oku”;AA

ueLdkj vkWL;~ul Nql deZ yksuq;A

L;Bk j•ihB Loanj uqUn” cksuq;AA

t+ukuu dqu nk]iqu n; g; liqu uk]uA

Loanj okWuh g];rksl ou”ukoquAA

80- ehukorh N] t+ukuu dqu ouku

lWfeos foX;~U;o g];ro ou”oqu g;A

egkjkT+k” lksu g; f=kHkqou lkjAA

oqU;~ vksl cqM” r; oqU;~ liqu cky;

lkfu lky; dfe gky; vkoA

uO;u gqan uk]o r; çkU;u gqan çksu g;


L;Bk rht+oku g; 'kwHkkf; lku g;

xj” lksu iku” Hkxoku g; vkoA

t+ksu g; t+ksu g; eksu g; eksu g;


ladV” xfV eat+ vu”oqu xk'k g;

Fko”oqu vk'k g; vkf'k jWflR;uA

lkfu Doekfj gqan deZ; yksu g;


t+ksru rfu l•R;~ eu fuo”oqu g;

Lo[k fno”oqu g; Eo[k gkWfoFkA

d`".kl ân;l eat+ Hkl”oqu g;


81- Jh ukjk;.k ;Wt+eul dqu Lrqfr ¼ouoqu½

uUn yky” vko fxUn”us jkl

vkj” dWfjos vkj;AA

vkj”oy nWt+ yksy” ukj;

vkj” jWL;~ dW;Z ouoklA

vkj” dWp+ Qhj vkj” vkj;


n]g }kfjdkf; eat+ okj;

oqN rksu [ksy”oqu jklA

okj” e”p+fjFk uo }kj;


cWfuos ;]R;~ xqi”dkj;

'kgj” eat+; ouoklA

x]foos 'ksadjkpkj;


gjEo[k” r; gj}kj;

ofu dWM~;rksu lWU;klA

l•R;~ Kku” O;p+kj;


gkfj icZr” njckj;

yfN cW| lkl” cW| lklA

fuf;os nf; /ku” |kj;


dWfjos Loanfj ukj;

jk]g~o djuqd vH;klA

'kke” Loanj cksft+ okj;


ykfj D;kg ;]fe lelkj;

lklu dWfjos lklA

v[k nf; uko rkj” rkj;


d`".k tqo p+ko lkfu }kj;

l•R;~ áFk gjEo[k oklA

flf;Z p+¡æe çdkj;


d`".kl l•R;~ Yod”pkj;

d`".k” tqo dfj vFk”oklA

fxUn”u”D;~ fNl }g rkj;


82- f; cwft+Fk =k]f;ywd ”fp ---

f; cwft+Fk =k]f; ywd”fp f=kf; vk;sA

egkjkt+l oqNfu dfe yksy” æk;sAA

u]c”;Z nk;Zo cjo fdU;~ iku =kkWfo[kA

lnk f'ko”U;~ lokWjh ijT+k”ukWo”[kAA

u]=k fnR;~u[k frfFk; ;qFk ckst+u” vk[kA

Loanj okWfuf; iW;Zgl ouo”U;~ ok[kAA

ák]rq[k oSDoaB” eaMy t+u cukoquA

lWfeFk f=kf; Hkko” ák]rgWl ou”ukoquAA

83- t+uku ” N] egkjkt+l ouoku

ikW;Z ikW;Z yWX;~rksl jFk” lokjsA

egkjkT+k” jkT+k” Doekjs vkoAA

Hk; p+k]y e`R;qatf;us t+f; l•R;~

nf; lq¡ft+ uf; eat+ rksrk ækoA

gheky” icZr” us ou gkjs


lkWful iksf'k ckxl vksl xks'kk

xks'kl I;B iEiks'kk C;wBA

jksf'k p+ko iksf'k uwy eat+ iksf'k okjs


iEiksf'k ikn” oqN lkn” 'kgt+knk

ckxl eat+ ukx” jknk ækoA

vkdkf'k ve`r I;o nkfj nkjs


iEiksf'k Q'kZk dk]j caxkyl

f=kt+xr ikyl nk]i lkylA

cky” C;wB ckyknfj I;B nkjs


ou”ps foX;~us ou”ofu æk;s

vkdkf'k I;B” oN+” vN+” jN+” CouA

yw[k fNl ou”ukou du nkjs


foekuu D;Fk fN ik]r egkjkt+;

flagklul I;B fN jkt+; _]";~A

oWL;~ i]f; vWL;~ oqfNFk gWL;~ vEckjs


lkyjo Mky” fnP+k” I;B Mkykul

fnork nsoku [kkul chB~;A

vWM~; vikjs vWM~; ;ikjs


f'ko” lRlax ukse vUu dje” tk;s

ckWxjkso /keZ lek;s eat+A

ijekFkZ jl ¶;qj çs;efp ukjs


[;koul pkoul fN[k lhok;s

de de jkT+k” _]";~ [kWnerxkjA

ekWy” fN[k [;koku vkWy” lqikjs


}kjl lkWful cU;o LoxZ” }kjk

dkWfuU;~ lkWU;~ gj}kjk fg'kA

lkyjo dfe gky” rfr N+ky” ekjs


;qFk egkjkT+k” f;fN+ cft Fkft+ dkjs

ty ty okWY;~rksu jkT+k” DoekWjA

ohfxl I;B OoU;~ dksrkg çkjs


cUnu =kkWfoFk dy” fNl oanu

oUnu N+~;Q fnp+ yUnu oksrA

p+Unuqd T+;qu oksy t+ksy cq[kkjs


d`".k” v/kZukWjhÜoj” lq¡t+ æ”; N;

f=kf; Hkax” ejn” iku” njn” ou”ukoA

f'ko 'käh j•i |o” dsaN+k ;kjs


84- loZ 'käheku o ]".kq Hkxoku ;Wt+eul fN vkokgu djku

loZ vkdkj” j•i” o]".kq HkxokulA

loZ 'kähekul Nq vkokguAA

ou nhfof; csfN I;B Mkykul

lR;~ ukjkul Nq ou”ukoquA

çkWfoFk xFk =kkWfoFk vfHkekul


g]fj oWN+ vN+” jN+” ok;u r” xk;u

csfN xksfi;u r” xw;Zck;u l•R;~A

gheky” ioZr”ful nsoku [kkul


foX;~fu vkf; nho dU;kf; áFk ykju

Hkäh Hkkoukf; fdU;~ Eo[r”” gkjuA

ou”fu yft Xo.k U;xqZ.k Xo.k” okul


;wfxuh ukfxuh vkdkf'k ekf=kdkf;

ouo”fu vkf; cft J/kkf; lkuA

dkag f=k;k :t+ u” eat+ iWfjLrku;


vl”ul r” fxan”ul eat+ eWf'kFk iku xks[k

P+;Fk Co) çk.k xks[k rl dqu yhuA

lekWt+ Lo[k vk[k eat+ O;Fkkul


ljLorh xkserh xaxk tequk

L;a/k áFk p+¡æHkkxk O;rLrkA

loZ rhFkZ áFk N] lr t+fu dfu Jkul


Loçdkf'k DoaM” l”; lkse flf;Z lke fN;

'kke Nq; lqc”g áFk ru ukouA

jkr }g N+k]g fnFk ry lkf;ckul


vFk nf;xWp+ yx”gks; ikW;Z ikWjh

vfr vkWL;~ lkWjh ouku f;;A

Co) Nu” okrku f;fFkl dkj”[kkul


d`".k” J]g cj f'ko”uq; dh'ko”uq;

lkfo/kku eu” c]g r” X;ouq; g]A

Jou”; dj xN+ f'ko U;okZul


85- 'kEHkw egkjktl dqu Lrqfr

gs v?kwj” uhyd¡B” Nq[k P+k” gu gu r;

f'ko” j•i nkWfjFk o`"Hkklu r;

p+¡æ” P+kwM” pkU;u i|iknu r;

ehB~; fne” 'ke” Nq[k =k];ykspu r;

czã j•i” lelkj lackyu r;

fo".k” j•i nkWfjFk t+fx ikyu r;

lEgkj” j•i” Nq[k F;Fk xkyu r;

U;jXo.k” p]; fN; =k]'ko; Xo.k r;

HkSjoukFk” dj {k; ikiu r;

ukx]aUæ” gkj Nq; ukWY;~ vklu r;

Lo[k” Eo[k” l•R;~ Nq[k }[k xkyu r;

U;eZy” rfu Nq[k HkLe” eyu r;

xt+ pekZ Nq[k P+k”; oyu r;

lkfju”; I;B” Fkk]n pksu vklu r;

=k]u Hkouu gqan Nq[k dkj.k r;

=k];yksd” ukFk” fN; 'oHk y{ku r;

egk dYik¡r ;]fy Nq; cuu r;

{ku ek=k pksu ohn ouu r;

ek;k p+]; dqu 'kkar xN+u r;

pkfu ;N+kf; l•R;~ c]f; liuu r;

t+hou r” nhou Nq[k U;ax”yu r;

vfoukf'k p+]; fuf'k c]f; usju r;

pksu /;ku nkWfjFk lkW;Z lTtu r;

[kVo”U;~ iku r; jVo”U;~ ou r;

ije” f'ko” ân;l eat+ Hkäu r;

ijekRe T;ksfr j•i” Nq[k Hkklu r;

lrP+;r~ j•i” Nq[k vkuUn?ku r;

vuqHko” Hkko fdU;~ Nq[k VksBu r;

ije” 'käh LofLr pkWU;~ /;ku Leju r;

Loul lknu N; lk/ku r;

f'ko f'ko xN+u Nq ika Nksyu r;

iou” l•R;~ cWj”x lqeju fQjou r;

gj” gj” cksyku dqY;u gqan iu r;

vt+ik ikWU;~ iku” Nq[k t+iu r;

oklukf; fdU;~ vWL;~ fN n]g ekuu r;

lwge lw ok]u lkWU;~ çk.ku r;

vWL;~ cs [kcj fNu” d]ag t+kuu r;

n]g çk.k T+kqo” lku fN; viZu r;

EoähÜoj” dj t+Ueu N+~;u r;

'ksj pksu Fkk]n I;B vkdk'ku r;

ry ikrkyu ikn pkWU;~ Cou r;

vkf/kdkj pksu Nqu” dkag t+kuu r;

cfM vkdkj” LofLr Nq[k 'kwHku r;

ikfn ç.kke Nq; v"V” HkkWjou r;

l•R;~ l•R;~ vklo”U;~ fN; jkr |u r;

yhykf; pkfu Ne u” Co) okru r;

P+;Fk Nqe p+yu r; T+;o Ne dyu r;

vukFku g”afn ukFk” 'oHk p+j.ku r;

'kjus vkl; Nq[k 'kadj'ku r;

dj n;k Nq[k iwj[k iw.kZ r;

'k]"dy” yhu dj E;ksuq; eu r;

Hkäh pkWuh oWU;~ d`".ku r;

xaxk/kj” gj” gj” Fko du r;

;qFk lq fr jksft+gs eat+ Hkäu r;

gs v?kksj” uhy” d.B” Nq[k P+k” gu gu r;

86- ;Wt+eu ukjk;.kl dqu Lrqfr

eqyhZ 'kCnk xo vfl duuA

ouu fN jk/kk d`".k g; vkoAA

tlqnk N] uUn” xwfjl dqu ouu

t+xr ;l t+ko lq; vfl t+koA

vkWl e”p+jkso”gl r” vkÜpj Nq uuu


f;e Xo.k [kWV~;e”R;~ vkWL;~ U;xZq.ku

fre áFk v¡nj” U;cj ækoA

çdV dW;Z Jh d`".k”U;~ T+;uu


m/ko ft;l N] xksfif; ouu

P+k”; 'kq"d” Kku ouqu =kkoA

Hkäh l•R;u N] Eoäh cuu


Nq[k; P+k” vkRek ,d”; ouu

lq; xks[k P+k”; v[k ;qäk gkoA

ur” Nq[k v'kä t+hok uuu


xkso/kZu rqy fujat+uu

I;B fdfl f;Fk” iu” cWxZl okoA

R;qFkq; uko vWL;~ fN eu” okft [kuu


Hkäh rWE;~l”at+ dWj vjt+uu

LoHkWæk fuFk fr ckst+oku ækoA

;l ofj rl ikiu IoU;~ fN cuu


æk]ifnf; D;kg dk]j nW;ksZ/kuu

P+;rl ;kU;~ I;ksl v[k d`".k” ukoA

vEcj vEcj xkWl o/kZuu


nk];qe dkag Nqu” rl áw uuu

dl vkfl rWE;~lqan áw LoHkkoA

oSdqaB” xr çkWo fcUækcuu


U;Fk” uWU;~ vWL;~ ækf; eat+ vkaxuu

eqyhZ 'kCn ;kU;~ duu p+koA

U;¡æs gp+u OoB dWM euu


f;; vfl cU;o fr; dl Nq cuu

lq; t+kfu ;l ;qFk cWfuFk vkoA

U;Fk” uWU;~ usjo r” Qsjo ouu


xw;Z Hkko çko”ukWO;~ vkuUn” ?kuu

O;) xWf; L;) vfl }/k ;kU;~ t+koA

lksjq; g]fNukWO;~ rWE;~ l”a| P;uu


cksT+kqu Joqu r” d#u euu

fufn/;klu Nq; v[k Hkäh HkkoA

lk{kkRdkj oqN r” ;wxh fN Nuu


f;N+u jkWp+u r” f;F;u }gu

jkl vkl” [ksyku fr; ;kn ikoA

fr; ;kn I;Fk vfl N] gu gu Nuu


çs;e rWE;~ lqan Nq ?kuu ?kuu

vWL;~ lq; N] cuu eks u'kjkoA

cuqu }yZHk Nq ;qFk lr~t+uu


f; dk]j vfl vØwj”U;~ fuuu

xN+ Jh d`".kl ;k]r okr”ukoA

ur” f;[k áu” eat+ lkU;u _.ku


cwft+Fk Nq m/ko d`".kl ouu

f;N+ xwfi;k v[k e] fr cu”ukoA

Hkäh f;g•at+ Ne ftxjl luu


Kku” }/k ohn” dke/khfu Fkuu

áFk p+]; t+ksuqFk e] nkek pkoA

Co) E;kWU; }/k t+u N] ruu r” xuu


cEcwjl dqu N] xksfif; ouu

rWF;~ I;o cEcwj” xhrk ukoA

cwft+Fk fr Hkäu N] Eoäh cuu


;WEc”jt+yu Nq vEcj Nuu

eks jks'k cEcwj” vEcj NkoA

vWNu dqu oqN r” ru ykx ruu


egkjkT+k” t+ku”ukso ;qFk ;Wt+euu

flf;Z p+¡æe t+u xj” p+koA

'kkel r” çHkkrl E;qy Nq cuu


d`".kqu vFk” vWL;~ fN p+] dqu vuu

vFkl l•R;u vFk” fey”ukoA

f;fFk jkl” vFkokl t+kag Nqu” N+~;uu


87- ;Wt+eul dqu Lrqfr

vko g; uUn” yky fcUnjkcuA

l•R;~ xwfi;u fxUn”usAA

VkWB jk/kk Nl Øs'ku

rl Nq vkeqr oqNusA

eFk”jkf; =kkWfoFk #Deu


lCT+k” t+kjk Nq fcUnjkcu

dke/ksu” yft [klusA

ir” ir” Nq[k eueksgu


'kke” j•i” Nl t+ksru ru

dke/ksu” vko jNusA

czt xke” æko dkenso t+u


fdfl I;B Nql xkso/kZu

;¡ækT+k” vkl 'kjusA

vn” [o'k xksl e/kqlw/ku


iwrukf; nk]i }/k c” pkou

t+gj” yWt cc cjusA

vfd nke” xWf; vFk” gkou


dkWyh ukx vksl t+gj gkju

rl I;B yk]x up+usA

cky” d`".kk Nq N+ky” ekju


'ka[kP+k•M n•Fk vko ykju

xwfi;u yk]x [kVusA

vfd pa+ft xo çk.k gkju


xw;Z ckf; ækf; iw;Z =kkou

tequkf; ru ukousA

tke” fuFk Nq[k u” ike” Fkkou


jkf/kdkf; gqan vko czãu

Eo[r” ekfy Eoy djusA

Eo[r” dqY;~ oqN oqN Nq eanNu


dkWykl” vko 'kadj'ku

jkl” eaMqy oqNusA

d`".k M~;wBqu [o'k xksl eu


U;jXo.k” lqan oqN lrksx.k

t+xrl vko jNusA

lR;~ nho lR;~ ukjk;.k


ijekRek Nq ifjiw.kZ

d`".k ;l yk]x ouusA

foKku”oku ;wxh t+u


d`".k” ukol fN dkWR;kg Xo.k

t+hoHkko yk]x gjusA

ikWU;~ ikul Nq ijT+k”ukou


Nl n;k Nqu” dk¡fl ekju

f;e rl vkf; 'kj.ksA

iWfi;u dsaN+k Nq ;kju


MkWY;~e”R;~ vkWL;~ O;ogkju

vfl yk]x ál” fQjusA

vkWcnkju lq; Nq rkju


'oHk dkj dW;Z 'kwfHknkju

HkähHkko yk]x ?ku”usA

o]".k” j•i” d`".k” vorkju


d`".k” d`".k; dk]j d`".ku

d`".k” uko yk]x LojusA

d`".k VksB~;ksl d`".kkjiu


88- lkWeh jkt+nku lkWc fN Hkxoku f'kol dqu Lrqfr djku

gEl” i[k” áFk P+;Fk QEc” lhfj 'kEHkwA

ofu f;r” e] gjEo[k” uhfj 'kEHkwAA

'kkar 'kgjqd fne foKku jkft;

Hkäh OofM 'käh ikrqd rkft;A

Eo[r” iku; esfy czx” rhfj 'kEHkw


dYio`{k Hkäj{k Nq[k }[k dklu

u]"dke” deZo dj fuoZkluA

'k]gtkj fQj e] çØWp+ ohfj 'kEHkw


U;okZu ;¡njl Nq; oj foKku

i[kpo dfu ;¡æ; ;ksfu dfu çk.kA

uko” j•i” iu dk]r okg lhfj 'kEHkw


çkjC/kl I;B jkst+ Fko e” 'kq;Z Hkko

f;fN+ ckft+ eat+ oq|wx” Mwukg =kkoA

Mqy” xWN+~;ru Qfp+ ;k ehfj 'kEHkw

ofu f;r” e] gjEo[k uhfj 'kEHkwAA

n]g æf"V jk]Lr ;ql jksft+ n]gl”; eat+

vkRel dfj foosd” iwt+kf; lat+A

lkfyxzke áw 'kwfHk I;B ihfj 'kEHkw

ofu f;r” e] gjEo[k uhfj 'kEHkwAA

'kkar fot+;k pkWfoFk =kkWfoFk xe

ne” ne” [kkWfjFk okWfyFk neA

Loj” ne” 'ke” ne” t]thfj 'kEHkw


vUr% djuu eat+ pksu çkdkj

dkj djo”U;~ pkfu l•R;~ ;¡æ; }kjA

gk]y t+k]n dj L;k]n uy phfj 'kEHkw


ije” gel” T+kku”ukore lksge in

rr~ in” l”; ;Fk Eofp+ lRxq.k 'o)A

LFkwy” æf"V jax” Ne xhfj 'kEHkw


Hkko” Nko” ;]fy vUu t+u ¶oy”ou” vk[k

çs;e rWE;~ lqan Nq; Lo;a ikdA

ekWy xfN+ dkWY;~ f;fN+ 'kkWY;~ Vhfj 'kEHkw


foÜo j•i t+ku fuyhZi o]'kEHkj

O;jä” Hkko” fdU;~ jkst+ |xEcjA

vkf'k FkQ =kko vKku” phfj 'kEHkw


lq; Nfy U;eZy t+y” u]"dke;

ek]g ey” o`frf; cW;Ze”R;~ tke;A

;ql /kkWj nj” Xoj” oj” phfj 'kEHkw


ek]g vkoyu” eaT+k” d`".kl ck]B [kkj

xV” æf"V QVul Nq rkj O;p+kjA

Xofy jk]Lr Mwu Dofy eat+ ;hfj 'kEHkw


89- C;k[k Lrqfr

cky usfj pkfu osfj 'kEHkwA

U;uZ; uf; Qsfj 'kEHkwAA

jax” jax” Qk]y cs jax” dqy

lrlax”dq; jax” cqycqyA

yksy” vksyk ;sfj 'kEHkw


fQjukore fnFk Kku” cy

lw{eW LFkwy” Fkfy le æf"V t+yA

ije” f'ko” dje” Øsfj 'kEHkw


[kl” ofl gel” rksy” okjs

vkRe n]g Yofr Xofc ckjsA

çk.k” viku” t+sfj 'kEHkw


xksf'k xksf'k gksf'k iksf'kokjs

/;ku” ;wx” ve`r” /kkjsA

dje” Mksfj /kje” csfj 'kEHkw


dkWfQy” vkfl ok;ku Mksy

czksaB vkfl 'kk]axeqr gksf'koksyA

ik]r okfr czksaB Nsfj 'kEHkw


dj dFk jkx dj dFk R;kx

Hkä c[kf'kFk çs;e” iks'k ykxA

vejhÜoj” 'ksfj 'kEHkw


|u r” jkWp+ gqan t+x r” çk]u O;p+kj

flf;Z vXu” tksf'k lkse” gksf'k ¶;kjA

l•R;~ O;p+kj” Fksfj 'kEHkw


'kgj” eaT+k” dj gjEo[k t+ku

u oul eat+ eW'kfjFk ikuA

egkfyf'k g”afn rsfj 'kEHkw


ikaP+k” Ror” 'ke” ne” jB /kkj

T;ksfr j•i” J]g j]g dksan” [kkjA

Io[r” Hkäh Hkko” lsfj 'kEHkw


ew{knk;d Nq pksuq; uko

flf;Z u]=k”p ut+jkg =kkoA

eat+ ek]g vU/ksfj 'kEHkw


p¡+æ” P+kwM” pksu p+j.kk£cUn

eu” ck]Ec”jl rWR;~ dfj cUnA

QhfjFk dk]r usfj 'kEHkw


Eoä” yfj I;B Nq pksu njckj

Hkä” oRly” d`".kl [kkjA

'käh ikr”fp gsfj 'kEHkw


90- egkjkt+l N] t+uku ” ouoku

de oL=k p+] ukWY;~ D;kg ou” yks yksA

eu” N+kaMFk oL=k ou” yks yksAA

f'koukFk”us 'oHk” n'kZu” yks yks

P+;r” ds ve`r o"kZu” yks yksA

ofu f;r” e] Hkäh ufu yks yks


gj” l”aft+ osfj yx” /ku” iu” yks yks

gnZ ohj t+u Nu” iu” iu” yks yksA

lq; Nu”uq; Nq[k ;kou” yks yks


tV” /kkjoWfu o`"Hkklu” yks yks

ladV” xV” Nq[k dklu” yks yksA

gfV oklqd Nq; vklu” yks yks


Dol” iwt+k dj; dfe Xo.k” yks yks

de Hkfäl Hkäh Nu” yks yksA

U;/kZu” lqan Lou” iks'k O;u” yks yks


çFk ekofl iqfue g”afn |u” yks yks

JwP+;~ Hkwt+u p+]; fdR;~ ju” yks yksA

eqDr cu” pkfu {ku” vfd {ku” yks yks


eu” okts uko pksu [ku” yks yks

jkT+k” ;wxqd jkt+k cu” yks yksA

p+sru” VksB P+;r” p+suu” yks yks


pkfu Ms'ku” Nu” O;p+u” yks yks

[o'k lk¡iu jk]á op+u” yks yksA

vfl f=kf;u”; =k;ykspu” yks yks


lr~Io#"ku g”afn lr~t+u” yks yks

gs lr~ P+;Fk vkuUn?ku” yks yksA

d`".kl VksB 'oHk” y{ku” yks yks


91- ouoqu

jax” cqycqy Nq; tV” /kkWjhA

gkWjh dj ikWjh t+kuAA

xh;Z jax” fNl oL=k lkWfj;

uk]u gksoqu czãpkWjh ikuA

R;kx” eat+; Nq; O;ogkWjh


jkx” }hf'k fuf'k Nq; Yofr Hkkjs

iksf'k yaftu”; I;B 'kwHkkuA

larksf"k o`Wp+ çk.k” la/kkWjh


Hkze ekWfuFk djku [kku”nkWjh

xkl” dfpu”; vksy ;sjkuA

xfN+ vklqu ;qFkq; lelkWjh


ijin” lk]Lr Fkfn çdkWjh

deZ vkJu ijeW f'ko” FkkuA

,d nkW;ju vusd” çdkWjh


czã vkKkf; fdU;~ O;ogkWjh

cky cfpu”; vkai” vkijkuA

t+ho n;kf; ij OoidkWjh


Fkt+jl ok]u fnFk P+oikWjh

vfoukf'k Hkkf"k Nq; cksykuA

d`".kl oqfQ rkfj gElnkWjh


92- ehukorh ;Wt+eu ukjk;ul dqu Lrqfr djku

eu E;ksu fcUnjkcu r” yks yksA

vkRe j•i” ukjk;.k r” yks yksAA

l•R;~ l•R;~ ozWp+ xwfi;u r” yks yksA

rFk eat+ Nq jkl [ksyu r” yks yksAA

vU/kdkj” dky” lQZu r” yks yksA

HkwrkRe ok]y gu gu r” yks yksAA

;¡æ; xw;Z ckydu r” yksyksA

o]g fnFk Nq gksf'k Mkyu r” yks yksAA

Kku” j•i” d`".ku r” yks yksA

ek]g xksy fnFk lr~ Xo.k r” yks yksAA

çd`p+ t+y gu gu r” yks yksA

'o) dk]j ve`r t+u r” yks yksAA

Hkkoukf; tequkf; ru r” yks yksA

o`p+ xwfif; ukou r” yks yksAA

U;Fk”ufu iku gkou r” yks yksA

ywd” yt+kf; =kkou r” yks yksAA

Hkdp+ Roylh Nkou r” yks yksA

Jh d`".kl çkou r” yks yksAA

d`".k” uko Nq vkuUn?ku r” yks yksA

d`".k” uko Nq ew{k nkou r” yks yksAA

d`".k” uko Nq çk.k çkWf.k;u r” yks yksA

d`".k” uko Nq çk.ku vUu r” yks yksAA

d`".k” uko Nq lathou r” yks yksA

d`".k” uko Nq vkW;ZR;u /ku r” yks yksAA

d`".k” uko Nq xwfi;u Xo.k r” yks yksA

d`".k” uko Nq vfHkft+r~ t+u r” yks yksAA

d`".k” d`".k” dk]j d`".ku r” yks yksA

ljrfy liuqu Lou r” yks yksAA

eu E;ksu fcUnjkcu r” yks yksA

vkRe :i” ukjk;u r” yks yksAA

93- lkWeh th Hkxoku f'kol dqu Lrqfr djku

Hkko” ;koqu Nq gksf'k iksf'k Fkfj 'kEHkwA

gj” æf"V xfN+ ofj dfr gfj 'kEHkwAA

jkWp+ ou” [kk]r” ou dql ou Nq xEHkhj

rFk eat+ ri lk/k vn” ekuksFk ohjA

t+ky vKku” vj[kk]y gfj 'kEHkw


Loçdk'k” j•i luEo[k oqNr” Nq; u” nwj

vU/kdkj” N+k; t+ky ey foKku” lwjA

gkg Nq; eat+ vkWbul Bfj 'kEHkw


gel” i[ko”; l•R;~ oqQukoqu iku

t+ho vkRe” gkyo gksf'k ekWnkuA

ywHk” rksafr eaT+k” p+k]y ek]g p+fj 'kEHkw


lq; okax”t okfj |u cfj 'kEHkw

;ql ijT+k”ukfo [kku”nkj xfj 'kEHkwA

ufj yksl” ckWMjku ywd” yfj 'kEHkw


ew{k nk;d çko”ukfo lk{kkRdkj

{ku” ek=kl eat+ xkfy ek]g vU/kdkjA

flfj;l fuf'k xV” dfr nfj 'kEHkw


jkT+k” ;ksx jkT+k” ;l ifd p+] áw l•R;~

nf; /ku” okWY;~ rl ofr esyu d•R;~A

;¡æ; P+kwju dfr Mfj 'kEHkw


Fkfn flfj;qd Nql u” I;kseqr jlxkg

rfujl xfujl oqNft+ vfujl D;kgA

ufujl I;B” ckyknfj 'kEHkw


o]".kkji.k d`".kl lq Loj•i gko

fpnkuUn” ve`r U;Fk pko”ukoA

fuesf"k mUesf'k xfj xfj 'kEHkw


94- ijegal] jkT+k” _]";~ áFk Nq ; ]fuoksy ut+nhd okrkuA rfep ç'kalk

;ql loZ l`f"V gqan cc r; ekWthA

lq; áFk ije gal” Qksth vkoAA

jkf; jk]Lr [;u” pu”ps vih{kkf; jk]Lr

ywHk ;N+kf; jk]Lr lkfu tkf; eat+A

[k]fu vko g]fu iu”fu ek;kf; eksth

lq; áFk ijegal” Qksth vkoAA

;ksx” jkT+k” 'kkg vkWL;~ t+u xr” ekju

o.kZ jkT+k” lfc D;qr ik]U;~ lkjuA

;l fuf'k nho ywd 'kwfHk u ” iksth


vUu” jkT+k”] LofN jkT+k” l•R;~ áFk nhoxu

okT+k” t+u Jwp+ vUu ckWxjkokuA

lkfju”; Hkwt+uu fno”oqu Nq vksth


vu”xzg djoqu [k]fu p]fu vkeqr

d`".kl r`Irh fnfu vkeqrA

lqcgl 'kke dfj 'kkel dksth


95- ; ]fu okWfyl Hkwt+u {kkou ”p ç'kalk

egkjkt+l l•R;~ lkyj vk;sA

deZoku /keZ lHkk;s chB~;AA

;]fN+ lkfu j”fp+ lku chB~; Jwfp+ tk;s

;N+k Hkwt+u Nq[k r;kjA

[o'k xo f;; bZÜoj ;N+k;s


rkT+k” rkT+k” Hkwt+u ju”u; vk;s

ekt+jWp+ gqan d]ag fr Nq[k u” gktFkA

jkT+k” chB~; lfc okT+k” ckWxzfu æk;s


Hkwt+u [;Fk fre vkaxu p+k;s

r`Ir xWf; frfgaft+ lhokf; l•R;~A

ru” eu” okj” yWX;~ }kj” iwt+k;s


96- lkyju g”at+ ç'kalk

E;o” dfu Eo[r” ok]Fk p+Unu ckxl

ukxl I;B yk]x gEl” ncZkjA

gEl” ncZkj ije” gel” ncZkj

ukxl I;B yk]x gel” ncZkjAA

t+y” dfu ve`r uk]u æko ukxl

ckxl eat+ p+ko lar” vVgkjA

lar” vVgkj ije” lar” vVgkj


Co) D;kg okfr ;Fk jkxl r” R;kxl

ojfu vko 'kähf; f=kHkqou lkjA

rl jk]Lr D;kg Nq fr; iwt+kf; ykxl


R;qFk n'kgkj dj frfFkl”; ç;kxl

;Fk nWg bUæ; fN nWg vorkjA

dkWfge fr }kn'kkarl iwft+ ykxl

ukxl I;B yk]x gel” ncZkjA

uke” j•i dfYir t+ksu áFk jkxl

vfLr] Hkkfr] fç; j•i iFk æko lkjA

'kZeUnxh p+Wt eUn” okWjkxl


çs;e” dje” Qy”u”; ;e” use” ækxl

çko”uko vu”xzg fd; vEHkkjA

r`fIr iEiks'k QWY;~ yy” =kkxl


gksf'k iks'k Qk]y oq|wx” iksf'k ckxl

nkl” Hkko” fdU;~ vkl [kWnerxkjA

d`".k” lhok dj vkRe” j•i” vkxl


97- Hkwt+u”p ç'kalk r ” rfe ir ” ohfxl [klqu

egknho ;]fy egkjkt+k cWfuFk vko

R;qgqan Hkkok oqfNFk ckxl vUnj p+ko

dWfjFk vksl Fkk]oeqr Q'kkZ freo T+;wB

;N+k Hkwt+u [;us áFk nhork C;wB

;N+k Hkwt+u ou; D;kg dFk niu fN;

;]fel ;]fep ;N+k xWf; rl cuu fr;

ç;u ;l vksl f;; rl fr; n;u yk]n

o;u ;l vksl rl fr; e`R;qat;u yk]n

;N+k Hkwt+u [k]us vkaxu vUnj p+k;

OoÙke oSDoaB [kk]r” lk¡i”U;~ frg”at+ tk;

i| ikno dne rWE;~ ;kU;~ =kksoqu

lq vkaxqu ije” inoh çko”uksoqu

[kWflFk I;B ohfxl”; ;]fy Fkk]o rWE;~ ikn

dk]#[k rFk loZ rhFkZo okj” çlkn

egkj]U;~ ohfxl”; I;B okr”ukWo”[k

egkjkt+l Lo [kk]gofj dfu Fkko”[k

egkjkT+k” vksl dql Dol” vkWl egkj]U;~

egknhol egkek;k [kk]go”;Z fdU;~

L;nFk vk;[k t+axs dk]ju[k ueLdkj

NWfd[k yW{kfef; dy” i]B~; ek]gj” r; |kj

vFkl D;Fk n•i áFk vkWl n•iekyk

jRu p+k¡X;~ vkyou vkWl iku” t+kyk

egkfo|k freu vkWl vkijkou

frfFk; ukcn QWyh f;e ew{k nkou

cWflFk vksl 'kh"kukx eat+ fdfl okts

cuse”p+ ljLorh vkWl }/k” ekWth

xaxklkxj vUnj vkWl iku” xaxk

xaxkt+y áFk xaxk/kkj ”; pe”uk

idku xW; ohfx I;B” ;]fy okj” okj;

djfu yWX;~ }kj” iwt+k okj” dkj;

N] D;kg dFk rfr czkanu çkWo fdN+ xFk

;]fel I;B” lr~fpnkuUnu FkWo”; yFk

oWfuFk dql g]fd f;fFkl O;ogkjl

ut+j =kkWo”u cU;o gj}kj }kjl

98- }kj iwt+k

ou” ofu vN” jN+” oN+” Lojx” }kj;A

okj; dj;ks }kj; iwt+kAA

pkfu lr~ lax” l•R;~ xaxk/kkj;

}kjl deZ” Øwy okj; [kksjA

jax” jax” cj gax” æko xax” vkj;


gj” æf"V }kjl dk]j gj}kj;

nkl” Hkko” nkll cU;ko dSykl

Øwy [kksj yc” xWf; uHk”ps rkj;


Hkhn” jfLr f'ko” osnfd ¬dkj;

'odnho O;kl fN; ohn o[kukuA

Xo.k”oku ;ksU;l N; Lou” rkj;


uo }kj e”p+fjFk /kkjukf; /kkj;

tV” /kkj” ladV” dV” pksu /;kuA

iknu ry cks bUæ; ekj;


vfl njdkj; dfr N; gkj;

ek]gj” r” |kj; Bsfy cW;Z cW;ZA

dy” I;B” Ndks; ywHk” jfLr 'kwfHknkj;


o”t+ lksu oSDoaB cU;ko okj” dkj;

dqB~;u eat+ C;wB dwVh rhFkZA

p+Unuqd LoHkko æko nhonkj;


yWXul osy” oksr O;Xu U;okj;

vWXul I;B fN; çkjku nsoA

Xo.k”oku” Lou” gsfj [kl okj” okj;


d`".kl ijekRek U;jkdkj;

çk.k” j•i ukWfM;u Nq[k QsjkuA

fo"k; /kkj”oqu Nq; uo }kj;


99- yWXu eaMi

cuksoqu nkl” Hkkol nkl dkWykl

gjh gj ';ke lqUnj ;]fy vUnj p+kl

fcfgFk rfr vksl czãk áFk czãu

egkjkT+k” oksr rk]r áFk Jh ukjk;.k

fcfgFk :n i| vklu 'kdfy ¬dkj

|qrq[k vWXuqd r” yWXuqd tku O;Lrkj

li”U;~ ehukoWrh [o'k ;qFk oqfNFk jax

ijfu yWt f=kf; okWfuf; Hkkodh Hkax

up+u up+u nk]iqu reuk e] g; æke

t+xr bZÜoj gjh gj xj” g; p+ke

100- ehukorh g"kZl eat+ Lrqfr djku

jkT+k” gelk xj” p+ke;A

vt+ e] æke; reukAA

cky” cky” iku” ofu vke;

yky” eky” Nl ukWyhA

dfe gky” fNl lky” tke;

vt+ e] æke; reukAA

gfu gfu ;ql N+kaT;ke;

'kgj” xke; vky”elA

efu eat+ ckx ofu vke;

vt+ e] æke; reukAA

'kke” j•i áFk MsaNke;

I;B” cke; f'kothA

dj” f'ko f'ko jke” jke;

vt+ e] æke; reukAA

eu” ukxl Hkko” lku;

x¡M~; e] /kkWj”fd fpy” l•R;A

çs;e” t+y pkse nke” nke;

vt+ e] æke; reukAA

f'kojkxqd oO;ke;

dje” cqrjkWp+ Hkko” C;ksyA

lr~ P+;Fk t+y” l•R;~ tke;

vt+ e] æke; reukAA

áFk vfop+kjfp vke;

use” U;an” fnFk dftelA

çse” jl” cl” uu” vke;

vt+ e] æke; reukAA

vu”xzg 'kj” fuf'k [kke;

Io[r” xWf; Hkäh Eo[r ” ekyA

xfte” fQØ” r” p+fte” ike;

vt+ e] æke; reukAA

d`".k” u]"dy u]"dke;

f'ko uke; Lo[k cjA

lqcg gkfo; eat+ 'kke;

vt+ e] æke; reukAA

101- ouoqu

gksf'k iks'kuwy” ou ou”gkjsA

nf; Xo.k X;o I;B rqEcdukjsAA

jkWR;~ jkrl vfl ák]r X;oquq;

fr; cwt+ f'kou”; r” ds'kou”;A

ve`r I;o po /kkfj /kkjs


xV” p+Wt flfj;u gkso nj'kk]u

nj'kk]u vksl ve`r oj'kk]uA

rfe o'kZu” iks'k Qk]Y;~ okjs


ek¡ft+ DoaM”l”; oqN t+jdkWjh

rFk v¡| v¡| chB~; yw[k lkWjhA

jax” fnoFk”; lkfju”; ykjs


t]'ku” uxe; tkf; tkf; ykWxh

L;nFk”; vkf; áFk j”R;~ HkkWxhA

}g xqt+;Zo okjs okjs


T;ksfr j•iu j•i gksoq;

ykf; cks; xax” O;l eax”ukWoq;A

fnoFk”; çFk pht+l lkjs


vkf; cjdFk áFk vrwy”;

[kjpkWfoFk iFk dwFk Mwy”;A

L;n”Fk”; p+kf; chB I;B nkjs

nf; Xoq.k X;o I;B rqEcdukjsAA

lkfu okWfuf; g”aft+ DoekWjh

'kkjnkf; fuf'k 'kh;Z vax lkWjhA

L;n” yW{keh rl ok¡d” ikjs


ofu d`".ku nf; l”aft+ ek;s

de de esfN esfN yhyk;sA

iku” nf; xFk vFk du nkjs


102- egkjkT+k” r ” egkj]fu g ”at+ ç'kalk

xa/koZ yw[k vko okf;fu cktsA

=ku Hkouu gqan jkts vkoAA

'käh ikr” æf"V ofj dfj çlknk

lkn” 'kgt+knk vkaxu p+koA

t+ksuqu r” eksuqu t+xr”fp ekts


vksj” dfu tVk ;ksj” eqdVk

vksj” oklqd r” ;ksj” p+anugkjA

vksj” dfu rWdZs ;ksj” du” okts


loZ eaxy cfu l•R;~ pkfu oju;

ur” D;kg cfu lkfu dju; l•R;~A

=kHkou Hkju; vko /ku” nkts


';ke” çHkkr” j•i” /;ku nksj p+ksiksj

gkjegksj oqN lksj lelkjA

ek]g eksj Lou t+u dksj eu” Fkkts


flf;Z Hkxoku vko rhT+k” l•R;~ cju;

;¡ækt+l eqdV” tju; vkoA

j”P+k” j”P+k” T+k”P+k” ækf; eat+ rhT+k” rkts


p+anqu Doax xqg Doax” ps dkts

¬dkj” j•il N] }kj” iwt+kA

d`".k” o]".k” uko [ku eu”ps okts


103- yXu

xuu xuu çs;e ;]fy rfe ;qFk ok]u

duu ;l xo lq rWrh Eoä lk¡iqu

ijku vksl lke ohn”D;~ Jw[k czãk

Ooek N; l•R;~ l•rh dj P+k” {kek

ijku vkWL;~ lkeohn”D;~ Hkäh Jw[k”;

f; czãk th áFk xU/koZ yw[k”;

rqyku vksl iku” ukjk;u P+orqjCot+

f'ko 'kkL=k uke” iW;Z iWjh xzt+

yWXu oqN czã”uo ák]r ohn o[kuqu

O;Xu p+k]y T;ksfr j•i xo vXu” eaT+k” uk]u

=kxq.k Io:"kk vXu” eaT+k” xo uewnkj

fcfgFk lUeq[k dk]#u çFk pht+ vkgkj

tVo eaT+k” vXu” j•i” æko ohj Hkæ;

niu rl uko Nq; dkykfXu :æ”;

çs;e” Hkkoqd Lo;a Nq; rl edku;

Nq vUu Jiuqd vWXu rlqanq; fu'kku;

lq Nq; P+;r”dq; foe"khZ fnfIreku”;

ro; ân;l vanj rlqanq; Nq Fkku”;

lq T;ksrh j•i f'koth vksl iku;

vXu” eaT+k” uk]u xN+qu vkslql cgku;

lq T;ksrh j•i Nq; ân;qd Loçdk'k

lq T;ksrh j•i Nq; rr lr~ P+;Fkr vkdk'k

lq T;ksrh j•i Nq; us=ku vanj xk'k

lq T;ksrh j•i Nq; yXuu vanj jk'k

lq T;ksrh j•i Nq; flf;Zl vanj xk'k

lq T;ksrh j•i Nq; ikiu dju uk'k

lq T;ksrh j•i Nq; fl;Zl vanj rht+

lq T;ksrh j•i Nq; çFk phT+k”dq; cht+

lq T;ksrh j•i iku; f'ko r” ds'ko

çlUu xo vXu” eaT+k” rl uk]u xN+qu I;o

egkek;kf; eu g"kZl L;Bkg xo

dk]#u vuqxzg ok]#u 'kEHkw lnkf'ko

t+ukuu ok]u n;u dWj iku” n;k

n;k;s nk]i n;u oWj iku” n;k

ije czãl iuqu f=kf; Hkko cksoq[k

Loanj okWfuf; HkokWfuf; ou”uksoq[k

104- ouoqu

U;Fk iksf'ko”fu Fkfj QWY; Qwy g;A

gkWjh gksf'k iks'kuwy g; vkoAA

';ke” Loanj áFk loZ lkeku” lkT+k”

jkT+k” ;ksx” jkT+k” vko ekst oqNusA

Loçdkf'k ck]t+ g”aft+ ofr t+ksy T+kwy g;


rr~ in” cax” yax” yax” Qk]y dqy g;

lr~ lax” jax” cqycqy g; vkoA

dqfdyo HkLe” ek]y f'ko f'ko cwy g;


lrlax” l”; dqu xW; e'kxwy g;

lr Jou” l•R;u cU;ko 'pdnhoA

djrkU;~ I;kseqr iFkj xkan” Bwy g;


vkReCo) dqfyl”; Kku” |y xwy g;

Hkä Nl yaft Qy czãkuanA

Eoä Nql R;qgqjq; 'kk¡rh ewy g;


ift+ Hkko” l•R; vuqxzg iw.kkZf; l•R;~

loZ 'käheku”fu jkf; =kkf; l•R;~A

Hkäh Hkko” rkjfp+ Io[r” Eo[r” rwy g;


xwfi;o jk/kk d`".k” d`".k” cwy g;

iFk czksaB çs;e”fp FkkWo”[k dFkA

lr Hkk"kkf; gqan ve`r [kwy g;


lelkj” lUrki” eaT+k” eglwy g;

Io[r” xfN+ lCt+k lCT+k”; xoA

g~ofNefp+ nka ifp oksr ikaNwy g;


bZÜoj” vuqxzg :n vuqdwy g;

gu” ou” nf; vUu” /ku” g; çksoA

d`".kl çFk pht+ iFk czksaB Mwy g;


105- iksf'k iwt+kf; fdp+ r;kWjh djku

¬ dj Jw[k ij Jh x.kh'kk;sA

iksf'k iwt+k;s osy” g; oksrAA

deZ iEiks'k lksu y]afc eaT+k” [kk]r lj”

gj” lksu xj” lkfu cj” ;kU;~ p+koA

LoxZ”fp vN+” jN+” ou”o”fu vk;s


t+ksuqu r” eksuqu t+xr”fp ekts

ro; ækl f=kHkqou jkts ukoA

yxl uk ik]r N+kf; r” czk]ag xzk;s


,dl vusdl 'kjus vk;s

f'ko 'käh j•il l•R;~ l•rhA

C;k]u C;k]u j•i gkso ekft Ooek;s


lqfy oqfy rqy”eqfy Xoj• vkKk;s

iwt+k dWj”e Hkko”uk;s l•R;~A

HkwrhÜoj ok]j ekft jkWKk;s


lr” l•R;~ icZr” çs;e r” ek;s

frfN+ cft tk;s fne çn{kuA

t+; dk]j okenho ok]j 'kkfjdk;s


[k`fo dk]j T;ksfr j•iu lksu ik;s

lkfu iky”uk;s I;B N] nhohA

Jh egknho ok]j ekft t+kyk;s


vWfduxke” dWj vfl eu” dkeuk;s

Lrqrk f=kt+xr ekrk;sA

T+oEcdhÜoj ok]j ekft f'kok;s


/keqZd lk]Fk |qr deZ yh[kk;s

'käh ok]j f'ko] f'kou oWj 'käA

Jh egk :æ ok]j ekft Ooek;s


'käh ok]j f'ko] n; ok]j n;k;s

ikoZfr;s ok]j ijehÜojA

bZÜoj ok]j bZÜoj ;N+k;s


eu” fd; reuk lkWfj; æk;s

Do'kY;k;s ek;s l•R;~A

'kke” j•i jke” tqo ok]j lhrk;s


HkkX;oku”; fdN+ vkWl tlqnk;s

f;fN+ ;Wt+eu ck;s ikfn ç.kkeA

o]".kq j•i d`".k” tqo ok]j jk/kk;s


Jh egk x.kir ok]j oyHkk;s

lkfof=k;s ok]j czãkthA

Xo.koku Hkxoku ok]j lEink;s


d'ehj uxj”fp mÙke tk;s

'kkjnk ihB Nql I;kseqr ukoA

dkWehÜoj ok]j ekft f=kiqjk;s


çk.k ok]j ck]t+ /;ku ok]j /kkjuk;s

Hkäh Hkkoukf; ok]j lr~ LoHkkoA

Eoä dksj d`".k ok]j f'ko yhyk;s


106- iksf'k iwt+k

Eo[r” dfu rkjd fNl rki” nkulA

cWfMl Hkxokul N] iksf'k iwt+kAA

vkdkf'k iksf'k oj'kk]u gfu gfu Nql

jFkcku” dfu Nql flf;Z HkxokuA

lk;cku cuksoeqr Nql vkleku;


vFkl D;Fk p+¡æe áFk :eky Nql

oko yksdiky Nql djku xWtxkgA

czãk o]".k Nql l•R;~ t+k¡ikul


p+rqxZqIr rkg Nql djku lkekul

;¡ækT+k” Nql EojNy” cjnkjA

/keZ jkT+k” Fkksoeqr I;B /keZnkul


lr” _]";~ lr t+y áFk eat+ ckul

dksQwj feyfoFk fNl NdkuA

lr”o; xz”g”| fNl áFk foekul


xaxklkxj áFk Nl xaxk

oqn” t+kyku Nl p+¡æ HkkxkA

y{keh ehB~; Nl fnoku nkekul


ukcn vki”jku egk fo|k Nl

djku tequk Nl oko”ft okoA

}/k” ekWt ljLorh l•R;~ Nl ikul


t+afx Fkky vu”o”U;~ Nl iku” L;)k

O;wx ys[kku Nl deZyh[kkA

vkRej•i” cl”oqu Nq eu”fdl Fkkul


oklqd r” 'kh"kukx NW=k cnZkj fNl

jWRuu gqan Eo[r” gkj Nql ukWY;~A

xV” p+Wt r” xk'k vko lkWfjl tgkul


dqchj th o:.k th [kpZ cnZkj”;

lksj LoxZ}kj”; l•R;~ l•R;~ áFkA

jFk fN[k x¡M~;e”R;~ eat+ ekWnkul


M~;dl I;B p+anu V~;k]d rht+okul

cqfFkl Nql djksj” flf;Zqd rht+A

N; n;k xqY;~ x¡fMFk rl n;kokul


vxZ dj eul r; iks'k dj çk.kl

d`".k” iwt+kf; lfu nkul ykxA

t+kfy; iki] xkfy; vKkul


107- iksf'k iwt+k

X;oqu fxanqu uP+kqu rfr lkfjo”; ák]r

fr cwft+Fk eat+ Lo[kl xo =k;yksd ek]r

ot+ku vksl tk ctk lsrkj larwj

nt+ku vksl tk ctk vacj r” dksQwj

X;ou vksl lkeohnqd çFk v[kkg jkx

xN+ku vksl eat+ duu /ku Hkkx /ku Hkkx

frFk; ikWB~; ák]r f=k;o f=kf; Hkko ckoqu

Loanj okWuh vanj ák]r ou”ukoqu

dquq; t+kWfuFk X;oku vkl” jkWR;~ jkrl

f'kol r; dh'kol 'kkel çHkkrl

108- iksf'k iwt+k

Hkko” iEiks'k QWY;~ çs;e; lj” l”;A

f'ko 'kadj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

f'ko /;ku /kkju ohn O;Lrkju

ve`r fN gkju dkj.k r” nhoA

oSDoaB lk¡iqu lkWful xj” l”;

jkehÜoj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

vejukFk” fdl fuf'k vej l”;

rhFkZ ;k=kkf; æk; áFk iq.;~ QyA

loZ rhFkZu gqan Qy Nq dk'kej” l”;

EoähÜoj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

XoM” vkfn nhol Nq t; t;dkj;

xk]M fnl Nl vuokj”; czksaBA

x.kh'k cy” t+y” gy” ewly/kj” l”;

yEcwnj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

uony” dy” oUn” vejhÜoj” l”;

FkWtokfj dj” 'kadj” l”; iwt+A

o]ftczkfj çn{ku fne” pØ/kj” l”;

fot+;hÜoj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

cky” I;B” rksrykf; Rork dj” l”;

vuUrukx” dj” ukx” ukx; JkuA

'kki p+k]y ;¡æl xo vkÜp+j” l”;

foÜoEcj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

vxZ” iksf'k cWxZ 'kk[kkf; iwt+ dj ” l”;

eVu okWfrFk gVu vijk/kA

ew{k I;W=ku eat+ {ku ekrj ” l”;

Jh HkkLdj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

f'kojkx” dkjdwV ukx” ikB ij” l”;

iki” gju ukx” gjre ikiA

Hkhelsu”U;~ ikWB~; l•R;~ gy/kj” l”;

gjh gj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

çs;e” iksf'k eky” áFk cky” i]B~; rj” l”;

lquq'kkf; Ooekf; dj” iksf'k iwt+kA

{kek dfj e] /;kuk Lojl”;

mek/kj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

dqBsj” v¡| v¡| Qsj” rFk ljl”;

dwfV rhFkZqd Nql efgekA

vk'k Fkfo 'kadj 'ku”ful oj” l”;

dwVhÜoj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

[kl” j~o[klr áFk uUndhÜoj” l”;

f'kol r” f'kokf; dj” iksf'k iwt+kA

ijehÜofj;s r” ijehÜoj” l”;

T+oEcdhÜoj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

=k]u”o; lat+ dWfjFk U;Fk ozr nj” l”;

=k]uo”U;~ ck];u[k ikfn ç.kkeA

L;an” czkfj oUn” çk.k 'kke” Loanj” l”;

ihrkEcj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

f[kj” [kaM” dUn” l•R;~ Fkkyk Hkjl”;

çs;e” l•R;~ vkifjFk oUn”gWl ikuA

uhyukx” uhyd¡Bl fnxEcj” l”;

uhykEcj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

nhoLFkyh N] nhoh ljl”;

lkfju”; nhou vkfn ç.kkeA

okldukx” Jku” 'ke” I;e” Loj” l”;

Lo;a dkSalj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

diky” ewp+u” HkähHkko dj” l”;

iki {k; xWfN+Fk ij” 'kki ewp+uA

iky”o”ful diky” ekyk/kj” l”;

ck?kEcj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

U;Fk l•R;~ áFk iu”ful r” Ooij” l”;

f'kojkx” ç;kx” eat+ dj” JkuA

dwVh rhjFk” iks'k ykx” bZÜoj” l”;

f=kiq"djl” N] iksf'k iwt+kAA

xax” tVu”; xWfN+Fk oj eax” gj” l”;

pko”ukO;e ve`r” fp; /kkjA

çkjku Nql rl”afnl vklj” l”;

tVk/kj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

Lo;a xWfN+Fk çs;e cjl”;

dkykfXu :æl r” HkædkWyhA

iwT+k” u]"dy” dy” ekyk/kj” l”;

dky'ks[kj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

rqyeqfy ijT+k”ukWfoFk lr~ Xojl”;

jkft j]fu ekft jkWKkf; dj” iwt+A

/kwi nhi vky”ol áFk p+kej” l”;

HkwrhÜoj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

jke” jknu” ru” eu” iwT+k” gj” l”;

çkjl gjEo[k” cjl”; ryA

HkrZ” cky” [kl” okr” I;B czãlj” l”;

t+xrhÜoj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

gel” }kj” rj” okr” I;B Doy” lj” l”;

f'ko yksy” xaxkf; eat+ dj” JkuA

o]".kq j•i t+kWfuFk foÜohÜoj” l”;

xaxk/kj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

vtZu nhou áFk ;qf/k"Bj” l”;

ukjku ukx” dj” /;ku” iwt+kA

eu” fdl eUnjl eat+ Jh/kj” l”;

nksewnj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

icZr” 'kkfjdkf; iwt+k djl”;

okenho jfN e] ijl”; ryA

xkY;e ladV”fdl vlqj” l”;

p+WØhÜoj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

jax” jax” Doax” iks'k QWY;~ ikaij” l”;

t+kykf; ckfydkf; iwt+kf; ykxA

Jh egknhol r” HkLek/kj” l”;

gj"khÜoj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

ukx” ukx” Qsj” dk]r ;Fk Hkolj” l”;

ykx” ukx” ukFkl dqu eu r; çk.kA

iwt+ dj” vUnj f'ko eUnj” l”;

vkRej•i” gj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

d`".kl pkfo f'ko çs;eqd pjl”;

rhFkZ Qy nkO;l xj” l”; eat+A

j•i gkO;l eat+ {ku” ekrj” l”;

"kMkW{kj” l”; N] iksf'k iwt+kAA

109- iksf'k iwt+k

f; dsaN+k vksl ykWft+e djfu yWX;~ rh

çlUu lk¡iqu freu I;B iku” f'koth

dWfjFk çFk jax” jax” iksf'k fd; <sj

dk]#[k f'ko 'käh j•il v¡| v¡| ?ksj

vWfu[k ok]u fnFk P+oikWjh iks'k lkWjh

djfu yWX;~ iksf'k iwt+k p+kW;Z p+kWjh

ijku vksl lke ohn”D;~ Jw[k czãk

Ooek N; l•R;~ l•rh dj P+k” {kek

rWfel HkkL;o v¡n”;Z u]c”;Z f'ko”; f'ko

p+Wfyl uhfjFk f'ko” lq¡| yksy” vkyo

110- czãkth Nq f'kol iksf'k iwt+k djku

o`"Hkl ;ql Nq [kl”oquq;s

ân;l eat+ Nq cl”oquq;sA

f;f; uk fnf; nj'kk]uq;s

djlkW; iksf'k oj'kk]uq;sAA

ikul Nq HkLek eyoquq;s

M~;dl Nql p+¡æe uk]uq;sA

nk];qe dkag Nql u” Nq; dquq;s


çFk tkf; lq Nq vkl”oquq;s

ladV r” }[k dkl”oquq;sA

Yofy eat+ áeksu yyoquq;s


ek;kf; lWæk Nq lksuq;s

eqf"dy Nq rFk rjwuq;sA

rfe eaT+k” lq; Nq rkjoquq;s


Loçdkf'k j•i Nql uk]uq;s

xkf'k jWflR;u Nqu” ok]uq;sA

xkf'k fuf'k jkr” Eoxqy vk]uq;s


xfN+uk ikyukf; dqu;s

t+kWU;~ xk'k g]f; c['kquq;sA

vWL;~ áeksu ijT+k”ukoquq;s


P+;Fk Fkko T+;Fk Nqu” T+;k]uq;s

lq; lr jksft+ iFk dquq;sA

;Wg; dFk U;Fk ekuquq;s


Xo.k” l•R;~ eul”; lksuq;s

ou”l”; áeksu N+k:uq;sA

/kkjukf; /;ku /kk:uq;s


Lou” iks'k O;u” t+kuquq;s

'kjus xN+ rl dquq;sA

yksHk Nql u” Nq; U;Fk” uk]uq;s


gj” uko okWfyaft [kuquq;s

f'koywd áFk çkoquq;sA

rfr Nqu” T+;k]u r” e:uq;s


LFkwy” fdU;~ lq; Nq 'kwHkoquq;s

lw{ke j•i” n]g fuf'k C;k]uq;sA

ek;kf; vUn jkst+oquq;s


vfl eat+ ck]M Nq dqu t+k]uq;s

'k[kp+ l•R;~ Hk[k”p+ VksBoquq;sA

iksf'k iwt+kf; [kk]r ck]uq;s


vWXuu ák]r çT+kyquq;s

vWgoWp+ l•R;~ cy U;quq;sA

czãk lqan r” o]".kquq;s


lelkj” lj Nq dB~;quq;s

Ooan”dq; pan” Nqu” Nk]uq;sA

gj” uko Nq rkj” rkjoquq;s


f[kj” [kaM” Fkkyk vk]uq;s

dUn” ukcn l•R;~ xk]uq;sA

n; g]f; n; cr” [;k]uq;s


d`".ku Hkäh Hkko ok]uq;s

jax” jax” Hkax” C;k]u C;k]uq;sA

fnf; rl yksy” el pk]uq;s


111- ehukorh vLrqfr djku

;qFkq; jaxk oqfNFk ehuk ouku vkWl

duu ;l xo r” rl ew{kh cuku vkWl

Xo.ku pkU;u euu ekyk cukWo”e

EodVl I;B x¡fMFk pkyk cukWo”e

p+k]yqe 'kj vkÜp+j p+kys yxkW;ks

e] xo L;) ri r” t+i ekys yxkW;ks

cWfMl ukol r” Yod”pkjl yxkW;ks

t+Wjh Rojl r” nLrkjl yxkW;ks

jaxkjax iksf'k D;u NW=ku yxkW;ks

Loanj us=ku i| i=ku yxkW;ks

yx; Io"id foekul lkf;ckul

Doyl Eoyl r” 'kkWgh [kkunkul

Xoykck Nq; p+] Eo[k E;wBk fne; uk

f;e; uk czksaBdqu eq"dk áe; uk

jV; nkeu mÙke tkeu ye; uk

'kj.k xWfN+Fk iju iknu I;e; uk

'ke; uk pkfu çs;eqd el pe; uk

ue; uk Nl 'kju vke”p+ cks e;uk

yx; tsxl M~;dl r; Eo[r” gkjl

oUn; lksjq; p+] fgfol 'kwfHknkjl

V~;k]dk Nq; t+u Lou” n•ik yx; cks

çt+yoqu Nq; Loanj j•ik yx; cks

N] pkWuh ru L;Bk t+ksru yx; cks

f; xk]aMeqr Nq; p+] Nq; 'kwHku yx; cks

oqfNFk ák]rqeqr Nq ik]r ywHku yx; cks

t+Wjh Poxl dej cUnl yx; cks

ut+j =kkWfoFk p+] U;wFke eu yx; cks

e] Ne pkWU;~ Hkkouk Hkäh yx; cks

'käh ukFkks p+] f;fN+ 'kähf; yx; cks

fnul g"kZl r” vkuUnl yx; cks

;'ks iqfN+ [o'k c” dWjFkl Nqe g'kh uko

v'ks l•R;~ xk]M fne; dklqe i'ks Hkko

nk]iqu rl gs t+xrikyk n;kyk

euu ekyk xaM; N; jkT+k” pkyk

112- euu eky

Hkä oRly” eksuq[k E;kWU;~ eu”u”;A

'kähukFk” xaM;ks euu”; ekyAA

cwT+;~ cwT+;~ Jou”; r” dW;Z dW;Z euu”;

fufn/;klu” Kku” n•i t+kyA

lk{kkRdkj Nq[k f'ko j•i uuu”;


vkf/kdkj |qreqr Nq; lr t+u”u”;

eat+ fN; vUn áFk ek;k t+kyA

U;j Xo.k yx;ks f;fFku”; Xou”u”;


;qFk Nq[k r” D;qFk Nq[k R;qFk Nq[k ; ]fru”;

lq; t+kfu ;l cfu ;qFk áw gkyA

ok]u fnFk uk]u oqN oqN fN vWU;~ cuu”;


n]g vU/kdkjqd dqy g]f; Nu”uq;

rhoz okWjkxqd lwjkg okyA

f'ko j•i” fr; cfu f;; ik]á iuu”;


Hkh"ku” f;e Eo[k p+]; dqu vu”u”;

freu”; vkf; eax dkWY;~ ;Wp+dkyA

frfgaft+ vWN ukfV eat+ dYik¡r cu”u ”;


yksy” vkyo vW";~ ¶;k]j ck¡l” duu”;

pkU;u xfN+ uk rj fNe ykyA

lq; Eo[r” cfug]l ;Fk fN Eo[r” ouu”;


ift+ Hkko” ijeku” uko iku iuuq;

'kkg iwj orZko vfFk áFk ekyA

eat+ ckt+jl oku yk]n U;j/kuu”;


g]fy g]fy ekfo ekfo ykfo ykfo Xofuu”;

dqfuj”fd [ky” Qy” oqN Eo[r” gkyA

xkVl xkV” I;o gqfjjl Nq N~ou”u”;


U;e”pu ukjtu ;e” D;u ;u”u”;

le n`f"V t+y fQj ekykekyA

u]"dke” deZ Hkwfe dYi o`{k cuu”;


P+;Fk vkdkf'k gko U;Fk Eo[k iuquq;

N+kaMul yk]xeqr Nql ikrkyA

jk]u t+u [ou”oB [oM Nql [kuu”;


;wx” vWXu” fou Nql Kku” vUu juu”;

;wxhÜoj” Nq; ewj[k” lqan lkyA

vfuN+k djre vuqxzg iuquq;


nf; /ku” çkIr çFk dk¡fl cuu”;

cku” jk]Lr deZ áwu Nql daxkyA

cfM Hkxoku” ynre cku” iuquq;


xaM” xaM oqfu Ne vkE;u iu”u”;

oj fne ;¡æ” p+¡æ” Nq[k n;kyA

nk]xuko OoyafxFk Nq[k =ku Xo.k”u”;


lkn” Ne ;N+k DoekWjh uuu”;

L;Wt+ lkT+k” xWj lwft+Fk lEckyA

oWjul l¡T+;~ oW;Z fd; orZuu”;


'kähiku” l•R;~ Hkäh Hkko” U;Fk” ufuu”;

Hkä dj ehuk Hkko fg;ekyA

rkg [kksy oj fnu”D;u o/kZu”u”;


FkQ dWj eul P+;Fk vkuUn?ku”u”;

ri xo L;) vfFk eWB t+i” ekyA

eLr dWjul f;fFk; çs;e” el pu”u”;


ehukf; fg;eky icZr Nq ouu”;

pW+ØhÜoj Nq; f=kt+xr ikyA

lkW;Z nho p+WØl Qh;Z çn{ku”u”;


d`".kl gjEo[k” Eo[k gko iuquq;

Fkfi [kkjru i]B~; lksgeokyA

Qh;Z Qh;Z uh;Z uh;Z U;uZ; ouu”;


113- t+uku ” N] egkj]fu fdp+ yk¡dju eaxku r” Hkxoku Nq çca/k djku

n;u n;kf; l•R;~ ák]r nf; cr” [;k]u

t+ukuo ou”o”fu okWuh vUnj ok]u

'kä f;f; Ooylul lelkj /kkjs

xfN+ vkl”U;~ yk¡dju jkT+k” Doekjs

;Wg; dFk xWf; f'koukFkl duu eat+

lq Nquk lkfju”; okWfrFk euu eat+

nk]iq[k rWE;~ yk¡dju D;kg xWf; oWU;~rkse

Lo Dol” vkS"k) N] oWfuFk iN+ e] vWU;~rkse

fouFk dWjgl egkjkt+k P+k” Fko du

egkj]fu yk¡dju xWf; xWgu” r” Lou

nk]iq[k rWE;~ xWgu” r; Lou dFk fN ouu

duu dW;Zrkse Nq uk dk¡fl cuu

lq Nk vUu áw ft+ ;qFk lankfj çkuu

Nq D;kg rFk Xo.k cks ;qFk Lou Nql u” t+kuu

ok]iqn ;]fy de r” vene ;qFk Eoyqy xo

áqoq; 'kkgks xnk vfl OoU;~ djqu I;o

R;qFkq; cqrjkWp+ I;B OoRir cuu Lou

fgfo; lkWfj; cuu vn” ywHk” fuf'k I;u

f; oWfuFk xWf; cs ijokf; l”; jk;

dWj”u xxjk; xWgul fdp+ dWfjo tk;

ák]rqu Lou” 'khu okyqu /kkfj /kkjs

xWgu” oksr okWfjO;qd jkT+k” Doekjs

114- xWgu” ckir ák]rqu Lou ” 'khu okyqu

Lou” 'khu” cqrjkFk Hkju; vk;sA

t; t; Hkxor ek;k;sAA

lkfju”; xWgu” fd; reuk æk;s

'kadju f; dsaN+k yk¡dju =kkWoA

Mk; xt+ Lou” fd; [kWR;~ Hkwfedk;s


'kjus vk;s p+] cs ijok;s

cfM nf; f;r” iu”fu n;kf; I;BA

nfj u; ty I;u yfj r; tk;s


le n`f"V l•R;~ ák]r ik]r r`".kk;s

jkt+u N] okt+u l•R;~ Dol” dkWeA

jkT+k” ckf; fgf'k ækf; P+oaT+k” r; nk;s


Lou” dq; vorkj nksj Lou” 'kk;s

[kWR;~ çFk 'kk;s Lou” fd; <sjA

[o'k xo f;; bZÜoj ;N+k;s


lkfju”; L;) xWf; eu” dkeuk;s

yksHk p+k]y dql dl :n ek]grktA

lks#; lelkj xo dqfu; =kk;s


nf; /ku” vfl ok]u Nq u” Hkkouk;s

lq; /ku” xfN+ ;]fe fuf'k xW; lsjA

vn” ek]ax fr; lkfj; çt+k;s


deZ Qy Ooinkso /keZ J/kk;s

yksHk ;]fy xk]y ek]g iku; p+k]yA

ij r” iku ;dlku ckst+u” vk;s


yksHk dkl d`".kl dj Ooik;s

P+;Fk 'k[kWp+ g”aft+ 'kwHkk;s l•R;A

gkoql nj'kk]u çFk tkf; tk;s


115- egk y{keh gqan çR;{k nj'kk]u ¼'khu” j•il eat+½

egkek;kf; çR;{k gkso nj'kk]u

:n”fd cny” I;oku vksl yky” oj'kk]u

djku vkWL;~ iku”oWU;~ lEokn lkWjh

dWfjo ck OoU;~ y;Zu [klu”p r;kWjh

[kWflo ck I;B y;Zu t+u 'khu okWfyo

eWfjo ck OoU;~ dWfjo D;kg dwr p+kWfyo

116- jRu] yky] Eo[r ” r ” Lou ák]rqu okyqu r ” yw[k xW; ijs'kku

lWfeoks ywdo 'khu t+u okyoA

i'k vkf; cW;Z cW;Z ykyo l•R;~AA

vkax”uu Vsax [kWR;~ ik]r ák]r ckyo

DqB~; iksju [kk]r rky”ou l•R;A

}xZr =kkWo xFk çkWo tnkyo


f'koukFk” lkWfe;ks OoU;~ dwr p+kyo

D;kg cfu lkU;o t+kyo l•R;~A

oFk g]f; yx”U;~ OoU;~ i]B~; caxkyo


de Nqu” I;kseqr dqfN lEHkkyo

D;kg cfu ¶or”;Zo r” Fkkyo l•R;~A

oku” okWY;~ okuu xW; fnFk Qkyo


;¡ækt+u rksj” dk]ju[k vkyo

D;kg cfu rqgqa|o ukyo l•R;~A

cwft+u f'koth vk]cjl Mkyo


Yksyqd vk]'k =kkso p+kyo p+kyo

Eo[r” =kkso us=k”D;o ykyo l•R;~A

d`".kks t+i dj ekyo ekyo


117- i`Fkoh ekrk QWfj;kn djku

oufu yWt i`Fkoh fdFk” dWU;~ nj; cksA

f;Fk; ikWB~; okfy ;k]no; D;kg dj; cksAA

oufu yWt f;; t+xr j{kiky” l”; dquA

iT+;k ;]fe gky” =kkoqu yky” oj'kk]uAA

118- i`Fkoh ekrk Lrqfr djku

ikyo”fu ;]fe gky” oFk yWt cky” cky”A

cky” ;wr p+ky” dwr yky” oj'kk]uAA

pkfu iky”ukf; l•R;~ cky” f=kt+xr iky”

p+ky”o”U;~ Nl cks t+xrqd HkkjA

fgjU;k{k ekWfjFk [kkWjFkl ikrky”


Hk; dkl nf; e`R;qatf; vdky”

t; f'ko ¬dkj” Ne pkWU;~ lFkA

de djr” Lou” 'khul ne cks lEHkky”


[k.M” [k.M” d'ehj” dk'kh uSiky”

Hkä pkWU;~ Fkoo”U;~ fN e] I;B iknA

frfgafn ikl” dkWykl okl” dklre t+ky”


n'kcqT+k” =kko” dkWp+kg vf'kus p+ky”

uf'k ek lelkj if'k dksrkgA

ikyo”fu f;r” lky” 'kwHkk c” ;]fe gky”


'kk]Dy” jax” xax” tV” /kkjo”fu Hkwycky”

U;Fk”ufu uax” uky”efr jV”gkWFkA

eax” D;kg p+] Vax” vk;l ckst+re uky”


LFkkoju eat+ cfM cy” lk]fLr gheky”

Lou” 'khu” l•R;u dkoju NlA

u]=k”D;o ykyo dksrkg ck] Eo[r” oky”


u]"dy” dy” eky” /kkjo”fu dyoky”

çs;e” el” fd; I;ky” d`".kl pkoA

eWLrh vurl vn” cfu eroky”


119- ;qFk áw 'khu oqfNFk fN lkWfj; vkÜp+jl xN+ku r ” {kek eaxku

oqfNFk Lou” 'khu xWf; gkWjku lkWjhA

ije czãks yx”;ks ikW;Z ikWjhAA

'käukFkks Hkä fnul yxkW;ksA

'k[kp+ l•R;~ Ooylul f;ul yxkW;ksAA

XolkU;ks twX;~ lWU;klks yxkW;ksA

ft+r]aæ; ;wx” vH;klks yxkW;ksAA

vHkhn” Hkä” ds Hkkoks yxkW;ksA

ç;sofu jke” lq¡fn ukoks yxkW;ksAA

vukgn” 'kCn” ds uknks yxkW;ksA

i|iknks L;nks lk/kks yxkW;ksAA

P+;r”fd p+suu” lr”fd laxks yxkW;ksA

jaxu g”afn jax” csjaxks yxkW;ksAA

'kWfeFk lelkj” okWjkxks yxkW;ksA

fnfgfd R;kxks lr”fd jkxks yxkW;ksAA

f'ko çs;efd vkuUnks yxkW;ksA

vejukFk”fd lqN+Unks yxkW;ksAA

dey” p+j.kks eu”fd Lojuks yxkW;ksA

vUnj ânf;fd Loanj o.kksZ yxkW;ksAA

Kku”fd ;wx”ds gks'kks yxkW;ksA

Qk]fyFk ânf;fd iEiks"kks yxkW;ksAA

vlr~ =kkWfoFk lr”fd ohjks yxkW;ksA

lrwXo.k” j•i” ckst+ ohjks yxkW;ksAA

n;k /ke”Zfd O;p+kjks yxkW;ksA

U;jkdkjks U;jkgkjks yxkW;ksAA

vfouk'ks fpn~kdk'kks yxkW;ksA

eu”fd xk'kks Loçdk'kks yxkW;ksAA

dquq; vkWflFk cgwL;keks yxkW;ksA

eu”fd vkjke” Jh jkeks yxkW;ksAA

;N+k xu”ul çdV cu”ul yxkW;ksA

lq c]f; ikul dquq; vu”ul yxkW;ksAA

fnfgfp lwjp+ djfu yxul yxkW;ksA

fngu eat+ ewg xWfN+Fk yxul yxkW;ksAA

p+] lkW{kh jkst+ul iq#"kks yxkW;ksA

Lo:i; n`f"V g”afn g"kksZ yxkW;ksAA

dqekj l”afn xWf.k'k” l”afn ekY;ks yxkW;ksA

t+xr OoriFk dju okY;ks yxkW;ksAA

yxkW;k sT+kqo iuqu viZu djkW;ksA

dWfjFk viZu T+kqol ft+Un; ejkW;ksAA

[kcj dfr vkWl ;qFk vkl[k P+k” f'kothA

iu”fu iku; eat+; Hkkl[k P+k” f'kothAA

[kcj dfr vkWl Nq[k gus gus eat+A

dquq; vkWflFk P+k” vkl[k çFk dqus eat+AA

egkre” pkfu fuf'k vWL;~ MWY;~e”rh vkWL;~A

p+] dkslqFk ywHk] ywHku oWY;~e”rh vkWL;~AA

Louqd p+k]y ywHk /kuqd vfl æko reukA

liqu eksywe lks#; dj P+k” {kekAA

120- ehuk r” gheky bR;kfn lkWfj; yw[k fN ouku f'kol dqu

Jk]x t+ksu f'ko” j•i] æk]x t+ksu LouA

jk; dfr vkWl vfl <k; xt+ I;uAA

vfl vksl jkT+k”lh gqan vU/kdkj

ikafp+ ek]gfj dM”gksu jkT+k” DoekWjA

Lou” j~oi” fne”gk]l l•R;~ +v[k T+k” eu


f'koukFk [o'k lk¡iu fN dk¡iu

nfj u; ty yfj yfj QsjuA

czu i]f;] cksfu i]f;] Hkju” vkf; ou


okWuh oWU;~e”p+ vkWl ohnu

Jwp+ xo Lou iku; Nq Jksp+uA

lwj” cfBu”; I;B vt+ Nq Mksyu


Hk; dkl nf; vfl æko vjeku

f; oqfNFk y{keh xWf; gkWjkuA

f;fN+ ek;kf; fuf'k Lo fN eanNu


uko” fdU;~ cwT+;~e”R;~ vkWL;~ vfl yky

jkt+l lkWful vkWl v[k ekyA

rksn” rksn” vkaxul eat+ fN oqU;~D;u


[kk]reqr vU/kdkj ok]Fk jkt+u

o]fp+ dql e]fp+ [kk]r” Jk]x xo LouA

jkT+k” Doek;Zu dql P+oafc du


vkink N] rki” l•R;~ dfr xfy Lou

okfr dfr cqrjkWp+ dqY;~ fN QsjuA

çk.k D;Fk” ikWB~; ufo] Cofo u; vUu


lwj” efr iEiks'k fgO;~ fN; ikn

vfl Nk [kcj ;]fe 'k[kp+ vkfl lk/kA

uwj vkfl lwj r; lwj vkfl Lou


U;Fk gs lr~ P+;Fk vkuUn ?ku

d`".kl uknu dqu Fko duA

dqUnu Lou Nl Lo; Leju


121- f; çkFkZuk cwft+Fk Nq egknso Lou ” 'khu rqyukouqd Ooik; djku

vlku vlku niku vkslq[k lnk f'ko

e¡fxo rk]á okfj;kg Lou oqfu D;kg I;o

L;Bkg [o'k lk¡iuql rqgqat+u cks yWgju

L;k]nq; oWU;~ rkse OoU;~ fNo” D;kft+ =kWgju

x¡fMFk xqY;~ nk]iq[k rl gs eghÜoj

gjh gj” dj n;k cqrjkWp+ oWN+ Fkj

fN dk¡iu rki” l•R;u xfy u” Lou

U;cj cqrjkWp+ Qy fdFk” ikWB~; usju

fgfo; lkWfj; cuu vn” ekfu dql dl

L;Bkg ise”R;~ fN ik;l cl dWfjo cl

dWfjo t+hou g”ans cpuqd Ooik;k

t+xr jNu”p dWfMo uWU;~ o]".kq ek;k

fouFk cwft+Fk vej ukFku vlqu ák]r

frFk; vkdkf'k I;B” vk]czu olqu ák]r

nk]iqu oko yksdikyl nkfu nkus

oVfu g] Lou” 'khul 'khu” ekus

oWfVFk lks#; dWfjFk Fkkoqu P+k” ;dtk

cU;l lWehj icZr D;kg Nq ijok

|qrqu okol R;qFkq; vn” cy r” t+ks#;

vWfdl {ku ek=kl eat+ ok]Vqu lks#;

vWfdl lkrl vanj cqrjkFk xWf; uWU;~

Qjkxr t+ho t+kWp+u okj” lk¡i”U;~

L;)l lk/kl f; ok]uqgl fr; djqu I;ksl

t+xr lks#; R;qFkq; lk¡iqu ;qFkq; vksl

d`".k yhyk ifj; cksT+kql Xolkus

lWehjl |qr ctj pkus ;N+k;s

eul vu okj” iN+ lelkj” Bkus

Kkuqd Lou fn ckst+ ljrfy E;kus

122- lkWeh d`".k” tqo Nq Hkxokul dqu Lrqfr djku

;]fN+ pkfu nkfu nkfu ofp Lou” 'khu” ekfuA

gk Xolkfu lkfu ljrfy dj r” LouAA

uax” Nql yk]xeqr eat+ I;o”o”fu 'kkfu

t+ax” Ne u” fdFk” ikWB~; id” e¡ft+ylA

vaxghul Jku djuko xax” okfu


u]"Co) dk]jul ek;kf; g”aft+ Bkfu

¶od” Qksr” xksa*t+#e V~od” :nlA

Eo[r” Nqe cklku t+xr”fp lkWykfu


ladYi” P+kwj eat+ efp+ U;¡nfj E;kfu

vWU;~ okluk áFk Nq lWU;~ t+kxuA

xaM” Fko P+;Fk /ku” eat+ eu” gfe;kfu


Hkko”D;~ iks'k vkWL;~ ifN+ g¡ft+ ik'kkfu

jkx” }h"k” jkfu ofr ywV” fu;ulA

jkT+k” ;wx” jkT+k” vk; vnkyWp+ pkfu


r`".kk r” eerk ehfyFk ekWU;~ ekfu

ekft dksfj este [kku”nkjlA

lUrks'kqd Lou U;wgWe e] nkfu nkfu


xaM Nq lWehj” l•R;~ t+kWU; ekykf; lkfu

lWehj Nq[k P+k”; r” ekfy QWY;~ fN nhoA

f;fN+ Lejfu fQjus lho” pkfu ekfu


d`".kl Jku f'ko” 'k[kp+ g”afn xax”okfu

ekft Hkokfu g”afn ikl” dj”ukoA

rfe ikfu ifi rl ije” vkuUn nkfu


123- f'kojk=kh gqan o`rkar r ” Hkxoku f'ko ” lqan ctj

b'kkjk v[k dk]#Fk [kWR;~ Lou”dh dk]g

Nq Hkklu Qkxul eat+ ek?k r; ik]g

eaxu fNl nho Nql f'kojk=kh uko

vfe; }g” dkenho”; c]f; uk]o t+ko

f; dsaN+k vkWL;~ u” t+kuu xo lq OoRiFk

ozrqd ozr Nq; P+;rqd P+;Fk Nq; lrqd lFk

lnk f'koqu ctj vfe }g uk]u xo

f; t+kyk fyax” dq; gkyk ouqu I;o

L;Bkg ck]M rst+ t+kyk fyax”u”; dk]j

LonZ'ku p+WØ c[kf'kFk ;]E;~ o]".k ok]j

czãk r; o]".kth vko çn{ku fnFk

lq ;qFk t+ksuq[k r” R;qFk fre xW; Qy fuFk

lq Nq; iw.kZ eanN rl N] u” eaT+kwj

rfr; I;B” v/kZ çØe f'ko” lqan iwj

ijk 'kähf; Nq [o'k vkeqr ;k]gW; }g

f;oku ykjku fnoku Hkäu xju N+k]g

DoekWjh j•i” rl ekuu fN lkWfj;

fN gsjp+ Hkwx rl lkst+u P+oikWfj;

ynu N[k Hkkx Hkkxu rksj” QhfjFk

Lo[k”D;~ lkeku” lkst+u N[k Lo 'khfjFk

djku N[k lkfju”; xkWc”p Lo cdZr

;Wg; cdZr 'kähikr”p N] gjdr

oVd” HkkWjo f;oku Nq; lkfju”; lku

L;nWp+ gqan lkfju”; c['ku Nq lkeku

Nq gj ukxl vfe; }g iksU;~ usju

fN ikfuD;~ cku” iku; pj[k” Qsju

vfe; }g cku” jWflR;u cku” esyu

fN dkj.k nhork vFk jkWp+ [ksyu

vuu lkWfj; vfe; }g Øky” cku;

f;eu [kkanj freu esyu fN iku;

MqY;u MqY;~tu vUnj HkkWjo fN lkWjh

f;g”at+ lhok fnoFk ykxu P+oikWjh

vfe; }g N; f;oku ;k]r L;a/k czkWjh

N] ;k]l” dkWek cuu Nl 'kwHk lkWj”;

fN lkWfj; rkWf;Q” gkou iuqu dkj

leu /krhZ] iou] uHk] iksU;~ r; ukj

cuu vyekl ikjqn lafx Qkjl

f; }g ikyqu Nq #r çFk dqfu nkjl

yxu vfe jkWp+ xkWch dkj[kku;

uuu fN; ckWfrul t+kWfgj fu'kku;

niku L;a/keku jkT+k” :n gqf'k;kj

L;nFk áFk xo r” yk]nqu 'kadjkpkj

'kcs dnjks 'kcs esjkt ekuu

fre; ;Fk jkWp+ f;e Donjr fN ekuu

Qdr gqf'k;kj jksT+kqu cWM xFk”; N;

Lo#u; d]ag d#u; D;kg dFk”; N;

ádFk u; d]ag oVd O;Lrkjl”; fxUn

oqU;qanqj dj 'kq;Zu l•R;~ t+kjl”; fxan

clkfo; fir` ywdl ew{k nkfo;

cukfo; Hkä ywdk ywd gkfo;

vE;qd lk/kd Nq vfHkuoxqIr vkpkW;Z

rWfe; lelkj” ljl lkl” cW| rkW;Z

equhÜoj ck]M j[khÜoj ck]M rihÜoj

fyou Mqou X;ou fN; rl áou oj

f'kdkWfjl gk vfe; }g iki xW; ekQ

DodeZu 'khu t+u =kksoqu I;B; rkQ

fN vWL;~ vut+ku dfr t+kuo vfep oFk

vfe; cfM }g vfl dkfl; lq }jxFk

N] f;fN+u”; jkWp+u”; eat+ v[k lr”p jkr

;Wg; f'kojkr f'koukFk”U;~ lrkWjkr

f;fN+; f'kojkWp+ t; t; dkj lksuq;

;k]g; Øe ekuo”U;~ lkWfj; fN çksuq;

;Wg; f'kojkr lksuq; xj” f;;ru

;Wg; gsjr foHkwrh vfl fn;ru

dj”U;~ ,dl vusdl N; f; iwt+k

vWfel fuf'k iki” iqU;qd Nq; u” ijok

ro; ,dl vusdl Nq; p+] |qu ukn

dfj; çlkn t+Ueu g”at+ p+fy; O;k/k

niku iFk dkfy f'kol :B 'käh

freu fuf'k xWf; f;eu vkWl Hkäh

eul eat+ vksl rl ekWu; eykyk

[k;kyk xksl I;ksl gkoqu tykyk

çiapqd QqVfu yk]x vn” O;ogkj”;

dWfel :t+ 'kä dfjgs dkj”ckj””;

dWfel :t+ 'kä /;kuk Lofjgs dkag

QjkxWp+ lku lkFkk cfjgs dkag

lWfeFk xW; ikaN+ dkj.k eu” ukWo”[k

ijk'kähf; iu”U;~ 'kä gkWo”[k

U;jkdkjl R;qFkq; dkjkg d#u I;o

f'ko”; xo 'kä 'käh xWf; lnkf'ko

f; lkWj”; 'kähukFk”U;~ Nql ouu xhr

lq ek;krhr [kkanj Nqe ouqu ghFk

vj•iu f'ko” j•i; j•i gksoqe

Yofy eat+ yksy” l•R;~ vn” yy”uksoqe

fujat+u f'ko” l”at+ 'kdyk dWfjFk vke

}gl jkrl X;oqu áe” lqcg rk 'kke

124- lkWjh cjkWrh fN çlUu linku r ” gheky Lrqfr djku

Ckks D;kg ou” ywd”u”; rfr gky D;qFk xo

cWfuFk ;]fr vksl egkjkt+k lnkf'ko

cks D;kg ou” ywdu”; rfr D;qFk liqu eu

cU;kseqr vksl ;]fr Hkxoku ;Wt+eu

L;Bkg gheky ;]fy [o'kgky lk¡iqu

djfu yk]x vkjrh ukjk;.kl dqu

dk]#e pkus n;k;s l•R;~ e] ;qFk dkj

ij; yhyk dj; Hkkoqd ueLdkj

125- ;Wt+eu ukjk;.kl dqu Nq gheky vLrqfr djku

xwdqykuUn xwO;an xwiky;A

ukn” C;an” ijekuUn” uUn” yky;AA

e/kqdSVHk ekjoWfu gk }/k” P+kwj;

eu” eat+fyl eat+ dj; xwj” xwj;A

xwih ukFk” cky” f=kt+xr iky;


;kno Doy” ds ek/ko jke;

gs U;eZy” u]"dy” u]"dke;A

xw;Z ckydu l•R;~ ekjoWfu N+ky;


jk/kk d`".k” p+]; uknk yk;;

Jh/kj” çs;e” Loj” eqyhZ ok;;A

jkst+ jke” ckst+ lke” ohn”fp rky;


ân;l eat+ cl”o”fu U;Fk yl”o”fu

vl”o”fu vkl”o”fu x:Ml [kl”o”fuA

uky”efr jV”gWFk eks fne Mky;


gfu gfu eat+ vkl”o”fu oklqnho;

jkl” eaMqy [ksy”o”fu d`".k” tqo;A

U;Fk Hkklo”fu lr ; ]fe dfydky;


iadt+ rfu fot;arh ekyk

rjT+k” vfd ukWY;~ r; ekst nqckykA

lUr” Nq; oWfyFk clar” nq'kky;


dh'ko” f'ko j•i” ukjk;.k;

ok]u fnFk uk]u xks[k fcaækcu;A

pk]u ák]r pksu çs;e” el I;ky” I;ky;


fonqj ftf;uq; xj” ;]fy p+k[k”;

Hkkoukf; l•R;~ [;ksFk L;qoeqr gk[k”;A

dfr xks[k rfr dksjou gqan lky;


æk]inhf; vfd d`".k” uko” l•R;~ 'kke;

ikWn” xWf; rl d•R;~ oL=k r” tke;A

;hR;~ dWfMl nq;ksZ/ku” u”; uky;


pkfu ek;kf; l•R;~ eat+ }kfjdk;s

eFkqjkf; g”at+ fgf'k yfj r; tk;sA

ikWn” xWf; vfd {ku” eat+ dfe gky;A


vt+kfey æko ck]M HkkX;~oku”;

u]fpfol uko rl vksl ukjk.k”;

e`r” foft+ Qwj rl fr; vdky;


Jh Hkxoku” Nq[k iku” çFk tk;s

dql oksr dql okfr pkfu ek;k;sA

Eod”yko vfl ;]fe eksg”us t+ky;


d`".kl f'ko j•i nj'kk]u fnr” P+k”;

lq; P+k”; P+k”; lq; dhoy” Nq[k u” T+k”;A

'kke” çHkkr” j•i gkorl dky;


126- t+uku ” N] egkjkT+k” 'kEHkwft;l ouoku

xksf'k I;B” gksf'k iksf'kuwy” Nq[k cksyuA

ckst+u Nl; rkd”nkjs I;BAA

lrlax” jax” cqycqy Nq[k P+k” 'kwHku

usj Qsj gksf'k iksf'k ckxu U;FkA

Eo[r” rqfy ;ql pkfu cksfy du nkjs


vk'k” rksf'k dFk” pkfu ve`r N] gkju

freu”; dFku”; Fkksoeqr Nq P+;FkA

vkWl Nqe nksjeqr ve`r” /kkjs


f=kHkqou jkts vfe Fkft+ dkjs

lkWjl usj p+kd” okjs D;FkA

'kky”ekWj cuksoqe eu”ps okjs


egkjkT+k” l•R;~ l•R;~ jkT+k” dqekjs

rksr” t+u æk[k ou gkjs áFkA

du Fko” dfFk pkfu eu xkse rkjs


vr” xr” iku” p+] ir” ir” ykjs

d`".k” lelkjl ykWf;Fk yFkA

lFk Nl pkWU;~ U;Fk lr O;p+kjs


127- ouoqu

lksar vko ckequ æko g~ofNefp+ gfjA

ckyknfj C;wB ckyk edqanAA

Hkäh Hkko” i[k” tfj lr~lax” jax” p+fj

lkfu yfj I;B C;wB jkT+k” galkA

ladV gfj vfl ikul áw dfj


ve`r” dq; lx |qr Roylh Fkfj

Lo; Roylh yWt HkxokulA

;ql ;ql iks'k Qk]y lq; lq; xo ofj


'k[kp+ dksr”j ækf; Hkdp dksrj efj

;q[kp+ iku oqQukfo vkdk'klA

N+k]g fnFk jkr }g gell l•R;~ cfj


rlq¡|u p+j.k” deyu vfl vWN tfj

OoU;~ dfr nfj vfl xzg ihMkA

}[k gfj ije” 'kkfUr l•R;~ eu cfj


nwi” n•i” dksQwj áFk vkyol ufj

¬dkj” j•il N] }kj” iwt+kA

oSDoaBukFk vko uk]u æko lkfu xfj


rl jk]Lr f; dsaN+k ckfl lks#; fr [kfj

d`".kl D;kg dfj O;ogkj” Co)A

f'ko r” dh'ko Lofj ;]fe Hkolj” rfj


128- f;fFk ouou” l•R;~ Nq Hkxoku f'ko çlUu xN+ku

Rork cwft+Fk L;Bkg [o'k xo lq dh'ko

lq nkewnj lq foÜoEcj lq ek/ko

lifu L;n lkfju”; eu” dkeuk;s

niku vkWfll f; dk]j pkus n;k;s

frFk; ukjn tqou lsrkj” oks;qu

frFk; vn” uknC;anl ukn yks;qu

i| iknl L;nl lk/kl |qrqu ukn

d#e çlkn Nq[k lk/ku gqanq; lk/k

129- ukjn th Nq Hkxoku f'kol czksaB ” dfu X;oku

lr~ Io#"ku g”afn lr t+u;A

gs lr~ P+;Fk vkuUn?ku;AA

U;j Xo.k; U;jat+u;

vFk j•il cks D;kg ou;A

Nq[k P+k” lkW{kh P+;Fk p+suu;


;u” I;B” xksl p+] fuf'k N+~;u;

t+hofrl eat+ vkl; áu;A

p+ap+y xksl eju” T+;u;A


VksB”gWe; vfd; {ku;

okluk;u eat+ dfr N+~;u;A

;qFk vkslql R;qFk c]f; cu;


lkWU;~ lk/ku N] O;u; r” çu;

p+su”o”U;~ fN; p+] eat+ eu;A

l•R;~ O;p+kj” lrksXo.k;


f'ko” j•il yx;ks ikWjh

eqy” ry” Nq[k U;jkdkWjhA

ofu f;oku Nq[k eat+ eu;


ek]P+k”jkore iFkdqu lr~ P+;Fk

pko”ukore vkuUn ve`rA

rfe pu; p+] áw cu;


f=kf; okWfuf; =k;ywpu;

ouoquq; cwT+kqFk du;A

vn” cqrjkFk cWj”Fk Lou;


P+;Fk O;ej"ks Nq[k T;ksfr j•i”;

ân;l eat+ çt+yku n•i”;A

flfjf; çt+Y;ko vfe çt+yu;


'k[kp+ l•rh vk[k Ooylu;

gu” ou; U;jat+u;A

yn d`".kl lq; nf; /ku;


130- Jh f'koth Nq ukjn ft;l ç'uqd Oorj fnoku

lrqd Loj cwft+Fk”; [o'k xksl lr~Xoj

ç'k”u cwft+Fk Oorj dk]jul cjkcjA

lrt+u cu eu dj dkWykl”;A

cWLrh eat+ ouokl”; jkst+AA

P+;r” fdU;~ HkLe” ey oy vrykl”;

lk/k” çØWp lWU;kl”; jkst+A

¬ f'ko 'kEHkw dj vH;kl”;


fo"k; R;kx”dq; nj ek?k ekl”;

lRlax” dq; Ooiokl”; djA

vkRe” rhjFk” eu uko ek]g el dkl”;


iku ijT+k”ukWfoFk iku; e” vkl”;

loZ ladYiu xzkl”; djA

ry” I;B” =kkWfoFk =kko ryokl”;


Jh d`".k egkjktu [;wy jkl”;

xwfif; 'kqjkg lkl”; áFkA

cky” czãpkWjh rksfr uko ækl”;


egkek;k áFk jNoqu nkl”;

f'koukFk ân;k okl”; Nq;A

rksfr rl uko æko lk/k” lWU;kl”;


d`".k” v¡nfjfe R;kx” ey lwj lkl”;

u]cfjfe jkx” Ooykl”; djA

'odnhol xo f;; oWfuFk O;kl”;


€ € €

131- ouoqu

uUnu ckxl eat+ U;jca/kuA

lUr chB~; p+anu dqfyu”; ryAA

P+;Fk flf;Z uk]u æko ek]g xV” dfr vkWl

ofr vkWl eat+ vkdk'kl t+kaMA

N+k;k fN oanu ek;k fN vanu


pj.kkj~C;Unu dy” fNl oanu

tl”nk uUnu ije” xr gkWoA

u]"dke” deZ” nkfu /ke”Z }/k fN eanu


nhoywd áFk rr~ in lr Jouq;

ije f'kouq; r” dh'ko”uq; dk]jA

ek]g xk]y p+k]y çFk phT+kqd cU/ku


lekWt+ O;Fkkul dquq; Eo[k xo

vuUr” Lo[k xo loZ O;ogkjA

}[k p+k]y Eo[k gkso czãkuUnu


vHksn” Hk[k”p gqan Jouq; Nq X;ouq;

foosd T+;ou”; áou”; fN ekstA

l`f"Vf; g”at+ Hksn” n`f"V fN oanu


f'ko çs;e” vkuUn” jl” u”; el dW;Z

nWgo; ;¡fæ; cs ál dW;ZA

lRlax” Hkax” pu” fd; Loxa/ku


lalkj” ekf; eaT+k” U;eZk;k dj

d`".kl ek]g gj gs gjh gjA

pkfu jkf; dql okfr ek;kf; Qanu


132- ; ]fu oksy usju ”p r;kWjh djku

djfu yWX;~ usju”p lkWfj; r;kWjh

lacky”fu yWX;~ iu”U;~ iu”U;~ lokWjh

o]".k th ok]Fk DoNs D;Fk áFk lnkf'ko

Lo Co) dfr vu” ou; rfr gky D;qFk xo

çHkkrk 'kke” j•i áFk DofN D;Fk æko

t+ukuo ok]u xVs eat+ xk'k g; vko

frN+”; ehukoWrh okWuh ouku vkWl

duu vUnj xWfN+Fk ew{kh cuku vkWl

133- t+uku ” N] ;Wt+eul ouoku

gksf'k iks'kuwy” Fko duA

okWuhf; ou gkfj yks yksAA

jk/kk d`".k” d`".k” ou

yksy”fu vW'k /kkfj yks yksA

jax” fdU;~ rWL;~ áw cu


XoM” dj eu fcUækcu

vn” usj cW;Z r” nkfj yks yksA

'kke” :i oqN gu gu


pko ohn dke/khfu Fku

Hk[k”p+ g”afn p+Mokfj yks yksA

pFk cu vkuUn”?ku


ifr ozfrf; xwfi;u

dk]jeqr Nq eu rkfj yks yksA

O;kid oklqnhou


çs;e” l•R;~ dj eu j”{keu

ukn yk;ql I;kfj yks yksA

Hkäh Hkko” ,d cfu }u


ckst+ tlqnk N] yyou

ek]g iwrukf; ekfj yks yksA

f;fN+ cfc }/k pu lrt+u


Hkäh eat+ cu vt+Zu

jFkckfu lq ykfj yks yksA

xfy iku; Øw/k” nq;ksZ/ku


eu” okts d`".k” uko [ku

/kkWj” vyekl rkfj yks yksA

fdfl I;B Nql xwo/kZu


fgalkf; dell ekju

lw{e” /kkfj ryokfj yks yksA

ekft f;e jkft rl fgO;~ T+;u


[kWV~; [kWV~; Nq uk]u Hkklu

v¡fæfe N+~;i” N+kfj yks yksA

P+;r” oqt+ey” xV” dklu


o`Unkou” dq; ou

eu E;ksu OoÜp+kfj yks yksA

lCt+ t+u yfx p+j.ku


nkl ;]fr jkl [ksyu

O;kl uk#n fr ykfj yks yksA

cksy” ukou 'odnho t+u


;wfx;o HkwfxFk Hkwxu

nk]igl czãpkfj yks yksA

U;eZy” u]"dy” U;jXo.k


d`".kl VksB o]".kkiZu

ur” ;]fr D;kg ykfj yks yksA

t+kWU;~ eat+ rl fr lksge vu


134- o]".kq j •i ;Wt+eul dqu Lrqfr

ckyd voLFkkf; yx;ks cksA

eu” eat+fyl eat+ dj; gks gksAA

cky” d`".k” N+ky” ekjku f;r”eks

xwiky” uUnyky” l•R;~ fur”eksA

';ke” çs;e” }/k nke” nke” pr”eks


f=kt+xriky” ukyefr jV”Fkks

iwruk xky”o”fu DofN áe”FkksA

}/k” Fkfu P+kwj” xwj” xwj” dj”;ks


tlqnkuUn” ir” ir” f;e”;ks

xwihukFk” vkyo fne”;ksA

jkx Nqe pksuq; r” t+kx áe”;ks


Hkt xwO;an xwO;an” dj”;ks

vl”o”fu fxUn”o”fu ft+Un” ej”;ksA

cfM nf; pkfu cky” [ksy” Loj”;ks


nf; vorkj áu” l”; yx”;ks

fnodh fuf'k T+;u”l”; yx”;ksA

Jh d`".k uko I;u” l”; yx”;ks


olqnho”ful fuu” l”; yx”;ks

xwdqy áFk f;u” l”; yx”;ksA

tlqnkf; }/k pu”l”; yx”;ks


';ke” Loanj o.kZl yx”;ks

tequkf; e¡T+;~ rj”ul yx”;ksA

ukf'k jWfLr ckf'k dj”ul yx”;ks


iwrukf; nke fnu”l”; yx”;ks

nke fnFk çk.k áu”l”; yx”;ksA

çs;e”p FkWU;~ {ku”l”; yx”;ks


tlqnk ir” ykj”ul yx”;ks

FkWdjkWfoFk çkj”ul yx”;ksA

xaM”ul dy” nkj”ul yx”;ks


vkax”u”D;~ dqY;~ =kko”ul yx”;ks

fnork cuko”ul yx”;ksA

vkdk'k oqQ”uko”ul yx”;ks


'kke” jax” tke” ikWj”ul yx”;ks

dke/ksu” jN”fu usj”ul yx”;ksA

xw;Z 'kq;Z áFk Qsj”ul yx”;ks


calWjh 'kCn =kko”ul yx”;ks

xwfi;u cksT+k”+uko”ul yx”;ksA

nf; yksy xWfujko”ul yx”;ks


xw;Z xfj eu esy”ul yx”;ks

BB” dj”ul r” xsy”ul yx”;ksA

jkl” eaMqy [ksy”ul yx”;ks


;¡æl Øw/k oky”ul yx”;k

var” jk]Lr :n oky”ul yx”;ksA

xwd”y”D;~ yw[k iky”ul yx”;ks


xkso/kZu /kkj”ul yx”;ks

dk]g fdfl I;B [kkj”ul yx”;ksA

jk{kl r” n•r ekj”ul yx”;ks


vØwj Xor” nko”ul yx”;ks

ikfu eaT+k” ru gko”ul yx”;ksA

vkÜp+j oqN”uko”ul yx”;ks


delkard” Øw/k” fuf'k 'ke”;ks

iEiksf'k iknu ehB~; fne”;ksA

U;Fk pksu p+j.kke`r pe”;ks


d`".k” vkWl e”p+jko”ul yx”;ks

o]".k” foÜo j•i gkoul yx”;ksA

tlqnk eWp+jko”ul yx”;ks


'kq;Z [kWfVFk Fkko”uko”ul yx”;ks

oWN+~; P+kwfj fuo”uko”ul yx”;ksA

c]f; frF;~ cu”uko”ul yx”;ks


czãk eUn”Nko”ul yx”;ks

xqY;~ x¡fMFk on”uko”ul yx”;ksA

d`".k” xhr X;o”uko”ul yx”;ks


135- gjh gjl dqu vLrqfr

e/kqdSVHk ekjo”fu] ¸o) os"k /kkjo”fuA

'o)” 'kkar” }/k” P+kwj”] xwj” xwj” dj”;ksAA

'kgj” 'kgj” xke” xke”] jke” jke” ij”;ksA

n{ku” Oorj” iNe” iwj”] xwj” xwj” dj”;ksAA

fN; clar jax” tke”] f;u” pkfu ¶ot]e 'kke”A

yaft yaft ewj” ewj”] xwj” xwj” dj;ksAA

dj â"khdhf'k jkx”] nh"k” fdl 'kh'klA

[kaft [kaft pwj” pwj”] xwj” xwj” dj;ksAA

ck]Ecwj” xhrk N]] xwfif; xkouA

LoxZ” e.My”fp gwj”] xwj” xwj” dj;ksAA

flf;Z nj'kk]u fnr”] ewg xfV eat+ fur”A

f;r” uwj”fd uwj” ] xwj” xwj” dj;ksAA

gksf'k vWfyf'k iksf'k fdl] xks'kl I;B c]gA

'kke” jax” ck]Ecwj”] xwj” xwj” dj;ksAA

Roylh Nko;] fgf; ru ck] uko;A

QWfyy” eq'kd” dksQwj”] xwj” xwj” dj;ksAA

euu”fd rsyu” ] fufn/;klu” VksBA

Jou”fd du” nwj”] xwj” xwj” dj;ksAA

jkT+k” ;wx” jkT+k” ckst+] lkWU;~ rkT+k” rkT+k” LojA

çs;e” lkT+k” larwj”] xwj” xwj” dj;ksAA

n]g vfHkekuqd dqy g]f; Nu”uq;A

rhoz okWjkx” lwj”] xwj” xwj” dj;ksAA

gs gjh gj” iki gj d`".kl djA

vuqxzg iwj” iwj”] xwj” xwj” dj;ksAA

136- lR;ukjk;.k j •i ” ;Wt+eul dqu Lrqfr

¬ lr~ P+;Fk vkuUn?ku” VksBA

lR;~ nho” lR;~ ukjk;u” VksBAA

'ke” ne” VksB ne” ne” ¬ VksB

lr~lax” ds lekxe” VksBA

lr~ Io#'ku g”afn lrt+u” VksB


,d” vuhd” Eo[k” {ku” {ku” VksB

f'ko&'käh j•i” }f; y{ku” VksBA

=k]Xo.k” LofLr =k];ykspu” VksB


U;jXo.k” VksB U;jat+u” VksB

p+sru” P+;r” ds p+suu” VksBA

vfd iks'k”ofu P+k”; eat+ eu” VksB


dh'ko” dh'ko” dh'ko” VksB

gs f'ko” gs f'ko” gs f'ko” VksBA

x:Mklu” o`"Hkklu” VksB


U;Fk pksu ozr nj” Jh/kj” VksB

'kke” Loanj” HkLek/kj” VksBA

Lon'kZu” 'kadj'ku” VksB


dkW'kh ukFk” eat+ ri” ou” VksB

}kfjdkukFk” eat+ fcUnjkcu” VksBA

v;ks/;kukFk” jke” jknu” VksB


vejukFk” 'oHk n'kZu” VksB

f'koukFk” ve`r o'kZu” VksBA

foÜoukFk” diky” ekspu” VksB


vuqxzg l•R;u gu” ou” VksB

iky”o”fu uSiky” ds ou” VksBA

oL=k jWfLr oL=k ou” VksB


xfj xfj {ku” {ku” |u” |u” VksB

vkdkf'k ikrky” g]fj Cou” VksBA

iwfj ifNe” Oorj” n{ku” VksB


'kke” j•i” VksB] çHkkr j•i” VksB

Loçdkf'k j•i” T;ksfr Lo:i” VksBA

d`".kl f'ko jkWp+ g”afn |u” VksB


137- vHkhn vLrqfr

dj e] in~e” iW=ku u]=ku eat+ oklA

jkl [ksyo”fu] vFk” jB] p+B e” vFk”oklAA

flfjf; j•i” ek;k N] pkWuh N+k;k

ml ek;k dk Hksn fdlh us u ik;kA

iku” Nq[k ek;kf; eat+ U;j ek;k

ns[kus nso yksd og ek;k vk;kAA

czãk fo".k :æ bUæ 'odnho O;kl

jkl [ksyo”fu] vFk” jB] p+B e” vFk”oklAAA

jk/kk d`".kk jkek 'kkek

vjs uUn ykyk vjs fu"dkekA

[;[k uk d]ag p[k uk v[k nkek

x¡t+jko[k uk e] fr LonkekAA

Oonkl Nql ck] nkl loZ ladV e] dkl


f=kt+xr ikyk cky xksikyk

nsodh uUnuk nhu n;kykA

gfV Nq; dkSLrqHk eu c]f; ouekyk

vjs uUn ykyk culjh okykAA

lkl” cT+k” f=kf; N; ir” eWY;~ eWY;~ lkl


tlqnk cWU;~ cWU;~ dy” p+]; oan” uk

deZ d•f; /;ku” nkfu /keZ }/k eUn” ukA

gky p+]; Xoan”uk p+]; l•R;~ fxUn” uk

=kkWfoFk Hko ca/kuk fnodh uUnukAA

vklj” pkfu vkl fczt ckWflf; ikl


vP;qr” P+;r” l”; E;kWful eat+ xu

lr dj lR;HkkHkk eu :deuA

jk/kk çk.k E;kWU;~ ikul dqu vu

o`p+ xwfif;u ru gko luEo[k uuAA

{ku” {ku” N+~;u” e vkl v[k Üokl mÜokl


lWf[k;u Lo[k fnFk nqf[k;u }[k dkl

ru Lo[k eu Lo[k fnFk luEo[k vklA

'kqjkg dykf; lk]Lr pksu vkHkkl

'kqjkg flaxkj i•fjFk OoyklAA

'kqjkg Nq[k P+k” áFk f=kf; 'kqjkg lkl


xwih ukFk” p+]; ir” ir” ykj” uk

EoyhZ 'kCn” U;wFk eu du nkj” ukA

xN”+[k; N+~;u” vfd {ku” iku ekj” uk

'kkel rkU;~ p+]; 'kke” j•i” çkj” ukAA

dke/khu” áFk f;[k ur” cu” ouokl


iksf'kuwy” l”a| ikWB~; yksy” vksy ;sj”uk

ouo”fu d`".kW xhr ou” ou” Qsj”ukA

ihrkEcj” fd; oL=k ikWj” uk

o`Unkou” ds ou” fdU;~ usj” ukAA

gheky Nql ck] nkl áFk lqehj dkWykl


vfd ufj #deu c]f; ufj jk/kk

vFk”okl dWfjFk N; dj e] çlknkA

cUlWjh okf; o”fu yk;ks; uknk

gkWfoFk i| iknk xky OoiknkAA

d`".kl çR;{k Hkkl vkl ikl vkl


138- ;t+eu o]".kq Hkxokul Lrqfr

'ka[k P+kwM ekjo”fu eksj eqdV” /kkjo”fuA

ikrky” i`Fkoh [kkjo”fu yx”;ksAA

ladV gkjo”fu Hkolj” rkjo”fuA

¸ox” ¸ox” vorkj /kkjo”fu yx”;ksAA

'odnho lkWfe;l Hkhn n`f"V xkyo”fuA

O;kl” Eo[k” ohn O;Lrkjo”fu yx”;ksAA

ofl"V l”afn Eo[k” }[k U;okjo”fuA

ew{k Ooik; m/kkjo”fu yx”;ksAA

ukjn eqfu;l Hkä jfFk [kkjo”fuA

lkeohnl du nkjo”fu yx”;ksAA

okYehfd l”aft+ t+]fo ve`r gkjo”fuA

jke” dFkk Oop+kjo”fu yx”;ksAA

e`r” foft+ /;ku” lkWU;~ çk.k la/kkjo”fuA

d`".kl nf; uko ;kjo”fu yx”;ksAA

139- ;Wt+eu ukjk;.kl vLrqfr

ijehÜoj” iwj[k iwj.kksA

ukjk;.kks ukjk;.kksAA

vUrkg d.kZu g”afn vkHkklks

p+sru czãks P+;Fk vkdk'kksA

lkW{kh Io#"kks P+;Fk p+suuks


txrukFkks t+uk/kZuks

gs U;eZy” u]"dy” U;jXo.kksA

U;jkdkjks U;jat+uks


ohnkUru x]foe”fr xwO;anks

iku p+]; oUn”;ks ek/ko edqanksA

eksg en xkyo”fu e/kql•/kuks


Hk[kp+ g”at+ lhrk ck]t+ g”afn ouks

N+kaMu l•R;~ áFk lrwXo.kksA

jke vkRek t+ku eu y{keuks


vu r” v;ks/;kf; eat+ jkr |uks

Hkkoqd Hkjr Nq; iwt+uksA

l•R;~ áFk J/kkf; 'k=kw?kuks


'o) oklukf; gqan foHkh"kuks

djoqu iku p+]; iFk viZuksA

jk?ko j?kqukFk” j?kquUnuks


/;kuqd guweku ru” euks

uko pksu ân;l Nq; ys[kuksA

rfe l•R;~ ewg yadkf; t+kyuks


xwihukFk tlqnk uUnks

xks;Zu l•R;~ HkwxqFk vkuUnksA

T+;k]u ejqu N+~;k]u pkus T+;uks


nsg vU/kdkjfd eqg nkjuks

jk{kl çd`p+ g”afn ekjuksA

Lo; ew{kh N; del” jkouks


Kkufd foKku” /;kufd /;kuks

;wx”fd ;wxks çk.kfd çk.kksA

ek;kf; gqan vUr pkfu t+kuuks


fujkxZy fujkUrj euks

vkuUn ve`r pko fpr?kuksA

vt+ik t+i” ;K t+i t+i”uks


fues"k” OoUes"k” çFk {ku” {kuks

luEo[k jkst+re lukruksA

fuo`p+ g”aft+ o`p+ ço`p+ C;uks


=k]u dkyu g”afn ál Qsjuks

rfe Qsju” Nqu” dqu usjuksA

f'koj•i” æql pksu vk]M çWfn{kuks


ek;kf; E;qy dju”fd rsyuks

rsyu rsyu pkfu esyuksA

nklu g”ans jkl [ksyuks


nhou r`fIr pkus {kuks

iW=ku f;Fk” lx ewyu fnuksA

I;=ku vkI;k pkfu riZuks


LFkkoj” t+axe Nq[k gu” guks

n]g n`f"V dj O;ljt+uksA

d`".kl j•i gko o]".kiZuks


140- f'ko j •i” ukjk;ul dqu vLrqfr

/keqZd /kkWj dk]j [kWR;~ gkWjou” l”;

jax” jax” iks'ku dk]j vEckjA

eknfy rqYlhf; vkoZfy O;u” l”;

ukjk;.k” l”; Nq t; t; dkjAA

xfj ækf; Hkkoukf; l•R;~ n'kZu” l”;

p+kf; icZr jkT+k”uq; njckjA

vkf; p+ØhÜoj” l”; çn{ku” l”;


lqehj icZr dk]g [kk]r Lou” l”;

L;) ihB” lkfjo”; çkso vkf/kdkjA

uk'k xo nkfjæl vWfdl {ku”l”;


t; t; Nq xwd”yl r” fcUækcu” l”;

t; t; Nq uk]u æko d`".k” vorkjA

t; t; Nq xwfi;u r” xkso/kZu” l”;


t; t; Nq olqnho”ful P+;M áu” l”;

t; t; Nq fnofdf; ;]fe p+ksy HkkjA

t; t; Nq }[k vUn cUn jkst+u” l”;


t;t; Nq cyHkWæl r” vt+Zu” l”;

Hkähf; eat+ f;e ækf; lnZkjA

t; t; Nq rFk foÜoj•i” n'kZu” l”;


t; t; Nq n'kjFk jkT+k”ful Xo.k” l”;

ekft dkS'kY;kf; ckjEckjA

t; t; Nq v;ks/;kf; jke tqo T+;u” l”;


t; t; Nq jkep+¡æl r” yW{keu” l”;

lhrk ekrkf; t;t;dkjA

t; t; Nq Hkjrl r” 'k=kq?ku” l”;


t; t; Nq oko” yksdiky” uUnu” l”;

;]E;~ xk]aM yfp l•R;~ yadkf; ukjA

t; t; Nq lqxzhol] foHkh"ku” l”;


eu E;ksu ir” ykfj e/k”l•nu” l”;

dke” Øw/k” dell fno”ukfo ekjA

gks'k dfr gkfj ekfj ek]g jkou” l”;


dk]g vko czksaB” }g oksr I;B [ku”l”;

rkj fnf; dfj iap+kyl ikjA

lr”fp; F;r Fkfo 'o) P+;Fk eu” l”;


ouoqu lksu xo eat+ f=kHk”ou” l”;

Fkoquq; rl I;o X;o”uq; lkjA

eku”oqu Nq Hkä jkt+l r” U;/kZu” l”;


ghr” vfd ek;krhr” U;jXo.k” l”;

egk ek;kf; l•R;~ O;okg dkjA

'khr” ihr” oj.k” Loju” VksB jkr |u” l”;


ouoqu f; dsaN+k vksl çFk ou” l”;

fr; okr”ukso xwfi;o xqidkjA

okj” vko 'kadjkpkj Ooy”lu” l”;


vuqxzg pksu eat+ vUu” l”; r” /ku” l”;

ok¡fl rkU;~ iksf'kukfo gksf'k O;ogkjA

d`".kl rksf"k eu iksf"k o"kZu” l”;


141- ehukorh N] f'ko r ” dh'ko dquq; ekWfuFk Lrqfr djku

';ke” Loanj” c]g Loanj tk;sA

oFk”jkW; eu” eFkqjk;s yks yksAA

çku” iou” l•R;u e”p+ju” vk;s

uo }kj” n]g }kfjdk;s yks yksA

o`p+ xwfif; p+]; oqNus æk;s


cky” jB uky”efr l•R;~ iky”uk;s

lkfu Hk[kp+ g”aft+ Doc”t+k;s yks yksA

u]"dke” L;n dj eu” dke”uk;s


VksB~;ks[k xtsaæl dFk o]|k;s

vkW;fjl dFk J/kk;s yks yksA

dfe Jksfp+ [o'k liuqd f'kojk;s


dhoy” Hk[kp+ gqUn dj e] Ooik;s

l•R;~ iu”fu çs;e r” ek;s yks yksA

oklqnho” okl dj eat+ okl”uk;s


jkT+k” }kjl pkWful fHk{kk;s

vkW/khu deZghu vk;s yks yksA

pkj” dj e] vkj”dfp+ lq'khyk;s


Lonke t+kWfuFk dj e] Ooik;s

ok]Yeqr Nql ft+"Bk;s yks yksA

N+~op+j”; E;ksu iwj l•R;~ iw.kZk;s


cku” jk]Lr ækeqr Nql fHk{kk;s

owaN+eqr nSo laink;s yks yksA

Hk]f[kdl e] =kko jkT+k” gElqu lk;s


Qynk;d” pkfu [ky” fdU;~ vk;s

vuqxzg e] rksy iwj” =kk;s yks yksA

ok]oqeqr d]ag fr Nqe u” de”Z Hkwfedk;s


'kk]t+jko ladV” xzg n'kk;s

oqYV” le;l I;B t+k;s yks yksA

fQj”Fkqj dj P+k” lkfu deZ yh[kk;s


Hkko” ep+ dUn E;ksu iu”fu ;N+k;s

lkso eat+ ek]g fuæk;s yks yksA

oqT+k”uko eat+ LejWp+ XoQk;s


ikul ir” nksj”uko E;kfu jk;s

flf;Z j•i” vu ik]r N+k;s yks yksA

t+ky en” dkfy ;oul dk;k;s


ekjd¡Mh t+u pkfu vk'kk;s

vk;l p+] eax”us vk;s yks yksA

dkyl e] xzkl dj r” Hkkl tkf; tk;s


vkRek jke” U;o`p+ g”aft+ jk;s

l•R;~ i[k e] 'kkUr lhrk;s yks yksA

MaM dj ço`p+ Jwi”u[kk;s


xky ek]g jkoul r” Øw/k lsuk;s

t+ky ywHk”p yadk;s yks yksA

foosd” eu” y{eu” us Hkk;s


lr~Xo.k” çd`p+ dkS'kY;k;s

Eo[k gko l•R;~ n;k;s yks yksA

jkt dj vkuUn” v;ks/;k;s


Kku” rkt fnFk /;ku” /kkjuk;s

l•R;~ Lora=krk;s yks yksA

P+;r” r[krl c]g áFk lerk;s


gqf'k;kj jkst+ eat+ ;wx” U;¡æk;s

áFk len`f"V ,d”rk;s yks yksA

rq;Zk j•i” eat+ jkT+k” lHkk;s


vt +rkU;~ dkWR;kg xwf; d•R;~ vk;s

or” xFk ;Fk ;k=kk;s yks yksA

,dkg dql oksr pkfu vuhdrk;s


ohj dW;Z ;hj” pkfu o]".k” ek;k;s

cfM nf; cs ijok;s yks yksA

f;e rW;Z r” fre rW;Z pkfu d`ik;s


e] fr rkj Hkolj” vkoyu” tk;s

l•R;~ foosd” Ooik;s yks yksA

;qFk n]g Mwax” lwge” ge” ok;s


dh'ko” uko t+i”uko Hkko”uk;s

vt+ik t+i” ekyk;s yks yksA

eu uko vkRe” rhFk”Zfp tequk;s


jke pUæ f'ko” yxgks; ,drk;s

gkWfoFk p+Uædyk;s yks yksA

ek]g xV” dkl E;kfu ckst+ ehuk;s

oFkjkW; eu” eFkqjk;s yks yksAA

lkfo/kku eu dj ;Wt+eu ck;s

¸ol” ækf; eat+ çt+k;s yks yksA

ojrl OoU;~ okWfuf; dU;k;s

oFkjkW; eu” eFkqjk;s yks yksAA

foÜoj•i” O;wx Y;w[k deZ yh[kk;s

l•R;~ ukuk o.kZk;s yks yksA

'kähikr” n`f"V Fko I;B u]"Bk;s


djuhÜofj;u g”aT+k” xw;Zck;s

jkl [ksy”fu ufu æk;s yks yksA

FkQ dj d`".k”fu jkx” jk/kk;s


142- ; ]fuoksy Nq usju ”p r;kWjh djku

jkrl |u xo cWfLrf; ou xoA

eu xo áFk eu eksgu ukFkAA

eu” dq; ghFk djoqu deZu xo

eu” dq; ijrhr xo nf; ykHkA

eu” dq; thr t+suqu f=kHkqou xo


eu xo ehfyFk lq; gu gu xo

eu” dq; ekuqu xo lelkjA

feF;k fuÜp; lksu iw.kZ xo


czã O;p+kjl eat+ v[k {ku xo

idu” jk]Lrq; çkWo rhFkZ ;k=kkA

u]"dy chB~; LoQy çfn{ku xo


up+o”fu o`p+ gjdWp+ fuf'k N+~;u xo

iu xo ço`p+ çWfp+ EodfyFkA

f;fN+ Le`p+ ;Wp+dky v[k {ku xo


'kCnl vWN xWf; vWfNu”; du xo

vkuUn?ku xo P+;Fk Co) áFkA

lq'kIr rq;Zk t+kxzr t+u xo


|u r” jkWp+ 'kq;Z r” ckWp+ eW'kjkou xo

jko”jkou xo ew[kZ O;ogkjA

jkx” nh'k” P+kwjl l•R;~ orZu xo


,d HkkL;ko fey”ukWfoFk }u xo

eu” :{eu xo DofN D;Fk áFkA

ikjl ehfyFk 'kWL=k Lou xo


çd`p+ Hk[kf'kFk 'o) lrXo.k xo

ál O;lju xo O;o”gkjqdA

Vsfc Vsfc ehfyFk vFk” l”; iu xo


jkoqu r” çkoqu t+u Ooi”ju xo

vn” dql _]u vfl iFk dqu :nA

lkfu Eo[k” jkf; vksl Hkwx Hkwxu xo


;qFk gky foKku”oku ;wfx;u xo

Hkxor~ xhrk vFk N] lk{khA

;Fk I;B L;) Io'kZu t+xzu xo


'o) t+kxzr” dq; fo"ks'k jkl xo

lq; vH;kl xo xwfi;u :<A

ladYiu r” O;dYiu N+~;u xo


U;jkdkj” lqan j•i f=kHko xo

loZ vkdkj” gksoqu foÜo j•iA

Mhf'kFk vkÜp;Zl vtZqu xo


rl fuf'k LoxZqd jkT+k” eanNu xo

;l [kk]gofj fdfl I;B [kkWfjFkA

xkl” dfp [kk]r yk]r xkso/kZu xo


ækSinhf; ;]fy vEckj ¶;juu xo

nq'kklu xo dWM~; dWM~; raxA

áFk lHkk :ft+Fk nq;ksZ/ku xo


'khry dksey eu 'kh'k”ukx xo

rFk I;B d`".kqu jkx xo L;)A

oSDoaBl áw fcUækcu xo


143- egkjkT+k” r ” egkfjU;~ usju ” foft+ N] ehukorh Lrqfr djku

yFk ykWf;Fk lelkjlA

ir” ykjl yWfr;sAA

gEl” uko” fdl tkukokjl

ukWY;~ tke” fNl N]fr;sA

oqfQ rk;Zl genkjl

ir” ykjl yWfr;sAA

lwj dk]j rWE;~ vU/kdkjl

;ql ok]j lwj” eWfr;sA

ck] fr /kkj”ukf; /;ku /kkjl

ir” ykjl yWfr;sAA

vFk rhT+k” j•i vkdkjl

Qsj” czksaB” r; iWfr;sA

iksaiwj t+u xr” ekjl

ir” ykjl yWfr;sAA

yksy” QEc” fdl vEckjl

j]g e] fnp+ lwj” eWfr;sA

J]g e] Nqe OoU;~ dfr çkjl

ir” ykjl yWfr;sAA

vkoZy eat+ yksy” ukjl

nWt+e”p+ çs;e” l•fr;sA

'k]gtkjl N] eat+ vkjl

ir” ykjl yWfr;sAA

U;Fk yx” lr~ O;p+kjl

lr Hkkluko lWfr;sA

Loj” fQjr” P+;Fk lsrkjl

ir” ykjl yWfr;sAA

oUnqu Nqe iku ;kjl

vUnqu Nqe ;]fr;sA

p+Unqu xkse fnonkjl

ir” ykjl yWfr;sAA

xzt+ oWN+ Loanfj ukjl

;]R;~ vkWflFk fN rWfr;sA

ouou” l”; du nkjl

ir” ykjl yWfr;sAA

N+ky” ekW;Z ekW;Z Yod”pkjl

dW;Z e] iks'ku QWfr;sA

'ksfj ykxl tV” /kkjl

ir” ykjl yWfr;sAA

d`".kqu nQr” cky” ;kjl

dfjg]l uky” eWfr;sA

esfy 'kL=k r” lafx Qkjl

ir” ykjl yWfr;sAA

144- ;Wt+eu æko egkjkT+k ” egkj]U;~ áFk

gjh gj æko áFk egkjkT+k” egkj]U;~

nf;; n; vksl rfr] xWf; nf; xr uWU;~

ák]rq[k j~o[klr [kcj çFk tkf; lk¡i”U;~

'kju f'koth lq¡t+s ek;kf; lk¡i ”U;~

o]'kEHkj yk]x o]'kÜoj áFk idkWus

gye cW;Z cW;Z yWfxl Roylh NdkWus

idku u]"dy DoNs D;Fk æko U;eZy

Ndku vkWfll y;Zo i]B~; C;y r” ekny

gjl lk¡iqu gjh dh'ko cU;o f'ko

v}Sr”; j•i” ukjk;.k çdV xo

145- egkj]U;~ ikoZrh [kWp+ O;ekul r” yWX;~ lkWfj; idfu

O;ekul D;Fk idku áFk vkWl HkokWuh

L;nFk vFk czksaB czksaB vkWl”l nokWuh

djku t+; t+; t+;k vkWl”l n;k áFk

O;rLrk ueZnk xaxk xW;k áFk

f=kla|k :æ la|k iou” la|k

djku vkl” /;ku” rl”ans Jku la/;k

idku ve`r Ndku vejkoWrh vkWl

X;oku rl xhr iku; ljLorh vkWl

'k];o rQZo ouku rl HkSjoh vkWL;~

ijku rl ikap+ Ror iapLroh vkWL;~

Loanj okWuh Loanj ygjh ijku vkWL;~

egk ek;k egk ek;k djku vkWL;~

146- 'kkfjdk j •ih Jh ikoZrh ekrkf; dqu vLrqfr

Lejfu pkfu lkWfj; iki gkWjh

gkjkW; icZr”p gkWfj;sA

gkWjh gkWjh yxks; ikW;Z ikWjh

gkjkW; icZr”p gkWfj;sAA

ladV” dV N[k gh EodV” /kkWjh

rhT+k” pkfu çt+yu” vko lelkjA

flagklu” fp; N; lokWjh


xkSjh ukol yxks; ikW;Z ikWjh

pko çs;e” }/k” p+MokWfj;sA

t+kWfu[k vfHkuo xqIr vkp+kWjh


uWV~; yN+”Y;~ vkdk'ku xzVu rkWjh

uk]u uhfjFk ok]u pksu efgekA

ije 'kä ekWfu[k 'kadjkpkWjh


f'ko 'käh j•i” t+kWfuFk P+oikWjh

xqY;~ x¡fMFk ok]uqu; ;kWjh e] djA

áFk u[kl fuf;u[k e¡T+;~ d"VokWjh


fuFk lqehjl rkU;~ ykW;Z ykWjh

dfr vkWl okru”p 'kä vksl l[rA

ijcr” çn{ku” iki U;okWjh


'kkfjdk uko Nq; Hkko Nqe pksuq;

uk]o uk]ojko =kko çksuq; ;knA

gky cko oky ikiu g”a| ckWjh


vkfn 'kä” iku” N[k loZ vkf/kdkWjh

iwt+k djo”U;~ lkWfj; fN;A

lk/k lar okWjkWX;~ twX;~ czãpkWjh


p+ØhÜojl”; Nq t; t; dkj”;

lkfjo”; jk]V njckj”; lq;A

L;n”” ihB” I;B” xWf; L;) áFk lkWjh


pkfu l•R;~ lkW;Z nho t+ho O;ogkWjh

pkfu l•R;~ Ooylu” vko lelkjA

pkfu l•R;~ lkWuh N] nqfu;k nkWjh


v"Vkn'k cqt+o”; l•R;~ icZr”

árdkj” iqfN+ N[k cr” ckWxjkuA

loZ O;kid N[k loZ OoidkWjh


deZyh[kk N[k iku” ije 'käh

dje” lkfu iu”uh Hkäh ys[kA

d`R;~ deZ” Qy N[k fno”o”U;~ lkWjh


vt+ik xk;=kh t+i”gksFk v¡njh

Jh Loanjh ;wx u]aæs eat+A

eu” çk.k” /;ku” Kku” O;p+kWjh


ijekRek j•i” N[k t+xr”p lkW{kh

ft+rsaæ; ;¡ækW[kh N[kA

çk.k” 'k[kp+ l•R;~ N[k iku” O;ogkWjh


iku” N[k ;wxh r” iku” KkWuh

okWuh j•i” HkokWuh N[kA

ckst+ l•R;~ ál jVu”p O;LrkWjh


p+kej ykx”gks; iks'k p+kW;Z p+kWjh

p+¡Mh P+k”; N[k p+Sru Loj•iA

P+;Fk 'kä N[k p+su”oWU;~ P+oikWjh


ek]g t+ky” eaT+k” usj”uqd Ooik;k

dj jkT+k” gElqu lk;k =kkoA

gEl” ukn” l•R;~ rkj ;]fe gEl”nkWjh


gheky ioZr”U;~ jkT+k” DoekWjh

p+j.ku yxks; ikW;Z ikWfj;sA

d`".k”U;~ Hkä ckst+ du nkW;Z nkWjh


147- gheky jkT+k” Nq 'kähikr ” [kkWrj ” çkFkZuk djku

'k[k”p+ jk]Lr 'kä çko” Hk[k”p+ jk]Lr lEHky”A

Hkä oRly” pkfu 'kähikr” l•R;~AA

uk;d” Qy nk;d” tUe” lqQy”

ysafc eat+ ¶oy” iEiks'kk áwA

Doynhi çt+yu” eat+ Doy” Eody”


dyukf; jfLr oUn”gkW; u]"dy dy”

dy” eky /kkjo”fu dy”oky;A

pe” I;ky” pkfu ve`r” t+y” t+y” Fky”


p+UæP+kwM flfjf; us=k dey” dksey”

'khu t+u xy” esy” t+y” l”; l•R;~A

U;Fk P+;Fk oqt+ey” eat+ t+y” çt+y”


u]"dy BWgj” eaT+k eu” p+ap+y” p+y”

Qy” jWfLr dje” ije xr çkWfoFkA

=kkWfoFk udZl LoxZ eaMy” My”


Jkou 'khu t+u /;ku” taxy” xy”

iku” dqfu jksT+k” u” t+ku” Nql t+yA

p+] fgO;~ tke” O;jä dhoy” oy”


fuR;dje” P+;r” fdU;~ HkLe” U;eZy ey”

uko Nqe d`".k gkore f'ko” j•iA

'kW=k” {kf; :x” fuf'k vfd iW=k” C;y” cy”

Hkä oRly” pkfu 'kfäikr” l•R;~AA

148- Hkxoku f'kol dqu lrjkWp+ f;u ” ckir çkFkZuk

áFk çHkkrk DofN D;Fk vkoA

'kke” j•i p+ko xj” lksuAA

jax vWNu gqan oqN oqN =kko

Nk]r r” Øqgqu uqUn” cksuA

xkf'k l•rh xk'k ijT+k”uko


v[k vWfdl fuf'k çFk v[kkg t+ko

vfl dquq; Io#'k eksuA

dqfu l”; fN; yfN cW| uko


p+sru ;]fy p+suu” vko

vn” D;kg xo uk]o r” çksuA

t+ku”oqu t+ku n]g n`f"V =kko


çFk phT+kqd lq; Nq LoHkko

çFk dqU;qd nSo” yksuA

j•i” dq; j•i oko” dq; oko


çk.k áw rl VksB x¡t+jko

Yofy eat+ ckx yy”oksuA

P+;r” vkWul Eo[k iuqu gko


v[k p+sru czã uk]u æko

o]".k d`".kl f'ko t+ksuA

vkRel I;B Nq[k dquq; Hkko


149- f'ko ek;kf; gqan v[k va'kkg

U;oZku” ije” in /keZ” lHkk;sA

deZ” dk.M”fp dqfdyk;s cwyAA

uke” LejWfu LofLr jke” dFkk;s

oUns okYehd” dksfdye cwyA

t; 'odnho”fu 'kksx” Hkk"kk;s

de”Z dk.M”fp dqfdyk;s cwyAA

rr~in dFk iFk taxy”fp tk;s

f'ko l”aft+ jk;s lr~lax” ikBA

lr Jouq; ;]fy ok]u Ooek;s


cwft+Fk 'kä xf; eat+ fuUæk;s

fofp=k ck]t+ vn” :n lelkjA

jk]g~o dk]j lerkf; l•R;~ eerk;s


Co) D;kg okfr bZÜoj ;N+k;s

gk]y r” L;k]n le fo"ke :n lelkjA

Bwy xo 'odnho rFk voLFkk;s


ç]fn{ku vUr” jfLrl fnfu æk;s

QhfjFk vk;s ean”fNFk chB~;A

v/kZ çØe æql Nq f;fN+ iwt+k;s


vk| e/; vUr jWfLr de”Z ys[kk;s

;wx” O;wx ukuk j•i” fdU;~ Y;w[kA

f'ko 'käh j•i rfr ekjku xzk;s


rsyuk dk]j oqN esyu”fp tk;s

Qt+Zku”xh l•R;~ eLrku”xhA

vkWL;~ dquq; gks'k áFk nqf; eat+ æk;s


t; t; Nq gksf'k ep+j”fp Hkkouk;s

Øky ØkWt dB dWfVU;~ lkW{kh fN vFkA

N+ko”Y;~ cwY;~ 'kwfHk f;fN+ iwt+k;s


vk'kqrksf"k t+kWe czkan ”fp vk'kk;s

pk;Zj iw;Zo r” lksjq; rk]xA

p+k]rfjl Nq drjq; jkT+k”gel” lk;s


Fkko czãfon~ Ioj”"ku g”aft+ =kk;s

dj v[kaM” vdkj” jk;s lk]LrA

oj d`".kl fnFk U;oZkl ”uk;s


150- f'ko lrjkr

'kke” Nq; DofN lwe” flf;Z j•i” çHkkrA

f'kojkWp+ g”afn }g N; lrjkrAA

rs'kl IouoZl” l”; Nq vfHkT+;Fk lkr

flf;Z oksr rFk eat+ yWt oWgjkrA

ve`r o"kZu” Qy fnf; cqrjkr


N+k]p+ çØp+ gk¡fxU;~ lkWU;~ yk]p+ t+ku

Hkolj” lWæl eat+ fN ;hjkuA

eqä” çko”uko =kko 'kähikr” cjlkr


oVd” HkkWjoukFk” Nq[k P+k” 'kEHkwukFk

lkWFkh Nq[k P+k” áFk lkWFkh lkFkA

ikyo”fu lky” f;r” iky”o”U;~ N] f'kojkr


cku” jksLr cku” çkfo Lo; xWf; lrjkr

v'kä 'kä çkfo xo 'käh ikrA

ÝLrl r” ohfj cfu dYio`{k r” ikfjt+kr


HkkX;~oku lkfo/kku vfl Fko r” |u r” jkr

/keZl deZghul e] dkl ?kkrA

cku” jWfLrl yn nf; /ku” iWgjkr


;ksx” Kku” 'k[kp+ gqan fne e] Io:'kkr

'kwHk”jko t+kWp+u eat+ E;kWU;~ t+krA

Hkze” 'krjat+ ckft+ eat+ e] e” dj ekr


p+]; jk]Lr ikjqn t+u Nql |u r” jkr

ikul dqu fu e] nhuk ukFkA

f'ko 'käh ineku” 'kä fne lk{kkr


d`".kl uky”efr jB gs 'kfäukFk

;dtk fey”uko ikjl r” /kkrA

lq; xo vuqxzg lq; xo 'käh ikr


151- Jh f'kojk=kh lnk f'ko ”U;~ lrjkr

f'kojkWp+ g”afn }g chB~; u]"dkeA

vfl oqN DofN D;Fk lqcqg áFk 'kkeAA

flf;Z p+¡æe xo vUrj/;k.k

rFk osf'k rkjk eaMyl lkuA

çkso f'ko 'käh deZ /keZ ije” /kke


t+f; LofLr nf; xWp+ g”at+ f'kojkr

L;n”Fk”; vkf; áFk vfHkT+;Fk lkrA

e]fp+ xo Lou df=k ckuu =kke


lq; vko ;l Nq u” Doy xqFkqj Øke

l•R;~ áFk ;l Nq cks; gy/kj jkeA

fnodh ekWt delkLoj eke


'kkähfd er” p+kj”p p+Wt ike

dWt yWt cksyfu xksO;an ukeA

gWt xWf; L;Wt+ f;fN+ ck]t+ ç.kke


n{kukp+kj” okekp+kj” or

;]E;~ gkWo rWE;~ çkWo bZÜoj” xrA

L;n xo jkT+k” +;wx çk.kk;ke


Qynk;d fN dYio`{k r” ikWfjt+kr

F;d”uh N] lkfju”; f;N+ f'kojkrA

Ioä” æko 'käh ekxZqd Qy [kke


dWE;~ dk]M ;qFk jqr vkÜP+;Z er

[;Fk pFk 'kkar xWf; lkWfj; áFkA

;wx” /keZlkfy |qr Hkwxqd cke


gs jrh uko f'kojk=khf; I;o

rfe }g c]f; ft+an” dkenho xoA

Nq; jrh dkenho”fu f=kf; uke


loZ 'käheku”U;~ oqN nf; xr

Øky ØkWt dB dWfVU;~ lkW{kh fN vFkA

[o'k xksl L;t+j”; ekuu Nq vke


çFk pht+l 'kähf; vFk” yksx

lkfju”; okru gsjp+ HkksxA

/keZ vFkZ dke ew{k gqan ikWxke


lkfju”; rw"kru loZ 'käheku

ikap+ }g iw'kru vfe ;]fe lkuA

t+kWe czkan jWV~;ru t+f; lk]Lr t+ke


jke” p+¡æu jkehÜoj iwt+

Qkst áFk lkxjl rk]j r” dFk :t+A

vn” vko yadkf; t+hfuFk jke


lqcgl 'kke xo r” jkrl |u

eu xo rl dqu fr oqN d`".kuA

xkel 'kgj”; 'kgjl xke


152- lrjkr xWf; lekIr

dWfjFk lrjkr lkWfj; g"kZ?ku vkWL;~A

f'ko” çs;e”D;~ pou vkWL;~ çs;e” el [kkWL;AA

153- ehukorh N] egkjkt+l dqu vLrqfr djku

cky” Nq; yky” =k]fV dfu oklqd gfVA

gfV es?k o.kZ” pkfu Loju” vkinkAA

P+;Fk oqt+efy lkfu ije” vkdk'k [kfV

vn” dl N+fV jkx” }h'kqd okoA

xk'k vfu eat+ xfV vk'k Fkfo eat+ =k]fV

gfV es?k o.kZ” pkfu Loju” vkinkAA

=ksf'k gfp+ r`".kkf; iku E;ksu dksu ” ufV

;wr lk]Ecjqe R;wr Ooi|kse ywHkA

lWæl iksU;~ [kkjqu e] xkse ufV ufV

gfV es?ko.kZ” pkfu Loju” vkinkAA

fue ikul dqu f;e fne e] efV efV

ikyuk lkWfu; efV p+ ]; N;A

vl”o”U;~ xaxk ol”o”U;~ p+] eat+ tfV


eu”fdl ou”l”; eat+ ;ql iku [kfV

gj” gj”Eo[k” p+]; ijT+k”ukWfoFkA

ij r” iku dquq; fofUn dfr ewg flfU/k QfV


ohj” Hkæ” pksu t+ksj u; vkfl dfr EofV

en” dq; en gk]Lr P+;Fk ofx ryA

u[k” D;kg ofl Fkfi }fl g”afn uyofV


'kWL=k C;k]u t+u usfj eat+ dqjdfV

;l N+fV pkfu yksy” ukj”p j]gA

/kkWj”fd M~od”;Z nc” l•R;~ dkyl p+fV


csgks'k dk]jeqr Nql eksgus yfV

lwj” efr Fkfi o`"Hk”fu yfV l•R;~A

;]fe Hkolj” rj” vfd ur” vfd yfV


vijks{k j•il D;kg cfM D;kg ?kfV

D;kg N+~ofV D;kg t+sfB ;]E;~ rwy ikuA

jko”jkfo D;kg çkfo D;kg =kkfo D;kg jfV


nsg ds ;kou” [ofV jaxefr ifV

Eoy” jWfLr Nq; rkouqu ckt+kjA

csjax” yf; pkfu yf; Eo[r”fp jfV


iap+ Eo[k” p+ksiksj lq; okfr vfd OofV

;ql t+fi Hksn jksLr "kMk{kj ukoA

=k]u iksju Qsfj fcfgFk”; eat+ OofV


d`".kl N] efudkeu nkeu ofV

t+xrqd ØhM” t+ky ur” p+fV rlA

O;jä” ikn pkWU;~ u; jfV dfr ofV


154- Hkxoku f'kol dqu çkFkZuk

rkjdklqj nSR;~ ekju ” ckiFk

f;e fne Hkolj” rkj

f'ko” dj”uko rkjks osA

lkWfj; iki lkWU;~ gkj

cky” dky” lEgkjks osAA

uko Nq; xaxk/kkj

pko ve`r” /kkjks osA

j•i pksu fyaxkdkj]

vax flf;Z çdkjks osAA

lkWfj; iki lkWU;~ gkj] cky” dky” lEgkjks osAAA

rl Nq lksjq; vkf/kdkj

lkf/k ;ql vksedkjks osA

lksge lq t+kfu lkj

Hkze ekfu lelkjks osAA


vuqxzg fd; vEckj

fue” pkfu njckjks osA

iki iqU;~ C;k]u C;k]u p+kj

l•R;~ /keZ O;p+kjks osAA


lke ohnl O;Lrkj

fne çs;e” lsrkjks osA

okWfuf; E;kfu du nkj

gk HkLek/kkjks osAA


nho vke”R;~ fN ykpkj

djr[k OoU;~ pkjks osA

l•R;~ l•R;~ áFk Doekj

rkjd n•r ekjks osAA


d`".kl ri t+i ;kj

cqMul Nq r;kjks osA

lksj jksT+;l u” Yodpkj

djrl OoU;~ pkjks osAA


155- jkt+nku lkWc Hkxoku f'kol dqu vLrqfr r ” çkjFkuk djku

gks'k fne r” yx;ks iEiksf'k iknuA

lk/ku g”afn gk lk/kks gksAA

;wfx;u g”afn ;wx” çkWf.k;u g”afn çk.k”

KkWfu;u g”afn KkuksA

pkfu çlkn” l•R;~ fN ri lk/ku


vpqr” pkfu l•R;~ P+;r” dq; p+suqu

ur” xfN+ esuqu Ø¡ftY;u iksU;~A

çse” t+y Nq oqt+ku Hkko” ukxjknu


czã” t+Uel f;Fk Nql u” czã LejWp+

oqN e” E;kfu jk{kWp+ çd`p+ dquA

pkfu l•R;~ Hkä pkWU;~ dWj çgyknu


iw.kZ Ioj'k” Ne pkWfu; yknu

ç.ko” iku oUn”gkW; P+ou iknuA

ukn” C;an” du Fkko lkU;u uknu


O;p+kj” us=ku t+kWU;~ xk'k vu] fN vWU;~

gj” gjEo[k” p+]; fne”gks; oWU;~A

u]"dy” eu” u]"dke” jke”jknu


vuqxzg pksu xfN+ vklqu lk/ku

D;kg Nq ikiu deu T+;knu I;BA

n; Nq[k {k; dj lkU;u vijk/ku


d`".k; pkfu diV”fu ry” usfjgs

vn” dfr ikWfjgs tke” uWO;~ uWO;~A

iqf'k dfr i]f;g]l gksat+u r” jknu


N+~ofi eat+; rl N+~ofpjk cfu gs

vn” dfr ofu gs t+sNj ;wrA

;kn”; jksft+g]l oqfu Nql vknu


156- lrjkr dWfjFk ækf; j~o[klr áFk okj” dkj ”

U;jatu okWfrFk”; I;o yk&edkulA

fu'kkuk dql ofu; rl cs fu'kkulAA

157- Lrqfr

j•i” jWfLr dql t+kfu dfe lu” uf; xks[k

nf; xks[k f'kfu 'kf; áFk foKku

lk/k” lRlax” ps U;uZ; uf; xks[k

ft+rsaæ; xks[k y;LFkku

lk/k” ukn” C;an” okWfuf; g”afn ou” xks[k

u]"dy” P+k”; xks[k U;j vfHkeku

vkuUn Hkwx”fu vkuUn?ku” xks[k

U;jatu” xks[k yk&edku

v}Sr” vpqr” vUr/;Zku xks[k

fnFk foKku xks[k t+kWU;~ g”at+ t++ku

dhoy” iu”U;u fuf'k csxku” xks[k

f'koukFk” iku” xks[k 'kähf; lku

158- usju” foft+ N] ehukorh Lrqfr djku

gj” gjEo[k ou xkse áFk Ooek;s

fpnkuUn?ku xkse áFk ek;k;sA

gj” gjEo[k ou xkse áFk Ooek;sAA

jke jke”jk/ku xkse áFk lhrk;s


ujukjk;.k xkse ri” fp; tk;s


vWf'k l”; dfr N+~;u xkse rl”aft+ ek;s


l•R;~ áFk vt+Zqu xkse LoHkWæk;s


'kCnl ir” du xkse rl”aft+ jk;s


ou” D;kg orZu xkse vFk f'kfu'kk;ss


vU/kdkj viZu xkse vgark;s


U;j Xo.k fnFk Xo.k xkse Ooikl”uk;s


fey”ukWfoFk }u xkse fnFk u]"Bk;s


n`f"V ry” lr~t+u xkse eat+ /kkj”uk;s


lqQy çn{ku xkse xfj ;ke æk;s


foÜo:i gu gu xkse dqfu; =kk;s


n`f"V ry” f=kHkqou xkse eat+ rq;Zk;s


d`".kl ir” eu xkse ckst+ jk/kk;s


159- fgeky jkT+k” r ” ehukorh bd ”oV” Hkxokul dqu Lrqfr djku

p+] C;u D;Fk” ád” }g xqt+jkWfoFkA

dl xks[k =kkWfoFk gs 'kEHkwAA

vKku”; Nqe oFk jko”jkWfoFk

dkspu eat+ fQj”ukWfoFk e]A

p+ksQsjl N+”ure oFk gkWfoFk


vk]u Nql idul gr” cT+k” or” Ne

ir” Ne ykjku eu dkeukA

'kwH;k xN+qu p+] e] iFkj ikWfoFk


n;k pkWU;~ vkf; vt+rkU;~ F;du

;Fk e¡ft+yl yw[k idu xW;A

NEcl I;B Nq[k e] p+yku lkWfoFk


t+f; LofLr p+] vfFk vksl nf; yksuq;

cwft+Fk t+ksuq; u” pksu efgekA

lR;~ nho” dfr t+ksuq[k ijT+k”ukWfoFk


Øsfj eaT+k” [kkj E;ksu ck]Mqeqr iku”;

Hkxoku” n;k oku”; Nq[kA

;qFk u” ;Fk ukol xN+; ean”NkWfoFk


dk;kf; dkWfBl I;B Nql c” [kWflFk

jksT+kqu r” oWflFk I;k]u Nqe ØwBA

/keZl czãul fure Eod”ykWfoFk


Nql oksrqeqr I;B 'ke'ksfj n¡nfj

'kk]axeqr Nql ek]g u]anfj eat+A

pkfu t+sfj jk]Lr dql g]D;e oqt+ukWfoFk


:f'kFk p+k]y”gWe e] Mhf'kFk Hkko”;

U;Fk” uWful”; czksaB” oko”; NqeA

L;st+ gqan tkek Fkoqe ikWjkWfoFk


uQl”U;~ ckEc”j Ne rEc”ykWfoFk

nf; uko pksu eW'k”jkWfoFk e]A

dl ád” iuqu ;qFk gky ckWfoFk


jk]u Nql I;kseqr eat+ ekWnkul

vk'kkokul e” ;wr çkj”ukoA

J/kk fngWe uk vfu; eu”ukWfoFk


d`".kl ;wr vkW/khu x¡t+jkWfoFk

e N+ququ =kkWfoFk ywdu rkeA

o]".kkZiu” fuu Lo[k çko”ukWfoFk


160- jkt+nku th Nq Lrqfr djku

d`ik djre gjh gj;A

cks D;kg dj; t+ksjAA

ywflFk I;kseqr Nql cqtj;

[kk]reqr Nqe ck]M cksjA

;Fk iap+kyl fdFk” ikWB~; rj;


vkj” Nq olku Ooxfu nj;

okj” Nq djku 'kksjA

N+~oi” Nq djku leanj;


oWU;~ oWU;~ ;Wp+ xksl N+k]p+ v¡nj;

uuu t+u Nql pksjA

N+~ofi gqan Lo[k fne ;wxhÜoj;


i[k” Ne tfjeP+k” Nqe t+j” t+j;

cU;kseqr Nql eksjA

áwu Nql [kksju g”afn vkWjp+j;


luEo[k jkst+re 'kke Loanj;

çHkkr áw p+ksiksjA

;qFk u” iEiks'kl }g yfx nj;


vkHkkl” pkfu l•R;~ xkWe ”R;~ fN [kj;

vUr%dj.k p+ksjA

e] Hkkl çdkf'k j•i” bZÜoj;


=k]Xo.k Ooy¡fxFk Nq[k 'kadj;

'kähf; pkfu Nql yksjA

vk]x”ful nk]x”uko dqfu; oj;


P+ojk]ax t+u e] e” fQj xj” xj;

f; ckWT+;~xkj Nk lksjA

nqckj” e” Mky I;B [kky”nj;


vUnj p+kWfuFk Kku” xj;

gkoqe P+kw;Zqe iksjA

rFk eat+ :ft+Fk vkuUn Hkj;


d`".kl e”p+jko Hkko”fd cj;

dqfu; oj; rksjA

;Fk yfj p+] áFk cl” vej;


161- c]f; djku vLrqfr

luEo[k f;r” /;ku” l•R;~ fur” E;ksu euA

xqá j~;wat+ cfu dkP+k” ck]Bk t+uAA

t+f; LofLr Hkf; pksu eW'kjkfo gu gu

çko”ukfo j•i pksu lukruA

P+;Fk Co) eu çk.k dj”ukfo viZu

xqá j~;wat+ cfu dkP+k” ck]Bk t+uAA

vkosf'k iu”fu l•R;~ E;kfu jkf; eat+ xu

E;kfu Eo[k” iu”fu j”fp+ dj orZuA

OoUer Co) E;kWU;~ gks"kl dqu vu

xqá j~;wat+ cfu dkP+k” cksBk t+uAA

gk][k r” vk]æq; jksT+;k ;]fy nft+ ou

j]g eT+k” Nk pht+kg HkkluA

flf;Zl fuf'k Nk vfu xV” BWgju


uWfu l”; oy oj fnu” dq; onZu

uaxju rkys I;B laxjuA

lksar” jksT+;k uax” dqy gk]jeqr iu


vn” D;kft+ Nq[k nf;xr uWU;~ gkou

;]fy ukjqn Nq; cksT+k”ukouA

frfFk Xo.k” Lou”fjl Nq[k Eod”ykou


n;k pkWU;~ Nk iki IoU;~ x¡t+ju

iFk dkfy I;B” vkf; F;d”ukouA

d`".kl ;Fk çW'ul Oorjk ou


¬ 'kkafr 'kkafr 'kkafr

Jh f'ko ikoZrh g ”afn 'kqHk O;okgqd bfrgkl xo lekIrA

Jh d`".kth jkt+nku ” l”afn çW'uqd mÙkj fnu ” l•R;~ Nq Hkxoku 'kadj l”afn eq[kk£oUn” fdU;~

deZ] Kku] okWjkx] Hkäh bR;kfn Ooinh'kqd vkjEHk linkuA

162- deZ;wx

lr”fp; ofr i[k lFk Hkwfedkf; t+ku

czã jUæ” xxul [kl lkfo/kkuA

feyfo; t+ku P+;Fk~ p+¡æe” flf;Z çk.kA

çko”ukfo ;wx ije” vkuUnFkkuAA

n'keks}kj” fdU;~ okj” dM veZku

lq'kEuk ekjx” lqQkj” lkuA

Hkkl” ufu okluk Ooikl”uk eku


yyhÜojhf; lks/k ;ksxkg tku

}kn'kkar e.My okr”ukWfoe çk.kA

vukgn~ 'kCn” oqN ç.ko”; lfu/kku


'kCn çdkf'k fnIr vkWl”l çt+yku

LoBd; [kk]r” U;eZy HkklkuA

u]"dy 'kf'k dfy ve`r P;oku


iap n'k dykf; dYiuk xkyku

'kksM"k dyk vkWp+ Eop+kuA

iw.kZekofl gqr~'kh"k t+u jkst+ku


;k]g; xo ije 'k[kp+ nhfof; gqan /;ku

ije /kke vijksije vLFkkuA

vij ijkij ijin ç/kku


X;o xo Kku r; eq"d xo foKku

'kCn” çdk'kl Nq pedkokuA

uk]u Hkkl”uko d`".kl ;qFk U;oZku


163- okWjkx

lqfy OoFk ckst+ jkT+k” gel”U;~ cwyh

jkst+ lelkj” fuf'k U;j ek;kA

lr~ Jouqd Eo[r” jB rwY;~ rwyh

f;; cwy gksf'k iksf'k uwfy;sAA

cWM~; ;'k” okWY;~ eat+ loZ lkeku” lkT+k”

de de jkT+k” xWf; vFk” gkokuA

ikWj v¡fæfe R;kx” okWjkx” pwyh


Fod” N+”u lelkjl iWR;qe ne Loj

'kk¡rh] 'ke] ne] mije djA

;qFk u” Hkze fnFk p+fy; le”f;p ywyh


fLFkjrk ou Ns dFk D;kg Nq lr~ D;kg vlr

OonkWlhuor~ dj P+k” O;ogkjA

iFk jksft+ inkFkZ MwY;~ Mwyh


ço`p+ eerkf; n•r ckf; fnFk ekj

jkx” }h"k jk{klu gqUn jFk gkjA

csjax t+ku N[k jax” jax” gwyh


d`".k” Fko du lr” D;u leoknu

lUru lk/ku g”aT+k”; ç; cjA

n.M dj i[kkaMl xaM [kwY;~ [kwyh


164- okWjkx

ikaN+ }g ;ko”u”U;~ Jko”u”U;~ lwjhA

f;; cwy R;kx” dk]Lrwfj;sAA

er” oqNr” lelkj”fp 'kwHkkf; dqu

er” oqNr” n]g Lou” yadkf; dquA

oW| oW| yW| yW| xWf; yw;Z ywjh


lelkj ou Nq dl ykfj D;kg ;l Nq rl

t+sBqu Nq czsBqu cl dj clA

;]fr I;o lkfju”; iqf'k iw;Z iwjh


O;ogkj” ck]t+ lk]Lr vUu” /ku” |kj” lk]Lr

xkV”tkj” lk]Lr czã O;p+kj” jk]LrA

ewU;~ gh xWf; gwU;~ t+u ow;Z owjh


R;kx” okWjkxqd cu vf/kdkWjh

ladYi O;dYi lkWfj; =kkoA

eerk iFk Fkko oFk ;qFk u” nwjh


ewg t+ky” eaT+k” usjuqd Ooik;k

dj jkT+k” gelqu lk;k =kkoA

vejukFk” fp; tku”okj twjh


d`ikf; [kk]r” Nq; 'o) okLrkf; Qy

iwt+kf; [kk]r” çs;el r” ekf; QyA

d`".kl jkf; pkfu vkf; eaT+kwjh


165- jkl Ø•Mk

d`".kl N+kjku vWL;~ xWf; eP+k;A

U;LQ 'kcu u]anfj gPk+;AA

up+u up+u ouu N] op+u

vanl r” eat+l iku; Nq up+uA

'kkel N+kaMku vWN xWf; NP+k;

U;LQ 'kcu u]anfj gP+k;AA

rkjk eaMy t+u vkl” 'kwHku

equhÜoju eu vksl ywHkuA

T+k” t+fu áFk p+k]y r” vWL;~ vkl” dWPk+;


fre” t+fu t+u vkl” flf;Z p+¡æe

ikul l•R;u dk]ju[k lekxeA

ikrky” oN+” fdu” vkdk'k [kPk+;


frfga|u deZu Nq t; t; dkj”;

;qFk I;ks[k ukt+u [kWjhnkj”;A

u[kl áp+u r” t+kU;u YoPk+;


iWD;~roh gu gu oWU;~ fnFk =kkoo

dne rWE;~lqan dqfu ijT+k”ukooA

çs;e; gP+k; N] eP+k” xkWeP+k;


f;; nkW;jkWfoFk N+kaMfu æk;s

jk/kk d`".kl áFk fre” vk;sA

iwj.k lk¡ifu vkWflFk N~+oP+k;

U;LQ 'kcu u]anfj gPk+;AA

f;Fk; ikWB~;u e] d`".kl Eo[k gko

o]".kkiZu E;kfu fouWp+ du FkkoA

jk/kk cWfuFk eat+ ckx uP+k;


166- :Deuh th N] çkFkZuk djku

d`".k” Nq[k eat+ gfugfu yks yksA

ofu f;r” efu :Defu yks yksAA

lkst+; czã t+Ueqd e¡T+;qe ;ksj

iklk i]f; f;[k ur” Nk e] t+ksjA

O;p+kj” iqfN+ p+] vfu yks yks


;wx” fdl ckel I;B [kkj” uko

}g rkj” eaT+k” :| e] e” çkj”ukoA

Eo[k gko ru ykx rfu yks yks


jkWN fNe p+] fuf'k okrul d•R;~

t+ksj” fue yWfMFk áFk ikul l•R;~A

p+] jk]Lr ur” D;kg e] cfu yks yks


dke”] Øw/k”] ywHk” eksgqu 'k'kqiky

t+su”fu vko e] dl ou” gkyA

t+ksj” fue f;e vksj” dfu yks yks


'kjukxr oRly Nq; uko

/keZl ;Fk ukol e” eanNkoA

ohj” /kje”; pksu ufu yks yks


Hkä oRly Nq[k ck]M cyohj

Eod”ykWfoFk fue dk]jge xhjA

vkWjp+j E;ksu p+] dql ofu yks yks


vWN yksle p+] oqN oqN f;e

nj'kk]u fne l•R;~ ikul fueA

;qFk u” t+kag vFk”okl N+]fu yks yks


/;ku t+ksewoUrl e] dkl gku

okLukf; t+ksewofUrf; lkuA

eu” eu fur” nkft dfu yks yks


E;kfu lelkj” ;f'k dq; ekWt eksy

r`Ir dj t+k]ojko Eo[rqd C;ksyA

Hkä” dqfyu”; Eo[r” Nfu yks yks


ru” Lo[k eu” Lo[k Hkko çko”uko

Lo[k” Eo[k” d`".kl dq".k” Eo[k gkoA

v[k lWf[k;k v[k lq cfu yks yks


167- Hkxoku 'kadjl dqu vLrqfr r ” çkFkZuk

cky” N+kaMFk gj”Eo[k cky” 'kEHkwA

fnr” gj”ufu N+ky” yksy” Mky” 'kEHkwAA

U;uZ; uf; uquj”fp fne”gks; oWU;~

Hkko” cWB~; cWB~; csfj csfj lWU;~ r” OoxWU;~A

lwge gjEo[k” iap+ky” 'kEHkw

fnr” gju”fu N+ky” yksy” Mky” 'kEHkwAA

;kj” cy” N; l•R;~ Hkäh Hkko” 'kEHkw

'käh ikr”D;~ Mwax” r; uko” 'kEHkwA

okf;ul fN; HkkWjo O;rky” 'kEHkw


'kgj” xke” N; lkWj djul Dol” rkWj

[kl” ofl N; çk.k” viku” N+V” okWjA

Qsj Ooan” ds L;afn g”afn uky” 'kEHkw


cky çkjku I;B xax” vkju Nl

ykj rQZl p+]; ir” ykjku NlA

xax” cy” Qk]fte laxjeky” 'kEHkw


rhT+k” j•i” pkU;qd Nql iu” iksEiwj

T;wfr j•i yksy” ukj” pkfu lwj ey” iwjA

n]g va/kdkj” Ror p+] iFk t+ky” 'kEHkw


yksy” ukj” pkfu nWp+e”p+ Nl vkj”oy

HkLek/kkj” okj” okj” ol r” ;kj”cyA

gkj” vkj” fg; Qk]t”l d¡M~; t+ky” 'kEHkw


jksf'k jksf'k c]g gksf'k iks'kuwy xks'ku

okWuh ou ou gkWj Nl cks rks'kuA

yksy” iks'ku dj; iksf'k eky” 'kEHkw


jkx” jWfLrs Nq; ukx” u]aæs ekWy

Nkoul N; R;kx” ckx” ccjs gkWyA

t+kx” Loanjs yky” f;r” lky” 'kEHkw


ál” gel” if[k [kkj gj”Eo[k ckyl

;kWj áw dj oanl r” j~;r”dkylA

i•fjFk cqjT+k” tke” nq'kky” 'kEHkw


n'kCoT+k” ef'k e] dfr pksuq; J]g

yf'k feyuko” vXul l•R;u j]gA

Eoäh çko” =kko” vf'kus p+ky” 'kEHkw


o`frf; yaft U;okZlu” QEc”lhj

c]gukWfoFk ;ql t+kfu lq; xo ohjA

=k]u dkyu oqfQ vfd gky” 'kEHkw


Loj” jkst+ cu eu” du”dq; du” nwj

jkT+k” ;wx” jkT+k” ckst+ çs;e” lkT+k” larwjA

vt+ik t+hj” ce”ps rky” 'kEHkw


iks'ko dfu nWg ;¡æ]; ykx;

/kwi” n•i” dfu çk.k vkyfoFk t+kx;A

f'ko iwt+kf; P+;Fk f'koky” 'kEHkw


vkf'k oky” okf'k eaT+k” ckf'k iku oqQuko

vfoukf'k uhy” Økf'k gel” ckf'k djukoA

Mky” fnFk dM ek]gus t+ky” 'kEHkw


dl Nq lkeFkZ dfj lq; pkWU;~ fgO;~ dkj

u]"dke :ft+Fk dfj ;wr O;ogkjA

;wx” yfj yfn Hkwx” caxky” 'kEHkw


=k]u Hkkx fnFk Nq[k f=kd ”Hkkxqd ,d

P+ou gkyu eat+ foKku” foosdA

eat+ckx van ewg tatky” 'kEHkw


vejhÜoj” Nq; vfFk vHk; oj

o]".kkiZu d`".k”U;~ ikyuk djA

f=kt+xr iky” nhu” n;ky” 'kEHkw


168- loZ 'kfäeku Hkxoku f'ko ” lqan vuqxzg

;l Nq gj”Eo[k” I;B” ol”oqu iksU;~

f'ko 'käh j•i” ukn” C;an” L;afn oksU;~A

lq; XolksU;~ loZ 'käheku ofj e]

lq; XolksU;~ iu”uh n;k dfj e]AA

;]E;~ lkeohn”fd Loj” iW;Z Jw[k

'khu t+u O;x”fyFk xo nhoywdA

nhou 'kjhju lk¡iqu iksU;~


nhou g”a| n]g ;]fy xW; t+y

v[k nWfj;kokg ik]d U;eZyA

lq; iksU;~ vkdkf'k ok]Fk xax” oksU;~


iu”fu ek;kf; l•R;~ c]f; OoriFk

uWO;~ dW;Z dkj.k fnork áFkA

lq; pkfo vP+;r” ve`r” oksU;~


;]E;~ vfHkuoxqIr”U;~ ekWU;~ Hkä

lkl” cW| p+kB áFk lq dk]jqu eqäA

;]E;~ xqi”dkjqd ok]j lk]|oksU;~


;]E;~ cqeT+kqo” dq; ok]j Hkwe” lk/k

;]E;~ yyhÜofj dk]j çlknA

;]E;~ uqUn” j~;k]'k pkso U;}ZUn” oksU;~


;]E;~ j]f'k ihjqu eksu vH;kl

ft+Un” dWfju lklu g”a| lklA

;kj” cy” ekft D;qr ækl xax”oksU;~


eh'kk lqan HkähHkko [o'k vkl

d`".k” dkjl áw dk]jul nklA

uWfVl”; eat+ oksr My”dq; iksU;~


;]E;~ L;n” ihB t+kyk j•i gkso

e[knwe iknu ry okr”uksoA

loZ L;n pko”ukso 'kähikr” oksU;~


lk/kekfyfu cqtjqd vkl vkj

nk]iul iWD;~ iWD;~ OoU;~ Fkk]dq[k çkjA

czksaB” dfu çdV xksl xax”oksU;~


;]E;~ j”fp+ tkf; okr”ukso genku

;]E;~ t+ud jkT+k”l”; cWMjkso ekuA

yksfj eat+ xkWc xo y]n”fj gqan iksU;~


;]E; j~oi” Hkokfu gkWo j”p+ oFk

/keZ; deZ; ije; xFkA

pko”ukWo”u iw.kZ vkuUn” oksU;~

lq; xkslksU;~ iu”uh n;k dfj esAA

;l ir” _]";~ eksy lk¡iqu ek]r

U;ano jk]Lr rl ck]B xkl” [kk]rA

Mks;Zu eat+ :n nkfu r” iksU;~


f;e d]ag c]f; ækf; lrt+u r” lk/k

freu”; rksj; dk]j”u[k uknA

lelkj eku”ukWfou oqx” oksU;~


f;e d]ag c]f; ækf; Kku”oku

gksoqu[k iuquq; f'ko U;oZkuA

I;B” =kksoqu[k iw.kZ vkuUn” NksU;~


;]E;~ Eo[k [kk]V dWj uwj” eaT+k” dFk

ewlkgl dksfg rwjl I;BA

iWgWY;~ pk;Zj eksu ?kfy jk]Lr iksU;~

lq; XoslksU;~ iu”uh n;k dfj e]AA

lq; dfj d`".kl 'khry eu

p+Unqu p+¡æe” dksQwj t+uA

'kqe”jkfo I;B” =kkfo 'kkfUr 'kksU;~


cd”okll ekU;l çs;e iwj

gkiFk gks'kl FkO;l eaT+kwjA

vki”jkO;l ;ksx” Kku” xksU;~


€ € €

169- çnw"k iwt+k

ljs 'kke; xjs æk;l

p+] dqu vk;l gjs 'kEHkwA

f;fFkl lk;l ry”; p+k;l

i];l ik;l gjs 'kEHkwAA

Nq lk;a dky xkyu dky

ikyu vfl fgO;~ daxkyA

f;fFkl dkyl Lojs ;ql rl

dys dkyl ojs 'kEHkwAA

çnwf"k; nw"k Nq; dklu

lnk f'ko nho áFk vkluA

Nq vkuUnqd cpk Hkklu

up+ku I;B Mkcjs 'kEHkwAA

up+ku Nq; dh'k e”p+jkWfoFk

fo"ks'kh tke” ikWjkWfoFkA

Nq dfe rkU;~ g"kZ” fdU;~ =kkWfoFk

MqiVk I;B ujs 'kEHkwAA

N] Leju P+;r” Lou”p lk/ku

Lojql /;kuk tjql iknuA

Fkfo; du yksy”D;u uknu

r” vijk/ku gjs 'kEHkwAA

N] czákaM”p Fkj”; Qk]te”p+

jaxkjax Nl Qqy; yWte”p+A

ck] ykxl Nl dj”U;~ rWte”p+

ojs e] ;Fk Fkjs 'kEHkwAA

egkek;k N] eu eksgu

çiap+l dkj.ku nhouA

djku Nq; Fkkfe P+;Fk Co) eu

f;fN+; fgf'k Loanjs 'kEHkwAA

ot+ku Fkky”t r” ?kaVk N;

olwyk áFk djku t; t;A

yWfcFk if; l•R;~ 'kCnl y;

djs vWfdl”; xjs 'kEHkwAA

Nq ew{kh nkr” ;qFk t+kuu

rWfel fN; nhork ekuuA

lq áFk Nq; g"k”ZD;u Fkkuu

e] fuf'k ok¡lk Hkjs 'kEHkwAA

X;oku Nq; rky 'kke Loanj

r” Loj lk¡iqu euqd eanjA

f;fFkl uxel vanj d`".kl

dVk{kk v[k djs 'kEHkwAA

ljs 'kke; xjs æk;l

p+] dqu vk;l gjs 'kEHkwA

170- 'kke ”p iwt+k

'kke” 'kke; 'kke j•i xksjqeA

'kke” ykyqu nksjqe /;kuAA

'kke” 'kke oqN e] eat+ f'ko eaæl

';ke” Loanjl l•R;~ 'kEHkwA

'kke vfFk vke }g jfFk [kksjqe


'kkel l•R;~ lqcqg fey”uksoqe

jkel l•R;~ jkehÜojA

f'ko r” dh'ko dquq; O;p+ksjqe


lqcqg 'kkel dYi o`{k eksuqe

E;o” t+ksuqe f'ko vuqxzgA

|u r” jkWp+ gqan t+x r” çksu p+ksjqe


'kke” osfj Fksfj f'ko” jkx ¶;ksjqe

Hkko” Nko” vko vuqxzg vUuA

iku r`Ir xkse çk.k lUnksjqe


C;y” vEckj iW=k” iW=k” p+ksjqe

l•R;~ FkkWoel fg; r” RoylhA

'kke” osy” f'ko eanjl lksjqe


eq[kZ” O;ogkj” X;o t+u dksjqe

'kkel t+ksy”el jRu nhiA

vky”foFk xe” xV”dkj gksjqe


'kke” fdl lkt+l du nksjqe

g"kZqd cfp yk]x up+usA

rWE;~ up+uu }[k U;oksjqe


lqcgl r” 'kkel O;Lrksjqe

ck.M” t".kk r” cfp uxekA

rWE;~ uxeu ikWFk”j e] [kksjqe


lelkj” ;f'k if'k Hkko gksjqe

[o'k xkse n'kjFk uanuA

Oof'k dq; n'k”jkoqu e] eksjqe


eu” eFkqjkf; 'kke” /;ku nksjqe

ift+ jft+ l•R;~ ;qFk ift+gsA

xe” del”; Fkel”; pksjqe


Jh d`".ku 'kke” 'kwHkkf; l•R;~

lkf; l•R;~ vkWc xkWc dW;ZueA

rWE;~ ikiu ije Io.; ;ksjqe


171- Hkxoku f'kol dqu vLrqfr

;l Nq gfV oklqd rl Nq tfV iksU;~A

XolksU;~ g;] XolksU;~ g;] XolksU;~ g; XolksU;~A

;ql nho loZ nhou gqan Nq vk|

lq; ofj iki gfj dfj çlknA

rl nhol fN iEiks'k fgO;~ ikn

gjEo[k” cj”ry yk;ksl uknAA

ikno rWY;~ Nql idku l]afn oksU;~

XolksU;~ g;] XolksU;~ g;] XolksU;~ g; XoslksU;~AAA

;ql F;d”u”; Nq nhfo;u r” nhou

rl nhol fN loZ nho lhouA

vkRe j•i vkl”oqu Nq eat+ t+hou

çk.k /kkWfj;u D;qr Nq lathouAA

lq; uax” uk]u fnf; pk]u xax” oksU;~

XolksU;~ g;] XolksU;~ g;] XoslksU;~ g; XolksU;~AAA

iw.kkZf; lk]Lrk Nq uwj” cWfjFk”;

czãk.Mu ikyuk dWfjFk”;A

Lo[k” Eo[k” l•R;~ Nq; }[k gWfjFk”;

oj” vHkf; l•R;u Nq oWfjFk”;AA

;]E;~ l•R;~ ikul fuo lk]| oksU;~

XolksU;~ g;] XolksU;~ g;] XolksU;~ g; XolksU;~AAA

t+Ueu g”aT+k” O;kWt + t+ky”oqu Nq;

T+;u” ejuqd Xo.k xky”oqu Nq;A

ekft ekWY;~ l”afn [kk]r” iky”oqu Nq;

lkfu deZ” cqrjkWp+ oky”oqu Nq;A

vkRe” cw/kqd :n 'kkWfUr 'kksU;~


çs;e” el pkfo eW'kjkfo gu gu

lr~ Hkkfo U;Fk Fkkfo u ]"dy euA

ew{k nkfo dj”ukfo vkuUn”?ku

lu”Eo[k uWU;~ gkfo t+ksru ruAA

d`".kl I;B =kkfo 'kk¡rh NksU;~


172- Lrqfr

t+; dj t+; dj gs e`R;qat+;A

t+; ck];u; t+; t+; ck];u;AA

P+;Fk rqxZl =kkWo”; ;]E;~ g;A

vn” yfHk pkfu U;juf; fp; u;AA

'kk; pkWU;~ yk edku”; N;A

dWE;~ Lo oFk r; dWj dWE;~ yk]c i;AA

rWE;~ yk]c i; ;]E;~ jk]V ;¡æ;A

t+; ck];u; t+; t+; ck];u;AA

173- çHkkr r ” ea|ku dky”p iwt+k

áFk çHkkrl ea|ku” dky;A

gko ';ke” yky; Jh jke” j•iAA

dke/khu” fcfgFk N] I;B xw;Zokul

v[kk N] Oonfu /;kul eat+A

p+]; lwR;~ ehfyFk dfe rkU;~ gky;


,d t+kWfuFk vusdl rhfyFk

jklk [khfyFk ehfyFk p+];A

oqN çØe dk]j áFk iksf'k eky;


v[kk vkfl Oonfu ;k vkfl fcfgFk

rfr dy” x”fgFk Nq iju I;k]uA

lq; [;k]y L;k]n dfj gk]y diky;


Jh d`".ku jke” ewjr dWj”u

oWj”u t+ksewoUr”U;~ dwjA

xFk gkWo”ul eat+ gkiFk [k;ky;


jke”; Nq d`".k] d`".k Nq jke”;

vfl Hkäh u]"dke”; dWjA

v}Sr” Hkkou dWM~; ewg t+ky;


f'ko”; Nq dh'ko] dh'ko Nq f'ko”;

FkWU;~ vkWl vn” I;ksl X;o”; ukoA

vkRe }/k” l”; N] C;k]u C;k]u pky;


xks;Zu l•R;u ;kjku” yksxqe

xw;Z okuu I;B t+ksxqe p+];A

dke/khu” yWV~; uky” gWV~; jWV~; e] uky;


tlqnk ekrk xqjql N] eUnu

}/k” 'kq;Z l”a| ikWB~; fxanu Nq[kA

[k]U;~ FkWU;~ çWU;~ N~od” }/k I;ky” I;ky;


ifN+ gqan ok]N+ DofN D;Fk áFk Nql c” nksju

fey”ukorl oqN e” t+ksju dquA

n;kf; dke/khfu l•R;~ n;ky;


jk/kk N] p+s; iFk nsoku” xkWe”p+

iFkj ise”p+ xwfi;u l•R;~A

'kke oksr dke/khu” áFk f;l n;ky;


dkspu eat+ N; oWU;~ fnfu usjku

ou” I;B” xj” dksu” Qsju Nq[kA

f;l nj'kk]u fnl ful fnFk Mky;


;WEc”jt+y N; eat+ iksf'k ckxu

t+kxu ck]Ecwj Ms'ku ukA

'kkel l•R;~ çHkkr oqN dky” dky;


{kul lkrl |ul r” jkrl

Nql p+]; nkrl eaxku ç;A

'kkel r” çHkkrl dfy dky;


d`".kl esy”fu uk#n Nq vkeqr

[ksy”fu p+keqr Nq eat+ xwfi;uA

Lon” t+kso ok]N+ t+u ekju Nq N+ky;


174- vkfn 'käh dqu çHkkr vLrqfr

vkfn çHkkrl cwy dqLrwjhA

xV” p+Wt r” xk'k vko iwjh fdU;~AA

pkfu çdkf'k l•R;~ xfV eat+ xk'k vko

icZr” ry” t+u p+¡æe ækoA

xkSjh icZr” jkT+k”U;~ dwjh


rht+ oqN r” xr” ekfj P+;r” ikaiwjh

xe” xfV ne” ne çt+yu” vk;A

'ke” fd; ne” fd; 'kek dksQwjh


dk]j pjkxku” pkfu T;wfr j•i /;ku” l•R;~

;wx” vH;kl” çk.k” viku” l•R;~A

Kku” n•i çt+yu fN U;okZu” tqojh


yax” yafto”; lku Qk]yeqr dqy M~;wB

rFk I;B gel” jax” cqycqy C;wBA

xksf'k xksf'k Qk]ft[k; gksf'k iksf'kewjh


Hkkxuf; deZ”fu vkf; eaT+kwjh

ukx” y”f; t+y” dfu ve`r ækoA

ykx”u; lit+u N] Mwfj [kk]r” Mwjh


ew[kZ nekWyh t+ku lkWU;~ MkWyh

jkT+k”+ gel” lkf; =kko uk]u gko ikuA

vej ukFk” fp; tku”okj twjh


'kähikr” nkr” p+]; fuf'k csfNoqu vko

/keZl fHkf[kdl e” ;wr çkj”ukoA

d`".k” vkyo fnr” deZl p+] iwfj;


175- ekufld iwt+k ¼Ooinh'k½

vkfn çHkkrl vWN eqP+k”;Zt+sA

eu” fdU;~ lk];Zt+s Jh HkxokuAA

U;eZy” ck]t+ Hko”lkxj” rW;Zt+s

u]"dy” ;kjcy” dW;Zt+s JkuA

=k]"o; ey vfHkeku”D;~ gW;Zt+s


lelkj Hkze ekWfuFk ne cW;Zt+s

lksge Lo;Zt+s B”gfjFk çk.kA

;¡æ]; 'kqefjFk Lej.k fQ;Zt+s


R;kx” l•R;~ jkx” }sf'k fuf'k folW;Zt+s

lksge lk];Zt+s nW;Zt+s /;kuA

eu fLFkj d;Zt+s eaFk”j iW;Zt+s


Jh d`".k” p+j.k” deyu vWN tW;Zt+s

;fN+ ifN+ J/kkf; Hkko”ukf; lkuA

ekulh iwft+ l•R;~ n]g eW'k”;Zt+s


ukuk LouZ ckuu cW;Zt+s

Hkkoukf; l•R;~ f[kj” [k.M” idokuA

Jh d`".k” egkjktl vki”;Zt+s


v"V ny ân;l eat+ OoFk”;Zt+s

U;okZlu” vklu” fd; FkkuA

d`".k”fu /;ku” iku” Fkku” vko”;Zt+s


/keZ” de”Z t+ksj” ek]g jkt+l QW;Zt+s

l•R;~ áFk 'ke” ne” fd; iWgyokuA

vkuUn” uxjl jktkg dW;Zt+s


n]g MEc”fdl DoVEcl [kW;Zt+s

vkf'k;Zt+s Kku” lUrkuA

,dkUr”p 'kkUr 'käh oW;Zt+s


ckyk EoqdqUnqu /;kuk nW;Zt+s

d`".k” t+Ueu g”at+ gW;Zt+s gkuA

u ft+ t+kag t+]fot+s] u ft+ t+kag eW;Zt+s


176- deZ ;wxqd Ooinh'k ¼çHkkr½

uwj” HkW;Zfr; lwj” efr vlquk dk]j xk'k vkoA

lqcqg Qk]y OoFk 'kke j•il yo”gWrh iks'k NkoAA

flf;Z [kk]r pksu p+j.k” dey /;ku” eat+; ¶oyu” vko

eu” ck]Ecwj lksu eq'd g]fu rFk eat+ ckx p+koA

p+¡æ” p+wM”fu n`f"V l•R;u 'kke” o[r; oVu” vko

eu” ck]Ecwj rFk eat+ Qk]V ;qu xN+qu vksl Hkze” HkkoAA

ek]r Loj•il l•R;~ y; xo ik]r QhfjFk dk]r lq ækoA

lqcqg Qk]y OoFk 'kke” j•il yo”gWrh iks'k NkoAAA

flf;Z p+¡æe” ,d lk¡iqu iw.kZ” ekol I;ksl uko

flf;Zl fuf'k C;k]u guk xo fN; niku p+¡æe” t+koA

;wr rl fuf'k nwj lk¡iqu EoV”ul lq; R;wr vko

vkRel fuf'k eu cfgj Eo[k xo r” I;ksl çiap+ ukoAA

,d ukuk j•i” fdU;~ vKku” l•R;~ ckst+u” vko


[kl” ofl çk.k” N+V” okfj çkjku jkrl e] xk'k vko

vWD;~ b'kkjk dk]j e] lqcgl L;n” ;kjl I;B N] ukoA

;wx” ukos O;t+ iwoZd lkWj djuqd cksj e] p+ko

vksj” nk]i”ge vkWBo; L;Wt+ y]fEc g”a| ikWB~; ry nckoAA

ije” 'ke” ue” ne” ne” lwge” ge” ok; uko


f'kfu dq; f'kU;k Lojqu ák]r Hkko” l•R;~ ckoqd e] oko

ikWU;~ iku; ikul eat+ id”ukWo iku”p e] ukoA

gkWjrqd E;wyqe fu'kkuk P+k+”; e] nkuk ek]r cuko

ef'kgs e] iW';~ Hkko v[k uf'k nkek e ] fr pkoAA

Jsg” jsfg l•R;~ nft+ gs Hkze v¡n;Zqe Roanj; rko


t+horqd Hkze p+yu” ckiFk XoM” dk]jqgWe d`".k” uko

eat+ jk]Vul n]g Hkzeu OoU;~ N] deu E;kWU;~ xzkoA

vax”U;klqd oqN dokWf;n lksjq; vksl gko Hkko

xzt+ oWN+ ;¡æ]; Qkstl eat+ foosd” jkT+k” p+koAA

Nq u” ekuu fnU;~ lykWeh dgrk gS Hkze dks gVko

lqcqg Qk]y OoFk 'kke” j”il yo”gWrh iks'k NkoAAA

D;kg Nq ycqu D;kg Nq jkoqu f;; Nq çkoqu fr; P+k” çko

n]g vfHkeku xfN+ =kkoqu xfN+ çkoqu czã HkkoA

xkV”tkj xfN+ eW'k”jkoqu ;kn ikoqu lk/k” uko

Hkksx vfHkyk'k xfN+ lkoqu oqT+k”ukoqu lr LoHkkoAA

okWjkx” ckx xfN+ Nkoqu Qqyf; gkoqu gnZ” oko


;kouqu lksarkg Nq Qk]yeqr gksf'k D;u iks'ku N] Øko

rko”uqu g:nk ir; Nql f;; Nq çFk o[rl LoHkkoA

yaft I;B C;wB iksf'kuwyk Nql ir; ykjku dko

dfr cqycqy cwY;~ cksT+k”U;~ dfr dkoqu Vko VkoAA

lqcqg ne Qk]y Dol” d`".kl Qqyf; g”at+ oUnl N] xzko

lqcg Qk]y OoFk 'kke” j•il yo”gWrh iks'k NkoAAA

177- çHkkr vLrqfr

vfu xV” p+Wt Qk]t laxjekyksA

OoFkw uUn” ykyks ;wx” U;¡æsAA

xkf'k rkjdqd xkg I;o cky” ckyks

çdkf'k pkfu l•R;~ çt+yu” vkoA

nwfj [kk]r iwfj dfu I;B” iap+kyks


vkf'k pkfu cqycqy fN; fnoku ukyks

çdkf'k pkfu fnfæ N; cksykuA

iks'k”uwy” cksy ckf'k cksT+kw xkf'k ykyks


xwfif; vkf; áFk çs;e” iksf'k ekyks

jk/kk d`".k” p+] iwt+ djusA

tequkf; Jkul ækf; dfe gkyks


nhoh r” fnork vkf; lkfu lkyks

jkrl jw| çHkkrl rkU;~A

ir” czksaB” l•R;~ fN; ukWyh ukyks


;kjcy” cWB~; cWB~; f'ko f'koykyks

fN; ot+ku 'ka[k r; fN; nt+ku n•iA

yw[k vkf; iwt+kf; áFk iksf'kekyks


pkfu n;kf; l•R;~ nhu n;kyks

L;) xWf; lkWU;~ nqfu;knkWjhA

lqcgqd çFk pht+ oksr dky” dkyks


vkdkf'k ok]Fk çdkf'k nq'kkyks

oyul D;qr xV” p+yul D;qrA

t+fx oksy dk]M dky” ¶;j”uk ukyks


p+]; áw 'kkg M~;wB cfM tykyks

xkg I;o t+fx xWtxkg D;kg Nq tkuA

okg okg djo”U;~ fN HkkWjo o]rkyks


ckx Nko”fu ol I;B” caxkyks

eFkqjkf; uxjl oFk”fjFk Nq;A

'kke” ol c`t xke” I;B” fnFk Mkyks


nho xa/koZ vk; cfM [k;kyks

ok;u r” xk;u fN xwO;an xhrA

jkst+ jke” ckst+ lke” ohn”fp rkyks


vkf'k pkfu P+k”; cky” xksikyks

d`".kl xfV eat+ xk'kkg gkoA

ikyuk lkWU;~ dj f=kt+xr ikyks


178- çHkkr ¼Ooins'k½

çHkkr gks vko vWN e”p+jkoA

U;¡n”j eks =kko] U;¡n”j eks =kkoAA

Nq pedku vkRe” flf;Zqd xk'k

U;Wc”;Z v¡n”;Z f; P+;Fk vkdk'kA

e”p+j vWN nkfj eks =kk]i”jko


Nr”U;~ g]fru; p+] Ø”gfu; dh'k

P+k” p+suu dksu” Nq[k Ooins'kA

le; xo jax cnfyFk vko


le; t+u ck.M” t'kuk t+ku

xN+~;l ;qFk R;qFk x.Mqu lkekuA

uk]oq; uk]o ikWFkjk áFk p+ko


Kkuqd n•i çt+fyFk t+ku

O;p+kj”fd us=k” oqN f'ko /;kuA

o”ft+; ;qFk u” [k;kyqd oko


e dj p+sj Qsj gks'kl dqu

oq|wxqd tke” ukWyh N+”uA

P+;+rl o”t+uko vkyql =kko


laxj ekyu Np+j lk¡iqu

t+xr lksjq; ák]rqu uk¡iquA

P+k” Eo[k v}Sr” vkWul gko


oq|wxk dj P+k” lkWeh Loj

L;nFk iku; fnf;; bZÜojA

lq dfj; ;qFk P+k” dj”gWl Hkko


{ku”; lkFk”; |u”; jkr”;

;qgqan lkWeh Nq çHkkr”;A

vWfel fuf'k vfHkT+;Fk gks t+ko


xN+qu gq';kj cWM xFk N;

p+] ykx”U;~ Dol” ykxFk N;A

U;jk'ku iku” xk'k gks vko


deZ” [kªko /kje” iknu iko

xN+ vkRe” rhFkZ” ru eu ukoA

Hk[k”p+ lj” çs;e” iksU;kg Nko


¸oxu P+ou eat+ Nq p+w;Zqe tku

Nq [;Fk pFk [o'k xN+ku HkxokuA

iWfre iWgjl Nq ;qFk LoHkko


¸oxu =k]u xfN+ djqu Ooiokl

x`gLFk =kkoqu cuqu ouoklA

Nq oqU;~D;u cl dquq; nf; uko


;wx” jkt+l Nq t; t; dkj

;k]gW; Nq; L;) |uqd Eo[krkjA

P+k” Hkwxu Hkwx ew{kh çko


xWuheFk t+ku ;]E;~lqan jkt

dyl I;B Fko O;p+kjqd rktA

dekuk rqy fu'kkuk iko


n;l fuf'k ;]fy P+o'k”o; p+k;

fnP+k”u I;B” dfu ;]E;l”; tk;A

;lqan iku; ctj x¡t+jko


¸oxu g”afn vuqxzg” dq; vUu

ri” vXu” ikdo”U;~ xWf; t+uA

f;oku Nql ;Fk ¸oxl eat+ Nko


Üoaxqu Nq; [o'k f;oku oqU;~D;u

L;nFk Nq; n; fnoku oqU;~D;uA

f;fFkl osyl lq eks eW'kjko


f;oku fN; oqNfu de de nho

áll dql vkfl oqU;~D;u t+hoA

L;nWp+ g”afn ;kjcy” Nl uko


Qqy; yWt Hkko”D;u iks'ku

eqckjd lkfgcs gks'kuA

f;fFkl osyl dj”U;~ áu Øko


dj”U;~ áu cwY;~ tkukokj

d`".k” dj iksf'k uwy”U;~ dkjA

çs;e” l•R;~ d`".k” xhrk xko


179- çHkkr

ek]g xV” p+Wt lrlax” ds xk'ksA

jax” cqycqy” cksy ck'ks djAA

jkrl t+ksy”e; ckxl T+kwyks

OoFkw iks'k”uwyks xk'k gks vkoA

dqfdykf; dqu cwY;~ dWj uhy” Øk'ks


xzt+ oWN+ tkuokju g”at+ ou”u”;

Lo; xWf; fnn”;Zu du”u”; eat+A

fofXu oN+” dksrfj cWfuFk vkdk'kks


NWp+j”; uk]u æko laxjekyu

dk]Lrw;Z ukyu fN ddou l•R;~A

jkT+k”+ gel” cksyu fN gs vfouk'ks


esfN dFk” ckst+u fN 'kksx” I;B nk;Zu

gk;Zu N] eat+ iksf'k ok;Zu 'kwHkA

QEc”lhj ykjku vkf; pkfu vk'ks


ladV” dV” uB oWN+e”p+ N] vFk” jB

jkT+k” ;ksx” jkT+k” gel” Kku” Eo[k e” [kBA

p+B gB de”Zfp vk'kk ik'ks


d`".kl oqQuko yk]r xk]c ck]j dj

eksj” EodV /kkjofu t+ksj djA

xjM” l”afn iat” p+B ek]g oky” ok'ks


180- çHkkr ¼çkFkZuk½

OoFkw U;¡æs cky” xksikyksA

'kke” ykyks xk'k gks vkoAA

vWL;~ gqf'k;kj :| jkWR;~ jkrl

'kke” I;B” çHkkrl rkU;~A

gs ew{k nkr” çHkkr dkyks


yksy” pkfu lkfu vf'kph /kkjk

okWp+ rkjk eaMyl rkU;~A

áFk Nq p+¡æe” ve`r” I;kyks


lqfy oWF;~ iks'k p+WV~; iksf'k Fkfju ”;

xj” okr”ukWO;~ N+fju”; D;FkA

dfj p+]; fdP+k” iks'ku ekyks


xwfif; ækf; tequkf; Jkul

CofteP+k” d`".k” /;kul eat+A

;ksj” ækf; vksj” vkf; dfe gkyks


yw[k oqT+k”+ukWO;~ flf;Zu lkWfj;

vko jFk lokWjh áFkA

lkWjl usj f=kt+xr ikyks


D;kg djo vWL;~ u]fpO;~ dksfj okWyh

cWM~; uko”nkj [kkWyh nLrA

|u Nq xqt+jku dfe d'kkyks


D;kg djo vWL;~ fN de”Zghu lkWjh

f;fN+ nqfu;k nkWjh eat+A

vfM [kjfp r” cfM v;kyks


D;kg djo vWL;~ fN pkWjh r” ¶;kWjh

D;kg idku uknkWjh eat+A

g~ofN dFk” N+fj vFk” ew[kZ” pkyks


gku p+fy gs vfl eku cfM gs

'keZ deZ /keZ nku 'kwfHkgsA

yn r” vUu” /ku” nhu n;kyks


f;u” eanNu” f;f; çksu uko”;

oko” ynu”; oko”; dklA

djr” vuqxzg oj r” d`ikyks


D;kg djo vWL;~ cU/ku r” ck;u

eUn”Nu fN gelk;u eat+A

lkfu Eo[k” Fkkor[k Lo[kkyks


gs ew{knkr” çHkkr” dkyks

ek]g U;¡æs eat+ oqT+k”ukoA

d`".kl eat+ P+;Fk f'kokyks


181- çkFkZuk

Hkf; jk]Lr Fkkore t+f; lkuksA

nf; jk]V”e; e] pksu nkekuksAA

rki” eaT+k” dk]r xN+” vut+ku”;

czksaB” Nqe T+;wB l]fd ekWnku”;A

U;Fk”ufu l”ans lkf;ckuks


eat+ dafMu”; I;ksl det+ksj”;

ir” dfu áe Nql uu”oksjq;A

vt+Zu nho”us jFk”ckuks


lk/k lar xWf; iFk dqu e] =kkWfoFk

gel” i[k”o”; iku oqQ”ukWfoFkA

vk]u r” jk]u Nql djku eku ekuks


ukf'k jWfLrs Ne pkWU;~ vkf'k;

vWful”; xfV eat+ vur” xk'k”;A

jWful”; D;qr yn r” O;ekuks


er” oqN r” E;kWful deZl dqu

/keZl czãul |qu Nq; f; iqU;~A

Eod”ykWfoFk U;qu p+] Hkxokuks


/ke”Znku” jk]Lr Nql deZ áwuq;

czã t+kWU;~ jk]Lr nw"kyn r” {kwuq;A

f;fFk Xo.k” Nql oj p+] eaxkuks


lelkjl eat+ Nql ykpkj

czksaB” fNe okWR;~e”R;~ de de dkjA

okj” Fkkore vfe ;]fe lkuks


vkW/khuu vorkj /kkWfjFk

rkfj xkWe”R;~ Hkolj” rkWfjFkA

d`".kl fr rkj gk n;kokuks


182- ¬dkj”p ouZuk

vk]eq; Nq; vkRe nho”;

vk]eq; Nq; d`".k” tqoq;A

vk]eq; Loj Nq[k Roeso”;

vk]eq; Loj Nq[k u t+ho”;AA

vk]eq; Nq; o]".kq czãk

vk]eq; Nq; f'ko r” OoekA

vk]eq; dkfl; p+] Hkzek


vk]eq; Nq; ohn Iojk.k

vk]eq; Nq; nho HkklkuA

dquq; vNqj iWfjFk t+ku


dquq; vNqj L;Bk t+ku

dquq; vNqj L;Bk ekuA

dquq; vNqj Nq ç/kku


vk]eq; Nq lr lekxe

vk]eql vkfl; p+] lksgeA

vk]eq; dkfl; n]gqd Hkze


czã u]"Bk vk]eq; Nq;

Lojqu áu r” dql Hkze”; Nq;A

FkWfdFk N+ ]fuFk re”; Nq;


ujk;.k Nq; uju eat+

vdkj Nq; vN”ju eat+A

lrqd Loj Nq; Loju eat+


vk]eq; Nq; ;wx r; t+ku

vk]eq; Nq; /kkjuk /;kuA

vk]eq; Nq; Kku foKku


ouku czãl fN v'kCn

v'kCn”; Nq; vk]eqd 'kCnA

;N+k oq|wx çkjC/k


vk]eq; Nq; lrfp+r vkuUn

vk]eq; Nq; vk|] e|] vanA

vk]el t+hoqu iuqu oan


fN; ;wxh /;ku /kkju

vNj ikap+ ikap+ dkj.kA

fN LoN+Un”; O;p+kju


vk]eq; Jh xk;=kh t+ku

Eo[ku ikap+u oanql ikuA

rfeD;~ Xo.k ikaP+k”o; çk.k


vk]el fN; p+ksj ikn”;

vk]eq; Loj fnFk lek/k”;A

f'ko”; fcUn 'käh ukn”;


vk]eq; dkdk ft;u lk]j

lq iku; vkReu ok]jA

lWgt+ iku rWE;~ lj; dk]j


egk Io:"ko vk]e”; eksu

yyhÜofj;s vk]e”; t+ksuA

d`".k Nq; vkRek pksu


183- çkFkZuk

¶od” Mwuk xo t+y” eaT+k” [kj;A

oqN lkxj; fuf'k Nk lq nwjAA

¶od” MwU;~ t+y E;wy p+k]y t+j” t+j;

C;k]u C;k]u jksT+;k 'kek r” uwjA

ehfyFk xo flf;Zl l•R;~ t+j;


iFk czksaB N[k ykHk nkr” Nq gj;

vj; áw vkl e” cu rwjA

O;p+kj” nkj” yn ;ksxqd xj;


p+eRdkj rqyuko gs vej;

P+k” cu 'kek r” cks ik¡iwjA

n]g nk]j Fkore r” j•ik Loj;


ek]gfu lkWykc” ;]fe Hko”lj;

Io[r; dkj”U;~ oWL;~ i]f; lwjA

l¡xhu dj E;ksu dkxT+k” xj;


u]c”;Z ot+ku N+k]p+ v¡n”j;

cU;kseqr t+u Nql larwjA

okf;o”fu ok;re iu”fu Loj;


d`".kl okf;uko xaxk/kj;

lksge ge áFk O;p+kj” [kwjA

n]g Mwaxl D;Fk rfj Hko”lj;


184- 'oHk n'kZu esyu ”p vk'kk r ” Lrqfr

jke” tqo 'kke” j•i gkosA

ije; xr çko”ukosAA

;wx” 'kksx” áFk P+;Fk gkjs

vfp+ eat+ 'kk¡p+ gq¡ft+ okjsA

czãkuUn” iks'k Nkos

ije; xr çko”ukosAA

dfj lr~lax” cksy ck'ks

p+fj ek]gus oky”ok'ksA

gel” i[ko”; oqQukos

ije; xr çkoukosAA

Hkdp+ vksyk ;sj”ukos

'k[kp+ l•rh cl” ukosA

ve`r” fd; Qy [;kos

ije; xr çkoukosAA

iksf'kuwy t+u x¡T+k”+jkos

d`".k” xhrk X;o”ukosA

uke” Lejfu lk]Lr Fkkos

ije; xr çkoukosAA

u]"dke” t+y nke” pkos

vkRe rhFkZ; eu”ukosA

ijekuUn” el pkos

ije; xr çkoukosAA

nf; uko dfr eUn”Nkos

nSokxr uWU;~ gkosA

d`".kl oSDoaB nkos

ije; xr çkoukosAA

185- 'oHk nj'kk]u çkfIr ckir çkFkZuk

vt+ rkU;~ nk]i e] yky” f;[k gkyA

xkse ;Wp+ dky 'kEHkwAA

N+kjku xW; dk]g r; cky

gkore r” ;kn ikoreA

gfV x¡fMFk”; Ne Eo[r” eky


czksaB” dfu dfr N+~;i” fnf; gs

vfFk f;f;gs Eo[r” gkjA

ek]g XfV Kku” nhi t+ky


Ne oqt+ku rkou”p oko” eky

iWR;~ xW;e ;kou”p fnIrA

dj d`ik OoU;~ N]R;~ xkWe oky


Yod”pkj” I;B” dk]#Fk E;ksu pkj”

cqt”jl eat+ çkj” dwrA

okj” ukj” t+ky lelkj” t+ky


;qFk u” lk/ku lkWU;~ usfj tky

dFk” dW;Z dW;Z xWf; ok¡lA

okj” ikWB~; vKku E;ksu xky


ije xFk pkWU;~ v[k dFk E;kWU;~

rFk niku ew{kh lkWU;~A

u N] vkdk'k u N] ikrky


deZ ghul fQjr” diky

/keZ nku” jWfLrl e] ojA

de”Z ys[kkf; E;kfu vFk” Mky


D;kg d;Ze ;wr T+;wB v;ky

D;kg djue ckW; cU/kA

D;kg d;Ze n]g ph ;ky pky


D;kg d;Ze ck]M Doy r” ;dcky

D;kg d;Ze [kku”oknxhA

D;kg d;Ze ck]M uko ck]M eky


ije E;W=kk esfy dkag [kky

;ql fn;e pkWU;~ LejFkA

lq; p+V~;e T+;wB ewg tatky


E;kfu ladYi” l•R;~ vkye

E;kfu oqNu” flf;Z p+¡æeA

jkt+l xo f;; oWfuFk 'kky


lq; ew[kqZr xkV”tkj xo

;Fk xkVl xkV” I;oA

T+;kn” ijul niku p+kV”gky


rhT+k+” lksLr vdkj” cht+ gko

e/; Hkkxl BWgjkoA

çk.k viku”ph [kkj” oky


vkRe U;uZf;fp; laxjeky

okj” ¶oy”uko uk]u gkoA

oqN” lksge gjEo[k” cky


Nk ctj çko”uqd e] etky

N; ;N+k lkWj”; pkWU;~A

Nk ç”fN+Fk ckuu djku Øky


lhu” e”p+fjFk e] ok]uqe; gky

;su rsu nj'kk]u e] gkoA

dhu” =kko gs nhu” n;ky


p+] r” e] eat+ vksl iw;Zj

iw.kZl Nk nw;ZjA

BB” E;ksu ckst+ ys pyks uky


lWf[k;o fnp+ eat+ t+yl N+ky

rfr Nq[k dkWyhukxA

oqN r” d`".kl ofy ek uky


186- vkRe Kku ^Ooins'k*

vej ikuks Hkze lelkj Nq;

vkfn nho cu”uqd p+] vkf/kdkj Nq;A

gkjo jk]]Lrq; Hkolj” rkj Nq;

lr O;p+kj lr O;p+kjAA

vk| vUr 'kCnu eat+ vk]edkj Nq;

t+i”u”; eat+ vt+ik t+i” lkj Nq;A

/;ku” eaT+k” vkReqd /;ku 'kwfHknkj Nq;

/kkjukf; /kkj /kkjukf; /kkjAA

czksaB iFk çkjCnqd O;o”gkj Nq;

iFk czksaB usj”ul r” Qsj”ul okj Nq;A

ckW; cU/k cc ekWt dql p+] ndZkj Nq;

P+;Fk dj ;kj P+;Fk dj ;kjAA

ijk/khu ew[k”Z ck]t+ Yod”pkj Nq;

;ko”ul eat+ dkeqd va/k”dkj Nq;A

cqt”jl u ádqu ladYi” ekj Nq;

dj Io:"k” dkj dj Io:"k” dkjAA

XoM” Jo”uq; cksT+kqu njdkj Nq;

rfe ir” vn” eu”uqd vkf/kdkj Nq;A

fufn/;klu t+su rksj” r;kj Nq;

lk{kkRdkj lk{kkRdkjAA

ek]g l]fUn lqe” dfu ;¡æ; }kj Nq;

f;e ikj xW; fre nWg vorkj fN;A

n]g 'kejko nWg [kneFkxkj fN;

dj n'k”gkj dj n'k”gkjAA

ikul ukWY;~ N+”uquqd ;[kfr;kj Nq;

vfFk vkeqr Hk[kp+ gqan Eo[r ” gkj Nq;A

dql eukg Nq; djku dlqan vkadkj Nq;

Nq[k P+k” Eo[rkj Nq[k P+k” Eo[rkjAA

gkj Hkj ykfj; u” l•rh p+] [kkj N;

vkWl okgjkWfoFk uQl”U;~ [kkj N;A

çkjC/k Qy HkwfxFk ir” ykj N;

xzV” vuokj xzV” vuokjAA

dWfel dkj”Hkkj Nq; dql csdkj Nq;

ukgd; n]g n`f"V gqan vU/k”dkj Nq;A

eu t+su ohn”fp t+]fo ;djkj Nq;

lkácdkj lkácdkjAA

rhoz okWjkxqd [kkl” lCt+kj Nq;

f'ko f'ko cksyku ika vkcq'kkj Nq;A

c]g”[k; jkx” jk]Lr oqN”ul okj Nq;

'kkar 'kky”ekj 'kkar 'kky”ekjAA

'käh ikr”fd 'kg#d lwHk”nkj Nq;

/keZ vFkZ dke ew{k |qu ;[kfr;kj Nq;A

;qFkq; ljdkj Nq; ;qFkq; ljdkj Nq;

dj P+k” nckZj dj P+k” nckZjAA

d`".k” uko I;kseqr nqfu;knkj Nq;

ywdu gqan áw p+]fr O;o”gkj Nq;A

fno”oqu iku; f=kHkqou” lkj Nq;

loZ vf/kdkj loZ vf/kdkjAA

187- çkFkZuk

d`".k pkWful gks"kl yxsA

f; p+] rk]xq; fr rxs dlAA

pkfu ál” l•R;~ oqN” p+]; eat+ t+xs

Hko” lj” lw{ke LFkwy”p FkyA

len`f"V lx; l•R;u lxs


l”g Nql neu eat+ d¡M~; t+kyl

dfBful ckyl [klqu NqlA

P+;Fk Rojx” jVukoru ;wx” oxs


vWN vcyd l•R;~ U;o`p+ uokj”

x¡fMFk P+k” rl okj” djuko lkWjA

len`f"V lMds czãfu"V cxs


lgWT+k” O;p+kj” jk]Lr d]ag u” Loju

vUr%dj.k áFk rue;rkA

çdk'k fiNs foe"kZ vxs


ço`p+ eat+ ;Wp+ fNoseP+k” o`p+

U;o`p+ dqu f;u r” eqtjk fnuA

dqfdy” Qkst t+u pkfu vfd Nxs


lk;Z; or” pkfu ve`r N] Ndku

Fki djr” vWU;~ ikWB~; idku Nq;A

dfe rkU;~ ekjx” ekofl e?ks


Kku” lat+houh vurl

vKku” jwxl curl oS|A

'k]gtkj fQjrl nkWfnl r” nxs


lsj; dj”gWu iu”us <sj;

lkWj; ckiFk dk]r QsjsA

vn” D;kft+ Ooij xju yxs


ek]g”ful e¡fMl e[k áFk f;rl

fnrl iku ijeku”uqd ijA

n]g vfHkekul nqi” t+u nxs


U;jke;qd e] pko”ukore

i; fnFk U;koru y;LFkkuA

i; t+u fQj”ukorl jfx jxs


P+;Fk vkuUn”fd jl” l•R;~ çk.ku

iu”U;u Fkkuu el pko”ukoA

jkT+k” ;wx” lHkkf; eat+ rfx rxs


188- czãkdkj o`fr

yx”;ks ije” xWP+k”;A

czãkdkj” o`P+k”;AA

lrXo.k” çd`P+k”;] Hkhn” jWfLr ohn” JqP+k”;A

;wx” Kku” lP+k”;] czãkdkj” o`P+k”;AA

rq;Zk t+kxzr”;] =k]u ek]P+k”jko U;Fk”;A

gq'k;kj U;¡fæ gWP+k”;] czãkdkj” o`P+k”;AA

vkWfJFk f'kfu edku] osx” es?k” [or” idkuA

dM”;ks vkyP+k”;] czãkdkj” o`P+k”;AA

'kCn” çdkf'k yk]cq;] xx”jkf; [or” xk]cq;A

oqt+efy [or” yk]P+k”;] czãkdkj” o`P+k”;AA

vWXu” xWxu” iou” cqrjkWp+] lfyy”; t+u Loyy okWp+A

¸ol” gWu Ns ek¡T+k” eWP+k”;] czãkdkj” o`P+k”;AA

u]"dy iou” QqdZy] t+y t+u cfu 'khryA

Hko lUrki” rWP+k”;] czãkdkj” o`P+k”;AA

vkWL; Fk”; pkfu eLrh] oWflFk”; Nq uf'k [kWflFk”;A

el efp+ uWp+ cks uP+k”;] czãkdkj” o`P+k”;AA

:æ rqY;~ vkWl dFk”;] ne fnFk Eo[r” áFk”;A

f'ko v.kZo” [kWP+k”;] czãkdkj” o`P+k”;AA

ckst+ frf; rkj dWP+k”;] oj” pkfu lw{e [kWP+k”;A

t+ku Nl oky” dWP+k”;] czãkdkj” o`P+k”;AA

lgt+ iku”p P+k” Fko iN+] ew[kZu fdp+ f; N; çN+A

rl ij”U;~ ;l f; O;P+k”;] czãkdkj” o`P+k”;AA

d`".kl gko R;qFk jkl] ;Fk v[k x¡t+fj gFk lklA

uWP+;~ uWP+;~ çkfo çP+k”;] czãkdkj” o`P+k”;AA

189- cky d`".kl dqu çkFkZuk

cky” d`".kl Nl cks çkjkuA

N+ky” ekjku f;f; ukAA

culWjh Nl du cks nkjku

'kCn cwft+Fk er” ukA

tlqnk Nl ir” ykjku


ækSinh Nl iku ekjku

gku nW;ksZ/ku y|eA

eku Nqe Nl /;ku /kkjku


Nl cks jk/kk ne xqt+kjku

uUn”yky dqfu esfy ukA

vf'k dfu Nl Eo[r”” gkjku


xfj fNe 'kq;Z r” ckWp+ ekjku

D;kg luk jkl [ksfy ukA

esy” uk rl Nqe lq çkjku


Doc”t+k Nl rky” ekjku

uky”efr jV”gWu eksguA

eky” dj” Nl iks'k p+kjku


Nl cks y{keh Xo.k O;p+kjku

Nqu” rl áw C;k[k dkagA

lq; Nq Lo[k fnFk }[k fuokjku


ljLorh Nl iku 'ksjku

D;kg luk e] ofj ukA

rl [kk]go”;Z vklu ck] nkjku


:Deu Nl d`".k xkjku

oj”us f'k'kqiky vkeA

l•R;~ fuf; e] f;f; ykjku


fnodh Nl d`".k N+kjku

dkWn” eaT+k” Eod”ykfo e]A

dkfl xe Nl ne xqt+kjku


f'kojk Nl iksU;~ lkjku

xj” uko; dj” ukA

Hkko” Hkwx [;kou ck] ukjk.k


ukfxuh Nl [kwu gkjku

:u dkWyh ukx NqeA

xksl cy vksl t+gj gkjku


P+oaT+k” nkf; áFk xzkf; ekjku

oqN Lo'khyk HkkX;okuA

vUu” dfu vkWl iksU;~ dkjku


lq; Nq Hkäh jfFk [kkjku

rWE;~ l”at+s iwt+kf; fdp+A

Nl ck] rqYlh vxZ p+kjku


fdfl I;B dksgl Nq [kkjku

ekst oqN ywdo ok]uq[kA

vkflgs çy”;qd f; ckjku


ikWU;~ ikul Nq vFk” nkjku

eax”oqu dql nkr” dqlA

vksj” ;ksj” iku; Nq ukjk.k


Hkko”ukf; }/k Nl ck] dkjku

'kkeyky” f;f; p]f; ukA

çs;e” lkfQ l•R;~ Nl ck] ¶;kjku


nf; uko ;k]r iFk Nq lkjku

D;kg cdkj ;wr O;ogkjA

lalkj” eaT+k” D;kg Nq ykjku


d`".k d`".kl Hkä ;kjku

Hkolj” fnf; rkj rlA

rkfj xkWe”R;~ lq; Nq rkjku


190- jkl yhyk

lWfeoh djo vFk”oklA

iWfdoh jkl fxan”usAA

'k] j~;Fk lk¡i”U;~ dqfu; jkr

xwih ukFk uP+k”fu yk]xA

oWgj }g xo iWgj ekl


;Fk cky” ikul fneo N+k]gk

;qFkq; }gk Nq xWuheFkA

lkll ;qxl djo lkl


'kq;Zu ckWp+u yfc dfu lkWfoFk

ofN ry” =kkWfoFk usjo ukA

l•R;~ l•R;~ áFk c]fu cc ekWt ekl


oWfuoh dl Nq d`".kqu yksy

T+kqoqd T+kqo r; dWE;~ D;kg p+ksyA

fuo”oqu eu] fno”oqu fodkl


Rofg dfr lksu áw cU;o gky

vn” dfr t+kWU;wu rk]á uUn”ykyA

uhfjo uk i•fjFk Ooykl


vWL;~ dfe ckiFk djo R;kx

vfl xfN+ vklqu d`".k” jkxA

lq; xo ri t+i ;wx vH;kl


dFk lkWU;~ egk ea=k t+ku

oqNqu lksu eku mÙke /;kuA

[;k]u pk]u lksu xo ck]M Ooiokl


cj nkfj oWfFk; =kkWfoFk usjo

oFk yWc r” eLrku”or~ QsjoA

nf; yksy” jk]Lr D;kg yf; vrykl


dFk xWf; U;ax”fyFk vFk” :ft+Fk

du fNu” ádku d]ag cwft+FkA

ladYiu gqan dk]j lWU;kl


f;F;~ g"kZu {k; dk]j 'kwdu

dfr cfu eat+ ywdk ywduA

f;fN+ ofr vN” jN+” oSDoaB okl


ál xo áFk eqyhZ ok;u

fnop+u r” xU/koZ dU;k;uA

f;e” xfj jksT+k” fre” xWf; Oonkl


moZ'kh o'k dWj uP+kkWuu

x'k xksl iqf'k I;ksl op+kWuuA

oqN oqN foxus xWf; ouokl


jkxu Loju lkaxu t+hU;~

ukx vk; csgks'k ckst+fu chuA

xe ce Nq dklku ce t+hj rkl


rihÜoj vk; l•R;~ áFk cky

eat+ vd”gkjl ekjku rkyA

gheky lehj áFk dkWykl


ludkfnd lr” j]";~ ywd”iky

c]f; f;e fN OoyafxFk ek;kt+kyA

xqY;~ x¡M~; x¡M~; fNl ç”N+ku f;frgkl


dk;k nkWfjFk ek;k rhr

;wxqd lkWeh Hkwxqd ghFkA

HkwfxFk Nq U;eZy U;jkHkkl


ru” Lo[k eu” Lo[k áFk eat+ckx

lWf[k;u l•R;~ Nq; X;oku jkxA

jkWlh l•R;~ áFk nkWlh nkl


vikW;Z uknk ;ikW;Z oknk

P+oikW;Z jk/kk d`".k Nq;A

çFk dk¡fl l•R;u dWfjFk vFk”okl


tlqnk ekrk xqjql N] eanu

uUn” xwi uUnu fxanu NqlA

}/kl r” Fkfu Nql djku xzkl


vFk” Nl d•f; eaT+k” U;cj dMu

p+f[k eat+ çs;e cMu NqlA

[o'k f;o”oqu Nl djku =kkl


dU;u FkWU;~ xWf; iyu iksU;~

up+u eat+ ukjn xkslksU;~A

'khu t+u ek]g” xk]y p+k]y ryokl


eWf'kFk xo xqiuu xkl” [;k]u

oN+~;u r” 'kq;Zu ek]B nke |quA

lhekcl liqu vyekl


jkrl |u xo }gl jkr

'kkel oqfNus vko çHkkrA

iku; lk¡iqu dkyl xzkl

iWfdoh jkl fxanusAA

;ql vfl dkspu eat+ çkjku

rl ir” dkj.k fN; ykjkuA

czãk ;¡æ :æ O;kl

iWfdoh jkl fxanusAA

vfl e¡ft+E;u gqan Nql ck]M ikl

dj”ukoksu vWL;~ 'kqjkg lklA

d`".kl Jh d`".kl vFk”okl

iWfdoh jkl fxanusAA

191- deZ ;wx

;wx cy” lgò ny” My” |qr e] ne gjs

P+;r” ukfo jk]V e] ue lwge ge gjsA

u]"dy 'k]'kdfy oqt+e t+e t+e gjs

P+;r” ukfo jk]V e] ue lwge ge gjsAA

cky” iku” vke pksu Lo;a çs;e gjs

ikWU;~ iku” J]g j]g” ok]Fk e] te te gjsA

frN+ xW;e ç; pkWU;~ iFk g];e ;e gjs


r]fy lq; Loj•il ;l p+fy Hkze gjs

ur” Nk =ksy” dje” rht+ 'ksfy 'ke gjsA

esfy el pksu dl xsfy vkye gjs


nks#e /;ku ál” [kks#e ne gjs

rksjqe iku OoÜp+ksjqe ¬ gjsA

p+ksjqe r” rksjqe Eo[rl =ke gjs


vkÜP+k;Z Fkkul fN vkÜP+k;Z Fke gjs

vkÜp+j f; cl”oqu Nql U;jkyEc gjsA

vkÜP+k;Z t+kuku Nql Oore gjs


¶od” jk]Lr 'ka[k Nq; djku ¬ ¬ gjs

fBfu jWfLr xaVkf; Loj fN de de gjsA

t+fj jk]Lr ckst+ vt+ik t+hj” ce gjs


lka[;~ ;wx” lksaFk vke áFk lekxe gjs

g"kZ” jWfLr ckequ æke p+k]y e] xe gjsA

gksf'k iksf'k Fkfj I;kse 'kkar 'kcue gjs


ldke deZ” Hkkjqd rqy e] dk]e gjs

u]"dke” dksfp =kko”ukore dne gjsA

U;oZklu” vklu =kko”re gjs


lq Lo;a oklqnho Nq loZ fLFkre gjs

'o) P+;r” ck])e; 'kCn czã gjsA

vkRe Ror” jkx R;kx vukre gjs


lw;Zk Ns rr~ in =kkoku Roe gjs

fot+;k Lo; ç;k pkWfu; Ne gjsA

dj n;k oqN e” d`".kl fØ;k Øe gjs


192- iwt+k

u]"dke” fueZy” u]"dy” 'kEHkwA

oj e] 'kjukxr” oRly” 'kEHkwAA

xk]M c” fne;ks vf'k ds t+y” 'kEHkw

vf'k ds t+y” us=k dey” 'kEHkwA

us=k dey” iadt+ My” 'kEHkw

iadT+k” My” eat+ t+y” Fky” 'kEHkwAA

eat+ t+y” Fky” /;ku” ;kj”cy” 'kEHkw

oj e] 'kjukxr” oRly” 'kEHkwAAA

iku oUn”;ks 'o) dk;kf; 'kEHkw

'o) dk;kf; U;eZk;kf; 'kEHkwA

U;eZk;kf; 'kkar çfrekf; 'kEHkw

'kkar çfrekf; vFk rhT+k” N+kf; 'kEHkwAA

rhT+k” N+kf; ¸ol” N] ;ksx” oqt+ey” 'kEHkw


u]=ku eat+ dj”;ks tk; 'kEHkw

dj”;ks tk; Ne pkWU;~ ek; 'kEHkwA

Ne pkWU;~ ek; lr”fp; jk; 'kEHkw

lr”fp; jk; dj e] Ooik; 'kEHkwAA

dj e] Ooik; ;qFk u” t+kag My” 'kEHkw


;¡æ]; iks"k QWY;~ eu” ckx” 'kEHkw

QWY;~ eu” ckx” iwft+ p+]; ykx” 'kEHkwA

iwft+ p+]; ykx” l•R;~ loZ R;kx” 'kEHkw

l•R;~ loZ R;kx” rhoz okWjkx” 'kEHkwAA

rhoz okWjkx” oUn”;ks dy” 'kEHkw


pkfu vk'kkf; p+]; dqu vkl 'kEHkw

p+]; dqu vkl i];u; ikl 'kEHkwA

i];u; ikl Nql c” pksu nkl 'kEHkw

Nql c” pksu nkl ladV e] dkl 'kEHkwAA

ladV e] dkl loZ eaxy” 'kEHkw


rksj eqp+jko J/kkf; cj” 'kEHkw

J/kkf; cj” foKku” xj” 'kEHkwA

foKku” xj” ;wx” eanj” 'kEHkw

;wx” eanj” 'k[kp+ g”afn oj” 'kEHkwAA

'k[kp+ g”afn oj” ;q[kp+ g”afn N+y” 'kEHkw


gkWfoFk ikn xky Ooik/k 'kEHkw

xky Ooik/k t+ky vijk/k 'kEHkwA

t+ky vijk/k dj e] çlkn 'kEHkw

dj e] çlkn yk;; ukn 'kEHkwAA

yk;; ukn Ooy” dhoy” 'kEHkw


czã t+Ueqd Nqe uolky 'kEHkw

Nqe uolky 'kähikr” Hkj e] Fkky 'kEHkwA

Hkj e] Fkky oqN” 'oHk Qy” Qky 'kEHkw

Qky oqN” gky fne Eoä” gky 'kEHkwAA

fne Eoä” gky vuqxzg [ky” 'kEHkw


R;qFk dj”uko ;Fk u” vkfl dj”uq; d]ag

R;qFk ij”uko ;Fk u” vkfl ij”uq; d]agA

R;qFk nj”uko ;Fk u” vkfl nj”uq; d]ag

R;qFk Loj”uko ;Fk u” vkfl Loj”uq; d]agAA

eat+ jkx” uxj” R;kx” taxy” 'kEHkw


d`".kl rkj ;]fe Hko”lj” 'kEHkw

;]fe Hko”lj” dkl vj” lj” 'kEHkwA

dkl vj” lj” fQjru lq Loj” 'kEHkw

fQjru lq Loj” iku dfj lj” 'kEHkwAA

iku dfj lj” pkfu jkf; =kkf; ry” 'kEHkw


193- ¬ ¼ç.ko½ Oop+kjuqd mins'k

lkWfj; leo r” ik;l I;eo

'keo r” 'kk¡rh dquq; yeo

vHkhn vukFk vrhr cuo

O;p+kj djo r” Lojo ç.ko

;Fk ek]g” xfyl Co) Nu” rju

P+;Fk tkuokjl i[k” N] gju

uB oWN+e”p+ N] jkT+k” gell iju

eu Nqu” fBdu r” /;ku Nqu” nju

'o) fNu” cuu var%dj.k

vO;ä o:u xk]N+ Nqu” oju

;qFk xk]N+ R;qFk Nqu” fu'kku” eju

'kju lk¡i”U;~ OoU;~ lr~ Xoju

re dk]M r” ¬ jk]V OoU;~ D;kft+ N+~;uo


lUrks"k o`p+ xfN+ çk.k lU/kkjqu

'kkg xfN+ cwft+Fk okyqu r ” [kkjqu

n]gqd vfHkeku”; xfN+ ekjqu

ladYiu ir” xfN+ u” ykjqu

okWjkx /kkjqu ;]fe lelkjqu

xEchj ikul N+~op+j gkjqu

lgt+ iku xfN+ iku; rkjqu

rkjqu xo f;; ¬ Oop+kjqu

f;; ok]u ohno r” f;; lrt+uo


lelkj leanjkg Nq lksuq;

r`".kkf; t+ykg Nql Qsj” oquq;

jkx }h"k fØe eN+ fNl C;k]u C;k]uq;

QkV”uko”oqu Nql ek]g vko”yquq;

vk'kkf; ck]B Nql Hkzk¡R;~ Loi”u”;

gk¡fxfu jk]Q l]fd t+y Hkkl”oquq;

okfUr dfr yx” N+kafV D;qr Nql jk]uq;

ds'ko j•i” Nqe ¬ rkj”oquq;

;qFk uko eat+ vuqHkol vuo


ck]M ywV”jk f;Fk n]gqd Hkze I;o

ywV”fu yk]x ou” D;kg D;qFk xe I;o

f;fN+ ncnfc eat+ 'kke I;o r” ne I;o

L;t+j r” it+j fØ;k r” Øe I;o

czãu t+Ueqd egkre I;o

vFk eat+ f;Fk /keZ jkt+k ¬ I;o

foosd áFk M~;wB Hkzeu r” dk¡I;o

ry xo r” rl I;B U;jkyEc I;o

nf; /ku” vfFk vko [kt+ku” [kuo


'kk;Zj iuqu Nq; dqful”; T+k” gkou

nqxks'k nqP+;k]r Nq; }x”ukou

Nq[k jkr”Eoxqy eat+ ckx dkou

vU;j” iu”fu }g jko”jkou

iR;qe 'kk]=kqFk u P+;rl ikou

czksaBdqu fr uk]oq; uk]o uk]o”jkou

cj ea|U;u ikul N+~;i”nkou

flf;Zl rkeFk gku okr”ukou

¬ 'kCn” çdk'k oqN iw.kZo


v:il dql Lo:i ous

Lojqu =kkWfoFk vP+;Fk cus

f;; vkfl fr; Hkkfl rfr dkag u” dqus

rw;Zk j•ik fuysZi uus

Eofp+ ukn fcUnk eUt+ gfu gus

czãkuUn lfu ok]xus

çFk dqfu eat+ vkWflFk vUn”dus

rFk dfy ;Fk u]"dy ¬ xus

lq; t+kfu ;l cfu vWL;~ D;kg ouo


ouqu Nq LoyHk }yZHk Nq ikyqu

ikyqu xo lksjq; d]ag p+kyqu

p+kyqu xo J]g j]g” iku t+kyqu

t+kyqu xo n]g” vfHkeku xkyqu

xkyqu xo en” fuf'k iku okyqu

okyqu xo Hk; dklqu dkyqu

ikoqu P+;rl jke”p+¡æqu r” 'kkyqu

Ooik; N+kaMqu ;]fe dfy dkyqu

ur” D;kg ok]Fk u[k” cwT+;~ cwT+;~ dFku


U;Fk loZ ladYi lWU;kWlh vkl

U;o`p+ g”aft+ o`p+ vH;kWlh vkl

O;ogkjl eat+ OonkWlh vkl

cWLrh eat+ckx cuokWlh vkl

vfHkyk'ko jk]Lr OoykWlh vkl

vkWflFk u vkWflFk O;dkWlh vkl

P;o”oqu U;jke; [kkWlh vkl

vkRe fuÜp; foÜokWlh vkl

oFk gkWo xFk çkWo vkuUn”?kuo


d•R;~ iks'k QWY;~ czãkaM”fp Fkjs

¬ t+ksu f;eo r” fre xW; ojs

¬ f'ko gjs ¬ f'ko gjs

rWE;~ ik]j lksjq; ;ql ¬ ijs

rWE;~ lk]j lksjq; ;ql ¬ Lojs

rWE;~ dk]j lksjq; ;ql ¬ djs

vn” dl ekju r” vn” dql ejs

foKku” :i; ¬ rl ojs

d`".kl ¬dkj eu” okft [kuo


194- loZkdkj j •i ” Hkxokul dqu Lrqfr

lksjq; vfe ;]fe lku”;A

Nq[k P+k” iku; 'kEHkwAA

n]g P+;Fk ckst+ eu” çk.k;

vfe ;]fe lku; Nq[kA

lksjq; P+k”;] vWL;~ cgku;


g]fy g]fy [ky Nq linku;

drj” drjkW; nWfj;koA

xy” vEckj nku” nku;


çFk lkSnk Nq oku” oku;

xfN+ vklqu pksu HkkoA

vn” esfy iwfj ijeku;


i•fjFk t+y” lkeku;

n]g ¶od”Mwuk ækoA

esfy rFk eat+ vfd vku;


lhfefu }/k Lou” cku;

eat+ Bsd”uqd gko j•iA

Hkäu Nq Kku BWgjku;


oWN+ cyk;k vkl”eku;

Nl dyk;k /keZ”fp;A

xkWc xWf; f'kfu ekWnku;


usj eaT+k” n]g vfHkeku;

dj e” lkeku” Loje” lkt+A

ukt+ de dj jkt+nku;


195- vkokxeu ” fuf'k Eodyuik; ¼Ooins'k½

lj” dk]j lelkj unq#; ækoA

My e” gksf'k P+;r” fd; iEiks'k NkoAA

cUn dj ywHk” ladYiqd oko

iku; ifd çkjC/k”p ukoA

dj iq: de”ZD;u iEc”Nu Øko


lelkjl eat+ jkst+ U;eZy

oqN r” [;y” oWFkjl ykfj ek t+yA

ikWful eat+ vkWflFk =kko =kko


ek;kf; fgfy [kksp+ ir” Nl [kkWt+

len`f"V N+V”okWj id”uko rst+A

/keZ oq|wx” deZ” [kksfj ok; uko

My e” gksf'k P+;r”~ fd; iEiks'k NkoAA

ek;kf; eat+ U;eZk;k jkst+

Loj” lku jkst+ okWjkx” Loj ckst+A

lrlax” D;u cax”u”; du Fkko


lksge” ge ok; ek]gus 'kkWB~;

t+kWU;~ uko id”uko l]ft+ ofr ikWB~;A

lgò ny” My” in~e” vklu çko


vUnj oSj” N+k]j jkst+ uj” fd; ikWB~;

òsg ck]j”rq; i[k lrt+u xkWB~;A

ykHk çko i ]fp+ áw N~oP+k”j”; e” gko


ijn” rWY;~ Ø; dj oqN d]O; T+kwt

v¡n”;Z çko xksj t+u Kku”p xwtA

u]c”;Z n]g va/kdkj” dk].M QqV”jko


vr” xr” dqfdy” ikWV~; ;]U;~ t+u e” ;sj

tqo”j”D;~ ikWB~; Dolax” eqT+k” usjA

Eo[r” Nq; lrt+u ckt+#d Hkko


eu” D;u”ck]c nf; yksy” ykHk” Hkj

esfy; lrXoj lkSnkxjA

Hkko” oko” gksf'k cqfEciks'k ¶oy”uko


lelkj” cksj yk]p+jko =kko Ý[k

fxfy g”a| ikWB~; My” t+y” i]B~; i[kA

jkT+k” gel” ikul v¡t+ e” x¡t+jko


'o) oklukf; 'ke jV”u; de

'ke” ne” oqQ =kko fn e” fdfl neA

Fkfn gksf'kfd xksf'k iku oqQ ”uko


t+cdqd” l”a| ikWB~; Fkk]n e” rqy Qwn

cwn jkst+ lwn Nq; vkRe” cw)A

iksf'kuwy” la”| ikWB~; d`".k” xhr xko


t+xr”fp rki” rfp+ oqMfj fuf'k p+y

lkf; dj lrt+u dqfyl”; ryA

t+y pFk Qy [;Fk ykx My dko


Xo# 'kCn” dqfdy t+u cksy 'kEHkw

dj e” Dodj” la”| ikWB~; dqd”:dwA

vax” nwf'k lax” nwf'k n]g e” jko”jko


oklukf; xkM ywHk OoV” eks nko

eu” fp; r`".kk du” fdU;~ =kkoA

ck]t+ czx larksf'k rkt fnFk Fkko


t+ho n;kf; gqan dj O;ogkj

vfo|kf; gkj”ofp Hkhn” U;k; gkjA

vfoukf'k uhy” Økf'k ckf'k dj”uko


Ooæ”fd ywHk”D;~ fØe r; eN+

'kqefjFk lUrksf'kfp XofQ vN+A

dkeukf; lhfeU;~ ckjo e” nko


jft+ Nq; lQZ” Hkze uft+ Nq; uk'k

ift+ ift+ oqN r” Nq[k P+;Fk vkdk'kA

nWft+Fk jt+ áw cu r]ft+Fk uWV~;Hkko


ohj” dohj Nq[k fN; u” /ku” |kj

lef;fd Lo[k” }[k” oh:Fk e” gkjA

ohj pkfu /kkWj cksfu fuf'k ohfj eko


Loçdkf'k ck]t+ Lou” yk¡fd oFk”jko

O;p+kj” u]=ko ut+jkg =kkoA

jax” jax” csjax oqN r” D;qFk æko


'kkar 'kky”ekWj Nq; f'ko vuqxzg

v¡nfjfe R;kx” u]c”fjfe jkx” c]gA

lU;kl” o`Wp+ vrykl ikWjko


jkT+k” j]f'k uxj” eaT+k” jkst+ ouokl

u]"dke jkst+ f=kf; vkWflFk nklA

t+ud jkT+k” jkt+lh eat+ ;kn iko


'kähikr” fu'kkr” f'ko”e.My

çko Nko Hk[k”p+ ;q[k”p+ 'k[k”p+ gqan MyA

vkRel ije” vkuUn” el pko


u]"dy” dq; Ioykokg [k]g

U;eZk;kf; ga”t+ pk;kg p]gA

ek]g ofr Fkduqd jksft+; u” rko


P+;Fk rWfd;k fnFk lr Qj'kl

ck]t+ HkkW;Zk vkRek Io:"klA

;wx” ckyknfj I;B yfj lko


foosd oSlj” eat+ dj Jku

v}Sr” ikfu uko eu r; çk.kA

rq;Zk ckx” ;wx” u]aæk =kko


gel” ukn” lj” dj 'kkg rwY;~ rwY;~

e.Md 'kCn” fefu EoaMd cwY;~A

ioul xxul l•R;~ fey”uko


vUu t+y Hkwx”fu xzV” t+u Qsj

deZ Qy” N+y” ry” vksV áw usjA

xz[k fnf; y[k =k[k pkWU;~ v[k iko


L;t+j”fd LofFk i[k lr” l”; l•R;~

vt+ rkU;~ or”xr vkf; xW; d •R;~A

R;kx” [kksju ykx okWjkx” [kªko


Hkolj” lkWjqd dM vjeku

ek]g x”r” dWnyl uhfjFk t+kuA

deZ” L;Wt+ ck]t+ uko L;Wt+ id”uko


;dtk feyfoFk ikaP+k”+o; RoFk

n]g vWXucksVk l•R;~ vk[k áFkA

jkT+k” usj lkWjl Nq; dql oko


ijT+k”ukWfoFk vej” iku vkl

[;Fk pFk áFk fnFk HkkX;~oku vklA

l•R;~ cktu g”at+ FkkWO;~T+;u” xzko


jkt+ ;wx” vH;kl” eu” Mwax jB

gB dje” ;¡æ]; ox”O;u e” p+BA

QVu”fd [kksQ” xky okl”ukf; oko


nksj” fQj” Eod”y[k oqN oko”eky

cky”iku vkyfoFk oky jB ckyA

iwj i[k nwj Nq; u[k” i•;Z =kko


eu t+su Lo[k çko L;) xfN+; ;wx

;¡æ]; [kqy” =kko Hkwfxu HkwxA

U;eZy vkl dkl n]g Hkze Hkko


lk/k” çd`Wp+ 'kkgt+kn” xfj usj

jkn” jkn” lkWjk dWfjFk ik]r QsjA

l•R;~ vk[k áFk r” [;Fk vkuUn çko


ifN+ ofN+ l•R;~ çko Kku” xw;ZHkko

P+;Fk p+fM eaT+k” vkRe }/k çt+ukoA

U;uZf; [kk]j [;ko pko ohn” xko


deZ d•f; /;ku” nkfu /keZ }/k ean

vkS"k) usfj rFk tlqnkuUnA

rl Nq Hkwx HkwfxFk czãpkW;Z uko


f;fN+ çd`p+ ew{knk;d uke

O;ogkjl eat+ :n u]"dkeA

y]afc eaT+k” f;Fk” iEiks'kk æko


eksg l]fna rkfj; d:ukorkj

d`".k” ck]B [kkfj; xaxk/kkjA

Hkolj” vkoyu” dh'ko uko


196- Jh lks|okfuU;~ ikWB~; nj'kk]u fnu ” ckiFk çkFkZuk

Hkwycky” ckydu l•R;~ [ksy”ukore

ckyd voLFkk çko”ukoreA

t+ku dj”ukWfoFk iku ijT+k”+ukore

lk]| okfuU;~ ikWB~; gkore j•iAA

dfBus Hkolj” N+kaV okf;ukore

ek]g iksU;~ oksrqe gWfVl”; rkeA

yWfVl”; o`"Hkl FkQ dj”ukore


Fkt+j; I;B” v[k ut+jkg =kkore

'khJeukx” e] Fkkore uscA

ofu f;r” vfuj”fd lfuj; e” jkore


czãu t+Ue fnFk er” eUn”Nkore

uHk” I;B” Cou er” nkore ncA

vejukFk” vej cu”ukore


nklu gqan nklk x¡T+k”+jkore

er” eW'k”jkore iu”uh t+kuA

;]fr Nq[k iku; rk]r okr”ukore


vt+ik t+i ;WK T;wR;~ çT+k”+ykore

gqr'kh"k t+u ek]P+k”jkore e]A

gs egh'k nh'k” nh'k” er” n'k”jkore


lrP+;r~ vkuUn ve`r pkore

U;Fk Hkkl”ukore lwge lwA

¬ f'ko 'kEHkw 'kCn 'kqe”jkore


eu” ukxl çs;e” iksU;~ oqT+k”ukore

lqfy oqT++k”ukore gkore j•iA

eat+ çHkkrl lkrl er” lkore


ek]g ek;kf; l•R;~ er” rEc”ykore

lr”fp; dFk iko”ukore ;knA

P+;r” dq; p+suqu U;Fk p+su”ukore


lr”fp; U;uZf; i; id”ukore

nf; iu”us uf; gkore oFkA

uko Nqe d`".k f'ko Hkko” cWM”jkore


197- Jh vfHkuoxqIrkpk;Z l ”a| ikWB~; Eofä eaxu ”p çkFkZuk

lkWfj; áFk fue loZ OoidkWjhA

vfHkuo xqIrkpkWjh t+uAA

ckg 'kFk p+kB áFk lq cky” czãpkWjh

lkWfj; áFk xo f'koywdlA

;]fr n]g áFk xo dql n]g/kkWjh


Hkä pkWU;~ dfr egkdkyu ekWjh

yx”;ks ikWjh f'ko j•ilA

ikyuk djo”fu dky” legkWjh


gjEo[k” n`f"V vkfl loZ iki gkWjh

;kU;~ vkf; uquj”fd ukWjh fdU;~A

l]afn Jku” f'ko /;ku” iki” fuokWjh


jke” jknu” Hkjr” cky [kWR;~ lkWjh

egkfyf'k I;B chB~; lkWjh áFkA

cjfucy” eqp+fjFk çs;e” cjfu rkWjh


ukn fcUn” gel” ukn” Nq[k P+ookikWjh

ukWMh p+Ø” l•R;~ xWf; czã t+kuA

czã lj” lj” xks[k rW;Z gel”nkWjh


Lo[k” Eo[k” çs;eqd vk]'k xo tkWjh

U;Fk ufu lfu ok]xfu vfl ofu vk[kA

f'ko yksy” dksy lj” loZ iki gkWjh


dksQwj” jax” Nq[k xaxk /kkWjh

vfl I;B xax” tV” tkWjh =kkoA

Hkä uu” vn” cu” loZ OoidkWjh


HkkWjo uFk” p+]; ir” ykW;Z ykWjh

ch: I;B” fue ykWjh fdU;~A

XofQ eat+ ve`r fne nkW;Z nkWjh


xWt e] }xZr p+Wt e] [kkWjh

yWt e] oFk FkWtokWjh fdU;~A

XofQ eat+ xWtxkg dj; tV”/kkWjh


t; t; Nq; p+]; f'ko ¬dkWjh

f;r” nj'kk]u fnr” fur” d`".klA

=kko”ukWfoFk loZ ladYi” HkkWjh


198- çkFkZuk

lnk f'ko lkWfe;ks dj E;ksu pkj;

f; czãu t+Ue ek esY;e nqckj;

n;k /keZ; O;p+kj; l•R;~ okj;

lgk; jkst+re r” ckst+re dFk” rkj;

N] v[k dFk f;; cu”U;~ xWN+ e] iu”U;~ t+ku

;]fe; t+Ue; xk]N+qe usjqu f; vjeku

lr”; Hkklqu r” dklqu xfN+ e] vKku

ejqu xk]N+ql u” ik]'k áw ew[kZ uknku

eju” o[r; Lojqu xk]N+ql f'ko” /;ku

lk]fp+Fk iFk dqu ek]fp+Fk =kkoqu xk]N+ql çk.k

;Wg; dFk uWU;~ Ns dWU;~ N; lafx Qkjl

p+Unqu Nq; gWV r” oqNrl 'khr” tkjl

Lo gWV ;Fk yWt r” rFk rksjqu iuqu Xo.k

Lo dWU;~ ;Fk yWt r” rFk pht+l cU;o Lou

gps r; dfu ;]fy ;qFk vkfl LoHkko

ck] D;kg ou” vkfl D;qFk vn” f'ko” lqan uko

Nq vLrqr e] }g; f'ko; f'ko; dk]j

Nq vLrqr e] U;Fk”; f'ko; ozr; nk]j

Nq vLrqr e] }g; vksl f'ko” lqan yksy

Nq vLrqr e] f'ko”; t+ksu ekWt r; eksy

Rork pkWfu; e] f;N+ iWt+ ;k viWt+ oWU;~

;N+k;s pkfu dWM okWuh e] fuf'k uWU;~

199- Jh f'kouko Leju ”p efgek

iFkdqu ve`r I;kseqr Nq ;kjs

cs [kcjh eat+ lk¡i”U;~ lCt+A

vn” ;ql f'ko uko t+]fo I;B [kkjs

rl dfr ekjs ;e r; dkyAA

le;k okWfrFk iku” n]g =kkos

P+;Fk Loj•i rl /;ku ikos ;knA

czãkaMl I;B çk.k rl [kkjs


;ql ;]fr yksy” vk]'k =kkfo /kkfj /kkjs

oSrkjuh uWnh D;kg dfj rlA

vfd f'ko uko” l•R;~ t+xr lq rkjs


;ql f'koukFkl vut+kWU;~ ekus

rl dql p+kus ;e” }kjlA

/keZ jkT+k” czksaB” rl ehB~; fnfu ykjs


vfd f'ko uko” yfN cW| iki xkys

p+rqxZqIr dql dye Mkys rlA

dql iki” M.M rl cWgh I;B p+kjs


;ql f'ko iwt+kf; fdR;~ iks'k p+kjs

rl dfj nho” yksd iksf'k oj'kk]uA

lq; [kfl O;eku”fp lokjs


lelkjl ;qu Nq xzV” vuokjs

çkjC/k Qy Nq; [kkjs eat+A

Qy lksfj N+y c]gs dql dl çkjs


d`".kl lq; f'ko f'ko dj”ukos

pko”ukos rl çs;e” ve`rA

lq; uko foKku” ;wx rl ;kjs


200- ek]gl eat+ Qluqd gky r ” rfe fuf'k Eod ”ykou ” ckiFk çkFkZuk

dFk” dW;Z dW;Z xkse Yod”pkjA

vkj f;;u; 'kEHkwAA

T+;wB lWæk Nq ØwB lelkj

Nql u” ck]B r; Nql u” rkjA

f;fFk eat+; DofN D;Fk e] [kkj

vkj f;;u; 'kEHkwAA

czksaB”dfu Nqe nT+k”oqu ukj

ir” dfu 'kksj” vEckjA

f;fFkl”; eat+ Nq E;ksu O;o”gkj

vkj f;;u; 'kEHkwAA

T+;wB eaft+yk dk]M e] ;dckj

ik]r Qsj”ul Nqe u” okjA

ofr I;B Nqe dky” 'kkgekj

vkj f;;u; 'kEHkwAA

vfr D;kg ifd E;ksu xkV”tkj

vfr dql f;f; njdkjA

oqQ”ul t+u e] tkukokj

vkj f;;u; 'kEHkwAA

[kl”oqu dk]g ol”oqu ukj

ir” dfu Nqe ck]M ckjA

FkWfde”frl”; dj ijeikj

vkj f;;u; 'kEHkwAA

v[k taxyk oqN e] 'kwfHknkj

o]g lku Nql 'k]gtkjA

vFk taxyl Nq p+an”uqd nkj

vkj f;;u; 'kEHkwAA

vFk taxyl Nq xqul” xV”dkj

vFk” ykxul Nqe u” okjA

vfr nkj Jh d`".k” vorkj

vkj f;;u; 'kEHkwAA

t+Ueu gqan deZ” Qy gkj

dj”uko u]"dke” dkjA

n]g vfHkeku en E;ksu ekj

vkj f;;u; 'kEHkwAA

vWU;~ vk'kk uWU;~ r” uknkj

dfj gs de de dkjA

uP+k”+o”U;~ Nl uWU;~ ryokj

vkj f;;u; 'kEHkwAA

dk]jeqr Nqe u” dkag R;qFk dkj

u ft+ dk¡fl I;B OoidkjA

nf; xWp+ l•R;~ dsaN+k e] ;kj

vkj f;;u; 'kEHkwAA

t+ho”frl eat+ Nql ykpkj

D;kg dj” nqfu;knkjA

nf; /kkWj; Nq /ku” r; |kj

vkj f;;u; 'kEHkwAA

d`".kl fnr” lk{kkRdkj

ckjackj 'kEHkwA

P+;Fk lqQkj czã” O;p+kj

vkj f;;u; 'kEHkwAA

201- vuqxzg dju ” ckiFk çkFkZuk

cky” iku vky”o; ckyo ckyo

ckyks vkyo fnr”eksA

ckyo ckyo i]B~; laxjekyo

ckyks vkyo fnr”eksAA

l”g dW;Z IoN”+ykWO;~ pkU;o gju” N+kyo

i]B~; iap+kyl f;r”eksA

oqax” fnP+k” 'kkyo] cksT+k” fo'kkyo


yksy” el”dh I;ky” cWfj; dy”okyo

I;kyo I;kyo pr”eksA

e] fr fnr” eWLrh iu”U;~ er”okyks


f[kj” [kaM” dan” Hkko” Hkwx lackyo

Fkkyo Fkkyo [;r”eksA

vuqxzg Nq Ooinku f;fFko”; lkyo


Hkolj” lkWj dj” ukyo ukyo

ykyks l•R;~ l•R;~ fur”eksA

vkyo P+k” ;wx”ukfo cW;Z e] Hkwx” xkyo


d`".ku vk]'k =kkso p+kyo p+kyo

OoU;~ dwr p+kyo f;r”eksA

vt+ik t+i dk]j ekyo ekyo


202- Hkä” lqan vkyo

okj” oure ekj” ers] Nq[k P+k” drs gsA

oWU;~ c” fne”;ks ofr ors] Nq[k P+k” drs gsAA

L;an” cB~;u xax” vkju] I;B p+] çkju Nql

/;ku /kkju Eo[r” gkju] lr O;p+kju Nql

ykj”oqu Nql ykj” ors] Nq[k P+k” drs gsAA

t+ksu”e[k; Nq[k P+k” iw.kZ] D;kft+ nwju Nq[kA

uwj” cWfjrs lwj” ers] Nq[k P+k” drs gsAA

;wx”D;o Kku” u]=ko] in~e” iW=ko l•R;~A

oqN r” e] dqu u]aæ”grs] Nq[k P+k” drs gsAA

fno”oqu Nql u]"dke;] 'kgj” xke; oWU;~A

dke nXn” tke” Nrs] Nq[k P+k” drs gsAA

nj'kk]u ve`r” oj'kk]u] fne e] yk]xeqr NqlA

Qy dqy t+u I;B nrs] Nq[k P+k” drs gsAA

iky”ofu f;r” d`".kl fuf'k] vky”ohfg; ikuA

cky” jfVfg; uky”ers] Nq[k P+k” drs gsAA

203- fgUnh Hkk"kkf; eat+ ';ke ” Loanjl dqu vLrqfr r ” çkFkZuk

'kke o.kZ dey pju in~e uSu /kkjh

d`".k eqjkjh I;kjh jsA

nhuk ukFk ohuk 'kCn ls O;k/k gkjh

d`".k eqjkjh I;kjh jsAA

loZ O;kn gkjh loZ vkf/kdkjh

loZ vkf/kdkjh nks"k fuokjhA

nks"k fuokjh d`".k eqjkjh


I;kjs yky le>ks fourh gekjh

fn[kykoks viuk x:Mk lokjhA

vkSj D;k gS eryc eksj eqdV/kkjh


usMs usMs vkoks ykyk cky czãpkjh

rsjs rsjs xkfy;ka gSa ve`r/kkjhA

fi;ks fi;ks xksjh xksjh nw/k gekjh


lk/kw lar oSjkX; lc O;ogkjh

ckjh ckjh tek gks ds tequk fdukjhA

vk,sa vk,sa xk,sa xk,sa d`".k xhr lkjh


204- xzg ihMk;o fuf'k jNu ” ckiFk çkFkZuk

gs nhu n;ky” gs f=kt+xr iky”A

gs cky” gs dky” legkWjhAA

U;j }U/k LoNUn v[k.M vdky”

dqdky” fuf'k jN e] áFk lkWjhA

gs iky”o”fu dkLre dky”us t+ky”


frfFk Loj” Loj”gksFk U;Fk f'ko f'koky”

;Fk Loj fN Hkklku lsrkWjhA

l]rky” ekjku fN HkkWjo forky”


vki”nkf; fuf'k jNr” 'kqoat+kg lky”

gs 'kki {kf; iki” fuokWjhA

vfl ys[k dY;k.k diky” d`iky”


dkoju” vke”R;~ fN }[k” oko” iap+ky”

vfl oy fN p+ap+y lelkWjhA

dkS'ky djuqd nq'kky” fo'kky”


ctj pksu eksu 'oHk t+ksu f;fFk gky”

Ooik; lksu dj fN n]g /kkWjhA

nf; yksu uk]o fQjr” =kko çksu eyky”


rr~ in lr~ Hkkl”uko f;fFk dfy dky”

xFk gko iFk Fkko egkekWjhA

gFk ok¡l” cj”uko Eod”yko ek]g t+ky”


gs nf; e`R;qat+f; dky”fd dky”

Hkf; jWfLr t+f; Lolr”; Fko lkWjhA

ns'k lksu Üosr}hi t+u dj P+k” n;ky”


vkRekjke” Fko eat+ Øw/k tatky”

vkjke” lku xke” 'kgkWjhA

u]"dke” ladwpqd tke” dM uky”


eW;Z lkWU;~ vW;Z nW;Z Fko Lo[k r” }[k p+ky”

jwx” fuf'k jN dkl csekWjhA

;wx” yfj I;B yn”uko Hkwx” caxky”


if'k dwr le”;l =kko” vf'kus p+ky”

uf'k ;qFk u” lelkj dj ;kWjhA

if'k Hkko” |u fN; dMku dfe d'kky”


pkoqd U;jke;qd e] I;ky”

;Fk eWLrh eat+ N] gq';kWjhA

dk]r Qsj” ik]r ;k]r rk]r okr” eroky”


lqQy Qy xW; L;) oqN oqN Qky”

áFk P+;Fk lqQkj” lqQkWjhA

lr~ lHkkf; vkf; nW;Z vkf; vWL;~ lky”


[kq;Z dkl dje”U;~ VksB vfd loky”

eqj nkWfjFk fN; eaxku lkWjhA

ur” 'kq;Z ck]t+ dWfel”at+ [k¡fMFk xky”


lkse” flf;Z dkc”rkWu” jkr |u fnoku N+ky”

/kkWj” /ku” le”f;fp iN+ gkWjhA

nqckj” ckt+ gko f'ko 'käh nq[kky”


jN”ofu vfNiks'ku dj” p+] fdp+ eky”

yfN ukfo p+¡ædyk /kkWjhA

xV” ifN xk'k vu 'kk]Dy” Eo[k” 'kke”dky”


vorkj /kkj gkj T+;u” eju”fp+ t+ky”

}[k” jk{kl ekj eqjkWjhA

Hkolj” rkj xx”ul [kkj ikrky”


dk'ehj” uxjl dk'kh uSiky”

OoÙke fN ouku P+oikWjhA

rWR;~ ák]r czãu t+Ue jNr” xwiky”


n]g /kkWfj;u [kksQ” fuf'k P+;Fk ck] lacky”

loZ OoidkWjh P+k” dj ;kWjhA

gk]dqeqd lj x¡t+ju okY;u oky”


xkV”Y;o gkfo n]g vfHkeku”fp pky”

nf; xWp+ fuf'k lkWfj; pkWjhA

ek;kf; pkfu vkf; 'kju vWL;~ cqM”cky”


Mqy” =kko x`g”| cy” i]B~; HkkWjo cky”

vej ukFk” yk]p+jko HkkWjhA

yWV~; rkj”du rkt fnFk xaM P+k” =k]V~; eky”


D;kg djo eW'k”jko cfM xj” v;ky”

n;ky” dkl vfl uknkWjhA

vk; vUu” /ku” p+k]j yn r” dj e” OoMky”


dkWykl” lehj” gjEo[k” gheky”

xkso/kZu” foU| eUnkWjhA

jN f;Fk” jWfNFk nho Hkä xkWo xoky”


{k; xfN+ oklukf; dke dkBl t+ky”

i; yc” foKku” O;p+kWjhA

eukst+; cu” lgt” Ø; iky”


lkfo/kku Kku”oku fur” vfd [k;ky”

eat+ U;uZ; uf; uquj”fd ukWjhA

dM ek]g d¡M~; t+ky” fno”ukWfoFk Mky”


'oHk de”Z Qy Hkwx”uqd l]afn gqan uky”

vUu iku ofr l•R;~ Fko tkWjhA

r`Irh lkWU;~ dj l•R;~ vuqxzg Fkky”


xaxjgkfe ¶oy”ukWfoFk laxjeky”

gjEo[k” uk]u xks[k P+oikWjhA

oqN d`".k”U;~ iky”uk pkfu goky”


205- vR;ko`f"V de dju ” ckiFk çkFkZuk

luEo[k f;e r” eks fne Mky”A

e] Nq;ks cky” ikuqd J]gAA

'kEHkwukFk” f=kt+xr iky”

nhu” n;ky” dj P+k” vuqxzgA

dj”;ks yksy” iks'ku eky”


'kky”ekWj cW;Ze; çs;e” el I;ky”

cky” xwiky” nkek p]gA

uky”efr jV”gkWFk f;r” E;kfu lky”


e`R;qatf; dky”fd dky”

uhy”d¡B” pksFk dky”dwV ukse o]gA

/kjrh ikWftFk f=kt+xr iky”


'khry f'ko vWXu” Lo Lo;a cky”

T;wfr j•i” uWU;~ gko u]g xfV j]gA

rfe j]g” xzg pØ”fp O;kWt+ t+ky”


dky xky iky lr”oat+kg lky”

ikyuk dj áFk lkWfj; e]gA

nkl áFk vkl dkl dky”fu t+ky”


lkQ dj uHk iki xky n;ky”

rkQ dj uk]u vk]cjl vu u]gA

okQ oksr uWt+nhd OoU;~ dwr p+ky”


vkRecks/k” cke” yn ;ksx” caxky”

T+;r” çk.k” t+]fu l•R;~ nkWfoFk t]gA

rWR;~ Hkwx Hkwx”uko vuqxzg lky”


gr” xk]t+ oksu lksu ok¡fl nq'kky”

lks;Zl u” U;wj”; eks;Zl u” r]gA

oj” vHkf; }f; vFk” n;ky”


iqf'k e” iko [kpZl cfM v;ky”

;qFk x¡t+ju okY;u xfN+ g]gA

çFk pht+ ikWn” xfN+ lqcgqd dky”


rqyeqfy cW;Ze; f[kj” [kaM” Fkky”

ije” 'käh LofLr Hkkoqd Hkwx [k]gA

vk; vUu” /ku” p+k]j yn r” d`iky”


gfu gfu rsy”u”fd rsycWY;~ uky”

esy”u”fp ukfo d`".kl l•R;~ c]gA

lkWj dfj vVy” My” Lo[kky”


206- lkfjo ”; ;q[ko fuf'k Eod ”yuik; r ” ije xr çkfIr ckiFk çkFkZuk

gs U;jke; cfM nf; e`R;qatf;A

Hkf; fuf'k jN vkinkf; fuf'k jNAA

flf;Zl p¡æel xzgu”fp tkf; fuf'kA

U;eZy oL=kl gkf; fuf'k jNAA

dke” Øw/k” ywHk” ek]g” en” vU/kdkj” fuf'kA

n]g çf;ps okl”ukf; fuf'k jNAA

/;ku eWf'kjkWfoFk /keZ /;ku =kkWfoFkA

vut+ku Jku la/;kf; fuf'k jNAA

dsadj oj.k” oSrkjuh rju” fuf'kA

iWfrfe le”f;fp ihMkf; fuf'k jNAA

Lojx” fuf'k ujd” fuf'k oqYV” iqYV” dje” fuf'kA

/keZ jkT+k”+fu vkKkf; fu'k jNAA

vkdk'k” ikrky” vfuxfV idu” fuf'kA

deZ” dkaM”fd Ooikf; fuf'k jNAA

Io=k” E;W=k” cka/k”ou g”afn Ooidkj” fuf'kA

eaxu”fp vkW/khurkf; fuf'k jNAA

T+;u” fuf'k eju” fuf'k lk]jeqr Loju” fuf'kA

dk]jeqr dju”fp jkf; fuf'k jNAA

=ksf'k eat+ =ksf'k fuf'k CofN eat+ CofN fuf'kA

{kwnkf; fuf'k r`".kkf; fuf'k jNAA

ywHk” iqfN+ [;u” pu” ps vih{kkf; fuf'kA

fo"k; Hkwx ;N+kf; fuf'k jNAA

T+oj” fuf'k re” fuf'k xe” fuf'k ce” fuf'kA

vKku” fuf'k vfo|kf; fuf'k jNAA

;f'k ldke” fuf'k f'k"; ç.kke” fuf'kA

ew[kZu g”aft+ J/kkf; fuf'k jNAA

Js"B cu”u”fp vfHkeku”fp =kkf; fuf'kA

xqj” xfj çfr"Bkf; fuf'k jNAA

okp+d KkWfu;u g”aft+ yMkf; fuf'kA

'kk¡rh jWfLr fo|kf; fuf'k jNAA

MEc” fdU;~ [kyor c]gu”fp tkf; fuf'kA

f=kf; jkf; eu” dke”ukf; fuf'k jNAA

;qFk R;qFk diVk Nq v¡njh r” U;WcjhA

f;fN+ frfN+ cft cykf; fuf'k jNAA

f; dsaN+k fN djo”U;~ vUr%dju” fdU;~A

f;fN+ tku f;fN+ d`ikf; fuf'k jNAA

n]g vfHkeku” LofLr nho iwt+kf; fuf'kA

;'k dM”u”fp 'kwHkkf; fuf'k jNAA

vkyqp+ dju”fp Xoj” lhokf; fuf'kA

x`zg|u g”aft+ n'kkf; fuf'k jNAA

xzg pØfp Hkzkejh ladVkf; fuf'k

cM'kjokfj OoYdkf; fuf'k jNAA

ozr nju”fp fdcj”fp Vkl”jkf; fuf'kA

Qy eaxu”fp Hkko”ukf; fuf'k jNAA

N+~;k]V r” Jwp+ vUu fnu”ps ll”jkf; fuf'kA

nft efp+ /;ku /kkj”ukf; fuf'k jNAA

czãu t+Ue”fp ywHk” r`".kkf; fuf'kA

eku ghu LofLr fHk{kkf; fuf'k jNAA

O;eq[k :ft+Fk t+ho n;kf; fuf'kA

Hkz"V djo”fu lainkf; fuf'k jNAA

L;k]n r” gk]y Lo[k” }[k” diky” tkf; fuf'kA

ysfNe”fp+ deZ” yh[kkf; fuf'k jNAA

;Fk eat+ czksaB” vkfl u'k”uq; r” i'k”uq;A

f;fN+ frfN+ ok¡fl fuf'k vkf; fuf'k jNAA

;Fk eat+ czksaB” vkfl gy”uq; r” My”uq;A

rfe rfe jax” t+ho”dkf; fuf'k jNAA

;]fr P+k”; vkWflFk ck]; vkl” HkkluA

frfN+ Hk[kp+ Ooikl”ukf; fuf'k jNAA

iu”U;u ij”|u g”aft+ u]a|kf; fuf'kA

ew[kZu g”aft+ okl”ukf; fuf'k jNAA

vfHkeku” iqfN+ vkfl Jo”uq; r” X;o”uq;A

frfFk Jou”fp+ dFkkf; fuf'k jNAA

fge lkf; iqfN+ vkfl dke”uk dj”fu;A

frfFk iju” jke”xhrkf; fuf'k jNAA

dke” fuf'k Øw/k” fuf'k ywHk” fuf'k ek]g fuf'kA

vU/k”dkj” fuf'k fgelkf; fuf'k jNAA

Doekj” x.kh'k” l”afn nhfof; g”afn ikl”A

d`".kl ek]g ek;kf; fuf'k jNAA

207- eksfguh j •i ”p efgek okrZk r ” vLrqfr

xfN dqfB c]gukso jN”oqu yfNuksoA

eu fuo”o”U;~ gkso eksfguh j•iAA

vl”ul r” fxUn”ul eat+ eWf'kFk iku xo

/;ku xo L;) eu çk.k xo yhuA

U;Fk yl”oqu cl”oqu vfl vl”ukso


p+j.k” deyu yW{keh Q'k fno”o”U;~

;'k dM”o”U;~ =k]u Hkouu eat+A

Lo; áFk eu e¡ft+yl Lou” lkso lkso


oSDoaB”fd ckx” eaT+k” vkx” ijT+k”+ukso

çs;e jkx” rl dk]j vkokguA

nsf'k dky” jk]Lr 'kh"k”ukx” I;B” oqt+ukso


vfd N+y” áFk xo P+;Fk xEHkhju

;qFk vy” vy” cy”ohju p+koA

cy”oku dkWyhukx t+y” eaT+k” p+y”ukso


'odnso lkWfe;l ukj”nl r” O;kll

jkl” eaT+k” gkso U;oZklu” HkkoA

lkl” vFk”okl” v[k oklqnho Hkkl”ukso


dkel HkLe” dj”oqu j”•i eku”ukso

t+ku”ukso dFk niu ek;k ek]gA

uk:n O;l”jkso ál” ¶;qj çl”ukso


Hkweklqj ;]E;~ nfc nfc eat+ ikso

ck¡|oku” Eod”ykso f=kf; vV”gkjA

fre” f=kf; áFk xo egy[kku” 'kwHk”jkso


P+;Fk cq) eu çk.k xksfi;u rEcykso

gks'k fuo r” I;ksl eu eksgu ukoA

ikul HkLeklqj lwj dj”ukso


Jh ';ke” Loanj Eo[k eFk”jkf; gkso

pko”ukO;u f=kf; çs;e” el” jlA

}n”jsefp+ Doc”t+kf; ;koqu çkso


t+kyU/kj” us HkkW;Zkf; QqV”jkso

iu”fu ek;kf; l•R;~ vWE;~ lWrh HkkoA

rfe Roylh vWE;~ lkfyxzke” uko çkso


osnoUrhf; jkf; fdU;~ lq HkrZk nksj

jkoq.k eksj rl”anh dwiuA

lhrkf; j•i” Hkwfe n•r”Hkkj yk]P+k”jkso


ofN rht+ gkWfoFk delklqj eksj

I;B vVy inoh [kksj /kzqothA

ikrky” ywdl cynkr” okr”ukso


eksfgr djo”U;~ okeu j•i nksj

okr”ukso [oj czãywdl rkU;~A

czãk ftf;u”; lq xax”okfu l•R;~ ukso


uj ukjk;u ek]g N+~;i” nko”ukso

ikWn” dWj moZ"kh eUn”Nkso dkeA

nho ywdl lku ;¡ækT+k” Hkze”jkso


{khj lkxj e¡fnFk”; yW{keh ækf;

Jh/kj”us 'kwHkkf; U;wl euA

lkfjo”; [kk]r” rfe Xo.k”oku x¡T+k”jkso


czãu lwft+Fk d`".k” tqo vu”ukso

:Defu eu eksgu áFk xoA

dfud”; vkWflFk t+ksj” iku fuo”ukso


Qh;Z Qh;Z 'kkjnkf; tkf; tkf; fnR;~ oWU;~

rl”aft+ iw.kZkf; g”a| Xo.k rl lWU;~A

[kk]go”fj =kkf; rfe rl vklu =kkso


:Defu jk/kk rk]r }/k pko”ukWo

cLr” [kp+eP+k” oqfN d`".k” p+j.kuA

vn” d`".ku rl çs;eqd gky ckso


t+kewoUrhf; d`".k” yksy xfujkso

iu”uq; cc dj”ukso nc ncA

eu” eu” lku rfe rl iku iq'k”jkso


Jqiuf[k ikul ul r” du p+V”ukso

jke yW{keu ;]fy eu áFk xkslA

p+kyqu I;ksl rfe dksrkg xqT+k”+jkso


LoHkækf; ;]fy vtZqu áFk xo

p+kyqu I;o gy/kj jkelA

d`".ku QhfjFk vu”ukso eu”ukso


xwihÜoj cWfuFk f'ko jkl oqfNukso

lWf[k;u r” xwfi;u nkso ije” Lo[kA

jk/kkf; yfyrkf; Yofy I;B yy”ukso


Hkhe”lhuu ;]fy ozr nksj dkg ikWt

xksfj gqan xj” xo r” uEcy”; t+kWtA

D;kg dksj rWE;~ vn” xw;Z Hkkf; }/k pkso


ækSinhf; l•R;~ P+o'k”o; HkkW; áFk vksl

uko I;ksl /keZ” jkT+kqu vorkjA

d`".ku ;]fy eksu lkfjo”; F;d”ukso


ea=k iW;Z iW;Z fnork eax”ukWO;~

Doarhf; lkWO;~ v¡fæfe jkf; l•R;~A

dfudu eat+ rl d`".ku uko Fkkso


rkjk eUnwnWjh vWE;~ ufo uk]o”jkfo

uWo cWLrh djukfo l]| ikWB~;A

f'kojkf; de de N+]V~; ehB~; E;o” [;kso


dksj”ou g”aft+ nfi nqoZklk vko

[k]fu p+ko ikaM”ou yaxjl vUuA

r]fy vko ;]fy ækSinhf; rfr nhfp+ukso


eu” fdU;~ 'kki |qu vksl nkWf;jkou

Mkdj =kkou p+kB áFk p+k]yA

ækSinhf; d`".kl ;]fy vUuyh'k vkçkso


}g vfd p+¡æeu ;¡ækT+k” cksT+k”+ukso

vfgY;kf; g”afn j•iqd efgekA

cwft+Fk ;¡ækT+k” vfe dfFk Hkze”jkso

eu fuo”o”U;~ gkso eksfguh j”iAA

dWU;~ xWf; vfgY;k xksre”fu 'kki” l•R;~

iki {k; xWfN+Fk c]f; frN+”; lk¡i”U;~A

;]fy jke”p+Uæu rl I;B ikn Fkkso


eu fuo frfgaft+ 'kwHkkf; ekf; jkf; =kkf;

v"Vukf;dkf; vkf; Hkkx”fu rlA

}kfjdkf; 'kksM"k dykf; lkf; =kkso


gksf"k vWY;~f'k iksf'kfdl xks'kl I;B C;wB

d`".k jax” lr~lax ck]Ec”jkg M~;wBA

P+;Fk xo áFk rWE;~ çFk iks'kk Nkso


xw;Z cky”do 'k]N oWU;~ _]";~ ck;u

EoyhZ ok;u okWY;~ ek]axo” vUuA

tx” czksaB _]";~ ck;o Hkwt+u [;kso


;ksj” ækf; OofM I;B Hkwx áFk ykju

rksj” vkf; Eo[k” I;B” rht+ gkjuA

tx” okY;o oqN r” Jh d`".k” xhr xkso


czãk rWE;~ iu”fu jkf; ir” ykj”ukso

çFk d]ag Ooi|ko ;N+kf; iqN+~;A

U;jyhi :ft+Fk Kku” nho çT+k”+ykso


;]E;~ ;]E;~ nhou rl l•R;~ eku dWj

rl rl gku dWj dke” nhouA

rWE;~ dk]j tku ;]E;~ rl iku iq'k”jkso


;ql rWE;~ dke” fuf'k Øw/k” fuf'k cWp”jkso

rWE;~ gkso QWfdjkfu ekft gqan QhlA

eku” ck]M oh;Zoku iku rWE;~ F;d”ukso


Jwp+ Nql ;wx” Kku” /kje” nku” lk]Lr

lU/;kf; Jku” lk]Lr Nql dkeft+rA

n]g vfHkeku” tke” rWE;~ iku” ikWjkso


vkRe cw/k” dqfyl”; Nq nf; vuqxzg ewy

iwj” =kkf; rwy ;]E;~ czã Hkko” C;ksyA

gksf'k Mft rWE;~ lq t+ksj ” jV”ukso ewgekso


Fkft+ [kku”nkWjh =k]f; ywd Hkze”jkso

;wx” ek;kf; l•R;~ Hkwx” jk]Lr :nA

U;jyhi :ft+Fk lksjq; Ooi”nkso


lkfju”; vkWcnkju lq; Nq rkju

rl”a|u dkju Nq t; t; dkjA

n;kf; iqfN+ rWE;~ çFk dkag Eod ”ykso


vkWcnkj d`".ku Hkze” l•R;~ iki dW;Z

xkWc dW;Z ekQ dW;Z rl n;kyuA

/keZ” jkT+k”+fu lfc rWE;~ lq dfr eUn”Nkso


208- clar r ” lCt+ jax j •i ” Hkxokul dqu vLrqfr ¼fojkV j •i½

'kke” Loanj clUr” tke” i•fjFk vkoA

lCt+ xo lelkj lksaFk g; vkoAA

lCt+ jax” x#Ml [kWflFk vkaxu p+ko

xj” lksu lCt+k lCT+k”; xoA

lCt+ ckequ lkfju”; dqfyu”; æko


lCt+ xW; ekWnku cWB~; icZr cky

ou gkWj f;f; eky áFk Nq ghekyA

lCt+ jax rksrl vMdft dFk” cko


lCt+ vkdkf'k I;o ve`r oj'kk]u

lq; oj'kk]u xo 'oHk nj'kk]uA

'kwHk vkf; Hkwfedkf; tkf; tkf; lCt+ t+ko


lCt+ dqY;~ E;o” l•R;~ cW;Z cW;Z fN =kko =kko

lCt+ jax” fdU;~ I;ks[k dYi o`{k ukoA

lCt+ tke” Lojx”D;~ ikul ikWjko


lCt+ jax i`Fkoh gqanq; Nq LoHkko

lCt+ cu ykx”uf; uf; i; FkkoA

lCt+ uhyØkf'k jkT+k” gel” ckf'k dj”uko


lCt+ jax” My” t+y” l”; eat+ uko =kko

lkWj dj Lo[k” cfBu”; Eo[k gkoA

lCt+ cfBu”; lCt+ e[key oFk”jko


lCt+ cu uhy” ukxqd lCt+ t+y Nko

f'ko ukFkl I;o uhy”daB ukoA

lCt+l eat+ lCt+k lCT+k”; çko


}g” [kk]r” }g U;wjqd U;wjq; çko

çFk dqfu l•R;~ esy P+;Fk ¶oy”ukoA

lar lk/k lkW{kh ;qFk Nq Hkq"k.M” dko


Fkfju”; áFk N+fju”; D;Fk okr”uko

'kähikr” nkrl czksaB” dfu FkkoA

d`".k” dj lCt+ ckx”fp lCt+hf; Øko


209- vfHkekWfu;u D;qr Ooins'k

dqd”ukslqu lkst+ pkfu ekf; ok]uA

ohj”ukf; ok]u ck] fr rh rhAA

Mksj”dkfu iksf'k uwy”fu tkf; ok]u

pkfu [kk]r” N; cwY;~ E;kWuhA

fr; ok]u f;; Qd” ft+;Z pkf; ok]u


ikWV~; eaMfyl edkf; ykf; ok]u

pkfu [kk]r” N; e]; uehZA

fr; ok]u f;; QWfyyl gkf; ok]u


QWfdjkfu dqu nkf; g”aft+ nkf; ok]u

cWM jkWU;~ eWfydkWU;~ Nl ck];A

fr; ok]u f;; flfj;l N+kf; ok]u


dFk” xkV”Y;o ew[k”Z lHkkf; ok]u

dql ofu E;kWU;~ fg'k okWuhA

eT+k” jWfLr nT+k” nT+k” ps =kkf; ok]u


N+k]j fpj fpj rhy” jWfLr Økf; ok]u

cksT+k”+o”U;~ dfr ekuu fr;A

dWE;~ eT+k” [k”fu gqan eykf; ok]u


lk/k” ekY;o iu”fu iu”fu tkf; ok]u

pkfu [kk]r” Nq; E;ksu lkWehA

Hkäh Hkko”ukf; Xoj” J/kkf; ok]u


[ksp+jh 'kkEHkoh eqækf; ok]u

'kky” ;kjl I;B Nq f'kothA

;wx” Kku iw.kZ dykf; ok]u


lr” fp; ve`r Hkk"kkf; ok]u

ok]ueqr cdoklk Nq;A

lj” dj”u; nj” l”ljkf; ok]u


gksf'k okY;u d`".k” yhykf; ok]u

Nl cks çs;e” el” jl” cWfjFk”;A

jk; jk/kk d`".k”fu jkf; ok]u


210- vLrqfr r ” çkFkZuk

gs lnk f'ko” p+] fdP+k” vfu e] iks'ks MkysA

iwft+ p+]; ykx” çs;e pksu e] ladV xkysAA

lk/k” ekys P+k” e] dqu oqN r” yx; vFk pkys

jkftj]fu ekft O;ur cwt+ Lo iku; ikysA

deZ” ys[kkf; f; d]ag Y;w[k dye rl Mkys


Hko”lkxj” Qdr pksu çs;e vfl rkjs

;wx” Kku ck]Mq; ri r” ck]Mq; t+i ;kjsA

U;Fk FkWfoFk lr”fp; LejFk vfl P+;Fk laHkkys


dkl dje”U;~ [kq;Z vfl ckst+ P+k” OoU;~ 'kq;Z Hkk'ks

de”Z Hkwfe lkfu ut+jkg =kko ije” vkdk'ksA

lq; nj'kk]u uHk” I;B” ve`r” oj'kk]u okys


dl Nq rkdFk ;ql dquh Hkko” f; Lo[k }[k p+kys

ri rWeh dk]j t+i rWeh dk]j ;ql çs;e pksu ikysA

;qFk u” vfl Leju Mfy nQ P+k” P+;Fk t+i”ekys


gksf'k iks'k”uwy” }g; iks'k e] iks'ks okjs

jax” cqycqy” P+k” fr iu”uh Xo.k ou ougkjsA

dqfdyo HkLe” ek]y vKku” oul lq; t+kys


;ql d`".k f'ko f'ko”; d`".k v}Sr”; ekus

Kku lq; çkfo iuqu j•i çiap+l t+kusA

ew{k rl cfu u rl Hkze r” u ek;k Mkys


lqcqg r; 'kke dquq; xo r” eul yk]x vkjke

lkfjo”; cwy gjs d`".k vjs jk/ks 'kkeA

eat+ X;o”u”fp rkys culWjh ctkus okys

gs lnkf'ko” p+] fdP+k” vfu es iks'ks MkysAA

211- nhoh Lrqfr

'kke” osy; tke” N]fr;sA

lwj” eWfr;s |qr e] gks"kAA

l•R;~ N[k rl ljLofr;s

loZ L;Wt+ fnFk ok¡fl iks'kA

iks'k ykx; yo” gWfr;s


T;wfr j•i” N[k HkxoWfr;s

J]g j]g” eaT+k” fne e] tks'kA

Hkko” cWR;~ lkWU;~ dj e” iWfr;s


v"V” L;Wt+ N; czksaB” iWfr;s

eu”ukWfoFk e] e” jks'kA

vuqxzg dj /kuoWfr;s


vkf; p+]; dqu rki” rWfr;s

lkf; pkfu p+k]y t+j r” tks'kA

xzkf; ekjku ækf; yk]fr;s


eu” okfj QWY;~ dkfjiWfr;s

czksaB” dfu oqN”uko xks'kA

luEo[k jkst+ N[k P+k” ;]fr;s


Hkä cWMjko vWL;~ fN xWfr;s

L;Wt+ tke” oy f;f; cks'kA

FkWD;~ t+kWO;qy dWR;~ dWfr;s


vu”uko gksf'k iksf'k QWfr;s

¶oy”uko çs;e” iEiks'kA

iwt+ dj”gks; çs;e” gWfr;s


'kgj” xke” d•R;~ oWF;~ r” [kWfr;s

ikap+ }g Nq lkfju”; cks'kA

jkst+ d`".kl l•R;~ l•fr;s


212- vuqxzg ckiFk f'kol dqu çkFkZuk

gs n;koku” e] áw pksj p+] dksrkg çkjsA

vl”o”fu Eo[k” ol”oqu vk]'k Nq e] /kkjs /kkjsAA

Qkd” fn; fn; xWf; ok¡lk ;]fr D;k gkWfly vke

pkfjjl E;kWful OoU;~ VksB eul f;f; vkjkeA

P+;Fk 'kkWfUr ozr /kkjs U;Fk }xZr gkjs


fN u” Bhdu iWD;~ iWD;~ dqfu vusdu Hkouu

p+ap+y dW;Ze”R;~ vkWL;~ d•R;~ ;]E;~ vkokxouuA

deZ” Qy l•R;~ áFk Hkkjs ;Fk xzV” vu”okjs


jax” jax” My”u”D;~ lkeku” le; áFk f;Fk I;o

p+] 'kju vk;s iu”fu djrwrqd rlyk xoA

gs n;koku” n;k pkWU;~ e] dsaN+k ;kjs


d•R;~ cndkj nqjkp+kj ijeikj dWfjFk

d•R;~ cnc[r Xoukg xkj c;dckj oWfjFkA

de xfN+; D;kg p+] e] rs pkWU;~ n;k ck]B [kkjs


eUn”Nk N; uk dk]j ok¡fl e] pkus pkus

t+]fo fdU;~ dk]j ouquk ur” efgek dql t+kusA

lq; ouquq; Hkolj” rkjs vn” dl dfj rkjs


dky” fnP+k” Mky” fQjo eky” djo j”R;~ j”R;~ dkj

lqcqg ;]fy Qk]y r” ixkg vky”fp+ dq; jk]V njckjA

xWf; ok¡lk x¡t+ju OoU;~ vfl okjs okjs


pkfu jkf; dk]j e] f; dsaN+k Fko eaT+kwj”;

ur” dql t+kfu dj”U;~ Hkäh fØ;k xfN+ iwj”;A

dke Øw/kl ywHk ek]gl en”l”; dql ekjs


e`r” foft+ /;ku Fko[k çk.k lq; lankjs

okj” d`".kl U;eZy dfj Hko” lkxj” rkjsA

in~e” iW=k”D; ikWB~; lj” eaT+k” t+y rl dfr ykjs


213- vUr dky” foft+ vHk; oj” [kkWrj ” çkFkZuk

vUr” dky”fp t+ky” Ne rfe gky” fuf'k jNre n;sA

fne vHk; oj Ne ;e”U;~ Fkj dj n;k e`R;qat;sAA

Hko”lkxj” fnof; jaxl vkf; d•R;~ dkWR;kg xW;sA

ikj rkjqe ck]B e] [kkjqe }[k U;okjqe eat+ Hk;sAA

fne vHk; oj Ne ;e”U;~ Fkj dj n;k e`R;qat;sAAA

vklre [o'k dklre }[k Hkklre luEo[k n;sA

eu e] Nqe vkW;hu” lwjr lkQ dj jk]Veqr [k;sAA


fdFk” ikWB~; ft+Un; ejo OoU;~ D;kg djo ok¡lkg xW;sA

ekf; jWV~; iu”U;o xjo cl”uko eat+ 'kk¡rh 'k;sAA


o'k fN xkWe”R;~ le”lkjl ;'k dM”ul [o'k fN;sA

vksj” ;ksj” fur” t+ksj” E;ksuq; eu P+k” eat+ U;uZ; u;sAA


|qu 'kjhjl ok¡fl gqan vkjke oqU;~D;u D;kg y;sA

;Fk niu Hkwek fN rFk Fkkul e ] fue lr~ Xoj” i;sAA


fu[k P+k” E;kU;j E;ksu ykx”U;~ Dol” vFk ykxFk N;sA

iFk Eop+[k lksjq; P+k” iku; vfFk dkyl D;kg f;;sAA


f'kfu fdl f'kU;l ou; D;kg rFk Lojqu dkag D;kg g];sA

dj r” U;oZklu P+k” nklu ew{k el çFk dkag p];sAA


p+y”uko[k t+ho”r”D;~ N+ªB ;qFk u” f;Fk ewNZk i ];sA

¶oy”uko[k ;l P+k” P+;Fk lq; Hk[kp+ ckxl Qy [k];sAA


Üosr }hi”D;~ fgO;~ euq"k dj iky”o”fu dkykW {k;sA

ew{k ve`r I;ky” pko vKku” jk]Lr U;jke;sAA


xN+ 'kj.k d`".kl dfj; vUr%dju yf; eat+ ç;sA

yw[k Ms'ku n; Loju vkyo dju T+;r ;¡æ];sAA


214- fojg }[k r ” rfe fuf'k Eod”ykou ” ckiFk çkFkZuk

p+] lUr; lk/k” Fkk]oFke okn” oure dwr çkj; cksA

L;Bkg Ne or” f;fFk vr” xr” OoU;~ dl ir” ykj; cksAA

p+] jk]Lrq; D;kg yf; ;]fe rkou”fu ckt+kj” ;koqu E;ksuA

e] gks"kl dql [kjhnkj”; Nql dl D;qr Eo[r” gkj; cksAA

L;Bkg Ne or” f;fFk vr” xr” OoU;~ dl ir” ykj; cksAAA

e] yksy; pkfu de de tke” i•fje 'kke” LoanjkA

fnoku fNe ike” 'kgj; xke” f;[k u r” iku ekj; cksAA


L;Bkg Nqe ØwB ;Fk Hko”lkxjl e] OoU;~ rjqu ckluA

P+k” djre FkQ vFkl vn” d•R;~ ikul l•R;~ rkj; cksAA


fure Lo[k” lku ;]fe lelkj” OoU;~ }g rkj” Ne Q”lZrA

P+k” djre vUr” dkyqd pkj” rk]r xN” okj” dkj; cksAA


n;k p+] N; ou; dkWp+kg çqN+qFk u” t+kag dju Nq[k D;kgA

c• oqU;~D;u OoU;~ yn; dl jkg Myu vkl Yod”pkj; cksAA


L;Bkg l•R;~ áFk f; de”ukoqu cM~;o dLco lq ju”ukoquA

Yoys eat+ yy”foFk =kkoqu yxkW;ks eq'd ”nkj; cksAA


Nq dk]jeqr Hkze” Hkwru çkg f; lk]acfjFk ir” yk;Ze D;kgA

ixkg ou”ue xnk ;k 'kkg f'kU;l dql j•i /kkj; cksAA


ot+u vkslql Hkzeqd cktk uuu vkslq[k eqgqd jktkA

dyl I;B fnFk enqd rktkg yxkW;ks rkt ”nkj; cksAA


f; vkslq; eku” eaT+k” çkoqu nWft+Fk n]g lwj lk]acqjkoquA

lq vL=kd” okfj eat+ Fkkoqu yxkW;ks is'k” dkj; cksAA


P+k” jkt+; gel” I;B fgf; yaft dky”fu p+aft l•R;~ p+k]y”geA

xN+u Ne [kaft Nql u” Maft yxkW;ks cky”;kjl cksAA


P+k” ç”N+u; xks[k c]f; Eo[k gko L;n”p+ g”a| tke” i•fjFk FkkoA

dfj; D;k vn” iWfrE;u oko yxkW;ks uko”nkj; cksAA


c” Nl uk vkj”oy I;B vkju”; cs vkj p+]; çkjkuA

ot+u Ne çs;e”ps rkj; nt+u Nl yksy” ukj; cksAA


nqg”p 'k]N oWU;~ e] u]"dkeu fr dk]j eksywe e] 'kkeuA

dqfu; FkQ fnFk jV; nkeu ixkg Ms'kFk nqckj; cksAA


Loju Nl ck]; oju Nq[k P+k”; p+] jk]Lrq; Nl gju t+u fg;A

'kju vke”p+ c” Nl Roylh dju Nl t+kj” ikj; cksAA


fnre Con” ;wx ijT+k”+ukoFk egk Io:"ku çdV gkoFkA

Hk[kp+ lhuu I;B”; lkoFk Kku”D;~ Eo[r” gkj; cksAA


}[ku eat+ loZ Lo[k vWU;~T+;e P+k” iku; jkf; eat+ xWfuT+;eA

lrqd ea=k eul oWU;~T+;e LojFk lelkj” lkj; cksAA


uuu Nqe vko”ju fo{khi y; ;Fk f'kfu ekWnkulA

lgk; jksT+kqe P+k” ew{kh nkr” p+]; fuf'k okr” okj; cksAA


P+k” Nq[k uk vkRe j•ih d`".k vkd'kZu” 'käh N;A

jWfVFk fue eu Lo N; iwt+k O;p+kj”D;~ iks'k p+kj; cksAA


215- lekxe ckiFk Jh d`".kl dqu O;urh

vkÜP+k;Z or~ N; ;kyk pkykA

vjs erokyk vfl fuf'k c]gAA

U;Fk Nq[k áFk vP+;Fk t+i” ekykA

vfl l•R;~ çs;e” el I;kyk p]gAA

vjs erokyk vfl fuf'k c]gAAA

jk/kk d`".kk cky xksikykA

cUljh okyk Nq pksuq; J]gAA


vukJr”dq; Nq vuqxzg FkkykA

vkRe r`fIr gqan lkykg [k]gAA


Ms'ku” pkfu N+]fu ek;k t+kykA

Qt+Zkuk eLrkuk pkyk N] p+]gAA


c`t xke” Mky” fnFk ol r” uUn”ykykA

u]"dke” çs;e” }/k nke” nke” p]gAA


Mhf'kFk pksu clUr” nq'kkykA

Hkko” ckx ¶ofygs p+fy gs g]gAA


Bx” çf; yx”gks; Nq; u” [k;kykA

P+k+wfj U;wFk lksu P+;Fk ykyk p+ ]gAA


eLr Nq[k ek]g taxy”p Nq[k P+k” T+okykA

uf'k pksu lkfu if'k Hkko ” yf'k j]gAA


o`) Nql [kl”ul Nqe ck]M ckykA

ikj rkj fnFk v[k N+kyk e]gAA


ikyuk djo”fu nhu n;kykA

}[k gj d`".kl dj vuqxzgAA


216- Jh d`".k o`Unkou ” I;B ” 'kkel xj ” f;uqd n`"; r ” vLrqfr

'kke” dky” xw;Z cky”du l•R;~ dfe gky”A

oqN f;oku ';ke yky” dke/ksu” áFkAA

czksaB” ækf; jk/kk fnfu yWt yksy” Mky”

jksf'k jksf'k çs;e”fp iksf'k eky” áFkA

xw;Z ckf; ækf; áFk vkWE;~ t+kWE;~ }/k” I;ky”


dke/ksu” Vkax” yft fnfu vkax”uu eat+

lWf[k;o ikWjkso lkeku” lat+A

oWN+~; áFk DofN D;Fk czksaB ækf; cqM” cky”


}/k” cr” gqr'kh"k vkWl” eaT+k” fne n;ky”

dkj.k r” nho çkju fN esfy ukA

xw;Z 'kq;Z áFk [;ksFk dql ofu; p+] daxky”


'kke oksr czksaB” rl xwdqyqd xzke æko

xzt+ oWN+ jk/ks ';ke g; vkoA

}g xo çkjku nwfjjqd p+k]y eyky”


is'kd'k ækf; áFk }/k” p+WM~; r” j~oi” cku”

[;u” pu” lku loZ lkeku” áFkA

vUu” /ku” eky” Lou” :æ” Eo[r” eky”


çs;e” in ys[k lkfu diky” d`iky”

ikyuk lkWU;~ cky” xwiky” djA

iky”o”fu Mky” fnFk dM ek]g”us t+ky”


'kCnqd jkx O;o”gkjqd R;kx xo

/ku /ku Hkkx xo du”u”; eat+A

Fkkfe xW; :ft+Fk HkkWjo o]rky rky”


vEcj Nk]d vkax”uu 'ksfj /keZlky”

xkS ywdl áw Hkw ywd xoA

ikW;Z yft d`".kl p+ft dky”fu t+ky”


cks; P+k” cu r” jkf; eat+ xu r” lUr” [kky”

ew{k in ou r” eu” okft [ku r” ukoA

eu r” çk.k d`".kqu rk]r vu r” vUr” dky”


217- Kku] ;wx r ” bgywdqd Lo[k fnu ” ckiFk çkFkZuk

gs çHkw vKku dkWflFk ;wx fne Kku fneA

vax”ghul fne e] dk;k Eojn” ftLel tku fneAA

'k[kp+ jWfLrl fne e] 'käh Hkä jWfLrl fne e] HkäA

,d Hkfäl }'ko; fne f;; e] /keZl nku fneAA

vax”ghul fne e] dk;k Eojn” ftLel tku fneAAA

id”ul D;qr vk]u r” jk]u Nql Hk[kp+ D;qr Nql U;Fk”uk]uA

Kku” okY;u ;wfx;u D;qr xaM”uqd lkeku” fneAA


ghu Nql fo|kf; vanj nhu Nql J/kkf; eat+A

gku Ne çFk dqfu dje”p lr t+uu eat+ eku fneAA


czksaBdqu ikul vWfuFk Jo.k djqe O;k[;ku fneA

yw[k ;qFk ewfgr xN+u R;qFk e] Eo[kl U;oZku fneAA


deZ xN+u vn” bZj” [kl fgO;~ gksf'k dq; rwQku fneA

XoQ” 'kky [kksp+u e ] iku; l”g” lqan áw =kku fneAA


t; t; Jh jke p+¡æl rWE;~ lqanq; ojnku fneA

{k; xN+~;e ;¡æ]; 'kW=ku ohj” /keZqd dku fneAA


;]fe Hkähf; cfu Eofä rfedq; foKku fneA

fnFk euwt+; okl”uk {k; lr Lo:i”p t+ku fneAA


loZ eaxy ije” Lo[k fne g"kZ fne dY;k.k fneA

vUr” dkyl eat+ [k;kyl lr Lo:iqd /;ku fneAA


ckx fne caxky” fne geke fne Mkyku fneA

jkf; jk]Lrq; f;e” cuu fre” tkf; vkWyh'kku fneAA


t+ho”rqd Hkze p+yu” ckiFk iku”l”; áw iku fneA

/;ku d`".kqu ;wx áFk fne Hkwx vfe ; ]fe lku fneAA


218- dkS'kY;k ekrk Jh jke p+¡æ”ful fojgl eat+ ouku

gk U;eZy” u]"dy” u]"dkeksA

jkeks jkeks lhrk jkeksAA

U;Fk P+;Fk oUn”gks; vFk loZ R;kxl

ru ukWfoFk rFk okWjkx” ukxlA

;Fk ukxl /keZ” /kkWj”D;~ fN lkeks


lksar” Eo[k gko f;Fk v;ks/;k;s

eu ¶oy”uko ckst+ dkS'kY;k;sA

oy”uko çkWU;~ dqY;~ uWO;~ uWO;~ tkeks


/keZqd deZqd lkFk pkfu l•rh

vFk I;B BhfdF;~ Eod”ysf; d•rhA

ew{kh yfj g”afn 'kkfUr ckeks


ç;u f'koukFkl pksu uko”;

ywdk ywdu Nq pksu Hkäh Hkko”;A

P+k”; Nq[k c['ku vfl ije /kkeks


vkRek jke Nq; pksuq; j•i”;

#eo fdU;~ Nq[k pedku n•i”;A

vlRoFk p+]; dqu P+k”; ofu vkgeks


ne Nl xqt+jkoku pkus lP+k”;

çs;e; gWP+k”; eWp+ xkWeWP+k”;A

p+kWfyFk uks ád” ywd” g”aT+k” ikeks


oWU;~ fnfu æk;l p+] eat+ ou”u”;

dqfu xk]; uk d]ag pkU;u du”u”;A

p+fy gs gksy es yksy gks vkeks


pksuq; uko dfj ije ikj”;

iro ykdWU;~ ;qgk]; Nq lkj”;A

xkWch cdZr áFk xj” p+kgeks


P+;r”fd p+suu” lr”fd laxks

jaxu g”ans jax” cs jaxksA

p+ap+y Io#'ku g”afn vkjkeks


Qqy; yWt gksf'k iksf"k ckxu

ve`r t+y uk]u æko ukxuA

g~oNu yatu ckequ ækeks


jke”; Nq d`".k d`".k jke”;

vHkhn Hkä N; ije /kke”;A

ckst+ ckxl yksy” C;ksy t+keks


d`".kl l•R;~ dj vFk” okl”;

;dtk ehfyFk [khfyo jkl”;A

lqcg l•R;~ áFk f;[k 'kke” 'kkeks


219- v}Sr Ooikluk ¼fof/k½

flf;Z oqT+k”uksoqe p+¡æe lksoqe

rkj”du nksoqe f'kfu eaT+k” FkkuA

xkf'k l•R;~ xk'kqd xk'k ijT+k”uksoqe

lqcqg j•i gksoqe 'kke” ykyuAA

|u r” jkr ikWn” xWf; flff; çØe” l•R;~

p+¡æu I;ky” ck]j 'kcue l•R;~A

rfe I;ky” xkf'k yky” nkek pksoqe

lqcg j•i gksoqe 'kke” ykyuAA

eu xqfy vkQrkc t+u ¶oy”uksoqe

flfjf; x¡T+k”jksoqe ije vkRekA

rFk dqu Eo[k gkWfoFk Lo[k çksoqe


vkRe rhFk”Z ekrZ.M” eat+ eu uksoqe

fir` ywdl nkWo”e r`fIrA

rfe dje” =k]u gqan _u Eod”yksoqe


U;oZklu” dq; vklu =kksoqe

rFk c]guksoqe çR;{k nhoA

U;eZy iEiksf"k My ¶oy”uksoqe


Jh d`".kl l•R;~ }g xqt+jksoqe

'kkeu gksoqe rWE;~ 'kke” j•iA

lqcgl l•R;u 'kke fey”uksoqe


220- Jh d`".k Hkxokul dqu vLrqfr r • çkFkZuk

yky” f;r” lky” I;ky” gks Hkj;ksA

eky” dj; eky” gks dj;ksAA

yksy” l•R;~ Yofy eat+ yy”ukoFk

yfN ukfo eat+ xfN dqfB lkoFkA

iEiksf'k iknu vWN tj;ks


jk/kk t+u p+]; l•R;~ fxUn”;ks

tlqnkf; g”a| ikWB~; dy” oUn”;ksA

yfyrkf; g”a| ikWB~; yksy Hkj;ks


ehB~; ehB~; JwP+;~ Hkwt+u ju”;ks

Hkko”ukf; l•R;~ czksaBdqu vu”;ksA

lR;~ nho” U;Fk pksu ozr nj”;ks


clUr” jax” tksjkg oy”;ks

eqf"d dksQwj p+Unqu ey”;ksA

p+]; l•R;~ áFk jkr fnu cj”;ks


yky” N+”u”gkW; Eo[r” eky” ukWyh

du”u”; Eo[r” Vax du” okWyhA

eN+” cUn Lou” du” nwj xj”;ks


Roylhf; fgf; l•R;~ iwt+ dj”;ks

jk/kk d`".k” d`".k” d`".k” ij”;ksA

f'kojkf; gqan áw E;o” vkij”;ks


f=kf; oW;Z oW;Z Nq[k U;jyhi”;

cky czãpkW;Z vkÜP+k;Z j•i”;A

f;fFk uko” f;fN+ tequkf; rj”;ks


jk/kk d`".k” dj vFk”okl”;

áFk 'odnho uk#n r” O;kl”;A

[ksy jkl”; lq; /;ku /kj”;ks


221- vfr çs;e ” lku O;urh

O;uFk cksT+kqe P+k” jk/kk d`".k”

yk;]; yksy” uknk cksA

cj; yksyk ij; yhyk

dj; gks gks dj; gks gksAA

P+k” Nq[k ;wxqd Kkuqd dqy

ck] Nl uk Hkko” dq; cqycqyA

P+k” yk]c jksT+kqu t+j; ek cks


p+] N; iEiksf'k ikn”p fæ;

o#e Nl Hk[kp+ ckx”p fg;A

P+k” u; Ms'kFk gj; ek cks


P+k” Nq[k uk çk.k ck] Nl ru

lÙkk pkWuh N] }u fey”ouA

P+k” u; vkl[k ej; ek cks


t+yl eat+ xkM t+u Nl c”;

ck] Nl p+]; l•R;~ t+y Nq[k P+k”;A

p+] jk]Lrq; OoU;~ nj; ek cks


ck] Nl p+] es?k o.kZl eksj

oWfVFk Nl [kksj jkll eat+A

uP+k; ywdu [kj; ek cks


p+] loZl Nl c” dqejh t+u

dju Nl cwY;~ eWf'kFk gu guA

N”u; =kkWfoFk xj; ek cks


P+k” Nq[k p+¡æe” áw t+ksru

dd”o t+u Nl p+] dqu cksyuA

oqNFk u; vWN tj; ek cks


p+] Jh d`".kl ck] Nl çkjku

fnre nj'kk]u f;re ykjkuA

p+] jk]Lrq; OoU;~ cj; ek cks


222- O;urh

ok¡lkg e] xW;e yy”ukoku ;Fk dk;k;sA

vk]j nk]j Fkkoqe ew{k nkoqe l•R;~ n;k;sAA

viqt+ ik]t+ dwr ou”uksoql xj”fp ek;s

jaxkg ykWfxFk ækl U;eZy oL=k eat+ gk;sA

OoU;~ lkQ djre cfM n;ky” cs ij”ok;s


e] Nqe u” uuu vkl dfr OoU;~ xN+” dFk 'kk;s

vkokxou Nqe ir” áou i; okl”uk;sA

o]".kkiZu f;r” fur” ikul dqu E;kfu jk;s


flf;Zqd çdk'k uk]u Nq jk]]Vul iu”fu N+k;s

N+k;k N] dk;k l•R;~ fey”uko U;eZk;k;sA

lelkj” HkzkWfUr dkl 'kkarh g”ans Ooik;s


=kkWfoFk e] xkWe I;B” FkkWfoFk f;e vkWL;~ lk;s

Nql oWL;~ I;kseqr rkfj xkseqr eat+ yt+k;sA

Ne pkWU;~ lFk eat+ xfV vure xk'k vk'kk;s


cqtj f;Fk I;kse çkd t+Ue”p cWM o”xjk;s

'kkg iwj Fkore oqN” ct+j t+i” ekyk;sA

Nqe ;ko”uqd eky eat+ U;oZku”fp Hkko”uk;s


iWfrfe le;s okj” fure l•R;~ 'kwHkk;s

;qFk ;e”fdadj nwj p+yu eat+ f'kfu'kk;sA

ck] vkl” d`".kl l•R;~ ekjku yksy”fu xzk;s


223- thou Eoä Io#'ku g ”a| y{k.k ¼Ooinh'k½

VkfB E;kus eqg u]aæs eat+ vWN eqP+k”+fjt+s

jkWp+ ou” l”; eat+ dWfjt+s ri n]g eWf'kfjt+sA

iWN~;+ ykft+ ikWB~; [kku”nkWjh eat+ |u |u cWfjt+s

P+;Fk QquZk c]gs iku; lr Lojuk lk]fjt+sAA

or” yfj fgf'k iu”us yfj r; tkf; vkWf'kfjt+s

iu”uh ckWp+ ywd” g”a| 'kq;Z r; ckWp+ x¡T+k”fjt+sA

iu”U;u dkE;u ywd” dkE;u g”at+ ç; cWfjt+s


dFk” xkWe”P+k” iFk dqu u ft+ eu” fdU;~ nkWf;fjt+s

ywHk” Hkze” fdU;~ vFk” oWV~; oWV~; u ft+ d]ag lk]Ecfjt+sA

rhoz okWjkx” R;kx” l•R;~ jkx” }s'k” fuf'k O;lW;Zt+s


lWU;kl” o`p+ gqan lkeku” oq;Zt+s oFk”;Zt+s

oqyV” gky”p+ vUr”dky”p rqy”=kko vkWf'kfjt+sA

çkjCnl I;B =kkWfoFk n]g ft+Un; eW;Zt+s


çFk dk¡fl gqan Lo[k r; }[k P+k” fr ikul cW;Zt+s

eax”o”U;u nkr” cWfuFk vUu /ku” ckWx”;Zt+sA

u ft+ P+k] dkaN+k [kWfjt+s u ft+ P+k”; dk¡fl [kW;Zt+s


lelkj” Hkze ckWT+;~xkjl ckft QqV”tu QW;Zt+s

ckWT+; rl c]gs ikWU;~ iku; 'kq;Z X;qan”uk dW;Zt+sA

QhfjFk rl eu F;j” djuqd ea=k iW;Zt+s


lRlax”ps N+Vokfj D;Fk Hko”lkxj” rW;Zt+s

lr Io:"ku lhokf; fdU;~ p+juu vWN tW;Zt+sA

P+;Fk ozr” U;#n” fd; lr”fd; ozr nW;Zt+s


dkag 'kCnk ;qFk u” ckst+[k ál” lku O;lW;Zt+s

ywd” lfc eat+ ,dkar”p 'kkar 'käh oW;Zt+sA

=k]u dkyu gksf'k I;kyu rq;Zk el fQ;Zt+s


vfgalk /keZl I;B B”g”;Zt+s nW;Zt+s

lk{kor :ft+Fk n;kf; l•R;~ ák]u |qu dW;Zt+sA

eku” jk]Lr lkeku” i•fjFk lUrksf'k cku” xW;Zt+s


çFk dk¡fl I;B Ooidkjk 'k]gtkjk dW;Zt+s

iWN+~; iwt+kf; P+;Fk jatukf; l•R;~ cqfe x]U;~ gW;Zt+sA

çFk Eo[k” fdU;~ Jh d`".kl Hkko” Hkwx vki”;Zt+s


224- vkÜPk+;Ze; Hkxokul dqu Lrqfr r ” çkFkZuk

eat+ uhfy ekt+; rkT+k” Fkk]oFkl f;fN+ jkT+k” pkysA

dk;k N] Hkze”; ;qFk u” e] eqg ek;k MkysAA

f; Nq[k r” fr Nq[k dql Nq nk];qe ;ql it+Zukos

vkÜP+k;Z t+kWfuFk vkÜp+jl oqfNFk gkosA

vWNu oqNqu pkfu l•R;u oqNu okys


çs;e” el pksu ;l rl çFk 'kwdl xkys

Qt+Zku” eLrku” cfu áqoq; Lo[k }[k p+kysA

T;wrh Lo:il I;B ik¡iwj t+u iku t+kys


fn[k Cof) ;wxl Kku rE;qd iWt+ oFk gkos

P+;r”p QquZk 'kqe”jkos 'kk¡rh nkosA

vn`"V”; vn” çk.k vik.k [kkys r” okys


;¡æ]; 'kL=k fNe e] P+oikW;Z yk;ku p+ats

fu'kkul I;B okr”ukorl P+;Fk Fko e] MatsA

gksf'kfd gks'ks gks'k fne Nql fxUnku gkys


drd” iks'k t+u n]g vkRe” ;ql O;p+kjs

}/kl r” ikWful l•R;~ :ft+Fk C;k]u C;k]u p+kjsA

rFk l•R;~ ehfyFk n]g n`f"V ikul xkys


çs;e pksuq; lksu p+suqu ák]j dqu [kkjs

Lo#u =kkWfoFk fuf; i]B~; 'kCn” /kkjsA

I;B f'kfu Fkkul pkWU;~ n;k iku; ikys


nok dj n]g jwx” Hkzel dql dl ekjs

gok áw dj id”uko i]B~; 'ke'ksfj /kkjsA

d`".kqu ri t+i ft+e” Fko vP+;Fk t+i” ekys


225- ladV gju ” [kkWrj ” çkFkZuk

}xZr N] p+yu OoU;~ fN xyu vfl jwx lkWfj;A

dk;k N] cyu t+ho n;kf; yx”gks; ikWjhAA

}[k Nq[k P+k” gju r” vk; 'kju p+] lelkWjh

çFk ;qx” ;qx; pkfu n;kf; vorkj nkWjhA

lrt+u ikWfyFk jk{kl xkWfyFk eqjkWjh


p+]; iku oUn; xwO;an; vkuUn” dUn;

U;}ZUn” U;liUn” ukn”C;an; czãkuUn;A

ek;kf; QUn; eaT+k” Eod”yko vWL;~ n]g /kkWjh


;]fr if; eat+; yf; D;kg lkWU;~ nqfu;knkWjh

N; nf;xFkpkWU;~ t+f; lk]Lr U;Fk yx”gks; ikWjhA

e`R;qat+; Nq[k vfl p+Wfyu egkekWjh


eu fuFk P+k”; Hkkl lkfu dfu dj lelkjnkWjh

Oonkl Fko nkl jkl [ksyqu gko P+oikWjhA

eat+ xfj ouokl dj”uko vfl Lo; xWf; ;kWjh


N+fj vr”xr; dfr ip+u vfl ckikWjh

fN; okr”ul eat+ gksf'k okY;u fuf'k vWL;~ pkWjhA

n;ky cWfuFk iky lkWfu; v;kyckWjh


f;fFk uko” eat+; 'kwH;k vfl dt+ZnkWjh

dt+Z gwfjFk cuko vfl ij OoidkWjhA

dj vuqxzg vUu” /ku” fnFk dkl vfl ykpkWjh


p+j.k pkWU;~ jV”” dV” ladV” EodV”/kkWjh

fne Hkkoqd iV” 'kkg t+suu ;]fe ckt+kWjhA

dkl ewg”U;~ xV” d`".k p+¡æ” P+k”; P+oikWjh


226- çkFkZuk

'kadj” yx”gks; iadt+ iknu

lkU;u vijk/ku dj {k;A

gs vejhÜoj” ijehÜoj” gj”

t+; ck];u; t; t; ck];u;AA

FkQ djuko ije 'käh nkekul

fue ikul dqu Ne pkWU;~ ç;A

ikWjukWfoFk vP+;Fk lkekul

f'ko U;oZkul eat+ dj y;AA

e`r” foft+ lkfu okl”ukf; oFk:u oB

ladV dV p+B t+ho”rqd N+BA

P+;Fk jB ewNZk [kB p+B Oop+B

;e” uB dkl Hkkl e`R;qat;AA

eu E;ksu niZu t+u Nq; t+ksru

yWfte”p+ vFk pkWU;~ lwjr N;A

uwj” lwj” Qf'k l•R; ikul áw dj

dfr jksT+;l O;o”gkj”p [k;AA

vkW[k”j Nq iduq; f'kfu ekWnkul

;Fk dkj”[kkul Dol” 'kwHk N;A

rdyhQ rfr okfr dqful”; ikul

i; fnFk gko U;uZf; fp; u;AA

fnFk vHk; oj eqg gj t+; dj

xky dky”U; Fkj” Ne pkWU;~ ç;A

çFk dqfu phT+k”p ok¡fl g”at+ ç; dkl

iFk dqu P+k”; vksr Hkkl ck]M n;AA

ywHk” iqfN+ ;Fk ok¡fl jax” jax oh'k dW;Z

gkWfly N]R;~ dh'k dW;Z g; g;A

eku” iqfN+ rkcs de de nh'k dW;Z

OoU;~ fnr” 'kkarh gs U;jke;AA

xhr X;o”uq; 'kwfHk p+]; Hkxokul

eat+ vKkul okWf;e u;A

du”u”; xfN+ uk dk¡fl Xo.k”okul

vLrl E;kWful dfj Oon;AA

ok¡fl g”a| lkWfj; vkWc xkWc dfjg]e

f;fN+ t+ho n;kf; ck]f;u; t;A

e`r” foft+ P+;r” l”; fgrdkj dfjg]e

dfr csál xN+” dfr O;lj;AA

dql I;ko dql t+ko dWE;~ dk]M ck]M uko

f'kfu eaT+k” æko f'kful”; eat+ p+koA

dql ckst+u” vko vksl okoqd oko

'kkarh çko”uko xo eukst+;AA

u]"dke” deZHkwfe vuqxzg C;ksy t+]fo

ik]i”jko R;kx” okWjkx” ykx” u;A

dekW; dju”p e]gur 'kwHk”jko

iFk Fko x`g n'kkf; gqan j;AA

vksj” ;ksj t+ksj” eu E;ksu /kkWj” EofN áFk

DofN D;Fk yy”ukfo fg; E;kWU;~ ç;A

r`".kkf; g”aft+ CofN r`fIr c[kf'kFk

Hkolj” ck]B [kkj E;kWU;~ j”p+ Ø;AA

ikul áw dj e] fr fnxEcj

uax” dj lax” nwf"k fuf'k yx”g;A

çdk'k cu” vkdk'k oqjuq; áe”

oFkj”fu dfu i`Fkoh oFk”j;AA

ykdfe jk]Lr P+;r” dq; xqj Nqe

u]"cq) 'kqj Nqe rl [kWflFk”;A

L;Wt+ oFk gkWfoFk l•R;~ id”ukWfoFk

BWgjkWfoFk =kko”ukoqu g;AA

fno”Fkk vu”gkWe iky”oqu cu”gkWe

jkf; eat+ xu”gkWe cu” vHk;A

ni”ue yw[k vn” n; gks VksB~;ksl

ur” fdFk” ikWB~; xksl ft+r ;¡æ;AA

vkReck]t+ ukx y”f; çse” t+y oqT+k”+uko

'oHk Qy Hkkxuf; fQj ”uko i;A

'khry f'ko vXu” ikd”uko ckWx”jko

len`f"V Hkko”ukf; vuqxzg o;AA

vksj” vkf; oko” fjaxkg ;ksj dqu xWf;

;]fe nf; xWp+ gqan dl vko i;A

dfr I;B” dql vko ;]R;~ vksl dk]r xo

;qFk T+;wB e¡ft+yk dWE;~ dk]j r;AA

Co) E;kWU;~ okfr; ;ksj; ;ksj;

rksj; rksj; lksjq; P+k”;A

Eo[r” yfj gqan gko P+kw;Zqe iksj”;

rWR;~ cl”uko U;Fk P+;Fk oUn”g;AA

P+k”; ;]fy c”; xksl ;ksj” dql C;k[k vksl

d`".ku Hkze dksl VksB~;ksl n;A

p+] iw.kZl dql çfn{ku fnFk ád ”

Dol” iwt+k dj” de iks'k ykx;AA

t; ck]f;u; t; t; ck]f;u;A

227- lRlax j •i ” loZXo.k fu/kku Hkxokul vLrqfr

gel” i[k” N; czãkdkjksA

lRlax” ds tkukokjksAA

Jou”fd euu”fd vk/ksdkjks

lr” ds P+;r” ds fgrdkjksA

U;oZklu” lk{kkrdkjks


ohn ou” ds p+Unu nkjks

çFk dqfu l•R;~ Nq; 'k]gtkjksA

'khry Fko eat+ O;o”gkjks


;ksx” jktxfn g”afn rktnkjks

lkfjo”; jk]V pksu ncZkjksA

loZ Lo[k fno”o”fu ljdkjks


;qFk ift+ R;qFk Nq[k 'kwfHknkjks

;wx” Kku Mfc [kkj okjksA

Hkko yfj g”afn 'kkarh nkjks


ijT+k”+ukWfoFk loZ vkdkjks

loZ vkRe”Hkko” O;p+kjksA

çFk er” fdU;~ p+]; ir” ykjks


YoP+k”+jko n]g Hkze” ds Hkkjks

d`".kl dj xxu vkdkjksA

oqfQ lq; fuu i]B~; gel” nkjks


228- okWjkx

neh M~;wBqe uHk U;Fk”uk]uq;

neh i•fjFk vcj”D;~ FkkuA

neh MhB”e vfu xV” jkrl

neh p+¡æe” xkg =kkokuAA

neh M~;wBqe YodqVq; u]pqok

u]"Con ckyqdkg ew< vut+kuA

neh M~;wBqe i¡fMru eat+ ckx

eu fuo”oqu fno”oqu O;k[kkuAA

neh M~;wBqe ik]d rkWehjkg

geke caxky” áFk MkykuA

neh M~;wBqe iFkj I;kseqr

okWjku xkseqr t+u ekWnkuAA

neh MhB”e dk;k 'kwHkku

x¡fMFk xWguk vfe ;]fe lkuA

neh MhB”e iFkj ise”p+

csál xkWe”p+ =kkWfoFk çk.kAA

neh M~;wBqe dqy oqU;~ Qk]yqeqr

Qqy”;k yWfte”p+ rFk D;kg tkuA

neh MhfBe iks'k cj” xkWe”R;~

cqycqy p+WY;~e”R;~ czx cksykuAA

neh MhB”e Loanj ekyk

neh M~;wBqel gk][keqr ikuA

nk]iqel dfr Nq; xWgu” r” ;koqu

dfr 'kq;Z ckW; ca/k dfr lkekuAA

nk]iqel uko D;kg Nq; gs f=k;s

nk]iue uko vkslqe HkkX;~okuA

oko I;kse QWfdjkWU;~ t+u Nl Hkklku

çFk dqfu phT+k” fdU;~ Nl gkWjkuAA

nk]ique d•R;u ;ksfu fNe N+”U;~e”R;~

dkWR;kg fNe dW;Ze”R;~ dfunkuA

æke”R;~ d•R;~ vkWfle jkst+xkjl

dwr vkWfle fre deukokuAA

nk]iqel Fod” N”u ;Fk lelkjl

çkoqu xo =kkoqu vfHkekuA

nk]ique eu” fdU;~ Lojquq; =kksoqe

d`".ku gksoqe djuq; ekuAA

229- okWjkx r ” çkFkZuk

okol eat+ Ne id”o”U;~ ukok

yk]xqeqr Nql Hkolj” l”; eat+A

lwge” ge” okWf;Fk ck]B [kkWfjFk

okr”uko 'kkarh xj” l”; eat+AA

dfr vkl dql Nql dk]r Nqe xN+uq;

xkseqr Nql vkÜp+j” l”; eat+A

lr~ Xo.k c[kf'kFk nho çd`r fne

f;u” cu” jk{kl oj” l”; eat+AA

f'kfu eaT+k” uhfjFk f'kU;~ xo luqu

vP+;Fk p+suqu Loj” l”; eat+A

ek]g” el pu” [kk]r” á” O;lju” [kk]r”

tku xfN+ jksT+kqu t+j” l”; eat+AA

okWjl fu;ru /kkWjl fn;ru

nfjjk Nq [kkWjl r” 'kj” l”; eat+A

O;jä” Hkko” o]P+;~ru er” d”P+;~ru

nkeu [o'k”dl r” rj” l”; eat+AA

ew[kZl oWU;~ oWU;~ dWU;~ iWR;~ xWN+~;ru

vWU;~ ikWB~; QfV Oonj” l”; eat+A

eku” l•R;~ vfHkeku en Nql çkoqu

O;n Nl L;n vknj” l”; eat+AA

f'ko 'käh j•iqd foosd cWU;~ru

gjdr Ns çd`fr ij” l”; eat+A

vusd ,d t+kuqu Bhd cWU;~ru

P+;r” Hkze Nq eknl r” uj” l”; eat+AA

vkWfye t+kWfye l”g ihMk fnf;

rl [kk]r” vkj ckWj [kj” l”; eat+A

Joquq; cwft+Fk ák]u xfN+ X;oquq;

ur” D;kg okfr ejej” l”; eat+A

okluk uhfjFk QhfjFk vWP+;~ru

y; xWN+~;ru bZÜoj” l”; eat+A

d`".kl oW;Zru] vfHkeku gW;Zru

eW;Zru P+;Fk efUnj” l”; eat+AA

okol eat+ Ne ido”U;~ ukokA

yk]xqeqr Nql Hkolj” l”; eat+AA

230- 'oHk nj'kk]u esyu ” ckir çkFkZuk

lUr” vt+ clUr” t+ksjk xks[k gkWfoFk f;; iT+;kA

yksy” ckxl 'kksy”ukWfoFk xks[k NkWfoFk f;; iT+;kAA

lCt+ e[key oFk”jkou ru N] gkou ;kLeu

Xoafp QWY; QW”Y;~ vl”ukou iku ikWjkou peuA

tyo” gkWfoFk eWp+jkWfoFk xks[k =kkWfoFk f;; iT+;k


vWN oN+; FkkWfoFk ;WEc”jt+y p+] oqfNFk N; eUn”Nu

dh'k Nq; lk]acqy x:M Nq; Hkze” D;u lQZu oqNuA

iksf'kuwyu cqycqyu xks[k rEc ”ykWfoFk f;; iT+;k


dqfdyo ek]y HkLe” dk]Lrw;Zu nk]iq[k g"kZk cWfjo

d`".k” tqo f;f; c]f; QhfjFk fgf; Fk;Zu XoM cWfjoA

vu” ukWfoFk c]f; jks'ku eu” ukWfoFk f;; iT+;k


eksj” EodV /kkjqoqu f;f; x:Ml [kWflFk rk]á uWfp+o

lku g]fu f;f; tku”okju ;qFk u” rk]á vkY;u vWfp+oA

'kksx” cksyu rk]á FkWfoo OoU;~ iku lkWfoFk f;; iT+;k


N+~;i” N+kjl xwfi;u l•R;~ fxUn”ul eat+ uk]u xN+quA

XoM” [kVqu vn” Mhf'kFk c]f; eWf'kFk oqU;~ xN+quA

p+¡M fnFk vFkl p+yqu oFk jko”jkWfoFk f;; iT+;k


eat+ t+yl okyqu r” [kkyqu iku Ms'kqu U;Fk” uk]u

r•fj vanj áFk p+yqu oL=k xWjhcu ekst ák]uA

uax” Mhf'kFk iku [kVqu ean”NkWfoFk f;; iT+;k


dl Nq rkdr dql oWfuFk g]fd vks; [o'k f;; fr; dk]#Fk

eat+ x`gLFkl lksu jksT+kqu xk]; p+] [o'k çFk dkag ok]jqFkA

xks[k lkWfoFk u]afæ gR;u oqT+k”ukWfoFk f;; iT+;k


d`".kl fuf'k flj [kWfVFk dFk okr”ukWfoFk f;; iT+;k

dksu” eLrkuk dk]jqFk el I;ky” pkWfoFk f;; iT+;kA

eWfLr;kg fnP+k”+Fkl de”; nkuk cukWfoFk f;; iT+;k


231- vki ”nk;o fuf'k j{kkf; [kkWrj ” çkFkZuk

jN vki”nk;o fuf'k xfj xjs

gjs nhuk ukFkA

p+] jk]Lr dql lkWU;~ j{kk djs

gjs nhuk ukFkAA

Nql rkfj xkseqr iFkj I;kseqr] l•R;~ iu”fu de”Z Qy;

n;k djre ojre eat+ y]afc iEiks'kkg t+u ¶oy;A

x`g”| cy dfr e] fuf'k njs

gjs nhuk ukFkAA

okok Nq oqt+u ukok N] ;hju

;]fe Hko”lj; Nq ohju [kksQA

;l P+k”; rkj[k lq; ;Fk rjs

gjs nhuk ukFkAA

'kju vkl; }[k Nq[k P+k” gju

vkokxou T+;wB ¶;ju NqeA

Eod”yko OoU;~ vkl; czãu eqjs

gjs nhuk ukFkAA

gk¡dy” oN+” Ne nk;Zu r” cju

;¡æ]; p+wju Mju NqlA

U;HkZ; Fkore iu”fu xjs

gjs nhuk ukFkAA

vU/khjk oWN+e”p+ Nl xV” l•rh

vWN oWV~; oWV~; ;]fr d•rh chB~;A

cj nkfj oN+” Ne fnfgfp yjs

gjs nhuk ukFkAA

;kjku” ykWfxFk Nql l•R;~ Bxu

yxu dfr Nql f;eo jk]LrA

fre fNe e] iyt+u vn” dql e] [kjs

gjs nhuk ukFkAA

gkWfly D;kg Nqe FkWfoFk iys

yWfnFk Yoys Dol” 'kwHk NeA

R;qFk yn r” ;qFk dk¡fl dsaN+k rjs

gjs nhuk ukFkAA

vkWflFk ifd E;kWU;~ nqfu;knkWjh

iu”us xjT+k”D;~ lkWjh fNeA

ur” dql dWE;~ l”afn ckiFk ejs

gjs nhuk ukFkAA

iFk dqu P+k”; vksr usj[k lkj”;

ál” lku ifd O;ogkj”; rlA

lk/ku iknu ;ql vWN tjs

gjs nhuk ukFkAA

ije 'kel l•R;~ lwgel

FkWfoFk lekxel eat+A

nel eat+ n]g Hkzel gjs

gjs nhuk ukFkAA

P+;Fk flfj;l vkuUnl lrl

luEo[k 'kuZkxrl FkkoA

Kku” u]=ku Fko e” d]ag Bjs

gjs nhuk ukFkAA

x:M x¡t+fjFk I;B” lk;k =kko

;Fk gel” nkjl I;B oqQ”ukoA

gel i[k fnFk P+;r”fp p+js

gjs nhuk ukFkAA

iFk czksaB dql Nqe Nql rkfj xkseqr

iFkj I;kseqr Nql /keZ ohjA

Lo[k” vklu fne eat+ ckEcjs

gjs nhuk ukFkAA

'kju vkl; laru r” lk/ku

frfga|u iknu Nq t; t; dkjA

frfgans l•R;~ lksu vkWj”p+j p+] rjs

gjs nhuk ukFkAA

D;kg dj” n•il r” D;kg dj” nhil

p+] T;wfr j•il Nql vky”ouA

vgadkj”fp N+js ujs

gjs nhuk ukFkAA

Nql nku” N+kaMu eat+ oky” ok'ks

:ft+Fk Eo[r”fp vk'ks eat+A

dM jkT+k” gell eat+ oky” cjs

gjs nhuk ukFkAA

;¡ækT+k” ;]fy xo ;Wp+ eat+ Øw/kl

:nl yWt dYik¡r”p /kkjA

cWpjko vfl eat+ dky”fu Fkjs

gjs nhuk ukFkAA

eq'kdk áFk çs;efp iksf'k Fkjs

d`".k cqycqy cWfuFk ækoA

clar” nq'kky” U;Fk pksu Lojs

gjs nhuk ukFkAA

232- nj'kk]u esyu ” ckiFk çkFkZuk

'kke” Loanj lqcqg áFk f;f;A

fnf; nj'kk]u 'kke”l”;AA

jkf/kdkf; gqan Hkwt+u [k]f;

'k]N xWf; 'kgj” xke”l”;A

eky” dfj vfl Roylf; r” fgf;


}/k e¡fnFk”; Fkk]o eat+ d”f;

[o'k fN vWE;~ l”afnl nke”l”;A

çs;e” FkWU;~ [k]f; N~od” }/k p]f;


ikWV~; oL=k oFk#u i]f;

[o'k fN vFk vkjke”l”;A

dy” l”; I;B nq'kky” g]f;


xe” dell ekj”fu f;f;

áFk gy/kj jke”l”;A

ekft ekWfy; dkWn” eaT+k” fuf;


xkg vWE;~lqan vkax”uu i]f;

xfN+ P+;Fk áFk vke”l”;A

iw.kZk dfj j•il fnf;


çk.k lkU;u 'kW=ku g]f;

'kwC;l ;ql rke”l”;A

vFk Xo.kl lrwxq.k oUnqu i]f;


ywdu eat+ æhaB~; dfr f;f;

I;o [klqu I;B cke”l”;A

jkl [ksy”fu d`".kl fuf;


233- vkokxeu ” fuf'k Eodykou ” [kkW=k” çkFkZuk

Eod”yko eat+ dkWn [kku;A

gk n;kokukW; ok]yksAA

owuqeqr Nqe e] t+kyk

Eod”ykfo pksu vuqxzgA

Nqe t+y”;Z lqan áw fu'kku”;


U;Fk”uWfu l”afn lkf;cku;

Nql ck] rki” rfp+ oqMfj eat+A

=kko :nk vkl”ekukW;


laxfny Nql] Nqe u” ckukW;

cfM nf; djre n;kA

cku” ynre eku” lkukW;

gk n;kokukW; oksyksAA

çFk lkSnk Nq oku” okukW;

xfN+ vklqu pksu HkkoA

vn” esfy iwj” ijekukW;


Nqe L;Bk ck]M dkj”[kkukW;

vUn okfr pkfu çs;e” l•R;~A

lR;nho” lR;ukjk.kW;


fg; ck] ykx; nku” nkukW;

fæ; p+] N; jk/kkf; g”at+A

f;; eax; fr; fne P+k” iku;


lk]acfjFk Nqe lkekukW;

ofr ykxqu p+]; rfx;A

vn” çko” vkÜP+k;Z FkkukW;


}kfjdk t+u çFk edkukW;

oqN cuksoqFk d`".k” p+];A

f; N] pkWU;~ vWL;~ cgkukW;


Nq[k dqfu; j•i” HkxokukW;

nqf;Fk”; Nqe HkklkuA

f=kHkqou l•R;~ vKkukW;


234- iu ”fu eUn oq|wxh vklu ” [kkWrj ” {kek ;kpuk r ” vuqxzg ckiFk çkFkZuk

dl oWfuFk ád” vky”P+;qd gky 'kEHkwA

u e] dk]j ri u e] t+Wi eky 'kEHkwAA

u e] frN+ Hkä dj”gk czã O;p+kj

u e] frN+ 'kä dj”gk ij OoidkjA

cwft+Fk”; Nqe vUu” /ku” eky 'kEHkw


çFk jax” fdU;~ ck]M de”Záwuq; Nql

l•R;~ lax” nwf"k vax” nwf"k pksuq; NqlA

u e] n]g nk]j u e] ;ky pky 'kEHkw


u e] frN+ Co) dj” gkW tku O;ogkj

cft xfn çko” gkW usj” gkW ncZkjA

vkfl e] áw dkag [kky 'kEHkw


lUrksf'k okY;u eat+ ck]M {kwæk Nql

ád”ul D;qr ck]M det+ksjk NqlA

D;Fk” ikWB~; ifd E;ksu v;ky 'kEHkw


e] ew[kZl ikyd Lo; xf; dFk

e] vWful”; gko[k U;o`p+ oFkA

uko Nq; u nhu” n;ky 'kEHkw


u e] frN+ Hkä ;Fk I;B P+;Fk jV” gk

iku [kV” gk okLuk;u p+V” gkA

E;ksu djrwr lksjq; Nq t+ky 'kEHkw


çkjCnl I;B ;ql nfj xo lk/k

;ql u nfj P+k”; VksBql xo çlknA

Mky”gkWl yksu xky”gkWl dky 'kEHkw


Hkäh u]=ku çT+k”+yko yky 'kEHkw

nkr” cu Hkj 'käh ikr” Fkky 'kEHkwA

Hkwx”uko vuqxzg” dq; lky 'kEHkw


cfM eku” vkuUn” lr” P+;r” l•rh

e] d`".kl vuqxzg n`f"V l•rhA

N+k]j xj” dj ekykeky 'kEHkw


235- vfr Hkäh l •R;~ Hkxokul dqu f'kdk;r r ” çkjFkuk djku

nho” n`f"V vfl I;B dksu” Nq[k =kkouA

nf; xFk uWU;~ dksu” gkou Nq[kAA

ije” /kke” xfn dksu” Nq[k c]gukoku

'kk¡rh dksu” çko”ukou Nq[kA

P+;Fk Qq.kZk dksu” Nq[k 'kqe”jkou


t+hor”p ckEc”j Nq[k ir” Fkkou

dksfp dksfp D;kft+ fQj”ukou Nq[kA

d]ag Nq; uk Nq[k vfl csfNukou


ew[kZu g”aT+k” ike” Nq[k cksT+k”ukou

'kgj” xke” OoV” rqy”ukou Nq[kA

U;oZklu” vklu Nq[k u” nkou


okn” FkWO;~ FkWO;~ D;kft+ Nq[k çkj”ukou

N~oP+k”+j”; dksu” iwj”ukou Nq[kA

lk/k” ukol D;kft+ Nq[k eUn”Nkou


Hkze u]aæs eat+ D;kft+ Nq[k lkou

ek]g el D;kft+ pko”ukou Nq[kA

P+;Fk t+sfj l•R;~ dksu” Nq[k oqT+k”+ukou


vkokxou D;kft+ Nq[k eW'k”jkou

if'kHkko” D;kft+ i'k”ukou Nq[kA

lelkj” ;'k”dq; uf'k Nq[k pkou


u]"dke” tke” dksu” Nq[k ikWjkou

jke” jke” dksu” dj”ukou Nq[kA

'kke” j•i /;ku dksu” Nq[k Loj”ukou


clUr” t+ksj” dksu” Nq[k U;Fk gkou

P+;r” ckx dksu” ¶oy”ukou Nq[kA

njn” Fkfj cj” dfjeP+k” gjn” okou


czãu t+Uel XoM” vu”ukou

ir” D;kft+ oFk jko”jkou Nq[kA

lr Leju dksu” Nq[k fQj”ukou


XoM” Nq[k fo"k; Hkwx Ooinkou

lkfu Eo[k” fre Hkwx”ukou Nq[kA

ir” Nq[k vfFk gkWfoFk fuo”ukou


ikul l•R;~ dksu” Nq[k fey”ukou

)Sr” Hkko dksu” Ny”ukou Nq[kA

O;ogkj” ál dksu” Nq[k O;l”jkou


vfl dksu” pkW;Z ¶;kW;Z Nq[k x¡T+k”+jkou

DoCt+k dksu” ;kn ikou Nq[kA

gWt Hkä lkWU;~ Nq[k u” L;Wt+ cukou


deZHkwfe lkfu Nq[k C;ksy t+k]o”jkou

vuqxzg l•R;~ ik]i”jkou Nq[kA

Hkwx” ;wx” r`fIr dksu” Nq[k nkou


iksf'kuwyl dqu f;; ok]u dkou

E;kWU;~ fg'k ru dksu” çkou Nq[kA

lkQ liuqu n]g U;Fk Nql ukou


f;; gky lksu Nq; fN; x¡T+k”+jkou

er” oqN r” lkUlu xzkou dquA

=k]f'ko; ey Nq[k P+k”; Ny”ukou


foÜoj•i” nj'kk]u dksu” Nq[k gkou

ckst+ tlqnk eWp+jkou Nq[kA

Jh d`".k” vkWl dksu” Nq[k eqp+jkou


236- O;urh ekft HkokWfuf; dqu

fHk{kkf; vWL;~ ækf; vkf; p+s fuf'k n;koku;A

de Hkfäl fne vkRe r`fIr gqan ck]M cku;AA

vy[k cksyu Nql u]c”;Z fdU;~ dW;Z dW;Z cgku;

v¡n”;Z Nql N+k]p+ fue” D;kg ;]fr /keZ nku;A

N; gjdr pkWU;~ cjdr lkWU;~ gs 'käheku;


;Fk rko”u”ful ckt+jl eat+ Nql rax nLr”;

[kjhnkj esY;e uk [kflg]e jax”;A

fNe tksj” 'kkyl Hkko” jWLR;~ fQjoju oku” oku;


oqN lkWykck drj” drj; ehfyFk idku;

oqN vEckj xy”dq; lk]ac”fjFk nku” nku;A

oqN lelkjk czã”; vk]r vfe ;]fe lku;


iFk czksaB dql Nq; iku” E;kus gk uknku;

iFkj I;kseqr i`Fkoh I;B Nq[k vkleku;A

iku; rqfyFk Fkk]n Hko lUrkiqd lkf; cku;


P+kwjl f;Fk I;o pUn” P+kwjkg eat+ f'kfu Fkku;

uQll ywV”fu ywHk yk]x ykWfxFk ;kjku;A

cksfy; rl lt+k jkT+k” ;wx”; Hkwx dkWn[kku;


lr”p 'kkarh N; lr”p F;r l•R;~ Kku;

fr; lkj Nq; eat+ ri” t+i” r” ;wx” r” /;ku;A

uk]u ikWfj iku; f'ko U;oZkuqd lkeku;


lelkj” ;'ku ek]g el pFk dW;Z nhokukW;

f;e i]f; ik;l freu uko I;o Qjt+ku;A

iku; freu xfN+ ek]g enqd ftu rku” rku;


'kCnl vWN dj vn” oqN[k rhT+kqd P+k” Fkku;

rhT+kqd rht+k rhT+k” eaT+k; gk rhT+k” oku;A

rhT+kqd [kkj rhT+k” eaT+k” áFk P+k” rhT+k” t+k¡iku;


gk xj” gk xj” dj e” yx[k gk xj”ps N+k;s

gk xj” f;; cksy vksy pksuq; Nq eat+ f'kfu Fkku;A

iku oqQ”uko gxj”p gjdr Nq[k ikWU;~ iku;


jV”gkWu eqgqu P+kwj iwj xN+re nwj vKku;

nf; /ku” yc” gkWu iwj xN+re nwj vKku;A

Qsfj; u” HkkWoh usfj; D;kg eat+ vfHkeku;


ywdu g”at+ T+;o nf; xWp+ gqan udkj”[kkukW;

fre fNl X;oku xhr d`".k vWL;~ vWL;~ Nq onku;A

u]"Co) 'kqfjl Fkko t+xr vEck I;B nkeku;


237- vkokxou vFkok ukuk çdkj ”D;u ;wfu;u eat+ t+Ue áuqd ukVd

Nq; ck.M” t".kk pkfu ek;kf; gqan dkj”[kku;A

de de ikWFk”j ykWfxFk p+kl l•R;~ vKku;AA

f; lksjq; Nq; pkfu ;N+kf; gqan 'kkW|;ku;

f; lksjq; Nq; E;kfu ek]gqd Hkzeqd fu'kku;A

f; lksjq; Nq; lkax ykxqu uQlqu cgku;


rekf'k oqNu Nq[k P+k” vklu l•R;~ áFk vke”;

ikWFk”j p+kuu Nql ck] esY;e d]ag ;uke”;A

;uke” |qu xo pksu Hk['kqu vkÜP+k;Z Fkku”;


xks[k; [o'k fne c[k'kkWf;'k n;k oku;

xks[k u; [o'k dM t'ku” eaT+k” ikWFk”j c]gs iku;A

}'k”o; dFk” N; E;kfu ew{kh gqan lkeku;

Nq; ck.M” t".kk pkfu ek;kf; gqan dkj[kku;A

v[k el[kjkg p+ko ikWFkjl eat+ dfe rkU;~ Eo[k;

p+kyu pikWp+ eq'kr” eqdkfy Y;d” r” Fod;A

dksMj” defp dqj” P+kqefp P+kWI;~ rkWT+;~ ;ku;


rktkg ykWfxFk jktk vko fnfu /keZ ” nku;

cM~;u jktu l•R;~ djfu yk]x eku eku;A

frfFk; csfNfu yk]x rqfyFk Fkk]n lq; nkeku;


f'kdkj”xkg ikWFkjl eat+ p+ko gkWfou t+ksj ”;

'ksju ekju 'kky oqfNFk =kkou Nksj ”;A

eat+ fefu e;Zu gkaxqyk vko uf;l rku;


N+ko”Y;~ nkWjk ykWfxFk vko dy” fxy”oku;

F;d”ukou dkse Doy” dWchy” Nql [kku”nku;A

ikWt+kj [;Fk yksxqu ew[kZu l•R;~ ;kjku;


tW+Vkg x¡fMFk ge”rqfyl Nqe lkf; cku;

r[r” ik]Vkg eksuqu rf[r lqy;eku;A

Vk]Vkg ekWfuFk yksfj [kWflFk Fkdku jku;


nekfy QWdhj vkf; lwjkg eWfyFk ikul

;Fk lelkjl Fod” N+”uu t+u vklekulA

i[kk.M” ikWFk”j ykWfxFk p+k; l•R;~ vfHkeku;


edkj vko vWN oVu r” e”p+jkou

xkWch [kcj” cksT+k”ukou 'kq;Z eWp+jkouA

eLrh gkou gky ckou Nql eLrku;


xjk cWfuFk eksy ekWth jNku 'kqfj;

xjk cWfuFk P+kzksy P+kzkWth nkju eqjh;A

xjk cWfuFk Øky ØkWth Fkqjku cku;


feF;k t+kWfuFk BB” ekWfuFk rksfr fN; Myu

ekstk áou ihj vWehj vyu vyuA

el[kj” p+kVu D;qr Nq gkVu gqan njl[kku;


ykWfxFk okanj i¡T+;~ ikWFk”j jk{kl ekWjh;

pkus vlu” ckiFk vfl de de oh"k /kkWjh;A

yps ykWfxFk jwL;~dps t+u ekWnku;


Nqe igk iyokg vk]ueqr Nql oyu r” [kksyu

N+k]V T+;wB xN+u Nqe u” 'kwHku Nql dwr cksyuA

fne c[k'kkWf;'k f;e oyu Nq[k fre lkeku;


iWjh Qkstk vkf; ftu áFk iWfjLrku;

v[k el[kjk ok]Fk el[kjl dqu ok]Fk igyoku;A

iWjh Qkstl Eod”yko dM ftu rku” rku;


bl ckxs nqfu;k esa ugha gS vc 'keZ dh cw

vjs jktk jax cnyk gS Qwyksa Qyksa dksA

;qFk nWjT+k” ikWFk”j Nq; cukoku enZu t+uku;


Vj”ckt+ vkos vius cc dks jktk dgkos

ijpk oFkfjFk u]an”j =kkos Q'kZ gkosA

d[k dk ijrhr ugha eku dk gS y[k y[k [kt+ku;


rkWf;Q” nkju l•R;~ vkje áFk gkd” its

t+fp ek t+pu l•R;~ djku dFk” vM” dtsA

lCt+h d”uu t+fp fQjukou oku” oku;


xeZ elkykg OofM I;B áFk dkspu Qsju

l•R;~ dkP+k” x;Zu dkP+k” c”axfj d”u”fu usjuA

gkju lk]ac”fjFk ik¡l” cuu ik¡lu vku;


gkiqFk l•R;~ ák]u i¡T+;~ okY;u T+;kn” Nq; ywHk”;

feF;k Hkzel eat+ l•R;~ Fkoqu gk]Lr Dol” 'kwHk”;A

gkWfly D;kg Nq; N+koqy l•R;~ ák]u uknku;


Nql [kkj cWfuFk fxy”ukou ne HkLr” ;sju

Louqj cWfuFk ckWT+;~ rkju ihju vWehjuA

gk]V vkWl gk][k ¶o[k fn; fn; xz~o[k U;ax”yku;


nWfly dkjl eat+ OoLrk Nq[k Nq; u” tksj;

de de eUnksfj Nq[k ynu çFk iksj” iksj;A

de de rkWehj Nq[k cukoku xkV”fy Nku;


iro ykdU; p+dft fdU;~ usfj; OoLrkWnh

t+ehunkWjh eat+ dj”U;~ N; uWo vkckWnhA

catj iqV”U;~ d¡M~; p+V”U;~ fN; igyoku;


Nq; nho” vXu gksf"k fdU;~ okWfrFk P+oiksjq;

ck]M cyohjkg gkftro dk]jeqr de t+ksjq;A

Oore Io:"kk ew[kZ nk;Zu I;B çkjku;


Nq; MkDVj cWU;~ cWU;~ cWpjkoku csekj”;

gju nsg”D;~ }[k r” dju ij Ooi”dkj”;A

nok dju nkW| ynu 'kQk[kku;


Nql jax” jax; jkt+u fdR;~ iks'k okr”ukou

;uke” fnFk fNe [o'k xWfN+Fk f;; cksT+k”ukouA

f;Fk; ikWB~;u vkWL;~ft+ f;ou U;Fk ckx”oku;


Nql okT+k” cWfuFk jkT+k”nkju juu r” I;ou

fre fNe xN+u [o'k ehB~; Hkwt+u [;ou r” pouA

ru[kkg fnou t+WV iWV lqou ikWU;~ iku;


ikWFk”j t+kuu rhR;~ Nql ;Fk N+~;u Nqu” vklu

eksg l]afn QVqu Nqe freu gqan ikul e] ckluA

áFk Eo[r” [klu vk]'k e] olu Nqe nku” nku;


frfFk Loj” ot+u fN frN+” Lojuf; r” udkj[kku;

;Fk Loj u” :ft+Fk lqj r” vlqj fN; O;l”jku;A

de de cwt+u okWY;~ xkWe”R;~ fN vfr nhoku;


gs jkT+k”+ ;wx”fd jkT+k” loZ 'käh eku;

e] d`".kl D;qr eqp+fjFk nkr” dyenku;A

;uke” dfu fne yhf[kFk ew{k ijoku;


238- O;urh

rkfj Nql xkseqr rkj fne Hkolj”A

'kadj” f;;u; vkj E;ksuq;AA

;koqu áFk xks[k f;Fk I;ks[k cqtj”

LoIu”or~ vksl Yod”pkj E;ksuq;A

U;Fk gko f'ko j•i” eat+ P+;Fk eUnj”


ek;k t+ky oB jB pB vfd nj”

yfc dfu Fko ifjokj E;ksuq;A

vUrjEo[k jksT+k” Lo[k cj” }[k gj”


okWjkx” eN+” T+kksj” l•R;~ R;kx” [katj”

n]g vfHkeku en ekj E;ksuq;A

ft+Un” Fko ok¡fl l•R;~ L;t+j” it+j”


okLukf; E;kfu eat+ cl çd`fr ij”

ifN+ lk]Lr Fko vkp+kj E;ksuq;A

yfN+ I;B I;kseqr Nql djre [kj”


D;kg dj” lkfj; ok¡fl dk]j e] xj” xj”

dl vWfdl oksr Ooidkj E;ksuq;A

u'ku”fd osy” if'kuq; c]f; vj” lj”


okLukf; vj[kksyl djuko vj”

p+Unqu dj fnonkj E;ksuq;A

;kWj áw lCt+ dj vn” oUnl nj”


vUunkr” t+ku” eat+ [;u” pu” mnj”

lq; vkgkj iw.kZ O;p+kj E;ksuq;A

vlRoFk p+] dqu dj” 'kkarh Jq[k ij”


lkl” cT+k” oqYV” jkf; dk]g t+u xWf; [kj”

xkl” dfp áw O;Lrkj E;ksuq;A

n; Nq[k y; dj U;uZf; u; Loj”


çkd~ t+Ue”p [k¡fMFk”; vkf; xWf; [kj”

vfr D;kg ifd xkV”tkj E;ksuq;A

Fkk]n rqy r” iFkj I;kseqr I;B” Fkj”


çkjCn Qy Hkwx”uq; Nqe r” D;kg dj”

ik]r Qsjul Nqu” okj E;ksuq;A

çkfu okWj” eaT+k” dM ufo /kkWj” l•R;~ nj”


}g vkf; N+k]g fnFk vUnj” U;cj”

vt+ ufu dql vkfl ;kj E;ksuq;A

ijn” Fko Doax” iks"k gjn” dfr xfN+ cj”


N+~;k]V r” Jwp+ er” oqNr” vN+ r” E;ksuq; xj”

f'ko ywd áw cfu nkj E;ksuq;A

;enwr [kksp+u l•R;~ vHk; oj”


N+~;WV okluk E;kWU;~ Ny U;eZy” lj”

dke Øw/k pekj ekj E;ksuq;A

C;y iW=k” l•R;~ ç/kku” djuhÜoj”


ikn FkWD;~ iWD;~ iWD;~ ukn djr” vUnj”

[kyor cfu njckj E;ksuq;A

t+xr”fp j{kkf; g”at+ O;uFkk dj”


Ooidkj” l•R;~ iuquq; Nq[k P+k” Ooij”

j”fp+ ofr yfx jkst+xkj E;ksuq;A

nkr” uko dM”ukore txr bZÜoj”


xfV eat+ dfe t+ksj” yk]r rj” laxj”

xxjkf; [kk]r” xk]c Hkkj E;ksuq;A

es?koj.k” rst+ fne oqt+ey” t+u rj”


ve`r” o"kZu” pkfu xaxk/kj”

O;r” N+~;r” xfN+ ujd” ukj E;ksuq;A

/keZ jkT+k” 'k]gtkj fQfj cfM vknj”


Å/kZ xFk frN+ fne ;qFk v/kksxFk gj ”

T;wfr j•i Fko çkdkj E;ksuq;A

j]g t+u xxul [kluqd J]g cj”


onul eat+ vlu”fd Eo[k” /;ku /kj”

;wx” ál” Fko O;o”gkj E;ksuq;A

nt+ul eat+ ckx 'k]gtkjk dj”


çs;e” ckxl eat+ iku cj” vEcj”

¶oy”uko P+;Fk lqQkj E;ksuq;A

vUr” dky” gjn” oko” l•R;~ dfr xN+” cj”


çR;{k Hkkl p+Uædyk 'ks[kj”

dkl vKku” vU/kdkj E;ksuq;A

nho” n]g çko”uko t+ho Hkko Fko e” t+j”


Fkku” Fkku” i]B~; i]B~; gs foÜocj”

P+;Fk Co) eu çk.k [kkj E;ksuq;A

fpUek=k Eop+jko {kuek=k”


uonkj =kk]çu” ir” ;]fy O;lj”

czksaB 'kqe”jko fr; Nq lkj E;ksuq;A

P+;Fk t+su”uko vkÜP+k;Zfd vkÜp+j ”


vuqxzg vuqdwV” gs n;k lkxj”

r`Ir dj Hkj xj” ckj E;ksuq;A

deZ áwu oj nf; xj”l”; Nq ywB gj”


Hkäh Hkko” ckt+jl eat+ pkfu vklj”

Ioä”Hkko çkfo Eo[r” gkj E;ksuq;A

nhoywd Qfy Qfy jfV gfV xafM yj”


n]g Hkze” :x Nqe iu”fu l•R;u [kj”

vkokxou vkt+kj E;ksuq;A

p+]; edqan okluk p+j.k deyu t+j”


Hkwr ç•r fi'kkp+ Mhf'kFk D;kft+ Mj”

o]g dkL;[k 'k]gtkj E;ksuq;A

vkos'k djre ojre eghÜoj”


diZwj xkSje d:ukorkj” rj”

Hkolj” |qu p+] efV rkj E;ksuq;A

P+;Fk QqukZ c]guko U;Fk lrXoj”


T+;k]u ejqu ;qu xN+qu Hkze vksl I;ksl ij ”

ek]g xfV [kk]V vkf/kdkj E;ksuq;A

xk'k fne P+;Fk vkdk'k oqN” t+j” t+j”


de dkj djfu vkl xe dkl ne cj”

;kj Nk f; Hkze lelkj E;ksuq;A

gs vxE;~ vikj” gs fnxEcj” gj”


ywd” g”aft+ t+]fo ijuko ijkRij”

iju; efgEukikj E;ksuq;A

iq"i” nUr” vkpk;Z cu uUn”dhÜoj”


lrlax” jax fne jkf; ew{k Hkax” ij”

/;ku” l•R;~ çk.k lU/kkj E;ksuq;A

;]fr rfr 'kwHk vu f;u” ofr I;B ej”


vKku” dkB t+kWfyFk HkLek/kj”

rhT+k” j•i Fko vkdkj E;ksuq;A

n]g {ks=kl n”g dkl Hkkl HkkLdj”


P+;r” ihMk dkl ur” ;]fr D;kg dj”

e`r” foft+ N+kaM fgrdkj E;ksuq;A

gs b"V nho” Hkz"V çØr Fko e” t+j”


iki t+ky vXu u]=k” l•R;~ tVk/kj”

P+k”; Nq[k fo?ugrkZ E;ksuq;A

fuo`r fne vWN D;kft+ yx”ue nj ”


'kq;Z r” ckWp+ oqN oqN vk]'k =kkou t+j”

dql onqu L;) dfj dkj E;ksuq;A

f;u” R;qFk ej” /;ku” fuf'k xN+” O;Lej”


ok¡fl gqan djrwr czksaB” dfu xfN+ [kj”

e`r” foft+ fr; fuokj E;ksuq;A

eu fue ije” Lo[k fne ijehÜoj”


gs egh'k t+xrh'k foÜohÜoj”

Nfr dhf'k ckst+ t+kj” ikj E;ksuq;A

nh'k nh'k fQj e” okr”uko iuquq; xj”


ek]g el pFk Nql nks'k”yn fQj e] Loj”

vk'kqrks'k dsaN+k P+k” ;kj E;ksuq;A

d`".kl ew{k çko”uko vejhÜoj”


239- çkFkZuk

¬ lrP+;Fk vkuUn”?ku” iwj.k”A

ukjk;.k% ukjk;u% ukjk;u% ¬AA

lelkj” 'kq;Z ckft+ eat+ D;kft+ f;e” áu”

feF;k Hkze” l•R;~ n]g eku” lkjA

yksfj xqj áw eku” [kl” id” Fkd” N+~;u”


fir` ywd” lku pkfu vuqxzg vUu” du”

r`Ir cu” çko” n]g vkRe O;p+kjA

vUu t+u C;k]u usj” eat+ rk]fg eat+ du”


Hkksx Hkkl”uko xkl” t+u eat+ [;u” pu”

}) t+u Ooi”nko czã O;p+kjA

loZ Ooifu"kn” ohn” dke/khfu g”afn Fku”


vUr” dky”fp t+ky” Ne ál” O;lju”

xwiky” Mky” fnFk er” p+yreA

dke/khfu g”afn ikl” eu” fcUækcu”


nsg en dkl E;kfu eku” nq;ksZ/ku”

ikaP+k”+o;~ çk.k E;kWU;~ ikap+ ik.MoA

fre fN çFk dk¡fl eat+ /kje” fuf'k e” xN+ N+~;u”


'kkarh Hkko çko”uko çFk {ku” {ku”

=kko”uko xj” ckj”p eerkA

viZu xN+” gks; ru” eu” vUu” /ku”


iw.kZ vUr pksu t+ku” dfe çn{ku”

P+;Fk c]guko fnFk czã O;p+kjA

;¡æ]; iksf'k iwft+ g”afn O;urh O;u”


esNj ckWxjko” pkfu Hkko” ckx” vu”

dj”uko gksf'k iks'ku O;o”gkjA

o`p+ ekN rqy”js t+hor”fd ekaN xu”


pkfu çs;e” ckx”p ;WEc”jt+y cu”

vWN VsafV jksLr oqN” pksu 'kke” j•iA

cEcwjl dqu cqEcwj” xhr ou”


t; t; ck];u; fnodh uUnu”

y; dj eu E;ksu ikul l•R;~A

Hkä oRly” Hkä fne Hkäkuu”


çFk dkag cwY;~ t+ku” l•R;~ pkfu t+kuu”

lq; t+kuqu xo iuquq; ikuA

t+ku xWf; Kku çko”ukoqu gu” ou”


'kke” j•i” eat+ ije” /kke” fcUækcu

eu” eFkqjkf; f;r” eu” ukWfoFkA

iku oUn”gks; uUn” xksfjfu uUnu”


vkRek jke” f;r” u]"dke ” ri” ou”

czã u]"Bkf; g”aft+ v;ks/;kf; eat+A

Eo[k gko ije” Lo[k çko” pkfu n'kZu”


t+ho” iu” iksaiqj ;u” ¶;wj iu” iu”

ru” I;B” rWE;~ dfr yksy” vksy ;wjA

F;r çkfo pkfu Hk[kp+ g”afn iksf'k o"kZu”


dqY;~ fnnjkt+u l•R;~ vkai” N+k.Mu”

cky cfp dju”; fNe OonklA

R;qFk ynre ;qFk u” Qh;Z Qh;Z T+;kn” N+~;u”


dkeukf; xu” dkfp+ Øw/k” fuf'k fnr” I;u”

ywHk iqfN+ D;kft+ fnf; iaf{k;u [khnA

tku”okj t+ku”u”p gel” cwY;~ cksT+k” du”


en” xqá jhaft+l [kksQ [kk]j =kkou”

C;k[k [kk]j =kko” CofM ek /kjrhA

f;fFk n]g en” fuf'k jNr” e/kqlwnu”


Lrqrk t+u cu” ywHk rksafr dwr [ku ”

vUu” /ku” vu” dj” [kku”nkWjhA

f;fFk t+su”u”p ç; lk/k” lar” dj N+~;u”


Io=k” E;W=k” p+fj cfp vkfy eat+ fne e” I;u”

lkfu O;ogkj” gkfj fnFk leHkkoA

ok¡fl oqQ”uko vfl l•R;~ áFk lrXo.k”


jkT+k” gelu l•R;~ Dol” eku dj” ou”

ohjukf; g”a| ikWB~; cks fr rh rhA

lrXo.k fnFk e] dj lUr” lk/k” y{ku”


'kähukFk” Eo[r” yWj lkWU;~ yn gu” ou”

rFk dkfe Hkäh Hkko” dWfrtu ykxA

'kähikr” pkfu [kke vkWflFk Io[r” cu”


Hk[kp+ dqfdyk okyehd” jkek;.k”

rksr” cwY;~ 'odnho t+u cksy”ukoA

eksj eqdV” /kkjo”fu x:Mklu”


lr lax” jax” cqycqy” P+;Fk p+suu”

gksf'k iksf'kuwyl l•R;~ oqQ”ukoA

jkx” QEclhj C;k]u usfj R;kx” Hkkx” cu”


ço`p+ ihaP+k” dkfu vy” My” {ku” {ku”

Qqjukf; g”aft+ yfp l•R;~ lk¡i”uuA

'kkar yaft c]guko u]"dy” U;j Xo.k”


Hk[kp+ gqan dk]Lrwj lkeohn xk;u”

çs;e” Loj” X;o”uko xwO;an” xhrA

fnfæ áFk tku”okj ty f;u Ooy”lu”


eu”uk dj”uko ;qFk rFk eat+ lu”

ik]t+ viqt+ cksT+kqu ouqu =kko”ukoA

oko” eaT+k” de” MwU;~ xzko” cksT+k” dko” du”


oqYV” ladYi” jkr” Eoxfyl eat+ eu”

Loçdk'k gko oqQ”uq; eW'kjkoA

vkRe flf;Z pedko çFk jkWp+ |u” |u”


ywHk” xk¡B lkWU;~ de Mksj” dkfu [kksr” Nu”

fgelkf; iqfN+ jkr |u N] QsjkuA

t+ho” n;k c[k'kql eat+ [;u” pu”


f'kfu okWnh jkr” Øhy vfujfd Xo.k”

xk'k”nkj tku”oj Nq vWU;~ ekuuA

,dkar lho”uko P+;Fk flf;Z çt+yu”


okD;~ dqejh l•R;~ rr in cksyu”

fuo”uko loZ iaf[k;u eat+ thrA

l•R;~ Jou” euu” áFk fufn/;klu”


jkx” P+k”fu gkaxzl u[k” i[k” ok;u”

gkj” okr”t t+u X;o”uko xhrA

gfV lsrkj” cwY;~ ák]j [kkj”uko Cou”


;u” I;B” xksl lk/k” lUr” iaFk” fuf'k N+~;u”

ru” I;B” Nql eu” fdU;~ OonklA

d`".k” fue rk]r l•R;~ iu”fu vkd'kZu”


240- okWjkx ¼Ooins'k½

Nq; D;kg çkoqu ;]fe lelkj;A

dW;Z dW;Z cWM~; cWM~; dkjAA

ot+[k dksrkg N~ofp+ lsrkj;

N]+fu; ek dkag rkjA

Lo ek esfy; [ofV ckt+kj;


;]fe cqtj” ;kou” Yod”pkj;

nf; uko”; vksr lkjA

çko[k lq; l•R;~ lr~ O;p+kj;


;'k F;d”uksoqFk l•R;~ vU/k”dkj;

cks Nql nqfu;knkjA

f;fFk N+~ofV gksly” [ofV O;o”gkj;


ohj nft+ pkus en” Qqdkj;

N; uWU;~ ;e” ryokjA

de de cy”ohj vWE;~ dW;Z ekj;


ckst+oku cfu;u g”afn ckt+kj;

dfr idu; [kk]V~; |kjA

nf; /ku” t+su l•R;~ P+;Fk lqQkj;


OoRir liuqd eat+ jkt+nkj;

u[k” i[k” N; 'kwfHknkjA

F;r çko iku oqQ”uko tku”okj;


vUnj o[kuqFk xHkZ vkt+kj;

dj”gk ij OoidkjA

U;cj uhfjFk D;kg xk]; ;kj;


;qu xN+uq; t+ku Hkze ckWT+;~xkj;

f;; Loj ckjEckjA

iWN+~; ykft+ ikWB~; dM f;e }g rkj;


djt+l gwfjFk dj”t+nkj;

ir” dfr jksft+; ykjA

U;jk'k jkst+ eat+ áu” fnu” okj;


d`".kl dj”uko lk{kkrdkj;

lUru l•R;~ ncZkjA

U;Fk Fko rl o`r czãkdkj;


241- Hkäh yhyk

f;r” e] fuf'k nj'kk]u fnr” 'kEHkw

ikul l•R;~ fur” Nql çkjkuA

{k; dj ikiu e`R;qat; Nq[k

t; t; pkU;u 'oHk dkjuAA

?kksj udZk udZo fuf'k Eod ”yko

P+k”; Nq[k Hko lkxj” rkjuA

Io=k E;W=k f=kf;u”; g”at+ dyuk Ne

Lo; Nq[k foosd fnFk gkjuAA

Fkt+jl I;B I;ksl lfujl eat+ xksl

Nq[k iFkj ise”R;~ ck]B [kkjuA

Lo[k” Eo[k” Hkklqe loZ }[k dklqe

Hkze” Eo[k gksoqe lelkjuAA

gqf'k;kj vkWflFk le;u lksoql

dwr eUn”Nksoql O;o”gkjuA

de N+~;i” nksoql dwr on”uksoql

vn” dksu” Nq[k vorkj /kkjuAA

jkx” }h'k jk{kl fNe ir” ykju

jke” j•i” fre dksu” ekju Nq[kA

dkWe Ne xkWe”p+ l•R;~ ckWT+;~xkju

yk]xeqr eat+ nqfu;knkjuAA

;]fr pksu /;ku Mfy iWD;~ iWD;~ Fkfd iku

Fod” N+”u f;fFku”; njckjuA

;]fe t+suu” LejWp+ xk'k xfN+

/keZl uk'k xfN+ eat+ /;kjuAA

ir” vklo iNrkou D;kg xo

;l ojd lq; Nq lr O;p+kjuA

n;ky P+k”; Nq[k vfl lkfju”; iky

yk]P+k”+jko ladYi”D;u HkkjuAA

xe” Hkwr ç•r dkl v;ky ckju

ykpkWjh e” Fko ykpkjuA

vUr” dky”fp t+ky” d`".kl 'kqejko

nf; uko” l•R;~ d]ag Nq[k ;kjuAA

t; t; pkU;u 'oHk dkjuAA

242- Dodky” fuf'k jNu ”p çkFkZuk

dk'kh ls d'ehj e.My esa vkb;sA

xksdqy ls ykb;s 'kq) gqr~'ks"kAA

eueksgu ds lkFk Hkkstu [kkb;s

Hkäksa dks nhft;s ,slh fo'kh'kA

lc dks nqfHkZd dh uhan ls txkb;s


lc cky xoky xksiky ikb;s

'ks"k x.ks'k bZ'k gS czãk egs'kA

czt okfl;ksa dk Hkfä;ksx xkb;s


ekfyd gks ds lkax cukb;s

eksgu ek;k ls gS fuyhZ'kA

vgor ns ds nwuh rikb;s


tlqnk ekbZ dks fourh lqukb;s

/kkju djds tksxh os"kA

fHk{kk d`".k n'kZu dks eaxokb;s


xksi xksfi;ksa dk gky crkb;s

mudks gS Hkksx ;ksx dk mins'kA

lkjh lwjr dk /;ku yxkb;s


vius Hkäksa dks pViV gVkb;s

dke Øks/k yksHk eksg en jkx }s'kA

dyekyk ls nq[k jk{kl Mjkb;s


fcUnjkcu ls mÙke ikb;s

fxfjtk dk ?kj gS d'ehj ns'kA

mÙkj okfguh xaxk esa ugkb;s


dqdky ls ge dks er ?kcjkb;s

fpVs fpVs cu x;s dkys dkys ds'kA

cgq[kkrd dk 'ka[k ctkb;s


dqekj th dks jkt/kkuh esa ykb;s

fxj/kkjh ds lkFk xkSjh x.ks'kA

fHkf{kdksa dks ewdksa dks r`Ir QeZkb;s


LoxZ ls foÜodeZk cqyokb;s

Hkwe iq=k dks nhft;s cqtZ es"kA

d';i dh >ksaiMh dks ejer djkb;s


d'ehfj;ksa dks dgr ls cpkb;s

d`".k dks feVkb;s ladV dys'kA

vUuiw.kkZ dk eq[k fn[kykb;s


243- çkFkZuk

n;kf; g”a| Xo.k pkWU;~ cfM [kksr; cWfM;sA

J/kkf; y{ku lkWU;~ vfM [kksr; vWfM;sAA

R;ft+r "kVdks"k”fdl 'kjhjl t+ku uko

vksj; oWfjFk czãfo|k czãHkkoA

;ksj; cU;k t+ksj; ák]u yWM~; yWfM;s


vUnj U;cj lksuq; jks'ku Nq; drZwr

nk;Zo cjo fdU;~ fNe vp+ku ;¡æ]; HkwrA

N+”uu vksl”g[k iu”U;~ fdU;~ dWM~; dWfM;s


r`fIr fnre vk]ueqr Nql uQfl 'kweu t+sj

ojre djre fo"k; Hkwxo fuf'k lsjA

[;re ek]fæ okWuh g”a| [kaM” yWfM;s


foÜoEcjks Nq[k DofN D;Fk áFk foÜosÜoj

xwih ukFkks pre l•R;~ áFk xwihÜojA

vkWeh t+kWeh J/kkf; g”a| }/k” p+WfM;s


fny lhj lelkj” fuf'k dj cuko nqfu;knkj

Oonkl Fko nkl lU;kl” o`p+ dj”uko O;ogkjA

dql R;kx okWjkx xo vfFk g]U;~ vy”xWfM;s

J/kkf; y{ku lkWU;~ vfM [kksr; vfM;sAA

d`".k P+k”; Nq[k Ny”ukoqe t+ho Hkko”p jk;

iu”fu Lo:i” flok Fkkoqe e”W dqfup ek;A

'kkarh t+y”D;~ I;B; =kkoqe xWfM;s


244- vkjrh

C;y” iwt+k dj” u]"dy” dy” ekyk /kj”l”;

gj” dy” ekyk /kj” l”;] 'kEHkw dy” ekyk /kj”l”;A

{k; dfj lkU;u ikiu

{k; dfj lkU;u 'kkiu

t; xaxk/kj”l”;] gj”l”; 'kadj”l”;

¬ f'ko f'ko f'ko 'kEHkwAA

lq; Nq; vt+j lq; Nq; vej

/;ku” ij ijkRij] f'koth /;ku” ij ijkRij


rl fN t+kuu ;wxhÜoj

vkÜP+k;Zqd vkÜp+j] f'koth /;ku” ij ijkRij


Kku” xk'k vfu ;wx” u]=ku

oqNukfo vkÜp+jl”;] f'koth /;ku” ij ijkRij


{k; dfj lkU;u ikiu

{k; dfj lkU;u 'kkiu

t; xaxk/kj” l”; gj” l”; 'kadjl”;


R;kx” okWjkx” P+;r” lk]Lr Fkfo

dj”ukfo czã O;p+kj] f'koth /;ku” ij ijkRij


lr”ps ofr id”ukWfoFk


t+ku” ukfo czã”; lkj] f'koth /;ku” ij ijkRij


vkRecks)qd t+y oqt+ukfo

czã Hkko” fdl lj”l”;] f'koth /;ku” ij ijkRij


{k; dfj lkU;u ikiu

{k; dfj lkU;u 'kkiu

t; xaxk/kj”l”; gj”l”; 'kadj”l”;


áFk xfN+ n]g vfHkekul

vKkul xafM ykj] f'koth /;ku” ij ijkRij


vP+;r”ps F;jrkf; l•R;~

vP+;r”ps F;jrkf; l•R;~

o`r Fkfo czãkdkj

f'koth o`r Fkfo czãkdkj

f'koth o`r Fkfo czãkdkj

'kEHkw o`r Fkfo czãkdkjAA

rfe Xoq.k” czãfor lk/ku

iknu vWN tj”l”;] f'koth /;ku” ij ijkRij


{k; dfj lkU;u ikiu] {k; dfj lkU;u 'kkiu



lelkj” ;'k Hkze ekWfuFk

eu”fdU;~ Fkfo Oonkl] f'koth /;ku” ij ijkRij


;wx” Kku” /;ku” lk]Lr Fkfo

;wx” Kku” /;ku” lk]Lr Fkfo

cWLrh eat+ ouokl] f'koth /;ku” ij ijkRij


fpUek=k vksr ek]p+jkfo

eat+ {ku ek=kl”;] f'koth /;ku” ij ijkRij





vUrdky”fp t+ky” dkWflFk

P+;Fk Fkoukfo u]"dy] f'koth /;ku” ij ijkRij


pUnqu pUæe dksQwj áw

pUnqu pUæe dksQwj áw

Eo[k”l”; gkfo 'khry] f'koth /;ku” ij ijkRij


lkfu ikyu”p vkKk fnf;

vHk;l r” oj”l”;] f'koth /;ku” ij ijkRij





/keZ t+ksj fnf; rksj e”p+jko

ukfo J/kkf; cj”l”;] f'koth rksj e”p+jko cj”l”;

f'koth /;ku” ij ijkRij


ák]j [kkfj P+kwfjfel iksjl

ák]j [kkfj P+kwfjfel iksjl

cl”ukfo 'kkarh xj”l”;] f'koth /;ku” ij ijkRij


deZQy”dq; cksj yk]p+jkfo

n]g Hkze” fdl [kj”l”;] f'koth /;ku” ij ijkRij





flf;Z áw çR;{k HkkWflFk

U;Fk luEo[k vkWflFk] f'koth /;ku” ij ijkRij




vKku” xV” dkWflFk] f'koth /;ku” ij ijkRij


vkRe cks)qd nhi t+kWfyFk

Fko”ukfo eat+ ej”l”;] f'koth /;ku” ij ijkRij





ou” dkWp+kg N] f=kf; Io=k” ç;

vFk niu ek;kt+ky] f'koth /;ku” ij ijkRij


f;fFk t+ky” eaT+k” Mky” fnFk dfM

f;fFk t+ky” eaT+k” Mky” fnFk dfM

p+V”ukfo eksg tatky] f'koth /;ku” ij ijkRij


vrykl oy”ukfo lU;kl” o`p+

Fko”ukfo eat+ xj”l”;] f'koth /;ku” ij ijkRij





deZghul }jxr gfj

nfjæl dfj uk'k] f'koth /;ku” ij ijkRij


ikyuk lkWuh Nl efV

ikyuk lkWuh Nl efV

xfV eat+; vfu xk'k] f'koth /;ku ” ij ijkRij


vkj f;f;ul rkfj d`".kl

;Fk Hkolkxj”l”;] f'koth /;ku” ij ijkRij





C;y” iwt+k dj” u]"dy dy” ekyk/kj”l”; -----

245- ueLdkj r ” çkFkZuk

uekfe 'kadj Roa ijesÜoj”A

vkokxoul dj”uko N+~;uAA

Yofy eat+ yy”ukoksFk e/kqlw/ku

ek]g en” fuf'k jNr” E;ksuq; euA

onul E;kWful frN+ L;n”Fkk fnr”

;qFk cu” p+] áw vkuUn ?kuAA

[;u” l”; pu” l”; áu” l”; fnu” l”;

eat+ Nql xkseqr mUer t+uA

;qu xN+qu T+;k]u ejuq; Nqe ef'ku”;

if'ku”; g”at+ fg'k fNe jkr |uAA

oklukf; eerkf; fgelkf; lkfu ÝB

fnu”lq; D;qr t+u v'kqeh/k cuA

jke” p+¡æ”U;~ ikWB~; ew{kh nko”uko

ije xr çko”uko loZ t+houAA

okWjkx” dkfp+ l•R;~ jkx” nhf"k el dkl

'kgjl eat+ Hkkl”uko R;kx” ouA

'kkfUrf; lhrkf; l•R;~ l•R;~ id”uko

vkKk eku”uko eu” y{keuAA

t+ho” n;kf; g”at+ ew{k ut+jkg =kko

n]g vfHkeku gj t+u iksá iuA

lalkj” rki” eaT+k” dYio`{k lkf; =kko

d`".k”; rFk ry c]guko ruAA

uekfe 'kadj Roa ijesÜoj”A

vkokxoul dj”uko N+~;uAA

246- Ooinh'k

vfl D;kft+ xfN+ Ny” Nkax”fj euA

ujd” eaT+k” Eod”ykfo ukjk;.kAA

vfl dksu” ;kn i]f; rlqanq; uko

;l fuf'k f'kfu eaT+k” çFk d]ag ækoA

lq; lksjq; iku; Nq gu gu


vfl dksu” ;kn i]f; lq; fU;jkdkj

;l fuf'k uWU;~ ækf; ;hR;~ vorkjA

lq; Nq u]"dy U;eZy U;j Xo.k


fNl niku vkÜP+k;Zqd vkÜp+j

fNl oqNku /;ku” fdU;~ ;wxhÜojA

lr~ P+;Fk vkuUn?ku iwj.k


iku oUn”gksl iEiksf'k us=ku

lq; dfj {k; lkU;u 'kW=kuA

lq; ew{kh çko”ukfo fi=ku


xfjps ekf; jWV~; vWL;~ lkWfj;

yfj tkf; yT+k” dWj [kku”nkWjhA

vfl D;qr ckWxjkfo vuqxzg vUu


dfe dfe N+y” fdU;~ dk]j O;ogkj

xj” vWU;~ t+hfuFk vUu /ku” |kjA

f;fFk djrwr” fdU;~ OoU;~ fN ean”Nu


Oo'k N+”U;~ N+”U;~ xWf; |u r; jkr

dqfu oqN” t+ax” r; dqfu oqN lkrA

f;; Hkwxqu vksl fr; fN Hkwxu


t+]fo fdU;~ vfl ok]u Hkze lelkj

f;e u” it+gkWu fre fre dW;Z dkjA

f;fFk en” fuf'k jfN e/kqlwnu


vfl ok]y ek]g dky”lQZu uky

lq; p+fV OoU;~ lksu ek;k t+kyA

le oqNukfo iu”U;u Ooi”ju


viqT+kq; vksl ckst+u” vko lr~

iu”fu xjT+k”p dWj çFk dkag dFkA

ek]g el pFk xW; mUer t+u


uknkWjh eat+ n; fnf; /kkWj

ywd” g”aft+ j”f'k fuf'k Fkfo U;jokWjA

iu”uq; iku áw Hkkfl f=kHkqou


d`".kl P+;Fk QquZkf; dfj N+~;u

vUr” dky” rl D;kft+ ál O;ljuA

u]"dy Fkkfo rl o]"k.kkiZu


gkfj Qkst gell Nq ir” ykju

ikWt+ rl U;ankf; fdU;~ xkjuA

xk¡V” dko czx fN[k du nkju


dk¡Vj xqfu;u D;kg Nq rdlhj

vfr MWY;~e”R;~ fN oqQ”o”U;~ cyohjA

oky” okf'k g”afn N+y” fuf'k jWNru


247- lnk f'kol fHk{kk eaxku

xnk ækl fHk{kk;s lnk cksT+kqe lnkf'koA

áFk vuqxzgph fHk{kk n;k lksT+kqe lnk f'koAA

e] Ne pkWuh vk'kk fou; cksT+kqe lnkf'koA

gWfjFk lef;p ihMk lgk; jksT+kqe lnk f'koAA

e oqN E;kWuh J/kk lnk cksT+kqe lnk f'koA

lnk larq"V jksT+kqe lnk cksT+kqe lnk f'koAA

yykVl f;; e] yhf[kFk nqj{kj fNe lnk f'koA

ç.kkek p+]; |qrqe; fre ugkWfoFk fue lnk f'koAA

x`gLFk iwjqu N] D;kg dFk ije xr fne lnk f'koA

e] de Hkfäl v'käl 'kä áFk f;e lnk f'koAA

Hkä ghul ew[kZl e] ladV gj lnk f'koA

{kek n;k t+;k áFk e ] j{kk dj lnk f'koAA

T+;uqd ejuqd t+j”; dkl áFk dky”U;~ Fkj” lnk f'koA

vFku D;Fk Nq; vHk; oj vej vt+j lnk f'koAA

;Fk le;l fN L;Bkg Eo[k oqfNFk oWN+ Fkj” lnk f'koA

ofjFk dkWR;kg ikWih e] d`".kl oj lnk f'koAA

áFk vuqxzgph fHk{kk n;k lksT+kqe lnk f'koAAA

248- 'kjukxfr

dey j•ih pju pkWuh jVks; 'kju p+] vk;s

çs;e cjo r” /;kuk Lojo djo ue% f'kok;sA

Rork iju iju dju ;Ru 'kju p+] vk;s

çs;e cjo r” /;kuk Lojo djo ue% f'kok;sAA

P+k” Nq[k iu”U;u Hkäu oju vWL;~ 'kju p+] vk;s

P+k” Nq[k :xu }[ku gju vWL;~ OoU;~ 'kju p+] vk;sA

p+] ew{k nkrl ew{kh eaxo r” djo ue% f'kok;s


cM~;o ;wxo r” l•R;~ lr laxo djo ue% f'kok;s

Oore ino r” lqanj caxo djo ue% f'kok;sA

v/kfeZ;u l•rh taxo r” djo ue% f'kok;s

lelkj” leanjl rjo djo ue% f'kok;sAA

Eod”yko jWV~; ekf; iu”U;o xjo djo ue% f'kok;s

vt+ rkU;~ f;; ok]u egkt+uo djo ue% f'kok;sA

rE;qd U;uZ; vWL;~ D;kg ouo djo ue% f'kok;s


249- ;wxh r ” Kkuh l”a| y{ku

dqy t+xr ;ql t+kfu QkWuh] lq; KkWuh Nq;

;ql DoVEcl t+kfu ukW'kh ;Fk 'kjhjl lku

ew{k gqan vkfl vfHkykW'kh dfj vkRe Kku

t+ku rWE;~lqan n]g Nq dkW'kh p+fy ;l vKku

Nkfo lq; okWjkx” gkW'kh R;kx” tkeu tku

p+fV ewg”U;~ oky” okW'kh gkfo gel” iku

g]f; oqQqu vkdkW'kh y; xN+~;l eu çk.k

çko”ukO;l vfoukW'kh ije in U;oZku

N; rl”at+ okWuh HkokWuh lq; KkWuh Nq;


Hkwx r`fIr çkfo ;ql lq; gkfo lr”p oFk

çFk inkFkZ Mksfy rl fuf'k cksfy lr ”; lr

czksaB f;;l ;'k”fp; dFk jksft+ iFk”; iFk

lr lnkf'ko iku” c[k'kl ije /kke”p F;Fk

e] jk]Lrq; tf; lk]Lrq; nf; l”at+ Leju

cfy rl vKku” j•i”; p+fy rl }xZr

xfy rl vkokxou p+suqu d;Zl vP+;r

czãywdl vl”o”fu Eo[k” xfN+ lhod áFk

ç; cju rl uWO;~ r” çkWuh lq; KkWuh Nq;


d]ag u” vkWflFk ikWn” dk]jeqr ;]E;~ tgku”; Nq;

n]g] vkRe] j•i] P+;Fk] Co)] eu r” çku”; Nq;

;]E;~ Fkeo jk]Lr [kj” dk]jeqr vkLeku”; Nq;

flf;Z p+¡æe rkj”do lku rhT+k”+oku”; Nq;

D;kg ouo f; dFk cuksoqu D;kg uuku”; Nq;

ou P+k” dql Nq[k j•i D;kg Nq; D;qFk p+] iku Nq;

vWE;~ l”afnl vFk vklul vklqu Hkzeku ”; Nq;

Hkkxor Nq; 'kkL=k ohn”; Iojku”; Nq;

lq; n;l l•R;~ y; xfN+; ;ql rl Lojku”; Nq;

fjUn” ikWB~; vKku” jk]Lr ft+an; ejku”; Nq;

vUr”dkyl l•R;~ idu /keZ nku”; Nq;

Hkxokuqu ;]E;~ çs;e ck]j HkkX;~oku”; Nq;

;ql u” ,dl t+kfu lkWuh lq; KkWuh Nq;


;]E;~ t+yl lwjr fnP+k”; lq; ;kn Nq; uk gk;

Hkze Øhfjl QV”uqd QW;Zkn Nq; uk gk;

lUr dkag Nq; uk E;W=k dkag lk/k Nq; uk gk;

ekWfydl jk]Lr d]ag Lojqu vijk/k Nq; uk gk;

HkähHkkol eat+ P+;rl çg~ykn Nq; uk gk;

nho” lqan lr~ Xoqj” lqan çlkn Nq; uk gk;

lrt+uu gqan cwt+eqr leokn Nq; uk gk;

t+kag cU;kseqr Hk[kp+ l•R;~ vkg~ykn Nq; uk gk;

fny QqfVFk |qrqeqr n;l dkag ukn Nq; uk gk;

çs;e” l•R;~ dk]jeqr p+] fi=ku Jk/k Nq; uk gk;

;kn Nq; uk vUr” jk]Lrq; vk| Nq; uk gk;

;ql u” vkfl; vfHkekWuh lq; KkWuh Nq;


/;ku Lojqu okj” djqu xfN+ /keZ” /;ku

gku dkfl; t+Ueu g”at+ cWMjkfo; eku

eat+ vis{kk;u Fkoqu okWjkx Nq; ;Wp+ tku

ikWjukfo; R;kx áFk 'kkarh gqan lkeku

L;n xfN+; vn” jkt+ ;ksx”p /kkjuk r; /;ku

fuÜpy o`r oko” jk]Lrq; p+k¡X;~ j]g t+u t+ku

'kCn /kkjk ák]j [kkfj; áFk p+sru çk.k

Xoj” çs;e çko”ukfo; vkÜP+k;Zqd Fkku

vkÜP+k;Zfdl Fkkul Nq; uko f'ko U;oZku

;l lq c[kf'k; jkt+nkWuh lq; KkWuh Nq;


xzV” t+u Hkwxfu vUu t+y ywHk” jk]Lrq; Qsj

ywHk” vis{kkf; I;u; czksaBdqu f;Fk <sj

çkjCnl OofM I;B áFk de”Z Qy dj t+sj

eT+k” e” oqN dqfu p+ht+l ckWfxzFk cu lsj

xzkf; ekj[k jkf; jk]Lrq; lhod iu”U;~ fuu lsj

yw[k xN+u deZ” Qy áFk D;kft+ dju nsj

iu”uh vuokfj I;B f;u lqy xN+~;[k ;k p+sj

ywHk” ;WM larksf"k es[kk fnFk e” U;cj usj

usj”[k; t+kag iku iuqu dkWfeyu fuf'k 'ksj

u]"dy cu 'kCn” l•R;~ dkl rkWfycu va/ksj

;ql vP+;r dk]j nf; ykWuh lq; KkWuh Nq;


ir” =kko[k tkf; vUnj jkf; Fko _s"k ikWj

Loj r” dFk I;B Nq[k HkzE;kseqr djr” /keZqd /kkWj

çFk vWfdl l•R;~ çs;e” }/k pFk Fko r” P+;Fk U;jokWj

ækf; dl ek;kf; g”aT+k”; gkWj xko”; lkWj

Qy dqy t+u 'kqe”fjFk jkst+ uk]e”fjFk Fko dkWj

/keZ n.M”fd xzV” l•R;~ ihg vfHkeku”p xkWj

Hkko” fdU;~ oy cqt+Z tke; lr ouu dj lkWj

eat+ oUnl r; j~;r”dkyl lCt+ cu t+u ;kWj

ift+ çs;e; cksT+k”+ukso”e[k OoU;~ elkW dj rkWj

F;r çK cu e] ok]uqe; ew[kZ Con N; pkWj

vkfl ;l ;qFk ;kfj tkWuh lq; KkWuh Nq;


;l n;l dqu vkfl eu rl Hkkfl 'kgjl cu

fp+Uek=k iWgjl xfN+ oWgjl v[k {ku

lq; xN+qu xo ladYiu O;dYiu N+~;u

rsyqu xo esyqu ¸ono; xN+~;l y; eu

/ku” nkSyr xWgu” xk]jeqr t+kfu gk]jeqr iu

ikjl esyu” ckiFk Nfd lksjq; Lou

lUru I;B dfj viZu vUu /ku ru eu

[kku”nkWjh vkfl djku lWU;klkg t+u

vkfl t+kuu ekWfydl vUnj U;cj gu gu

p+fV ;ql ladYi lkWuh lq; KkWuh Nq;


gkWo dWE;~ dkyl fnysjh gkfo dql vt+ ;k ixkg

d`".k” c]grj N; QWdhjh vt+ vWehjh lwn D;kg

Xofy jk]Lrq; Mwu ;hfj; n]g n`f"V Fko e” t+kag

Nko”oqu cu R;kx” uhjh _]"; dju ;qFk okg okg

ofr oqN [kWU;~ [kWU;~ Øhjh L;k]n id[k Nq; [kksQ D;kg

lWU;~ ok]x”U;~ fN; deZ Øhjh iku” [kWU;~e”R;~ dl Nq jkg

gk]y e” i[k nk]y dql p+] phfj; Hko lWnjl N+”u e” Fkkg

nwfj fno;s æk[k p+hjh xN+ 'kju c[kf'k; Xoukg

Nq[k Fkdu OoU;~ Qh;Z Qhjh ije” Lo[k O;ogkj Nkg

[;u” pu” jk]Lr çko lhjh Qksft jk]Lr cu ikn'kkg

;ql p+fV; lelkj gkWuh lq; KkWuh Nq;


250- ekft Hkokfu dqu vLrqfr

nhoh p+j.k pkWuh Hkä Loju fN;A

f;eks; 'kju djks; ueks ueLrhAA

ladV gju dop+ pkWuh iju fN;

dey p+ju pkWuh Hkäu oju fN;A

çs;e cju ;Fk Hkoljl rju fN;


;]fr i•;Z =kko[k rFk tkf; us=k tju fN;

eaxy j•ih /;kul pkWful Loju fN;A

d`".kl l•R;~ áFk Rork pkWuh dju fN;


251- çkFkZuk

eaxy j•ih nhoh egk eaxy fnre P+k” e]A

vukFkl vkW/khul ije /kkel fure P+k” e]AA

}/kk ¶;kWfjFk dkWfjFk nWfjFk ozr vk ]uqe; pre P+k” e]A

f[kjk [kaMk Fkkyl cWfjFk vk]uqe; fr; [;re P+k” e]AA

[kWflFk Io"kid foekul OoU;~ ikul l•R;~ áre P+k” e]A

P+;r”; ihMk e] d`".kl gWfjFk t+u iu fure P+k” e]AA

cfgjeq[k Nql xkseqr v¡nj” t+ku”u” f;re P+k” e]A

vukFkl vkW/khul ije /kkel fure P+k” e]AA

252- fourh

n;k dj gh nhoh Hkä vke”R;~ 'kju p+] fN;A

M~;dl ugkoq[k nq{kZj I;ou iknu iju p+] fN;AA

FkWfoFk p+] dqu lrqd P+;Fk Oore ozr U;Fk nju p+] fN;A

ouu in~ekorh p+] dey dksey p+ju p+] fN;AA

Hkä iapLroh áFk Loanj ygjh iju p+] fN;A

dju pkWuh iwt+k lnk çs;e cju p+] fN;AA

vdk.Ml czãk.Ml egk ek;k Loju p+] fN;A

freu /ku /ku Hkkx”; f;e iknu vWN tju p+] fN;AA

'käh Ror”p U;ank dju okWyh [kju p+ ] fN;A

Rork u]a|k fgf'k; vlu dkSle gju p+] fN;AA

d`".k Rork dju Nq; rl fgO;~ dkWR;kg dju p+] fN;A

M~;dl ugkoq[k nq{kZj I;ou iknu iju p+] fN;AA

253- Jh egkjkWKkHkxorh dqu Lrqfr

N[k egk fo|k t+xr ekrk

egky{keh f'ko ç;kA

o]".kq ek;k N[k loZ L;)k

loZ 'käheku N[k egk jkWKkAA

pkfu ek;k lkxj” OoRir

fN; xN+ku czãkaM cqn cqn or~

Hkolj Nq vfedq; v[k cwank


pkfu l•R; ri t+i ;wx Kku

dkj.k fN /kkju pksuq; /;kuA

f=kHkqou ekuu Nq pkWU;~ vkKk


rqyeqfy ukxl yN” cW| yw[k

Hkäh Hkko” l•R;~ fN; ijo”U;~ Jw[kA

djo”u;~ ri t+i ikB iwt+k


;l Fko[k rl Fkou jkT+k” ijrhr

;l X;o[k rl X;ou fnork xhrA

u r” dql dfj Rork u]a|k


¸ono; nf; ykWU;~ yhN }xZr

'kähikr” pkfu p+fy Lo N] D;k dFkA

v[k ç.kke pksu fQfj deZyh[kk


fgrdkj”p dj v[k dVk{kk

N+~;r” dj ujd” ukj P+;r” ihMkA

}xZr gj] uko Nq; nqxZk


fnoFkk vu r” N[k t+xr vEck

dj r” u]"Co) ckydl ikyukA

f=kt+xr ekWfyl pkWU;~ 'kksHkk


eksy Nq Hkwrh'oj ije vkRek

rl eaxu fN ew{k lkWfj; fnorkA

çFk dqfu eat+ N] rl”aT+k”; lrk


loZ eaxy fnr” N[k eaxyk

vijk/k lkWU;~ t+ky N[k t+kykA

dky” Hkf; fuf'k jNr” N[k dkfydk


t+kuo u” d]ag Lo:u dj”U;~ Rork

vM” dft dFk” lkfu ckst+ 'kkfjdkA

rksr” t+u lCt+ dj gj vkink


loZ 'käh j•i” N[k Jh f'kok

lelkj” :xl djr” nokA

fnr” foHkwrh cwV~; p+fy ihMk


pkfu l•R;~ dfr nfj lksu xzgp+kj

Lo[k”lku tku ifd lksu O;o”gkjA

gfV Hkzkejh mYdk ladVk


eerk fur” fnr” nSo” laink

çko” loZkRe Hkko” lrkA

çFk vWfdl dj”gkW P+;r” jatuk


iaprjuh áFk xaxkt+y

vkf; pkU;u in~e” iknu ryA

ehB~; fnFk ækf; L;an áFk ;dtk


P+k”; N[k p¡æHkkxk O;rLrk

ljLorh xkserh L;an te”ukA

iki Ny U;eZy dj voLFkk


vejukFk” t+y”l”; N] egkurk

fir` ywdl N] eVu”p p+kdkA

ç;kx áFk xaxk xW;k


p+]; |qrqFk oVd HkkWjol ck]M cy

N[k t+y” j•ih u]"dy U;eZyA

f'kojkWp+ pkWfu; N] oVd” iwt+k


lfuokfj eat+ okfr çFk dk¡fl cy

t+y xo vUu r; vUu xo t+yA

eat+ t+yl vgor [;ou fnork


t+y”l”; fN ekuu vWXuqd Eo[k

eat+ t+yl vgor fnU;~ N] fnf; lq[kA

t+yl r” vXul N; ,drk


flUnczkfj áFk l•R;~ :æ la/;k

diky” eksp+u” iou” la/;kA

xksnkojh t+y”fp; J/kk


Jkn fiaM =kkou fN t+y”l”; eat+

r`fIr Fky” l”; t+y” l”; eat+A

fir` ywdl fN t+y”l”; vkI;k


{khj lkxj” l”; eat+ Nq Hkxoku

vorkj /kkju gkju gkuA

eat+ t+yl nho fNl djku Rork


jketh d`".kth fN cWM~; vorkj

t+y”fd; dkj fN[k ;Wp+ 'kwfHknkjA

t+y”l”; eat+ N] yadk }kfjdk


vfl fHkfddu gqan ckst+ 'kCnk

L;n lkst+ áFk vuqxzg fHk{kkA

cku” Hkj d`".kl dj d`ik


254- txnEck Jh jkKk Hkxorh dqu Lrqfr r ” çkFkZuk

Jh jkt jktsÜojh vke”R;~ 'kj.k fN;A

iwt+kf; ykxks; iEiks'k Xoykc ekny r” fg;AA

t+xr vEck P+k”; N[k eat+ onul vl”uko

u]"kCo) 'kq;Zu n;kf; gqan nkeu I;B” =kkoA

dY;k.k” lk]Lr Fkko l•R;~ vf'k Q];Zu cju fN;


ckgu flf;Zu pkU;u T+k”p+u gqan çdk'k

p+ju pkWuh dju ladV” xVs fN uk'kA

frfgaft+ xjfn l•R;~ nho eqdV” tju fN;


ywdk ywdu g•a| lr~ t+u dkj.k nho?ku

flagklul pkWful fnou fN; çfn{kuA

ije /kke”D;~ Ioj”"k I;ou iju fN;


vksedkj j•ih pW+Ø ukxl fN uWU;~ usju

rhT+k”+fp js[kkf; p+k]iksj f=kdwul QsjuA

;wxh KkWuh çkW.kh lq; /;ku /kju fN;


Co) Nu” okru de jax pkU;u jaxu fN;

dkWehÜojh p+] eu” dke”uk;u eaxu fN;A

f;fN+ tkf; J/kkf; l•R;~ vkf; Rorkf; iju fN;


iu”U;u Hkäu nklu gqanq; i]f;u; ikl

frfgans ikl; DodeZu ga”t+ xV; e] dklA

T;wrh Lo:i gko N; HkwrhÜoj”U;~ fæ;


Hkxor ek;kf; g”a| jax pkWuh fN jaxkjax

pkus l•rh fN Hkwx Nq; ;wx Nq; lr~ laxA

ri t+i lek/k d`;k deZ dju fN;


egkek;k P+k”; N[k p+B vfl ek;k t+ky

vfl ok]yeqr Nq; x`gLr”D;~ dky” LoQZu ukyA

yWX;~e”R;~ lkWfj; iu”U;u iu”U;u xju fN;


de Hkäh fdU;~ Hkäkokju [kju fN;

dFk dkfe yxo D;kg rfx ft+Un; eju fN;A

P+k”; VksB lWp+ pkfu l•rh |u |u cju fN;


çlkn dj xky t+Uek t+Ueu g”a| vijk/k

lCt+ jax; t+y; eaT+k” gko iEiksf'k iknA

f;e fre Loju ;Fk Hkoljl rju fN;


pkus l•R;~ l`"Vh xWf; uWuh t; ck];u;

eat+ f'kfu OoRir lk¡iuh t; ck];u;A

dyj tksx”p egk jkftjkWuh 'kju fN;


dquq; ;]fy vksl oqNu oksyk rl dql vksl

t+xr ;]fy t+ko ekWtk eksyk rl dql vkslA

P+;Fk 'käh pkfu l•R;~ ,d vusd Loju fN;


p+]; vt+ik xk;=kh dkj.k X;ou fN xhr

U;l=k; Xo.k N[k Xo.ku pkus l•R;~ ijrhrA

pkus l•R;~ dkj vUr%dj.k dju fN;


vusd ukxu I;B Nq; U;oZklu vklu

I;B 'kh"k ukxl o]".k” j•ih N[k HkkluA

lkWfj; Xo.k pkWU;~ egk Io:"ku oju fN;


p+]; fdR;~ ukuk jax; Hkwt+u juu fN;

p+]; fuf'k Lo.kZ ckuu yWfnFk vuu fN;A

ukuk jaxo feBkf; Fkky cju fN;


pkus n;kf; l•R;~ dWM~; cM~;o cWM~; cWM~; uko

u]"Co) d`".kl fuf'k okWuh gqan ve`r ækoA

iju okY;u t+Ueu g”a| }[k gju fN;


255- çkFkZuk

jktsÜojh jkt+u g”at+ N[k cWM ljdkjA

fQj nf; yksuq; lksuq; pksuq; jk]V ncZkjAA

lrk N] pkWfu; p+]; fuf'k vWL;~ vk; Ooesnokj

vFkk R;qFk fnr” vWL;~ dj”gkWo ij Ooi”dkjA

f; Dol” dFkk N] p+] fuf'k vfl yn[k vUu /ku |kj


f; Dol” dFkk fN p+] fuf'k dj[k ije ikj

f; Dol” dFkk fN p+] fuf'k fn[k iap+kyl rkjA

f; Dol” dFkk fN p+] fuf'k dj[k lkác dkj


f; Dol” dFkk fN p+] fuf'k oky[k iki”U;~ Hkkj

f; Dol” dFkk fN p+] fuf'k Fko[k dsaN+k P+k” lkjA

f; Dol” dFkk fN p+] fuf'k fn[k vkReqd O;p+kj


f; Dol” dFkk fN p+] fuf'k gko[k rht+ vkdkj

ikiu lkU;u nWft+Fk cfu lwjqd vEckjA

f; Dol” dFkk fN p+] fuf'k oj[k vfl fgO;~ Xoukgxkj


f; Dol” dFkk fN p+] fuf'k gko[k Eofänkj

rFk }kjl eat+ p+kWfuFk cuko[k [kku ”nkjA

f; Dol” dFkk fN p+] fuf'k t+ku”uko[k LoIu”or lalkj


f; Dol” dFkk fN ukjl lkWful dj[k xqyt+kj

f; Dol” dFkk fN yk]P+k”jko[k xzg p+WØqd HkkjA

f; Dol” dFkk fN n;k vkWflFk f;f;; uk vkj


okol eat+ N; ukok lkWfu; |qu xfN+ rkj

iWR;qe ukok Nq ck]Mq; czksaBdqu okWR;~e”R;~ fN dkjA

u]c”;Z fN Qhlk dWfjFk v¡n”;Z fdU;~ ykpkj


ukuk jax; ukuk j•i; Nq çdkj

N[k t+y j•ih N[k Fky j•ih loZkdkjA

ekju jk{kl gkju }[k /kkju vorkj


vfl xfN+ lksjq; vklqu vWL;~ fN; nqfu;knkj

dkag pht+ Myqu xfN+; u” pyqu xfN+ O;ogkjA

N+~;uqu xfN+ u” xzgLFk lsrkjl dkag rkj


pkus ;N+kf; l•R;~ dW;Z ¸oxo j”R;~ j”R;~ dkj

oqU;~D;u”fdl ¸ox” jkt+l lksuq; Nq t; t; dkjA

L;nFk |quqd ;qgk]; Nq; Fkk]oeqr Eoäkj


L;n xfN+ xN+qu vWL;~ fN lk/kd lhokdkj

Jou euu fufn/;klu lk{kkr~ dkjA

d`".kqu ck]f;u pkU;u Hkäu ueLdkj


fnFk vkai” jk]N”Fkl lw{ke ck]t+ gqan tkukokj

vkWfyl eat+ vksl i[ko jk]Lr I;kseqr ukc”dkjA

OoU;~ jkT+k” gell l•R;~ oqQ”uqd |qrqFkl vkf/kdkj


256- çkFkZuk

'kksMf'k dyk N[k P+k” p+¡æ dykorhA

dkl xV” ewg”p en”ph vfl gh e/kqerhAA

iu”U;u Hkäu uo U;nk P+k”; N[k fnou

vkkÜP+k;Zor~ N[k ckst+ vUnj t+kuu” f;ouA

N; vkWB L;n”p xqY;~ x¡M~; x¡M~; p+] czksaB” iWrh


I;B ukxl chB~; çs;e” ckxl vko cgkj”;

ukuk çdkj”D;u iks'ku dk]j vEckj”;A

iwt+kf; fdR;~ uhY;~ 'kke OoT+k”Y;~ t+nZ Nrh


N[k çk.k” j•ih ije vkRe U;eZy u]"dy

P+;Fk 'käh N[k iku” Nkou ân;qd deyA

iEiksf'k cWxZu N[k P+k” Qsju in~ekorh


'kju vke”R;~ pkU;u iknu ry fN vkW/khu

iku e'kjko vfl dj iu”ful /;kul vanj yhuA

çs;eqd el pko vfl l]| ikWB~; cuko eWrh


;Fk oqYV” gkyl eat+ fN pkus l•R;~ vWL;~ nWfjFk

vW;Z nW;Z :ft+Fk lelkjqd O;ogkj dWfjFkA

t+u Üokl mÜokl rqyeqy dqu oFkh r” [kWrh


vWL;~ pkfu l•rh BhfdFk fN /keZl eaT+k”;

çt+yo”U;~ fN; iu”ful”; deZl eaT+k”;A

/keZ”p deZ”p lkWU;~ cWrh e” dj iWrh


/keZ jkt+l lkWful Fko ck]M vkf/kdkj”;

iku; P+k”; N[k ljdkju gqan ljdkj”;A

Hkäh N] Eoäh Lo N] vklu gkWft+j ;rh


flagklul pkWful ck]f;u; t; t; dkj”;

I;B 'kky”;kj; d`".ku jk]V ;qFk ncZkj”;A

okUnj jktl eat+ jkst+rl U;Fk l•R;~ l•rh


257- çkFkZuk

t+xr ekrk nhoh P+k” N[k okWfrFk gus gusA

v'o) u]"Co) u]fpfol P+k” u; VksB[k e] D;kg cusAA

i'ku t+hou [kcj Nk I;rk dql Nq[k d;Z[k lq D;kgA

LoIo=kl e] pkWful DoIo=k dql v[kk ousAA

rus eWd;Zj efyFk Nql eWyhu oL=k oWfyFk NqlA

iFk I;kseqr uax; Nql rqyqe oqN d]ag e] ek lusAA

N+~;k]Vq; JwP+kq; [;ou Nql Fodu l•R;~ }/k pou NqlA

NqlFk u; ijT+k”ukou f;gWe fdFk” ikWB~; ousAA

e] N; cWM~;kW; lkWj”; x`gLFk”D;~ vkf/kdkj”;A

e] pkWfjl I;B n;k N; ctk fdFk” ikWB~; cusAA

L;nFk vkdkf'k lksT+kqe lgk; eat+ vkf'k jksT+kqeA

frN+; 'kq;Z ckf'k cksT+kqe e] ;qFk ;Wp+ yksy xusAA

DoNs D;Fk yy”ukoqe ry” iknu e] FkkoqeA

'kk]afxFk Nql oqT+k”ukoqe] e” Fkkoqe van dusAA

YodqV Nql cWM”jkoqe dj”fu dFk” g]fNukoqeA

fo|k fnFk 'kwHk”jkoqe e] lrZfy Lou liusAA

rus fo"Bk e] ykWfjFk Lo yk]c dqu fne P+k” nkWfjFkA

djqe vkWc”; xkWc”; oqjqu N+”u I;B DofVy cusAA

fcfgFk I;B ljgnu Nq; ou”p okWuh ynu Nq;A

d`".k 'kqj t+u onu Nq; P+k” áu eat+ ckx [ousAA

czã t+Ue”p ;qä fnl Hkä fnl czksaB dqu f;lA

eqä fnl cWM 'kä fnl v'kä•; D;kft+ NusAA

v'o) u]"Co) u]fpfol P+k” u; VksB[k e] D;kg cusAA

258- çkFkZuk

iEiksf'k iknu Jh jkfu czkWjh

iknu yx; ikW;Z ikWfj;sA

ikWjh ikWjh yxks; ikW;Z ikWjh

iknu yx; ikW;Z ikWfj;sAA

flagklu” fp; N; lokWjh

ykjku IoN”+ ykWO;~ t+u e¡T+;~ ykWjhA

vWL;~ vkf; 'kky t+u iki p+WY;~ lkWjh


L;nFk eaxfu vkf; nho lkWjh

KkWuh ;wxh] c]f; czãpkWjhA

;]fr ;ikWjh N[k P+ookikWjh


'kju vke”R;~ fN vWL;~ fno”lkWjh

pkus n;kf; ladV gkWjhA

gkWjh] gkWjh] gkWjh] gkWjh


vuqxzg fnFk dj ij OoidkWjh

yaxj lksu Fko t+y t+u tkWjhA

vUuiw.kkZf; gqan dj HkaMkWjh


iku; iky lkWU;~ v;ky ckWjh

n;ky cWfuFk dkl ykpkWjhA

vFk” Mky jfFk [kfl nqfu;k nkWjh


okru okY;u eat+ vWL;~ fN pkWjh

l]| ikWB~; cuko cWM~; O;o”gkWjhA

yk]p+jko ladYiu g”a| ckWjh


cuko Kku”D;~ vf/kdkWjh

;wx”fp cjus e”p+jko rkWjhA

Eoäh yfj dj”uko [kku”nkWjh


nsg Fkko vk]j nk]j dkl csekWjh

;qFk cu” çFk Hkwxqd vkgkWjhA

P+;Fk Fko ál” jVu”fd O;LrkWjh


pkus l•R;~ vfl }[k U;okWjh

pkus l•R;~ iki” jk{kl ekWjhA

fnork okru xj” dqu lkWjh


pkWuh nkWlh N] egk ekWjh

dju pkWuh N] rkcsnkWjhA

e`r” fuf'k cWpjko”uko n]g nkWjh


yadk ifr;u nho t+hU;~ lkWjh

dju pkWuh [kWnerxkWjhA

p+¡Mh 'kwfHkfg; ;qFk iwt+kWjh


d'ehj” _]";~ Mhf'kFk ozrnkWjh

cus;[k f[kj” t+y” vkgkWjhA

lfuokfj j•i” N[k t+y vkdkWjh


d`ikf; pkfu dWj d`".kl ;kWjh

dfju; rl ri t+i ;kWjhA

ew[kZl cuksoqFk ijekp+kWjh


259- Jh f'ko 'käh j•il ¼ekrk firk½ dqu Lrqfr

ou gkfj ;w#e I;B dYi o`{kl vksy”;sA

rfr vkai” fnou Nqe jkT+k” gel eksy”;sAA

Lo; jkft j]U;~ ekWt ;]fe ;qFk çiap+ iksy”;s

lq; jkT+k” gEl eksy ; ]E;~ ;ejkT+k” xksy”;sA

lq; HkLek/kkj ;]E;~ HkLeklqj t+ksy”;s

ou gkfj ;w#e I;B dYi o`{kl vksy”;sAA

jkft j]fu ekts lkus Nq t; t; dkj

Ne g]fNukou vkWfyl eat+ cksyqu 'kwfHknkjA

Qkg Ne e] fnou dksrkg e] cju yksy”;s


ekWfyl r” ekts lkus Nq vlRoFk ckjEckj

u]"Co) cpu N] jNu vfl Nq[k dql xkV”tkjA

cksT+;e u; okWuh }/k us;Ze dksy;s


rla”t+s n;kf; l•R;~ vfl oqQqu g]Nqu t+ksu

eat+ tku”okju L;k]n xo gk]y vkWflFk deZyksuA

vUnj U;cj Qh;Z vn” Lo[k }[k p+ksyq;s


R;qFkq; gks'kk |qrqu t+xr Hkze”; eksu

|u jkr xqt+jkso f'kU;l eat+ lksge”; t+ksuA

rla”ft+ n;kf; vWL;~ ikWY;~ çFk dkag iksy”;s


vWL;~ lkWj dju fN eat+ iksf'k ckxu l•R;~ áFk d•R;~

C;gu fN ukxu I;B P+;Fk ykxu jkxu l•R;~A

R;qFk cwy R;qFk X;k]o ;qFk lkfju”; }[k xksy”;s


okWfuf; dqfdfy ok]u gksf'k fdl iksf'k uwyl dqu

Fkt+j; I;B; ut+jkg dj iksf'k Mwfjl dquA

oqN ckx”okuu ;qFk ckx D;qFk lEcksy”;s


çse” ckxl oqN Qqy;k yWte”p+ 'kwfHknkj

yaxu yatu I;B fNl cksyu tkukokjA

oqNql xk]yeqr vKkuqd vj[kksy”;s


xk'k yk]x ¶oy”fu XoQu eat+ jkr” Ø•y”; chB~;

ok]Fk lqfy d`".k cksyu rWE;~ iksf'kuwy”; MhB~;A

rfe cksfy vkdkf'k ve`r oj'kk]u oksy”;s


260- Jh ve`rhÜoj HkkWjo l ”afn Lo:i ”p o.kZuk

vkfn fnxEcj Jh ve`rhÜoj”

vt+j” vej” t; ck];u;A

pksu”; /;ku”; Nq ;wx” Kku”;

lq; dfj lksu eu çku”; y;AA

p+¡æP+kwM 'kk]Dy” jax” j•i” N[k Hkklu

=k];ykspu in~eklu Nq;A

P+ou Cot+u”; fN; C;k]u C;k]u nkW;Ze”R;~

in~e” ve`r” ikr oj vHk;AA

u p+] gfV oklqd u p+] tfV xaxk

diZwj xkSje jaxkg Nq;A

u p+] xt+ pjek u p+] l”g e”Lyk

u p+] dkag nhfo;k ir” dfu N;AA

árdkj iqfN+ nksjqFk ;qFk /;ku”;

ijekRe loZ 'käheku”; Nq[kA

u p+] o`"Hkklu Nq[k vfl nklu

e`r foft+ Hkklu e`R;qat;AA

u[k” Nq[k çs;efp ofr nwj dfr Nq[k

vfr Loanj Nq[k ck]M vkfnnhoA

i; fnFk yc”uko vkRe U;uZ; u;

rFk eat+ y; dj xo eukst+;AA

:i pksu Nq; lr~ fp+r~ vkdkf'k;

ikiu lkU;u uk'k”; djA

vEcT+k” j•i” ve`r y{keh l•R;~ N;

nkfjæl lkWful dj {k;AA

g`n;l eat+ clo”fu U;Fk ylo”fu

vlo”fu fxano”fu dj U;jke;A

vfl vkW/khuu fØ;k oqfNu;

n;k dj” uko Nq; ck]M n;AA

vXu” xxu” iou” i`Fkoh ty” Fky” j•i”

U;eZy” u]"dy” dy” oUn”gW;A

d`ik n`f"V g”at+ v[k dVk[kk dj

d`".kl oj ewg gj cj ç;AA

vkfn fnxEcj Jh ve`rhÜoj”

vt+j” vej” t; ck];u;A

261- vUr ” lef; egk Hkf; fuf'k Eod”ykou ” [kkWrj ” e`R;qat;l çkFkZuk

gs e`R;qatf; ;e” Hkf; fuf'k jN e] vkl; p+] 'kjuA

f'ko 'kadj” f'ko 'kadj” vUr”dky” iky”oqu cuAA

Kku ;wx” u]=ku eat+ ckl lr~ P+;Fk vkuUn”?ku

T+;u” ejuqd t+j” t+j” dkl ;qFk xfN+ t+Ueu N+~;uA

vj” lj” dwr djuksoql ;]E;~ xj” xj” djuu

f'ko 'kadj” jkehÜoj” vUr”dky” iky”oqu cuAA

P+;Fk RoxZl ofx jV”uko L;k]n id”uko Hkxou

'o) okl”ukf; vkRe rhFkZ” ;k=kf; g•at+u iaFkuA

lw;Z rhFkZ rht+l l•R;~ dj”uko I;W=k ywd áFk fey”ou

f'ko 'kadj” xaxk/kj” vUr”dky” iky”oqu cuAA

f=kf; Io=ku g”at+ ç; Ne dke”uk;u fQj”ou

oqYV” jk;u {k; dj jkst+ eat+ vUrkg dj”.kuA

t+ho” Hkkol nho” Xo.k fne uko Nq; U;L=k; Xo.k

f'ko 'kadj” gs tVk/kj” vUr”dky” iky”oqu cuAA

jkehÜoj” dkehÜoj” dkeuk Nq[k P+k” iwju

dkeuk Ne ew{kh ga”t+ 'kähikrqd nkr” cuA

HkLek/kj” lwj” Qf'k l•R;~ eu E;ksu dj niZ.k

f'ko 'kadj” HkLek/kj” vUr”dky” iky”oqu cuAA

vksj” ;ksj” vu T+kksj” E;ksu eu rFk I;B dj vklu

dj r” nklu ije T;wfr j•i gkWfoFk U;oZkluA

[kkj Üoklu mÜoklu xxul dqu j]g t+u

f'ko 'kadj” fgs fnxEcj” vUr”dky” iky”oqu cuAA

L;Wt+ oFk gkWfoFk t+ku”uko ur” p+] r” e] dql Nq C;u

t+ho” Hkze Nqe eat+ xkseqr ,d xksl eat+ }u =kuA

P+ou gkyu eat+ rq;Zk j•i” Hkkl”uko f=kHkqou

f'ko 'kadj” gs egsÜoj” vUr”dky” iky”oqu cuAA

ladV” dV ewN+Zk [kV czã Hkkl”uko gu gu

oklukf; gqan oFkjqu oB t+ho” N+ªB dfr jkst+uA

ek;k t+ky p+B d`".kl vFk” jB ;ksj” vksj” vu

f'ko 'kadj” t+xr bZÜoj” vUr”dky” iky”oqu cuAA

gs e`R;qatf; ;e” Hkf; fuf'k jN e] vkl; p+] 'kjuAA

262- çkFkZuk

gs fnxEcj” P+k” e] xe gj dj n;k vkl; 'kj.kA

Nq[k e`R;qat; dj e] ikiu {k; P+k” Nq[k Hkäu ojuAA

Hko” lj” fdl eqg xWfyl okr”ul Nu” Co) rju

uB N] oWN+e”p+ ohj” 'ksju jkT+k” gelu 'kkg ijuA

dj”[k; vksj; d`ik vn” vfl fgO;~ vWU;~ jWU;~ rju


dfe ¸oäh cfu Eoäh fN u” vWL;~ ft+Un; eju

N; dfBU;~ 'kk¡fr cu”U;~ yWX;~e”R;~ fN vWL;~ iu”U;u xjuA

p+V”uko ek;kf; tke; jV”uko iu”uh pju


Hkze” Hkwru çkg dk]jq[k gk]y Nq[k f;oku [o'k L;k]n [kju

ek]g el pFk Nq; t+xr OoUer Hkwrk% ;'k [kjuA

Nql freu eat+ ck] fr v[k dhVk eWyhurk vkJu


vfHkT+;Fk Nq; pksu çs;e dfj D;kg ØN+ r; cju

lkr oqN oqN çkso D;kg vfl ukWY;~ N+”U;~ uWO;~ uWO;~ ¶;juA

tke” lq; oy vfl ;ql P+k”; Nq[k oyu U;Fk Nq; nju


fur” ikul dqu jWfVFk f;e E;kWU;~ fN; vUr%dj.k

Kku” u]=k fne oqNFk P+k”; Nq[k P+k” vKkul gjuA

czãfor~ Io:"ku d`".k Nq; n.Mor t; t; dju


263- v}Sr iwt+k

¼f'ko r” dh'ko ,d t+kWfuFk½

C;y r” RoYlh ykx” mek/kj” l”; Jh/kj”l”;

ÜosrihrkEcj” ek;krhr” gjhgj”l”;A

v}Srxhr” ije” /keZ in ij” ijkRij” l”;

C;y r” RoYlh ykx” mek/kj” l”; Jh/kj”l”;AA

vksa o]".kq d`".k” jke” jkehÜoj” gj” 'kadj” 'kEHkw

lqcgl l•R;~ 'kke fey”foFk] 'kkel l•R;~ çHkkrA

flf;Z p¡æe” dfu eu r” çk.k }f; j•i” dfu |u r” jkr

f'ko r” dh'ko vkRe j•i gkfo eat+ P+;Fk eanj”l”;AA

iks'ko dfu nWg ;¡æ]; vxZ” dfu yfx eu r” çk.k

oqjuq; oFkqjqu ikWjksl t+ho”rqd loZ lkekuA

lhokf; iqfN+ len`f"V Hkko jksft+ eat+ vknj”l”;


Loçdkf'k j•i” niZ.k” eaT+k” ufujkfo U;eZy” iku

vksj” ;ksj” iuquq; Eo[k gkfo ,d Hkkfl dkfl vKkuA

'kkg jksft+ xWtxkg áFk P+;Fk yfx p+kej ”l”;


LoouZqd N=k ykxqu fnf; Lo.kZ /keZ xq.k

lelkj” lUrkil eat+ lkf; dfj dYi o`{k t+uA

iw.kkZf; g”aft+ iwt+kf; gqan xk]M okfr t+j” t+j” l”;


'kk¡rh yfx p+Unu” dfu V]fd dfu yfx 'ke ne

rr~ in” dq; lr Jo”uq; X;o”uq; g]f; lksgeA

ew{kh fnf; p+j.k” ve`r ckWxjqu vej”l”;


o`fr;u gqan loZ æfo;u çsiqu gkfo u]"dy

rFk u]"dke” deZ Qy” l”; usju P+o'k”o; QyA

vuqxzg dq; uWohn esfy vkRe r`fIr xj ”l”;


egk nhol cfu iwt+k oklqnhol okfr Lo;

P+;Fk QqukZ lk¡ifu y; f'kfu eaT+k” uk]u xfN+ n;A

cktk oht+ du”u”; xfN+ gj”l”; euksgj”l”;


eq'dk áe” iks'ku f;e yWX;~ çd`fr ij”l”;

yfx fnoFkk eq'kdl dkQwjl vEcj”l”;A

ewf{k g”aft+ yfj oFk gkfo J/kk c]gs I;B cj”l”;


f;fN+ ek;kf; dfe gksf'k okr” dfe ck]t+ t+ku” f'kfu j•i

dwVh lw;Z j•i” lWfLrl QhfjFk gko” dql n•iA

vUr” jWL;~frl dql çfn{ku fne” Dol” iwt+k dj”l”;


lr~ fp+r vkuUn” /;kul eat+ lk¡ifu eu yhu

Hkäh jksft+ vHkhn vukgr~ vrhr vkW/khuA

v}Sr” Kku ekt+Zu fnf; ;Fk p+jkp+j”l”;


Dol” };Fkk N] foÜoukFkl r” foÜosÜoj”l”;

U;j Xo.k” Xo.koku” loZ 'käheku” egsÜoj”l”;A

lq; vxE;~ vikj rkfj ;Fk Hko” lkxj”l”;


iWfrE;u }u vNju czksaB dqu vu Xo.k x¡t+jko

'kadj Nq; d`".k”; d`".kl Nq; 'kadk ukoA

dql Hkhnk Nq xwih ukFkl r” xwihÜoj”l”;


264- çkFkZuk

f=kt+xr iky” lkfu diky” ys[k iu”fu çs;e”D;~ Xo.kA

jke” 'kke” yky” ckyxwiky” vUr” dky” iky”oqu cuAA

cy r” 'odnho Hkh"e çg~ykn ukjn foHkh"ku

p+j.k ve`r pou áou fN pkU;u p+j.kuA

frfgUns ikl” e] fr pko”uko dj”uko t+Ueu N+~;u

jke” 'kke” yky” ckyxwiky” vUr” dky” iky”oqu cuAA

ijekRek Nq[k P+k” iw.kZ U;jXo.k U;jatu

gs U;eZy” gs u]"dy” HkäoRly” HkxouA

n]g vfHkeku en E;ksu xky uko Nq; e/kqlw/ku

jke” 'ke” yky” ckyxwiky” vUr” dky” iky”oqu cuAA

ok¡lkg xWf; Hkwx Hkwxu p+ap+y xkseqr Nq eu

;]fr ;ksj jN iWfrfe lef;fp ihMkf; fuf'k HkäuA

vfd uko” l•R;~ dsaN+k e] ;kj t+ku vtkfey t+u

jke” 'ke” yky” ckyxwiky” vUr” dky” ikyoqu cuAA

dWfBful Hko” ljl”; eat+ xkl” dfp t+u fN bZju

vkj f;f;u; vfl ck]B [kkj nd” yWX;~ yWX;~ fN xhjuA

ck]B [kkWfjFk c]guko eat+ U;Üp+y cy”ohju

jke” 'ke” yky” ckyxwiky” vUr” dky” ikyoqu cuAA

dkWR;kg Eo[k fN lelkj” Hkzefjl ckT+;u Nql u” N+~;u

vWE;~ l”ans N+y” l•R;~ ok]Fkqeqr Nq vy” vy” xWEchjuA

ufj FkfpeP+k” N] cy”ohju nWY;~ phju phju

jke” 'ke” yky” ckyxwiky” vUr” dky” iky”oqu cuAA

oklqnho” t+hoHkko” fuf'k jN P+k”; lUru r” lk/ku

d•R;~ ikWih Eod”ykWfoFk e] fr xky vijk/kuA

d`".kl du Fkko uknu yfx gh; in~e” iknu

jke” 'ke” yky” ckywsiky” vUr” dky” ikyoqu cuAA

265- çkFkZuk

Rorkf; pkfu X;o” Ne n;k pkWU;~

P+k” djre vUr”dkyl ikyuk E;kWU;~A

Fkoqe O;p+kj” lk]Lr vKku” jk]Lrq;

oqe”j xqt+jko” n]g vfHkeku” jk]Lrq;AA

266- n]gqd vFkok lalkjqd Hkze dklu ” ckiFk çkFkZuk

e] laru fg'k u N; 'kk¡rh u 'ke neA

P+k” Nq[k iku; c” dql Nql dklre HkzeAA

n;k lkxj ouku fN; yw[k lkWfj;

n;k;s gqan leanj Nq[k P+k” tkWjhA

n;k g; e] dj[k vFk D;kg xfN+; de


e] t+Ueu g”a| egk vijk/k gjre

n;k djre e] ew[kZl yksy cjreA

çs;e fne iwj R;qFk ;qFk nwj xN+~;e ;e


QL;kseqr Nql c” eat+ lelkj” t+kyl

QdFk Ne pkWU;~ vk'kk vUr” dkylA

dWfMFk fue t+ky” eaT+k” c['kqe ije 'ke


ck] dksrkg jksT+k” ;]R;~ vkW[k”j ejqu Nqe

dB~;qu lelkj” fdl lWæl rjqu NqeA

fure eat+ ukfo çs;efp L;k]n jWfVFk ue


Ooik;k dj e] ;qFk eu jksft+ U;Üp+y

eWyhu Co) Ne cuse”p+ cfu U;eZyA

djqe var%dj.k 'o) çko” mije


ck] Nql v¡n”;Z u]c”;Z N+~;k]V [kk]V fØ;k Ne

QdFk ck]B [kkj”o”U;~ pkWfu; n;k NeA

xaxk t+y áw cukoqe Jwp+ Oore


'kjhjl I;B ut+j Ne Nql ck] vut+ku

;N+u Nql eku ekWfuFk eke”lqd ikuA

Kkuqd flf;Z eat+ eqg jkWp+ cure


;'kl áFk Ne fo"k; Hkwxu g”aT+k”; ç;

n;k djre n;k djre P+k” Nq[k n;A

i[kkaMl dke Øw/kl uk'k djre


'kj”fp 'kksj” cus Ne iki” I;Wp+ l•R;~

dqgk fg'k cWM fN dk¡iu vFk oqfNFk d •R;~A

P+k” gkoql T;wfr j•i vFk OofFk tete


p+] N; fæ; iu”fu dqfuj”p e] nq;h dkl

p+] N; fæ; iu”fu ctj”p T+k” e” t+kag HkklA

P+;rl xure r” t+Uel t+kag e” vure


dquq; vkWflFk P+k” ukuk j•i” fdU;~ æk[k

p+] áw Xo.k”oku U;L=k; Xo.k Nq dql C;k[kA

dqfu; rr~ in” l•R;~ 'kk]T+k”+jkore Roe~


iWfrfe le;s ;el fuf'k Eod”ykoqe

P+k” ikul áw cukoqe ew{k nkoqeA

vlkWo”fu Eo[k” ¶oy”ukoqe e] dkSle


Nq lkxj pkfu dqfujqd lksu L;Bkg T+;wB

vWfuFk fne Eo[r” ur” [kkjqu xN+~;e ØwBA

ck] dFk l•R;~ ykx” ge fdFk” ikWB~; fne” ne


gok t+u cu clarqd vu P+k” e] cks'k

¶oyu Cof) ;wx” ckxl gksf'kdh iks'kA

freu iks'ku I;B”; N[k 'kkar 'kcue


ck] ck]; djuqd e” Fkkoqe dkag [k;kyk

u HkkL;e n]g fnfgp pkyk u MkykA

xY;e vkokxou jksT+;e u” dkag xe


t+xr dfr nfjgs dql dkj dfjgs

le; vkW/khu dql t+]fogs r” efjgsA

Nq BWgjkWfoFk vWfel pkus lrqd Fke


vxE; vikj Nq[k U;jXo.k U;jkdkj

e] dsaN+k ;kj dj Hko”lkxjl ikjA

dWfjFk lksjq; e] Fko yk]c gs U;jkyEc


vfo|k dklre U;Fk Hkklre lFk

Kku”p F;Fk fnre Lo; Ne ije xrA

vP+;Fk FkkWfoFk e] iFk ek]P+k”+jkore ¬


P+k” luEo[k jkst+re vn” p+ky” }[k Lo[k

[kL;e ck]B Eo[r” lr~ lkxj fn;e xz[kA

jWfVFk fu[k gks'k nsg” eaT+k” p+sfu D;kg p+e


Lora=k Fko e] p+suqu 'ksfy áw 'ke

Lo:il rsyo”ful uf'k Nk deA

çs;e” el esfy ;l dl xsfy vkye


iuqu djrwr oqN oqN Nql ck] vkW/khu

d`".k iu”ful Lo:il eat+ djqu yhuA

djql eu y; r” vn” uk]u usfj lksge


267- fo"k; Hkwxo fuf'k cpkou” ckiFk çkFkZuk

fo"k; Hkwxu g”aT+k”; N; lkfju”; ç;

xWf;; r`fIr ;]fel lq; xo ft+r]aæ;A

fo"k; Hkwx”; fuou fN; ywHk” fdU;~ eu

Lojqu =kkWfoFk lnk lurksf'k lk]Lr cu

fo"k; Lo[k Hkwxuq; feF;k Hkze”; Nq;

vl”y Lo[k ije 'kk¡rh 'ke ne”; Nq;

lq Lo[k fne f'ko 'kadj” Nq[k n;koku

ft+Un; iku; e] dj”uko vkRe”p t+ku

P+k” Nq[k vkRe iku; e] nq;h dkl

p+jkp+j Nq[k P+k” iku; T+k” e” t+kag ckl

dquq; vkWflFk P+k” ukuk j•i” fdU;~ æk[k

P+k” vksj; oj e] ;ksj; Nq; p+] dql C;k[k

Nq ije vkdkf'kl”; I;B pksu njckj

e] ekrk t+ky p+B jB vFk” ák]j [kkj

v/kksxWp+ jk]Lr m/kZxWp+ gqan fnre oj

vt+j” vej” gj” gj” Ne ;e”U;~ Fkj

dWfMFk ck]M uko D;kg Nqe ir” çkoqu

ck] xN+” U;jXo.k r” U;eZk;k cukoqu

dWfMFk ;'k ir” D;kg gkWfly djqu Nqe

fo"k; HkwfxFk iroykdU;~ ejqu Nqe

268- okWjkXk” c]f; =k]u voLFkk;u gqan o.kZu

uky” dM Nqe eqg t+ky ukWY;~A

dkWY;~ ej” 'kadj” VksBAA

de de jkT+k” nqfu;knkj

dW;Z dW;Z cWM~; cWM~; dkjA

d•R;~ ;f'k okWY;~ le;u xkWY;~


iksf'k yaftu”; I;B 'kwfHknkj

Maft dfr jw| tkuokjA

oko” pa+ft I;B ;hfj[k vkWY;~


gr” CoT+k”+u”; lc”u”; |qu

[kkWj ck]n cr” ckWxjquA

czã ;fKD;~ okru okWY;~


dfr [kkanj dfr jkT+k”nkj

gWL;~ xq;Z jFk lokjA

dfr ikyfd dfr gWL;~ okWY;~


dfr eqNZy” dfr xWtxkg

dfr egkfjU;~ dfr 'kkgA

nkf; FkfpeP+k” oqn” t+kWY;~ t+kWY;~


dfr jkt” dfr ckft l•R;~ vkWL;~

dfr xksj[kh 'kkg xkWL;~A

vjnWY;~ caxkWY;~ uSikWY;~


dfr egkfjU;~ dfr egkjkT+k”

dfr lkt+xj 'kwfHknkjA

dfr t+kWY;~ ok¡d” tqed” r” ckWY;~


dfr ;koqu dfr Yod”pkj

f; Nq rko”uqu ckt+kjA

dfr Eo[r” eky” Lou” du” okWY;~


Fod” jVul dfr r;kj

P+oaT+k” nkf; [kWnerxkjA

uksdj FkWO;~e”R;~ ekft ekWY;~


oqn” t+kyu vWN ek yfx

/kwi” t+u nfx HkwruA

ikpZu I;B =kkou tkWY;~


dfr t'ku” uxe” vkr'k ckWT+;~

ckaM” cfp lsrkj” lkt+A

Qwy e'kkfy t+kyu okWY;~


dfr ey”uq; rfu dksQwj

dfr liuqu ir” lwjA

vfHkeku” okWY;~ ukju t+kWY;~


f;fFk ;kn I;u” xN+” Oonkl

N+~;u” ek cu” ouoklA

xfj ek usj” Qsj” ckWY;~ ckWY;~

dkWY;~ ej”” 'kadj” VksBAA

xzgu” eaT+k” Nl nj” yWte”p+

rhT+k” lk]Lr xWte”p+ T+kwuA

jkWp+ g”aT+k” xe” xV” p+kWY;~ p+kWY;~


eqg jkWp+ eat+ 'kk]aX;~ d•R;~ pkW;Z

ikW;Z yx” lr~ Io:"kuA

f;e u” Hkze ckWT+;~xkju MkWY;~


pkfu n;kf; lkWfj; ikWY;~

Nq u” p+] áw C;k[k dkagA

oWU;~ fnFk vkdk'k” ikrkWY;~


N+V” :n” eaT+k” Nql ykpkj

vFk eat+ jkT+k”ul u” okjA

Ne e] fnp+e”p+ dkxT+k”p ikWY;~


es?koj.k” pkfu cks) :n” l•R;~

d•R;~ P+;Fk QWY;~ E;o” æk[kA

ehB~; xWf; t+ho Hkko” V~;B” [kkWY;~


d•R;~ l”g lk¡i”U;~ IoN+ykWO;~

jkT; U;w[k okanjo çksoA

vt+ rkU;~ d•R;~ :| oqN” 'kkWY;~


lksUr vko pkfu çs;eqd jkx

Qk]y Cof);wx” Hkko” ckxA

NkWo d`".ku gksf'k iksf'k MkWY;


269- çkFkZuk

Hkä oRly” loZ 'käheku”A

cfM Hkxoku” yx”;ksAA

ir” D;kg usfj eat+ vfHkeku”

oqU;~D;u dj”uko t+kuA

iu”fu iku”p vfl ft+Un” iku”

cfM Hkxoku” yx;ksAA

pkfu ;N+kf; vfl Ooi”nkso

f'kfu eat+; [kj” FkksoA

I;=kko”ukso dwr dkj[kku”


HkzWe”jkWO;~ ;]E;~ lelkju

vkWcnkju fnr” gks'kA

eqg el pFk xW; nsoku”


lkfu dqVqEcqd P+k”; oqN gky

ukWY;~ xo ek;k t+kyA

çs;e” el pFk djr” eLrku”


efp+ usaæs eaT+k” oqt+ukWO;~

çs;e” pkfu vf'k Q];Z =kkWO;~A

fre vW';~ Q];Z djr” Eo[r” nku”


pksu çs;e P+;Fk lksu fuf;

lq; Qy fnf; HkäuA

;ql usfj eaT+k” f'ko U;oZku”


ckst+ eaT+k” f;r” fur” lksu eu

P+;r” QquZkf; djr” N+~;uA

çko”uko ije” 'kk¡rh Fkku”


er” oqNr” lkfu çd`p+ dqu

oqNr” iu”fu nf;xWp+ dquA

de Hkfäl ynr” ck]M cku”


D;kg djfu vkl lelkjl

Fod” ;Fk O;ogkjlA

Doynhi djr” eat+ [kkunku”


}[k” rkil l]fd ekWnku”

Lo[k” lk;cku” I;B” =kkoA

=k]".kkf; jk]Lr Fko n;koku”


d`".kl dM eat+ vKku”

dj”uko vkRe t+kuA

czã Hkkl”uko vfe ;]fe lku”


270- Dodky” fuf'k jNu ” ckiFk çkFkZuk

pksu vuqxzg Nq vUu” /ku” eky 'kEHkwA

xky Dodky vWL;~ fN daxky 'kEHkwAA

Dodky xo 'oHk deZ” Qy ik]r ák]u

Lodky xo pkfu uko” |qu czksaB ;quA

[;k]u pk]u áFk ywd” v;ky 'kEHkw


;wfx;o pksu /;ku oqN vkÜP+k;Zor

e] VksB[k dju” jk]Lr Lo N] nf; xr~A

D;kg d;Ze vn” ri t+i eky” 'kEHkw


e] e” dj”uko dkag deZk Lo N] dFk

e] e” Loj”uko dkag Lojuk Lo N] oFkA

iku; N+]fu ek;k t+ky 'kEHkw


dj n;k p+] ouu ifrr ikou fN;

vk'kqrks'k uko pksu F;d ”ukou fN;A

p+]; ouu fN; nhu n;ky 'kEHkw


ck]B [kkj eqg” lkxj” f;r” 'kEHkw

'kky ;]fy Dofy xo vkye Dofy xoA

jkt+l Nq; ;h ouu 'kky 'kEHkw


v¡fæfe vejukFk” XofQ ne ekWY;~

oqQukfo }u gelu eW'kfjFk vkWY;~A

okr”uko I;B lwge cky 'kEHkw


u N] oqt+ey” u Nq lkse lw;Z j•i” xk'k

rfr çt+yu Nq iku; P+;r” vkdk'kA

;wx” u]=ko ijT+k”ukfo yky 'kEHkw


lq; xo pksu pkfu çs;eqd jl” el

Qy” dfu f;u vFk” drju” csálA

lq; t+kfu ;l cfu ;qFk gky 'kEHkw


d`".k uko pksu djoqu Nq vkd'kZu

eu E;ksu fur” vn” Nq[k e/kqlw/kuA

d`".k” j•i” fdU;~ d`".kl iky 'kEHkw


271- çkFkZuk

ijekRek Nq iku; dk;kf; eat+A

ck] u” dkag U;eZk;k fN ek;kf; eat+AA

eqg xV” p+fy T;wfr j•i uk]u gkfo iku

L;n xfN+ /;ku” ;wx Kku foKkuA

N+k; dfr nfj ;]fy flf;Z jksft+ Nkf; eat+


lq; iw.kZ Nq gfu gfu eat+ ehfyFk

rhy áw rsyl eat+ rhfyFkA

n; Nq vkWflFk c]g lkfu J/kkf; eat+


çs;e” el pkfo eW'kjkfo gu gu

eu esfy 'kCnl l•R;~ cksft+ D;kg duA

R;qFk uf'k [kfl ;qFk u” vkfl fot+;kf; eat+


es?koj.k” pkfu Loju” lkfu /kkj”ukf; eat+

P+;r” vkdkf'k ofl oj'kk]u jkf; eat+A

Loçdkf'k 'kCn” oqt+efy xxjkf; eat+


flf;Z vkWflFk Nq iu”us 'kwHkkf; eat+

rhT+k” fcEc I;o U;eZy t+yxzkf; eat+A

f; N] usFk bZÜoj” ;N+kf; eat+


t+y”dq; vy” My” dkl cu e” Oonkl

oqN vUr%dj.ku I;B Nq vkHkklA

jkst+ lk{kor u]"dke” fØ;kf; eat+


ywHk =k]".kkf; jk]Lr Fko r” J/kkf; eat+

U;j vih{k Fko t+hor”fp dke”ukf; eat+A

U;jk'k jkst+ vn” loZ vk'kkf; eat+


vUrjEo[k jksT+kqu Nq vfl njdkj

fuo`p+ I;B Bhd”jko lq; Nq O;p+kjA

D;kg gkWfly Nq t+xr”fp 'kwHkkf; eat+


nho ekuqu r” Fkkoqu u” dkeuk r” ywHk

vkRe r`fIr esfy p+fy t+ho ”rqd {kwHkA

eT+k” dql esfy d`fN+ Qh;Z Qh;Z Økf; eat+


ew[kZ Hkkouk Nu” vkyqp+ ldke Hkwx

xzg n'kkf; 'oHk Qy /keZ oq|wxA

D;kg Nq Hkzkejh ladVkf; mYdkf; eat+


ikul rkU;~ u Nq vfj"V u Nq dkag jwx

iku; f;u czksaB dqu çkjC/k” HkwxA

D;kg çkoqu Nq xfjps eerkf; eat+


iFk dqu fpUek=k vksr Hkkl”uko

eu r” çk.k fey”foFk dyukf; jk]Lr FkkoA

iw.kZ eko”fl lkse lw;Z ,drkf; eat+


fæ; p+] N; iu”fu dqfuj”p T+k” e” t+kag Hkkl

vfl dj”uko loZ ladYi” lWU;klA

P+k”; vksr jkst+ P+;r” Qq.kZkf; =kkf; eat+


gs vxE;~ vikj” p+B eksg t+kyl

D;k djue v"V L;Wt+ vUr” dkylA

cl”ukoqe lWfrfe Hkwfedkf; tkf; eat+


dfN eaT+k” ¶oy”uko e] áw vfN iks'k

yfN cfnu”; fue” gks'k esfy e] cks'kA

jfNo”fu rkT+k” Fko gjn” vkinkf; eat+


lUru l•R;~ dj”uko U;Fk lekxe

vn” Nqu” vkokxouqd dkag xeA

d`".kl d`".k” tqo” cl oklukf; eat+


272- çkFkZuk

vut+kWU;~ ikWB~; fr Hkxor~uke áu ” l•R;~ l]f) linku

x]foe vut+ku ikWB~; f;e pkWU;~ uko ”;

freu ukou Nq ew{kh |qu LoHkko ”;

freu ukou fN dkWR;kg vkl”o”U;~ Xo.k

fuou fN; eu fnou fN; ew{k Hkäu

dju fN; {k; egk ikiu DodZeu

gju vkokxou g"kZl dju eu

freu gqan Qy |quq; p+]; I;B e] Fkksoqe

f;eu fuf'k Eod”ykoqe ew{k nkoqeA

p+] N; fæ; iu”fu dqfuj”p [o'k e] I;B jkst+

;Wg; E;kWU;~ çkFkZuk O;u”rh ckst+

iWfrfe le;s iu”U;~ nf;xFk e] gkoqe

ije 'ke fnFk e] ikul áw cukoqe

;Wg; eu”dkeuk eaT+kwj djre

n;k d`ik {kek Hkjiwj djre

e] luEo[k jkst+re n;kf; l•rh

iro ykdU;~ fure 'kwHkkf; l•rh

p+] 'kadj” d`".k” j•il oangkW; iku

L;Bkg Loanj euksgj Nq; ;qgks; /;ku

d`".k” ukol N] vkd'kZu” 'käh

fuou P+;Fk Co) fnou Hkäh r” Eofä

p+] N; ç; jke” uko”p t; p+] cks;u;

e] N; ç; d`".k” uko”p eu djqe y;

p+] N; ç; jke” uko”p Nq[k ft+r]aæ;

e] N; ç; d`".k” uko”p fne eukst+;

p+] N; ç; jke” uko”p Nq[k P+k” vHk;

e] N; ç; d`".k” uko”p Nq[k P+k” ck]M n;

p+] N; ç; jke” uko”p Nq[k U;jke;

e] N; ç; d`".k” uko”p dj ek]gl {k;

p+] N; fæ; jke” uko”p e] nqbZ dkl

p+] N; fæ; d`".k” uko”p T+k” e” t+kag Hkkl

d`".k Nq; jke jkel lksu ç.kke

vHksn%Hkä dj”ukO;e e] u]"dkeA

ou; fgUnh t+ckWuh d`".k” l”a| xhr

Nq ek;k rhr Hkwxu gqan dWfjFk ghr

273- vØwjth Jh d`".kl ikul l •R;~ eFkqjkf; fuoku r ” xwfif; N] O;yki djku

D;k dgsa vØksjth us dSlk fd;k ;g dkeA

Jh d`".k eFkqjk ys x;k ge ls fy;k vkjkeAA

cztcklh gSa mnklh p'es rj gS vke

jksrs jksrs jk/kk dgrh lqcg gqvk 'kkeA

uk b/kj gS uk m/kj gS fQj fd/kj gS 'kke


ikjk djds oL=kksa dks ru ls NksMksa çk.k

bL=kh tksxu cuwaxh QSad nwa lkekuA

uUn uUnu ds fy, NksMksa eSa uUnu xzke


fQjrs gSa ge jkr fnu djeksa dk ;g Qsj

d`".k pUæ tc feys rc dc gS vU/ksjA

vc og lwjt eq[k fn[kkos vkrk gS iSxke


çse ikud ihus fn;k gks'k fy;k lc

lc dqVEck lc dchyk Hkwy x;k vcA

cu x;s gSa ge mnklh ?kj esa gS D;k dke


xksfi;ksa us ;g dgk gk; gk; x;k eu Fkke

ge xjhcksa dk og ysos vc u eqag ç.kkeA

og gS vc jktksa dk jktk ge gSa lc lqnke


tlqnk dgrh Fkh eksgu ge ls x;k gk;

eq> cq<h ekbZ dks ml us NksM fn;k gk;A

uwfj nhnk tkus ls vka[ksa gqbZ cknke


ge ;gka gSa og ogka gS fQj dgka gS og

ckr lp gS lkFk mlds gSa tgka gS ogA

,slh gh nsokuxh dk uke gS ije/kke


gS v;ks/;k esa [kjkch dqN ugha vkjke

loZ eaxy ys x;k taxy x;k JhjkeA

lr egy dk d`".k gS Nr jketh gS cke


çk.k I;kjs tc u feysa D;k djsaxs ge

[kkus ihus ds flok thrs ejsaxs geA

d`".k dks gS ,sls çse okyksa dk ç.kke


274- O;yki xwfi;u gqan

ge ls eksgu ukFk us dSlk fd;k gS dkeA

gks'k fy;k ihus fn;k cs [kqnh dk tkeAA

nnZ eUns b'd dks gS D;k nok ls dkeA

r'ku;s 'kksd'k djs D;k jksxus cknkeAA

fny fy;k fnycj us ge dks dqN u fn;k nkeA

ge us vki gh r[r NksMk Hkä gS cnukeAA

d`".k th gS vkRek eu gS cyth jkeA

eksg :ih dal ekjs gS lpk iSxkeAA

eqä dh pkgr ugha gS Hkä gS fu"dkeA

ge us vki gh NksM fn;k ukewl uaxksukeAA

eu gS y{eu cq) foHkh"ku vkRek gS jkeA

eksg jko.k tYn gVk ns /keZ dks ç.kkeAA

Hkkouk dk nw/k Fkk D;k iqäk Fkk D;k [kkeA

d`".k dks gjtk feyk D;k 'kgj Fkk D;k xkeAA

tc yMdiu ls fudkyk vk'kdksa esa ukeA

rc xnkbZ ikn'kkgh gS xokg gS vkeAA

gks'k fy;k ihus fn;k cs [kqnh dk tkeAAA

275- çkFkZuk r ” vLrqfr

d`".k rsjs /;ku esa cu x;k cLrh dks cuA

rqe gks eu vkSj çk.k ys esjk vUr%dj.kAA

D;ksa u dgksa rqe vkRek gks D;ksa u jgksa eSa eu eXuA

D;ksa u o`rh xksfi;ksa ls jkl [ksyksxs vfHkUuAA

D;ksa u dgksa eSa rqe lc gh gks D;ksa u gks tkvksa 'kj.kA

d`".k Hkäh tequk th esa Mqck nks esjk euAA

o`fr;ka gSa xksfi;ka rqe vkRe :ih gks eksguA

vkvkss [kkvks Hkko dk nw/k vkSj ngh 'ktjk e[kuAA

,d vusd Bhd rqe gks rqe gh gks rhuksa HkouA

rqe gh gks i`Fkoh vkSj ty iou vXu vkSj xxuAA

rqe gh lk{kkrdkj gks lr~ fpr~ vkkuUn?kuA

rqe djks fl) vc esjk Jou euu fufn/;kluAA

D;ksa u ukjn th cuksa xkvksa rsjk Jh d`".k xq.kA

'kqdnso vkSj O;kl cu ds /;ku /kkjksa jkr fnuAA

D;ksa u R;kxksa jkt cuksa Hkjr lhrk y{euA

vatuh uUnu cuksa xkrk jgksa Jh jke xq.kAA

D;ksa u cuksa f'kojk lqu ywa rsjs eq[k ls Jo.kA

taxyh esok f[kykvksa rqedks gks tkvksa 'kj.kAA

D;ksa u cuksa dqCt+k panu ls eyksa rsjk ruA

D;ksa u ;g tks eSa us cksyk ;g gS Hkfä dk y{kuAA

D;ksa u ;g tks eSa us cksyk bl ij n;k dj HkxouA

eq> dks vtZqu tku dj esjs fy;s foÜo:i cuAA

ihrs gSa ve`r /kkjk /kksrs gSa rsjs pj.kA

rqe gks eksg ek;k ls U;kjk ge rq>s vk;sa 'kj.kAA

ge ugha dqN rqe gks lkjk ge rqEgkjk HkätuA

vc lquks lelkj lkjk d`".k dk I;kjk HktuAA

d`".k rsjs /;ku esa cu x;k cLrh dks cuAAA

276- fourh

d`".k rqe dks eSa ;g fourh djrk gwa ckjEckjA

eq> dks 'kkafr nsoks ysoks Hkolkxj ls ikjAA

/ku dh ç; gS eu gS papy cu x;s nqfu;knkj

ihNs lkFkh dksbZ ugha vkos dsoy rqe gks ;kjA

dk;k ek;k lc gS uk'kh Hkze gS ;g lelkj


lc çk.kksa ls rqe I;kjk gks lc I;kjksa dk I;kj

tks dqN gS rqe gh lkjk rqe dks t; t; dkjA

vUr%dj.kksa ls U;kjk gks fueZy fuZfodkj


rsjs feyus dh pkgr gS vkSj u dqN njdkj

lc dkeksa esa jkgr nsoks ik;k rsjk ncZkjA

dFkk Jou esa lq[k c['kks feF;k gS ifjokj


fur gS 'kq) fpr lRiq:"kksa dk o`r gS czãkdkj

mu ds laxr ds cdZr ls ge gks x;s m/kkjA

lkMs eq[k ls lc thoksa dks igqapk nks midkj


,slh vkRe Lejr nsoks ftl ls gksa m/kkj

larksa lk/kksa dk cuk nks çs;eh lsokdkjA

d`".k dks 'kq) çd`r c[k'kks vksa rr~ lr~ fopkj


277- çkFkZuk

Qal x;s eksg tky esa ge vc rq>s vk,sa 'kjuA

lkj bl lelkj esa dqN gS ugha papy gS euAA

lq[k ugha v;ky esa gSa ge mnklh jkr fnuA

ge gSa ,sls gky esa f'ko uke rsjk nq[k gjuAA

D;k djs vc ge dks dk;k eksg ek;k vkSj /kuA

gedks vc fu"dy cuk nks tYnh vkvks eu eksguAA

D;k cus nsg pky esa vc nhft;ks vuqxzg vUuA

xe ugha dqdky esa ge djrs gSa rsjk HktuAA

lc dks vUr%dky esa vfpr djks vkuUn?kuA

d`".k th ds gky ijn;ky cu d`iky cuAA

Qal x;s eksg tky esa ge vc rq>s vk;sa 'kjuAAA

278- çkFkZuk

jk/ks'kke gjs d`".k vjs çHkks xksikyA

xksihukFk e[ku pksj enu eksgu ykyAA

esjk eu gS tequk th o`fr;ka xksi xoky

og gS çse ve`r :ih ty ls ekykekyA

ml esa ugkvks [ksy cukvks ckydiu dh pky


nsg Hkze :ih 'ksj dks gS en ls vka[ksa yky

mldks idMks [ksapks cka/kks ekjks mrkjks [kkyA

ml flagklu ds Åij viuk vklu Mky


ge rqe ij viZu djrs gSa ru eu vUu /ku eky

lc çk.kks ls rqe I;kjk gks U;kjk gks vdkyA

gedks eksg ls en ls Hkze ls nq[k ls xe ls Vky


D;k djs ge dks eFkqjk dk'kh xksdqy czt uSiky\

lkMs fpr uxjh esa cfl;ks rqe gks nhu n;kyA

Hkäksa dk rqe ikyu okyk rhuksa tx dk iky


ge x`gLFk esa Qal x;s gSa dkVks ek;k tky

dsoy rqEgkjk vkljk gS ns[k gekjk gkyA

d`".k dks 'kqHk n'kZu nsoks ysoks vius uky


279- jkl

eFkqjk ls fcUnjkcu esa vk;kA

jk/kk us ik;k eueksguAA

xksfi;ksa ds Hkfä Hkko us flj mBk;k

Kku ;ksx fuæk esa Fkk uUn ykyA

jktxnh ds vklu ij ls txk;k


ehBk ehBk e[ku tlqnk us yk;k

eksgu us [kk;k Hkkouk lsA

lc xksfi;ksa us Hkh mldks f[kyk;k


xksi xokyksa us /kwe epk;k

vkx;k xksdqy esa xksih ukFkA

vius cky cpksa dks rc cqyok;k


d`".k pUæ dk lwjt eq[k pwek

pUæk us jkr fnu ?kwek FkkA

yfyr us Nkrh ls ml dks yxk;k


dSls dSls vkink ml us gVk;k

nSR;ksa ds nq[k ls cpk;k ns'kA

cztokfl;ksa us d`".k xhr xk;k


viZu djrs gSa viuk çk.k dk;k

vUu /ku eu eksg ek;k ds lkFkA

rqe gks lwjt ge gSa Nk;k


rhuksa yksdksa esa Fkk ppZk ?kj ?kj

'kadj cu x;k gS xksihÜojA

jkl esa dSls mYykl cuk;k


d`".k us jke Hkäksa dks le>k;k

jke gS d`".k d`".k 'kadjA

jkx jax esa R;kx xqy f[kyk;k


d`".k dgrk gS gk; Qal x;s ge

vkx;k Hkze vc dgka 'ke neA

vki gh djs ge dks fueZk;k


280- Jh d`".k xq.k ouZuk

lHkksa dks ys x;k ru eu

tks eksgu gks rks ,slk gksA

gqvk oSdq.B fcUækcu

tks uUnu gks rks ,slk gksAA

ogh fueZy ogh fuxZq.k

fujatu gks rks ,slk gksA

czãkuUn?ku iwj.k

lqn'kZu gks rks ,slk gksAA

fd;k y{keh dks vkd'kZu

euksgj gks rks ,slk gksA

c'kdys }kfjdk lqUnj

mÙke ?kj gks rks ,slk gksAA

gqvk xksdqy ls tc tkuk

cgkuk gks rks ,slk gksA

dul us dky rc tkuk

tks gksuk gks rks ,slk gksAA

fgykuk dksg [kq'k vkuk

mBkuk gks rks ,slk gksA

bUnj us rc czã tkuk

fn[kkuk gks rks ,slk gksAA

'kä ekywe gks tkuk

fu'kkuk gks rks ,slk gksA

czãk th xksi xq.k xkuk

fl;kuk gks rks ,slk gksAA

lqnkek ;kfj uo ikuk

tks iqjkuk gks rks ,slk gksA

foHkwrh ?kj esa ys vkuk

dekuk gks rks ,slk gksAA

dbZ fnu dqy fo|k ikuk

tks nkuk gks rks ,slk gksA

;g ek;k gS ogh lkjk

tks U;kjk gks rks ,slk gksAA

tlqnk uUn dk I;kjk

dqekjk gks rks ,slk gksA

yMdiu esa fQjk cu cu

ut+kjk gks rks ,slk gksAA

djkuk 'k=kq {k; vtZu

lgkjk gks rks ,slk gksA

d`".k pUæ mty jks'ku

flrkjk gks rks ,slk gksAA

281- çkFkZuk

ge gSa lqnkek d`".k eqjkjhA

vk;s rsjs ncZkj esaAA

rqe gks nkrk ge fHk[kkjh

dSlh ykpkjh uknkjhA

lkspks gekjh nqfu;knkjh


nfj;k lk rsjk yaxj gS tkjh

ml dk djks ge dks HkaMkjhA

ns[kks gekjh v;kyckjh


Hkze esa Qal x;s ge lelkjh

rqe gks n;ky loZ midkjhA

bl uhan ls vc c['kks csnkjh


uk ge tksxh uk czãpkjh

Kku ds Hkh uk vf/kdkjhA

Hkfä nsoks og gS ljnkjh


lc dks fd;k rqe us loZkf/kdkjh

vc vk xbZ d`".k dh HkkjhA

j[kks n;k dh mesnokjh


282- çkFkZuk

Hkze el ih ds eLr gks x;s ge

Qal x;s eksg tky esaA

dgka pfy;k rqe ge dks NksM dj

Jh d`".k ,sls gky esaAA

?kj ds dkeksa esa ge fQjrs gSa

fpr dks ugha dqN pSu gSA

nqfu;knkjh esa gS [okjh

dqN lq[k ugha v;ky esaAA

ge dks 'kkfUr 'ke ne nsoks

iM x;s tatky esaA

dc gS çlUurkbZ eu dks

vUu esa /ku esa eky esaAA

ftldks ftruk gS tatkyk

mldks mruk dkyk eqagA

lc ls j[kks ge dks fujkyk

vfpr~ var%dky esaAA

fpr~ eu cq) çk.k 'kkar cuk nks

,dkar ds [k;ky esaA

Å/kZ xr nsoks v/kksxr ysoks

er er j[kks ikrky esaAA

esjs eu dks 'kkafr c['kks

fQj fQj ds fQjus esaA

v;ks/;k c`t }kfjdk th eFkqjk

dk'kh esa uSiky esaAA

fVdfVdh cka/k dj vka[ksa j[kks

Jh d`".k paæ /;ku esaA

nsg n`f"V dh fpr er j[kks

eq> dks pdksjk pky esaAA

dgka pfy;k rqe ge dks NksM djA

Jh d`".k ,sls gky esaAA

283- jk/kk th Jh d`".kl ;kn djku

tkxks tkxks 'kke lqanj ;ksx fuæk ls

Hkksx y{keh us cqyk;k gSA

vki eksgu dks euk;k gS ml us

vkb;s cUljh ctkb;s vkiAA

lksyg flaxkjksa ls jk/kk I;kjh us

lqanj cuk;k dk;k gSA

mBks mBks Jh/kj eqyhZ euksgj

Hkäksa us rqe dks txk;k gSAA

egkek;k esa rqe fueZk;k gks

rqe lwjt og Nk;k gSA

rsjs vkus ls lc xksfi;ksa us

/kwe /kke /ku /ku epk;k gSAA

bUækorh us paækorh us

xe dh ?kVk lc gVkbZ gSA

dSls dSls jax ls vNk fcNksuk

js'ke vkSj 'kky ls ltk;k gSAA

czãk us nso yksd czã yksd fo".kq yksd

lkFk lc vius yk;k gSA

xksihÜoj cu ds f'ko'kadj Hkh

Hksl cnyk;k vk;k gSAA

yfyrk l[kh us jkl eaMy esa

dSls dSls jpuk jpk;k gSA

tks dqN Fkk nq[k ls eksg ek;k Hkze

og lc geus mMk;k gSA

fpr~ ls cq) ls eu ls çk.k ls

vkidk /;ku yxk;k gSA

lc lf[k;ksa dks ge us le>k;k

d`".k us ;g xhr xk;k gSAA

284- yadk t+hfuFk Jh jke v;ks/;kf; okil f;oku

v;ks/;k esa pyks ns[kks vtc dSlk rek'kk gSA

ftuks bulku jhNksa cUnjksa dk [kwc ppkZ gSAA

'kgs [kqjlku 'kgs esewa vaxn gS Qkstsa [kqn ysdjA

guwekuks foHkh"ku y{euks Jh jke lhrk gSAA

vHkh vk;s gSa yadk thr dj vkSj ns[k dj n'kjFkA

I;kjs jke th ds lc dks n'kZu dh reuk gSAA

cjlrs gSa Qyd ls Qwy lhrk jke ds ÅijA

xqyksa dk nsorksa ds gkFk esa ,d ,d ekyk gSAA

czã us jke th ds ru esa viuk tyok fn[kk;kA

fcyk 'kd jke th esa dqnjrs dkfey gqosnk gSAA

fcyk 'kd ekfyds dqy 'kdys bulku cu ds vk;k gSA

ugha bulku ughsa gS uwj ;g uwjs rtYyk gSAA

djs tks jke jke jke mldks ew{kh nke nsrk gSA

lcwa us jke th ds uke ls vkjke ik;k gSAA

cxyxhjh dks vk;s HkkbZ rhuksa eknjka viusA

'k=kw?ku vkSj Hkjr dsdbZ lqfe=kk vkSj dkSlY;k gSaAA

xqy vQ'kkuh ds fy;s cSBs gSa lc yksx vius ckeksa ijA

og /ku /ku HkkX; eaxy dk lnk dkuksa esa vkrk gSAA

t+j vQ'kkuh ls djrs gSa xnk;ka tscq nkeu ijA

joka nj;kf; jger gS cMs nkrksa dk nkrk gSAA

foÜokfe=kks of'k"Vks O;kl 'kqdnso vkSj equhÜoj lcA

Jou esa mu ds dFkk Hkkxor~ vkSj jke xhrk gSAA

vHkh Jh jke th vkos idM dj gkFk ys tkosA

d`".k ouiqg ds cu esa bfUrt+kjs oDr jgrk gSAA

v;ks/;k esa pyks ns[kks vtc dSlk rek'kk gSA

285- çkFkZuk

dky ds n.M ls ge dks cpkvksA

:i fn[kykvks rqe gks egs'kAA

uk >wB dgus dk rkdr j[kks

fur j[kks ge dks mre fo'ks"kA

lr~ fpr vkuUn?ku cukvks


vU/kdkj :ih 'k=kw gVkvks

fpr~ cq) cukvks xkSjh x.ks'kA

'kkafr dk'kh esa clkvks


?kj dk jkx }s"k lc gVkvks

dqN er j[kks okluk dh ys"kA

'kkar djds ,dkar esa igqapkvks


fpr~ QquZk ije 'ke esa Mqckvks

vfpr cukvks og gS mins'kA

fuoZklu vklu ij fcBkvks


ek;k dh okrZk lc le>kvks

tc dqN ugha D;ksa gS jkx }s"kA

f'ko fuoZklu lkxj esa Mqckvks


dky ds eq[k ls er ?kcjkvks

d`".k dks gVkvks ladV Dys'kA

'kfäikr ls vius lkFk ys tkvks


286- Hkfä

Hkhyuh f'kojk g ”at+ okrZk

Hkhyuh dk >wBk esok jke th us [kk;kA

mre ik;k çse lsAA

Hkäksa dk çs;e lc dks fn[kyk;k

jke th dks gS fdl pht+ dh pkgA

ozr/kkfj;ksa dk lUnsg feVk;k

mre ik;k çse lsAA

jkt/kkuh NksM dj cu esa vk;k

lp eku dj cki dh vkKkA

,slk lrksxq.k nsorksa us xk;k

mre ik;k çse lsAA

n'kjFk us lc Hkst dj cqyok;k

jketh us 'kgj vkuk u ekukA

cu x;s ek;k esa fueZk;k

mre ik;k çse lsAA

lc nsorksa us fpr esa lek;k

dSlh Fkh lhrk ifrozrkA

lwjt ds lkFk fQjrh Fkh Nk;k

mre ik;k çse lsAA

Jk/k fd;k fi=kksa dks xaxk esa ugk;k

vki gh gksds czã vorkjA

ge dks Hkh ,slk djuk Qjek;k

mre ik;k çse lsAA

CMs I;kj ls tVk;u dh dk;k

tyk nh lPps ekxZ lsA

/keZ deZ djuk lc dks fl[kyk;k

mre ik;k çse lsAA

y{eu Hkjr th dk çse c<k;k

,sls gh HkkbZ gksus pkfg;saA

lqxzho dks fe=k Hkko fn[kyk;k

mre ik;k çse lsAA

,d ne esa nqe ls yadk tyk;k

dSlk Fkk iou lqr lsokdkjA

jke th dks lhrk dk gky lquk;k

mre ik;k çse lsAA

bUæthr vkSj jko.k dks mMk;k

ns x;s foHkh"ku dks yadk dk jktA

eUnksnjh dk ir cuk;k

mre ik;k çse lsAA

yadk thr dj v;ks/;k esa vk;k

lc dks fn[kyk;k Jh jke :iA

yksxksa dks ije /kke esa igqapk;k

mre ik;k çse lsAA

d`".k us }Sr Hkko eu ls gVk;k

jke dks tkuk ije vkRekA

jke dk uke Kku ;ksx esa yk;k

mre ik;k çse lsAA

jke jke djds vklu fcNk;k

fpr esa yxk;k jke dk ukeA

jke dk uke f'ko'kadj dks Hkk;k

mre ik;k çse lsAA

287- çkFkZuk

NksMksa ijgst+ lathou dk nok dj eq> dksA

fgtª dk nnZ gS feyus dk 'kQk dj eq> dksAA

uCt+ ij esjs rqe vc nLrs 'kQk viuk j[kA

tks gS ryokls ftxj ml ls NqMk dj eq> dksAA

MkDVj cu ds esjs njns n:uh iwNksA

Qkdk ns ns ds vc er t+ksjks tQk dj eq> dksAA

ckfx jger ls eq>s ys ns rw yrkQr dh cwA

ftLeks fny :g fn;k xe pq lck dj eq>dksAA

eq> dks njdkj ugha jkt u ;g r[r u ;g rktA

eSa gwa eqgrkts 'kQk vkt nok dj eq> dksAA

eq>s 'k=kksa us cgqr rax fd;k ?ksj fy;kA

rqe gks fe=kksa ls fe=k mu ls fjgk dj eq> dksAA

eSa gwa de Hkä eq>s vkrh gS cgqr l[rh is'kA

ys [kcj esjs vc lc d"V nQk dj eq> dksAA

[kkus ihus dk og ns gqDe tks pkgwa [kkvksaA

D;ksa jgwa lqLr j[kks pqLr cuk dj eq> dksAA

esjs [kkfrj dk peut+kj 'kxq¶rk gksosA

,frnkys vlj ls vkcq gok dj eq> dksAA

eSa gwa :gkuh ftLekuh dlkQr ls vyhyA

fcLrjs xe ls mBk djds lQk dj eq> dksAA

;k eSa csnkj jgwa uhan djwa ;k fd i<waA

esjs fpr esa jgks lc djuk jok dj eq> dksAA

ft+Unk fny j[kks ogh ft+Unfx;s tkosn vLrA

/;ku esa eXu j[kks ve`r fiyk dj eq> dksAA

xqy'kus [kners vkt+kn rcka esa pwa loZA

j[kks bLrknk c;d ik;s clkdj eq> dksAA

nLrq ik;s ge% ;kjkaus bje pwewa eSaA

j[kks lj lCt+ lq[kZ :;s guk dj eq> dksAA

lQjh tkek esa gS gqcs oru nkeuxhjA

'kgfj vkjke ls dHkh er tqnk dj eq> dksAA

[kkus ihus esa vkSj U;kers xwukaxwa esaA

j[kks gj ne rqrk ;kn djkdj eq> dksAA

'kcZrs oLy fiyk rkfd lnk eLr jgwaA

Kku ;ksx jl esa feyk ikl cqyk dj eq> dksAA

t+s gokoks gol nS: vye lsj djksA

rkfjd vt+ vQlfj;s vjt+h lek dj eq> dksAA

eSa cyxrk gwa ut+j j[k ds rsjs vkus ijA

vkoks Jh d`".k vHkh oknk oQk dj eq> dksAA

NkMksa ijgst+ lathou dk nok dj eq> dksAAA

288- ekft nhfof; fN dkWf'kj T+;o L;Bkg VkWB

ou; nhfof; N; dkWf'kj T+;o”; VkWB

ij[k ckst+[k P+k” r]fy dkWfBl xfN+; dkWB

iju okY;u r” ckst+u okfyu”; I;B

çlUu xN+u Ns dklu loZ ladV

gju N[k }[k dju cdZr xju N[k

f; ekrk Io=k t+kWfuFk ç; cju N[k

Kku”p Hkäh Hkko”p oWU;~ e] yhyk

cukWo”e N+k]V cWM”; vkWflFk nyhyk

duu xN+~;e xN+”U;~ laru r” lk/ku

áue fre nkn l•fru O;p+kj” uknu

e] laru l•R;~ Fkk]o U;Fk lrlekxe

fre; ;qFk ckst+ue eaT+kwj djue

rFk ,dkarl vanj vkslq; p+] dql C;k[k

P+k” lUr; j•i” fdU;~ uk]u t+xrl vanj æk[k

P+k” lUr; j•i” Nq[k vkWflFk fujkdkj

lrqd vorkj Nq[k ck];u; ueLdkj

fnoku Nq[k eksg j”•ih jk{klu ekj

Jou” l•R;~ Nq[k dju Hko”lkxjl ikj

e'ku ;]fy lr r” if'kHkko Eo[k Nq gkoqu

P+k” lUr; j•i” Nq[k vn” ew{k nkou

eWyhu Co) ;]fy xN+u N[k fN; Myu ywd

lr”fd t+y” Nq[k Nyu vn” fN[k p+yu 'kwd

yx; lk/ku r” laru ikW;Z ikWjh

P+k” Nq[k fre ckst+re du nkW;Z nkWjh

yx; laru r” lk/ku in~e” iknu

P+k” Nq[k fre ckst+re OoU;~ yksy” uknu

yx; laru r” lk/ku Kku” u]=ku

vVy My” ;wx” D;u iEiksf'k i=ku

yx; laru r” lk/ku lr O;p+kjl

fN ckT+;u ekst áou ckWT+;~xkjl

rek'kk fNl oqNu yk]c dqu FkWfoFk eu

fN p+kyu Lo[k r” }[k =kkWfoFk rE;qd Xo.k

v/kje”p ywHk” yadk t+ky”o”U;~ fN;

foHkh"ku lr LoHkkoqd ikyo”U;~ fN;

dj”U;~ p+] f'ko 'kadj” vkjrh Ne

djqu ák]r lr lekxe dkLre Hkze

289- çkFkZuk

¬ lr~P+;r” vkuUn” dUn” xwO;Un”A

U;}ZUn” U;LiUn” oUn” gkW; ikuAA

ukn” fcUn” ijekuUn” LoNUn” p+];

p+j.kk£cUn” u”; oUn” eu çk.kA

dkl vKkr Hkkl lfunku

Nq[k n;koku loZ'kähekuAA

n; Nq[k r” e`R;qat; Nq[k r” y; dj

P+;Fk Qq.kZk lkWU;~ vfe ;]fe lkuA

okLukf; {k; dj ft+r bUæ; dj

fnFk eukst+; dj U;jvfHkekuAA

eerkf; dj xzkl xfj dj ouokl

ozr lU;kl vrykl ikWjkuA

fnFk fodkl Hkze dkl Oonkl Nql c” nkl

vkl ikl Hkkl vkl jkl [ksykuAA

lalkj” Hkzkafr 'kk¡rh fnFk dkl

vkRe foÜokl Fko Lo; N] czã t+kuA

çFk Üokl mÜokl [kfl ofl gksf"k gsfj

vfp+ usfj va/ksfj eaT+k” rht+okuAA

n]g” lsrkjl ;¡æ]; du”u”;

rkjo dfu xaM”ukWfoFk çk.kA

vUr%dj.ku g”aft+ t+]fo mn”xhr”

lke Loj” X;ouko f'koU;oZkuAA

d]ag u” vkWflFk f'kfu eaT+k” Ooi”nksoql

jkf; pkfu cuksoql bulkuA

jkx” tkeu p+V” R;kx” nkeu

ikWj”uko rhoz okWjkx” lkekuAA

vksj” vk; d]ag }g ;ksj”dqu xN+ue

ofr I;B dk]Meqr Nqe çLFkkuA

P+k”; lgk; jksT+kqe Io=k”; r” E;W=k”;

=kkWfoFk xN+ue f'kfu ekWnkuAA

'kkg ikg vkWflFk n]g nk]j ekuqu

lq; xfN+ t+kuqu ck]M uknkuA

ifjokj” eaT+k” l•R;~ /kje”; vksr ifd

u]"dke” dje”; fnf; ije” FkkuAA

ekft g”aft+ Yofy eat+ ify D;kg vkslq;

dWE;~ |qrq; n]g P+;Fk Co) eu r” çk.kA

f;; iT+;k lq; oqU;~D;u eW'k”jkoqu

d]ag u” vkWflFk gkoqu vfHkekuAA

dqEch ikdqd d]ag u” ;kn ikoqu

F;d”ukoqu Nql ck]M ckX;okuA

OoÙke dqy” dq; uko eUn”Nkoqu

=kkoqu /keZ deZ ;wx KkuAA

ij Ooidkj” fuf'k vFk” iFk Fkkoqu

/ku” deukoqu cfM N+y” lkuA

[;Fk pFk =kkoqu iku O;WB”jkoqu

dy” fxy”ukoqu Nql cyokuAA

ikWV~; i'kehu” Q'kZk oFk”jkoqu

eqg u]aæs eat+ lkoqu ikuA

v¡njh ey U;Wcjh n]g ukoqu

x¡t+jkoqu Nql ck]M [kkunkuAA

t+y”l”; ;]E;~ f;N+ 'kdyk fnp+u;

vdyk fnFk dk]ju[k :i”okuA

ikap+ Ror pkus ckir OoRir~

rWE;~ dW;Z ;qFk jkst+[k Lo[k” lkuAA

ek]g el pFk Nq[k ;'k F;d”ukoku

çksoeqr Nqe ywdu eat+ ekuA

Lo d`; fo"Bk N; çfr"Bk

eku freu”; 'kwfHk f;e fN ç/kkuAA

dk;kf; Lo[k |qu iFk dqu }[k Nq;

larksf'k o`p+ çko[k dY;kuA

lr”fp; F;Fk Fko lq; egk er Nq;

ozr Nq; 'o) P+;Fk OoinkokuAA

vlRoFk dWfjFk”; rl ekWfydl dqu

;]E;~ u” f'kfu eat+ gk]y dk]jq; dkag rkuA

nf; xFk ekWfuFk t+f; lk]Lr cu dj

U;eZy cwt+ ukx” y”f; eat+ JkuAA

O;ogkj” ckxl ;f'k Qqy;kg yWt

xj” {kwHk” oko; fN cj” linkuA

Oonklhu” oFk lWU;kl” o`p+ g”aft+

,dkar Fkfj 'kkar Qy fN usjkuAA

xHkZl vanj dy” Cou dqu vkslq;

t+ax” ák]j dqu vkslq[k x¡t+jkuA

dj usj” U;cj ij Ooidkj dj”

nf; ukok Loj” xj” gj” /;kuAA

ou r” ijnsfl;k dfr I;B” vk[k ;Fk

Hkze” nh'kl eat+ Nq[k vut+kuA

t+ku dj ;]frD;u lr~ Ioq#"ku l•R;~

çko”ukou; fre vkÜP+k;Z FkkuAA

;Fk vfuoZp+uh; vuk| ek;kf;

rsyu rsyu xWf; gkWjkuA

rsyu okY;u P+k”; Nq[k esyu

u fN vkckWnh u Nq okWjkuAA

ldke” deZ [kfj vure e” d'k”uq;

dW";~ dW";~ ir” Nk i'k”uq; tkuA

Hkze” l•R;~ ;qu xN+qu T+;k]u ejqu Nq e'k”uq;

if'ku”; gqan áw Fko e” xqt+jkuAA

d]ag u” ;]fy Nql vn” dFk I;B en Nqe

pkfj;Zqd gn Nqe Nql g;okuA

t+ho”rqd loZ vkgkj v'o) Nqe

t+ke”uk æke”uk Nql djku tkuAA

lw{kel I;B Nql lkFkk Bhdu

Nqe ir; n]g Hkze Eo[k gkokuA

ew[kZ ck]t+ gqan oL=k uky” dMre

d¡M~; t+ky” eaT+k” dMre nkekuAA

[;r” [k] dW;Z dW;Z D;kg Nqe çkoqu

[;e” ur” Nqe gk][k”jkoqu ikuA

loZ vkRe Hkko” vuqxzg Hkwx Hkwx”uko

[;e” pe” áe” fne” len`f"V lkuAA

Co) E;kWU;~ jWVe”p+ fN O;ogkj” {kwcu

F;r çKu l•R;~ dj” Dol” ekuA

f;e u fo"k; Hkwxu I;B fN ywHku

freu”; Nq 'kwHku |qu O;k[kkuAA

vkRek jke” pkfu jkf; Ooikf; l•R;~

ykf; eqg en” D;u jk{klu dkuA

'kk¡rh lhrkf; eu” y{eu” l”;

/keZ ou” l”; eat+ fne ojnkuAA

lr”fdl dqfyl”; lr”dq; C;ksy t+]fo

lr~ C;kWfyl Nq lr”dqy OoinkuA

dqy t+xr Qk]yeqr lr”dq; dqy Nq;

jax” jax” Qqy;kg Nl 'kwHkkuAA

rfu eat+ çk.k Fko p+suqu C;k]u dM

xzgu” eaT+k” uk]u dM flf;Z HkxokuA

xk'k fnFk ok]u fnfu t+xrl vk]u dM

uk]u dM i•fjFk le n`f"V FkkuAA

lk/k lr lax”fp; ç; cjuko gj”

gj” t+Uek t+Ueu g”at+ gkuA

loZ vkRe Hkko” Kku ;ksx” lk]Lr Fkko

ew{k fne uko Nqe d`".k jkt+nkuAA

Nq[k n;koku loZ 'kähekuAAA

290- çkFkZuk

Nq[k ew{k nkrk iku” P+k”;

dhoy lrqd O;p+kj fneA

f;; xfN+ vklqu fr; e] fne

;wxqd Kkuqd lkj fneAA

luEo[k f;re lksjq; fure

|qrqeqr f; Nq; QhfjFk áreA

Hkäh fnre Hkäh fnre

Hkähf; gqan njckj fneAA

eLrh gks"kl áFk eax;

er” uP+k”+ukore fnFk Hkax;A

Hkäh Doax; tke; jax;

lq; jax”uqd O;Lrkj fneAA

eqg fdl ft+ful nT+kqu LoHkko

P+k” Kku” j•ih vXu gkoA

Hkähf; g”at+ j]g çT+k”+yko

vKku” 'kksjl ukj fneAA

eerkf; yadk t+ky”re

Hkkoqd foHkh"ku ikyreA

Jh jke” ek]g en xky”re

;Fk Hko”ljl rkj fneAA

'käh r” Eofä 'kwfHk p+];

eu D;kft+ rFk I;B ywfHk e ];A

Hkäh fnre Hkäh fnre

Hkäh e] ckjEckj fneAA

Nq[k Hkhn” jk]Lr f'ko d`".k jke

vklu dWfjFk I;B ije /kkeA

çkjku Nql p+] fuf'k f;ul

tYnh e] OoU;~ vkadkj fneAA

feF;k inkFkZ D;kg eax;

fre HkwX;~ OoU;~ vkl; Vax;A

'kkar xN+” vn” l•R;~ lr lax;

f;fN+ Hk[kp+ gqan vkp+kj fneAA

ok¡lk xW;e feF;k ouu

Ø; dju” jk]Lr Nk d]ag cuuA

Nql ywHk” Qy i]gul vanj

OoU;~ xzV”fp; vuokj fneAA

d:uko rkjl p+]; lk]fjFk

rkjqe e] rkjl Fki dWfjFkA

ikjl cukoqe 'kWL=kl

ukjl dWfjFk xqyt+kj fneAA

Nq; D;kg e] p+kjqu Nk]r Øqgqu

Nqe eT+k” çFk Hkwxl P+k”gquA

Nqe vj” ljo jk]Lrq; yqgqu

'kqefjFk e] ;¡æ]; }kj fneAA

dk;k N] E;kWuh }kfjdk

P+k”; Nq[k d`".k ijekRek

eaxu lqnkek Nql fHk{kk

loZ ,sÜojh ;dckj fneAA

f;; xfN+ vklqu fr; e] fneA

;wxqd Kkuqd lkj fneAA

291- 'kgjl eat+ J/kk u oqfNFk ouiqg xN+u ” foft+ xq:Lrqfr djku

czksaB” I;kse rqyeqy eaT+k” et+xkseA

du”u”; t; edqan” t; edqan” xkseAA

U;Fk lRlax” lk]fLr eu E;ksu U;wFk

drd” iksf'k jax” lk]fLr eu E;ksu U;wFkA

dksey vax” lk]fLr Nq[k x]'kkse


xWt e] nqxZr p+Wt e] gku

ru” I;B” ækl ck] ck]M HkkX;~okuA

jkT+k” gel” lkf; pksu ;u” I;B” I;kse


pkfu iw.kZkf; l•R;~ N+~op+j”; e] p+k]y

r`fIr ehfyFk Hkwx” ywHk xk]yA

u]"dke” dke/khfu nke” }/k e] pkse


eFkqjkf; eat+ dk]r olquq; Nqe

ywd” g”aft+ t+]fo I;B [klquq; NqeA

czt xkel eat+ clquq; I;kse


l•R;~ l•R;~ xw;Z ckydu usj” uk

dke/khu” oWN+~; jN”us Qsj” ukA

oqYV” 'kgjl eat+ Ne Dol” dkWe


Hkäh Hkkoukf; g”at+ FkWU;~ [;e” uk

Hkko” Fku” ry” dq; }/k pe” ukA

'kgj” eaT+k” çs;e” }/k Nqe vkse t+kse


E;kfu J/kkf; Doct+kf; gko Eo[k

jkt+l çkW;Z çkW;Z yk]xeqr Nq }[kA

dke” Øw/k” del” j•i” eu dj e] ekse


=k]u djksj xzg|u yWte”p+ N] B~oy

i•afp+fel r” uWfofel djr” U;cZyA

d`".kl ckst+ I;B” Fkk]n rqy r” Hkkse


292- çkFkZuk

Eo[r” gkjl Fkk]n djqe Eoy Io[r” [kjhnkj e]A

Hkko” Eo[rl [kk]V e” djqe L;t+j”fd ckt+kj e]AA

pksu L;t+j Nqu” x¡t+ju Hkko” Eo[rl yf; D;kgA

vkfl ;qFk R;qFk jqr Nq ekuqu ekWy cjre okj ” e]AA

N~k]p+ çd`p+ gk¡fxU;~ E;kWU;~ yk]p+ fN eat+ Hko”lkxjlA

vkRe” cks)fd :n” Fko Lo; Eo[r” l•R;~ XofHk Hkkj e]AA

Hko”lkxj” [kkjre ck]B gkjre }[k gs çHkwA

nkjre vorkj dh'ko rkjre ;]fe rkj” e]AA

;ql edkek [o'k f;f;; dY;ku” iqfN+ lq; ok;reA

T+;o iu”U;~ fnFk X;o”ukore t+kWU;~ Nk]p+ lsrkj” e]AA

;qFk N~op+j dfj cks) g"kZl Io[r” vklqu lwn D;kgA

Mfye; Loj du” nkWj áe xaM P+k” gf"kZfp rkj” e]AA

ri” _]"ko ri dW;Z dW;Z iu”fu; iku Eod”ykWO;~A

yw[k áFk fne ije Lo[k N~k]p+ 'kCn cksT+kqe okj” e]AA

taxyl eat+ D;kft+ p+y” Fko” oS[kjh eaxy [kWfVFkA

eq"d pksuq; uk]u Nq Hkäh g”afn p+anu nkj” e]AA

xks[k lhrk jke” taxy nh'k” D;u dql g"kZ oksrA

fN; X;ou Xo.k pkWU;~ lkWfj; gko Eo[k nqckj” e]AA

iu”fu de dkseqd e] Nqe xe dklre r” [o'k vklreA

jkt+l lku nh'k” Lo[k fne l•R;~ áFk ifjokj e]AA

cMul dqu eWR;~ fN lkWfj; j”f'k jk]Lr Nq[k fey”p+kjA

iu”fu dkse”p 'kwHk oqfNFk N; olu vWN nkj ” e]AA

e`r” foft+ fN; oku ouu” l•R;~ ;e” dsadj iFk p+yuA

Nql ouu yw[k áFk lkWfj; ew{k gqan dj pkj ” e]AA

dj d`ik n`"V T;wfr j•i gko nt+uqd vfl D;kg Nq xeA

t+u dqanu Lou pe”dko dM Xor” [;Fk eat+ ukj” e]AA

lqcqg ne Qk]y t+xrl fQru”p Qlkn”p xV” p+WtA

'kke” Loanj” nh'k” Lo[k ek]ax pkfu cfM njckj” e]AA

fæ; p+] N; iEiksf'k ikn”p çs;e” fg; Fko eq"dnkjA

J]g cWfjFk”; vkj”oy t+u ¶oy”uko eat+ vkj” e]AA

lelkj”fp ckft+ eat+ t+suqu r” gkjqu Nq; fo{khiA

gkj”ukore er” /keZqd /ku” lef;fd t+kj” e]AA

dj”o”U;~ iu”U;u eru Rork c];u U;ank djuA

lkfju”; gqan Øe ry Fkko iu”fu Fkfn vkp+kj ” e]AA

Oo'k p+y”ue jksT+k” dl ek]grkt Hkfddl nkr” cuA

ok¡l lkWj”; okj” us;Ze dql nI;e ykpkj e]AA

nkj dkag vkdkj iwt+Fk cu” lhokdkj pksuA

gko nj'kk]u pko ve`r” /kkj xaxk/kkj” e]AA

vFkZ ,dksga cgqL;keqd Nq dqu cu” gkW L;BkgA

cWMjkoqe dkSe Doy Fkko nh'k” ckW; áFk okj” e]AA

Nql ck] t+kuu vkfl bZÜoj uhrh cWM:u t+xrA

e] x`gfLFkl nw'k LofLrl jN r” eat+ O;ogkj” e]AA

ukjnu gkWo çt+kir”U;u 'kq;Zu okWjkx” oFkA

Kku”okul 'kki iks;Zk Nu” iN+ f;fFk dkj” e]AA

Xox”fjl eat+ gxqjkg áw cksfy jk]Lr er” FkkoreA

iks'k”uwy t+u cksy”ukoqe d`".k” cfM vorkj” e]AA

R;qFk e] 'kkWgh t+ksj fne ;qFk ekr dj ” dkSeu c];uA

ckWfruh ikWB~; oS[kjh g”aft+ ufu fdft rjokfj e]AA

nh'k” Lo[k f;e fNe eaxu fre fN /kje”D;~ vkQrkcA

p+fy uxjl xV” OoU;~ d`".k pUæ” ;kj” e]AA

/kfu eaT+k” ;]fy nho” Xoj f;f; lkfju”; cfu fey”p+kjA

oS[kjh foKo f; ok]u ck]t+ g”afn lqanfj ukj” esAA

N+~ofi l•R;~ D;kg okfr ywdu |o” okWuh Lo[k fn;[kA

rksfr niu nh'k” Hkä nh'k” lhokdkj” e]AA

JwP+;~ OoÙke Hkwx Hkwxo Lo fN bZÜoj” uhrhA

gk]dqe lrqd eku” [;Fk pFk dql nI;e ukdkj” e]AA

eT+k” R;qFk Hkwxu fnre ;qFk N+”u ”u; rkyl FkWfoFkA

nf; LejWp+ lku HkwfxFk dql nI;e cndkj e]AA

T+;k]u ejqu D;kft+ e'kj[k ;]fr jkst+o dwr dkyA

;qu xN+qu dksu” ;kn iko[k f;fFk Hkze ckWT+;~xkj” e]AA

njfc rqtu ç; e] cWj”e ohj /keZqd t+ksj fneA

áFk vfgelk /keZ Fkkoqe l•R;~ ij Ooidkj” e]AA

N+~;r” djre n]g” fp; j]g P+;r” fdU;~ Fkore Oo/kkjA

F;r çK ft+r ;¡æ]; Fko r” l•R; fgrdkj” e]AA

R;qFk cfgeZq[k e] fr Fkko ;qFk iku” ækeqr Nq[k U;cjA

;qFk U;cj vanj P+k” Nq[k R;qFk Fkor” U;jkdkj” e]AA

N+kf; EoaMft jkf; dfu vtnj r” ftu fi'kkp HkwrA

Nq F;du 'kkgekj yWV~; lelkj” Hkwrhekj e]AA

vXu u]=k” T;wfr j•i” t+kyqe loZ ikiA

n]g Hkzel HkLe” djre okj” HkLek/kkj” e]AA

f;u” pkus ft+Un”xh yc” okj” oure çkj” dwrA

vkj” cWfjrs ekj” ers er” djre ekj” e]AA

;l fnP+k”Fk okWjkx” çd`r rWE;~ t+xr eksu czã j •iA

yfc dfu C;wB ou”fu yk]x D;kg usfj eat+ ifjokj” e]AA

;]E; xzgLFk”p eerk =kkWo U;oZklu” F;r çkWo rWE;~A

;]E;~ xzgLFku lar” ç; cWj /keZ oqfN rfe }kj” e]AA

e] çdk'kqd tke” oy U;eZy e] Fko vkdk'k áwA

Nq[k fnxEcj P+k”; e] xe gj gs vxE;~ vikj” e]AA

es?k o.kZ uko Nq; çdkf'k 'kCnl çt+ykoA

ve`r vkdkf'k I;B” =kko pko Eo[k gko okj” e]AA

f'kU;kgl I;B tk; Ne çdV cuu”p e] jk; NeA

flfj;l l•R;~ N+k; Ne U;Fk Fkor” rht+kdkj” e]AA

dFk” Ne u” okj” Qksju vFk” fdU;~ vkW/khu NqlA

;wx” Kku” vfj T+kqo” lku yn r” vUu” /ku” |kj e]AA

;ko”uqd cy E;ksu lksjq; p+ap+y xo fQfdfj l•R;~A

Yod”pkj xkse pkWfjjl eat+ cqtjl dj pkj” e]AA

;wx” Kku” /;ku” LoLr Fkko u]"dy vKku” jk]LrA

f'kfu fdl f'kU;l nI;e dql vn” nqfu;knkj e]AA

X;o”ul eat+ oqej xqt+fjFk dwr p+k]yqe Lo[k r ” }[kA

Lo[k” lku fue e`r” foft+ l]fn Eo[k” ; ]fe lelkj” e]AA

dkj dW;Z dW;Z dju” jk]Lr Fkko Loj”ul eat+ Loju” jk]LrA

nho” Xo.k fnFk t+ho” Hkkol gkj eaT+k” O;ogkj e]AA

jax” jax; nho ekWfue ,d Nq[k ijekRekA

nho lkWfj; gkore uWU;~ 'kCn eat+ ¬dkj” e]AA

fnork çd`r e] Fkko F;Fk Fko e] U;Fk lUru fgf'k;A

lr ek]fp+Fk iFk dqu vfp+r Fkko ozr czãkdkj ” e]AA

ft+Un” fny oqN Eojn” cLru eat+ r” dk]j laru ç.kkeA

eat+ x`gLFku dkj dW;Z dW;Z yksHk oWL;~ru ikj ” e]AA

'kk¡rh gqan gkore Eo[k 'o) P+;Fk U;Fk FkkoreA

l•R;~ Jou” euu” fufn/;klu” lk{kkrdkj” e]AA

dj”ukoqe çFk vWfdl I;B /kje” fd; Xo.k fnFk n;kA

jkst+re v¡n”;Z u]c”;Z fdU;~ l•R;~ ij Ooidkj” e]AA

Yod”pkjl cqtjl eat+ ;ko”ul dWM~; ikap+ }gA

X;o”ul eat+ fxan”ul xqt+jkWfoe }g rkj ” e]AA

}g vfd [kWR;~ 'ksad ”jkpkjl r” ák]r jkrl X;oquA

fofxU;o ák]r jk]g djqu fr; cwt+ eat+ xqidkj” e]AA

Nq; le; vkW/khu lksjq; d`fgful Nk]r jax yk]xA

oky”oqu dksQw;Z vk]czkg ok]Fk r” [kk]r dk]glkj” e]AA

X;k]o e] jkrl lqcqg Qk]y [kk]r flf;Z }g áFk oks; lkt+A

'kkel f;r” d`".k paæ” áFk uHk”ps rkj” e]AA

Eo[r” gkjl Fkk]n djqe Eoy Io[r” [kjhnkj e]A

Hkko” Eo[rl [kk]V e” djqe L;t+j”fd ckt+kj” e]AA

293- lnXoj egkjktl dqu O;urh

vt+ lkWU;~ O;urh lnXoj” lk/k;A

dqfu; ukn; ckst+AA

jkrl x¡t+jse uHk” ps rkj;

d`".k paæ” f;r” çkj; dwrA

'kke j•i” lqcqg Qk]y f;u” Mfy okn;

dqfu; ukn; ckst+AA

foKku” jo” P+kwfjfe in~e” ikn;

P+;r” cEcwj lksu O;wj áFk ækoA

xhr x]fo pkfu lr~lax” lEokn;

dqfu; ukn; ckst+AA

ek;krhr” vuUr” vukn;

dql v[kkg pkWful vUrl oksrA

gs vxE;~ vikj” vkfnfd vkn;

dqfu; ukn; ckst+AA

eat+ pkfu ek;k lkxj” OoRir~

fN; xN+ku czãkaM cqncqn or~A

vorkj dkj.k nho vxk/kkW;

dqfu; ukn; ckst+AA

P+;r” vcyd p+k]y dk]r id” I;kn;

l]ft+ ofr DofN D;Fk jk]u id”ukoA

Nql iFkj I;kseqr djqe bLrkn;

dqfu; ukn; ckst+AA

mUer HkwRok Nq; t+xr xkseqr

rFk eat+ I;kseqr Nql ck] vut+kuA

lqO;p+kjl okr” pkfu çlkn;

dqfu; ukn; ckst+AA

iku; lksjq; Nq[k Ooi”nkoku

dy” fxy”ukoku Nql c” fr dkagA

iFk ár” f;fFk Hkze” ds vijk/kkW;

dqfu; ukn; ckst+AA

es?koj.k” jNr” O;ogkj”fp =k]fV eat+

x`gLFk xfV eat+ uk]u gko xk'kA

ve`r pko çs;e” 'kCn” vkg~yknkW;

dqfu; ukn; ckst+AA

E;kfu Hkäh Hkkoukf; g”afn çg~yknkW;

loZ vkRe Hkko len`f"V çkoA

Lo[k }[k le t+ku” eat+ de” T+;kn;

dqfu; ukn; ckst+AA

Coqf) ;wx” gksf"k xfN+ t+ho” Hkko e'kuq;

i'kuq; vn” p+fy }u vky”euA

f;fFk e'ku” r” f;fFk ;kn”fd ;knkW;

dqfu; ukn; ckst+AA

vuqxzg pkfu l•R;~ Hkwx czksaB” f;;ru

d`".kl i];ru Hkwx”U;~ freA

,d” jl” ál fnl rkyfd LoknkW;

dqfu; ukn; ckst+AA

294- lelkj ek;k t+ky”fp ço`fr fuf'k fuo`r dju ” ckiFk çkFkZuk

ladV dV vFk” jB n;ky;A

p+B lksu ek;k t+kyAA

ok]yeqr Nqe vej” vdky;

Hkze dky” lQZu ukyA

Eod”yko p+yue dky”fd t+ky;


rki” jk]Lr rj” ¶oft laxj eky;

[klul Nqe ck]M ckyA

u]"cq) o`) Nql fne” de” N+ky;


'kähikr” l•R;~ fHkfddl e] d`iky;

nkr” cu Nql daxkyA

t+hfBl e¡ft+yl okr” dfe gky;


v[k vWN ukBk djr” 'kke” yky;

vf'k l•R;~ cWfjFk”; fNe ykyA

ukWY;~ N+”ugkW; Hkäh Eo[r” eky;


usj” gk eat+ xfj ds tatky;

VksB Nqe vUu” /ku” ekyA

rFk eat+ Fkkore R;kx” [k;ky;


gko” dkWp+kg n]g Hkze”ps pky;

dkWY;~ ek Eo[k gkfo dkyA

lw{ke LFkwy E;ksu jN D;kg c” lEHkky;


vUu t+y vfl lku Hkwx f;r” lky;

Hkj”uko vuqxzg FkkyA

vkRe r`fIr fne CofN d•p+ p+ky;


vfl deZ ghuu nhu n;ky;

dke Øw/k ywHk en xkyA

}[k gkj xxul [kkj ikrky;


dkWR;kg cyohj lef;fd gky;

l”g vkWflFk xWf; 'kkyA

jkt+u uko I;o [kfj ntky;


iqU;~ oku Fko 'kk¡rh o`r iky;

L;k]n dj gk]y dikyA

ur” deZyh[kk fdFk” ikWB~; Mky;


;kWj áw lCt+ dj e`r” gnZ dky;

if'k Hkko”fp yf'k t+kyA

Eo[r” cuko =kko” vf'kus p+ky;


çs;e”p tequk oWN+ uky” uky;

t+y Nql ekyk ekyA

ru uko xwih áFk xwiky;


Kku” Eo[k gko =kko eyky;

e] e” cuko XoQ” 'kkyA

QquZkf; lhfefu eW'kjko N+ky;


Qh;Z Qh;Z D;kg okfr czt caxky;

áFk dkW'kh uSikyA

Eo[k gko iu”fu nh'k” I;B” caxky;


ço`p+ eaT+k” u]"dy” dy”oky;

fuo`p+ uf'k fnFk MkyA

d`".kl ew{k el pko I;ky” I;ky;


295- vfHkeku ” fuf'k Eodyu ” ckiFk çkFkZuk r ” rE;qd Ooik;

ikul vanj czã vkslqe

U;cj N+ksaMqe r” Mk]yqe P+;FkA

<aMwjk e] 'kgjl |qrqe

ckyqd vkslqe DoNs D;FkAA

L;Wt+ vkWflFk Co) gWt gWt p+Wfte

f'koiwj Qsjl yWfte oFkA

f'ko 'kadj uko luEo[k jk]Vqe

cWfBl yk]xql n]g uko áFkAA

D;kg dfj |u r; D;kg dfj jkFk”;

D;kg dfj u]Nr”j r” lkFk”; R;FkA

,d” Eo[k” ofu vke 'kke çHkkFk”;

ljrfy Lou xkse vksl vfHkT+;FkAA

enqd eksjkg Loanj M~;wBqe

ir” vksl lksjkg gkou tFkA

n]g vfHkekuqd czksjk M~;wBqe

yk]V fxy”ukou X;o [;Fk pFkAA

vj”[kk]y ft+U;qd cksjkg M~;wBqe

LoQZ” Xoul” i”g”;Z áFkA

uk]V áFk u[kl xwjkg M~;wBqe

nksjkg =kkou [kWp+e”p+ I;FkAA

gkiFk 'kdfy pksjkg M~;wBqe

t+ksjkg gkou iFkj I;FkA

Qk]yeqr iqygkW;Z [kksjkg M~;wBqe

nk]ique vfHkeku ouu fN vFkAA

eat+ =k]u iksju lkWjkg dk]jqe

P+kw;Zqe Mhf'kFk çkWo”e F;FkA

lkW{kh :ft+Fk rr~ lr~ eksuqe

t+ksuqe D;kg xo vfur U;FkAA

nkWjk FkWo”e] fØi”e r” dkWl”e

=k]u pht+u eat+ xksl yT+;FkA

foÜoj•i vkWul eat+ oqN”uksoqe

iuqu Eo[k ur” xW; rh;Z U;FkAA

ckst+ r”f; Fkpe dru dru

Üoklu mÜoklu lklu áFkA

ykyl D;qr Nqe nq'kky” djqu

f;u” çs;e” QEcl xN+~;e NFkAA

D;kg dfj ck]M uko OoÙke t+kFk”;

j”p+ t+ax u]N=k r” lkFk”; R;FkA

ljrfy Lou dfj pksu 'käh ikr”;

cks; Nql nkFk”; P+k”; vfHkT+;FkAA

'kkL=k iW;Z iW;Z ud”y dWfj[k

e] pkfu çs;e”p [kWp+ [o'k[;FkA

t+gj çd`p+ okY;u Nq cuu

f;fFk; çs;e; l•R;~ ve`rAA

flf;Z M~;wBqe iu”fu xjs

flgfe eat+ j~;Fk HkkæI;FkA

vkRe” d`".kfu Hkkoqd C;ksy vke

czãu t+Ue”fp cqrjkWp+ T+;FkAA

296- U;jkdkj] U;jXo.k czá l”a| lkdkj r ” lXo.k Lo:iu g ”at+ o.kZuk

drZk P+k” Nq[k vkÜP+k;Zor~

dW;Ze”R;~ p+] lkWfj; dkj fN;A

dWfjFk vdrZk Nq[k uuu

ouu p+] fujkdkj fN;AA

DonjWp+ dqY;qd P+k”; ewy Nq[k

yax yaft áFk |y xwy Nq[kA

ukuk jaxo Qy Qwy Nq[k

ouu p+] loZkdkj fN;AA

eat+ pkfu ek;k lkxj;

¶od”MwU;~ t+u OoRir xN+uA

czãkaM dkWR;kg lqj vlqj

dkj.k equh vorkj fN;AA

p+]; fgO;~ fN pkWuh t+ku”o”U;~

n]g eaT+k” C;k]u iku eku”o”U;~A

lksjq; dWfjFk djo”U;~ u” d]ag

[;Fk pFk fr U;jkgkj fN;AA

lelkj” ljl Qk]Y;~e”rh

iEiks'k fN; foKku” /kuA

/kkju t+yl ykju u” t+y

U;eZy r U;j O;dkj fN;AA

pksuq; gk]dqe fQjou Nq nkSj

t+ksjkoju rfedq; Nq t+ksj

vkdk'k fgO;~ okWfrFk P+oiksj

f;e pht+ lk{kkrdkj fN;AA

pksuq; gk]dqe Nq; dqy tgku

dk;k r” P+;Fk Co) eu r” çk.kA

n`"Vk n`"V vfe ;]fe lku

gk]d”el L;Bkg O;Lrkj fN;AA

pkus gk]dqe” j]g ák]j [klu

iou nou t+y Cou oluA

ukcwn” eaT+k” ylu clu

f;e pht+ uewnkj fN;AA

pkWfu; ;N+k N; f=k; r” enZ

flf;Z p+¡æe xeZ lnZA

pksuq; gk]dqe rp+jl rp+j

f'kgfyl f'kfgY;~ 'k]gtkj fN;AA

pkus gk]dqe” Lo[k }[k Ndu

lkse” flf;Z áFk rkjd iduA

ykslu [klu t+kag Nk Fkdu

xzg Qy fnu”D;~ Eo[krkj fN;AA

gk]d”el f;fFk; dW;Z dW;Z euu

;N+k 'kä fN; vFk ouuA

yx”gks; vWL;~ f;fFku”; Xo.ku

U;j Xo.k lk{kkRdkj fN;AA

vkWflFk u” d]ag pkWfu; ;N+k

vklqu cukoqu ou” D;kgA

vorkj dkj.k nhork

gk]d”el p+] rkcsnkj fN;AA

pksuq; gk]dqe xHkZl vanj

ikWful dj”U;~ lwjWp+ LoanjA

dkWp+kg Loanfj dkWR;kg xanj

ejul T+;ul r;kj fN;AA

pksuq; gk]dqe jkt+u Nq cy

nh'kk lrqd gk]dek vVyA

P+;Fk dksfp fNl vp+u”D;~ vp+y

vFk Hkko” fd; ckt+kj fN;AA

u]"dke” tke; f;e oyu

fre v"V L;Wt+ Mhf'kFk p+yuA

eat+ y]fEc t+u iadt+ ¶oyu

Hko lj” ijEikj fN;AA

ek]g en” ekWnkuk Nq T+;wB

vFk eat+ dne =kkoqu Nq ØwBA

dql Fkk]d r” dql Lo[k” lku C;wB

R;kWxh t+u vFk ndZkj fN;AA

¸oäh lku ;ql Hkwfx Hkwx

L;) xfN+ rl 'kqHk dje” ;wxA

tYnh p+Y;l vKku” j•i

rl vuqxzg vEckj fN;AA

N+kaM[k n;l Nq; lar” j•i

ek]g xfV gqan Kku” nhiA

lUru dju xU/koZ nho

vorkj t; t; dkj fN;AA

f;e çs;e” l•R;~ laru Loju

xWfN+Fk 'kju Rork djuA

fre okj” lkWfj; áFk rju

Hko lj” ijEikj fN;AA

N; 'kCn” /kkjk loZ lkj

lr~ Xoj cWfuFk ák]j dqu e] [kkjA

fN; djo”U;~ Hkäu Oo)kj

laru g”anh njckj fN;AA

P+k”; lke ohn”D;~ xhr Nq[k

vHkhn fo|k rhr Nq[kA

t+kuu p+] 'kCnqd lkj fN;

f;e Loj”o”U;~ ¬dkj fN;AA

Ooidkj dkWR;kg p+] dWfjFk

vfl T+;u” eju”D;~ }[k gWfjFkA

dkWR;kg oj[k dkWR;kg oWfjFk

f;e ew[kZ }jkp+kj fN;AA

lksjq; dWfjFk Fko dju” jk]Lr

lksjq; lk]fjFk Fko Loju” jk]LrA

Hkäh vanj u]"dke Fko

ç.kke ckjEckj fN;AA

297- fu"kh) deZo fuf'k fuo`fr r ” ohn fofgr o.kZkJe /keZ deZ djul dqu

ço`fr eaxu ” [kkWrj ” çkFkZuk

drZk P+k” Nq[k vU;Fkk drZk

dW;Ze”R;~ p+] de de dkj fN;A

f;fFk uko” vfl jNoqu P+k” cu

ouu p+] d:ukorkj fN;AA

drZk vdrZk vU;Fkk drZk

P+k”; Nq[k vkloqu ,d vusdA

P+k”; Nq[k U;j Xo.k U;L=k; Xo.k

f;e Hkäu dju Oo)kj fN;AA

gs jkT+k”+ ;wxfd jkT+k” P+k”;

eat+ ek]g” u]aæs oqt+ukoA

P+;r” /ku” f;u” fuu P+kwfj e]

dW;Ze”R;~ e] d]ag Bx ;kj fN;AA

eat+ XofQ vP+kqu vksl tku

ri dju” l•R;~ çkoqu Nq ekuA

U;cj Fkoqe Hkähf; lku

rkj”U;~ e] lhokdkj fN;AA

N; rkj”o”U;~ pkWU;~ nf; xFk

lelkj” ckyl vl”y oFkA

ckyl f;fFkl deZu g”anh

[kl”U;~ ol”U;~ cWM~; ukj fN;AA

ur” fdFk” ikWB~; vWU;~ jWU;~ rjo

ckyl f;fFkl FkWfdFk ejoA

ladYi O;dYiu ga”nh

[kWR;~e”R;~ e] cWM~; cWM~; Hkkj fNeAA

eat+ [kku”nkWjh Nq u” Lo[k

rFk eat+ Qlqu çkoqu Nq }[kA

rl iwfj Ø; ;l ewfj u[k

çFk jax” ;Fk vkt+kj fN;AA

okWjkx” f;re Nq[k P+k” ák]r

dk]jeqr xzgLFku Nql ck] ek]rA

ir” if'k czksaBq; áe” ik]r

;]fr de e] rkou nkj fN;AA

Nq[k eT+k” iqfN+ ejqu e'ku

p+kyu rrqj d'ku d'kuA

jWV~;e”R;~ ;'ku Co) N[k u'ku

f;e ew[kZ nqfu;knkj fN;AA

lk/ku dju d]ag fey”p+kj

d]ag fN[k fnou nkWfjFk QqdkjA

o]g dju” ckiFk çs;e” t+y

lk{kkr dkWyh ekj fN;AA

;¡æ]; rkcsnkj fN;

cndkj dju”D;~ ;kj fN;A

Qy fnu• ckiFk ir• fre

cWM~; 'kW=k t+ksjkokj fN;AA

f=k; ;k enZ Nq[k =kko Ý[k

vkRe foosd” ofr i[kA

ekel O;dkjqd =kko 'kd

eat+ n`f"V ;¡æ]; }kj fN;AA

gkWfoFk d`;k ;ql ;fN+ eku

R;qFk eku ck]M vKku t+kuA

ewN+Zkf; eat+ oqt+uko iku

d•R;~ ÜoaX;~e”R;~ csnkj fN;AA

lWU;kl o`p+ g”aft+ ofr i[k

xk]c cksj =kkWfoFk dM r” Fk[kA

lUru r” lk/ku I;B” N[k

;ql lkefxz; f;e |kj fN;AA

Nk ckWT+;~ rkj”U;~ lUr” Ø;

vrhr cu VksfB; p+] n;A

N; it+j”p U;uZf; u;

rFk L;t+j”D;~ fnonkj fN;AA

Nql dfr p+] lUru Loju

n]g Hkze” fdU;~ Nql ne cjuA

MEcl i[kkaMl {k; djqe

e] fgO;~ fr d]ag edkj fN;AA

u]c”;Z e] FkkWfoFk lk/k” uko

v¡n”;Z e] Fkksoqe ew[kZ HkkoA

v¡n”;Z u]c”;Z áqoq; Fkoqe

fre Xo.k e] fne f;e lkj fN;AA

dkWfQy” æko vkuan” iksj

freu ir; N+”U;~ e] fr nksjA

dj pkj” Nqe u” t+j r” t+ksj

dkWR;kg e] fgO;~ ykpkj fN;AA

P+;Fk xqj p+k]yqe ykde p+WfVFk

det+ksj Nql fnre jWfVFkA

[kl e] fr ikul l•R;~ [kkj

e] fgO;~ p+] de lokj fN;AA

f;e d]ag E;W=k fNe ofr l•R;~

U;/kZu U;oZL=k fN d”R;~A

fnFk gel” i[k” i]B~; oqQ”uko

t+u uax” tkukokj fN;AA

Nql [kku”nkjk tku D;kg

ijgst+ djqu Nqe u” dkagA

cWfuFk gWdhek fn[k nok

;¡æ]; e] f;e csekj fN;AA

Co) Ne lq'khyk dj d`ik

fnl d`".k” nSoh lainkA

ur” Lo[k fnul 'kq;Z ckWp+ D;kg

lqnke fgO;~ uknkj fN;AA

298- Hkäh çnku dju ” ckiFk çkFkZuk

vkx” E;kus jkx” pkus Nql c” Qsju ou”u”;A

ckx”u”; eat+ ukx”u”; I;B Nqe çs;e pksu ?ku”u”;AA

rhoz” okWjkx” jkx” l•R;~ Nql d`".k” in pkWU;~ ou”u”;A

ou”u”; eat+ R;kx” l•R;~ Nql iksá iu t+u Nu”u”;AA

xke” dkE;u xaM” xaM Ne t+u e] vkE;u iu”u”;A

eu” okts jk/kk d`".k” uko Nql [ku”u”;AA

çs;eqd Xo.k ouiwgl |qr fcUækcu”u”;A

d`".ku ;]fy Eo[k e”p+jkso r]fy eksu vt+Zu”u”;AA

dke/ksu” Nql jNfu usju xw;Z 'kq;Z Nql uu”u”;A

Nql ou”p cwY;kg dju dql vlu” jk]Lr dfj duu”;AA

xw;Z ckyd fNe E;W=k dql ekfu E;kU;u Xo.k”u”;A

fo|kf; jk]Lr }/k” xwjkg áw dk]jql }/k pu”u”;AA

dfe ;qfäf; ohn dke/khfu Kku” }/k áe” Fku”u”;A

iku” pe”gk] fne” gk pu ” lUru r” lr t+u”u”;AA

vn” ni”gWu dke/khu jNul N] L;nFk cu”u”;A

P+;Fk p+WfMl eat+ Nqe u” jkst+u Nqe u]c”;Z fdU;~ Nu”u”;AA

uUn uUnu” g]fNukore }/k ák]u Nql Nu”u”;A

nkl” Hkko” fdU;~ jkl [ksy” gkW áFk p+] l•R;~ P+;Fk ?ku”u”;AA

'kgj” eat+; Nql U;cj Fkksoeqr c” xke”D;~ t+u”u”;A

xks[k =kkWfoFk lky dk]jeqr vksl nw;ksZ/ku”u”;AA

L;k]u [;k]u gk[k fon:u [;ksFk dkag R;qFk Nk ju”u”;A

;qFk lrksxq.k pksu Loju vWL;~ fN jkWp+u r” |u”u”;A

ckst+ tlqnk jkx” jk/kk çs;e” FkWU;~ N; vu””u”;AA

pr” xwih ukFk” }/k FkWU;~ g"kZ |qr pkWU;~ {ku”u”;A

'kgtkjk fQjr” d`".kl ek]ax lkWfu; eu”u”;AA

vkx” E;kus jkx” pkus Nql c” Qsju ou”u”;AA

299- uk'koUr n ]g ”p o.kZuk r ” n]g vfHkeku xkyu ”p Ooikluk

n]g iksf'k FkWj E;kWU;~ gjn” oko” l•R;~ gfjA

dksrkg dky nfj ;koqu E;ksuAA

ufj yksle cWMjku ywd” g”aT+k” yfj

okx”at okfjp Ne eerkA

d•frl dkyl cl” ywd” g”afn xfj


lelkj” ckt+jl N~ofp+ Ooan” pan” N+fj

e] áw deZáwu lkWjl ækoA

nf; /kkWj” /ku” jk]Lrq; vfr D;kg dfj


ek]g ikWt+ t+kxku Nq lax nksf'k jax”p+fj

vksy ;w#u d¡M~; t+kyl eat+A

jkt+;wx” gel” dMru eaT+k” oky” cfj


f'kfu eaT+k” uhfjFk vift+l Doe” dfj

iku F;d”ukfo ;ql lq; Nq uknkuA

lwj xfN+ rl ir” fHkD;qd áw efj


dkWR;kg iks'k QWY;~ czãkaM”fp Fkfj

f'k'kju r” lksaru Nk dqfu N+~;uA

f;e QWY;~ okWjkx” l•R;~ fre xW; ofj


R;kx” okWjkx” l•R;~ ;l O;ogkj [kfj

rl”afnl gks'kl Nq t; t; dkjA

lWU;kl” o`p+ nf; LejWp+ |u cfj


;l u” d]ag vkfl jkx” P+kwj rl dFk Qfj

P+k”; vksr vkl[k rl lafp+rA

çFk dkag nkr” rl p+j.ku vWN tfj


fl;Zqd çdk'k uk]u Nq N+k; Ne Bfj

jk; Ne xN+ku f; Nq n]g vfHkekuA

ek; E;kWU;~ vkRe çdkf'kp ç; cfj


;l czãkdkj” o`r vfp+r nfj

U;j Xo.k rl dfj ikul áwA

lq; Loju”fd LouZqd LouZk Lofj


lfyyl you t+u esfy frN+ Ø; dfj

rksfr Nq }yZc lgT+k” O;p+kjA

eT+k” eat+ jksT+;l uhfjFk eat+ efj


foÜoj•i vkWul dqu ;ql Eo[k dfj

rFk eat+ oqfN lq; iu”uq; ikuA

t+xrqd Lo[k }[k rl ikul rfj


ykyk v[k oqN I;B ckyknfj

flf;Z p+¡æe áw xkg =kkokuA

áksj dqu :n rl rkj”do vWN tfj


f;fFk oqYV” vkoyu” Hko” lkxj” rfj

d`".ku lksge” ge”okW; ukoA

d`".k” uko dh'ko uko Lofj xfj xfj


300- Hkhn n`f"V xkyu ” [kkWrj ” çkFkZuk

Hkhn n`f"V lkWU;~ gkjA

iu”fu dqfuj”p fæ; p+] N;AA

lUr” Eo[k vorkj” /kkj

ek]g Hkzeqd n•Fk ekjA

Hko” ljl dj e] ikj


pkfjjl eat+ ikap+ }g

f;u” xN+ue fnFk e] N+k]gA

;qFk u” vfLFkj tku” lkj


uf'k l”; eat+ Co) uWf'kFk

;qu xN+qu xN+~;e eWf'kFkA

djukoqe lr O;p+kj


/;ku 'ke ne /keZ nku

ri t+i áFk ;wx” KkuA

dj n;k dsaN+k e] ;kj


ew[kZ ck]t+ l•R;~ ikaN+ }g

fNe lese”R;~ iki” dk]gA

'kksj” l”; t+u xaM r” ukj


f;;ru; OoU;~ E;ksu vkj

oqNr” E;ksuq; Bx” dkjA

vuqxzg fd; ynr” |kj


vkfl ;k]no; xkV” [kkj

d”uksu f;;l u” gkjA

fne Kkuqd xkV”tkj


Nql c” enqd [kku”nkj

lkW;Z fNe xjT+k”D;~ e] ;kjA

dj”uko u]"dke” dkj


Nql _f.k;u gqan dt+Znkj

er” Fkore ir” ykjA

yk]p+jkore deZ Hkkj


uko Nq; lelkj” lkj

Hko” ljl fne e] rkjA

ir” fure 'kwfHknkj


=kkWfoFk xkse Yod”pkj

;koqu vksl vU/kdkjA

jN cqfMl Nql ukc”dkj


I;o e] deZqd dqy NWfuFk

p+k]y e] P+;Fk cqycqy oqfNFkA

gko uk]u ;wxqd cgkj


[kk]V Nq E;ksuq; O;o”gkj

=kko”ul vFk Nqe u” okjA

Fko e] U;eZy U;j O;dkj


d`".k” djuko lr O;p+kj

Fkk]n Nq pksu Eoäh }kjA

t+u uHkl dqu j]g e] [kkj


301- vfHkeku uk'k dju ” ckiFk çkFkZuk

ek]g fuf'k Mkyre loZ 'kfäeku;

xkyre n]g vfHkekuA

en” I;B” okyre lR;~ ukjk.k;

ikyre Nq[k n;kokuAA

cfM nf; jk]Ve; pksu nkeku;

ikWjre loZ lkekuA

t+ku dj”ukore iu”U;~ ft+Un” iku;

ikyre Nq[k n;kokuAA

l•R;~ ;wx” Kku” /kkj”ukf; /;ku;

dklre ;ql Nq vKkuA

dke Øw/k ywHk ek]g en {kwHk” lku;

ikyre Nq[k n;kokuAA

ik]t+ eksuqe viT+kq; dkj[kku;

E;kfu [kk]r” dql Nq uknkuA

P+k” n;k djre gs n;koku;

ikyre Nq[k n;kokuAA

D;kg çkoqu Nq eat+ ;f'k r; eku;

;]fr xfN+ lkWfjl”; QkuA

ik;l czksaB” iko cfM Hkxoku;

ikyre Nq[k n;kokuAA

vkÜP+k;Z Øky” p+] FkqjqFk E;ksu cku;

vaxghul dkl gkuA

vuqxzg Qy” Hkj l•R;~ /keZ nku;

ikyre Nq[k n;kokuAA

rktnkj rk:d I;B vkleku;

d`".k” p+¡æu gkso çkso dY;kuA

t+xrl oksr 'khry lkf;cku;

ikyre Nq[k n;kokuAA

302- çkFkZuk

Q”jo jk]Lrq; e] oWU;~e; pkWU;~ yhyk

djqe vKku” jk]Lr lr Nqe oWlhyk

Fkoqe vkokxou” vfHkeku” jk]Lrq;

Fkoqe uk]u uax” ek]g lkeku” jk]Lrq;

djqe 'o) Hkwfe áw U;eZy ucl áw

e] u]fpfol dj P+k” áw ikul ccl áw

e] ikio jk]Lr Fkoqe U;Fk gs n;koku

e] t+Uek t+Ueu”; g”at+ dklre gku

n;klkxj” ukol oan”gkW; iku

e” d”p+jkoqe e] ek;k t+y” nkeku

p+] N; fæ; iu”fu dqfuj”p e] nqbZ dkl

p+] N; fæ; iu”fu ctj”p T+k” e” t+kag Hkkl

p+] N; fæ; iu”fu DonjWp+ g”at+ e] fne 'kä

Kkuh ;wx” lgT+k” iku”fp; Hkä

303- loZvkf/kdkj çkfIr [kkWrj” çkFkZuk

L;)” lk/k” lelkj” lkj” ew{k }kj fne

L;) fne okj” dkj” loZ vkf/kdkj fneA

vej” dky lEgkj” LoxZ }kj fne

/kje” dje” O;ogkj” loZ vkf/kdkj fneAA

loZ vkdkj” ¬dkj” Eo[k” Eodyko

ek]g xky en oky }[k gj Lo[k nkoA

/keZ ewyk/kkj” loZ vkf/kdkj fne


vfl dW;Z n]g xwdqy jk/kk lzsg

xw;Z xfjfdl }/kl okj” nknk g]gA

x:M” lokj” okj” loZ vkf/kdkj fne


nklo jklk lk]j eklk nk]j

vkfe }/k” eWnjsj” vfl gWyok dk]jA

vfe yksy” vkgkj” loZ vkf/kdkj fne


mek :æ lz]g j]g vkdkj” vkl

n]g” en nk]n Øw/kl dk]j lwj lklA

gjEo[k” gj}kj” loZ vkf/kdkj fne


xfj xfj ne” ne” vfl lksge lk]j

¬ ¬ jke” jke” nk]j gj” gj” dk]jA

O;ogkj” ek]g gkj” loZ vkf/kdkj fne


nkewnj” vfl Lo[k” Eo[k” }[k dkl

okj” dj xfj fdl nkfjæl xzklA

/keZ”fd O;ogkj” loZ vkf/kdkj fne


lelkj” /khxZ :x” nkWfnl dj lkl

Lo/kje” vfjjqd vfl oy vryklA

dj nok n]g nkj” loZ vkf/kdkj fne


lelkj” lkxj” lj” dk]j Lo[k }[k

vkj” gkj” O;ogkj” vkj” oWY;~ gko Eo[kA

lzsg nkj” vkj” vkj” loZ vkf/kdkj fne


xqj”xkWM~; nkj” ykj” loZ vkf/kdkj fne

gksj }njgkse ykj” loZ vkf/kdkj fneA

gjEo[k” gel” nkj” loZ vkf/kdkj fne


dfe dfe njn” yksy” lzsg” vklj” vkl

xke” gko }kfjdk okl” nkll jklA

dke” Øw/k” del ekj” loZ vkf/kdkj fne


304- ;wx lhou

¼Jherh eFkqjk nhohf; dqu Ooinh'k½

e] dqfdfy M~;wBqe HkLe” eWfyFk oklqd gVsA

¬ f'ko 'kEHkw 'kCn cksyqu ák]rqe eVsAA

eat+ ckx ckxu eksju l•R;~ OoU;~ dfr up+s

yksyqd vksyk ;sj”fu eat+ xqQkf; vp+sA

tkukokju fuf'k yk]c :ft+Fk iku [kVs


n]g vfHkekuk =kkWfoFk N+”fu ft+Un; ejs

/;kuk Lojs dfr okp+d Kkuk ijsA

cpu g”afnl vkoy”ful eat+ dfr QVs


if.MFkk vUnj oqfN fcfgFk iu”fu xjs

rksru g”a| ikWB~; dfr IoLrd dfr iksfFk ijsA

czã Lojs ;¡æ]; 'kqefjFk vWN oVs


rl es?k o.kZ iku; çs;e” ve`r pkos

;wx”p oqt+ey” t+xr”fp xfV eat+ xk'k gkosA

iu”U;u ij|u jfN eat+ Hkze” ek]g”fu =kVs


g]Nu lk;Z; gkfj p+js rl fuf'k 'keZ

D;kg xo djqu eku”_fu Hkko /keZ deZA

lUrks'k oqfNFk rWE;lqan ywHkqd ikWt+ uVs


e]F;k Hkzel lwj dk]jqu ek]yqu lkl”;

HkLek/kkj”fu /;ku” l•R;~ okj” vkjke vkl”;A

vn” dfe ckiFk gkWj vkWfyl eat+ iku [kVs


Nqe cwt+eqr vkWl ywd”Hkoul eat+ v[k dWth

L;t+j” it+j” l•R;~ oqfQ tku”okju pW+thA

R;qFk oj fnre x:Mklu” }xZr e] gVs


rl eksj” EodV” /kkjoqu iku” d`ik djs

vfl oqQ”ukWfoFk Hko”ljl áFk ikj rjsA

jfN; iwR;u i[ku”; ry fnFk efV eVs


Qy Qk]y okR;l czksaBdqu dfe ckiFk rNs

dWfrt rl fuf'k vksy ynuqd Ooins'k g]NsA

xj” djul D;qr rhoz okWjkx” lkeku” jVs


:nk I;ou ekst áou ,dkar lhou

P+;Fk p+hfuFk Lo[k }[k t+hfuFk vkokxouA

fuo`p+ g”at+ y¡M t+kag vY;l u” l•R;~ oko” N+Vs


gel j•ih Jh/kj rl vorkj /kkjs

ddo” u]=ku çs;e” n`f"V f=kf; Hkko gkjsA

T+kwuk lksT+;l d`".k” p+¡æ eat+ ek]g xVs


i[ku 'ksjs oqfQ [kfl ;wx” Kku” gsjs

iFk dk]r Qsjs dfr rhFkZu lkWjl usjsA

lwft+Fk J/kkf; pht+ d`".kqu nkeu jVs


305- çkFkZuk

gk]d”e” pkus l•R;~ I;B f'kU;lA

rkjk eaMy lkse lw;Z lkuAA

iu”U;u nkju I;B dkfe djuA

;¡æ]; n]g P+;Fk Co) eu çkuAA

dfr I;B” ;k]r vkl dk]r Nqe e] xN+quA

çko”ukore vkÜP+k;Z LFkkuAA

n;ky P+k”; Nq[k v;ky E;ksu ikyA

ikWjkoqe lU;kl” o`p+ gqan FkkuAA

;]fr lksar” dkWR;kg xqy QWY;~ xWf; cj”A

Nqe xj” t+u ckj” d¡M~; cklkuAA

Nq[k iku; xqy iku; P+k” cqycqyA

iku; Qqy; E;o” dqY;~ ckxokuAA

cqycqy xqyu I;B Xo.k pkWU;~ X;ouA

cWxZ vk; Nuu dl vfep [kfl gkuAA

I;B e]fp+ ewrhZ Xo.k pkWU;~ X;ouA

eqp+Z; Myu rksfr N] iqU; okuAA

lwjr N] xzaFk 'kkL=k Jw[kA

ohn”; Xoj” ewrhZ ouu ije /;kuAA

çs;e”p Ø; E;kWU;~ lwjr N] ekuuA

ák]j dqu xN+~;l dql nI;e uknkuAA

iku; lx Nq[k fnoku çs;e” ckxlA

Nq[k Hkko”ukxl xaMu lke tkuAA

gkWo U;j Xo.k Xo.k”oku lwjrA

vn” fNl niu U;j Xo.k Xo.k”okuAA

oqU;~D;u czã dksu” dsaN+k Nq ouuA

X;ou ew£r;u eat+ gkWfoFk ikuAA

;l f;N+ N] çd`r rl frN+ N] lwjrA

iku; lÙkk fnFk Nq lR;~ ukjk.kAA

ikap+u rRou eat+ fN Xo.k j•ih 'kähA

uko fNl ouu loZ 'kähekuAA

=k]'ko; Xo.k fNl r” U;j Xo.k Nq ckluA

vkÜP+k;Zor fNl ouu Kku”okuAA

n]g j•i” 'kCn” l•R;~ ijT+k”ukouA

i{kh r” iW';~ ftu iWjh bUlkuAA

¬dkj” 'kCnl eat+ Nq; Lo:iA

v:i feyfoFk dkl vKkuAA

ije vkRe iku; Nq[k P+k”; lksjq;A

U;jat+u” dkl n]g vfHkekuAA

çk.k u; jksft+ ;]fy n]g i]f; oWflFkA

n]g ;]fy Mfy p+yu fN çk.kAA

gWdhe nok r” áder fN gkWoh A

'kQk bZÜoj” ;N+k t+kuAA

lw{el r” Fkwyl eat+ lq; Nq iku;A

ikWfjFk ek;kf; gqan lkekuAA

Hkxon~xhrk r]fy oWU;~ d`".kuA

;]fy vtZqu rl dqu :n lfunkuAA

fr; t+ksu d`".ku ;kU;~ d`".k” ewjrA

'kadj” lwjr oqfNu ;dlkuAA

vUrj cgs rWE;~ dquq; czã eksuquA

LFkkoj taxe vfe ;]fe lkuAA

306- çkFkZuk

gs xaxk/kj” eWyhu çd`r Ny”U;~ xfN+; e]

lr”p oFk gkWfoFk U;Fk }xZr p+y”U;~ xfN+; e]

vkRe flfj;l fuf'k nwj N+k;k My”U;~ xfN+; e]

ek;k jwxl eat+ Ne dk;k cy”U;~ xfN+; e]

ikiu g”at+ Ne cWM 'khu” ekWU;k lese”p+ t+u dk]g

P+;Fk flf;Z O;p+kj”fd rki” l•rh xy”U;~ xfN+; e]

vHkhn” Hkäh g”aft+ j]gs l•rh t+kyqu xN+~;e vKku

nqbZ g”at+ n`f"V nwi”D;~ ikWB~;u~ ny”U;~ xfN+; e]

ek]g yaft I;B cksY;e okWuh gkWj dy”U;~ xfN+; e]

f'ko iou” l•fru T+;o t+u C;y iW=k vy”U;~ xfN+; e]

p+] lwj” eWfrl dksQwj vaxl 'khry Nq; LoHkko

Lo Lo:iqd lwj 'kk¡rh u]=ku eyqu xfN+; e]

fo"k; Hkwxu xfN+ t+ku”ukoqu fo"kor E;ksu eu

lUrks"k r`fIr fnFk ywHk ;M dfr [ky”U;~ xfN+; e]

ywHk”p vis{kk Ne okj; {kwHkl Ooinkou

okWjkx” rhyl vanj t+kWfyFk ry”U;~ xfN+; e]

n]g Hkzel eat+ nq'kky” oyu” l•R;~ Nqe çkoqu D;kg

vUr” R;kx”p okWjkx”p [kWU;~ oy”U;~ xfN+; e]

l•R;~ R;kx” rhoz” fuo`p+ g”afn t+ksj” ço`p+ ek]aM Qky”uko

ladYi” dyk t+u ft+U;~ Qyk Qy”U;~ xfN+; e]

P+;Fk ckx 'ksjqu r” usjqu xN+~;e czãkuUnqd Qy

ije 'kk¡rh g”at+ dqY;~o”U;k ¶oy”U;~ xfN+; e]

vØ; vkRe”p ç;k Fkore d`;k deZl eat+

n;k FkWfou y;k nhoh cy”U;~ xfN+; e]

p+] dYi o`{kl e] d`".kl Nq; 'kk¡rh gqan Qy |qu

n]g vfHkeku”p vKku”p ohj Fky”U;~ xfN+; e]

gs xaxk/kj” eWyhu çd`p+ Ny”U;~ xfN+; e]

307- Jh jkf/kdkth fN Jh d`".k ” n'kZul çkjku

d`".k” tqo f;f; x:Ml D;Fk /;ku /kkju NlA

lCt+ rksrl [kfl t+u ou gkWj çkju NlAA

yky” f;f; eat+ ckx ckxl iks'k p+kju Nl

t+u ;¡c”jt+y lqEcyl D;qr eq"d gkju Nl

'kke” jax; cEcwjl v[k j•i Xo.k fNl d•R;~

Nl ck] fg; Roylh rl”a| j”R;~ Xo.k O;p+kju Nl

'kke” ykyl dqu oqNu Nl ;ksj f;;e uk

u]=k”D;o ykyo ck] rl I;B Eo[r” gkju Nl

vkj” jk]Lr xkse okj” =kkWfoFk ckj” daM~;u eat+

J]g cWje”p+ vkj”oy yWte”p+ ck] vkju Nl

Nl ck] eloy }g xqt+kjku czksaB” i];e 'kke

jkr dMu cqjd” fnFk l•R;~ ijn” nkju Nl

d`".k N+kju /;ku /kkju lr O;p+kju Nl

;]fy MY;e /;ku rWE;~ lqan iku ekju Nl

d`".k” tqo”U;~ fæ; e] Ne f;; eafx fnel fr;

Ne e] FkWU;~ e¡fnFk xqjlqdq; }/k c” dkju Nl

Nqe ouu E;ksuq; çs;e cj Nql c” xwih ukFk

ou” D;kg jWVe”p+ x`gLFk”D;~ O;ogkju Nl

d`".k”U;~ ç; xu”u”; Ne dql e] cksT+;e gky

'kke” j•ih ;ql oqNu rl ir” ykju Nl

d`".k” d`".k; dju” l•rh }[k U;okju Nl

N+ky” ekju Hko”ljl iku rkju Nl

es?ko.kZ Nqe e] p+yu ir” ykju Nl

xkg =kkou oqt+eyk dksglkju Nl

eknyk ek/ko oul eat+ d`".k” p+j.ku ry

I;B cB~;u csju ouu dk]gu r” ukju Nl

d`".k N+kju jwL;~dWV t+u N+ky” ekju Nl

dey” u;u vkWflFk ck] Qsju I;B Ootkju Nl

Nl ck] jk/kk uUn”ykyl l•R;~ [ksyu jkl

xwfi;u lku iku iuqu jfFk [kkju Nl

dke”/khuu xwfi;u xks;Zu oN+~;u nkanu ç.kke

ije” xFk xkll oul ;k;Zu ck] ;kju Nl

d`".k” p+j.ku iku iq'kfjFk =kksoeqr Nqe eku

e[keyk t+u oFkfjFk I;B lCT+k” t+kju Nl

lCt+ rksrl [kfl t+u ou gkWj çkju Nl

308- vLrqfr

iksf'k yaft N; cW;Z cWfj;s fgf; FkWfj;s p+]

iksf'k iwt+k dW;Z dWfj;s j”fr oWfj;s e]

dj” uk ozr nWfj nWfj;s j”fr oWfj;s e]

d`".k” tqo f;f; vt+ xj” lksu

Eo[k gkfo =kkfo Xol” çksuA

eky” Fkfo vfl dW;Z dWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

d`".k”U;~ ç; cW;Z cWfj;s

j”R;~ pht+ xj” okr”ukWO;~A

Hkäh Eo[r” eky” Lou” dfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

d`".k” /;kuk lk];Z lk]fj;s

ikWV~; i'kehu” oFk”jksoA

xWgu” Fko”ukso xW;Z xWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

or”u”; vWN tW;Z tWfj;s

vWL;~ fN d`".kl çkjkuA

Fkfju”; XoM cW;Z cWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

iksf'kuwy t+u eat+ ckxl

d`".k” jkxl eat+ chB~;A

d`".k” xwfif; dW;Z dWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

vkf; lar p+kf; nkfj cWfj;s

Io[r” Hkäh Hkko”ukf; l•R;~A

'käh ikr”fp Eo[r” yfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

lUru fnR;~ p+j.ku ehB~;

jkt+u I;B” dfu ch~B;~A

lhokf; iqfN+ fQ;Z uWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

f;e Hkä d`".ku oWfj;s

fre lar” lhod jw|A

;Fk Hko”lkxjl rWfj;s

j”fr oWfj;s es]AA

O;o”gkj”p gkWj xWte”p+

ewg t+kyl yWte”pA

vt+ p+WfVFk ækf; oky” cWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

My lkWjl Qsjfu æk;s

ckW; ca/k p+kf; xj” lksuA

okj” vkf; ækf; vkf; nWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

ckxl lkWj dW;Z dWfj;s

c]f; iuquq; xj” okWR;~A

;kn i]f; dksrj eWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

ckx” v¡n”;Z U;Wc”;Z;s

R;kx” dk]Lrw;Z cwY;~ cwt+A

ykf; yaft vkf; cW;Z cWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

u[k” i[k” N; cW;Z cWfj;s

P+;Fk vkdkf'k vk;[kA

nho” okWuh g”at+ iWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

c]f; ft+Un” xWf; eW;Z eWfj;s

çk.k ukFk lksu xj” p+koA

Eojn” vkWL;~ lk¡i”U;~ vWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

okWfuf; g”aft+ LoanWfj;s

pkfu Loanj cksfy l•R;~A

xe” xV” dko O;lWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

Qqy;kg yWt Hkko” ckxl

çs;e” ukxl iksU;~ vkoA

Lou” l”a| QWY;~ tkQWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

nWflyo t+u dkj dWfj;s

deZ dWfrto vkWY;~ ;h;ZA

ije” /kje” ckyknWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

'kadjkpkj” nqxZk }kj”

okj” dkWflFk }xZr

f'ko Eo[k” HkouhÜofj;s

j”fr oWfj;s e]AA

pkfu n'kZu” bZÜofj;s

vW;Z nW;Z xWf; HkkX;~okuA

vWU;~ dkWU;~ y¡X;~ dWY;~ t+Wfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

Lou” j~oi” cku” cW;Z cWfj;s

jax” jax” vWU;~ Hkko” HkwxA

Jh d`".kl vkiW;Z;s

j”fr oWfj;s e]AA

xax” okfufp xkxWfj;s

xk]M fne” f'koukFklA

lq; e] rk;Ze Hko” lWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

t+kxzr” VksB oS[kfj;s

çkWU;~ ikWB~; lk]i”uk gko

eat+ eat+xke” fno”lWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

d`".k” /;ku” Fkku” vkoWfj;s

Hk[kp+ g”afn lkeku” l•R;~A

ije” 'k[kp+ fnp+ bZÜofj;s

j”fr oWfj;s e]AA

d`".ku lar” Eo[k” ikWjkWO;~

jkT+k” ;wx” tke” uWU;~ gkWO;~A

clUr” xh;Z uhY;~ t+fj;s

j”fr oWfj;s esAA

;¡æ” ywd; I;B” æk;[k

áFk fnoFk”; vk;[kA

jkT+k” gel” Eo[k” dksrWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

jke” uke” l•R;~ Jwp+jkWfoFk

ru dU;d” uko” çkWfoFkA

Hk[kp+ g”aft+ eUnksnWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

jke” jke jke dW;Z dWfj;s

cLr” xW; ;¡æ]; P+kwjA

eky vfFk vko dFk QWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

uo jkf=kf; OoRlo nksj

eu dkeuk xWf; L;)A

t+Ueu g”a| iki gWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

lrlax”fp; jax” p+Wfj;s

gel” cwY;~ d`".k”U;~ ckst+A

iaf{k;u fr xWf; rW;Z rWfj;s

j”fr oWfj;s e]AA

309- çkFkZuk

Nl ck] jk/kk d`".k” ukol dy” oUn”u”; f;f; ukA

P+;Fk e] U;wue uUn” xksfjU;~ vd”uUn”u”; f;f; ukAA

tlqnkuUn” vkuUn” dUn” xwO;an”u”; eu U;we

U;}ZU/k”u”; U;LiUn”u”; nkn”fcU)u”; eu U;we

çs;e” t+kyl eat+ ykWfxu okfr dql rl QUn”u”;

}/k” P+kwj lksu f;f; uk vt+ nj'kk]u lq; fnf; uk

Hkkoukf; g”at+ FkWU;~ [k]f; uk çs;e” N~od” }/k p]f; uk

OoU;~ ik;l i]f; uk rl dqu ok¡lkg xWf; uk

d”; r” nksu 'ksjqu áou FkWU;~ N[k fnou }/k ean”u”;

eu eksgu uko Nql xo áFk P+;Fk Co) ru eu

dke/khu” jN”uqd ghFkkg dWfjFk xo uhfjFk ou

;qFk ek;k rhrk xo QWl”jkWfoFk f=kHkqou

eat+ Io=ku eat+ E;W=ku eat+ ckU/k”ou r” cU/k”u”;

lq; t+kfu Qluqd gky D;qFk Nq ØwB ek;k t+ky

lq; p+fV lksu eqg tatky D;kg dfj vUu” /ku” eky

'kq;Z r” ckWp+ ckU/ko ;N+u [o'k xN+u |kj pUnu”;

xwikyl uUn” ykyl Hkwx áu” l”; yx” uk

lksu vkse t+kse N~od ” }/k FkWU;~ [;u” pu” l”; yx” uk

xw;Z cky”du xwfi;u fcUækcu”l”; yx” uk

dke/khu” oWN+~; xwo/kZu áFk ou” l”; yx” uk

in~e u]=ku yky oUn”gWl vFk Eo[kl Eo[r” nUn”u”;

Nl oqNu nk;Zo cjo fdU;~ ou” I;B” ik]r Qsfjuk

Eo[k oqN”gkWo Lo[k çko”gkWo lksu reuk usfj uk

eu” cqycqy rl xqyl I;B yksy” vksyk ;sfj uk

iks'k”uwy t+u iksf'k ckxu eat+ vWfp+Fk iku 'ksfj uk

ikWV~; i'kehu yf; D;kg rl”afn l•R;~ 'kwHkk N] tUn”u”;

ir” D;kft+ eUn”Nkfo oqU;~D;u j”R;~ dkj dj”ukfo uk

lr”fp; oFk gko”ukfo uk ije xr çko”ukfo uk

/keZ vFkZ lfc eat+ /keZ xW| vfl nko ”ukfo uk

iku” Hkkfl nsg Hkze dkfl lgT+k” iku it+Zukfo uk

ijekRek Nq iku; çsjd Ooan”u”;

fN; ouu ijekRek rl vkÜPk+;Zqd vkÜp+j

rl Jou euu dW;Z dW;Z lkfju” oWN+e”p+ fN Fkj

ohnkrhr ç.kokrhr fNl ouu ;wxhÜoj

d`".k”U;~ 'kd”yk dWfjFk”; uk]u ækeqr Nq bZÜoj

d`".k” xhr oWU;~ oWU;~ ok¡lkg xWf; d]ag Nqu” vUn”u”;

P+;r~ e] U;wue uUn” xksfjU;~ vd”uUn”u”; f;f; uk

310- çrh{kk

yky” f;;e Nky” ekju /;ku ck] /kkju NlA

ckx”u”; eat+ eq"d gkju fg; ck] çkju NlAA

in~e iknu d`".k”U;u æk;l lkSxU/kk áFkA

eqf"d cWje”p+ |u xqt+kju fg; ck] çkju NlAA

iks'k”uwyo cqycqyu dqu d`".k” xwfif; cwyA

dqfdyk Nl du ck] /kkju fg; ck] çkju NlAA

oqN ;¡c”jt+fy vWfNo”; 'kke”U;~ f; lk]acqy dh'kA

ckx ¶oy”ukso vWE;~ b'kkju fg; ck] çkju NlAA

Coqf) ;wx”fp 'kky”ekj vUnj fu'kkrl lkuA

t+u uWlhek f;f; ykju fg; ck] çkju NlAA

çk.k” vik.k” QEokju [kl” ofl fQjukfo U;FkA

çse” t+y P+;Fk vkc”'kkju fg; ck] çkju NlAA

çs;e” jlqd el p];e uk yky” f;;e ukA

I;ky” áFk eat+ yky” t+kju fg; ck] çkju NlAA

d`".k cksft+; lke” Loj dY;kuqd rqy jkxA

gksf'k lkt+u lsrkju fg; ck] çkju NlAA

iksf'k ckxu eat+ vp+o d`".k”U;~ oqNo 'kwHkkA

'k]N djo E;W=ku r” ;kju fg; ck] çkju NlAA

lkslul fg'k T+;o xW;e de ou” d`".k”U;~ xhrA

Fkkfe xkWe”p+ 'kkg u” [kkju fg; ck] çkju NlAA

rl”afn dqfuj”p tku”okjo dWj xqyu I;B cwY;~A

rFk dqfu; Loj” Nl O;p+kju fg; ck] çkju NlAA

My” fdl lkWjl ck] æk;l vFk oqt+u eqgqu okoA

rfr Nq dh'ko iku” rkju fg; ck] çkju NlAA

es?k o.kZu flf;Z Eo[k gkso vkf; flfj;l 'kwHkA

vk]cz p+k]y eat+ ckx ukju fg; ck] çkju NlAA

ok]y clUr” jax” Jh d`".ku D;kg nq'kkyk tkuA

¶oy”ukWO;~ vWL;~ f;Fk cgkju fg; ck] çkju NlAA

ckx Nkfouk lkfju”; ¶oy”ukfo uk oqU;~D;u lq P+;FkA

ir” dql Qy usfj |kju fg; ck] çkju NlAA

HkkX;okuk d`".k” /;kuk Lofj dfj uk OoidkjA

t; rl”a|u 'oHk dkju fg; ck] çkju NlAA

311- çrh{kk r ” vfHkyk'kk

eat+ ckxu I;B lCT+k” t+kjuA

cky” d`".kl çkju NlAA

ukx” jknu I;B vkc”'kkju

ukxukFk” /;ku /kkju NlA

oqN ika p+kn”ju Qaokju


}g xkse iks'k p+kju p+kju

iks'ku iu rkju NlA

eky” N+”u”ul Nqe dy” /kkju


Oonfu :ft+Fk I;B dk]g lkju

p+Un”ul Oop+kju NlA

;kWj t+u eat+ tax”yu r” ukju


:L;~dWV t+u Nl N+ky” ekju

ukQl ir” ykju NlA

Nqe lq ikul eat+ Nl N+kju


ir” xfN+ lwj Nl O;Lrkju

n]g en” n•r ekju NlA

rl”afn l•R;~ 'kwHk N; 'kwfHknkju


Hkze”jkWoe”p+ Nl lelkju

jWVe”p+ O;ogkju NlA

rl”afn jk]Lr Dol” fnoFkk N] |kju


ir” D;kg ofu nqfu;knkju

vf'k dfu Eo[r” gkju NlA

oqU;~D;u vfu 'kwHk 'kwHkdkju


vkoZy Nl ck] Qsju vkju

t+kWte”p+ yksy” ukju NlA

¶oy”ukWo”l rl”a| 'k]gtkju


ckf'k djul tkukokju

d`".k” xhr O;p+kju NlA

iks'k”uwy cksfy Nl du nkju


d`".k” uko Nqe çk.k lankju

Hkolj” iku rkju NlA

ri t+i /;ku ;wx Nqe ;kju


312- Hkze dFk fN ouku

Hkze xkse Mhf'kFk LoeZl r” lkt+lA

uhfyl ekt+l I;B” vksl ikslAA

O;uFkk dWje; jkT+k”+;wx jkt+lA

'kj.k xWfN+Fk”; e] rWE;~ ewg dkslAA

loZkRe Hkko” O;p+kj |qrqueA

lr~ P+;Fk vkuUn” ve`r [kkslAA

nk]iue pk]u ár” OoU;~ I;r” ik;lA

nkek pFk 'kkar u]"dke xkslAA

t+ksuqe ikWyl r” ikdl eat+ dqlA

cwft+Fk en” fuf'k I;ksl dk¡I;kslAA

nk]iue P+;Fk 'kqj DofN D;Fk yy”ukoA

fnl ;wx” }/k cu ckst+oku ykslAA

Io:"k r” f=k; ;]E;~ t+ksu ,d :i;A

rFk O;p+kj” n`f"Vf; yx”gkslAA

;¡æ]; 'kW=k”; fN rWE;~l”a| E;W=k”;A

u]=k”; p+j.k deyu oFk”jkslAA

ekel O;dkj =kkWfoFk t+ksuqeA

iku; n]g Hkze” fuf'k O;lj~;kslAA

;]E;~ ;qFk fo'kh"k Ooinh'k dk]jueA

lq; ikWU;~ iku; Jh d`".k vkslAA

313- Hkze ” fuf'k Eodyuik; r ” ukjk;.kl dqu çkFkZuk

P+;Fk xkse 'kkar pksu çs;e” ve`r pkseA

¬ Jhen~ ukjk;.k% ukjk;.k% ¬AA

;]fe lelkj” eaT+k” ir” yk;Ze D;kg

nf; uko Loju” jk]Lr Fkore e” t+kagA

pkfu Hkäh Hkko” [kk]r” dkag ije” Lo[k Nk

ir” cu” fHkD;qdkg áw ikn'kkgAA

czksaBq; e] ál” fQj xj”dq; Hkze xkse

¬ Jhen~ ukjk;.k% ukjk;.k% ¬AAA

eu” okft ukjk;u” uko [kure

ladV” xfV eat+ vure xk'kA

jkf; eat+ xure ew{k in oure

çdV cure ije vkRekAA

dWU;~ fg'k Ne Co) FkWU;~ t+u dj r” ekse


u ft+ t+kag T+;o” gkW u ft+ t+kag ej” gkW

ukjk;.k” ukjk;.k” dj”gkWo U;FkA

pkfu uko” l•R;~ Hko”lkxjl rj”gkW

/;ku pksu Loj” gkW Fko e] LejFkAA

gks'k fne O;ogkj” jkx }h"k f;Fk I;kse

¬ Jhen~ ukjk;.k% ukjk;.k% ¬AA

gdjs cfu eat+ vuq xxqjkg p+ko

;ksj” áFk D;kg p+ko rksj” [;Fk D;kg ækoA

dk;kf; E;kfu eat+ Nq vkÜP+k;Zor~ oko

j•i Nql D;qFk D;kg Nql LoHkkoAA

U;jyhi ækl ir” D;kg [;kse D;kg pkse


;ksj” vFk” oWgfjFk rksj” vk[k oWfVFk”;

Dofy eat QWfVFk”; Nq; gk][k ikuA

D;kg ykfj /ku” lk]acfjFk iku p+WfVFk”;

/keZ O;ogkj dj [kWfVFk”; ikWB~;~AA

t+Uel f;Fk dj”uko /kje”p dkWe


cWM~; cWM~; dkj dW;Z dW;Z D;kg çksoqe

F;d”uksoqe Nql ck]M [kkunkuA

;f'k iqfN+ eku” iqfN+ }g jko”jksoqe

ywdu gksoqe n]g vfHkekuAA

ál” fQj e] ewg el pFk iku O;l”j~;kse


e`r” foft+ vt+kfey x¡T+k”+jkore

eW'k”jkore t+ueqd djrwrA

;e” dsadj” cqFk er” oqN”ukore

ukjk;.k” uko ikore ;knAA

;qFk Nq R;qFk pr” d`".k” çs;e” }/k vkse t+kse


314- Jh jke uke efgek r ” vLrqfr

VkfB E;kus jke jke jke jke djA

jke uko” l•R;~ Hko”lkxjl rjAA

u]"dke” Hkäh l•R;~ v}Sr” xhr” lke” Loj”

jke” jke” jke” jke” jke” djA

jkr }g ne” ne” lqcqg 'kke” 'kgj” xke”


rr~ in” fdl lr Joul du Fko

ç; cj vkokxoul gjA

jkt” ;wx” jkT+k” jke ew{k xfn I;B Nq;

f;fN+ Kku” yfj Nq; J/kkf; cjAA

ukj”nl lqxzhol foHkh"ku” l”;

iou” Io=kl lku eax jke” ojA

jke” dFkkf; eat+ 'odnhso of'k"V O;kl

vkl ikl xV” dkl Hkkl HkkLdjAA

;ql jke” dFkkf; gqan O;k[;ku fnf;

rl”a|u p+ju deyu vWN tjA

;ql jke” dFkk cksft+ viZ.k dfj

ru eu vUu /ku cfu vejAA

HkrZl r” lhrkf; c]f; y{eu ftf; l””;

áFk 'k=kq?ku”l”; dj p+kejA

n'kjFk jkt+l dkSlY;kf; lku

jke Hkäu ykx iksf'k vEcjAA

okYehfd;l RoYlh nkll lku

c]f; jke” dfo;u naMor djA

pko”ukfo; jke çs;e” jl nke” nke”

rfe jl” cu[k vej vt+jAA

/keZ deZ lk]Fk Nq; jke” uko” l•R;~ [kj”

lkW{kh Nq lsrwcU/k jkehÜojA

ew{kh lkfu g”aft+ Ooikf; iqfN+ Nq;

t+xr”fp d`ikf; gqan lr~XojAA

p+WV~; jko”.ku tVk;u” l”; ij

jke” uko” l•R;~ xo ije” nke” ijA

Mqax” gk¡t+u gk¡T+k”+ Doy ck]B [kksjqu

ukf; D;Fk rksjqu n;k lkxjAA

jke” uko”p RoYlh eky ukWY;~ N+”u

n'kjFk jWfVFk””; ri t+i djA

t+xr”p ikyuk N; jkel efV

gfV xaM Hkäh Hkko”p Eo[r” yjAA

/keZ vFkZ dke ewf{k lku 'kke” Loanj

fnf; Coqf) ;wx Hkkfl lq; p+jkp+jA

VkfB E;kfu jke” Hkäu dj vknj


¸ox” ¸ox” t+xrl vorkj /kkWfju

ekWfju jk{kl n•r vLoj ¼vlqj½A

ck]M~;e”R;~ Hko”lkxjl ck]B [kkWfju

gkWfju }[k rkWfju rihÜojAA

eat+ /keZ 'kkykf; j?kqukFk eanj

fN; dFkk djo”U;~ _]"k equhÜojA

jke” uko ckst+ jke” uko”p ç; cj


jke ukou g”at+ l•R;~ áFk y'kdj

ohj” /kje” cy” ek]g jkt+l QjA

czãkuUn” uxjl jktkg dj


jke usfj 'ksj xfM t+sj dfj 'kW=ku

usj n'k”gkj oqN lkWjk djA

jke” ukoqd lnk vkuUnhÜoj

cksft+; l•R;~ áFk Jh xnk/kjAA

vUr%djuo fdU;~ jke jke Loj

ek]g ek;kf; fuf'k xN+ O;LejA

vkRek jke Nq; vUnj r” U;cj


jke uko”; vksr iFk dqu Nq lkj”;

t+ku lelkj”; Nq vfLFkjA

/keZqd /kkWj dj lUr áFk lkWj dj

t+kag e” cu xfjD;u gqan ckWj[kjAA

lr”fp; F;Fk Fko uojk=kh nkj

jB t+xr vEckf; gqan ncZkjA

P+;Fk Fko çlUu jke uoeh ozr nj

jke” uko” l•R;~ Hkolkxjl rjAA

f;e ;Fk ok¡fl fN; dW;Ze”R;~ cndkj

vfd jke” uko” l•R;~ xN+~;[k lEgkjA

e`r” foft+ dkyl lq oqfNFk oWN+ Fkj


iou lqr vk;k yadk tyk;k

jko.k dks fn[kyk;k viuk cyA

jke th dks lhrk dk gky lquk;k

jk{kl gVk;k feVk;k 'kjAA

vatuh uUnu ikrky tkdj

vfgjko.k ekj dj yk;kA

jketh y{eu vius dU/kksa ij


ge dks gS vius 'k=kksa ls tax vkt

vkos vkos egkohj ctjax vktA

mu ls cpkos fQj fdl dk gS Mj


jke th dk n'kZu n'kjFk us ik;k

yadk esa vk;k LoxZ yksd lsA

fQj x;k jke th ls :[klr ikdj


yadk thr dj v;ks/;k esa vk;k

lc dks fn[kk;k Jh jke :iA

ije lq[k eks{kh ns fn;k ?kj ?kj


vjs esjs I;kjs cksyks fu"dke

lhrk jke jk/ks ';keA

jke d`".k uke fcu vkSj D;k gS dke

ysos nsg Hkze nsos ije /kke

Jh jke d`".k dk uke gS vkÜpj

d`".k uke gS nw/k e[ku vkSj ?kh

jke uke feljh fiyk dj ihA

lElkj” lUrki” r`".kk dks gj


315- iwt+k r ” Lrqfr

iwft+ ykx; xqykc C;y r” ekny r” fg;

rFk l•R;~ iEiks'k O;u” tkQ”;Z fN;A

ikFkhZ iwt+ áFk U;Fk dj ” vkjrh

¬ ue% f'kok; 'kkÜorkf; 'kadjk; 'kkEHkohAA

p+]; fdR;~ jax” jax” iks'ku dW;Z e] <sj

ykx; ;wx” Mfc [klul N] deZ gsj

lkdkj j•i nkWfjFk vfl dqu Qsj

gs U;jkdkj” vWL;~ iwt+ksFk uk]u usj

dke Øw/k ywHk ek]gu dk]jeqr Nq ?ksj

=k]f;fe vXu” U;W=k” l•R;~ t+ky dj e” p+sj

U;Wcfjfe O;ogkj” fuf'k xkWe”R;~ fN lsj

v¡nfjfe çs;e” çko”uko ije”inoh


Nq[k P+k” d:ukorkj f;fFk uko” dj Oo/kkj

ck]Meqr ck]B [kkj Hkolj” fne e] rkj

pkWj Hkäh ;kj fne e] Eoäh }kj

djuko lr O;p+kj vfl ckjEckj

vWL;~ fN nqfu;knkj jk]V pksu njckj

yn Eoäh |kj lksu f;;u; vkj

}•r”Hkko gkj N; iu”fu dqfuj”p fæ;


laP+;Fk vkxkE;~ deZu dj e] N+~;u

çkjCnl I;B Fko e] u]"dy eu

iku” Nq[k lksjq; foÜoj•i gu gu

,d Hkklu Nq vKku” l•R;~ C;u C;u

vfe ;]fe lku Nq[k iku; f=kHkqou

iw.kZ p+]; t+kuu fN; lr~t+u

loZ 'kähekul dqful dql ofu T+k”;


N+~;WV okluk E;kWU;~ Jwp+jko iki gj

okr”t fg'k N] Lo; nho” dU;k dj

vfd C;y iW=k” l•R;~ dj vej dj vt+j

Ne P+onkg ek?k” ?kV” ifNfu; fne e] oj

çR;{k Hkkl dkl ;ejkT+k”U;~ Fkj

vij ijkij Nq[k çd`fr ij

f'ko ukoqd ikl djr” gs f'koth


f;e f;e o`r nW;Z e] fre OoÙke eku

Qkd” fn; fn; OoU;~ e” gk][k”jkoqe iku

dfr vu” frF;~ gks'k dj” p+] l•R;~ t+ku

dfr dfj L;) E;kWU;~ ew[kZ Co) ew[kZ iku

ri t+i ;wx Kku /kkjuk /;ku

dfr cu” HkkX;oku áe” |qu /keZ nku

dfr cu” Kku”oku dfr cu” O;}ku

jk{kl çd`r fQj e] Fko /kje” lku

f'ko ukFk” l•R;~ dkl çkd t+Ue”p gku

;kj d]ag cu” ije” /kehZ r” dehZ


vUr” R;kx”p L;Wt+ oFk gkore

jkx” }h"k” jk]Lr [kku”nkj cukore

f=kf; Io=k” E;W=k” Hkko 'kqefjFk Fkkore

fLFkr çKu eat+ er” ean”Nkore

;]F;~ t+Uel eat+ ije xr nkore

vfFk vkeqr n]g er” jko”jkore

if'k Hkkowd uf'k er” pko”ukore

;f'k eat+ Fkkore egk okWjkxh


;l vkfl p+]; áw ck]M nhu n;ky

rl dksu” e`r” foft+ ikyuk dfj dky

D;kft+ rl /keZ jkT+k” rfr dfj oqYV” gky

D;kft+ rl can dfj lelkj” eqg t+ky

dksu” çkfo Kku” ;wx D;kft+ jfV dk]g r” cky

D;kft+ gkfo ywdu vfHkeku”p pky

D;kft+ Mfy MEc” l•R;~ t+sfu vUu” /ku” eky

D;kft+ dfj iki orZkfo viqt+ r” t+ky

Vk]Y;~ fQfj ywdu eWY;~ g]f; tatky

D;kft+ ywfHk eu E;ksu f;; 'kwfHk fne P+k” fr;


P+k”; Nq[k vUrqd vUr vk|qd vkn

eat+ ckx t+xrl dj P+k” e] çlkn

iFk czksaB Ne jVu t+Ueu g ”at+ O;kn

ikul eat+ Nq[k P+k” dk]r yk;; ukn

Lo[k” Eo[k” dkLre t+hor”D;~ vijk/k

ef'ku”; e] eW'kjko iko ;knqd ;kn

jV”ukore Kku” ;wfx;u ga”| ikn

cukore lrt+u ije” lUr lk/k

Hkäh czã Kkuh r” ;wxh


vUr” dky” iky”uko Nq; e`R;qat+;

D;kft+ dj” N+ªV”N+ªV D;kft+ dj” g; g;

dksu” dkl”gWe P+;r” fdl vkWul [k;

dksu” Hkkl[k czksaB”dfu jfNoqu n;

dksu” uk]u gko[k rfr oj r” vHk;

dksu” dj”uko[k ikul eat+ y;

vP+;+r U;jke; f;; vkslq; fr;


P+;Fk Fko e] 'kwfHknkj o`r czãkdkj

vijk/ku gkj ikiu e] IoU;~ ;kj

/keZ LofLr Fko r” E;kWU;~ 'kq;Z ckWp+ xj” ckj

vfLFkj r” feF;k t+ku”uko ifjokj

czãfor~ Io:"ku fgO;~ dj”uko dkj

iuquq; iku Hkkl”uko lelkj” lkj

ek]g jk{kl ekj nkj d`".k” vorkj

ck]; ck]; =kko”ukWfoFk jkst+ P+k” P+k”;


316- Ooinh'k

lq; vksl ek]Beqr ;]E;~ ikWn” dk]jeqr Nq ;wr lElkjA

t; t; Nq lUru çR;{k gksoq[k U;jkdkjAA

N+”U;~e”p+ vkWl vfl vKkuu Hkze eksg ”p Qk¡L;~

jWV~;e”R;~ dkeu Øw/ku ywHku enu vkWL;~A

rfe eaT+k” lUro Eod”ykWO;~ ck];u[k ueLdkj


;]fy lElkjl Ooer Nq dju ek]g vU/kdkj

n; eW'kjkou QkWykou ukfLrd vkp+kjA

vn” lUru g”afn Eo[k” /kkju bZÜoj vorkj


lUro f;; ok]u t+xr Nq e]F;k czã Nq lr

ur” vfe ;]fe lku t+xr Nq czã vkÜPk+;Zor~A

U;Fk xfN+ djqu loZ vkRe Hkkoqd O;p+kj


lUro f;; ok]u L;t+j it+j dWfjo ck

lr”fp f'kdkfj I;B Hko”ljl rWfjo ckA

lr~Xoj” 'kCn” vH;kl dWfjo fr; Nq lkj


lUro f;; ok]u ijT+k”ukoqu xfN+ lgT+k” iku

Jou euu u]fn/;klu djqu Nq tkuA

lr”; lk]fjo r” iku; çkWfoo lk{kkRdkj


vfl vkWl [kcj ;ql f;Fk” frFk” ikWB~; dfj xqt+jku

[;Fk pFk ;ql Üoafx vkjkekg dfj xo HkkX;~okuA

ejqu eW'kfjFk ;'kkg dfM xo lq nqfu;knkj


f; cfu fr cfu ikap+ }g iBqu xfN+ lElkj

en Qqd”jkWfoFk dj”U;~ xN+u cWM~; cWM~; dkjA

BWfxfy ikWBh tku ikWB~; pyqu xfN+ O;ogkj


xksaN+k oqfBFk xk]N+ orZkoqu n]g vfHkeku

F;d”ukoqu xfN+ iuqu dWchy” Doy [kkunkuA

ywdu ihMk fnFk xfN+ gkoqu uk]u xkV”tkj


u]fpO;u dks;Zu [kkanj djqu cM” ;f'k lku

vksj” ;ksj” vWfuFk oWMjkoqu /ku” l•R;~ áFk çk.kA

lUru oW| oW| dj”U;~ t+W| vWL;~ fN dt+Znkj


lq; xo Xoj lksu Oo'ku ;ql ifd vfl l•R;~ l•R;~

ur” lk/k r; lar vfl fuf'k f;ou xN+u fN d •R;~A

'kju xWfN+Fk f;; fNl eaxu ckjEckj


Nq[k; lr~Xoj lksu xfN+ dkl”U;~ vfl }xZr

XoM” xfN+ jNqu ;]fr ir” xfN+ gko”U;~ lr”p oFkA

vn” Nq[k lkWeh lksu vWL;~ fN pkWuh lhokdkj


j~oi”;k ik¡lk Nk vfFk vkeqr fN vWL;~ ykpkj

dqNu eat+ vUu cadl Nk vfl lk]acfjFk |kjA

gs lkWeh th n;ky cu vWL;~ fN v;ky ckj


t+Uel pk;k pe”gkWo N+]fugs ek;k tky

[;e” gkWo pe”gkWo lUru fr dj”gkWo dqfu }g lkyA

fyfoFk MqfoFk Fko”gks[k xj” /ku” jk]Lr 'kwfHknkj


o]".kkiZu D;kft+ fneo vfl Nk rhp+ lwjFk

fr Nk ewtwn f; vfl vklqu Nq t+:jFkA

ru[kkg fnFk c ]f; ir; fN lkWf;l r” [kWnerxkj


frF;~ lk]U;~ fN ise”R;~ LouZ dkax”fj eaxu fN fre

ynu fN[k vWL;~ yWfnFk rksfr taxu fN freA

lar”; yngkWu vfe [kk]r” djgkWo cWM~; cWM~; dkj


lUru Nq lUrks'k f;Fk” frFk” fre xqt+jkou fN }g

vfl usfj r]fy }g ;]fy czksaB” vklu /ku”D;~ dk]gA

rfe eaT+k” yngks[k d]ag yW|ru vuqxzg vEckj


lUru yxgkWo vWL;~ dfr ik;l I;ou vkWL;~

p+[k vkWl f;ou vt+ rkU;~ yWM~; yWM~; áou vkWL;~A

nekfy QWdhj lq/k xw;Z edkj Nwjhekj


lUro f;; ok]u D;kg xk]o” iFk czksaB oqfNo ck

x`gLFk”D;~ dky” LoQZu rk]á gk cqfNo ckA

dsap+u }gu ywfVFk p+fyo ” Hkze ckWT+;~xkj


lUru r” lk/ku 'kju xN+gkWo 'oHk pj.ku

viZu dj”gks[k J/kkf; l•R;~ ru eu vUu /kuA

lUr; Eo[k gkWfoFk dfj 'kEHkw ije ikj


f'koukFk lUru r” lk/ku g”anh X;ou Nq xhr

vrhr vkWflFk Xo.k Nq[k X;ou ek;krhrA

czãk o]".k Nq dju lUru t; t; dkj


lUro f;; ok]u Rofg /kje”; vksr ifdo” l•R;~

n]g Nq ukW'kh vt+ rkU;~ or”xFk vk; xW; d •R;~A

/keZqd çs;e cWfjo r” dWfjo ij Ooidkj


lUro f;; ok]u ik]d rkWehjk dWfjo ck

rFk eat+ :ft+Fk lU;kl” o`p+ |u cWfjo ckA

ykxqu xN+~;l 'khry P+;rqd pUnu nkj


xj”p eerk =kko”U;~ vfl fuf'k g]fNo ck

f;u” rk]á fr yWfxo vFk dfFk lkW{kh oqfNo ckA

[ksaªP+k” r” xxj gkfj r” p+fj c]f; tkukokj


d¡twl cWU;~ cWU;~ Lou” gWu j~oi” gWu nWfxo e” t+kag

nWfxo u; rksfr xj”fp cykf; yWfxo e” t+kagA

vfl rs fnf;o t+kag cr” E;WVk f;f;o” vkj


ladksp+ dW;Z dW;Z Loanj xWguk xWfjo e” t+kag

xWfjo u; t+kag fQØ” dW;Z dW;Z eWfjo e” t+kagA

dql D;kg fnf;o” vkWflFk xkWe”R;~ fNo” ykpkj


Fko”U;~ yfx u” 'kq;Zu ckWp+u g”aT+k”; ç;

f'kU;l eat+ ;]fy t+kWfyFk p+yuo” rfr Nqo” n;A

czksaBq; t+kWfyo n•ik ur” rfr Nqo” xV”dkj


lUro f;; ok]u gr”ck vWL;~ fNo” n;koku

lksuq; cwft+o r” vkokxou”p p+fyo” gkuA

iku; oqfNo dfr Nq ;koqu cqtj Yod”pkj


O;p+kj dW;Z dW;Z çFk dqfu fuf'k vWL;~ xkWe”R; fN lsj

ç; dfr cjo czksaBq; f;u vUu” /ku”D;~ <sjA

dsap+u }gu lkWU;~ ft+B~; fr vkWL;~e”R;~ fN lkácdkj


lUro f;; ok]u t+kWfuo ck LoIuor~ lelkj

LoIu” t+xr oqfNo feF;k xWfN+Fk csnkjA

t+kxzr LoIu áqoq; t+kWfuFk cWfuo [kkunkj


laro Qjekso lksuq; djrwr Nqo” u]"dke

vkloqu Nq 'kk¡fr /keZ 'kkykf; ew{kh ckeA

OoU;~ |qr vfl ;qFk ift+ gs R;qFk loZ vf/kdkj


lUro f;; ok]u lrlax dW;Z dW;Z xWf; ok¡lkg

Oonkj P+;Fk vkWL;~ ify dfr Fkk ]o j~oi;k ik¡lkgA

ew[kZ fN niu /ku” jWL;~fr csNu fNo” ukc”dkj


vfl xk]N+ jyqu Bxu l•R;~ vn” ni”gWu tku

lr” fuf'k Myqu vn” Xo.k X;o”gWu fNo” Xo.kokuA

BWfxfy l•R;~ xk]N+ pUnl N+”uqu Bx” ckt+kj


lUro f;; ok]u ft+jkr t+Wehu ykWfxo ck

t+hou ik;k N+k¡fMo =k]".kk =kkWfoo ckA

yk]c dqu :ft+Fk ykWfxo ;k ykWX;~ru dk'kdkj


xehZ r” lnhZ eat+ Jkoqu vkWL;~ru ;k ik]g

Oonklhuor~ dM”U;~ xN+u f;e ikaN+ }gA

t+su”fu i];ru Cou dqu olqu ;k ák]j [klqu ncZkj


lUro f;; ok]u rk]á ywd” yt+k =kkWfoo ck

yWyhÜofj;s gqan áw p+kyqu gkWfoo ckA

çlUu :ft+o ;k]no; esfyo” de vkgkj


lUru gqan áw dql p+kfy vkWflFk cWM 'käh

lUru g”at+ Rofg dj”U;~ Hkäh No” EoähA

lUru o¡fno iuqu iku 'kq;Z ckWp+ xj” ckj


dfr I;B” dk]r rkU;~ vksl jkT+k” HkrZgfj;l nkSj” nkSj

p+k]y jkT;~ =kkWfoFk dl æko dl usfj lElkj lksjA

p+fj t+ho cWfuFk çFk tkf; Qsju [on Eo[rkj


f; nqfu;k Nq dgj [kku;s U;jkdkj

dgj oqfNr dgj t+kWfuo E;W=k r” ;kjA

iT+;k eqgqu el pFk xN+qu vk]j csekj


dk;k fN nt+u j]g Nl OoFku ukjl eat+

Dol” Qjd fN cklu tnkyl is'k dkjl eat+A

vQlwl [;ou xfjD;~ fN p+yu áFk ifjokj


n;k dW;Zro lUro vWL;~ fNo” Xoukgxkj

iu”fu vUnj” xjl eat+ jko”jkso [kku”nkjA

vKku u]=ku xk'k vWU;~ro fnFk lr O;p+kj


lUro f;; ok]u yk]c dqu =kkWfoo ladYi Hkkj

t+u iou” jk]Lrq; j]g o`r FkkWfoo czãkdkjA

xxul I;B dqu [kkWfjo P+;Fk áFk 'kCn ” /kkj


lUro f;; ok]u dWfjo ck 'kk¡fr 'ke neA

n]g áFk fN lkWj”; bZÜoj lÙkk rk]á fNo” deA

feF;k pht+ Nq áou eWY;~ P+kwj [kWjhnkj


FkWfdo okWfro” eat+ Bx” xkel yWfto” jkr

;kU;~ vWN oWfVo rkU;~ Bx gkouo” iu”U;~ t+krA

Jo.k x]foo :ft+o lkWfj; áFk gqf'k;kj


lrt+u f;e oqN fre oqN lnk f'koqu j•i

eat+ eqg xfV lelkj”fp fN fre Kku” n•iA

'kju xN+u okY;u dju fN; Oo)kj


vrhr vkW/khu ywdu fN; cklku dk;kf; fdU;~

çiap+ fN ikyu iu”fu n;kf; d`ikf; fdU;~A

Hkäu c[k'ku fN foHkwr ify u” vkWflFk gkj


gk VkfB E;kus vuqxzg vUul t+x çksu e ” p+kj

fHk{kkf; uhfjFk eat+ tksfy yWfnFk fuFk xj ” lkjA

vy[k cwfyFk lUru njokt+l I;B çkj


lUru r” lk/ku g”aft+ czã u]"Bkf; gqan ou” D;kg

N[k v"V L;Wt+ ir” ykju L;k]n fN[k u” oqNu t+kagA

Nq[k jkT; Hkklu =k]u Hkouu gqan vWM [k¡M gkj


ok]u Hkxokuu ;ql f;f; e] fuf'k Hkäh lku

Nql rl”aft+ p+j.k” xjfn l•R;~ Jwp+jkou ikuA

eWfyFk ikul vn” Nql OoÙke dju lelkj


lUro f;; ok]u lelkjl dW;Z rhFkZu lkWj

dfr vksl j~oi;k ik¡lk l•R;~ vksl nf; /ku” /kkWjA

fr FkWfou vUu” /ku” [;u” pu” lku 'kwfHknkj


lUro f;; ok]u vWL;~ gck o`p+ fdU;~ fNo” lWU;kl

xfj ;sfy æk; vWL;~ XoM” ladYiu dk]j xzklA

Lo.kZ /keZ lrlax O;p+kj” l•R;~ ák]r ;kj


vUu t+y Hkwfxo çkjCnl I;B Bhdqu Nq tku

u]Üp+y :wft+o pj[k fn; fn; p+WfVo e” ikuA

ák]u |qu e” R;kWfxo ywdu e” ykWfxo xzV” vuokj


n; dfr t+ku”gksu d`".ku lUru g”at+ ç; cWj

ije czã ekWfuFk lUru g”at+ Rork dWjA

lUr”; Fkoul lr”p F;r o`r czãkdkj


317- Ooinh'k

ozr nk]j ;WM p+k]y Hkwx” HkkjA

Qkd” fnFk oWF;~ csekjAA

[kfl dFk I;B vU/k”dkjAAA

eu” :xl Nq; x”t+k i;

o`r /kkj jB ;¡æ;A

;qFk vkS'k) vFk Nq ndZkj

[kfl dFk I;B vU/k”dkjAA

OoÙke o`r 'o) dfj eu

ur” Qkd” gk][k”jkfo ruA

fN; fnou Qkd” d•R;~ et+Znkj


gq'kkj jw| jkWR;~ jkrl

çHkkrl rkU;~ chB~;A

p+wj jkst+u fN 'kc csnkj


T+;kn” /ku” t+su”ul Nq T+;kn” ywHk

ify Fkoul fN Dol” 'kwHkA

t+u [kt+kul jkWN 'kkgekj


nk]i xaMqu =kkoo lkeku

|o” p+fy n]g vfHkekuA

d•R;~ oqN uax” uWU;~ r” uknkj


vUu =kko”gkWo pe”gkWo }/k

vn” çko”gkWo 'o) Co)A

oqN pou 'kq;Z r” oWN+~; eT+k”nkj


gB dje” l•R;~ t+ksj” xksy dke

dke dfj gs cnukeA

ukenZu gqan Nq R;qFk dkj


dke vkWflFk xk]N+ djqu R;kx

eat+ foHkwfr okWjkxA

vWF;~ R;kxl Nq loZ vf/kdkj


nf; l”a| x]O;~ L;Bkg xhr

lq Nq iku” ek;k rhrA

vt+ rkU;~ oWF;~ d•R;~ Hkk"; dkj


vfl t+ksu N+]fu ek;kt+ky

l”g vkWL;~ xWf; XoQ” 'kkyA

jWV~;~ uwyo r” xxjo xkj


yw[k oqN oqN vWL;~ fN [kksp+ku

Nu” jksp+u euqf"k :p+A

t+u fN Oon”;Z r” Hkwrhekj


eat+ lHkkf; xk]N+ |qu O;k[kku

Jo.k” euu” vfe ;]fe lkuA

N+kaMqu xk]N+ ywd” áRdkj


ekel [;o r” ck]M }g iksy

;qFk niu yw[k [;u” oksyA

eT+k” p+ko eksu okekp+kj


Jku dW;Z dW;Z Jwp+jkWo ru

de fN rFk eat+ jkst+uA

t+y” l”; eat+ fN nqfu;knkj


xkMu Nqu” ikU;qd ikl

fN[k dju jWfVFk”; xzklA

fefu EoaM”tu Nq R;qFk 'k]gtkj


'kq;Z r” ckWp+ nk]i uk]o”jkoo

;'k gkoo ywduA

xkM” gk¡t+u Nq T+;kn” ifjokj


yT+k” jax” jax” cft yfj tkf;

freu”; eat+ ekf; ykWX;~A

jkr” Øhy [kªsaP+k” tkukokj


ywdu eat+ fN vWL;~ [kkunku

Doy Eoy” vfe ;]fe lkuA

oqU;~D;u fN frF;~ ify Nu” gkj


'kfDy fdU;~ vWL;~ D;kg 'kwfHknkj

cqtju dW;Z ukc”dkjA

dk]r xo ;koqu r” Yod”pkj


I;kseqr vksl xkVqy uko

XkV” [kkWj eat+ Nu” ikoA

ifdgs ál” lku O;ogkj


R;kx okWjkx nf; lqan yksy

;l vkfl lq Nq gks'k” oksyA

t+kfu lr~ dfj ij Ooidkj


ywdu gqan N+kafM dY;ku

ru” eu” vfe ;]fe lkuA

cfu nh'kqd lhokdkj


vWL;~ fN iu”us xjT+k”D;~ yw[k

ywd” gqan dfr rfj 'kw[kA

vWL;~ fN ywHk xj” fd; [kku”nkj


vkRe çdkf'k Kkuoku” f;r”

fur” lksu n]g vfHkekuA

eerkf; 'kksj” cfu fnr” ukj


Fkor” 'ke” ne” 'kk¡rh lku

i•fjFk ew{k lkekuA

DofEc eat+ N+”ur” eqg ryokj


our” d`".kl R;qFk xkV”tkj

;qFk Hkze ekfu lelkjA

çkfo 'kk¡rh lr~ O;pkj


318- Jh jke p¡æl dqu çkFkZuk

lr”fp; F;r Fko r” E;kWful u]"dke” Hkäh Hkko” l”;A

jke” p¡æ” ';ke” Loaæ” yx”gW; jke” uko” l”;AA

Jh jke” nhou g”afn nho” t+ho n;k djre

yksy cjre r” T+;u” ejuqd }[k gjre r” ojreA

rkj” rkjre uko Ne eat+ Hkolj” fdl oko” l”;


çkd~ t+Ue”p [kf.MFk”; Ne jke” uko” l•R;~ dklre

gs U;jey” gs u]"dy” eat+ t+y” Fky” cklreA

nj'kk]u” oj'kk]u =kkoqe Qy dqfyl eat+ rko” l”;


áwu vkWflFk ; ]E;~ jke” jke uko lk]j rWE;~ eu T+;wu

;wx” Kku” /;ku” /kje” nku” jk]Lrq; Nql deZáwuA

;wx g]fNukoqe vkKk fnr” Hkqo.M” dko” l”;


O;ogkj” fdl t+kj fxanul T+;kn” de”oqu Nq T+;kn” ywHk

lelkj”fp ckft+ eat+ t+su”ul r” gkj”ul fN Dol” 'kwHkA

eu” dkeuk L;) djre yk]xeqr Nql nko”l”;


vkRek jke” OoU;~ fo"k; Hkwx” r`fIr nkore

J]g j]g fnFk vU;~e” t+u vfHkeku” ek]V Co) ¶;kjreA

vuqxzg dq; vUu Fkkore czã n`f"V I;B Nko” l”;


jke” jke dj” jke” jke Loj” jke” ukoqd Nqe yksy

jke” ukou foHkh"ku iksy ek]g en” jkoqu xksyA

jke” jke dj” jke” ukoqd Nqe çs;e ;fN+ gkol”;


in~e iknu rl”a|u dey” u]=k”; oFkjko” l”;

dk]Lrw;Z ukQ” dksQwj p+anu” l•R;~ ru uko” l”;A

Jh jke” j•i” Jh d`".kl fg; r” RoYlh Nko” l”;


gs jk/kkd`".k” lhrkjke” n•r” Hkko gkjre

,d t+kuuqd foosd Ooik; djre r” ojreA

f;fFk vuqxzg” iku; 'kk]axeqr iku oqT+k”uko l”;


319- v}Sr Hkäh ¼Lrqfr½

dke/khu” jNfu æk[k cztxke”

u]"dke” ';ke” Loan”jksA

vkse t+kse }/k pr” nke” nke”

d`".k” j•i” jke” p+¡æksAA

jk/kk d`".k” lhrk jke”

,drkf; pkfu oUn” ikuA

Eo[k gko o]".k” ywd” ije”/kke”


eat+ v;ks/;kf; fcUækcu”

ou” ou” N+kjFk cksA

nhf'k nhf'k 'kgj” 'kgj” xke” xke”


jkx” l•R;~ oSDoaB ckx” eaT+k”

'kh"kukx” I;B” Eo[k gkoA

ew{k yfj g”afn ije” 'ke” cke”


f'kojk Doc”t+k t+kWfuFk

E;kWU;~ pkWj Hkäh ekWfuFkA

}•r” Hkko dkl vfd ç.kke”


eqg jkou” en” del” eke”

eerkf; ekrkf; t+k[kA

'kkar xN+ vfd jke” d`".k” uke”


n`f"V pkWU;~ pedkfo lksu eu

usfj t+u dqanu LouA

eat+ 'kL=k” ljrfy =kke”


t+u dkS'kY;k tlqnk Nl

ou” eaT+k” Qsj ou” dlA

er” Fkore ywd” g”aT+k” ike”


o]".k” d`".k” jke” ,d” Eo[k gko

czksaB Lo[k ir” ew{k nkoA

ok¡l xqt+jko” l•R;~ vkjke”


loZ vkRe” Hkko” czã nkfu

dkfu dM” Kku” ikfu l•R;~A

dM”uko Hkhn n`f"V g”aT+k” gke”


d`".k” uko jke” uko t+i”uko

U;'k Loj” uko dj”ukoA

d`".k” d`".k” o]".k” o]".k” jke” jke”


320- Ooins'k ¼ij Ooidkj½

ihaP+k” dkfu vy” vy” p+ksu ikul r;A

f;N+ eLrh N] dl eLrkul r;AA

t+y” l”; I;B Nq E;ksu vklu vklu

eat+ iWf{k;u Nl ck] OoÙke ckluA

E;kWU;~ cwY;~ cksy”uqd Nq rkdr dl r;


Nl dqfu; t+WU;~ Doy” cfBu”; Qsju

I;B f'kfu Fkkuu vkWY;~ Nl ;sjuA

yk]c dqu :ft+Fk Nl csdl r;


tkuokju g”at+ cwY;~ Ne [kju”;

nka cWB~; =kkWfoFk Nl I;B lj” u”;A

O;jä t+u eat+ ,dkarl r;


v¡t+ iWfNu gkj”ofp ckf'k ckst+ul r;

[kQ” Nl DodZfp cksfy Ne ç;A

t+c” dqd Nqe E;W=k fiUn Ne O;l r;


fian Ne VkWB o;l Lo N] ne fnou”;

Lo N] e] fr ikWful eat+ l•R;~ fuou”;A

Ne niu Cou ol r; ák]j [kl r;


fxfy ok]u rl Nl eat+ nka My” l”;

vUu cfu T+;kn” Lo[k okfr t+y” Fky” l”;A

pkWU;~ eLrh D;kg dfj t+xrl r;


E;kfu cksfy l•R;~ nka Fky Xofu T+;kn;

rFk eat+ iky”uk E;kWU;~ cfu T+;kn;A

cfp áFk xk¡V” Hkf; jk]Lr Qsj” el r;


ir” f;e” U;an” dkyl c]f; QhfjFk

nkfu iiul rkU;~ jksT+k” vksy ;hfjFkA

ikul l•R;~ vu” Lodkyl r;


pkWU;~ O;jä” cwY;~ D;kg fnf; ywdu

[;u” pu” jk]Lr fdFk” ikWB~; xkfy 'kwduA

tku”okju F;dr” OoÙke Nl r;


lq; Nq ck]M nkr” lkfjo”; [kk]r” ç/kku

;l”afn Ooidkj” l•R;~ Bhfd n]g Co) r” çk.kA

t+ho n;kf; g”at+ ç; vkL;l r;


vUu” l•R;~ cy okfr çk.ku cfu Kku

dju” f;f; ri t+i ;wx /kkjuk /;kuA

nkj” iwt+ okj” okfr ijekRel r;


ækx dkfl bZÜoj p+fy lkWj”; gku

;ql vUu T+;kn” fnf; rl VksfB HkxokuA

[;Fk pFk okj” okfr o]".kq Hkoul r;


lkWj dfj rhFkZu c]gs I;B” ukxu

ikap+ t+WU;~ áFk Qsfj eat+ ckx ckxuA

tku”okj cwY;~ cksft+ Nkfo iksf'k nLr;


/keZ Hkk;u l•R;~ dfj lRlax”;

lkeohn” Loj” ifj Loanj cax;A

lgt+ ikuqd u]ÜP+k; vkfl rl r;


vkReqd Lo[k çkfo =kkfo n]g vfHkeku

r`fIr fnf; lkfju”; vfe ;]fe lkuA

nho áFk _]";~ áFk I;W=k ywdl r;


loZ nkuo [kk]r” ck]M vUu” nku eku

Loj” fQjukfo iku [kj” dfj çk.kA

çFk vkgkjqd Eo[k Nq vUu” jkt+l r;


Qkd” fnu” [kk]r” [;koqu pkoqu Nq tku

Qkd” fnFk c]f; ir” [kj” Fkkoqu ikuA

vn” okfr lhok czã” eaMyl r;


vgor r`Ir dfj nhork dkj.k

vkp+eu áFk yxu [;u” D;u dkjuA

czkáu czãki.kZ djul r;


fxy N] dkaNu nkfu Lo; cwY;~ cksT+;l

vUuiw.kZk áFk jkT+k” gel lksT+;lA

jkT+k” ;wxh C;gu I;B ;Kl r;


vUu cfu ywdu L;) xfN+ dY;ku

n; dj”ukO;[k 'oHk deZ” /keZ” /;kuA

nh'k lhokf; Lo[k okfr d`".kl r;


321- ew{k ojnku ” ckiFk çkFkZuk

loZ vkdkj” j•i” ;]E;~ Eo[k gksoq;

f'kfu eaT+k” Ooi”nksoq; f=kHkqouA

;wx” Kku” u]aæs eaT+k” oqt+uksoq;

vfluk lq y{keh ukjk;.kAA

iku” lksjq; lq rWE;~ D;kg Ooi”nksoq;

Hkze” fdU;~ ,d Hkklu Nq C;k]u C;k]uA

lq Nq foÜoj•i dql oqt+ukso lksoq;


vk| e/; vUr” jk]Lr ;]E;~ Hkkl”uksoq;

Lo N] Hkzk¡fr vKkuqd Xo.kA

Kku”okuo ;k]gk]; u]ÜPk+; Fkksoq;


[k[kjk fnFk ikul vl”uksoq;

lkU;u ew[kZ Ød”u”; Fkfo duA

ew{k /ku” fnf; jNoqu yfNuksoq;


o]".kq ek;kf; gqan t".k” p+ku”uksoq;

ikWFk”j ykWX;~ ykWX;~ Nql ck] eUn”NuA

el[kj” ykWfxFk p+kl nkfj yksoq;


oky” oky” Øw/ku e] el [k”at+uksoq;

nkWj dMul Nql ck] dy” nkjuA

ywHk” vkWl nkWfjFk e] vke eWp+jksoq;


Hkze” ewgqd gky rl I;B =kksoq;

ckaMu eat+ Nql el[kj” tkuA

Y;d” Fod” p+kft /ku” fnf; Lou” lksoq;


uQl”U;~ lkaxu e] j•i cn”yksoq;

i[kkaM E;ksu oqfN eueksguA

ywHk” iqfN+ eu”ukWfoFk vu”uksoqe


ywdo xhr E;ksu BB” x¡t+jksoq;

Bkg Bkg dW;Z dW;Z fN vk]"k =kkouA

vl”uu r” on”uu e] ;uke nksoq;


Fkj” I;B” iku e] iFkj iksoq;

Fkk]n rqfy iku; lq vkkuUn?kuA

rl”aft+ Fkfi nd” t+n L;k]n id”uksoqe


cLr” ddjk oWfyFk e] iku oqQ”uksoq;

gkfo eksj EoDV” /kkjoqu x:MkluA

jkT+k” gel” ikul e] dko cuksoq;


ywHk” iqfN+ eku” ck]M e] iku ean”Nksoq;

ew{k /ku” fnf; dfj ikWFkju N+~;uA

oqYV” jax vfHkekuu e] dj”uksoq;


[kkunku iku e] Y;d” [;ko”uksoq;

=kkfg eke~ ikfg eke~ f; Nq ywHk Xo.kA

vfFk vkeqr nho n]g jko”jksoq;


pksc” t+ksj” MEc” l•R;~ e] /ku” deuksoq;

N~od” yn e] gkWo”; t+ksru ruA

jkst+xkj djuqd e] reuk æksoq;


xkV”Y;o ckaMo ;'k F;d”uksoq;

EoafM ekft t+ke”R;~ fN jkT+k” t+kn” t+uA

T+;kn” uk]p+ e] ew[kZu de fgl” çksoq;


jkT+k” ikWFkjl eat+ e[k up+uksoq;

rl áw 'kkg D;k Nq xkg =kkouA

nWjT+k” Hkze” u”; el[kj” [kksp+uksoq;


E;Wp+ vkWMju e] iku Øky cuksoq;

dksan” [kWp+ e] eql p+ksu Øky” ikWFk”juA

Eoy fnu” foft+ xzkdo ihB”jksoq;


N+fjjqd gky ew{k nkrl cksoq;

lkax yksx U;qo vuqxzg vUu” /kuA

vl”o”fu Eo[k” d`".ku ckWx”jksoq;


322- vfHkeku r ” rfe fuf'k Eod ”ykou ” ckiFk çkFkZuk

bLrkn” v[k t+afx I;B xqá j~;wat+k

vksl nkW;jku xfN+ ek okWfjnkrA

D;kg dj” nk];qe [kk]j; iFkj =kko”

ck]fMFk ry ek xfN+ cqrjkrAA

çiap+ lksjq; I;uqd Nqe e] Hkklu

vcZu r” lklu áFk iaf{k;uA

oqNro ;Fk ct”jl dql e] okR;e

dql ijT+k”ukWfoFk g]fd E;kWU;~ t+krAA

u; oko” l•rh Nqe Qwn vyu

Niu Nql :n iyu ryA

vfd yaft OoFku c ]f; yaft C;gu

u; dqfu }g Nqe u; dqfu jkrAA

loZl I;B vkWl dqejh rl dqu

cksyu xqá jsaft+ Nq[k uknkuA

u[k” áFk i[k” áFk v/koy iy Nq[k

eat+ iWf{k;u vkW/khu vukFkAA

uk rqe dks lwjr uk rqe dh lhjr

uk rqe dks xSjr uk rqe dks gks'kA

uk rqe dks 'kqgjr uk rqe dks tksnr

NksVs eqag ls cMh dSlh ckrAA

v[k u]"Qy Q`Lrk t+sfB T+;wBq;

eat+ ckx ckxl vksl x¡t+jkuA

[kluqd [k;ky Nqe LoxZl I;B

Nk E;kfu [kk]r” dYi” o`{k ikWfjt+kFkAA

f;Fk; ikWB~;u en” gksl en E;ksu

en Qqd”jkou Nql cyohjA

'krjat ckWt+h vfHkeku”fp eat+

'kkg g; =kko” 'kkgl xfN+ ekrAA

f;Fk; ikWB~;u lelkj” fdl iksf'k ckxl

eat+ ck] fr ohjkg NqlA

Jh d`".k f;;e iSoUn d;Ze

Qy us;Ze vuqxzg 'kähikrAA

ikul l•rh lq; fey”ukO;e

D;kg dfj fuNW=k r” D;kg dfj lkrA

ikjl ehfyFk 'kL=k Lou xfN+

lq; vfHkT+;Fk Nqe ck]; Nql nkrAA

vksl nkW;jku xfN+ ek okWfjnkrAAA

323- loZ vkRe Hkko

fge lkf; lrqrk cqelhuu [k]fu

cfp áFk eat+ ekWnkul ækoA

ywHk” rksafr l•rh [kWU;~ [kWU; eql p+kl

dkag D;k]e ækl u” QhfjFk vkoAA

cpo nk]i”gWl CofN l•R;~ vWL;~ ew|

c];u g”a| ikWB~; c]f; d]ag [;koA

vfl ekel [;k]u =kkoqu g]fNuko

rkt Nq; jkT+k” gel ;kn ikoAA

gks'k Nq; p+] r” dWfrft tkuoju eat+

dko” l”a| ikWB~; cu e” P+k” fr N+~;k]V [kkoA

lUrksf'k ckxqd iksf'kuwyk cu

ikul clUr” tke” ikWjkoAA

f;e u” ekel [;u fre fN uk t+hou

nhou gqan áw 'kkar Eo[k gkoA

d]E;~ Øhy [k]U;~ fN; Q[k Ooinkou

ekel =kko t+ho” ?kkr eW'kjkoAA

yw[k t+kuu flO;~ xkseqr ikWt+ vko

P+k” e” OoFk ywd” t+]fo n]g e” oqQ”ukoA

ywHk” jk]Lr frfgaft+ iqfN+ çs;e” Hkwxu Hkwx

d`".k” jkf; fdU;~ Fkko loZ vkRe HkkoAA

dkag D;k]e ækl u” QhfjFk vkoAAA

324- Hkä” l”a| y{ku

E;Wp+k eyu uwyk p+yu

'kkgekj ekju N+y; l•R;~A

fo"kky ck]t+ lk]Lrq; lwj” ek]rk

l”g xkyu ;wx” cy; l•R;~AA

fgelk l•R;~ áFk ladYi Qsju

ihMkf; oru oru eat+A

uknku j•ful t+u jke” gwful

usju Dodje” Doy; l•R;~AA

d]ag xfj :ft+Fk d]ag xWf; ouokl

dsap+u vklu o`r lU;klA

taxy xN+u r” eaxy esyu

j”fr Hkko”fd eaxy; l•R;~AA

v[k vkW/khuk f'koukFk X;ou

e`r” foft+ áou ;enwr ik]rA

iku Jwp+jkou Hkäu gkou

Eoäh xaxk t+y; l•R;~AA

v[k p.MkWtk egk ikWih

}xZUn rl frN+ p+yu yw[kA

f'ko ukok áFk f'koywd çkou

dqfu; iW=k” C;y; l•R;~AA

v[k lr~ Io:"kk uk]u Hkkl”ukou

'ke ne ri t+i ;wx KkuA

t+x çksu Qy fnFk r`fIr c['ku

cfM vuqxzg”fd [ky; l•R;~AA

x:M f;ou oklqd p+yu

f'koukFkl gk]V xN+u uk]uA

HkWä~;k ok]Fku rl eky” xaMu

cfM çs;e” r” U;eZy; l•R;~AA

v[k Kku”okuk t+kxzr LoiUu

lq"kIr Hkklu rl czã j•iA

csnkWjh eat+ rl l•R;~ vklu

;wx”fp u]anfj T+oy; l•R;~AA

ek]g n'k”jkoq.k nWg dy” ykxu

Nl rksfr jkst+u vih{kkA

P+;Fk [o'k xN+u eu o'k cuu

ykWfxFk dWfgfe dy; l•R;~AA

n]g vfHkekuqd lwj” e]fp+ fey”foFk

gk]y n~ol” gk]V ek nju t+kagA

vUr” dkyqd lkWykck rFk

=kkou dqfu; ;y; l•R;~AA

Loxa/k fnFk P+;Fk Co) ¶oy”ukou

Qqy; oqN”ukou ywduA

cEcwju c•a c•a dj”ukou

okWfuf; iEiksf'k My; l•R;~AA

d`".k” tqo p+y”ukou ækSinhf;

g”aft+ Hkäh l•R;~ }oZklkA

;Fk czãkaMl r`Irh c['ku

vUuysf'k vfd gkd” uy; l•R;~AA

fo"kky ck]t+ lk]Lrq; lwj” ek]rk

l”g xkyu ;wx” cy; l•R;~AA

325- u]"diV Hkko xfN+ Fkoqu r ” ij Ooidkj djqu

N; jkr”Øhyl eat+ tku”okju cc; jkrl Nq; csnkjA

}gl Üoaxu jkrl oqQu cpu }/k fnou eT+k”nkjAA

nk]i”el i[k; p+] N; Nq[k dksu” oqQu tkukokju eat+

cc; p+] N; Nq[k dksu” yxu og'kh g”a|u dkju eat+A

}'k”o; pht+ vkWflFk Nq; u” iBu Nq[k U;wp+ v;wu ukc”dkj


nk]i”ue QhfjFk fu;r [kk]V Ne Nqe xfV eat+; jk]Veqr xkj

eat+ oqQ”oqU;u eat+ id”oqU;u yk]c :ft+Fk Nql XougxkjA

flf;Zl yksfl gs xk'kk f;f;g]e vWNu }u p+fyg]e xV”dkj


i[ku r” u[ku ok'kk dM”gk vfu xfV oqQul f;f;g]e okj

gk iku” E;kus fu;r j”p+ Fko çFk dk¡fl gqan cu oQknkjA

;d rjQh dj ;l l•R;~ jkst+[k rl l•R;~ l]| ikWB~; dj O;ogkj


uQll nk]iqe p+] fN; ouu 'kq=k eqxZ tkukokj

tkukokj; Nq[k rqy r” oqQkg Nq[k; owaB rqy r” iWR;~ fdU;~ HkkjA

nk]i”ue e] QhfjFk f;; Nql r” fr; Nql P+k”; Nq[k E;ksuq; [kWnerxkj


ck] dFk njdkj f;e; FkQ N; fnre [;k]u pk]u y;; u” gkj

eT+k” E;kfu ckiFk lelkjl eat+ ywVkWfoFk vu vUu ” /ku” |kjA

ckt+kj Bxko e] lksjq; [;ko ywdu gqan cu dt+Znkj


fo"k; Hkwxo r” ;f'k eaT+k” D;kg ykfj d`".k” P+k” dj ijksidkj

lUrksf"k o`r Fko xqt+jkuk dj ywHkl r ” enl r” ek]gl ekjA

e cu datwl e cu c[kkWy e cu eqefld e cu djkj


iuqu uQ”l iFk dqu FkkWfoFk ywdu gqan cu lhokdkjA

N; jkr”Øhyl eat+ tkuokju cc; jkrl Nq; csnkjAA

326- loZ 'käheku Hkxokul dqu çkFkZuk

ijekRe ijekuUn” ijehÜoj”A

Nq[k euksgj” P+k”; loZ 'kähekuAA

vP+;r” P+;Fk p+suu” fpUek=k”

P+;r” en gk]Lr E;ksu ;k]r xfN+ rk]rA

rfr rfr P+k”; Nq[k fne jWfVFk fQj e] Loj”


Hkwx” xkl” [k]fu p+ke ywHk uf; Hkze” cj”

jfNo”fu p+]; oqfNFk p+k]y }[k” 'kkyA

dky” l”g okfr Hkze p+fy dql Nql ck] ej”


gs vxE;~ vikj” gs fnxEcj” gj”

Hko” lj” dq; Nq[k d:ukorkjA

P+k”; ;ikfj esy”gkWe vn” viksj dk]r rj”


d]ag u” vkWflFk Nql vKku” l•R;~ [kj”

x`gLFk ghul e] yfc dfu FkoA

[kku”nkj cWU;~ cWU;~ iku” iky E;ksu xj”


dke” ekWf'k dk]V E;ksu ;y” xo r” D;kg dj”

ije” /kje” cy” ohj” Ne pkWU;~ vk'kA

ik]r fQj”gWu ift+ jft+ g”afn vfd nj”


okluk Qh;Z Qh;Z ir” ir” ykjku

dW;Ze”R;u pkU;u dkju eat+A

fre P+k” Hkklrl Fkorl e” ewg t+j”


t+kWO;wy Nql dru xaM” Eo[r”fp yj”

vkse iu Nqe dquq; Hkhn n`f"V lkuA

vk]x”ful nk]x”uko nk]j dj vfd oj”


vkyo p+]; fnfu D;kft+ Qsj” xj” xj”

FkQ dWfjFk p+kure Nql ck] vut+kuA

Kku” ;wx” yfj J/kkf; g”afn cj”


çk.k” viku” Qaokj” id”o”U;~ fN tj”

P+;Fk DoaM” l”; pkfu lr~t+y l”;A

Fkor[k çs;e” n`f"V n;k lkxj”


cUn dj ckWT+;~ vKku”fd ckWT+;~xj”

t+kWU;~ vfl pkWU;~ feF;k Hkze ckWT+;~A

Cof) ;wx fne vkÜP+k;Zfd vkÜp+j”

Nq[k euksgj”” P+k”; loZ 'kähekuAA

gk xj” gk xj” dj e” deZ gkxj”

eat+ f'kfu Xox”fjl yksy” vksy ;sjA

gk Xoj” yksy” ve`r p[k P+k” vkxj”


lelkj”fd Hkze ckWT+;~xkj” vfLFkj”

D;kg çko” dl Nqe gkoqu QhlA

gj” dklre T+;u” ejuqd t+j” t+j”


dk;kf; eat+ vej” iku dj” lj”

vUu usj” C;k]u Rofg du” fd; ikWB~;A

vuqxzg djre gj” çd`fr ij”


gel cuksoFkl 'kkg fnFk 'kkg ij”

Qkd” Qfj okr” dk]r eqä” fne iwjA

ekulh iwft+ g”afn eku ljoj” lj”


Kku” rktnkj rkjdu ;ksx” laxj”

xk'k vk]u oqN euksjkt lelkjA

vusd ,d Hkkl”uko foÜoEcj”


dql çfn{ku fnFk ád ” p+jkp+j”

jkf; E;kfu eat+ cl tkf; tkf; Nq[kA

iwjc” iNe” n{ku” OoÙkj”


dsad” yWV~; XofQ p+k; 'kgekj” l”afn Mj”

eerk p+Wt vkRe O;p+kj” l•R;~A

n]g vfHkeku” t+ky” N+ki dky” vtnj”


tWp+nkj [kjl”; dW;Z dW;Z [kj” [kj”

tFk ækf; 'kwfHknkj [kj æko uk]uA

n]g 'kh;Z 'kh;Z n]g vfHkeku Fko e” t+j”


Fkj” I;B” iFkj I;ksl Ne Fkj” Fkj”

ák]j [kkjre Nq[k ek;krhrA

Å/kZ xr çko”ukore v/kksxy gj”


jkT+k” ikWFk”j Nq viqT+kq; ew[kZ el[kj”

o]".kq ek;kf; gqan t".k” Nq; ØwBA

[k[kjk [;Fk ywHk” fgl” áFk xN+ e” xj”


ne |qu =kko ywHk MEHk”ds Oo)j”

Oonj” iqfN+ fn e” iaf{k;u [ksnA

lUrksf'k Lo[k çko v¡nj” U;cj”


;wx fnFk P+k”; vksr HkkLre lr~ Xoj”

Hkwx fnFk dklre n ]g vfHkekuA

iu”fu Eo[k” P+k”; t+kWfuFk p+]; vkij”


Hkäh Hkko” Eo[r” vksl iu”us ckt+j”

Hkze xkse N+k¡M~; N+k¡M~; ;Wp+ eql p+keA

re dM” f'ko U;oZku” oku” ne cj”


eku” f; dsaN+k E;ksu E;ksu f; Nq E;ksu

vn” dql Nql ck] ni” dFk f; Nq E;ksuA

dkLre f;e fN fre t+hor”D;~ vj” lj”


';ke” j•i” jke” p+¡æ” ';ke” Loanj”

d`".k” p+¡æ” p+¡æ” P+kwM” dkl Hkze HkkoA

dkSen” iks'k t+u ¶oy” dfr xN+” cj”


jk/ks ';ke” lhrk jke” xkSjh 'kadj”

vusd ,d Nq[k loZ 'kähekuA

Hkä ;qä eqä fne 'kä fne Fko e] [kj”


flf;Z uk]u vkWflFk jkr” Øhy vk]u xo

';ke” j•i uk]u æko rl vko xk'kA

ddo” u]=ko d`".k” p+¡æqu /;ku /kj”


327- çkFkZuk

Roylh r” Xoykc vkoZy fg; ¶oft Fkfj FkjsA

çs;e” iks'ku cky d`".kl fdP+k” eky” djsAA

Nq; Hkoljk rjul D;qr T+;wBq; r” ØwBq;

lq; rk]j viksj ;]E;~ P+oiksj Jh d`".k M~;wBq;A

iou t+u cfu =k]u Hkouu viksj rjs


'kadj l•R;~ áFk d`".k Nq up+u eat+ iksf'k ckxl

yr” Eoaft dWfjFk jkxl R;kxl okWjkxlA

f;fFk jkx” eaT+k” frfFk R;kx” ojs ¬ f'ko” gjs


ck]M HkkX;okuk lq; Nq ;ql d`".k” /;kuk Lojs

[;Fk pFk áFk fnFk lr Io:"ku lhok djsA

vkRe Kku çkfo lq dfr t+]os r” ejs


xzgLFku jWV~; ;Fk Nq çFk dqfu phT+kqd jkx”;

lksjq; vklqu xk]N+ djo dFk I;B R;kx”;A

xzgLFk” eat+; xwihÜoj jfN xfj xjs


ek;k t+kyl eat+ fN FkWO;~e”R;~ eu fuo”o”U;~ Qy

feF;k Hkze”D;~ fre fN rFk eat+ cUn xN+u”D;~ N+yA

dM jkT+k” gell Eo[r” gkWfoFk eat+ oky” cjs


vfHkeku vfl p+k]y /;kuqd ;wxqd Kkuqd

vfl rlykg xo lgT+k” O;p+kjfd iu”fu ikuqdA

ur” dfr [kjs lelkj vn” foosd /kjs


lkWful gell Eo[r” cuu”p ç; xfN+ vkl”U;~

fnFk t+ho n;k Hkhn” n`f"V U;Fk xfN+ dkl”U;~A

t+i”fp fnnfj ri” ou”fp gkjs r” p+js


vfl xfN+ cf['kU;~ Hkäh u]"dy u]"dke;

clu” ckiFk xfN+ c['kqu ije /kke;A

ur” dsap+o yT+k” yfj caxky” ckyknjs


;fr D;kg Nq çkoqu dfe ckiFk iku up+ukoqu

vfHkeku gkoqu ir” lksjq; lk]acfjFk =kkoquA

;ql p+]; Lojs dfBful Hko”ljl rjs


n;k djs ikul áw gks'kk fn;s

jkxl R;kxl okWjkxl eat+ vfFk f;;sA

FkQk djksl vn” D;k çf; vn” D;kg [kjs


f; Nq u” dk¡ls fQfØ vp+u ck]t+ eat+ u” O;p+u

jkxl eat+ vkfl R;kx” lk]LFkk D;Fk” ikWB~; up+uA

vFku l•R;u vFk” feyfoFk u;Zu ujs


vkÜp+j f; Nq D;k fo"k;u I;B okWjkx djqu

vkÜp+j f; Nq D;kg ek]g Hkzel I;B R;kx djquA

drZk vdrZk vU;Fkk drZk d`".k ojs


'kadj [o'k xo d`".kqu jkx okWjkx oqfNFk

x:Ml [kWflFk dke”D;u LoQZu cqfNFkA

vfr xW; dkj.k gks"k gkju D;kg fQfØ rjs


jklk [ksyu xwfi;u l•R;~ FkWO;~ FkWO;~ usc”;

dhoy çs;e” l•R;~ dW;Zu[k vkWc”; xkWc”;A

lksjq; =kkWfoFk p+j.k” deyu rl vWN tjs


;ql U;j Xo.kl f;fFku”; d`".k” Xo.ku rsys

vFkokl dWfjFk d`".k” tqo rl l•R;~ jkl [ksysA

ckyk edqUn”fu lWp+ I;B ije /kkel njs


Fko okj” ;N+ iN+ d`".k iku; Nq U;jkdkWjh

'kksMf"k dyk lkfjo”; [kk]r” ck]M vorkWjhA

;wxh vkWflFk D;kft+ xN+o Ny” Nkaxjs


Nk ri” _]"kk Qkd” fnu” l•R;~ vfl [o'k f;;s

taxy p+ys cqjT+k” oys dUn ewy [k];sA

t+i eky” fQjs ri djs ikBk ijs


OoÙke d`;kf; l•R;~ U;eZy fo"ks'k Jksp+s

T+;u” eju”fd Hkf; dkyl /keZ jkt+l [kksp+sA

ur” iu”fu de”Zfp ckft+ fxUns vfl D;kft+ p+js


vkÜPk+;Zorl vP+;rl lrl fN 'kju

lksjq; dWfjFk djoquk d]ag Nqu” djuA

ek;k rhrl l•R;~ jVul Nq vKku Bjs


çt+k ikyu” iqfN+ Jhjke” vorkj /kkjs

jk{kl ekjs lr Ioq:"ku }xZr gkjsA

/kje”p F;Fk Fkfo [kj” vkokxou gjs


gk jkx” jWfLrs R;kx” LoLrs p+] 'kju vkl;

tlqnkf; jk/kkf; xwfi;u xkWou g”afn ikl;A

d`".kl ikul áw dj ;]fe czãu” eqjs


328- egk jklqd o.kZu

fljf; [kk]r 'kgj” xke oksr }g xqt+jksoA

'kke oksr d`".k” p+¡æu Eoq[k gksoAA

d`".k” p+¡æ”; jke” p+¡æ”; Nq P+oiksj

/;ku nksj eksg xfV eat+ xk'k vkoA

lhrk jke oksr jk/ks ';ke oksr

'kke oksr d`".k” p+¡æu Eo[k gksoAA

xfj D;kft+ usjo Qsjo ou”u”;

Eojyh 'kCn xo du”u”; eat+A

dke/khu” áFk 'kke c`txke oksr


cztHkweh ue” us lkWj”; çt+k

teZu d'ehj vejhdkA

dkcqy Ýkal :e :l áFk ';ke oksr


nf{ku”D;~ OoÙkj”D;~ iwj” iNe”D;~ nh'k

vk; æk; f;fFk tx” áFk gqr'kh"kA

dk'kh uSiky phu vklke oksr


p+¡æP+kwM vko jkx” eaT+k” R;kx oqNus

d`".k” p+¡æqu jkl” jkx oqNusA

=k];yksd áFk jkl [ksy”fu vke oksr


vkÜP+k;Z Fkkul lkfju”; fufu oksr

eat+ dqanu iksj :Defu oksrA

yadkf; eat+ lhrkf; Jhjke oksr


}kfjdk =kkWfoFk jkl [ksy”fu vko

jk/kkf; d`".k 'oHk Qy fnfu vkoA

Hk[kp+ g”aft+ lqQkfj ;wx” cknke oksr


nk;Zo r” cjo fdU;~ dksu” usjo

iksf'k eky” áFk eFkqjkf; QsjoA

ekj”fu Øw/k delklqj eke oksr


';ke” ykyu ukWY;~ N+”fu rkjd eky”

dky” p+k]y dky” xV” áFk xzgp+kjA

lqcqg Qk]y lq'khykf; Lonke oksr


d`".k” uko ewe”fp+ dk;kf; çk.k oksr

;wfx;u ;wx KkWfu;u Kku oksrA

xxul P+;Fk áFk çk.kk;ke oksr


ço`p+ okY;u fuo`r fnfu vko

Cof) ;wxl 'kq) fpr~ fnfu vkoA

Hkwx /keZ 'kkykf; ;wxqd cke oksr


jke d`".k” xhr X;k]o czãfor Io:"ko

fre”u”; [o'k ek;k rhr xoA

frfga|u iknu ry ije /kke oksr


fLFkr çKo dk]j t; t; dkj”;

loZ vkf/kdkj”; Nq d`".k” HkäuA

fre”u”; çFk dk¡fl gqan ç.kke oksr


jkWxh vklqu 'kwfHknkj Xo.k Nk

R;kWxh vklqu vkÜp+j Nq D;kgA

jkxl eat+ u]"dy u]"dke oksr


eu áFk xo foosd fnFk eksgu

e]fp+ áw Hkklu Nq ljry r” LouA

len`f"V ry” vfd Eoy” j~oQ =kke oksr


}kfjdkf; I;B” d`".k” tqo tlqnkf; oksr

yadkf; I;B” jke dkS'kY;kf; oksrA

iwt+kf; I;B rqfYlf; lkfyxzke oksr


d`".k” Hk[kp+ gqan Eo[r” gkj Fkfn Eoy” yf;

[o'k xW; Hkäh Hkko” ckt+jl \\

d`".k” xhr X;o”ul Eo[r” ;uke oksr


lj” djfu vk;l fnork dkj.k

gkju xWf; loZ R;kx” vfHkekuA

Io[r” dkjl fuf'k çFk dkag [kke oksr


|u r” jkr jke” jke” d`".k” d`".k” d`".k” dk]j

d`".k” p+¡æl áw çkso rhT+k” ek]j

xe” xV”dkj p+yuqd ikWxke oksr


d`".k”fu lkf; l•R;~ 'kke 'kwHkkf; l•R;~

ekf; l•R;~ jkf; l•R;~ Hkko”ukf; l•R;~A

tkf; tkf; çt+kf; Lo[k r” vkjke oksr


329- çkFkZuk

P+k” NqgWe tequkf; cWB~; cWB~; QsjuA

pkfu ckiFk Nql 'ksju ikuAA

'kkel rkU;~ Nql çkjku f;[kuk

';ke” yky” fn[k uk 'oHk nj'kk]uA

Nqe }g xqt+fjFk reuk e] usju


xfjdq; yksy Nqe vksy Nql ;sju

fxy t+u Qsju Nql cfp áFkA

nkU;u dfu dft xkl” vko csju


d]ag }g áe” gkW ekst O;ogkjl

x`gLFkl [kku”nkjl e] jNA

'oHk yfj cl” gkW [kl” gkW gsju


áan”O;Unu oqfN nknk fne” gkW

lknk áe” gkW loZ HkwxuA

nkWuu P+kwaB~;u Vaxu r” p+sju


nkll fuf'k f;r” vFk”okl djus

jkl [ksfy ço`p+ g”at+ çWp+ fnlA

iFk czksaB usfj Qsfj ;]U;~ t+u ;sju


d:ukorkj” pksuq; uko Loj” gkW

ikj rj”gkW iFk Fkk]oeqr NqlA

jwx” l•R;~ Qk]Veqr n]g” D;u {ksju


d`".kl e] {k; dj jwxl MEcl

vk]j Fkore DoVEcl eat+A

jNre E;W=ku gqan Nqe e] Qsju


330- vHkhn n'kZu esyu ” ckiFk çkFkZuk

Hk•a Hka• dju ck]acqj oqN I;B fg;s e]A

'kadj r” d`".k vHkhn nj'kk]u fn;s e]AA

d`gful r” lQsn jaxl fN ouu gkjegksj

Kku u]=k fnFk j•il gkoqe P+oiksjA

;qFkq; /;kuk eat+ Cof) ;wxl f;;s e]


oqQu vko iu” ik¡iwjk C;wB iks'ku eat+

eq'kdk áou I;o jkf; t+u engks'ku eat+A

nj'kk]u djfu eat+ iksf'k ckxu fu;s e]


lCt+k lCT+kqd ckxk d`".ku çs;eqd Nkso

up+u up+u rfe; vfl eksj EodV” gksoA

clar j•ih nq'kkyl ry g];s e]


o`"kHk r” x:M ckxl eat+ p+kf; 'kwHkkf; lku

freu [kWflFk lkWjl fN usju foKku okuA

dquq; Eo[k dfj ckst+ dke/khfu }/k p];s e]


fny”D;~ :xu dk]jeqr Nql OoU;~ L;Bkg vkW/khu

ykd”fe jWfLrl P+;Fk RoxZl Nqe dk]jeqr t+hu

xz”g”| cy áFk xzg pØ” Qy nwj i];s e]


d`".k r” 'kadj Nq xk'kqd xk'kk rhT+kqd rht+

fl;Zk áw cfu e] áw ft+frfu D;k]e ukpht+A

;wx”p T+k”p+k t+u vfp+ eat+ vfd y”;s e]


331- vkjk/kuk

tequkf; p+¡æHkkxkf; oWU;~ fne;ks

iksU;~ vu”u”fd ghr” f;e;ks ck]A

pkU;u in~e iknu ehB~; fne;ks

p+.kZ ve`r áFk f;e;ks ck]AA

lq; ve`r t+y ikul pe;ks

iksU;~ vuu”fd ghr” f;e;ks ck]AAA

;kjcy ækge r” ir” ir” ykj;

áFk u[kl uk]V Nqe r” çkj; dwrA

xk]M fne” Jku dj” /kkjukf; nkj;

xaxk/kkj; ve`r pkoAA

e] Eo[kl I;B =kko ve`r /kkj;

áFk u[kl uk]V Nqe r” çkj; dwrAAA

'käh ikr”fd nkr” cfM ljdkj;

pkfu njckj; cU;kse vuqxzgA

vej dk]jFkl iku D;kft+ ekj;

çk.k lU/kkj; Fkore J]gAA

eE;W=ku l•R;~ [ksy” f;r” nqckj;

pkfu njckj; cU;kse vuqxzgAAA

ok¡fl g”a| o`) Nq[k uWO;~ cukou

d`".k lkeFkZ uWU;~ gkou Nq[kA

}n”jse”p+ Doct+k ;kn ikou

ew|e”R;~ ft+Un” djukou Nq[kAA

lka/ksiu” l”; uWO;~ 'kq;Z nkou

d`".k” lkeFkZ uWU;~ gkou Nq[kAAA

eat+ iksf'k ckxu I;B ukx”jknu

Qsj”fu ækge lk/ku l•R;~A

du Fkore çs;e” cW;Ze”R;u uknu

vknu ckft Ne yknu pkWU;~AA

iw;Zj djre FkWO;~e”R;u oknu

Qsj”fu ækge lk/ku l•R;~AAA

332- 'kjhj ”fp jwx fuo`fr r ” lalkj ” okWjkx ” ckiFk çkFkZuk

flf;Z Nq[k p+¡æe áFk U;Fk [klu”;A

ourks P+k” dR;ks clu”; Nq[kAA

lR;~ nho” p+] fuf'k lksjq; lr æko

Nq[k Fkou vFk I;B e]F;k HkkoA

f;fN+ vKku” ck]t+ Nql onu r” vlu”;


jax” jax” [kWp+ pkfu lRlax” Eoax” nky

Lokn Nqu” lk/k”dl p+sfu D;kg rkyA

eT+k” jk]Lr dk]jeqr ek]g egk llu”;


vkS"k) fne Nqe vKkuqd jwx

XoM” ehB~; ir” V]B~; fN fo"k; HkwxA

vkWl V]B”jkso f;fFk V~;B”ou” jl”u”;


eksj cfu vk]j nk]j dj[k; P+k” çlkn

D;kg dfj ywd”gqan vkW'khoZknA

yWL;~ yWL;~ fre eju eW;Z eW;Z fN ylu”;


Hkz"V dfj d`;k vkyqp+ r” n]g” jksx

n]g vfHkeku” lk]Lr D;kg lkf/k ;ksxA

p+ap+y ;fy dk]j noZkT+k” Blu”;


'käh iu”U;~ fne dM” e¡ft+yk T+;wB

Fkk]n OoFkquq; Nqe ;Wp+ xN+u ØwBA

FkQ dj il dk]jql dej”D;~ p+lu”;


=kkfgeke E;kfu cqtjqd f;;u; vkj

jwx dklo”fu jN Nql ck] csekjA

ikfgeke ;qFk gky oqfNFk Nql =klu”;


iFk czksaB dql Nqe dqfujl eat+ Nql

lfujl eat+ Nql ck]B [kkjreA

p+]; dqu QWfj;kn dk]j csdlu”;


oqfQ p+Wt fnnjk I;B vkdk'kl

u; xfN+ uk'kl ;]fy i]f; CouA

gel” jNru x`g t+kyl N] Qlu”;


ohj Hkæk vko vksl rl ohjcy

FkQ dWfjFk rWE;~ rqyql t+u vkj ” iyA

eku dWj e] dksgl l•R;~ xkl” [klu”;


ckst+ f=kf; Io=k”; t+k; yksy ck]jge

dk]jge çFk phT+k” fdU;~ OoidkjA

ur” dql pkfu rhT+k” cht” jk]Lr Nq çlu”;


eLrku” vkWflFk ek]r Qt+Zku” xo

d`".kl czksaB f;Fk Kku”oku I;oA

eLr dk]j rWE;~l”a| ;wx” jl” elu”;


333- Hkäh r ” lr lekxe

gokgk pkfu æk; ckxl eat+ p+k; ukxl I;B dfr ne ”; vkslA

lr~ Io:"ku gqan 'ke”; r” ne”; lRlax” lekxe”; vkslAA

czã r” lR;e t+xr Nq e]F;k f;; vksl ikul l•R;~ loZ R;kxA

rRoe vfl egk iknqd O;k[;ku o[kuku cwt+ OoÙke”; vkslAA

lrqd Jo.k duu eat+ xo 'kCnk cwt+ p+k]y xjqd xeA

vxE; vikj fnxEcj lk]j lElkj” O;ogkj Hkze”; vkslAA

ckxk Loanj t+u LoxZ }kjk ot+ku lsrkj ” lUrwj lkt+A

vkÜP+k;Zor~ lkeohnqd Lojk e/ke áFk t+hj ” ce”; vkslAA

HkLe” eWY;~ eWY;~ dqfdy” cksyu dju l•R;~ iks'kuwyu cwY;~A

Hkäh jl” l•R;u lUr” Eo[ku iks'ku I;B 'kcue”; vkslAA

tequkf; cWB~; cWB~; dke/khu” Qsju ekstk áou lCT+k” t+kju I;BA

vikW;Z ;ikW;Z P+oikW;Z xN+u xks'ko fdU;~ ¬ vk]e”; vkslAA

vFk ckxl eat+ jk/kk d`".k jkl [ksy”fu nklu l•R;~ vkoA

'odnho áFk O;kl uk:n of'k"V Hkk"kk dju lksge”; vkslAA

ckxl vanj Jh ';ke” Loanj çHkkrk áFk flf;Z áwA

dql g]fd oWfuFk gjh gjl 'kwHku D;qFk pe” [ke”; vkslAA

tequkf; e¡T+;~ e¡T+;~ lr~ _]"; Qsju p+fj t+ho l•R;~ áFk dju lr~laxA

;Fk Hko”ljl d`".kl rkju” iqfN+ ukfo jk]Veqr rWE;~ ue”; vkslAA

gokgk pkfu æk; ckxl eat+ p+k; ukxl I;B dfr ne ”; vkslA

lr~ Io:"ku gqan 'ke”; r” ne”; lRlax” lekxe”; vkslAA

334- Hkäh gqan Ooinh'k

tkQ”;Z iks'kl Nq y{keh vax r;A

Lou” lqan jax r; iwt+kf; ykxAA

lR;~ nho y{keh ukjk;.k r;

loZ nho áFk dkfl; }xZrA

iksf'k iwt+ dj rl vUu” /ku” eax r;


eknfy fgf; iks'ku <sj dW;Z dW;Z

Roylh NkWO;~ NkWO;~ 'ksjrl ikuA

Loanj M~;d”l”; V~;k]d ykx Doax r;


lq; fnf; ew{kh vk; vUu” /ku” |kj

/kkjuk /;ku X;ku ;wx O;p+kjA

olul fdp+ uko [klul çax r;


lr Io:"ku fuf'k g]N djqu Hkäh Hkko

frfga|u iknu ry iku =kkoA

iku” Fko nkl” Hkko fre cjgax r;


lk/k Nq; iwj.k rlqanq; eu Nq lsj

eq'kdk áFk p+j.k deyu usjA

vkWy eku jk/kk d`".k t+ku j~oax r;


;qFk t+ku[k R;qFk iwft+ eat+ yhu cu

Hkäh Hkkol eat+ vkW/khu cuA

lq; Nq; jqr lkr Lo; j”p+ t+ax r;


Lo; n;k eax rl Hkäh Hkkol lku

¸ol” dkfl; :x n]g vfHkekuA

O;ogkju Nq[k vk]ueqr rax r;


Kku” dqfyl”; 'ke” ne” yax r;

'kk¡rh ewy ew{k R;qgqjq; NqlA

[;r” Hkäh Hkko” jl” cW;ZFk”; Vax r;


czãk.M iku t+ku okj” lkWjl usj

lkfju”; rhFkZ ;k=kk;u QsjA

t+ksj” eqp+jko P+;Fk RoxZl Max r;


vKku” xfV eaT+k” çt+yko n•i”;

'kadj d`".k ,d” j•i”; Nq;A

f;; ouu lk/k lar dWfjFk lRlax r;


335- 'oHk nj'kk]u esyu ” ckiFk vkjk/kuk

oqNu fN lkWfj; eat+xke” p+Unu dqfyl 'kwHku Nq oul eat+A

ut+nhd okWfrFk æsaB Nq[k u” f;ou [kWfVFk Nq c]gu iul eat+AA

ihrkEcjh t+nZ jax; iW=k oqfNFk ykju fN yw[k

ut+j =kkou Nq[k iku gkou iFkj ikou xfjD;~ 'kwdA

r]fy rl N+kaMu lq Nq[k c]gu t+u p+¡æek ?kul eat+


lt+u fN çR;{k t+u flf;Z t+ksru oqNu okY;u Nq de”; xk'k

eu dkeuk N[k vklu ywHk”p vfHkeku Nq[k ckst+ dju uk'kA

x`gLFk Hkklu Nq[k ije /kke”; QVu fN vUul r” /kul eat+


nf; ukol I;B d]ag t+WU;~ fN viZu d]ag nwfj [kksp+u LoQZu t+u

}Sr” Hkkoqd oqNu fN niZu =kkou fN d:u riZu r” Jk/kA

de Nq[k yhyk;u Lokn f;ou t+u cr” ynu fN dul eat+


t+Uek t+Ueu g”a| }[k gkjqe vorkj /kkjqe gs f'koth 'kEHkw

FkQ djukWfoFk vFkl rkj” rkjqe dsaN+k e] ;kjqe Nql deZ áwuA

lelkj” lkxj” eaT+k” ck]B [kkjqe Nql yk]xeqr vkoy”ful eat+


[;ou r” pou [;k]u pk]u Nq ir; u; Nl r`fIr r” u; lhjh

U;jk'ku eat+ N; loZ vk'kk QWdhjh xWf; vWehjhA

fo"k; Hkwxo fuf'k lsj djre ok¡lk xW;e [;u” pul eat+


dfr vfFk f;f;; U;jkdkj”; ck]M owaV” Hkkj”; ijqu =kko

f;fN+ tkf; J/kk N; njdkj”; Hkäh ckjEckj”; djA

lhok fn; fn; áer u” gkj”; lq Nq iku” çFk ltul eat+


e” cu rqy”j áw dj O;ogkj”; esNj ckWxjko çFk dk¡fl l•R;~

ek]nfj okWfuf; dj Ooidkj”; vt+ rkU;~ p+] fgO;~ vk; xW; d•R;~A

V~oQ fnU;~ t+]fo fdU;~ =kko enekj”; ekafN; Nq vn” ekaN xul eat+


vkRe rhFkZl vanj vWfp+Fk t+y” l•R;~ ru eu uko

u]c”;Z fdU;~ loZ rhFkZu xWfN+Fk U;Fk Fko u]"dke” deZ HkkoA

'kk¡rh gqan Lo[k fcfgFk çko[k ¸ol” esfy; u” çfn{kul eat+


Eoäh g”aft+ yfj lq; vfp+ vanj ;l e”p+j[k Hkko” cjl rksj

exj eNl fuf'k r]fy EodY;ko ;]fy gWL;~ cpl |qrqFk t+ksjA

i¡T+;~ okWY;~ vn” Fkk]o jkoq.k x¡fMFk ;Wp+dkyk vkWV~; iul eat+


;]fy va/kdkj”D;~ vWXuu jktu [kksj E;axu t+ksjqd 'kksj

tjkla/kl fuf'k iku” p+k]yq[k rl p+k]y vjeku =kkWo”Fk nksjA

vn” dkfy;ou p+]; t+ky”uksoqFk eat+ XofQ vWfdl {kul eat+


vkWoh'k vfl dj vUnj vWfp+Fk ohj ” 'ksj” /keZ U;Fk djuko

gs Jh d`".k” b'kkjk gkWfoFk ;¡æ]; 'kW=ku e] iFkj ikoA

tjkla/k vn” ncnfc eat+ I;o cy p+ksuqFk Hkhelhul eat+


;l f=kf; Io:"kl çlUu jkst+[k rl okj” ckst+[k vkW/khurk

jktk ;qf/k"Bj /kehZ cuksoqFk ækSinhf; dqafrf; dWj ”Fk d`ikA

Hkhelhuqu t+ksj e'kgwj lk¡iqu cy xksy nq;ksZ/kul eat+


frN”; e] jke” uko”p ç; Fko f;N+ HkrZl y{keul eat+

n'kjFk jkt+l lhrkf; dkS'kY;kf; 'k=kw?kul eat+A

t+kewoUrl guwekul lqxzhol foHkh"kul eat+


Roylhnkll of'k"Bl okYehfd;l tVk;ul eat+

frN+ ç; iu”U;~ Fkoqe e] Jh jke” O;ogkjl ául fnul eat+A

'kkel çHkkrl çFk lkrl d`".kl e] jkrl |ul eat+


fcfgFk vkslql çkr% dkyl I;kyl D;Fk t+u poku pk;

f;fFkl gkyl eat+ 'kke” ykyl f'kol dqu vkWl FkWoe”p+ e] jk;A

frfFkl [k;kyl 'kEHkw e] fuf'k vko 'ka[k ok;u p+ko vkaxul eat+


;]E;~ ;]E;~ Ooidkj dk]jeqr Nq d`".kl rl rl Ooidkj dju Nq n;

Oockg” eat+; iku; Nq jNu rl ijehÜoj e`R;qat;A

jkel jke”; o]".kl o]".k”; d`".kl d`".k”; Nq eul eat+


336- 'kjhj ihMk fuo`fr r ” vkuan esyu ” ckiFk çkFkZuk

'oHk 'kCn ckst+u fN du rkW;

ou r; iky”oqu g; vkeA

vt+ g; cu” vkuan?ku rkW;

ou r; iky”oqu g; vkeAA

jwxu Nql dk]jeqr iFk

rl”aT+k”; vkWp+ Ne lFkA

lq; Nq jN”oqu vkW;Zru r;


;ksj” xqY;~ x¡M~; }f[k;u r;

dwr dkyk p+ky” jwxA

Nqe Nuu n]g iksá iu r;


rksj” ukn dk]j ekWfydu r;

:B”eqr eufoFk vklA

vk]j cu [o'k Fko eu r;


xWt e] dk;k gu gu r;

yWt e] 'kwHk” Fkfj Qqy;kA

ve`r” Qy fNl usju r;

ou r; ikyoqu g; vkeAA

xk'k Fko[k e] u]=ku r;

vk'k :T+k”e pkWfu;A

uk'k djre OoU;~ ikiu r;


g”fujl Nql eanNu r;

dqfujl D;kg dj” ck]A

fue rqfyFk jwx gu gu r;


dkykXu :æ vXuu r;

oS'kkuj” l”; nk]iA

OoU;~ JWfiu E;knl vUu r;


f;e fN taxy dk]g r; ou r;

vkS"k) áFk vk; freA

fre fN t+u lat+hou r;


xzg n'kk N; Qsju r;

ekWfyd”; dfj vuqxzgA

eu” dkeuk N; usju r;

ou r; ikyoqu g; vkeAA

MqyxWU;~ fnR;~ e] jkr |u r;

OoU;~ ekWfydl vkj vkoA

ljrfy liuqe Lou r;


bZj” xksl eat+ }u =ku r;

=ksf'k gqan rwQku p+k]yA

Nqe dquq; t+u Hkklu r;


lkWfydl dqu nk]i ekWfydu r;

p+ky Lo[k }[k e] nk]iqlA

nj” dfr Nql vkse iu r;


dfe t+ksj” fne” çfn{ku r;

dk]B~; chfBe dj” D;kgA

Fkk]n rqyqe Nq[k P+k” iwj.k r;


vkf; E;W=k”; ;ksr ykju r;

çs;e” l•R;~ gky oqNusA

euqf"k j•i” ukjk;u r;


ok¡fl Jk]i e] [;u pu r;

F;d”uksoqe ew[kZ ikuA

'keZ jN E;kWU;~ oqU;~D;u r;


oS[kjh E;kfu Nqu” N+~;u r;

tequk t+u N] idkuA

ehB~; fnfu d`".k” p+j.ku r;


Nq[k oqt+u ukx” t+y t+u r;

ufV ufV xwfi;u U;quA

xwih ukFk ukfo ru r;


okWfuf; dke/khu Fku” r;

pko”ukfo ve`r” /kkjA

d`".kl áFk f=kHkqou r;


337- çkFkZuk

ew{k fnu” okfy lUr” pkfy yx;ksA

ri djul r” t+i ekfy yx;ksAA

f'ko j•i” P+k”; Nq[k xaxk/kj

=ksf'k gWfrl”; e] pko ve`r /kkj

tfV N; xaxk gfV 'kkgekj

uko Nq; ukx” ukFk ukx]aUæ gkj

Hkolj” rkj Nq[k d:ukorkj

lUrki” lWfLrl e] fQjr” 'kgtkj

e] deZghul dsaN+k P+k” ;kj

vXu u]=k pksu jwx t+kfy yx;ks ---

Nq[k vusd” j•i” ,d vfouk'kk

rhT+kqd rht+ xk'kqd xk'kk

U;jk'ku gqan Nq[k P+k” vk'kk

p+B jkx” }hf'k vk'kk ik'kk

Fko e” vfHkekuqd vfHkyk'kk

eaT+kwj djr” E;kWU;~ nh'k” Hkk"kk

lq; xhr pksu vfl ikfy yx;ks -----

jksxu ri” t+i” fuf'k Mksyql

d`ikf; g”afn en” fuf'k oksyql

dk;kf; g”aft+ eerkf; xksyql

P+;r” ihMkf; vXuu ck] t+ksyql

OoU;~ pkfu t+ho n;kf; iksyql

çksu oL=k uk]o ck] lEHkksyql

ur” dfr }[k e] áw p+kfy yx;ks ---

;kU;~ xksl cs ál rkU;~ æk[k uk]u

ur” dfr pksu j•i oqN” gkW ck] vk]u

çs;e” Hkäh jl áe” gkW ck] pk]u

iw.kZkf; pkfu t+ku” gkW Ooan” Nk]u

eUn”Nqu E;ksu xfN+gs okj” Nk]u

n]g vkRe dfr eku” gkW C;k]u C;k]u

OoU;~ xfN+ n]g”l”; e] doFkk |qu

jwfx;l l•R;~ xfN+ [ksyfu ;qu

p+]; l•R;~ fxUn” Hk[kp+ gkfy yx;ks ---

MkDVj okWn vkf; djfu áder

vkf; ækf; vUu” /ku” áFk [;r pFk

dkEcy” rc”u”; dk]jul iFk

ekWy xkse eWf'kFk :nqe u” rkdr

yk]c :n ok¡fl gqan nksjeqr o`r

N+]V~; vkS"k) E;kWU;~ [k]U;~ JwP+;~ vFk

vFk eat+ uWU;~ ækf; pkWU;~ nf;xr

ft+Un” dk]jul pkWfoFk ve`r

ur” p+k;kl gkWfjFk áer

:n Nifu ry oko ekfy yx;ks ---

gksf'k iksf'kuwy” E;kfu OoU;~ e” dj p+sj

Roylh Fkfj I;B yksy” vksy ;sj

rfeD;u lCt+ cWxZu dj <sj

Jh d`".k” in~e iknu ykx” 'ksj

p+j.k” ve`r áFk pFk cu” lsj

oqYV” le;u Nq[k vk]ueqr t+sj

HkkLdj áw Hkkl dkl vU/ksj

Xoj Nq; d`".k” 'kadj ik]r e” Qsj

/ke”Zfp yfj N; deZ”p gsj

dke/khfu g”afn ikl” d`".k” uk]u usj

Nko gksf'k çs;e” iksf'k eky” yx;ks

ew{k fnu” okfy lUr” pkfy yx;ks

338- Hkxoku ” l”a|u U;jkdkj r ” lkdkj Lo:iu gqan o.kZu r ” çkFkZuk

oqN ';ke” Loanj u]=ku vUnj U;cj iEiksf'k Myl eat+A

dksey vaxo Jh d`".k t+ksru {khj lkxj ” fdl t+yl eat+AA

ut+fj g”aft+ cfx [kWflFk usju o`p+ xwfi;u l•R;~ [ksyu jkl

;Fk czãk.Ml nkl áFk Qsju eat+ jkf; {ku” ek=kl eat+A

u]=ko l•R;~ ekst vaxu áou U;jyhi ;Fk t+y” Fkyl eat+


vWfNj oky fNl p+kej dju ve`r Ndu fpn~kdk'k

LFkkoj taxe luEo[k gkou xk'k çt+ykou xk'kqd xk'kA

jklk [khfyFk vkjke dju eu eat+fyl vy” Myl eat+


'kCnu gqanq; vkdkj cht+k ¬dkj j•ik ohnl eat+

psru czãk rhT+kqd rht+k vkÜP+;Zor~ vHkhnl eat+A

vWNu gqan iku” oqNu oksyk U;jyhik U;eZyl eat+


djrk vdrZk vU;Fkk djrk lksjq; dWfjFk t+u djoqu u” d]ag

djuqd djuk Lojuqd Lojuk LofjFk t+u Lojoqu u ” d]agA

U;jkdkjk U;jatuk U;jyhik u]"dyl eat+


eat+ 'kgj” xke” taxy” Eo[k gkWO;~ru ck]M ohjk eku”ukWO;~ru iku

n]g Hkze dkWL;~ru luEo[k HkkWL;~ru djukWO;~ru iu”fu iku ”p t+kuA

f;u” iku eW'kfjFk l”g vkWflFk áe” xkl” [;k]u rh;Z xyl eat+


u'k”p yadk vkW[k”j N] nt+u ;'kqd jkoqu dwr dfj 'kksj

gs vkRek jke” u]"dy” u]"dke” R;qFkq; fne ohj /keZqd t+ksjA

P+;Fk y{keu E;ksu ;qFk ekfj vKku ” bUæthrl cyl eat+


vKku j•ih dkBl t+kWfyFk foKku j•ih j]g çt+yko

DoqdeZ vj[kk]y rFk eat+ =kkWfoFk u]"dy” fdl dYi o`{kl gkoA

oklukf; C;ksy lksu rWO;~ rWO;~ =kkWfoFk rWp+ L;[k N+ ”u deZ Qyl eat+


lCT+k”; cukoqe P+;rqd ckxk Nko”ukoqe ;wx Kku” iks'k

ek]n”;Z ek]n”;Z Qy [;ko”ukoqe Qqy; gkoqe e] f;f; cks'kA

p+WfVFk =kkoqe okWjqd ykWj ”; Nq[k j”f'k t+gj dyl eat+


f;u” rksrk yx” xzgLFk t+kyl f;fFk dkWn” eat+; Eod”ykore

vkWuk gkWfoFk dFk” dj”ukore iuqu Lo:i t+ku”ukoreA

f;u” cyohjk nfc nfc eat+ I;e” ek;kf; g”anl N+yl eat+


eql Nqe vp+u T+;ou r” eju gju Nq[k t+Ueu g”at+ O;kn

'kk¡rh Qy fnFk P+;r” cku” cjqe vuqxzg djqe del T+;knA

djksj” [kkWj g”at+ cjdr Fkoqe vWfdl ikfo r” iyl eat+

dksey vaxo Jh d`".k t+ksru {khj lkxj” fdl t+yl eat+AA

deZ ghul d`".kl dW;Zru /ku /kkU;~ deZ Qy fnFk lsj

fHk{kkf; dk]r usj” D;kg dfj dl eafx ynrl vkRe r`fIr <sjA

csdkjl dkjnkjk P+k” rksyql vuqxzg Qy deZ [kyl eat+


339- ¬dkj mikluk

Nq; t+xr pkfu n`f"Vf; gqan gko ckoA

p+]; eat+ Nq lksjq; r” p+]; fuf'k ækoAA

v[k uWj rqy r; v[k uWj =kko

iku; ¬dkj ys[ku” vkoA

rhT+kqd rht+ Nq[k okoqd oko


vFk ¬dkjl 'ksj Nq; fcan

Eo[k” fd; 'kCn fNl xk;=kh NUnA

lw{ke LFkwy” j•i” Nql ukn~C;an uko


lgt+ iku ijt+uko =kko eerk

t+hokRek xo ijekRekA

dk;kf; iw.kZkf; jkf; iks'k Nko


çk.k vik.k”p N; N+V” okWj

iku t+ku lksge lkWjl usjA

Mwax” Nq; Eo[k r; ul N; uko


'kgj Nq; 'ksj”; fNl loZ ál

f;fFkl”; gkf'k fdl 'kgjl clA

oqN ckst+ Loj Fko vkRe Hkko

p]; eat+ Nq lksjq; r” p+]; fuf'k ækoAA

Cou dqu f=kdwVh rhFkZl Qsj

loZ Hkwx fN; ;WM eat+ cu lsjA

l•R;~ D;kg rk]r fu[k r” ru eu uko

p+]; eat+ Nq lksjq; r” p]; fuf'k ækoAA

n]g }kfjdkf; dj u]"dke” jkt

ldke” jkT; =kko áFk euksjktA

'kkar xfn fp+r~QwuZk c]guko


oj eax ojeqfy Loj d`".k” ikn

d`".k” dj dfu ekft dke /ksfu uknA

}/k ár” iku” pr” lk/kdu fr pko


340- çkFkZuk

;qFk ;qu xN+qu R;qFk T+;k]u ejqu xfN+; u” e]A

dWfjFk djqu lk]fjFk Lojqu xfN+; u” e]AA

VksBqe xN+~;e p+] áw loZ 'kfäeku

/keZ jkt+l ;el fuf'k xfN+ Fkoqu e] ekuA

dkag fnorkgk gqdqe djqu xfN+; u” e]


vikfj ;ikfj iuqu Lo:i e] Hkkl”uko

v[kaM vHkhn iw.kZ czã P+oiksj gkoA

;ikfj esyqu viksj rjqu xfN+; u” e]


lelkj” fdl ckxl eat+ çs;e” ukxl I;B

'khry LoHkko lk]Lr Nqe lCt+ R;kxl I;BA

n]g” ukse p+Unu dqykg gjqu xfN+; u” e]


ek]g u]anfj eat+ gqf'k;kj Fkoqu xN+; c” U;Fk

xN+~;l u” fnU;~ oFk vKku P+kwj Nqe t+kxu vFkA

nf; vUu” /ku” Nqe L;Bkg Qjqu xfN+; u” e]


lnk U;j jwx Fkoqu xN+; Kku oku

n;k /keZ 'kwHkkf; d`;kf; deZ lkuA

n]gqd Lo[k }[k eul rjqu xfN+; u” e]


loZkReHkkoqd fnre gks'kqd gks'k

¶oy”ukoqe xzgLFk ckxl eat+ t+u drd ” iks'kA

dkag 'kW=kk dkag E;W=kk [kjqu xfN+; u” e]


iEiks'kk áw Fkore O;ogkj”fdl Myl eat+

cxZ áFk vkl” U;jyhi :ft+Fk t+yl eat+A

'kq;Zu ckWp+u gqan J]g rjqu xfN+; u” e]


e] d`".ku Nu” fo|k iWje”p+ Nql vut+ku

n;kf; pkus e] U;Fk”uWful xk]aM lkekuA

e] eat+ P+k” iku; Nq[k ij ijqu xfN+; u” e]


341- Hktu

ladV” xV” p+Wt vt+ cV” okjs

}xZr xWt yWt Qqy;k tkuA

lx ¶;wj Mks;Zu ve`r /kkjs

eat+ iksf'k okjs gkjs cwyAA

E;o” dqY;~ cW;Z cW;Z oqN tkf; tk;s

r`Ir xWf; [;u” pu” l•R;~ [;u” okWY;~A

nf; vuqxzg l•R;~ dfr xW; rkjs


çs;eqd jl ckWxjkso ukfj ukjs

;wx” xzan dql g]fd O;LrkWfjFkA

r`Ir x; c]f; rqy xj” D;qr ckjs


vUu” /ku” vkf; lku l]fn cj” p+k;s

L;) y{keh p+kf; L;nFk”; áFkA

fnoFkk xj” p+kf; oqN I;B nkjs


ckx”okuu vWD;~ ok]u Fkft+ dkjs

;hR;~ xN+uo” rhR;~ E;o” fu;roA

jax” jax” E;o” vUr” jWfLr dql lkjs


Hkwx [;u” ckiFk n; dfr ekjs

d`".k” Hkwt+u [;Fk dj Hktu tkuA

[;u” pu” eaT+k” n; dsaN+k p+] ;kjs


342- nj'kk]u çkfIr l •R;~ vkg~ykn ”p voLFkk

çHkkr Qk]yqe Eo[kk Nk]yqe }[kk p+k]yqe Lo[kk vke

clUr” nq'kky” oWfyFk oqNqe ckxl vanj jk/ks';keA

lq; iku” y{keh ukjk;.k vksl xkSjh 'kadj lhrkjke

i”fue p+¡æe” [or” U;eZyk 'kksM"k dyk jk/ks';keAA

jk/ks';ke jk/ks';ke jk/ks';ke jk/ks';ke

}xZr xWfte r” Qqy; yWfte r” nf; ukoqd E;o” ek]nqj æke

gjh gjl in~e i=k MhfBe u]=k t+u cknkeA

lk]Ecqy dh'kl vUnj xk]aMqu E;ksu jkx }h'k ek]g en Øw/k dke

jk/ks';ke jk/ks';ke jk/ks';ke jk/ks';keAA

ve`r t+yqd v[k ukx” jknk rFk vkWL;~ x¡fMFk Lo.kZ lke

ve`r lx iksf'k Mw;Zu yk]nqe Hkkoqd C;ksyk jqrq; t+keA

vkuUn dUnu E;ok ák]r [;k]u leUnjqd vke vkjke


rfe eaT+k” v[k N+~;WV [k¡Mk e] fr eht }g vksl jqr lqcgl l•R;~ 'kke

frN+ N+~;WV [k¡M [;u” l•R;~ E;kfu ck]t+ f=kf; Kku j•ih 'kqjk t+keA

vn” ijt+uksoqe vusd ,d xo cc ekst =k];ywdqd ?ku';ke


'kadj r” jke dquq; d`".k M~;wBqe Io[r” E;ok xkse vkWflFk [kke

X;ou Nqe xhr t+u iksf'kuwyk cksy”fu vUnj P+;rl p+keA

oSdqaB cukso vkuUn dUnu tlqnk uUnu uUnuxzke


HkLe” eWY;~ eWY;~ dqfdy” MsaNe lek/k fnFk t+u lkfyxzke

xwih p+Unqu M~;dl ek]yqe xwihÜojl dk]jqe ç.kkeA

X;oqu ák]rqe xkSjh 'kadj jk/ks';ke lhrkjke


lk]iul vanj lk]iuk oqNqe 'kk¡rh yfj vksl ew{kh cke

Hkäh Hkkoqd cj vksl ok]Fkq; v¡nj” f;oku vksl ikWxkeA

czãkuUnqd eanj Nq vUnj vWfp+o Hkäh dWfjo u]"dke


vkÜP+k;Zqd vkÜPk+;Zk lq vksl u vksl taxy 'kgj u xke

vykSfdd czã çdk'k lq vksl u vksl |u jkr u lqcqg u 'kkeA

ek;k rhrk v}Sr” j•ik u rl dWchyk xqrqj u Øke


U;jkdkju lkdkj gksoqe d`".k 'kadj ckst+u” vke

ur” rFk vkÜP+k;Zl”; D;kg oqN” gkW lq vkfl gs I;B ije /kkeA

ck] dql vkslql t+kWfuFk cwft+Fk ád ” gkW vn” cksT+k”uko”gWu vke


lke ohn”fd Loj” oqN jax” cqycqy cksyu lr~ lax”fd cax” lke

ije gel gelu c[kq'k vfoukf'k Hkkf"k cwft+Fk ;ukeA

dk]Lrwj dju ohn”p Hkk"kk p+Unu dqfyl ry e] vke vkjke


ckxl v¡| v¡| tequk Qsju lkWjk dWfjFk rFk reuk æke

Lou” j•i” uWV~; áFk ikWful usju xwfif; u 'kL=k ljry u =kkeA

tk; t+u eFkqjk dk'kh v;ks/;k czt }kfjdk xwdqy vklke


çqN+e[k f; dql dkju Nq ;Fk eat+ nk]igWe vWfel Nq Jh d`".k uke

ek;k rhrk ghFkk dWfjFk Nl fnodh ekWt dal ekeA

;qFk gky oqfNFk cwft+Fk :T+k”e u nhou g ”at+ oqYV” dje”p ike


343- uÜoj 'kjhj ”p gkyr

ijekRek l”aft+ n;kf; gqan ctj r ” lelkj ”fd O;ogkj ” fuf'k iku ” yk]c jkst+uqd gky] c ]f;

'kjhj R;kx dju” foft+ t+ho ” l”at+ D;kg gkyr N] vklku] f;eu dFku g ”at+ O;Fkk N]

jkt+nku lkWcu iu”fu ije/kke çkIr dju ” =k] }g czksaB oWU;~e ”p+A

lWfeoks E;W=ko yksy”fp dk;kf; t+ksj” 'kksj” yk]xeqr ukj oqNroA

ukj N+~;r” djoqu diZwj” xkSje d:ukorkj vorkj oqNroAA

iu”ful le;l I;B loZ Lo[ku Hkwx”U;~ }[k vuokj oqNro

de de cyoku /kkWj ghu xkWe”R;~ det+ksj t+ksjkokj oqNroA

x`gLFkl eat+ yk]xeqr e] áw deZ áwu nqfu;knkj oqNro


çkjC/k” Qy Hkwxu” jk]Lr iFk czksaB usjul r” Qsjul okj oqNro

O;ogkj t+xrqd e]F;k t+kWfuFk My”uq; ckjEckj oqNroA

dk;k Hkze ekWfuFk E;ksu dke Øw/k ywHk ek]g en vU/kdkj oqNro


rWE;~l”at+ ek;k ck]t+ eat+ dfr f;f; t+ho n;k O;p+kj oqNro

rWE;~l”at+ n;k d`ik {kek E;ksu Bx”dkj xkV”tkj oqNroA

iku gk][kjkWfoFk çk.ku cy |qu rc dMuq; ;dckj oqNro


[kkjk ou”fu; gkjk ju”fu; e] áw nkr” ukc”dkj oqNro

[;u” pu” jk]Lr nf; /kkWj” l•R;~ BWgjqu e] áw U;jkgkj oqNroA

'ke'kku Hkwfe okfr nt+u ”p ukscr ukjl djqu xqyt+kj oqNro


dk;k e] jwx” fuf'k vWj nWj lifuFk ise”p+ p+Wj csekj oqNro

e] ew[kZl datwll I;B dj”U;~ rl”anh dkj Ooidkj oqNroA

ywd” g”at+ u]a|k djo”U;~ vfl fgO;~ lTtu lkWn edkj oqNro


jwfx;l ek]j vk]j nk]j ft+Un” djoqu n;kf; gqan njckj oqNro

dfBus Hkolj” vfl vkW/khuu djoqu ijEikj oqNroA

uknku o`)l”; uk]o ;kn ikoqu çksu ;koqu r” Yod”pkj oqNro


;Fk ok¡fl ozr nkWfjFk U;Fk Bhdqu t+ksj ” eqNuq; ;dckj oqNro

jwx” el pu” l•R;~ E;W=k”; fN e'ku”; uf'kl”; eat+ gqf';kj oqNroA

çFk dkag pht+ czksaB dqu okr”uko ”ul fdR;~ 'kq;Z E;W=k HkkW; ca/k ;kj oqNro


n]g csál xkseqr iFkj I;kseqr rl t+sfB T+;wB ifjokj oqNro

f;fr iku” id”uko”oqu ijehÜoj ijekRek U;jkdkj oqNroA

xfN+ O;p+kjqu ;]fr D;kg Nq ykjqu f;fFk ckft+ Hkze ckWT+;~xkj oqNru


t+suqu r” gkjqu Nq ywHk”; r” {kwHk”; fxUn”ul lelkj” t+kj oqNro

e] áw vkW/khuk feldhuk dW;Z dW;Z cWM~; cWM~; dkj oqNroA

Qkd” fn; fn; fczatkck N+kaMqu ok¡fl [k]; [k]; eT+k”nkj oqNro


vWN fQ;Z fQ;Z ut+jkg =kkou dkag oqNqe u” fj'kr”nkj oqNro

vk]'k =kkou /kje” l•R;~ Lo[k ikou nf; ukoqd vkf/kdkj oqNroA

nf; uko”fp jkf; gel” lkf; =kkou dy” I;B• dky” 'kgekj oqNro


eat+ ckx nt+ul 'k]gtkj fQjoqu 'kwfHknkj ukx]aægkj oqNro

dkydwV ukse o]g po”oqu uhy”d¡B U;eZy dky lEgkj oqNroA

nw"k ynu”; D;qr vk'kqrks'k uko ” l•R;~ pko”oqu ve`r/kkj oqNro


;qFk gky oqNFk”; dju yw[k ywdu g; g; gkgkdkj oqNro

cwft+Fk vkW'khoZknk fnu ” iqfN+ vke”R;~ d•R;~ ;dckj oqNroA

f'ko uko”fd efgek l•R;~ ;qFk N+~;k]V ek]j E;ksu OoÙkenkj oqNro


oqU;~D;u vfjjqd vfHkeku xyuq; czwaB~;qe [kk]V O;ogkj oqNro

f;e u” iT+k”gWu fre okWn vkS"k/k [k]U;~ p]U;~ |qu vUu” /ku” |kj oqNroA

oqU;~D;u dsaN+k [;e” gkW [;e” D;kg i]e”R;~ vUu” vEckj oqNro


;]fy rl vkj f;f; f;f; Hkwxu áFk vn ” p+k]yeqr xzgp+kj oqNro

;wfxuh n'kk D;kg Hkwxul dfj 'oHk fno ”o”U;~ çFk okj oqNroA

nf; uko”fp ifN+ lksLrk I;kseqr yfN+ I;B ck]M [kkunkj oqNro


P+;r” ihMkf; jk]Lr nqfu;knkjk d`".kl áw deHkkj oqNro

yk]c dqu :ft+Fk pyu O;ogkjk dkjl eat+ csdkj oqNroA

;qFk c]g”okyk I;u'ku [kkjk R;qFk ck]M nkr” ljdkj oqNro


344- ¬dkj vkfn l`f"V

¬dkj j•il 'kjus vk;sA

¬ ue% f'kok;s djAA

;ql ijekRek Nq ijekuUn”;

rWE;~lqan Nq; LoN+Un”; ukoA

LoN+Unl fuf'k ek;k æk;s

¬ ue% f'kok;s djAA

ek;k bZÜoj” ;N+k t+ku”;

rfe eaT+k” o]".kq Hkxoku”; ækoA

czãk Ooinkso o]".kq ek;k;s

¬ ue% f'kok;s djAA

yfN cfn ¸ox” lku uxj”; dk.M”;

lksj lelkj czãk.M”; áFkA

ikWn” dW;Z czãk l”aft+ ;N+k;s

¬ ue% f'kok;s djAA

n{k çt+kir XoM” Ooinksoqu

t+xrqd gksoqu rl O;ogkjA

okfj;kg t+k;s rl dU;k;s

¬ ue% f'kok;s djAA

freu”; eat+ v[k dwjkg t+k;l

Hkxor ek;k xj” p+k;lA

rl fuf'k t+Ue ák]r ekft Ooek;s

¬ ue% f'kok;s djAA

rl ekft ekWfyl Nq t; t; dkj”;

rl áw u” Hkäkokj”; dkagA

;l xfj f;N+ DoekWjh t+k;s

¬ ue% f'kok;s djAA

czã _]"k nho ywd”D;~ ljnkj”;

ri” _]"k cfM vkf/kdkj; lkuA

;l f;N+ n;k dWj n;k;s

¬ ue% f'kok;s djAA

=k];yksdukFkl f=kHkqou lkjl

ije f'kol HkLek/kkjlA

Lo; DoekWjh Hkkx”fu vk;s

¬ ue% f'kok;s djAA

Ooek :æl Nq ueLdkj”;

loZ vkdkj” Nq; f'ko 'käh j•iA

O;okg dk]jgWl yksy” r” ek;s

¬ ue% f'kok;s djAA

lrksoqg dksjs iFk dqu vkll

O;okg dk]ju[k p+¡æel l•R;~

lkr r” uN=k N] fre” rkjk;s

¬ ue% f'kok;s djAA

çt+kir xo eu” lkfo/kku”;

;]fy f'koth lfu/kku”; vklA

nk]iul du Fko E;kfu yhyk;s

¬ ue% f'kok;s djAA

Co) E;kWU;~ okfr; ;ksj”; ;ksj”;

rksj; rksj; lksj”; P+k”;A

;]fr ;ksj d`".kl dj Ooik;s

¬ ue% f'kok;s djAA

iu”fu; }[k Lo[k iu”U;u Hkk;u

ou”fu; lkfju”; ykWft+e fN;A

fre fr cksT+k”+ukou iu”U;~ gelk;s

¬ ue% f'kok;s djAA

¬ 'kkafr 'kkafr 'kkafr%

uekfe ln~xq:e 'kkare çR;{ke f'ko:fiue~

f'kjlk ;ksx ihBLFke /keZ dkekFkZ fl);sAA

swami krishen joo razdan’s bhajan mala authors' works/61.pdf · swami krishen joo razdan’s...

Documents