seminar ski rad - lokalna samouprava

SEMINARSKI RAD IZ OSNOVA PRAVANAZIV TEME LOKALNA SAMOUPRAVA

Student: Dragan Tomi Broj indeksa: 93/08

Profesor: Prof. Dr Milorad ivanovi Koordinator: Mr Jasna oabi

Banja Luka, novembar 2008.

SADRAJ1. Uvod ............................................................................................................3 2. Lokalna samouprava kao oblik demokratske decentralizacije ....................4 3. Lokalna samouprava u evropskim zemljama ..............................................5 Lokalna samouprava u vajcarskoj .............................................................6 4. Lokalna samouprava u BiH .........................................................................6 5. Lokalna samouprava u Republici Srpskoj ...................................................7 Grad Banja Luka kao jedinica lokalne samouprave ....................................8 ema administrativne slube grada Banja Luka ..........................................10 6. Zakljuak .....................................................................................................11 7. Literatura .....................................................................................................12

Dragan Tomi, 93/08 Seminarski rad: Lokalna samouprava 2

1. UvodJedno od najsloenijih pitanja ustavnopravne teorije i praktine organizacije i funkcionisanja vlasti jeste lokalna samouprava. Odnos centralnih i necentralnih organa predstavlja sredinje pitanje fenomena lokalne samouprave. Uglavnom, on se ogleda u tome, da li necentralni organi dobijaju manje ili vie nadlenosti, odnosno da li se necentralnim organima poveavaju ili smanjuju nadlenosti. Komparativna analiza lokalne samouprave, uglavnom, pokazuje da se odnos centralnih i necentralnih organa preteno odvija po naelu dekoncentracije i decentralizacije. Tako se dekoncentracijom samo najavljuje tendencija prenoenja ovlaenja (vlasti) na nie organe, odnosno prenoenje poslova i zadataka u manjem ili veem obimu, ali bez transfera vlasti, Meutim, decentralizacija znai prenoenje organa. Na teorijskom planu smatra se da je malo drutvenih pojava o ijoj biti postoje tako razliita miljenja i teorije kao to je lokalna zajednica. Potekoe se javljaju prvenstveno zbog slojevitog i kompleksnog sadraja, terminolokih razlika u odreivanju klasifikacije, tipova i funkcija lokalne samouprave. ovlaenja na nie organe sa punim pravom odluivanja u sferi preneene nadlenosti, pri emu se mijenja status i centralnih i necentralnih


2. Lokalna samouprava kao oblik demokratske decentralizacijePod pojmom lokalne samouprave podrazumijeva se samouprava u teritorijalnim lokalnim zajednicama. Lokalne organe vlasti u lokalnoj zajednici bira lokalno stanovnitvo. Lokalni organi vlasti imaju slobodu u okviru djelovanja odreenog zakona suverene drave.Strukturu lokalne samouprave sainjavaju elemenati: tip drutvenog ureenje, oblik unutranjeg ureenja drave, dostignuti nivo demokratizacije vlasti i dr.

Lokalna samouprava predstavlja specifian tip decentralizacije u kome u sistemu dravne vlasti necentralni organi vlasti nisu postavljeni od viih centralnih organa, ve su neposredno izabrani od strane graana. Osnovni princip koji odreuje sadrinu lokalne samouprave je princip da je razvoj lokalne samouprave vezan za demokratiju i da bez demokratije nema lokalne samouprave. Zajednike karakteristike za sve oblike lokalne samouprave su sljedee: graani u lokalnoj zajednici slobodno biraju svoje predstavniko tijelo ili neposredno odluuju o bitnim pitanjima od interesa za lokalnu zajednicu, zakonom su odreene teritorije lokalne zajednice na kojima se vri lokalna samouprava, lokalne institucije imaju odreenu organizacionu samostalnost, postoji odreena finansijska samostalnost organa lokalne samouprave, lokalne institucije imaju i normativnu samostalnost u okviru ustava i zakona.

U okviru mehanizma upravljanja graanja u lokalnim zajednicama izdvajaju se dva osnovna oblika: neposredna lokalna samouprava - neposredno uee graanja u upravljanju lokalnom zajednicom, posredna lokalna samouprava - posredno odluivanje graana u lokalnim zajednicama preko svojih izabranih predstavnika.


Lokalna samouprava moe da bude: jednostepena, dvostepena, trostepena,

-zavisno od toga koliko nivoa lokalnih zajednica postoji izmeu najniih lokalnih zajednica i centralne dravne vlasti.

3. Lokalna samouprava u evropskim zemljamaU najveem broju evropskih zemalja osnovna obiljeja lokalne samouprave su autonomija i samostalnost, decentralizacija i demokratizacija. U veini savremenih politikih sistema, osnovna jedinica lokalne samouprave je optina. Njeno mjesto u pojedinim modelima organizacije drave pokazuju primjeri evropskih drava u kojima i nema nekih veih razlika. Kao originalni i autentini vid demokratije i politikog odluivanja osnovne vrijednosti i institucije lokalne samouprave postale su predmet zatite meunarodnog prava, odnosno odreenih njenih dokumenata. Tako je jedan od najpoznatijih meunarodnih dokumenata o lokalnoj samoupravi Evropska povelja o lokalnoj samoupravi, donijeta u Strazburu 15.10.1985. godine, koja utvruje osnovne principe lokalne samouprave u evropskim dravama. Neki od njih su: lokalna samouprava se zasniva na ustavu i zakonu osposobljenost lokalnih vlasti da u okvirima zakona reguliu i rukovode znatnim dijelom javnih poslova na osnovu vlastite odgovornosti lokalni poslovi su svi oni poslovi koji ustavom ili zakonom nisu iskljueni iz nadlenosti lokalne vlasti princip zatite granica lokalne samouprave princip organizacione i personalne samostalnosti lokalnih institucija princip zatite ustavom proklamovanog prava na lokalnu samoupravu i dr.

U parambuli Evropske povelje o lokalnoj samoupravi stoji da odluivanje i jaanje lokalne samouprave doprinosi izgradnji Evrope zasnovane na naelima demokratije i decentralizacijeDragan Tomi, 93/08 Seminarski rad: Lokalna samouprava 5

vlasti. Opredjeljenje je da lokalna samouprava postane univerzalni oblik odluivanja i upravljanja u uim lokalnim zajednicama, neposredno od strane njenog stanovnitva ili putem njihovih demokratski izabranih predstavnika koji se neposredno biraju.

Lokalna samouprava u vajcarskojvajcarska je zemlja sa najduom tradicijom lokalnog organizovanja. Ve u XIII vijeku, poinju da razvijaju prve oblike lokalne samouprave, koji su u funkciji sve do danas. vajcarska ima jednostepenu samoupravu ija je osnovna jedinica optina, s tim to unutranja organizacija lokalne samouprave moe biti razliita, o emu odluuje svaki kanton posebno, a njen spoljni oblik je unificiran tj. jedinstven i moe biti samo optina. vajcarska ima oko 3.000 optina koje su razliito rasporeene u kantonima (od 4 do 400 optina u jednom kantonu). Optinska skuptina je najvii organ vlasti u optini ili u nekim optinama to je optinsko vijee. Optinske skuptine ili optinska vijea su jednodomna i broje prosjeno od 35 do 40 lanova. U svim optinama postoji izvrni odbor od 5 do 15 lanova, koje biraju graani, a njima rukovodi predsjednik koji je ujedno i predsjednik optine.

4. Lokalna samouprava u BiHUstav Bosne i Hercegovine ne sadri nijednu izriitu odredbu o lokalnoj samoupravi. Samo se u jednom mjestu ovog ustava govori o teritorijalnoj organizaciji tj. u odredbi kojom se utvruje obaveza entiteta i svih njihovih administrativnih jedinica da su duni pridravati se ovog ustava i optih naela meunarodnog prava. Upravo ovakav ustavni zahtjev znai obavezu svih nosilaca javnih funkcija u Bosni i Hercegovini da moraju potovati osnovne demokratske principe, a jedan od osnovnih je da je lokalna samouprava meu osnovnim temeljima svakog demoktaskog sistema i da je pravo graana da uestvuju u voenju javnih poslova demokratski princip koji vai u svim zemljama razvijene demokratije. S obzirom da je Bosna i Hercegovina lanica Savjeta Evrope i da je ratifikovala Evropsku povelju o lokalnoj samoupravi, razumljivo je uspostavljanje sistema decentralizacije vlasti i demoktaskih naela kao glavnih opredjeljenja. To znai puno potovanje prava povjerenih lokalnim vlastima, bez uskraivanja ili ograniavanja od strane centralne vlasti, osim u sluajevima predvienim zakonom. Evropska povelja garantuje osnove lokalnih demokratija, iDragan Tomi, 93/08 Seminarski rad: Lokalna samouprava 6

od drava koje su je usvojile trai da ona za te zemlje ima znaaj jaeg pravnog akta, da kao meunarodni sporazum bude pravni izvor za domae zakonodavstvo.

5. Lokalna samouprava u Republici SrpskojRepublika Srpska u svojoj unutranjoj teritorijalnoj i ustavnopravnoj organizaciji vlasti ima organizovan sistem lokalne samouprave. Lokalna samouprava je jedan od temelja ustavnog ureenja Republike Srpske, iako od poetka, ukljuujui i njegove dananje promjene ustav Republike Srpske ne sadri ni jednu optu normu kojom bi se garantovalo pravo graana na lokalnu samoupravu. (Prvobitno, ova oblast je bila ureena Zakonom o teritorijalnoj organizaciji i lokalnoj samoupravi). Ustavom je Lokalna samouprava stavljena u isti nivo s drugim osnovnim drutvenim institucijama, i dobila je karakter temeljnog drutvenog odnosa. Ustav proglaava prava jedinica lokalne samouprave granicom koju dravni organi ne smiju da preu i na taj nain titi njihovu autonomiju. Lokalna samouprava je jednostepena, odnosno monotipska, u kojoj graani imaju odreen stepen samostalnosti i sloboda u obavljanju odreenih poslova, prava i dunosti. Optina je definisana kao osnovna jedinica lokalne samouprave. Iako se Lokalna samouprava ostvaruje u optini, ustavom je data mogunost da se zakonom povjeri vrenje poslova lokalne samouprave i gradu. U optini se, dakle vre poslovi od neposrednog interesa za graane utvrene Ustavom, zakonom i statutom optine. Takvi poslovi su izvorni, a republika moe zakonom provjeriti vrenje pojedinih poslova u optini, pa su takvi poslovi preneseni. S obzirom na to, poloaj optine kao teritorijalne jedinice i jedinice lokalne samouprave utvreni su Zakonom o lokalnoj samoupravi i ona ima svoje izvorne i prenesene nadlenosti. Narodna skuptina Republike Srpske, na Osmoj sjednici odranoj 18.11.1999. godine, donijela je Zakon o lokalnoj samoupravi a 11.11.2004. godine donesen je novi zakon koji je stupio na snagu 1.1.2005. godine. Ovim zakonom ureuju se jedinice lokalne samouprave, nain i uslovi njihovog obrazovanja, poslovi lokalne samouprave, organi, imovina i finansiranje, akti organa jedinica lokalne samouprave, javnost rada organa jedinice lokalne samouprave, administrativni nadzor nad radom jedinica lokalne samouprave, saradnja jedinica lokalne samouprave, zatita


prava lokalne samouprave, oblici uea graana kao i prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih u administrativnoj slubi jedinice lokalne samouprave.

Grad Banja Luka kao jedinica lokalne samoupraveGrad se moe uspostaviti zakonom na urbanom podruju koje ini koherentnu geografsku, socijalnu, ekonomsku, istorijsku i teritorijalnu cjelinu sa odgovarajuim nivoom razvoja (lan 55 Zakona o lokalnoj samoupravi). Grad koji u svom sastavu ima vie optina: ima cjelokupne regulatorne nadlenosti na planu urbanog planiranja, koritenja zemljita, zatite okoline, i urbanistikih planova; izvrava sve nadlenosti koje su zakonom dodijeljene optinama na podruju vodosnabdijevanja, kanalizacije, javnog transporta, upravljanja otpadom, srednjeg obrazovanja, zdravstvene zatite, turizma i trgovine, protivpoarne i civilne zatite; prikuplja i naplauje sopstvene prihode i upravlja gradskom imovinom; organizuje inspekcijski nadzor koji se zakonom dodjeljuje optini; provodi zakone i propise grada; uspostavlja odgovarajue mehanizme koordinacije kojima se osigurava da optine u njegovom sastavu ostvaruju svoje funkcije na koherentan i efikasan nain i ostvaruje i ostale nadlenosti utvrene zakonom i statutom grada (lan 57 Zakona o lokalnoj samoupravi). Skuptinu grada Banje Luke ine gradski odbornici koji se biraju na etiri godine na lokalnim izborima. Banjoluku Skuptinu ini 31 odbornik iz pet stranaka. Konstitutivna sjednica Skuptine se odrava 30 dana od objavljivanja izbornih rezultata i saziva je predsjednik iz prethodnog saziva. Na njoj Skuptina bira lanove Verifikacione komisije, razmatra izvjetaj Verifikacione komisije, bira predsjednika, zamjenika predsjednika i lanove Komisije za izbor i imenovanja, bira predsjednika i potpredsjednika Skuptine, zamjenika gradonaelnika, imenuje sekretara Skuptine, te lanove i rukovodstvo stalnih radnih tijela Skuptine. Predsjednik i potpredsjednik se biraju na vremenski period trajanja mandata Skuptine. Biraju se iz reda odbornika, veinom glasova. Gradonaelnik je nosilac izvrne vlasti u Gradu i bira se neposredno na izborima.Dragan Tomi, 93/08 Seminarski rad: Lokalna samouprava 8

Predsjednik, potpredsjednik, sekretar Skuptine, gradonaelnik i zamjenik gradonaelnika prilikom stupanja na dunost polau sveanu zakletvu na sjednici Skuptine. Gradonaelnik predstavlja i zastupa Grad i vri izvrnu funkciju u Gradu Banjoj Luci. Bira se na period od etiri godine na optim neposrednim izborima. Gradonaelnik ima zamjenika koji ga zamjenjuje u sluaju due odsutnosti ili drugih razloga sprjeenosti da obavlja svoju dunost. Nadlenosti gradonaelnika su sljedee:

predlae Statut Grada, predlae odluke Skuptini, izrauje nacrt i podnosi skuptini na usvajanje godinji budet, godinji bilans stanja, ekonomski plan, razvojni plan, investicioni program, prostorni i urbanistiki plan i ostale planske i regulatorne dokumente koji se odnose na koritenje i upravljanje zemljitem, ukljuujui i koritenje javnog zemljita,

obavjetava Skuptinu o svim pitanjima koja se tiu Grada, njegovih prava i obaveza, provodi lokalnu politiku u skladu sa odlukama skuptine, izvrava lokalni budet i obezbjeuje primjenu odluka i drugih akata skuptine, izvrava zakone i druge propise Republike ije je izvrenje povjereno Gradu i dr.


ema administrativne slube grada Banja Luka


6. ZakljuakOstvarivanje lokalne smouprave u Bosni i Hercegovini najdirektnije je uslovljeno daljom dogradnjom i funkcionisanjem ustavnog i pravnog sistema, modelom dravnog i drutvenog ureenja i oblika politikog sistema, demokratskim procesima, ostvarivanjem ustavnosti i zakonitosti, vladavinom prava, izgradnjom koncepta dobre uprave, ostvarivanjem i zatitom ljudskih prava i osnovnih sloboda. Sve to postaje temeljna pretpostavka uspostavljanju i razvijanju optine kao osnovne teritorijalne jedinice lokalne samouprave koja se formira za dio jednog ili vie naseljenih mjesta, odnosno grada kao teritorijane jedinice lokalne samouprave koju ine podruja jedne ili vie optina teritorijalno i ekonomski meusobno povezanih. U okviru procesa evropskih evroatlanskih integracija, Bosna i Hercegovina i entiteti e sve vie biti u obavezi da ostvaruju evropski trend demokratizacije i uspostavljanja lokalne samouprave na evropskim naelima kao osnovnim vrijednostima svojih ustava. Dugoronim procesom, entitetskim zakonima je potrebno obezbijediti normativni okvir, unapreivanje organizacije i funkcionisanja lokalne samouprave u praksi. Oba modela lokalne samouprave u entitetima, iako su vrlo slini, imaju svoje prednosti i nedostatke a osnovni problem je nedovolja autonomija lokalne samouprave, koja joj je potrebna za normalno i efikasno funkcionisanje. Ustav Bosne i Hercgovine treba da sadri jednu izriitu odredbu o pravu na lokalnu samoupravu. U entitetima, lokalna samouprava bi se mogla urediti u ustavima i zakonima, uz stvaranje ustavnog osnova za donoenje posebnih zakona kojima je ova oblast regulisana. Poto se djelokrug jedinica lokalne samouprave stalno mijenja, ustavotvorac bi mogao da donese posebu odredbu kojom bi jedinice lokalne samouprave, pored ustavom navedenih, obavljale i druge poslove utvrene ustavom, zakonom i statutom optine, odnosno grada. U osnovi, novi model lokalne samouprave morao bi da obezbijedi da graani imaju vii stepen samostalnosti i slobode u organizovanju, nainu odluivanja i obavljanja odreenih zajedikih poslova, odnosno znatno vei obim prava i dunosti na lokalnom nivou.


7. Literatura i izvori Evropska povelja o lokalnoj samoupravi Zakon o lokalnoj samoupravi Republike Srpske Moderna uprava www.banjaluka.rs.ba


seminar ski rad - lokalna samouprava

Documents