situatiewaarnemin g of: hoe gedrag en cognitie gekoppeld zijn

SITUATIEWAARNEMINGOf:

Hoe gedrag en cognitie gekoppeld zijnHoe gedrag en cognitie gekoppeld zijn

Emotie

• Aard: Psychologisch proces dat zich in tijd uitstrekt

• Functie: Organisme voorbereiden op gedrag

• Opgewekt door: Combinatie van– Persoonlijke factoren: Wensen, Doelen, Belangen.– Situationele factoren: Mogelijkheden, Aanwijzingen,

Normen

Wisselwerking Persoon-Situatie• Wat situatie met persoon doet:

Gedragswaarschijnlijkheid veranderen door:

– Verschaffen gedrags- (On-)Mogelijkheden

– Activeren c.q. onderdrukken vaste gedragspatronen (FAPs)

– Persoon op idee brengen (‘Priming’)

– Persoon ‘besmetten’

• Wat persoon met situatie doet:– Situatie beinvloeden door bestendigen c.q. veranderen ervan

– Andere situatie opzoeken

– Situatie ontkennen of fout waarnemen.

Oorzaken gedragsverandering

• Vanuit Persoon:– Opdoemende behoeften– Verveling/gewenning aan huidig gedrag– Angst voor consequenties huidig gedrag

• Vanuit Situatie:– Opdoemende cues– Voorbeeld anderen– Uitputting ‘hulpbronnen’ situatie

} bein-}vloeden} emotie} en} worden} erdoor} bein-} vloed

Appraisal 1 Hoofdsoorten

• Arnold (1960) Inhoudelijk

• Drie dimensies: Gunstig vs. Schadelijk

Aan- of Afwezigheid object

Wel vs. Niet benader- of vermijdbaar

• Lazarus (1966) Procesgericht

• Toegepast op stress.• Twee soorten: Primary (Wat biedt de situatie?)

en Secundair (Wat kan ik met die situatie?)

Appraisal 2 Inhoudelijke systemen

• Arnold (1960) : Gunstig vs. Schadelijk

Aan- vs. Afwezigheid object

Wel vs. Niet benader- of vermijdbaar

• Roseman (1984): Begeerlijk vs. Ongewenst

Aan- vs. Afwezigheid object

Zekere vs. Onzekere uitkomst

Wie is agent? (Zelf vs. Omstandigheden)

Verdiend vs. Onverdiend

• De Rivera (1977): Toenadering vs. Verwijdering

Object ‘Ik’ vs. Object ‘Het’

Soort relatie (Bv Toebehoren,Erkenning, Zijn)

• Solomon (1976): 13 Beoordelingscategorieen (richting, eval. etc)


• Scherer (1984): Prettig vs. Onprettig

Verwacht vs. Onverwacht

Equity/Relevance

Hanteerbaar vs. Niet hanteerbaar

Normconsistentie

Zelfconststentie


• Frijda (1986): – Kerncomponenten (spreekt het me aan? {Pr.App.})

• Objectiviteit, Relevantie, Realiteitsniveau, Moeilijkheid, Urgentie, Ernst, Valentie, Aanspraak, Helderheid, Meervoudigheid.

– Contextcomponenten (wat kan ik doen? {Sec.App.})• Aanwezigheid, Zekerheid, Verandering, Openheid,

Intentionaliteit, Beheersbaarheid, Veranderbaarheid, Object vs. gebeurtenis-evaluatie, Focaliteit vs. globaliteit, Bekendheid

– Objectcomponenten (wat heeft het veroorzaakt?)• Betekenis voor Ik, Gerichtheid op Ik, Object vs. subject-lot,

Waarderelevantie

Appraisal 5 Review vdSande

• SOORT INTERACTIEPROCESSEN [32] • Werk(Taak)-Omgang(SE) 10

• Werk-Ontspanning 1

• Werk-Werkomstandigh. 1

• Vriendelijk-Vijandig 8

• Fysiek-Verbaal 3

• Fysiek-Sociaal 1

• Passief-Actief 4

• Intiem-Niet intiem 2

• Focus zelf-Ander 1

• Direct-Indirect 1


• NORMERING IN SITUATIE [24]• Zakelijk-Emotioneel 5

• Formeel-Informeel 4

• Gepland-Spontaan 4

• Structuur-Onzekerheid 2

• Waarsch-Onwaarsch 2

• Aangepastheid(Contr) 2

• Bekend-Onbekend 4

• Rechtvaardigbaar 1


– MACHTSASPECTEN VAN SITUATIE [11]• Lotscontr-Gedr.contr 5 • Cooperatief-Comp. 2 • Winnen-Compromis 1 • Onth.belon-Geven straf 1 • Machtsafstand 1 • Vertrouwen-Geen Vertr. 1

– INVOLVERENDHEID VAN SITUATIE [11]• Involvering 6 • Belangrijk-Onbelangr. 5

– WAARDERING VAN SITUATIE [9]• Evaluatie 7 • Gespannenheid 2

Appraisal 8 Review vdSande (27 studies)

0

2

4

6

8

10

12

Werk(Taak)-Omgang(SE) Involvering

Zakelijk-Emotioneel

Vriendelijk-Vijandig

Evaluatie

Lotscontr-Gedr.contr

Reversal Theory (Apter, 1980)

telisch

paratelisch

rustig sensatie

onaangenaam

aangenaam

VRIEND VIJAND

GEDRAGSCONTROLE

LOTSCONTROLE

DOELGERICHT

SPEELS

drie dimensies waarop massaverschijnselen geordend kunnen worden

Gedragspatronen• Agonistisch (Vecht/vlucht, Jagen, Doden, Dreigen)

• Voortplanting (Hofmaken, Paring)

• Kinderzorg (Temperatuur, Voedsel, Veiligheid)

• Fourageren (Zoeken, Eten, Delen, Herkauwen, Verteren)

• Bouwen (Hol, Nest, Val, Dam)

• Verkennen (Omgeving, Wacht houden, Vijanden)

• Lichaamsverzorging (Gladstrijken, Wassen, Vlooien)

• Afwachten (Pauzeren,Wachten op, Uitrusten, Zonnen)

• Migratie (Trek, Nomadisme)

• Spel (Sociaal, Prooi, Vecht/vlucht, Paring)

Van Heck’s taxonomie van situaties• Interpersoonlijk conflict, rampen, gevechten

• Samenwerking, ideeenuitwisseling

• Intimiteit, relaties en sexuele activiteit

• Recreatie, amusement, feest

• Reizen

• Rituelen, religie, begrafenissen

• Sport en competitie

• Excessen (sex en drank), gokken, hypnose

• Huishouden, bedienen

• Kopen, verkopen, handeldrijven

Van Heck’s taxonomie en de gedragspatronen

• Conflict, rampen• Relaties en sex• Recreatie, feest• Sport en competitie• Samenwerking• Reizen

– Rituelen

– Excessen

– Bedienen

– Handeldrijven

• Agonistisch• Voortplanting en kinderzorg• Spel• Spel• Bouwen• Migratie

– Fourageren

– Verkennen

– Lichaamsverzorging

– Afwachten

VRIEND VIJAND

GEDRAGSCONTROLE

LOTSCONTROLE

DOELGERICHT

SPEELS

Acht gedragspatronen geordend op drie dimensies

situatiewaarnemin g of: hoe gedrag en cognitie gekoppeld zijn

Documents