AP-653/03 (nema nezakonitosti)

jednakosti

u

Ustavni sud Bosne i Hercegovine u Vijeu od pet sudija, u predmetu broj AP-653/03, rjeavajui apelaciju A. H.-. i dr., na osnovu lana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, lana 9, lana 59. stav 2. taka 2. i lana 61. st. 1. i 3. Poslovnika Ustavnog suda Bosne i Hercegovine Novi preieni tekst (Slubeni glasnik Bosne i Hercegovine, broj 2/04), u sastavu: Mato Tadi, predsjednik, azim Sadikovi, prof. dr., potpredsjednik Miodrag Simovi, prof. dr., potpredsjednik Jovo Rosi, sudija i Valerija Gali, sudija na sjednici, odranoj 4. marta 2004. godine, donio je ODLUKU O DOPUSTIVOSTI I MERITUMU Odbijaju se kao neosnovane apelacije: A. H.-., podnesena protiv presuda Kantonalnog suda u Bihau broj Rs-852/02 od 30. novembra 2003. godine i Opinskog suda u Bihau broj Pr-1795/01 od 2. jula 2002. godine; E. B. i dr., podnesene protiv presuda Kantonalnog suda u Bihau, broj Rs-942/02 od 14. novembra 2003. godine i Opinskog suda u Bihau broj Pr-379/01 od 27. augusta 2002. godine; J. . i dr., podnesene protiv presuda Kantonalnog suda u Bihau broj Rs-944/02 od 14. novembra 2003. godine i Opinskog suda u Bihau broj Pr-405/01 od 27. augusta 2002. godine; Zdravstvene ustanove Dom zdravlja Biha, podnesene protiv presuda Kantonalnog suda u Bihau broj Rs810/02 od 14. novembra 2003. godine i Opinskog suda u Bihau broj Pr-1697/00 od 2. septembra 2000. godine; I. I., podnesene protiv presuda Kantonalnog suda u Bihau broj Rs-890/02 od 11. decembra 2003. godine i Opinskog suda u Bihau broj Rs-879702 od 18. novembra 2002. godine. Odluku objaviti u Slubenom glasniku Bosne i Hercegovine, Slubenim novinama Federacije Bosne i Hercegovine i Slubenom glasniku Republike Srpske. OBRAZLOENJE I. Uvod 1. Lica navedene u dispozitivu i prilogu ove odluke (u daljnjem tekstu: apelanti), iz Bihaa, podnijeli su u periodu od 23. decembra 2003. do 23. januara 2004. godine apelacije Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Ustavni sud) protiv presuda Kantonalnog suda u Bihau (u daljnjem tekstu: Kantonalni sud) i Opinskog suda u Bihau (u daljnjem tekstu: Opinski sud) navedenih u dispozitivu ove odluke. II. Postupak pred Ustavnim sudom 2. Na osnovu lana 21. stav 1. Poslovnika Ustavnog suda, apelacije su dostavljene Kantonalnom sudu i drugim strankama u postupku radi davanja odgovora. 3. Odgovore su dostavili Unsko-sanski kanton i Kantonalni sud. 4. Na osnovu lana 21. stav 2. Poslovnika Ustavnog suda, odgovori su dostavljeni apelantima. 5. Ustavni sud je, u smislu lana 30. Poslovnika Ustavnog suda, s obzirom da se apelacije odnose na isto pravno i faktiko pitanje iz nadlenosti Ustavnog suda, odluio da vodi jedan postupak i donese jednu odluku broj AP-653/03. Spojene su slijedee apelacije: AP653/03, AP-69/04, AP-70/04, AP-88/04 i AP-93/04. III. injenino stanje 6. injenice predmeta, koje proizlaze iz navoda apelanata i dokumenata predoenih Ustavnom sudu, mogu se sumirati na slijedei nain. 7. Apelanti su u periodu od 1. septembra 1994. do 31. decembra 1995. godine bili zaposleni u Zdravstvenoj ustanovi Dom zdravlja u Bihau, Zdravstvenoj ustanovi Dom zdravlja u Bosanskoj Krupi i u Zdravstvenoj ustanovi Gradska apoteka u Bihau (u daljnjem tekstu: zdravstvene ustanove). S obzirom da apelantima nisu isplaene plae za obavljeni rad u navedenom periodu, podnijeli su tube Opinskom sudu protiv zdravstvenih ustanova i Unsko-sanskog kantona. Kod apelanta Zdravstvene ustanove Dom zdravlja u Bihau u istom periodu bili su zaposleni S. J. i dr. koji su takoer podnijeli tube Opinskom sudu protiv ove zdravstvene ustanove i Unsko-sanskog kantona iz istog razloga. 8. Opinski sud je svojim presudama, navedenim u dispozitivu ove odluke, odluio da su tuene zdravstvene ustanove obavezne apelantima, kao i tuiteljima S. J. i dr. isplatiti, na ime neisplaenih plaa, tano utvrene iznose, sa zakonskom zateznom kamatom od 1. januara 1996. godine, kao i naknaditi parnine trokove u utvrenom iznosu. Ujedno je odlueno da se tubeni zahtjevi u odnosu na Unsko-sanski kanton odbiju u cijelosti.

9. Apelanti, zdravstvene ustanove i Unsko-sanski kanton su protiv presuda Opinskog suda, koje se odnose na njih, izjavili albe Kantonalnom sudu. U izjavljenim albama apelanata presude se osporavaju iz svih zakonom predvienih razloga, s prijedlogom da se presude u odnosu na tuenika (Unsko-sanski kanton) preinae i u tom dijelu u cijelosti udovolji njihovim tubenim zahtjevima ili da se osporene presude u odnosu na Unsko-sanski kanton ukinu i predmeti vrate prvostepenom sudu na ponovni postupak i odluivanje. U izjavljenim albama tuenih (zdravstvenih ustanova) istie se da se presude Opinskog suda osporavaju iz svih zakonom predvienih razloga, s pozivom na zakljuak Vlade Unsko-sanskog kantona od 10. aprila 2001. godine. Predlae se da se osporene presude preinae i obavee drugotueni Unsko-sanski kanton na isplate neisplaenih plaa. U navodima albi, koje je izjavio Unsko-sanski kanton, presude Opinskog suda se osporavaju zbog bitnih povreda parninog postupka i pogrene primjene materijalnog prava, s prijedlogom da se osporene presude ponite - preinae, tako da se odbiju tubeni zahtjevi apelanata. 10. Kantonalni sud je svojim presudama, navedenim u dispozitivu ove odluke, izjavljene albe odbio kao neosnovane, a potvrdio prvostepene presude. IV. Relevantni propisi 11. U Zakonu o obligacionim odnosima (Slubeni list RBiH, br. 2/92, 13/93 i 13/94 i Slubene novine Federacije Bosne i Hercegovine, broj 29/03) relevantne odredbe glase: lan 262. (1) Povjerilac u obaveznom odnosu je ovlaten da od dunika zahtijeva ispunjenje obaveze, a dunik je duan ispuniti je savjesno u svemu kako ona glasi. (2) Kad dunik ne ispuni obavezu ili zadocni sa njenim ispunjenjem, povjerilac ima pravo zahtijevati i naknadu tete koju je uslijed toga pretrpio. (...) lan 296. (1) Obavezu moe ispuniti ne samo dunik nego i tree lice. (2) Povjerilac je duan primiti ispunjenje od svakog lica koje ima neki pravni interes da obaveza bude ispunjena, ak i kad se dunik protivi tom ispunjenju. (...) lan 360. Zastarjelou prestaje pravo zahtijevati ispunjenje obaveze. Zastarjelost nastupa kad protekne zakonom odreeno vrijeme u kome je povjerilac mogao zahtijevati ispunjenje obaveze. Sud se ne moe obazirati na zastarjelost ako se dunik nije na nju pozvao. lan 361. (3) Zastarjelost poinje tei prvog dana poslije dana kada je povjerilac imao pravo da zahtijeva ispunjenje obaveze ako zakonom za pojedine sluajeve nije to drugo propisano. (...) lan 362. Zastarjelost nastupa kad istekne posljednji dan zakonom odreenog vremena. lan 365. Dunik se ne moe odrei zastarjelosti prije nego to protekne vrijeme odreeno za zastarjelost. lan 366. (4) Pismeno priznanje zastarjele obaveze smatra se kao odricanje od zastarjelosti. (5) Isto dejstvo ima davanje zaloga ili kog drugog obezbjeenja za zastarjelo potraivanje. lan 371. Potraivanja zastarijevaju za pet godina, ako zakonom nije odreen neki drugi rok zastarjelosti. lan 372. (4) Potraivanja povremenih davanja koja dospijevaju godinje ili u kraim odreenim razmacima vremena (povremena potraivanja), pa bilo da se radi o sporednim povremenim potraivanjima, kao to je potraivanje kamata, bilo da se radi o takvim povremenim potraivanjima u kojima se iscrpljuje samo pravo, kao to je potraivanje izdravanja, zastarijevaju za tri godine od dospjelosti svakog pojedinog davanja. (...) lan 387. Zastarijevanje se prekida kada dunik prizna dug. Priznanje duga moe se uiniti ne samo izjavom povjeriocu, nego i na posredan nain, kao to su davanje otplate, plaanje kamate, davanje obezbjeenja.

2b) Odgovor na apelaciju lan 388. Zastarijevanje se prekida podizanjem tube i svakom povjerioevom radnjom preduzetom protiv dunika pred sudom ili drugim nadlenim organom, u cilju utvrivanja, obezbjeenja ili ostvarenja potraivanja. lan 391. Za prekid zastarijevanja nije dovoljno da povjerilac pozove dunika pismeno ili usmeno da obavezu ispuni. lan 392. (5) Poslije prekida zastarijevanje poinje tei iznova, a vrijeme koje je proteklo prije prekida ne rauna se u zakonom odreeni rok za zastarijevanje. (6) Zastarijevanje prekinuto od strane dunika poinje tei iznova od priznanja. (...). 12. U Zakonu o osnovnim pravima iz radnih odnosa, koji se primjenjivao u vrijeme nastanka konkretnih potraivanja (Slubeni list SFRJ, br. 60/89 i 42/90 i Slubeni list R BiH, br. 2/92 i 13/94), relevantne odredbe glase: lan 49. (...) Lini dohodak isplauje se najmanje jedanput mjeseno. (...) lan 79. U ostvarivanju pojedinanih prava iz radnog odnosa radnik ima pravo da zahtijeva zatitu pred organima u organizaciji, pred nadlenim sudom, ... u skladu sa zakonom. (...). 13. U Zakonu u radu (Slubene novine Federacije Bosne i Hercegovine, br. 43/99, 32/00 i 29/03) odgovarajue odredbe glase: lan 13. Na sva pitanja koja su u vezi sa ugovorom o radu, a koja nisu ureena ovim ili drugim zakonom, primjenjuju se opi propisi obligacionog prava. lan 106. Apsolutna zastara potraivanja iz radnog odnosa nastupa za tri godine od dana nastanka potraivanja, ako zakonom nije drukije odreeno. 14. U Zakonu o ustanovama (Slubeni list RBiH, br. 6/92, 8/93 i 13/94) relevantne odredbe glase: lan 1. Ustanova ... osniva se za obavljanje djelatnosti ... zdravstva ... i drugih djelatnosti, ako cilj obavljanja djelatnosti nije sticanje dobiti. Ustanova ima svojstvo pravnog lica. lan 39. Ustanova stie sredstva za rad iz sredstava osnivaa, budeta ..., sredstava fonda, od naknade za obavljanje .... zdravstvenih i drugih usluga, od linog uea korisnika usluga ..., pod uvjetima odreenim zakonom ili aktom o osnivanju ustanova. lan 41. Ustanova je odgovorna za svoje obaveze sredstvima sa kojima raspolae. Osniva je supsidijarno odgovoran za obaveze ustanove, ako aktom o osnivanju nije drugaije odreeno. Kada je osniva odgovoran za obaveze ustanove, duan je da: pokrije viak rashoda nad prihodima ustanove, u roku od 60 dana od dana usvajanja godinjeg obrauna. (...). V. Apelacija a) Navodi iz apelacije 15. Apelanti trae da se ukinu osporene presude, da se naloi tuenima da solidarno isplate dosuene im iznose na ime zaostalih plaa, sa zakonskom kamatom i naknade dosuene parnine trokove za svakog apelanta. Apelant, Zdravstvena ustanova Dom zdravlja Biha, trai da se naloi drugotuenom Unsko-sanskom kantonu da tuiteljima S. J. i dr. isplati iznose dosuene osporenim presudama. Istiu da su zdravstvene ustanove neprofitabilne i da nemaju vlastitih sredstava za isplatu redovnih plaa, a pogotovo za isplatu ratnih plaa, koje Unsko-sanski kanton nije doznaio, iako je na to po zakonu bio obavezan. 16. Apelanti smatraju da je u vie navrata Unsko-sanski kanton priznao dug i ukazuju na Uredbu sa zakonskom snagom o ustanovama (Slubeni list RBiH, broj 6/92) koja je u spornom periodu bila na snazi, a prema kojoj je Unsko-sanski kanton supsidijarno odgovoran za obaveze zdravstvenih ustanova kao njihov osniva. 17. Kantonalni sud, u svom odgovoru na apelacije, navodi da i dalje ostaje pri stavu izraenom u osporenim presudama i predlae Ustavnom sudu da odbije apelacije kao neosnovane. 18. Kantonalno pravobranilatvo u Bihau, koje zastupa Unskosanski kanton, u svom odgovoru je zauzelo identino stanovite kao i Kantonalni sud i predloilo Ustavnom sudu da odbije apelacije kao neosnovane. VI. Dopustivost 19. U skladu sa lanom VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, Ustavni sud takoer ima apelacionu nadlenost u pitanjima koja su sadrana u ovom Ustavu, kada ona postanu predmet spora zbog presude bilo kojeg suda u Bosni i Hercegovini. a) Nadlenost Ustavnog suda ratione materiae 20. Iz navoda apelacija proizlazi da se apelanti ale na povrede svojih prava iz lana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i lana 6. stav 1. Evropske konvencije za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija) u odnosu na pravino suenje, povredu svojih prava na imovinu zatienih lanom II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i lanom 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju, kao i na povredu lana II/4. Ustava Bosne i Hercegovine i lana 14. Evropske konvencije u vezi sa pravom na pravian postupak. Ustavni sud u ovom sluaju ima nadlenost ratione materiae. b) Nadlenost Ustavnog suda ratione temporis. 21. U pogledu nadlenosti Ustavnog suda ratione temporis, Ustavni sud moe odluivati, u principu, samo o ustavnim pitanjima po presudama koje su donesene nakon stupanja na snagu Ustava Bosne i Hercegovine 14. decembra 1995. godine (vidi odluku Ustavnog suda, U 2/98 od 5. juna 1998. godine, objavljenu u Slubenom glasniku Bosne i Hercegovine, broj 22/98). 22. Ustavni sud nije nadlean da razmatra pitanja koja su se desila prije stupanja na snagu Ustava Bosne i Hercegovine. Meutim, Ustavni sud ima nadlenost da razmotri injenice vezane za dogaaje koji su se desile prije stupanja na snagu Ustava Bosne i Hercegovine u svrhu dobivanja dodatnih informacija. Prema tome, apelacije su dopustive zbog toga to su iscrpljeni svi dostupni pravni lijekovi i s obzirom da su apelacije podnesene u roku od 60 dana od dana prijema osporene sudske odluke. 23. U predmetnim sluajevima apelanti tvrde da im nisu isplaene ratne plae. Iako se sporna potraivanja u navedenim sluajevima odnose na period nastao prije stupanja na snagu Ustava Bosne i Hercegovine, pravo apelanata na njihovu plau je potvreno sudskim presudama koje su donesene nakon stupanja na snagu Ustava Bosne i Hercegovine. Ove sudske presude su stvorile opravdana oekivanja da e apelantima biti isplaene plae. Prema tome, Ustavni sud ima nadlenost ratione temporis. 24. U skladu sa lanom 15. stav 3. Poslovnika Ustavnog suda, Ustavni sud moe razmatrati apelaciju samo ako su protiv presude, odnosno odluke koja se njome pobija iscrpljeni svi efektivni pravni lijekovi mogui po zakonu i ako se podnese u roku od 60 dana od dana kada je podnosilac apelacije primio odluku o posljednjem pravnom lijeku koji je koristio. 25. Pravilo iscrpljivanja pravnih lijekova zahtijeva da apelant doe do konane odluke. Konana odluka predstavlja odgovor na zadnji pravni lijek, koji je efektivan i adekvatan da ispita niestepenu odluku kako u injeninom tako i u pravnom pogledu. Pri tome, apelant odluuje hoe li koristiti pravni lijek, bez obzira radi li se o redovnom ili vanrednom pravnom lijeku. Odluka kojom je pravni lijek odbaen zato to apelant nije ispotovao formalne zahtjeve pravnog lijeka (rok, plaanje taksi, forma ili ispunjenje drugih zakonskih uvjeta) ne moe se smatrati konanom. Koritenje takvog pravnog lijeka ne prekida rok od 60 dana propisan lanom 15. stav 3. Poslovnika Ustavnog suda (vidi rjeenje Ustavnog suda, U 15/01, od 4. i 5. maja 2001. godine). 26. U konkretnom sluaju, predmet osporavanja apelacijama su presude protiv kojih nema drugih efektivnih pravnih lijekova moguih po zakonu. Nadalje, osporene presude apelanti su primili u roku od 60 dana, kako je propisano lanom 15. stav 3. Poslovnika Ustavnog suda. Konano, apelacije ispunjavaju i uvjete iz lana 16. stav 2. Poslovnika Ustavnog suda. 27. Imajui u vidu odredbe lana VI/3.b), lana 15. stav 3. i lana 16. stav 2. Poslovnika Ustavnog suda, Ustavni sud je utvrdio da predmetne apelacije ispunjavaju uvjete iz navedenih lanova u pogledu dopustivosti. 28. Slijedi da su predmetne apelacije dopustive. VII. Meritum 29. Iz navoda apelacija proizlazi da se apelanti ale na povrede ljudskih prava iz lana II/3.e) i k) Ustava Bosne i Hercegovine i lana 6. stav 1. Evropske konvencije, kao i lana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju zbog injenice da Unsko-sanski kanton, kao drugotuena stranka u postupku pred redovnim sudovima, nije solidarno obavezan na isplatu neisplaenih plaa. Osim toga, apelanti ukazuju na povredu prava

3na nediskriminaciju u vezi sa uivanjem prava na pravian postupak. Konano, apelanti se pozivaju na primjenu Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima. Primjena Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima 30. U pogledu primjene Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima, na koju se apelanti pozivaju, Ustavni sud podsjea da ova Deklaracija nije pravno obavezujui ugovor, te da nema ustavnopravni status u Bosni i Hercegovini (vidi odluku Ustavnog suda, U 17/00, od 4. maja 2001. godine, taka 22, objavljenu u Slubenom glasniku Bosne i Hercegovine, broj 17/01). Slijedi da Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima nije primjenjiva u konkretnim sluajevima. Pravo na pravian postupak 31. Pravo na pravian postupak zatieno je lanom II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i lanom 6. Evropske konvencije. 32. lan II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine glasi: Sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uivaju ljudska prava i slobode iz stava 2. ovog lana, to ukljuuje: e) Pravo na pravino sasluanje u graanskim i krivinim stvarima i druga prava u vezi sa krivinim postupkom. 33. lan 6. stav 1. Evropske konvencije, u relevantnom dijelu, glasi: "1. Prilikom utvrivanja graanskih prava i obaveza ili osnovanosti bilo kakve krivine optube protiv njega, svako ima pravo na pravino suenje i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristranim, zakonom ustanovljenim sudom. []" 34. Prema lanu II/1. Ustava Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina i oba entiteta e osigurati najvii nivo meunarodno priznatih ljudskih prava i osnovnih sloboda. Prema lanu II/2. Ustava Bosne i Hercegovine, prava i slobode predvieni u Evropskoj konvenciji za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i u njenim protokolima se direktno primjenjuju u Bosni i Hercegovini. Ovi akti imaju prioritet nad svim ostalim zakonima. 35. Ustavni sud nema sumnje u ovim sluajevima da je spor oko isplate zaraenih, a neisplaenih plaa graanskopravne prirode, pa i kada se kao poslodavac pojavljuje javna ustanova (vidi presudu Evropskog suda za ljudska prava, Darnell v VB, od 26. oktobra 1993. godine, serija A, broj 272). lan II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i lan 6. stav 1. Evropske konvencije garantuju svakome pravo da iznese pred sud bilo koji zahtjev koji se odnosi na njegova graanska prava i obaveze, kao i da ima pravo na pravino suenje u graanskim i krivinim stvarima i druga prava u vezi sa krivinim postupkom (vidi presudu Evropskog suda za ljudska prava, Golder v. VB, od 21. februara 1975. godine, serija A, broj 18, stav 36). Pravinost postupka se ocjenjuje na osnovu postupka kao cjeline (vidi presudu Evropskog suda za ljudska prava, Barbera, Messeque i Jabardo protiv panije, od 6. decembra 1988. godine, serija A, broj 146, stav 68; odluka Ustavnog suda, U 63/01, od 27. juna 2003. godine, objavljenu u Slubenom glasniku Bosne i Hercegovine, broj 38/03). 36. Ustavni sud, nadalje, smatra da svaka drava ima pravo i obavezu funkcionalno organizirati svoj pravni sistem. Pravni sistem svake drave mora biti efikasan i omoguiti svakome da iskoristi prednosti toga sustava prilikom utvrivanja [izmeu ostalih] graanskih prava u smislu lana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i lana 6. stav 1. Evropske konvencije. To znai da pravo pristupa sudu predstavlja element inherentan pravu iskazanom u lanu 6. stav 1. Evropske konvencije (vidi presudu Evropskog suda za ljudska prava, Golder protiv Ujedinjenog Kraljevstva, od 21. februara 1975. godine, serija A, broj 18, stav 36). 37. Ipak, postoji opravdano ogranienje prava pristupa sudu, kao i ogranienje ostvarivanja graanskih prava u odreenim sluajevima, koji su potrebni da bi pravni sistem pravilno funkcionisao. Koja e se ogranienja nametnuti, zavisi od specifinosti konkretnog pravnog sistema, uzimajui u obzir, prije svega, mogunosti i potrebe zajednice i pojedinaca (vidi presudu Evropskog suda za ljudska prava, Belgijski jeziki sluaj, od 9. februara 1967, serija A, broj 6, stav 5). 38. U okviru tih ogranienja, u pogledu ostvarivanja graanskih prava, spadaju i norme koje odreuju subjekte koji su odgovorni za potivanje graanskih prava apelanata. To pitanje treba da bude efikasno i jasno regulisano pravnim propisima, a tumaenje i primjena tih propisa je zadatak redovnih sudova u svakom konkretnom sluaju. Ovo ogranienje ima za cilj da se fokusira odgovornost kod odreenih subjekata i da postupak za ostvarivanje graanskih prava bude olakan. Prema tome, Ustavni sud zakljuuje da nosilac graanskih prava ima obavezu da ostvaruje svoja prava iskljuivo u odnosu na odgovorne subjekte. Ustavni sud je, pri tome, ogranien na pitanja kontrole zloupotrebe toga prava i obaveze redovnih sudova. Ovo zbog toga, to Ustavni sud nije nadlean da ocjenjuje utvreno injenino stanje ili tumaenje i primjenu zakona od strane redovnih sudova, osim u sluaju kada je to potrebno radi utvrivanja injenica da li je dolo do krenja ustavnih prava (vidi odluku Ustavnog suda, U 29/02, od 27. juna 2003. godine, objavljenu u Slubenom glasniku Bosne i Hercegovine, broj 31/03). 39. Ustavni sud primjeuje da su sudovi udovoljili zahtjevima apelanata u pogledu poslodavca (prvotuenog) i naredili isplatu plaa u traenim iznosima. U pogledu ogranienja ostvarivanja graanskih prava apelantima u odnosu na Unsko-sanski kanton, zbog nedostatka pasivne legitimacije, sudovi su zakljuili da ovaj kanton nije poslodavac i da apelanti nisu kod njega u radnom odnosu. Dalje se navodi da su javne institucije pravna lica koja samostalno odgovaraju za svoje obaveze. Na ovaj zakljuak ne utie ni injenica da taj kanton finansira navedene javne ustanove. Pri tome, sudovi su se pozvali na relevantne odredbe Zakona o ustanovama i Zakona o radu. 40. Ustavni sud smatra da je apelantima u predmetnim sluajevima pruena mogunost da iznesu i brane svoje zahtjeve pred nadlenim sudovima tokom cjelokupnog sudskog postupka, i to na dvije sudske instance pune jurisdikcije. Sudovi su prikupili dovoljno dokaza s ciljem utvrivanja injeninog stanja, a apelanti nisu osporili ni jednu specifinu procesnu radnju u postupku donoenja odluka. Nadalje, sudovi su uzeli u obzir sve apelantove navode i tvrdnje, pri emu su nekim dali vei, a nekim manji znaaj. Meutim, sudovi su dovoljno jasno obrazloili svoje odluke u smislu lana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i lana 6. stav 1. Evropske konvencije. Ustavni sud ocjenjuje da nije dolo do procesnih povreda, koje bi bile od vanosti za potivanje principa pravinog suenja. 41. U skladu s tim, Ustavni sud, prije svega, zakljuuje da u konkretnim sluajevima postoji efikasan sistem ostvarivanja graanskih prava apelanata. U konkretnim sluajevima, to se najbolje pokazuje time to su apelanti uspjeli sa svojim tubenim zahtjevima. Ustavni sud, takoer, smatra da je opravdano tumaenje i obrazloenje redovnih sudova u pogledu ogranienja ostvarivanja ovih prava u odnosu na Unsko-sanski kanton. Razlog ogranienja je proporcionalan cilju koji se eli postii. Tim ogranienjem, to je najbitnije, nije dolo do ogranienja graanskog prava u svojoj sutini. Iz tih razloga, Ustavni sud smatra da nije dolo do povrede prava apelanata na pravian postupak iz lana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i lana 6. stav 1. Evropske konvencije. 42. U pogledu tvrdnji apelanata da nee moi realizirati svoja potraivanja u izvrnom postupku, pa samim tim da nema pravinog postupka, Ustavni sud navodi da, u principu, izvrni postupak ne moe povrijediti pravo na pravian postupak. Naime, u izvrnom postupku se ne utvruju graanska prava i obaveze. Ipak, pod nekim uvjetima, neizvrenje odluka moe voditi ka povredi ovoga lana (vidi presudu Evropskog suda za ljudska prava, Vasilopoulou v. Greece, od 21. marta 2002. godine, aplikacija broj 47541/99, stav 16 f). Meutim, u ovoj fazi postupaka, navodi apelanata o nemogunosti izvrenja su samo pretpostavke i Ustavni sud ih mora odbiti kao neosnovane. 43. Ustavni sud zakljuuje da osporene presude nisu povrijedile prava apelanata na pravian postupak iz lana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i lana 6. stav 1. Evropske konvencije. Pravo na pravian postupak u vezi sa pravom na zabranu diskriminacije 44. Apelanti smatraju da su rtve diskriminacije u vezi sa potivanjem prava na pravian postupak. Naveli su da su sudovi njihov predmet drugaije rijeili nego identian predmet u drugom sudskom postupku i smatraju da su imali pravo na identian sudski ishod. 45. lan II/4. Ustava Bosne i Hercegovine glasi: Uivanje prava i sloboda, predvienih u ovom lanu ili u meunarodnim sporazumima navedenim u Aneksu I ovog Ustava, osigurano je svim licima u Bosni i Hercegovini bez diskriminacije po bilo kojem osnovu kao to je spol, rasa, boja, jezik, vjera, politiko i drugo miljenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, povezanost sa nacionalnom manjinom, imovina, roenje ili drugi status. 46. lan 14. Evropske konvencije glasi: Uivanje prava i sloboda predvienih ovom konvencijom osigutava se bez diskriminacije po bilo kojoj osnovi, kao to su spol, rasa, boja koe, jezik, vjeroispovijest, politiko ili drugo miljenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, veza sa nekom nacionalnom manjinom, imovno stanje, roenje ili drugi status. 47. Prema praksi Evropskog suda za ljudska prava, diskriminacija nastupa ako se osoba ili skupina osoba, koje se nalaze u analognoj situaciji, razliito tretiraju na osnovu pola, rase, boje, jezika, vjere (...) u pogledu uivanja prava iz Evropske konvencije, a ne postoji objektivno i razumno opravdanje za takav tretman ili upotreba sredstava naspram eljenog cilja koji nisu u proporcionalnom odnosu (vidi presudu Evropskog suda za ljudska prava, Belgijski jeziki sluaj, od 9. februara 1967, serija A, broj 6, stav 10). Pri tome, nevano je da li je diskriminacija posljedica razliitog zakonskog tretmana ili primjene samog zakona (vidi presudu Evropskog

4suda za ljudska prava, Irska v VB, od 18. januara 1978, serija A, broj 25, stav 226). 48. Razliit tretman u pogledu razliite primjene identinih zakona u identinim situacijama treba da se uzme u obzir u sluajevima u kojim sudovi ne uivaju pravo slobodne procjene, kao to je sluaj sa odmjeravanjem kazne u slinim krivinim predmetima. U takvim sluajevima treba da se potuje nezavisnost sudova u pogledu njihovog odluivanja (vidi odluku o dopustivosti bive Evropske komisije za ljudska prava, K. v SR Njemake, od 21. novembra 1990, aplikacija broj E 15252). Ipak, ako ne postoji slobodna procjena, identini predmeti bi trebali da budu odlueni na identian nain. Takva obaveza proizlazi iz principa pravne sigurnosti, koji operira kao sastavni element principa vladavine prava unutar demokratskog drutva u pogledu svih ustavnih prava (vidi mutatis mutandis presudu Evropskog suda za ljudska prava, Iatridis v Grke, od 25. marta 1999, Izvjetaji i odluke 1999-II, stav 58). 49. Ipak, razliita primjena zakona u slinim predmetima dozvoljava se ako iza nje stoji razuman i opravdan razlog. Ovo je sluaj, naprimjer, kada je odluka koja se pobija zakonita i ustavna. im je odluka zakonita i ustavna, gubi se pravni interes za dokazivanjem diskriminacije i traenjem jednakog tretmana. Takvo tumaenje vodi ogranienju principa zabrane razliitog tretmana u smislu principa pravne sigurnosti, ali je u skladu sa principom pravne drave iz lana I/4. Ustava Bosne i Hercegovine. Naime, u takvim sluajevima princip pravne drave ima prevagu. 50. Da bi dokazali diskriminaciju, apelanti su se, s jedne strane, pozvali na odluku Ustavnog suda (odluka od 10. i 11. maja 2001. godine, U 4/02, stav 28). Ipak, ova sudska odluka nije relevantna za predmete apelanata, jer odluka U 4/02 ukazuje samo na definiciju pojma diskriminacije, bez mogunost njene primjene na predmetne sluajeve. S druge strane, apelanti smatraju da su nadleni sudovi trebali da postupe na isti nain kao i u predmetu G.650/00 (presuda Kantonalnog suda u Bihau od 6. novembra 2000. godine, kojom je potvrena presuda Opinskog suda u Bihau, broj PR125/99 od 5. maja 2000). 51. U predmetu G.650/00 radi se o tubi radnice suda protiv Unsko-sanskog kantona zbog neisplaenih, a zaraenih, plaa za isti vremenski period kao i kod apelanata. Tuiteljica nije tuila i samog poslodavca. Tueni Unsko-sanski kanton je isticao prigovor nedostatka pasivne legitimacije i prigovor zastare. U tom predmetu, sudovi su, smatrajui Unsko-sanski kanton pasivno legitimiranim u sporu, obavezali Kanton na isplatu neisplaenih plaa. Prigovor zastare je odbijen, jer je trogodinji rok zastare prekinut 8. januara 1999. godine, kada je Kanton izdao potvrdu o dugovanim plaama radnici suda. 52. Da bi utvrdio diskriminaciju, Ustavni sud, prema definiciji Belgijskog jezikog sluaja, mora analizom predmetnih sluajeva doi do zakljuka da li se radi o (a) razliitom tretmanu (b) u analognoj situaciji (c) iz nekog od razloga navedenih u odredbi o zabrani diskriminacije (d) bez objektivnog i razumnog opravdanja za takav tretman. Ipak, radi racionalnosti postupka, Ustavni sud e prvo utvrditi da li su osporene presude u skladu sa Ustavom Bosne i Hercegovine, jer bi u tom sluaju nestao pravni interes apelanata da dokazuju diskriminaciju. 53. Prema Zakonu o ustanovama, javne ustanove se osnivaju radi obavljanja zakonom utvrenih javnih djelatnosti u koje spada i zdravstvo. Javne ustanove imaju svojstvo pravnog lica i nemaju profitni karakter, mada mogu raspolagati i sredstvima iz samofinansiranja. Na kojem se dravnom nivou osnivaju javne ustanove, zavisi od organizacije svake pojedinane drave. Tako je, prema lanu III/2. Ustava Federacije Bosne i Hercegovine, zdravstvo u zajednikoj nadlenosti federalne vlasti i kantona. Na koji nain e se regulisati zdravstvo (zajedniki ili odvojeno), zavisi od meusobnog dogovora ovih dviju vlasti (lan III/3 Ustava Federacije Bosne i Hercegovine). Ako je nadlenost dogovorom prenesena na kantonalnu vlast, onda kanton ima obavezu da finansira rad kantonalnih javnih zdravstvenih ustanova. Nain finansiranja kantonalnih javnih ustanova, modaliteti i opseg tog finansiranja, je predmet daljnjeg dogovora i zakonske operacionalizacije predmetne materije. U tom smislu, prema zakonu, javna ustanova je odgovorna za svoje obaveze sredstvima kojima raspolae, a osniva je supsidijarno odgovoran za obaveze ustanove, ako aktom o osnivanju nije drukije odreeno. Prema lanu 41. Zakona o ustanovama kada je osniva odgovoran za obaveze javne ustanove, duan je, pored ostalog, da pokrije viak rashoda nad prihodima ustanove, u roku od 60 dana od dana usvajanja godinjeg obrauna. Navedeno upuuje da zakonsko regulisanje i konkretna operacionalizacija finansiranja moraju da budu efikasno ureeni, kako bi, izmeu ostalih, radnici kantonalnih javnih institucija mogli efikasno ostvarivati svoja steena prava, kao to je pravo na plau. 54. Bez obzira na interni nain finansiranja kantonalnih javnih institucija, radnici ne mogu ostvarivati svoja prava prema instituciji koja u dravi, na odreenom nivou, operira kao nosilac ili sunosilac budetskih obaveza. Zakonom o ustanovama (lan 4) jasno je odreeno da svi radnici ostvaruju sva svoja prava iz radnog odnosa u javnim ustanovama u skladu sa zakonom, kolektivnim ugovorom i pravilima ustanove. To je i logino, jer javna ustanova ima status pravnog lica, ima prava i obaveze i uiva zakonsku slobodu u pogledu svojih prava i obaveza. Prema tome, samo javna institucija moe odgovarati za obaveze prema svojim radnicima. 55. Meutim, ako se pojavi spor izmeu radnika javne institucije i same institucije, nadleni kanton se, bez obzira to ne moe biti stranka, pa ni imati pasivnu legitimaciju u sporu, ne moe ogluiti o ishod spora, ako je njegova intervencija neophodna da bi se ostvarila efikasna zatita prava radnika koja proizlaze iz presude nadlenog suda. Da li je intervencija neophodna, zavisi od sluaja do sluaja. Slijedi da efikasnost ostvarenja ovih graanskih prava radnika treba da budu na prvom mjestu, ukoliko ne postoje ogranienja u njihovom ostvarenju, koja bi bila opravdana i u skladu sa Ustavom Bosne i Hercegovine. 56. Nakon uvida u dostavljene dokumente, vidljivo je da je Unskosanski kanton pripremao svoju finansijsku intervenciju, kako bi dotine javne ustanove ispunile obaveze u pogledu isplate neisplaenih plaa njihovih radnika to nije uvjet za postojanje pasivne legitimacije Unskosankog kantona u ovim sporovima. 57. Na osnovu izloenoga, Ustavni sud zakljuuje da Unsko-sanski kanton nije mogao imati svojstvo tuenoga u sporu u predmetima koje apelanti osporavaju. Presude nadlenih sudova, zasnovane u granicama zakonskih odredbi, su donesene u skladu sa lanom 6. stav 1. Evropske konvencije. U skladu sa navedenim, Ustavni sud zakljuuje da apelanti nemaju pravni interes dokazivanja diskriminacije. Samim tim, nije potrebno da se ulazi u pitanje da li je postojao razliit tretman, analogna situacija i osnova diskriminacije u pogledu drugih graana koji su ostvarivali slina prava. 58. Ustavni sud zakljuuje da osporene presude redovnih sudova nisu povrijedile prava apelanata na pravian postupak iz lana II/3.e) u vezi sa lanom II/4. Ustava Bosne i Hercegovine i lan 6. stav 1. u vezi sa lanom 14. Evropske konvencije. Pravo na imovinu 59. Pravo na imovinu zatieno je lanom II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i lanom 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. 60. lan II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine glasi: Sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uivaju ljudska prava i slobode iz stava 2. ovog lana, to ukljuuje: k) Pravo na imovinu. 61. lan 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju glasi: Svako fiziko ili pravno lice ima pravo na neometano uivanje svoje imovine. Niko ne moe biti lien svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uvjetima predvienim zakonom i opim naelima meunarodnog prava. Prethodne odredbe, meutim, ni na koji nain ne utiu na pravo drave da primjenjuje takve zakone koje smatra potrebnim da bi nadzirala koritenje imovine u skladu s opim interesima ili da bi osigurala naplatu poreza ili drugih doprinosa ili kazni. 62. lan 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju obuhvata tri razliita pravila. Prvo pravilo, koje je izraeno u prvoj reenici prvog stava i koje je ope prirode, izraava princip mirnog uivanja imovine. Drugo pravilo, u drugoj reenici istog stava, odnosi se na liavanje imovine i podvrgava ga izvjesnim uvjetima. Tree pravilo, sadrano u stavu dva ovog lana, dozvoljava da drave potpisnice imaju pravo, izmeu ostalog, da kontroliu koritenje imovine u skladu sa opim interesom. Ova tri pravila nisu razliita, u smislu da nisu nepovezana: drugo i tree pravilo se odnose na pojedine sluajeve mijeanja u pravo na mirno uivanje imovine i trebaju biti tumaena u svjetlu opeg principa izraenog u prvom pravilu (vidi presudu Evropskog suda za ljudska prava, Sporrong i Lnnorth protiv vedske, od 23. septembra 1982. godine, serija A, broj 52, stav 61). 63. Prema praksi Evropskog suda za ljudska prava, plae spadaju u djelokrug zatite lana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju (vidi presudu Evropskog suda za ljudska prava, Smokovits i dr. v Grke, presuda od 11. aprila 2002. godine, aplikacija broj 46356/99, stav 32). Na ovo ne utie injenica da apelanti nisu dobili plae, jer oni imaju zakonski opravdano oekivanje za njihovu isplatu. 64. Ustavni sud primjeuje da su nadleni sudovi udovoljili apelantima u pogledu tubenih zahtjeva. Ogranienje pristupa sudu u smislu lana 6. Evropske konvencije i nemogunost ostvarivanja svojih prava u odnosu na Unsko-sanski kanton je opravdano. Ipak, kako je to objanjeno u dijelu ove odluke koja se odnosi na diskriminaciju, ova injenica nee uticati na efikasnu zatitu prava apelanata. Kanton je interno odgovoran za funkcioniranje javnih institucija i njegova intervencija, ako je neophodna, se ne moe izbjei. 65. U pogledu tvrdnji apelanata da nee moi realizirati svoja potraivanja u izvrnom postupku, Ustavni sud podsjea na taku 47. ove odluke i na injenicu da apelanti nisu ni traili, odnosno podnijeli zahtjev

5za izvrenje osporenih presuda, pa su navodi apelanata o nemogunosti izvrenja, takoer, samo pretpostavke i Ustavni sud ih mora odbiti kao neosnovane. 66. Ustavni sud zakljuuje da osporene presude redovnih sudova nisu povrijedili prava apelanata na imovinu iz lana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine, odnosno lan 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. VIII. Zakljuak 67. Na osnovu lana 61. st. 1. i 3. Poslovnika Ustavnog suda, Ustavni sud je jednoglasno odluio kao u dispozitivu ove odluke. 68. Prema lanu VI/4. Ustava Bosne i Hercegovine, odluke Ustavnog suda su konane i obavezujue.

Predsjednik Ustavnog suda Bosne i Hercegovine Mato Tadi

6ODLUKA O PRIHVATLJIVOSTI I MERITUMU Predmet broj CH/03/14418 Bojan TOMI protiv BOSNE I HERCEGOVINE i REPUBLIKE SRPSKE Komisija za ljudska prava pri Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine, na zasjedanju Velikog vijea od 13. septembra 2006. godine, sa sljedeim prisutnim lanovima: Gosp. Miodrag PAJI, predsjednik Gosp. Mehmed DEKOVI, potpredsjednik Gosp. elimir JUKA, lan Ga Hatida HADIOSMANOVI, lan Gosp. Jovo ROSI, lan Gosp. Nedim ADEMOVI, arhivar Razmotrivi gore spomenutu prijavu podnesenu Domu za ljudska prava za Bosnu i Hercegovinu (u daljnjem tekstu: Dom) u skladu sa lanom VIII(1) Sporazuma o ljudskim pravima (u daljnjem tekstu: Sporazum) sadranom u Aneksu 6 uz Opi okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini; Konstatujui da je Dom prestao postojati 31. decembra 2003. godine i da je Komisija za ljudska prava pri Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Komisija) dobila mandat prema sporazumima u skladu sa lanom XIV Aneksa 6 uz Opi okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini koji su zakljueni u septembru 2003. i januaru 2005. godine (u daljnjem tekstu: Sporazum iz 2005. godine) da odluuje o predmetima podnesenim Domu do 31. decembra 2003. godine; Usvaja sljedeu odluku u skladu sa lanom VIII(2)(d) Sporazuma, l. 3. i 8. Sporazuma iz 2005. godine, kao i pravilom 21. stavom 1(a) u vezi sa pravilom 53. Pravila procedure Komisije: I. UVOD 1. Bojan Tomi (u daljnjem tekstu: podnosilac prijave), iz Doboja, podnio je prijavu Domu protiv presude Vrhovnog suda Republike Srpske, broj U-894/2001 od 17. januara 2003. godine. Podnosilac prijave, takoe, trai naknadu nematerijalne tete u iznosu od 5.000 konvertibilnih maraka (u daljnjem tekstu: KM), te naknadu za trokove advokata u iznosu od 2.648 KM. 2. Podnosilac prijave je zatraio da Dom naredi tuenoj strani kao privremenu mjeru, da se sprijei njegova deloacija iz stana ulici Stefana Prvovjenanog broj 19/6, u Doboju. Dom je 5. septembra 2003. godine izdao privremenu mjeru kojom se spreava deloacija podnosioca prijave do donoenja konane odluke Doma. 3. Dom je 4. decembra 2003. godine izdao naredbu za povlaenje privremene mjere, iz razloga to je podnosilac prijave deloiran iz stana 25. avgusta 2003. godine, odnosno, prije nego to je izdata naredba za privremenu mjeru. 4. Predmet postavlja pitanja u vezi s l. 6. i 8. Evropske konvencije za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija), te u vezi s lanom 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. II. INJENICE U PREDMETU 5. injenice koje su dole iznijete proizilaze iz prijave i priloene dokumentacije. 6. B.T, djedu podnosioca prijave, je rjeenjem Optinske skuptine Doboj, broj PT-02-223/63 od 23. januara 1964. godine dodijeljen na koritenje predmetni stan. Podnosilac prijave navodi da je sa bakom i djedom ivio od 1974. godine, kada je roen, do juna 1998. godine, kada je umrla njegova baka (djed je umro 1993. godine). 7. Podnosilac prijave je 8. februara 1999. godine podnio zahtjev JOP eljeznice Republike Srpske (u daljnjem tekstu: preduzee), za prenos stanarskog prava na predmetnom stanu sa njegove umrle bake Z.T. na njega. Podnosilac prijave nije dao informacije da li je preduzee donijelo odluku po njegovom zahtjevu. 8. Preduzee je 1. decembra 1999. godine podnijelo zahtjev Sekretarijatu za urbanizam, stambene i komunalne poslove, graevinarstvo i ekologiju Optine Doboj (u daljnjem tekstu: Sekretarijat), za iseljenje podnosioca prijave iz stana iz razloga to isti bespravno koristi. Sekretarijat je rjeenjem, broj 08-372-40/99 od 5. februara 2000. godine, naloio podnosiocu prijave da u roku od 3 dana od prijema rjeenja stan uini slobodnim od lica i stvari i preda preduzeu na dalje raspolaganje. U rjeenju je utvreno da podnosilac prijave nije mogao biti lan porodinog domainstva svoje umrle bake, zato to ta mogunost nije odreena lanom 6. Zakona o stambenim odnosima. 9. Podnosilac prijave je izjavio albu Ministarstvu za urbanizam, stambeno-komunalne djelatnosti, graevinarstvo i ekologiju Republike Srpske (u daljnjem tekstu: Ministarstvo) zbog nepotpuno i pogreno utvrenog injeninog stanja i pogrene primjene materijalnog prava, navodei, izmeu ostalog, da je imao prijavu mjesta prebivalita u predmetnom stanu, te da je sa bakom i djedom od roenja ivio u zajednikom domainstvu. Ministarstvo je rjeenjem, broj 01-372-63/00 od 15. marta 2000. godine ponitilo prvostepeno rjeenje od 5. februara 2000. godine i spis vratilo prvostepenom organu na ponovni postupak. U obrazloenju rjeenja je navedeno da, imajui u vidu dokaze u spisima predmeta, u postupku koji je prethodio prvostepenom rjeenju, nije utvrena odluna injenica kada se podnosilac prijave uselio u sporni stan, pa je u tom pravcu injenino stanje nepotpuno utvreno. Ta injenica se ukazuje kao bitna, s obzirom da od nje zavisi pravilna primjena materijalno-pravne odredbe lana 22. stava 3. Zakona o stambenim odnosima. 10. Odluujui u ponovnom postupku, Sekretarijat je rjeenjem, broj 08-372-40/99 od 24. maja 2000. godine, utvrdio da podnosilac prijave nema pravo nastaviti koristiti predmetni stan, na kojem je stanarsko pravo imala njegova baka Z.T, te je duan da u roku od 3 dana stan uini slobodnim od lica i stvari i preda preduzeu na dalje raspolaganje. U obrazloenju rjeenja navedeno da, ako se i uvai injenica da je podnosilac prijave od 1994. godine bio lan zajednikog domainstva B.T. i Z.T, do smrti njegove bake 1998. godine, ne bi se mogli smatrati ispunjenim uslovi propisani lanom 6. preuzetog Zakona o stambenim odnosima, kojim je regulisano koja lica se smatraju korisnikom stana. 11. Podnosilac prijave je izjavio albu Minstarstvu, koje je rjeenjem, broj 01-372-63/2000 od 20. jula 2000. godine, ponitilo prvostepeno rjeenje od 24. maja 2000. godine i spis vratilo prvostepenom organu na ponovni postupak. U obrazloenju rjeenja je navedeno da prvostepeni organ nije ocijenio pismene dokaze, navode podnosioca prijave, te izjave svjedoka, kao i da nije utvrdio trajnost ivljenja i stanovanja podnosioca prijave u zajednikom domainstvu Z.T, ve da je pravnu ocjenu sveo na proizvoljno zakljuivanje da podnosilac prijave nije lan porodinog domainstva Z.T. 12. U ponovnom postupku, Sekretarijat je rjeenjem, broj 08-37240/99 od 13. novembra 2000. godine, utvrdio da podnosiocu prijave ne pripada pravo da nastavi sa koritenjem predmetnog stana, te je duan da u roku od 3 dana stan uini slobodnim od lica i stvari i preda preduzeu na dalje raspolaganje. U obrazloenju rjeenja je navedeno da se ne moe uvaiti izjava da je podnosilac prijave bio lan porodinog domainstva B.T. i Z.T. od roenja, jer ne posjeduje nikakav pisani trag koji bi posluio kao dokaz, a izjave svjedoka su kontradiktorne i neubjedljive, pa se podnosilac prijave ne moe smatrati lanom porodinog domainstva u smislu lana 6. stava 2. Zakona o stambenim odnosima. 13. Podnosilac prijave je izjavio albu Ministarstvu, koje je rjeenjem, broj 01-372-63/2000 od 24. januara 2001. godine, ponitilo prvostepeno rjeenje od 13. novembra 2000. godine i predmet vratilo prvostepenom organu na ponovni postupak, zakljuivi da prvostepeni organ nije ispravno utvrdio injenice. 14. Odluujui u ponovnom postupku, Odjeljenje za stambenokomunalne poslove Optine Doboj donijelo je rjeenje, broj 08-372-40/99 od 27. aprila 2001. godine, kojim je utvreno da podnosiocu prijave ne pripada pravo da nastavi sa koritenjem predmetnog stana, te je duan da u roku od 30 dana stan uini slobodnim od lica i stvari i preda preduzeu na dalje raspolaganje. U obrazloenju rjeenja je utvreno da podnosilac prijave nije ivio sa svojom bakom i djedom sa stalnom namjerom da ivi u stanu, iako je 1994. godine prijavio svoje boravite u stanu. 15. Podnosilac prijave je izjavio albu Ministarstvu, koje je rjeenjem broj 01-372-63/2000 od 19. juna 2001. godine, ponitilo rjeenje od 27. aprila 2001. godine, te je utvrdilo da podnosilac prijave postaje nosilac stanarskog prava na predmetnom stanu, nakon smrti njegove bake Z.T, ranijeg nosioca stanarskog prava i odbilo zahtjev preduzea za iseljenje podnosioca prijave iz predmetnog stana. U rjeenju je navedeno da je na osnovu dokaza upotrebljenih u postupku donoenja prvostepenog rjeenja utvreno da je podnosilac prijave ivio i trajno stanovao sa bakom Z.T, te da su u prvostepenom postupku pogreno ocijenjeni dokazi u pogledu trajnosti ivljenja i stanovanja podnosioca prijave u zajednikom domanistvu sa bakom i djedom. 16. Preduzee je pokrenulo upravni spor pred Vrhovnim sudom, koji je presudom, broj U-894/2001. od 17. januara 2003. godine, uvaio tubu, osporeni akt ponitio i rjeio predmetnu upravnu stvar tako to se alba podnosioca prijave protiv rjeenja od 24. aprila 2001. godine odbija kao neosnovana. U obrazloenju presude je navedeno da je nositeljica stanarskog prava na spornom stanu umrla u vrijeme vaenja odredbe lana 2. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o stambenim odnosima ("Slubeni glasnik Republike Srpske", broj 19/93), koja se primjenjuje na konkretni pravni sluaj, a prema kojoj podnosilac prijave nije imao svojstvo lana porodinog domainstva, jer nije ulazio u krug lica koja su to po osnovu srodstva, niti je postojala obaveza nosica stanarskog prava da ga izdrava. Kod tako neosporne injenice, suvino je raspravljanje da li je podnosilac prijave ivio u ekonomskoj zajednici sa nosiocem stanarskog prava u spornom stanu. Dalje, Vrhovni sud je naveo da je zakonska odredba kojom je suen krug lica moguih lanova porodinog domainstva nosioca stanarskog prava iz lana 6. Zakona o stambenim

7odnosima, izmeu ostalog, u pravcu eliminisanja unuka iz tog kruga, ukinuta Zakonom o ukidanju lanova u zakonu o izmjenama i dopunama Zakona o stambenim odnosima, koji je stupio na snagu 28. oktobra 1999. godine. Meutim, Vrhovni sud je zakljuio da taj Zakon nema odredbe o povratnom dejstvu, pa je irelevantan za odluku u predmetnoj upravnoj stvari. 17. Podnosilac prijave je 25. avgusta 2003. godine deloiran iz predmetnog stana. 18. Podnosilac prijave je podnio Vrhovnom sudu zahtjev za zatitu zakonitosti protiv presude od 17. januara 2003. godine. Postupak po zahtjevu je jo u toku. III. POSTUPAK PRED DOMOM/KOMISIJOM 19. Prijava je podnesena 17. jula 2003. godine i registrovana je istog dana. 20. Dom je 9. septembra 2003. godine je proslijedio tuenoj strani Republici Srpskoj prijavu podnosioca radi dostavljanja pisanih zapaanja. 21. Dom je 8. i 13. oktobra 2003. godine zaprimio pisana zapaanja i dodatne informacije tuene strane, koje su proslijeene podnosiocu prijave na njegove navode. 22. Podnosilac prijave je 16. i 28. oktobra dostavio odgovor na pisana zapaanja i dodatne informacije tuene strane. 23. Komisija je 12. januara 2004. godine zaprimila dodatna pisana zapaanja tuene strane, koja su proslijeena podnosiocu prijave na njegove navode. 24. Podnosilac prijave je 5. januara 2004. i 24. oktobra 2005. godine dostavio obavjetenja o daljim dogaanjima u vezi sa prijavom. IV. RELEVANTNE ZAKONSKE ODREDBE 25. Zakon o stambenim odnosima ("Slubeni list Socijalistike Republike Bosne i Hercegovine", br. 13/74, 23/76, 34/83, 12/87, i 36/89), u relevantnom dijelu glasi: lan 6. stav 2 lanovima porodinog domainstva nosioca stanarskog prava, u smislu ovog Zakona, smatraju se: brani drug, djeca (roena u braku ili van braka, usvojena, pastorad) brani drugovi djece, roditelji branih drugova (otac, majka, ouh, maeha, usvojilac), braa i sestre, unuad, kao i lica koja je nosilac stanarskog prava duan po zakonu da izdrava ili su ta lica duna po zakonu da izdravaju nosioca stanarskog prava, a koja zajedno s njima trajno ive i stanuju, kao i lica koja sa nosiocem stanarskog prava ive u ekonomskoj zajednici u istom stanu vie od deset godina ili vie od pet godina ako su se uselila u stan na osnovu ugovora o doivotnom izdravanju nosioca stanarskog prava. lan 21. Korisnici stana (lan 6. stav 1) koji stanuju zajedno sa nosiocem stanarskog prava imaju pravo da trajno i nesmetano koriste taj stan pod uvjetima koji su propisani ovim Zakonom. lanovima porodinog domainstva (lan 6. stav 2) pripada pravo iz prethodnog stava i poslije smrti nosioca stanarskog prava [...]. 26. Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o stambenim odnosima ("Slubeni glasnik Republike Srpske", br. 19/93 i 22/93) u relevantnom dijelu glasi: lan 2. U lanu 6. stav 2. mijenja se i glasi: "lanovima porodinog domainstva nosioca stanarskog prava, u smislu ovog Zakona, smatraju se: brani drug, djeca (roena u braku ili van braka, usvojena ili pastorad), roditelji branih drugova, brani drugovi djece, kao i lica koja je nosilac stanarskog prava duan po zakonu da izdrava, a koja sa njim trajno ive i stanuju". 27. Zakon o ukidanju lanova u Zakonu o izmjenama i dopunama Zakona o stambenim odnosima, koji je proglasio Visoki predstavnik za Bosnu i Hercegovinu ("Slubeni glasnik Republike Srpske", broj 31/99). lan 1. U Zakonu o izmjenama i dopunama Zakona o stambenim odnosima ("Slubeni glasnik Republike Srpske", br. 19/93 i 22/93) briu se sljedei lanovi, tj. lanovi 2, 3, 6, 7. i 8. lan 2 Ovaj Zakon stupa na snagu 28. oktobra 1999. godine. 28. Odluke Ustavnog suda Socijalistike Federativne Republike Jugoslavije, U br. 409/87 i 213/88 od 20. septembra 1989. godine ("Slubeni list Socijalistike Republike Bosne i Hercegovine", broj 36/89). Utvruje se da je 31. jula 1989. godine prestao da vai dio odredbe lana 6. stav 2. Zakona o stambenim odnosima ("Slubeni list SRBiH", br. 14/84 i 12/87) koji glasi: "bez roditelja". V. ALBENI NAVODI 29. Podnosilac prijave smatra da je dolo do povrede lana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju, iz razloga to su mu prvostepeni ogran uprave i Vrhovni sud osporili da koristi imovinu koju je stekao ivei u ekonomskoj zajednici sa dedom i bakom. Takoe, podnosilac navodi da su u njegovom predmetu povrijeeni l. 6, 8. i 14. Evropske konvencije. Povredu lana 6. Evropske konvencije podnosilac prijave vidi u dugom voenju postupka, naroito pred prvostepenim organom uprave, koji je bio pristrasan u odnosu na preduzee, te koji je iz tog razloga etiri puta donosio odluku koja nije u njegovu korist. Povredu l. 8. i 14. Evropske konvencije vidi u primjeni, kako navodi, diskriminatorskog Zakona o izmjenama i dopuna Zakona o stambenim odnosima, koji je iskljuio unuke iz reda lanova domainstva nosioca stanarskog prava. VI. ODGOVOR TUENE STRANE 30. Tuena strana Republika Srpska smatra nespornim injenice iznijete u prijavi. 31. Po pitanju prihvatljivosti, tuena strana istie da je presuda Vrhovnog suda pravnosnana, ali da je podnosilac prijave izjavio vanredni pravni lijek, po kome izgleda jo nije donesena odluka. Poto Evropski sud za ljudska prava nije zauzeo jasan stav u pogledu toga da li se i vanredni pravni lijekovi moraju iscrpiti prije nego to se podnese prijava o povredi ljudskih prava, tuena strana smatra prijavu prihvatljivom. 32. U pogledu merituma prijave, tuena strana smatra da je dolo do krenja odredbi lana 6. Evropske konvencije, jer je iz dokaza priloenih spisu uoljivo da je drugostepeni organ uprave vie puta ukidao prvostepena rjeenja, kao i da se drugostepeni organ nije pridravao uputstava drugostepenog organa, ime utvrivanje graanskih prava podnosioca prijave nije obavljeno u razumnom roku. Nadalje, tuena strana navodi da nije dolo do krenja lana 8. Evropske konvencije. Istie da ne moe dati pravnu ocjenu zauzetog stajalita Vrhovnog suda, te smatra da je nadleni organ pravnosnano odluio u navedenoj stvari, pa se njegova presuda mora izvriti. Isti argumenti se odnose na povredu lana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. U odnosu na lan 14. Evropske konvencije, tuena strana navodi da Zakon o izmjenama i dopuna Zakona o stambenim odnosima nije diskriminatorski, jer je njegovo dejstvo opte, odnosno djeluje na sve koji se nalaze u predvienoj situaciji, pa ako je tretman bio razliit, bio je prema svima u toj situaciji, a ne samo prema podnosiocu prijave. Nadalje, tuena strana zapaa da su izmjene i dopune Zakona o stambenim odnosima donesene radi racionalnog koritenja stambenog fonda. VII. MILJENJE KOMISIJE A. Prihvatljivost 33. Komisija podsjea da je prijava podnesena Domu u skladu sa Sporazumom. S obzirom da Dom o njoj nije odluio do 31. decembra 2003. godine, Komisija je, u skladu sa lanom 2. Sporazuma iz septembra 2003. godine i lanom 3. Sporazuma iz 2005. godine, nadlena da odluuje o ovoj prijavi. Pri tome, Komisija e uzimati kriterije za prihvatljivost prijave sadrane u lanu VIII(2) Sporazuma. Komisija, takoer, zapaa da se Pravila procedure kojima se ureuje njeno postupanje ne razlikuju, u dijelu koji je relevantan za predmet podnosioca prijave, od Pravila procedure Doma, izuzev u pogledu sastava Komisije. 34. U skladu sa lanom VIII(2) Sporazuma, Komisija e odluiti koje prijave e prihvatiti. Pri tome e Komisija uzeti u obzir sljedee kriterije: (a) postoje li djelotvorni pravni lijekovi i da li je podnosilac prijave dokazao da ih je iscrpio, (b) da li je prijava u biti ista kao i stvar koju je Dom/Komisija ve ispitao, ili je ve podnesena u nekom drugom postupku, ili je ve predmet meunarodne istrage ili rjeenja. Komisija e, takoer, odbiti svaku albu koju bude smatrala nespojivom sa ovim Sporazumom, ili koja je oigledno neosnovana, ili predstavlja zloupotrebu prava albe (c). U skladu sa lanom VIII(3) Sporazuma Komisija u bilo kojem trenutku svog postupka moe obustaviti razmatranje neke albe, odbaciti je ili brisati iz razloga (a) to podnosilac prijave namjerava odustati od albe; (b) to je stvar ve rijeena; ili (c ) to iz bilo kojeg drugog razloga, koji utvrdi Komisija , vie nije opravdano nastaviti s razmatranjem albe; pod uvjetom da je takav rezultat u skladu s ciljem potivanja ljudskih prava. A) U odnosu na Bosnu i Hercegovinu 35. to se tie dvije tuene strane, Komisija zapaa da su Vrhovni sud, te organi uprave, koji su odgovorni za postupke na koje se ali podnosilac prijave, organi Entiteta ije ponaanje ukljuuje odgovornost Republike Srpske, a ne Bosne i Hercegovine u smislu lana II(2) Sporazuma. Prema tome, u dijelu u kome je upuena protiv Bosne i Hercegovine prijava je nespojiva ratione personae sa odredbama Sporazuma u smislu lana VIII(2)(c). Komisija, zbog toga, odluuje da prijavu proglasi neprihvatljivom protiv Bosne i Hercegovine. B) U odnosu na Republiku Srpsku 36. U konkretnom sluaju, predmet osporavanja prijavom je presuda Vrhovnog suda od 17. januara 2003. godine. Protiv te presude, podnosilac prijave je podnio zahtjev za zatitu zakonitosti. Komisija napominje da je zahtjev za zatitu zakonitosti vanredni pravni lijek koji se ne mora iscrpiti u smislu lana VIII(2)(a) Sporazuma (vidi Odluke CH/02/9892, Lazi protiv Bosne i Hercegovine, Odluka o prihvatljivosti i meritumu od 3. jula 2003. godine, taka 78; CH/02/12346, Nazif

8Merdanovi protiv Federacije Bosne i Hercegovine, Odluka o prihvatljivosti, od 14. decembra 2005. godine, taka 15; CH/02/12432, Muharem Kealovi protiv Federacije Bosne i Hercegovine, Odluka o prihvatljivosti, od 6. februara 2006. godine, taka 19). Shodno tome, presuda Vrhovnog suda od 17. januara 2003. godine je odluka protiv koje nema drugih djelotvornih pravnih lijekova moguih po zakonima. Nadalje, osporenu presudu, podnosilac prijave je primio, u roku od 6 mjeseci, kako je propisano lanom VIII(3)(a) Sporazuma. Konano, u ovom dijelu, prijava ispunjava i ostale uslove iz lana VIII(2) i (3) Sporazuma. B.1) U odnosu na zahtjev za naknadu tete i trokove advokata 37. Podnosilac prijave je postavio zahtjev za naknadu nematerijalne tete u iznosu od 5.000 konvertibilnih maraka (u daljnjem tekstu: KM), te naknadu za trokove advokata u iznosu od 2.648 KM. Komisija zakljuuje da su ovi zahtjevi neosnovani, jer podnosilac prijave nije dostavio niti jedan dokaz u prilog svojoj tvrdnji niti u pogledu vrste tete niti u pogledu visine tete. Komisija, zbog toga, smatra da ovaj dio prijave ne otkriva da postoji povreda prava i sloboda zagarantovanih Sporazumom. Slijedi da je ovaj dio prijave oigledno neosnovan u smislu lana VIII(2)(c) Sporazuma. Komisija, zbog toga, odluuje da prijavu, u ovom dijelu, proglasi neprihvatljivom. A.1. Zakljuak u pogledu prihvatljivosti 38. Komisija proglaava prijavu neprihvatljivom, u dijelu u kojem je podnesena protiv Bosne i Hercegovine, kao ratione personae nespojivu sa Sporazumom u smislu lana VIII(2)(c). Takoe, Komisija proglaava neprihvatljivim zbog prima facie neosnovanosti dio prijave protiv Republike Srpske koji se odnosi na zahtjev za naknadu nematerijalne tete i trokova advokata. 39. Komisija zakljuuje da je prijava prihvatljiva protiv Republike Srpske u odnosu na navodne povrede prava podnosioca prijave iz l. 6. i 8. Evropske konvencije. B. Meritum 40. Prema lanu XI Sporazuma, Komisija mora obraditi pitanje da li utvrene injenice otkrivaju da je tuena strana prekrila svoje obaveze iz Sporazuma. Kao to je ve naglaeno, prema lanu I Sporazuma, strane su obavezne osigurati svim licima pod svojom nadlenou najvii stepen meunarodno priznatih ljudskih prava i osnovnih sloboda, ukljuujui prava i slobode predviene Evropskom konvencijom i drugim sporazumima nabrojanim u Dodatku Sporazuma. 41. Komisija zakljuuje da predmetna prijava treba biti ispitana u pogledu lana 8. Evropske konvencije. B.1. lan 8. Evropske konvencije 42. Podnosilac prijave navodi povredu svog prava na dom koje je zatieno lanom 8. Evropske konvencije. 43. lan 8. Evropske konvencije glasi: 1. 1. Svako ima pravo na potovanje svog privatnog i porodinog ivota, doma i prepiske. 2. 2. Dravne vlasti se nee mijeati u vrenje ovog prava, osim ako to nije predvieno zakonom i ako je neophodno u demokratskom drutvu u interesu nacionalne sigurnosti, javne sigurnosti ili ekonomske dobrobiti zemlje, radi spreavanja nereda ili kriminala, radi zatite zdravlja ili morala, ili zatite prava i sloboda drugih. 44. Komisija ukazuje da je bitna svrha lana 8. Evropske konvencije zatita pojedinca od arbitranih mijeanja vlasti u njihova prava garanovana ovim lanom (vidi Evropski sud za ljudska prava, Kroon protiv Holandije, presuda od 27. oktobra 1994. godine, serija A br. 297-C). 45. Da bi se utvrdilo radi li se u konkretnom sluaju o povredi lana 8. Evropske konvencije, prvo se mora utvrditi je li predmetni stan predstavljao "dom" podnosioca prijave u znaenju lana 8. Evropske konvencije i odnose li se mjere na koje se podnosilac prijave poziva na "mijeanje" javnih vlasti u potovanje toga "doma". Drugo, da bi "mijeanje" bilo opravdano, mora biti "u skladu sa zakonom". Ovaj uslov zakonitosti se, u skladu sa znaenjem termina Evropske konvencije, sastoji iz vie elemenata: (a) mijeanje mora biti utemeljeno na domaem ili meunarodnom zakonu, (b) zakon o kojem je rije mora biti primjereno dostupan tako da pojedinac bude primjereno upuen na okolnosti zakona koji se mogu primijeniti na dati predmet i (c) zakon takoer mora biti formuliran sa odgovarajuom tanou i jasnoom da bi se pojedincu dozvolilo da prema njemu prilagodi svoje postupke (vidi Evropski sud za ljudska prava, Sunday Times protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 26. aprila 1997. godine, serija A, br. 30, stav 49). 46. U sluaju da se ispostavi da je to "mijeanje" u skladu sa zakonom i tada moe predstavljati povredu lana 8. Evropske konvencije ako se smatra da nije "neophodno" postii jedan od zakonitih ciljeva iz stava 2. lana 8. Evropske konvencije. Neophodno u ovom kontekstu znai da "mijeanje" odgovara "pritiscima drutvenih potreba" i da postoji razuman odnos proporcionalnosti izmeu mijeanja i zakonitog cilja kojem se tei (vidjeti npr. Evropski sud za ljudska prava, Niemictz protiv Njemake, presuda od 16. decembra 1992. godine, serija A, br. 251). B.1.a. Da li je stan dom podnosioca prijave? 47. Podnosilac prijave navodi da je ivio zajedno sa bakom i djedom u spornom stanu od 1974. godine (kada je roen) do smrti bake 1998. godine (djed je umro 1993. godine), te da je i nakon njene smrti nastavio da ivi u stanu kojeg smatra svojim domom, sve do 25. avgusta 2003. godine, kada je deloiran iz istog. Njegove navode su potvrdili i svjedoci sasluani u upravnom postupku. Takoe, u upravnom postupku je utvreno da je podnosilac prijave 1994. godine prijavio mjesto boravka na adresi predmetnog stana. Komisija ukazuje da je Ustavni sud Bosne i Hercegovine, povodom slinog injeninog stanja u Odluci broj U 1/02 od 17. decembra 2004. godine (vidi Odluku Ustavnog suda broj U 1/02 od 17. decembra 2004. godine, taka 36, objavljena u "Slubenom glasniku Bosne i Hercegovine", broj 36/05), naveo sljedee: "S obzirom da ni osporenom sudskom odlukom nije utvreno drugaije stanje od navoda iz apelacije, proizlazi da je apelant u dugom vremenskom periodu ivio sa svojom bakom u spornom stanu, te da ga je nastavio koristiti i poslije njezine smrti, pa Ustavni sud zakljuuje da sporni stan predstavlja njegov 'dom'". Takoe, Ustavni sud Bosne i Hercegovine u svojoj odluci broj U 77/03 od 19. novembra 2004. godine (vidi Odluku Ustavnog suda broj U 77/03 od 19. novembra 2004. godine, ta. 27. i 28, objavljena u "Slubenom glasniku Bosne i Hercegovine", broj 23/05), naveo "da je 'dom' pojedinca, u smislu lana 8. Evropske konvencije, mjesto koje on ili ona koristi kao privatni dom, ak iako je takvo koritenje nezakonito, sve dok javnost nema pristup tom mjestu, izuzev za privatne svrhe", i dalje, "injenica da je apelant koristio navedeni stan kao svoj dom bila je nesporna u postupku koji je voen pred nadlenim sudovima. Dakle, [...] sporni stan se moe smatrati apelantovim domom u znaenju lana II/3.f) Ustava Bosne i Hercegovine i lana 8. Evropske konvencije". Uporeujui prethodne sluajeve sa predmetnim, Komisija zakljuuje da se sporni stan podnosioca prijave moe smatrati njegovim "domom" u smislu lana 8. Evropske konvencije, bez obzira na injenicu da li podnosilac prijave ispunjava uslove za prenos stanarskog prava odnosno da li se moe smatrati lanom porodinog domainstva svoje bake i da li je sa njom trajno ivio i stanovao. B.1.b Da li je dolo do mijeanja u pravo na potovanje doma podnosioca prijave? 48. Neosporno je da osporena presuda Vrhovnog suda kojom je okonan postupak u kojem je utvreno da podnosiocu prijave ne pripada pravo da nastavi sa koritenjem predmetnog stana, predstavlja "mjeanje" u pravo na potivanje doma u smislu liavanja prava na dom. B.1.c Da li je mijeanje bilo zakonito? 49. Zahtjev preuzea za iseljenje podnosioca prijave iz spornog stana je uvaen primjenom odredbi Zakona o stambenim odnosima, pa Komisija mora dati ocjenu njegove primjene u konkretnom sluaju. 50. U konkretnom sluaju sporno je bilo koju je odredbu lana 6. stava 2. Zakona o stambenim odnosima trebalo primijeniti: onu koja je bila na snazi u vrijeme smrti nosioca stanarskog prava ili onu koja je bila na snazi u vrijeme donoenja prvostepenog upravnog rjeenja. Ovo je izuzetno bitno bilo za postupajue organe, jer je odredba u izmijenjenoj formi 1993. godine, a koja je bila na snazi do oktobra 1999. godine. 51. Vrhovni sud je u osporenoj presudi, kao i prvostepeni organ uprave u jednom dijelu upravnog postupka, primijenio odredbu izmijenjenog lana 6. stava 2. Zakona o stambenim odnosima prema kojoj se unuci vie ne smatraju lanovima porodinog domainstva, a koja je bila na snazi u vrijeme smrti nosioca stanarskog prava, jer je zakljuio da zakon kojim je navedena odredba brisana nema odredbe o povratnom dejstvu, pa se ne moe primijeniti u konkretnom sluaju, te je irelevantnan za odluku u predmetnoj upravnoj stvari. 52. U vezi s primjenom relevantnog prava, u sluaju kada se za vrijeme trajanja postupka izmijeni pravna osnova za odluenje sluaja, Komisija je, u svojom predmetu CH/99/2624 (I.D. protiv Federacije Bosne i Hercegovine i Bosne i Hercegovine, Odluka o prihvatljivosti i meritumu od 9. marta 2005. godine, taka 85) navela: Pitanje koje pravo treba primijeniti u nekom sluaju, zavisi, prije svega, od tumaenja odredbi o vremenskom vaenju normi koje predstavljaju pravnu osnovu odluivanja. Iz toga proizilazi da organ mora primijeniti normu, koja je vaea u trenutku donoenja odluke. Isti pristup se primjenjuje i u albenim postupcima. Ovo jasno proizilazi iz principa zakonitosti u upravnom postupku (lan 4. Zakona o upravnom postupku, Slubene novine Federacije Bosne i Hercegovine, broj 29/02), koji nalae da upravni organi rjeavaju stvari na osnovu zakona, u granicama ovlatenja i u skladu s ciljem s kojim je ovlatenje dato. Drugaiji pristup neophodan je samo u sluajevima u kojima zakonodavac ili drugi donosilac opeg akta predvidi u samom zakonu, tj. aktu, prelazne odredbe, koje nalau da se u postupcima koji nisu okonani primijene ranije vaee norme, ili u sluajevima u kojima nadleni organ mora odluiti ta je bilo po zakonu na odreeni dan, tj. u odreenom vremenskom periodu u prolosti. Konano, Komisija naglaava da lan I/2. Ustava Bosne i Hercegovine propisuje princip vladavine prava, iz kojega proizilazi princip pravne sigurnosti. To,

9nadalje, znai da donosilac opeg akta mora voditi rauna da se pravna osnova, koja regulie odreene odnose, ne mijenja tako esto, jer to izaziva nesigurnost kod graana. 53. Uzimajui u obzir prethodno citiranu odluku, Komisija naglaava da svaki organ, u skladu sa principom vladavine zakona iz lana I/2 Ustava Bosne i Hercegovine, mora potovati vaee zakone. Primjenjujui ovo pravilo na upravni postupak, upravni organi primjenjuju odredbu koja vai u trenutku donoenja odluke, to vai i za albeni postupak, ukoliko ne postoje prelazne odredbe, koje ukazuju na suprotan zakljuak. U upravnom sporu, meutim, sud je duan ispitati zakonitost konanog upravnog akta, pa, prema tome, primjenjuje onu pravnu osnovu koja se, po prethodno navedenim principima, primjenjivala u vrijeme donoenja konanog upravnog akta. Ovo prozilazi i iz izreke o upravnom sudstvu, koja kae da upravni sud, u upravnom sporu, ne preispituje sadanjost, ve postupak iz prolosti. Ovaj princip vai i za ustavno upravno sudstvo, koje, s take gledita ustavnih prava i sloboda, preispituje ustavnost upravnih akata, osim u sluaju da se radi o pravnoj osnovi, koja je, sama po sebi, protivna Ustavu Bosne i Hercegovine, tj. Sporazumu, ukljuujui i sluajeve diskriminatornih zakonskih rjeenja (u tom smislu, vidi, na primjer, Odluku Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, broj U 49/03, od 26. maja 2006. godine, taka 29. et sequ; mutatis mutandis, Odluku o prihvatljivosti i meritumu, CH/00/4094, Emina Zahirovi protiv Federacije Bosne i Hercegovine, od 10. maja 2006. godine, taka 46. i dalje ). 54. U konkretnom sluaju, Komisija zapaa da Zakon o ukidanju lanova u Zakonu o izmjenama i dopunama Zakona o stambenim odnosima nije sadravao prelazne odredbe i stupio je na snagu 28. oktobra 1999. godine. To znai, da su njegove odredbe bile obavezujue za upravne organe, bez obzira kada je postavljen odreeni zahtjev ili kada se dogodila odreena pravno relevantna injenica (smrt nositeljice stanarskog prava). Nadalje, Preduzee je 1. decembra 1999. godine, dakle, nakon stupanja na snagu ovog zakona, pokrenulo postupak radi iseljenja podnosioca prijave iz predmetnog stana. Vrhovni sud je u sluaju podnosioca prijave, kao konana instanca, kao pravnu osnovu za svoju odluku primijenio odredbe Zakona o stambenim odnosima prije izmjene iz 1999. godine, na osnovu kojih je zakljuio da podnosilac prijave ne spada u krug osoba tzv. lanova porodinog domainstva. Shodno tome, primjena zakona je bila proizvoljna ili arbitrarna, ime su nadleni organi tuene strane povrijedili pravo na dom podnosioca prijave, jer je mijeanje je bilo nezakonito u smislu njegove arbitrarne primjene. 55. Osim toga, Komisija napomine da je zahtjev suprotne strane u postupku, preduzea, usmjeren na davanje odgovora od strane nadlenog organa, da li je podnosilac prijave pravni ili bespravni korisnik, pa je, na osnovu takvog odgovora, potrebno dati zakljuak da li on mora iseliti iz stana ili ne. Komisija napominje da, prema lanu 21. Zakona o stambenim odnosima lanovima porodinog domainstva poslije smrti nosioca stanarskog prava pripada pravo da trajno i nesmetano nastave koristiti taj stan pod zakonom propisanim uslovima. Ti zakonom propisani uslovi stipulisani su, izmeu ostalog, u lanu 22. Zakona o stambenim odnosima, prema kojem, lan domainstva, koji smatra da moe prenijeti stanarsko pravo sa umrlog lica, mora u roku od 3 mjeseca podnijeti takav zahtjev davaocu stana na koritenje. U sluaju da davalac stana na koritenje nee da zakljui ugovor o koritenju stana, lan domainstva mora, u daljnjem roku od 30 dana od podnesenog traenja, podnijeti zahtjev stambenom organu da donese rjeenje, koje zamjenjuje ugovor o koritenju stana. U protivnom, lan domainstva nastavlja koristiti stan kao bespravni korisnik i protiv njega se moe voditi postupak iseljenja. Prema tome, i upravni organi, ali i upravni sud, raspravljali su pitanje koje nije bilo relevantno za predmetni zahtjev, jer, umjesto da daju odgovor na legalitet koritenja, oni su raspravljali pitanje mogunosti sticanja stanarskog prava podnosioca prijave, to nije bilo predmet zahtjeva. To je jo jedan razlog za nezakonitost konane odluke u predmetnom sluaju u smislu arbitrarne primjene zakona. B.2. Zakljuak o meritumu 56. Komisija zakljuuje da je u ovom predmetu povrijeeno pravo podnosioca prijave na potovanje doma iz lana 8. Evropske konvencije. S obzirom da je utvrdila povrede prava podnosioca prijave zatienog lanom 8. Evropske konvencije, Komisija smatra da nije potrebno ispitati prijavu u vezi sa lanom 6. Evropske konvencije. VIII. PRAVNI LIJEKOVI 57. Prema lanu XI(1)(b) Sporazuma, a u vezi sa pravilom 58. stavom 1(b) Pravila procedure Komisije, Komisija mora razmotriti pitanje o koracima koje Republika Srpska mora preduzeti da ispravi krenja Sporazuma koja je Komisija utvrdila, ukljuujui naredbe da sa krenjima prestane i od njih odustane, te novanu naknadu. 58. Komisija je utvrdila da je tuena strana prekrila svoje obaveze prema Sporazumu time to je u postupku iseljenja podnosioca prijave iz predmetnog stana proizvoljnom primjenom zakona povrijedila pravo podnosioca prijave na dom iz lana 8. Evropske konvencije. Prema tome, Komisija smatra odgovarajuim da naredi da Vrhovni sud, najkasnije u roku od tri mjeseca od datuma prijema ove Odluke, donese konanu i obavezujuu odluku u postupku po zahtjevu za iseljenje podnosioca prijave iz stana, potujui obrazloenje ove odluke. 59. Komisija, na kraju, napominje da u skladu sa pravilom broj 62. Pravila procedure Komisije, odluke Komisije konane su i obavezne i duno ih je potovati svako fiziko i pravno lice. Svi organi vlasti tuenih strana u smislu Sporazuma, duni su, u okviru svojih nadlenosti utvrenih ustavom i zakonom, provoditi odluke Komisije. U datim rokovima, tuena strana, koja je obavezna da izvri odluku Komisije, duna je dostaviti obavijest o preduzetim mjerama u cilju izvrenja odluke Komisije, kako je to naznaeno u odluci. U sluaju nepostupanja, odnosno kanjenja u izvrenju ili obavjetenju Komisiji o preduzetim mjerama, Komisija donosi rjeenje kojim se utvruje da odluka Komisije nije izvrena. Ovo rjeenje dostavlja se nadlenom tuiocu i nadlenom agentu tuene strane. Komisija istie da neizvrenje odluka Komisije, u skladu sa lanom 239. Krivinog zakona Bosne i Hercegovine, predstavlja krivino djelo. IX. ZAKLJUAK 60. Iz ovih razloga, Komisija odluuje, 1. jednoglasno, da prijavu proglasi neprihvatljivom ratione personae protiv Bosne i Hercegovine; 2. jednoglasno, da prijavu proglasi neprihvatljivom protiv Republike Srpske u dijelu u kojem je podnosilac prijave traio naknadu nematerijalne tete i trokova advokata, zbog neosnovanosti; 3. jednoglasno, da prijavu proglasi prihvatljivom protiv Republike Srpske u dijelu koji se odnosi na povredu l. 6. i 8. Evropske konvencije; 4. jednoglasno, da je prekreno pravo podnosioca prijave na potovanje doma zagarantovano lanom 8. Evropske konvencije, ime je Republika Srpska prekrila lan I Sporazuma, u postupku za iseljenje podnosioca prijave iz stana; 5. jednoglasno, da nije potrebno ispitivati prijavu prema lanu 6. Evropske konvencije; 6. jednoglasno, da naredi Republici Srpskoj da osigura da Vrhovni sud donese konanu i obavezujuu odluku o zahtjevu za iseljenje podnosioca prijave iz stana, u skladu sa obrazloenjem iz ove Odluke, najkasnije u roku od tri mjeseca od datuma prijema ove Odluke; i 7. jednoglasno, da naredi Republici Srpskoj da izvijesti Komisiju u roku od 30 dana od dana proteka roka iz zakljuka broj 6. ove Odluke, o koracima preduzetim u sprovoenju gore spmenute naredbe. (potpisao) (potpisao) Nedim Ademovi Miodrag Paji Arhivar Komisije Predsjednik Komisije

10ODLUKA O PRIHVATLJIVOSTI I MERITUMU Predmeti br. CH/02/9138, CH/03/14375 i CH/03/14962 Dobrica AANIN, Ivan DIMOVSKI i Fahrija TODOSIJEVI protiv BOSNE I HERCEGOVINE i FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE Komisija za ljudska prava pri Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine, na zasjedanju Velikog vijea od 9. novembra 2005. godine, sa sljedeim prisutnim lanovima: Gosp. Miodrag PAJI, predsjednik Gosp. Mehmed DEKOVI, potpredsjednik Gosp. elimir JUKA, lan Gosp. Mato TADI, lan Ga Valerija GALI, lan Gosp. Nedim ADEMOVI, arhivar Razmotrivi gore spomenute prijave podnesene Domu za ljudska prava za Bosnu i Hercegovinu (u daljnjem tekstu: Dom) u skladu sa lanom VIII(1) Sporazuma o ljudskim pravima (u daljnjem tekstu: Sporazum) sadranom u Aneksu 6 uz Opi okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini; Konstatujui da je Dom prestao postojati 31. decembra 2003. godine i da je Komisija za ljudska prava pri Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Komisija) dobila mandat prema sporazumima u skladu sa lanom XIV Aneksa 6 uz Opi okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini koji su zakljueni u septembru 2003. i januaru 2005. godine (u daljnjem tekstu: Sporazum iz 2005. godine) da odluuje o predmetima podnesenim Domu do 31. decembra 2003. godine; Usvaja sljedeu odluku u skladu sa lanom VIII(2)(a), VIII(2)(c) i VIII(2)(d) Sporazuma, l. 3. i 8. Sporazuma iz 2005. godine, pravilom 50. stavom 1(a), 1(b) i 1(j), kao i pravilom 21. stavom 1(a) u vezi sa pravilom 53. Pravila procedure Komisije: X. UVOD 61. Predmeti se odnose na zahtjeve podnosilaca prijava, pripadnika bive Jugoslovenske narodne armije (u daljnjem tekstu: JNA), odnosno u predmetu broj CH/03/14962, supruge pripadnika bive JNA, da vrate u posjed stanove u Bosni i Hercegovini. U predmetima br. CH/02/9138 i CH/03/14375, podnosioci prijava trae uknjibu prava vlasnitva na predmetnim stanovima. 62. U predmetu broj CH/02/9138, podnosilac prijave je postavio zahtjev za naknadu materijalne tete nastale usljed nemogunosti da koristi svoj prijeratni stan, za period od podnoenja zahtjeva za povrat predmetnog stana do ulaska u posjed istog, u mjesenom iznosu od 600 konvertibilnih maraka (u daljnjem tekstu: KM). Nadalje, u predmetu broj CH/03/14375, podnosilac prijave je postavio zahtjev za naknadu materijalne tete nastale usljed unitenja i otuenja njegove pokretne imovine, te na ime trokova stanovanja i trokova postupka, u ukupnom iznosu od 25.200 eura. 63. Predmeti postavljaju pitanja u vezi sa l. 6. i 8. Evropske konvencije za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija) i lanom 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. XI. INJENICE U PREDMETIMA 64. injenice koje su dole iznijete proizilaze iz prijava, priloene dokumentacije i navoda tuene strane, Federacije Bosne i Hercegovine. civilnih pripadnika JNA. Ugovori su potpisani od strane obje ugovorne strane i potvrena im je pravovaljanost od strane vojnog pravobranioca. Ugovori sadre peat nadlene poreske slube. Podnosioci prijava su uplatili cjelokupan iznos na ime kupoprodajne cijene predmetnih stanova. 67. Podnosioci prijava su stanove napustili poetkom ratnih dejstava u Bosni i Hercegovini. 68. Podnosioci prijava su pokrenuli upravne postupke pred nadlenim organima za povrat posjeda svojih stanova. Nadleni organi su osporili njihove zahtjeve za povrat zbog primjene lana 3a. Zakona o prestanku primjene Zakona o naputenim stanovima. 69. Podnosioci prijava su pokrenuli postupke pred Komisijom za imovinske zahtjeve raseljenih lica i izbjeglica (u daljnjem tekstu: CRPC) za povrat posjeda svojih stanova. U predmetima br. CH/02/9138 i CH/03/14375, podnosioci prijava posjeduju CRPC odluke kojima se potvruje da su bili nosioci stanarskih prava na predmetnim stanovima na dan 1. aprila 1992. godine. Meutim, navedene odluke nikada nisu izvrene. U predmetu broj CH/03/14962 u toku je postupak pred Komisijom za imovinske zahtjeve raseljenih lica i izbjeglica Bosne i Hercegovine (koja je pravni slijednik CRPC-a; u daljnjem tekstu: Komisija za imovinske zahtjeve), po zahtjevu podnositeljice prijave za ponovno razmatranje CRPC odluke.

b. 1.

a.

injenice koje su zajednike u predmetima 65. Predmetni stanovi su bili u drutvenom vlasnitvu. Imaoci drutvene svojine u Socijalistikoj Federativnoj Republici Jugoslaviji (u daljnjem tekstu: SFRJ) su bili dravni organi ili pravna lica. JNA je bila jedan takav dravni organ koji je kontrolisao odreeni dio imovine u drutvenom vlasnitvu. Podnosioci prijava su bili u slubi JNA kao vojna lica, odnosno u predmetu broj CH/03/14962 suprug podnositeljice prijave je bio vojno lice u slubi JNA. Podnosioci prijava, u predmetima br. CH/02/9138 i CH/03/14375, imali su stanarsko pravo na predmetnim stanovima, koje im je dodijelila JNA. U predmetu broj CH/03/14962, suprug podnositeljice prijave je bio nosilac stanarskog prava na predmetnom stanu. 66. Podnosioci prijava, u predmetima br. CH/02/9138 i CH/03/14375, su 1992. godine zakljuili sa JNA ugovor o kupoprodaji stanova na kojima su imali stanarsko pravo. Ugovori su zakljueni u skladu sa Zakonom o stambenom obezbjeenju u JNA (Slubeni list Socijalistike Federativne Republike Jugoslavije, broj 84/90), sa dravom SFRJ Saveznim sekretarijatom za narodnu odbranu Vojnom ustanovom za upravljanje stambenim fondom JNA (u daljnjem tekstu: Stambeni fond bive JNA). Ovim zakonom, koji je donesen 1990. godine i koji je stupio na snagu 6. januara 1991. godine, su, u osnovi, regulisane stambene potrebe vojnih i

injenice u pojedinanim predmetima Predmet broj CH/02/9138, Dobrica AANIN protiv Bosne i Hercegovine i Federacije Bosne i Hercegovine 70. Podnosilac prijave je sa Zajednicom stanovanja JNA-Struna sluba pri VP broj 3945-27, Sarajevo zakljuio ugovor o koritenju stana, broj 40-498/84 od 19. aprila 1984. godine, za stan koji se nalazi u ulici ekalua broj 1/I-5 (raniji naziv: Nemanjina broj 1) u Sarajevu. Podnosilac prijave je sa Stambenim fondom bive JNA zakljuio ugovor o kupoprodaji predmetnog stana, broj 3513-1797-4 od 28. februara 1992. godine. Ugovor je potpisan od strane obje ugovorne strane, ovjeren od strane vojnog pravobranioca, te sadri nepopunjen peat nadlene poreske slube. Prema ugovoru, podnosilac prijave je bio duan isplatiti kupoprodajnu cijenu u iznosu od 268.614 dinara. Podnosilac prijave je dostavio kopije priznanica Vojnog servisa, kojima se potvruje da je, u toku februara 1992. godine, izvrio uplate za otkup predmetnog stana u ukupnom iznosu od 270.614 dinara. a. Postupak pred domaim organima 71. Podnosilac prijave je 24. februara 1999. godine Upravi za stambena pitanja Kantona Sarajevo (u daljnjem tekstu: Uprava) podnio zahtjev za vraanje u posjed predmetnog stana. Uprava je donijela rjeenje, broj 23/1-372-215/99 od 29. februara 2000. godine, kojim je odbila zahtjev podnosioca prijave kao neosnovan. U rjeenju je navedeno da se podnosilac prijave ne moe smatrati izbjeglicom u smislu lana 3a. stava 2. Zakona o prestanku primjene Zakona o naputenim stanovima, jer je utvreno da je aktivno vojno lice u Vojsci Jugoslavije u inu zastavnika I klase, te da je naredbom Komande II Armije Vojske Jugoslavije, broj 3421 od 16. maja 1995. godine, ("Slubeni vojni list Vojske Jugoslavije", broj 9/95), unaprijeen 12. maja 1995. godine. U pomenutom rjeenju je navedeno da u Slubenom vojnom listu Vojske Jugoslavije do 31. decembra 1995. godine nije objavljena promjena statusa podnosioca prijave, to potvruje da je ostao u aktivnoj vojnoj slubi u Vojsci Jugoslavije i nakon 14. decembra 1995. godine. 72. Podnosilac prijave je na navedeno rjeenje podnio albu Ministarstvu stambenih poslova Kantona Sarajevo (u daljnjem tekstu: Ministarstvo), navodei, izmeu ostalog, da nije aktivno vojno lice u Vojsci Jugoslavije, te da nije unaprijeen 16. maja 1995. godine. Ministarstvo je rjeenjem, broj 27/02-23-1418/00 od 15. juna 2000. godine, odbilo albu podnosioca prijave. U obrazloenju rjeenja je, izmeu ostalog, navedeno da je prvostepeni organ, u postupku koji je prethodio donoenju oalbenog rjeenja, potpuno i pravilno utvrdio injenino stanje, i na tako utvreno injenino stanje pravilno primijenio zakon. 73. Podnosilac prijave je naveo da protiv rjeenja Ministarstva nije pokrenuo upravni spor pred Kantonalnim sudom u Sarajevu (u daljnjem tekstu: Kantonalni sud), jer je izbjeglo lice bez imovine, skromnih materijalnih prilika, te zbog toga nije bio u mogunosti da se izlae dodatnim materijalnim trokovima. b. Postupak pred CRPC-om 74. CRPC je, odluujui po zahtjevu podnosioca prijave za povrat u posjed predmetnog stana, donijela odluku, broj 302-2524-1/1 od 2. septembra 2003. godine, kojom je potvrdila da je podnosilac prijave na dan 1. aprila 1992. godine bio savjestan posjednik predmetnog stana. 75. Ministarstvo odbrane Federacije Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: FMO) je 13. oktobra 2003. godine podnijelo zahtjev za ponovno razmatranje CRPC odluke od 2. septembra 2003. godine. U zahtjevu za ponovno razmatranje je navedeno da se podnosilac prijave ne moe smatrati izbjeglicom i raseljenim licem shodno lanu 3a. Zakona o prestanku primjene Zakona o naputenim stanovima, jer je poslije 19. maja 1992. godine ostao u oruanim snagama van teritorije Bosne i Hercegovine.

1176. Podnosilac prijave je 17. oktobra 2003. godine podnio zahtjev Slubi za upravu za imovinsko-pravne poslove, geodetske poslove i katastar nekretnina Opine Centar Sarajevo (u daljnjem tekstu: Sluba) za izvrenje CRPC odluke od 2. septembra 2003. godine. 77. Sluba je donijela zakljuak, broj 05-31-833/03 od 24. oktobra 2003. godine, kojim se prekida postupak u predmetu povrata u posjed predmetnog stana, te upuuju podnosilac prijave i S.D, trenutni korisnik predmetnog stana, da kod Opinskog suda u Sarajevu (u daljnjem tekstu: Opinski sud) pokrenu postupak utvrivanja prenosa prava vlasnitva na predmetnoj nekretnini. Takom 2. zakljuka je odreeno da prekid postupka traje dok Opinski sud ne rijei ovo pitanje, dok je takom 3. odreeno da su imenovani duni u roku od 10 dana od dana konanosti zakljuka, podnijeti ovom organu dokaz o pokrenutom postupku kod pomenutog suda. U obrazloenju zakljuka je, izmeu ostalog, utvreno da predmetni stan koristi S.D. kao zemljino-knjini vlasnik, na osnovu ugovora o kupoprodaji stana na kojem postoji stanarsko pravo, broj 21-03-06-1546 od 7. jula 2000. godine i rjeenja Zemljino knjinog ureda Opinskog suda, broj DnI 25149/2000 od 21. decembra 2000. godine. 78. Podnosilac prijave je 12. novembra 2003. godine podnio albu na navedeni zakljuak Upravi za geodetske i imovinsko-pravne poslove Kantona Sarajevo (u daljnjem tekstu: Kantonalna Uprava). Kantonalna uprava je donijela rjeenje, broj 25-31-5563/33 D od 6. februara 2004. godine, kojim je odbila albu podnosioca prijave kao neosnovanu. Nakon toga, Kantonalna Uprava je, postupajui po preporuci OSCE-a od 18. marta 2004. godine i Smjernica iz zajednikog pisma OHR/OSCE-a od 9. marta 2004. godine, donijela rjeenje, broj 25-31-5563/03 D od 7. juna 2004. godine, kojim je ponitila svoje rjeenje od 6. februara 2004. godine i zakljuak Slube od 24. oktobra 2003. godine, te predmet vratila prvostepenom organu na ponovni postupak i odluku. Tuena strana Federacija Bosne i Hercegovine je svojim u pisanim zapaanjima od 10. juna 2005. godine (vidi taku 41. ove Odluke) navela da je podnosilac prijave protiv rjeenja Kantonalne Uprave od 7. juna 2004. godine pokrenuo upravni spor pred Kantonalnim sudom. 79. Sluba je 8. jula 2004. godine donijela zakljuak, broj 0531-833/03, o dozvoli izvrenja CRPC odluke. Istog dana, Sluba je donijela zakljuak, broj 05-31-833/04, kojim se privremeno obustavlja postupak izvrenja CRPC-odluke od 2. septembra 2003. godine, do donoenja odluke Komisije za imovinske zahtjeve. U obrazloenju zakljuka je navedeno da je FMO 13. oktobra 2003. godine podnijelo zahtjev za ponovno razmatranje CRPC-odluke od 2. septembra 2003. godine. Takoer, navedeno je da je odlueno u skladu sa lanom 1. Odluke Vlade Federacije Bosne i Hercegovine, broj 155/04 od 22. aprila 2004. godine ("Slubene novine Federacije Bosne i Hercegovine", broj 23/04), kojim je propisano da e se obustaviti privremeno od izvrenja odluke CRPC, donesene poslije 30. juna 2003. godine na koje su podneseni prijedlozi za preispitivanje drugostepenom organu, do donoenja odluke drugostepenog organa-Komisije za imovinske zahtjeve raseljenih lica i izbjeglica. 80. Podnosilac prijave je na navedeni zakljuak o obustavi izvrenja podnio albu Kantonalnoj upravi. Kantonalna uprava je rjeenjem, broj 25-31-2306/04 D od 1. septembra 2004. godine, odbila albu podnosioca prijave kao neosnovanu. Nakon toga, podnosilac prijave je tubom pred Kantonalnim sudom pokrenuo upravni spor, koji je jo u toku. c. Postupak za priznavanje prava vlasnitva na predmetnom stanu 81. Trenutni korisnici predmetnog stana, S.D. i E.D, su 7. jula 2000. godine otkupili predmetni stan od FMO-a, te su se uknjiili kao vlasnici istog. 82. Podnosilac prijave je 12. novembra 2003. godine Opinskom sudu podnio tubu protiv FMO za priznavanje prava vlasnitva na predmetnom stanu. Opinski sud je donio presudu, broj P-2466/05-"A" od 29. jula 2005. godine, kojom je utvrdio da je pravno valjan ugovor o kupoprodaji-otkupu predmetnog stana, zakljuen 28. februara 1992. godine pod br. 3513-1797-4, izmeu Stambenog fonda bive JNA i podnosioca prijave. Istom presudom odbijen je dio tubenog zahtjeva kojim je predloeno da sud donese presudu kojom se FMO obavezuje da trpi da se pravo vlasnitva podnosioca prijave na predmetnom stanu uknjii, sa dijelom 1/1, kao i dio tubenog zahtjeva koji se odnosio na predaju u posjed predmetnog stana. 83. Podnosilac prijave je na navedenu presudu podnio albu Kantonalnom sudu. 84. Prema posljednjim informacijama koje je pribavilo Ministarstvo odbrane Republike Srpske, a koje je dostavila tuena strana, Federacija Bosne i Hercegovine, na osnovu spiska o rjeavanju stambenog pitanja iz stambenog fonda Vojske Srbije i Crne Gore, proizilazi da je podnosilac prijave rijeio svoje stambeno pitanje dodjelom u zakup trosobnog stana u Beogradu, Dravna Zajednica Srbija i Crna Gora. Komisija nema informaciju o tome da li je podnosilac prijave realizovao ovo pravo.

2.

Predmet broj CH/03/14375, Ivan DIMOVSKI protiv Bosne i Hercegovine i Federacije Bosne i Hercegovine 85. Podnosilac prijave je 6. februara 1992. godine sa Stambenim fondom bive JNA - Tehnikim remontnim zavodom Hadii zakljuio ugovor o kupoprodaji stana, broj 7/838-1, za stan koji se nalazi u ulici Marka Marulia broj 17 u Sarajevu. Ugovor je potpisan od strane obje ugovorne strane, ovjeren od strane vojnog pravobranioca, te sadri nepopunjen peat nadlene poreske slube. Prema ugovoru, podnosilac prijave je bio duan isplatiti kupoprodajnu cijenu u iznosu od 261.753 dinara. Podnosilac prijave je dostavio kopiju uplatnice o plaenoj kupoprodajnoj cijeni stana u cijelosti. Podnosilac prijave je naveo da je predmetni stan sa porodicom napustio u aprilu 1992. godine zbog ratnih sukoba. a. Postupak pred domaim organima 86. Podnosilac prijave je 30. septembra 1996. godine Upravi podnio zahtjev za povrat u posjed predmetnog stana. Uprava je donijela rjeenje, broj 23/6-372-P-4996/98 od 4. juna 2001. godine, kojim je odbila zahtjev podnosioca prijave kao neosnovan, jer je utvreno da je i nakon 14. decembra 1995. godine ostao u aktivnoj vojnoj slubi u oruanim snagama van teritorije Bosne i Hercegovine. Podnosilac prijave nije podnio albu na navedeno rjeenje. b. Postupak pred CRPC-om 87. Podnosilac prijave je 12. decembra 1997. godine podnio zahtjev CRPC-u za povrat u posjed predmetnog stana. CRPC je donijela odluku, broj 501-737-1/1 od 2. septembra 2003. godine, kojom je potvrdila da je podnosilac prijave na dan 1. aprila 1992. godine bio savjestan posjednik predmetnog stana, te da mu pripada pravo na povrat istog. 88. Sluba je 22. septembra 2003. godine donijela zakljuak, broj 05-23-2261/03, o dozvoli izvrenja CRPC-odluke. U pomenutom zakljuku je navedeno da se predmetni stan vraa na raspolaganje podnosiocu prijave, kao vlasniku, te da privremenom korisniku, B.V, prestaje pravo privremenog koritenja. 89. FMO je podnijelo zahtjev za ponovno razmatranje CRPCodluke od 2. septembra 2003. godine. Sluba je donijela zakljuak, broj 0523-2261/03 od 3. decembra 2003. godine, kojim je obustavila postupak izvrenja CRPC odluke do prijema obavijesti CRPC-a o ishodu ponovnog razmatranja navedene odluke. 90. Podnosilac prijave se 29. aprila 2004. godine obratio Upravnoj inspekciji Federacije Bosne i Hercegovine za dostavljanje informacija o postupku ponovnog razmatranja odluke CRPC-a, s obzirom da, kako je naveo, od decembra 2003. godine nije dobio nikakvo obavjetenje o navedenom postupku. 91. Podnosilac prijave je 9. juna 2003. godine FMO-u podnio zahtjev za izdavanje naloga za uknjibu prava vlasnitva na predmetnom stanu. FMO je dopisom, broj 04-03-42/03 od 17. jula 2003. godine, obavijestilo podnosioca prijave da ne ispunjava uslove za uknjibu prava vlasnitva, jer se ne nalazi u posjedu predmetnog stana.

3.

Predmet broj CH/03/14962, Fahrija TODOSIJEVI protiv Bosne i Hercegovine i Federacije Bosne i Hercegovine 92. A.T, suprug podnositeljice prijave, i Direkcija za izgradnju i odravanje stambenog fonda JNA, Odjeljenje Sarajevo su sklopili ugovor o korienju stana, broj 40-113/80 od 8. februara 1980. godine, za stan koji se nalazi u ulici Rose Hadivukovi broj 14 (raniji naziv: Marala Tita broj 187) u Tuzli. a. Postupak pred domaim organima 93. Podnositeljica prijave je 19. februara 1999. godine podnijela zahtjev za vraanje predmetnog stana u posjed Slubi za stambene poslove Opine Tuzla (u daljnjem tekstu: Sluba za stambene poslove). Sluba za stambene poslove je rjeenjem, broj 05-02/5-23-360/99 od 2. oktobra 20