swai chetna jan 2013
DESCRIPTION
swai chetna Jan 2013TRANSCRIPT
;t?-u/sBk (1) iBtoh-wkou 2013
@;/tk# ;[;kfJNh gzikp d/ T[d/FK ns/ fBFkfBnK dk soiwkB
g[;se - bVh-9
iBtoh-wkou 2013
E-mail : [email protected] : www.sewapunjab.org
w[Zy ;zgkde
vkH fFnkw ;[zdo dhgsh
098158-08506
;zgkdeh wzvb
vkH fJzdoihs f;zx r'r'nkDh
098159-85559
;H uwe"o f;zx
084273-00575
;bkjeko p'ov
gq'H pbd/t f;zx w[ZNk (e?B/vk)
;H ghHghHn?;H fYb'I
;H iro{g f;zx w/jBk (e?B/vk)
;H gofwzdo f;zx
;H G[fgzdo f;zx pZph (e?B/vk)
uzdk (d/F)
gqsh ekgh L 10 o[gJ/
gzi nze L 50 o[gJ/
fszB ;kb L 100 o[gJ/
uzdk (ftd/F)
;bkBk L 20 $ (US)fszB ;kb L 50 $ (US)
uzd/ ns/ fuZmh gZso bJh
;H doFB f;zx ftodh d\so fJzukoi
@;/tk# ;[;kfJNh gzikp
Fjhd Grs f;zx wkoehN
(g[okDk fJzgo{tw?IN Nq;N d\so
;kjwD/ p; ;N?Iv, w'rk.
sseok
1H ;zgkdeh
• ;zt/dBjhDsk tZb tZX ojhnK g?VK 2
2H wkBth u/sBk
• BhsF/ dk wjKwkBt vkH d/ftzdo ;?\h 3
• ;'u ftu fdqVQsk bJh p?mk fJB;kB
wkJhebJ/Iib' 6
• bZr/ oj'! vkH nB{g f;zx 10
• wB[^y dh gSkD dbhg f;zx tk;B 14
• ;kv/ ;wki ~ x[D tKr yk foj? BFk
vkH ghH vhH ror 16
• ;t? fuzsB dh u"Eh g"Vh - wkBtsk s/ d:k ebk
vkH fJzdoihs f;zx r'r'nkDh 17
3H w[bkeks (nkgD/ nkg Bkb o{po{)
• w?I pBkw w?I vkH fFnkw ;[zdo dhgsh 18
4H ftF/F (Fjhd Grs f;zx d/ Fjhdh fdjkV/ 23 wkou #s/)
• Grs f;zxL fJe wjkB fuzse wBw'jB 21
5H ub`s wkwb/
• n"os fybk\ tZX ojh r[zvkrodh fto[ZX b'e bfjo
wip{s eo' 23
6H f;js
• ;[zdosk, r'o/gB dhnK WhwK ns/ bVehnK
vkH fos{ dhgsh 24
• ;h}/ohnB okjhI gq;{s vkH r'gkb ekpok 25
7H w?I fet/I u/sB j'fJnk r[ogqhs f;zx 28
8H :[teK dk fjZ;k
• ;zd/F ¥ jowBgqhs ;zX{
• XhnK ¥ s/itzs ;zX{
• wkg/ ¥ ;[yihs f;zx
• dki dh bkjBs ¥ noFdhg
9H ;kfjs Xkok
• d[ZX ¥ fusqk w[drb • ;okX ¥ nF'e GkNhnk
• ;fj:ksoh ¥ ;[GkF Bhot
• nwzrb ¥ Fhb e"fFe (vkH) • ;wZf;nk ¥ ;[o/F Fowk
• gV';h Xow ¥ ewb/F Gkosh:
10H fog'oN
@;/tk# gzikp dk ;bkBk T[¦dwL ;t?-u/sBk e?Ig 32
w?r}hB Bkb i[V/ ;ko/ ekoieosk nkBo/oh
jB ns/ @;/tk# ;[;kfJNh gzikp d/ T[d/FK bJh
r?o ;oekoh ;z;Ek ftu fpBk fe;/ ;/tkcb d/
ekoiFhb jB.
• nkgDhnK ouBktK f;ZXhnK JhHw/bH okjhI th G/i ;ed/ j'.
• nze ~ fJzNoB?¦N s/ th gfVQnk ik ;edk j?.
;t?-u/sBk (2) iBtoh-wkou 2013
;zgkdeh
;zt/dBjhDsk tZb tZX ojhnK g?VKHHHHH
fJ; ftu e'Jh d' oktK BjhI jB fe fi; soQK n;hI ftek; dhnK g[bKxK g[ZN oj/ jK, n;hI
;zt/dBFhb BjhI oj/. d{;o/ gk;/ fJj th ftfrnkBe sZE j? fe iht ftek; d"okB, ;zt/dBFhbsk
wB[^yK ftu f;yoK s/ gj[zuh j?. wB[^yK ftu ;zt/dBFhbsk f;o\ d[Zy-dod, m`v/-rowh d/ nfj;k; se
;hws BjhI j?. fJj ;ohoe, wkBf;e ns/ ;wkfie gZy'I jo Xoksb s/ wfj;{; ehsh ikD tkbh j?.
;zt/dBFhbsk - jwdodh s'I nZr/ dk f]nkb j?. jwdodh pko/, gkbs{ ikBtoK dk nkgD/ wkfbe
Bkb i[Vkt ns/ ;zt/dBFhbsk pko/ th rZbK j[zdhnK jB. T[j T[dk;, r[Z;/ ns/ y[Fh dk fJ}jko eod/
jB. go wB[^yK ftu fJ; dk gZXo ek\h nZr/ j?. fJe nzrq/}h dh ejkts j?¸ n'Bbh fd ftnoo B'}
t/no fd F{ fgzui- wsbp f;o\ T[; ~ dod dk gsk j[zdk j? i' fJ; ftu'I b`x fojk j[zdk j?, go
wB'ftfrnkBe gqftosh sK fJj th j? fe wB[^y fe;/ th dod ~ jzYkJ/ fpBK, fe;/ d/ dod ~ wfj;{;
eo ;edk j?. fJj gqftosh fe;/ th nfj;k; ~ wfj;{; eoB dh j?. wB[^y nkgD/ nfj;k; dh shyDsk,
shposk ns/ skes Bkb fJj ikD-;wM ;edk j?.
fJj nfj;k; ;kv/ ftek; dh fBFkBh j?, go j[D fJj fgS'eV ftu ubk frnk brdk j?. ;wki
ftu jkbks nfij/ g?dk ehs/ ik oj/ jB fe fJj shyDsk y[zvh j' ojh j?, fJj shposk wZXw g? ojh j?.
nZi ;kv/ ;wki ftu fe;/ fJe gfjb{ s'I BjhI, brGr ;kfonK gfjb{nK s'I fJ; ~ uzrh soQK
d/fynk ik ;edk j?. okiBhsh, Xkofwe, ftfdne ns/ j'o ;wkfie ndko/ fJ; ftu nkgDk Gog{o
:'rdkB gk oj/ B}o nkT[Id/ jB.
d/F dhnK :'iBktK pDkT[D tkbh ;z;Ek nkgD/ g/F s/ 35 b^y o[gJ/ you eoe/ th fJ; ~ do[;s
mfjokT[Idh j?. d/F d/ noEFk;sohnK ~ rohph d/ noE f;oiD t/b/ e'Jh fXnkB BjhI ofjzdk s/
okiB/sktK ~ ;z;d ftu fpnkB d/IfdnK e'Jh soihj :kd BjhI ofjzdh. Xkofwe nkr{ th nkgD/
fdwkr ftu gfjbK s'I jh fcN ;KfunK w[skpe, wB[^y dh j'Dh ~ iBwK-eowK d/ u"yN/ ftu d/yd/ j'J/,
ftnesh ftu'I ;zt/dBFhbsk wB\h eoB ’s/ b^r/ j'J/ jB.
Xow, iks, y/sohtkd d/ izikb ftu c; e/, nkdwh id'I nkgDh wB[^yh j'Id ~ G[Zb iKdk j? sK
;gZFN B}o nkT[Idk j? fe ;zt/dBFhbsk rkfJp j?.
fJj ;ko/ gfog/y dk Bshik fJj j? fe fi; wB[^yh ftek; B/ nkgDk tyok ti{d, fJe tyoh fFyo
nyfsnko eoBh ;h, T[j ti{d p/Yzrk fijk T[;o fojk j?. fJjh ekoB j? fe jo gk;/ vo, B\os, izr
dk wkj"b pD fojk j?. fJehthI ;dh, wB[^y d/ T[dk;h o'r dh ;dh j?, wkBf;e fuzsktK dh ;dh j?.
wB[^y f;oc nkgDh j'Id bJh jh BjhI, ;r'I fJ; rqfj d/ ;w[Zu/ YKu/ bJh, iht irs, izrb, g"d/-
gdkoE, jtk-gkDh ;G bJh ysok pD fojk j?. wB[^y, i' nkgD/ nkg s/ ;G s'I f;nkD/ j'D dk m^gk
brkT[Idk j?, T[; f;nkDg ;dek J/BhnK tZvhnK ykJhnK g[ZN fojk j?, fi; ftu'I tkg; nkT[Dk
w[Ffeb jh BjhI n;zGt j' ikt/rk.
;zt/dBFhbsk, fpBK FZe, nfijk r[D j? i' wB[^y ~, fJ; e[dos d/ jo eD gqsh ;[u/s eoe/, ;G
bJh tXhnk ihT{D i'rk wkj"b pDkT[D ftu nkgDk :'rdkB gk ;edk j?.
vkH fFnkw ;[zdo dhgsh
;t?-u/sBk (3) iBtoh-wkou 2013
wkBth u/sBk
BhsF/ dk wjKwkBt
vkH d/ftzdo ;?\h
p"Dh wB[^y iksh bJh fe;ws dk f;skok j? L
wjKwkBt
}oE[;No b`wk ;kj b?IfdnK e[M gb ]kw'F j' e/
;'udk j? fe fJj b'e nkgDh p"Dh ;fEsh s'I tke\ BjhI.
skjhUI wjKwkBth T[ukJh tZb ikD dh fgnk; BjhI
fdyk oj/. fJjBK ~ fJjBK dh ;fEsh s'I tke\ eokT[Dk
}o{oh j?. fJj ;'u e/ }oE[;No efjzdk j?L
;[D'! s[;hI jB/o/ ftu fdFkjhD GNe oj/ j'.
n\;'; fJj j? fe T[j tes nkT[D tkbk j? id'I
wB[^y nkgDh fe;ws d/ f;sko/ ~ iBw d/D d/ ekpb jh
Bk oj/rk.
fe;ws d/ f;sko/ ~ iBw d/D bJh s[jkv/ nzdo
nzsK dh jbub j'Dh ukjhdh j?, fJe yo{d j'Dk ukjhdk
j?.
tZvh j?okBh fJ; rZb dh j? fe fJZE/ ;G s'I s[ZS
ftnesh th nkgD/ nkg ~ S'Nk BjhI ;wMdk.
oZp eh j?< fgnko eh j?< f;oiBk eh j?< T[ukJh eh
j?< fe;ws eh j?< nfij/ nB/eK ;[nkb fJj s[ZS wB[^y
g[ZSdk sK j? go fJjBK d/ i[nkp ;[DB t/b/ nkgD/ ezB
pzd eo b?Idk j?.
fJj wB[^y jo uh} ~ S'Nh eodk iKdk j?, tZvhnK
tZvhnK nk;K pzBQkJh iKdk j?, fgZ;{nK tKr nkgDh
B;b tXkJh iKdk j?. w?I fJ; wB[^y ~ p"Dk wB[^y
nkyKrk. fJj T[E'I GZi fBebdk j? fiZE/ ofjD bJh ;]s
xkbDk xkbDh g?Idh j?. fJj xNhnk fijk fB^x ukj[zdk
j?. fJj pj[s pu-pu e/ s[odk j?, nkgD/ ;[gfBnK ftu
jh p/j'F ofjzdk j?.
fJj ;[gfBnK dk }fjo yk e/ jh y[F ofjzdk j?. E'VQk
E'VQk }fjo yk e/ woBk fJ;~ pVk nokwdkfJe b^rdk
j?. fJj tes eZND bJh jh ezw eodk j? s/ pVk fXnkB
oZydk j? fe tes T[;~ feXo/ e'Jh ;dwk Bk d/ ikt/.
fJj Bk ed/ wkbe pDdk j? s/ Bk jh B"eo. fJj pVh
w[;hps ftu ofjzdk j?.
fJj p"Dk wB[^y pVk ubke j?. id'I e'Jh fJjd/
p"D/gD T[go u'GK bkT[Idk j? sK T[jd/ fybk\ M{mhnK
ftFt dk wjkB fuzse¸ BhsF/, wkBt ~ e[dos dh ;ohoe pDso s'I nZr/, wjKwkBt pDB bJh
gq/odk j?. wB[Zy dhnK nEkj ;zGktBktK ~ gSkBD dk T[gokbk j? fJj cb;ck s/ wjKwkBt tZb ;coHHHH.
d{;oh feFsL
n\tkjK c?bk e/ T[j~ pdBkw eoB dh e'fFF eodk j?
go id'I e'Jh tZ; BjhI uZbdk sK ;wM"sk eo b?Idk j?.
fes/ e'Jh fBr{Dh fijh ][Fh fwbdh j? sK Ng{;hnK
wkoB b^r iKdk. id e'Jh fB^eh fijh |wh nk ikt/ sK
f;o ;[ZN e/ p?m iKdk.
id'I }oE[;No fJj rZbK eoe/ }ok e[ u[Zg j'fJnk
sK eJh b'e T[¦uh-T[¦uh jZ; e/, febekohnK wko e/ F'o
gkT[D b^r gJ/. T[jBK dhnK fJj joesK t/y e/
}oE[;No ;'uD b^rkL fJj b'e FkfJd w?~ fpbe[b BjhI
;wM oj/. j' ;edk j?l fJj ;G fJ; bJh j' fojk j't/ fe
w/oh nktk} fJjBK ezBK bJh pDh jh Bk j't/! fes/ fJj
Bk j'fJnk j't/ fe pj[sk fuo gjkVK ftu ofjD eoe/ w?I
fJjBK dh p'bh jh G[Zb frnk j'tK! fJj w/oh FKs s/
fBowb nkswk ~ BjhI gfjukDd/. fJj sK w?~ jk;/
tkbk Gzv jh ;wMh iKd/ jB.
jZ;D sK ihn ;de/ go d[Zy fJ; rZb dk j? fe
fJjBK d/ jk;/ th po\ tor/ m`v/ j'J/ gJ/ jB.
noEjhD ihtB ~ noE fdzdk j? L wjKwkBt
fJ; ;w/I se y/vK gkT[D tkb/ B/ fJe szr dotk}/
ftu'I fBebd/ d' whBkoK d/ ftueko sD/ oZ;/ T[go s[oBk
F[o{ eo fdZsk ;h.
id'I T[j nZX-ftukb/ gj[zfunk sK ozr pozr/
eZgfVnK tkbk fJe Bebhnk T[;/ oZ;/ T[go uVQ e/ T[jd/
fgZS/ j' s[fonk s/ bbekoB b^rk, “uZb U iw{fonk! s/o/
jZv w?~ ;[;s j' rJ/ b^rd/ jB, fgb^sD fdnk wkfonk
uZb-uZb! s[fonk uZb! fes/ w/o/ okj ftu o[ektN Bk
pD ikthI, BjhI sK b^s wko e/ j/mK ;[ZN fdT{I.”
fJ;/ ;w/I fJe fGnkBe xNBk tkgohl oZ;h ’s/ s[oB
tkb/ dk g?o fc;b frnk. T[j j/mK fvZr fgnk. b'eK
ftu GrdV wZu rJh, go }oE[;No nkgDh EK ’s/ yVQk
fojk. oZ;/ T¦[s/ Bku eoB tkbk p[oh soQK cZNV j' e/
fpbe[b }oE[;No d/ B}dhe ik fvZfrnk.
T[jdh Feb g{oh soQK ftrV u[Zeh ;h. fJT[I b^rdk
;h fit/I T[j nk]oh ;kjK ’s/ j't/.
id'I T[;~ E'VQh fijh j'F nkJh sK T[jB/ nkgD/
;t?-u/sBk (4) iBtoh-wkou 2013
T[go M[e/ j'J/ }oE[;No ~ t/fynk. T[j ;fjedk j'fJnk
}oE[;No ~ efjD b^rk, “w?~ pj[s fuo dk gsk ;h fe
w/o/ fgZS/ b^rk F?skB w?~ gNek wko/rk, j[D Ujh w?~
Boe tZb x;hN e/ bJh iKdk, eh s{z T[j~ o'e ;ed?I<
w?~ T[j s'I S[vk ;ed?I<”
}oE[;No B/ fejkL w?~ nkgD/ ;t?wkB dh ;j[z, w/o/
d';s! nfijh e'Jh uh} BjhI ijhd/ pko/ s{z rZbK eoh
ikB?I, fes/ e'Jh F?skB BjhI, fes/ e'Jh Boe BjhI. s/o/
;oho Bkb'I gfjbK s/oh nkswk wo u[Zeh j't/rh. fco s?~
vo ekjdk!
T[; nkdwh B/ FZeh fijhnK B}oK Bkb }oE[;No
tZb t/fynk s/ fejk, “i/ s/oh rZb ;Zu wzBK sK fJ;dk
wsbp fJj j'fJnk fe w?I nkgD/ nkg ~ gF{ ;wkB
;wMK! ihj~ xZN y[nk e/, SKN/ wko e/ f;o\ y/vK
gkT[Dk f;ykfJnk frnk<”
BjhI fJj rZb th BjhI, s{z ]so/ ~ nkgD/ bJh gq/oBk
pDkfJnk j?, fJ; bJh ][d ~ fxoDk Bk eo. s{z ]so/
Goh gq/oBk Bkb wo fojk j?I. fJ; bJh w?I s?~ nkgD/ jZEhI
d\BktKrk.
id'I }oE[;No fJj e[M p'b jfNnk sK T[; wo oj/
pzd/ B/ nkgDk jZE }oE[;No d/ jZEK ftu d/ fdZsk. T[j
}oE[;No dk vkjYk nfj;kBwzd B}o nk fojk ;h.
nkED j' rJh ;h. swkF/ tkbh EK ’s/ wkswh ;zBkNk
SkfJnk j'fJnk ;h. ;ko/ b'e fyzv-g[zv rJ/ ;B go
}oE[;No jkb/ th oZ;h T[s/ B^uD tkb/ dh bkF e'b G[zi/
jh fuzsB ftu v[Zfpnk p?mk ;h. T[j~ ;wK th :kd BjhI
;h. oks g? u[Zeh ;h, m`vh jtk dk fJe p[Zbk nkfJnk,
}oE[;No nukBe T[¦fmnk s/ nkgD/ nkg Bkb rZbK
eoB b^rkL
tkj U }oE[;No! s{z th fej' fijk fFeko ehsk j?!
e'Jh fiT[Idk pzdk sK s/o/ ;{s BjhI nkfJnk, fJe bkF ~
jh nkgD/ ikb ftu c;k ;fenk j?I. fezBQk T[dk; s/
noEjhD j? fJj' fijk wB[^yh ihtB! fJe Sbkt/ s'I tZX
BjhI. s{z sK wB[^y ~ T[jd/ n;fsZst d/ noE dZ;D/
ukj[zdk ;h go s{z T[; s'I fezBQh d{o j?I. s/o/ p'bK ns/
T[;dh ;wM ftueko fezBK \k;bk j?. s/ohnK GktBktK
T[; se gj[zu jh BjhI ojhnK. fJZE'I d/ b'eK bJh sK s{z
fJe wF]o/ ns/ bkF d/ ftueko dh e'Jh F?n jh j?I.
fco T[jB/ bkF ~ ;zp'XB j[zfdnK fejkL nk w/o/ m``v/
j' u[Ze/ p/joes ;kEh! gfjbK w?I s?~ gj[zuk d/tK fiZE/ w?I
s?~ nkgD/ jZEhI d\B eoBk j?.
}oE[;No B/ bkF nkgD/ w'fYnK T[s/ oZyh s/ nkgD/
okj uZb fgnk. ni/ T[j ;" edw th BjhI ;h s[fonk fe
T[jd/ e'b ozr-pozrh g[Fke tkbk T[jh pzdk nkfJnk
fi;B/ y/vK gkT[D tkb/ ~ j/mK ;[ZfNnk ;h. T[j }oE[;No
d/ B/V/ j' e/ efjD b^rk, “fJ; Ffjo ~ ibdh SZv ikj,
}oE[;No! fJZE/ ;ko/ s/o/ d[FwB pDB tkb/ jB. eJh s?~
nkgD/ bJh ]sok ;wMd/ jB. s/oh uzrh fe;ws ;h fe
b'eK B/ s?~ th fJe wF]ok ;wM fbnk s/ s{z nkgD/ nkg
~ fJ; bkF Bkb i'V fbnk. fJT[I s/oh ikB pu rJh j?
go j[D s/o/ bJh fJjh uzrk oj/rk fe fJZE'I s[oik!”
fJj nky e/ T[j nkdwh nb'g j' frnk. }oE[;No
jB/ohnK rbhnK ftu'I dh s[odk frnk. Ffjo d/ pkjob/
dotk}/ e'b T[; ~ epog[ZN fwb/. T[jBK B/ }oE[;No d/
w{zj ’s/ o"FBh wkoh s/ T[;dh fyZbh T[vkT[D b^r/, “tkj
pJh tkj! eZbQK Jh bkF u[Zeh iKdk, uzrk j'fJnk, e'Jh
bkFK d\B eoB b^rk, ;kvk p'M xfNnk, n?t/I o'}
w[ofdnK Bkb ;kv/ jZE w?b/ j' iKd/ ;B.”
T[j }oE[;No ’s/ jZ;d/ oj/. }oE[;No B/ T[jBK dh
fe;/ rZb dk e'Jh itkp BjhI fdZsk, nkgD/ okj ’s/
fBozso s[odk izrb tZb j' s[fonk. o;s/ ftu T[;~
eJh ]soBke ikBtoK dhnK ntk}K ;[DdhnK ojhnK.
nZXh oks r[}o u[Zeh ;h. }oE[;No ~ vkjYh G[Zy dk
nfj;k; j'fJnk. T[;~ d{o fJeKs ftu pD/ fJe xo
ftu o"FBh B}o nkJh. T[j o[e e/ nkgD/ nkg Bkb
rZbK eoB b^rkL }oE[;No s/oh G[Zy s/o/ T[s/ b[N/o/ tKr
N[ZN gJh j?. fJ; izrb ~ gko eofdnK nZXh oks sK phs
rJh. fJj~ th fejV/ t/b/ s/oh :kd nkJh J/! j[D se
gsk BjhI fJj feZE/ ojh!
][d Bkb rZbK eofdnK }oE[;No fJeKs ftu pD/
T[; xo d/ B/V/ gj[zu frnk. T[;B/ xo dk dotk}k
yVekfJnk. nzdo'I fJe p[ZYk nkdwh nkfJnk, ihjd/ jZE
ftu bkbfNB cVh j'Jh ;h. T[j g[ZSD b^rk, “fJ; w"e/
w?~ s/ w/oh BhId ~ e"D fwbD nkfJnk j?<”
“fJe fiT[Idk nkdwh s/ fJe bkF.” }oE[;No B/
T[so fdzfdnK fejk.
“e[M ykD ~ ukjhdk. w?I sK G[Zy ~ G[Zb jh frnk ;h,
J/; t/b/ fJj ][d w?~ fwbD nkJh J/. s?~ f;nkfDnK dk
eEB ;[DkT[Idk jKL
G[ZfynK ~ i' o'Nh d/t/
nkgDh nT[X ;ztko/.
p[ZYk nkdwh S/sh-S/sh nzdo frnk s/ }oE[;No
bJh ykDk b? nkfJnk. }oE[;No ~ ykDk g/F eofdnK
T[j efjD b^rk, “G[ZfynK bJh fJj fJbkek pVk
]soBke j?. w?I fJZE/ ofjzdk jh fJ;/ bJh jK, ne;o jh
G[Zy/ b'e J/Xo nk e/ w/ok dotk}k yVekT[Id/ jB.” ykDk
;t?-u/sBk (5) iBtoh-wkou 2013
yKd/ }oE[;No ~ t/y e/ p[ZYk nkdwh bkF tZb fJFkok
eoe/ efjD b^rk, “nkgD/ fJ; ;kEh ~ th e[M ykD bJh
nky', fJj s[jkE'I tZX EZfenk b^rdk.”
}oE[;No B/ fejkL w/ok fJj ;kEh wo u[Zek j?, fJj~
e[M ykD bJh wBkT[Dk ;zGt BjhI.
p[ZYk efjD b^rk, “w?~ fJ; rZb Bkb e'Jh tk;sk
BjhI, fijVk th w/ok p{jk yVekT[Idk j?, T[;~ w/ok fdZsk
G'iB ;theko eoBk jh g?Idk j?. ub' nZSk, Se' G'iB,
w/o/ tZb'I nbftdk.”
fJ; fgZS'I }oE[;No fco skfonK dh b'n j/m s[oB
b^rk. jo ;" ojh uh} ~ T[j pV/ rj[ Bkb tkudk fojk.
id'I ;oxh t/bk j'fJnk sK T[;B/ nkgD/ ;kjwD/ xB/ok
izrb t/fynk. nZr/ e'Jh okj fdykJh BjhI d/ fojk ;h.
fco T[; B/ T[E/ jh nokw eoB pko/ ;'funk. izrbh
ikBtoK s'I pukT[D bJh T[;B/ bkF ~ sK fJe doZ]s
T[s/ fNek fdZsk s/ nkg G[zi/ jh b/N frnk. g?IfdnK ;ko
jh T[; ~ BhId nk rJh s/ ek\h ;wK UE/ ;[Zsk fojk.
wjKwkBt d/ ;kEh pDB dh :'rsk
id'I }oE[;No ;" e/ T[¦fmnk sK d[gfjo j' u[Zeh ;h.
nuzG/ Bkb T[j nkgD/ nzdo Mkfenk, fco fJe dw
pdb/ o"n ftu nkgD/ nkg ~ efjD b^rkL
}oE[;No s/o/ nzdo fJe BthI o"FBh c[ZNh j?, s?~
fJj' fij/ bkFK tor/ ;kEh BjhI ukjhd/ fizBQK ~ fiZE/
ukj' u[Ze e/ b? ikU. j[D s?~ fiT[Id/ ikrd/ ;kEhnK dh
b'V j?. T[j s/ok ;kE fJ; bJh d/Dr/ feT[Ife T[j ][d
nkgD/ nkg dk ;kE d/Dk b'ud/ j'Dr/. T[j T[; w[ekw ’s/
gj[zuD bJh ssgo j'Dr/, fiZE/ s{z gj[zfunk j?I. fJj
BthI o"FBh jk;b eoe/ j[D s{z fe;/ fJZiV dk nkiVh Bk
pDhI. fJj fJZiV rb g[nk e/ e[M th BjhI fBpVdk,
Bkb/ g[okD/ nkiVh fijV/ ][d ~ ;dkukoh, fBnKukoh s/
XowK d/ wkbe ;wMh p?m/ jB, T[jBK B/ s?~ gk|b f;ZX
eoB bJh }'o bkT[D b^r g?DK. fJj b'e sK ;G s'I tZX
d[FwDh jh T[;/ Bkb eod/ jB fijVk fJjBK dhnK
BhshnK ~ s'V e/ fJjBK BhshnK fgZS/ S[g/ fJjBK d/
e'ji ~ B`frnK eodk j?. fJjBK ~ fJ; rZb dh ed/
;wM BjhI b^rdh fe n;bh f;oie T[jh j[zdk j? i'
gfjbK io}oohnK j' u[ZehnK BhshnK d/ g[okD/ wfjb ~
Ykj[zdk j?.
}oE[;No fBozso nkgD/ nkg Bkb rZbK eodk
fojkL fJe f;oie ~ fiT[Id/ ikrd/ ;kEhnK dh b'V j[zdh
j?, w[ofdnK dh BjhI, Bk jh T[j~ fJZiV tor/ FoXkb{nK
dh b'V jz[dh j?.
f;oie B/ sK BthI ;zrwowo T[s/ BthnK ehwsK
T[eoBhnK j[zdhnK jB.
f;oie ~ T[jBK ;kEhnK dh b'V jz[dh j? i' dkshnK
ubkT[DhnK ikDd/ jB feT[Ife T[; e'b eDe dh gZeh
j'Jh \;b j[zdh j?. fJjBK ;kEhnK ~ nkgDhnK
dksohnK ~ ;kD ’s/ bkT[D dh iku th j'Dh ukjhdh j?.
fJjBK ~ GzB s'V eoB tkb/ efj e/ fB`fdnk th iKdk j?
go fJj jZ;d/, rkT[Id/, B^ud/ j'J/ nkgDk ezw eoB d/
;woZE j[zd/ jB.
jK }oE[;No! j[D s?~ fJj' fij/ ;kEh jh ukjhd/
jB. fJZiV, nkiVhnK s/ w[ofdnK Bkb s/ok e'Jh
tk;sk BjhI j'Dk ukjhdk.
nkgD/ nkg Bkb b`wh rZb eoe/ }oE[;No B/ bkF
~ u[Ze e/ fJe do]s d/ y'b ftu fNek fdZsk s/ efjD
b^rkL nZSk w/o/ gfjb/ ;kEh, s{z p/y"\ nkokw eo. w?I s?~
fJ; y'b ftu ;zGkb fojK. fJZE/ izrbh ikBtoK s'I s?~
e'Jh ]sok BjhI j't/rk. j[D tes j' u[Zek j? fe w?I s?~
nbftdk nkyK. nZi ;{jh ;oxh s/ d[gfjo d/ ftueko
w?~ fJe BtK ;Zu gqkgs j'fJnk j?.
j[D w?I f;oiBk d/ okjK ’s/ uZbD tkb/, WKsh dh
}[nos oZyD tkb/, jZ;D B^uD dh ;woZEk oZyD tkb/
;kEh y'iKrk.
jK! f;o\ T[jBK ~ jh! T[jBK ~ jh ;sozrh ghIx
ftyktKrk. T[jBK ~ jh T[jBK g"VhnK s'I tke\
eotktKrk i' wjKwkBth u/sBk se iKdhnK jB.
w[ofdnK ftu'I nk]oh tko pZ; s?~ jh ;zp'XB ehsk
j?.
}oE[;No B/ y'ih B}oK Bkb nkekF tZb t/fynk,
feT[Ife T[jB/ fe;/ gzSh dh fsZyh nktk} ;[Dh ;h. fJe
pki T[¦v fojk ;h fi;dh rodB Bkb fJe ;Zg fbgfNnk
j'fJnk ;h. }oE[;No T[jBK tZb t/y e/ pVk y[F j'fJnk
s/ efjD b^rkL fJj w/o/ d';s jB, fJjBK ’u'I fJe ;G s'I
tZX j";b/ tkbk, ;t?wkB tkbk j? s/ d{ik ;G s'I tZX
f;nkDk j?. fJj w?~ jh b^Gd/ fco oj/ jB. fJj ikDBk
ukj[zd/ jB fe eh }oE[;No ni/ se fiT[Idk j?< i/
fiT[Idk j? sK fet/I fiT[I fojk<
fJj efjzdk j'fJnk }oE[;No ;G s'I gfjbh tko
fwb/ ;kX{ d/ Fpd :kd eoB b^rk fi;B/ T[;~
nkdwhnK d/ irs ftu ikD Bkb'I ikBtoK d/ irs
ftu ofjD dh B;hjs ehsh ;h. go fco th T[j nkgD/
eosZt ~ w[Zy oZy e/ nkpkdh tkb/ j'o fJbkfenK tZb
ikDk nkozG eodk j?. iKdk iKdk ;'udk j?L
GhV s'I puDk th g?Dk j? s/ GhV ftu ikJ/ fpBK
rZb th BjhI pDBh. fJj ;'uK ;'udk T[j Ffjo ftu
gqt/F eodk j?. Y
;t?-u/sBk (6) iBtoh-wkou 2013
cb'o?I; Ffjo d/ B}dhe nzrhbkok fgzv nkgD/
wekB d/ u[pko/ ftu s/oQK ;kb dh T[wo/ FhF/ nZr/ p?m e/
e?Bt; T[go wkJhebJ/Iib' nkgDk fujok T[skoB
b^rk. u"Vk, u"o; wZEk, v{zxhnK rZbQK T[go tZvhnK
jZvhnK, ekb/ x[zrokb/ tkb, G{ohnK nZyK T[go w'NhnK
gbeK. jZ; fgnk - w/oh gsbh m'vh ns/ fB^e/ w{zj
T[gobk Y/o e[M f}nkdk tZvk j?. fi; B/ w?~ xfVnk,
T[; ~ Bk iw?Noh nkT[Idh j? Bk ;kjb, Bk r[DhJ/I dh
tos'I eoBh nkJ/. w?I nkgD/ fujo/ dh g/IfNzr w[ezwb
feT[I eoK, fteDh BjhI.
T[;B/ fJe rhs dhnK X[BK ;[Dhnk sK ;wM frnk
T[;dk d';s rqK;h nk frn?. cNkcN g"VhnK T[so e/
rbh ftu nkfJnk. rqK;h T[¦Bh ;kb dk ;h, ;hBhno
j'D eoe/ T[j wkJheb ~ g/IN eoB dk ;kwkB fdzdk
ns/ g/IfNzr d/ w[ZYb/ n;{b dZ;dk. T[;skd frobKvhU
e'b'I ezw f;Zy fojk ;h, nkT[D ;ko p'fbnk - ub/Irk
fco nZi w/o/ Bkb< wkJheb B/ ufjefdnK fejk - nZi
w/ok iBw fdB j?, w?~ frobKvhU Bkw dh poE-v/
fr\N d/ d/j.
- mhe j?, p; fJe rZb dk f]nkb oZyhI, T[;skd
r[;sk]h g;zd BjhI eodk, fBwo ojhI, ;bhe/ Bkb ezw
f;ZyhI. d't/I iD/ s[o gJ/. u"e gko eofdnK froik
fdZf;nk, ;zs wkoe dk p[Zs d/fynk sK fejk - p[ZssqkFh
fejh |}p dh ebk j? rqK;h.
- j[D s[o th, ezw uZb/ jK, ;?o BjhI fJj. d't/I iD/
;N{vhU nzdo dk]b j'J/. ozrK dhnK ;[rzXhnK Bkb
Gfonk j'fJnk tZvk jkb ;h, nZXh e[ doiB w[zv/ ;N{bK
’s/ p?m/ nkg'-nkgD/ ezwhI b^r/ j'J/ ;B. e'B/ ftu p?mk
fJe pzdk yob ftu ozr ghj fojk ;h. fJXo T[Xo
;e?¦u Nzr/ j'J/ ;B. ;kjwD/ T[¦u/ dhtkB T[go ukbQh e[
;kbK dk pzdk fJj ;kok e[M d/y fojk ;h, T[;d/ fJod
frod BeF/, p[oF, g?Bf;bK nkfde ;kok ;kwkB
soshp nB[;ko fNekfJnk j'fJnk.
T[;skd ~ ;bkw eoB pkd rqK;h B/ fejk -
;qhwkB frobKvhU, fJj j? T[j w[zvk wkJhebJ/Iib',
ihd/ pko/ w?I rZb ehsh ;h. T[;skd B/ T[; tZb o[]
;'u ftu fdqVQsk bJh p?mk fJB;kB-
wkJhebJ/Iib'
(6 wkou, 1475 - 18 \otoh, 1564)
ehsk sK wkJheb ~ b^rk fit/I d/yD dh EK x{o fojk
j?. fXnkB Bkb e[M d/o d/ydk fojk. wkJheb B/ BhthI
gk bJh.
- ehjdk w[zv?I s{z<
- ih, fbUBkod' p'BkoNh f;w'Bh dk.
- fJj Bkw ;[fDnK b^rd?. fezBh T[wo n?I s/oh<
- ih, s/oQK ;kb.
- n;hI nkgD/ pZfunK ~ d; ;kb dh T[wo/ ezw
f;ZyD ’s/ bk fdzd/ j[B/ nK. s{z fszB ;kb eh eodk foj?I<
- ;e{b/ bkshBh ns/ :{BkBh p'bhnK f;ZyD ftu
;wK popkd ehsk.
- T[;skd osk w[;eokfJnk, g[ZfSnk - wkVh w'Nh
beho tkj[Dh nkT[Idh n?<
- ih w/o/ ftu f;ZyD dh g{oh skes j?.
- fJjdk jZE fNfenk j'fJn? T[;skd ih, fJ;d/
xo w?I fJjd/ pDkJ/ ;e?¦u d/y/ B/, rqK;h p'fbnk.
T[;skd B/ fejk - w/ok fuZso pDk ;ed?I<
- s[jkvk feT[I< ;koh toeFkg dk pDk ;edK,
wkJheb B/ T[¦so fdZsk.
- fJj~ e?Bt; ns/ g?Bf;b d/j, rqK;h.
T[;skd ns/ Fkfrod dh fJj tkoskbkg gVQ e/
w?~ thj ;kb g[okDh xNBk :kd nkJh. tZvk p/Nk
j[;Bpho gzithI ftu gVQdk ;h, T[;d/ iwksh nk e/
dZf;nk eoB - nzeb fJj tXhnk rkT[Id?. w?I nky
fdzdk - ;ko/ Jh pZu/ rtZJhJ/ j[zd/ B/. fJe fdB T[;dh
nfXnkgek xo nk e/ rzGhosk Bkb efjD b^rh -
fJ; w[zv/ ~ fe;/ T[;skd e'b fbikU. fJ; ftu gqfsGk
j?. T[;skd itkjo bkb d/ xo b? frnk. T[;B/ fejk -
w?I fJe nbkg btKrk p/N/, eh sz{ dZ; dJ/Irk fe
jkow'Bhnw T[go w/ok ;k feE/ j?< j[;Bpho B/ fejk -
nkgK ~ ekoK, pZ;K, NoZeK dhnK nktk}K ;[DkJh d/
ojhnK jB, w?~ T[BQK d/ ;k dk th gsk j?. s[;hI nbkg
bU. T[;skd B/ nbkg fbnk. w[zv/ B/ j{pj{ nbkg
d[jokfJnk ns/ jkow'Bhnw dh ;jh ;[o T[go T[Irb
oZyh. tZvk d;thI ftu ;h, S'Nk ;[yBpho nZmthI ftu,
;e{bK d/ w[ekpb/ j'J/, tZv/ B/ ebk;heb t'eb ftu,
;t?-u/sBk (7) iBtoh-wkou 2013
S'N/ B/ ebk;heb fJz;No{w?IN; ftu gzikp gZXo d/ ;'B
s|w/ fiZs/. T[;skd pkeo j[;?B B/ f;oK ’s/ jZE oZy/,
fejk - fonk} eoh u'b, fonk} eofdnK i[nkB j't'r/
sK d/y'r/, s[jkvk rkT[Dk s[jkv/ s'I gfjbK i[nkB j'
ikJ/rk.
wkJheb dhnK B}oK fJXo T[Xo x[zwD b^rhnK
fit/I u'ohUI nzr{o s'VB/ j'D. nZyK Bkb jZEK dh uzrh
d';sh ;h. nZX e[ gfjo pkd T[;~ b^rk, fgZS/ yb' e/
w'Y/ T[go dh e'Jh d/y foj?. w[zv/ B/ T[Xo d/y e/ T[;skd
~ fejk - ni/ g{oh Bh j'Jh. T[;skd B/ fejk - b'V Jh
Bh g{oh eoB dh. ;jh n?I s{z. rqK;h B/ ;jh fejk, s/ok
jZE fNfenk j'fJn?. ;[D e/ wkJheb B/ yZp/ jZE Bkb
;Zih ebkJh cV e/ wkD Bkb fejk - don;b fJj jZE
J/Bk w}p{s j? fe p[ZssqkFh tk;s/ pfDn? T[;skd ih.
- n;hI fJE/ gZEo dk ezw BhI eod/. ozrK dk ezw
f;yktKr/. s?~ gfjb/ ;kb tk;s/ S/ w[joK d/DhnK
g?DrhnK.
- w?I s[jk~ e[M BjhI d/ ;edk, ;qhwkB.
- p'BkoNh |ohp BjhI, w?I ikDdK. ezw f;ZyDk j?
sK pkg{ s'I g?;/ wzr.
- id'I w?I g/IfNzr dh rZb eodK, fgsk e[ZND b^r
iKd?.
- id'I T[;~ ]po fwbh fe w?I s?~ dk]b eo fbn?,
c/o wko Bk gJ/rh<
- gfjb/ ;kb S/ w[joK, d{i/ ;kb nZm s/ shi/ ;kb
s[;hI fgsk ~ dZ; w[joK d/ fdnk eo'r/ sK pukT[ j'
ikJ/rk.
- nZi sZe fJE/ fJ; soQK ed/ Bh j'fJnk, T[;skd
B/ fejk.
- c/o sK w?I ezw f;Zy Jh Bh ;edk.
- mhe n?, pkg{ ~ b? e/ nk ikJhI. w/o/ tb'I dk]b
j?I.
rqK;h T[;~ fJe gk;/ b? frnk, w'Y' ’s/ jZE Xo e/
j"bh d/Dh fejk, nZi ewkb j'Jh n?. s{z nkoN ;e{b dk
jo/e n;{b s'fVn?, go dk]bk fwb frnk. xo tkg;h
’s/ dKs/ dk gZEo dk pfDnk xo s/ uou d/fynk, ;'uD
b^rk - fJBQK ebkekoK dhnK T[IrbK B/ gZEo fJT[I S{j/
;B, fit/I e'Jh nkgDh gq/wek ~ gfjbh tko S{j/.
ebkeko Bkb d/ gjkV ftZu'I gZEo eZN e/ rZv/ ’s/ b^dd/,
fco fbnk e/ N[eV/ eod/, sokFd/, xo, uou, wfjb
ns/ ftjV/ dhnK ezXK T[;kod/. fd;dhnK fJwkosK
ftZu'I eJh pj[s g[okDhnK ;B.
j}koK ;kb gfjbK, d/y e/, S[j e/, ;[zx e/, T[j dZ;
fdnk eod/ ;B fe fJj gZEo fezBk e[ ;]s j?, fJ;dk
ozr fezBk e[ gZek j?. froi/ d/ r[zpd tZb d/yfdnK,
j}koK ;kbK s'I cb'o?I; tk;h gqD efonk eod/ ;B - w?I
fJ; r[zpd dhnK B}oK s'I T[jb/ BjhI j'tKrk.
xo g[Zik, ;[nkdb/ ykD/ dh ;[rzX nkJh. wso/Jh wK
B/ fejk - s/o/ bJh nZi nfijk ;bkd pDkfJn? fe
yKfdnK s/o/ w{zj ftu rhs rkD b^r/rk. wkJheb
;tys/ T[¦m e/ fsnko j[zdk, wK th p}ko'I ykD ghD
dhnK sk}hnK uh}K ]ohdD tk;s/ fsnko j' ojh
jz[dh. g?;/ d/D b^frnK fgsk p[V p[V eodk - s?~ sK
jo o'} wD gZeh wZSh s/ j}ko ;zso/ ukjhd/ B/. wK
nkydh - s/ s/ok ;[Gkn fJj fe i/p ftu g?;/ s/ g/N
ftu G[Zy jw/Fk ofjD/ ukjhd/ B/.
- ;kv/ ]kBdkB ftu fszB ;" ;kb s'I fe;/ B/ fJe
vzr dh G[Zy BjhI d/yh, oZi e/ ykXk, gfjfBnK.
- c/o p[V p[V eoB dh eh b'V<
fgsk nkgD/ ewo/ ftu p?mk tjh ]ksk eo fojk
;h fe wkJheb nkT[Idk d/fynk. id'I fes/ iKdk, fJ;/
ewo/ ~ fszB izdo/ wko e/ iKdk. ;'udk - w?I b/N
izfwnK, ;" ;kb gfjbK ;?IeV/ J/eV }whB s/ fezBk XB
j[zdk ;h, j[D tzv-do-tzv ekoB d; J/eV ofj rJh
j?. w[zv/ B/ nk e/ fgsk ~ ;bkw fejk, dZf;nk - fgsk
ih w?I frobKvhU dh toeFkg ftZu'I nkfJnK, T[jB/
w?~ dk]b eo fbn?. fgsk ~ b^rk fit/I w[zv/ B/
]kBdkB d/ w{zj ’s/ ug/V wko fdZsh j?, :kBh fe fJe
fw;soh dk, w}d{o dk ezw eo/rk.
- w?I s?~ wfjzr/ ;e{b ftu dk]b eokfJn?
wkJheb sK fe tZvk j' e/ T[¦B dk eko'pko eo/I, XB
ewkJ/I, w"i eo/I. s/ok f]nkb n? w?I s?~ T[; fw;soh
e'b ikD dh nkfrnk fdnKrk< ;kv/ ]kBdkB d/ pzd/
jZEhI ezw Bh efonk eod/.
w[zv/ B/ fejk - ftnki yk yk e/ fiT[D ftu eh
tfvnkJh j?<
- feT[I wkVk eh n? fJ; ftu< n;hI cb'o?I; d/ ;/m
jK, eo}k d/Dk ;kvh FkB j?, d[BhnK ;bkwK eodh n?.
- w/o/ ekoB ]kBdkB dh fJZ}s tX/rh fgsk ih.
fit/I g[oksB p[Zs-xkfVnK ~ :kd ehsk iKd?, fJT[I
:kd eoBr/ b'e, fit/I v'B/N?b' s/ frob?IvhU dh FkB
j?. fgsk B/ fejk - fit/I d't/I w}d{o ;B s/ w}d{o oj/.
;t?-u/sBk (8) iBtoh-wkou 2013
nkoN T[¦s/ ;wK popkd eoBk fJt/I j? fit/I ;'uDK fe
y's/ ~ ;kpD bk e/ B[jkT[D Bkb T[j ;[jDk j' ikJ/rk.
;wK s/ ;kpD d'tK dk Bk;.
- w?I wo iktKrk, nkoN BjhI SZvKrk.
- tZfvnK nZr/ S'efonK dh r[;sk]h ep{b BjhI
jz[dh fJ; xo ftu, fJj efj e/ fgsk B/ ug/V iVB/ F[o{
eo fdZs/. u[Zg-ukg BhthI gk e/ wkJheb fJT[I FKs
yb'sk fojk fit/I s/} s{\kB ;kjwD/ ikBto f;o M[ek
e/ yb' iKdk j?. dkdh ekjbh ekjbh nkJh, g's/ dk f;o
pkjtK ftu b? fbnk, p'bh - gkrb j' rJ/ UI s[;hI
;ko/< fe; s'I fejVk ezw b?D?, izwD s'I gfjbK oZp
\?;bk fby fdzd?. s[;hI e"D j[zB/ U pZu/ ~ e[ZND tkb/<
j[D jZE bk e/ fdykJ/ e'Jh. dkdh B/ nkgD/ g[Zso ~
fejk - feT[I yZg gk oZyd?I jo o'}< s/o/ e'b gzi pZsyK
gkbD i'r/ sK g?;/ BhI, gzi w[zfvnK ~ fejVk tgko
fdtk dJ/Irk< d; feZb/ tzvD pkd d' d' ofj ikDr/.
J/; w[zv/ dk fdb eod? nkoN f;Zy/, s{z pf}d n?I pJh y's/
’s/ b^d d/ T[¦B t/udk fco/. w?~ dZ; e'Jh \oe j'fJnk<
d't/I w}d{ohnK B/, fijVk i' wo}h eo/. wkJheb j";b/
ftu j' frnk, fejk - fgsk ih w?~ dk]b eotk e/
nkT[. T[;skd \h; BjhI bJ/rk, ;r'I s[jk~ e[M
dJ/rk. T[;B/ w/o/ jZEK dh skes d/y bJh j?.
fgsk Bow g? frnk - s/oh wo}h wkJheb.
pdwkF ~ jok ;edk jK, ;kX ~ BjhI. fgsk dk]b
eotk nkfJnk. frobKvhU B/ fejk - g/IfNzr dk
wB'oE ;[zdosk j?, doFe dh nZy fiZsDh j?, fJj'
;\bsk j?. e[dos s'I f;Zy', jo o'} ezw eo'.
ng?qb 16, 1488 ~ gfjbh sB]kj b? e/ wkJheb
p/jZd ][F j'fJnk. pkeh f;yKdo{ nkg; ftu e[M x[;o-
w[;o eod/ d/y/. BkBpkJh dk w[zvk ie'g/ nky fojk ;h -
mhe j?, j' ikJ/ w[ekpbk. fijVk fiZs/, T[j ;kfonK ~
Fkw dk fvBo dJ/. d/y' nj[ ezX d/ Bkb yb'sk doZ]s.
;wK j't/rk d; fwzN. S/ iD/ fsnko j' e/ p?m rJ/.
wkJheb B/ g[ZfSnk - w?~ feT[I BjhI obkT[Dk< ie'g/ B/
fejk - eh \kfJdk< fiZs/Irk BjhI, fco w[ekpbk eoB
dk eh wsbp< wkJheb B/ fejk - fiZsK Bk fiZsK,
w[ekpbk eoB dh nkfrnk sK fwb/< mhe j?, w[zfvnK B/
fejk - nk ik, p?m iK s{z th. ezw F[o{. ;ko/ i[N rJ/.
fco ie'g/ B/ fejk - ;wK ]sw. g?Bf;bK oZy fdT[. oZy
fdZshnK. ie'g/ B/ ;kohnK fJe fJe eoe/ d/yhnK, id'I
wkJheb dh tkjh FhN d/yh, j?okBh Bkb efjD b^rk -
|}p! d/y' sK ;jh. fJj \;N nkfJn?. ewkb n? pJh.
;kfonK B/ tXkJhnK fdZshnK sK T[j ][F j' frnk. j[D
f]nkb nkfJnk - d' fbNo tkJhB s/ ;Zs ifDnK dk
tXhnk ykDk. j'Nb d/ dotk}/ nZr/ yb's/ w[zv/ jZ; oj/
;B. wkJheb ;wM frnk. T[; Bkb m^rh j' rJh.
sB]kj p'M/ ftu gJh d/y e/ w[zfvnK B/ ;ehw xVh ;h.
r[Z;/ Bkb T[;B/ rqK;h ~ fejk - w/ok T[¦b{ pDkfJn?
s[;hI ob e/< rKq;h jZf;nk - BftnK Bkb fJ; soQK
j'fJnk Jh eod?, fJj th N/qfB`r Jh n?. nZSK fJj dZ; -
i/ s?~ gsk j[zdk, eh c/o s{z G?Vk ;e?¦u pDk d/Dk ;h<
- fpbe[b BjhI, p/FZe xkNk gJ/, w?I xNhnk ezw
BjhI eoKrk edh.
- p; fco, gqtkj BjhI. ][F j'. s/o/ e'b ]ouD
tk;s/ e[M j? Bk, ;kv/ e'b sK fe;/ e'b e[M j? Jh Bh,
fco ;kv/ Bkb m^rh fet/I j' ;edh n?<
T[;skd B/ dZf;nk - f;o d/ fszB fjZ;/ B/ wkJheb.
gfjbk fjZ;k tkb ns/ wZEk, d{ik B^e, shik p[ZbQ s/
m'vh. jZE, gZNK d/ nZX sZe iKd/ j[zd/ B/. d't/I pkjtK
c?bkT[, nkdwh dk eZd J/Bk jh j[zdk j? ns/ nZm f;o
i'V e/ fwD', fJj th nkdwh dh b`pkJh fiZv/ j'Dr/. w'w
dk f;o pDkT[Dk j't/ sK gfjb'I pK; d/ shfbnK iK
skoK dk co/w pDkT[, fco T[; T[go w'w dk T[SkV
ukVQ'. w'w iK N?oke'Nk d/ p[ZsK ftu b/g T[go e[M
fugekT[Id/ ofjDk j? id'I fe gZEo T[go'I e[M brksko
y[ouDk j[zdk j?. }BkBhnK fJBQK fj;kpK ’s/ g{ohnK
BjhI T[sodhnK, ;kohnK dk fi;w nZv'-nZv sohe/
Bkb p/Ypk j?.
wkJheb B/ fJj iw?Noh f;ZyfdnK fejk - iw?Noh
e\B j?, fJe bkF fJ; iw?Noh d/ vZp/ ftu fcZN j'
;edh j?. toeFkg ftu ;/fB^Bh dh gzesh ezX ’s/ Nzrh
j'Jh ;h - ebkeko ezw ~ g{ik ;wM/, ykD-ghD ftu
;ziw oZy/, }BkBhnK s'I d{o oj/, fJe |bsh s[jkv/
poZF ~ nfijk eKpk S/V dJ/rh fit/I MZyV gZfsnK
ftu S/V fdzdk j?. wkJheb B/ ie'g/ ~ fJj gzesh ;[Dk
e/ fejk - s{z jo/e jokw}drh eod?I. e'm/ tkbhnK sZe
s/o/ edw g[Zi iKd/ B/. ie'g/ ]{p jZf;nk - sK jh sK
fezB/ fdBK s'I w?I e'Jh g/IfNzr BjhI pDkJh, w?I T[;skd
dhnK g/IfNzr} ftu eKpk BjhI S/VBk.
rqK;h Bkb fJe Fkw nk fojk ;h, wfjb d/ B/V/
GhV d/yh. s[oeh dk ;[bskB fJe }hok\ fr\N eoB
nkfJnk j'fJnk ;h. wkJheB B/ fejk - w/ok ih eod? w?I
;t?-u/sBk (9) iBtoh-wkou 2013
fJ; ;ko/ e[M ~ g/IfNzr ftu T[sko btK, wfjb dk
fgS'eV, cb'o?I; dk jkew, ;[bskB, s/ }hok\ fit/I
Fsozi dh gZNh ftSh j't/, fuZNh ekb/ tor, n?I b^rd?
fit/I frnkB ns/ nfrnkB fyZbo rJ/ j'D go j?B
nk; gk; fJe d{i/ d/.
fJe ;t/o T[j ezw ’s/ frnk, d/fynk T[;skd d/
N/pb T[go ek|}K dk pzvb fgnk j?. y'fbQnk, pj[s
]{p;{os ;e?¦u ;B. T[;B/ Beb eoB/ F[o{ eo fdZs/. S/
T[sko/ eo u[Zfenk sK T[;skd nk frnk. rofink -
fe; B/ nkfrnk fdZsh j? s?~ T[sko/ eoB dh< wkJheb
FKs fojk, w}p{s nktk} ftu fejk - S/sh f;ZyKrk,
s[jk~ e'Jh \kfJdk j'J/rk, s[jkv/ \kfJd/ tk;s/ eo
fojK. T[;skd Bow j' frnk. tZy tZy nkekoK d/ vze
jZE ftu cVkT[IfdnK dZf;nk fe pohe fB^p fe; tk;s/
s/ w'Nk fe; tk;s/ j[zdk j?.
- w/ok edh edh ih eodk j[zd? w?I B``r/ wkvb
fuZsoK, wkJheB B/ fejk.
- feT[I< T[;skd B/ fejk - fbpk; ftu fuZso.
gkrb :{BkBh B``r/ fuZso fusod/ ;B, ;kv/ fJj
fotki BjhI. s?~ gsk jh j? wB[^yh ;oho pdFeb j?.
fJj eZgfVnK ftu jh YZfenk ;'jDk fd;d?, Bkb/ n;hI
Jh;kJhnK tk;s/ g/IfNzr eod/ nK ezioK tk;s/ BjhI.
d/y, w?I fbpk; ~ fezBh ;{yw S[j fdzdk jK, fJ;/ soQK
mhe b^rd?.
- T[;skd ih w/ok ih eod? w?I T[; soQK pDktK
fit/I oZp B/ nkdw ns/ Jht pDkJ/ ;B.
T[;B/ f;Zfynk poZF fet/I pDkT[D/ jB, feBQK feBQK
ikBtoK d/ tkb ezw nkT[Id/ jB. vzr ns/ ozr nkg
pDkT[D/ jB. gbk;No fet/I gZXok eoBk j?, nZi
fijVk fjZ;k nX{ok ofj frnk, nrb/ fdB pkeh fjZ;k
w[FebK yVhnK eo/rk. nZi tkb/ ozr eZbQ ~ fuZsoB
tkb/ ozrK s'I tZy fdZ;Dr/, fJj yZg/ g{o/ eoB/ f;Zy/.
d[gfjo t/b/ poZF s/} uZbDk ukjhdk j? feT[Ife fJ;
t/b/ rowh eoe/ gbk;No tXhe ozr ;'eh iKdk j?,
;t/o Fkw o\sko jbeh eo fdU.
frobKvhU nkgD/ Ffjo cb'o?I; ~ XVk-XV
fuZso fojk ;h, jkew, Fkj}kd/, Fkj}kdhnK, wfjb,
g[ikoh, nkw b'e. fejk eodk - w/ok :/o'Fbw sK w/ok
cb'o?I; jh j?, w/ok g{ik ;Eb.
fJe fdB FwFkBxkN tZb noEh d/ fgZS? ekotK
iKdk d/fynk, ;GBK n"osK wodK d/ ;\?c fbpk; d/y
e/ wkJheb B/ fejk - ;zrwowo d/ s[od/ fcod/ p[Zs
fezB/ ;'jD/ b^rd/ B/. ;G s'I gfjbk p[ZssqkF oZp j?,
T[;B/ wB[^y dk p[Zs xV e/ d; ewKvw?IN; fdZshnK.
wB[^y B/ T[j feE/ fbyhnK< gZEo T[go. o'wB ;bsBs
ftu fJe th uZi dk p[ZssqkF BjhI. ew}'o jZEK ftu
ew}'o poZF u[Zeh fcod/ B/ nkoN d/ Gr"V/. p[Zs sqkFD
bJh skes ns/ ;kXBk ukjhdh j?.
ie'g/ jZf;nk. rqK;h B/ fejk - i/ skes Bkb ebk
dh fwDsh eoBh j?, fco T[j nkdwh seV? fi; B/ tZv/
jE"V/ s/ tZvh S?Dh Bkb gjkV ftZu'I ;b?p eZNh.
p[ZssqkF sK fB^ehnK jE"VhnK s/ S?DhnK tosdk j?,
fco ;[fBnko Bkb'I b[jko tZX seVk j'fJnk.
- go nkoN go\?eN j[zd? Bk< e?Bt; T[gobh
ebk \b?N j?. gZEo dh ebk ~ u[c/o/ x[zw e/ d/y ;ehdk
j?. jo gkf;T[I go\?eFB fdy/rh.
i?e'g/ B/ fejk - gZEo ftZu'I eh eZY bUr/ s[;hI<
pzdk, n"os, x'Vk, fFekoh, pZ;< g/INo g{ok pqfjwzv
fuZso ;edk j?. uzd, sko/, gjkV, doZ]s, dfonk, g{ok
Ffjo, g{oh ;ZfGnsk, ;ko/ p[ZsxkV/ p'o j' j' wo/.
wkJheb B/ fejk - g/IfNzr ]sw j' ;edh j?, nZr,
gkDh, f;T{Ie, X[Zg, rowh, ;odh, ozr T[¦vh iKd/ jB.
s/ gZEo< gZEo nwo j? s/ nB`s j?. fd;dk BjhI< j}koK
;kb gfjbK pDkJ/ o'wB p[Zs fJT[I jB fit/I nZi pDkJ/
j'D.
Y
● ftFtk; eoBk ns/ ftFtk;gkso j'Dk, fe;/ th foFs/ bJh p[fBnkdh gZEo tKr j[zd/ jB.
● nkg;h foFs/ bJh }o{oh ns/ nfjw b'V j?¸ wzf}b dk fJe j'Dk.
● fgnko, ;fjDFhbsk, fJe d{;o/ dh gotkj, ;ziw, nkg;h rZbpks ftu ;[DB dh wjZssk,
nkg;h foFs/ bJh j'o nfjw gfjb{ jB.
;t?-u/sBk (10) iBtoh-wkou 2013
nzro/}h GkFk ftu d' Fpd fJe-d{i/ Bkb ekch
fwbd/-i[bd/ j'J/ th fJe d{i/ s'I ;{]w noEK ftu fGzB
jB. fJe j? L Excel Gkt nZr/ tXDk iK nZr/ b`x ikDk
iK y/so ftF/F ftu BK ewkT[Dk iK fBt/ebh ;fEsh
rqfjD eoBh nkfd. d{ik Fpd j? L Accelerate Gkt
s/}-fsZyk tkXk eoBk iK j'Dk iK rsh¥t/r tXkT[Dk
iK ;ob FpdK ftu ukb tXkT[Dh nkfd, nkfd. nZi d/
fsZy/ w[ekpb/ dh b'V ~ w[Zy oZyfdnK nzro/}h GkFk
tkfbnK B/ fJBQK ~ fJefwZe eofdnK fJe BtK Fpd
xfVnk j? L Excelerate fi; dk noE pDdk j? L
gqt/frs tkXk¥ftek;, s/} rsh Bkb ;kekoswe fdFk
ftu nZr/ tXDk, T[¦swsk d/ r[DK¥b^SDK Bkb Gog{o
s/ s/} ftek;¥tkXk, fBgz[Bsk s/ T[sFkj Bkb nZr/
tXDk ns/ T[u/ohnK s/ uzr/ohnK GftZyh :'iBktK ~
f;o/ ukVQBk. fJ; ;z;fbFN Fpd s/ ;zebg ~ bkr{ eoB
dk noE-Gkt j? L gfjb-edwh s/ ;]s fwjBs eoBh,
nrKj tZb MkefdnK fBozsosk pDkJh oZyDh,
fJwkBdkoh s/ ;[fjodsk ;fjs ;fj:'r s/ fwbtosD
dh GktBk ekfJw oZyDh ns/ ;wK-;hwk ftu
ftuofdnK ed/ j"I;bk Bk jkoBk nkfd nkfd.
f}zdrh dk T[d/F ftek; eoBk j?, Bk fe fe;/ fJe
EK yV'Q ikDk. gzfvs Bfjo{ fejk eod/ ;B, “f}zdrh
ftek; dk f;XKs j?, ;fEo ofjD dk BjhI.” T[IM ;fEo,
nfjb iK yV/Q fojk jh BjhI ik ;edk, iK sK ftek;
j't/rk iK ftBkF. yVQ/-yVQ's/ gkDh p[Z; iKd/ jB ns/
cb-;p}hnK rb-;V iKdhnK jB. tfjzd/ gkDh
fB;psB ;k\¥;tZS j[zd/ jB. Gkt ezw ’u i[ZN/ ofjD
Bkb, fBozso ezw eod/ ofjD Bkb f}zdrh dh
gftZsosk pDh ofjzdh j?. fJ;/ soQK tfjzd/ gkDh wB[^y ~
;[B/jk fdzd/ ofjzd/ jB fe f}zdrh uZbd/ ofjD dk BK j?.
fe;/ FkfJo dk eEB j?L
EzwQDk o[eDk w"s fBFkBh.
dJ/ ;VQKd yV'Qsk gkDh.
ns/
uZbd/ ikT[ fBozso tfjzd/ gkDh tKr,
trd/ ikT[ o[wedh g"D tKr.
yVQk-yV'sk gkDh gfjbK p[Z; iKdk j?, p'n wkoB
b^r g?Idk j? ns/ nyho ;[Ze iKdk j?. mhe fJ;/ soQK
nkb;¥;[;sh¥fBezwkgD¥yV's nkfd fiT[Id/ wB[^y dh
b^r/ oj' !vkH nB{g f;zx
epo j' fB^pVdh j?. d'-gjhnk tkjB uZbfdnK jh yVQ/
ofj ;ed/ jB. f}zdrh ;kJheb ubkT[D tKr j?. fit/I
;kJheb dk ;ws'b pDkJh oZyD bJh brksko g?vb
wkoB/ g?Id/ jB, fst/I jh f}zdrh ’u ftek; s/ ;ws'b
pDkJh oZyD bJh fBozso ezw eoBk }o{oh j?. go nZr/
tZb tXfdnK iK ftek; dh fJZSk oZyfdnK s/ :sB
eofdnK :kd oZyDk j't/rk fe ftek; bJh fBFfus
T[d/F s/ ;kXB d't/I jh T[fus j'D. |bs s/ G?V/ ;kXBK
Bkb ehsk ftek; iK gqkgs ;[y-;j{bsK t/yD ~ soZeh
gqshs j[zdhnK jB, go n;b s/ nwb ftu fJj froktN
jh j[zdh j?. gqFB g?dk j[zdk j? fe wB[^yh ftek; eh j[zdk
j?< ftek; dk noE j? L tX/o/ ikfDnk-p[ZfMnk s/
;wfMnk ikt/l T[u/ok s/ uzr/ok fusftnk s/ ehsk ikt/l
nfijk jh pfDnk s/ f;ofink ikt/l ;[jDk s/ ofjD:'r
ftFt-GkJhukok f;oiD ftu pDdk :'rdkB gkfJnk
ikt/. j'o ofjD:'r ;z;ko f;oiD ftu e'Jh nzsw
gVkn iK mfjokT[ BjhI. fBozso nZr/ tfXnk ikt/.
;N?B;B B/ mhe fejk j?, “fpBK nNfenK s[od/ ikD
ftu jh T[¦Bsh j?.” ;' fBozsosk jh wB[^yh f}zdrh ftu
;cbsk dk w{b-w[ZYbk fB:w j?.
e[M ;koEe eoB dk i}pk T[; ;w/I sZe ekoro
BjhI j' ;edk id'I sZe wzf}b gkT[D bJh :sB Bk ehs/
ikD. jo fe;/ dk fJokdk fe;/ wzf}b sZe gj[zuD dk j'
;edk j?, go gj[zu T[jh ;edk j?, i' :sBFhb j't/.
fijVk e[M eo r[}oB d/ i}p/ ns/ fdqVQQ fJokd/ Bkb
:sB eodk j?, T[jh ;cb j' ;edk j?. fJfsjk; rtkj j?
fe fi; B/ fBozso :sB BjhI ehs/, T[j ed/ ;cb BjhI
j'fJnk. Gkos d/ ;kpek okFNogsh vkH npd[b ebkw
i' nzso-okFNoh gqf;ZXh d/ wkbe ftfrnkBh th jB,
p/Vh dk feokfJnk pukT[D bJh s?o e/ ;e{b iKd/ oj/
;B. nwohek d/ ;[uofus okFNogsh npokfjw fb`eB
B/ M"IgVh s'I tkJhN jkT{; (okFNogsh GtB) sZe d/
;\o d"okB nB/eK jkoK dk ;kjwDk ehsk. doiBK BjhI
;r'I f}zdrh d/ jo y/so ’u ;?IeV/ ftneshnK B/ r[ops
’u'I T[¦m e/ gqf;ZXh s/ T[¦u gdthnK gqkgs ehshnK.
nB/eK nfij/ BK jB fiBQK B/ rbhnK-p}koK ’u ird/
b?IgK j/mK gVQkJh ehsh. eJhnK gk; sK e'o; dhnK
g[;seK th yohdD dh ;woZEk BjhI ;h, go T[BQK B/
fBozso nfXn?B, ;]s fwjBs s/ fdqVQ fJokd/ Bkb
;t?-u/sBk (11) iBtoh-wkou 2013
;cbsk dhnK u'NhnK ~ ;o ehsk. fJ; f}zdrh o{gh
Bdh ftu eJh gZEo nkT[Dr/, i' ;kvk okj o'eDr/, go
n;hI fJBQK gZEoK dk w}p{sh Bkb ;kjwDk eod/ j'J/
nkgDk okj sbkFDk j?. j?bB e?bo B/ pj[s ]{p;{os
fejk j? L “T[¦u nkuoD s/ ;]Fhns dk fBowkD nkokw
Bkb ns/ u[Zg-u[ghs/ BjhI j' ;edk. w[;hpsK, ;zeNK s/
;wZf;nktK dk Nkeok eofdnK jh wB-w;se w}p[{s
j[zdk j?, fJZSktK gqt/frs j[zdhnK jB ns/ ;cbsktK
gqkgs j[zdhnK jB.” ;zxoF Bk eoB Bkb go-fBoGosk
s/ gqkXhBsk tXdh j?.
;kj;h ftnesh wzf}b o{gh g"Vh ’s/ uVQB t/b/ fe;/
vzv/ ’s/ o[ed/ BjhI, fJZE'I sZe fe wzf}b ’s/ gj[zu e/ th
BjhI feT[Ife Fesh fiZsD Bkb gqkgs BjhI j[zdh ;r'
;zxoF jh Fesh ~ tXkT[Idk j?. co?efbB o{}t?bN
nB[;ko, “f;nkDg dh rZb fJj j? fe e'Jh Yzr b^G e/
T[; T[¦go nwb ehsk ikt/. i/ fJj Yzr n;cb ofjzdk j?
sK y[ZbQ e/ wzB' ns/ e'Jh j'o Yzr b^G'. ;G s'I tZvh rZb
fJj j? fe brksko e'fFF eod/ oj'.” pkJhpb ’u doi
j?, “:sB eo', s[jk~ ;cbsk gqkgs j' ikt/rh.” :kd
oZy', uZbdh dk BK jh rZvh j? ns/ uZbfdnK u[D"shnK,
w[;hpsK s/ ;wZf;nktK nNZb o{g ’u nkT[DhnK j[zdhnK
jB. id'I w[FebK nkT[IdhnK jB sK ;kv/ ;kjwD/ d'
o;s/ jz[d/ jB (T) n;hI :sB SZv d/JhJ/, Y/oh Ykj e/
p?m ikJhJ/ iK fBokFsk d/ nkbw ’u r[zw-rtku
ikJhJ/. (n) nfij/ w"fenK ’s/ pkjow[yh j' e/ ;'u-
ftuko eohJ/ ns/ nkgD/ nkg ~ ;wMkJhJ/ fe jo s{\kB
s'I pknd nekF ;kc j[zdk j?, ;sozrh ghIx s/ ;[Bfjoh
GftZy ;k~ p[bkT[Idk j?. nkgD/ wB-w;se ~ o[FBkJhJ/
ns/ nkgDh feFsh fco m/bQ d/JhJ/. ed/ jko Bk wzB' ns/
fiZsD s'I p|?o ed/ w?dkB Bk SZv' feT[Ife w?dkB SZv
ikD tkb/ ed/ fiZs BjhI ;ed/ ns/ i/s{ ed/ w?dkB BjhI
SZvd/ (Quitters never win & Winners never quit)fJj th :kd oZy' fe fBg[zBsk s/ ;woZEk tko-tko
nfGnk; eoB Bkb gqkgs j[zdh j?, y/so Gkt/I e'Jh th
feT[I Bk j't/. fe;/ fjzdh eth B/ fejk j? L
eos eos nfGnk; e/ ifV wfs j'J/ ;[ikB.
o;oh nkts iks ;/ f;b go j's fBFkB.
;cbsk iK fiZs bJh fBozso ;[fjod :sBK ns/
;]s fwjBs dh b'V sK fBofttkd j?, go fJBQK dh fJe
j'o gZy'I th nfjwhns j?. fJj fJ; ;ZukJh ftu ;w'Jh
j'Jh j? fe “fiZs Bkb'I f}nkdk w}k ;k~ T[; ;zxoF
ftZu'I fwbdk j?, fijVk fiZs bJh eoBk g?Idk j?.”
(gk;eb)
joes jh poes j?. ;koh ekfJBks s/ e[dos
joes ftu j?. ;koh e[dos ;fji o{g ftu pdb ojh j?
ns/ ftek; eo ojh j?. ;k~ n?bB rbk;r' B/ dZf;nk j?
fe , “;koh spdhbh ftek; iK tkXk BjhI j[zdh fit/I
;koh joes nZr/ tZb BjhI j[zdh.” go r/N/ B/ e[dos pko/
G/s dh rZb dZ;fdnK efj fdZsk j?, “e[dos nkgDh
T[¦Bsh s/ ftek; ftu o[eDk BjhI ikDdh.” fco ;kv/
bJh fijV/ wK e[dos dh r'd ftu jh gqtkB uVQ/ jK
wzf}b ’s/ gj[zuD s'I gfjbK ‘nkokw jokw j?’. gzfvs
Bfjo{ ~ fJj T[¦esh pVh g;zd ;h. i/eo jtk B/ trd/
ofjDk s/ tes B/ s[od/ ofjDk j?, sK n;hI feT[I o[e
ikJhJ/< s[o/ ojhJ/. ukb xZN iK tZX j' ;edh j?. ukb
pko/ Gow-G[b/yk fJe uhBh nkfd f;nkD/ eBfcT{;hn;
B/ d{o eo fdZsk j?, “UBh d/o sZe e'Jh coe BjhI g?Idk
fe s[;hI fezBh xZN o\sko Bkb uZbd/ j', fizBh d/o sZe
s[;hI uZbd/ jh iKd/ j'.” fJe b'e-T[¦esh j?, “uZbdk
j'fJnk nkdwh ns/ d"Vdk j'fJnk x'Vk ed/ p[ZYk BjhI
j[zdk.” o[e ikD dk BK jh p[Ykgk j? iK p[Ykgk o[e ikD
dk jh BK j?. f;XKs, ;Zu ns/ ;[zdosk ed/ p[ZY/ BjhI j[zd/.
o[eD s'I p|?o s[o/ ofjD tkb/ wB[^y jh nkgDh wzf}b ’s/
gj[zud/ jB. fJBQK ftu'I e[M sK wz}b ’s/ gj[zu e/ th
o[eD dk BK BjhI b?Id/. nfij/ fdqVQ fJokd/ tkb/ b'eK
pko/ jh fe;/ FkfJo B/ fejk j't/rkL
nihp ;yF j? wzf}b g/ Gh BjhI o[esk,
;co swkw j{nk, fco Gh t'j ;\o w/I j?.
efjzd/ jB fe fsZsbhnK id'I ;"I iKdhnK jB, sK
T[j c[ZbK d/ ;[gB/ b?IdhnK jB ns/ id'I c[Zb ;"I iKd/ jB
sK T[j ;{oi d/ ;[gB/ b?Id/ jB. go ;{oi ed/ BjhI ;"Idk
ns/ fijV/ ;"Id/ BjhI, T[BQK ~ ;[gB/ BjhI nkT[Id/. fijV/
jw/FK ikrd/ jB, T[j j'oK d/ ;[gfBnK ftu nkfJnk
eod/ jB. wFhBK B/ ezw d/ xzN/ gfjbK Bkb'I xNk fdZs/
jB ns/ ezw dh o\sko pj[s s/} eo fdZsh j?. fJ; bJh
S[ZNhnK Bkb fwb e/ ftjbk ;wK ekch pu iKdk j?. go
ftjb dk ;wK ;[;sh s/ fBezw/gB bJh BjhI j[zdk.
nkb;, ;[;sh s/ fBezwkgB fJe ;okg j?. ftjb
f;oiDkswe ekoi Bkb y[Fh dk ;'wk ;kps j' ;edh j?.
go fJ; s'I p|?o ftjb spkjh dk ekoB pD ;edh j?.
nkokw e/tb ;oho ~ so'-sk}k oZyD ns/ fco ezw bJh
j?. wB[^yh ;oho, e[dos s/ ;wki dh ;ot-T[¦sw
f;oiDk j?. fJ; dh ;KG-;zGkb }o{oh j?. j'o wFhBK
;t?-u/sBk (12) iBtoh-wkou 2013
tKr fJ; ~ e/tb nkokw dh b'V jh BjhI ;r'I fJ; ~
joes ftu oZyDk j'o th }o{oh j?. fJ; bJh fijVk
ftdtkB nkokw Gkbdk j?, T[j ftdtsk d/ :'r BjhI.
nfrnkBsk ~ e/tb f;Zfynk Bkb d{o BjhI ehsk ik
;edk j?. ezw eoB s'I fpBK f;Zfynk th nfrnkBsk ~
d{o BjhI eo ;edh. ;[;s ftnesh ’s/ Bk e'Jh frnkB
n;o eodk j? ns/ Bk jh e'Jh dtkJh. ;[;s s/ nkb;h
ftnesh gfotosB-fto'Xh j[zd/ jB.
ezw eoB d/ wkwb/ ftu jw/FK fJ; soQK ;'u' fit/I
s[;hI nZi jh wo ikDk j?, go f}zdrh fiT{D s/ wkBD
t/b/ fJ; soQK ;'u' fe s[;K ed/ th BjhI woBk. ]{p ezw
eo' s/ ]{[p nkB`d wkD'. fi; soQK fdB Go dh ;]s
fwjBs Bkb EZfenk wB[^y BhId dk g{ok nkB``d b? ;edk
j?, T[;/ soQK fjzws ns/ ;zxoF Bkb ehsh gqkgsh jh
wB-w;se ~ n;bh y[Fh ns/ ;zs[FNh gqdkB eodh j?.
co?IefbB efjzdk j[zdk ;h, “;t?-fBoGo s/ ezw eodk
fe;kB ftjbV ;kT{ ftnesh s'I uzrk j[zdk j?.”
n?wo;B B/ fejk ;h fe, “e[dos dh ekoi-ftXh wB[^y
~ nkd/F fdzdh j? fe jo xVh, jo gb T[j e'Jh Bk e'Jh
ezw eodk oj/. fJj ezw T[}os ;fjs th j' ;edk j? s/
T[}os ofjs th. nkgD/ ezw ~ i/eo s[;hI fXnkB Bkb
eoh iKd/ j' sK fJ; dk fwjBskBk s[jk~ jo jkbs
ftu fwb/rk. s[jkvk ezw-eko Gkt/I fJj ;[ykbk j't/ iK
efmB, id'I sZe fJj fJwkBdkoh ns/ sB'I-wB'I j' e/
ehsk iKdk j?, fJ; dk bkG ;kv/ ;ohoe nzrK s/ ftukoK
~ }o{o fwbdk j?.”
fBozso fWnkFhb wB[^yK bJh jo ;t/o BthI-Be'o
f}zdrh dk g?rkw b? e/ nkT[Idh j?. ;w/I dhnK tkrK cV
e/ fJj :'X/ gjkVK Bkb nkYk b? ;ed/ jB. T[j s{\kBK
Bkb Neok ;ed/ jB. T[j jw/FK bfjoK d/ T[¦bN uZbD
bJh fsnko po fsnko ofjzd/ jB. fJe FkfJo nB[;koL
jtk e/ ;kE Gh foFs/ pV/ g[okB/ j?I,
wro fuok| s' jo jkb w/I ibkB/ j?I.
wK Xosh pbd d/ f;zrK ’s/ BjhI ;r'I MZyVK-MKfMnK ’u
dht/ pbd/ oZyD bJh ;zxoFFhb b'eK d/ w'fYnK ’s/
fNeh j'Jh j?. fJ; Xosh ’s/ i' e[M th ;[jDk, ]{p;{os s/
;KGD:'r j?, T[j nfij/ b'eK dh jh f;oiDk j?. ]bhb
fipokB nB[;ko, “s[jkvk ezw ftu i[ZN/ ofjDk n;b ’u
s[jkvk ihtB ~ fgnko eoBk j?.” fJj b'e Gbh gqeko
ikDd/ jB fe uZbDk f}zdrh j? ns/ o[e ikDk w"s.
nfij/ b'eK bJh ezw¥f}zw/tkohnK ;dk fsnko po
fsnko ofjzdhnK jB. ;cbsk gqkgsh bJh nkgDh fwEh
j'Jh wzf}b tZb nZr/ tXD bJh fBozso s[oBk g?Idk j?.
nkgDk ;\o brksko ikoh oZyDk j[zdk j?. n;b ’u,
fiBQK d/ wB-w;se ’u e'Jh ezw eoB dh ohM iK sVg
j[zdh j?l wzf}b ’s/ gj[zuDk fiBQK dk fJFe pD ikJ/, T[j
UBk fuo nkokw Bkb BjhI p?md/, id'I sZe wzf}b dh
gqkgsh Bk j' ikJ/. nkX[fBe gzikph eftsk dk fgskwk
GkJh tho f;zx mhe fbydk j?L
;hB/ fyZu fiBQK B/ ykXh
T[j eo nkokw BjhI pfjzd/.
fBj[z tkb/ B?DK eh BhIdo<
T[j fdB/ oks gJ/ tfjzd/.
ftjb FZe, ;z;/ ns/ ;wZf;nktK T[gikT[Idh j?.
‘ftjbk fdwkr F?skB dh ekoiFkbk j[zdk j?.’ fJj
ftuko T[s/ie eEB wjkB ;kfjseko w?ef;w r'oeh d/
jB. fJj j'o ftdtkB B/ fejk j?, “edh th ftjb/ s/
;[;s Bk oj'. nkgD/ ;w/I d/ jo ftjb/ gb ~ fe;/ Bk fe;/
fwjBs tkb/ s/ bkj/tzd nkjo Bkb Goh oZy'. wzd
GktBktK s/ tkFBktK ftjb/ ;w/I ftu jh wB-w;se
ftu dk]b j[zdhnK jB.” szdo[;s go ftjbk wB[^y
goy ;w/I b'G-bkbu s'I ;k\ ;k\ BjhI pu ;edk.
ftjbk pzdk ftjb s'I nZe-EZe e/ ;kofEe fdFk
fBod/FB dh nDj'Id ftu rbs gk;/ iK rbs ezwK
bJh nkj[b ;edk j? ns/ T[j |?o-;wkih ezwK ftu
XZfenk ik ;edk j?. nfij/ ezwK d/ f;ZN/ ed/ ;koEe BjhI
j' ;ed/. fJ; bJh wbhB tkFBktK ~ nkgD/ s'I go/Q-
go/v/ XZe e/ oZyD d/ T[d/F Bkb e'Jh th j'o fwjBs-
w[FZes J/Bh bkGdkfJe ;kps BjhI j[zdh fizBh fe
;ohoe fwjBs.
nkgDh fJZSk, Fesh, o[uh s/ ;woZEk nB[;ko e'Jh
Bk e'Jh T[;ko{ s/ ;kofEe ezw eo'. ezw-eko s/ fwjBs
dh Bk e/tb wkBf;e ;zs[FNh bJh ;r'I ;ohoe ;zs[FNh
bJh th b'V j[zdh j?. ;ohoe fwjBs ;oho ~ szdo[;s
oZydh j? ns/ fdwkrh fwjBs wkBf;e FKsh gqdkB
eodh j?. fijVk th e'Jh ezw eo', T[; ~ g{o/ uZi Bkb,
T[; ftu g{oh soQK y[G e/ eo'. T[; ftu nkgDk g{ok wB-
w;se brkT[. nkgDhnK ;kohnK ;ohoe FeshnK ~
tosfdnK fJBQK ~ gqc[Zfbs eo'. fe;/ th ezw ~ sB'I-wB'I
eoB Bkb jh mhe f;ZN/ fBeb ;ed/ jB. g{o/ sB-wB
ns/ p[ZXh Bkb nkgD/ ezw ’u b^r/ ftnesh ~ ed/
nkgD/ nkg ’s/ M{oB dk w"ek jh BjhI fwbdk. nzro/}h
}pkB d/ fJe tZv/ eth bkov pkfJoB fJE EK fbyd/
jB, “ezw ftu g{oh soQK o[ZM/ ftnesh gk; o'D dk ;wK
;t?-u/sBk (13) iBtoh-wkou 2013
jh BjhI j[zdk.” f}zdrh d/ ;\o ’u nkJ/ d[fyd gbK-
gVktK ftu th jT[e/ Bk bt' feT[Ife jT[e/ ;co BjhI
xNkT[Id/. d[Zy ns/ ozi d/ ;w/I th e'Jh Bk e'Jh nkjo iK
eko-ftjko }o{oh j[zdk j?. fJ; Bkb wB j'o gk;/ b^rdk
j? ns/ wB ~ FKsh fwbdh j?. poBkov Fkn ~ id'I
g[ZfSnk frnk fe eh T[j y[F s/ ;zs[FN ihtB ihn fojk
j? iK Bk-y[F sK T[; B/ T[¦so fdZsk ;h, “w/o/ e'b fJj
;'uD dh ftjb jh BjhI j? fe w?I y[F jK iK BjhI.” n;b
ftu ezw ;kohnK ;wZf;nktK s/ fuzsktK dk gZek-ghvk
fJbki j?. ihHn?¦uH fbT{; fJ; dh g[FNh eodk j?,
“e/tb ekoi jh ghVK ~ xZN eo ;edk j?.” ezw Bkb
fJFe dh jZd sZe w'j eoB tkfbnK ~ nkgDh wzf}b
tZb brksko tXfdnK s[od/ ofjD ftu fJe ftF/F
gqeko d/ nkB`d dh gqkgsh dk nfj;k;-nB[Gt j[zdk j?.
rkoBo BK d/ ftdtkB dk eEB j?, “n;kXkoB
gqfsGktkB ftneshnK dh ihtB-ejkDh fiZE'I sZe
dZ;h ik ;edh j?, T[j n"eVK d/ ;kjwD/ th brksko
fwjBs eoh ikD dh ejkDh j?.” fwjBs s'I S[ZN e'Jh
gqfsGk BjhI j[zdh iK fwjBs jh gqfsGk j?. fe;/ ftdtkB
B/ mhe fejk j?, “:sB eod/ ofjD dk BK jh nb"fee
gqfsGk j?.” fwjBs ftj{Dh gqfsGk UBk e[M BjhI eo
;edh fizBk E'VQh¥xZN gqfsGk tkbk fwjBsh eo ;edk
j?. f}zdrh dhnK j'o ;[y-;j{bsK fit/I fwZso, d';s,
;ke-;zpzXh, XB-d"bs, us[okJh-ubkeh nkfd
ftnesh ftF/F dh fwjBs s/ T[¦u nkuoD dh xkN¥E[VQ
g{oh BjhI eo ;ed/. :kd oZy', T[¦swsk s/ T[¦usk dk e'Jh
fFyo BjhI j[zdk. fJ;/ bJh f;nkD/ efjzd/ jB fe b/Nt/I
dkn g;oB-c?bD dh EK T[¦go tZb tXDk ;"yk th j?
ns/ bkj/tzdk th. ebkv pfo;Nb BK dk ftdtkB
nkydk j?, “brksko ns/ fdqVQ fBFu/ Bkb ehs/ rJ/ ezw
Bkb jh ;G fe;w d/ fto'X ysw ehs/ ik ;ed/ jB.”
uofub efjzdk j[zdk ;h, “;cbsk dh e'Jh f;yo BjhI
j[zdh ns/ n;cbsk ed/ ikBb/tk BjhI j' ;edh. uZbd/
ofjD dk j"I;bk jh ;G s'I wjZstg{oB j[zdk j?. nkdwh d/
;ko/ r[DK ’u'I gfjbk r[D j"I;bk j?, feT[Ife fJj pkeh
;ko/ r[DK dh f}zw/tkoh b?Idk j?.” ftbhnw ckeBo BK d/
ftdtkB B/ fejk j?, “nkgD/ g{ottoshnK iK
;wekbhnK Bkb'I jh uzr/ok s/ T[¦sw j'D pko/ Bk ;'u'.
fJ; dh EK nkgD/ nkg Bkb'I uzr/ok j'D dk :sB eo'.”
fJ; bJh fBozso :sB, ;kofEe ezw s/ fdqVQ fJokdk jh
uow ;hwk ’s/ g[ZiD bJh ;jkJh j[zd/ jB. j'p (Hobbe)BK dk dkoFfBe pVh ;gZFN fusktBh fdzdk j?, “e[M
BjhI eo'r/ sK e[M BjhI pD'r/.”
nkb;, ;[;sh s/ fBezwkgD ns/ fBokoEe ftjb
e'Jh nkokw BjhI. fJj sK fwjBs-w[FZes Bkb'I th tX/o/
Eek d/D tkb/ jz[zd/ jB. o'wB b'eK ftu fJe ejkts
gqufbs j?, “fBezw/ ofjD Bkb'I nkokw eoBk n"yk j[zdk
j?. FeshjhB j'Dk fJe gkg, fJe ngokX j? ns/ Fesh
dk ;q's ;zxoF j?. f}zdrh dk ;zxoF e[M ~ uwek fdzdk
j? ns/ eJhnK ~ N'N/-N'N/ eo ;edk j?. uweDk j? iK
roeDk j?, u'D n;hI eoBh j?.” iowB ftdtkB r/N/ dk
eEB :kd oZy', “gqfsGk fJeKs ftu ftek; eodh j?.
nkuoD dh T[;koh f}zdrh d/ ;zrokw ’u j[zdh j?.” fJ;/
ftdtkB d/ ftukoK dk ekfte o{gKsoD j/m fby/
nB[;ko ehsk ik ;edk j? L
nkokw eoe/ p?m' Bk
ihtB phs fojk j?
j'o nZr/ tX' db/oh Bkb
n?;k Bk j't/ fe s[;hI
wzf}b s'I gfjbK nZyK whN ikT[.
e'Jh wjkB, w[pkoe feos SZv ikT[.
;w/I ~ fiZsD bJh
woB wro'I fiT{Dk th
pVk FkBdko j[zdk j?.
F/owB BK dk fuzse fBozso :sB ikoh oZyD d/ f;XKs
~ j/m fby/ nB[;ko ;{uhpZX eodk j?, (T) w?I T[; ;w/I sZe
jko BjhI wzBKrk id'I sZe w?~ gsk j? fe w?I ;jh okj ’s/
uZb fojk jK. (n) i/eo w?I nzs sZe xkbDk xkbdk jK
sK w?I bk}wh i/s{ j'tKrk. (J) n"eVK, w[;hpsK s/
;wZf;nktK ekoB w/ok fBFuk vktKv'b BjhI j't/rk ns/
w?I fBwosk dk gZbk BjhI SZvKrk. (;) w?I fe;/ d{i/ ~
nkgD/ ’s/ gqGkth BjhI j'D fdnKrk ns/ nkgD/ okj s'I
BjhI GNeKrk. (j) w?I ;w{j ;ohoe ew}'ohnK ns/
B[e;kBK ’s/ ekp{ gkT[D bJh :sBFhb ojKrk. (e) w?I
BthI u/sBk dk XkoBh pDKrk ns/ fdqVQ fJokd/ Bkb
n;cbsktK s/ fpgsktK dk Nkeok eoKrk. (y) w?I
tko-tko nkgD/ fwE/ T[d/FK dh gqkgsh bJh :sBFhb
ojKrk. (r) w?I Bk-T[whdh iK fBokFk s'I jko BjhI
wzBKrk Gkt/I w/o/ okj ftu tZvhnK n"eVK dh pj[sks
feT[I Bk j't/. fJe j'o dkoFfBe nkgDh ;wMdkoh ~
j/m fby/ nB[;ko ;{sopZX eodk j?. (1) w?~ ftFtk; j?
fe fJj eoBk ;zGt j?. ;wZf;nktK ~ jZb eo b?D dk
ftFtk; ;wZf;nk ~ jZb eo fdzdk j?. (2) gozgok iK
pkeh ;\k Ó× #s/
;t?-u/sBk (14) iBtoh-wkou 2013
wB[̂y dh gSkDdbhg f;zx tk;B
n;hI ;ko/ ;wkih gqkDh jK. n;hI fJj th nky ;ed/
jK fe n;hI jo t/b/ fJ; wB[^yh B;b ftueko fxo/ ofjzd/
jK. fJBQK wB[^yK ftu jh ;kv/ tkfe\eko, ;kv/ d';s,
;kv/ d[FwD ns/ j'o b'e jB, fiBQK ~ wfj} n;hI d/yd/
ofjzd/ jK iK edh edh tesh s"o ’s/ T[BQK Bkb tkj
g?Idk ofjzdk j?. wB[^yh B;b ftu ;dhth ns/ w[Ybh ;KM
j?. fJjh ekoB j? fe id'I x'o fJeZb ftu ;k~ e'Jh wB[^y
B}ohI g?Idk j? sK n;hI fyV T[¦md/ jK, ][F j' iKd/ jK.
fdb eodk j? T[; Bkb uko rZbK
jh eo bJhJ/. n?;k n;hI pZ;K ftu,
rZvhnK ftu, NKfrnK ftu p?m/
nkw eod/ jK. Bkb yb's/, p?m/ s/
s[o oj/ pzd/ Bkb uko rZbK eoB ~
fdb eodk j?.
fJj sK j? wB[^yh B;b dh
nkg;h ;KM dh rZb. fJj fJe
n;bhns j? ns/ e'Jh th fJ; ~
M[mbk BjhI ;edk. go fco th
n;hI jo t/b/ ]so/ nzdo fiT{Id/
jK. n;hI wB[^y s'I jh voh ik oj/
jK. fJj voBk }o{oh th j' frnk
j?. fJj i' wB[^yK dh GhV j?, fJ; ftu u'o-T[uZe/, m^r,
vke{, eksb, \o/ph, M{m/, X'y/pk}, nwkBs ftu
f]nkBs eoB tkb/, ngokXh Bhns tkb/, pdwkF,
ubke, Fokosh, j[ZbVpk}, pkjo'I j'o s/ nzdo'I j'o nkfd
nkfd, b'e th jB. fJj ;G nkgDh n;bhns jw/Fk
S[gk e/ oZyd/ jB. e[M e[ Bkwh-rokwh b'e jz[d/ jB,
fiBQK dhnK p[okJhnK dk fuZmk B```rk j' iKdk j?. pkeh
;kfonK dh gSkD eoBh w[Feb j' iKdh j?. e[M gkoy{
b'eK dh rZb SZv e/ pkeh n;hI ;ko/ fJBQK wkV/ b'eK dh
gSkD BjhI eo gkT[Id/. fJj b'ehI nkgDh n;bhns
S[gkT[D bJh d{finK nkw b'eK s'I th f}nkdk tXhnk
tXhnk fdykJh fdzd/ jB. nkgDk gqrNktk n?;/ Yzr
Bkb eod/ jB fe nkw ;kXkoB p[ZXh tkbk pzdk fJBQK
dhnK u'gVhnK u'gVhnK rZbK ftu nk iKdk j?.
wB[Zy nzdo, e[dos d/ ftek; bVh d"okB, eJh uzfrnkJhnK jB ns/ eJh p[okJhnK. fBFfus jh
fJj ;wMkT[D dh b'V BjhI fe uzfrnkJh ns/ p[okJh eh j[zdh j?. wB[Zy ~ gSkD fwbdh j? T[; dh
uzfrnkJh eoe/. fJj ebk f;yh th ik ;edh j?. b/ye dk Gkt fJ; fdFk tZb jh ;ze/s j?.
n;hI fizBhnK th rZbK f;Zyd/ jK iK fizBk e[M ;k~
f;ykfJnk iKdk j?, T[; dk w[Zy fBFkBk s/ T[d/F fJjh
jz[dk j? fe ;k~ J/Bk f;nkDk pDk fdZsk ikt/ fe n;hI
fJe sK nkgDk Gbk p[ok ;wM ;ehJ/ ns/ d{ik pzfdnK
dh gSkD eo ;ehJ/. fJBQK d'jK gqkgshnK bJh jh fJj
ihtB-xkbDk xkbh iKdh j?. fezB/ e[ b'ehI fJj d'B'I
gqkgshnK eo ;ed/ jB, fJ; pko/ jo/e B/ nkgDk
nfXn?B eoBk j[zdk j?. d{ik e'Jh fJ; rZb dk w[bKeD
eo/rk sK T[j ;jh Bshi/ BjhI eZY
;e/rk.
;kvh pdfe;wsh fJj j? fe
fJe gk;/ sK n;hI fJBQK wB[^yK dh
;zrs p|?o fJeZb wfj;{; eod/
jK, T[dk; j' iKd/ jK ns/ fiT{D
~ fdb jh BjhI eodk ns/ d{i/
gk;/ n;hI fJBQK wB[^yK s'I jh voh
ik oj/ jK. pu pu e/ uZbD dh
e'fFF eo oj/ jK. nkgD/ ;ko/ G/d
fJBQK gk;'I S[gk oj/ jK. nkgD/
wzst fJBQK se }kfjo BjhI eo
;ed/. nkgDh ikfJdkd ~ skb/
brk e/ oZy oj/ jK. vod/ ofjzd/ jK fe fJj fiT{Id/ ikrd/
wB[^y ;kvk ;kok e[M b[^N Bk b?D. ;kvk jZe Bk wko b?D.
;kvk w}ke Bk T[vkT[D.
wB[^y f;nkDk j[zdk ik fojk j?, noEks fiE/ wB[^yh
B;b dh gSkD eokT[D bJh pj[s e[M f;fynk-
f;ykfJnk ik fojk j?, T[E/ pj[s e[M r[gs s/ S[gk e/
oZyD dhnK ftXhnK th ftef;s j' ojhnK jB. wB[^yh
B;b dh gSkD eoBh fdB-gqfs-fdB w[Feb jz[dh ik
ojh j? ns/ nZi ;kv/ ;wki nzdo i' d[yKs tkgo oj/ jB,
T[j f;o\ fJ; ekoB jB fe fiBQK b'eK T[¦s/ n;hI
ftFtk; eo p?md/ jK, T[jh b'ehI ;kv/ Bkb ftFtk;xks
eod/ jB. fiBQK b'eK T[¦s/ n;hI fwjopkBhnK eod/ jK,
T[j edh th ;kvk XzBtkd BjhI eod/, pbfe Bk-
F[efonK tKr e'b'I dh b``x iKd/ jB. fi; fe;/ T[¦s/
n;hI fJE/ d[FwDhnK gkT[D BjhI
nkJ/, pbfe n;hI tXhnk ;zpzX
;Ekfgs eoB/ jB. tXhnk ;zpzXK
ftu'I jh tXhnk tksktoD g?dk j[zdk
j? ns/ ;kvk ihtB ][FhnK Bkb Go
T[¶mdk j?. FZe-F[pk eoB tkb/ b'eK
d/ w[yfVnK T[¶s/ y/Vk BjhI nkT[Idk s/
T[j fJ; ;z;ko dh J/Bh GhV ftu
ofjzd/ j'J/ th fJeZb dk fFeko j' e/
ofj iKd/ jB.
;t?-u/sBk (15) iBtoh-wkou 2013
otkfJs ~ nkgD/ wB-w;se ’s/ jkth Bk j'D fdZsk
ikt/. Gkt Bt/I ftukoK dk ;fseko eo'. Bt/I Yzr-
sohe/ ngDkT[. gqrshFhb pD e/ jo ezw BfiZmD dk
:sB eo'. (3) jo o'} oks ~ ns/ ;t/o ~ nkgD/ nkg s'I
g[ZS', w?I j'o uzr/ok fet/I eo ;edk jK< (;) g[ZSD s/ ;[DB
dh nkds gkT[. ;[D' ;G dh, eo' nkgD/ wB dh. g[ZSDk
s/ ;[DBk ;EkJh c?;b/ b?D ftu ;kvh wdd eoBr/. fJj
b'VhIdh ;'Mh gqdkB eoBr/. ;dk :kd oZy' fe pkBh iK
w'Yh ftnesh ;[DB dk J/ekfXeko oZyD ftu :ehB
oZyd/ jB ns/ n;cb j'D tkb/ iK ckvh ofjD tkb/
p'bD ftu (5) nkgD/ nkg ~ gZ[S', w?I tX/o/ ezw fet/I eo
;edk jK< ezw eoB dh ;woZEk fJZSk-Fesh Bkb
tXkJh ik ;edh j?. (6) nkgDh fdwkrh Fesh s/
;woZEk tXkT[. BtK f;Zy', BtK ngDkT[ s/ BtK nwb
’u bkr{ eo'. (7) ;dk uVQdh ebk ’u oj'. T[BQK b'eK dk
;zr-;kE eo', i' nkg ~ ;cbsk d/D d/ Bt/I Yzr dZ;d/
jB, BthI ;'u oZyd/ jB ns/ ;dk i/s{ j[zd/ jB. r[o{
r'fpzd f;zx ih Bkb'I e'Jh tXhnk BjhI efj ;edk L
d/j fFtk po w'fj fJj? F[G eowB s/ epj{z Bk No'I>
Bk vo'I nfo ;'I ip ikfJ bo',
fBFu? eo nkgBh ihs eo'I>
;\k ÓÕ dk pkehHHH
ftFtk; eo e/ n;hI T[;dh wdd eod/ jK, T[jh pzdk
;kvk B[e;kB eo iKdk j?. fi; fe;/ dh b'V g{oh eoB
bJh n;hI T[Xko fdzd/ jK, T[;B/ oew tkg; sK eh eoBh
j[zdh j?, ;kv/ Bkb tos-toskok jh SZv iKdk j?. ;kvk
okj SZv iKdk j?. i/ oew wzrhJ/ sK ;k~ jh xNhnk
rodkBdk j?.
fJj mhe j? fe jo rZb bJh siopk eoBk }o{oh
BjhI j?. i/ n;hI siop/ jh eod/ ojKr/ sK fJj ;kok
ihtB siop/ eofdnK jh b`x ;edk j?. fJjh ekoB j?
fe pj[sh tkoh ;k~ d{finK dhnK nkyhnK rZbK T[¦s/
ftFtk; eoBk g?Idk j?. i/ pj[s b'e fJe nkdwh ~
pdwkF, m^r, n"ospk} iK u'o frDd/ jB sK ;k~
siopk eoB dh }o{os BjhI j?. e[M jZd se, i' b'ehI
nkyd/ jB, ftFtk; eo b?Dk ukjhdk j?. e[M ;kv/
nkgD/ fB^ih nB[Gt j[zd/ jB. b'eK dh ejh rZb |bs j'
;edh j?. n;hI nkg th i' siopk ehsk j? T[j th jw/Fk
;jh BjhI j' ;edk. fJj siopk sK jw/Fk ukb{ oZyDk
g?Idk j?. e[M wB[^yh ew}'ohnK jB. jo wB[^y ;tkoEh j?.
jo nkdwh nkgDk wkD-;fseko ukj[zdk j?. jo nkdwh
nkgDk jZe poeoko oZyDk ukj[zdk j?. n?;hnK GktBktK
;kv/ nzdo w"i{d jB. T[; jo nkdwh ftu w"i{d jB,
fi; fe;/ Bkb ;kvk tkj g?Idk j?. n;hI fJBQK w[YbhnK s/
w{b GktBktK dh edo eoBh f;ZyDh j?. n;hI i/ nkgDh
fJZ}s ukj[zd/ jK, wkD ukj[zd/ jK, F'Gk ukjz[d/ jK sK fJj
sK jh ;zGt j? i/eo n;hI d{finK dhnK n?;hnK
GktBktK dh edo eoBh ikDd/ j'JhJ/. fJj ;kok e[M
f;ZyDk th g?Idk j? s/ jo t/b/ f]nkb ftu th oZyDk g?Idk
j?. fe;/ pzd/ pko/ n;hI fezBk e[M feT[I Bk ikD bJhJ/,
n;hI T[; ;kjwD/ fJj nkyd/ uzr/ BjhI b^rd/ fe T[j
pdwkF j?, b[N/ok j?, u'o j?. i/ n;hI n?;k nkyd/ jK sK
T[j nkdwh ;kvk d[FwD B`po fJe pD iKdk j?.
efjzd/ jB fJe' soQK d/ gzSh fJe' vko ftu ofjzd/
jB. fJjh jkb wB[^yh B;b dk j?. n;hI uzr/ iK wzd/ wB[^y
dh gSkD eoB bJh pj[sh tkoh T[;dh ;kEhnK pko/
ikDBk ukj[zd/ jK. tXhnk pzd/ d/ ;kEh th tXhnk j[zd/
jB ns/ wkV/ pzd/ d/ ;kEh th wkV/ j[zd/ jB. rZb th ;jh
j?. tXhnk pzd/ Bkb wkVk pzdk d';sh BjhI rzY ;edk s/
wkV/ pzd/ s'I uzrk pzdk jw/Fk d{o ofjzdk j?. id edh
s[jkv/ nkb/-d[nkb/ wkV/ pzfdnK dk x/ok tX fojk j[zdk
j? sK ;wM' s[;hI nkg eJh p[okJhnK rqfjD eo p?m/ j'.
toBk, fJj wkV/ pzd/ s[jkv/ B/V/ BjhI ;B nkT[D/.
fJj ;z;ko fJeZfbnK BjhI s[odk ns/ fJ; eoe/
f}zdrh d/ pj[s/ ezw d{finK ’s/ SZvD/ g?Id/ jB. fJBQK
d{finK dh n;hI u'D th eoBh j? ns/ eJh tkoh n;hI
fJBQK dh u'D eo jh BjhI ;ed/, pbfe fe;/ j'o B/ iK
jkbks B/ fJj b'ehI ;kv/ Bkb i'V fdZs/ j[zd/ jB. n?;/
jkbks ftu n;hI nkgd/ nkg ~ fJBQK b'eK Bkb
n?vi;N th eoBk j[zdk j?. fiE/ n;hI d{finK gk;'I
ftFtk;, fdnkBsdkoh Gkbd/ jK, T[E/ nkg th n;hI
fJj r[D ngDkT[D/ j[zd/ jB.
pzfdnK dh gSkD eoBk fJe nfGnk; j?, fJe
Grsh j?l ns/ fJ; brB Bkb e[M no;k uZb e/ d/yhJ/
sK j?okB j' iktKr/ fe n;hI wB[^yK ~ gSkDB b^r gJ/
jK. f;nkD/ efjzd/ jB fe pzdk ukb, Ykb, r[\sko s'I jh
gSkfDnk iKdk j?. fJj nfGnk; n;hI th eoBk j?,
feT[Ife fJj pj[s }o{oh j?. n;hI T[BQK b'eK dh esko
ftu BjhI yb'Dk, i' jw/Fk fJj efj e/ gSskT[Id/ jB fe
T[BQK B/ pj[s jh |bs nkdwh T[¦s/ ftFtk; eo fbnk
;h. n;hI T[BQK b'eK dh esko ftu yb'Dk j? i' pV/ \yo
Bkb efjzd/ jBL
“w?I sK pzdk gSkD e/ T[; Bkb ;zpzX g?dk eodk
jK.”
Y
Y
;t?-u/sBk (16) iBtoh-wkou 2013
;kv/ ;wki ~ BFk x[D tKr y'ybk eo fojk j?,
yk; eoe/ gzikp ~, FkfJd jh ;kv/ oki dk e'Jh xo
pfunk j't/ fiE/ BF/ B/ fe;/ Bk fe;/ o{g ftu nkgD/
fGnkBe g?o Bk g;ko/ j'D, edh fJ; Xosh s/ xo-
xo ftu d/tsk iBw b?Id/ ;B, go nZi ;wki dh
jkbs d/y e/ brdk j? fe Xosh s/ F?skB jkth j'
fojk j?.
B"itkB fe;/ th d/F dk ;owkfJnk j[zd/ jB,
i/eo ;kvh B"itkB ghVQh jh ;ohoe s/ wkBf;e s"o
s/ phwko j' rJh sK ;kv/ d/F dk GftZy eh j't/rk<
;kvk B"itkB tor BF/ dh rfocs ftu feT[I nk
fojk< fJ;dk ekoB eh j?< ;k~ ;ko/ ;wki ~ ob e/
fJ;d/ ekoD b^GD/ g?Dr/. ;G s'I gfjb/ Nhuo pZu/ d/
wK pkg j[zd/ jB. fi; soQK d/ wkj"b ftu pZuk iBw
b?Idk j?, nkgDk pugB r[}kodk j?, T[;dk n;o pZu/
d/ wB T[¦s/ ;koh T[wo ofjzdk j?. i/eo w?I fJj ejK fe
fJjh ;wK fe;/ th fJB;kB d/ GftZy dh o{g o/yk
fsnko eodk j? sK e'Jh nfseEBh BjhI j't/rh. fJ;
bJh jo wK pkg dh fJj f}zw/tkoh pDdh j? fe T[j
ngD/ pZu/ ~ ;jh wkj"b s/ ;jh f;Zfynk d/D sK fe
pZuk nZr/ uZb e/ fJe T[;ko{ Bkrfoe pD ;e/.
T[; s'I pkd pZu/ dh f}zdrh ~ ;G s'I f}nkdk
gqGkfts eod/ jB¸ pZu/ d/ ;e{b ns/ ekbi
nfXnkge. T[;d/ ;e{b ns/ ekbi d/ d';s fwZso.
;e{b s/ ekbi d/ nfXnkge s/ pZu/ d/ wK pkg fwb e/
fJe szdo[;s B"itkB ghVQh dh f;oiDk eo ;ed/
jB, fizBQK xoK ftu jw/Fk wK, pkg iK xo d/ j'o
w?IpoK ftu jw/Fk MrVk j[zdk ofjzdk j?, iK xo dk
e'Jh w?Ipo fe;/ th soQK dk BFk eodk j? iK wK pkg
e'b ;wK jh BjhI j? pZu/ ~ ;jh sohe/ Bkb f}zdrh d/
T[sokn uVkn ;wMkT[D bJh. T[BQK xoK d/ pZfunK
ftu BfFnK gqsh f}nkdk o[MkD d/fynk frnk j?.
feF'o nt;Ek ngD/ nkg ftu jh pj[s
u[B"shnK Gog{o ;wK j[zdk j?. feF'o pZfunK d/ ;oho
ftu ns/ wkBf;e wzvb ftu pj[s ;ko/ pdbkn nk
oj/ j[zd/ jB. fJ; ;w/I feF'oK ~ fJBQK nk oj/ pdbktK
;kv/ ;wki ~ x[D tKr yk foj? BFk
vkH ghH vhH ror
pko/ ;jh ikDekoh d/Dh pj[s }o{oh j[zdh j?, fJ; ;w/I
wK pkg d/ Bkb-Bkb nfXnkge pj[s T[;ko{ G{fwek
fBGkn ;ed/ jB sK fe T[j rbs ;zrs ftu g? e/
o;sk Bk GNe ikD.
w?I fJj g[o}'o nghb eodk jK fe i/eo wK pkg
iK nfXnkge iK ;wki dk j'o e'Jh th w?Ipo fe;/
feF'o iK B"itkB ftu j/m fby/ b^SD d/yD sK }o{o
jh w?vheb ;jkfJsk b?D pko/ ;'uDK ukjhdk j?L
1H fttjko ftu nkJh nukBe spdhbh.
2H gfotko d/ w?IpoK Bkb'I d{oh pDke/ oyDh,
fJeZb/ ofjDk.
3H jw/Fk EektN ofjDh.
4H fuVfuVkgD ns/ r[Z;k.
5H ibdh-ibdh d';s pdbD/ s/ f}nkdk
;wK xo s'I pkjo fpskT[Dk.
6H M{m p'bDk, gVQkJh ~ nDr'fbnK eoBk.
7H ;e{b s'I r?o jk}o j'Dk.
8H nZyK dk bkb j'Dk, B^e s'I gkDh trd/
ofjDk, rb/ dk ibdh-ibdh yokp j'Dk,
s/}h Bkb Gko xNDk.
9H ;"D ns/ ykD ghD dhnK nkdsK ftu
nukBe pdbkn.
10H rbs ;zrs.
i/eo T[go'es b^SDK dh iKu s'I pknd fJj
gZek j' ikJ/ fe feF'o iK B"itkB BFk b? fojk j? sK
s[ozs jh fe;/ gqtkfDs vor-vh-n?vheFB ;?INo
fty/ ;zgoe eo' fiE/ fe jo soQK d/ BF/ ~ S[vkT[D
bJh fJbki ehsk iKdk j?. fiE/ tXhnk ns/
ftfrnkBe w?vheb ns/ Bof;zr ;/tktK T[gb^pX
jB, fJ;d/ Bkb jh jo soQK dh ekT[I;fb``r ;/tk th
T[gb^pX j't/. ;oekoh w?vheb ekbi nzfwqs;o
ftu, ;tkwh ftt/ekB`d BFk S[VkT[ ;?INo ~ ;ko/
gzikp ftu fJe nkdoF BFk S[vkT[ e/Ido wzfBnk
frnk j?. nkT[ n;hI fwbe/ jzGbk wkohJ/ s/ ngD/
gzikp ~ BFk w[es pDkJhJ/.
Y
;t?-u/sBk (17) iBtoh-wkou 2013
;u[ sk go[ ikDhn? ik f;y ;uh b/fJ>
dfJnk ikD? ihn eh feS[ g[zB{ dkB[ eo/fJ>
(gzBk 468)
fe;/ wB[^y dh ;zg{oB F];hns dh xkVs ftu ;'bQK
ebktK ftu'I B"thI ebk ‘d:k ebk’ j?. d:k s'I Gkt ofjw
eoBk, gkbD eoBk, dkB d/Dk iK gqGkfts j' e/ ;jkok iK
nk;ok d/Dk j?. i/eo wB[^ysk ftu dfJnk iK gq/w dk ;{so
Bk j't/ sK wB[^y fJe ;XkoB wFhB pD e/ ofj ikt/rk.
dfJnk ftj{D/ wB[^y ~ em'o fuZs s/ gZEo fdb th fejk
iKdk j?. T[Xo dfJnktkB ed/ fe;/ Bkb }[bw, XZek iK
nfBnK BjhI eo ;edk.
‘r[owfs wkoszv’ nB[;ko r[owfs ftu :EkoE Gkt
ftu nfjz;k ns/ d:k dh tos'I j?, Bk i?B ns/ p[ZX ws dk
fB:w ‘nfjz;k jh gow' XowK’ nzrheko j?, no Bk okeF
ftqZfs ftXkB j?.’ nZr/ ik e/ ;z;ko d/ ;Zu ~ fpnkB ehsk j?L
“pj[s b'e :EkoE d:k dk Gkt ;wM/ fpBk fe;/ gF{
dk wkoDk sK gkg ;wMd/ jB ns/ nkgD/ nXhB gF{ no
B"eoK Bkb uzvkbK i/jk toskT[ eod/ jB. fe;/ d[yh dhB
~ nkgD/ :F bJh dkB fdzd/ jB ns/ wksk-fgsk ~ gkDh
s'I so;kT[Id/ jB, Gkos d/ t?ohnK nZr/ rT{nK yVQhnK t/y
e/ F;sq ;[ZN fdzd/ jB ns/ fB^s j}koK rkJhnk d/ pX dk
ekoB pDd/ jB.”
fJ; gqeko dfJnk fJe Fesh sK j? go dfJnk eoB
tkbk fB^ih Gow G[b/fynK s'I th w[es j't/. ;kvk fJe
ekbw Bth; i' iht-izs{nK gqsh pj[s jh d:k GktBk
Bkb fbydk j? go T[; pko/ gqufbs j? fe T[; dh gkbs{
fpZbh o'}kBK nB/eK fuVhnK dk wk; yKdh j? iK T[; ~
go'f;nk iKdk j?. fJj wkBtsk-dfJnk, Xow, g[zB s/
goT[geko d/ EzwK B/ th Ezwh j? go u/szBsk th }o{oh j?.
fe;/ w}d{o dh w}d{oh ’u'I m{`rk wko e/ fco T[BQK g?f;nK ’u'I
ehfVnK d/ G"D ’s/ u"b gkT[D Bkb iK rT{ ~ g/Vk ukoB
Bkb Gbk BjhI j'DK, ;r'I E'VQk fijk B}ohnk pdbDk
gt/rk. eJh tko ;wki dh wkBf;esk nfijh pD iKdh j?
i' nk;k eh tko ftu o{ge g/F ehsk j?L
rT{ fpokjwD eT[ eo[ bktj[ r'pfo soD[ B ikJh>
(gzBk 471)
Gkt dfJnk d/ gZsD ’s/ rT{ ns/ pqkjwD d/ b``xD ’s/
N?e; t;{bd/ j' s/ T[;/ rT{ d/ r'j/ dk g'uk wko e/ u"Iek
gftZso eod/ j'. j[D rT{ T[¦s/ N?e; s/ T[; d/ r'j/ T[¦go
;t? fuzsB dh u"Eh g"VhL
wkBtsk s/ d:k ebkvkH fJzdoihs f;zx r'r'nkDh
FoXk, d't/I nkgk fto'Xh ftuko jB. fJ;/ soQK eJh tko
}fjo t/u e/ iK fwbktNy'oh Bkb bZyK b'eK dk xkD eo e/
wkfJnk ewkJh iKdh j? ns/ fco e[M e[ b'eK ~ dkB d/ e/
d:k iK g[zB eoB tkbk th Gow gkb fbnk iKdk j?.
nfijh wkBf;esk ~ d:k dh Fesh s/ fuzsB Bkb jh
;wMkfJnk ik ;edk j?.
‘gzu szso’ ftu d:k ;pzXh pj[s ;[zdo Fpd jB,
“ihtB T[;/ dk jh j?, fi; d/ fiT{D Bkb pj[s ;kfonK dh
oZfynk j[zdh j?, T[IM sK eK th u[zM wko-wko e/ nkgDk g/N
g{o b?Idk j?. fJ;/ ;zdoG ftu ukDe: Bhsh ftu fbfynk
j?L
gF{ th nkgDk g/N Go, ykts j? ir wkfj.
iBw ;cb j? fsB? ek, i' ytkfJ e? ykfj.
Gkt iBw T[;/ dk ;cb j? i' b'VtzdK gqsh goT[gekoh
iK dfJnk GktBk oZydk j?. nkw s"o ’s/ b'e sZE j? fe ;w{j
uzfrnkJhnK s/ goT[gekoK dk w{b nkXko dfJnk j?. d:k
dh Fesh ;w{j FeshnK dk ;{so j?. ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/
ig[ih ;kfjp ftu Xosh j/mb/ pbd tkbh b'e fwZE eEk ~
fJT[I pdbtK o{g d/ e/ ;Zuk frnkB fdZsk j?, “X"b[ Xow[
dfJnk ek g{s[” Gkt f;qFNh ~ ekfJw oZyD tkbk eosko dk
pZXk B/w X"b o"gh Xow j? i' T[; dh dfJnk s'I T[gfink j?.
;kv/ gzikph b'e nykDK ftu gqf;ZX j? fe ‘dfJnk
pokpo Xow BjhI’ Gkt fe;/ T[¦go ofjw eoBk ;G s'I tZvk
Xow j?. id fJj dZ;Dk j't/ fe fijV/ ;kX{ d/ wB ftu
dfJnk BjhI T[j e;kJh tork j[zdk j? sK nykD j?, ‘dfJnk
fpB f;ZX e;kJh’. d{i/ gk;/ i/ T[;ss eoBh j't/ fe fdnkb{
wB[^y jh oZp dh dorkj ftu ;[oyo{ j[zdk iK fJZ}s gkT[Idk
j? sK fejk iKdk j?, ‘dfJnktkB uVQ/ gotkB’. fJ; bJh
uzr/ ;wki dh xkVs bJh wkBtsk dk ‘d:k ebk’ dh
;{yFw GktBk ~ ;wMDk }o{oh j?. fJj esb'rkos,
XZe/Fkjh, wkoXkV, B\osK, ;G dfJnk ftj{fDnK dk gqrN
o{g j?. dfJnktkB sK ;dk jh ;opZs dk Gbk b'udk j?.
T[go'es gzeshnK nk;k eh tko ftu'I jB. ;qh r[o{ BkBe
d/t ih ftFt ~ d:k ebk dh nfjwhns do;kT[Id/ jB fe
;Zu/ gqG{ dh ;wM T[d'I jh g?Idh j? id'I iht ;Zu/ r[o{ e'b'I ;Zuh
f;Zfynk gqkgs eodk j?. T[j ihtK T[¦s/ dfJnk Gkt so;
eoBk f;Zydk j? s/ e[M b'VtzdK ~ d/ e/ g[zB dkB eo/ sK jh
;Zu/ wkor dk gKXh pDdk j?. fJj nBw'b puB ;w{j
wkBtsk bJh tZvh gq/oe Fesh j?.
Y
;t?-u/sBk (18) iBtoh-wkou 2013
w[bkeks
< fet/I eh ;'u foj?I<
❍ w?I, eh d;K! fe;/ j'o ~ sK efj th ;edK fe e[M BhI,
go s?~ sK gsk jh j? fe ;'u ftu yV's sK nkT[Idh
jh BjhI. wB[^yh ;oho dk e'Jh th nzr ed/ p/joes
BjhI j[zdk. fdb, c/cV/, r[od/HHHHHfJ;/ soQK fdwkr.
fJj rZb j'o j? fe id'I n;hI efjzd/ jK ‘e[M BhI’ T[d'I
;gFNsk BjhI j[zdh, fdwkr fe;/ fJe B[es/ ’s/
fJekro BjhI j[zdk Gkt fybo/-g[bo/ fij/ ftuko
ftu jz[dk j?.
< nZSk fFnkw ;[zdoHHH! fcoHHH.
❍ fFnkw ;[zdo BjhI, dhgsh efj e/ p[bk.
< eh rZb! fFnkw ;[zdo d/ s"o s/ s{z g?dk j'fJnk, s/ok
fJe ti{d j?. n;bh ti{d. wK fgT[ B/ fdZsk.
dhgsh sK s{z pknd ftu pD frnk, nkg/ jh.
❍ sK eh fJj e'Jh wkVh rZb j?. fFnkw ;[zdo s'I dhgsh
j'Dk.
< w/ok fJj wsbp BjhI, w/o/ w{zj s/ fFnkw ;[zdo
ufVQnk j?. Bkb/ fJj th sK Bkb ofjDk ukjhd?.
❍ Bkb jh j?, fJ; ~ SZfvnk E'Vk j?, go fit/I fe;/ ~
p[bkT[D dk ubB j?. vkH dhgsh, vkH dhgsh s/
fFnkw ;[zdo i/ rkfJp BjhI j'fJnk, b[^e sK frnk
jh j?. Bkb/ w?~ uzrk brd?, dhgsh ejkT[Dk.
< nkgDk ti{d SZv e/, eh ftnesh p/gSkD BjhI j'
iKdk iK fe;/ j'o nktk} ftu nkgDh gSkD GkbD
fgS'I eh j?<
❍ w?~ uzrk brd?. w?I Mksh wko e/ d/ydk fJ; pdbkn
nkgD/ nkg Bkb o{po{
w?I pBkw w?IvkH fFnkw ;[zdo dhgsh
fJ; iht irs ftu wB[^y jh f;o\ nfijk gqkDh j? i' nkgD/ nkg Bkb rZbK eo ;edk j?. T[j
nkgD/ nfj;k;K, GktBktK ~ th wfj;{; eo ;edk j?. fJj r[D jh T[; d/ ftnefsZst ftek; dk
XkoBh j? fe T[j nkgD/ o{po{ j' e/, nkgD/ nkg Bkb ;ztkd ouk e/, e[M f;ZN/ eZY e/ nZr/ s[odk j? iK fe;/
ezw bJh ekoiFhb j[zdk j?.
;kok fdB b'eK ftu ftuoB s'I pknd, b'eK dhnK rZbK ;[DB ns/ fttjko d/yD s'I pknd, T[j ;G
e[M nkgD/ nkg Bkb x'ydk j?. fJj j? w?I Bkb w?I dh tkoskbkg. eod/ ;G B/, e'Jh ;[u/s s/ e'Jh nu/s.
e'Jh fJ; ~ nkswk efjzdk j?, e'Jh nzdo dh nktk}.
fJj gfjb{ d/ wZd/B}o- w?I pBkw w?I ekbw nkg ih d/ bJh jk}o j?.
~. fJe e'fFF ojh j? Xow, iks, fyZs/ dhnK
tbrDk s'I go/ ofjD dh. fJBQK tzvK s'I fpBK nkgD/
nkg dh gSkD pDkT[D dh. ‘dhgsh’ j'Dk FkfJd
T[;/ dh fJe eVh j?. e'fFF th w?I fJ; eoe/ efjDk,
feT[Ife fJ; e'fFF ~ ;ZN brdh j? id'I ;wki ftu
b'eK Bkb fwbd/ jK. fJE/ fezBk e[M nfijk j? i'
s[jkv/ s/ nkgD/ nkg jh fezB/ b/pb brk fdzdk j?.
Feb d/y e/ s[jkvk Xow, BK g[ZS e/ s[jkvh
p'bhHHHnkgD/ nkg jh nrb/ d/ ifjB ftu tV iKd/
B/. wodwF[wkoh ftu, w/ok nkgD/ nkg ~ Bk;fse
fbytkT[D dk wB eodk, go g[ZSD tkbk fJj
ekZbw y[d p[ y[d Go b?Idk. s[jkvh e'fFF, s[jkvk
we;d p/eko j' iKdk.
< fyZsk, ;fGnkuko, T[E'I dh p'bh, gfjoktk, ykD ghD
gSkD pDd/ B/, ftneshnK ftu fJei[Nsk,
fJew[Zmsk dk gqrNktk j[zdk j?. fJj gSkD ftnesh
~ s'odh j?, gq/odh j?. fJ; s'I p/gSkD j'D dk eh e'Jh
wsbp pDd?. ;fGnkuko ~ nkgK, s{z y[d wB[^y dh
ftb^yDsk efjzdk j?I.
❍ fJj rZb fJ;/ soQK dh gqufbs j?. jo e'Jh fJ;/ ;wM
dk fFeko jz[dk j?. fJ; ftu'I gSkD bGdk j? s/ fco
nZe e/ fgZSk S[vkT[Idk j?. ;k~ gZSwh-g{oth
;fGnkuko d/ s[bBkswe nfj;k;K ftu'I b``xkfJnk
iKdk j?. fco g{ot ftu T[¦soh-dyDh s/ fco
gzikph ns/ GJhnk ;fGnkuko ftu tzv/ iKd/ jK.
fJj tzv fezBh ysoBke j[zdh j?, fJ; dk nzdkik
;t?-u/sBk (19) iBtoh-wkou 2013
BjhI brkT[Id/. ;k~ wB[^yh ;fGnkuko dh ;wM BjhI
f;ykJh iKdh.
< j[D fJj th sK GzpbG{;k iK fybkok BjhI j?. wB[^yh
;fGnkuko nkyo fyZfsnK d/ nXko ’s/, ezw d/
nkXko s/ tyok j? s/ fco T[;/ soQK dhnK nkdsK s/
T[;/ soQK dh gSkD.
❍ gSkD ftu s/ tzv-tyo/t/I ftu \oe j? fwZsok. tzv
id'I Jhoyk, d[FwDh g?dk eodh j? s/ gSkD id'I
jT[w? pDdk j?. d[BhnK ftu fizB/ th iht B/ ;G dh
gSkD j?. e[dos B/ ;G ~ ftb^yDsk pyFh j?.
ykD-ghD s'I ofjD se. wB[^y jh nfijk j? fi; dh
nkg; ftu jh tzv j?. ozr, Xow, p'bhHHHH. w?I wB[^y d/
s"o s/ gSkfDnk jh BjhI iKdk. i/ w?I i'o th bktK
sK ;tkb s/ ;tkb j't/rk-e"D j[zd/ j' s[;hI<
< y?o! s?~ fFnkw ;[zdo s'I dhgsh tZX feT[I uzrk
brd?<
❍ fijV/ sK w?~ Fkwk, fFnkw ;[zdo, Fkw efjzd/ B/, iK
i' w?~ fJE'I se jh ikDd/ B/, don;b T[j toQ/ w/o/
nkgD/ j? jh BjhI. T[j w?~ fi; soQK f;ykfJnk-
;wMkfJnk frnk s/ wK fgT[ okjhI i' gfotkoe
wkj"b fwfbnk, T[;/ dh d/D B/. w?I T[; ftu rkfJp
jK.
< d; fJj eh s{z tyoh rb eo ’sh. ;kfonK Bkb jh
nfijk j[zd?.
❍ rZb ;[D sK b?. fJBQK tfoQnK d"okB, seohpB d'
djke/ w/ok nu/s j? w/ok T[u/u Fkfwb BjhI j?. fJ;
s'I pknd w/oh fJ; f}zdrh ftu w/ok ;[u/s dyb F[o{
j[zdk j?, fijVk fe pj[shnK dh f}zdrh ftu BjhI
j[zdk. fJ; bJh fJj w?~ tZX nkgDk brd?. nkgDh
f;oiDk sK fco fgnkoh j[zdh jh j?. fijV/ w?~
fFnkw ;[zdo se ikDd/ B/ T[j sK fJjh ikDd/ B/ fe
w?I fJe wZXtorh gfotko dk nkfrnekoh bVek
jK, ed/ ed/ eftsk ejkDh fby SvdK, wzdo tr?ok
ubk ikDkHHHHfJe nkw o[NhB torh f}zdrh. dhgsh
dh ejkDh tyoh j?, T[j ;\o fJe' fdB dh ejkDh
BjhI j?, ;gkN BjhI j?, gbNkykT{ th BjhI j?.
< fJj efjVhnK rZbK ftu gk frnk. jo F]; e'b
fJe ejkDh j?, fJe tXhnk ejkDh.
❍ feT[I BjhI j't/rh. iBw s'I b? e/ woB se, ;G dk
ihtB xNBktK Bkb Gfonk j?. d[ZyK-;[ZyK dh
dk;sK j?. gqkgshnK ns/ BekwhnK dhnK rZbK B/.
fi; dh woih ejkDh ;[D', ;ko-;zy/g fJe' jh j?.
< ;ko/ wB[^y B/ sK ;kfonK dh ejkDh fJe' fijh jh
j't/rh. tyok eh Gkbd?I< s/ok wsbp fes/ gSkD
s'I sK BjhI j?< s/o/ e'b eh tyoh gSkD j?<
❍ rZb fco gSkD s/ nk e/ nNek bJh j?, go gSkD s'I
wsbp eh j?< gSkD fe;/ ~ nbr eodh j?. b'eK
s'I, tyo/tK, nbr j'Dk iK sK fBokF eod? iK jT[w?
ftu b? iKdk j?. fJj d'j/I o[MkB jh rbs B/. iK fco
gSkD s'I Gkt soh\ s'I j?, wkD-;BwkD s'I j?, fe;
rZb s'I j?< fco nrbk ;tkb j? fe fJj soh\ feT[I<
wkD-;BwkD fe; bJh< nZr/ uZbhJ/ sK fco fJj
wkB-;BwkB fe; tb'I< ;oekoK tb'I iK b'eK tb'I<
fco s{z ej/Irk fe w?I T[bMk fojK. fJj T[bMkT[Dk
BjhI j?, fJj u/szB j'Dk j?, ftFb/FD eoBk j?.
toskfonK dh iKu-gVskb eoBk j?. fco gSkD
dk gfjb{ th ;wM nk ikt/rk.
< s/ok eh fynkb j?, gSkD dh b'V BjhI j[zdh.
❍ fJj BjhI rZb, fJ; ~ fJ; soQK fe;/ f;ZN/ ti'I th
gqukoB, T[GkoB dh b'V BjhI j?. gSkD pko/
;gFNsk dh rZb gfjbK th ejh j?, T[;/ ~ fco
d[jokT[Dk ukj[zdk. fJe tkfenk ;[DkT[Dk. w/ok
d';s j? Bk ftB?, s{z ikDd?I, id'I T[; B/ nkgD/
ftnkj tk;s/ egV/ yohdD/ ;h sK w?~ Bkb b?
fbnk. d[ekBdko B/ ftnkj d/ wd/B}o egV/
fdykT[D/ F[o{ ehs/, Bkb jh nkgDh ;/biw?BfFg th
fdykT[D b^frnk. ‘fJj jh fvikfJB ;G s'I tZX
gkg[bo j? nZiebQ, pj[s ub foj?.’ d';s p'fbnk,
‘fJj gk e/ todh fijh BjhI b^r{rh.’ fco T[; B/ fJe
j'o egVk fdykfJnk, ‘fJj ih fpbe[b jh BtK
fvikfJB, gfjbh tkoh s[jk~ fdyk fojK, fJedw
co?; wkb, d/y' eh ro/; j?.’ d';s j[D p'fbnk, ‘eh
fJj gkfJnk j'fJnk niph-nihp BjhI br/rk.’
fJE/ fJj eh wkBf;esk j? fe Bk n;hI GhV dk fjZ;k
pDBk g;zd eod/ jK ns/ Bk jh tyo/-tyo/ b^rDk
ukj[zd/ jK. fJ; ;zdoG ftu gSkD feE/ yVdh j?<
< s{z e[M tZX BjhI ;'udk iK eKN-SKN eodk.
❍ ub, s{z i' woih BK d/ d/, ;kv/ e'b fJe j[Bo j? sK
fJ; dk fJ;s/wkb Bk eoBk fJe p/fJB;kch j?
nkgD/ nkg Bkb. rZb s'I rZb ;[Mdh j?, w?I sK
;wMdK, ftnesh dh gSkD ;r'I fJ; r[D s'I j'Dh
ukjhdh j?. s?~ fJe j'o tkfenk th :kd j'D?. id'I
gfNnkb/ n?wHphHphHn?;H eoB wro'I, jkT[; ikZp
d"okB FkfJd, fJe nc;o dk ;[B/jk nkfJnk¸ fJe
;t?-u/sBk (20) iBtoh-wkou 2013
whfNzr ftu Fkfwb j'D bJh. whfNzr ;h-
pjktbg[oh nkch;o} t?bc/no n?;';hJ/FB dh.
gkfe;skB d/ pjktbg[o fJbke/ s'I nk e/ pD/
nc;oK dh n?;';hJ/FB. gkfe;skB s'I b^yK b'e
T[iV e/ nkJ/, T[; ftu'I fJe fibk th BjhI, T[;
ftu'I th nc;o. gSkD fezBh ;[zrVh j'Jh j?. w/ok
fgS'eV wsbp wK fgT[ dk fgS'eV pjktbg[o j? sK
T[; ftnesh B/ w?~ b^G fbnk. whfNzr ftu ws/
gkJ/ rJ/, ftuko tNKdok j'fJnk s/ fco Bt/I
;kEhnK ~ w?Ipo pDB bJh fejk. w?I BjhI pD
;fenk w?Ipo. w/o/ s'I nfijh fe;/ ;z;Ek Bkb i[VD
dk j"I;bk BjhI fgnk, wB BjhI wzfBnK, ;r'I ;tkbK
B/ jh x/fonk, fuzss th ehsk.
< eh nfijhnK e'fFFK dk e'Jh wsbp BjhI. s{z th sK
y[d eodK ofjzd?, S'N/ S'N/ wzu pDk e/.
❍ e'fFFK dk fto'X feE/ j?. fB^ehnK fB^ehnK g?VK Bkb
jh tZv/ ck;b/ s?n jz[d/ B/. ;tkb j? fe fJBQK e'fFFK
B/ gj[zukT[Dk feE/ j?, fJj e'fFFK jB fe; wzst
bJh< gSkD fJe uzr/ wB[^y dh pDBh j? fe uzr/
f;Zy, fjzd{ dh, iK uzr/ yZsoh, wjkiB iK okwrVQhJ/
dh iK uzr/ gzikph s/ wdok;h dh. br ;ed? j? fe
fJj pDBk wkVh rZb BjhI j?, go i/ fJj gSkD fe;/
d/ nzdo'I uzrk fjzd{ pDk e/, uzrk wB[^y pkjo eZY
b?Idh j? sK fJj gSkD rbs j?.
< sK fco rZb feE/ w[Zeh.
❍ d/y! rZb F[o{ j'Jh ;h fe eh ;'u foj?I, s/ pj[sh tkoh
itkp j[zdk j? e[M BjhI. s/ i/eo nkdwh, T[;/ gb
nkgD/ nkg Bkb ftuko/ fe T[j eh ;'u fojk ;h sK
pj[sh tkoh ;'u fuzsk d/ gfjb{ s'I tZX fxoh j[zdh j?.
pkZ; B/ e[M fejk, gsBh-pZfunK dh f\eo, d';s-
foFs/dkoK dh rZb, nshs ns/ GftZy dh oZbrvHHH.
nfijhnK ;fsjh rZbK fe T[; ftu'I fuzsk, go/FkBh
p/u?Bh jh fBebdh j?. i/eo fJjh ;'u e[M ftFb/FD
tkbh j't/, ftuko-tNKdo/ tkbh j't/, moQw/I Bkb
j't/ sK e[M ;koEe f;ZN/ fBeb ;ed/ B/ s/ fJe
tXhnk f}zdrh, ftnesh y[d th ih ;edk j? s/ T[;
d/ nkb/-d[nkb/ tkb/ th. fJjh we;d j?.
< rZb sK gSkD dh ;h, fJj feXo ub rJh ;'uHHHH.
❍ ub! fJj rZbK w[ZeD tkbhnK E'VQk B/, fco p?mKr/.
Y
jwkok ;tszsosk ;zrokw’ ns/ ‘;zgodkfJe dzr/ n"o
T[Bek fJbki’ fby/. nk}kdh d/ nzd'bB d/ BkfJeK
ftu fJBQK ftfFnK ’s/ fJzBh ;gFNsk ns/ fJzB/ ;zy/g
ftu FkfJd jh fe;/ j'o B/ nfijk fbfynk j't/. nZi th
id'I fes/ ;zgodkfJe skesK ;wki ftu nFKsh g?dk
eodhnK jB sK Grs f;zx d/ fJj b/y T[BQK d/ p[o/
gqGkt d{o eoB ftu ;G s'I ekoro G{fwek fBGkT[Id/
jB. T[BQK dk ‘nS{s ;wZf;nk’ b/y th nZi se ekch
gfVQnk frnk j?. Grs f;zx B/ 8 ngq?b 1829 ~
n;?Ipbh ftu pzp ;[ZND t/b/ bkJ/ ‘fJBebkp f}zdkpkd’
ns/ ‘;kwokitkd dk BkF j't/’ d/ BknfonK B/ Gkos dh
okiBhsh ~ BthI fdFk fdZsh. nZi th ‘fJBebkp
f}zdkpkd’ ;G s'I gqf;ZX Bknok j?, fi; dk wkD fBFus
jh Grs f;zx dh okiBhse ;'u ~ iKdk j?. nZi Gkos
ns/ ftFt gq;fEsh d/ ;zdoG ftu, id'I Bt-
;kwokitkd nkgD/ g?o g;ko fojk j? ns/ d[BhnK d/
yk; s"o ’s/ shih d[BhnK d/ d/FK dh nk}kdh, ftF/F
eoe/ nkofEe nk}kdh ]so/ ftu j? sK Grs f;zx
d[nkok fdZs/ d{i/ Bkno/ ‘;kwokitkd dk BkF j't/’ dk
wjZst fco ;Ekgs j' iKdk j?.
Grs f;zx fJBebkph gozgok d/ fuzsB dk fwE
ns/ ‘gqshe’ j?. fJ; bJh Grs f;zx ’s/ fXnkB e/Idos
eoBk uzdo F/yo nk}kd, GrshuoB t'jok, ;[yd/t,
okir[o{ nkfd dhnK e[opkBhnK ~ xZN eoe/ d/yDk
BjhI ;r'I T[BQK ;kohnK e[opkBhnK ~ Grs f;zx d/
gqshe o{g ftu, FeshFkbh o{g ftu o/yKes eo e/
;theko eoBk j? ns/ Gkos d/ okiBhse fJfsjk;
ftu T[; ~ T[fus irQk fdtkT[Dh j?. nk}kdh d/ pknd
Gkos d/ okiBhse fJfsjk; ftu fJBebkp dh fJ;
wjkB gozgok ~ i/ ;jh EK fwbh j[zdh ns/ ;e{bK-
ekbiK ftu gVQ ojh B"itkB ghVQh ~ fJ; s'I ikD{
eotkfJnk frnk j[zdk sK d/F ~ ;zgodkfJesk torh
fxBkT[Dh ;wZf;nk dk ;kjwDk Bk eoBk g?Idk.
w[be dh soZeh bJh f;Zfynk gqpzXK ftu ;[Xko eo
e/ B"itkB ghVQh ~ fJfsjk; s'I ikD{ eotkfJnk ikt/
sK fe T[j Grs f;zx tor/ B"itkB fdbK ~ ftukoe
o{g ftu nksw;ks eo e/ ;zgodkfJe ftukoK s'I ][d ~
w[es eoe/, d/F gq/w dh GktBk ngDk e/ w[be dk GftZy
s?n eoB ftu nkgDh ;ekokswe G{fwek fBGk ;e/.
Y
;\k ÔÔ dk pkehHHH
;t?-u/sBk (21) iBtoh-wkou 2013
wkou 23, 1931 ~ s/Jh ;kb ns/ brgr S/ wjhB/
dh T[wo d/ B"itkB Grs f;zx ~ T[BQK d/ jwT[wo
;[yd/t ns/ brgr fJe ;kb S'N/ okir[o{ Bkb bkj"o
i/bQ ftu cK;h fdZsh rJh ;h. T[; ;w/I sZe Gkosh b'eK
d/ fdbK ftu Grs f;zx dh i' EK pD rJh ;h, T[; ~
;G s'I uzrh soQK eKro; gkoNh dk fJfsjk; fbyD
tkb/ ftdtkB ns/ B/sk thH ;hskwo?;k B/ fpnkB ehsk
j?. T[BQK d/ nB[;ko fJ; ;w/I b'eK d/ b'egqf;ZXh d/ wkwb/
ftu Grs f;zx dh EK wjkswk rKXh Bkb'I fe;/ th soQK
xZN BjhI ;h.
T[; ;w/I Grs f;zx dh b'egqf;ZXh fBFfus jh T[BQK
dh fBvosk, pjkdoh ns/ d/F Grsh d/ i}p/ ekoB jh
j'Jh ;h. 8 ngo?b, 1929 d/ n;?Ipbh pzp eKv ftu
frqcskoh s'I pknd 23 wkou, 1931 ns/ T[; s'I pknd
th fJBQK d/F-GrsK dk BK d/F dh jh BjhI ;r'I ftd/Fh
whvhnk, i' T[BQK fdBK ftu w[Zy s"o ’s/ n]pko ns/ e[M
jZd sZe o/vhU ;h, ftu fBozso SkfJnk ofjzdk ;h. fJZE'I
se Grs f;zx, okir[o{ ns/ ;[yd/t dh cK;h dh ]po
25 wkou, 1931 ~ jh bkj"o d/ ‘fNqfpT{B’ (d/F d/ j'o
swkw n]pkoK ftu th) ns/ fB{T{:koe s'I gqekfFs
efwT{fB;N n]pko ‘v/bh toeo’ ftu fJe' t/b/ jh
Sgh. d' fdB pknd ‘v/bh toeo’ B/ 27 wkou, 1931 ~
ekBg[o d/ fcoe{ dzfrnK dh ]po th gqekfFs ehsh.
Grs f;zx d/ db/oh Go/ ekoBkfwnK ekoB iBsk
d/ wB ftu T[BQK dh n;kXkoB BkfJe ti'I gSkD pDB
dh rZb sK ;wM ftu nkT[Idh j? go fJj rZb ;wM BjhI
nkT[Idh fe okiBhse o{g s'I gZek fJBebkph fuzse
j'D ti'I T[BQK dh gSkD ;Ekgs j'D ftu uko djke/
feT[I b^r/< feT[Ife ebkf;e wzB/ ikD tkb/ T[BQK d/
okiBhse d;skt/} T[; t/b/ th jB/o/ ftu dZp/ j'J/
BjhI ;B. ;?FB e'oN ns/ jkJh e'oN dk T[BQK dk
fpnkB, i' nZi okiBhse ftFb/FeK bJh pj[s
wjZstg{oB d;skt/} j?, T[d'I ;kjwD/ nk u[Zfenk ;h.
‘fNqfpT{B’ ftu ‘wkvoB fothT{’ d/ ;zgkde d/ BK fuZmh
th T[BQK d/ ihtB ekb ftu SZg u[Zeh ;h. T[BQK dh cK;h
s'I s[ozs pknd bkj"o d/ ‘fd ghgb’ n]pko ftu
Grs f;zx L fJe wjkB fuzsewBw'jB
‘B"itkB okiBhse ekoe[BK d/ BK gZso’ th wkou d/
nyho 1931 ftu jh SZg frnk ;h. jfofeFB d/ w[eZdw/
;pzXh okiBhse otZJhnk ngBkT[D ;pzXh gZso th
T[d'I jh Sfgnk. T[BQK dk ;G s'I tZX uofus b/y ‘w?I
Bk;fse feT[I jK’ th bkbk bkigs okJ/ d[nkok
;Ekgs nzro/}h ;gskfje ‘fd ghgb’ d/ 27 ;zspo,
1931 d/ nze ftu Sg u[Zfenk ;h.
Grs f;zx dhnK e[M fjzdh ns/ nzro/}h fbysK
ekch jZd sZe 1947 se th gqkgs ;B. T[BQK dh ‘i/bQ
B'Np[Ze’ jh ;zB 1994 ftu gfjbh tko gqekfFs j'Jh go
fJ; d/ nzF ;zB 1992 s'I jh SgD/ F[o{ j' u[Ze/ ;B. Grs
f;zx d/ B}dheh oj/ ni? x'F, fFt towk ns/ ;'jD
f;zx B/ nk}kdh s'I gfjbK ns/ pknd Grs f;zx dh
F];hns ns/ fuzsB ’s/ ekch ft;Eko ;kfjs fbfynk.
id'I se gqf;ZX fJfsjk;eko gq'wH fpfgB uzdo dh
G{fwek d/ Bkb ‘w?I Bk;fse feT[I jK’ dk ;zB 1970 d/
nk;-gk; fco gqekFB BjhI j'fJnk T[d'I sZe
nekdfwe, ;wkfie ns/ okiBhse y/so ftu Grs
f;zx ~ fJe rzGho okiBhse fuzse dk ;EkB BjhI
fwfbnk. ;zB 1970 s'I pknd ;fEshnK pdbDhnK F[o{
j'JhnK ns/ Grs f;zx d/ d;skt/} j'o ;jh o{g Bkb
;kjwD/ nkT[D b^r/. fJ; ;pzXh gfjbk wjZstg{oB ezw
Grs f;zx dh Gshih fto/Ido ;zX{ B/ ehsk, fiBQK d/
;zgkdB ftu gfjbh tko Grs f;zx d/ ‘gZso ns/
d;skt/}’ gqekFs j'J/. T[; s'I pknd Grs f;zx d/
GkDi/ irw'jB f;zx B/ gzikph ftu d;kst/iK dk
;zgkdB ehsk. irw'jB f;zx ns/ uwB bkb d/ ;zgkdB
ftu Grs f;zx d/ gzikph ftu ‘feosh’ gZfsqek ftu
gqekfFs nfs wjZstg{oB b/y 1985 ftu gfjbh tko
fjzdh ftu ;kjwD/ nkJ/. ‘Xow ns/ ;kvk ;[szsosk
;zrokw’, ‘;zgodkfJe dzr/ n"o T[Bek fJbki’ ns/
‘nS{s ;wZf;nk’ Grs f;zx d/ ebkf;e b/y pD rJ/
jB. fJBQK b/yK d/ gqekFB Bkb Gkos d/ dfbs tor B/
th vkH nzp/deo s'I pknd i/ fe;/ j'o ~ nkgDk
B}dheh wzfBnk j? sK T[j Grs f;zx jh j?. Grs f;zx
dk b/y ‘w?I Bk;fse feT[I jK’ ;G s'I gfjbK ekwo/v ihH
Fjhd Grs f;zx d/ Fjhdh fdjkV/ 23 wkou #s/ ftF/F
;t?-u/sBk (22) iBtoh-wkou 2013
ihtkB`dB d[nkok ehs/ rJ/ skfwb soiw/ d/ o{g ftu
g/fonko okwk;tkwh BkfJeo B/ nkgDh gZfsqek ftu
1934 ftu Skfgnk. Grs f;zx dh Fjkds ’s/ dZyDh
Gkos ftu ;G s'I gfjbK 22 s'I 29 wkou, 1931 ~
g/ohnko B/ jh nkgDh gZfsqek ‘e{vZJh nko;{’ ftu
;zgkdeh th fbyh. g/ohnko B/ Grs f;zx pko/ fejk-
‘;kvh ikDekoh w[skpe Grs f;zx d/ f;XKs
;wkitkd ns/ ;kwtkd dh ofjB[wkJh eod/ ;B. T[j
;Zuk nkdwh ;h. ;kvk fJj fdqVQ wZs j? fe Gkos bJh
f;o\ Grs f;zx d/ f;XKs jh }o{oh jB (‘fd wkvoB
o?FBfb;N’ u/BJh, Btzpo 2006, gzBk 30).’
cK;h s'I fszB fdB gfjbK 20 wkou ~ fdZbh ftu
j'Jh pj[s tZvh ;Gk ftu B/sk ih ;[GkF uzdo p'; B/
fejk ;h, “Grs f;zx nZi fJe ftnesh BjhI pbfe
fJe gqshe j?. fJj gqshe ftdo'j dh nkswk dh
ofjB[wkJh eodk j?, fi; B/ g{o/ d/F ~ nkgD/ tZ; ftu
eo fbnk j?.”
poskBth p;shtkd ~ T[; t/b/ Gkos ftu ;G s'I
tZX ]sok Grs f;zx dh jk}oh s'I ;h feT[Ife T[; dk
okiBhse fuzsB j'o gq'VQ j' fojk ;h. ;zB 1917 ftu o{;
d/ p'bF/fte fJBebkp s'I pknd g{oh d[BhnK d/
;kwokitkdh jfEnkoK s/ ;kfiFK Bkb fJBebkph
:sBK ~ dpk d/Dk ukj[zd/ ;h. Grs f;zx th
poskBhnk dh fJ; Bhsh s'I tkfec ;h. T[j nkgD/
ihtB d/ ;w/I ftu fJ; Bhsh ~ gqwkfDe o{g ftu
T[xkVBk ukj[zdk ;h. fJ; d/ Bkb jh ;zB 1929 d/ nk;-
gk; T[j ;'thns :{Bhns d/ fJBebkp dh ftukoXkok
~ ft;sko ftu ;wM e/ T[; ~ Gkos ftu bkr{ eoBk
ukj[zdk ;h. ;zB 1929 ftu T[BQK d[nkok ;Ekfgs
‘B"i[nkB Gkos ;Gk’, ‘gzikp ;N{v?IN; :{BhnB’ fJZE'I
se fe ‘pkb Gkos ;Gk’, ‘pkb ;N{v?IN; :{BhnB’ nkfd
iE/pzdhnK dk rmB th fJ; ftukoXkok ~ ;wMD dh
bVh ti'I j'fJnk ;h. bkbk bkigs okJ/ tZb'I bkj"o
ftu ;Ekfgs dtkoek dk; bkfJp/qoh fJ; Nhu/ dh
gqkgsh ftu T[BQK dh ;jkfJe ;h, fiZE'I ;'thns
:{BhnB ns/ fJzrb?Iv nkfd d/FK s'I wkoe;tkd,
b?fBBtkd Bkb ;pzXs ek\h feskpK gj[zu ojhnK ;h.
Grs f;zx s/}h Bkb T[BQK dk nfXn?B eo fojk ;h. ;zB
1928 se T[j rdo gkoNh d/ efwT{fB;N ro[Zg tZb'I
;Ekfgs n]pko ‘feosh’ Bkb g{oh soQK i[V u[Zek ;h.
fJ; n]pko ftu T[; B/ brksko fbfynk th. 8-9
;szpo, 1928 ~ fdZbh d/ fco'}Fkj e'Nbk w?dkB ftu
fjzd[;skB fogpfbeB nkowh ftu ;wkitkdh Fpd
i[VBk T[BQK d/ nzd'bB ftu r[Dkswe tkX/ dk gqshe
;h. T[BQK ;G ftu'I Grs f;zx wkoe;tkdh fuzsB ~
nksw;ks eoB tkbk ekoe[B ;h, i' nkgD/ d{i/
;kEhnK ~ th fJ; s'I tkfe\ eok fojk ;h. uzdo F/yo
n}kd ~ Grs f;zx ’s/ g{ok ftFtk; ;h. fJ; bJh T[BQK
d/ 8-9 ;szpo dh whfNzr ftu r?ojk}o j'D d/ pkti{d
Grs f;zx d[nkok gq;skts db d/ fB:wK ftu
;wkitkd dh XkoBk ~ Fkwb eoB dh nr/sh wB}{oh
d/ fdZsh ;h. bkbk bkigs okJ/ dh Fjkds ~ e"wh
ngwkB wzBd/ j'J/ ;Kvo; dh jZfsnk d[nkok pdbk
fbnk ns/ e[M jh wjhB/ pknd e/Idoh n;?Ipbh ftu
‘gpfbe ;/cNh fpZb’ ns/ ‘No/v fv;fgT{N; fpZb’ d/
fto[ZX b'e o'j d/ gqrNkt/ bJh pzp ;[ZND s'I pknd Grs
f;zx B/ frq\skoh fdZsh. fJBQK d' xNBktK B/ Grs f;zx
d/ okiBhse fuzsB ~ nwb ftu fbnkT[D dk tes d'
;kb se ;hfws eo fdZsk.
Grs f;zx B/ fbyDk 16-17 ;kb dh T[wo s'I jh
F[o{ eo fdZsk. xo ftu T[BQK B/ gzikph f;Zyh sK ;e{b
ftu dkdk ih dh fJZSk nB[;ko ;z;fWs, fjzdh ns/
T[od{ dk frnkB fwfbnk. nzro/}h dk frnkB B?FBb
ekbi ns/ pknd ftu ][d-nfGnk; s'I jk;b ehsk.
Grs f;zx dhnK f}nkd fbysK fjzdh ftu, T[; d/
pknd gzikph ns/ nzro/}h ftu gqkgs jB.
Grs f;zx dk fB:wkB[;ko fbyDk ;zB 1926 ftu
‘feosh’ n]pko dk gqekFB F[o{ j'D s'I j[zdk j?.
fJbkjkpkd dh ‘uKd’ gZfsqek B/ Btzpo 1928 ftu
‘cK;h’ nze eZfYnk, fi; ftu gzikj d/ eohp Gkosh
fJBebkphnK d/ ;zy/g ihtB dh ikDekoh fdZsh rJh
;h. fJBQK ftu'I pj[s ;ko/ fJBebkph rdo gkoNh Bkb
;pzXs ;B. ‘uKd’ nze ftu fdZsh ihtB ikDekoh dk
tX/o/ Gkr Grs f;zx ns/ fFt towk B/ fbfynk. rdo
gkoNh nzd'bB Gkos dk gfjbk XowfBog/y ns/
;wkfie o{g s'I ek\h nZr/ tfXnk j'fJnk nzd'bB ;h.
Grs f;zx d/ okiBhse fuzsB d/ ftek; ftu gfjbk
gqGkt T[; d/ ukuk nihs f;zx dk j?.
Grs f;zx d/ e[M pj[-uofus b/y nZi th UB/ jh
gqk;zfre jB. fJj b/y jB ;zgodkfJesk dh fteokb
;wZf;nk Bkb d' uko j[zd/ jB. T[BQK d/ b/y ‘Xow n"o
pkeh ;\k ÔÜ #s/
;t?-u/sBk (23) iBtoh-wkou 2013
ub`s wkwb/
16 d;zpo ~ fdZbh ’u ;w{fje pbkseko s/ dfozfdnK
dh j?tkBhns dk fFeko 23 ;kbk pZuh 13 fdB f}zdrh
w"s dh bVkJh bVfdnK nzs ihT{D dh ukjs fdb ’u jh
b? e/ ;dk ;dk bJh nbftdk efj rJh. y[d ;" rJh go d/F
Go d/ b'eK ~ irk rJh. fJ;/ d"okB d/F Go ’u r[zvkrodh
s/ n"osK fybk\ F'FD dhnK xNBktK eFwho s'I
ezfBnke[wkoh se b'e o'j d/ c[NkfonK d/ pkti{d o[eD dk
BK BjhI b? ojhnK. eh gksVK d/ fgzv pkdFkjg[o ’u
pbkseko s'I pknd fiZbs ’u v[Zph fJe Xh tb'I ehsh
y[deFh, bfjok w[jZps (BEkDk) dhnK d' ;ehnK G?DK dh
n;ws b[^ND dh xNBk, ;kro (wZX gqd/F) ’u ib/ j'J/ pZu/
dk fJbki eotkT[D rJh wK Bkb j;gskb ;Nkc tb'I
pbkseko-fezBhnK jh fdb fjbk d/D tkbhnK xNBktK
jo o'} n]pkoK d/ gzfBnK ’s/ Sg ;kv/ doK se gj[zu ;kvh
iwho ~ Mzi'V ojhnK jB. fJBQK dodBke xNBktK dk
fiZE/ r?o ;zt/dBFhb gZy ;kv/ bJh fJe u?b`i j? T[E/
jkbks dk ;[yktK gZy fJj j? fe b'e EK g[o EK cohde'N s'I
b? e/ fdZbh se n"osK s/ ipo fybk\ GKpV pD wZu oj/
jB< eh E'~ gs? feL
● ;z:[es okFNo ;zx dh fog'oN w[skfpe ;z;ko ’u jo
8 fwzN pknd fJe n"os dk fi;wkBh F'FD j[zdk j? s/ jo S/
fwzN pknd fJe n"os Bkb pbkseko j[zdk j?. ;kv/ wjkB
Gkos ’u jo nZX/ xzN/ pknd fJe iZriBBh dfozfdnK dh
jt; dk fFeko j[zdh j?. fgSb/ gzi ;kbK ftu 1,09,987
pbkseko d/ wkwb/ d/F d/ EkfDnK ’u doi j'J/ jB.
● fJ; d/F ’u fszB ;kb dh wk;{w pkbVh s'I b? e/ 65
;kb dh p/p/ tfjFh jt; dk fFeko j' ojh j?. n"os Bk xo
’u ;[oZfyns j? Bk pkjo. ;kv/ w[be ’u 45 gqshFs n"osK
jo o'} xo/b{ fjz;k dk fFeko j[zdhnK jB. dki ykso
esb, sbke, e[ZNwko ;kv/ ;wki dk fJe nkw toskok
pD u[Zek j?. Xh e[Zy ’u th wkoh ik ojh j? s/ iBw b?D s'I
pknd th.
● Mkoyzv, SZsh;rV nkfd ;{fpnK ’u ib, izrb,
}whB s/ d/;h ftd/Fh g{zihgsh xokfDnK d/ ep}/ eokT[D
bJh fgzvK d/ fgzv sK ;kV/ jh ik oj/ jB, T[E/ Gkosh \"} s/
;btk i[vw fij/ ;oekoh r[zv/ jo o'} XhnK G?DK ~ p/gs
eo oj/ jB.
Gbk feT[I j' fojk fJj ;kok e[M<
;kv/ ;wki ’u n"os d{joh r[bkwh dk fFeko j?. wod
n"os fybk\ tZX ojh r[zvkrodh fto[ZX b'e bfjo wip{s eo'
gqXkB ;wki dhnK irho{ edoK ehwsK B/ n"os ~ g?o dh
i[Zsh ;wfMnk j'fJnk j?. g{zihtkdh ftek; B/ T[; ~ wkb
t/uD s/ wB'oziB dk }ohnk pDk fbnk j?. n"os xo ’u
wod dh r[bkw s/ pkjo g{zih dh.
;kwokih s/ fgSkyVh ;fGnkuko dh uZeh ’u fg; ojh
n"os ~ fJ; b[N/o/ s/ w[Bkcky'o gqpzX B/ wfji fJe fyv"Dk
pDk fdZsk j?.
jkew iwks dk we;d b[^N d/ oki ~ ekfJw oZyDk j?.
fJ; b[N/o/ oki dh ;bkwsh bJh NhHthH u?BbK, t?p;kJhNK,
w[pkfJb c'BK, rzd/ BktbK okjhI itkBh dh ;'u ~ fJe
;kfiF sfjs x[D bkfJnk ik fojk j?. n"osK gqsh F'FD
dk ekoe pDkfJnk ik fojk j?.
w"i{dk gqpzX wkBtsk dh GbkJh tkb/ wB[^y g?dk eoB
dh EK w[Bk\ky'oh s/ y[droih g?dk eo fojk j?. d/F ftu
nwho s/ rohp dk gkVk tX fojk j?. nwho g?;/ d/ }'o n"os
dk F'FD eod/ jB id'I fe M[ZrhnK M"gVhnK ’u ofjzd/ E[V/
b'e wip{oh t; u'oh, vke/, i/pK eZND, BF/ t/uD s/ G'rD
dk b`gB ;fGnkuko f;oi b?Id/ jB s/ fdZbh fij/ eKv eo
b?Id/ jB.
jkew iwksK dhnK ;kohnK w"ekgq;s gkoNhnK bJh
r[zvk ro'jK dh g[FsgBkjh nD;odh b'V j?. wfjbebK,
po/Nk, cohde'N, S/joNk eKvK B/ r[zvk f;nk;h s/ g[fb;
rZmi'V ~ nfij/ toskfonK dh iV ti'I B`rk eoB ftu
e'Jh e;o BjhI SZvh.
w;b/ dk jZb
uzrh rZb j? fe s[;hI n"osK s/ ipo fybk\ T[¦m oj/ j',
;VeK s/ fBeb oj/ j', XhnK G?DK dh fJZis dh okyh bJh
nktk} p[b`d eo oj/ j', go ;tkb j? fe eh n"osK fybk\
}po dhnK fJj xNBktK o[e ikDrhnK< fpbe[b o[e
ikDrhnK i/eo n;hI ;ko/ fJj ;wM bJhJ/ fe fJ; phwkoh
dh iVQ fJj b[N/ok f;nk;h gqpzX pdbDk gfjbh Fos j?.
n"osK ~ nkgDh okyh bJh y[d iE/pzd s/ u/szB j'Dk d{ih
Fos j?. s/ shih Fos j? n"os w[esh bfjo dh T[;koh.
‘G?D' ob' GoktK ;zr, ob e/ bVhJ/ jZeK dh izr!’, ‘;oekoK
s'I Bk Mke eo', nkgDh okyh nkg eo'!!’, ‘ukj[zd/ j' i/ XhnK
dh nkB-pzB' ek\b/ vN' w?dkB!!!’ d/ BQkfonK ~ nkU oZb
e/ T[¦uk u[ZehJ/. nZX/ n;wkB dh nk}kdh bJh n;wkB r{zik
d/JhJ/.
Y
;t?-u/sBk (24) iBtoh-wkou 2013
f;js
;[zdosk fJe nfijk b\} j? fi; ~ ;[D e/ ;kv/
wB ftu eJh soQK dhnK s;thoK ;kjwD/ nkT[IdhnK
jB. fJj ;[zdosk e[dos ftu EK-EK s/ b[eh j'Jh j?,
jo B}ko/ ftu. ethnK, b/yeK, dkoFfBeK B/ fJ; ~
nkgD/ nkgD/ Yzr Bkb fpnkB ehsk j?.
id'I wB[^y ftu ns/ yk; eoe/ bVehnK ftu
;[zdosk dh rZb nkT[Idh j? sK T[j ;[zdo fdyD bJh ozr
r'ok eoB tZb fXnkB fdzdhnK jB. fJj Yzr whvhnk
B/ J/Bk gqukfonk j? fe j[D xo d/ ftjV/ s'I pkjo fJj
:sB fpT{Nh gkobo se gj[zu rJ/ jB.
wB[^yh ;oho ftfrnkB d;dk j? fe ;kvh uwVh
dk ezw ;oho d/ nzdob/ nzrK ~ eJh soQK Bkb
;zGkbDk j? fit/I ;oho dk skgwkB mhe oZyDk,
ftnesh ~ X[Zg-m`v s'I pukT[Dk ns/ e[M nfij/ sZs
jB, i' fJ; okjhI ;oho ftu ;wkT[Id/ jB. ftNkwB-vh
dh b'V ;oho d/ fJ; nzr s'I jh g{oh j[zdh j?.
wB[^yh ozr-o{g pdbdk ofjzdk j?. fJj G"fse
tksktoB s/ fBoGo eodk j?. d/yD ftu nkfJnk j?
fe e[dos ns/ w";w Bkb ozr o{g ftu \oe nkT[Idk
j?. n\ohek ftu ofjD tkb/ b'eK dk ozr ekbk j[zdk j?
feT[Ife T[E/ ;{oi dhnK feoBK dk f;ZXk ns/ f}nkdk
gqGkt g?Idk j?. m``v/ w[beK tkb/ :{o'g d/FK d/ b'eK dk
r'ok ozr T[E'I dh e[dos d/ ekoB j?. gzikph iK T[¦soh
Gkos d/ b'e eDe fGzB/ ozr d/ j[zd/ jB s/ dZyD Gkos
d/ ;Ktb/. ;G fgZS/ e[dos ezw eodh j?.
fJB;kB dh gfjbh B}o io{o ozr gqsh fyZuh
iKdh j?, go wB dh ;[zdosk, wB[^y d/ fBx/gD ns/
T[;d/ j'o r[DK fit/I ;ziw, fgnko, ftFtk; nkfd
ftu j? i' fe tZX ehwsh j?. wB[^y ~ fJBQK ;dhthI r[DK
ftu jh ftnesh dk w[Zb gSkDBk ukjhdk j?.
bVehnK dk ftF/F s"o s/ fJ; soQK r'o/gB bJh
gkrb j'Dk, don;b bVehnK ~ ;wki ftu fi;
soQK d/fynk-;wfMnk iKdk j?, T[; dk th gqrNktk j?
fe bVeh B/ ftnkj[D d/ t/b/, T[; dh u'D tes, fJj
r'o/gB dk r[D ezw nkT[Idk j?. id'I fe pknd ftu
gsk ubdk j? fe ;kvh ;[zdosk ;kvh o{j ftu j[zdh j?,
;[zdosk, r'o/gB dhnK WhwK ns/ bVehnK
vkH fos{ dhgsh
id'I n;hI nkgD/ ezw s'I y[Fh ns/ s;Zbh gk oj/ j[zd/ jK.
T[d'I th n;hI uwe oj/ j[zd/ jK ns/ b'eK ftu ;kvh
y[Fp{ c?b ojh j[zdh j?. T[jh n;bh ns/ ;dhth ;[zdosk
j?.
nZi nB/eK jh eohwK okjhI i'o br fojk j? id'I
fe fJBQK eohwK dk fgS'eV d/yhJ/ iK fJBQK d/ y'i
ekoi tZb Mksh wkohJ/ sK fe;/ th ezgBh e'b y'i
nXkfos sZE BjhI jB, i' fJj do;k ;eD fe fJBQK ~
feE/ fJ;s/wkb eoe/ Bshi/ eZY/ rJ/ jB. ;r'I fJ; d/
T[bN, fJj d/yD ftu nkfJnk j? fe fJBQK eohwK ftu
fJ;s/wkb j'D tkb/ o;kfJD ;r'I uwVh ~ B[e;kB
gj[zukT[Id/ jB. fJBQK d/ B[e;kBK d/ sZE uwVh ftGkr
e'b w"i{d jB.
uwVh ftGkr d/ wkfjoK s'I gsk ubdk j? fe fJBQK
pkiko{ WhwK iK ejhJ/ NhHthH d/ fJFfsjkoK s/ nkT[D
tkbhnK WhwK Bkb uwVh s/ ibB, uwVh dk T[XVDk
th F[o{ j' iKdk j?. eJh WhwK Bkb w{zj s/ tkb nk iKd/
jB.
fJ; s'I nbr, fJBQK WhwK dh (NhHthH s/ fJFfsjko
tkbhnK) e'Jh gqwkfDesk th BjhI j[zdh. fJj fe;/ th
y'} #s/ nXkfos BjhI j[zdhnK! s[;hI y[d d/fynk j't/rk
fe pj[shnK WhwK ~ @nk:[ot?fde dtk-e'Jh wkVk
n;o BjhI# efj e/ S[Nekok gk fbnk iKdk j?.
fJBQK WhwK ~ t/uD bJh wFj{o jho'JhBK fit/I
eki'b, n?Ftfonk okJ/ nkfd dk ;jkok b?D fgZS/ th
fJjh wkBf;esk j?.
F];hns f;oc fdZy dh w'jski BjhI j[zdh.
bVehnK ~ nkgD/ nzdo ;[zdosk sbkFD dk j[Bo
f;ZyDk ukjhdk j? Bk fe fJBQK r?o-e[dosh YzrK d/
ikb ftu c;Dk ukjhdk j?.
feF'o iK w[fNnko j' ojhnK e[VhnK ~ T[BQK d/
jwT[wo ;kEhnK s'I nfijk ;[B/jk fwbdk j? fe fdZy ~
;ztko', go fJj wK fgT[ ns/ ftF/F eo ;e{b-ekbi d/
nfXnkgeK dk \o} th pDdk j? fe ftF/F s"o s/
bVehnK ~ ;[zdosk d/ noEK s'I ikD{ eotkT[D.
Y
;t?-u/sBk (25) iBtoh-wkou 2013
;h}/ohnB okjhI gq;{svkH r'gkb ekpok
g/N uho e/ pZu/ g?dk eokT[D ~ ;h}/ohnB gq;{s
efjzd/ jB. gZek ;p{s sK fe;/ e'b BjhI j? go fejk
iKdk j? i{bhn; ;h}o dk iBw T[;dh wK dk g/N uho
e/ ehsk frnk ;h. T[; Bkb jh gq;{s d/ fJ; sohe/ dk
Bkw ;h}/ohnB g? frnk. go fJ; rZb s/ ftFtk; BjhI
ehsk ik ;edk feT[Ife ;hio d/ ;w/I ftu i/ g/N uho e/
pZuk g?dk eokfJnk iKdk ;h sK fJ;dk wsbp ;h ‘wK
dh w"s’. T[; tes Bk sK ;oho ~ ;[zB eoB dk e'Jh
;kXB ;h ns/ Bk jh eZN/ wk; ~ d[pkok f;T[D dk
sohek. fJ; bJh eZN/ j'J/ wk; ftu ]{B tfj tfj e/
n"os wo iKdh ;h. jK i/eo fe;/ roGtsh n"os dh
fe;/ j'o ekoB eoe/ w"s j' iKdh sK s[ozs wro'I T[;d/
g/N ~ uho e/ pZu/ ~ pukfJnk ik ;edk ;h, pukfJnk
th frnk, fJ;d/ fJfsjk;e ;p{s th fwbd/ jB.
j[D ;h}/ohnB okjhI g?dkfJF nkw j' rJh j?
feT[Ife j[D p/j'F eoB dk Yzr ns/ eZN/ j'J/ wk; ~
i'VB dk sohek pj[s jh ;[oZfyns j' frnk j?l gozs{
j"bh j"bh ;h}/ohnB okjhI gq;{s dh do tXDk th fuzsk
dk ftFk pD u[Zek j?. ;kXkoD gq;{s dh irQk ;h}/ohnB
gq;{s eokDk eh fJ; bJh T[fus j? fe fJ; Bkb wK ~
iBw ghVk BjhI j[zdh< fezBk th ;[oZfyns j't/ go j? sK
fJj tZvk Ugo/FB. fJ;d/ nkgD/ yso/ sK jB jh. eh
e/tb gq;{s ghVK s'I puD bJh ;h}/ohnB eoBk T[fuZs
j?< ;h}/ohnB sK f;oc Ud'I jh eoBk ukjhdk j? id'I
Bkowb gq;{s s'I fJj ;kc B}o nkT[Idk j't/ fe wK iK
pZu/ dk ihtB ]so/ ftu j?. fpBK vkeNoh ekoBK s'I
;h}/ohnB eoBk fi; soQK fe gq;{s-ghVk s'I puD
bJh, vkeNo bJh nB?fse ezw j?. fco ;h}/ohnB dh
do feT[I tX ojh j?< nZi dh uouk dk ftFk fJj' ;h.
fJe vkeNo ;kEh B/ fejk fe nZiebQ n"osK
;ohoe ezw sK eodhnK BjhI fJ; bJh T[jBK dhnK
wk;g/FhnK fYZbhnK j[zdhnK jB. T[j gq;{s t/b/ mhe
soQK }'o BjhI brk ;edhnK, fJ; bJh ;h}/ohnB
eoBk g?Idk j?.
d{;o/ ;kEh vkeNo B/ fejk fe n"osK nZiebQ gq;{s
ghVk ;fj BjhI ;edhnK, fJ; bJh ;h}/ohnB
ukj[zdhnK jB.
fJe j'o ;kEh vkeNo B/ N'fenk ns/ fejk, “gq;{s
ghVK Bk j'D fJ; bJh nZiebQ ;[zB eoB d/ sohe/ jB
fJ; bJh ;h}/ohnB eoBk T[fuZs BjhI j?.”
fe;/ B/ g[ZfSnk, eh pZu/ bJh ;h}/ohnB gq;{s
Bkowb gq;{s s'I tZX ;[oZfyns j?< eh gq;{s o;s/ ftu'I
b`xDk pZu/ bJh B[e;kBdkfJe j[zdk j?< fJ; bJh
nBw'b pZu/ bJh ;h}/ohnB eoBk ukjhdk j?<
uouk ftu Gkr b?D tkb/ T[¦so bJh fJ; ftF/ d/
wkfjo tZb t/yD b^r/. ftF/ d/ wkfjo B/ fejk “vkeNo
bJh jo pZuk nBw'b jz[dk j?, fJj e'Jh ;h}/ohnB eoB
dk ekoB BjhI. fJj ;'u fe gq;{s o;s/ ftu'I b`xDk pZu/
bJh B[e;kBdkfJe j[zdk j?, th |bs j?. nkT[ w?I s[jk~
fJe thvhU efbfgzr ftykT[Idk jK.”
fJj efj e/ T[jBK B/ thHvhHUH ukb{ eo fdZsh.
;eohB T[¦go fJe nkdwh dh s;tho fdyh fijVk pV/
fXnkB Bkb e[M d/y fojk ;h. T[;dhnK B}oK fJe
fgT{gk s/ fNehnK j'JhnK ;B. B/fVU d/yD s/ fJzM
b^rdk ;h fe fgT{gk d/ y'b ftu'I fJe S'Nh fijh w'oh
ftu'I fssbh dk pZuk pkjo fBebD dh e'fFF eo fojk
;h. nkdwh pVh j?okBh Bkb T[; e'fFF ~ t/y fojk ;h.
fssbh dk pZuk ;kohnK e'fFFK d/ pkti{d th pkjo
BjhI fBeb gk fojk ;h. nkdwh ik e/ fJe S'Nh fijh
e?Iuh b? nkfJnk ns/ T[;B/ fgT{gk dk y'b eZN fdZsk.
fssbh dk pZuk w[es j' e/ pkjo nk frnk. pkjo nk e/
fssbh dk pZuk ohIxD b^r fgnk. yzG e[M fjbkJ/ go
T[¦v BjhI ;fenk. T[j ohIxdk jh fojk ns/ T[¦v Bk
;fenk. ftF/ d/ wkfjo B/ thvhU pzd ehsk ns/
g[ZfSnk, “eh s[;hI ikDd/ j' fe fssbh T[¦v feT[I BjhI
;eh< feT[Ife fgT{gk ftu'I fBebD dh e;os eoe/
T[;d/ ;oho ftu'I Fesh tkbk gdkoE pZu/ d/ yzGK ftu
iKdk j?. fJ; e;os Bkb ns/ id'-ifjd d/ ekoB,
vkH r'gkb ekpok i?g[o (oki;EkB) ftu e?I;o d/ ;g?Ffb;N jB. T[BQK B/ nkgDh w?vheb ihtB
ftu i' e[M jZvh-jzvkfJnk j? T[BQK ~ ;kfjse o{g ftu g/F ehsk j?. fJj ejkDh, @wZMXko ftu wwsk#
BK ;zrqfj s'I bJh rJh j?, i' nkb fJzvhnk fgzrbtkVk u?ohN/pb ;[;kfJNh nzfwqs;o B/ Skgh j?.
;t?-u/sBk (26) iBtoh-wkou 2013
yzGK ftu skes nk iKdh j?. fJj' ekoB j? fe e[dosh
sohe/ Bkb fgT{gk ftu'I pkjo nkfJnk fssbh dk pZuk
pkjo fBebD s'I pkd ibdh T[¦v ;edk j?.”
fJj efj e/ e[M o[e/ sK fJe ;kEh vkeNo B/
g[ZfSnk “fJ;dk n"os ns/ ;h}/ohnB gq;{s Bkb eh
;zpX j?< T[;B/ sK T[¦vDk BjhI.”
d/y'! e[dos ftu e[M ftnoE BjhI jz[dk. e[dos
e[M th ftnoE BjhI eodh. wK ~ gq;{s-ghVk jz[dhnK
jB sK gq;{s o;s/ ftu'I b`xfdnK T[; Bk}[e pZu/ ~ th
sK ghV j[zdh j't/rh. wK d/ g/N dh pZu/dkBh ftu fJe
gkDh dh E?bh jz[dh j? fi; ftu pZuk ;[oZfyns j[zdk j?.
nkT[b okjhI ;k\ ]{B f;ZXk pZu/ d/ fdb ftu gj[zudk j?.
T[;~ ;kj b?D dh b'V BjhI g?Idh ns/ ]{B \/\fVnK
ftu BjhI iKdk. fco \/\fVnK dhnK e'fFektK ftu
sob Gfonk j[zdk j?. pkjo nkT[D s'I gfjbK e[dos B/
\/cfVnK dhnK e'fFektK ftu'I sob gdkoE eZYDk
j[zdk j? sK fe T[j ;kj b? ;eD ns/ \//\fVnK ftu
ubd/ ]{B se jtk ik ;e/. fJ; s'I fJbktk roG d/
;[oZfyns tksktoD ftu'I fBeb e/ pZu/ ~ pkjo d/
efmB ns/ ;[oZfyns tksktoD ftu fiT{D bJh
Fesh dh b'V jz[dh j?.
gq;{s t/b/ :'Bh ftu'I b`xD ;w/I dpkn ekoB T[;d/
;oho ftu e/N'e'bkf;B ns/ fJ; soQK d/ d{i/ gdkoEK
dk ;zuko jz[dk j? fi;d/ n;o Bkb \/\fVnK dk sob
;'X fbnk iKdk j?, fdb dhnK XwBhnK c?b iKdhnK
jB sK fe fdb tZb f}nkdk ]{B ik ;e/. ws;e dhnK
XwBhnK th y[ZbQ iKdhnK jB, fbto ftu iwQK
rbkJhe'iB x[b e/ r[b'e'} d/ o{g ftu ]{B ftu Fkwb
j' iKdh j? sK fe ;oho ~ }o{oh T{oik fwb ;e/. e[Zb
fwb e/ Bkowb gq;{s okjhI iBw/ pZu/ ftu fijVhnK
;ohoe spdhbhnK nkT[IdhnK jB T[; Bkb pZuk G?V/
jkbsK Bkb i{MD d/ f}nkdk ;woZE j[zdk j?. ;h}/ohnB
eoBk ;[oZfyns j? gozs{ Bkowb e[dosh gq;{s f}nkdk
;[oZfyns j? pFos/ Bkwob gq;{s ftu fe;/ gqeko dh
nVuB Bk j't/.
fJe ;fj:'rh dk ws ;h fe ;tkb B?fsesk dk
BjhI j?. Bkowb gq;{s ns/ ;h}/ohnB gq;{s d'B'I nZi jh
d/ ;w/I ftu wkBsk gqkgs jB. d'BK d/ nkgD/-nkgD/
bkG ns/ ]so/ jB. n"osK gq;{s bJh g?;/ ]ou e/
tXhnk s'I tXhnk j;gskb ftu gq;{s bJh iKdhnK
jB. T[j nkgDk gq;{s fe; soQK eokT[Dk ukj[zdhnK
jB, fJj T[jBK dk jZe j?. vkeNo dk \o} j? fe T[j
;h}/ohnB d/ B[e;kBK pko/ ;kc-;kc dZ;/. c?;bk n"osK
dk j?.
fe;/ B/ fNZgDh ehsh, “fJj vkeNo dh BjhI ;r'I
fe;/ nkw nkdwh dh GkFk j?. vkeNoh B?fsesk d/
w[skfpe e'Jh th n?;k ezw fi;dk o'rh d/ ;oho ~ bkG
Bk j't/, eoBk T[fuZs BjhI j?.”
bkG ns/ B[e;kB dk ;tkb pVk g/uhdk j?. c?;bk
n?Bk ;ob BjhI j?. e[dosh gq;{s ftu pZu/ d/ B[e;kB
pko/ fejk BjhI ik ;edk, feT[Ife fJ;dk e'Jh nzdk}k
BjhI j[zdk ns/ xofdnK ~ fJ; bJh gfjbK BjhI
dZf;nk ik ;edk. fJ; bJh pZu/ ~ i/ e[M j' ikt/ sK
vkeNo ~ f}zw/tko mfjokfJnk iKdk j?. fejk iKdk j?
fe i/ s[;hI ;h}/ohnB eo fdzd/ sK FkfJd n?;k Bk jz[dk.
nZiebQ fJj' fij/ eJh e/; efujohnK ftu uZb oj/ jB.
fJ; bJh vkeNo ;[oZfyns Yzr ngBk e/ gfjbK jh
;h}/ohnB eo fdzd/ jB. gq;{s eokT[D tkb/ vkeNo ~
g?;/ th fwbd/ jB. GftZy ftu pZu/ Bkb eh jz[dk j? fJ;
bJh T[;~ f}zw/tko BjhI mfjokfJnk iKdk.
T[;/ t/b/ fJe ;kEh vkeNo B/ N'e e/ g[ZfSnk fe
i'sFhnK dhnK frDshnK fwDshnK d/ w[skfpe
fBFfus tes ns/ fdB s/ ;h}/ohnB Bkb pZu/ ~ iBw
fdbkT[Dk T[fuZs j?< eh fJe vkeNo bJh B?fse j?<
i's; th fJe ftfrnkB j?, b'e fJ; ~ wzBd/ jB.
b'eK ~ fJ; ftu ftFtk; ns/ Go';k j?. i/eo
;h}/ohnB dk c?;bk b? jh fbnk sK fBFfus fdB xzN/
fwzN s/ eoB dk eh joi j? i/ n"os ukj[zdh j?.
wkfjo B/ o'ed/ j'J/ fejk, “i'fsF fezBk ftfrnkB
j?, T[; ftu ftFtk; eoBk ]k;eo vkeNoh gfjb{nK
ftu, fezBk T[fuZs j?, fJj pfj; dk ftFk j?. w?I nkg ~
fJe e/; pko/ dZ;dk jK, fco s[;hI nkgDk-nkgDk
c?;bk eo b?Dk.”
gq;{s bJh nkJh fJe n"os, tZv/ xo dh bkvbh
pj{ ;h, p/jZd ;[zdo ns/ Bk}[e, gfjbk gq;{s, ekch fuo
wro'I xo ftu ;zskB nkT[D tkbh ;h, xokD/ dk ;wki
ftu uzrk gqGkt ns/ wkD ;BwkB ;h. j;gskb ftu
rfjwk-rfjwh. n"os d/ ;j[o/ ~ i'fsF ftu nN[ZN
ftFtk; ;h. j;gskb ftu ewok Ujh fbnk frnk,
fijVk i'sFh B/ dZf;nk ;h. T[jd/ efjD d/ w[skfpe jh
ewo/ dh ;iktN ehsh rJh ns/ GrtkB dh c'N' brkJh
rJh. i'fsF B/ frDsh fwDsh eoe/, gq;{s dk tXhnk
;t?-u/sBk (27) iBtoh-wkou 2013
tes eZfYnk. wkfjo vkeNo, n?B;E;Z; ns/ EhJ/No
d/ ;Nkc ~ nrkT{I dZf;nk frnk. i'sFh ih B/ nkgD/
s"o sohe/ Bkb n"os ~ Ugo/FB EhJ/No G/fink. n"os
dh pKj s/ fJe sth} pzBQ fdZsk ns/ jdkfJs ehsh fe
fJ;~ Bk y'fbQnk ikt/.
mhe tes f;o ;h}/ohnB d[nkok gq;{s eokfJnk
frnk. f;jswzd pZu/ B/ iBw fbnk, ][FhnK wBkJhnK
rJhnK. ;ko/ j;gskb ftu fwmkJh tzvh rJh. n"os ~
j'F nkT[D s/ T[;~ ewo/ ftu G/i fdZsk. pknd ftu
vkeNo ;kfjp id'I d/yD nkJ/ sK Bo; B/ dZf;nk, ]{B
e[M f}nkdk tfj fojk j?. vkeNo B/ iKu ehsh. dtkJh
d/ fdZsh rJh ;h gozs{ pZu/dkBh ;[zrV e/ S'Nh BjhI ;h
j'Jh. j'o dtkJh fdZsh rJh. gozs{ Bk pZu/dkBh ;[zrVh
ns/ Bk jh ]{B tfjDk pzd j'fJnk.
]{B tfjDk tfXnk sK d{ih soQK dk jzrkwk F[o{ j'
frnk. jcVk dcVh ftu ]{B dk gqpzX ehsk frnk. ]{B
dh p'sb uVQkJh. o'rh dh jkbs e[M ;fEo j'Jh go ]{B
tfjDk ukb{ fojk. j'o tZv/ vkeNoK ~ p[bkfJnk frnk,
go ]{B tfjDk pzd Bk j'fJnk.
nkf]o n"os ~ fco Ugo/FB EhJ/No fbikfJnk
frnk. vkeNoK B/ nkg; ftu ;bkj eoe/ Ugo/FB
ehsk ns/ pZu/dkBh ~ ]{B gj[zukT[D tkbhnK d'BK
XwBhnK ~ pzBQ fdZsk frnk.
go pdfe;wsh Bkb ]{B tfjDk fco th pzd Bk
j'fJnk. ]{B dhnK p'sbK b^r ojhnK ;B go o'rh dh
jkbs ]okp j' ojh ;h. ;ko/ T[gkn eoB s'I pknd th
]{B dk tfjDk pzdk Bk j'fJnk. vkeNoK B/ pkjo nk e/
;bkj ehsh ns/ dZf;nk pZu/dkBh ~ pukT[Dk j[D
;zGt BjhI. n"os ~ pukT[D bJh j[D g{oh pZu/dkBh
eZYDh jh fJe' fJe T[gkn j?. w[zpJh ns/ ftd/F s'I
vkeNoK dh th ;bkj bJh rJh. i'sFh ih th nk rJ/
;B. nkf]oeko pZu/dkBh eZY fdZsh rJh. vkeNoh
GkFk ftu ;h}/ohnB fj;No?eNwh cko :{NokJhB
J/N'Bh.
n"os ~ Ugo/FB EhJ/No ftu'I nkJhH;hH:{H ftu
G/fink frnk. pkjo xo tkfbnK dk j}{w ;h. i'sFh
nzdo d/yD nkJ/. n"os d/ f;o s/ jZE oZfynk. nZyK pzd
eoe/ w{zj ftu p[V-p[V ehsk. fco j"bh i/jh ukdo goQK
eo e/ t/fynk- skthi U;/ pKj s/ T[IM dk T[IM jh
pzfBQnk j'fJnk ;h.
Y
@;/tk# ;[;kfJNh gzikp tb'I gqekfFs pkb wB'ftfrnkB ;pzXh
vkH fFnkw ;[zdo dhgsh dhnK g[;seK
vkH nB{g f;zx dh
ihtB iku ~
tXhnk pBkT[D bJh
gq/odh g[;se
;t?-u/sBk (28) iBtoh-wkou 2013
w?I r[ogqhs f;zx g[Zso ;H ;[yd/t f;zx fgzv XB'nK
(nNkoh) f}bQk nzfwqs;o dk ofjD tkbk jK. w/oh T[wo
31 ;kb j? s/ FkdhF[dk jK. w/ok fJe 6-7 ;kb dk g[Zso
th j?, s[;hI ;wM jh rJ/ j't/r/ fe w/ok fgzv fpbe[b
;ojZd T[¦s/ j?. fJ; pkovo J/ohJ/ ftu BFk nkw fwb
iKdk j?, yk; eoe/ fjo'JhB. w?I th S'Nh T[wo/ jh BFk
eoB br fgnk ;h. w?~ BFk pkehnK d/ w[ekpb/ j'o th
n;kBh Bkb fwb iKdk ;h feT[Ife w/ok tZvk Gok s/
:ko d';s BFk t/ud/ th ;B. fJ; bJh BFk jk;b
eoB bJh w?~ e'Jh pj[sh d"V-GZi BjhI eoBh g?Idh
;h.
w/o/ gfotko e'b fgzv dh ;ogzuh th ojh. iwhB
th j? go w/oh BF/ dh wzr g{osh bJh w/o/ fgsk ih s/
gfotko B/ w?~ g?;/ d/D/ pzd eo fdZs/. w?I j"bh-j"bh
eoe/ ngDh gsBh d/ ehwsh rfjD/, xo tkfbnK s'I
u'oh t/uD/ F[o{ eo fdZs/. T[j ftukoh ;G e[M podkFs
eodh ojh, u[Zg ojh. nkfyo w/oh jkbs BF/ eoe/ s/
wkfJe szrh eoe/ fJzBh yokp j' rJh fe ubD fcoB
i'rk th Bk fojk. w/ok tZv/ Gok ~ BFk t/uD d/ }[ow
ftu ;}k j' rJh. nZiebQ T[j i/bQ ftu j?.
w/o/ fgsk ih B/ szr nk e/ w?~ T[sokyzv ftu
johd[nko d/ e'b fJe irQk j? ‘e'od[nko’ T[E/ fJe BFk
S[VkT[ e/Ido j?, w?~ T[E/ dk]b eok fdZsk. w?~ th
T[whd ;h fe FkfJd w?I j[D fJe B/e fJB;kB pDe/ s/
BF/ dk e'jV bkj e/ fJE'I xo tkg; gosKrk.
T[E/ gfjbK fdB fpskT[D s'I pkd jh w?I o'Djkek
j' frnk. fJe sK BF/ dh s'V tZiD brh, T[s'I T[BQK B/
;k~ e'Jh th dtkJh tr?ok BjhI fdZsh. T[bNk fJe' jh
jkb ewo/ ftu 40-50 se w[zfvnK d/ j/mK coF T[¦s/
jh fp;so/ brkJ/ j'J/ ;B, fiBQK ftu'I pj[s/ w[zv/ gzikph
;B. ;kv/ e'b'I ;kok fdB GKv/ wzikJ/ iKd/, ;ckJhnK
eotkJhnK iKdhnK, o'Nh gekT[Id/, egV/ X'Id/, fJE'I
se fe pkEo{w th ;kc eod/. i/eo fe;/ e'b'I e'Jh
w?I fet/I u/szB j'fJnk
fJ; ekbw okjhI T[BQK ;kEhnK dh ejkDh g/F ehsh iKdh j? i' fe BF/ ftu g{oh soK rbskB ;h s/
fco u/szB j' e/ fJ; ftu'I pkjo fBeb/. g/F ehsh ik ojh xNBk r[ogqhs f;zx dh j? i' r[o{ BkBe d/t
j;gskb nzfwqs;o d/ ;tkwh ftt/ekB`d BFk S[VkT[ e/Ido ftu dkyb j'fJnk. T[; dh ejkDh g/F eo
ojh j?, wB'ftfrnkB e/Ido dh e"I;bo- ;qhwsh i;ftzdo e"o
rbsh j' iKdh sK pj[s rzdh s/ ;]s ;ik fdZsh
iKdh. G[Zyk oZfynk iKdk, gfotko tkfbnK ~ fwbD
dh fJ}kis BjhI ;h.
w?I o' X' e/ 7-8 wjhB/ T[E/ eZN/. e'Jh w?vheb
;j{bs, e'Jh dtkJh ;k~ BjhI fdZsh iKdh ;h. n;hI
sVcd/ ;K, o'Id/ ;K, go ;[BD tkbk e"D ;h< nkyo fJe
fdB w/o/ fgsk ih w?~ fwbD nkJ/. ;?INo tkfbnK B/
w?~ vokfJnk, XwekfJnk fe w?I ngD/ fgsk ih ~ e[M
Bk dZ;K. go w?I ;kok e[M ngD/ fgsk ih ~ dZ; fdZsk
fe fJ; soQK fJE/ ikBtoK tork ;b{e ehsk iKdk j?.
w/o/ fgsk ih w?~ ngD/ Bkb xo tkg; b? nkJ/. xo
nke/ w?I ;[Zy dk ;kj fbnk. d' wjhB/ sK w?I mhe fojk
go fco :koK d';sK dh ;zrs ftu BFk F[o{ eo fdZsk.
c/o w?~ ;tkwh ftt/ekB`d BFk S[VkT[ e/Ido
nzfwqs;o dkyb eotk fdZsk. fJE/ nke/ gfjbK sK w?I
pj[s vo fojk ;K fe fco w/o/ Bkb T[j' ;b{e j'J/rk.
go fJE/ nk e/ w?I fJj wfj;{; ehsk fJ; Bkb'I tXhnk
;?INo FkfJd jh fes/ j'o j't/rk. tXhnk wkj"b, uzrk
ykDk, tXhnk dtkJhnK, ekT{I;fb`r dh ;j{bs,
tXhnk w?vheb ;/tktK ;G e[M T[gbpX j?. w?~ fJ;
soQK wfj;{; j'fJnk fe Boe ftu'I fBeb e/ ;tor
ftu nk frnk. jK, w/oh fizd y[bQ e/ ;kj b?D b^rh.
nkswk ~ nfj;k; j'fJnk fe f}zdrh! BFk w[es
f}zdrh fezBh ;'jDh j?. nZi w?I BfFnK dh r[bkwh s'I
n}kd jK, u/szB jK, g{oh soQK u/szB.
w?I d'jK ;?INoK dh s[bBk eo ;edK fe fet/I BFk
S[vkT[D bJh fiE/ dtkJh }o{oh j?, T[E/ ;kv/ tor/
GNe/ j'J/ b'eK ~ ;jh okj fdykT[Dk th }o{oh j? sK i'
n;hI fJ; ftu tko tko Bk c;hJ/ s/ fJe uzr/ okj s/ g?
ikJhJ/.
* r[ogqhs tb'I fit/I df;nk frnk
Y
;t?-u/sBk (29) iBtoh-wkou 2013
:[teK dk fjZ;k;zd/F ¥ -jowBgqhs ;zX{
BfFnK s'I pu', w/o/ d/F d/ itkB'.
s'V fbnkT[ Gkt/I s[;hI sko/ n;wkB'.
eoe/ j'o soZeh, eo' d/F y[Fjkb.
Bk eo' bVkJh, oj' fgnko Bkb.
e'Jh t/yK y/vdk epZvh, e'Jh fWe/N y/bdk.
e'Jh pD/ gkfJbN, e'Jh pkp{ o/b dk.
e'Jh y/shpkVh eo pD' feo;kB.
d/F nkgD/ dk s[;hI eo' T[¦uk Bkw.
e'Jh y'bQ' v/noh, e'Jh bkt/ uZehnK.
e'Jh bkt' pkr, oZy' Ffjd dhnK wZyhnK.
e'Jh ftfrnkBe s/ e'Jh vkeNo pD'.
e'Jh pD' c"ih, T[¦s/ pkovo sD'.
e'Jh pD' wzsoh, e'Jh pD/ pkvhrkov
oj/ Bk rohph d/F pD ikJ/ XBkv.
pkjob/ d/FK ftu eh oZfynk,
fwjBs Bkb b^GhJ/ y}kBK YZfenk.
‘jowB ;zX{’, fJj' G/idh ;zd/F,
SZv e/ Bk ikfJU tho' nkgDk fJj d/F.
G[ZfbU Bk wK p'bh ejK jZE i'V
fJefwe j' eZY', p[okJhnK dk e'jV.
;k~ J/e/ dh j? b'V, ;k~ J/e/ dh j? b'V.
❀
XhnK ¥ -s/itzs ;zX{
nDizwhnK XhnK dk w?I dod ;[DktK
feT[I eod/ j' b'e' esb e[Zy d/ ftu jh,
fJjBK fe;ws E[VQhnK ~ th ;'jDk iZr ftyk fdU.
XhnK ~ g[ZsoK d/ pokpo dk doik fdtk fdT[.
o'Idh J/ o{j fdb wkodk J/ XkjK,
fJ; uzdoh d[BhnK ~ w?I fezM ;wMktK
wK th Xh ;h, dkdh th Xh ;h
Xh fpBk fJ; iZr s/ j'Dk th eh ;h.
fgT[, Gok jh pD/ B/ d[FwD ikB d/
n?t/I c'ehnK fJZisK ykfso XhnK ~ wko d/.
fJ; iZr ~ fet/I ;wMktK w?I,
J/Bh Fesh d/ oZpk fJ; ebw Bkb
fe;/ ~ f;ZX/ okj/ gktK w?I.
pkp/ BkBe nkfynk
“;' feT[I wzdk nkfyn?. fis[ izwfj okikB[.”
fco feT[I BjhI d[Bhnk ;'udh b?D t/b/ fe;/ d/ gqkD.
J/Bk Bk gkg ewkU b'e'
XhnK e[Zy ftu Bk wotkU b'e'!!
❀
wkg/ ¥ -;[yihs f;zx
ir d/ ;ko/ ;'jD/ w[ZyV/, eod/ o'i foFfsnK d/ N[ZeV/.
jo oKMk, jo wi~ fJBQK s/ v[Zb/ B/,
T[Irbh cVQ ubkfJnk fiBK B/ T[j wkfgnK ~ G[Zb/ B/.
f;o s/ i?¦bK, wfjzr/ eZgV/ gkT[Id/ B/,
wK o't/ fJBQK bJh, fJj e[VhnK bJh o'Id/ B/.
pdBkwh dh fwZNh u'I pukfJnk pkg B/,
nZi nkg fwZNh ’u o[Zb/ B/.
T[Irbh cV f;ykfJnk fiBQK B/ T[j ~ G[Zb/ B/.
wkfgnK ~ BhtK ftykD ’u e[VhnK dk th :'rdkB J/
Xosh s/ s[oBk f;fynk BjhI, u[zwdhnK n;wkB J/.
G[Zb rJhnK wK d/ jZEK ~ i' pugB ’u u{b/ B/
T[Irbh cVQ f;ykfJnk fizBQK ~ T[j wkfgnK ~ G[Zb/ B/.
id b'V ;h wkfgnK ~ T[d'I fJBQK B/ SZv fdZsk J/
fJjBK dk e;{o BJh fJjBK B/ ‘w?I’ dk fgnkbk ghsk J/.
w[zv/ e[VhnK sK wkfgnK dh epoK pBkT[D s/ s[Zb/ B/m
T[Irbh cV ubkfJnk fiBQK B/ T[j wkfgnK ~ G[Zb/ B/.
❀
dki dh bkjBs ¥ -noFdhg
dki d/Dk, dki b?Dk f;Zy dk n;{b BjhI,
~j s'I dki b?Dk, f;Zy ~ ep{b BjhI,
dki d/Dk, dki b?DkHHHH
fwbBh ’u e[VwK ~ rb/ bk-bkb x[ZNDk,
wkoBk gokfJnk jZe, f;Zyh nB[e{b BjhI.
i' th dki wzrdk, T[j wzrsk ijkB dk.
j[zdk j? ytko, p[ok, nzs pJhwkB dk.
fgnko d/ tgko ftu, g[Zrdk w;{b BjhI.
ftZs nB[;ko dki d/Dk b?Dk gkg BJhI
nkg;h fwbkg ftu skg BjhI, ;zskg BjhI
r[of;Zy, r[owfs d/ Bkw ;dk gkbd/
eo e/ fdykt/ M[Zrk nkgDk BjhI rkbd/
;kdh d/ nvzpoK ~ fdzd/ T[j GZb BjhI
dki d/DkHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
❀
* (r[o{ okwdk; ekZbi nkc Bof;zr, gzX/o d/ ftfdnkoEhnK dk :'rdkB)
;t?-u/sBk (30) iBtoh-wkou 2013
;kfjs Xkok
d[ZX ¥ fusqk w[drb
d[ZX xo d/ wod ghId/ jB.
feT[Ife T[j wod jB.
T[jdk ezw j? e';/ d[ZX d/ rbk; ~ ;ktXkBh Bkb T[jBK
se gj[zukT[Dk. gj[zukT[Id/ j'J/, T[j jo o'} d[ZX d/ wfjed/
rbk; ~ ;[zxdh j?. ekVQ/ j'J/ d[ZX dh rzX T[; ~ gkrb eo
fdzdh j?.
fJe fdB wK s/ dkdh xo BjhI ;B. T[jB/ MNgN e'mVh
y'bQ e/ nkgD/ bJh d[ZX dk rbk; Go fbnk. x[ZN GoB bJh
fit/I jh rbk; w{zj e'b ehsk, xo d/ Y'J/ j'J/ p{j/ d/ gZb/
sVke d/D/ y[ZbQ T[¦m/. p[bQK se g[Zik rbk; jZE'I S[N frnk s/
ekVQBh T[¦s/ ik fvZrk. fwZNh dh ekVQBh d/ d' N'N/ j' rJ/.
e'mVh d/ r'j/-fb^g/ eZu/ coF T[s/ r[bkph d[ZX uko/ gk;/ c?b
frnk. B/V/ nkJh G"uZeh wK ~ t/ye/ Eo Eo ezpdh j'Jh B/
gSsktk ftnes ehsk. wk\h fijh wzrd/ j'J/ p'bh,
@@w?IHHHw?IHHH##
@@d[ZX gh ojh ;h ewhBh<##
@@jK.##
@@wzr BjhI ;h ;edh.##
@@wzfrnk ;h, s{` ed/ fdZsk BjhIHHH##
@@BjhI fdZsk sK, s{` fejVk b^mwko pDB?I fijVk bkmh
~ s/b fgnktK<##
@@fJe rZb g[ZSK wK<## jzM{ fGZih T[jdh nktk} fJe dw
Yhm j' rJh.
@@g[ZS.##
@@w?I izwhI ;h sK d[ZX T[sfonk ;h s/ohnK SkshnK #u<##
@@jK,HHH y{p! go s{` efjDk eh ukj[Bh n?I<##
@@sK w/o/ fjZ;/ dk SkshnK ftubk d[ZX eh s{` xo d/ wodK
~ jh fgnk fdZsk ;h<##
m
;okX ¥ nF'e GkNhnk
T[j xo w[Vh sK pj[s fBokF ;h. eZbQ T[jd/ gsh dk
FokX j?. gzi gzvsK ~ sK ;Zdk d/ nkJh ;h. go ni/ sZe fJe
g?;k th gZb/ BjhI j?. fe;/ B/ T[;~ nvtK; th BjhI fdZsk.
T[j uNkJh T[¦s/ b/N e/ Xow-;zeN ftu'I fBebD pko/ ;'uD
b^rh.
J/B/ ftu d:ktsh nk rJh. T[; B/ T[¦mfdnK g[ZfSnk,
“e'Jh jhbk j'fJnk iK BjhI<”
“pVh w[Ffeb Bkb eg{o j[oK B/ shj o[gJ/ nvtK;
fdZs/, fit/I pVk nfj;kB eo oj/ j'D.”
d:ktsh B/ g?;/ wK ~ fdZs/ sK wK B/ xV/ tork m``vk
;kj fbnk, “j[D fJj w?~ feT[I d/ ojh n?I< ik e/ okwih bkb
~ efj, gzi nkdwhnK ~ yho-g{ohnK y[nkT[DhnK B/, ;wkB
d/ d/t/. i/eo g?;/ xZN ikD sK efj dhI, c/o d/ fdnKr/. GZi/
BjhI iKd/.”
d:ktsh ikD b^rh sK gk;/ gJ/ fjZb oj/ Gok tZb
T[;dk fXnkB ubk frnk. T[;B/ ukdo jNk e/, T[;dhnK
rZbQK ~ S{fjnk.
“jkJ/ okw! fJ; ~ sK ni/ th p[yko n?. st/ tKr sg
foj?. e'Jh dtk BjhI b? e/ fdZsh<”
“yoksh j;gskb'I gouh pDtkJh ;h. j[D g?;/ jh Bk
j'D sK dtkJh feZE'I fbnktK< s{z ik, w?I gkDh dh gZNh eodh
nK.”
gkDh dh gZNh Bkb d' fdBk s'I sK mhe BjhI j'fJnk, j[D
fet/I j'i{rk< ;'ud/ j'J/ d:ktsh d/ wB ftu d{johnK jtktK
NeokT[D b^rhnK.
wK B/ fejk, “t/ydh eh n?I, S/sh ik. c/o fsnkoh ’u th
N?w b^r{.”
d:ktsh d/ wB dh rfjokJh ftu'I nkt} fBebh,
“FokX eoBk eh pj[s }o{oh n? wK<”
“s/ok fdwkr sK BQhI yokp j' frnk! ;ko/ wjZb/ tkb/
fSZso BQhI wkoBr/. s/ s/ok fgU th efj frnk ;h fe FokX
}o{o eo d/Dk. j[D T[;dh nkyoh fJZSk th g{oh Bk eohJ/<”
“T[j ;G pkd ’u d/y bKr/. gfjbK fpZN{ ~ dtk dh b'V
n?. gfjbK fiT[Id/ ~ sK woB s'I puk bJhJ/.”
“s{z t/y b? c/o, T[;dh nkswk w?~ e'j/rh, fe;/ ~ u?B
BjhI b?D d/Dk T[jB/.”
“fJj dZ;, J/; ftuko/ ’u nkswk BjhI j?< J/; ~ e[M j'
frnk sK<” efje/ d:ktsh B/ nkb/ ftu gJh dtk dh gouh
u[Zeh s/ gZe/ g?ohI pkjo fBeb rJh.
m
;fj:ksoh ¥ ;[GkF Bhot
pZ; o[eh sK fJe p[ZYh pZ; ftu uVQh. ;hN ykbh Bk j'D
ekoB T[j nZr/ jh yVQh j' rJh. p; MNe/ Bkb uZbh sK T[j
bVyVk e/ fvZr gJh. ;hNK T[¦go p?m/ b'eK B/ T[;~ fvrd/
d/fynk. id'I sZe e'Jh T[¦m e/ T[;~ u[Zedk, T[j T[¦mh ns/
Bkb dh ;hN ~ cV e/ yVh j' rJh. fi; ;hN e'b T[j yVh ;h,
T[; T[¦s/ p?m/ nkdwh B/ T[;~ pZ; ftu uVQd/, T[;d/ e'b yVd/
ns/ fvZrd/ d/fynk ;h. go j'o ;tkohnK tKr T[j th u[Zg
p?mk fojk.
j[D p[ZYh wB jh wB p[Vp[V eo ojh ;h, “fej' fijk
}wkBk nk frnk, p[ZY/ b'eK ’s/ th b'e so; BjhI yKd/. fJ;
~ d/y', fet/I g;o e/ p?mk n?. Fow BjhI nkT[Idh, fJe p[ZYh-
;t?-u/sBk (31) iBtoh-wkou 2013
p/p; n"os Bkb yVh n?. go wikb j? fe efj d/t/, nk ik
p/p/, J/E/ pfj ikHHH.”
sd/ T[; d/ wB ftu nkfJnk, “feT[I fyZM ojh n?I< eh
gsk fJj phwko j't/, ngkfji j't/< fJ; dk ;hN s/ p?mDk
}o{oh j't/.” J/Bk ;'ud/ jh T[j nkgDh sebhc G[Zb rJh. go
wB ;h fe e[M fuo wro'I fyMD b^rk, “eh pZ; ’u p?mhnK
;kohnK ;tkohnK phwko-ngkfji B/<HHHofjw-so; BK dh
e'Jh uh} jh BjhI ojh.’
fJZXo id s'I T[j p[ZYh pZ; ftu uVQh ;h, Bkb p?m/
nkdwh d/ nzdo th jbub wZuh j'Jh ;h. p[ZYh T[¦s/ T[j~
so; nk fojk ;h. T[j T[; ~ ;hN d/D pko/ ;'udk, go wB s'I
d{;oh jh nktk} fBebdh, ‘feT[I T[¦mK< ;hN b?D bJh sK
fJe ;Nkg fgZS/ nk e/ pZ; ftu ufVQnk. ;\o th e'Jh S'Nk
BjhI. g{ok ;\o yVQ/ j' e/ eoBk fezBk n"yk j?. s/ fco, d{;o/
th sK d/y oj/ B/, T[j feT[I BjhI fJ; p[ZYh ~ ;hN d/ fdzd/<”
fJZXo p[ZYh dh fyZM ikoh ;h s/ T[¦Xo nkdwh d/ nzdo dk
dtzd. T[;d/ bJh ;hN T[¦s/ p?mDk w[Ffeb j' fojk ;h. ‘eh
gsk phwko j't/HHH;oho ftu sK ikB jh fdykJh BjhI fdzdh.
jZvhnK dh w[Zm. gsk BjhI feZE'I sZe ikDk j? ftukoh B/. sK
eh j'fJnk<HHHBk, Bk! s?~ ;hN s'I T[¦mD dh e'Jh b'V BjhI.’
“p/p/, s{z pfj ik.” nkfyo T[j T[¦m jh frnk. p[ZYh
n"os B/ gfjbK e[M ;'funk, fco ;hN T[¦s/ e[M ;[zrV e/ p?md/
j'J/ p'bh, “s{z th nk ik g[Zso, pfj ik w/o/ Bkb. EZe ikt/Irk
yVk-yVk.”
m
nwzrb ¥ Fhb e"fFe (vkH)
iBtoh dh eVke/ dh m`v ftu d' fdBK s'I e[Zs/ d/ o'D
dh nktk} ;[DkJh d/ ojh ;h. fi; xo e'b ik e/ e[Zsk o'D
brdk, xo dk wkbe vzvk fdyk e/ T[;~ Gik fdzdk. e[Zs/ dk
o'Dk g{oh rbh ftu uouk dk ftFk pD frnk ;h.
fJe B/ fejk, “e[Zs/ dk o'Dk nF[G ;ze/s j?. pkJh B``po
tkfbnK d/ okw/Fto ih phwko jB, fes/HHH.”
d{i/ B/ gfjb/ dh rZb dk ;woEB eod/ j'J/ fejk,
“;[fDn?, e[Zs/ ~ :w d/ d{s fdykJh d/ iKd/ jB. oZp Gbh
eo/.”
shi/ B/ fejk, “eZbQ rbh d/ w'V ’s/ eko s/ ;e{No dk
n?e;hv?IN j'fJnk ;h. ;e{No tkb/ w[zv/ d/ pj[s ;ZNK tZihnK
;B. oZp T[j~ okih oZy/.”
u"Ek feZE/ u[Zg ofjD tkbk ;h, s[ozs p'fbnk, “ikgd?
fe;/ nkdwh dh o{j fJ; ’u gqt/F eo rJh n?. sd/ sK fJj
nkdwh tKr o' foj?.”
gzitK i' u[Zgukg ;GBK dhnK rZbK ;[D fojk ;h, d[yh
j[zdk p'fbnk, “T[j e[Zsk j[D ;kv/ xo n?. T[; d/ g?o ’u eZu
y[ZfGnk j'fJnk ;h, fi; eoe/ T[j~ pj[s sebhc ;h. fe;/ B/
th T[jd/ dod ~ ;wMD dh e'fFF BjhI ehsh. p; ;ko/
ngFrB ;wM e/ T[;~ GikT[Id/ oj/.”
m
;wZf;nk ¥ ;[o/F Fowk
fJe fpoX nkdwh B/ nkgD/ ukoK gZ[soK ~ fJZem/ eo e/
fejk, “g[Zso', w?I j[D p[ZYk j' frnk jK. phwko th ofjD b^rk
jK. fJ; bJh w?I ukj[zdk jK fe w/oh fJe wkso ikfJdkd fJ;
wekB ~ s[jkv/ ukoK ftu tzv d/tK. ;'udk jK fe w/o/ woB
s'I pkd s[jkv/ ftu e'Jh MrVk Bk j't/.”
ukoK GoktK B/ fXnkB Bkb ;[fDnk. nkg; ftu ;bkj
ehsh. fco ukoK B/ fJeZfmnk fuzsk gqrNkT[IfdnK fejk,
“s[jkvh rZb sK mhe n?, go fco s[;hI feZE/ oj'r/ fgsk ih<”
m
gV';h Xow ¥ ewb/F Gkosh:
Ffjo ftu dzfrnK dk d?Is B^u fojk ;h.
jkbks ekp{ ftu eoB bJh Ffjo ~ eofcT{ dk
fJzi?eFB bk e/ ;[nk fdZsk frnk ;h.
i' fiZE/ ;h, T[¦E/ e?dh pD e/ ofj frnk ;h.
Ffjo fjzd{ w[;bwkBK ftu tzfvnk frnk brdk ;h.
gV';h rZb eoBh sK d{o, nZyK fwbkT[Dk th ngokX
;wMd/ ;B. xoK d/ dotk}/-fyVehnK d/ Bkb-Bkb br
fojk ;h fe fdbK d/ dotkfinK T[¦s/ th skbk b^r frnk ;h.
fiZE/ i}pks dZp/ ik oj/ ;B.
nkfyo eofcT{ y[ZfbQnk, Ffjo ftu f}zdrh w[Vh.
eofcT{ ftu c;/ j'J/ wfjwkB, ftSV/ j'J/ gzShnK tKr
nkgD/ FfjoK tZb T[vkoh GoB dh fsnkoh eoB b^r/.
fJe B"itkB B/ dotk}k yVekfJnk. p}[or B/ vod/-
vod/ dotk}k y'fbQnk.
“nk ow/F, nk!”
“s[;hI Ffjo ed'I ik oj/ j'<”
“nZi jhHHHHw[Ffeb Bkb eofcT{ y[fbQnk j?HHHHfes/
d[pkokHHHHeh rZb<”
“s[;hIHHHH<”
“jK, jK. fe;/ soQK dk ;ze'u Bk eo.”
“s[;hI nkgD/ Bkb w/ohnK d' G?DK ~ th b? ikUr/<”
“go p/N/HHHs[;hI sK fjzd{ j'HHHw?I w[;bwkb.”
“BjhI nZpkHHHnZpk whnKHHHn;hI fjzd{-w[;bwkB BjhI,
n;hI gV';h jK, ;kvk Xow gV';h Xow j?HHHs[;hI w/ohnK G?DK
~ b? ikU, fgZS/ f\eo eod/ j'Dr/.”
“p/N/, s/o/ fJ; ftFtk;, fJ; fJZ}s bJh F[eor[}ko
jKHHHH” fJj efjzd/ j'J/ jzM{ fGZihnK nZyK Bkb nZpk whnK B/
fejk, “w?I nkgDhnK XhnK ~ g{oh fjck}s Bkb b?
iktKrk.”
m
;t?-u/sBk (32) iBtoh-wkou 2013
;/tk ;[;kfJNh gzikp, F[o{ s'I jh nkgD/ w[Zy wzst
’s/ e/Ifdqs jo ;kb ;t? u/sBk e?Ig dk nk:'iB, fJ;
toQ/ th ikoh fojk j?. fszB o'ik e?Ig dk nk:'iB w'rk
fty/ ehsk frnk. gfjb/ d' fdB fJj e?Ig
ftfdnkoEhnK bJh ;h ns/ sh;ok fdB nfXnkgeK
T[¦go.
gfjb/ d' fdBK d/ e?Ig bJh ;fsnw ekZbi nkc
n?i{e/FB B/ GotK ;fj:'r fdZsk. gfjb/ fdB e?Ig dk
T[dxkNB e?B/vk s'I ftF/F s"o s/ gXko/, gzikph
efwT[fBNh j?bE ;oft; d/ ;hHJhHUH gq'H pbd/t f;zx
w[ZNk B/ ehsk. ;/tk ;[;kfJNh d/ gqXkB vkH fFnkw ;[zdo
dhgsh B/ ekoiFkbh dk T[d/F ns/ ;[;kfJNh dh
o{go/yk s/ ukBDk gkfJnk. T[E/ gq'H w[ZNk B/ nkgD/ w[Yb/
FpdK ftu B"itkBK dh F];hns bJh nfjw r[DK
pko/ ;zy/g ftu dZf;nk.
ekZbi d/ fgqzH uzdo w'jBh B/ fJ; w"e/ ~ w[pkoe
Gfonk ns/ ftfdnkoEhnK bJh pj[s jh bkj/pzd
dZf;nk. ez[ihts GkFD r[o{ BkBe ekbi d/ fgqz;hgb
i;pho f;zx B/ fdZsk.
gq'H pbd/t w[ZNk B/ nkgD/ w[Zy GkFD ‘;wZf;nktK ~
;[bMkT[D d/ j[Bo’ pko/ ft;Eko ftu ukBDk gkfJnk.
gq'H w[ZNk B/ e?B/vk d/ gzikphnK ns/ fJE/ gzikp d/
tksktoB ~ s[bBkswe Yzr Bkb g/F ehsk.
ftfdnkoEhnK B/ nkgDhnK ;wZf;nktK ~ ;KMk ehsk,
fiBQK ~ gq'H w[ZNk B/ pky{ph nkgD/ nzdk} ftu B"itkB
ftfdnkoEhnK ~ ;zp'fXs ehsk.
ftfdnkoEh ekoiFkbk ftu vkH fFnkw ;[zdo
dhgsh B/ ‘F];hns d/ w[Zy r[DK s/ ukBDk gkfJnk fe
fet/I ;ohoe r[DK s'I tZX, ;wkfie r[DK dh wjZssk
j[zdh j? s/ T[j ;[u/s :sBK Bkb F];hns ftu fgo'J/
th ik ;ed/ jB.
f}bQk cohde'N n?;Hn?;HghH Fqh ihHn?;H s{o B/,
B"itkBK ftu BF/ dh ;wZf;nk gqsh rzGhosk ~,
nkgD/ y'} ekoi okjhI fpnkB ehsk. fJe tkoh fco
ftfdnkoEhnK B/ fJ; ;wZf;nk d/ jZb bJh ehs/ ik oj/
:sBK pko/ s/ j'o g[ZN/ ik ;eD tkb/ edwK pko/ uouk
ftu fjZ;k fbnk.
ftfdnkoEh ekoiFkbk ftu ;fsnw ekbi d/
fog'oN
@;/tk# gzikp dk ;bkBk T[¦dw L ;t?-u/sBk e?Ig
ftfdnkoEhnK B/ F];hns d/ r[DK ~ nkXko pDk e/
g';No fsnko ehs/, fi; dh gqdoFBh brkJh rJh.
fJ; gqdoFBh ftu'I fszB p/jsohB g';NoK ~ fJBkw th
fdZs/ rJ/.
sh;o/ fdB, nfXnkgeK dh ekoiFkbk, r[o{
BkBe gpfbe ;e{b, d[;KM ebK fty/ nk:'fis ehsk
frnk. ;tkrsh FpdK ftu vkH e/Hn?;H frZb B/ ;wki
ftu nfXnkgeK dh G{fwek ~ T[ikro ehsk. fJ;
fdB dk ftF/F nkeoFB, fiE/ gq'H w[ZNk tZb'I
‘nfXnkgeK bJh f;fynk d/ wkvbK’ d/ ftF/ s/ uouk
;h, T[;/ soQK gq'H fJzdoihs r'r'nkDh, ;qh ;toB f;zx
Gzr{ B/ nkgD/ ftukoK Bkb nfXnkgeK ~ T[BQK dh
G{fwek gSkDB bJh gq/fonk.
nfXnkge ekoiFkbk dk fJe nfjw fjZ;k,
nfXnkgeK dh ro[Zg uouk ;h fe nZi d/ nfXnkge ~
ftfdnkoEhnK s'I eh fFekfJsK jB. fJ; ftF/ s/ S/
ro[Zg pDkJ/ rJ/ s/ jo ro[Zg d/ fJe gqshfBXh B/ uouk
dk ;ko g/F ehsk. fJ; uouk ~ vkH fFnkw ;[zdo
dhgsh B/ ;w/fNnk.
f;ZN/ ti'I fJj rZb T[Goh fe ftfdnkoEhnK iK
nfXnkgeK dk nkg;h fJe d{;o/ s/ d'F wZYDk
bkj/tzd BjhI j?. ftF/F eoe/ nfXnkge tor
ftfdnkoEhnK dh wkBf;esk dk nfXn?B eoe/ T[BQK
dhnK ;wZf;nktK ;wM/.
gfjb/ d' fdBK dh ;N/i dh ekotkJh ;H uwe"o
f;zx B/ ns/ sh;o/ fdB dh vkH d/ftzdo ;?\h j'oK B/
pky{ph fBGkJh.
;wkrw ftu ftF/F s"o s/ nk:'iB eoB ftu
fiE/ ;qh gfowzdo frZb, ;qh vhHn?;H frZb, ;H doFB
f;zx ftodh B/ g{ok }'o brkfJnk. T[E/ ftF/F s"o s/
e?B/vk s'I gj[zu/ ;H G[fgzdo f;zx pZph ns/ fBob/g f;zx
dhnK e'fFFK ;dek th fJj e?Ig ;cbsk dk w[ekw
jkf;b eo ;fenk. fJ;/ soQK jh g[okD/ ftfdnkoEhnK
ftu'I fw; owB B/ th fszB fdB brksko nkgDk GotK
fjZ;k gkfJnk. d'j/I ekoiFkbktK ftu w'rk d/ B/V/-
s/V/ d/ seohpB 20 ekbiK¥;e{bK d/ nfXnkgeK ns/
ftfdnkoEhnK B/ fjZ;k fbnk.
Y