Uyku Fizyolojisi

Prof. Murat AKSU

8. Ulusal Dahili ve Cerrahi Bilimler Yoğun Bakım Kongresi

CİRCA DİAN

Gün ile ilgili

Photic and circadian regulation of melatonin

PVH

Melatonin suppression-○- Dim Light -○- Bright Light

0

20

40

60

80

100

Mel

aton

in (p

g/m

l)

Clock time (h)16 18 20 22 0 2 4 6 8 10 12

23.6 23.7 23.8 23.9 24.0 24.1 24.2 24.3 24.4 24.5 24.60

2

4

6

8

10

12

14

Intrinsic Circadian Period ()

Intrinsic Circadian Period (t)

Num

ber o

f Sub

ject

s

• Ages 20 – 41• n = 3 women, 42 men• Average = 24.15 ± 0.16 h• Range = 23.77 to 24.48 h• Median = 24.16 h• Mode = 24.2 h• ~25% of periods 24.0

hours

Czeisler CA et al Science 1999;284:177

• Uyku-uyanıklık: POMC/CART- expressing neurons

• Otonomik ritm: NPT7AgRp

• Davranışsal ritm: SCN neurons

Uzun dönem kilonun sabit tutulması

• Isı

• Yiyecek varlığı-yokluğu

• Glukokortikoid seviyesi

Zeitgeber

Periferik saatleri etkiler

IŞIK

Suprakiazmatik Nükleus

Sirkadyen ritm-Metabolizma

• Hepatik glukoneogenez REV-ERBα• Adiposit differansiyasyonu REV-ERBα• Lipid metabolizması REV-ERBα

Endojen yağ asitleri PPARα Yağ asidi oksidasyonu

ATEROSKLEROZ

• Dbp: (Clock geni):• Glikoneogenez ve lipogenez

• Clock geni : Hemen tüm hücrelerde etkili. • Clock Nükleer hormon reseptörleri

(RORα,REV-ERB α)

• Allah insanların ruhlarını öldüklerinde, ölmeyenlerinkini de uykularında alır.

• Kuran-ı Kerim , Zümer Suresi, 42. ayet.

• En derin uyku ölümü temsil eder.• İncil , 1 Samuel 26:12

• Uyku ve ölüm benzerdir….Uyku ölümün 60 parçasından biridir.

• Tevrat, Berachoth 576

• Ve orada O uykuyla tanıştı; ölümün kardeşi uyku.

• Homeros, İlyada, M.Ö. 700

• O ölüm uykusunda ne düşler gelebilir.• Shakespeare, Hamlet

• Ölüm ne mükemmeldir; ölüm ve onun kardeşi uyku

• Shelly, Kraliçe Mab

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6f/Sandro_Botticelli_-_La_nascita_di_Venere_-_Google_Art_Project.jpg

• Hipokrat: – Kanın ve ısının iç bölgelere gitmesi ile oluşur.

• Aristo: – Yemek ısı oluşturur; o da iç bölgelere giderek uyku

yapar.

• Uyku duysal gücün sınırlanmasıdır.– Hartley , 1749

• Uyku, uyanıklık ve ölüm arasındaki dönemdir.• Uyanıklık, tüm hayvanlarda, aktif olma ve

entelektüel işlevleri yapma dönemi, ölüm ise bunların ortadan kalkmasıdır.

» Robert MacNish (The Philosophy of Sleep-1834)

Uyku

• Davanışsal:• Hareketin azalması• Gözlerin kapanması• Türe özgü uyku posturu• Dış uyarana azalmış yanıt• Tepki zamanında uzama,Bilişsel işlevlerde

azalma• Geri dönebilen bilinçsizlik durumu

Uyku

• NREM• REM

NREM Uyku

• N 1• N 2• Yavaş dalga uykusu

UYKU

• NREM: %75-80– N1 %3-8– N2 %45-55– N3 %15-20

• REM % 20-25– Tonik– Fazik

Uyku siklusu

• NREM, REM uykusu• İlk REM ortalama 80 dk sonra• İlk uyku siklusu ortalama 90 dk• Gece boyunca 4-6 uyku siklusu olur.

Jouvet kesisi; BRF;PRF;MRF: Retikuler formasyon;LC:Locus ceruleus; DRN:Raphe nukleusu; LDT:Laterodorsal tegmental nukleusu; PPT:Pedinkulopontin tegmentum

Ponto-genikulo-oksipital (pgo) dalgaları; REM, kas atonisi)

Düşük volatajlı hızlı EEG aktivitesi; ARAS

Kolinerjik aktivitenin çıktığı yerler

REM

• Kolinerjik etki• GABA inhibisyonu.

REM off nöronları

• Raphe nuklei• Locus Ceruleus

REM uykusu kontrolü

KOLİNERJİK UYANIKLIK MERKEZLERİ

Adenosin

– Kafein, adenosin reseptörlerini inhibe eder.

– Beyinde uyanıklıkta daha fazladır.

– Uyanıklık süresi arttıkça miktarı da artar.

– Bazal ön beyinde uyanıklık nöronlarını inhibe eder

• Ön hipotalamusda uyku oluşturan nöronlar:– Ventrolateralpreoptik bölge: NREM’in

başlangıcında değil, sürdürülmesinde etkili.– VLPO nöronları tuberomamiller nukleusa uzanır

(Histamin zengin)• Arka hipotalamusda uyanıklıkta aktif olan

nöronlar mevcut

VLPO-NREM Modeli

Adenozin

VLPO

Monoaminerjik assending Arousal Sistem

UYKU

iNHİBİSYON