smart homes magazine

Smart HomeS magazine - november 2009 1

ZonnepanelenUneto-VniEnergyhouseEnergiecoöperatiesZummere PowerKnoholEM

PartnersSchneider ElectricDuoTecno

Smart Homes AwardtanteLouise-Vivensis

De sociale computer

Nieuws uit binnen- en buitenland en achtergronden

ZonnepanelenUneto-VniEnergyhouseEnergiecoöperatiesZummere PowerKnoholEM



De sociale computer


themanummer energie

v a k m a g a z i n e v o o r d o m o t i c a & s l i m w o n e n

Nummer 1/ 2013 Prijs: € 9,95

Inhoudelijke presentatiesessies • Workshops • Innovaties uit de markt

13 t/m 15 maart 2013Jaarbeurs Utrecht

Hét platform voor ICT-toepassingen en -diensten in de zorgsector

Ga voor gratis toegang naar zorg-en-ict.nl

Met medewerking van:

Sponsoren:

Hoofdmediapartner:

#zict13

Smart HomeS magazine - maart 2013 3

nUmmer 1 - maart 2013

smart homes magazine inhoud

Beurs Zorg & ICT, VNu exhIBITIoNs 6

smarT homes award 2012 Voor TaNTeLouIse-VIVeNsIs 10

Thema ‘eNergIe’ 18 T/m 29meT BIjdrageN o.a. VaN LIaNder, YPs, uNeTo-VNI, eNergYhouse, KNohoLem

ParTNer: sChNeIder eLeCTrIC 30

ParTNer: duoTeCNo 42

de soCIaLe ComPuTer 50

eN Verder:

ageNda 4

ParTNerdag 9

NIeuws 14

VersLag CoNsumer eLeCTroNICs show 34

VersLag INTegraTed sYsTems euroPe 44

10

30

42

50

themanummer energie

Beurs

21 februari t/m 3 maart 2013

BatiBouwLocatie: Brussels ExpoMeer informatie: www.batibouw.be

Beurs

5 t/m 7 maart 2013

ELEKtRo VaKBEuRSLocatie: Evenementenhal VenrayMeer informatie: www.evenementenhal.nl

Beurs

5 t/m 9 maart 2013

CEBitLocatie: Hannover MesseMeer informatie: www.cebit.de

NatioNale Week

11 t/m 16 maart 2013

ZoRg En wELZijnMeer informatie: www.zorgnieuws.nl

Beurs

12 t/m 16 maart 2013

iSH Locatie: Messe FrankfurtMeer informatie: www.ish.messefrankfurt.com

Beurs

13 t/m 15 maart 2013

ZoRg & iCtLocatie: Jaarbeurs UtrechtMeer informatie: www.zorg-en-ict.nl

CoNgres

14 maart 2013

CongRES DomotiCaLocatie: Jaarbeurs Utrecht – Irene FoyerMeer informatie: [email protected]

Beurs

14 t/m 17 maart 2013

wonEn & CoLocatie: MartiniPlaza GroningenMeer informatie: www.wonenencodebeurs.nl

themaBijeeNkomst

19 maart 2013

KnX tHEmaBijEEnKomStLocatie: Inn Style in MaarssenMeer informatie: op www.knx-professionals.nl

CoNgres

26 maart

aCtiVE agEingLocatie: Maaspoort ’s HertogenboschMeer informatie: [email protected]

CoNgres

11 april 2013

anDERS oRganiSEREn VooR ZoRgmanagERSLocatie: Het Koetshuis Nyenrode Business Universiteit, BreukelenMeer informatie: www.reedbusinessevents.nl

PromotieCamPagNe

5 t/m 16 mei 2013

SoLaR DaYS Meer informatie: www.solardays.nl

PartNerdag

16 mei 2013

PaRtnERDag SmaRt HomES Locatie: CLB, De RijpMeer informatie: [email protected]

Beurs

4 t/m 6 juni 2013

SafEtY & SECuRitYLocatie: RAI AmsterdamMeer informatie: www.safetysecurityamsterdam.nl

themaWeek

24 t/m 30 juni 2013

RoBoCuPLocatie: Genneper Parken EindhovenMeer informatie: www.robocup2013.org

Beurs

24 t/m 26 september 2013

VaKBEuRS EnERgiELocatie: Brabanthallen ’s HertogenboschMeer informatie: www.energievakbeurs.nl

Beurs

30 september t/m 4 oktober 2013

ELEKtRotECHniEKLocatie: Jaarbeurs UtrechtMeer informatie: www.elektrotechniek-online.nl

Beurs

20 en 21 november 2013

DE BEuRS DomotiCa & SLim wonEnOrganisatie: Stichting Smart Homes Locatie: Evoluon, EindhovenMeer informatie: www.beursdomoticaenslim-wonen.nl, [email protected]

Beurs

7 t/m 10 januari 2014

ConSumER ELECtRoniCS SHowLocatie: LVCC, Las VegasMeer informatie: www.CESweb.org

Beurs

3 t/m 7 februari 2014

VSKLocatie: Jaarbeurs UtrechtMeer informatie: www.vsk.nl

Beurs

8 t/m 10 april 2014

REnoVatiELocatie: Brabanthallen ’s HertogenboschMeer informatie: www.renovatiebeurs.nl

SmaRt HomES magaZinE - agEnDa

4 smart homes magaziNe - maart 2013

NUMMER 1 - MaaRt 2013

smart homes magazine redactioneel

Smart HomeS magazine - november 2009 1

Netbeheerder LianderZonnepanelenUneto-VniEnergyhouseEnergiecoöperatieZummere PowerKnoholEM



De sociale computer


Netbeheerder LianderZonnepanelenUneto-VniEnergyhouseEnergiecoöperatieZummere PowerKnoholEM



De sociale computer


themanummer energie

v a k m a g a z i n e v o o r d o m o t i c a & s l i m w o n e n

Nummer 1/ 2013 Prijs: € 9,95

Energieleveranciers ontwikkelen nieuwe

diensten en services om hun klanten energie

te laten besparen, terwijl hun core business

het zoveel mogelijk leveren van energie is.

Toch zetten netbeheerders volop in op de

ontwikkeling van smart grids en de uitrol van

smart meters waarbij ze ook de koppeling

tussen smart meter en het energieverbruik

van apparatuur in de woning onderzoeken. Dit levert mogelijke nieuwe

diensten op. Zoek op internet naar zonnecellen of de term PV en het aan-

bod is enorm. Niet alleen consumenten maar ook installateurs zijn zoe-

kende en kunnen soms zelfs de weg niet eens vinden. De Consumenten-

bond en de ANWB kopen en verkopen tegenwoordig zelf(s) energie.

De prijzen vooral voor zonne-energie zijn op dit moment dusdanig laag

dat het voor de consument loont, ook zonder subsidie, om hierin te inves-

teren. Het rendement op de investering, gezien over een periode van 15

tot 20 jaar, is hoger dan de rente die de meeste banken geven op spaar-

geld. Niet voor niets schieten nieuwe initiatieven, zoals energiecoöpera-

ties die volop inzetten op lokaal, decentraal, kleinschalig en duurzaam,

als paddenstoelen uit de grond. Op dit moment zijn er al meer dan 300

van dergelijke initiatieven in Nederland. Verleidende technieken worden

ontwikkeld om energie te besparen. Techniek (E&W), Communicatie (in-

ternet) en ICT zijn essentieel om deze transitie te managen en lopen als

rode draad door deze ontwikkeling.

In deze transitie liggen er volop kansen voor de installatiemarkt om te be-

nutten. Immers wat adviseer je je klant en hoe integreer je al de te nemen

maatregelen in een comfortabel en vooral voor de consument praktisch

systeem. In deze editie geven we achtergrondinformatie, maar ook hand-

reikingen. Deze ontwikkelingen bieden volop kansen voor allen die actief

zijn in de domotica.

Peter Brils

Smart Homes Magazine

ISSN: 2211-8659

vijfde jaargang, nummer 1

Smart Homes Magazine is het vakmagazine voorDomotica & Slim Wonen.

UitgeverStichting Smart HomesNationaal Kenniscentrum Domotica & Slim WonenDuizelseweg 4A5521 AC Eerseltelefoon +31(0)497-514 [email protected]

Verschijningsfrequentie 5x per jaar

HoofdredacteurTheo Wubboltstelefoon +31(0)6-2244 [email protected]

RedactiePeter Brils, Kelly Buntinx, Felix van Gemen, Lonneke Lepelaars, Dick Reijman, Yvonne van der Ven, Susan Verheij en een bijdrage van Ruud Mattheij, Eric Postma en Marie Postma-Nilsenová, Tilburg center for Cognition

& Communication (TiCC) Tilburg University

LeveringsvoorwaardenOvereenkomstig regelen advertentiewezen

VormgevingHarry Gijsbers BNO, Hilversum

© Copyright 2013Het auteursrecht op de redactionele inhoud van dit vakmagazine wordt voorbehouden.Vermenigvuldiging en/of openbaarmaking van het blad of gedeelten daarvan op welke wijze dan ook zonder schriftelijke toestemming van de directie is verboden. Alhoewel de inhoud van dit vakmagazine met uiterste zorgvuldigheid wordt samengesteld, is de directie niet aansprakelijk voor eventuele (zet)fouten en/of schade die daarvan direct of indirect het gevolg zou kunnen zijn.

SMaRt HoMES MagaziNE - maart 2013 5

NEDERLAND VOLOP IN DE TRANSITIE?

6 Smart HomeS magazine - maart 2013

De Slimste Woning van Nederland in de tuin van het Evoluon in Eindhoven is twaalf jaar oud. Niet echt een moderne status. Het symme-trisch vormgegeven bouwwerk mag er dan

wel hetzelfde uitzien, achter de schermen is het huis vol ICT-vernuft meerdere malen grondig aangepast, merkt directeur Corien van Berlo van kenniscentrum Smart Homes op. Of beter gezegd: achter maar ook voor de beeldschermen en ook de schermen zelf. Zevenmaal is het in 2001 gestarte initiatief van Smart Homes van locatie veranderd: van Tilburg, Almere, Duiven, Heerlen, Dokkum en Amsterdam uiteindelijk naar Eind-hoven. “Telkens hebben we functionaliteiten toegevoegd en weggehaald. In Eindhoven hebben we de toegepaste ICT weer van nul af opgebouwd”, vertelt Van Berlo. “In het begin hadden we hier kilometers kabel liggen. Ook hier heeft draadloos zijn entree gemaakt.” Helemaal draadloos is een illusie, stelt de Smart Homes-directeur: de basis is de draad. “Er zijn vast partijen die het hierover niet eens met me zullen zijn, maar een kabel blijft voorlopig nog het

meest bedrijfszeker en je hebt als je de woning inricht voor de zorg wel met een afhankelijke doelgroep te maken.” Op de touchscreen bedieningspanelen in de Slimste Woning zijn alle denkbare activiteiten mogelijk, van tv en dvd’s kijken, spelletjes doen en communiceren met de buitenwacht tot het bedienen van de video-intercom met de voordeur en het regelen van verwarming en licht (waar ook een losse afstandsbediening en tablet voor zijn). Allerlei domotica is in de demonstratiewoning terug te vinden: telemedicine, zoals een digitale medicijndis-penser voor de dagelijkse dosering, bewegingssensoren, val- en dwaaldetectie en energiemanagement. De Slimste Woning is namelijk ook intelligent op het terrein van duurzaamheid. “Domotica zelf”, licht Van Berlo toe, krijgt steeds meer raakvlakken met e-health en serious gaming. “De range in de domotica wordt steeds groter. Dankzij standaardisaties kunnen systemen steeds beter worden geïntegreerd. Er zit een enorme voortgang in. Gelukkig, want het zal domotica goedkoper maken.” Nieuwsgierig zijn we naar een functionaliteit die het niet heeft gered. Van Berlo, na enig nadenken: “Intelligent witgoed. Het is een prima oplossing om wasmachines en vaatwassers aan te zetten op momenten dat dit het voordeligst is voor de energierekening. Maar destijds zat de slimme meter die hiervoor nodig is, op een dood spoor vanwege de privacy-discussie. Dat hebben we toen in de ijskast gezet, maar is nu weer actueel. Een aantal leveranciers heeft deze functionaliteit opnieuw geïntroduceerd.”

Slim wonenSmart Homes en VNU Exhibitions werken sinds kort samen om de onderscheidende aspecten van domo-tica en slim wonen op een speciaal paviljoen en met een noviteitenroute onder de aandacht te brengen op een aantal vakbeurzen, waaronder Zorg & ICT. Smart Homes geeft op de beurs in maart een seminar met onderwerpen als ‘Domotica in de zorg’, ‘Robots in de

smart homes magazine domotica congresVnU exHibitionS

HOGE VlUCHT VOOR ExTRAMURAlE DOMOTICAFlExIBElE, GEïNTEGREERDE WOON- EN ZORGTECHNOlOGIE BlIjFT DE TOON ZETTEN EN ZAl DOMOTICA GOEDkOpER

MAkEN. Op DE VAkBEURS ZORG & ICT – VAN 13 TOT EN MET 15 MAART IN DE jAARBEURS IN UTRECHT – ZAl DE kOMEN-

DE jAREN DE VERSCHUIVING NAAR ExTRAMURAlE TOEpASSINGEN ZICH VOORTZETTEN. NIEUWE FINANCIERINGSMO-

DEllEN DIENEN ZICH AAN OM DOMOTICA BINNEN HET BEREIk VAN EEN GROTERE GROEp OUDEREN TE BRENGEN. EEN

HOGER kENNISNIVEAU EN BETER INZICHT IN DE VERSCHIllENDE BEHOEFTEN VAN OUDEREN ZIjN ONMISBAAR.

Smart HomeS magazine -maart 2013 7

zorg’ en ‘Rehabilitation Gaming’. Corien van Berlo heeft de hoge vlucht van domotica het afgelopen decennium intensief meegemaakt. “Op tech-nisch terrein is al ontzettend veel mogelijk. Waar we nu aan moet werken is het kennisniveau. Domotica vereist een ander soort installatietechnologie. Te weinig partijen weten er nog voldoende van. Om uit te zoeken waar ouderen behoefte aan hebben, is gerontologisch inzicht nodig en kennis van mens-techniek interactie. Ouderen zijn geen eenheidsworst. De behoeften verschillen, het gaat ze niet alleen om zorg maar ook om comfort, luxe en zelfs entertainment. Ze willen zo min mogelijk met de gebreken van ouder worden geconfronteerd worden, maar gewoon lekker leven en zelf kunnen bepalen of ze een zorgalarmeringssysteem en val- en dwaaldetectie nodig hebben. Vaak vinden ouderen het moeilijk voor te stellen dat domotica hen iets brengt, maar het geeft ze meer dan ze tevoren verwachten de regie over hun leefomgeving.” Een van de communicatiemiddelen laat ze op het tou-chscreen op de werk- annex eettafel zien: een digitaal post-it systeem waar mensen berichten op plaatsen, door anderen zoals de mantelzorgers op hun systeem in te zien. “Niet ingewikkeld en dus laagdrempelig, want je hebt met een doelgroep te maken die veelal niet gewend is met ICT te werken”, zegt Van Berlo.Een toepassing voor de toekomst zijn zorgrobots. Smart Homes ontwerpt en test een aantal robots voor oude-ren met geheugenproblemen. In de inloopkast bij de woonkamer van de Slimste Woning staat een gifgroen halfhoog mannetje in een robuuste stalen behuizing op wielen. Op zijn borst presenteert de robot een touchs-creen, eronder prijkt een SOS-knop. Het ‘robotmaatje’, zoals deze bij Smart Homes wordt genoemd, maakt deel uit van een Europees project, waarin wordt onderzocht hoe zorgrobots ouderen met geheugenbeperkingen structuur kunnen bieden en hen helpen actief te blijven. De robot kan ook skypen en de bewoner aan afspraken en taken herinneren, zoals tijdig eten en drinken en medicijnen innemen. Corien van Berlo: “Zelf was ik in eerste instantie sceptisch, maar vol verbazing zag ik en de onderzoekers hoe enthousiast ouderen reageerden op de robot. Ze accepteren de robot en vinden hem leuk. Ze geven hem zelfs een naam.”

VerScHUiVingManager Martin Wervenbos van Verkerk Service Syste-men voorziet dat er de komende jaren een grote verschui-ving zal plaatsvinden naar domotica voor extramurale toepassingen. “Het beleid van de overheid is er immers op gericht dat ouderen zolang mogelijk zelfstandig blij-ven wonen. We zullen echter niet meer wachten met het inzetten van domotica tot mensen meer zorg nodig hebben. We zullen het ook inzetten om de vereenzaming van alleenstaande ouderen tegen te gaan.”

Een nuttige toepassing is een (touchscreen) bedienings-scherm dat draadloos (WiFi) kan communiceren en is uitgerust met beeld-tot-beeld telefonie. “Beeldbellen zal ouderen dichter bij familie, vrienden en mantelzor-gers brengen. Dit systeem is uit te breiden met andere diensten, denk aan tafeltje-dek-je, een kerkdienst of een verbinding naar de recreatiezaal in de buurt. De functionaliteiten zijn gericht op de directe wereld om de bewoner heen, zodat hij het gevoel blijft houden dat hij er nog bij hoort. Een deurvideo-verbinding kan het veilig-heidsgevoel vergroten.” pas in een later stadium worden aan het systeem de domoticaoplossingen toegevoegd die zijn toegespitst op de zorgbehoefte van de bewoner. Denk aan een link naar het EpD of het aansluiten van apparatuur voor het meten van bijvoorbeeld bloeddruk, gewicht en suiker. Zorgverleners kunnen deze gegevens op afstand uitlezen (telemonitoring). Om intramurale verpleegoproepsystemen naar extramurale toepassingen om te zetten, zijn weinig ingrepen nodig. “We hebben er alleen een groter touchscreen in gezet om zo de ge-bruiksvriendelijkheid te vergroten voor ouderen”, aldus Martin Wervenbos.

Om domotica binnen het bereik van een bredere groep ouderen te brengen, benadrukt Wervenbos dat wel nieu-we financieringsmodellen ontwikkeld moeten worden in het samenspel tussen leveranciers, zorgorganisaties, verzekeraars en banken. “Extramurale inzet van domo-tica levert al snel kostenbesparing op. Een maand zorg in het verpleeghuis kost toch al gauw drieduizend euro per persoon. Voor dat bedrag kun je een huis prima met ICT inrichten.” Ook denkt Wervenbos aan eenvoudige sensoring-toepassingen, die niet veel hoeven te kosten, maar kinderen en zorgverleners in staat stelt kwetsbare ouderen op afstand te volgen.Smart Homes-directeur Van Berlo stelt dat een basis van domotica al heel efficiënt kan zijn. “Natuurlijk blijf er een groep van early adopters die alle toeters en bellen in huis wil hebben en zich dat kan veroorloven. De basis voor domotica blijft dat de inzet ervan functioneel moet zijn. Het gaat om de kunst van het weglaten. Oplossingen zoals sensoren die meten hoe vaak een koelkastdeur opengaat of het toilet doorgespoeld wordt, zijn niet zo ingewikkeld, maar gebruiken we nog onvoldoende. Domotica kan al snel veel goeds brengen.”

zorg & ict 2013De vakbeurs Zorg & ICT richt zich op ICT toepassingen en diensten in de zorgsector. Op de beurs is veel aan-dacht voor domotica; in de vorm van producten van exposanten en in de vorm van kennissessies. Zo vindt de bezoeker op het Zorg kenniscentrum informatie op het gebied van domotica, interoperabiliteit in en tus-sen zorginstellingen, zorg met ICT en domotica in de langdurende zorg.


Naast het onderwerp domotica is op Zorg & ICT aandacht voor noviteiten en innovaties op het gebied van advies, detachering, beveiliging, hardware, infrastructuur, web-diensten, opleiding en training, zorg specifieke software,

generieke software, outsourcing en telecommunicatie. Gelijktijdig vindt in hal 7 t/m 9 van jaarbeurs Utrecht de vakbeurs Zorgtotaal plaats. Meer informatie is te vinden via www.zorg-en-ict.nl.

DOMOTICA CONGRES14 maart 9.30 -12.00irene Foyer

pROGRAMMA 09.30 – 10.00 UUrontVangSt met koFFie

10.00 – 10.30 UUrDomotica in De zorg: StanD Van zakencorien van berlo – Stichting Smart HomesVanuit het Nationaal kenniscentrum voor Domotica & Slim Wonen wordt er gekeken naar de ervaringen bij gerealiseerde projecten en naar de aanstaande ontwikkelingen van domotica in de zorgsector.

10.30 – 11.00 UUrrobotmaatje op een pg-aFDelingarie maas – ananz “Robots in de zorg! Op een pG-afdeling! Waarom doet zorgorganisatie Ananz hieraan mee? Wat willen ze bereiken? Wat doet robotmaatje MAx precies? Wat zijn de eerste bevindingen? En wat is de impact op de organisatie? Arie Maas, teamleider bij Ananz en Claire Huijnen, onderzoekster bij Smart Homes, vertellen over deze succesvolle proef en over de toekomstplannen.”

11.00 – 11.30 UUrSamen DienStVerlening VormgeVenreHabilitation gamingHenk Herman nap – Smart HomesSerious gaming wordt steeds meer toegepast om motorische, cognitieve en sociale vaardigheden te trainen. De voornaamste voordelen van rehabiliation gaming zijn gerelateerd aan de motivatie om te revalideren, ob-jectieve metingen en de personalisatie van de behandeling. Henk Herman Nap gaat in op de effectiviteit van serious gaming in het revalidatieproces en presenteert hij voorbeelden van games, technieken en suggesties voor toekomstig onderzoek.

11.30 – 12.00 UUrwinnaar Smart HomeS awarD 2012 - SticHting tanteloUiSe-ViVenSiSwilfried aper- stichting tantelouise – VivensisDe vijfde Smart Homes Award ontving deze zorginstelling voor toepassing van vernieuwende techniek om dementerende bewoners van woonzorgcentrum Onze Stede in Steenbergen meer bewegingsvrijheid te geven. Het project leefcirkels van stichting tantelouise-Vivensis maakt het mogelijk dat dementerende bewoners in hun vertrouwde appartement in het verzorgingshuis kunnen blijven wonen. Systeemintegrator Consyst heeft leefcirkels geïntroduceerd waardoor elke individuele bewoner zoveel mogelijk vrijheid krijgt en toch beschermd woont. Er wordt gebruik gemaakt van een elektronisch armbandje voor bewoners waardoor deuren open gaan of juist gesloten blijven (dwaalpreventie). Indien de bewoner onverhoopt toch buiten de voor hem aangemerkte leefcirkel komt dient het armbandje ook als dwaaldetectie. De verregaande inzet van domotica is overdraagbaar naar alle woonzorgcentra in Nederland waar men een oplossing zoekt voor ontwikkelingen als de toename van zware zorg, het tekort aan verpleeghuisplaatsen. In de presentatie wordt ingegaan op de beleidsmatige, zorginhoudelijke en technische kant van dit innovatieve project.

De volgende partnerdag vindt plaats op 16 mei.

We zijn dan te gast bij CLB, G.G. Schipperstraat 24, De Rijp.

smart homes magazineTheo WuBBoLTS

PartnerdagOP dOnderdag 10 januari j.l. Organiseerde smart

HOmes een nieuwjaarsbOrrel vOOr de leden van

de Partner cOmmunity. nieuwe Plannen werden

aangekOndigd en samen met de Partners bracH-

ten we een tOOst uit OP Het nieuwe jaar.

SmaRT homeS maGazine -maart 2013 9


De West-Brabantse instelling tanteLouise-Vivensis heeft twintig locaties waar oude-renzorg geboden wordt, waarvan twee in Steenbergen. Daarnaast levert de organi-

satie thuiszorg. Mede door de landelijke wijzigingen in de zorg en de toenemende zorgzwaarte van cliënten is er steeds meer behoefte aan verpleeghuisplaatsen. “Dit was aan de orde in woonzorgcentrum Onze Stede,” zegt Sjaak de Winter, rayonmanager bij de stichting.

smart homes magazine smart homes awardSuSan VerHeij

SMart HOMeS aWarD VOOr tanteLOuiSe-ViVenSiS

Met LeefcirkeLS Meer kWaLiteit Van LeVen OuDere BeWOnerS

tanteLOuiSe-ViVenSiS iS De Winnaar Van De SMart HOMeS

aWarD 2012. Hun prOject LeefcirkeLS WerD gerOeMD, OMDat

Het een VOOrBeeLDprOject iS VOOr anDere VerzOrgingSHui-

zen in neDerLanD. zij Maken Het Met VernieuWenDe tecHni-

ScHe tOepaSSingen MOgeLijk Dat DeMenterenDe BeWOnerS

in Hun VertrOuWDe apparteMent in Het VerzOrgingSHuiS

kunnen BLijVen WOnen in pLaatS Van Hen, zOaLS geBruike-

Lijk iS, VerpLicHt te Laten VerHuizen naar een VerpLeegunit.


“Dat heeft nogal wat voeten in aarde. We zouden fors moeten verbouwen en verhuizen heeft grote impact op het leven van bewoners. De zorgzwaarte van cliënten wordt ingedeeld in zorg-zwaartepakketten (zzp’s). Dementerende cliënten met een zzp5 indicatie hebben recht op verpleeghuiszorg met bijbehorende veiligheid en toezicht in het kader van de wet BOpz (binnenkort wet zorg en Dwang). zorgorganisaties mogen niet meer vrijheidsbeperkende maatregelen toepassen dan absoluut noodzakelijk is voor de veiligheid. Dit vergt van instellingen een andere benadering van hun zorgprocessen. Binnen tanteLouise-Vivensis hebben we eerder al een visie op domotica geformuleerd omdat wij denken dat dit oplossingen biedt voor problemen waar de ouderenzorg voor staat.

KijKen naar alternatieVen

in woonzorgcen-trum Onze Stede in het West-Brabantse Steenbergen (23.000 inwoners) wonen 115 ouderen naar hun zin. katja Drost, beleidsmedewerk-ster bij tanteLouise-Vivensis reageert: “Vanuit de lokale cliëntenraad en fa-milieleden van be-

woners kwam de vraag of we die verhuizing voor deze dementerende bewoners konden voorkomen. Wij vinden dat we serieus naar alternatieven moeten kijken. Daarbij wegen we ook af hoeveel meer kwaliteit van leven het de bewoners oplevert als zij niet hoeven te verhuizen. uiteraard is er ook gekeken naar de kosten van bouw-technische aanpassingen aan het bestaande pand of zelfs nieuwbouw. Ook houden we al rekening met een toekomstig personeelstekort in de zorg. afwegingen op basis van prognoses, wensen, zorgprocessen en kosten dus. Het bestuur was al snel van mening dat dit ver-zorgingshuis als het ware moest worden voorbestemd voor meerdere doelgroepen. We maken locaties met domotica toekomstbestendig.”

leefcirKel perSoonlijK in te Stellen

Systemintegrator consyst uit St-Oedenrode werd door het bestuur van tanteLouise-Vivensis aan tafel gevraagd. Op de vraag waarom gekozen is voor consyst is rayon-manager Sjaak de Winter duidelijk: “We hebben eer-der met hen gewerkt en zij kijken niet alleen naar een technische oplossing, maar ook naar de implementatie hiervan in zorgprocessen. zo hebben zij een toegepaste gerontoloog in dienst, waardoor ze ons beter aanvoelen en beter kunnen adviseren.” De vraag aan consyst was

het bestaande woonzorgcentrum zodanig technisch aan te passen dat de bewoners met een indicatie voor zzp5 er op een veilige manier kunnen blijven wonen.

consyst kwam met het idee om in het huidige gebouw zo-geheten leefcirkels te creëren. Directeur rob Mandigers legt uit: “Ouderen met zzp-5 krijgen een polsbandje met een detectorcel. Deze kan eventueel ook in een schoen ge-plaatst worden. Dit

schilderijlijst fungeert als

detectielus


device zorgt er in combinatie met een detectiegebied, gecreëerd door lussen in vloeren en muren, voor dat bepaalde ruimtes zoals het trappenhuis en de buiten-ruimtes voor hen niet toegankelijk zijn. per persoon is in te stellen hoe groot, en dus hoe veilig, zijn of haar leefcirkel is. Bewoners krijgen letterlijk meer leefruimte.”

tecHnieK dient de menS

eén van de bewoners laat zien wat er gebeurt als hij onverhoopt toch buiten de voor hem aangemerkte leefcirkel komt. Vanuit zijn polsdetector gaat direct een signaal naar het verzorgend personeel die dat zien op hun dect-telefoon die ze bij zich dragen. in mum van tijd staan twee verzorgsters bij de deur om de bewoner te begeleiden naar een veiliger deel. “Het gaat er dus niet alleen om de juiste technische toepassingen te bedenken, maar met de opdrachtgever te kijken naar aanpassing van zorgprocessen,” benadrukt rob Mandi-gers. Het verplegend personeel heeft trainingen gehad en is binnen korte tijd gewend geraakt aan de nieuwe werkwijze. Ook die veranderde werkwijze is dus ingebed in het beleid. tot verbazing van de redacteur kan deze bewoner zelfs gewoon met de lift. “Die is veilig voor hem.” Sjaak de Winter haakt in: “Het mooie is dat overige bewoners de ouderen die een polsbandje dragen extra ondersteunen. ze begeleiden hun medebewoners bij-voorbeeld weg van een deur of juist naar het restaurant en functioneren daardoor mede als mantelzorger. een positief en vooral onverwacht effect.”

meer dan jammer

Momenteel dragen bij Onze Stede zeven bewoners een dergelijk polsbandje. Dat worden er meer. echter cliënten met gedragsafwijkingen (bijvoorbeeld zzp7) die storend zijn voor de overige bewoners zullen wel naar een verpleeghuis moeten verhuizen, dat betreft echter slechts 5% van de cliënten met dementie.

Systemintegrator consyst heeft de installatie technisch en functioneel in bedrijf gesteld en heeft het systeem pro-actief en online in beheer. Onder regie van consyst is de telefonie en de bekabeling verzorgd door partners. rob Mandigers vervolgt: “Wij hebben elkaar echt ge-vonden in de samenwerking. er wordt in onze branche veel vanuit de techniek geïnnoveerd, terwijl het in mijn ogen echt om procesinnovatie in de zorg gaat, én om innovatie in de businesscase. Dat is echt andere koek dan je product aanbieden aan een zorginstelling zoals nog veel gebeurt. Systemen zijn er niet meer voor tien jaar, maar moeten zich aanpassen aan veranderde zorgvraag en eisen in weten regelgeving. Wij hebben gekeken naar bestaande processen, gewenste veranderingen. en ook relevant, naar draagvlak bij bestuur, zorgpersoneel en bewoners. Die drie groepen moeten zich er in kun-nen vinden. pas dan kun je als systemintegrator gaan ontwerpen en implementeren. ik durf te stellen dat onze branche al jaren een slechte performance voor de zorg levert. ze spelen slecht in op de vraag en dat is meer dan jammer. Besef dat je te maken hebt met zorgpersoneel, niet met techneuten. Hoe wil de zorg met techniek gaan werken? niet andersom.”

zelfS Vrij naar buiten

anderzijds kan gesteld worden dat zorgorganisaties veelal nog niet toe zijn aan toepassingen van domo-tica. katja Drost, beleidsmedewerker: “Bij tanteLouise-Vivensis heeft domotica een prominente plaats gekre-gen in het beleid. Het bestuur en managementteam voelen zich daartoe gedwongen door de toenemende personeelstekorten in de zorg, de lagere vergoedingen vanuit het ministerie en verzekeraars, maar zeker ook omdat domotica de kwaliteit van de zorg kan vergro-ten. zowel voor bewoners als voor medewerkers. Wat we in woonzorgcentrum Onze Stede hebben geleerd, leggen we beleidsmatig vast en passen we ook toe in overige zorgcentra en nieuwbouwprojecten van onze organisatie. zo wordt in Bergen op zoom een nieuw complex gebouwd waar de leefcirkels zelfs tot buiten zijn doorgevoerd. Bewoners kunnen zich dan vrijelijk begeven in bepaalde buitenruimtes zonder dat daar een verzorgende aan te pas hoeft te komen”. Het idee van de leefcirkels is ook in andere gebouwen en woon-omgevingen toe te passen, zo lang de projectie maar goed ge-engineerd is.

meegeVallen

De financiële investering is tanteLouise-Vivensis meegevallen. Sjaak de Winter vertelt dat ze inclusief de centrale apparatuur voor verpleegoproep en het platform minder dan 70.000 euro hebben uitgege-ven. “Bouwkundige aanpassingen en verhuizingen zouden fors duurder zijn uitgevallen. een bijkomend maatschappelijk voordeel is dat zzp-cliënten in een

V.l.n.r.: rob mandigers, sjaak de winter en Katja drost


verzorgingshuis minder zorgkosten hebben dan wanneer zij in een verpleeghuis zouden wonen.”

rob Mandigers zegt dat het engineeren voor consyst veel tijd heeft gekost. “Wij zijn er zeker niet rijk van geworden, maar hebben er zelf ook veel van geleerd en hebben nu wel een prachtsysteem op poten ge-zet dat ook elders toe te passen is.” Hij vindt het een opsteker dat de scepsis die breed voelbaar was, zo-wel bij managers, verzorgers, familieleden als bij de inspectie voor de Volksgezondheid, weggevallen is. De inspectie voor de Volksgezondheid en het Ministerie zijn zelfs positief over deze domotica-toepassing. Sjaak de Winter zegt trots: “ze hebben schriftelijk aangegeven dat deze werkwijze voldoet aan de BOpz-wetgeving en zijn ter plekke komen ervaren hoe het voor bewoners is en waren heel enthousiast. Dat is echt uniek en een

absolute opsteker.” Ook de reactie van het zorgkantoor (die zorgdragen voor betaling aWBz-gelden) is posi-tief. reden te meer voor tanteLouise-Vivensis om hun visie en ervaringen uit te dragen. “Het is ons met inzet van techniek en organisatie gelukt om meer kwaliteit aan het leven van onze bewoners toe te voegen. Dat stukje maatschappelijke verant-woordelijkheid dragen we graag uit in de hoop dat ook andere ouderen in het land daarvan mogen profi-teren.” katja Drost besluit met: “We willen immers allemaal prettig oud worden en zo lang mogelijk een vrij gevoel hebben.”

ooK in VoorScHoten

Ook bij woonzorgcentrum topaz Vliet-wijk in Voorschoten worden leefcirkels toegepast, zij het met een ietwat andere aanpak. Dit centrum werd in mei 2012 geopend en huisvest in tien woningen zo’n zestig mensen met dementie. zij kennen vier leefcirkels, van leefcirkel 1 die zich beperkt tot de eigen woning, tot leefcirkel 4 die toegang biedt tot het hele pand. Medewerkers hebben flink moeten wennen, inmiddels wil men niet meer terug naar de deuren met cijfersloten.


smart homes magazine nieUWs

ETAP bEkroond mET iF ProducT dEsign AwArdsde jury van de internationaal gerenom-meerde iF Awards heeft drie ETAP-armaturen bekroond voor hun in het oog springende design. Zowel k9 (noodverlichting) als de LEd+LEns™-armaturen u7 en r7 wonnen een iF Product design Award. deze awards worden sinds 1953 uitgereikt en is een van de meest prestigieuze designprijzen ter wereld. de in-ternationale jury beoordeelt de inzendingen onder meer op vormgeving, materiaalkeuze, afwerking, ergonomie en impact op het mi-lieu. de ETAP-inzending voor de iF Awards 2013 bestond uit drie nieuwe producten: de volledig vernieuwde k9 (noodverlichting) en twee ledarmaturen voor algemene verlichting u7 (inbouw) en r7 (opbouw en gependeld). deze laatste maken gebruik van de door ETAP ontwikkelde LEd+LEns™-technologie: een uit-gekiende combinatie van hoogvermogenleds en individuele lenzen.

cradle to cradle ‘goeroe’ michael braungart lan-ceerde in december 2012 het eerste cradle to cradle werkkledingmerk: rework. dit is werk-kleding die uiteindelijk niet in de vuilnisbak be-landt, maar in de toekomst juist uit ‘de vuilnis-bak’ komt. Een innovatie uit onverwachte hoek. braungart: “de bal ligt nu bij de ondernemers. Zij zijn aan zet om hun bedrijfskleding duurzaam in te kopen. rework is slimmer dan recyclen, het is upcyclen.” deze workwear is het resultaat van een bijzondere samenwerking tussen be-drijfskledingproducent Van Puijenbroek Textiel, textieldienstverleners berendsen en Lavans en afvaldienstverlener Van gansewinkel. de be-drijfskleding is zo ontworpen dat alle onderdelen opnieuw kunnen worden gebruikt. Er worden

crAdLE To crAdLE PrinciPE ALs bAsis Voor wErkkLEding

nieuwe garens gesponnen of compost gemaakt van de oude werkkleding. Het is een innovatief én duurzaam concept met een herkenbare kwa-liteit. Passend bij innovatieve bedrijven. cradle to cradle is meer dan recyclen. Al tijdens het ontwerp en de productie wordt slim gewerkt.

dAVE HuiTEmA bEnoEmd ToT HoogLErAAr miLiEubELEiddave Huitema is benoemd tot hoogleraar milieubeleid aan de open universi-teit. Hij zal onderwijs verzorgen en onderzoek doen naar de maatschappelijke en bestuurlijke aspecten van milieu- en duurzaamheidsthema’s. Huitema’s interesse gaat uit naar de lerende en innoverende overheid. Vanaf 2010 is hij universitair hoofddocent milieubeleid bij het instituut voor milieuvraagstukken (iVm) van de Vrije universiteit Amsterdam. Hij legt zich toe op de studie van waterbeheer en klimaatverandering. Aan de Vu is hij tevens onderwijsdirecteur van de afdeling milieubeleidsanalyse en coördineert hij het onderzoekscluster Adaptief bestuur. Huitema blijft naast zijn aanstelling aan de ou werkzaam bij het instituut voor milieuvraagstukken van de Vrije universiteit Amsterdam.

de Vkg Architectuur-, renovatie- en Publieksprijs 2012 zijn uitgereikt. winnaars zijn respectievelijk woonzorgcomplex en kulturhus kaleidoscoop in nieuwkoop, duurzaam wonen op maat - 6 wo-

cErTiFicEring VAn bodEm-EnErgiEbodemenergie is een succesvolle, duurzame techniek, die steeds meer wordt toegepast. de overheid gaat een erkenningsplicht invoeren. brancheorganisatie bodemenergienL (voorheen nVoE) heeft in dat kader de ‘leergang bodem-energie’ ontwikkeld. groei van deze duurzame techniek is een goede zaak. doel van de erken-ningsplicht is waarborgen dat bodemenergie-systemen robuust en betrouwbaar zijn en daad-werkelijk energiebesparing opleveren. met de certificering wordt de eigenaar beschermd, die meestal niet ter zake onderlegd is. de overheid heeft bodemenergienL opdracht gegeven om opleidingen te ontwikkelen. Parallel daaraan wor-den cito-vakexamens ontwikkeld. bedoeling is dat per 1 juli 2013 de erkenningsplicht ingaat, met een overgangsperiode van 1 jaar. specifiek zijn de eisen voor personeel.

ArcHiTEcTuur – rEnoVATiEPrijs 2012 uiTgErEikT

ningen Freesialaan in Leende en basisschool de springplank in Leek. de uitreiking vond plaats tijdens de Vkg Architectuurdag in de Hermitage in Amsterdam.


Het japanse bedrijf Fujitsu general is als driehon-derdste lid toegetreden tot de internationale knX Association. nog maar twee jaar geleden trad cisco toe als tweehonderdste lid. de knX Asso-ciation is zeer enthousiast over de toetreding van Fujitsu general, omdat de japanse fabrikanten tot op heden sterk de neiging hadden vast te houden aan eigen nationale protocollen en standaarden. Fujitsu general, dat internationaal een grote spe-ler is op het gebied van airco’s, elektronische producten en iT-gerelateerde systeemproducten en diensten, kiest er nu bewust voor om een knX-productportfolio op te bouwen. daarbij start het bedrijf met de ontwikkeling en productie van knX-interfaces naar hun aircosystemen. in de afgelopen twee jaar is knX gegroeid met honderd fabrikanten uit maar liefst 33 landen. Hoewel dit aantoont dat er voor knX wereldwijd veel

FujiTsu gEnErAL 300sTE Lid knX AssociATion

belangstelling bestaat, komt veel groei op dit moment voornamelijk uit Azië. china is wat groei betreft een koploper, maar ook landen als Taiwan, singapore, indonesië en Zuid-korea maken de switch naar knX. Elders in Azië blijkt ook india een steeds grotere supporter en omarmt in be-langrijke mate knX als hét protocol (standaard) voor woningen gebouwautomatisering. in al de genoemde landen zijn inmiddels gecertifi-ceerde trainingscentra opgericht en tevens zijn er nationale knX verenigingen actief.

Zorgtechnologie is in opkomst. inmiddels heeft ruim de helft van de zorginstellingen een domoti-casysteem. 13% heeft daarnaast plannen om een systeem te plaatsen. dit blijkt uit de bouwkennis Zorg bouwplannen scan 2012. deze ontwikkeling biedt toeleveranciers, installateurs en andere bouwers kansen. de meeste systemen die nu ge-plaatst zijn, zijn vooral bedoeld voor de veiligheid van patiënten en om zorg op afstand te bieden.- drie op de tien zorginstellingen heeft geen

13% ZorginsTELLingEn HEEFT PLAnnEn Voor domoTicAsysTEEm

domoticasysteem en geen plannen- Zorg op afstand voor kwart zorginstellingen belangrijkste reden voor systeem- comfort voor grote zorginstellingen belangrij-ker dan voor middelgrote zorginstellingendoor deze slimme systemen kunnen patiënten langer zelfstandig leven en krijgen zorgverleners een steuntje in de rug. bouwkennis onderzocht waarin zorginstellingen momenteel investe-ren. daarvoor zijn ziekenhuizen, middelgrote

zorginstellingen (minder dan 100 bedden/150 FTE) en grote zorginstellingen (meer dan 100 bedden/150 FTE) ondervraagd. nog niet alle zor-ginstellingen hebben momenteel een domoti-casysteem of zelfs plannen hiertoe. gemiddeld bijna drie op de tien instellingen geeft aan geen systeem te hebben en geen plannen om er één te plaatsen. 13% geeft daarentegen aan nog geen systeem te hebben, maar dit wel van plan te zijn.

Een verlicht beeldplafond creëert een sfeervolle en ruimtelijke beleving op kantoor of in overige gebouwen. LedsEE introduceert plafondvisuals met energiezuinige ledverlichting. dit nieuwe systeem heeft een zeer laag energieverbruik en een ultra-lange levensduur. door de hoge at-tentiewaarde zijn ze ook geschikt voor zorgen winkellocaties, in wellnesscentra en in horecage-legenheden. de duurzame oplossing van LedsEE geeft veel creatieve mogelijkheden. denk aan een lichtmozaïek op school, een stralend blauwe hemel op kantoor of een rustgevend bos bij de tandarts. dergelijke plafondvisuals zorgen voor een prettiger sfeer in een gebouw en maken door het gebruik van licht van bovenaf het werken prettiger. de visuals passen in vrijwel elk systeem-plafond. de full colour prints zijn eenvoudig te verwisselen. LedsEE is een merk van Actionsign.

PLAFondVisuALs VErHogEn ruimTEbELEVing

deze week is het platform duurzaam wonen geïntroduceerd; een multimediaal consumen-tenplatform over duurzaam wonen, naar een idee van het team ‘klantgerichte oplossingen voor duurzame woningverbetering’ van de Ac-tieagenda bouw. Het platform is juist niet ge-richt op milieu of techniek, maar op lifestyle en comfort. initiatiefnemers zijn de mediabedrijven sanoma media en duurzaam gebouwd. de web-site www.langlevejehuis.nl is het centrale punt. nadat deze site medio april 2013 live is, wordt de introductie door een groots media offensief

ondersteund. de bedoeling van het platform is om woningeigenaren in nederland niet alleen te enthousiasmeren voor duurzaam wonen, maar ook om hen tot concrete actie aan te zetten. “we pakken dat op vanuit wooncomfort en lifestyle”, aldus joost Prikker, sales manager bij sanoma media. “doen we dit goed, dan gaat verbouwen sexy worden. Het moet leuk, groots en meesle-pend worden.” marjet rutten, trekker van de actie ‘klantgerichte oplossingen voor duurzame woningverbetering’: “met de communicatie-kracht van deze partijen, kan geen consument

straks meer om duurzaam wonen heen. Het kan een enorm vliegwiel voor de renovatie- en onderhoudsmarkt worden en biedt daarmee meteen een enorme kans voor de bouwen installatiesector.”

consumEnTEnPLATForm oVEr duurZAAm wonEn gELAncEErd


smart homes magazine nieUWs

Het splinternieuwe zwembad de Vrolijkheid in Zwolle is het meest energiezuinige zwembad van Europa. Het is onder andere volledig werd voorzien van led- verlichting. de meest geavan-ceerde duurzame technieken zorgen ervoor dat er momenteel geen energiezuiniger zwembad gebouwd kan worden dan het nieuwe Zwolse zwembad. Het zwembad is uitgerust met een indrukwekkend pakket aan energiebesparende technieken.de maatregelen omvatten o.a. zon-nepanelen (2550m2), verhoogde isolatie, een warmte terugwinsysteem, spoelwater en koel-systeem, grijs water circuit, Hr elektromotoren op luchtbehandelingskasten, aansluiting op biomassa installatie, een zonneboiler en led-verlichting.

ZwEmbAd ZwoLLE comPLEET in LEd

Zwembad de Vrolijkheid heeft niet alleen een primeur op algemeen duurzaamheidsniveau. wat het nieuwe zwembadencomplex echt uniek maakt is de verlichting. Het nieuwe Zwolse bad is het allereerste openbare zwembad in Europa dat volledig voorzien is van led-verlichting van EVA optic. Zowel de basisverlichting als sfeerverlichting en onderwaterverlichting. Tot voor kort waren er nog geen led-oplossingen beschikbaar met voldoende capaciteit om te voldoen aan de geldende normen en eisen in zwembaden, zowel op gebied van lichtsterkte als de ophan-gingen en waterdichtheid. EVA optic is de enige fabrikant die met led zonder compromissen t.a.v. lichtsterkte, lichtkleur of functionaliteit projecten

aan kan. LEd biedt een zwembad mogelijkheden welke met conventionele verlichting onhaalbaar zijn. denk bijvoorbeeld aan het dimmen van de verlichting, iets dat met TL (bijna) onmogelijk is. Alle verlichting in de zwemzaal is aangeslo-ten op een centraal besturingssysteem. Zo kan per bad, per type lamp en zelfs per individuele led-lamp de lichtsterkte en zelfs de kleur (on-derwaterverlichting) worden bepaald. nu kan voor ieder type activiteit in het zwembad een ander verlichtingsprogramma worden ingesteld. bij feestelijke activiteiten zoals discozwemmen zorgt de verlichting juist voor een complete me-tamorfose met een kleurenspektakel afgestemd op de gewenste sfeer.

speciaal voor de Velux lichtkoepel introduceerde de Velux groep tijdens de bouwbeurs een elek-trische buitenzonwering op zonne-energie. de buitenzonwering zorgt ervoor dat de warmte in ruimtes onder het platte dak aanzienlijk wordt vermindert. Velux lichtkoepels hebben een glaselement met Hr++ veiligheidsbeglazing direct onder de lichtkoepel. de buitenzonwering past tussen het glaselement en de koepel in. de zonnestralen komen dus wel via de koepel naar binnen, maar worden door de buitenzon-

wArmTErEducTiE En EnErgiEbEsPA-ring ondEr HET PLATTE dAk

wering voor 88% tegengehouden. door de combinatie van een elektrische buitenwering op zonne-energie in de zomer, het efficiënte gebruik van passieve zonne-energie in de win-ter en natuurlijke ventilatie, kan energie wordt bespaard en een uitgebalanceerd binnenklimaat worden gecreëerd. de Velux-buitenzonwering op zonne-energie beschermt de ruimte onder het platte dak tegen de warmte van de zon en zorgt in combinatie met de ventilatiemogelijk-heid van de lichtkoepel voor een comfortabel binnenklimaat. de buitenzonwering verlaagt de g-waarde van de lichtkoepel tot ongeveer 0,12, wat energie bespaart. daarnaast zorgt de buiten-zonwering in de ruimte voor ‘zacht’ en sfeervol daglicht en privacy. de stroomvoorziening van de buitenzonwering wordt geregeld door een geïntegreerde accu die wordt opgeladen door een zonnepaneel. de accu heeft een energiebuf-fer voor gebruik in perioden met minder daglicht. wanneer de accu volledig is opgeladen kan de buitenzonwering 360 keer commando’s uitvoe-ren. de buitenzonwering op zonne-energie is draadloos en daardoor eenvoudig van buitenaf op het glaselement te monteren. de buiten-zonwering op zonne-energie is voorzien van io-homecontrol® technologie en kan met een afstandsbediening radiografisch worden be-diend vanaf iedere plek in het gebouw. wanneer de ventilerende lichtkoepel open staat, sluit deze

zich door de regensensor automatisch weer bij de eerste regendruppels. de buitenzonweringen op zonne-energie zijn verkrijgbaar voor acht verschillende maten lichtkoepels. de buitenzonweringen worden geleverd met een cE markering en 3 jaar fa-brieksgarantie en werden officieel geïntrodu-ceerd tijdens de internationale bouwbeurs 2013.


de HE 7 van Thyssenkrupp Encasa is een lift voor particuliere woningen met een zachte aandrij-vingstechniek, waardoor de beweging nauwe-lijks voelbaar is en de lift zeer comfortabel is in gebruik. de lift is in vijf typen beschikbaar en wordt op maat gemaakt, zodat deze naar persoonlijke smaak geïntegreerd kan worden in het interieur of juist als blikvanger aan de gevel gebouwd kan worden. de exclusieve huislift is in bijna elke woning inpasbaar, doordat de instal-latie minimale aanpassingen aan het huis vereist.

THyssEnkruPP EncAsA komT mET niEuwE LiFT Voor PArTicuLiErEn

“men denkt vaak dat de installatie van een lift in huis een groot en complex project is. de HE 7 kan echter relatief eenvoudig ingebouwd worden en is daardoor zowel geschikt voor nieuwbouw als bestaande woningen”, aldus Arina van oost, managing director van Thyssenkrupp Encasa.

in kerkrade west zijn 95 woningen opgeleverd, die zijn gerenoveerd naar bijna 0-energiewoningen. Het is de eerste slag in een grootschalig renova-tieproject. Volgens de initiatiefnemer, woningcor-poratie Heemwonen is dit het eerste seriematig gerenoveerde project naar bijna 0-energiewonin-gen. daarmee zou het project uniek zijn in Europa. Het renovatieproject is gestart in het kader van

woningEn kErkrAdE VAn F nAAr A++de overheidsdoelstellingen om twintig procent energiereductie te hebben gerealiseerd in 2020. bij het project in de wijk kerkrade-west is gereno-veerd naar passief-huisniveau. naast verminderd energieverbruik door isolatie is de focus gelegd op eigen energieopwekking. de woningen zijn voorzien van een dak met in de zinken dakbe-dekking geïntegreerde zonnecellen, geleverd

door ZEn. de bewoners kunnen hiermee groten-deels zelf aan hun elektriciteitsvraag voldoen. de woning wordt volledig passief en gaat van een energielabel F naar A++. door de grootscha-lige toepassing van PV-panelen ontstaat een terugverdienmodus, welke de huurverhoging meer dan teniet doet. de woningen zijn “voor de komende vijftig jaar verzekerd van een zeer lage energierekening, de gasrekening daalt met 50 euro per maand en de energierekening zelfs met 50%”, aldus Heemwonen. de renovatie nam per woning gemiddeld tien dagen in beslag. Het project laat zien dat het mogelijk is om grootscha-lig en seriematig nederlandse rijtjeswoningen te renoveren, op basis van een vijftigjarige (ver-lengde) exploitatie, zo stelt de corporatie. Een aantal partijen, waaronder het research instituut van Zuyd Hogeschool ribuilT, de universiteit maastricht en het zojuist opgerichte centre of Expertise duurzame gebouwde omgeving voor Limburg, buigen zich over een grootschalige aanpak van de woningvoorraad in Limburg.

Binnen de zorg is een tevreden cliënt het doel. Techniek is daarin een krachtig middel naar meer veiligheid, efficiëntie en welzijn.

ZORG

www.leertouwer.nl


Om het maar eufemistisch te zeggen. “Dat doen we met plezier, hoor,” zegt Martijn Bongaerts, manager Innovatie bij netbe-heerder Liander. “Het zou wel mooi zijn als

meer mensen zouden weten wat netbeheerders allemaal doen, want zonder ons, zou heel veel stilstaan.”Om in te spelen op de veranderingen in het gebruik van gas en elektriciteit en de vraag en het aanbod daarvan, worden er slimme netwerken aangelegd, de zogeheten smart grids. Smart grids zorgen voor een efficiënter gebruik van het gas- en elektriciteitsnet, met behulp van slimme ICT-oplossingen.

Piek in beHoefte

Smart grids maken het in de toekomst mogelijk om alle behoeftes die er zijn op het gas- en elektriciteitsnet goed op elkaar aan te sluiten. En aangezien de duurzame bron-nen, zoals zon en wind, niet constant stroom leveren, zijn intelligente netten noodzakelijk, bijvoorbeeld voor het opslaan van elektriciteit. Ook kan je denken aan slimme apparaten, bijvoorbeeld wasmachines, die gaan draaien als de zon schijnt en ze dus energie ‘krijgen’. Ook deze

technologie is onderdeel van smart grids.

Zo is de verwachting dat er de komende jaren veel meer elektrisch zal worden gereden. Dat betekent bijvoorbeeld, dat rondom het moment dat con-sumenten thuis komen, er een piek in de energiebehoefte zal komen, aangezien de auto’s dan aan de oplader gaan. “Die pieken moeten kunnen worden opgevangen door het (slim-me) energienet, zonder dat er schommelingen ontstaan in het

aanbod. “Dat is heel lastig,” legt Martijn Bongaerts uit. “Niet alleen de netten, maar ook de gebruiker kan slim-mer met energiestromen omgaan. Dat kan de gebruiker overigens heel veel geld gaan schelen.” Zo kunnen de slimme meters en de daar aan vast ‘hangende’ smart grids bijhouden wat pieken dalmomenten zijn. De consument kan zo zelf zien wanneer het ‘t goedkoopst is om stroom te gebruiken. Door piekmomenten duur-der te maken, ontmoedigt de leverancier het gebruik op die momenten.

acHter de meter

Overigens is dit maar één van de ideeën om de consu-ment flexibeler om te laten gaan met energie. Bongaerts: “Er is op dat terrein nog veel meer uit te denken.” Een belangrijk nieuw aspect in de rol en voor het werk van de netbeheerder, is dat Liander niet meer kan uitgaan van standaard huishoudprofielen bij huizen. Bongaerts: “Vanaf 40 huizen weten we nu precies hoe veel energie ze gemiddeld verbruiken. Dat gaat veranderen en daar moeten we rekening mee houden.”Huizen en huishoudens gaan veel meer gebruik ma-ken van nieuwe technologieën die het verbruik enorm kunnen laten toenemen, of laten schommelen. Denk aan gebruik van zonnepanelen, elektrisch vervoer en warmtepompen. Daar moet niet alleen de (slimme) meter, maar ook de infrastructuur van kabels áchter de meter op berekend zijn. De innovatiemanager vervolgt: “Als netbeheerder kunnen we zorgen voor de juiste ca-paciteit en kwaliteit als we bijtijds horen, bijvoorbeeld van de installateur, wat er aan apparatuur in de huizen aanwezig is. Netbeheerders en installateurs dienen dus (misschien nóg beter dan nu) goed samen op te trekken.”De infrastructuur onder de grond, bekabeling dus, moet nu al worden voorbereid op de vraag van de toekomst. Om te zien wat energiestromen in de toekomst zul-len doen, worden er al diverse proeftuinen aangelegd. Nieuwbouwwijken die zijn toegerust op de vraag en

smart homes magazine thema energiePartner

POwEr TO THE PEOPLE NETBEHEErDErS ZET TEN STAPPEN VOOr SMArT grIDS

ZONNEPANELEN, ELEkTrISCHE AuTO’S EN wINDMOLENS. OP ALLErLEI frONTEN IS DuurZAAM NEDErLAND

AAN HET ZOEkEN NAAr ALTErNATIEVEN VOOr HET VErBruIk VAN fOSSIELE BrANDSTOffEN. LEuk NATuur-

LIjk EN HArD NODIg, MAAr OM TOENEMENDE ELEkTrICITEITSTOEVOEr MOgELIjk TE MAkEN, MOETEN NET-

BEHEErDErS wEL HET ééN EN ANDEr AANPASSEN.

Nooit meer meterstanden doorgeven, precies weten hoeveel je verbruikt en nooit meer ge-doe over schattingen van meterstanden. Dat gemak biedt de slimme meter, een nieuw soort energiemeter die de komende jaren aan alle huishoudens in Nederland door de netbeheer-ders wordt aangeboden. Consumenten die eigen energie opwekken kunnen met deze meter ook eenvoudig de energie weer terug leveren (=verkopen) aan het energiebedrijf. De slimme meter past in de hele energietransitie, die ons voorbereidt om de vraag en het aanbod van energie beter op elkaar af te stemmen.


het aanbod van de toekomst. je kan als leverancier wel vertellen aan de klant hoe je met energie omgaat, maar je kan het beter aan de klant zelf overlaten om uit te zoeken wat hij wil, is de redenatie daarachter. “Daarbij kijken we niet alleen naar het verbruik, want de gebruiker gaat zelf een veel actievere rol spelen. Zo kan zonne-energie direct worden gebruikt en gaat de meter pas ‘lopen’ als de zon niet schijnt.”

kenniS inStallateur

Hier komt ook een belangrijke rol voor adviseurs en installateurs om de hoek kijken. De komende jaren wor-den de slimme meters over heel Nederland uitgerold. Consumenten zullen veel actiever op displays, websites en meters kunnen zien wat hun verbruik is. En dus ook – dat is tenminste de verwachting – actiever worden in het zoeken naar energiebesparingen. De toekomstige installateur zal meer moeten weten en kunnen uitleggen, aangezien de bijhorende technologie voor de gebruiker immers ingewikkelder wordt. Het installeren van een slimme meter gaat gepaard met het gebruik van veel ICT. Niet alleen zal de installateur die kennis moeten hebben, hij zal ook een en ander moeten

kunnen uitleggen aan de klant, waar het bijvoorbeeld gaat om het interpreteren van de informatie op displays. Naast de schroevendraaier is nu ook de laptop voor de installateur een onmisbaar werktuig. Adviseurs krijgen te maken met een grotere vraag naar elektrisch gestuurde apparaten, van elektrische auto’s tot zonnepanelen die de elektriciteit opwekken. Het werk-domein van de adviseur en installateur breidt daardoor fors uit, met de grotere vraag naar zonnepanelen, de vraag naar een optimale energievoorziening in huizen en de consument die zich intensiever gaat bemoeien met zijn eigen verbruik. Energie besparen, minder CO2-uitstoot, zelf energie opwekken en minder afhankelijk zijn van een energiele-verancier, de olieprijzen en de politiek, het klinkt allemaal prachtig. De wasmachine gaat vanzelf aan als de zon schijnt (want de zonnepanelen ‘communiceren’ met je wasmachine) en de overtollige energie van je panelen kan je verkopen aan je buurman.Om dat allemaal voor elkaar te krijgen, moet er achter de schermen een hoop gebeuren. Smart grids vragen veel kennis, tijd en ook doodgewoon ruimte om de kabels aan te leggen in de grond. Een flinke klus dus.


Er zijn verschillende soorten zonnepanelen op de markt en elke soort zet zonlicht om in elektrici-teit. Wat voor zonnepanelen zijn er? Het soort zonnepaneel wordt bepaald door het materiaal

waarvan de cellen zijn gemaakt, zoals monokristallijn, polykristallijn en amorf, bijna allemaal gebaseerd op silicium. Ze zijn er in allerlei afmetingen, uitvoeringen en hebben elk hun keurmerken, rendement, prestatie, opbrengst, garantie en meer. Dit zijn ook selectiecriteria om te vergelijken welke soort zonnepanelen het beste in bepaalde omstandigheden worden geplaatst.

1. monokristallijn zonnepaneel

Monokristallijne zonnecellen ontstaan door plakken te zagen uit een blok monokristal. Dit kristal is gecontro-leerd afgekoeld waardoor een meer gelijkmatige struc-tuur is ontstaan dan bij poly- of multikristallijne cellen. In tegenstelling tot de polykristallijne cellen bestaan ze uit één kristal. De kleur van monokristallijne zonnecellen gaat van donkerblauw tot antraciet en is egaal.

2. Polykristallijn zonnepaneel

Polykristallijne zonnecellen bestaan uit meerdere grove kristallen en vertoont een soort gebroken schervenpa-troon. De kleur van deze cellen is meestal blauw.

3. amorf zonnepaneel

Amorfe zonnecellen worden niet zoals beide voorgaande kristallijnmaterialen uit een blok silicium gezaagd, maar

worden op een ondersteunend materiaal ‘opgedampt’. Door het gebruik van relatief weinig silicium ligt de opbrengst lager dan bij de kristallijne panelen. Omdat amorfe zonnepanelen geen kristallen bevatten, zijn ze zeer buigzaam en worden in dunne-film zonnepanelen gebruikt.

merken zonnePanelen en Hun kwaliteit

Zoals er soorten zonnecellen bestaan, bestaan er talloze merken zonnepanelen. Ieder merk heeft een eigen aan-bod in zonnepanelen waarin ze variëren in rendement en grootte. De meeste merken op de markt worden in Azië gefabriceerd. Een select aantal in Europa en Amerika.Hoewel er bij veel consumenten een negatief voor-oordeel over Chinese zonnepanelen bestaat, zegt de herkomst van een zonnepaneel niet veel over de kwa-liteit ervan. Veel belangrijker is de controle tijdens het productieproces van een zonnepaneel. Zonnepanelen moeten aan Europese maatregelen voldoen en hiervoor wordt dikwijls een onafhankelijke expert voor aangesteld die de zonnepanelen continue checkt op kwaliteitseisen.

1. Vermogen

Het vermogen van zonnepanelen wordt bepaald in een-zelfde omstandigheden namelijk: een instraling van 1000 W/m², waarvan het spectrum overeenkomt met het spec-trum van zonlicht bij een luchtmassa van 1,5 (dit betekent dat het zonlicht een afstand door de atmosfeer heeft afgelegd die gelijk is aan anderhalf maal de gemiddelde

smart homes magazine thema energiekelly Buntinx / yPS

VOOr nIks gAAt DE ZOn OPDE ZOn Is EEn OnuItPuttElIjkE

brOn VAn EnErgIE, In DE VOrM VAn

WArMtE En lICHt. DuurZAME EnEr-

gIE DIE WE grAtIs AAngEbODEn

krIjgEn, DIE Er 365 DAgEn PEr jAAr

Is, Al DAn nIEt VErstOPt ACHtEr

EEn WOlkEnlAAg. EnErgIE bOVEn-

DIEn DIE HEt MIlIEu nIEt VErVuIlt.

FOssIElE brAnDstOFFEn ZIjn ZO-

Als AllEn bEkEnD nIEt OnuItPut-

tElIjk En DAnkZIj DE tOEPAssIng

VAn DE ZOnnE-EnErgIE En AltEr-

nAtIEVE EnErgIEbrOnnEn kunnEn

WE DEZE lAngEr gEbruIkEn.


dikte van de atmosfeer) en dit bij een celtemperatuur van 25°C. Het maximale elektrische vermogen van een zon-nepaneel onder deze condities wordt het piekvermogen genoemd en wordt geschreven als Wp (Wattpiek). Een zonnepaneel kan een bepaald vermogen opwekken, maar tijdens het productieproces kunnen hier afwijkingen ontstaan. Het paneel kan meer of minder vermogen heb-ben. In de technische fiche van de fabrikant, wordt aan-gegeven hoeveel procent het opwekvermogen van het zonnepaneel kan afwijken van het maximaal vermogen.

2. rendement

In optimale omstandigheden, dat wil zeggen als de panelen volledig zuid-gericht staan opgesteld en in een hellingshoek van 35° zonder hindernissen die scha-duwvorming op de panelen kunnen veroorzaken, kan een zonnepaneelinstallatie een optimaal rendement behalen. Hierbij moeten we rekening houden met het aantal uren zon. Aangezien de zon niet elke dag van het jaar continue schijnt moeten we dus een kleine rendementsaanpassing doen. Het is niet altijd mogelijk om een zonnepaneelinstallatie in deze optimale om-standigheden te plaatsen en dus moeten we rekening houden met rendementsaanpassingen. Ook de buitentemperatuur heeft invloed op het rende-ment van de zonnepanelen. Als deze hoger is dan 25°C dan leveren zonnepanelen minder rendement op. Dit wordt door een percentage aangegeven. Hoe lager het getal, des te beter. Deze terugloop van het rendement bepaalt de kwaliteit van het zonnepaneel.

Het montagesysteem waarmee de zonnepanelen op een dak worden gemonteerd, speelt ook een belangrijke rol in het rendement. namelijk met een dubbellaags montagesysteem liggen de zonnepanelen verder van de dakbedekking en kan er dus meer lucht onderdoor circuleren. bij een enkellaags montagesysteem wordt deze ruimte verkleind. Hoe meer circulatie onder de panelen, hoe beter de panelen worden afgekoeld, hoe beter het rendement zal zijn.

3. keurmerken

De kwaliteit van een zonnepaneel kan men ook zien aan de keurmerken die het heeft. Het CE-, tuV- en IsO-keurmerk zijn de bekendste.

4. garanties

Veel fabrikanten geven een fabrieksgarantie op hun zonnepanelen van 5 à 10 jaar. Hierbij geven ze ook nog eens een vermogensgarantie van 80% vermogen op 25 jaar. Een zeer lange garantietermijn klinkt interessant. Maar dan moet de leverancier van het zonnepaneel (de garantiegever) er over 20 of 25 jaar nog wel zijn. Met een betrouwbare installateur heeft de consument de grootste kans op continuïteit.

werking

Zonnepanelen, PV-instal-latie of photovoltaïsch, al-lemaal woorden die het-zelfde zeggen, namelijk het omzetten van zonlicht in elektriciteit. Door mid-del van zonnecellen die twee lagen silicium be-vatten ontstaat er onder invloed van licht een elektrische stroom. Door ze met elkaar te verbinden ontstaat er gelijkstroom (DC). Aange-zien veel apparaten enkel werken op wisselspanning (AC) van 230 volt, is een omvormer nodig die de gelijkstroom uit de zonnepanelen omzet in wisselstroom met de juiste voltage. Aan de hand van een monitoringsysteem kan men zien wat de panelen hebben opgebracht, eventueel hoeveel het bedrag is wat men aan elektriciteitskosten heeft uitgespaard.De meeste PV systemen zijn aan het elektriciteitsnet gekoppeld. Hierdoor is het mogelijk om overproductie van elektriciteit terug te leveren aan het elektriciteitsnet. De mogelijkheid bestaat ook om een PV-systeem over-tollige energie te laten opslaan in een accu. Voor deze optie wordt dikwijls gekozen als er geen elektriciteitsnet aanwezig is of een aansluiting daarop te duur is.

elektrotecHniScHe inStallatie

De elektrotechnische installatie in de woning dient aangepast te worden omdat de zonnepanelen op een eigen elektrische groep aangesloten moeten worden. Het totale vermogen moet in overeenstemming zijn met wat de netbeheerder toelaat. bij grote vermogens is een netstudie vaak noodzakelijk.Door zelf energie op te wekken aan de hand van zon-nepanelen bespaart men al energie. De noodzaak om slimmer, maar vooral ook bewuster met energie om te gaan is nog nooit zo groot geweest. Er zijn verschillende monitoringsystemen op de markt waar de hoeveelheid opgewekte energie op af te lezen is. Een energiemanage-mentsysteem kan nog verder gaan en zorgt er voor dat men zuiniger, groener en efficiënter met energie omgaat. Aan de hand van het energiemanagementsysteem kan men ook gemakkelijk detecteren hoe men bijvoorbeeld het energieverbruik omlaag kan halen. Zo kan de wasma-chine bijvoorbeeld draaien op het moment dat de zon schijnt. En de verlichting kan ‘s avonds branden omdat de energie opgeslagen is in de accu.

kortom zonnepanelen of andere duurzame energiebron-nen in combinatie met energiemanagement zorgen er-voor dat we rationeel omspringen met energie. Hiermee doen we onze planeet een groot plezier.


UNETO-VNI heeft dit toekomstbeeld vastge-legd in de zogenaamde ‘0-energie-visie’. In deze visie blijft het verlies van energie door transport tot een minimum beperkt. Anders

gezegd: het systeem is erop gericht voortdurend te streven naar een neutraal energieverbruik gedurende de dag. Zodra er ergens een overschot ontstaat, wordt de energie zoveel mogelijk in de directe omgeving gebruikt op een plaats waar op dat moment juist vraag naar – en dus eigenlijk een tekort aan – energie is, en andersom. Hier liggen grote kansen voor de installatiesector.

Vier Voorwaarden

De toekomstvisie van UNETO-VNI is gebaseerd op vier voorwaarden, waaraan we als samenleving in de ko-mende jaren kunnen en moeten voldoen:

a. energiebesparing

Ieder bedrijf en ieder huishouden brengt de vraag naar en het verbruik van energie zoveel mogelijk terug. Daar-voor is in eerste instantie bewustwording nodig, maar ook energiezuinige apparatuur en innovatieve systemen kunnen veel energiebesparing opleveren.

b. duurzame energieproductie

De energie die we nodig hebben, wekken we duurzaam op. Daarbij kunnen we bijvoorbeeld denken aan zonne-energie, windenergie en warmtekrachtkoppeling. Wat de bron ook is, we gaan de energie bij voorkeur dichtbij de plek opwekken, waar de energie nodig is.

c. energieopslag

Duurzame energie is vaak niet beschikbaar op het mo-ment en op de plaats waar die energie nodig is. Het is dus noodzakelijk om techniek te ontwikkelen die het mogelijk maakt om de gewonnen energie op te slaan en zonder te veel verlies te transporteren.

d. intelligente netwerken

Om de opgewekte energie efficiënt te kunnen gebruiken, is het belangrijk dat bijvoorbeeld de woningen in de ene

straat gebruik kunnen maken van de energie die de wo-ningen in een andere straat opwekken. En andersom. Een intelligent netwerk kan ervoor zorgen dat op die manier een woonwijk zijn eigen lokale energiemanagement opzet en volledig zelfvoorzienend wordt.

een nieuwe energie-infraStructuur

Op steeds meer plaatsen wekken consumenten en be-drijven zelf energie op. Om de energiebehoefte en de beschikbare energie zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen, zijn intelligente netwerken, zogenoemde smart grids, nodig. Zulke netwerken lopen van het hoogspanningsnet (als het over elektriciteit gaat) en het hogedruknet (gas en warmte) tot achter de gas- en elektriciteitsmeter in woningen én bedrijven. Met andere woorden: de energie die we decentraal opwekken, moet een plaats krijgen in onze energie-infrastructuur. Intel-ligente netwerken houden voortdurend het verbruik in de gaten van huishoudens, bedrijven en apparaten die eraan verbonden zijn. Met die informatie kan het netwerk de levering en het verbruik van energie nauwkeurig op elkaar afstemmen.

UNETO-VNI onderkent het belang van smart grids. Hier liggen grote kansen voor de installatiesector, denk daar-bij aan:-Installatie en beheer van nieuwe types energie-instal-laties in woningen-Inregeling en balancering van installaties voor de-centrale energieopwekking (in woningen en andere gebouwen).-Netfiltering: bewaking van de kwaliteit van spanning voor het elektriciteitsnet.-Advies en beheer over de verdeling van energiestromen.-Plaatsing en beheer van oplaadpunten voor elektrisch

smart homes magazine thema energiedick reijman, brancHeorganiSatie uneto-Vni

EEN TOEkOMsT MET INTEllIgENTE ENErgIEVOOrZIENINg

ENErgIE OPWEkkEN DOE jE sAMENONDErNEMErsOrgANIsATIE UNETO-VNI DENkT DAT HET MOgElIjk

Is OM OP TErMIjN OP EEN DUUrZAME MANIEr EN VrIjWEl ZONDEr

UITsTOOT VAN CO2 TE VOOrZIEN IN DE bEHOEfTE AAN ENErgIE VAN

CONsUMENTEN EN bEDrIjfslEVEN IN NEDErlAND.

Over UNETO-VNIUNETO-VNI is de ondernemersorga-nisatie voor de in-stallatiebranche en de technische de-tailhandel. Met ruim 5.000 aangesloten installatiebedrijven met een gezamenlijke omzet van 14,5 mil-jard euro en 135.000 werknemers is het één van de grootste brancheorganisaties van Nederland.

illustratie: Bob Leenders


smart homes magazine thema energie

vervoer. In de openbare ruimte, maar bijvoorbeeld ook in gebouwen, parkeerkelders of in de openbare ruimte.

UNETO-VNI heeft smart grids benoemd als één van de speerpunten voor komende jaren. Een gericht actie-plan zorgt ervoor dat leden straks over de kennis en kunde beschikken om een leidende rol te spelen bij deze belangrijke stap naar een energiezuinige gebouwde omgeving.

energiebeSparing en domotica

Energiebesparing is niet alleen belangrijk om de CO2-uitstoot terug te dringen, ook om de energiekosten van consumenten en bedrijven in de hand te houden. Maar vaak weten consumenten niet eens hoeveel energie zij verbruiken en waar de besparingsmogelijkheden lig-gen. Om dat inzichtelijk te maken is domotica nuttig. De technologische mogelijkheden zijn enorm groot. Er komen bijvoorbeeld steeds meer applicaties, waarbij op afstand monitoring en aansturing van de technische installaties mogelijk is, bijvoorbeeld via een mobiele telefoon, tablet of computer. UNETO- VNI verwacht dat domotica uiteindelijk niet weg te denken zal zijn in onze woon- en werkomgeving. UNETO-VNI vindt domotica

zo’n belangrijk thema dat hiervoor een speciale leden-groep is opgericht, de vakgroep Do-IT.

onderSteuning Van ondernemerS

UNETO-VNI ziet de omslag naar een duurzame ener-gievoorziening als dé grote kans voor de installatie-sector voor de komende jaren. De brancheorganisatie ondersteunt ondernemers die met energiebesparing en duurzame energieopties willen inspelen op nieu-we kansen. Wij ontwikkelen trainingen en cursussen, geven voorlichtingsbijeenkomsten, participeren in marktgerichte acties en ontwikkelen kwaliteitsbeleid. bij zonne-energie bijvoorbeeld, staat UNETO-VNI aan de basis van een leergang Zonne-energie die wordt afgesloten met een door de overheid erkend CITO-examen en diploma, een Handboek Zonne-energie en een kwaliteitserkenning voor zonne-energie installa-teurs via stichting Erkenning Installatiebedrijf (sEI). De laatste jaren is UNETO-VNI partner van de landelijke promotiecampagne solar Days. Dit landelijke evenement vindt dit jaar plaats van 5 tot en met 16 mei 2013 in en is erop gericht om de voordelen van zonnestroom en zonnewarmte onder de aandacht van consumenten en zakelijke opdrachtgevers te brengen.

Hang- en sluitwerk | Woonhuisventilatie | Hardglas ramen | Aluminium- en glasvezel versterkte profielen

0180 - 697500 | buva.nl

Met de exclusieve Toegangscontrolesystemen van BUVA-DORMA wordt de veiligheid en het beheer van deuren en toegangen van woningen, zorginstellingen, kantoor- en fabrieksgebouwen gewaarborgd. BUVA biedt oplossingen voor een toepassing met één deur, maar ook voor toepassingen waar bijvoorbeeld een centraal beheerd netwerk voor deuren, poorten, liften, toegang tot parkeerplaatsen of autorisaties om een machine te bedienen noodzakelijk zijn.

De BUVA-DORMA Toegangscontrolesystemen zijn zeer flexibel en eenvoudig te installeren. De systemen worden bestuurd door de voorgeconfigureerde ‘Ready to Run Box’. Per box zijn maximaal 15 deuren te besturen en in een systeem kunnen meerdere Ready to Run Boxentoegepast worden. Kijk voor meer informatie op buva.nl

BUVA-DORMA Toegangscontrolesystemen

Controle op toegang


Cees Collart, directeur van Energyhouse BV zegt: “De woning draait nu al bijna drie jaar en uit evaluaties blijkt dat het doel is bereikt en dat het project voldoende relevante informatie

oplevert die we kunnen toepassen bij tal van nieuwe projecten.”In een nieuwbouwproject in Veldhoven werd een geschikte woning gevonden om het Energyhouse-concept toe te passen. In nauwe samenwerking met ketenpartners als Visietech, Hurks, Mansveld, Gebr. van Hout, OTB, Philips en Brainport werd het project in 2010 opgeleverd. Het Energyhouse is een proefwoning die tot op heden gedraaid heeft zonder daadwerkelijke bewoners. Er zijn wel situaties nagebootst om bewoning te simuleren en de metingen zo realistisch mogelijk te laten zijn. Honderden geïnteresseerden hebben er een bezoek gebracht en inspiratie opgedaan.

In het project Energyhouse de Mirre Veldhoven werden – geheel in lijn met de trias energetica – de volgende componenten toegepast:

• eenisolatie(Rc5,5)ennaad-enkierdichtheidvan

de woning;• eenbalansventilatiemetwarmteterugwinning;

• elektrischePV-zonnepanelen(4800Wp);

• eenaccubankvoordeopslagvanelektriciteit(2x24

accu’sa2Velk,opslagcapaciteit300kWh);

• thermischezonnecollectoren(12GJ);

• eenbuffervatvoorwarmwater(1000L);

• eenwarmtepompsysteemmetgeslotenbron;

• eenlaagtemperatuurverwarmingssysteem;

• eendouchewarmte-terugwinning;

• uitsluitendtoepassingvanLED-verlichtinginhuis;

• aansluitingvoorhotfill(vaat)-wasapparatuuren

warmtepompdroger.Geconcludeerd kon worden uit een meetprotocol dat thermisch gesproken de combinatie van goede isolatie en ventilatie van het huis met de installatie van zonne-collectoren,buffervat, laagtemperatuurverwarming

enwarmtepompgoedwerkt.Zelfsbijextremekoude (<-15o C)washetinhuissteedsbehaaglijkwarmenwas

er voldoende warm tapwater voorhanden. Elektrisch gesprokenleverdendePV(zonne)-panelen±10%meer

elektriciteit dan tevoren gedacht. Ook de opslagcapa-citeit van de accu’s voor elektriciteit lijkt voldoende om het gehele jaar los van het net te kunnen functioneren: zo zijn de accu’s vol in de zomer en net niet leeg in dewinter.Inheteffectiefkunnenladenvandeaccu’s

ligt nog wel een uitdaging: hiervoor dient de sterkte van de stroom vanaf de PV-panelen immers de interne weerstand van de accu’s te kunnen overbruggen. Hier-voorisdemeestoptimaleomvormer(inverter)nogniet

gevonden. Momenteel loopt er additioneel onderzoek op de Technische Universiteit Eindhoven om een betere oplossing te vinden. Ook de betrokken woningcorporatie Aert Swaens zet dezeopgedanekennisinbijandereprojecten.Ruud

van Splunder, manager vastgoedontwikkeling bij deze corporatie, verklaart: “De ambitie was om de woning los van energiebeheerders te laten functioneren. Die ambitie is haalbaar gebleken. Dat kan uiteraard in de bestaande voorraadnietzoeenvoudig.Deexpertisedieweheb-ben opgedaan, nemen we inmiddels beleidsmatig mee, zowel in de bestaande voorraad als bij toekomstige

smart homes magazine thema energieSuSan verHeij

VEELGELEERDVanEnERGy-housEDEMIRREVELDhoVEnEnERGyhousE BV, GEMEEntE VELDhoVEn En WonInGstIChtInG

aERtsWaEnsWERktEnDEafGELoPEnJaREnsaMEnInhEtPRo-

JECtEnERGyhousEDEMIRREVELDhoVEn,EEnWonInGMEtCoM-

PonEntEnVooR oPWEkkInG, oPsLaG En oMZEttInGVan ELEk-

tRIsChEEnthERMIsChEEnERGIE.DoELWasaantEtonEnofEEn

WoonhuIs365DaGEnPERJaaRLosVanhEtGas-EnELEktRanEt

InhaaREIGEnEnERGIEVRaaGkanVooRZIEn.

Smart HomeS magazine -maart2013 25

nieuwbouwprojecten. Denk aan toegepaste elemen-ten zoals warmte/koude-installaties, zonnepanelen en warmteterugwinning.”

Het project kent een aantal belangrijke leermomenten:• Vertrekpuntwaseenbestaandontwerpvaneenwoon-huiswatwaarmogelijkwerdgemodificeerd.Idealiterzou

je het woonhuis van scratch af aan willen ontwerpen, zodat de positionering t.o.v. de zon, de bouwmethodiek (houtskeleti.p.v.beton/kalkzandsteen),dedetaillering

(metnameaansluitingent.b.v.denaadenkierdichtheid)

enindelingvandewoning(bv.positievanbalansven-tilatie)verderverbeterdkanworden;

• Eennieuwopgeleverdhuisbevatongeveer5000liter

vocht. Met een laag temperatuur verwarmingssysteem duurt het vele malen langer voordat het huis is ‘droog-gestookt’ dan bij een traditioneel verwarmingssysteem. Dit betekent dat de meetgegevens in het eerste jaar sterk ‘vervuild’worden(vochtigeluchtvraagtmeerenergieom

teverwarmen).Communicatieopditvlaknaarbewoners

is erg belangrijk, opdat het hogere energieverbruik in het eerste jaar kan worden verklaard, alvorens dit structureel lager wordt;De volgorde van de stappen in het ontwerp-, bouwen installatieprocesendeexacteuitvoeringvandedetails

zijn uitermate belangrijk: de mate van naad- en kierdicht-heidzijnb.v.cruciaalvoordeexactedimensionering

van de installaties. Teneinde het project Energyhouse de Mirre Veldhoven naar een grotere schaal te brengen, blijven de drie sa-menwerkende partijen ook in 2013 met elkaar in gesprek over nieuwe mogelijkheden. Een van de wensen is om de proefwoning te laten bewonen door een ‘proefgezin’. “Toch is dat niet een hoofddoel geweest,” vervolgt Van Splunder, “het ging er ons echt om, om te leren en te laten zien.” www.energy-house.nl

IPervoice brengt woongebouwen tot leven met een slim geïntegreerd

deurcommunicatiesysteem. Bijna alles is mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan

deurvideo, toegangscontrole met elektronische sleutels, camerabewaking

en paniek- en inbraakalarm. Of aan video en voicemail van bezoekers,

intercom tussen de appartementen en berichtendienst vanuit de

beheerder. IP, CAT.5-bekabeling, veel gesprekskanalen... IPervoice is onbeperkt

uitbreidbaar, leeft mee met de wensen van de bewoners en laat zich op

afstand beheren. Op www.elbotechnology.nl vindt u meer informatie over

een alleskunner met veel installatiegemak.

IPervoice

Integrale alleskunner met installatiegemak


De techniek is er, het verduurzamen van je eigen energievoorziening is rendabel, de vraag is alleen: hoe zorgen we dat het gebeurt? Hoe organiseren we dat? De tijd

van afwachten en naar de grote energiebedrijven en overheid kijken, ligt achter ons. Deze ontwikkeling is onlosmakelijk verbonden met de gaande zijnde ener-gietransitie. We gaan van fossiel naar duurzaam, van centraal naar decentraal, en van shareholder value naar stakeholder value (de coöperatie). Die verschuiving heeft natuurlijk ook impact.

KanSen zien

De energietransitie, de verduurzaming van onze ener-gievoorziening, is een multidisciplinair vraagstuk. Sa-menwerking binnen een lokale coöperatie biedt kansen voor iedereen. Het belang van particulieren is betaalbare, eigen en duurzame energie; het lokale bedrijfsleven heeft juist belang bij het invullen van de lokale vraag. De overheid heeft doelstellingen omtrent duurzaam-heid en leefbaarheid. Kennisinstellingen zoeken naar wegen om hun kennis van waarde te laten zijn. Maat-schappelijke instellingen zien kansen om hun doelen via een coöperatie mee te helpen realiseren. Dankzij samenwerking kan een 5x-win worden gecreëerd. Iedere stakeholder stelt zich terecht de vraag: wat betekent zo’n energiecoöperatie nu voor mij? En wat gaat er voor mij veranderen? Misschien wel de meest interessante relatie is die tussen de volgende twee stakeholders: de particulieren en het lokale bedrijfsleven.

Vitale ScHaKel tuSSen Vraag en aanbod

Waar kan een burger die zijn huis toekomstbestendig

wil maken (betaalbaar en duurzaam) op dit moment terecht? Er zijn voorbeelden van burgers die op basis van eigen kennis en initiatief tot een verbetering van hun energiehuishouding gekomen zijn, maar dit zijn veelal de mensen die in hun werk hiermee te maken hebben. Voor de gemiddelde burger is het nog steeds een oerwoud aan aanbieders en verhalen over zonne-panelen, warmtepompen, isolatie en overige energie-besparende maatregelen. Regelmatig zijn dit verhalen van aanbieders die enkel voor eigen parochie preken en soms installaties en werk verkopen wat helemaal niet goed past bij de specifieke situatie van de bewoner. Daarom kiezen veel mensen er uiteindelijk voor om toch nog maar even te wachten. Hierin kan een lokale energiecoöperatie een belangrijke rol spelen.De lokale energiecoöperatie helpt de specifieke en be-wonersafhankelijke vraag te definiëren én zorgt voor bundeling van deze vraag. Vervolgens is de uitdaging om deze vraag op een goede manier aan de aanbodzijde te koppelen. En juist daar ligt volgens Felix van Gemen, directeur van de Verenigde Energie Coöperaties, een prachtige kans voor de lokale samenleving: “Door het zoveel mogelijk invullen van deze vraag door het lokale bedrijfsleven. De lokale energiecoöperatie helpt bij het goed formuleren van de vraag en het vinden van het passende aanbod. Op dit moment zijn er leveranciers die meer dan twintig offertes uitschrijven voor één nieuwe klant: daar is nie-mand bij gebaat. We kunnen dit proces lokaal efficiënter, goedkoper en kwalitatief beter organiseren.”Belangrijk daarbij zijn wel de volgende uitgangspunten die in de praktijk voor veel energiecoöperaties worden gehanteerd:

smart homes magazine thema energieFelix Van gemen

ZO KlEIn alS Kan En ZO GROOt alS nODIG DE lOKalE EnERGIECOöpERatIE alS VItalE SCHaKEl

In VEEl StEDEn, StaDSDElEn, DORpEn, OF WIjKEn IS OF WORDt WEl EEn lOKaal BuRGERInItIatIEF OpGEStaRt. MEt

DECEntRalISatIE Van DE EnERGIEVOORZIEnInG alS DOEl En DE COöpERatIEVE RECHtSVORM alS MIDDEl. HEt

BEGOn MEt tExEl EnERGIE En DE nHEC (nOORD-HOllanDSE EnERGIE COöpERatIE). MOMEntEEl ZIjn ER OnGEVEER

HOnDERD lOKalE EnERGIECOöpERatIES DIE VanuIt BuRGERS ZIjn OpGEStaRt En Dat aantal nEEMt In EEn Rap

tEMpO tOE. DEZE BEWEGInG lIjKt nIEt MEER tE StOppEn, En DE VRaaG “tREnD OF HypE?” WORDt al lanG nIEt

MEER GEStElD. Want EEn DInG IS DuIDElIjK: BuRGERS Gaan ZElF HEt HEFt In HanDEn nEMEn BIj HEt BEtaal-

BaaR, EIGEn En DuuRZaaM MaKEn Van Hun EIGEn EnERGIEVOORZIEnInG.


• Ermaggeensprakezijnvangedwongenwinkelne-ring.

• Transparantieoverkostenstructuurenopbouw

• Hetgaatnietomdegoedkoopsteoplossingmaar

om betaalbare kwaliteit. Belangrijk onderdeel van de kwaliteit is de (na)zorg.

de energiereKening alS bron Van Financiering

als gezegd, de techniek is er, veel van de maatregelen hebben een positieve business case. Maar hoe financier je dit? Een essentiële ontwikkeling in de markt is de trend om energiebesparende en woningverbeterende maatregelen, te financieren via de energierekening. Het

zogenaamde ‘on-bill-financing’. Voor een zelfde, of vaak lager maand bedrag, profiteert de bewoner van een comfortabeler en duurzaam huis. De opbouw van de energierekening is alleen veranderd. Ook qua financie-ring biedt dit voordelen: de energierekening is immers nog steeds een van de best betaalde rekeningen van huishoudens. Dit biedt de mogelijkheid om met een laag risico goedkoop kapitaal aan te trekken waardoor het lid van de energie coöperatie als het ware ont’zorgd’ wordt: met per direct lagere woonlasten zonder dat voorgefinancierd hoeft te worden.

regionale en landelijKe SamenwerKing energie

coöperatieS

Felix van Gemen zegt echter: “Het vinden van een leve-rancier die voor goede prijzen stroom en gas levert in combinatie met deze dienst, is niet gemakkelijk. Mede daarom hebben in 2012 een aantal lokale energiecoö-peraties het initiatief genomen om een gemeenschap-pelijke coöperatie op te richten die de lokale energie-coöperaties gaat ondersteunen: de Verenigde Energie Coöperaties ua. Deze samenwerking is opgezet vanuit de filosofie: organiseer de zaken zo klein als kan (met oog voor de lokale sociale netwerken) en zo groot als nodig (centraal). Een van de belangrijkste taken van deze landelijke co-operatie wordt het inrichten van een landelijke backof-fice waar alle lokale energie coöperaties gebruik van kunnen maken.”Er zijn overigens meerdere initiatieven die op landelijk niveau een faciliterende rol willen vervullen naar lokale energie coöperaties. Het zou voor de sector (red. lokale energiecoöperaties) een geweldige ontwikkeling zijn als

die initiatieven elkaar weten te vinden en elkaar goed aanvullen en versterken. uiteindelijk streven deze lan-delijke initiatieven allemaal naar hetzelfde: het bieden van de gereedschappen voor lokale energiecoöperaties zodat zij lokaal maximaal kunnen presteren. De sector is nog jong, maar als we binnen de sector op een goede manier met elkaar gaan samenwerken, kunnen lokale coöperaties een vaste waarde in de energietransitie worden.”

energie alS KatalySator

Energie is een actueel thema. toch heeft de sterke groei van lokale energie coöperaties misschien wel meer met het coöperatieve dan het thema ‘energie’ te maken. De latente behoefte om samen te werken in tijden van groeiende schaarste (zorg, voedsel, energie) wordt steeds groter. Bij diverse lokale (energie) coöpe-raties wordt al hardop de vraag gesteld: “als we kunnen samenwerken rondom het thema energie, dan kunnen we ook op andere thema’s met elkaar samenwerken?”. Energie kan gezien worden als een katalysator van een proces wat zich de laatste jaren afspeelt: minder afhan-kelijk worden van de steeds groter wordende bedrij-ven, en als lokale economie en samenleving het heft weer in eigen handen nemen. Deze ontwikkeling biedt dus in de hele breedte kansen voor het lokale bedrijfs-leven: think global, act local!

Ons mOttO luidt:

alleen ga je sneller, maar samen

kOm je verder.”

Felix van gemen


Voor de burger, en zeker die met de kleine porte-monnee, doen de stijgende energielasten gaan-deweg een steeds groter beslag op het huishoud-

budget. Voor de overheid is het daarnaast moeilijk om afgesproken ambities op het vlak van klimaatbeleid waar te maken. In den lande zien we tientallen samenwer-kingsverbanden ontstaan om dit klein- en grootschalig te benaderen. Een van die initiatieven is Zummere Power, in de gemeente Someren (NB) met een verwijzing naar de uitspraak van de gemeentenaam in dialect. Doelstelling is ervoor te zorgen dat de energienota be-taalbaar blijft; een ‘eigen’ en onafhankelijk energiebedrijf ontstaat van, voor en door inwoners en bedrijven in Someren; een duurzaam en (uiteindelijk) energieneutraal leefklimaat wordt gerealiseerd.Een breed draagvlak is van levensbelang voor dergelijke coöperaties. Zummere Power heeft dit al gevonden. Steun is uitgesproken door de dorpsraden, gemeente Someren, Ondernemers Vereniging Someren, Industrieel Contact Asten-Someren, Rabobank, ZLTO, Varendonck-college, Greenco, streekmanager, Veterinair Centrum en Het Summers Landschap. Verder is er contact met andere lokale initiatieven, ondersteunende koepelorganisaties, SRE, provincie, Brabantse Milieu Federatie.

Na een korte eerste presentatie (november 2012) bij het project Someren Bespaart Energie (samenwer-kingsproject van acht bedrijven gericht op duurzaam verbouwen van de eigen woning) hebben zich zo’n twintig belangstellenden aangemeld. Deze hebben de basis gelegd voor de coöperatie en organiseerden voorlichtingsbijeenkomsten in de vier dorpskernen van Someren. De volgende stap in het creëren van ‘Power’ opdat ‘Zummere’ daadwerkelijk de knop om gaat zetten.

Carel van der Zanden, een van de initiatiefnemers zegt: “De grote energieleveranciers hebben per klant jaarlijks een marge. Door zelf als energiebedrijf te opereren kun je deze marge naar je toehalen en vervolgens inzetten, deels om het energiebedrijf in stand te houden, deels om nieuwe initiatieven van duurzame opwekking te stimuleren. De reguliere kasstroom biedt mogelijkheid tot financiering. Subsidiemogelijkheden zullen waar mo-

gelijk benut worden, echter de coöperatie mag daarvan niet afhankelijk zijn. De revenuen komen ten goede aan de lokale gemeenschap.” Dat lokale initiatieven concur-rerend kunnen werken is inmiddels bewezen.Door inwoners aandeelhouder te maken zal een impuls gegeven worden aan bewustwording omtrent energie en duurzaamheid. Leden hebben inspraak over de re-venuen. Sociale cohesie wordt bevorderd. Een goed voorbeeld betreft de coöperatieve winkel in Sterksel waarvan de helft van de huishoudens in dit dorp aan-deelhouder is.”

onafHankelijk

In tegenstelling tot de grote energieleveranciers heeft de lokale duurzame energiecoöperatie géén belang in toename van het energieverbruik. De coöperatie is ook zo min mogelijk afhankelijk van buitenlandse energievoorziening. De coöperatie zal een uitstekend ‘voertuig’ zijn om inwoners en bedrijven te informeren, adviseren en ontzorgen in lokale energieopwekking en energiebesparingsprojecten. De verbinding naar educatie en scholen is snel gelegd. Bij welslagen van de energiecoöperatie zal een positieve bijdrage aan het leefklimaat zijn geleverd, en een beter leefklimaat ge-realiseerd voor toekomstige generaties.

Voor nadere

informatie:

Carel van der

Zanden,

info@zumme-

repower.nl

ZuMMERE POwER ZET DE kNOP OMER IS GROTE AFHANkELIjkHEID VAN GROTE

ENERGIEBEDRIjVEN DIE STRIjDEN OM FOS-

SIELE BRONNEN. DE NOODZAkELIjkE RE-

DuCTIE VAN CO2-uITSTOOT BLIjFT VER ACH-

TERwEGE BIj DE wENSELIjkE SCENARIO’S.

smart homes magazine thema energie felix van gemen


energie-efficiëntie is een sleutelwoord dat tegen-

woordig kan worden gevonden in alle domeinen

waarin de vraag naar energie bestaat. Vergaande

maatregelen voor energiebesparing en broeikasgas-

sen en emissiereductie zijn onvermijdelijk.

Smart Homes is betrokken bij één van de Europese onderzoeksprojecten dat gericht is op stimuleren van energiereductie in publieke gebouwen. Het project is KnoholEM genaamd, een samenstelling van (knowledge-based energy management for public buildings through holistic information modeling and 3D visualization). Dit onderzoeksproject wordt medegefinancierd door de Europese Commissie in het kader van het zevende Framework Programma.

Het internationale consortium bestaat uit 13 partners uit Duitsland, Nederland, Groot-Brittannië, Ierland, Italië en Spanje. Deze partners zijn allen vanuit hun eigen expertise en interesse in energie betrokken bij dit pro-ject. De resultaten moeten breed toepasbaar zijn voor uiteenlopende publieke gebouwen in alle landen van de EU. Er wordt gestreefd om door toepassing van het KnohoIEM-systeem een energiereductie van 30% te realiseren in bestaande publieke gebouwen. Het me-rendeel van de bestaande Europese onderzoekspro-jecten richt zich op traditionele energiebesparende maatregelen in huidige publieke gebouwen en hebben betrekking op het verbeteren van thermische isolatie, rendementsverbetering van apparatuur ( cv-ketels, air-conditioning, warmtepompen, verlichting) én slimme elektriciteitsmeters. Dat onderzoek richt zich alleen op deze gebruiksdomeinen.

“Het Energiebesparingspotentieel is bij gebouwen ech-ter veel groter,” zegt Peter Brils, projectleider van Smart Homes, “Binnen KnohoIEM kijken we niet alleen naar deze ‘klassieke’ energiebesparende maatregelen, maar kijken we ook naar het intelligent vermijden van ener-gieverspilling. Ook letten we er op hoe de energievraag van een gebouw kan worden geoptimaliseerd door bij-voorbeeld te kijken naar het gedrag van de gebruikers, weer en weersvoorspelling. In het onderzoeksproject zijn vier publieke gebouwen (o.a. kantoor, hogeschool, zorgfunctie) uit Spanje en Nederland gekozen als test- en demonstratieobject. Door deze demonstratiegebou-wen via een server aan elkaar te koppelen kunnen de GBS-systemen (gebouwmanagementsystemen) van de gebouwen als het ware leren van elkaar.”Het ultieme doel van KnohoIEM is de ontwikkeling van

een nieuw intelligente ener-giemanagementsysteem, dat interoperabel is met alle bestaande GBS-systemen in Europa. En dat tevens het comfort en veiligheid van de gebruikers wordt bevorderd. Voorwaarde van het onder-zoek is dat we gebruikma-ken van de in de gebouwen aanwezige bestaande tech-nologie zoals GBS-systemen, sensoren, actuatoren, verwar-ming, koeling, en ventilatie.

Het systeem wordt ontwikkeld op basis van de elementen:• Een algemene gebouwtaxonomie (methode van indelen

in groepen) met alle mogelijke functionele elementen en functionaliteiten van een gebouw.• Een algemene functionele structuur van een gebouw,

automatiseringssystemen, energie verbruikende en producerende toestellen, gebaseerd op de generieke gebouwtaxonomie.• Een generiekgebouwontologie (datastructuur) die alle

mogelijke interactie tussen de bouwelementen, gebouw-automatisering, energie verbruikende en producerende apparatuur en tevens de energiezuinige exploitatie van het gebouw bevat.• Een database, met historische data, configuraties van het

energiemanagementsysteem en de gebouwspecifieke on-tologie die afgeleid is van de generieke gebouwontologie.• Implementatie van bestaande hardware-apparatuur,

universeel aan te sluiten op alle soorten gebouwen, au-tomatiseringssystemen en energie- consumerende en producerende apparatuur.

Smart Homes levert samen met woningstichting ‘de Zaligheden’ uit Eersel een van de twee test- en demon-stratieobjecten in Nederland, het Forumgebouw. Als zodanig is Smart Homes betrokken bij het verzamelen en analyse van data m.b.t. ener-gie, fysieke eigenschappen, bestaande GBS-systemen en installaties. Ook houden zij zich bezig met integratie en analyse van de in het KnohoIEM-project te ont-wikkelen hard- en software-oplossingen.

thema energie smart homes magazinePeter brilS en SuSan VerHeij

ONDErZOEK ENErGIEBESPArING IN PUBlIEKE GEBOUwEN

Projectinformatie:

Programma: EEB-ICT-2011.6.4 ICT for energy-efficientbuildings and spaces of public useNummer: FP7-285229looptijd: september 2011 – augustus 2014Smart Homes contactpersoon: Peter Brilshttp://www.smart-homes.nl/Innovatie/Europees-Onderzoek/KnoholEM.aspx


Eenmaal aan de Taurusavenue aangekomen, viel de ‘open’ structuur van de ontvangsthal meteen op. Niet alleen vanwege de lichtinval, maar zeker ook de architectuur, die daar uiteraard

in grote mate aan heeft bijgedragen. Hoewel het een huurpand betreft, werd vanaf de tekentafel van BIAS Architecten nauw overlegd. Immers, Schneider Electric is dat aan haar stand verplicht.Een van de belangrijkste doelen, naast huisvesting voor alle medewerkers, was om onder andere het energiever-bruik in de categorie ‘Very Good’ te krijgen bij BREEAM. Gedurende de nieuwbouw werd deze doelstelling ruim-schoots gehaald en opgeschaald naar ‘Excellent’. BREEAM gaat overigens over meer dan alleen energieverbruik, zie www.breeam.nl.Erik Zwaan, Business Consultant Power&Building, en Inger Snaphaan, Marketing Communications Specialist leiden enkele zakenrelaties en ons rond door het ge-bouw, te beginnen op de begane grond. In de ‘customer area’ is ruimte voor lezingen voor zo’n zestig personen. Daarnaast bevindt zich de kantine voor het personeel (350 werkplekken, waarvan 75 voor flexwerkers) en de keuken.Gedurende deze rondleiding wijst Erik Zwaan ons steeds

op maatregelen en voorzieningen die er toe hebben bijgedragen om in die ‘excellent’-categorie te komen. Soms zijn het maar kleine dingen, soms heel ingrijpende. Neem een voorbeeld van het eerste: de vriescel in de keuken is ingebouwd in de koelcel waardoor bij gebruik van de vriescel er geen kou verloren gaat. Als tweede voorbeeld is de leistenen vloer zodanig geïmpregneerd dat het onderhoud met eenvoudige en milieuvriende-lijke schoonmaakmiddelen gedaan kan worden. Ook is aan het buitenmilieu gedacht: nestkastjes voor vogels, grind op het dak voor de zilvermeeuw.

VerlicHting, warmte, iSolatie

In de kantoren is speciale aandacht besteed aan de ver-lichting: gangscheidend is er lichtinval, tussen de kamers is het dicht. De wanden tussen de kantoren zijn ook nog eens te gebruiken als whiteboard en zijn magnetisch. Er is gebruik gemaakt van een mix tussen led en tl. De laatste is nog steeds efficiënter qua lichtopbrengst en is in gestandaardiseerde groepen aangebracht. Denk aan de besparing van de installatiekosten.Op de diverse etages treffen we gestandaardiseerde werkplekken aan voor de flexwerkers. In hoogte ver-stelde bureaus, verzonken contactpunten voor elektra,

smart homes magazine partnerreportageYVonne Van der Ven en tHeo wubboltS / foto’S: maaSdam/ HanS morren

HOOfDkANTOOR SCHNEIDER ElECTRIC ECHT BIjZONDERSMART HOMES GING BEGIN fEBRuARI NAAR HOOfDDORP OM HET NIEuwE HOOfDkANTOOR VAN SCHNEIDER

ElECTRIC TE BEZOEkEN EN SPRAk ONDER ANDERE MET ERIk ZwAAN, DIE AlS PROjECTlEIDER NAuw BETROk-

kEN wAS BIj DE BOuw. SCHNEIDER ElECTRIC IS DAT AAN HAAR STAND VERPlICHT.

Foto smarthomes


communicatie en internet. Per afdeling zelfs in een an-dere kleurstelling.Het trappenhuis is zodanig vormgegeven dat je liever de trap neemt dan de lift. Enerzijds door de looprichting te beïnvloeden, anderzijds door de ‘openheid’.Erik Zwaan: “je merkt niet alleen aan jullie dat je bijna de trap automatisch pakt, ook het personeel doet dat. De lift wordt nauwelijks gebruikt. En dat draagt natuurlijk weer bij aan vermindering van het energieverbruik.”

Op een van de verdiepingen zien we een groot aantal werkplekken die door kastruimte zijn gescheiden. De wanden van het meubilair zijn akoestisch zodanig ge-maakt dat ‘overspraak’ tot een minimum beperkt blijft, waardoor er een ‘weldadige’ rust heerst en iedereen zich kan concentreren op zijn of haar werkzaamheden, terwijl onderling toch contact mogelijk blijft.Op het dak ligt 330m2 aan PV-panelen – een besluit dat relatief laat is genomen in het bouwproces, om-dat de target ‘excellent’ al bereikt was – die goed zijn voor 55.000kwp. Naast de implementatie van vloer-verwarming, wordt de warmtemeting per verdieping verzorgd. Voorts wordt er van een Bio-wkk-installatie gebruik gemaakt, waarvan Schneider Electric warm water afneemt voor tarieven die vergelijkbaar zijn met stadsverwarming.Na deze indrukwekkend rondleiding was er tijd inge-ruimd voor een aantal vragen, die Smart Homes aan Erik Zwaan voor wilde leggen.

Project in Het kort:Opdrachtgever: Schneider electriclocatie: HoofddorpArchitect: bias architectenOmvang: 5.671 m2 Duurzame certifice-ring: breeam excel-lent en iSo 50001Aantal werkplekken: 350Ontwikkelaar: oVg Projectontwik-keling Aannemer: boele & van eesterenInstallateur: kropman installatietechniekProjectinrichter (tapijt, binnenwanden, keuken, afbouw etc): maasdam groepVerlichting: Philips


Onlangs is Schneider Electric gestegen naar plaats 13 op

de lijst van 100 meest duurzame ondernemingen. Wat is

het doel voor het komende jaar, eventueel jaren, en hoe

denkt Schneider Electric dit te realiseren?

“Het is de beloning voor beleid, maar ook voor het steeds beter registreren. Dingen anders gaan doen en laten zien. Een voorbeeldrol vervullen. Plannen op de tekentafel kunnen best okay zijn, maar hoe pakken ze in de praktijk uit? Doel is ook om met BREEAM een verduurzaming bij de bouwkolom te realiseren. Schneider Electric wil de

energiemanager zijn van de klant. Of we kunnen stijgen op de eerder genoemde lijst is op zich niet zozeer een doel. In de loop van de tijd is blijvend op niveau presteren ook een zekere vorm van stijgen.

Welke belangrijkste, meest qua kostenbesparing in het

oog springende, energiebesparende oplossingen zijn er

zoal in het nieuwe hoofdkantoor aangebracht en kunt

u een voorbeeld geven?

“Een van die oplossingen is de aanwezigheidsdetectie, het hergebruik van restwarmte, de energieopwekking en de wisselwerking tussen vloerverwarming en koe-ling. Alle verbruik wordt per etage gemeten. Binnen-kort wordt alles op de hier in het gebouw hangende monitoren zichtbaar gemaakt. Volgens TNO is er ook een besparing mogelijk van 2 tot 5%, alleen al door het proces van bewustwording.”

Als je dit vergelijkt met het voormalige hoofdkantoor

en dezelfde parameters toepast, scheelt dat veel op

jaarbasis?

“ja, substantieel, dat komt mede doordat we continu bezig zijn volgens ISO50001.”

Zijn deze oplossingen ook in andere gebouwen toe te

passen? En zo ja, alleen in nieuwe of ook in bestaande?

“De oplossingen die we hier hebben toegepast zijn niet voortgekomen uit ‘rocket-science’, maar één op één elders toe te passen. Alles is gewoon op de markt verkrijgbaar.”

Wat is de toekomststrategie van Schneider Electric met

betrekking tot energiebesparing? “we willen blijvend innoveren en ontwikkelen verder door het adagium ‘space management = energy ma-nagement’.”

Hoe kan Schneider Electric bijdragen aan energiebespa-

rende oplossingen voor bijvoorbeeld het MKB?

“Onze ‘voorschrijvers’ zijn de architecten. Aan Stabu (Stichting STABu Bouwbreed Informatiesysteem, red.) wordt een nieuw hoofdstuk toegevoegd voor de be-stekschrijver. Aan de bewustwording dragen wij ons steentje bij met de ‘Schneider Academy’.”

Hoe ziet Schneider de integratie van E en W. Wat betekent

dat voor de installatie-branche?

“E en w gaan convergeren en worden gebouwbeheers-systemen. Zo passen we BACnet toe voor de ‘schacht’ van het gebouw en voor de afzonderlijke verdiepingen bijvoorbeeld kNX of lON.”

Foto smarthomes

breeam-nl certificering

Het van oorsprong Britse BREEAM is ook in Nederland inmiddels een begrip. BREEAM-Nl is een beoordelingsmethode om de duurzaamheid-prestatie van gebouwen te bepalen. Er zijn onder andere certificaten voor nieuwbouw, bestaande gebouwen en gebiedsontwikkeling. BREEAM-Nl Nieuwbouw is sinds september 2009 operationeel.Het wordt gebruikt om de duurzaamheidprestatie te bepalen van níeuwe gebouwen. BREEAM-Nl In-use beoordeelt al bestaande gebou-wen op drie niveaus: gebouw, beheer en gebruik. Het derde keurmerk heet BREEAM-Nl Gebiedsontwikkeling en beoordeelt de duurzaam-heidprestatie van gebiedsontwikkeling. De doelstelling van BREEAM is een om duurzaamheid van gebouwen te analyseren en steeds verder te verbeteren.

BREEAM staat voor Building Research Establishment Environmental Assessment Method en werd oorspronkelijk ontwikkeld en geïntro-duceerd door het Building Research Establishment (BRE), een Engelse onderzoeksinstantie enigszins vergelijkbaar met het Nederlandse TNO. De toevoeging Nl maakt duidelijk dat het hier om de Nederlandse versie gaat. BREEAM stelt een standaard voor een duurzaam gebouw en geeft vervolgens aan welk prestatieniveau het onderzochte gebouw heeft. De doelstelling van BREEAM is een methode te ontwikkelen om gebouwen te analyseren en verbeteren.Het systeem maakt gebruik van kwalitatieve weging; als totaalscore krijgt een nieuw gebouw of gebied 1 tot 5 sterren (Pass, Good, Very Good, Excellent of Outstanding). Het hoofdkantoor van Schneider Electric heeft het certificaat Excellent gekregen.

iSo 50001-certificering

De norm voor energiemanagementsystemen, ISO 50001, is uitgebracht op 15 juni 2011. Deze norm biedt een internationale richtlijn voor energiebeheer door organisaties. ISO 50001 sluit aan bij ISO 14001 en is ook te gebruiken in combinatie met ISO 9001. ISO 50001 biedt richtlijnen voor elke organisatie die een energiema-nagementsysteem op wil zetten, verbeteren of onderhouden.

kenmerken iSo 50001

• Ontwikkeling baseline van het energieverbruik.

• Een kader voor de integratie van energie-efficiëntie in de praktijk.

• Betere meting, documentatie, rapportering en benchmarking van

het energieverbruik.• Meer transparantie en communicatie over het energiebeheer.

• Beter bewustzijn en beste praktijken en gedragscodes op het gebied

van energiebeheer en energiegebruik.• Een systematische evaluatie en planning van de toepassing van

nieuwe energie-efficiënte technologieën.• Een kader voor de promotie van energie-efficiëntie in de toeleve-ringsketen.• Verminderen van de emissies zonder negatief effect op de activiteiten.

• Blijvend verbeteren van de energieprestatie.

Leertouwer b.v.A. Plesmanstraat 383770 AA Barneveld

T: +31(0)342 425 151E: [email protected]: www.leertouwer.nl

B.E.G.

B.E.G. Nederland bvTjalk 422411 NZ BodegravenT: +31(0)172 47 6800E: [email protected]: www.beg-luxomat.com

BUVA-DORMA: controle op toegangBUVA: rationele bouwprodukten

Bremen 52993 LJ BarendrechtT: 0180 697 500F: 0180 697 505E: [email protected]: www.buva.nl

D2Domotica, maatwerk in domoticavoor de professional en particulier

Rietveldenweg 47e5222 AP ’s-HertogenboschT: 073 711 4586W: www.d2domotica.nl

RTI, Novasonar, Abitana, Smart-e, Mozaex

Viertron BVZuideinde 22991 LK BarendrechtT: 0180 618 355

FF 0180 619 967E: [email protected]: www.viertron.nl

Rosbayerweg 411521 RW WormerveerPostbus 2401520 AE Wormerveer

T: 075 621 7628E: [email protected]: www.vercoma.nl

Vercoma Communicatie Systemen B.V.

Elbo Technology B.V.Science Park Eindhoven 57075692 EP Son

T: +31 (0)40 2679 876F: +31 (0)40 2679 870W: www.elbotechnology.nl

Elbo Technology biedt integrale oplossingen voor Communicatie, Comfort en Beveiliging



Ga maar na. Het totale oppervlak van de CES bedraagt 37 ‘football fields’ – en je mag zelf uitrekenen hoe groot dat is, okay, bijna 18 ha. – waar 3.250 exposanten proberen de

ruim 150.000 bezoekers zinnenprikkelend te trakteren op nieuwe producten, trends en ontwikkelingen.Naast het immens grote LVCC, Las Vegas Convention

Center met drie gigantische hallen, is er tentoonstel-lingsruimte te vinden in het aanpalende Hilton en het iets verderop aan de Strip gelegen Venetian. Goede busverbindingen – de organisatie zet zo’n 140 bussen hiervoor in – verzorgen het transport van en naar de diverse locaties.Naast de onmetelijke rijen standaard standjes van Azia-

smart homes magazine Beursverslag Ces 2013tHeo WubboltS

CES 2013, VEEL NiEuwS, HééL VEEL!

DE CoNSumEr ELECtroNiCS SHow, DiE jAArLijkS worDt GEorGANiSEErD iN LAS VEGAS, zit Er wEEr op. NA

zES DAGEN iNtENSiEf DE ‘fAir-GrouNDS’ AfGELopEN tE HEbbEN – ik SCHAt DAt DE totAAL AfGELEGDE wEG

EEN mArAtHoN iN LENGtE oVErSCHrijDt – bLijkt DE VErSLAGLEGGiNG toCH NoG EEN Stuk LAStiGEr…


tische komaf – waar de standbemanning kijkt of ze een taakstraf uit moeten zitten – en waarbij alles ‘blinkt’ en ‘glittert’, is de CES het domein van de grote jongens, die elk niet altijd overeenkomstig hun marktpositie vloeroppervlak inkopen.je zult begrijpen dat dit voor één mens teveel is, daarom is het moeten maken van keuzes onvermijdelijk. Vandaar een selectie.

op de persdag bijt inmiddels traditiegetrouw LG ’s och-tends om acht uur het spits af. “touch the Smart Life”, is hun motto en zetten dit kracht bij in zowel wit- als bruin-goed. bij monde van wayne park, president & CEo van LG America: “Smart Life is the core of LG, smarter life, better life and easier life.” in de categorie beeld zijn alle scher-men inmiddels uitgevoerd in LED-technologie, maakt de

‘magic remote’ de bediening nóg eenvoudiger en zet LG groots in op oLED en in resolutie op ultraHD, oftewel 4k. LG toonde een 84 inch

4k scherm, met verwachte prijs van $ 12.000. met de magic remote-afstandsbediening heb

je vanaf nu nog maar één afstandsbediening nodig voor je Smart tV, geluidssysteem, DVD- of blu-ray player en set-topbox. om naast je Smart tV andere apparaten te bedienen, ver-schijnt op de tv een virtuele afstandsbediening op het scherm die je kunt besturen via het handige ‘point-and-click’-systeem van de ma-gic remote. ook voor de installatie heb je niet langer een ingewikkelde code of pc nodig. met een paar simpele stappen kies je het merk en model van je geluidssysteem, blu-ray-speler of

set-topbox. (in de Central Hall kon je de stand van LG met geen mogelijkheid over het hoofd zien,

ook al had je geen 3D-bril op.)LG heeft voor het eerst de revolutionaire oLED tV met gebogen scherm getoond. Dankzij een flauwe binnen-waartse flex, is het hele schermoppervlak op gelijke kijkafstand. Hierdoor geeft de gebogen oLED tV haar-scherp beeld zónder visuele vervorming en detailverlies, ook in 3D.De 100-inch Laser Display van LG biedt de kijker een

fuLL HD beeldkwaliteit, waarbij de laserverlichting zorgt voor een ware bioscoop-ervaring. Voor het projecteren van beelden was in het verleden een aanzienlijke af-stand nodig tussen het projectiescherm en de projector, wat het ongeschikt maakte voor thuisgebruik. met de 100-inch Laser Display tv is dit voorgoed verleden tijd, omdat je de lens kunt plaatsen op slechts 56 cm van het projectiescherm. Dit maakt de Laser Display uitermate geschikt voor gebruik in de vergaderruimte én in de woonkamer. De LG Laser Display beschikt over zowel Smart tV- als Digitale tV-mogelijkheden en wordt ge-leverd met twee ingebouwde 10-watts speakers en het herkenbare Cinema Screen design.op het terrein van witgoed doet wifi haar intrede – denk aan bediening en monitoring van je wasmachine, koelkast – lees ook food management – en… stofzuiger. Vergun mij verder te gaan zoals de persdag was gepro-grammeerd…

StrEAmtVEen ‘hot’ item is 3D. Nu vrijwel alle verkochte vlakke beeldschermen deze feature hebben – 40 miljoen verkochte exemplaren in 2012, waarvan een kwart in China – is het natuurlijk leuk om te vertellen dat het een succes is… maar kijkt de consument wel in 3D? Nee, dus. Domweg omdat hij of zij geen bril-letje op de neus wil zetten. met de ‘ultra-D’-technologie van het bedrijf StreamtV komt hier een eind aan, ik bedoel dan: geen bril en toch 3D! op alle beeldscher-men en met 1080p content. ultra-D maakt er 2160p van. met overtuigend resultaat; een bedrijf dat we in de gaten moeten blijven houden, omdat heel knappe koppen – onder ander op ons ‘eigen’ Hightech Campus in Eindhoven – bij de ontwikkeling betrokken zijn.

SAmSuNGHet lukte deze keer wél om een plekje te vinden bij Samsung. prachtig om te zien hoe dit bedrijf de massa in beweging weet te zetten, of het nu queuing is om een drink-beker te bemachtigen of om binnen te mogen in de immens grote zaal voor de persconferentie. boo-keun Yoon, president of CE Division Samsung Electronics attendeerde de toehoorders op de nieuwe Quad-core processor waardoor de televisie tot veel meer in staat is op hetzelfde moment. twee dagen later kreeg ik een "


bijzonder informatieve booth tour van de vader-landse delegatie om te zien wat dat in de praktijk inhoudt. Samsung speelt ook in op de toenemende vraag naar grote televisie-schermen, een nóg hogere beeldkwaliteit, stijlvol de-sign én optimaal gebrui-kersgemak. De nieuwe generatie Smart tV’s van Samsung zijn zo slim, dat ze weten waar jij het liefst naar kijkt… of als je tegen je tV zegt: “ik wil een film zien met brad pitt”, brengt je Smart tV alle films met die acteur in beeld en kun jij de film waar je zin in hebt, di-rect starten. Samsung heeft

zich niet aangesloten bij de SmarttV Alliance (waar oprichters en nastrevers-van-een-open-platform van-het-eerste-uur LG, tpVision en toshiba deel van uitmaken en sedert kort ook panasonic AboX42, ibm, Specific media en techniSat).

De mogelijkheden van de nieuwe generatie televisies blijven toenemen. zo krijg je via de televisie toegang tot talloze apps, het internet, reguliere televisie-uit-zendingen, gemiste uitzendingen, on-demand films en content op andere devices zoals je Galaxy smartphone en tablet. Natuurlijk wil je snel kunnen schakelen naar de content waar je zin in hebt. Daarom zijn de nieuwe Samsung Smart tV’s uitgerust met tal van innovaties die je helpen bij het navigeren. Een van die vernieu-wingen is S-recommendation. Deze toepassing laat je op ontdekkingsreis gaan door alle content waar je tV toegang tot geeft. S-recommendation doet op basis van onder andere jouw kijkgedrag aanbevelingen voor live tV-uitzendingen, video-on-demand films en series, apps, sociale media en je eigen video’s. Daardoor vind je de content waar jij van houdt razendsnel en kijk je altijd wat jij leuk vindt. Het gemak wordt verder vergroot door Advanced Smart interaction. Daarmee kun je met spraak en gebaren de televisie eenvoudig bedienen. je kunt nu met twee handen de Smart tV aansturen, op beelden inzoomen en met veegbewegingen door de Smart Hub navigeren. Door de verbeterde Smart Hub, die nu uit vijf overzichtelijke schermen is opgebouwd, worden alle mogelijkheden van de televisie overzich-telijk gerangschikt en kun je na één oogopslag al een gerichte keuze maken. Ga ik bijvoorbeeld iets posten op facebook? Studio Sport op Nederland 1 kijken? of toch nog even nagenieten van de vakantiefoto’s?

Een home entertainment-netwerk opzetten, is makkelijk met AllShare van Samsung. je kunt video’s, foto’s en muziek snel en eenvoudig uitwisselen met de apparaten binnen je draadloze thuisnetwerk.

toekomStbeStendige televiSie

Het einde van alle innovaties is nog lang niet in zicht. Samsung blijft de komende jaren onderzoeken hoe het gebruik van de televisie nog slimmer kan uitpak-ken voor kijkers. Alle nieuwe gebruikers van een 2013 Smart tV worden alvast voorbereid op de toekomstige verbeteringen met de Smart Evolution kit. Daarmee kun je jaarlijks je Smart tV updaten om toegang te krijgen tot nieuwe functies. Het voordeel: je hoeft geen nieuwe televisie te kopen om up-to-date te blijven. met de

2013 Smart Evolution kit hebben gebruikers van gese-lecteerde Smart tV’s uit 2012 ook beschikking over de vernieuwde Smart Hub en de verbeterde bediening via spraak en gebaren. ook hebben zij de mogelijkheid om de hardware te updaten naar onder andere een quad-core chipset voor extra verwerkingskracht, verbeterde grafische rekencapaciteit en extra geheugen.

uHd tv: de HoogSte reSolutie

De award winning Samsung S9 uHD tV 85 inch zorgt er voor dat HD- of full HD-content – ongeacht de bron – in ultra HD resolutie wordt getoond. Dit is de hoog-ste haalbare beeldkwaliteit anno 2013. Samsung loopt ook voorop met haar ‘precision black pro’-technologie, die zorgt voor de diepste zwarttinten en de meest pure wittinten. in combinatie met het extreem hoge contrastratio en ultimate Dimming Control biedt de S9 scherpe resoluties die nog niet eerder op tV’s van dit formaat te zien waren. De S9 is verder voorzien van een snelle quad-core processor. De ongekend hoge audiokwaliteit is afkomstig van een 120 watt geluids-systeem dat is ingebouwd in het frame van de mini-malistisch vormgegeven televisie. De Samsung uHD tV S9 komt in de eerste helft van 2013 in Nederland uit


in 85 inch. De adviesverkoopprijs is nog niet bekend.

oled tv met multi-vieW: ieder zijn eigen film op

Hetzelfde moment

Samsungs oLED tV f9500, die is bekroond met een CES innovation Award, heeft rode, groene en blauwe subpixels die zelf licht uitstralen. Daardoor is geen back-light meer nodig en verschijnen absolute zwarttonen en zuivere wittinten op het scherm. De Samsung f9500 is bovendien ’s werelds eerste televisie met Samsung multi-View waardoor op de tV twee films tegelijkertijd kunnen worden afgespeeld. je kunt met zijn tweeën ieder je eigen full HD-film kijken op hetzelfde moment. Het enige wat je daarvoor nodig hebt, zijn de speciale 3D-brillen van Samsung met geïntegreerde speakers. met een uiterst hoog contrastratio voor ongekend gedetailleerde beelden en kleurnuances – zelfs in de donkerste scènes – geeft de oLED tV een indrukwek-kende kijkervaring, zonder enige beeldvervaging. Het is nog niet bekend vanaf wanneer de oLED tV f9500 in Nederland verkrijgbaar is.De meest heldere beelden met nieuwe LED-technologie? Dat is mogelijk dankzij de micro Dimming ultimate-tech-nologie. De f8000 is bovendien ’s werelds eerste Smart LED tV met een quad core processor. Daardoor kun je snel schakelen tussen apps, websites en tV-programma’s. Dankzij de dubbele tuner kun je ook tV-programma’s picture-in-picture bekijken. zo kun je een nieuwspro-gramma kijken en tegelijkertijd in een extra venster het verloop van een sportwedstrijd in de gaten houden. De Samsung Smart LED tV komt in het tweede kwartaal van 2013 in Nederland op de markt met een beelddiagonaal van 40 tot en met 75 inch.

nieuWe Standaard in plaSma tv’S

De Samsung f8500 biedt de ultieme beeldkwaliteit met de zwartste zwarttinten en de meest heldere beelden van dit moment. De plasma tV biedt dezelfde helder-heidniveaus als reguliere LED tV’s en een achtmaal be-tere zwartweergave. De f8500 is ook één van de eerste televisies die HEVC gecodeerde content ondersteunt. Deze codec is speciaal ontwikkeld voor huidige en toe-

komstige HD-televisies en zorgt ervoor dat de f8500 de meest rijke en indrukwekkende beelden toont, nu en in de toekomst. De futuristisch ogende tV met hoog-waardig design met een beelddiagonaal van 51, 60 en 64 inch is in het tweede kwartaal van 2013 verkrijgbaar.

pANASoNiCwegens ontberen van de mogelijkheid om op twee plaatsen tegelijk te zijn, moest ik panasonic ‘laten lopen’, maar trof op de stand rob de klijn general manager consu-mer products van de Nederlandse vestiging aan, die me – terecht – wees op de nieuwe z-serie plasmabeeldschermen van uitzon-derlijk hoge kwaliteit. Volgens mij ‘kuro2.0’. ook qua design heeft panasonic een waar-devolle inhaalslag gemaakt. toppers!

Dat geldt trouwens ook voor de beeldkwa-liteit in het algemeen welke ik aantrof op de CES. zowel bij Sharp, Sony en toshiba, zeg de meer traditionele fabrikanten, als bij de nieuwkomers als Huawei, Hisense en Haier. op de introducties van panasonic kom ik op een later moment uitvoerig terug, want dan heb ik de Europese panasonic Convention die dit jaar in Nice wordt gehouden achter de rug.

SoNYHet was wel even wennen niet Sir Howard Stringer het podium zien betreden, maar kazuo Hirai als nieuwe topman. De persconferentie werd na een bevlogen en inspirerende inleiding voortgezet door phil molyneux, die de afzonderlijke producten belichtte. Het inmiddels op de ifA van 2012 al aan de pers getoonde 84 inch (213 cm) televisiescherm met 4k resolutie, het grootste formaat lcd-scherm in de industrie, beleefde nu voor de States haar primeur. Deze High Definition grootbeeld"


televisie biedt breedbeeld met een extreem hoge reso-lutie van 3840x2160 pixels.in de bioscoop van Sony op de stand in de Central Hall werd ik getrakteerd op een paar minuten ‘Skyfall’ in na-tive 4k met 9.1 geluid. Alle apparatuur is dan natuurlijk van Sony, inclusief het filmfragment (later dit jaar ook in 4k in de imAX te zien), maar exclusief het scherm van Stewart. De Str-DA5800ES stuurde de luidsprekerset-up

met het grootste gemak aan en verhoogde de ‘kick’ met een veelvoud. prijs van het totale ‘gebeuren’ zonder het Stewart-scherm was $ 55.000. wow! op de Sony-stand kon ik gamen. bijzonder? Nee, maar wel dat je op één scherm met z’n tweetjes tegelijk bijvoorbeeld kunt racen. met de ene bril op ben je bestuurder van de blauwe, met de andere rij je in de rode auto… Leuk voor thuis, toch?Voor het bezoeken van de pepCom moest het LVCC worden verlaten om naar het mGm te gaan, het eind-punt van de monorail en $ 5 ‘armer’. producten die daar werden getoond, alsmede die van ShowStoppers op dinsdagavond en CES ‘unveiled’ (de eerste van de hier genoemde side-shows en die al op zondagmiddag werd gehouden) lopen vanaf nu wat door elkaar, maar wat zou dat?

mArtiAN Stel je hebt beide handen vol, zit in een vergadering of achter het stuur. De telefoon gaat… martian biedt de oplossing met een… horloge waarop je kunt zien wie er belt en zelfs naar hem of haar kunt luisteren dan wel antwoorden. kijk dát was er nog niet. Deze martian bedien je met twee toetsen. boodschapjes scrollen met 40 karakters, trilfunctie en herlaadbare batterij maken ‘m compleet. (martianwatches.com)

HAiEr: EiNDE Ab?bedien de televisie met je ogen: geen afstandsbedie-ning meer nodig, de televisie bedien je voortaan met oogbewegingen. wissel van zender, navigeer in het menu of pas het vo-lume aan in een oog-wenk. Het volstaat om met je ogen te knipperen als je een opdracht wilt valide-ren of specifieke in-houd wilt bekijken. zo is het ook moge-lijk om aanvullende informatie, blogs of website te bekijken.bedien de televisie met gedachten: stel je een tv voor die je bedient met je herse-nen… Haier heeft dit

ontwikkeld in samenwerking met NeuroSky, medische koploper op het gebied van elektro-encefalografie. met de ontwikkelde technologie kunnen elektronische im-pulsen in de hersenen door middel van een ‘brain wave’-sensorhelm worden geanalyseerd. De impulsen worden vergeleken en omgezet in een herkenbaar signaal voor elektronische apparaten. wissel voortaan met mentale kracht van zender!bedien de televisie met bewegingen of je stem: het is eveneens mogelijk om met een armbeweging of met je


stem door het menu te navigeren of specifieke inhoud te bekijken. bij stemopdrachten, fungeert je smartphone als microfoon. De geïntegreerde camera in deze tv re-gistreert de beelden van de gebruiker, interpreteert ze en voert ze uit. De tv reageert bijna zonder vertraging en analyseert 60 beelden per seconde. De tv kan sig-nalen van meerdere gebruikers tegelijk zowel in grote of kleine ruimtes, binnen 8 vierkante meter, en zelfs bij sobere verlichting registreren.maar de afstandsbediening is nog niet helemaal ver-leden tijd: Haier presenteert ook twee prototypes in-novatieve afstandsbedieningen. Een zeer krachtige, sensitieve afstandsbediening: dankzij deze sensitieve Haier afstandsbediening kan de kijker door het menu navigeren, wijzen en klikken op alle aanwezige inhoud op het scherm. De afstandsbediening is uitgerust met de beste gyroscoop ter wereld (9 assen), waardoor de televisie snel en precies bediend kan worden.bekijk de wereld in ultra High Definition: omdat de kleinste details voor een rijk geheel zorgen, heeft Haier besloten de ultra High Definition televisiemarkt te betre-den. Nadat tijdens ifA 2012 een 50” uD-scherm is gepre-senteerd, onthult Haier vandaag drie 4k beeldschermen in 50”, 65” en 84”. Deze televisies hebben een resolutie van 3840x2160 pixels, vier keer zo hoog als de resolutie van een full HD scherm. Dit zorgt voor een nog rijker en gedetailleerder beeld dan ooit, zelfs van heel dichtbij.

…trENDStsja, als een soort intermezzo tussen het productnieuws van dit verslag heb ik wat trends en zo opgetekend. op deze CES doet de nfc-techniek (Near field Communica-tion) duidelijk haar intrede. je legt je smartphone op een daartoe geschikt apparaat, bijvoorbeeld een klokradio of

dockingstation, en de muziek speelt gewoon verder. Dan de Gopro-achtigen; je kent ze wel. Camera’s op je fietshelm en crossen maar.Accessoires voor tablets, ip-hone’s – al dan niet met eigen foto of design – wifi-gestuurd speelgoed, navigatiesystemen op de achteruitkijkspiegel van je auto, draagbare powerpacks om je device snel bij te kunnen laden en… 3D-printers.

Van deze laatste categorie is de kwaliteit enorm goed. Vooral taiwanese en Chinese fabrikaten doen je vergeten dat je die mooie vaas uit de periode van de ming-Dynastie hebt laten vallen. je laat gewoon een nieuwe uit de prin-ter komen… om nog even bij dat 3D-printen te blijven: Sculpteo is een cloud-based service waarbij je een 3D-bestand opstuurt, het wordt gemaakt en bij je thuis wordt afgeleverd! sculpteo.com

b&obang&olufsen heeft zijn nieuwste ingebouwde geluids-systeem geïntroduceerd. De geïntegreerde oplossing bestaat uit actieve tweeweg luidsprekers (beoLab 15), een actieve subwoofer (beoLab 16) en een gebruiksklare versterker (Amplifier 1). Alle onderdelen werden speciaal ontworpen voor plaatsing in de muur of het plafond.Dankzij de nieuwe kantelfunctie van de beoLab 15 kan de richting van de hoge- en middentonen door de gebruiker worden bepaald. bij het inschakelen van het systeem, kantelt de luidspreker automatisch en positioneert zich in een voorgeprogrammeerde hoek om het geluid in de optimale luisterrichting te verspreiden. wanneer het systeem wordt uitgeschakeld, glijdt de beoLab 15 terug in de uitgangspositie om één lijn te vormen met de muur of het plafond.De drivers van de actieve luidsprekers van het systeem worden allemaal door een ei-gen versterker aangedreven. Door de versterkers en de luidspreker-drivers apart te houden, voldoet het nieuwe systeem aan de internationale bouwvoorschriften en compen-seert automatisch voor kabels tot 100 meter lengte en zorgt voor een optimale basperfor-mance.De beoLab 15 is een actieve twee-weg luidspreker in een gesloten kast uitgerust met een ¾” tweeter en een 3” voor de middentonen. De beoLab 16, de actieve subwoofer van het systeem, bestaat uit twee paar 4” woofers in aparte verzegelde kasten. met behulp van het Acoustic balance principle wordt het geluid in-fase voortgebracht waardoor diepe bastonen zonder ongewenste muurvi-braties worden geproduceerd.De Amplifier 1 bestaat uit zes aparte versterkers. De twee klasse-D-units van 2x 150 watt voorzien de subwoofer van vermogen. Elke beoLab 15 beschikt over 150 watt voor de middentonen en 45 watt voor de tweeter. De Adaptive bass Linearisation houdt de diepe bastonen zuiver en helder tot maar liefst 45Hz.De nieuwe beoLab 15, de beoLab 16 en Amplifier 1 zijn vanaf januari 2013 verkrijgbaar bij de geselecteerde bang&olufsen-dealer. prijs vanaf € 3.495 per systeem. "


pHiLipSGeen ‘last but not least’, maar gewoon omdat philips in een naastgelegen hotel intrek had genomen en ik bij ze langs wilde voor de show ten einde liep. Drie nieuwe ‘soundbars’. te weten de HtL3120 met Virtual

Surround Sound; twee midden/bas en twee tweeters met basreflex moeten zorgen voor een vol en mooi geluid bij het vlakke beeldscherm. met twee HDmi-ingangen, bluetooth en EasyLink – om HDmi met ‘CEC’ andere apparatuur met een enkele ab te kunnen bedienen – ma-ken de HtL3120 compleet. De HtL5120 heeft een sensor om te bepalen of ie ligt of hangt én een ingebouwde subwoofer.

Vanzelfsprekend is er bluetooth aan boord en Virtual Surround Sound. top-of-the-line is de HtL9100, met afneembaren luidsprekers! Een mooie reden om deze HtL9110 het predikaat ‘fidelio’ mee te geven. Geschakeld speelt ie in Virtual Surround, neem je ze los dan gaat de HtL9100 over naar 5.1 Surround Sound. Daarnaast is in een draadloze sub voorzien, kortom heel fidelio en goed voor een 2013 CEA innovation Award. Het spreekt voor zich dat de features van voorgaande modellen ook in deze ‘9100’ zijn ondergebracht.De fidelio wireless Hi-fi range, ‘bekroond’ door de EiSA-award voor de Aw9000, maakt muziek luisteren wel heel eenvoudig: stream je muziek van je smartphone of tablet – Android of Apple maakt niet uit – of geniet van je discotheek op je pc of mac, dan wel online-services als Napster of tunein. met ingebouwde klasse-D versterking en de modellen luisteren naar de aanduiding Aw9000, -5000, -3000 of -1000, afhankelijk van je budget en je wensenpakket, want dat verschilt per type.

Van een andere orde is de in.Sight-lijn. Nu de app mede ons leven inricht, blijft philips niet achter met producten die op deze basis werken op het gebied van domotica: naast entertainment, gezondheid en welbevinden, com-municatie en automatisering in huis. in deze in.Sight-lijn is een m100D, een huismonitor, gebaseerd op Apple en Android, die via 3G, 4G, LtE, Edge of wi-fi beelden doorstuurt. Via de app wordt je gewaarschuwd en start de videorecorder in Dropbox (gratis account) of worden de beelden meteen op je smartphone of tablet gezet zodat je actie kunt ondernemen. Linken gebeurt via een Qr-code en je kunt diverse monitors koppelen, ook op andere locaties. De in.Sight b120 is er speciaal voor de babykamer.

in.range. Gedachte achter deze lijn is het feit dat er per jaar in de V.S. 20 miljoen smartphones kwijtraken en 12.000 laptops elke week op de Amerikaanse lucht-havens achter blijven. je zou zeggen “wat een slordig

volkje”, maar da’s niet aardig. philips helpt hen hun waar-devolle apparaten terug te vinden. met een kaartje ter grootte van een creditkaart, die je in je portemonnee bewaart, wordt een verbinding gemaakt met een app en maakt onzichtbaar verbinding met je smartphone. je moet er maar op komen, maar minstens zo eenvoudig is gewoon niet vergeten je smartphone of laptop mee te nemen…

philips heeft een enorm pakket aan ipod-doc-kingstations, ook al voor de iphone5 – een range waar ik hier verder niet op inga – en sedert kort zelfs een party machine. ik moet eerlijk bekennen dat ik even met m’n ogen moest knipperen; twee draai-schijven om te dj-en, inclusief light-show!ronduit handig is de weCall bluetooth conferentieluid-spreker: om draadloos een gesprek te voeren, maar nóg handiger zijn de mini-projectoren onder de aandui-ding picopix en luisterend naar de typeaanduidingen ppX2055, -2340, -2495 en -3610. ze passen op je hand en worden gevoed vanuit een Lithium-ion accu (goed voor twee uur). De ppX2340 projecteert als voorbeeld tot 60 inch, heeft een uSb QuickLink om ook vanaf je laptop of camera direct aan de slag te gaan en heeft een SD-card-slot. De ppX3610 heeft zelfs ook nog wLAN en kan full-HD videos aan en documenten (.ppt, .pdf, .xls en .doc). www.youtube.com/user/picopixtv?feature=results_main

wVttkAlarm.com is een serviceprovider in de V.S. die, sedert de oprichting in 2000, inmiddels meer dan één miljoen ‘properties’ monitored. Het richt zich op interactieve beveiliging, videomonitoring, energiemanagement en automatiseringsprocessen in huis. je weet altijd wat er ‘aan de hand is’. Door middel van draadloze besturing,


apps, op ip-basis gerelateerde diensten. Een blik op de website zegt meer dan genoeg…

wil je echter alleen maar via de iphone een alarmdienst, dan is iSmartAlarm wellichts een optie. plaats de daartoe geëigende producten als ca-mera’s, sensoren en verdere producten en ‘plug-and-play’ doet de rest. Althans dat belooft de brochure… en geen maandelijkse contri-butie noch contracte(en). indiegogo.com/ismartalarm

kan een ‘gewone’ telefoon nog een prijs voor innovatie winnen? ja, dat is urbanHello gelukt. in principe een dect (DECt-GAp en CAt-iq compatibel), maar met een bijzondere functie. bij het neerzetten gaat het gesprek automatisch over naar de 360 graden stralende luidspre-kertjes en kun je hands-free verder. in de hand neemt de elektromagnetische straling met 99% af. Een mooie bijkomstigheid. urbanhello.kickstarter

Heb je je handen vol met een smartphone en/of tablet? Dan is er nog een plekkie aan je pols waar het horloge niet zit, ofte-wel je andere arm om een ‘basis’ te dragen. Dit niet/

wel-horloge registreert je beweging(en), huidtempera-tuur, transpiratie en hartslagpatroon. Neem wel even de handleiding goed door alvorens je zorgen te maken over de verwerking van de data op de juiste manier… mybasis.com

is de koffer of handtas al vol met allerlei apparatuur? Ligt de car-kit permanent in het dashboard-vakje? met de NightHawk ‘Clip-on microphone multi-functional bluetooth System’, een hele mond vol, kan een groot deel van je elektronica-crap vervangen worden. Voor minder dan de prijs van een boete voor niet-handsfree bellen achter het stuur! bluewi.org

Spareone is de mobiele telefoon waar niemand om heeft gevraagd, maar waar tóch vraag naar zal zijn. Het is namelijk een gewone telefoon, maar méér dan dat. op slechts één AA Lithium-batterij gaat de Spareone 15 jaar mee, mits niet aan natuurlijk, en heeft een gesprekstijd van 10 uur. met een 112-toets (de Europese versie) en zonder noodzaak van een Sim-kaart. Daarnaast is de Spareone een LED-lantaarntje en is ultradun, maar ook als gewone telefoon, dus met Sim-kaart, op alle netwer-ken te gebruiken. De Spareoneplus heeft daarnaast ook de mogelijkheid om door middel van een app je locatie aan te geven waar je op dat moment bent. Spareone.com

om dit verslag af te ronden geef ik nog een paar interessante websites, waarop producten te zien zijn die ook met gezondheidszorg te maken hebben.www.ihealthlabs.comwww.masimo.comwww,noitembrace.comwww.noitavonne.comwww.lantronix.comwww.kraftwurx.com3dprintingevent.com/tag/kraftwurx/mocht u geïnteresseerd zijn om meer informatie te ontvangen dan hierboven van de producten is gegeven, dan kan ik de betreffende brochure kos-teloos toezenden. Het spreekt voor zich dat ik per product slecht één exemplaar heb… voor vragen [email protected]

CeS2014 wordt gehouden van 7 t/m 10 januari

2014


Welkom geheten in het op de groei gehuur-de pand aan de Cereslaan 30 door Ruud van Bakel, vallen meteen de producten op die je hart sneller laten kloppen. In

interviews naar de hobby’s van mensen komt toch nog immer in de top drie ‘naar muziek luisteren’ voor. En daar liggen ze dan uitgestald op de tafel in het bureau van Ruud: luidsprekers voor inbouw in bijvoorbeeld plafond of wand.Maar zo klein is het leveringsprogramma van Duotecno ook weer niet, noch dat dit opgaat voor de leverancier van de luidsprekers, ArtSound. Het productaanbod van Duotecno, inmiddels meer dan tien jaar geleden opge-richt en gevestigd in Brugge, berust op vier pijlers: het CAN-bus protocol, het gemakkelijke programmeren, het design en de flexibiliteit. Zo kort? Dat verdient nadere uitleg.

Ruud: “Duotecno is fabrikant – even algemeen gesteld – van modules voor toepassing in domotica. Eigenlijk vind ik domotica een vervelend woord, want google het maar eens en je vindt een hele boel producten die de lading niet goed dekken. Hierdoor ontstaat bij de consument een verkeerd beeld.Een van de grote voordelen van het CAN-bus protocol (de airbag in de auto werkt ook hier op) is de snelheid. Stel je de gebruiker voor die bijvoorbeeld op de afstands-bediening, of iPad, een ander kanaal op de televisie wil gaan bekijken, dan wil hij of zij dat het meteen gebeurt, conform de eigen afstandsbediening van de televisie. KNX is dan te traag en wordt langzamer in grote syste-men. CAN-bus is altijd snel en zeker bij het aansturen van bijvoorbeeld verlichting en audio en video – en denk daarbij vooral aan de techniek van streaming. Natuurlijk is er een interface om toch met KNX te kunnen koppelen.Op het punt design stelt de klant tegenwoordig ook hoge eisen. Duotecno kan met haar producten ruimschoots aan die eisen voldoen.”

Op wie of welke doelgroep richt Duotecno zich?

“Duotecno richt zich op de installateur. Voor hem of haar is de techniek van audio en video (nog) vaak onbe-kend terrein. Hier zorgt ook weer het CAN-bus protocol voor een grote mate van flexibiliteit, onze vierde pijler. Bovendien is het gemakkelijk te programmeren – een ééndagscursus volstaat – en de software is gratis.”

Op welke ‘problemen’ stuit Duotecno in bestaande ge-

bouwen? En hoe worden deze opgelost?

“Een van de problemen is dat men nog gebruik maakt

smart homes magazine partnerreportageYvonne van der ven en tHeo WubboltS

TWEEMAAl DuOTECNODE TITEl VAN DEZE REPORTAgE DOET VERMOEDEN DAT HET NIET IN ééN KEER KON, MAAR DAT IS NIET WAAR. TWEE-

MAAl SlAAT OP HET fEIT DAT HET BElgISCHE MOEDERBEDRIjf ONlANgS EEN VESTIgINg HEEfT gEOPEND IN HET

NOORD-BRABANTSE HEESCH, OM DE NEDERlANDSE MARKT MET EEN KORTERE ‘lIjN’ TE KuNNEN BEDIENEN.

Ruud van Bakel: “Ik geloof nIet

dat je alles alleen kunt…”


van een zeer oud centraal doossysteem. Hierdoor is het erg lastig om een betrouwbaar domotica-systeem te maken dat voldoet aan de eisen die wij stellen. Wij maken zo min mogelijk gebruik van draadloze systemen, omdat deze helaas nog niet helemaal voldoen aan de betrouw-baarheid. Wil de klant dus een domotica-systeem zal toch een deel van de bekabeling opnieuw moeten worden gelegd. Dit kan overigens wel in delen, bijvoorbeeld de keuken achter één module en de woonkamer achter een andere, die dan vervolgens worden verbonden met een ftp-kabel.”

Soms wordt de (binnenhuis-)architect als ‘obstakel’ ge-

zien. Hoe tackelt Duotecno dit, of milder gezegd, hoe

gaat Duotecno hier mee om?

“Wij zien dit juist niet als obstakel. Wij zien de binnen-huisarchitect veranderen in iemand die niet alleen de tekeningen afgeeft maar ook iemand die mee de bouw gaat begeleiden. Voor een architect is het zeer belang-rijk dat er ook mooie witte glasschakelaars vlak op de wand zitten en het plafond niet wordt ‘verstoord’ door een grote bewegingsmelder. En daar kunnen wij op inspringen. Vanuit België zien we deze trend overwaaien en daar is een deel van de klanten architect van beroep.”

De huizenmarkt zit op slot op dit moment. Heeft Duo-

tecno hier last van en in welke mate?

“uiteraard hebben wij daar ook last van. We zien voor-namelijk dat de klant langer wacht met het nemen van beslissingen. Wel is het zo dat je beter nu iets meer kunt uitgeven al is het maar aan loze leidingen zodat je later altijd via de plug-and-play functie domotica-componenten eenvoudig kunt toevoegen. Wij zien gelukkig nog altijd een sterke groei omdat de klant en installateur steeds meer nadenken over domotica en daar vallen wij goed op. Bij ons win je ontzettend veel tijd in programmeren en daar is de klant en installateur uiteindelijk bij gebaat.”

Wat zijn de toekomstplannen, of hoe ziet Duotecno de

toekomst?

“Onze toekomstplannen zijn vooral op groeien gericht. We zijn nu nog niet zo groot en bezitten ongeveer 2% van de domotica-markt. Maar gelukkig zien steeds meer installateurs de voordelen in van een compleet pakket en dat ook nog eens begrijpelijk te programmeren. Onze filosofie is dan ook: als de programmeur het al bijna niet begrijpt hoe kan de klant dan ooit een systeem krijgen dat naar zijn wensen werkt?”

Welke rol gaat Domotica binnen nu en vijf jaar spelen

op de Nederlandse markt?

“Over vijf jaar willen we een top-3-speler zijn in de do-motica-markt. We zien de markt positief veranderen. En daar springen wij op in door vooral innovatief te blijven.”

Ziet u op korte termijn meerwaarde in samenwerking

tussen partijen (Domotica gerelateerd) voor betere po-

sitionering?

“Wij geloven heel erg sterk in samenwerking tussen verschillende bedrijven. Een klant ‘eist’ dit ook bijna in deze tijd. Tijdens een bouw moet erg goed samenge-werkt worden tussen alle verschillende partijen en voor een installateur heeft het erg veel meerwaarde om in deze tijd ook een audio-systeem en multimedia mee te verkopen en te installeren. Hiervoor is een goede samenwerking nodig, niemand kan meer in zijn eentje de markt aan.

Worden in de toekomst in de waardebepaling van wo-

ningen installaties meegewogen en waarom? “Dat is nu al. juist in deze tijd waarbij erg veel woningen te koop staan, moet jouw woning een meerwaarde heb-ben ten opzichte van je ‘buurman’. Hierbij kan alleen al het woordje domotica in de advertentie genoeg zijn. je hebt een huis dat op de toekomst is voorbereid en dat wil de koper graag en heeft daar dan ook wat meer voor over.”Voor meer informatie www.duotecno.nl


Begonnen in Genève en met een een-malig uitstapje naar Brussel, schijnt de organisatie vaste wortel gescho-ten te hebben in het RAI-complex

in Amsterdam, met zelfs verlenging van het contract tot 2019. “Verlenging van het contract biedt zekerheid voor onze steakholders: instel-lingen, exposanten, bezoekers en de pers,” legt Mike Blackman, Managing Director, uit. “De RAI heeft de afgelopen twee jaar zwaar geïnves-teerd in de infrastructuur en in de gebouwen en zal hier in de toekomst mee doorgaan om als locatie attractief te zijn en blijven voor de ISE.”

Belangrijk voor iedereen die betrokken is bij het onderwerp, of beter gezegd onderwerpen, is het noteren van de datum in de agenda voor 2014 – 3 t/m 5 februari – maar nóg be-langrijker: de ISE van 2015 vindt plaats in de tweede week van februari! Mike Blackman: “Het is gemakkelijker voor de exposanten en bezoekers van de CES en de Winter NAMM die begin januari worden gehouden. En wij hebben ook een weekje meer de tijd om alles

in en op orde te krijgen…” Dit laatste was met een knipoog naar de vertegenwoordigers van de pers tijdens de opening.

groei

In 2004 waren er op de ISE in Genève 120 ex-posanten, met 3.500 bezoekers uit 60 landen. In 2013 meer dan 900 exposanten, waaronder 200 nieuwelingen, ruim 44.000 bezoekers – waaronder 400 vertegenwoordigers van de media, inclusief mijzelf – en die kwamen uit 130 landen. Deze mooie aantallen worden mede gerealiseerd door het publiek dat voor de trai-ningen en lezingen komen van bijvoorbeeld de CEDIA (Custom Electronic Design and Installa-tion Association, www.cedia.org) en InfoComm International (www.infocomm.org). Gedurende drie dagen was de beursvloer de onze en kon met eigen ogen worden aanschouwd hoe de ISE zich heeft ontwikkeld tot ‘place to be’.

Verantwoording

En met de woorden van de laatste alinea besef ik aan welke klus ik ben begonnen. De voer-

smart homes magazinetHeo wubboltS

VERSlAG ISE 2013

ZIjN ER ‘GRENZEN AAN DE GRoEI’? jA, SCHREVEN tAlloZE GElEERDEN

EN WEtENSCHAppERS IN HEt RAppoRt VAN DE CluB VAN RoME BEGIN

ZEVENtIGER jAREN. DE ISE SCHIjNt DEZE tHESE tE looCHENStRAffEN,

MEt SEDERt HEt tIENDE ACHtEREENVolGENDE jAAR EEN VERDER uIt-

DIjENDE BEuRS VooR AllES WAt tE MAkEN HEEft MEt pRofESSIoNE-

lE AV, CuStoM INStAllAtIoN, DoMotICA EN INStAllAtIEtECHNIEkEN.

taal op de ISE is Engels en de persdiensten van de exposanten zijn, in tegenstelling tot bijvoorbeeld die van de CES, niet dusdanig geëquipeerd dat ik de beschikking heb over Nederlandstalige versies. Voor zover dat wel het geval is, bedien ik mij hier van die laatste en zal – zeker ook omdat u als lezersgroep veel met het Engels te maken heeft – af en toe wat moeten copy-paste’n.

AMXenoVa dgX-8

Voor installaties die niet meer dan 8 bronnen en 8 bestemmingen hebben, is er nu de Enova DGX-8. Deze digitale matrix heeft dezelfde functionaliteit als de Enova DGX-16/32 zoals een geïntegreerde Netlinx processor, Instagate pro voor onbezorgd kunnen schakelen van HDCp content zonder beperkingen en Smart Scale op elke uitgang dat het beste beeld naar elk type resolutie display garandeert. ‘Hot-Sw-appable’ kaarten en voedingen met volledige redundantie zorgen voor ongestoorde werking tijdens servicewerkzaamheden. De Enova DGX wordt nu uitgerust met stillere voedingen die meer vermogen leveren. Hier-door is de unit ook beter geschikt voor instal-laties in vergader ruimten, klaslokalen et cetera en is het nu zelfs mogelijk om vanuit de matrix 23 transmitters en 23 receivers te voeden met behoud van volledige redundantie.

rPm (raPid Project maker)

tijdens de ISE is weer een nieuwe release van de Rapid project Maker uitgebracht. RpM is een Cloud Based configuratie tool die het mogelijk maakt om een volledig AMX systeem te kunnen programmeren in een zeer korte tijd. Naast het feit dat de configuraties bewaard worden in de Cloud is AMX nu bereikbaar geworden voor een veel groter publiek zonder specifieke programmeertaal kennis. Versie 1.4 biedt o.a. de volgende extra moge-


lijkheden: ondersteuning van RMS (Resource Management Suite) met scheduling! Hierbij worden tot twee extra deur panelen onder-steund. De welkomst panelen kunnen nu ook een Vision2 stream of Inspired Signage laten zien. Verbeterde rapportage en diagrammen met complete apparatuur lijst. ondersteuning van AtC/Mixers met pre-build configuratie fi-les van populaire producten als Biamp Nexia, Clearone, polycom.

driVer deSign

Driver Design is een volledig nieuw software programma om apparaat drivers te creëren voor o.a. RpM. Dit programma vereenvoudigt het bouwen van ingewikkelde modules en programmering tot het invullen van de juiste strings. Het programma maakt het mogelijk om drivers te delen via de Inconcert driver database en ook bestaande Driver Design Mo-dules aan te passen. De beperking van RpM dat de juiste driver niet beschikbaar is, behoort hiermee tot het verleden.

rmS enterPriSe

RMS Enterprise ondersteund nu ook ‘Schedu-ling’ waardoor het mogelijk is om koppelingen te maken met bijvoorbeeld Microsoft Exchange Web Services. Ruimten kunnen worden ge-pland in outlook. AMX zorgt er dan voor dat de ruimte gereed staat. Eventuele non-show wordt d.m.v. een Clear Connect Sensor gede-tecteerd waardoor de ruimte weer vrij gegeven wordt in de agenda. Apparatuur, verlichting en andere ruimte gebonden systemen worden automatisch uitgezet om kosten te besparen, en Co2 doelstellingen te bereiken.

modero X SerieS

De Modero X touch panel series is nu com-pleet. De nieuwe 4.3” met als extra feature de ingebouwde lED’s aan de zijkant is nu per direct beschikbaar. Deze lED’s kunnen groen of rood oplichten en maken het mogelijk om op grote afstand door een gang te kijken om te zien welke ruimte beschikbaar of bezet is. Daarnaast hebben de Modero X serie inbouw

panelen (7”, 10”, 19”, 20”) nieuwe accessoires gekregen om de panelen in een 19” rack te kunnen gebruiken.

modero X SerieS bluetootH HandSet

Deze fraaie draadloze handset maakt via blu-etooth verbinding met het Modero X paneel die op zijn buurt verbinding maakt via VoIp/SIp met andere panelen voor een privé gesprek. De laat-ste firmware bied verbeterde geluidskwaliteit.

amX clear connect

Nieuwe frequentieband voor Europa. Nieuwe ruimte sensor die draadloos communiceert met de Clear Connect Receiver. levensduur van de verwisselbare batterij is 10 jaar, waardoor een lange gebruikerstijd gegarandeerd is. Dit product sluit naadloos aan bij Rapid project maker in combinatie met Resource Manage-ment Suite.

dXlink multiformat wallPlate

Dezelfde functionaliteit maar in een nieuwe form factor voor uS standaard Decora stijl. leverbaar in wit of zwart.

Power oVer dXlink

Remote power over DXlink wordt nu onder-steund met de pS-poE-At-tC. Hierdoor wordt het mogelijk om een wallplate rechtstreeks te kunnen verbinden met een DXlink receiver. Nieuw is de Dual power over DXlink controller. Deze unit biedt twee keer voeding over DXlink welke via I/o aan of uit schakelbaar is.

inSPired Signage

De IS-Xpt-2000 digital signage player heeft nieuwe firmware gekregen die het mogelijk maakt om rechtstreeks te kunnen koppelen met onze RMS Resource Management Suite software. Hierdoor is RMS ook in staat om de player hardware te monitoren op gebied van temperatuur/geheugen/harddiskruimte etc. ook kan direct via RMS overlay messages ge-stuurd worden voor bijvoorbeeld ontruimings-, brandalarm- of andere video-boodschappen.Voor meer informatie www.amx.com

CREStRoN

crestron lanceert nieuwe generatie van cP3

3-Series control System®, de basis voor intel-

ligente gebouwen

Crestron heeft aangekondigd dat de nieuwe generatie van zijn Cp3 3-Series Control System® in de EMEA-regio leverbaar wordt. Cp3, dat onder Core 3 oS™ draait, biedt een krachtig platform dat het design, de integratie en de controle van audio/video (AV), verlichting, ver-warming/verluchting/airconditioning (HVAC), energiebeheer, een gebouwbeheersysteem en alle andere aanverwante systemen vereenvou-digt in commerciële gebouwen, universiteiten, scholen, woningen en omgevingen met meer-dere campussen.

Met snellere verwerkingssnelheden, meer ge-heugen, hyperefficiënte multitaskingfuncties, externe opslagmogelijkheden, ingebouwde BACnet-ondersteuning en een verbeterde Ip-beveiliging doet Cp3 de prestaties van con-trolesystemen in de grootste commerciële fa-ciliteiten exponentieel toenemen. Daardoor wordt het een essentieel onderdeel van elke geïntegreerde bouwtechnologische omgeving. Met zijn budgetvriendelijke prijs toont Cp3 zich ook bijzonder veelzijdig, waardoor het zich ook leent tot geavanceerde thuistoepassingen.

De compacte, in-rack monteerbare Cp3 maakt realtime multitasking mogelijk zodat men pro-bleemloos tot tien onafhankelijke programma’s tegelijk kan draaien. De programmeringsarchi-tectuur naar It-model geeft integrators de kans om systeemonderhoud en -uitbreiding uit te voeren op manieren die voorheen niet mogelijk waren. upgrades kunnen op elk individueel subsysteem (zoals AV, verlichtingscontrole, HVAC, beveiligingssystemen en klimaatrege-ling) worden uitgevoerd, zonder impact "


op het systeem als geheel. Aangezien elk con-troleprogramma onafhankelijk werkt, heeft een herstart van een programma geen impact op andere programma’s. Dat resulteert in een verbeterde systeemarchitectuur en nagenoeg geen downtime.Dankzij de ingebouwde BACnet/Ip-onder-steuning kan de oplossing naadloos worden geïntegreerd in bestaande gebouwbeheers-systemen en andere BACnet-systemen. Alle systemen kunnen voortaan onafhankelijk van elkaar werken en met elkaar communiceren via hetzelfde, krachtige Crestron-platform, dat een echt intelligent gebouw creëert. Met de 3-Series controlesystemen van Crestron, werkt de geïntegreerde controle van verlichting, zon-neschermen, HVAC, AV, gebouwbeheersys-teem, beveiliging, It en aanverwante systemen sneller, eenvoudiger en heel wat efficiënter.

De ingebouwde SNMp-ondersteuning maakt het mogelijk om Cp3 te integreren in netwerk-beheer-software van derden, om de controle en opvolging mogelijk te maken in een for-maat waarmee het It-personeel vertrouwd is. Met behulp van de fusion RV Remote As-set Management Software kan het personeel vanaf een centrale helpdesk ruimtes en tech-nologieën plannen, opvolgen en controleren, hetgeen de productiviteit sterk en meetbaar doet toenemen.

Als volledig geïntegreerd, wereldwijd gebouw-technologieplatform biedt het de mogelijk-heid om alle updates vanop afstand uit te voeren via Ip, met een verbeterde beveiligde Ethernet-connectiviteit. Zo verzekert het de netwerkbeveiliging in de hele onderneming. De mogelijkheid om via een iphone of ipad, een mobiel Android-toestel of een computer verbinding te maken met Cp3 geeft gebruikers een handige, betrouwbare mobiele controle van een gebouw of woning om het even waar ter wereld. De ingebouwde Core 3 uI Xpanel-technologie geeft facility managers en huis-eigenaars nagenoeg aanraakschermcontrole

via om het even welke populaire webbrowser op Mac of pc.

Cp3 werd ontworpen om energie te besparen en verbruikt slechts een milieuvriendelijke 15 watt. Een stroomtransformator van het type pW-2420Ru is inbegrepen. De uSB 2.0-poort en MMC-geheugenkaartlezer stelt gebruikers in staat om op gelijk welk moment heel wat ex-terne opslagcapaciteit toe te voegen in de vorm van goedkope SD-kaarten en uSB-sticks. Cp3 is de eerste release van een familie geavanceerde, ultraperformante 3-Series controlesystemen van Crestron, die de processors van de 2-Series zullen vervangen.

nieuw aanraakScHerm Van creStron

creëert elegant Statement

Crestron heeft meer details vrijgegeven van haar nieuwe 7”-inbouwaanraakscherm, tSW-750. Het knappe design met glazen aanraak-paneel zonder randen werpt zich op als een ruimtebesparend scherm met een zuivere en eigentijdse look, Core 3 uI-graphics en ultraper-formante videoprestaties voor een ongeslagen gebruikerservaring.

“Het nieuwe tSW-750-scherm van Crestron combineert technisch geavanceerde functies met een intelligent en elegant design,” aldus Robin van Meeuwen, Managing Director bij Crestron uk. “Een enkele Cat5 zorgt voor de nodige kracht, controle, H.264-video en Rava™ SIp-intercom. Voorts pakt het scherm uit met een hoge resolutie en helder display binnen een dun profiel. Ideaal dus voor eigentijdse woningen en moderne kantoorgebouwen.”

Met een briljant, capacitief 7”-aanraakscherm en vijf zacht aanvoelende toetsen, levert het de ultieme ervaring in een discreet, ruimtebe-sparend design. Het aanraakscherm laat zich heel eenvoudig installeren, en dat zowel voor nieuwe als bestaande toepassingen.

Met Core 3uI heeft de tSW-750 heel wat in

zijn mars. Zo kan men een dynamische, rijke gebruikersinterface creëren die efficiëntie aan een ongeëvenaarde functionaliteit paart. Core 3 uI biedt Crestron-programmeurs de mogelijk-heid om dynamische aanraakinterfaces te ont-werpen om alle aspecten van een geïntegreerd intelligent huis met een nooit geziene snelheid te beheren. Het resultaat geeft eindgebruikers ook de nieuwste dynamische interfaces, die zich intuïtief laten gebruiken voor een weer-galoze gebruikerservaring.

De tSW-750 beschikt over vijf zacht aanvoe-lende capacitieve toetsen die de gebruiker snel toegang geven tot de meest gebruikte functies. De toetsen zijn gelabeld met pictogrammen voor de functies ‘power’, ‘Home’, ‘lights’, ‘up’ en ‘Down’. Elke toets kan echter geprogrammeerd worden via het controlesysteem voor functies.De krachtige capaciteiten op het gebied van streaming video maken het mogelijk om feeds van beveiligingscamera’s en andere videobron-nen via het netwerk weer te geven op het aan-raakscherm. Dankzij native ondersteuning voor de formaten H-264 en MjpEG kan de tSW-750 live videobeelden van webcamera’s en servers weergeven.De Rava SIp Intercom-technologie maakt han-denvrije VoIp-communicatie mogelijk tussen om het even welke Crestron-aanraakschermen met Rava-technologie. Rava werkt over het Ethernet en ondersteunt 2-richtingsintercom, video-intercom, paging en kamercontrole zon-der bijzondere bekabeling. De VoIp-functie kan ook worden gebruikt door de integratie met een SIp-compatibele Ip-telefoon of SIp-server. Zo wordt een handenvrije telefoonfunctie mogelijk, compleet met verkorte nummers, weergave oproeper, aangepaste beltonen en andere extra’s. De ingebouwde ruisonderdruk-king zorgt voor true-duplex-prestaties met een heldere, naadloze spraakcommunicatie dankzij de geïntegreerde microfoon en luidsprekers van de tSW-750.De tSW-750 laat zich gemakkelijk installeren over een standaard Europees stopcontact. Het kan ook rechtstreeks op muren en andere oppervlakken worden aangebracht over een uitsnijding van 60 mm hoog en 86 mm breed. Geïnstalleerd steekt het nauwelijks 0,8 cm buiten het montageoppervlak uit en wordt het met magneten op de beugel gehouden. Zichtbare schroeven zijn er dus niet, om een ultrazuiver uitzicht te garanderen.Gepersonaliseerde WAV-bestanden kunnen


worden geladen om nog een extra dimensie toe te voegen aan de grafische vormgeving van het aanraakscherm, met gepersonaliseerde ge-luiden, toetsfeedback en gesproken comman-do’s. Een eenvoudige Ethernet lAN-verbinding is de enige kabel die nodig is voor de tSW-750, zodat alle controle-, video-, intercom- en stroomsignalen binnen een enkele kabel zitten. Met poE-technologie krijgt de tSW-750 zijn stroom via de lAN-bekabeling. poE elimineert de behoefte aan een lokale stroomtoevoer voor een specifieke stroomkabel. Een poE Injector wordt gewoon in lijn met de lAN-kabel aange-sloten op een handige plaats. De poE switches van Crestron kunnen worden gebruikt om een volledige netwerkoplossing met ingebouwde poE te voorzien.Voor meer informatie www.crestron.eu

INNo IN-WAll SyStEM SolutIoNS VooR IpAD EN IpoDinbouwoplossing voor installateurs, archi-

tecten en interieurdesigners

Sinds ISE2013 heeft Viertron BV het Duitse merk INNo in de portfolio mogen opnemen. INNo biedt stijlvolle oplossingen voor het in-bouwen van een ipad of ipad in uw huis. Via deze gewilde touchapparaten kunt u immers vele processen in en om uw huis op afstand bedienen. Een groot probleem was vaak dat de apparaten als u ze nodig heeft niet altijd in de buurt te vinden waren. Vanaf nu behoren dat soort problemen tot het verleden. Niet alleen kunnen ze worden ingebouwd, ook worden

ze altijd van spanning voorzien en zijn de in-bouwpanelen werkelijk schitterend afgewerkt. De eerste serie StylE voor ipad en ipod zijn te verkrijgen in het wit, zwart, zilver, grijs, rood en goud. De verlichte homeknop geeft net dat extra designtintje en het geharde glazen front voorkomt beschadigingen.Voor meer informatie www.viertron.nl

B&Wam-1, arcHitectural monitor

Bowers & Wilkins kondigt met trots de nieuwe AM-1 Architectural Monitor aan. Deze multi-functionele, weerbestendige luidspreker levert uitstekende audioprestaties en is geschikt voor een breed spectrum aan toepassingen zowel binnen als buiten. Verfijnd, discreet en gekenmerkt door een prachtige, natuurlijke audioweergave ont-kracht de AM-1 alle vooroordelen omtrent buitenluidsprekers. Eén van de innovaties waardoor de AM-1 zo goed presteert, is het gebruik van een Auxiliary Bass Radiotor (ABR). omdat de AM-1 ook buiten gebruikt zal gaan worden is toepassing van de Bowers & Wilkins flowport™ techniek niet mogelijk. Engineers van Bowers & Wilkins hebben daarom ABR ont-wikkelt, waardoor de AM-1 een geweldige bass weergave heeft en weerbestendig is. Dit alles in een compacte en discrete uitvoering. De AM-1 is flexibel en makkelijk te monteren dankzij het ‘one plug’ montagesysteem. tevens is de AM-1, afhankelijk van functie en design, zowel horizontaal als verticaal te bevestigen aan de wand of het plafond. Het strakke, functionele ontwerp van de luidspreker en

bevestigingsbeugel, alsmede de uitstekende, natuurlijke geluidsprestaties, maken de AM-1 de perfecte luidspreker voor oplossingen in een woning, de tuin, patio’s en rond zwembaden. Naast deze reeds veelzijdige toepassingen kan deze alleskunner ook uitermate geschikt zijn voor zakelijke geluidsoplossingen in bars en restaurants. De luidspreker is beschikbaar in een witte of zwarte uitvoering, met afneembare grill. De AM-1 kan worden overgespoten in iedere kleur, afhankelijk van de gewenste uitstraling. ook kan de grille worden voorzien van een andere kleur akoes-tisch speakerdoek. De AM-1 is vanaf februari beschikbaar voor € 275 per stuk. Voor meer informatie

www.bowers-wilkins.nl

EpSoN

Epson biedt nu een complete digitale oplos-sing voor vergaderingen. De EB-1410Wi en EB-1400Wi combineren de voordelen van pro-jectoren, interactieve whiteboards, flip-overs en ander presentatieapparatuur in een enkel eenvoudig te gebruiken apparaat. Beide mo-dellen bieden een interactief geprojecteerd beeld met een grootte van 100 inch en een breed scala aan invoerbronnen. omdat bedrij-ven het aantal benodigde apparaten in hun vergaderruimtes kunnen reduceren, kunnen zij hun productiviteit vergroten en de instal-latiekosten verminderen.

Dankzij de geavanceerde functies van de EB-1410Wi-reeks, kunnen gebruikers elk oppervlak omtoveren in een 100 inch interactief scherm. ook kunnen zij op elk willekeurig geprojec-teerd beeld, afkomstig van een groot aantal verschillende invoerbronnen (computers, kantoornetwerken, uSB-geheugensticks "


visualisers en vele andere slimme apparaten), aantekeningen maken. Met de meegeleverde interactieve pennen hebben gebruikers vol-ledige controle over computersoftware – net als met een muis – en kunnen ze tijdens ver-gaderingen aantekeningen maken. Na afloop van een vergadering kunnen de aantekenin-gen worden opgeslagen en gedeeld binnen

kantoornetwerken en op uSB-geheugensticks en via e-mail direct vanuit de projector naar andere gebruikers worden gestuurd.u kunt de projectoren ook aansluiten op de alles-in-één inkjetprinters van Epson, zoals de zakelijke inkjetprinters uit de Workforce pro 4500-reeks. Gebruikers kunnen documenten direct naar de projector scannen en aanteke-ningen van vergaderingen afdrukken. Voor het printen van aantekeningen kunnen ook de meeste bestaande printers van bedrijven op de projectoren worden aangesloten.De EB-1410Wi en EB-1400Wi zijn ook uitgerust met een multi-locatiefunctie. Hiermee kunnen tot vier aparte projectiesystemen op afstand worden aangesloten, zodat gebruikers hun afbeeldingen en presentaties kunnen delen en op afstand aantekeningen bij dezelfde af-beeldingen kunnen maken. De EB-140Wi kost inclusief BtW € 2.398,84 en de EB-1400Wi € 2.298,01.Voor meer informatie www.epson.eu

SHARpSharp toonde tijdens ISE 2013 haar nieuwe producten in de line up voor 2013. Voorbeelden van de nieuwe schermen zijn de platte, heldere pN-R903 90-inch lcd-monitor, het grootste lCD-scherm dat momenteel beschikbaar is en de nieuwe 32-inch pN-k321H IGZo-monitor die beelden levert met Quad-full HD-resolutie.“Als marktleider in lcd-innovatie, verricht Sharp pionierswerk om steeds dunnere, helderdere schermen met hogere resoluties en een lager stroomverbruik te ontwikkelen,” aldus Ronald Huijbregts, Manager Sales & Marketing bij Sharp Electronics Benelux bv. “Dit jaar presen-

teren we een aantal zeer efficiënte schermen met betere prestaties. We zijn met name zeer verheugd over onze nieuwe IGZo-technologie. Zien is geloven als het gaat om de superieure beeldkwaliteit van lcd-schermen met IGZo-technologie. Ik ben ervan overtuigd dat deze 32-inch monitor een van de hoogtepunten van de ISE zal zijn.”

Naast geavanceerd lCD-design, richt Sharp zich ook op interactieve touch-schermen voor scholen en bedrijven en de digital signage-markt. De dunnere en lichtere professionele lcd-modellen met meer helderheid en de reeks schermen met ultrahoge helderheid voor ge-bruik in etalages en omgevingen met veel omgevingslicht zijn op deze kernmarkten ge-richt. Met de IGZo-technologie richt Sharp zich tevens op de groeiende vraag naar schermen met hogere resoluties.Al deze markten waren vertegenwoordigd op

de ISE-stand van Sharp, waarbij de belang-rijkste producten in de lcd-line up voor 2013 werden gedemonstreerd door middel van realistische praktijktoepassingen. Zo was de nieuwe 32-inch monitor met IGZo-technologie in het ‘kantoor van de toekomst’ te zien. Er was ook een innovatief retailgedeelte met digital signage om de aan dacht van de klant te trek-ken, plus een galerie waar de ervaring van de bezoeker wordt verbeterd door middel van lcd-schermen. Bovendien was in het educa-tiegedeelte de eerder geïntroduceerde reeks grote, interactieve ‘Big pad’ whiteboards van Sharp te zien. Hier werd gedemonstreerd hoe de schermen samen met tablet-pc’s kunnen

worden gebruikt om nieuwe vergader- en on-derwijstoepassingen te creëren.Naast de pN-R903 en de nieuwe IGZo-monitor, introduceerde Sharp ook een nieuwe touch screen-monitor. De 20-inch ll-S201A com-bineert intuïtief gebruik met voortreffelijke prestaties. Het model beschikt over een full HD-resolutie van 1.920x1.080, een contrastver-houding van 3.000:1, een verwerkingscapaciteit van 16,7 miljoen kleuren en full HD-beelden. Dankzij de 10-punts touch-functionaliteit is

de monitor zeer eenvoudig te gebruiken. Het product biedt gebruikers een veel intuïtievere en tastbaardere manier om toepassingen te bedienen en met inhoud te werken.Voor meer informatie www.sharp.nl

BMBVandaag de dag zijn woningen uitgerust met high-tech en entertainment apparaten, compu-ters en communicatie gadgets. Hulpprogram-ma’s als elektriciteit, verlichting, verwarming en airconditioning maken zozeer deel uit van het moderne leven, dat ze maar amper meer worden opgemerkt. Maar deze systemen en apparaten werken allemaal onafhankelijk van elkaar – er is nog niets dat ze aan elkaar kan koppelen.INStEoN maakt het mogelijk om uw low-cost apparaten in een netwerk samen te koppelen door gebruik te maken van uw krachtnet, radio frequentie (Rf) of beide. Alle Insteon apparaten zijn peers, hetgeen betekent dat elk apparaat berichten kan verzenden, ontvangen of herha-len, zonder dat er een controller of complexe software aan te pas komt. BMB Electronics is de eerste distributeur in Europa die de Insteon DIN-Rail Dimmer (2452-422) DIN-Relay (2453-422) plug-in Dimmers (2632-432 Duitsland, 2632-422 frankrijk) en thermostaten (2732-422 en 2732-432) presenteert. Binnenkort komen ook de micro-modules, plug-in relais en nog veel meer….Insteon is een kosteneffectieve dual-band netwerk technologie die is geoptimaliseerd


voor management en controle van uw huis. INStEoN Netwerk Electric Home Improvement producten kunnen op nieuwe manieren met elkaar en met mensen communiceren, om het comfort, de veiligheid, het gemak en de waarde van huizen te verbeteren.Voor meer informatie

www.bmbelectronics.eu.

VANtAGE

Vantage, leverancier van verlichtingsautoma-tisering en geïntegreerde systemen voor luxe-woningen, kondigde de Equinox 7 aan en bij-

horende mobiele tablet apps voor Android en ioS. Het nieuwe wandtoestel past naadloos in de meest luxueuze interieurs en heeft een ge-bruiksvriendelijke single-layer interface voor directe domotica-sturing. kenmerken van het nieuwe productengamma zijn de genormeer-de template voor snellere programmering en de on-screen editingmogelijkheden die een verregaande personalisatie van het systeem mogelijk maken. Deze lancering maakt een einde met ingewikkelde schermvoorstellingen en langdurige navigatieprocedures bij het bedienen van woningautomatisering via een aanraakscherm. De komst van de Equinox 7 volgt op de lan-cering, in december 2012, van de Equinox 4 en trekt zo de lijn door van de intuïtieve lCD toetsenborden en aanraakschermen voor wandmontage. De gelijktijdige release van Equinox tablet apps zorgt voor een esthetisch consistente look voor alle touchscreens (ipad, iphone, Android, enz).Equinox 7 is een vlak lCD aanraakscherm met integrale beglazing die automatisch uit slaap-stand geactiveerd wordt door aanwezigheids- en lichtdetectie. onmiddellijk verschijnt dan een gepersonaliseerd scenario en het scherm blijft, zowel overdag als ’s nachts, perfect lees-baar dankzij automatische aanpassing aan de heersende lichtomstandigheden.

breid gamma aan opties voor het ontwerpen van hoogst gepersonaliseerde dashboards (elke Vantage integrator kan de Equinox 7 configureren voor rechtstreekse toegang tot 90% van alle gebruiksfuncties). Zodra een Equinox 7 aanraakscherm is geprogrammeerd, kan de eindgebruiker het verder aan zijn per-soonlijke smaak aanpassen en elke widget opslaan met behulp van een eenvoudige on-screen interface.Voor systeemintegrators is het specificeren van de Equinox 7 een eenvoudige taak: het is een lCD aanraakscherm dat de voordelen

combineert van een klas-siek full-size aanraak-scherm met het heden-daagse ge-bruiksgemak geboden door de alom gekende vin-gerbewegin-gen (flick, tap & press). De systeeminte-

grators zullen ongetwijfeld ook warm lopen voor de merkelijk kortere programmeringduur in vergelijking met traditionele aanraakscher-men.Met twee vaste toetsen – één voor terugkeer naar de startpagina en één vrij program-meerbare – is het een ongelooflijk flexibel en gebruiksvriendelijk systeem dat in een handomdraai aangepast kan worden aan ver-anderlijke behoeftes, door de gebruiker zelf of door gecertificeerde Vantage integrators. In zijn hoedanigheid van Ethernet-object ge-voed via poE kan de Equinox 7 probleemloos in elk bestaand Vantage Infusion systeem gepast worden, zonder wijzigingen aan de infrastructuur. op hun beurt kunnen de Equinox tablet apps als de 100% mobiele uitbreidingen van het wandscherm beschouwd worden. De bedie-ning van het systeem blijft ongewijzigd, of men zich in de Master Suite of aan de andere kant van de wereld bevindt. Voor meer informatie

www.vantage-emea.com

De nieuwe Equinox 7 is uitgerust met Vanta-ges bekende bedienomgeving, volledig op basis van grafische interfacecomponenten of ‘widgets’. Het scherm wordt initieel op de markt gebracht met 9 voorgeprogrammeerde widgets voor een gebruiksvriendelijke bedie-ning van de meest essentiële functies: verlich-ting, scenario’s, weer, binnenklimaat, multi-zone audio/video, huisbioscoop, camera’s en beveiliging. In de nabije toekomst volgen nog widgets voor energiebeheer en voor timer-functies.Deze interfaces gaan vergezeld van een uitge-


In nauwe samenwerking met de Human Technology Interaction (HTI) groep van de Technische Universiteit Eindhoven en Stichting Smart Homes, werkt het Til-

burg center for Cognition and Communication (TiCC) aan de huishoudelijke computerinterface van de toekomst. Deze interface bestaat uit een (virtueel) gezicht of per-soon die wordt gepresenteerd op een beeldscherm. Een dergelijk virtueel persoon wordt ook wel een Embodied Conversational Agent (ECA) genoemd. In de toekomst zal het mogelijk zijn om een ‘menselijk’ gesprek te voeren met de ECA, maar voorlopig is de automatische spraak-herkenning nog niet op acceptabel niveau. Ondanks deze technologische beperking, kunnen ECA’s inmid-dels wel diverse menselijke sociale signalen herkennen. Voorbeelden van sociale signalen zijn gezichtsexpressies (bijvoorbeeld het fronsen van wenkbrauwen, glimlachen, of wegkijken) en stemeigenschappen (toonhoogte van de stem, spraakritme en luidheid van de stem).De herkenning van sociale signalen is weliswaar eenvou-dig voor mensen, maar zeer moeilijk voor computers. Dankzij snelle ontwikkelingen in de vakgebieden So-cial Signal Processing en Affective Computing kunnen computers de eerste stappen zetten op weg naar een volledige sociale interactie met mensen. De belangrijkste stap is het tot stand brengen van een sociale verbinding met mensen. Of die tot stand komt is af te leiden uit het

aanpassingsgedrag van mensen die geconfron-teerd worden met een ECA. Hoe meer mensen zich aanpassen aan hun interactiepartner (mens of ECA), hoe sterker zij een sociale verbinding ervaren met de ECA. Na-tuurlijk kunnen mensen

ook direct gevraagd worden of ze die ervaren, maar uit onderzoek blijkt dat de mate van onbewuste aanpassing een ‘eerlijkere’ indicatie oplevert.

In het door Agentschap NL gesubsidieerde ‘Persuasive

Agents’ project onderzoeken wij in hoeverre een so-ciale verbinding tussen ECA en mens optreedt. In een experimentele studie hebben we ruim 70 studenten blootgesteld aan een ECA die woorden op verschillende toonhoogten uitsprak en daarbij verschillende emotio-nele gezichtsexpressies liet zien (zie afbeelding 1). Na het uitspreken van een woord door de ECA, moesten de studenten reageren met een geassocieerd woord. Wanneer de ECA bijvoorbeeld het woord “geld” uitsprak, zou de student kunnen reageren met het woord “rijk”. In feite ging het ons niet om de woordassociaties, maar om de mate waarin de studenten zich onbewust aanpasten aan de ECA. Door gebruik te maken van een speciale proefopstelling waarbij de gezichten van de studen-ten werden opgenomen (zie afbeelding 2), waren wij in staat om zowel hun gezichtsexpressies als hun spraak te registreren. Na afloop van het experiment hebben wij met Social Signal Processing methoden vastgesteld in hoeverre de studenten zich in hun gezichtsexpressies en stemhoogtes aanpasten aan de ECA. Uit de resultaten kwam naar voren dat er duidelijk sprake was van imitatie. Wanneer de ECA vrolijk of verbaasd keek, reageerden de studenten binnen twee seconden met een vrolijke gezichtsexpressie. Wanneer de ECA het woord uitsprak met een relatief lage of hoge stem, pasten de studenten de hoogte van hun stem hierop aan.

Deze en andere experimenten geven een goede indicatie van de mate waarin de huidige generatie ECA’s in staat zijn om op een sociale verbinding te krijgen met mensen.

Het doel van het gezamenlijke onderzoek van TiCC, de HTI groep en de Stichting Smart Homes is om ECA’s te ontwikkelen die als volwaardig sociaal partner kunnen functioneren in slimme omgevingen. Wanneer de verschil-lende ruimtes van een slimme woning zijn voorzien van beeldschermen, kunnen onze ECA’s zich in de toekomst gaan gedragen als de vriendelijke personages in de “beto-verde schilderijen” uit de boeken en films van Harry Potter. Daarmee zal dan een sociale computer zijn gerealiseerd die kloof tussen mens en machine overbrugt.

smart homes magazineruud mattHeij, eric PoStma en marie PoStma-nilSenová

tilburg center for cognition & communication (ticc) tilburg univerSity

DE SOCIALE COmPUTErDE DIgITALISErINg VAN DE LEEfOmgEVINg WOrDT IN TOENEmENDE mATE zICHTbAAr IN HET DAgELIjkS LEVEN. COm-

PUTErS WOrDEN STEEDS SNELLEr EN bESCHIkkEN OVEr STEEDS mEEr SENSOrEN. TOCH IS Er NOg EEN grOTE kLOOf

TUSSEN DE ECHTE EN DE VIrTUELE WErELD DIE WOrDT gEVOrmD DOOr DE mOEIzAmE INTErACTIE TUSSEN mENS EN

COmPUTEr. IN VErgELIjkINg mET mENSEN ONDErLINg, IS DE COmmUNICATIE mET EEN COmPUTEr zEEr bEPErkT. Er

IS EEN grOTE bEHOEfTE AAN SOCIALE COmPUTErS.

afbeelding 1.

experimentele opstelling.

afbeelding 2.

impressie van de emoti-

onele gezichtsexpressies

van de in het experiment

gebruikte eCa.


neem een jaarabonnement voor maar €45,-

[email protected]

In Smart Homes Magazine leest u vijf keer per jaar alles over nieuws, trends, oplossingen, praktische tips, subsidiemogelijkheden, onderzoeken, producttests en praktijkervaringen van zowel gebruikers als specialisten.Tot slot bevat dit vakmagazine rubrieken zoals vraag en antwoord, agenda met congressen, beurzen en andere relevante evenementen en adressen van leveranciers!

Indien u alles wilt weten over Domotica!

ABONNEMENT

Niko Hydro black & white

Zwarte bakstenen gevels en witgepleisterde gevels worden niet meer verstoord door schakelmateriaal in

contrasterende kleuren. De nieuwe kleuren creëren rust en harmonie; de buiteninstallatie wordt één met zijn

omgeving.

Het design van Niko Hydro is verfi jnd en robuust tegelijk. De geraffi neerde vormgeving zorgt voor een subtiele

aanwezigheid. Door de stevige afwerking zijn deze producten geschikt voor veeleisende en vochtige omgevingen.

www.niko.nl

PA-371-03

PA-373-03 Hydro_smarthomes.indd 1 15-02-13 14:38

smart homes magazine - februari 2013

Technology

de openbare ruimte

voor meer informatiewww

jaarbeurs utrechtmeer informatie

smart homes

de energierekening

de eb

smart life