raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

21
84 Usama ibn Ladin skutecznie wykorzystuje sprzyja- jące warunki geopolityczne i zdobycze techniki do pro- wadzenia globalnego dżihadu. Niestabilne państwa mu- zułmańskie stają się enklawą terrorystów, a Internet zyskuje szerokie zastosowanie propagandowe i rekruta- cyjne. Z tych względów organizacja była – i jest – zdol- na do transformacji i dostosowywania się do zmieniają- cych warunków, co umożliwiło jej przetrwanie w dobie globalnej wojny z terroryzmem. Uwarunkowało to także przekształcenie się Al-Kaidy z niewielkiej organizacji w globalny ruch dżihadystów, będący doskonale rozpo- znawalną marką na całym świecie. Głównym celem ataków Al-Kaidy pozostają Stany Zjednoczone oraz ich sojusznicy, zarówno z państw eu- ropejskich, jak i muzułmańskich. Waszyngton i jego partnerzy ze Starego Kontynentu zdają się prowa- dzić względnie efektywną politykę antyterrorystyczną. Od pOcZątKU IStNIeNIA Al-KAIdA dąży dO StWOrZeNIA „WIelKIeGO pAńStWA mUZUłmAńSKIeGO” – KAlIfAtU. OStAtNIO ObSerWOWANe teNdeNcje, W tym rOZSZe- rZANIe SWOIch WpłyWóW NA cAłym śWIecIe, śWIAdcZą O KONSeKWeNtNym reAlIZOWANIU StrAteGII OrGANIZA- cjI. ZAprZecZAją tym SAmym tWIerdZeNIOm O ZNAcZNym OSłAbIeNIU I rOZpAdZIe Al-KAIdy. dZIAłANIA, StrAteGIcZNe cele I NOWe treNdy Al-KAIdy Aleksandra Dzisiów- -Szuszczykiewicz, Magdalena Trzpil RAPORT beZpIecZeńStWO NArOdOWe I-II – 2009 /9-10

Upload: lecong

Post on 11-Jan-2017

223 views

Category:

Documents


2 download

TRANSCRIPT

Page 1: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

84

Usama ibn Ladin skutecznie wykorzystuje sprzyja-jące warunki geopolityczne i zdobycze techniki do pro-wadzenia globalnego dżihadu. Niestabilne państwa mu-zułmańskie stają się enklawą terrorystów, a Internet zyskuje szerokie zastosowanie propagandowe i rekruta-cyjne. Z tych względów organizacja była – i jest – zdol-na do transformacji i dostosowywania się do zmieniają-cych warunków, co umożliwiło jej przetrwanie w dobie globalnej wojny z terroryzmem. Uwarunkowało to także przekształcenie się Al-Kaidy z niewielkiej organizacji w globalny ruch dżihadystów, będący doskonale rozpo-znawalną marką na całym świecie.

Głównym celem ataków Al-Kaidy pozostają Stany Zjednoczone oraz ich sojusznicy, zarówno z państw eu-ropejskich, jak i muzułmańskich. Waszyngton i jego partnerzy ze Starego Kontynentu zdają się prowa-dzić względnie efektywną politykę antyterrorystyczną.

Od pOcZątKU IStNIeNIA Al-KAIdA dąży dO StWOrZeNIA „WIelKIeGO pAńStWA mUZUłmAńSKIeGO” – KAlIfAtU. OStAtNIO ObSerWOWANe teNdeNcje, W tym rOZSZe-rZANIe SWOIch WpłyWóW NA cAłym śWIecIe, śWIAdcZą O KONSeKWeNtNym reAlIZOWANIU StrAteGII OrGANIZA-cjI. ZAprZecZAją tym SAmym tWIerdZeNIOm O ZNAcZNym OSłAbIeNIU I rOZpAdZIe Al-KAIdy.

dZIAłANIA, StrAteGIcZNe cele I NOWe treNdy Al-KAIdy

Aleksandra Dzisiów--Szuszczykiewicz,

Magdalena Trzpil

RAPORT

beZpIecZeńStWO NArOdOWe I-II – 2009 /9-10

Page 2: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

85

jednak w krajach Szerszego bliskiego Wschodu czy Afryki północnej stop-niowo pogarsza się sytuacja bezpieczeństwa i pogłębia wewnętrzny chaos, co stanowi dodatkowy czynnik sprzyjający wzmocnieniu Al-Kaidy.

ryS hIStOrycZNy

Al-Kaida narodziła się 20 lat temu w Afganistanie jako ruch dżiha-dystów, gotowych do walki i śmierci w ochronie muzułmańskiej ummy (wspólnoty) przed atakiem z zewnątrz. Nadal jednak kwestie defensyw-nego dżihadu, purytańska interpretacja religijnej doktryny, a także wyko-rzystanie różnych taktyk, technik i procedur do osiągnięcia swoich celów, są przedmiotem debaty wewnątrz Al-Kaidy. Strategia organizacji ewolu-owała i dostosowywała się do okoliczności, które zaistniały wraz z atakiem na Afganistan, amerykańską inwazją na Irak w 2003 r., a także wieloma proce-sami społeczno-polityczno-gospodarczymi zachodzącymi w tym czasie w oma-wianych regionach. Stąd, wbrew licznym opiniom, które mówią o schyłku Al-Kaidy, ruch ten nie zanika2, a wręcz ulega wzmocnieniu, przede wszystkim dzięki walce z państwami koalicji zachodniej.

Obecnie mianem Al-Kaidy określa się międzynarodowy ruch dżihadu, składający się z powiązanych ze sobą lokalnych i regionalnych ugrupowań, które prezentują zbliżone poglądy i wykorzystują podobny modus operandi3. Tym samym Al-Kaida stanowi doskonale rozpoznawalną markę o zasięgu

1) Szerszy bliski Wschód – według autorów planu Wspierania reform, partnerstwa na rzecz postępu i Wspólnej przyszłości z krajami Szerokiego bliskiego Wschodu i Afryki północnej (plan for Support reform, partnership for progress and the common future with the broader middle east and North Africa), termin Szerszy bliski Wschód obejmuje kraje świata arabskiego, pakistan, Afganistan, Iran, turcję i Izrael.

2) theodore Karasik, Al-Qaeda Strikes Back, http://www.all4syria.org/details.aspx?ArticleId=19635, wrzesień 2008.

3) Więcej zob.: brynjar lia, Al-Qaida’s Appeal: Understanding its Unique Selling Points, „perspectives on terrorism”, Vol. II, Issue 8, s. 3–9, http://www.terrorismanalysts.com/pt/index.php?option=com_rokzine&view=article&id=53

Page 3: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

86

globalnym. Grupy rebelianckie, działające w ramach ruchu, zyskują prestiż, którym cieszy się Al-Kaida wśród radykalnych muzułmanów. Należy też zaznaczyć, że strategia ta przyniosła wiele korzyści ugrupowaniu, wzmac-niając między innymi wiarygodność jego dążeń do stworzenia państwa muzułmańskiego. ponadto wzrastają możliwości rekrutacji i finansowania działalności, a także poziom bezpieczeństwa członków ruchu ze względu na międzynarodową sieć powiązań i wymianę informacji. Globalny charakter należy zatem określić jako największą zaletę ugrupowania, mającą kluczowe znaczenie dla przetrwania Al-Kaidy.

Prawdopodobne jest, że centrala ugrupowania odtworzyła swoje struktu-ry dowodzenia i funkcjonuje w sposób zbliżony do kształtu sprzed 11 wrze-śnia 2001 r.4 W głównej bazie Al-Kaidy działa około 200 osób, z których większość otrzymuje stałe wynagrodzenie. podlegają oni przywództwu szury (rady), odbywającej regularne spotkania i przedstawiającej raporty Usamie ibn Ladinowi5. tym samym, współczesna Al-Kaida ponownie przy-brała zinstytucjonalizowaną i zhierarchizowaną formę.

StrAteGIA Al-KAIdy

Głównym celem strategicznym Al-Kaidy jest stworzenie kalifatu na obsza-rze rozciągającym się od Azji środkowej i południowej przez bliski Wschód po Afrykę północno-Wschodnią (mapa 1). Warunkiem koniecznym dla po-wstania „wielkiego państwa muzułmańskiego” jest osłabienie, czy wręcz zniszczenie, Stanów Zjednoczonych. doprowadzi to do ograniczenia ame-rykańskich wpływów i obecności w świecie islamu. Według ibn ladina, wy-eliminowanie głównego wroga winno dokonać się między innymi poprzez za-chęcanie radykalnych muzułmanów do działań mających na celu rozbicie sił amerykańskich do stopnia uniemożliwiającego dalszą walkę z terroryzmem, a także poprzez doprowadzenie do bankructwa potęgi USA6. realizacji tych celów mają służyć zamachy na infrastrukturę petrochemiczną oraz ataki cyberterrorystyczne osłabiające gospodarkę Stanów Zjednoczonych.

20-letNI plAN Al-KAIdy

W 2005 r. jordański publicysta fouad hussain określił siedem etapów działalności Al-Kaidy na przestrzeni 20 lat. hussain oparł swój tekst na

beZpIecZeńStWO NArOdOWe I-II – 2009 /9-10

Page 4: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

87

kilkunastu wywiadach z liderami organizacji, w tym na rozmowach z Abu musabem az-Zarkawim. publicysta wyróżnił następujące fazy strategii Al-Kaidy:

Pierwszą fazę, nazywaną przebudzeniem (awakening), rozpoczęły zama-chy na Nowy jork i Waszyngton 11 września 2001 r., a zakończył upadek bagdadu w 2003 r. celem ataku na Stany Zjednoczone było sprowokowa-nie Waszyngtonu do wypowiedzenia wojny islamowi i jego wyznawcom oraz powodowane tym globalne przebudzenie muzułmanów. Według hussaina, pierwszy etap został uznany przez Al-Kaidę za pomyślnie zakończony. W rzeczywistości faza pierwsza 20-letniego planu Al-Kaidy została tylko częściowo zrealizowana. co prawda Stany Zjednoczone rozpoczęły wojnę w państwach muzułmańskich (Afganistanie i Iraku), ale nie jest ona skie-rowana przeciwko islamowi jako religii.

Druga faza – otwierania oczu (opening eyes) – miała trwać od 2003 r. do 2006 r. Al-Kaida przekształcała się wówczas z organizacji w globalny ruch oraz rozszerzała swoją działalność, wzmagając rekrutację ochotni-ków. tworzyła także bazy w różnych państwach arabskich. podczas tej fazy Irak miał się stać centrum wszystkich operacji międzynarodowych ugrupowania.

Założenia drugiej fazy także nie zostały w pełni osiągnięte. chociaż Al--Kaidę można określić mianem ruchu, nie uzyskała ona – jak planowała – poparcia wszystkich państw muzułmańskich. co więcej, liczba rekrutów nie była i nie jest wystarczająca do prowadzenia szeroko zakrojonych działań, porównywalnych do tych z okresu wojny ze Związkiem radzieckim. można

4) Zdaniem części analityków, centrum organizacji skupione wokół Usamy ibn ladina i Ajmana az-Zawahiriego mogło ulec osłabieniu, ale grupy związane z Al-Kaidą zy-skały na znaczeniu. Więcej zob.: Guido Steinberg, Towards a „Political Turn” in the Fight against Jihadist Terrorism, „politique etrangere”, special issue 2008, s. 175.

5) Więcej zob.: Al-Qaeda and the 9/11 anniversary, „jane’s terrorism and Security monitor”, październik 2007.

6) Więcej zob.: michael Scheuer, Al-Qaeda’s Golden Opportunity to Deal a Devastating Blow to the United States, „terrorism focus”, Vol. 5, Issue 34 (24.09.2008).

Page 5: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

88

jednak założyć, że stopniowe wycofywanie się sił międzynarodowych z Iraku (chociaż nie jest to powodowane zwycięstwem rebelii) częściowo spełnia strate-gię Al-Kaidy odnośnie odpływu wojsk zagranicznych z terytorium irackiego. Wykorzystując działania propagandowe, organizacja dąży jednocześnie do przedstawienia sytuacji w Iraku jako sukcesu Al-Kaidy. porażka w Iraku oznaczałaby bowiem znaczącą utratę wiarygodności ugrupowania Usamy ibn ladina jako przywódcy ogólnoświatowego dżihadu.

Z drugiej strony, działania sił koalicyjnych w Iraku, które zmusiły dżi-hadystów do odwrotu uniemożliwiły realizację części założeń drugiej fazy omawianego planu Al-Kaidy, której głównym celem miało być utworzenie w Iraku centrum wszelkich operacji. Wydaje się jednak, że w dużej mierze rolę Iraku przejął borykający się z wieloma problemami (m.in. gospodarczy-mi) i popadający w coraz większy chaos, ale mający doskonałe, z punktu wi-dzenia ugrupowania, położenie geostrategiczne Jemen.

Trzecia faza – objawienia i powstania (arising and standing up) – powinna trwać od 2007 r. do 2010 r. mają wówczas zostać stworzone oddziały bojo-we, z których część winna zostać przeniesiona do Iraku. etap ten zakłada także próbę dokonania zamachów w turcji, a przede wszystkim w Izraelu, co miałoby zapewnić międzynarodową rozpoznawalność Al-Kaidy. możliwe jest również rozszerzenie działalności ruchu na państwa ościenne Iraku. powołując się na źródła w strukturach Al-Kaidy, fouad hussain wy-mienia Syrię jako kraj będący w tym okresie w centrum zainteresowania organizacji.

W ostatnim czasie Al-Kaida nie koncentrowała jednak swojej uwagi na Syrii. reżim w damaszku nie jest uznawany przez przywódców i człon-ków siatki ze względu na przynależność do szyickiego (według niektórych źródeł) odłamu alawitów oraz bliskie związki z libańskim hezbollahem i teheranem. Warto jednak pamiętać, że władze syryjskie pobłażliwie traktowały przepływ przez swoje terytorium wrogo nastawionych doń terrorystów zmierzających z państw Zatoki perskiej na „świętą wojnę” w Iraku. Ostatnie napięcia na linii damaszek–rijad7 mogą przyczynić się do zwiększenia przez saudyjskie władze nakładów finansowych na salafic-kich dżihadystów w libanie, których głównym celem ataków będzie Syria i hezbollah. mając w pamięci saudyjską pomoc finansową dla dżihadystów w Afganistanie, która wymknęła się później władzom królestwa spod kon-

beZpIecZeńStWO NArOdOWe I-II – 2009 /9-10

Page 6: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

89

troli i przyczyniła do powstania Al-Kaidy, nie wolno dopuścić do zaistnie-nia podobnego zagrożenia w libanie. Warto również zwrócić uwagę na rosnące w Syrii wpływy radykalnego muzułmańskiego ugrupowania braci muzułmanów (rozbitego w 1982 r. przez hafiza Asada i współpracującego z Al-Kaidą8) oraz wracających z Iraku syryjskich dżihadystów.

W czwartej fazie (lata 2010–2013) zrealizowane mają być cele obalania wrogich Al-Kaidzie rządów państw arabskich. doprowadzi to m.in. do zna-czącego wzmocnienia wewnętrznego organizacji. Na tym etapie prowadzo-ne mają być także działania przeciwko dostawcom surowców energetycz-nych (głównie ropy naftowej). Gospodarka Stanów Zjednoczonych zostanie także dotknięta atakami cyberterrorystycznymi.

Fazy trzecia i czwarta, zakładające przede wszystkim rozszerzenie dżi-hadu na państwa sąsiadujące z Irakiem, obalenie prozachodnich świeckich rządów oraz dokonanie ataku na Izrael, są nadal realizowane. Al-Kaida z powodzeniem przeprowadza ataki w pakistanie i Afganistanie, jednak w Arabii Saudyjskiej czy Egipcie rola ugrupowania uległa znacznemu osła-bieniu. ponadto usilne próby Al-Kaidy na rzecz utworzenia komórki organizacji w Strefie Gazy i przygotowania planu zniszczenia Izraela dotychczas najprawdopodobniej nie przyniosły rezultatu. Nie istnieją także doniesienia o przeprowadzeniu przez Al-Kaidę ataku cyberterrory-stycznego, wymierzonego w gospodarkę Stanów Zjednoczonych. chociaż częste jest zatajanie informacji o podobnych zdarzeniach w celu niewy-woływania paniki czy załamań na giełdach, w tym wypadku wydaje się, że ukrycie incydentu z udziałem cyberterroryzmu na dużą skalę byłoby niezwykle trudne.

Skuteczną rebelię prowadzi natomiast Al-Kaida w Muzułmańskim Maghrebie (AKMM), skierowaną przede wszystkim przeciwko władzom Algierii. region maghrebu stanowi bowiem dogodne miejsce działań dla

7) Więcej na temat aktualnych relacji saudyjsko-syryjskich zob.: Sami moubayed, Syria plays hardball with the Saudis, http://www.atimes.com/atimes/middle_east/jj08Ak01.html, 08.10.2008.

8) michael Scheuer, A Mujahideen Bleed-Through From Iraq? A Look at Syria, „terrorism focus”, Vol. 5, Issue 36 (22.10.2008).

Page 7: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

90

Map

a 1.

Kon

cepc

ja k

alif

atu

Al-K

aidy

9

Źród

ło:

http

://in

telw

ire.e

gopl

ex.co

m/c

alip

hate

-10-

20-2

005.

pdf

beZpIecZeńStWO NArOdOWe I-II – 2009 /9-10

Page 8: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

91

terrorystów, między innymi ze względu na brak właściwej ochrony gra-nic, sprzyjające warunki geograficzne (górzysty teren), a także łatwość zdobycia zaopatrzenia (głównie broni) przez niekontrolowane szlaki mor-skie. czynniki te ułatwiają Al-Kaidzie prowadzenie skutecznych działań i w przyszłości mogą przyczynić się realizacji planów AKmm, mających na celu ataki w państwach europejskich. dlatego też społeczność między-narodowa powinna zwiększyć zaangażowanie w politykę przeciwdziałania terroryzmowi w regionie maghrebu.

W jemenie i Arabii Saudyjskiej z kolei częste są próby ataków oraz same ataki ugrupowania na infrastrukturę petrochemiczną. Stąd realizację trze-ciej i czwartej fazy strategii Al-Kaidy należy uznać za nadal prawdopodobną.

Piąta faza, która ma mieć miejsce między 2013 a 2016 r., ma doprowadzić do powstania państwa muzułmańskiego pod przywództwem kalifa. do mo-mentu zakończenia tego etapu kalifat będzie na tyle silny, by móc wpro-wadzić nowy porządek międzynarodowy. Według fouada hussaina, świat zachodni i Izrael zostaną znacznie osłabione i nie będą stanowiły zagroże-nia dla realizacji strategii Al-Kaidy.

Szóstą fazę (zapoczątkowaną w 2016 r.) charakteryzować będzie totalna kon-

frontacja. W kalifacie utworzona zostanie armia muzułmańska, która rozpę-ta – często wspominaną przez Usamę ibn ladina – wojnę z niewiernymi.

Siódma faza określana jest mianem ostatecznego zwycięstwa. Wrogie naro-dy zostaną pokonane przez armię muzułmańską, liczącą 1,5 mld żołnierzy, co zapewni powodzenie kalifatu. Ostatni etap ma się zakończyć w 2020 r.10

9) Według j.m. bergera, autora American-Made: Al-Qaeda’s New Caliphate, po wy-cofaniu amerykańskich wojsk z Iraku muzułmańscy ekstremiści będą przygotowa-ni do przejęcia władzy politycznej na bliskim Wschodzie. powstały w wyniku tego transnarodowy, fundamentalistyczny kalifat będzie stanowił zakończoną sukcesem realizację głównego, strategicznego celu Al-Kaidy. Kalifat ten będzie obejmował pań-stwa zaznaczone na mapie czarnym kolorem. Więcej zob.: j.m. berger, American-Made: Al-Qaeda’s New Caliphate, http://intelwire.egoplex.com/caliphate-10-20-2005.pdf, 20.10.2005.

10) Więcej zob.: yassin musharbash, What Al-Qaeda Really Wants, http://www.spiegel.de/international/0,1518,369448,00.html, 12.08.2005.

Page 9: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

92

Osiągnięcie celu ostatnich trzech faz, mianowicie utworzenie kalifatu, wy-daje się obecnie mało prawdopodobne. Realnym zagrożeniem, które mogłoby przybliżyć Al-Kaidę do głównego założenia, jest zdobycie przez terrorystów broni masowego rażenia. możliwe scenariusze, niezależnie od skali konflik-tu – począwszy od przeprowadzenia ograniczonego ataku z użyciem broni jądrowej, a skończywszy na wybuchu wojny atomowej – diametralnie zmie-niłyby pozycję Al-Kaidy we współczesnym świecie.

ZNAcZeNIe rOpy W StrAteGII Al-KAIdy

W czwartej fazie planu Al-Kaidy (lata 2010–2013) pojawia się kon-cepcja przeprowadzania ataków na cele związane z infrastrukturą petro-chemiczną. Wydarzenia ostatnich lat pokazują jednak, że koncepcja ta została wprowadzona w życie już wcześniej, choć do tej pory, w znacz-nej części, plany zaatakowania tej infrastruktury w poszczególnych pań-stwach nie powiodły się. Mimo to można spodziewać się podejmowania przez Al-Kaidę kolejnych prób realizacji tego elementu czwartej fazy planu. Ropa naftowa zaczęła bowiem odgrywać istotną rolę w strategii organizacji Usamy ibn Ladina, a infrastruktura przemysłu petrochemicznego stała się jednym ze strategicznych celów Al-Kaidy i elementem ekonomicznego dżihadu, skiero-wanego przeciwko potędze Waszyngtonu. Wpływ na to mają wysokie ceny tego surowca i ich oddziaływanie na gospodarkę Stanów Zjednoczonych. Otwarty antyamerykanizm i działania szkodzące interesom gospodar-czym i politycznym USA są elementami zjednującymi Al-Kaidzie sym-patię muzułmanów.

Wydaje się, iż Al-Kaida w sposób ograniczony stosuje się do polityki ata-ków na przemysł naftowy. pomimo wezwań ibn ladina i innych strategów organizacji działania ukierunkowane na zniszczenie instalacji petroche-micznych do tej pory były rzadkie, a także często kończyły się niepowo-dzeniem11. Stąd strategia Al-Kaidy przynosi ograniczone rezultaty, nawet w sytuacji dotknięcia atakiem państwa będącego jednym z liderów eksportu ropy naftowej, jak miało to miejsce w przypadku Arabii Saudyjskiej. Wydaje się również, iż w odniesieniu do ugrupowania Usamy ibn ladina, preferu-jącego zamachy na dużą skalę o spektakularnym efekcie, niszczenie łatwej do odbudowania infrastruktury petrochemicznej nie wypełnia wszystkich założeń strategii Al-Kaidy.

beZpIecZeńStWO NArOdOWe I-II – 2009 /9-10

Page 10: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

93

rOlA INterNetU W dZIAłANIAch Al-KAIdy

Inwazja Stanów Zjednoczonych na Irak w 2003 r. umożliwiła Al-Kaidzie zwiększenie liczby rekrutów, którzy ze sztandarami i hasłami obrony państwa muzułmańskiego przed atakiem niewiernych masowo przekra-czali niedokładnie strzeżone irackie granice, by wziąć udział w dżihadzie. rekrutację terrorystów w znaczącym stopniu ułatwiał Al-Kaidzie Internet, a jego wykorzystywanie na szeroką skalę jest nowym zjawiskiem w działalności Al-Kaidy. medium to służy nie tylko jako źródło komunikowania się i roz-szerzania propagandy, ale również przybiera formę wirtualnych centrów rekrutacji i szkoleń. Internet stanowi obecnie podstawę rozpowszechniania informacji na temat dżihadu, prowadząc tym samym kampanię, nawołu-jącą muzułmanów do aktywności w świętej wojnie. Obecnie funkcjonuje około 4 tys. stron internetowych, wspierających aktywność Al-Kaidy12. Stąd powszechne są stwierdzenia o „samorekrutacji” i „samoradykalizacji” mło-dych ludzi13, zamieszkujących głównie państwa Zachodu. Zjawisko to wpi-suje się w ostatnio obserwowane tendencje pozyskiwania osób o europej-skim wyglądzie, które swobodnie i bez budzenia podejrzeń mogą przebywać w regionach świata, będących przedmiotem zainteresowania Al-Kaidy.

11) do jednych z najbardziej udanych zamachów na przemysł petrochemiczny zalicza się atak samobójczy na tankowiec „mV limburg” w pobliżu portu w jemenie. W wy-niku incydentu, śmierć poniosło dwóch członków załogi, a do morza przedostało się około 50 tys. baryłek ropy. Z kolei w Iraku, od rozpoczęcia inwazji sił koalicji w 2003 r., zamachy były bardzo częste i dotykały przede wszystkim infrastrukturę oraz personel przemysłu naftowego w rejonie Kirkutu na północy kraju. do 2007 r. zanotowano setki ataków, jednak w ciągu ostatnich 10 miesięcy praktycznie ustały one, co pozwoliło na zwiększenie eksportu surowca o blisko 25 proc. Za spektakular-ny, choć ostatecznie nieudany atak należy uznać próbę zniszczenia największej rafi-nerii na świecie w Abqaiq w Arabii Saudyjskiej w lutym 2006 r. Incydent wzbudził falę niepokojów w regionie, jednak wzrost ceny baryłki ropy był znikomy i wyniósł 2 USd. Więcej zob.: chris Zambelis, Attacks in Yemen Reflect al-Qaeda’s Global Oil Strategy, „terrorism monitor”, Vol. 6, Issue 17, http://www.jamestown.org/terro-rism/news/article.php?articleid=2374393, 04.09.2008.

12) Więcej zob.: The rise of Al-Ekhlaas, „jane’s terrorism and Security monitor”, maj 2008, s. 15.

13) Więcej zob.: Jihadist threat to West undimmed, „jane’s terrorism and Security monitor”, styczeń 2008, s. 3.

Page 11: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

94

Innym, realnym zagrożeniem, związanym z wykorzystywaniem Internetu przez organizację, pozostaje nadal atak cyberterrorystyczny. Od początku funkcjonowania organizacji Usama ibn ladin dążył do wykorzystywania zdobyczy techniki w walce ze Stanami Zjednoczonymi. Strategia wojenna Al-Kaidy po zamachach 11 września 2001 r. zakłada tym samym atak z wykorzystaniem cyberprzestrzeni, skierowany przeciwko amerykańskiej gospodarce14. Stanowi to jednocześnie element czwartej fazy strategii ugrupowania, zakładającej uderzenie w sferę gospodarczą jako podstawę militarnej potęgi Stanów Zjednoczonych.

eKSpANSjA GeOGrAfIcZNA Al-KAIdy

Od 11 września 2001 r. obserwowana jest wyraźna ekspansja geograficzna globalnego dżihadu. Wartymi odnotowania wydają się: rebelia w połu-dniowej tajlandii, która zintensyfikowała się do poziomu niespotykane-go we współczesnej historii kraju; wzrost liczby ataków indyjskich mu-zułmanów na cele hinduskie w Indiach; reorganizacja i zmiana kierunku rebelii dżihadystów w na Kaukazie północnym na rzecz zjednoczenia i walki z rosjanami we wszystkich państwach regionu; aktywizacja ra-dykalnych muzułmanów w Somalii ze względu na pogarszającą się sytu-ację wewnętrzną, co może doprowadzić do zacieśnienia ich współpracy z Al-Kaidą15.

Ze względu na aktywną politykę antyterrorystyczną w europie, zdolno-ści operacyjne organizacji Usamy ibn ladina zostały w znacznym stopniu ograniczone, czego dowodem jest brak ataków Al-Kaidy na cele w pań-stwach europejskich od 2005 r. (zamachy w londynie). Należy jednak pamiętać, że organizacje dżihadystów mają wielu zwolenników na Starym Kontynencie i rekrutują kolejnych ochotników, głównie przez Internet. Walka z systemem i kulturą Zachodu pozostaje bowiem jednym z priory-tetów Al-Kaidy i prowadzona jest – właśnie ze względu na ograniczenia w europie – z państw, w których ugrupowanie ibn ladina posiada większą

14) Więcej zob.: dan Verton, Black ice. Niewidzialna groźba cyberterroryzmu, helion, Gliwice 2004, s. 130–133.

15) Więcej zob.: michael Scheuer, Al-Qaeda’s Golden Opportunity…

beZpIecZeńStWO NArOdOWe I-II – 2009 /9-10

Page 12: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

95

Tab

ela

1. A

l-Kai

da w

wyb

rany

ch p

ańst

wac

h S

zers

zego

Bli

skie

go W

scho

du i

Afr

yki P

ółno

cnej

Pań

stw

oS

ytua

cja

społ

eczn

o-go

spod

arcz

o-po

lity

czna

pa

ństw

a

Org

aniz

acje

po

wią

zane

lub

udzi

elaj

ące

wsp

ar-

cia

Al-K

aidz

ie

Cel

Poc

ząte

k ak

tyw

nośc

iS

topi

eń a

ktyw

nośc

i

Ara

bia

Saud

yjsk

aSt

abiln

aSa

udyj

ski o

dłam

Al-

-Kai

dy (

Al-K

aida

na

pół

wys

pie

Ara

bski

m)

poin

form

ował

o s

woj

ej

klęs

ce w

kró

lest

wie

i w

jem

eńsk

ą A

l-Kai

dą,

twor

ząc

Al-K

aidę

na

poł

udni

owym

pół

wy-

spie

Ara

bski

m.

des

tabi

lizac

ja, o

bale

nie

król

ewsk

iej r

odzi

ny S

au-

dów

, ata

ki n

a in

fras

truk

-tu

rę p

etro

chem

iczn

ą (z

najd

ując

ą si

ę na

obs

za-

rach

zam

iesz

kiw

anyc

h pr

zez

szyi

tów

) w

cel

u os

łabi

enia

USA

.

Akt

ywiz

acja

uśp

iony

ch

kom

órek

nas

tąpi

ła

w 2

003

r.

dzi

ęki p

row

adzo

nej o

d 5

lat

wie

low

ymia

row

ej

kam

pani

i ski

erow

anej

pr

zeci

wko

Al-K

aidz

ie

akty

wno

ść o

rgan

izac

ji zn

aczą

co s

padł

a. O

rgan

i-za

cja

nie

zost

ała

jedn

ak

osta

tecz

nie

poko

nana

.

Irak

Nie

stab

ilna,

ch

oć u

lega

jąca

po

praw

ie

Al-K

aida

w I

raku

; dż

ihad

yści

w I

raku

by

li ta

kże

zjed

nocz

eni

w M

ujah

edee

n Sh

ura

Cou

ncil,

a n

astę

pnie

w

Ira

ckim

pań

stw

ie

muz

ułm

ańsk

im (

Isla

-m

ic S

tate

of I

raq)

.

des

tabi

lizac

ja, o

bale

nie

szyi

ckic

h w

ładz

w b

agda

-dz

ie, a

taki

na

szyi

tów

, sz

yick

ie m

iejs

ca k

ultu

, su

nnitó

w w

spół

prac

u-ją

cych

z A

mer

ykan

ami

oraz

siły

koa

licyj

ne.

Am

eryk

ańsk

a in

waz

ja

na I

rak

w 2

003

r.b

rak

popa

rcia

dla

ideo

-lo

gii i

dzi

ałań

Al-K

aidy

w

Ira

ku o

raz

amer

ykań

-sk

a st

rate

gia

dopr

o-w

adzi

ły d

o os

łabi

enia

or

gani

zacj

i ora

z od

wro

tu

do A

fgan

ista

nu i

pa-

kist

anu.

dżi

hady

ści

pozo

staj

ą je

dnak

zdo

lni

do p

rzep

row

adza

nia

zabó

jczy

ch i

spek

taku

-la

rnyc

h at

aków

.

Page 13: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

96

Liba

nN

iest

abiln

a sy

tuac

ja b

ezpi

e-cz

eńst

wa,

cho

ć po

pod

pisa

niu

poro

zum

ieni

u w

doh

a w

maj

u 20

08 r

. osł

abie

-ni

u ul

egł k

on-

flikt

pol

itycz

no-

-rel

igijn

y

ruc

h sa

lafic

ki16

; org

a-ni

zacj

a f

atah

al-I

slam

.d

esta

biliz

acja

, osł

abie

-ni

e w

pływ

ów s

zyic

kieg

o h

ezbo

llahu

, ata

ki n

a ug

rupo

wan

ia c

hrze

ścija

ń-sk

ie o

raz

siły

UN

IfIl

; ew

entu

alna

baz

a do

pr

zepr

owad

zani

a at

aków

na

Izr

ael,

baza

logi

styc

z-no

-szk

olen

iow

a.

pod

kon

iec

2005

r. r

uch

sala

ficki

był

już

dobr

ze

zorg

aniz

owan

y, a

w

2007

r. m

iały

mie

jsce

tr

zym

iesi

ęczn

e w

alki

ar

mii

libań

skie

j z f

atah

al

-Isl

am.

pom

imo

pora

żki f

atah

al

.-Isl

am w

200

7 r.

, gru

-py

pow

iąza

ne z

Al-K

aidą

ni

e za

wie

siły

sw

ojej

dz

iała

lnoś

ci. O

d dr

ugie

j po

łow

y 20

08 r

. moż

na

zaob

serw

ować

wzm

ożo-

ną a

ktyw

ność

Al-K

aidy

w

obo

zach

dla

pal

esty

ń-sk

ich

ucho

dźcó

w.

Jem

enN

iest

abiln

a (p

ańst

wo

na

skra

ju u

padk

u)

Od

2008

r. A

l-Kai

da

zacz

ęła

używ

ać d

wóc

h ró

żnyc

h na

zw –

Al-K

a-id

a na

poł

udni

owym

p

ółw

yspi

e A

rabs

kim

or

az ż

ołni

erze

jem

enu.

des

tabi

lizac

ja, a

taki

na

infr

astr

uktu

rę p

etro

-ch

emic

zną,

wsp

ółpr

aca

i pom

oc r

ebel

iant

om

z So

mal

ii. O

becn

ie

jem

en s

tano

wi d

la A

l--K

aidy

klu

czow

ą ba

zę,

łącz

ącą

teat

ry o

pera

cji

w A

fgan

ista

nie,

Ira

ku,

Wsc

hodn

iej A

fryc

e i n

a d

alek

im W

scho

dzie

. po-

prze

z zd

obyc

ie w

ybrz

eży

jem

enu,

Al-K

aida

dąż

y do

prz

ejęc

ia k

ontr

oli n

ad

Zat

oką

Ade

ńską

i po

łu-

dnio

wym

wej

ście

m d

o m

. cze

rwon

ego.

Al-K

aida

odr

odzi

ła s

w j

emen

ie w

200

6 r.

Wzm

ożon

a ak

tyw

ność

A

l-Kai

dy, p

rzy

mał

o ef

ekty

wny

ch d

ział

ania

ch

wła

dz.

beZpIecZeńStWO NArOdOWe I-II – 2009 /9-10

Page 14: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

97

Afg

anist

anN

iest

abiln

aA

l-Kai

da o

raz

wsp

ie-

rają

cy ją

ruc

h ta

libów

i u

grup

owan

ia b

yłyc

h m

udża

hedi

nów

(h

ezb-

e Is

lam

i Gul

budd

ina

hek

mat

jara

).

des

tabi

lizac

ja, o

bale

nie

świe

ckic

h, p

roam

eryk

ań-

skic

h rz

ądów

; prz

ejęc

ie

Kab

ulu

i utw

orze

nie

pańs

twa,

opa

rteg

o na

za

sada

ch i

praw

ach

wła

ściw

ych

rady

kaln

emu

isla

mow

i; at

aki n

a si

ły

ISA

f i

USA

.

pow

rót

Al-K

aidy

na

pogr

anic

ze a

fgań

sko-

-pak

ista

ński

e na

stąp

ił w

200

7 r.

do

akty

wiz

acji

dzia

łań

dosz

ło w

200

8 r.

bar

dzo

wys

oka

ak-

tyw

ność

, spo

wod

owa-

na p

rzed

e w

szys

tkim

ni

ekon

trol

owan

ym

napł

ywem

dżi

hady

stów

z

tere

nów

ple

mie

nnyc

h na

gra

nicy

z p

akis

tane

m.

Paki

stan

Nie

stab

ilna

Al-K

aida

ora

z w

spie

-ra

jący

ją r

uch

talib

ów

(w t

ym t

ehri

k-e-

-tal

iban

b. m

ehsu

da).

des

tabi

lizac

ja, o

bale

nie

świe

ckic

h, p

roam

eryk

ań-

skic

h rz

ądów

. ter

eny

plem

ienn

e pr

zy g

rani

cy

z A

fgan

ista

nem

(re

gion

te

n ok

reśl

a si

ę cz

ęsto

„A

l-Kai

dast

anem

”) s

łużą

ja

ko b

aza

rekr

utac

yjna

, ce

ntra

szk

olen

iow

e i l

o-gi

styc

zne.

pak

ista

n je

st

środ

kiem

do

odni

esie

nia

sukc

esu

w A

fgan

ista

nie.

jw.

Wys

oka

akty

wno

ść;

brak

sku

tecz

nej s

trat

egii

wła

dz w

Isl

amab

adzi

e w

obec

nar

asta

jące

go

zagr

ożen

ia z

e st

rony

A

l-Kai

dy i

inny

ch g

rup

rebe

lianc

kich

.

16)

Sala

fici –

to s

unni

ccy

muz

ułm

anie

, któ

rzy

uważ

ają,

że

naśl

adow

anie

zac

how

ania

naj

bliż

szyc

h to

war

zysz

y pr

orok

a m

ahom

eta

pow

inno

st

anow

ić p

odst

awę

ładu

spo

łecz

nego

. Wed

ług

sala

fitów

, tow

arzy

sze

ci o

trzy

mal

i wie

dzę

na t

emat

isla

mu

bezp

ośre

dnio

od

mah

omet

a i t

ych,

któ

rzy

go z

nali

i dla

tego

też

rozk

azal

i sto

sow

anie

czy

stej

inte

rpre

tacj

i rel

igii.

Sal

aficc

y dż

ihad

yści

(na

zyw

ani t

eż n

eosa

lafit

ami)

st

anow

ią m

niej

szoś

ć w

ram

ach

ruch

u sa

lafic

kieg

o. U

waż

ają

oni,

że p

okoj

owe

stra

tegi

e od

rodz

enia

isla

mu

nie

są w

ykon

alne

i je

dyni

e pr

zem

oc o

raz

ofen

syw

ny d

żiha

d do

prow

adzi

do

utw

orze

nia

pańs

twa

muz

ułm

ańsk

iego

.

Page 15: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

98

Alg

ieri

aN

iest

abiln

a sy

tuac

ja b

ez-

piec

zeńs

twa,

st

abili

zacj

a po

lityc

zno-

go-

spod

arcz

a

Al-K

aida

w m

uzuł

-m

ańsk

im m

aghr

ebie

(A

Km

m, d

owód

ztw

o or

gani

zacj

i zna

jdu-

je s

ię w

Alg

ieri

i, al

e te

ż A

Km

m z

rzes

za

dżih

adys

tów

z in

nych

pa

ństw

reg

ionu

, w t

ym

z m

arok

a, m

aure

tani

i i l

ibii)

.

des

tabi

lizac

ja, p

ozba

-w

ieni

e w

ładz

y św

ieck

ich

przy

wód

ców

i ut

wor

zeni

e m

uzuł

mań

skie

go k

alifa

-tu

. AK

mm

w d

alsz

ej p

er-

spek

tyw

ie p

lanu

je o

bjęc

ie

terr

oryz

mem

pań

stw

eu

rope

jski

ch o

duż

ej

popu

lacj

i oby

wat

eli

poch

odzą

cych

z A

fryk

i p

ółno

cnej

(np

. fra

ncji

i his

zpan

ii).

Sala

ficka

Gru

pa m

odlit

wy

i Wal

ki z

osta

ła w

łącz

ona

do A

l-Kai

dy w

200

7 r.

i p

rzyj

ęła

nazw

ę A

Km

m.

Od

tego

mom

entu

nas

tą-

piła

akt

ywiz

acja

dzi

ałań

al

gier

skie

go o

dłam

u or

gani

zacj

i.

Od

pow

stan

ia A

Km

m

wyr

aźny

wzr

ost

akty

w-

nośc

i ter

rory

styc

znej

w

kra

jach

mag

hreb

u.

Libi

aSt

abiln

al

ibijs

ka m

uzuł

mań

-sk

a G

rupa

boj

owa

(lm

Gb

).

des

tabi

lizac

ja, o

bale

nie

wła

dz w

try

polis

ie.

W 2

007

r. l

mG

b z

osta

ła

włą

czon

a do

Al-K

a-id

y. O

d te

go m

omen

tu

nast

ąpiła

akt

ywiz

acja

dz

iała

ń lib

ijski

ego

odła

mu

orga

niza

cji

duż

a ro

la l

ibijc

zykó

w

w k

ampa

niac

h pr

owad

zo-

nych

prz

ez A

l-Kai

dę.

Egip

tW

zglę

dnie

st

abiln

ae

gips

ki m

uzuł

mań

ski

dżi

had

(em

d).

des

tabi

lizac

ja, o

bale

nie

wła

dz w

Kai

rze.

em

d łą

czon

y je

st z

Al-

-Kai

dą o

d 20

01 r

.c

złon

kow

ie o

rgan

izac

ji od

egra

li kl

uczo

rolę

w

ata

kach

z 1

1 w

rześ

nia

2001

r. O

becn

ie n

astą

pił

wyr

aźny

spa

dek

akty

w-

nośc

i em

d, g

łów

nie

w e

fekc

ie s

kute

czny

ch

dzia

łań

anty

terr

orys

tycz

-ny

ch

beZpIecZeńStWO NArOdOWe I-II – 2009 /9-10

Page 16: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

99

egip

skic

h w

ładz

. prz

y-w

ódcy

Al-K

aidy

otw

arci

e pr

zyzn

ali s

ię d

o po

rażk

i ug

rupo

wan

ia w

egi

pcie

, je

dnak

nie

poko

jący

m

zjaw

iski

em je

st u

trzy

-m

ując

e si

ę si

lne

popa

rcie

sp

ołec

zeńs

twa

egip

skie

go

dla

dzia

łań

Al-K

aidy

, kt

óre

jest

wyż

sze

niż

w p

akis

tani

e.

Iran

Stab

ilna

Wła

dze

w t

eher

anie

to

leru

ją o

becn

ość

sun-

nick

ich

grup

zbr

ojny

ch

pow

iąza

nych

z A

l--K

aidą

(np

. kur

dyjs

ka

Ans

ar a

l-Isl

am)

oraz

ku

rier

ów o

rgan

izac

ji na

sw

oim

ter

ytor

ium

.

des

tabi

lizac

ja, o

bale

nie

szyi

ckic

h w

ładz

w t

ehe-

rani

e.

tru

dno

mów

ić o

poc

ząt-

kach

akt

ywno

ści A

l--K

aidy

w I

rani

e, b

o ja

ko

taka

org

aniz

acja

tam

ni

e fu

nkcj

onuj

e. m

ożna

je

dnak

zau

waż

yć, ż

e in

tens

yfika

cja

dzia

łaln

ości

or

gani

zacj

i zw

iąza

na je

st

z am

eryk

ańsk

ą in

waz

na I

rak.

bra

k w

yraź

nej a

ktyw

-no

ści A

l-Kai

dy w

Ira

nie,

ch

oć w

pro

win

cjac

h gr

anic

zący

ch z

Ira

kiem

i A

fgan

ista

nem

wid

oczn

e są

dzi

ałan

ia g

rup

zwią

za-

nych

z A

l-Kai

dą.

Ost

atni

o ob

serw

owan

ym

zjaw

iski

em je

st z

inte

n-sy

fikow

anie

ata

ków

pro

-pa

gand

owyc

h pr

zeci

wko

w

ładz

om w

teh

eran

ie.

Page 17: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

100

swobodę działania. Wymienione w tabeli 1 kraje mają dla Al-Kaidy znaczenie strategiczne (stanowią zaplecze logistyczne, bazę szkoleniową, centrum dowo-dzenia operacjami, są istotne z historycznego punktu widzenia lub traktowane jako cel ataków).

WNIOSKI NA prZySZłOść

Głównym celem ataków Al-Kaidy pozostają Stany Zjednoczone i ich so-jusznicy, zarówno z krajów europejskich, jak i z państw muzułmańskich. W związku ze stopniowym wycofywaniem się sił koalicyjnych z Iraku i po-głębiającym się chaosem w Afganistanie oraz pakistanie właśnie te dwa pań-stwa stały się obecnie głównym frontem bezpośredniej walki z niewiernymi. Z kolei pośrednim sposobem osłabienia mocarstwowej pozycji Stanów Zjednoczonych są ataki na infrastrukturę petrochemiczną w państwach Bliskiego Wschodu. ten element strategii Al-Kaidy nie tylko negatyw-nie wpływa na amerykańską gospodarkę, a tym samym na siłę militarną Waszyngtonu, ale także dotyka kraje eksportujące surowce energetyczne, między innymi do USA.

Walka z terroryzmem w Afganistanie i Iraku przyczyniły się do pogor-szenia sytuacji gospodarczej Stanów Zjednoczonych. choć Al-Kaida uważa to za swój sukces propagandowy, Usama ibn ladin zdaje sobie sprawę z tego, że te dwie misje nie doprowadzą do upadku potęgi USA. Z tego względu obecny kryzys gospodarczy może stworzyć warunki do przeprowa-dzenia ataku, który dotknie Waszyngton w dużo większym stopniu, niż miało-by to miejsce jeszcze kilka miesięcy temu.

Największym zagrożeniem pozostaje atak terrorystyczny z użyciem bro-ni masowego rażenia (BMR). Kwestią sporną jest, czy Al-Kaida posiada możliwości zdobycia bmr (zagrożenie proliferacji płynie przede wszystkim z państw byłego ZSrr, których arsenał nuklearny, chemiczny i biologiczny nie jest w wystarczający sposób chroniony, oraz niestabilnego pakistanu). Wątpliwości nie budzi jednak fakt, że jest to jeden z jej głównych celów.

Widać wyraźnie, że oprócz Stanów Zjednoczonych celem ataków orga-nizacji ibn Ladina stali się szyici, przeciwko którym Al-Kaida prowadzi ak-tywną kampanię. ma ona zarówno wymiar propagandowy (wystąpienia

beZpIecZeńStWO NArOdOWe I-II – 2009 /9-10

Page 18: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

101

przywódców siatki, w których wzywają oni do przeprowadzania ataków na szyitów, krytykują działania Iranu czy kwestionują zwycięstwo szyickiego hezbollahu w wojnie z Izraelem w 2006 r.), jak i zbrojny (w Iraku człon-kowie i zwolennicy Al-Kaidy dokonywali zamachów na szyickich cywilów i szyickie władze). Antyszyicka kampania może przyczynić się do zaist-nienia poważnych zmian w układzie geopolitycznym. Zdaniem Irańczyków bowiem, groźby przywódców Al-Kaidy, kierowane pod adresem Teheranu, mogą zbliżyć Iran i świat zachodni, które są obecnie wrogami tej organizacji terrorystycznej17. Warto też pamiętać, iż taka współpraca miała miejsce w początkowym okresie wojny w Afganistanie w 2001 r., a wrogiem, który jednoczył wówczas Iran i świat zachodni, byli talibowie.

W regionie Szerszego Bliskiego Wschodu głównym celem rebelii Al-Kaidy ponownie staje się Afganistan. Sukces organizacji i utworzenie, zgodnie z planami, kalifatu na terytorium afgańskim mają większą szansę powo-dzenia, niż miało to miejsce w odniesieniu do Iraku18.

Wydaje się, iż Pakistan nie jest dla Al-Kaidy celem samym w sobie, a je-dynie środkiem do realizacji strategii organizacji w Afganistanie. Warto jed-nak pamiętać, że obalenie prozachodnich władz w Islamabadzie, będących jednocześnie bliskim sojusznikiem Waszyngtonu w wojnie z terroryzmem, i ustanowienie radykalnego reżimu w pakistanie oznaczać będzie ideolo-giczny sukces Al-Kaidy. doprowadzi także do klęski koncepcji globalnego przeciwdziałania terroryzmowi.

17) Ali mousawi chalechali, Iran mehwar-e pajam-e alghae’de dar ostane-je 11 septambr. Ma’adelat-e alghae’de be semat-e Iran ta’aghir jafte? [Iran w centrum przesłania Al--Kaidy w rocznicę 11 września. czy zmieniło się stanowisko Al-Kaidy wobec Iranu?], http://www.irdiplomacy.ir, wrzesień 2008.

18) jedną z przyczyn silnej pozycji Al-Kaidy jest w tym miejscu udzielanie silnego po-parcia członkom organizacji przez talibów. We wrześniu prowadzone były rozmowy na temat porozumienia między afgańskimi talibami a rządem w Kabulu. pośredniczyły w nich Arabia Saudyjska i Wielka brytania. przedstawiciele talibów odrzucili ofer-tę. pomimo wcześniejszych prób, które także kończyły się fiaskiem, w przypadku ostatniej próby porozumienia po raz pierwszy reakcja rebeliantów talibskich była zdecydowanie negatywna. bojownicy dali tym samym do zrozumienia, iż podjęli de-cyzję o walce u boku Al-Kaidy i obecnie nie rozważają możliwości zawarcia pokoju czy zawieszenia broni z siłami afgańskimi.

Page 19: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

102

pośrednim celem Al-Kaidy jest destabilizacja państw (przede wszyst-kim takich jak Afganistan, pakistan, jemen, Algieria), w których roz-budowywane są komórki organizacji. realizacja tego założenia zapewni swobodny rozwój baz szkoleniowych, centrów operacyjnych oraz zaplecza logistycznego. W perspektywie długoterminowej wzmocni to organizację i umożliwi jej dalszą ekspansję.

poprzez próby destabilizacji sytuacji w Afganistanie, pakistanie, jemenie i mauretanii Al-Kaida dąży do udowodnienia Waszyngtonowi, że jego uwaga w niedostatecznym stopniu skupiona była dotąd na tych pań-stwach. Wykorzystując wspomniane kraje, Al-Kaida może przeprowadzać bardziej zaawansowane ataki przeciwko amerykańskim sojusznikom w Azji Wschodniej, państwach Zatoki perskiej czy Afryki północnej. Nie można także wykluczyć ataków w europie czy Ameryce północnej. „Kolejna nie-spodzianka” może okazać się nie konfrontacją z Iranem, ale konfrontacją Al-Kaidy z Zachodem i jego sojusznikami19.

Obserwacja ostatnich działań Al-Kaidy pokazuje, że środki podję-te w walce z terroryzmem są nieadekwatne do charakteru i skali zjawiska. tym samym świadczy to, że na obecnym etapie globalnej wojny z ter-roryzmem państwa w niej uczestniczące ponoszą porażkę. do przyczyn takiego stanu rzeczy należy zaliczyć między innymi rozpoczęcie misji w Iraku kosztem zaangażowania w Afganistanie. Innym błędem strate-gii antyterrorystycznej wydaje się – stosowana w początkowym okresie wojny – koncentracja wysiłków na aspekcie militarnym, a nie polityczno-społeczno-gospodarczym20.

W ciągu ostatnich kilku lat obserwowana jest coraz silniejsza globalizacja ugrupowania Usamy ibn Ladina i wchłanianie innych ugrupowań ekstremi-stycznych do struktur Al-Kaidy21. Z drugiej strony, partykularne intere-sy poszczególnych organizacji terrorystycznych mogą stać w sprzeczności z ideologią Al-Kaidy i w związku z tym prowadzić do rozłamów.

Inwazje na Afganistan i Irak przyczyniły się do fali migracji dżihady-stów na obszarze, rozciągającym się od Azji Południowej, poprzez Bliski Wschód, po Afrykę Północną. Działania sił międzynarodowych doprowadzi-ły ponadto do aktywizacji uśpionych dotąd komórek Al-Kaidy. Radykali-zacji uległa także część społeczeństwa muzułmańskiego, nieutożsamiająca

beZpIecZeńStWO NArOdOWe I-II – 2009 /9-10

Page 20: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

103

się dotychczas z ideologią ugrupowania ibn Ladina, a odpowiadają-ca obecnie na jego wezwania do walki z niewiernymi w obronie ummy muzułmańskiej.

lata współpracy gospodarczej i naukowej oraz brak przeszłości kolo-nialnej przyczyniły się do pozytywnego postrzegania zaangażowania rp na początku wojny z terroryzmem. Ze względu na udział Polski w globalnej koalicji antyterrorystycznej oraz misjach stabilizacyjnych, stosunek radykal-nych grup rebelianckich do obywateli RP jest obecnie bardziej negatywny, niż miało to miejsce przed amerykańską inwazją na Afganistan oraz Irak. Formą obalania wizerunku jedynie zbrojnego okupanta są między innymi szkolenia sił bezpieczeństwa w Iraku oraz Afganistanie czy zaangażowanie polskich żołnierzy w amerykański Prowincjonalny Zespół Odbudowy (Provincial Reconstrucion Teams – prts) w Ghazni. działania na rzecz pomocy lo-kalnej ludności nie tylko poprawiają wizerunek rp, ale także zwiększają bezpieczeństwo polskich kontyngentów.

Ze względu na wzrost zaangażowania Polski w Afganistanie (przejęcie od-powiedzialności za bezpieczeństwo w Ghazni) aktywność grup rebelianckich, w tym Al-Kaidy, stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa PKW. rozszerzanie terenu wpływów dżihadystów, na przykład na prowincję Ghazni, która kil-kanaście miesięcy temu była uważana za względnie stabilną, jest niepo-kojącym zjawiskiem. podobne trendy obserwowane są w całym regionie Szerszego bliskiego Wschodu.

prowadzenie operacji wojskowych na terytorium Afganistanu w ramach wojny z terrorem nie będzie skuteczne bez zwrócenia uwagi na inne poten-cjalne fronty, miejsca i bazy, z których Al-Kaida będzie kierowała działa-niami swoich zwolenników.

19) theodore Karasik, Al-Qaeda Strikes Back.

20) Więcej zob.: Guido Steinberg, Towards a „Political Turn”…, s. 177.

21) W przeciwieństwie do większości grup terrorystycznych, Al-Kaida od momentu po-wstania była otwarta na osoby zróżnicowane pod względem narodowościowym i et-nicznym. jedynym kryterium pozostaje nadal akceptacja radykalnej ideologii orga-nizacji przez ochotników.

Page 21: raport: działania, strategiczne cele i nowe trendy al-kaidy

104

Przykłady Arabii Saudyjskiej i Egiptu pokazują, że efektywna walka z Al-Kaidą jest możliwa. Wymaga ona jednak zaangażowania wielu ele-mentów struktur państwowych i musi być prowadzona wielowymiarowo. Istotną formą działań przeciwko Al-Kaidzie wydaje się walka ideologicz-na. Uświadomienie muzułmanom, iż doktryna Al-Kaidy jest sprzeczna z Koranem i naukami proroka, może stać się kluczem do osłabienia pozycji organizacji jako globalnego lidera dżihadu.

beZpIecZeńStWO NArOdOWe I-II – 2009 /9-10