punjabi bible 90)_new_testament

331
977 iwsU dA pirvArk eithAs (lUkA 3:23–38) eh iwsU msIh dy pirvAr dA eithAs hY= iwsU dA~d dy pirvAr toN sI aty dA~d abrAhAm dy pirvAr toN sI= 2 abrAhAm eshAk dA iptA sI= eshAk wAkUb dA iptA sI= wAkUb whUdAh aty ‘s dy BrAvM dA iptA sI= 3 whUdAh Frs aty zrA dA iptA sI= tAmAr ‘nHM dI mAtA sI= Frs hsron dA iptA sI= hsron rAm dA iptA sI= 4 rAm a¨mInAdAb dA iptA sI= a¨mInAdAb nhSon dA iptA sI= nhSon slmon dA iptA sI= 5 slmon boaz dA iptA sI= boaz dI mAtA rAhAb sI boaz Pbyd dA iptA sI= rUT Pbyd dI mAtA sI= ‘byd w|sI dA iptA sI= 6 w|sI dA~d bAdSAh dA iptA sI= dA~d sulymAn dA iptA sI= sulymAn dI mAtA pihlM ‘rIwAh dI ptnI sI 7 sulymAn rhbuaAm dA iptA sI= rhbuaAm abIwAh dA iptA sI= abIwAh aAsA dA iptA sI= 8 aAsA whoSAfAq dA iptA sI= whoSAFAq worAm dA iptA sI= worAm ‘zIwAh dA iptA sI= 9 ‘%zIwAh woTAm dA iptA sI= woTAm aAhAz dA iptA sI= aAhAz ihzAkIwAh dA iptA sI= m|tI dI e¨jIl 1 10 ihzkIwAh mn|sh dA iptA sI= mn|sh aAmon dA iptA sI= aAmon woSIwAh dA iptA sI= 11 woSIwAh< wkAnwAh< aty ‘s dy BrAvM dA dAdA sI= es smyN dOrAn< whUdI kYdIaM dI trHM bybIlon ^iljAxy gxy sn= 12 whUdIaM ^ bybIlon lY jA, toN bAad: wkAnwAh SaltIxyl dA iptA sI= SaltIxyl zru|bAbl dA dAdA sI= 13 zru|bAbl abIhUd dA iptA sI= abIhUd alwAkIm dA iptA sI= alwAkIm a|zor dA iptA sI= 14 a|zor sAdok dA iptA sI= sAdok wAkIm dA iptA sI= wAkIm alIhUd dA iptA sI= 15 alIhUd alAzAr dA iptA sI= alAzAr m|TAn dA iptA sI= m|TAn wAkUb dA iptA sI= 16 wAkUb wUsuF dA iptA sI= mirwm wUsuF dI ptnI sI= mirwm iwsU dI mM sI= iwsU hI msIh* khA‘NdA hY= 17 so abrAhAm toN lYky dA~d tIkr eh cOdHM pI/HIaM sn= aty cOdHM hI pI/HIaM dA~d toN lYky ‘s vkt tIkr sn jdoN lokM ^ bybIlon iljAeaA ig!= aty cOdHM hI pI/HIaM lokM ^ bybIlon lYky jA, toN msIh dy jnm t|k sn= iwsU msIh dA jnm (lUkA 2:1–7) 18 iwsU msIh dI mAtA mirwm sI= iwsU msIh dA msIh msh kItA (msIhA) jM prmyS‹r v|loN cui,aA hoeaA= jnm es trHM hoeaA= mirwm dI ku/mAE wUsuf dy

Upload: worldbibles

Post on 18-Dec-2014

671 views

Category:

Documents


7 download

DESCRIPTION

 

TRANSCRIPT

977

iwsU dA pirvArk eithAs(lUkA 3:23–38)

eh iwsU msIh dy pirvAr dA eithAs hY= iwsUdA~d dy pirvAr toN sI aty dA~d abrAhAm dy

pirvAr toN sI=

2 abrAhAm eshAk dA iptA sI=eshAk wAkUb dA iptA sI=wAkUb whUdAh aty `s dy BrAvMdA iptA sI=

3 whUdAh Frs aty zrA dA iptA sI=tAmAr `nHM dI mAtA sI=Frs hsron dA iptA sI=hsron rAm dA iptA sI=

4 rAm aÈmInAdAb dA iptA sI=aÈmInAdAb nhSoon dA iptA sI=nhSon slmon dA iptA sI=

5 slmon boaz dA iptA sI=boaz dI mAtA rAhAb sIboaz Pbyd dA iptA sI=rUT Pbyd dI mAtA sI=`byd w|sI dA iptA sI=

6 w|sI dA~d bAdSAh dA iptA sI=dA~d sulymAn dA iptA sI=sulymAn dI mAtA pihlM `rIwAhdI ptnI sI

7 sulymAn rhbuuaAm dA iptA sI=rhbuaAm abIwAh dA iptA sI=abIwAh aAsA dA iptA sI=

8 aAsA whoSAfAq dA iptA sI=whoSAFAq worAm dA iptA sI=worAm `zIwAh dA iptA sI=

9 `%zIwAh woTAm dA iptA sI=woTAm aAhAz dA iptA sI=aAhAz ihzAkIwAh dA iptA sI=

m|tI dI eÈjIl

1

10 ihzkIwAh mn|sh dA iptA sI=mn|sh aAmon dA iptA sI=aAmon woSIwAh dA iptA sI=

11 woSIwAh< wkAnwAh< aty `s dy BrAvMdA dAdA sI=es smyN dOrAn< whUdI kYdIaM dI trHM bybIlon^iljAxy gxy sn=

12 whUdIaM ^ bybIlon lY jA, toN bAad:

wkAnwAh SaltIxyl dA iptA sI=SaltIxyl zru|bAbl dA dAdA sI=

13 zru|bAbl abIhUd dA iptA sI=abIhUd alwAkIm dA iptA sI=alwAkIm a|zor dA iptA sI=

14 a|zor sAdok dA iptA sI=sAdok wAkIm dA iptA sI=wAkIm alIhUd dA iptA sI=

15 alIhUd alAzAr dA iptA sI=alAzAr m|TAn dA iptA sI=m|TAn wAkUb dA iptA sI=

16 wAkUb wUsuF dA iptA sI=mirwm wUsuF dI ptnI sI=mirwm iwsU dI mM sI=iwsU hI msIh* khA`NdA hY=

17so abrAhAm toN lYky dA~d tIkr eh cOdHM pI/HIaMsn= aty cOdHM hI pI/HIaM dA~d toN lYky `s vkttIkr sn jdoN lokM ^ bybIlon iljAeaA ig!= atycOdHM hI pI/HIaM lokM ^ bybIlon lYky jA, toN msIh dyjnm t|k sn=

iwsU msIh dA jnm(lUkA 2:1–7)

18iwsU msIh dI mAtA mirwm sI= iwsU msIh dA

msIh Òmsh kItAÓ (msIhA) jM prmyS¬¬r v|loN cui,aA hoeaA=

jnm es trHM hoeaA= mirwm dI ku/mAE wUsuf dy

m|tI 1:19-2:15 978

nAl hoE= pr ivaAh ho, toN pihlM hI mirwm nydyiKaA ik `h grBvtI hY= mirwm piv|tr aAtmAdI SktI nAl grBvtI hoE sI= 19mirwm dA ptIwUsuf ix|k c\gA mnu|K sI= `h eh nhIN cAhuÈdA sI ik`h mirwm ^ lokM sAmH,y kl\kn prgq kry= tM `sny `s^ cu|p-cAp C|. dy, dI socI= 20pr jdoN `snyes bAry soicaA tM pRBU dy e|k dUt ny `sdy suFnyiv|c drSn id|ty= ty dUt ny ikhA< Òhy wUsuf< dA~d dypu|tr<* tU\ mirwm ^ aAp,I ptnI svIkAr krn toNnA GbrA= ijh/A b|cA `s dI ku|K iv|c aAeaA hY `hpiv|tr aAtmA* toN hY= 21mirwm e|k pu|tr ^ jnmdyvygI aty tU\ `s dA nM iwsU* r|KIN ik`N ik `haAp,y lokM ^ `nHM dy pApM toN bcAvygA=Ó

22eh sB kuJ pRBU dy aAp,y nbI duaArA khy hoX ^pUrA krn lE vApiraA= 23ÒkuaArI grBvtI hovygIaty pu|tr ^ jnm dyvygI= `h `s dA nAm eÈmAnUxylr|K,gy=Ó* ijsdA arT eh hY< ÒprmyS¬r sA.y s\ghY=Ó

24jdoN wUsuf jAigaA tM `s ny `vyN hI kItA ijvyNpRBU dy dUt ny `s^ krn lE ikhA sI= wUsUF ny mirwmnAl ivaAh kItA= 25pr wUsuF ny mirwm nAl koEijnsI sb\D nA r%iKaA jd t|k `s ny pu|tr ^ jnmnA id|tA= aty wUsuf ny pu|tr dA nM iwsU r%iKaA=

jotSI iwsU ^ iml, aAxyiwsU whUidwA dy ngr bYtlhm iv|c j\imaA sI=`h `s vkt jnimaA sI jdoN hyrodys* rAjA

sI= iwsU dy jnm toN bAad pUrb v|loN kuJ jotSI wrUSlmiv|c aAxy= 2jotSIaM ny lokM ^ pu|iCaA< ÒnvM juaAkik|Ty hY jo ik whUdIaM dA rAjA hY? asIN tArA vyiKaAjo drsA`NdA ik `h jnimaA= asIN tAry ^ pUrbiv|c aAkAS iv|c `QidaM vyiKaA= asIN `s dI`pAsnA krn lE aAX hM=Ó 3jdoN rAjA hyrodys atywrUSlm dy lokM ny whUdIaM dy rAjy bAry s¬i,aA< tM`h GbrA gX= 4hyrodys ny whUdI pRDAn jAjkM ty nym

dA~d dy pu|tr dA~d dy pirvAr iv|coN; esrAXl dA dUsrArAjA< l|gB|g msIh toN e|k hzAr sAl pUrv E:

piv|tr aAtmA pRBU dA aAtmA< msIh dA aAtmA aty shAekvI jAi,aA jMdA hY=

iwsU iwsU dA arT hY Òm¬ktIÓ

kuaArI ... r|K,gyÓ wsAwAh 7:14

hyrodys mhAn hyrodys I< whUidwA dA SAsk 40 pUrv E: toN4 pUrv E:

dy `pdySkM ^ ek%iQaM krky< `nHM ^ pu%iCaA ik

2

msIh ik|Ty j\mygA? 5`nHM ny ikhA< ÒwhUidwA dy bYtlhmiv|c< ik`N ik nbI ny es bAry poTIaM* iv|c iliKaAhY:

6Ôhy bYtlhm< whUdAh dI DrtI iv|c tU\ whUdAh dyhAkmM iv|coN b/A mh|tvpUr, hY= hM< tyry iv%coN e|kaijhA hAkm aAvygA< ijh/A myry lokM< esrAxyl dIagvAE krygA=ÕÓ mIkAh 5:2

7fyr hyrodys ny pUrb toN aAxy jotSIaM ^ cu|p kItybulA ky `nHM koloN QIk QIk ptA kItA ik `nHM ^ tArApihlI vAr kdoN idKAE id|tA sI= 8Fyr hyrodys ny `nHM^ bYtlhm iv|c< eh kih ky Byj id|tA< ÒjAP atyiDaAn nAl es bAlk bAry ptA lgAP= jdoN t¬sINbAlk ^ l|B lvoN< tM aA ky mY^ d|s idP< tM jo mYN vIjAvM aty `s dI `pAsnA krM=Ó

9`h rAjy dI g|l s¬, ky cly gxy= aty `h tArA<ijh/A `nHM c/Hdy pAsy dyiKaA sI< jotSIaM ny `stAry dA ip|CA kItA= tAry ny `nHM dI `doN t|k agvAEkItI< jdoN t|k ik `h `s jgHHA `%ty aAky nhIN rukigaA ij%Ty `h bAlk sI= 10jotSI `doN bhut KuS snjdoN `nHM ny tArA vyiKaA= 11`nHM ny `s Gr iv|c jAky bAlk ^ `s dI mAtA mirwm nAl dyiKaA aty pYrINpYky `s^ m|TA qyikaA= `nHM ny aAp,IaM TYlIaM KolHIaMaty sony< lubA, aty g\Drs dIaM sugAtM ByNq kItIaMijh/IaM `h bAlk vAsty ilaAX sn= 12pr sufnyiv|c prmyS¬r ny jotSIaM ^ KbrdAr kItA ik `hhyrodys kol fyr nA jA,= tM `h hor rsty aAp,y dyS^ m¬/ gX=

iwsU aAp,y mAtA iptA nAl imsr ^13jdoN jotSI dUr cly gxy< tM pRBU dy dUt ny wUsuf dy

sufny iv|c drSn dy ky aAiKaA< Ò`%QÚ bAlk ty `sdI mAtA ^ lYky imsr dyS iv|c clA jA= aty jdtIkr mYN tY^ nA aAKM `%Ty hI rih,A ik`N ik hyrodysbAlk ^ mAr, vAsty l|BygA=Ó

14tM wUsuf `%iQaA rAto rAt bAlk aty `s dImAtA ^ nAl lYky imsr v|l t¬r ipaA= 15wUsuF hyrodysdy mrn t|k imsr iv|c hI irhA= eh es lE vApiraAtM ik ijh/A bcn pRBU ny nbI dI zbAnI aAiKaA sI`h pUrA hovy: pRBU ny aAiKaA< ÒmYN aAp,y pu|tr ^ imsr

poTIaM piv|tr ilKtM< purA,y nym dIaM ilKtM=

ÒmYN aAp,y ... s%idaAÓ hoSyaA 11:1

iv|coN s%idaA=Ó*

979 m|tI 2:16-3:15

hyrodys ny bYtlhm dy sB bAl muÈi.aM^ mAr su%iqaA

16jdoN hyrodys ^ eh smJ aAE ik `s^ jotSIaMduaArA DoKA id|tA igaA hY< tM `s^ b/A kRoD aAeaA=Fyr `s ny bYtlhm aty aAsy pAsy dy sAry elAikaM dybAlkM ^ mArn dA hukm dy id|tA= `s ny do sAl atyes toN CoqI `mr dy bAlkM ^ mAr dy, dA hukm dyid|tA ik`N ik `s ny jotSIaM toN jnm dy shI smyN dAptA lAeaA sI= 17tM nbI iwrimwAh duaArA boilaAprmyS¬r dA Sbd pUrA ho igaA sI:

18ÒrAmAh iv|c e|k avAz s¬,AE id|tI= ro,A atyv|.y ivrlAp nAl rAKyl aAp,y bAl b%icaM ^ roNdI hYaty ts|lI nhIN cAh\udI< ik`N ik `s dy b|cy mr cu|kyhn=Ó iwrimwAh 31:15

wUsuF aty mirwm imsr toN m¬/y19hyrodys dy mrn toN bAad< pRBU dA e|k dUt imsr

iv|c wUsuF dy supny iv|c pRgiqaA= 20dUt ny aAiKaA<Ò`%QÚ bAlk aty `s dI mAtA ^ nAl lYky esrAxyldy dyS ^ jA= ik`N ik ijh/y lok bAlk ^ mArnAcAhu\dy sn hu, mr cu|ky hn=Ó

21td `h itaAr hoeaA aty bAlk aty `s dImAtA ^ nAl lY ky esrAxyl dyS ^ cilaA igaA=22jdoN wUsuF ny s¬i,aA ik arikl~s whUidwA iv|caAp,y iptA hyrodys dI m¯t toN bAad rAjA b, igaAhY tM `h `%Ty jA, toN .rdA sI= pr supny iv|c prmyS¬rduaArA ùKbr pAky `h glIl dy elAky ^ cilaA igaA=23wUsuF nAsrt nAm dy e|k ngr iv|c jA v%isaAaty esny `h bcn pUrA kr id|tA ijh/A prmyS¬r nynbIaM rAhIN aAiKaA sI= `h e|k nAsrI* aKvAXgA=

wUh\nA bpitsmA dy, vAly dA k\m(mrkus 1:1–8; lUkA 3:1–9< 15–17; wuh\nA 1:19–28)

`nHM idnM iv|c< wUh\nA bpitsmA dy, vAly nywhUidwA dy `jA/ iv|c pRcAr krnA SurU kItA=

2`s ny aAiKaA< ÒaAp,y idl aty jIvn bdlo< ik`uNik s¬rg dA rAj jldI hI aA irhA hY=Ó 3wUh\nAbpitsmA dy, vAlA `hI hY ijsdy bAry wsAwAh nbIdI zbAnI aAiKaA igaA sI= wsAwAh ny ikhA:

Ò`jA/ iv|c e|k m|nuK hokA dy irhA hY: ÔpRBU lErsty ^ itaAr kro; `s dy rAhM ^ is|iDaM kro=ÕÓ

nAsrI nAsrt ngr dA mnu|K=

wsAwAh 40:3

3

4wUh\nA dy kp/y ~Q dy vAlM toN b,y sn aty c\m dIpyqI `s dy l|k dy duaAly sI= aty `s dA Bojn iq|.IaMaty j\glI Siht sI= 5wrUSlm< sAry whUidwA atywrdn ndI dy aAsy pAsy dIaM TMvM dy sB lok `sdA pRcAr s¬,n lE aAX= 6lokM ny aAp,y pAp kbUlkIty aty wUh\nA ny `nHM ^ wrdn ndI iv|c bpitsmAid|tA=

7pr jdoN `s ny vyiKaA ik FrIsIaM* aty sdUkIaM*iv|coN bTyry `s koloN bpitsmA lY, aAX hn tM `s ny`nHM ^ aAiKaA< ÒtusIN sAry s|p hoÚ t¬hA^ prmyS¬r dyaA`, vAly krop toN B|j,M ikhnyN d%isaA hY? 8t¬hA^`h g|lM krnIaM cAhIdIaM hn ijnHM nAl drSAskoN ik t¬sIN aAp,y jIvn aty mn bdl lX hn=9aAp,y mn iv|c es g|l ty mA, krn dI nA soco<ÔasIN abrAhAm dy b|cy hM=Õ mYN t¬hA^ d|sdA hM ikprmyS¬r abrAhAm lE enHM p|TrM iv|coN b|cy pYdA krskdA hY= 10ru|KM ^ .yg, lE kuhA/A itaAr hY< hr`h ru|K ijh/A c\gA fl nhIN idÈdA< v%i>aA jAvygAaty a|g iv|c su|q id|tA jAvygA=

11ÒmYN tM t¬hA^ t¬hA.y mn aty jIvn bdl, lEpA,I nAl bpitsmA idÈdA hM pr ijh/A myyry ipCoNaA`, vAlA hY `h myry toN mhAn hY aty mY tM `s dIju|tI cu|k, dy vI wog nhIN hM= `h t¬hA^ piv|traAtmA aty a|g nAl bpitsmA dyvygA= 12`s dI t\glI`s dy h|T iv|c hY= `h k,k ^ tU/I toN al|g krygA=`h k,k ^ koQy iv|c jmA krygA= `h tU/I ^ `sa|g iv|c sA/ygA ijh/I buJAE nhIN jA skdI=Ó

iwsU ^ wUh\nA ny bpitsmA id|tA(mrkus 1:9–11; lUkA 3:21–22)

13fyr iwsU wUh\nA toN wrdn ndI iv|c bpitsmAlY, lE glIl toN aAeaA= 14pr wUh\nA ny eh kihik `s^ rok, dI koiSS kItI< ÒmY^ tM tyry koloNbpitsmA lY, dI lo/ hY= aty tU\ myry kol ik`N aAeaAhYN?Ó

15iwsU ny `s^ jvAb id|tA< Òhu, tU\ es ^ eÈJ hIho, dy= ijh/IaA g|lM prmyS¬r krA`NdA hY sA^ `vyNhI krnIaA cAhIdIaA hn=Ó e`N wUh\nA iwsU ^

FrIsI e|k whUdI dl jo whUdI nymM aty irvAzM ^ mÈndysn=

sdUkI e|k aijhA whUdI dl jo ik purA,y nymM dy kyvlpihly pÈj ih%isaM ^ mÈndy sn= `nHM dA ivSvAs sI ikmnu|K m¯t ip|CoN jIvt nhIN rihÈdA=

bpitsmA dy, lE mÈn igaA=

m|tI 3:16-4:24 98016ijvyN hI iwsU ny bpitsmA ilaA `h pA,I toN

bAhr aA igaA= `s lE akAS Ku|lH igaA aty `s nyprmyS¬r dA aAtmA Gu|gI vM{ aAp,y `%pr `%trdAvyiKaA= 17srvg toN e|k bA,I aAE< ty eh aAiKaA<Òeh myrA ipaArA pu|tr hY= ijs toN mYN bhut pRs\n hM=Ó

iwsU dA prtAeaA jA,A(mrkus 1:12–13; lUkA 4:1–13)

SYtAn duaArA prtAX jA, lE aAtmA ny iwsUdI agvAE `jA/ iv|c kItI= 2iwsU ny cAlI

idn aty rAtM kuJ vI nA KADA tM `s ^ Bu|K l|gI=3tM SYtAn `s^ prtA`, lE aAeaA aty `s^aAiKaA< Òjy tU\ prmyS¬r dA pu|tr hY< tM kih ik ehp|Tr roqIaM b, jA,=Ó

4iwsU ny jvAb id|tA< Òeh poTIaM iv|c iliKaA hY:ÔensAn inrI roqI ty hI nhIN ij`Ndy sgoN `nHM dA

jIvn `s hryk vAk `%pr inrBr krdA hY ijh/AprmyS¬r dy mUÈhoN inkldA hY=ÕÓ ibvsTA 8:3

5fyr SYtAn iwsU ^ piv|tr Sihr iv|c aAp,y nAllY igaA aty `s^ mÈdr dy b/y `%cy sTAn `%ty K/Akr ky ikhA< 6Òjykr tU\ prmyS¬r dA pu|tr hY< tM aAp,yaAp ^ hyQM .yg dy= ik`N ik eh poTIaM iv|c iliKaAhY ik<

ÔprmyS¬r aAp,y dUtM ^ tyry lE hukm dyvygA< aty`h tY^ aAp,y h|TM `pr cu|k lY,gy< tM jo tU\ p|Triv|c aAp,y pYr v|j, toN bcA skyN=ÕÓ zbUr 91:11–12

7iwsU ny `s^ ikhA< ÒpoTIaM iv|c eh vI iliKaAhY<

ÔtY^ pRBU tyry prmyS¬r ^ nhIN prtA`,A cAhIdA=ÕÓibvsTA 6:16

8fyr SYtAn `s^ e|k v|.y `%cy phA/ `%ty nAl lYigaA aty jgt dy sAry rAj aty `nHM dA jlO ivKAeaA=9SYtAn ny ikhA< Òjy t\U Juk ky mY^ m|TA qykyN tM eh sBkuJ mYN tY^ dy idaMgA=Ó

10iwsU ny SYtAn ^ ikhA< ÒSYtAnÚ tU\ eToN cilaA jA<ik`N ik eh poTIaM iv|c iliKaA hY<

Ôik tU\ pRBU aAp,y prmyS¬r ^ m|TA qyk aty `s e|klydI hI syvA krÚÕÓ ibvsTA 6:13

11td SYtAn cilaA igaA aty kuJ dUt iwsU kol`s dI mdd krn lE aAX=

4

iwsU ny glIl iv|c aAp,A k\m ar\iBaA(mrkus 1:14–15; lUkA 4:14–15)

12jd iwsU ny s¬i,aA ik wUh\nA kYd kr id|tA igaAhY tM `h glIlI ^ vAps cilaA igaA= 13`s nynAsrt C|. id|tA aty kFrnAhUm iv|c irhA= eh ngre|k JIl dy ny/y hY= kFrnAhUm zbUlUn aty nFTAlIdy elAky iv|c hY= 14iwsU ny eh es lE kItA ikwsAwAh nbI dA vAk pUrA hovy=

15ÒzbUlun dI DrtI aty nFTAlI dI DrtI< sm¬ÈdrdA rAh< wrdn ndI dy pAr< ZYr-whUdI lokM dI DrtI<glIlÑ

16hnyry iv|c rihÈdy lokM ny v|.A cAn, vyiKaA hY;cAn, `nHM lE aAeaA jo ik kbrM vM{ hnyry dySiv|c rihÈdy hn=Ó wsAwAh 9:1- 2

17`s toN bAad iwsU pRcAr krn l|gA< `s ny aAiKaA<ÒaAp,y idl aty jIvnM ^ bdlo< ik`N ik svrg dArAj ny/yy aA irhA hY=Ó

iwsU ny kuJ cyly cu,y(mrkus 1:16–20; lUkA 5:1–11)

18jdoN iwsU glIlI JIl dy k\>y G¬Èm irhA sI `s nydo BrAvM Sm~n ijh/A ptrs khA`NdA hY aty `sdy BrA aÈidRwAs ^ vyiKaA= `h mACI sn `h jALnAl m|CIaM F/ rhy sn= 19iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òmyrymgr aAP ty mYN t¬hA^ lokM ^ ek|QA krn lE mACIb,AvMgA=Ó 20t¬r\t hI `h jAlM ^ C|. ky iwsU dymgr ho t¬ry=

21iwsU glIlI JIl dy k\>y cldA irhA= `s ny dohor BrAvM wAkUb aty wUh\nA ^ vyiKaA jo ky zbdI dypu|tr sn= `h aAp,y ip` nAl by/I iv|c aAp,y<jAlM ^ QIk kr rhy sn= iwsU ny `nHM ^ s%idaA22`h J|q by/I aty aAp,y ip` ^ C|. ky `s dy mgrho t¬ry=

iwsU dA `pdyS dy,A aty lokM ^ c\gA krnA(lUkA 6:17–19)

23iwsU sArI glIlI iv|c iFiraA= iwsU `nHM dypRArTnA sTAnM iv|c `pdyS idÈdA aty s¬rg dy rAjdI KuSKbrI dA pRcAr krdA= aty `h lokM iv|coN sAryrog aty sArI mMdkI ^ hqA`NdA sI= 24iwsU bAry sm¬|cysurIaA iv|c ùKbr FYl gE= lok ibmAr aty rogIaM ^ijh/y g\BIr drd J|l rhy sn aty ijnHM ^ BUt ic|b/yhoX sn< imrgI vAly aty aDr\gIaM ^ ilaAxy= iwsU

981 m|tI 4:25-5:25

ny sAry rogIaM ^ c\gA kItA= 25v|.IaM BI/M glIl<idkApuils< wrUSlm< whUidwA aty wrdn ndI dypAroN `s dy mgr l|g pEaM=

phA/I dy `pdyS(lUkA 6:20–23)

BI/ ^ vyK ky iwsU phA/ `%ty c/H igaA aty jdbYQA tM `s dy cyly `s dy aAs pAs aAxy= 2td

iwsU lokM ^ `pdyS dy, l|gA aty `sny aAiKaA<3Ò`h v.BAgy hn ijh/y aAtmA iv|c grIb hn

ik`N ik svrg dA rAj `nHM dA hY=4 `h v.BAgy hn ijh/y sog krdy hn ik`N ik

`h SMt kIty jA,gy=5 `h v.BAgy hn ijh/y dIn hn ik`N ik `h

vAady dI DrtI dy vArs ho,gy=6 `h v.BAgy hn ijh/y Drm dy Bu|Ky ty ithAxy hn

ik`N ik `h rjAxy jA,gy=7 `h v.BAgy hn ijh/y imhrbAn hn ik`N ik

`nHM ty imhr kItI jAvygI=8 `h v.BAgy hn ijh/y idloN SuD hn ik`N ik

`h prmyS¬r ^ vyK,gy=9 `h v.BAgy hn ijh/y SMtI ilaA`Ndy hn ik`N

ik `h prmyS¬r dy b|cy aKvA`,gy=10`h v.BAgy hn ijh/y shI kArj krn dy kAr,

stAxy jA rhy hn ik`N ik svrg dA rAj `nHMdA hovygA=

11ÒjdoN lok t¬hA.I bye|ztI krn aty t¬hA.y ivru|DmA/A bol, aty t¬hA.y ty JUQy doS lA`, ik`N ik t¬sINmyry cyly ho< tM t¬sIN DÈn ho= 12KuS hoovo aty an\d mA,o<t¬sIN svrg iv|c bhut v|.A Fl pAvoNgy= esy trHM hI<jo nbI t¬hAToN pihlM rhy `nHM ^ vI lokM ny kSqid|ty=

t¬sIN lU, aty roSnI vM{ ho(mrkus 9:50; lUkA 14:34–35)

13Òt¬sIN DrtI dy lU, ho= pr jykr lU, bysuaAd hojAvy< tM eh Fyr ikvyN slU,A ho skdA? eh bykAr hY=eh bAhr su%iqaA jAvy aty lokM duaArA im%iDaA jAvy=

14Òt¬sIN jgt dy cAn, ho= ijh/A ngr phA/ tybi,aA hoeaA hY `s^ lkoeaA nhIN jA skdA= 15lokdIvA jgA ky kqory hyQM nhIN r|Kdy `h es ^ SmHAdAn`%ty r|Kdy hn tM jo eh Gr iv|c rihÈdy sB lokM ^cAn, dyvy= 16esy t¬rHM hI< t¬sIN aAp,A cAn, lokM

5

^ dyK, idP tM jo `h vI t¬hA.y c\gy k\m vyK sk,aty svrg iv|c t¬hA.y iptA dI `stit kr sk,=

iwsU aty purA,y nym dIaM ilKtM17Òeh nA soco ik mYN mUsA dI SrHA jM nbIaM dy

`pdySM ^ nSq krn lE aAeaA hM= mYN `nHM dy`pdySM ^ nSq krn nhIN sgoN `nHM ^ s\pUr, krnlE aAeaA hM= 18mYN t¬¬hA^ s|c aAKdA hM ik ijÈnAicr akAS aty DrtI alop nA ho jA, SrHA iv|coN kuJvI alop nhIN hovygA= jd t|k ik sB kuJ pUrA nhINhovygA e|k a|Kr jM a|Kr dI e|k ibÈdI vI nhINguaAcygI= 19jykr koE ivaktI av%igaAkArI hY atydUijaM ^ vI aAigaA nA mÈn, dA `pdyS idÈdA hY< tM`h svrg dy rAj iv|c sB toN G|q mh|tvpUr, hovygA=pr ijh/A koE hukmM ^ mÈnygA aty horM ^ d|sygA `hsvrg dy rAj iv|c mhAn hovygA= 20mYN t¬hA^ d|sdAhM ik jy t¬hA.y k\m nym dy `pdySkM aty frIsIaM dyDrm nAloN v|D nhIN ho,gy tM t¬sIN svrg dy rAjiv|c ikvyN vI nhIN v/ skoNgy=

iwsU dA kroD bAry `pdyS21Òt¬sIN s¬i,aM hovygA< jo bhut icr pihlM sA.y

lookM ^ ikhA igaA sI= ik Ôiksy mnu|K dA KUn nA kr=*ijh/A ivaktI KUn krygA< adAlt iv|c `s dA inr,AkItA jAvygA=Õ 22pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik hr koEt¬hA.A BrA hY= iksy dUsry ivaktI ty kRoD nA kro=jykr tU\ dUsry ivaktI ty kRoD kryNgA< tM tyrA inr,AwhUdI adAlt iv|c kItA jAvygA= jykr tU\ iksy ^gAlH k|>dA hYN< tM tyrA inr,A whUdI sBA duaArAkItA jAvygA= aty jykr tU\ dUsry ivaktI ^ mUrKbulA`NdA hY< tM tY^ nrk dI a|g dy Ktry dA sAmH,AkrnA pvygA= 23so jdoN tU\ prmyS¬r lE jgvydI tyaAp,I ByyNq c/HA`, l|gy< aty `%Ty tY^ cyty !vy iktyry BrA dy mn iv|c tyry lE ivroD hY= 24tM `%TyaAp,I Byq jgvydI* dy sAmH,y C|. ky c%ilaA jA=aty pihlM aAp,y BrA nAl myl kr aty bAad iv|caA, ky aAp,I ByNq c/HA= 25jy tyrA duSm, tY adAltiljA irhA hovy tM aAp,y duSm, nAl ijÈnI CytI hosky< imlAp kr lY= jykr tU\ aijhA nhIN kryNgA< hoskdA `h tY^ m¬nsF dy hvAly kr dyvy= aty m¬nsF

Òiksy ... nA krÓ kUc 20:13 ibvsTA 5:17

jgvydI p||Tr dA T/A ij|Ty k¬rbAnI id|tI jMdI sI jM pRBU^ ByqAvM id|tIaM jMdIaM sn=

tY^ kYd iv|c pA`, lE pihrydArM dy hvAly kr

m|tI 5:26-6:1 982

dyvy= 26mYN tY^ s|c d|sdA hM ik< tY^ kYd iv|coN `nMicr t|k m¬kt nhIN kItA jAvygA< ijÈnM icr tU\ `hsB kuJ nhIN dy idÈdA ijs dA tU\ dy,dAr hYN=

iwsU dA ijnsI pAp bAry `pdyS27Òt¬sIN s¬i,aM hY jo eh ikhA igaA sI< Ôik tU\

bdkArI dA pAp nA kr=Õ* 28pr mYN t¬hA^ d|sdA hMik jykr koE ivaktI iksy a¯rt v|l ijnsI nzrnAl vyKdA hY< tM `h pihlM hI aAp,y idloN `sa¯rt nAl bdkArI dA pAp kr cu%ikaA hY= 29jo tyrIs|jI a|K pAp krAvy tM `s^ aAp,y SrIr iv|coN k|> kysu|q dy= ik`N jo tyry lE ehoo BlA hY ik tyry aÈgM iv|coNe|k dA nAs hovy pr tyrA sArA SrIr nrk iv|c nAjAvy= 30tyrA s|jA h|T jdoN tYToN pAp krAvy tM `s^k|q ky su|q dy= ik`N ik tyry lE eh BlA hY ik tyryaÈgM iv|coN e|k dA nAS hovy pr tyrA sArA SrIr nrkiv|c nA jAvy=

iwsU dA tlAk bAry `pdyS(m|tI 19:9; mrkus 10:11–12; lUkA 16:18)

31Òeh vI aAiKaA igaA hY< Ôijh/A ivaktI aAp,IptnI ^ tlAk id\dA hY `h `s^ tlAknAmA ilK kydyvy=Õ* 32pr mYN t¬hA^ d|sdA hM ik koE vI ivaktIjo aAp,I ptnI ^ tlAk idÈdA< `h `s ^ bdkArIdA pAp krn dA doSI b,A`NdA hY= iksy ivaktI kolaAp,I ptnI ^ tlAk dy, dA e|k hI kAr, hY< ikjykr `s dI ptnI ny dUsry aAdmI nAl ijnsI s\b\Db,AX ho,= aty koE vI ivaktI jo `s tlAkSudAa¯rt nAl ivaAh krvA`NdA< bdkArI dA pAp krndA doSI hY=

iwsU dA vAady krn bAry `pdyS33Òt¬sIN s¬i,aA hY ik sA.y puriKaM ^ aAiKaA igaA

sI= jykr tusIN vAadA kroN tM es ^ nA to/o= jovAady t¬sIN pRBU nAl kIty hn `nHM ^ pUiraM krnAcAhIdA hY=* 34pr mYN t¬hA^ d|sdA hM ik< kdy vIvAadA nA kro= kdy vI surg dI sONh nA KAP ik`N ikeh prmyS¬r dA is\GAsn hY= 35aty nA hI DrtI dIsONh KAP ik`N ik eh `s dy crnM dI cONkI hY= nA hI

ÒtU\ bdkArI ... nA krÓ kUc 20:14; ibvsTA 5:18

Òijh/A ivaktI ... dyvyÓ ibvsTA 24:1

Òjo ... cAhIdA hYÓ lyvIaM 19:12; ig,tI 30:2;ibvsTA 23:21

wrUSlm dI ik`N ik eh mhAn rAjy dA Sihr hY=

36aty nAhI aAp,y isr dI sONh KAP< ik`N ik tusINe|k vAl ^ vI ic|qA jM kAlA nhIN kr skdy= 37prt¬sIN aAp,y bol, iv|c ÔhMÕ dI hM< aty ÔnAÕ dI nA<aAKo= ÔhMÕ jM ÔnAÕ toN v|D aAK,A bdI v|loN hY=

iwsU dA bdly bAry `pdyS(lUkA 6:29–30)

38ÒtUsIN s¬i,aA hY jo ikhA igaA sI ik< Ôa|K dybdly a|K aty dÈd dy bdly dÈd=Õ* 39mYN t¬hA^ aAKdAhM ik< duSq aAdmI dy ivru|D K/Hy nA hovo= sgoN jy koEtuhA.I s|jI g|lH `%ty cpy/ mAry< tM tusIN dUjI vI `sv|l GumA idP= 40aty ijh/A tuhA.y `%ty muk|dmA kryty tuhA.A ku/tA lY,A cAhy tM `s ^ aAp,A coZA vI lYlY, idP= 41aty jy koE tuhA^ e|k mIl aAp,y nAlt¬r, lE mjbUr kry tM tusIN `s nAl do mIl c|lo=42jykr koE tuhAToN kuJ mÈgdA hY< `h `s ^ idP atyjykr koE tuhAToN `DAr cAhuÈdA hY tM< dy, toN mnHA nAkro=

sB lokM ^ ipaAr kro(lUkA 6:27–28< 32–36)

43Òt¬sIN s¬i,aM hY jo eh ikhA igaA sI< Ôt¬sIN aAp,yguaM>I nAl vI ipaAr kro* aty aAp,y vYrI nAlvYr r|Ko=Õ 44pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik aAp,y vYrIaMnAl vI ipaAr kro= aty jo t¬hA^ stA`, `nHM lEpRArTnA kro= 45jykr t¬sIN aijhA kroNgy< Fyr t¬sINaAp,y iptA dy ijh/A svrg iv|c hY< s|cy pu|tr hovoNgy<ik`N ik iptA aAp,A sUrj< bury aty Bly dohM `%pr hIc/HA`NdA hY= t¬hA.A iptA DrmIaM aty kuDrmIaM `%prvI mINh vrsA`NdA hY= 46jykr t¬sIN `nHM nAl hIipaAr kro ijh/y t¬hA.y nAl ipaAr krdy hn tM t¬hA^koE Fl nhIN imlygA= kI msUlIxy vI ehI nhIN krdy?47jykr t¬sIN isrF aAp,y dostM nAl c\gA vrtAPkrdy ho tM t¬sIN dUsry lokM nAloN c\gy nhIN ho= kIkuDrmI vI aijhA nhIN krdy? 48so ijvyN t¬hA.A iptAijh/A s¬rg iv|c hY< s\pUr, hY itvyN t¬sIN vI s\pUr,hovo=

iwsU dA dAn krn bAry `pdySÒsAvDAn rho< jdoN t¬sIN c\gy k\m kro< lokM dy

Òa|K dy ... bdly dÈdÓ kUc 21:24; lyvIaM 24:20;

Ò t¬sIN ... ipaAr kroÓ lyvIaM 19:18

sAmH,y nA ivKAP tM jo `h `s v|l iDaAn dy,=6

983 m|tI 6:2-26

jykr t¬sIN aijhA krdy ho< t¬sIN t¬hA.y iptA koloN ijh/Asvrg iv|c hY kuJ fl pRApt nhIN kroNgy=

2Òso jd vI tusIN lo/v\d ^ dAn kroN tM aAp,ydAn dA aYlA, nA krvAP ijvyN kpqI pRArTnA sTAnMaty rAhM iv|c krdy hn= `h lokM toN `stit krA`,lE tUrHIaM vjvA`Ndy hn= mYN t¬hA^ s|c d|sdA hMik< `nHM dA ehI Fl hY= 3so jdoN tusIN grIbM iv|cdAn kroN tM gupt dAn kro= iksy ^ ptA nA l|g,idP ik tusIN kI dy rhy hoN= 4tuhA.A dAn gupt ho,AcAhIdA hY= iFr tuhA.A iptA< ijh/A vyKdA hY ik guptiv|c kI kItA igaA hY< tuhA^ fl dyvygA=

iwsU dA pRArTnA bAry `pdyS(lUkA 11:2–4)

5ÒjdoN t¬sIN pRArTnA kroN tM kpqIaM vM{ nA kroik`N ik `h rAhM dy KUÈijaM aty pRArTnA sTAnM iv|cK/y hoky pRArTnA krnI ps\d krdy hn tM ik look `nHM^ vyK,= mYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik `h aAp,A flpA cu|ky hn= 6pr jdoN t¬sIN pRArTnA kroN< tM aAp,ykmry iv|c jAP< bUhA b\d kro aty aAp,y iptA a|gypRArTnA kro< ijh/A ik gupt sTAn iv|c hY= jo k\mgupt kIty jMdy hn t¬hA.A iptA `h vyK, dy wog hY=`h t¬hA^ Fl dyvygA= 7jdoN t¬sIN pRArTnA kro tMt¬sIN `nHM lokM vM{ nA kro jo prmyS¬r ^ nhIN jA,dy=`h arThI, g|lM aAK,IaM jArI r|Kdy hn= `hsocdy hn< prmyS¬r `nHM ^ s¬,ygA ik`N ik `h v|Dboldy hn= 8so t¬sIN `nHM vrgy nA hovo ik`N ik t¬hA.AiptA t¬hA.y mÈg, toN pihlM hI jA,dA hY ik t¬hA^iks vstU dI lo/ hY= 9es lE t¬sIN jd vI pRArTnAkro es trIky nAl kro:

Ôsurg iv|c< sA.y iptA asIN pRArTnA krdy hM iktyrA nM piv|tr mÈinaA jAvy=

10tyrA rAj aAvy< tyrI mrzI< ijh/I svrg iv|cpUrn hY< DrtI ty vI pUrn hovy=

11a|j sA^ Boj, id` jo sA^ hr roz cAhIdA hY=12aty t¬sIN sA.y pAp mAF kr id` ijvyN asIN vI

`nHM ^ mAF kr id|tA hY ijnHM ny sA.A burA kItA=13aty sA^ prtAvy iv|c nA pAvo< sgoN duSq toN

bcAvo=Õ*14ik`N ik jykr t¬sIN dUsry lokM dIaM ZltIaM

tuk 13 kuJ wUnAnI nklM iv|c joi/aA igaA hY ik`N ikpAtSAhI< SktI aty mihmA hmySA hmySA lE t¬hA.I hY=aAmIn=

mAf kr dyvoNgy< tM surg iv|c t¬hA.A surgI iptA vI

t¬hA.IaM ZltIaM ^ mAF kr dyvygA= 15pr jykrt¬sIN `nHM lokM dIaM gltIaM mAF nhIN kroNgy< tMsurg iv|c t¬hA.A iptA vI t¬hA.IaM gltIaM mAFnhIN krygA=

iwsUU dA vrt bAry `pdyS16ÒjdoN t¬sIN vrt r|Ko tM kpqIaM vM{ mUÈh `dAs

nA b,AP= `h aAp,y mUÈh es lE ivgA/dy hn tMjo `h lokM ^ vrt r|K, vAly l|g,= mYN t¬hA^ s|caAKdA hM ik `h Fl pA cu|ky hn= 17pr jdoN t¬sINvrt r|KoN tM aAp,y vAlM ^ tyl lAP aty aAp,A mUÈhDovo= 18tM jo tusIN lokM ^ nhIN idKA irhy hovoNgy iktusIN vrt r|K rhy hoN pr isrF aAp,y iptA ^ idKAPijh/A ik gupt hY= tuhA.A iptA ijh/A gupt iv|ckIty ^ vyKdA hY tuhA^ fl dyvygA=

dOlt nAloN prmyS¬r vDyry mh|tvpUr, hY(lUkA 12:33–34; 11:34–36; 16:13)

19ÒDrtI ty KzAny dA B\.Ar nA jo/o= e%Ty kI/y atyj\ZAl Dn ^ nSq kr idÈdA hY aty cor s\nH mArkyt¬hA.I dOlt curA lY jMdy hn= 20pr svrg iv|cKzAny jo/o= svrg iv|c nA koE kI/A aty nA j\gAlDn ^ nSq krdA hY aty nA hI cor s\nH mArdy hnaty curA`Ndy hn= 21ik`N ik ij|Ty tuhA.A KzAnA hovygAtuhA.A idl vI `%Ty hI hovygA= 22SrIr dA dIvA a|KhY< jykr tuhA.I a|K inrml hY tM tuhA.A sArA SrIrcAn, nAl BrpUr hovygA= 23pr jykr tuhA.I a|KmYlI hY< tM tuhA.A sArA SrIr hnyry nAl BrpUr hovygA=so jykr tuhA.y aÈdr dA cAn, hnyrA hY tM iFr `hhnyrA ikÈnA hovygA= 24koE m|nuK do mAlkM dI syvAe|k hI smyN nhIN kr skdA ik`N ik e|k nAl `h vYraty dUjy nAl pRIt r|KygA jM e|k nAl `h imilaArhygA aty dUjy ^ Bu|l jAvygA= es lE t¬sIN prmyS¬raty dOlt dI syvA eko vyly nhIN kr skdy=

prmyS¬r dy rAj ^ pihl(lUkA 12:22–34)

25Òes krky mYN t¬hA^ d|sdA hM< ik aAp,I iz\dgIdI ic\tA nA kro< aty nA hI es g|l dI ik t¬sIN kIKAvoNgy aty kI pIvoNgy= aty nA hI t¬sIN esdI icÈtAkro ik t¬hA^ aAp,y SrIr ty pihn, lE iks dIlo/ hY= kI iz\dgI Bojn nAloN aty SrIr vstr nAloNv|D mh|tvpUr, nhIN? 26akAS dy pÈCIaM v|l iDaAnkro= nA tM `h bIjdy hn ty nA hI v|>dy hn nA hI

m|tI 6:27-7:21 984

B/oilaM iv|c anAj ek|QA krdy hn= pr t¬hA.AsurgI iptA `nHM dI ipRtpAl krdA hY= BlA t¬sIN `nHMnAloN `%tm nhIN ho= 27jy t¬sIN ic\tA krdy rhoNgy tM<t¬sIN aAp,I `mr iv|c e|k vI pl dA vADA nhIN krskdy=

28Òt¬sIN vstrM lE ik`N ic\tA krdy ho? t¬sIN Kytiv|c FlM ^ vyKo= vyKo `h ikvyN `%Ty vDdy hn= `haAp,y lE nA imhnt krdy hn nA k|tdy hn= 29prmYN t¬hA^ d|sdA hM ik mhAn aty amIr rAjA s¬lymAnvI< enHM iv|coN e|k Fu|l ijÈnA vI nhIN sijaA hoeaAsI= 30prmyS¬r j\glI GAh ^ vI ijh/A a|j hY atyBlky a|g iv|c JoikaA jAvygA aijhA pihn,pihnA`NdA hY= tM hy To/I prtIt vAilP< kI BlAprmyS¬r t¬hA^ `s toN v|D nhIN pihnAvygA? 31so t¬sINic\tA krky eh nA kho ik< ÔkI KAvMgyÕ jM ÔkI pIvMgyÕjM ÔkI pihnMgy?Õ 32`h lok jo prmyS¬r ^ nhIN jA,dy`h enHM sBnM vstM ^ BAldy hn< pr t¬sIN ic\tA nAkro ik`N ik t¬hA.A surgI iptA jA,dA hY ik t¬hA^enHM cIzM dI loo/ hY= 33pr sB toN pihlM< t¬hA^prmyS¬r dy rAj aty `s dy Drm dI e|CA krnI cAhIdIhY= iFr eh sB vstM vI t¬hA^ dy id|tIaM jA,gIaA=34so t¬sIN Blk dy lE ic\tA nA kro= eh aAp,y bAryaApy hI ic\tA krygA< a|j dy lE a|j dA du|K hI bTyrAhY=

iwsU dA aiDkAr vAlA `pdyS(lUkA 6:37–38< 41–42)

ÒdUjy lokM dA inr,A nA kro tM t¬hA.A inr,A vInhIN kItA jAvygA= 2jykr t¬sIN dUsiraM dA

inr,A krdy ho tM `sy trHM hI t¬hA.A vI inr,A kItAjAvygA= aty ijs mAp nAl t¬sIN im,dy ho< `sy nAlt¬hA^ vI imi,aA jAvygA=

3tusIN aAp,y BrA dI a|K iv|c `s DU/ dy k, ^ikvyN vyK skdy hoN jdoN ik tusIN aAp,I a|K ivcly v|.yStIr ^ nhIN vyKdy= 4jM tusIN aAp,y BrA ^ ikvyNaAK skdy hoN< ÔilaA mYN tyrI a|K iv|coN DU/ dy k, ^k|>MÕ jd ik hAly vI tuhA.I aAp,I a|K iv|c StIrhY? 5tusIN kpqI ho< pihlM `s StIr ^ aAp,I a|KivcoN k|>o tM hI tusIN `s k, ^ k|>, vAsty spSqtOr ty vyK skdy hoN=

6Òpiv|tr vstM ku%itaM ^ nA pAP ik`N ik `hm¬/ t¬hA^ v|>,gy aty aAp,y motI sUrM a|gy nA su|qoik`N ik `h `nHM ^ aAp,y pYrM hyQ im|D dy,gy=

7

jo t¬hA^ cAhIdA hY prmyS¬r koloN mÈg,A jArI r|Ko(lUkA 11:9-13)

7Òjykr t¬sIN mÈgdy rhoNgy tM< t¬sIN pRApt kr lvoNgy=l|Bo< tM l|BygA= K/kAP< tM t¬hA.yy lE drvAzA KoilHaAjAvygA= 8ik`N ik hryk mÈg, vAlA pA lYNdA hY aty>U\>, vAly ^ l|BdA hY aty K/kA`, vAly lE drvAzAKoilHaA jMdA hY=

9Òt¬hA.yy iv|coN ikh/A aYsA hY< ik jdoN `s dA pu|tr`s tooN roqI mÈgy tM `h `s^ p|Tr dyvygA? 10jykr`h e|k m|CI mÈgy< tM kI t¬sIN `s^ s|p dyvoNgy? 11jykrt¬sIN eÈny duSq ho ky vI< aAp,y b%icaM ^ c\gIaMdAtM dy,IaM jA,dy ho tM t¬hA.A surgI iptA< mÈg,vAilaM ^< ikÈnIaM v|D c\gIaM dAtM dyvygA?

sB toN zrUrI asUl12Òes lE jo kuJ t¬sIN cAh\udy ho ik lok t¬hA.y

nAl krn< `nHM nAl vI `vyN dIaM hI g|lM kro= ik`Nik mUsA dI SrHA aty nbIaM dIaM ilKtM dA eho nco/hY=

surg dA mArg aty nrk dA mArg(lUkA 13:24)

13Òt¬sIN BI/y fAqk rAhIN v/o ik`N jo eh rAh svrg^ KulHdA hY= nrk dA rAh bhut KulHA hY aty bhutsuKAlA hY< aty tbAhI v|l iljMdA hY= `s TA,IN bhutlok aÈdr jMdy hn= 14pr `h fAqk b/A BI/A hY atya¯KA hY ijh/A s|cy jIvn v|l ^ jMdA hY= aty ijh/y`s^ l|Bdy hn `h ivrly hn=

lokM dy k\mM toN huiSaAr rho(lUkA 6:43–44; 13:25–27)

15ÒJUQy nbIaM toN huiSaAr rho< `h t¬hA.y kol By.Mdy Bys iv|c aA`Ndy hn< pr asl iv|c `h bhutKtrnAk biGaA/M vrgy hn= 16t¬sIN `nHM ^ `nHM dyFlM toN pCA,ogy= c\gy k\m BY/y lokM duaArA nhIN huÈdyijvyN k\i.aAlIaM JA/IaM ty aÈgUr nhIN h\udy aty nA hIB|K/y ty aÈjIr `gdy hn= 17`sy trHM hryk c\gA ibrCc\gA Fl idÈdA hY pr mA/A ibrC mA/A fl idÈdA hY=18c\gy ibrC burA fl nhIN dy s|kdy aty nA hI mA/AibrC c\gA fl dy skdA hY= 19hryk ibrC ijh/Ac\gA fl nhIN idÈdA v%i>aA jMdA hY aty a|g iv|csu%iqaA jMdA hY= 20es lE t¬sIN enHM lokM ^ enHMdy FlM toN pCAn, wog hovoNgy= 21`h ijh/A ik mY^ÔpRBU< pRBU kihÈdA hY< svrg dy rAj iv|c nhIN v/ygA=

985 m|tI 7:22-8:18

isrF `hI ivaktI ijh/A myry iptA dI e|CA anusArk\m krdA hY< svrg dy rAj iv|c pRvyS kr skdA hY=22aÈtly idn< anyk lok mY^ aAK,gy< ÔtU\ sA.A pRBU hY=asIN tyry lE boly? aty kI tyrA nM lYky BUt nhIN k|>yaty kI tyrA nAm lYky bhut sArIaM krAmAtM nhINkItIaM?Õ 23td mYN `nHM ^ sAF aAKMgA< Ôik mYN t¬hAnU\kdy vI nhIN jAi,aA hy burA krn vAilP myry koloNcly jAP=ÕÓ

isaA,A mn¬|K aty mUrK mnu|K(lUkA 6:47–49)

24Òhryk mnu|K jo myry eh bcn s¬,dA hY aty enHM`%ty cldA hY `h `s bu%iDmAn vrgA jAi,aA jAvygAijs ny c|qAn `%ty aAp,A Gr b,AeaA=25mINhvirHaA< h/H aAxy aty hnyrIaM vgIaM aty `s dy Gr^ D|kA mAiraA pr `h nA i.%igaA< ik`N ik `s dInIh c|qAn `%ty DrI hoE sI= 26hryk `h mnu|K jo myryeh bcn s¬,dA hY aty `nHM ^ nhIN mÈndA< `h `smUrK aAdmI vrgA hY jo aAp,A Gr ryt ty b,A`NdAhY= 27aty mINh virHaA< h/H aAxy< hnyrIaM vgIaM aty`s Gr ^ D|kA v|jA aty Gr e|k `%cI avAz nAl>ih igaA=Ó

28jdoN iwsU eh g|lM aAK hiqaA< tM lok `s dy`pdyS `%ty hYrAn ho gX= 29ik`N ik iwsU ny `nHM nymdy `pdySkM vM{ `pdyS nA id|tA sgoN iwsU ny e|kaijhy mnu|K vM{ `pdyS id|tA ijs kol aiDkAr sI=

iwsU dA rogI ^ c\gA krnA(mrkus 1:40–45; lUkA 5:12–16)

jdoN `h phA/I toN `t%iraA tM v|.I BI/ `sdymgr l|g pE= 2e|k ko/HI ny iwsU kool aAky `s

a|gy m|TA qyikaA aty ikhA< ÒpRBU jI jy tusIN cAho tMmY^ QIk kr s|kdy hoN=Ó 3iwsU ny aAp,A h|T FYlAeaAaty `s aAdmI ^ CoihaA aty aAiKaA< ÒmYN tY^ QIkkrnA cAhuÈdA hM=Ó aty `sy vyly ko/HI dA ko/H jMdAirhA= 4tM iwsU ny `s^ aAiKaA< Òhu,y jo kuJ vApiraAhY jA ky iksy ^ nA d|sIN< pr jA ky aAp,y jAjk ^ivKAEN aty mUsA dI SrHA dy hukm anusAr jA ky ByqAc/HA lokM lE eh e|k sAKI hovygI=Ó

iwsU dA sUbydAr dy nOkr ^ QIk krnA(lUkA 7:1–10; wuh\nA 4:43–54)

5jdoN iwsU kFrnAhUm Sihr iv|c igaA< tM sUbydAr`s kol e|k byntI lY ky aAeaA< 6ÒpRBU jI myrA nOkr

8

aDr\g ty drd dA mAiraA Gr iv|c mÈjy ty bImAripaA hY=Ó

7fyr `s ny sUbydAr ^ aAiKaA< ÒmYN aA, ky `s^c\gA kr idaMgA=Ó

8pr sUbydAr ny `%tr id|tA< ÒpRBU jI mYN es wognhIN ik t¬sIN myrI Ct hyQ aAvo< jykr t¬sIN isrFbcn vI kr dyvo tM myrA nOkr c\gA ho jAvygA= 9ik`Nik mYN vI dUijaM dy aiDkAr hyQM e|k mnu|K hM atyispAhIaM ^ aAp,y aiDkAr iv|c r|KdA hM aty jy iksy^ aAKdA hM< ÔjAÚÕ tM `h jMdA hY aty jd dUjy ^khM< ÔaAÚÕ tM `h aA`NdA hY< aty jd aAp,y nOkr ^kihÈdA hM eÈJ kr tM `h `vyN krdA hY=Ó

10iwsU ny eh s¬, ky acrj mÈinaA aty `nHM ^ijh/y mgr-mgr aA`Ndy sn ikhA< ÒmYN t¬hA^ s|caAKdA hM ik es aAdmI iv|c esrAXl dy iksy vIaAdmI nAloN v|D aAsTA hY= 11mYN t¬hA^ aAKdA hM ikbhut sAry lok pUrb aty p|Cm iv|coN aA`,gy= `hsvrg dy rAj iv|c abrAhAm< eshAk aty wAkUbnAl bYQ ky KA,gy= 12pr `h lok ijnHM kol rAj ho,AcAhIdA hY bAhr su|qy jA,gy= `h bAhr hnyry iv|c su|qyjA,gy< lok `s jgHA cIk,gy aty drd nAl aAp,ydÈd pIs,gy=Ó

13td iwsU ny sUbydAr ^ aAiKaA< ÒtU\ Gr jA< ijvyNtU\ aAsTA kItI hY `h `vyN hI c\gA kItA jAvygA=Óaty `s dA nOkr `sy G/I c\gA ho igaA=

iwsU dA bhut sAry lokM ^ c\gA krnA(mrkus 1:29–34; lUkA 4:38–41)

14iwsU ny ptrs dy Gr aAky `s dI s|s ^ tApnAl pE vyiKaA= 15tM iwsU ny `s dA h|T CoihaA aty`s dA tAp lih igaA< Fyr `s ny `%Q ky `s dIKAitr kItI= 16jdoN SAm hoE tM `s kol bhut sAryaijhy lokM ^ ilaAeaA igaA ijnHM ^ BUt ic\b/y hoxysn aty iwsU ny aAp,y bcnM nAl BUtM ^ k|> id|tAaty iwsU ny `nHM sAry lokM ^ c\igaM kr id|tA joibmAr sn= 17`s ny eh nbI wsAwAh dy bcnM ^pUrA krn lE kItA:

Ò`s ny Kud sA.IaM ibmArIaM lY lEaM aty rogM^ cu|k ilaA=Ó wsAwAh 53:5

iwsU dA an¬sr,(lUkA 9:57–62)

18jdoN iwsU ny aAp,y aAly duaAly BI/ vyKI< tM `sny aAp,y cyilaM ^ JIl dy prly pAr jA, lE ikhA=

m|tI 8:19-9:13 98619Fyr e|k nym dy `pdySk ny iwsU ^ kol aAky ikhA<ÒgurU jI ij|Ty ikty vI tU\ jAvyN mYN tyry ip|Cy c|lMgA=Ó

20tM iwsU ny `s^ aAiKaA< ÒlU\b/IaM dy Gurny hnaty pÈCIaM lE aAlH,y hn pr mnu|K dy pu|tr ^ isrr|K ky aArAm krn lE koE TM nhIN hY=Ó

21`s dy e|k dUjy cyly ny `s^ aAiKaA< ÒpRBU< mY^prvAngI idP ik mYN pihlM jA ky aAp,y ip` ^dfnAvM ifr mYN t¬hA.A anusr, krMgA=Ó

22pr iwsU ny `s^ ikhA< ÒtU\ myry mgr c%ilaM aAaty m¬ridaM ^ aAp,y m¬rdy aAp d|b, dy=Ó

iwsU dA tUfAn ^ rok,A(mrkus 4:35–41; lUkA 8:22–25)

23jdoN iwsU by/I `%ty ci/HaM tM `s dy cyly `s dymgr aAxy= 24JIl iv|c eÈnA tUfAn aAeaA ik by/IlihrM iv|c hI lu|kdI jA rhI sI= pr iwsU sON irhA sI=25cyly `s kol aAX aty `s^ jgAeaA= `nHM ny iwsU^ aAiKaA< ÒpRBU sA^ bcAP< asIN .u|b rhy hM=Ó

26tM `sny `nHM ^ aAiKaA< Òt¬sIN eÈnM ik`N .rdyho?Ó t¬hA^ pUrA ivSvAS nhIN hY=Ó td `sny `%Q kyhvA aty lihrM ^ dbkA mAiraA= ifr e|kdm cYn hoigaA=

27tM `h mn|uK hYrAn ho ky boly< Òeh ikho ijhApurK hY ik hvA aty lihrM vI es dI g|l mÈn lYNdIaMhnÚÓ

iwsU ny do mnu|KM iv|coN BUt k|>y(mrkus 5:1–20; lUkA 8:26–39)

28jdoN iwsU JIl dy pAr gdrInIaM dy dyS iv|cphuÈicaA< tM do mnu|K ijnHM ^ BUt ic\b/y hoxy sn< kbrMiv|co inkl ky iwsU kol aAX aty `h eÈny KtrnAksn ik `s rsty toN koE l\G nhIN sI s|kdA= 29`nHMdo mnu|KM ny `s^ pukAr ky aAiKaA< Òhy prmyS¬r dypu|trÚ tyrA sA.y nAl kI k\m? kI tU\ imTy hoX vyly toNpihlM e|Ty sA^ d|uK dy, aAeaA hY?Ó

30`nHM toN kuJ dUr< `%Ty sUrM dA bhut v|.A e|z/cr irhA sI= 31BUtM ny `s dIaM imÈntM krky aAiKaA<Òjykr tU\ sA^ k|>,A hY tM sA^ sUrM dy e|j/ iv|cG|l dy=Ó

32`s ny `nHM ^ ikhA< ÒjAPÓ tM BUt inkl ky sUrMiv|c jA v/y< `h sUrM dA e|j/ phA/I dI >lA, toNB|ijaA aty JIl iv|c i.|g ipaA aty .u|b igaA= 33tdsUrM dy e|z/ dy rKvAly Sihr aÈdr ^ B|jy= `nHM nysUrM aty BUtM dy kAibz lokM nAl vAprn vAlI GqnA

dA vrn, kr id|tA= 34td sArA ngr iwsU ^ iml,lE aAeaA aty `s^ `nHM dA elAkA C|., lEbyntI kItI=

iwsU dA e|k lkvy dy mAry aAdmI ^ QIk krnA(mrkus 2:1–12; lUkA 5:17–26)

iwsU by/I `%ty c/ky pAr l\iGaA aty aAp,y ngrv|l vAips pritaA= 2kuJ lok e||k mÈjI `%ty

pxy hoX e|k aDr\gI ^ `s kol ilaAX aty iwsU ny`nHM dI inhcA vyKky `s aDr\gI ^ aAiKaA< Òhy pu|trÚhONslA r|K< tyry sAry pAp mAf hoxy=Ó

3kE nym dy `pdySkM ny eh g|lM s¬,IaM tM aAp,ymn iv|c ikhA eh mnu|K tM prmyS¬r dI trHM bol irhAhY< Òeh mnu|K kuFr boldA hY=Ó

4iwsU `nHM dIaM socM ^ jA,dA sI< `s ny aAiKaA<Òt¬sIN khA^ aAp,y mn iv|c duSq ivcAr r|Kdy hY?5–6ikh/I g|l suKAlI hY? eh kih,A ik tyry pAp mAFhoxy jM eh kih,A K/A ho aty t¬r? pr mYN t¬hA^ivKAvMgA ik mnu|K dy pu|tr ^ DrtI `%ty pAp mAFkrn dI SktI hY=Ó tM iwsU ny aDr\gI mnu|K ^ ikhA<ÒK/A ho< aAp,A ibstrA cu|k aty Gr cilaA jA=Ó7tM `h `%Q ky aAp,y Gr ^ t¬r igaA< 8lokM ny ehvyiKaA aty .r nAl GbrA gX= `nHM ny aAdmIaM ^aijhI SktI dy, lE prmyS¬r dI `stit kItI=

iwsU dA m|tI ^ cun,A(mrkus 2:13–17; lUkA 5:27–32)

9jdoN iwsU `h jgHA C|. irhA sI< tM `s ny m|tInAm dy e|k mnu|K ^ msUl dI cONkI ty vyiKaA aty`s^ ikhA< Òmyry mgr ho t¬r=Ó aty `h `%Q ky `sdy mgr ho t¬iraA=

10jdoN iwsU m|tI dy Gr Bojn kr irhA sI< tM bhutsAry msUlIX aty pApI lok aAX aty iwsU aty `s dycyilaM nAl KA,A KADA= 11FrIsIaM ny eh vyK kyiwsU dy cyilaA ^ aAiKaA< Òt¬hA.A gurU msUlIaM atypApIaM dy nAl ik`N KMdA hY?Ó

12iwsU ny eh s¬, ky frIsIaM ^ ikhA< Òt\drustM^ nhIN sgoN rogIaM ^ hkIm dI lo/ hu\dI hY= 13t¬sINjAP aty es dA arT smJo: ÔmYN jAnvrM dA blIdAnnhIN cAhuÈdA= mYN lokM ivckAr imhr cAhuÈdA hM=Õ* mYNc\gy lokM ^ s|dA dy, nhIN aAeaA= mYN pApIaM ^ s|dA

ÒmYN ... cAhuÈdA hMÓ hoSyaA 6:6=

dy, aAeaA hM=Ó

9

987 m|tI 9:14-10:4

iwsU bAkI dy DArimk whUdIaM vrgA nhIN(mrkus 2:18–22; lUkA 5:33–39)

14td wUh\nA dy cilaM ny `s dy kol aA, ky ikhA<Òes dA kI kAr, hY ik asIN aty FrIsI bhut vrtr|Kdy hM< pr tyry cyly vrt nhIN r|Kdy?Ó

15iwsU ny jvAb id|tA< ÒivaAh iv|c lA/y dy dost<`nM icr `dAs nhIN ho skdy jdoN t|k lA/A `nHMnAl hY= pr `h idn aA`,gy jdoN lA/A `nHM toN a|.kItA jAvygA< Fyr `h vrt r|K,gy=

16ÒkoE vI nvyN k|p/y dI qAkI pAqy hoX purA,y k|p/yty nhIN lA`NdA< jykr `h aijhA krdA hY< tM qAkIsu\g/ jAvygI aty k|p/y toN pAq jAvygI aty `h Cykhor vI ùKrAb idsygA=17koE vI nvIN mY ^ purA,IaMmSkM iv|c nhIN BrdA= mÈn lvo ik `h aijhA krn<tM purA,IaM mSkM pAq jA,gIaM< mY vg jAvygI atymSkM dA nAS ho jAvygA= es lE lok nvIN mY nvIaMmSkM iv|c Brdy hn= es trHM< mY aty mSkM dovyNc\gIaM rihÈdIaM hn=Ó

iwsU dA moE ku/I ^ pRA, dy,A aty bImAra¯rt ^ rAzI krnA

(mrkus 5:21–43; lUkA 8:40–56)18jd iwsU `nHM ^ eh g|lM kih irhA sI tM pRArTnA

sTAn dy e|k aAgU ny aA, ky `s dy a|gy m|TA qyikaMaty aAiKaA< ÒmyrI byqI hu,y mrI hY= pr t¬sIN aAP atyaAky `s^ aAp,y h|T nAl CUho `h Fyr jI pvygI=Ó

19fyr iwsU `%iQaA aty aAp,y cyilaM s,y `s dymgr t¬r ipaA= 20`%Ty e|k art< ijs dy bArHM virHaMtoN lhU vg irhA sI< `s ny ip|Co dI aA, ky iwsU dycoZy dA p|lA CoihaA= 21ik`N ik `s ny soicaA< ÒjykrmYN isrF `s dy coZy ^ Coh lvM< mYN c\gI ho jAvMgIÓ22iwsU m¬i/aA aty `s^ vyK ky aAiKaA: ÒipaArI artKuS rih= tyrI aAsTA ny tY^ c\gA kItA hY=Ó `h a¯rt`sy pl c\gI ho gE= 23iFr iwsU pUjA sTAn dy aAgUdy Gr igaA= aty iwsU ny vyiKaA kuJ lok jnAzy vAstys\gItk DunI pYdA kr rhy sn aty `%Ty ku/I ^ mrIvyK ky ro-ip|q rhy hn= 24tM `s ny aAiKaA< ÒclyjAvo< ik`N ju ku/I mrI nhIN sgoN su|tI pE hY<Ó pr `h`s `%ty h|sy=

25jdoN lokM ^ GroN bAhr k|> id|tA igaA< tM `h`s kmry iv|c igaA ij|Ty ku/I sI= `sny `s dA h|TFi/aA< aty `h K/HI ho gE< 26eh Kbr `s sAryelAky iv|c FYl gE=

iwsU dA bhut sAry lokM ^ rAjI krnA27jd iwsU `%ToN t¬iraA< tM do aÈnHy `s dy mgr

hAkM mArdy aAxy aty boly< Òhy dA~d dy pu|tr sA.y `%tydwA krÚÓ 28jdoN iwsU Gr iv|c igaA tM `h aÈnHy `skol aAxy aty iwsU ny `nHM ^ pu%iCaA< ÒkI t¬hA^ ivSvAshY ik mYN t¬hA.y lE t¬hA.I idRSqI vAps ilaA skdAhM?Ó aÈnHy aAdmIaM ny jvAb id|tA< ÒhM pRBU sA^ivSvAs hY=Ó

29td `s ny `nHM dIaM a|KIaM ^ CoihaA aty aAiKaA<Òjy t¬hA^ ivSvAs hY ik mYN t¬hA^ iFr toN vyK, wogkr skdA hM tM evyN hI hovy=Ó 30aty aÈnHy aAdmIvyK, dy wog ho gX< iwsU ny `nHM ^ sKt cytAvnIid|tI< Òes bAry iksy ^ nA d%isPÚÓ 31pr `nHM nybAhr inkl ky sAry KytR iv|c `s dA j|s fYlAeaA=

32`nHM do aÈnHy aAdmIaM dy bAhr inkldy hI loke|k gu\gy ^ ijs ^ BUt ic\bi/aA hoeaA sI `s dy kolilaAxy< 33jd BUt ny aAdmI ^ C|. id|tA< tM `hbol, wog ho igaA= lok b/y hYrAn sn aty aAiKaA<ÒasIN esrAXl iv|c es trHM kdI vI nhIN vyiKaA=Ó

34pr FrIsIaM ny ikhA< Ò`h tM BUtM dy aAgU dIshAetA nAl BUtM ^ k|>dA hY=Ó

iwsU ny lokM lE trs mihsUs kItA35iwsU ny sAry ipÈ.M aty ngrM rAhIN wAtrA kItI=

`s ny `nHM dy pRArTnA sTAnM iv|c `pdyS id|ty atyrAj bAry lokM iv|c KuS ùKbrI dA pRcAr kItA= `s nyhr trHM dy rogM aty ibmArIaM ^ c\gA kItA= 36jdoN`s ny BI/M vyKIaM tM `s^ `nHM `%ty trs aAeaAik`N ik lok T|ky hoX aty lAcAr sn= `h `nHM By.MvM{ sn ijnHM dA koE aAj/I nA hovy= 37iFr iwsU nyaAp,y cyilaM ^ aAiKaA< ÒKytI p|kI hoE hY pr vA>yTo/y hn= 38es lE t¬sIN KytI dy mAlk a|gy byntIkro ik `h aAp,I KytI v|>, lE vA>y G|l dyvy=Ó

bArHM rsUl(mrkus 3:13–19; 6:7–13; lUkA 6:12–16; 9:1–6)

iwsU ny aAp,y bArHM cyilaM ^ s%idaA= `sny `nHM ^ iBRSq aAtmAvM k|>, dI SktI

id|tI= `s ny `nHM ^ hr trHM dy rog aty ibmArI ^c\igaM krn dI SktI id|tI= 2bArHM rsUlM dy nAme`N hn: Sm~n ijh/A ptrs khA`NdA hY< aty `sdA BrA aÈidRwAs; zbdI dA p|utr wAkUb aty `s dABrA wUh\nA; 3iFilpus aty brt¬lmE; TomA aty m|tImsUlIaA<hlfE dA pu|tr wAkUb aty T|dE; 4Sm~n

10

m|tI 10:5-32 988

knAnI* aty whUdA eskirwotI ijs ny `s^ f/vAvI id|tA=

5iwsU ny bArHM rsUlM* ^ eh ihdAetM id|tIaMaty `nHM ^ Byj id|tA= `sny aAiKaA< ÒgYr-whUdIaMdy elAky ^ nA jA,A aty sAmrIaA* dy iksy vI ngriv|c pRvyS nA krnA= 6sgoN esrAxyl dy GrA,y dIaMguaAcIaM hoEaM By.M kol jAP= 7jAP aty pRcAr kroÔsvrg dA rAj ny/y aA irhA hY=Õ 8rogIaM ^ c\gA kro<m¬ridaM ^ ijvAlo< ko/HIaM ^ Su|D kro< BUtM ^ k|>o= mYNeh aiDkAr t¬hA^ m¬Ft id|tA hY< eslE t¬sIN vIhorM lokM dI m¬Ft mdd kro= 9aAp,y kmr k|isaMiv|c sonA< cMdI nA tMbA kuJ vI nA ilP= 10nA hIaAp,y nAl koE JolA cu|ko= aAp,y sFr iv|c isrf`hI k|p/y aty `hI ju|tI ilP ijh/I t¬sIN pAE hoEhY= nA hI t¬sIN aAp,y nAl lAQI lY,I hY= e|k kAmy ^h|k hY ik jo `s^ cAhIdA lY skdA hY=

11Òjd t¬sIN iksy ngr jM Sihr iv|c v/o tM ehpu|Co ik e|Ty lAek mnu|K kO, hY= aty ijÈnA icr iktyhor nA jAvo `%Ty hI Qihry rho= 12aty `s Gr iv|cv/idaM hI `s dI su|K mÈgo= 13jykr `s Gr dy lokt¬hA.A suaAgt krdy hn< tM `h t¬hA.I SMtI dy lAekhn= jo SMtI t¬sIN `nHM lE cAhI `h `nHM dI hovy=pr jykr `h t¬hA.A suaAgt nhIN krdy `h t¬hA.ISMtI dy lAek nhIN hn= tM jo SMtI t¬sIN `nHM ^bKSI `h vAps lY lvo= 14jykr koE Gr jM Sihrt¬hA.A suaAgt nA kry< aty t¬hA.y SbdM v|l iDaAnnA dyvy< tM jdoN t¬sIN `h jgHA C%.oN tM aAp,y pYrM dIDU/ JA/ s|uqo= 15mYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik inaM dyidn `s ngr dA hAl sdUm aty amUrAh* dy dySnAloN vI iBaAnk hovygA=

iwsU dA m¬SklM bAry ùKbrdAr krnA(mrkus 13:9–13; lUkA 21:12–17)

16Òs¬,oÚ mYN t¬hA^ By.M vM{ biGaA/M iv|c ByjdAhM= so tusIN s|pM vrgy huiSaAr aty kbUtrM vrgy Bolyhovo= 17lokM toN hoiSaAr rho< ik`N ik `h t¬hA^ kYdkrky t¬hA.A inr,A kr,gy aty aAp,y pRArTnA sTAnM

knAnI whUdIaM dA e|k rAjsI j|TA=

bArHM rsUl iwsU v|loN `s dI mdd lE cu,y hoX KAs aAdmI=

sAmrIaM aDUry whUdI sn< ijnHM ^ whUdI svIkAr nhIN snkrdy==

sdUm aty amUrAh `h Sihr ijnHM ^ pRBU ny pAp dI szAdy, lE tbAh kr id|tA=

iv|c t¬hA^ ko/y mArngy= 18t¬sIN myry kAr, rAjpAlM

aty rAijaM dy a|gy pyS kIty jAvogy= t¬sIN myry bAry`nHM rAijaM< rAjpAlM aty lokM ^ d|soNgy ijh/y gYrwhUdI hn= 19pr jdoN lok t¬hA^ igrFtAr krn< tMeh ic\tA nA kro ik es bAry kI aAKIX aty `nHM ^ikvyN d|sIX= ik`N ik ijh/y t¬hA^ Sbd aAK,y cAhIdyhn `h `sy G/I t¬hA^ id|ty jA,gy= 20ik`N ik bol,vAly t¬sIN nhIN hovoNgy< sgoN t¬hA.yy iptA dA aAtmAt¬hA.yy rAhIN bol irhA hovygA= 21BrA aAp,y BrAvM dyvYrI b, jA,gy aty `nHM ^ mrvA`, vAsty igrFtArkrA`,gy= iptA aAp,y b|icaM dy ivru|D K/Hy ho jA,gyaty b|cy aAp,y mAipaM dy iùKlAF K/Hy ho jA,gy aty`h `nHM ^ mArn vAsty sONp dy,gy= 22myry nAm kAr,sB lok t¬hA^ nFrt krngy= ijh/A aÈt tIk shygAso hI bcAeaA jAvygA= 23jykr e|k ngr iv|c lokt¬hA^ kSq dy, tM< dUsry ngr iv|c cly jAP= mYNt¬hA^ s|c aAKdA hM ik t¬sIN mnu|K dy pu|tr dy aA`,toN pihlM esrAXl dy sAry ngrM iv|c nhIN jAvoNgy=24ÒkoE vI cylA aAp,y gurU nALoN v|.A nhIN< aty koEnokr aAp,y mAlk nAloN v|.A nhIN= 25enM hI bhuthY ik cylA aAp,y gurU ijhA aty nOkr ap,y mAlkijhA hovy= jykr Gr dy mAlk ^ baAl zbUl (SYtAn)aAiKaA jMdA< tM Gr dy bAkI lokM ^ es toN vI b|dtrnMP nAl s%idaA jAvygA=

prmyS¬r toN .ro lokM toN nhIN(lUkA 12:2–7)

26Òso t¬sIN `nHM kolo nA .ro< ik`N ik koE cIz l¬kInhIN hY= ijh/I prgq nhIN kItI jAvygI< nA hI kuJgupt hY jo jAi,aA nhIN jAvygA= 27jo kuJ vI mYN t¬hA^hnyry iv|c aAK irhA hM t¬sIN `s^ cAn, iv|c aAKoaty jo kuJ vI tusIN k\nM iv|c s¬,dy ho `s dA Ku|lyaAmpRcAr kro= 28`nHM koloN nA .ro ijh/y dyh ^ tM mArs|uqdy hn pr rUh ^ nhIN mAr s|kdy< sgoN `sy kolo .roijh/A dyh aty rUh dohM ^ nrk iv|c nSq kr skdAhY= 29e|k pYsy dIaM do ic/IaM ivkdIaM hn aty `nHMiv|coN e|k vI t¬hA.y iptA dI mrzI ibnM Ktm nhIN hoskdI= 30aty t¬hA.y isr dy vAl vI ig,y jMdy hn=31so t¬sIN nA .roÚ t¬sIN bhutIaM ic/IaM nAlo v|D `%tmho=

lokM ^ t¬hA.y ivSvAs bAry d|s,A(lUkA 12:8–9)

32Òjo koE mnu|K lokM ^ d|sdA hY ik `h myry iv|civSvAs krdA hY< mYN vI aAp,y iptA a|gy ijh/A svrg

989 m|tI 10:33-11:18

iv|c hY d|sMgA ik `h ivaktI myry nAL s\b\iDt hY=33pr jo kooE mnu|K lokM ^ d|sdA hY ik `h myry iv|civSvAs nhIN krdA tM mYN vI aAp,y iptA dy a|gyijh/A svrg iv|c hY `s dA ekrAr nhIN krMgA=

mYN tuhA^ tlvAr dy, aAeaA hM(lUkA 12:51–53; 14:26–27)

34Òeh nA soco ik mYN DrtI `%ty t¬hA^ SMtI dy,aAeaA hM= mYN SMtI dy, nhIN< sgoN tlvAr dy, lEaAeaA hM= 35

-36ik`N ik mYN eh pUrn krn vAstyaAeaA hM:

Ômnu|K dy vYrI `s dy aAp,y Gr dy jIa ho,gy=pu|tr aAp,y ipP dy ivruuD hovygA aty DI aAp,I mM dyiv|ruD hovygI= aty e|k ^h aAp,I s|s dy ivru|D hovygI=Õ

mIkAh 7:6

37Òjo ivaktI ip` jM mM ^ myry nAloN v|D ipaArkrdA hY< `h myry mgr c|l, dy lAek nhIN hY= 38jykrkoE ivaktI aAp,I slIb ^ kbUl nhIN krygA `h`s^ td id|tI jAvygI jd `h myry mgr t¬rygA=39jykr koE ivaktI aAp,I ptnI ^ myry nAloN v|DipaAr krdA hY< `h s|cA jIvn guaA lvygA= jo koEvI myry lE aAp,I jAn dyvygA s|cA jIvn l|B lvygA=Ó

thA^ kbUl, vAsty prmyS¬r lokM ^ asIsM dyvygA(mrkus 9:41)

40Òjo koE t¬hA^ kbUldA hY `h mY^ kbUldA hY< atyjo koE mY^ kbUldA hY `h `s^ kbUl krdA hY ijsny mY^ ByijaA hY= 41jykr koE iksy nbI ^ es krkykbUldA hY ik `h nbI hY tM< `h `s dA Fl pRAptkrygA jo e|k nbI dA huÈdA hY= aty jo koE c\gy aAdmI^ es lE kbUldA hY ik`N ik `h e|k c\gA aAdmIhY< tM `h `s dA Fl pRApt krygA jo e|k c\gy aAdmIdA huÈdA hY= 42eh Coqy b|cy myry cyly hn= jykr koEenHM CoiqaM iv|coN iksy e|k ^ vI eh socky e|k Q\.ypA,I dA ipaAlA idÈdA hY ik`N ju `h myry cyly hn< tMs|c m¬|c mYN t¬hA^ d|sdA hM ik< `h aAp,A Fl pRAptkrygA=Ó

iwsU aty wUh\nA bpitsmA dy, vAlA(lUkA 7:18–35)

aAp,y bArHM cyilaM ^ ihdAetM dy, toNbAad< iwsU ny `h TM C|. id|tI aty glIlI

dy ngrM iv|c `pdyS dy, aty pRcAr krn lE cilaA11

igaA= 2wUh\nA bpitsmA dy, vAly ny kYdKAny iv|cmsIh dy k\mM bAry s¬, ky aAp,y kuJ cyilaM ^ `sv|l ByijaA= 3wUh\nA dy cyilaA ny iwsU ^ aiKaA< ÒkItU\ `hI ivaktI hYN ijs bAry wUh\nA ny ikhA sI ikaA`, vAlA hY< jM iFr sA^ iksy hor dA eÈtzArkrnA cAhIdA hY?Ó

4iwsU ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òjo kuJ t¬sIN s¬,dyaty vyKdy ho jAky wUh\nA ^ aAK dy,A< 5ik aÈnHy sujAKyhuÈdy hn aty l\g/y t¬rdy hn< ko/HI Su|D kIty jMdy hn<boly s¬,dy hn aty m¬rdy ijvAxy jMdy hn aty grIbM^ KuSKbrI s¬,AE jMdI hY= 6ijh/A ivaktI mY^kbUldA hY `h DÈn hY=Ó

7iwsU ny wUh\nA bAry lokM nAl g|l krnI SurU kItI<Òt¬sIN bAhr `jA/ iv|c kI vyK, inkly sI?Ó e|kkAny ^ ijh/A hvA nAl ih|ldA hY? nhINÚ 8s|cm¬|ct¬sIN kI vyK, lE bAhr inkly sI? kI mhIn vstrpihny hoxy e|k mnu|K ^ vyK,? nhINÚ `h ijh/y mhInvstr pihndy hn `h rAijaM dy mihlM iv|c hn=9fyr t¬sIN bAhr kI vyK, lE inkly sI? e|k nbI^? hM mYN t¬hA^ d|sdA hM< wUh\nA nbI nAloN vI vDyryhY= 10eh Pho hY ijs dy bAry poTIaM iv|c eh iliKaAhoeaA hY:

Ôs¬,oÚ mYN t¬hA.y a|gy aAp,A dUt G|l irhA hM ijh/Aik t¬hA.y lE t¬hA.A rAh itaAr krygA=Õ mlAkI 3:1

11mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM: sAry aAdmIaM iv|coN< ijh/ya¯rtM toN j\my hn< koE vI wUh\nA bpitsmA dy, vAlytoN v|.A nhIN hY= pr hAly vI< jo svrg dy rAj iv|cingU,A hY `h wUh\nA toN v|.A hY= 12wUh\nA bpitsmAdy, vAly dy idnM toN hu, tIk svrg dy rAj `%ty zormAiraA jMdA hY= ijh/y bl dA `pwog krdy hn es^ pA`, dI koiSS kr rhy hn= 13ik`Nju sAry nbIaty t¬ryt wUh\nA dy aA`, tIk boly= 14jykr t¬sIN `hg|lM jo SrHA aty nbIaM ny aAKIaM hn< mÈno tM t¬sINivSvAs kroNgy ik wUh\nA `hI XlIwAh hY jo aA`,vAlA sI= 15jykr t¬sIN mY^ s¬, skdy ho< tM s¬,o=

16ÒmYN es pI/HI dy lokM dI t¬lnA iks nAl krM?a|j dy lok `nHM b|icaM vrgy hn jo ik b%icaM dAe|k D/A b,A ky bAzAr iv|c bYQY dUjy bAlkM dy D/y ^aAvAz mAr ky aAKdy hn<

17ÔasIN t¬hA.yy lE b\srI vjAE pr t¬sIN nA n|cy=ÔasIN `dAs gIt gAeaA pr t¬sIN nA ip%iqaA=Õ18mYN ik`N kihÈdA hM ik lok eho ijhy hn? ik`N ikwUh\nA aAeaA pr `s ny dUjy lokM vM{ nA KADA nA

m|tI 11:19-12:13 990

pItA< Ôaty lokM ny aAiKaA ik `s dy aÈdr BUt hY=Õ19mnu|K dA pu|tr KMdA pINdA aAeaA aty lok aAKdyhn ik vyKo e|k KA~ aty SrAbI mnu|K msUlIaM atypApIaM dA wAr hYÚ pr igaAn Kud dIaM krnIaM toNDrmI idKAeaA jMdA hY=Ó

iwsU `nHM ^ cytAvnI idÈdA jo ivSvAsnhIN krdy

(lUkA 10:13–15)20iwsU ny `nHM SihrM dI aAlocnA kItI ijnHM iv|c

`s ny bhut sAry kirSmy kIty= `%ToN dy SihrM dy lokMny aAp,y jIvn >Èg nhIN bdly aty nAhI pAp krnyb\d kIty= 21iwsU ny ikhA< Òtyry lE eh burA hovygAKurAzInÚ tyry lE eh burA hovygA bYtsYdAÚ* t¬hA.yiv|c mYN bhut kirSmy kIty= jykr `h kirSmy sUr atysYdA* iv|c kIty jMdy< tM bhut pihlM `nHM lokM nyaAp,y jIvn bdl lX huÈdy= 22pr mYN t¬hA^ aAKdAhM ik inaM dy idn t¬hA.yy nAlo sUr aty sYdA dA hAlpu|C, jog hovygA= 23hy kFrnAhUmÚ kI tU\ svrg tIk`%cA cu%ikaA jAvygA? nhINÚ tY^ T|ly m¯t dI TAvyNsu%iqaA jAvygA< ik`N ik ijh/IaM krAmAtM tyry iv|civKAEaM gEaM jykr `hI krAmAtM sdUm iv|civKAEaM jMdIaM tM `h a|j tIk bi,aA rihÈdA=24pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik inaM dy idn t¬hA.AhAl sdUm dyS nAloN mA/A hovygA=Ó

iwsU aAp,y lokM ^ ivSrAm idÈdA(lUkA 10:21–22)

25td iwsU ny aAiKaA< Òhy iptA< svrg aty DrtIdy pRBU< mYN tyrI `stit krdA hM aty joo tU\ enHM g|lM^ isaA,y aty cust lokM toN gupt r%iKaA= pr tU\ ehg|lM aAm aAdmIaM ^ pRgq kItIaM hn= 26hM< iptAÚtU\ aijhA kItA< ik`N ik s|c m¬|c tU\ ehI krnA cAhuÈdAsI=

27ÒsB kuJ myry iptA ny mY^ sONipaA hoeaA hY= iptAtoN ibnA p|utr ^ koE nhIN jA,dA aty nA hI p|utr toNibnA iptA ^ koE jA,dA hY= ijnHM ^ pu|tr pRgqkrn lE cu,ygA< isrF `hI lok iptA ^ jAn,gy=28Ò`h sAry lok jo T|ky hoX hn aty ijnHM ny BArI boJ

KurAjIn< bYtsYdA glIlI JIl dy ny/y dy Sihr ij|Ty iwsU nypRcAr kItA=

sUr aty sYdA eh `nHM SihrM dy nM hn ij|Ty mÈdy lok rihÈdysn=

cu|ky hoX hn myry kol aAvo< mYN t¬hA^ aArAm dyvMgA=

29myrA jUlA aAp,y `%ty cu|ko aty mYToN is|Ko< ik`N ikmYN koml aty inmR idl hM= e`N< t¬sIN aAp,y aAtmyaÈdr ivSrAm mihsUs kroNgy= 30ik`N ik myrA jUlAs¬KAlA hY aty jo boJ mYN t¬hA^ idÈdA hM `h hOlA hY=Ó

kuJ whUdIaM v|loN iwsU dI in\idaA(mrkus 2:23–28; lUkA 6:1–5)

`s vyly< iwsU k,k dy KytM iv|coN l\G irhAsI= `s dy cyly `s dy nAl sn aty `h B|uKy

sn es lE `nHM ny is|qy to/-to/ ky KA,y S¬rU kridty= 2FrIsIaM ny eh vyiKaA aty `s^ aAiKaA<ÒvyKÚ tyry cyly `h kr hn jo sbt dy idn dI SrHA dyivru|D hY=Ó

3iwsU ny `nHM ^ ikhA< ÒBlA t¬sIN eh nhIN pi/HaAik dA~d ny kI kItA sI jdoN `h aty `s dy sATI Bu|Kysn? 4dA~d prmyS¬r dy Gr igaA< `sny aty `s dysATIaM ny `%Ty c/HAvy dIaM roqIaM KADIaM< ijh/IaMik dA~d aty `s dy sATIaM lE KA,IaM wog nhINsn= isrf jAjkM ^ hI enHM ^ KA, dI ejAzt sI?5kI t¬sIN t¬ryt iv|c eh nhIN pi/HaA ik hr sbt dyidn mÈdr iv|c jAjk sbt dy idn dI SrHA ^ to/dyhn< aty hAly vI `h doSI nhIN hn? 6pr mYN t¬hA^d|sdA hM ik e|Ty aijhA vI hY< jo mÈdr nAloN vI mhAnhY= 7piv|tr pustk iv|c ikhA igaA hY< ÔmYN jIv blIdAnnhIN cAhuÈdA sgoN mYN dwA cAhuÈdA hM=Õ* jykr t¬sINes dA arT jA,dy huÈdy tM t¬sIN `nHM lokM dA inr,AnA krdy ijnHM ny kuJ vI Zlt nhIN kItA hY=

8Òik`N ju mnu|K dA pu|tr sbt dy idn dA pRBU hY=Ó

iwsU dA qu\.y dy h|T ^ QIk krnA(mrkus 3:1–6; lUkA 6:6–11)

9iwsU `s jgHM toN t¬r ky `ToN dyy pRArTnA sTAn tyigaA= 10`%Ty e|k mnu|K sI ijs dA h|T su|ikaA hoeaAsI= `%Ty kuJ whUdIaM ny iwsU dy ju\my e|k doS lA`,lE eh kih ky `s^ pu%iCaA ik< ÒkI sbt dy idniksy ^ c\gA krnA SrHA anusAr hY?Ó

11iwsU ny jvAb id|tA< Òjykr t¬hA.y iv|coN iksy kole|k By. hovy aty jy sbt dy idn `h qoxy iv|c i.|gpvy< tM kI t¬sIN `s ^ qoX iv|coN nhIN k|>oNgy? 12inScyhI< aAdmI By. nAloN ikty v|D m¬|lvAn hY= es lEsbt dy idn c\gA krnA SrHA anusAr hY=Ó

13td iwsU ny `s qu\.y mnu|K ^ ikhA< ÒmY^ aAp,A

ÒmYN ... cAhuÈdA hMÓ hoSyaA 6:6

h|T vyK,dy?Ó jd mnu|K ny aAp,A h|T iwsU a|gy kItA

12

991 m|tI 12:14-41

tM `h dUjy h|T vrgA hI c\gA ho igaA= 14pr FrIsIpRArTnA sTAn toN ivdA ho gX aty `nHM ny iwsU ^mArn dIaM iv`NtM b,AEaM=

iwsU< pRBU dA cui,aA hoeaA syvk hY15iwsU FrIsIaM dIaM iv`NtM jA, igaA aty `s

ny `h jgHA C|. id|tI= bhut sAry lok `s dy ip|Cy l|gt¬ry< aty `s ny `nHM sAiraM ^ rAzI kItA= 16aty`nHM ^ tAgIt kItI ik `h `s bAry horM ^ nA d|s,=17iwsU ny eh sB nbI wsAwAh dy enHM SbdM ^pUrn krn lE kItA=

18Òeh myrA syvk hY ijs ^ mYN cui,aA hY= myrAipaArA hY ijs toN mYN pRs\n hM= mYN aAp,A aAtmA `s`%pr r|KMgA< aty `h kOmM iv|c inaM dA aYlAn krygA=

19`h nA Jg/A krygA aty nA hI cIkygA= nA hIrAhM iv|c koE `s dI aAvAz s¬,ygA=

20`h iltA/y hoxy kAny ^ nhIN to/ygA= `h `sdIvy ^ bAhr r|KygA jo ik buJ, vAlA hY `h aijhA`doN t|k krygA jdoN t|k `h inrp|K inaM dI ij|tsTAipt nA kr dyvy=

21aty kOmM `s `%pr aAp,I aAs r|K,gIaM=ÓwsAwAh 42:1-4

iws¬ ^ pRBU v|lo SktI(mrkus 3:20–30; lUkA 11:14–23; 12:10)

22Fyr lok< e|k aÈnHy g\Ugy mnu|K< ijs ^ BUt icbi/aMhoeaA sI< `s dy kol ilaAxy aty iwsU ny `s^ aijhAc\gA kItA ik `h bol,-vyK, l|gA= 23sAry lok hYrAnsn aty aAiKaA< ÒkI eh aAdmI dA~d dA pu|tr tMnhIN ijs ^ prmyS¬r ny sA.y lok iv|c Byj, dA vAadAkItA sI=Ó

24FrIsIaM ny lokM ^ es trHM kihÈidaM s¬i,aAaty aAiKaA< Ò`h baAl-zbUl dy SAsk dI shAetAnAl lokM iv|coN BUtM ^ k|>dA hY=Ó

25pr `s ny `nHM dI soc-ivcAr jA,ky `nHM ^aAiKaA< Òhr `h rAj< jo aAp,y aAp nAl l/dA hY<nSq ho jAvygA< aty `h Sihr jM pirvAr< jo aAp,yaAp nAl l/dA hY< K/HA nhIN ho skdA= 26aty jy SYtAnaAp,y hI BUtM ^ bAhr D|kdA hY< tM SYtAn aAp,y hIiùKlAF l/ irhA hY= es trHM `s dA rAj nhIN clskdA? 27jykr mYN BUtM ^ k|>, vAsty baAl zbUldI SktI dI vrtoN krdA hM< tM t¬hA.y cyly BUt k|>,vAsty iks SktI dI vrtoN krdy hn? es lE t¬hA.yaAp,y lok eh sAibt kr idÈdy hn ik t¬sIN Zlt ho=

28pr jy mYN prmyS¬r dy aAtmy dI shAetA nAl BUtM ^k|>dA hM tM es dA mtlb hY ik prmyS¬r dA rAjt¬hA.y `%ty aA phuÈicaA hY=

29Òjykr koE mnu|K iksy zorAvr dy Gr iv|c Gu|s ky`s dA mAl corI krnA cAhy tM pihlM `h `s jorAvr^ b\nHygA tM hI `h zorAvr dy GroN mAl corI krs|kdA hY= 30`h jo koE myry nAl nhIN hY< myry iùKlAFhY= `h jo koE myry nAl nhIN ju/dA< iKÈ. jMdA hY=31es lE mYN t¬hA^ d|sdA hM ik hr pAp aty hrkufh lE mAfI hY jo lok krdy aty kihÈdy hn= pr`h kufr< ijh/A piv|tr aAtmy dy ivru|D hovy< mAFnhIN kItA jAvygA= 32aty jy koE mn|uK dy pu|tr ivru|Dg|l kry `s^ mAF kItA jAvygA pr jy koE piv|traAtmy dy ivru|D g|l kry tM `s ^ nA es ju|g iv|c tynA hI aA`, vAly ju|g iv|c mAF kItA jAvygA=

t¬hA.I krnI d|sdI hY ik t¬sIN kI ho(lUkA 6:43–45)

33Òjykr t¬hA^ c\gA fl cAhIdA hY tM< ru|K ^ c\gAbnAP= jykr t¬hA.A ru|K burA hY< tM es dA fl vIBY/A hovygA< ik`N ik ibrC aAp,y floN hI pCAi,aAjMdA hY= 34hy s|pM dy b%icPÚ kI t¬sIN bury ho ky c\gIaMg|lM kr s|kdy ho? t¬hA.A idl ijs nAl BiraA hY<t¬hA.A mUÈh vI `hI boldA hY= 35e|k c\gy ivaktI dyidl iv|c c\gIaM g|lM dI smgRI hY= es lE `haAp,y idloN c\gIaM g|lM boldA hY= aty duSq aAdmIburIaM g|lM r|KdA hY aty `h idloN mÈdA boldA hY=36pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik hryk akArT g|l lE<jo mn|uK bol,gy inaM dy idn `s dA ihsAb dy,gy=37tuhA.y SbdM toN< tusIN DrmI mÈny jAvoNgy= tuhA.y SbdMtoN tuhA.A doSI ho, dA inr,A kItA jAvygA=Ó

whUdIaM ny iwsU toN inSAn mÈigaA(mrkus 8:11–12; lUkA 11:29–32)

38td kuJ nym dy `pdySkM aty FrIsIaM ny pu%iCaA<ÒgurU< asIN tYToN inSAn vjoN koE kirSmA vyK,A cAh\udyhM=Ó

39iwsU ny `%tr id|tA< ÒduSq aty pApI lok hI inSAnvjoN kirSmA vyK,A locdy hn= pr `nHM lokM ^ sbUtvjoN koE inSAn nhIN id|tA jAvygA< isvA `s inSAndy< jo nbI wUnAh nAl vApiraA= 40ijvyN ik wUnAhitÈn idn aty itÈn rAt v|.I m|CI dy i>|. iv|c irhA<`sy trHM mn|uK dA pu|tr vI itÈn idn aty itÈn rAtDrtI dy aÈdr rhygA= 41nInIvAh dy lok aty `h lok

m|tI 12:42-13:17 992

jo a|j ij`Ndy hn< inr,y dy idn `%Q K/y ho,gy atyenHM ^ doSI QihrA`,gy ik`N ik wUnAh dA pRcArs¬,ky `nHM ny aAp,y jIvn bdl lX= aty mYN t¬hA^d|sdA hM ik koE wUnAh toN vI v|.A e|Ty hY= 42d|K,dI rA,I vI es pI/HI dy lokM nAl inr,y dy idn `%QK/HI hovygI aty `h idKAvygI ik t¬sIN Zlt ho= ik`Nik `h dUr-dUrAi.P sulymAn dA `pdyS sun, aAEsI aty mYN t¬hA^ d|sdA hM ik koE sulymAn toN vI v|.Ae|Ty hY=

a|j dy lok duSq hn(lUkA 11:24–26)

43Òpr jdoN duSq aAtmA mnu|K iv|coN inkl igaAhovy< tM `h KuSk TAvM iv|c aArAm BAldA ifrdA hYpr `s^ koE aArAm dI jgHA nhIN l|BdI= 44tdeh aAKdA hY< ÔmYN aAp,y GroN< ij|To inkilaA sI< `%TyhI m¬/ jAvMgA=Õ aty jdoN `h m¬/ `s Gr prtdA hYtM `h vyKdA hY ik `h Gr su\nA< JAi/aA aty s\viraAhoeaA hY= 45td `h pRyt aAtmA jMdA hY aty aAp,ytoN vI v|D BY/Y s|t hor iBRSq aAtmy nAl ilaA`NdA hY=ifr `h sAry aAtmy `s mnu|K aÈdr jA vsdy hn=fyr `s mnu|K dA hAl pihlM nAloN vI v|D burA h\udAhY=Ó ehI duSq lokM nAl vAprygA jo a|j ij`Ndy hn=Ó

iwsU dy cyly hI `s dA pirvAr(mrkus 3:31–35; lUkA 8:19–21)

46jdoN iwsU lokM nAl g|lM kr irhA sI< `s dImAtA aty BrA `s nAl g|l krn lE bAhr K/otyhoX sn= 47tM e|k b\dy ny `s^ aAiKaA< ÒbAhr tyrImAtA aty BrA tyry nAl g|l krnI cAhuÈdy hn=Ó

48iwsU ny `s^ `%tr id|tA< ÒkO, hY myrI mAtA atykO, hn myry BrA?Ó 49aty `s ny aAp,y cyly ivKAXaty aAiKaA< ÒvyKo ehI myrI mAtA hY aty ehI myry BrAhn= 50ik`N ik jo koE vI myry surgI iptA dI e|CApUrI krdA hY `hI myrA BrA< BY, aty mAtA hY=Ó

iwsU dA bIj bIj, bAry `pdyS(mrkus 4:1–9; lUkA 8:4–8)

`sy idn iwsU Gro inkl ky JIl dy ny/y jAbYQA= 2jdoN bhut BI/ `s dy aAs-pAs ek|QI

ho gE tM `h by/I ty c/H bYQ igaA aty sAry lok k\>yty K/Hy sn= 3iFr iwsU ny idRSqMt iv|c bhut sArIaMg|lM smJAEaM= `s ny aAiKaA< ÒvyKo e|k iksAnaAp,A bIz bIj, lE bAhr igaA= 4jdoN `h bIj

13

bIj irhA sI tM kuJ bIj bIjdy hoxy s/k v|l i.|gpX< pÈCI aAxy ty `h i.gy hoxy bIj cuZ gxy= 5kuJbIj pTrIlI zmIn ty i.|g pX aty `nHM ^ kAFI KAdnA imlI= `%Ty bIj bhut jldI `%gy ik`N ik zmInkAfI .u\GI nhIN sI= 6pr jdoN sUrj ci/HaA< tM bUqy s/gX< `h es lE mry ik`N ik `nHM dIaM j/M .U\GIaMnhIN sn= 7aty kuJ bIj k\i.aM iv|c i.|g gxyk\i.aAlIaM JA/IaM vDIaM aty `nHM ny pidaM ^ dbAilaA= 8kuJ bIj c\gI zmIn iv|c i.|gy pX= `h p¯dyb, gX aty anAj pYdA kItA= kuJ p¯idaM toN sO gu,Av|D anAj pYdA hoeaA< kuJ toN s|Q gu,A v|D aty kuJtoN tIh gu,A v|D aAnAj pYdA hoeaA= 9t¬sIN jo lokmY^ s¬,dy ho< s¬,o=Ó

iwsU `pdyS lE idRSqAtik`N vrtdA sI

(mrkus 4:10–12; lUkA 8:9–10)10tM cyilaM ny iwsU kol aA, ky `s^ ikhA< ÒtU\

`nHM ^ idRSqAt iv|c `pdyS ik`N idÈdA hY?Ó11`s ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òsvrg dy rAj dy

BytM dI smJ t¬hA^ id|tI gE hY pr `nHM ^ nhINid|tI gE hY= 12ik`N ik ijs kol hY< `s^ v|D id|tAjAvygA= `h aAp,I zrUrt toN v|D pRApt krygA= prijs iksy kol nhIN hY< aty jo To/A ijhA `s kol hY< `stoN `h vI lY ilaA jAvygA= 13es lE mYN `nHM nAlidRSqMtM iv|c g|lM krdA hM ik`N ik `h vyKdy hoXvI `h nhIN vyKdy aty s¬,dy hoX vI `h nhIN s¬,dyaty nA hI smJdy hn= 14es lE jo wswAh ny aAiKaA`nHM dy mAmly iv|c s|c hoeaA:

Ôt¬sIN lok hmySA s¬,dy rhoNgy pr smJogy nhIN= t¬sINlok hmySA vyKdy rhoNgy pr dyKoNgy nhIN=

15ik`N ik enHM lokM dy idl sùKt ho gX hn< enHMdy k\n boly ho gX hn< aty enHM ny aAp,IaM a|KM b\dkr lEaM hn< tM jo eh aAp,IaM a|KM nAl nA vyKsk, aty aAp,y k\nM nAl nA s¬, sk,= aty myrykol vAps aA`, tM jo mYN `nHM ^ c\gA krM=Õ

wsAwAh 6:9–10

16pr t¬hA.IaM a|KIaM DÈn hn< ik`N jo `h vyKdIaMhn aty t¬hA.yy k\n D\n hn ik`N jo `h s¬,dy hn=17mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM ik bhut sAry nbI aty c\gylokIN `h g|lM vyK,IaM cAhuÈdy sn jo t¬sIN hu, vyKIaM

993 m|tI 13:18-44

hn= pr `nHM ny eh g|lM nA vyKIaM= `h g|lM sun,IaMcAhuÈdy sn jo hu, t¬sIN s¬,dy ho pr `nHHM ny nA s¬,IaM=

iwsU dI bIj bAry ivaAiKaA(mrkus 4:13–20; lUkA 8:11–15)

18Òes lE bIj, vAly idRSqMt dA arT s¬,o=19koE ivaktI rAj bAry `pdyS s¬,dA hY< pr es ^smJdA nhIN= tM duSq aA`NdA hY aty jo kuJ vI `sdy idl iv|c bIijaA hoeaA pu|q lY jMdA hY= eh `hIhY jo rAh dy pAsy ty bIijaA igaA sI= 20aty ijh/AbIz pTrIlI DrtI ty bIijaA igaA sI< `h `sivaktI vrgA hY jo `pdyS s¬,dA hY aty J|q KuSInAl `nHM ^ mÈn lYNdA hY= 21pr `h ivaktI `pdySM^ .U\iGaM nhIN lYNdA es nAl `h To/A icr hI rihÈdAhY= jdoN enHM `pdySM kArn `s^ du|K jM kSq dAsAmH,A krnA pYNdA hY `h J|q aAp,A ivSvAs C|.idÈdA hY= 22ijh/A bIj kÈi.aAilaM ty i.%igaA< `h`s ivaktI vrgA hY jo `pdyS ^ s¬,dA hY pr esizÈdgI dI ic\tA aty Dn dA mAeaA jAl `s `pdySdy vD, iv|c ivGn pA idÈdA hY= tM `h koE Fl pYdAnhIN kr skdA= 23pr ijh/A bIz `pjA~ zmIn tyi.%igaA `h `s ivaktI vrgA hY jo `pdyS ^ s¬,dAaty smJdA hY= `h zrUr c\gA fl idÈdA hY= koE sOgu,A< koE s|Q gu,A aty koE tIh gU,M Fl idÈdA hY=Ó

k,k aty j\glI bUqI bAry idRSqMt24`s ny `nHM ^ e|k hor idRSqMt dy ky aAiKaA<

Òsvrg dA rAj e|k aijhy mnu|K vrgA hY ijs nyaAp,y Kyt iv|c c\gA bIj bIijaA= 25pr jdoN sArylok su|ty hoX sn< `s dA vYrI aAeaA aty `s dIk,k iv|c j\glI bUqI bIj ky cilaA igaA=26k,kvDI aty k,k dy is|qy vI vDy= aty `s dy nAL j\glIbUqI vI vDI= 27Fyr mAlk dy nokr `s kol aAX atyaAiKaA< ÔSRI mAn jI< kI t¬sIN aAp,y Kyt iv|c c\gybIz nhIN bIjy? tM fyr j\glI bUqI ik|To aAE?Õ

28Òmnu|K ny jvAb id|tA< Ôiksy vYrI ny aijhA kItAhY=Õ nokrM ny pu%iCaA< ÔkI sA^ j\glI bUqIaM ^ ek|QAkrn jA,A cAhIdA hY?Õ 29mnu|K ny jvAb id|tA< ÔnhIN<jdoN t¬sIN j\glI bUqI ^ pu|qoNgy tM ho sdkA hY ik t¬sINk,k ^ vI pu|q su|qoN= 30es lE vA>I t|k t¬sIN dohM^ rly-imly vD, idP aty vA>I dy vyly< mYN kAimaM ^aAKMgA< pihlM j\glI bUqI ^ ek|QA kro aty fUk,lE `s dA pUlA b\nHo= aty Fyr k,k ^ ek|QA krkymyry koQy iv|c jmHM kro=ÕÓ

iwsU dA bhut sArIaM idRSqAtM nAl `pdyS dy,A(mrkus 4:30–34; lUkA 13:18–21)

31`s ny `nHM ^ e|k hor idRSqMt dy ky ikhA: ÒsvrgdA rAj e|k srHoN dy dA,y vrgA hY= e|k mnu|K ny es^ ilaMdA aty aAp,y Kyt iv|c bIj id|tA= 32eh sBbIzM toN CoqA hY pr jdoN bIz `%gdA hY< eh bAg dysAiraM p¯idaM nAloN v|.A huÈdA hY= aty eh e|k ru|Kb, jMdA hY= pÈCI aAky es dIaM SAKM iv|c aAp,yaAlH,y b,A`Ndy hn=Ó

33`s ny `nHM ^ e|k hor idRSqMt id|tI< ÒsvrgdA rAj KmIr vrgA hY< ijs ^ e|k a¯rt ny lYky dsiklo aAqy iv|c imlAeaA< aty KmIr sAry aAqy ^ `BAridÈdA hY=Ó 34eh sArIaA g|lM iwsU rAhIN lokM ^idRSqMt iv|c d|sIaM gEaM sn= `s ny idRSqAtM dAestymAl kIty ibnA lokM ^ kuJ nhIN d%isaA= 35eh`vyN sI ijh/A bcn nbI ny kItA sI ik:

ÒmYN idRSqMtM iv|c aAp,A mUÈh KolMgA< mYN `nHM g|lM^ `%cArMgM< ijh/IaM ik dunIaM dy m¬|> toN guptrhIaM hn= zbUr 78:2

iwsU k,k aty j\glI bUqI bAry idRSqMtdI ivaAiKaA krdA

36iFr iwsU ny lokM ^ ivdA kItA aty Gr aA igaA`s dy cyly `s kol aAX aty aAiKaA< ÒsA^ Kyt dIj\glI bUqI dI idRSqAt dI ivaAiKaA krky d|s=Ó

37`s ny jvAb id|tA< Òijs ivaktI ny c\gA bIjbIjaA `h mnu|K dA pu|tr hY= 38Kyt dunIaM hY atyc\gy bIj< hkUmt dy pu|tr hn= aty j\glI bUqIaMduSq dy pu|tr hn= 39aty `h vYrI ijs ny `nHM ^bIijaA `h SYtAn hY= vA>I dA vylA jug dy aÈt dAsmM hY aty v|>, vAly prmyS¬r dy dUt hn=

40Òso ijs pRkAr j\glI bUqI ek|QI kItI jMdI hYaty a|g iv|c fUkI jMdI hY< esy trHM es jug dy aÈtdy smyN hovygA= 41mnu|K dA pu|tr aApi,aM dUtM ^aAp,y rAj iv|coN pAp krA`, dy sAry kAr,A atyBY/IaM vstM aty pApIaM ty sAry kukrmIaM ^ ek%iQaMkrn lE G%lygA= 42`h `nHM ^ a|g dy B|Qy iv|c s|uqdy,gy= `%Ty `h lok ro,gy aty aAp,y dÈd pIs,gy=43td DrmI lok aAp,y iptA dy rAj iv|c sUrj vM{cmk,gy= ijh/y lok s¬, skdy hn sun,=

KzAinaM aty motIaM bAry idRSqMt44Òsvrg dA rAj `s KzAny vrgA hY ijh/A Kyt

iv|c l¬¬ikaA hoeaA hY= jdoN e|k mnu|K ny es ^ l|B

m|tI 13:45-14:14 994

ilaA< `s ny es ^ Kyt iv|c fyr d|b id|tA= `h bhutKuS sI ik `s ny `s Kyt ^ KrId, vAsty aAp,A sBkuJ vyc id|tA< jo `s kol sI=

45Òfyr svrg dA rAj `s vpArI vrgA hY jo ikc\gy motIaM ^ l|B irhA sI= 46jd `s^ e|k motIBAry dAm dA imilaA tM jA ky aAp,A sB kuJ vyc-vqky `s ny `h motI m¬|l lY ilaA=

m|CI dy jAl bAry e|k idRSqMt47Òsvrg dA rAj e|k jAl vrgA vI hY< ijh/A

JIl iv|c pAeaA hoeaA hY= `s jAL ny v|KrI pRkArdIaM m|CIaM F/IaM= 48jdoN `h Br igaA tM mCyryjAl ^ k\>y `%ty iK|c ky lY aAxy aty bYQ ky cÈgIaMm|CIaM ^ bAlqI iv|c jmA kItA aty iFjUl ^ pry su|qid|tA= 49so dunIaM dy aÈt dy smyN vI aijhA hovygA=dUt jA,gy aty c\gy lokM iv|coN duSqM ^ alg krdy,gy= 50aty `h `nHM ^ a|g dy B|Qy iv|c suq dy,gy=`s jgHA ty lokM ^ ro,A pvygA aty aAp,y dÈd pIs,ypY,gy=Ó

51iwsU ny aAp,y cyilaM ^ pu%iCaA< ÒkI t¬sIN ehsB g|lM smJdy ho?Ó cyilaM ny jvAb id|tA< ÒhM<asIN smJdy hM=Ó

52td `s ny `nHM ^ ikhA< Òes lE hryk nym dy`pdySk< ijs ^ es svrg dy rAj bAry isiKaAid|tI gE hY< `h Gr dy mAlk vrgA hY< ijh/A aAp,yKzAny iv|coN nvIaM< aty purA,IaM cIzM bAhr k|>dAhY=Ó

iwsU dI aAp,y Gr v|l vApsI(mrkus 6:1–6; lUkA 4:16–30)

53jdoN iwsU ny eh idRSqMt pUry kIty tM `h `ToNt¬r ipaA= 54iwsU `s ngr iv|c igaA ij|Ty `h v|.AhoeaA sI aty `sny `nHM ^ `nHM dy pRArTnA sTAnMiv|c `pdyS dy,y SurU kr id|ty= tM `h lok hYrAn hogX aty pu%iCaA< Ò`s ny kirSmy krn dA eh igaAnaty SktI ik|ToN pRApt kItI hY? 55BlA eh trKA, dApu|tr nhIN< aty es dI mM mirwm nhIN khA`NdI atyes dy BAE wAkUb< wUsuF< Sm~n aty whUdA nhINhn? 56aty `s dIaM sArIaM BY,M BlM sA.y kol nhINhn? fyr `s^ eh sB kuJ ik|To imilaA?Ó 57eÈJ`nHM ny iwsU ^ kbUl, toN enkAr kr id|tA=

pr iwsUU ny `nHM ^ aAiKaA< Òiksy nbI ^ `s dyaAp,y Sihr jM aAp,y Gr iv|c nhIN sitkAiraA jMdA=bAkI lok `s dA sitkAr krdy hn=Ó 58`%Ty iwsU ny

bhuty kirSmy nA kIty ik`N ik `nHM ny ivSvAs nhINkItA=

hyrodys ^ iwsU bAry Kbr(mrkus 6:14–29; lUkA 9:7–9)

`s smyN rAjy hyrodys< glIlI dy SAsk nyiwsU dI Kbr s¬,I= 2`s ny aAp,y nokrM ^

aAiKaA< Òeh mnu|K bpitsmA dy, vAlA wUh\nA hY=`h zrUr m¬ridaM iv|coN jI `%iQaM hY= esy lE esiv|c aijhIaM cmtkArI SktIaM k\m kr rhIaM hn=Ó

wUh\nA bpitsmA dy, vAly dI m¯t3hyrodys ny aAp,y BrA iFilpu|s dI tIvIN hyroidwAs

dy kAr, wUh\nA ^ F/ ky b\inHaA aty kYd iv|c pA id|tAsI= 4`s ny wUh\nA ^ es lE kYd kItA ik`N ik<wUh\nA ny `s^ aAiKaA< ÒhyroidwAs ^ r|K,A t¬hA^wog nhIN=Ó 5`h wUh\nA ^ mArnA cAhuÈdA sI< pr `hlokM toN .rdA sI ik`N ik `nHM ny wUh\nA ^ nbI smiJaAhoeaA sI=

6pr hyrodys dy jnmidn ty hyroidwAs dI DI< hyrodysaty `s dy mihmAnM vAsty n|cI= hyrodys `s toN bhutpRs\n hoeaA= 7tM hyrodys ny sONh KAky `s^< jo kuJ vI`h mÈgy< dy, dA ekrAr kItA= 8`s dI mM ny `s^d%isaA hoeaA sI ik `h kI mÈgy< tM `s ny aAiKaA<Òhu,y e|Ty TAl ty r|K ky mY^ wUh\nA bpitsmA dy, vAlydA isr id`=Ó 9hyrodys `dAs ho igaA< pr aAp,IaMsONhM dy kAr, aty `nHM lokM dy kAr,< ijh/y `s dynAl bYQy hoX sn< `s ny hukm id|tA ik `s dI byntIt¬r\t pUrI kItI jAvy= 10aty `sny mnu|KM ^ Byj kykYdKAny iv|c wUh\nA dA isr v|>vA su%iqaA= 11iFr`s dA isr TAl iv|c ilaMdA igaA aty `s dI ku/I^ id|tA igaA aty `h eh isr aAp,I mM hyroidwAskol lY gE= 12wUh\nA dy cyilaM ny `%Ty jAky loT cu|kIaty `s^ d%ibaA aty aA, ky iwsU ^ Kbr id|tI=

iwsU dA pÈj hzAr ^ Bojn krA`,A(mrkus 6:30–44; lUkA 9:10–17; wuh\nA 6:1–14)

13jdoN iwsU ny eh s¬i,aA tM `h `s TM toN e|klAby/I `%ty bYQ ky e|k ekMt TM ^ clA igaA= aty ehs¬, ky lok ngrM toN `s dy ip|Cy pYdl t¬r pxy= 14jdoN`h by/I toN `%tiraA< `%Ty `s ny bhut v|.I BI/vyKI= `s ny `nHM lE trs mihsUs kItA aty `nHM dyrogI lokM ^ c\gA kItA=

14

995 m|tI 14:15-15:915jdoN SAm hoE tM cyilaM ny `s kol aA, ky ikhA<

Òeh `jA/ TM hY aty hu, kuvylA ho igaA hY lokM ^Byj id` tM jo `h ipÈ.M ^ jA sk,= aty aAp,y lEKA,A-dA,A m¬|l lY,=Ó

16pr iwsU ny `nHM ^ jvAb id|tA< Ò`nHM dy jA, dIlo/ nhIN= t¬sIN `nHM ^ KA, ^ dyvo=Ó

17cyilaM ny ikhA< Òpr xyTy sA.y kol isrF pÈj roqIaMaty do m|CIaM hn=Ó 18iwsU ny aAiKaA< Ò`h roqIaM tym|CIaM myry kol ilaAP=Ó

19fyr iwsU ny BI/ ^ GAh `%ty bYQ, dA hukm id|tA=`s ny pÈj roqIaM ty do m|CIaM lEaM: `s ny akASv|l vyiKaA aty Bojn lE prmyS¬r dA SukrAnA kItA=iFr iwsU ny roqIaM v\.IaM aty cyilaM ^ dy id|tIaM=aty cyilaM ny `h roqIaM lokM iv|c v\. id|tIaM= 20sBlokM ny r|j ky KADA< KA, toN bAad cyilaM ny bcIaMhoEaM roqIaM dy quki/aM nAl bArM qokrIaM BrIaM=21`%Ty a¯rtM aty b|cy imlA`, toN ibnM ijnHM ny BojnkItA= kul pÈj hzAr aAdmI sn=

iwsU JIl `%ty cldA hY(mrkus 6:45–52; wUhÈnA 6:15–21)

22`s toN bAad< iwsU ny cyilaM ^ by/I iv|c bYQ,lE ikhA aty aAiKaA ik `h JIl pAr l\G jA, aty`%Ty `s dA eÈtzAr krn= 23BI/ ^ dUr Byj, toNbAad< pRArTnA krn lE `h iblkul ek|lA phA/`%ty c/H igaA= jdoN SAm hoE< `h `%Ty e|klA hI sI=24by/I pihlM hI k\>y toN bhut dUr sI= lihrM dy kAr,by/I m¬sIbt iv|c sI= hvA `lqI idSA toN vg rhIsI= 25svyr dy itÈn aty Cy dy ivckAr iwsU JIl dy`%ty t¬rdA hoeaA aAp,y cyilaM kol aAeaA= 26jdoN`s dy cyilaA ny `s^ JIl dy `pr t¬ridaM vyiKaMGbrA ky aAK, l|gy< Òeh koE BUt hY=Ó `h .r nAlcIk `%Qy=

27pr iwsU ny J|q `nHM ^ aAiKaA< ÒGbrAP nAÚeh mYN hM< .ro nA=Ó 28td ptrs ny jvAb id|tA<ÒpRBU jI< jykr eh s|cm¬|c t¬sIN ho< tM mY^ pA,I `%tyt¬rky aAp,y kol aA`N, dA aAdyS dyvo=Ó

29iwsU ny ikhA< Òptrs< aA jAÚÓ td by/IPN `trntoN bAad ptrs pA,I `%ty iwsU v|l ^ t¬iraA= 30prjdoN ptrs pA,I ty t¬iraA tM< `s ny BArI hvA dAbu|lA vyiKaA aty .r igaA aty pA,I iv|c .u|b, l|gA=ptrs cIikaA< ÒpRBU jI< mY^ bcAPÚÓ

31iwsU ny `s^ aAp,y h|T nAl cu%ikaA aty aAiKaA<ÒtY^ G|q ivSvAs hY= tU\ S|k ik`N kItA?Ó

32jdoN `h by/I ty c/H gX tM p¯, T\m gE= 33fyr<`h ijh/y by/I iv|c sn< `nHM ny `sdI `pAsnA kItIaty aAiKaA< Òs|cm¬|c tU\ prmyS¬r dA pu|tr hYN=Ó

iwsU kE ibmAr lokM ^ rAzI krdA hY(mrkus 6:53–56)

34`h JIl dy pAr l\G ky g\nysrt dI DrtI `%ty`try= 35jdoN `ToN dy lokM ny `s^ pCAi,aA< tM `nHMny aAsy pAsy dy elAikaM iv|c ùKbr FYlA id|tI ty `nHMny aAp,y sAry ibmAr lokM ^ `s kol ilaMdA= 36`nHMny iwsU ^ byntI kItI ik `h isrF `nHM ^ `s dy cylydA p|lA Coh, dI aAigaA dyvy< `nHM sB ny< ijÈnHM nyCoihaA< c\gy ho gxy=

pRBU dy nym aty lokM dIaM rItM(mrkus 7:1–23)

td kuJ FrIsI ty nym dy `pdySk iwsU kolaAxy= `h wrUSlm toN `s kol aAxy ty ikhA=

2Òtyry cyly sA.y v.yiraM dI rIt dI `l\G,A ik`Nkrdy hn? tyry cyly Bojn KA, toN pihlM h|T ik`NnhIN DoNdy?Ó

3pr `s ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òt¬sIN vI aAp,IrIt nAl prmyS¬r dy hukm dI `l\G,A ik`N krdy ho?4prmyS¬r ny FrmAeaA hY ik< Ôt¬sIN aAp,y iptA atymAtA dA aAdr kro<* aty prmyS¬r ny eh vI FrmAeaAhY ik ijh/A vI mnu|K iptA jM mAtA ^ mÈdA booly `hjAnoN mAiraA jAvy=Õ* 5pr t¬sIN `pdyS idÈdy ho ikijh/A ivaktI aAp,y iptA jM mAtA ^ aAK skdA hY<myry kol kuJ hY jo mYN t¬hA.I shAetA lE estymAlkr skdA hM pr eh mYN t¬hA.I shAetA krn lEestymAl nhIN krMgA= mYN eh prmyS¬r ^ dyvMgA=6t¬sIN `s b\dy ^ aAp,y iptA dA sitkAr nA krn dA`pdyS idÈdy ho= es trHM< t¬sIN aAp,I pr\prA kAr,prmyS¬r dy hukmM ^ ivarT kr id|tA hY= 7hy kpqIP;wsAwAh ny t¬hA.yy bAry QIk ag\m vAk kItA hY ik:

8Ôeh lok aAp,y bu|lM nAl myrA aAdr krdy hn<pr enHM dA idl mYToN dUr hY=

9`h iksy cIz vAsty myrI `pAsnA nhIN krdy ik`Nik `h mnu|K dIaM b,AEaM rItM dA `pdyS idÈdy

Òt¬sIN aAp,y ... aAdr kroÓ kUc 20:12; ibvsTA 5:16

Òijh/A mn¬|K ... mAiraA jAvyÓ kUc 21:17

hn=ÕÓ wsAwAh 29:13

15

m|tI 15:10-16:1 99610`s ny lokM ^ kol s|d ky `nHM ^ aAiKaA< Òs¬,o

aty smJoÚ 11jo kuJ vI mnu|K dy mUÈh aÈdr jMdA hY `h`s^ aSu|D nhIN b,A`NdA< sgoN jo kuJ vI `s ivaktIdy mUhoN inkldA hY `h `s^ aSuD b,A`NdA hY=Ó

12td cyly iwsU kol aAX aty pu%iCaA< ÒkI t¬hA^ptA hY ik jo kuJ t¬sIN aAiKaA sI< frIsI `s^ s¬,kynrAz ho gX sn=Ó

13iwsU ny ikhA< Òhryk bUqA jo myry surgI iptA nynhIN lAeaA so j/o pu%iqaA jAvygA= 14FrIsIaM toNdUr rho= `nHM ^ C|. dyvo= `h aÈnHy lokM dy aÈnHy aAgUhn= aty jykr e|k aÈnHA aAdmI dUsry aÈnHy dI rAhnumAEkrdA tM dovyN hI qoxy iv|c i.|g,gy=Ó

15ptrs ny pu%iCaA< Òjo kuJ t¬sIN lokM ^ ikhA sA^`s dA arT d|so=Ó

16`s ny ikhA< ÒdUjy lokM dI trHM kI hAly vI t¬hA^smJ,A m¬Sikl hY=Ó 17kI t¬sIN eh nhIN jA,dy ik jokuJ mUÈh iv|c pYNdA hY `h i>|. iv|c jMdA hY< aty fyrbAhr aA`NdA hY aty pKAny iv|c jMdA hY? 18prijh/IaM g|lM mUÈhoN inkldIaM hn< `h idloNaA`NdIaM hn< aty eho g|lM mnu|K ^ aSu|D b,AidÈdIaM hn= 19ik`N ik sArIaM burIaM g|lM< ijvyN<duSq ivcAr< ktl< bdkArI< ijnsI gunAh< corI krnA<JUQ bol,A aty B\.I krnI< ivaktI dy idloN hIaA`NdIaM hn= 20eho g|lM hn ijh/IaM mnu|K ^aSu|D b,A`NdIaM hn< pr ibnA h|T DoeaM roqI KA,I<mnu|K ^ aSu|D nhIN b,A`NdI=Ó

iwsU dA e|k ZYr whUdI a¯rt ^ bcA`,A(mrkus 7:24–30)

21iwsU `%ToN c|l ky sUr aty sYdA dy elAky iv|cigaA= 22`s elAky iv|coN e|k knAnI a¯rt aAE aty`%cI dy,y iwsU ^ bolI< Òhy pRBU< dA~d dy pu|trÚ myry`%ty dwA kro myrI DI dA BUt dy sAX nAl burA hAlhY=Ó

23pr iwsU ny jvAb iv|c `s a¯rt ^ e|k vI SbdnA aAiKaA= `s dy cyly `s kol aAX aty `s^ byntIkItI< Òbu/HI ^ kho ik `h clI jAvy= `h sA.A ip|CAkrdI hoE rOlA pA rhI hY=Ó

24td iwsU ny aAiKaA< ÒmY^ isrF esrAxyl dIaMguaAcIaM hoEaM By.M lE G%ilaA igaA hY=Ó

25pr `h iwsU kol aAE aty `s dy a|gy m|TA qyk kybolI< ÒpRBU jI< myrI shAetA kro=Ó

26tM iwsU ny `%tr id|tA< ÒbAlkM dI roqI lYky ktUiraMa|gy su|q,I c\gI nhIN hY=Ó

27`s ny aAiKaA< ÒhM pRBU jI< pr ku|ty vI aAp,ymAlk dI myz toN i.|gy roqI dy quk/y KMdy hn=Ó

28td iwsU ny `%tr id|tA< Òhy bIbI tyrI aAsTAv|.I hY= ijvyN tU\ cAhyN `vyN hI hovy=Ó e`N `s dI DI`sy vyly hI c\gI ho gE=

iwsU dA bhut sAry lokM ^ QIk krnA29iwsU `%To t¬r ky glIlI JIl dy ny/y aAeaA< aty

phA/ `%ty c/Hky `%Ty bih igaA=30bhut sAry lok `s kol aAxy= `h aAp,y nAl

l\gi/aM< aÈinHaM< qu\i.aM< gU\igaM aty hor bhut sAiraM^ lYky aAxyy= aty `nHM ^ iwsU dy crnIN lAeaA atyiwsU ny `nHM sAiraM ^ c\gA kItA= 31lokM ny vyiKaAik gU\gy bol rhy hn< qu\.y c\gy huÈdy hn< l\g/y t¬rdy hnaty aÈnHy vyKdy hn tM hYrAn hoXy aty `nHM ny esrAxyldy prmyS¬r dI `stit kItI=

iwsU dA cAr hzAr toN v|D lokM ^ Bojn krA`,A(mrkus 8:1–10)

32td iwsU ny aAp,y cyilaM ^ kol s|d ky ikhA<ÒmY^ lokM `%ty trs aA`NdA hY< ik`N ik eh itÈnMidnM toN myry nAl rih rhy hn< aty enHM dy kol KA,^ kuJ nhIN aty mYN nhIN cAhuÈdA ik enHM ^ B|uiKaMivdA krM< ikty `h rsty iv|c hI Bu|K dy mAry byhoS nAho jA,=Ó 33cyilaM ny iwsU ^ jvAb id|tA< ÒasIN enHMsAry lokM dy KA, lE kAFI Bojn es bIaAbAn jgHAiv|c ik|ToN pRApt kr skdy hM?Ó

34td iwsU ny `nHM ^ pu%iCaM< Òt¬hA.y kol ikÈnIaMroqIaM hn?Ó `h boly=< Òs|t roqIaM aty To/IaM in|kIaMm|CIaM hn=Ó

35td iwsU ny BI/ ^ hyQM zmIn ty bYQ, ^ ikhA=36td `hny s|t roqIaM aty m|CIaM lEaM aty prmyS¬rdA Sukr krky to/IaM aty cyilaM ^ id|tIaM aty cyilaMny lokM iv|c v\.IaM= 37sB lokM ny r|j ky KADA< aty`s dy cyilaM ny bcy hoxy Bojn nAl s|t qokrIaMBrIaM= 38a¯rtM aty b%icaM dy KA, toN Cu|q `%Ty G|qtoN G|q cAr hzAr aAdmI sn= 39ifr lokM ^ ivdAkrky `h by/I `%ty c/H igaA aty mgdAn dy elAkyiv|c aAeaA=

whUdI aAgUaM ny iwsU dA emithAn ilaA(mrkus 8:11–13; lUkA 12:54–56)

FrIsIaM aty sdUkIaM ny iwsU kol aA,kyprtA`, lE `s a|gy ardAs kItI ik sA^16

997 m|tI 16:2-24

koE cmtkArI inSAn ivKAvo= 2pr `s ny `nHM ^`%tr id|tA< ÒjdoN t¬sIN .u|bdy sUrj ^ vyKdy ho< tMt¬sIN jA,dy ho ik mosm ikvyN dA hovygA= jykr akASlAl hovy< tM t¬sIN aAKdy hoN ik m¯sm c\gA hovygA=3aty jykr svyry akAS lAl aty b|dlvAE hovy tMt¬sIN aAKdy ho ik eh mINh vAlA idn hovygA= eh sBmsm dy idn hn= ijvyN t¬sIN enHM sAry idnM dy aAkAS^ vyKdy ho aty jA,dy ho ik enHM dy kI arT hn itvyNhI< jo kuJ hu, vApr irhA hY< eh vI sB inSAn hn<pr t¬sIN enHM inSAnM toN anjA, ho= 4es pI/HI dyduSq atyy pApI lok cmtkAr cAhuÈdy hn pr lokM ^wUnAh dy inSAn* toN ibnA hor koE inSAn nhINivKAeaA jAvygA=Ó td `h `nHM ^ C|. ky cilaAigaA=

iwsU dI whUdI aAgUaM dy ivru|D ictAvnI(mrkus 8:14–21)

5cyilaM ny JIl pAr kr lE< pr roqI ilaA`,IBu|l gxy= 6eslE iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< ÒscytrhoÚ FrIsIaM aty sdUkIaM dy KmIr toN aAp,y aAp ^bcAP=Ó

7cyilaM ny e|k dUjy nAl ivcAr kItA aty aAiKaA<Ò`s ny aijhA eslE aAiKaA hovygA ik`N ju asINroqI ilaA`,I Bu|l gX hM?Ó

8pr iwsU ny eh jA,ky ikhA< Òhy To/I prtIt vAilP<t¬sIN roqI nA ho, krky aAps iv|c kI ivcArM krdypX hoN? 9kI ajy vI t¬sIN nhIN smJy? kI t¬hA^ wAdnhIN ik mYN pÈj roqIaM nAl pÈj hzAr lokM dI Bu|KimqAE sI? kI t¬hA^ wAd nhIN ik bcy hoX Bojn nAlt¬sIN ikÈny qokry Bry sn= 10kI t¬hA^ wAd nhIN mYN s|tMroqIaM nAl cAr hzAr lokM dI Bu|K imqAE sI? kIt¬hA^ wAd nhIN ik bcy hoX Bojn nAl t¬sIN ikÈny qokryBry sn? 11tM t¬sIN ik`N nhIN smJdy ik mYN t¬hA^roqI bAry nhIN aAK irhA sI? pr mYN t¬hA^ FrIsIaMaty sdUkIaM dy KmIr bAry huiSaAr rih, lE kihirhA sM=Ó

12fyr `h cyly jA, gX ik `h `nHM ^ roqI iv|cvrty jA, vAly KmIr toN sAvDAn rih, lE nhINaAK irhA sI= asl iv|c `h `nHM ^ FrIsIaM atysdUkIaM dy `pdySM dy iKlAF aAp,y-aAp dI r%iKaA

wUnAh dy inSAn wUnAh dy v|.I m|CI dy pyq iv|c itÈn idniwsU dy kbr ivcly itÈn idnM vrgy hn=

krn lE kih irhA sI=

ptrs ny ikhA iwsU hI msIh hY(mrkus 8:27–30; lUkA 9:18–21)

13kYsrIaA iFil|pI dy elAky iv|c aAky iwsU ny aAp,ycyilaM ^ pu%iCaA< ÒlokIN iks ^ aAKdy hn ik `hmnu|K dA pu|tr hY?Ó

14`h boly< ÒkoE tM wUh\nA bpitsmA dy, vAly ^kihÈdy hn aty koE XlIwAh aty koE iwrimwAh jMnbIaM iv|coN iksy e|k ^=Ó

15`s ny `nHM ^ ikhA< Òpr t¬sIN mY^ kI kihÈdy ho ikmYN kO, hM?Ó

16Sm~n ptrs ny `%tr id|tA< Òt¬sIN msIh ho<jI~Ndy prmyS¬r dy pu|tr ho=Ó

17iwsU ny `s^ `%tr id|tA< ÒtU\ DÈn hY wUnAh dypu|tr Sm~n= ik`N ik eh g|l tY^ mnu|K duaArAnhIN pRgqAE gE sgoN myry iptA duaArA jo ik svrgiv|c hY= 18mYN vI tY^ aAKdA hM ik tU\ ptrs* hYN< atymYN aAp,I klIiswA es c|qAn `%pr b,AvMgA= m¯tdI SktI kdI vI myrI klIiswA ^ hrA`, dy kAiblnhIN hovygI= 19mYN tY^ svrg dy rAj dIaM ku\jIaMdyvMgA= jo inr,A tU\ DrtI `%ty kryNgA prmyS¬r duaArAkItA inr,A hovygA= ijs m¬aAFI dA ekrAr tU\ DrtIty kryNgA `h prmyS¬r duaArA id|tI gE mAFI hovygI=Ó20td iwsU ny aAp,y cyilaM ^ KbrdAr kItA ik `hiksy ^ nA kih, ik `hI msIh hY=

iwsU aAp,I m¯t bAry ag\m vAk krdA(mrkus 8:31–9:1; lUkA 9:22–27)

21`s smyN toN< iwsU ny aAp,y cyilaM ^ vrn, krnASurU kItA ik `s^ wrUSlm zrUr jA,A pvygA< atybzurg whUdI aAgUaM< prDAn jAjkM< aty nym dy`pdySkM duaArA bhut kSq J|l,y pY,gy= aty ehvI d%isaA ik `h mAiraA jAvygA pr mrn dy tIjyidn `h Fyr jI `%QygA=

22td ptrs `s^ e|k pAsy lY jAky `s^ iJ/k,l|gA< ÒpRBU< prmyS¬r t¬hA^ `nHM g|lM toN bcAvy= ehkdy vI t¬hA.y nAl nA vApryÚÓ

23iwsU m¬i/aA aty ptrs ^ aAiKaA< Òhy SYtAn<mYToN dUr cilaA jA= tU\ myrI shAetA nhIN kr irhA< tU\pRBU dy bcnM dA iDaAn nhIN kr irhA sgoN tU\ `nHMg|lM lE iFkrmÈd hYN ijnHM ^ lok zrUrI smJdy hn=Ó

24td iwsU ny aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< ÒkoE myryip|Cy aA`,A cAhuÈdA hY< tM `s ^ `nHM g|lM ^ ÔnMhÕ

ptrs dA arT Òc|qAnÓ hY=

aAK,I pvygI ijnHM ^ `h cAhuÈdA hY= `s ivaktI ^

m|tI 16:25-17:23 998

`h slIb kbUl krnI cAhIdI hY jo `s ^ id|tI gEhY aty myrA ip|CA krnA cAhIdA hY= 25ik`N ik ijh/AaAp,I jAn bcA`,A cAhygA `h `s ^ guaA dyvygA=aty hr `h ivaktI jo myry lE aAp,I jAn guaAvygA`h `s^ pA lvygA= 26iksy ivaktI ^ kI lAB hovygAjykr `h sArI dunIaM ij|t lvy< pr aAp,y pRA,guaA lvy? ivaktI aAp,y pRA, vAps lY, lE kuJvI nhIN dy skdA= 27mnu|K dA pu|tr aAp,y dUtM smytaty iptA dI mihmA nAl m¬/ aAvygA= aty `s vktmnu|K dA pu|tr hr e|k ^ `s dI krnI dA fl dyvygA=28mYN s|c m¬|c t¬hA^ s|c aAKdA hM ik eTy K/y lokMiv|coN kuJ lok mrn toN pihlM mnu|K dy pu|tr ^ aAp,yrAj nAl aA`NdA vyK,gy=Ó

iwsU mUsA aty xylIwAh dy nAl(mrkus 9:2–13; lUkA 9:28–36)

iCaM idnM bAad< iwsU ny ptrs< wAkUb aty`s dy BrA wUh\nA ^ ilaA aty `nHM ^ e|k

`%cy phA/ ty lY igaA= 2`nHM cyilaM dy sAmH,y iwsUbdl igaA= `s dA m¬|K sUrj vM{ cmikaA aty `sdy k|p/y cAn, vrgy ic|qy ho gxy= 3fyr `nHM ^ doaAdmI< mUsA aty XlIwAh< iwsU nAl g|lM krdy hoXnzr aAX=

4td ptrs ny a|goN iwsU ^ aAiKaA< ÒpRBU jI sA.Ae|Ty ho,A c\gA hY= jy t¬sIN cAho tM e|Ty itÈn .yry b,AvM<e|k t¬hA.yy lE e|k mUsA lE e|k xylIwAh lE=Ó

5ajy ptrs bol hI irhA sI ik e|k jotmAn b|dlny `nHM `%pr CM kItI aty `s b|dl iv|coN e|k avAzeh kihÈdI aAE ik< Òeh myrA pu|tr hY aty mYN es ^ipaAr krdA=Ó

6jdoN cyilaM ny eh aAvAz s¬,I tM `h GbrAgX= `h mUDy mUÈh i.|g pxy= 7pr iwsU ny ny/y aA, ky`nHM ^ CoihaA aty ikhA< Ò`%Qo aty .ro nA=Ó 8td`nhM ny aAp,IaA a|KM cu|kIaM tM `%Ty hor iksy ^nhIN isrF iwsU ^ ek|lA dyiKaA= 9jdoN iwsU aty `sdy cyly phA/ toN hyQM aA rhyy sn< iwsU ny `nHM ^ aAdySid|tA< Òjd tIk mnu|K dA pu|tr m¬ridaM iv|coN nA jI`%Qy< `s drSn dI g|l iksy ^ nhIN d|s,A=Ó

10td `s dy cyilaM ny `s toN pu%iCaA< Òfyr nym dy`pdySk eh ik`N aAKdy hn ik msIh dy aA`, toNpihlM xylIwAh dA aA`,A zrUrI hY?Ó

11iwsU ny `%tr id|tA< Ò`h QIk aAKdy hn ik `haAvygA aty sB kuJ bhAl krygA= 12pr mYN t¬hA^aAKdA hM< ik XlIwAh pihlM hI aA cu%ikaA hY pr

17

`nHM `s^ nhIN pCAi,aA= aty lokM ny< jo bdI `hkr skdy sI< `s nAl kItI= esy trHM mnu|K dA pu|trvI `nHM h|To du|K pAvygA=Ó 13td cyilaM ^ smJ pEik iwsU dA BAv wUh\nA bpitsmA dy, vAly toN hY ik`hI asl iv|c xylIwAh sI=

iwsU dA bImAr b|cy ^ QIk krnA(mrkus 9:14–29; lUkA 9:37–43)

14jd iwsU aty `s dy cyly BI/ kol vAps prty tMe|k mnu|K `s dy kol aAeaA aty `s a|gy go.y invAky boilaA< 15pRBU jI< Òmyry pu|tr `%ty dwA kro ik`N ik`h imRgI dy mAry bhut du|K pA`NdA hY= `h tM bhutvArI a|g iv|c jM pA,I iv|c i.|g pYNdA hY= 16mYN `s^t¬hA.y cyilaM kol ilaAeaA sI< pr `h `s^ c\gAnA kr sky=Ó

17td iwsU ny `%tr id|tA< Òt¬hA^ ivSvAs nhIN hY=t¬hA.A jIvn >Èg Zlt hY= ikÈnA icr mY^ t¬hA.y nAlrih,A pvygA? ikÈnA icr mYN t¬hA.y nAl sbr toN k\mlvMgA= b|cy ^ e|Ty ilaA`=Ó

18tM iwsU ny b|cy aÈdrly BUt ^ sùKtI nAl iJ/ikaA=BUt b|cy iv|coN bAhr aAigaA aty `sy G/I b|cA c\gA hoigaA= 19Fyr jdoN iwsU ek|lA sI cyly `s kol aAXaty pu|iCaA< ik asIN BUt ^ ik`N nA k|> sky?

20`s ny `nHM ^ ikhA< Òt¬sIN `s b|cy iv|coN BUtk|>, iv|c es lE nAkAmwAb rhy ik`N ik t¬hA.IinhcA kmzor sI= mYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik jy t¬hA.yyiv|c srHoN dy dA,y ijÈnI vI aAsTA hovy tM t¬sIN esphA/ ^ vI jy khoNgy< Ôe|ToN h|q ky `s TM clA jAÕ< tM`h cilaA jAvygA aty t¬hA.y lE koE vI k\m anho,AnhIN hovygA=Ó 21*

iwsU dA aAp,I m¯t bAry aYlAn(mrkus 9:30–32; lUkA 9:43–45)

22bAad iv|c sAry cyly glIl iv|c ek|Qy hoX tMiwsU ny `nHM ^ ikhA< Òmnu|K dA pu|tr lokM dy h|T sONpid|tA jAvygA= 23aty `h mnu|K dy pu|tr ^ mAr s|uq,gyaty `h ifr tIjy idn jI `N|QygA=Ó cyly eh s¬,kyb/y `dAs hoxy ik iwsU mAiraA jAvygA=

t¬k 21 kuJ wUnAnI p|tRIaM iv|c t¬¬k 21 joi/aA igaA hY=Ò`s trHM dI aAtmM isrf pRArTnA aty vrtM rAhIN bAhraA`NdI hY=Ó

999 m|tI 17:24-18:17

iwsU dA mihsUl dy, bAry `pdyS24iwsU aty `sdy cyilaM dy kfrnAhUm aA`, toN

bAad< mÈdr dA kr `grAhu, vAly prts kol aAXaty aAiKaA< Òt¬hA.A gurU do .RAKmA* mÈdr dA kridÈdA hY?Ó

25ptrs ny `%tr id|tA< ÒhM< iwsU msUl idÈdA hY=ÓjdoN ptrs Gr aÈdr aAeaA< `s dy bol, toN

pihlM< iwsU boilaA aty `s^ pu%iCaA< ÒSm~n< tU\ kIsocdA hYN? DrtI dy rAjy ikÈnHM toN kr aty msUl vsUldyhn= aAp,y lokM toN jM dUsiraM toN?Ó

26ptrs ny jvAb id|tA< Ò`h horM toN msUl vsUldyhn=Ó

iFr iwsU ny aAiKaA< Òes lE `nHM dy aAp,y lokM^ Coq hY= 27pr asIN msUlIaM ^ nArAz nhIN krnAcAhuÈdy< es lE es >Èg nAl msUl adA kro< JIl tyjAP aty m|CIaM F/o= ijh/I m|CI tU\ pihlM F/yNgA`s dA mUÈh KolHI aty cAr dRAKmA dA e|k is|kA imlygA=`h is|kA cu|kI aty msUlIX ^ dy dyvIN= es nAl myrAtyrA msUl id|tA jAvygA=Ó

iwsU ny d%isaA ik kO, mhAn hY(mrkus 9:33–37; lUkA 9:46–48)

`sy G/I cyly iwsU kol aAxy ty aAK, l|gy<Òsvrg dy rAj iv|c sBnA nAloN v|.A kO,

hY?Ó 2td `s ny e|k Coqy b|cy ^ s%idaA aty `s^cyilaM dy sAmH,y K/A krky aAiKaA< 3ÒmYN t¬hA^ s|caAKdA hM ik t¬hA^ bdl,A cAhIdA hY aty aAp,yidlM iv|c Coqy b%icaM ijhy b, jA,A cAhIdA hY< nhINtM t¬sIN kdy vI svrg dy rAj iv|c dAKl nhIN hovoNgy=4eslE jo koE vI aAp,y-aAp ^ es b|cy vM{ inmrb,A`NdA soE svrg dy rAj iv|c sBnM toN v|.A hY=

5Òaty jo koE vI es trHM e|k Coqy b|cy ^ myry nMiv|c kbUldA< `h mYN^ kbUldA hY=Ó

iwsU pApM dy kAr,A bAry cytAvnI idÈdA hY(mrkus 9:42–48; lUkA 17:1–2)

6Òaty ijh/A koE vI enHM CoiqaM b%icaM koloN<ijh/y myry iv|c inhcA r|Kdy hn< pAp krA`, dAkAr, b,dA hY< `s mnu|K lE eh c\gA hovygA ik`s dy gly iv|c c|kI dA pu/H b\nH ky `s^ .U\Gy sm¬Èdr

do .RAKmA kr whUdI eh mihsUl whUdI mÈdr lE sAliv|c e|k vAr idÈdA sI= eh e|k idn dy mzUrI dy brAbrsI=

iv|c .ob id|tA jAvy= 7`nHM lokM `%ty hAe jo lokM toN

18

pAp krA`, dA kAr, b,dy hn= eh g|lM zrUrvAprnIaM cAhIdIaM hn= pr `s ivaktI ty hAejo enHM g|lM dy vAprn dA kAr, b,dA hY=

8Òjykr tuhA.A h|T jM pYr tuhAToN pAp krAvy< tMes^ v|> ky su|q idP= tuhA.y vAsty e|k h|T jM pYrnAl jIvn iv|c dAKl ho,A estoN ikty v|D lAhyv\dhY ik tusIN donM h|TM-pYrM smyt hmySA LE nrkM dIa|g iv|c su|qy jAvoN= 9jykr tuhA.I a|K pAp krAvy< tMes ^ k|> ky su|q idP= tuhA.y lE kA,A hoky jIvniv|c dAKl ho,A estoN ikty c\gA hY ik tusIN do a|KMhuÈidaM vI hmySA lE nrkM dI a|g iv|c su|q id|tyjAvoN=

iwsU dA guaAcI By. bAry idRSqMt(lUkA 15:3–7)

10ÒsAvDAn rhoÚ enHM Coqy b%icaM ^ nFrt nAlnA vyKoÚ ik`N ik mYN t¬hA^ aAKdA hM ik enHM b%icaMdy dUt svrgM iv|c hn aty `h dUt hmySA `%ty myrysurgI iptA nAl huÈdy hn= 11*

12Òt¬sIN kI smJdy ho? jykr iksy mnu|K kol sO By.Mho,< aty `nHM iv|co e|k By. guaAc jAvy< tM kI `hni/|nivaM By.M ^ phA/ ty C|.ky `s guacI hoE By.^ l|B, nhIN jAvygA? 13mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM< jykrmnu|K guaAcI hoE By. ^ l|B lvy< tM `h aAdmIni/|nivaM By.M nAloN< ijh/IaM guaAcIaM nhIN sn<`s e|k By. bAry v|D KuS hovygA= 14`sy trHM t¬hA.yiptA dI ijh/A svrg iv|c hY eh mrzI nhIN ikenHM b%icaM iv|coN koE e|k vI guaAc jAvy=

jdoN koE mnu|K glt k\m krdA(lUkA 17:3)

15Òjykr tuhA.A koE BrA tuhA.y nAl Zlt ivhArkry< tM tusIN `s ^ e|klA jA ky smJAP ik `s nyeh k\m Zlt kItA hY= jykr `h tuhA^ s¬,dA hY tMtusIN `s ^ iFr toN aAp,A c\gA BrA bnA`, iv|csFl ho gX hoN= 16pr jykr `h tuhA^ sun, toN enkArkrdA hY tM< aAp,y nAl e|k jM do ivaktIaM ^ lY kyjAP tM ik jo kuJ vI vApry< `s bAry `h do jM itÈnivaktI gvAhI dy sk,=* 17jykr `h `nHM dI vInA s¬,y tM ifr klIsIaA ^ Kbr idP= jykr `h

t¬k 11 kuJ wUnAnI nklM iv|c t¬k 11 jo/I gE hY: ÒaAdmIdA pu|tr guaAcy lokM ^ bcA`, lE aAeaA=Ó

ÒtM ik ... sk,Ó ibvsTA 19:15

klIsIaA ^ vI sun, toN enkAr krdA hY< tM `s^

m|tI 18:18-19:8 1000

gYr whUdI aty e|k msUlIaM mÈn lvo= 18mYN t¬hA^s|c aAKdA hM ik jo vI inr,A t¬sIN e|Ty DrtI tykroNgy `h prmyS¬r duaArA kItA inr,A hovygA= jokuJ vI t¬sIN DrtI ty m¬aAF kroNgy `h mAFI prmyS¬rdI id|tI hoE mAFI hovygI=

19ÒmYN t¬hA^ eh vI kihÈdA hM ik jykr tusIN doj,yN vI DrtI `%ty iksy g|l lE mÈnogy tM t¬sIN `slE byntI kr s|kdy ho< aty jo vI t¬sIN mÈgoNgy `ht¬hA.y lE myry surgI iptA duaArA pUrA kItA jAvygA=20eh s|c hY ik`N ik do jM itÈn mnu|K myry nM ty e|kQyho,< tM mYN `%Ty `nHM dy nAl hM=Ó

iKmA bAry `pdyS21td ptrs iwsU kol aAeaA aty `s^ aAiKaA<

Òjykr myrA BrA myrA burA krnA jArI r|Ky< tM ikÈnIvArI mYN `s^ mAF krM? kI mYN `s^ s|t vAr burAkrn t|k mAF krM?Ó

22iwsU ny `s^ ikhA< ÒtU\ s|t vAr toN v|D mAF kr=tU\ `s^ lgAtAr mAf krdA jA< BAvyN `h tyry nAlst|tr vAr gltI kry=Ó

23Òso surg dA rAj `s rAjy vrgA hY ijsny aAp,y`nHM nokrM toN pYsA vsUl, dA mn b,AeaA jo `s dynOkr `s^ dy,dAr sn= 24jdoN rAjy ny pYsA ek|QAkrnA SurU kItA< tM `sdy e|k nokr ^< jo `s^ cMdIdy kE hzAr is%ikaM dA dy,dAr sI< `s kol ilaMdAigaA= 25pr nOkr< kol dy, ^ kuJ nhIN sI< td `sdy mAlk ny hukm id|tA ik `h `s dI tIvIN< bAl-b|cyaty jo kuJ vI `s dA hY sB vyicaA jAvy aty krz BrilaA jAvy=

26Ò`s smyN nokr ny `s a|gy Juk ky byntI kItI<Ômyry ty rihm kro aty mYN jo kuJ t¬hAToN ilaA hY< jldImo/ dyvMgA=Õ 27tM mAlk ^ `s ty trs aAeaA=mAlk ny trs KA ky `s dA krz mAF kr id|tA aty`s^ vI C|. id|tA=

28ÒjdoN `hI nOkr bAhr aAeaA< tM `s^ dUjAnokr imilaA jo `s^ cMdI dy e|k sO is%ikaM dAdy,dAr sI= tM `s nOkr ny dUjy ^ gloN f/ ilaAaty aAiKaA ijsdA tU\ mY^ dy,dAr hY; so dy=

29ÒtM `s dy nAl dA nOkr `s dy go.I pY igaAaty `s^ byntI kItI< ÔtU\ myry nAl sbr toN k\m lY< mYNtyrA sArA krjA dy idaMgA=Õ

30Òpr `s ny enkAr kr id|tA aty kichrI rAhIN`s nOkr ^ kYd iv|c su|q id|tA igaA= `s^ `nMicr kYd iv|c r|iKaA igaA jdoN t|k ik `sny sArA

krzA vAps nhIN dy id|tA= 31pr jdoN `s dy nAl dynOkrM ny eh g|l vAprdI vyKI tM b/y `dAs hoxy aty`nHM jAky aAp,y mAlk ^ sArA hAl d|s id|tA=

32Òtd mAlk ny `s nOkr ^ s%idaA aty aAiKaA<ÒPxy duSq nOkr< tU\ myry ikÈny Dn dA dy,dAr sI< prtU\ mY^ krzA C|., lE byntI kItI= eslE mYN tyrAsArA krjA C|. id|tA= 33fyr ijvyN mYN tyry ty dwA kItIsI kI tY^ vI aAp,y nAl dy nOkr `%ty `vyN hI dwAnhIN krnI cAhIdI sI=Õ 34mAlk ^ bhut gu|sA aAeaAaty `s ny nOkr ^ szA dy, lE kYd iv|c su|q id|tA<aty `nIN dyr kYd iv|c r|K, dA hukm id|tA ijÈnI dyr`h aAp,A krz cuktA nA kr dyvy=

35Òesy trHM myrA surgI iptA t¬hA.yy nAl krygAijvyN rAjy ny nokr nAl kItA jykr t¬sIN aAp,y BAEaMaty BY,M ^ aAp,y idloN mAf nhIN kroNgy tM myrA surgIiptA t¬hA^ m¬aAf nhIN krygA=Ó

iwsU dI tlAk bAry is%iKaA(mrkus 10:1–12)

jdoN iwsU eh sB g|lM aAK hiqaA tM glIltoN cilaA igaA= aty wrdn ndI toN pAr

whUidwA dIaM h|dM iv|c aA igaA= 2bhut sAry lokM ny`s dA ip|CA kItA aty `%Ty `s ny bhut sAry bImArlokM ^ c\gA kItA=

3kuJ frIsI `s^ prtA`, lE `s dy kol aA,ky boly< ÒkI eh e|k aAdmI lE SrHA anusAr hY ik`h aAp,I ptnI ^ `s iksy vI kAr, lE tlAk dyskdA hY jo `h cAhuÈdA hY=Ó

4iwsU ny jvAb id|tA< ÒkI t¬sIN poTIaM iv|c nhINpi/HaA ik aAid iv|c< Ôisrj,hAr ny lokM ^ puruSaty estRI b,AeaA?* 5aty prmyS¬r ny ikhA< ÔeslE mrd aAp,I mM aty bAp ^ C|. ky aAp,I vhuqInAl imilaA rhygA aty `h dovyN e|k SrIr ho,gy=Õ*6eslE `h hu, do nhIN hn< sgoN e|k hnÚ so jo kuJprmyS¬r ny jo/ id|tA hY `s^ mnu|K a|. nA kry=Ó

7`nHM ny `s^ aAiKaA< Òfyr mUsA ny aAdmI ^ itaAgp|tr rAhIN tlAk dy, dI aAigaA ik`N id|tI hY=Ó*

8iwsU ny `%tr id|tA< Ò`s ny t¬hA^ t¬hA.I sùKtidlI dy kAr, aAp,IaM ptnIaM ^ tlAk dy, dI

ÒisrjnhAr ... b,AeaAÓ `tpt 1:27 jM 5:2

Òes lE ... SrIr ho,gyÓ `tpt 2:24

ÒFyr ... id|tI hYÓ ibvsTA sAr 24:1

aAigaA id|tI= pr m¬|>oN eh estrHM dI rIt nhIN sI=

19

1001 m|tI 19:9-20:29pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik jykr koE aAp,I ptnI^ tlAk idÈdA hY aty dUjI a¯rt nAl ivaAh krAlYNdA hY tM< `h ivBcAr dA doSI hY= iksy b\dy dAaAp,I ptnI ^ tlAk dy, lE isrF e|k hI kAr,ho skdA hY `h eh ik `s dI ptnI dy iksy dUjyaAdmI nAl ijnsI s\b\D ho,=Ó

10cyilaM ny `s^ ikhA< Òjykr aAdmI aty a¯rt dyivckAr eh hAlAt hn< tM ivaAh nA krA`,A c\gAhY=Ó

11pr `s ny `nHM ^ aAiKaA< ÒsB lok es^ kbUlnhIN kr skdy= pr isrF `h lok ijnHM ^ prmyS¬r nyaAigaA id|tI hY= 12es dy iBÈn kAr, hn< ik kuJaAdmI ivaAh ik`N nhIN krA`Ndy= kuJ mrd b|cy pYdAkrn dI wogtA to ibnA pYdA huÈdy hn< aty kuJ aijhyinpu\sk bAad iv|c ijÈdgI iv|c lokM v|loN kr id|tyjMdy hn= aty kuJ aAdmI ivaAh dA iKaAl svrgdy rAj lE itaAg idÈdy hn= pr ijh/A mnu|K ivaAhkrA s|kdA hY tM `s^ ivaAh bAry eh is%iKaA svIkArkrnI cAhIdI hY=Ó

iwsU v%loN b%icaA dA suaAgt(mrkus 10:13–16; lUkA 18:15–17)

13td lok Coqy b%icaM ^ `s kol ilaAxy jo `h`nHM `%ty aAp,A h|T r|Kky pRArTnA kry= jdoN cyilaAny e`N dyiKaA< `nHM ny `nHM ^ iJ/ikaA ijh/y aAp,yb%icaM ^ ilaAX sn= 14iwsU ny ikhA< Òb%icaA ^a/cn nA pAP aty `nHM ^ myry kol aA`, id`=`nHM lE rukAvq nA b,o ik`N ik svrg dA rAjeho ijihaM dA hI hY=Ó 15aty iwsU ny `nHM dy isrM tyap,A h|T r|K, to bAad `h TM C|. id|tI=

amIr aAdmI dA iwsU dA an¬sr, krn toNenkAr

(mrkus 10:17–31; lUkA 18:18–30)16e|k mnu|K ny `s kol aA, ky `s^ ikhA< ÒgurU

jI mYN ikh/A BlA k\m krM ijs nAl mY sdIvIN jIvnimly?Ó

17iwsU ny `%tr id|tA< Òt¬sIN nykI bAry mYToN ik`Npu|Cdy hoN? isrF prmyS¬r c\gA hY= pr jy t¬sIN jIvniv|c dAKl ho,A cAhuÈdy ho tM< hukmM dI pAl,A kro=Ó

18`s ny pu%iCaA< Òikh/y hukm?ÓiwsU ny ikhA< Òeh< ik KUn nA kro< ivBcAr nA kro<

corI nA kro aty JUQI gvAhI nA idP= 19aAp,y mM-bAp

dA aAdr kro* Ôaty aAp,y aAp vM{ aAp,y guaM>I^ vI ipaAr kro=Õ* Ó

20`s jvAn ny ikhA< ÒenHM sBnM ^ tM mYN mÈinaMhY< hor hu, myry iv|c kI kmI hY?Ó

21iwsU ny `%tr id|tA< Òjy tU\ pUrn ho,A cAhuÈdA hYN<tM jA jAkyy aAp,IaM sArIaM cIzM vyc dy aty DngrIb lokM iv|c v\. dy= estrHM tY^ svrg iv|cKzAnA imlygA= Fyr tU\ aA ky myry ip|Cy ho t¬r=Ó

22pr jdoN `s jvAn ny eh s¬i,aA tM< `h `dAsIiv|c cilaA igaA< ik`N ik `h bhut amIr sI=

23td iwsU ny aAp,y cyilaA ^ ikhA< ÒmYN t¬hA^ s|caAKdA hM ik amIr dA svrg dyy rAj iv|c v/nAb/A a¯KA hY= 24mYN t¬hA^ d|sdA hM ik amIr ivaktIdy prmyS¬r dy rAj iv|c v/n nAloN ~Q dA sUE dy n|kyrAhIN l\g,A suKA lA hY=Ó

25cyly eh s¬, ky hYrAn ho gX aty boly< ÒtM iksdI m¬ktI ho skdI hY?Ó

26td iwsU ny `nHM v|l vyKky `nHM ^ ikhA< ÒlokMlE eh as\Bv hY= pr prmyS¬r lE sB kuJ s\BvhY=Ó

27ptrs ny iwsU ^ aAiKaA< Òt¬hA.y ip|Cy l|g, vAstyasIN sB kuJ C|. id|tA hY= ifr sA^ kI pRApt hovygA?Ó

28iwsU ny aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< ÒmYN t¬hA^ s|cd|sdA hM ik jdoN nvIN dunIaM sAjI jAvygI aty mnu|KdA pu|tr aAp,y mihmAmE isÈGAsn ty bYQygA< tM t¬sINvI bArHM isÈGAsnM ty bYQoNgy aty t¬sIN esrAXl dybArHM pirvArM dA inr,A kroNgy=

29aty hr koE ijsny aAp,y Gr< BAEaM< BY,A<mM-bAp< bAl b%icaM jM zmIn ^ myry nAm dy kAr,C%i.aA hY `h sO gu,A v|D fl pAvygA aty sdIvIjIvn dA vArs b,ygA=

30pr bhut sAry mnu|K ijnHM dA hu, ijÈdgI iv|cru|tbA v|.A hY< Biv|K iv|c `nHM dI TM b/I nIvIN hovygI=bhut sAry lok ijnHM dA drjA hu, sB toN nIvM hYBiv|K iv|c sB toN `%cA drjA pA`,gy=

iwsU dA Kyt dy mjdUrM bAry e|k idRSqMtÒsvrg dA rAj tM e|k izmIdAr vrgA hY<jo t/ky hI GroN in|kilaA ik aAp,y aÈgUrM

dy bAg iv|c kuJ kAmy lAvy= 2`s ny kAimaA nAl e|k

ÒaAp,y ... aAdr kroÓ kUc 20:12Ð16

ÒaAp,y aAp ... ipaAr krÓ lyvIaM 19:18

cMdI dA is|kA idhA/I kItI aty `nHM ^ aAp,y bAZ

20

m|tI 20:3-30 1002

iv|c Byj id|tA= 3nO ku vjy `h aAdmI bzAr igaA tMkuJ b\idaM ^ `%Ty K/y vyiKaA< eh lok kuJ vI nhINsI kr rhy= 4tM `s ny `nHM ^ ikhA< Ôjykr t¬sIN vImyry bAZM iv|c jAky k\m kro tM mYN t¬hA^ ijÈnA t¬hA.Ah|k b,ygA dyvMgA=Õ 5aty `h lok vI `s dy Kyyt iv|ck\m krn lE cly gxy=

Òaty iFr `hI aAdmI bArHM ku vjy bAhr igaA< atyifr itÈn ku vjy= donoN vArI `s ny kuJ kAimaM ^`sdy bAg iv|c k\m krn lE ilaMdA= 6aAT, vyly<pÈj ku vjy `h bAhr igaA aty kuJ hor lokM ^ bzAriv|c K/y vyiKaA= aty `nHM ^ ikhA< Ôt¬sIN e|Ty sArAidn kuJ kIty ibnA K/Hy rihÈdy ho?Õ 7Ò`nHM mnu|KM nyjvAb id|tA< ÔsA^ iksy ny vI nOkrI nhIN id|tI=Õ

Ò`s aAdmI ny `nHM ^ ikhA< Ôt¬sIN vI myry bAgiv|c jA ky k\m kr skdy ho=ÕÓ

8ÒsAm vyly< aÈgUrM dy bAg dy mAlk ny kAimaM dym¬KitaAr ^ aAiKaA< ÔkAimaM ^ s|d aty ipCilaM toNlYky pihilaM tIk `nHM sAiraM ^ `nHM dI mjUrI dy=Õ

9Òijh/y kAmy pÈj vjy ilaMdy gX sn< aAX atye|k cMdI dA is|kA pRApt kItA= 10iFr ijh/y kAmypihlM ilaMdy gX sn aAX= `nHM ny soicaA ik SAed`h dUijaM kAimaM nAloN v|D pRApt krngy= pr `nHM^ vI e|k cMdI dA is|kA hI imilaA= 11pr `h ehis|kA lYky Gr dy mAlk `%ty ku/Hn l|gy= 12aty boly<Ôijh/y lok aÈt iv|c ilaMdy gX sn aty ijnHM nyisrF e|k hI G\qy lE k\m kItA< t¬sIN `nHM ^ vI sA.yijÈnA hI id|tA= aty asIN sArA idn Du|py sùKt imhntkItI=Õ

13Òiz\mIdAr ny `nHM iv|coN e|k ^ aAiKaA< Ôim|trA<mYN tyry nAl byEmAnI nhIN kItI= kI tU\ e|k cMdI dyis|ky vAsty k\m krn lE rAjI nhIN hoeaA?Õ 14tU\aAp,I mjUrI lY ty cilaA jA= pr mYN aKIrly b\dy ^vI `hI dy,A cAhuÈdA hM jo mYN tY^ id|tA= 15kI ehmyrA h|k nhIN ik mYN aAp,y pYsy ^ ijvyN cAhM estymAlkrM? jM tY^ ErKA hY ik`N ik mYN `nHM lokM nAl`dAr hM jo mgroN aAX= 16Òesy trHM ijh/y lokM dAhu, ip|ClA drjA hY Biv|K iv|c `nHM dA drjA pihlAdrjA hovygA aty `h lok ijnHM dA hu, drjA pihlAhY Biv|K iv|c `nHM dA drjA ipClA hovygA=Ó

iwsU dA aAp,I m¯t bAry d|s,A(mrkus 10:32–34; lUkA 18:31–34)

17jdoN iwsU wrUslm jA irhA sI< `s dy bArMH cylyvI `s dy nAl sn= rAh iv|c `s ny `nHM ^ e|ksAT

ek|QA kItA aty `nHM ^ ekMt iv|c aAiKaA= 18ÒvyKo<asIN wrUSlm v|l ^ jA rhy hM= mnu|K dA pu|tr pRDAnjAjkM aty nym dy `pdySkM ^ F/A id|tA jAvygA aty`h `s^ m¯t dy dy,gy= 19`h mnu|K dy pu|tr ^ gYrwhUdIaM ^ dy dy,gy= `h `sty h|s,gy aty koi/aMnAl ku|q,gy aty slIb ty c/HA dy,gy= aty m¯t toNtIjy idn bAad< `s^ iFr jIvn v|l `BAiraAjAvygA=Ó

e|k mAtA v|loN ivSyS byntI(mrkus 10:35–45)

20`s smyN< zbdI dy pu|trM dI mM aAp,y pu|trM s,yiwsU kol aAE aty `s a|gy JukI aty `s koloN e|kshAetA mÈgI=

21iwsU ny aAiKaA< ÒtU\ kI cAhuÈdI hY?Ó `s ny iwsU ^ikhA< ÒvAadA kro ik tuhA.y rAj iv|c myry eh dovyNpu|tr e|k t¬hA.y s|jy ty e|k t¬hA.y K|by pAsy bYQ,=Ó

22 iwsU ny `s dy pu|trM ^ ikhA< Òt¬sIN nhIN jA,dyt¬sIN kI mÈg rhy ho? kI t¬sIN `h kSq J|l skdy hoNijh/y mYN J|l,y hn= `nHM ny jvAb id|tA< ÒhM asINJ|l skdy hMÚÓ 23iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òs|cm¬|c jokSq mYN J|lMgA t¬sIN vI J|loNgy= pr mYN `h nhIN hM joes g|l dI co, krygA ik kO, myry s|jy pAsy bYQygAaty kO, K|by pAsy= `h jgHAvM kO, pAvygA myry iptA nyFYslA kr ilaA hY= `h TMvM `nHM lokM nAl s\b\iDthn ijnHM lE `h b,AEaM gEaM hn=Ó

24jdoN dsM cyilaA ny eh s¬i,aA tM `h `nHM dohMBrAvM ty iKJ gxy= 25td iwsU ny `nHM sAiraM ek|iQaM^ kol s|d ky aAiKaA< Òt¬sIN jA,dy ho ik gYr whUdIaMdy hAkm dUijaM ty hukm clA`,A ps\d krdy hn<aty `nHM dy mh|tvpUr, aAgU lokM ty aAp,I SktIestymAl krnA ps\d krdy hn= 26t¬hA.y iv|c aijhAnA hovy< pr jykr t¬hA.y iv|coN koE v|.A ho,A cAhy `s^syvk vM{ t¬hA.I syvA krnI cAhIdI hY= 27jykr t¬hA.yiv|coN koE pihlA bn,A cAhy `h pihlM t¬hA.A dAshovy= 28`vyN hI ijvyN mnu|K dA pu|tr aAp,I syvAkrvA`, nhIN sgoN `h hornM lokM dI syvA krnlE aAeaA hY= `h bhut sAry lokM ^ bcA`, dIKAitr aAp,I jAn kurbAn krn lE aAeaA hY=Ó

iwsU dA do aÈinHaM ^ rAjI krnA(mrkus 10:46–52; lUkA 18:35–43)

29jdoN `h aty `s dy cyly wrIho toN ivdA ho rhysn< lokM dI e|k v|.I BI/ ny iwsU dA ip|CA kItA= 30do

1003 m|tI 20:31-21:20

aÈny mnu|K s/k dy k\>y bYQy sn= jdoN `nHM s¬i,aA ikiwsU l\iGaA jMdA hY tM `h `%cI dy,y boly< Òhy pRBU<dA~d dy pu|tr< sA.y `%ty dwA kr=Ó

31`nHM ny aÈnHy aAdmIaM ^ iJ/ikaA aty cu|p rih,lE ikhA< pr `h hor vI `%cI boly< Òhy pRBU< dA~d dypu|tr< ikrpA krky sA.I shAetA kr=Ó

32td iwsU ruikaA aty `nHM ^ s|dky pu%iCaA< Òt¬sINmYToN aAp,y vAsty kI krA`,A cAhuÈdy ho?Ó

33td `nHM dohM ny ikhA< ÒpRBU jI asIN cAhuÈdy hM iksA.IaM a|KM KulH jA, jo asIN vyK skIxy=Ó

34iwsU ny `nHM aÈinHaM aAdmIaM lE trs mihsUskItA aty `nHM dIaM a|KM ^ CoihaA `h J|q sujAKy hogxy aty iwsU dy mgr ho t¬ry=

iwsU dA wrUSlm iv|c SAhI dAKlA(mrkus 11:1–11; lUkA 19:28–38; wUhÈnA 12:12–19)

iwsU aty `s dy cyly wrUSlm dy ny/y aA rhysn< pr rAh iv|c `h jYtUn dy phA/ `%ty<

bYtFgA kol< ruky iwsU ny aAp,y do cyilaM ^ ngriv|c ByijaA= 2aty aAiKaA< Òjo Sihr t¬hA.y sAmH,y hY`s aÈdr jAP< Sihr aÈdr v/dy sAr hI< t¬sIN e|kgDI ^ aAp,y Coqy gDy nAl b\inHaA pAvoNgy< `s^KolHky t¬sIN myry kol lY aAvo= 3jykr t¬hA^ koE kuJ khy<tM `s^ aAK,A< ÔpRBU ^ enHM giDaM dI lo/ hY= Fyr`h jldI hI `nHM ^ vAips Byj dyvygA=ÕÓ

4eh es lE hoeaA ik nbI dA eh bcn pUrAhovy:

5ÒsIwon dy Sihr ^ d|so< Ôik tyrA bAdSAh tyry v|laA irhA hY= `h inmRtA nAl gDI `%ty< hM gDI dy b|cy<`%ty bYQ ky aA irhA hY=ÕÓ jkrwAh 9:9

6tM cyilaM ny jAky ijvyN iwsU ny hukm id|tA sI itvyNhI kItA= 7`h gDI ^ gDI dy b|cy smyt ilaAxy atyaAp,y k|p/y gDI dy b|cy `%ty pA id|ty aty iwsU `s`%pr bih igaA= 8BI/ iv|coN bhut sAry lokM ny iwsUvAsty rsty ty aAp,y k|p/y ivCA id|ty= kEaM ny ibrCMdIaM qih,IaM v|> ky rsty iv|c ivCA id|tIaM= 9BI/ijh/I `s dy a|gy ty ip|Cy clI aA`NdI sI `%cI aAvAziv|c aAK, l|gI<

ÒdA~d dy pu|tr ^ `stit `h D\n hY ijh/A pRBU dynAm `%ty aA`NdA hYÚÓ

jbUr 118:26

21

Òsvrg iv|c pRBU ^ `stitÚÓ10jdoN iwsU ny wrUSlm iv|c pRvyS kItA< `s Sihr

dy sAry lok SSopÈc iv|c pY gX aty pu%iCaA< ÒehaAdmI kO, hY?Ó

11iwsU nAl jA rhI BI/ ny `%tr id|tA< Òeh iwsUhY< glIl dy ksby nAsrt dA e|k nbI=Ó

iwsU dA mÈdr iv|c ho,A(mrkus 11:15–19; lUkA 19:45–48; wUhÈnA 2:13–22)12fyr iwsU mÈdr dy elAky v|l igaA `s ny `nHM

sB lokM ^ ijh/y `%Ty cIzM KrId aty vyc rhy snbAhr k|> id|tA= aty srAfM dy tKtpoS aty Gu|gIaMvyc, vAilaM dIaM myjM `lqA su|qIaM= 13Ò`s ny`nHM lokM ^ aAiKaA< eh poTIaM iv|c iliKaA hY< ÔikmyrA Gr pRArTnA dA Gr sdAvygAÕ* pr t¬sIN esjgHA ^ corM dy l¬¬k, dI jgHA b,A rhy ho=ÕÓ*

14aty `s mÈdr dy elAky iv|c bhut sAry aÈnHy atyl\g/y iwsU kol aAxy aty `s ny `nHM ^ c\gA kItA=15jdoN prDAn jAjkM aty nym dy `pdySkM ny `nHMacrj k\mM ^ dyiKaA ijh/y `s ny kIty aty b%icaA^ `s mÈdr iv|c `%cI aAvAz nAl boldy aty ÒdA~ddy pu|tr ^ `stitÓ aAKdy vyiKaA tM `h gu|sy iv|c aAgX=

16`nHM ny iwsU ^ aAiKaA< ÒkI tU\ s¬, irhA hYN ehb|cy kI aAK rhy hn?Ó iwsU ny `%tr id|tA< ÒkI t¬sINkdy vI poTIaM iv|c nhIN pi/HaA< Ôt¬sIN b%icaM atyjuaAkM ^ `stit krnI isKAE?Ó* 17eh vAprntoN bAad iwsU `nHM lokM toN ivdA ho igaA aty rAtk|q, lE bAhr bYtanIaM Sihr ^ cilaA igaA=

iwsU ny ivSvAs dI SktI ivKAE(mrkus 11:12–14, 20–24)

18aglI svyr jd iwsU Sihr v|l m¬i/aA jMdA sItM `s^ Bu|K l|gI= 19rsty iv|c aÈjIr dA ibrK vyKky `s dy ny/y igaA pr isvAe p%itaM dy `%Ty `s^hor kuJ vI nA l%iBaA tM `s ny ibrK ^ ikhA ik a|jtoN tY^ Biv|K iv|c kdy vI Fl nA l|g,= t¬r\t hI ru|Ksu|k igaA=Ó

20cyly vyK ky hYrAn hoxy aty `nHM ny pu%iCaA< ÒaÈjIr

ÒmyrA Gr ... s|dAvygAÓ wsAwAh 56:7

ÒcorM dy luk, dI jgHA b,A rhy hoÓ iwrimwAh 7:11

Òt¬sIN ... krnI isKAEÓ zbUr 8:3 (wUnAnI anuvAd)

dA ru|K eÈnI CytI ikvyN kumlA igaA?Ó

m|tI 21:21-43 100421iwsU ny `nHM ^ `%tr id|tA< ÒmYN t¬hA^ s|c aAKdA

hM ik jykr t¬hA^ inhcA hovy aty t¬sIN koE Brm nAr|Ko= t¬sIN isrf eho hI kroNgy jo aÈzIr dy ibrK nAlmYN kItA sgoN t¬sIN es phA/ ^ vI aAK skdy hoN jAaty sm¬Èdr iv|c jA ky i.g tM aijhA hI hovygA= 22jykrt¬sIN ivSvAs kroN< tM `h sB kuJ jo t¬sIN pRArTnArAhIN mÈgoNgy t¬hA^ id|tA jAvygA=Ó

whUdI aAgUaM ny iwsU dy aiDkAr ty S|k kItA(mrkus 11:27–33; lUkA 20:1–8)

23jdoN iwsU mÈdr dy elAky iv|c dAùKl hoeaA< atyjdoN `h `pdyS dy irhA sI tM pRDAn jAjk aty lokMdy bzurg `s pAsy aAX aty kih, l|gy Òeh sB tU\iks aiDkAr nAl krdA hYN? eh aiDkAr tY^ iks nyid|tA?Ó

24iwsU ny `nHM ^ `%tr id|tA< ÒmYN vI t¬hA^ e|ksvAl pu|CdA hM= jykr t¬sIN mY^ `%tr dyvoN mYN vIt¬hA^ d|sMgA ik iks aiDkAr nAl mYN eh sB g|lMkrdA hM= 25wUh\nA dA bpitsmA kI eh prmyS¬r v|loNaAeaA jM mnu|KM v|loN?Ó

`nHM ny aAps iv|c ivcAr kItA< jy asIN khIxy ÒwUh\nAdA bpitsmA svrg v|loN sIÓ tM `h sA^ aAKygA ikfyr t¬sIN `s ty BrosA ik`N nA kItA? 26pr jykrasIN aAKIxy< Ôeh lokM v|loN sIÕ< tM sAry lok sA.y nALgu|sy ho,gy= ik`N ik eh sB wUh\nA ^ nbI smJdyhn=ÕÓ

27so `nHM ny iwsU ^ `%tr id|tA< ÒasIN nhIN jA,dyik wUh\nA ^ bpitsmA dy, dI SktI< ik|ToN aAE=Ó tMiFr iwsU ny aAiKaA< ÒtM mYN vI t¬hA^ nhIN d|sMgA ikeh sB g|lM mYN iks aiDkAr nAl kr irhA hM=

iwsU do pu|trM dI idRSqMt s¬,A`NdA28ÒmY^ dso ik t¬sIN kI socdy ho? e|k mnu|K dy do

pu|tr sn aty `h pihly dy kol aA, ky boilaA< Ôpu|tr<jAÚ a|j aÈgUr dy bAg iv|c k\m kr=Õ

29Ò`s ny `%tr id|tA< 'mYN nhIN jAvMgAÕ< pr bAadiv|c< `s ny aAp,A mn bdilaA aty cilaA igaA=

30Òfyr iptA dUjy pu|tr kol igaA aty `s^ vI `hIg|l khI= `s ny `%tr id|tA< ÔhM jI< mYN jAvMgAÕ pr`h nA igaA=

31Òso dohM iv|coN iksny iptA dI mrzI pUrI kItI?Ó`nHM aAiKaA< Òpihly ny=ÓiwsU ny `nHM ^ ikhA< ÒmYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik

msUlIX aty k\jrIaM t¬hA.y nAloN pihlM prmyS¬r dy

rAj iv|c jMdy hn= 32ik`N ik wUh\nA t¬hA^ ij`,dA shI >\g isKA`, lE aAeaA pr t¬sIN `s dIprtIt nA kItI sgoN msUlIaM aty k\jrIaM ny `s dIprtIt kItI= pr t¬sIN eh vyKky ip|CoN vI aAp,y jIvnnhIN bdly aty nA hI `s `%ty ivSvAs kItA=

pRBU aAp,A pu|tr ByjdA hY(mrkus 12:1–12; lUkA 20:9–19)

33Òe|k hor idRSqAt s¬,o: e|k izÈmIdAr sI= `snye|k aÈgUrM dA bAg lAeaA= `s ny Kyt dy cufyry vA/kr id|tI aty `s ny rs vAsty e|k cub|cA k|i>aA=ifr `s aAdmI ny `%Ty e|k burj `sAiraA aty `s^iksAnM dy h|T sONp ky aAp prdys cilaA igaA= 34jdoNflM dI ru|t ny/y aAE tM `s ny aAp,y nOkr iksAnMdy kol aAp,y aÈgUrM dA ih|sA lY, lE Byjy=

35Òpr iksAnM ny `nHM ^ F/ ilaA aty e|k ^ku%iqaAM dUjy ^ mAr id|tA aty tIjy nOkr ^ p|TrM nAlmAr id|tA= 36ifr mAlk ny pihlI vAr nAloN v|D nOkriksAnM kol Byjy pr iksAnM ny `nHM nAl vI `sy trHMhI kItA= 37aKIr iv|c mAlk ny aAp,y pu|tr ^ `nHMdy kol eh soc ky ByijaA ik Ô`h myry pu|tr dA aAdrkrngy=Õ

38Òpr jdoN iksAnM ny `s dy pu|tr ^ vyiKaA tMaAps iv|c soicaA< ÔvArs eho hY= asIN es ^ mArdyEX aty `s dy ivrsy ty kbzA kr lExy=Õ 39tM`nHM ny pu|tr ^ f/ ilaA aty bAg iv|coN bAhr k|>`s ^ mAr id|tA=

40ÒtM jdoN Kyt dA mAlk aAvygA< `h `nHM iksAnMnAl kI krygA?Ó

41`nHM ny `s^ aAiKaA< Ò`h `nHM duSq lokM ^kSq dAek m¯t dyvygA aty Kyt hornM iksAnM dy h|TsONp dyvygA jo `s^ vA>I dy smyN `s dA ih|sA dy,gy=Ó

42iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< ÒBlM t¬sIN poTIaM iv|ckdy nhIN pi/HaA:

Ôijh/A p|Tr `sArIaM duaArA nAmÈzUr kItA igaAsI KUÈjy dA isrA ho igaA= pRBU ny es^ vApr, id|tAaty sA.y lE eh ac\BA hY=Õ zbUr 118:22–23

43Òes krky mYN t¬hA^ aAKdA hM ik prmyS¬r dArAj t¬hA.y koloN KoihaA jAvygA aty eh `nHM lokM ^id|tA jAvygA ijh/y `hI g|lM krngy jo prmyS¬r aAp,yrAj iv|c cAhuÈdA hY=

1005 m|tI 21:44-22:2444jykr koE `s p|Tr `%ty i.|gygA< `h cUr-cUr ho

jAvygA= jykr p|Tr iksy `%pr i.|gygA< tM `h ivaktIvI p|Tr duaArA kucilaA jAvygA=Ó*

45jdoN pRDAn jAjkM aty frIsIaM ny iwsU dy aAKyidRsqMt s¬,y< tM `h jA, gX ik `h `nHM bAry hIg|lM kr irhA sI=

46`h `s^ igrFtAr krn dA koE `pAa krnAcAhuÈdy sn< pr `h lokM toN .rdy sn ik`N ik `h`s^ nbI mÈndy sn=

ivaAh dI dAavt dy in`Nty bAry e|k idRSqMt(lUkA 14:15–24)

iwsU `nHM nAl Fyr idRSqAtM iv|c boilaA:2Òsvrg dA rAj e|k bAdSAh vrgA hY

ijsny aAp,y pu|tr dy ivaAh dI dAavt itaArkrvAE= 3rAjy ny aAp,y nOkrM ^ `nHM lokM ^ ilaA`,lE ByijaA ijnHM ^ `s ny ivaAh dI dAavt ty s|dAid|tA sI= jdoN dAavt dI itaArI ho gE tM `s nyijnHM ^ s|dA id|tA sI `nHM ^ nOkrM h|T aA`, lEsunyhA ByijaA< pr lokM ny rAjy dI dAavt ty aA`,toN enkAr kr id|tA=

4Òifr `s ny hor v|D nOkrM ^ s|dy hoX lokM ^d|s, lE ByijaA< Ô`nHM lokM ^ d|so ijnHM ^ mYN s%idaA;dAavt itaAr hY= mYN aAp,y bldM aty moqy pSUaM ^KA, lE v%i>aA hY ty sB kuJ itaAr hY ivaAh dIdAavt lE aAP=Õ

5Òsyvk gxy aty lokM ^ aA`, vAsty kih aAXÓpr lokM ny `nHM ^ sun, toN enkAr kr id|tA= koEaAp,y KytM ^ clA igaA aty koE aAp,yy v,j ^=6kuJ hor lokM ny e|kQy hoky `nHM nOkrM ^ fi/aA<ku%iqaA aty jAno mAr id|tA= 7bAdSAh ^ b/A gu|sAaAeaA= `s ny `nHM kAtlM ^ mArn aty `nHM dASihr sA/n lE aAp,I FOj ^ ByijaA=

8Ò`s toN bAad bAdSAh ny aAp,y nOkrM ^ aAiKaA<ÔdAavt tM itaAr hI hY= mYN ijnHM ^ es dAavtlE s|dA id|tA sI `h es kAibl nhIN sI ik e|TyaA`Ndy= 9so t¬sIN curAihaM ty jAvo aty ijnHM lokM ^vI t¬sIN imlo `nHM ^ ivaAh dI dAavt ty aA`, dAin`NtA id`=Õ 10tM nOkr bAhr curAihaM ty gxy=ijnHM ^ vI `h l|B sky< `nHM ny sAry Bly bury lokekQy kr lX= tM `h jgHA mihmAnM nAl Br gE=

11ÒjdoN bAdSAh mihmAnM ^ vyK, aÈdr aAeaA<

t¬k 44 kuJ wUnAnI nklM iv|c t¬k 44 nhIN hY=

tM `s ny e|k aAdmI ^ vyiKaA ijsny ivaAh dy k|p/y

22

nhIN pAX hoX sn= 12bAdSAh ny `s^ ikhA< ÔBE tU\e|Ty ivaAh vAlI poSAk pAxy bgYr aÈdr ikvyN aAeaA?pr `s aAdmI ny kuJ nA< ikhA= 13tM bAdSAh ny kuJnOkrM ^ ikhA< Ôes dy h|T-pYr b\nH ky es^ bAhr dyhnyr iv|c su|q id`= `s jgAH lok rody ho,gy atydrd nAl aAp,y dÈd krIc rhy ho,gy=Õ

14ÒhM< bhut sAiraM ^ s|dA id|tA igaA hY pr To/yhI cu,y gX hn=Ó

kuJ whUdIaM ny iwsU nAl DoKA krndI koiSs kItI

(mrkus 12:13–17; lUkA 20:20–26)15`s toN bAad FrIsI bAhr gX aty `nHM ny iwsU

^ pRSnM rAhIN FsA`, dA FYslA kItA= 16`nHM nyaAp,y kuJ cyilaM ^ hyrodIaM nAmy smUh dy kuJ admIaMnAl iwsUÊkol ByijaA= enHM aAdmIaM ny aAiKaA< ÒgurUjI< asIN jA,dy hM ik t¬sIN e|k emAndAr aAdmI hoNaty t¬sIN prmyS¬r dy rAh bAry scAE dA `pdyS idÈdyho= t¬sIN iksy toN vI pRBAivt nhIN huÈdy ik`N ik t¬sINes g|l dI pRvAh nhIN krdy ik `h kO, hn?Ó 17sosA^ d|so ik t¬sIN kI socdy hoN kI kYsr* ^ msUl dy,AinaM anusAr hY jM nhIN?Ó

18pr iwsU `nHM dy duSq erAidaM ^ jA,dA sI tM`s ny aAiKaA< Òt¬sIN kpqI ho< t¬sIN ik`N mY FsA`,dI koiSS ik`N kr rhy hoN?

19ijh/A is|kA t¬sIN mihsUl idÈdy ho mY^ ivKAP=Ót|d `h e|k cMdI dA is|kA `s kol ilaAxy= 20tMiwsU ny `nHM ^ ikhA< Òes `%pr eh mUrt aty ilKtiks dI hY?Ó

21`nHM ny `%tr id|tA< Òeh kYsr dI tsvIr atykYsr dA nM hY=Ó td `s ny `nHM ^ aAiKaA< ÒtM ifrijh/IaM vstM kYsr dIaM hn `h kYsr ^ id`aty ijh/IaM vstM prmyS¬r dIaM hn `h prmyS¬r^ id`=Ó

22aty `h eh s¬,ky b/y hYrAn hoxy aty `s^ C|.ky cly gxy=

kuJ sdUkIaM ny iwsU nAl cAl c|lI(mrkus 12:18–27; lUkA 20:27–40)

23`sy idn< kuJ sdUkI iwsU kol aAX= `h ivSvAskrdy sn ik punr `%TAn nhIN hY= aty eh kih ky`s toN svAl pu%iCaA< 24ik ÒgurU jI mUsA ny aAiKaA

kYsr rom dy SAsk dA nM=

sI ik jy koE ivaAhutA mrd by`lAd mr jAvy tM `s

m|tI 22:25-23:9 1006

dA BrA `s dI ptnI nAl ivaAh kr lvy= aty `s^ aAp,y BrA lE vAirs dy, lE b|cy pYdA krnycAhIdy hn=* 25sA.y ivckAr s|t BrA sn= pihly nyivaAh kItA aty mr igaA= ik`N ju `s dI koE `lAdnhIN sI< `s dy BrA ny `s dI ivDvA nAl ivaAhkrvA ilaA= 26dUjy aty tIjy BrA toN lYky s|tM BrAvMnAl evyN hI vApiraA= 27sAiraM dy ip|Co `h a¯rtvI mr gE= 28eslE< ijvyN ik sAry BrAvM ny `snAl ivaAh kItA< punr `%TAn dy idn `h iksdIptnI hovygI?Ó

29iwsU ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òt¬sIN Bu|l iv|c hoik`N ik t¬sIN nhIN jA,dy ik poTIaM kI aAKdIaMhn= aty t¬sIN prmyS¬r dI SktI bAry nhIN jA,dy=30ik`N jo punr `%TAn toN bAad< `%Ty koE ivaAhnhIN hovygA= `h e|k dUjy nAl ivaAhy nhIN jA,gy=`h svrg iv|c dUtM vM{ ho,gy= 31kI t¬sIN `h nhINpi/HaA jo prmyS¬r ny m¬ridaM dy punr `%TAn bAryiliKaA hY= 32Ôik mYN abrAhAm dA prmyS¬r aty eshAkdA prmyS¬r aty wAkUb dA prmyS¬r hM=Õ* `h m¬ridaMdA prmyS¬r nhIN ij`NidaM dA hY=Ó

33lok `s dA eh `pdyS s¬,ky hYrAn hoxy=

ikh/A nym sB toN zrUrI hY(mrkus 12:28–34; lUkA 10:25–28)

34jdoN frIsIaM ny s¬i,aA ik `s ny sdUkIaM dAmUÈh b\d kr id|tA hY tM `h e|k TM ek|Qy hoX= 35e|kFrIsI jo mUsA dI SrHM dA `stAd sI iwsU ^ prtA`,lE `s^ e|k svAl pu%iCaA< 36FrIsI ny aAiKaA<ÒgurU jI< SrHA iv|c sB toN zrUrI hukm ikh/A hY?Ó

37iwsU ny jvAb id|tA< ÒtY^ aAp,y pRBU prmyS¬r ^aAp,y sAry idl nAl< aAp,I sArI rUh nAl< aty pUrymn nAl ipaAr krnA cAhIdA=* 38pihlA aty ehIsB toN zrUrI hukm hY= 39aty dUjA hukm vI pihlyijÈnA hI mh|tvpUr, hY: ÒtY^ aAp,y guaM>I ^ `vyNhI ipaAr krnA cAhIdA hY ijvyN tU\ aAp,y aAp ^ipaAr krdA hYN=* 40enHM dohM hukmM `%ty hI sArynym aty nbIaM dIaM ilKtM ty iqky hoxy hn=Ó

Òjy koE... cAhIdy hnÓ ibvsTA sAr 25:5 aty `tpt 38:8

ÒmYN...dA prmyS¬r hMÓ kUc 3:6

ÒtY ... krnA cAhIdAÓ ibvsTA 6:5

ÒtY^ ... ipaAr krdA hYNÓ lyvIaM 19:18

iwsU dA frIsIaM ^ e|k svAl(mrkus 12:35–37; lUkA 20:41–44)

41jdoN frIsI ek|Qy hoxy< tM iwsU ny `nHM ^ e|ksvAl pu%iCaA= 42Òt¬sIN msIh bAry kI socdy ho= ik`h iks dA pu|tr hY?Ó

`nHM iwsU ^ ikhA< ÒdA~d dA pu|tr=Ó43tM iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< ÒtM ifr dA~d piv|tr

aAtmA rAhIN `s^ ÔpRBUÕ ik`N bulA`NdA hY? jdoN `sny eh aAiKaA<

44ÔpRBU ny myry pRBU ^ aAiKaA< tU\ myry s|jy pAsy bYQjd tIkr mYN tyry vYrIaM ^ tyry pYrM hyQ nA kr idaM=Õ

jbUr 110:145-46eslE jykr dA~d `s^ ÔpRBUÕ< bulA`NdA hY<tM `h `s dA pu|tr ikvyN ho skdA hY?Ó koE vI frIsIiwsU dy svAl dA jvAb nA dy sikaA= `s idn toNbAd< iksy ny vI `s^ koE hor svAl krn dA hONslAnA kItA=

iwsU ny DArimk aAgUaM dI in\dA kItI(mrkus 12:38–40; lUkA 11:37–52; 20:45–47)

iFr iwsU ny BI/ aty aAp,y cyilaM nAlg|l kItI< aty aAiKaA< 2nym dy `pdySkM

aty frIsIaM ^< mUsA dI SrHA bAry `pdyS dy, dAaiDkAr hY ik `h kI aAKdI hY= 3es lE t¬hA^`nHM dI aAigaA dA pAl, krnA cAhIdA hY aty jo`h kih, iDaAn nAl kro< pr `nHM vrgy k\m nA kroik`N ik `nHM dy jIvn c\gy `dAhr, nhIN hn ik`Nik jo vI `h krn ^ kihÈdy hn Kud `nHM ty amlnhIN krdy= 4`h sKt nym b,A`Ndy hn ijh/y mÈn,lE b/y kQor hn< `h enHM ^ lokM ty lAgU krdyhn= pr `h enHM iv|coN iksy vI nym dA anusr,krn dI koiSS vI nhIN krdy=

5Ò`h aAp,y sB k\m lokM ^ ivKAvy lE krdyhn= `h aAp,y KAs bsitaM ^ poTIaM nAl Br lYNdyhn aty `nHM ^ v|.y hI v|.y krdy rihÈdy hn= `haAp,y KAs pRArTnA vAly vstrM dI l\bAE bhut r|Kdyhn tM jo lok `nHM v|l iDaAn dy,= 6`h FrIsI atynym dy `pdySk dAavtM iv|c `%cIaM TAvM dy loBIhn< aty `h pRArTnA sTAnM iv|c vI `%cy ahudy m|l,dy b/y Bu|Ky hn= 7bzArM iv|c mAn snmAn lY, dy vIb/y Bu|Ky hn= `h mnu|KM koloN gurU khA`,A cAhu\dy hn=

8Òpr t¬sIN sB gurU< nA khA`,A ik`N jo t¬hA.Ae|k hI gurU hY aty t¬sIN sB aAps iv|c BrA-BrA ho=9aty DrtI `%pr iksy vI mnu|K ^ aAp,A iptA nA

23

1007 m|tI 23:10-37

aAKo ik`N jo t¬hA.A isrF e|ko hI iptA hY< jo svrgiv|c hY= 10aty t¬sIN aAp,y aAp ^ mAlk vI nhINkhA`,A ik`N ik t¬hA.A sBnM dA mAlk vI e|ko BAvmsIh hY= 11ijh/A mnu|K t¬hA.A syvk b, t¬hA.I syvAkrdA hY< `h t¬hA.y sAiraM iv|coN v|.A hY= 12ijh/AivaktI aAp,y aAp ^ mhAn smJdA dIn b,AeaAjAvygA aty jo koE aAp,y-aAp ^ sB iv|coN nIvM jA,ygA`s^ sB toN `%cA smiJaA jAvygA= 13nym dy `pdySkoaty FrIsIP< tuhA.y ty lAhnt= t¬sIN kpqI ho ik`N ikt¬sIN svrg dy rAj dy rAh iv|c a/cnM pYdA krdyho= t¬sIN Kud vI pRvyS nhIN krdy aty `nHM ^ vI pRvySnhIN krn idÈdy jo koiSS kr rhy hn=Ó 14*

15Ònym dy `pdySko aty frIsIP< t¬hA.y ty lAhnthY< t¬sIN kpqI hoÚ ik`N ik t¬sIN iksy ^ aAp,y Drmiv|c bdl, lE sm¬Èdr aty DrtI ty sFr krdy ho=aty jdoN t¬sIN iksy ivaktI ^ bdl idÈdy ho< tM t¬sIN`s^ aAp,y nAloN vI du|g,A burA b,A idÈdy ho= t¬sINvI eÈny bury ho ik t¬sIN nrk iv|c jAvoNgy=

16Òhy aÈnHy rAh n¬mAP< tuhA.y ty lAhntÚ t¬sIN aAKdyho< Ôjykr koE mÈdr dI sONh KAvy esdA koE arTnhIN pr jykr `h mÈdr dy sony dI sONh KAvy< tM `hsONh b|D hY=Õ 17mUrKo t¬sIN aÈnHy hoÚ ikh/A v|.A hY? sonAjM mÈdr< ijh/A ik sony ^ vI piv|tr b,A`NdA hY=18t¬sIN eh vI kihÈdy ho< Ôjykr koE j|gvydI dI sONhKMdA hY< esdA koE arT nhIN< pr jykr `h jgvydIdI ByNq dI sONh KMdA hY< tM `h sONh b|D hY=Õ 19t¬sINaÈnyH hoÚ ikh/I cIz v|.I hY: Byq< jM jgvydI< jo ByNq ^piv|tr b,A`NdI hY?

20Òes lE jykr koE jgvydI dI sONh KMdA hY<`h jgvydI aty `s `prlIaM sB vstM dI sONhKMdA hY= 21jykr koE mÈdr dI sONh KMdA hY< tM `hmÈdr dI aty `s dI sONh KMdA jo e|k `s iv|crihÈdA hY= 22jykr koE svrg dI sONh KMdA hY soprmyS¬r dy is\GAsn dI aty `s `%pr bYQ, vAly dIsONh KMdA hY=

23Ònym dy `pdySko aty FrIsIP t¬hA.y ty lAhnt=t¬sIN kpqI hoÚ ik`N jo t¬sIN pudIny< sONf aty jIry dAdsOND idÈdy ho pr t¬sIN SrHA dy v|D mh|tvpUr, `pdySM

t¬¬k 14 kuJ wUnAnI p|tRIaM t¬k 14 jo/dIaM hn Ònym dypRcArko aty FrIsIP t¬hA.y ty lAhnt= t¬sIN kpqI ho= Ôt¬sINivDvAvMÕ dy Gr l¬|q lYNdy ho< aty t¬sIN l\bIaM pRArTnAvMkrdy ho jo lok t¬hA^ vyK sk,= es vAsty t¬hA^ BY/I szAimlygI= mrk¬¬s 12:40; l¬¬kA 20:40

^ mÈn, toN a,gihlI krdy ho< jo inaM< deaA< aty

vFAdArI hn= eh mh|tvpUr, hY ik t¬sIN dUjy asUlMdI a,gihlI kIty ibnA enHM g|lM ty vI aml kro=24t¬sIN aÈnHy aAgU hoÚ t¬sIN `h ho jo m|Cr-m|KI ^ tMpu, lYNdy hn pr ~NQ ^ ingl jMdy hn=

25Òt¬hA.y ty lAhnt hY< nym dy `pdySko aty FrIsIP=t¬sIN kpqI ho= t¬sIN aAp,y kqory aty TAlIaM ^ bAhroNtM sAF krdy hoN= pr aÈdrly pAsy< `nHM g|lM nAl BryhoX ho ijh/IaM t¬sIN dUijaM nAl dgAbAjI krky atyaAp,y aAp ^ pRs\n krky pRApt kItIaM hn= 26ÒhyaÈnHy FrIsIPÚ pihlM kqory aty TAlI dy aÈdr ^ sAFkro tM `h bAhroN vI sAF ho,gy=

27Òt¬hA.y ty lAhnt< nym `pdySko aty FrIsIPÚt¬sIN kpqI ho= t¬sIN klI kItIaM kbrM vM{ ho< jobAhroN soh,IaA idsdIaM hn pr jo aÈdro m¬rdA lokMdIaM h|.IaM aty hor a,DotIaM cIzM nAl BrIaMhoEaM hn=Ó 28t¬sIN vI `vyN hI ho= t¬sIN bAhroN c\gymnu|KM vM{ idKAE idÈdy ho pr aÈdroN kpqtA atyduStqA nAl Bry hoxy ho=

29Òt¬hA.y ty lAhnt nym dy `pySko aty FrIsIPÚt¬sIN kpqI ho= ik`N ju t¬sIN nbIaM lE kbrM b,A`Ndyho aty DrmI lokM dIaM kbrM dA sitkAr krdy ho=30t¬sIN aAKdy hoN< jykr asIN aAp,y bzurgM dy simaMiv|c ij`Ndy huÈdy< tM asIN `nHM dI enHM nbIaM ^mArn iv|c shAetA nA kItI huÈdI=Õ 31eslE t¬sINgvAhI idÈdy ho ik t¬sIN `nHM dy b|cy hoN ijnHM ny nbIaMdI h%itaA kItI= 32aty ijh/y pAp t¬hA.y ip`-dAidaMny SurU kIty sn t¬sIN `nHM ^ pUrA kroNgy=

33ÒtusIN s|p hoÚ hy s|pM dy b%icPÚ t¬sIN prmyS¬r dyinr,y toN ikvyN bcoNgy< jo ik t¬hA^ nrk ^ ByjygA?34es lE vyKo mYN nbIaM< igaAnIaM aty `pdySkM^ t¬hA.y kol ByjdA hMÚ t¬sIN `nHM iv|coN kEaM ^ mArdyvoNgy; t¬sIN `nHM iv|coN kEaM ^ slIb dy id`Ngy<kEaM ^ t¬sIN aAp,yy pRArTnA sTAnM iv|c ko/y mArogyaty SihroN Sihr `nHM dA ip|CA kroNgy= 35hM< t¬sINDrmI hAbl dy smyN toN lYky zkrwAh t|k sAry DrmIlokM dy ktl dy doSI hovogy= bkrwAh dA pu|tr zkrwAhmÈdr aty jgvydI dy ivckAr mAiraA igaA sI= 36mYNt¬hA^ s|c d|sdA hM= eh sB g|lM es pI/HI dy lokMnAl vAprngIaM=

iwsU v|loN wrUSlm dy lokM ^ ictAvnI(lUkA 13:34–35)

37Òhy wrUSlm< wrUSlm tU\ hI `h Sihr hYN jo nbIaM^ ktl krdA hY< aty ijh/y tyry kol Byjy jMdy hn

m|tI 23:38-24:28 1008

`nHM ^ p|TrM nAl mAr idÈdA hYN< mYN ikÈnI vArI cAihaAik tyry b%icaM ^ `sy trHM e|kQA krM ijvyN kuk/IaAp,y cUicaM ^ K\BM dy hyQM e|kQA krdI hY< pr tU\e`N nhIN cAhuÈdA= 38vyK< tyrA Gr iblkul sK,A C|.id|tA jAvygA= 39mYN tY^ d|s irhA hM ik tU\ mY^ es toNbAad ifr nhIN vyKyNgA td tk jd sB eh nhINkhi,gy DÈn hY `h ijh/A pRBU dy nAm `%ty aA`NdAhY=Ó*

mÈdr dA Biv|K iv|c ho, vAlA nuksAn(mrkus 13:1–31; lUkA 21:5–33)

iwsU mÈdr toN bAhr inkl ky jA irhA sI ik`s dy cyly `s^ mÈdr dIaM emArtM ty

mÈdr ivKA`, lE aAxy= 2iwsU ny cyilaM ^ aAiKaA<Òt¬sIN vyK,A< mYN t¬hA^ s|c aAKdA ik es sTAn dIhr emArt nSq ho jAvygI< es jgHA dA hr p|TrDrtI `%pr i.|gygA=Ó

3bAad iv|c< jdoN iwsU zYtUn dy phA/ ty bYQA hoeaAsI< `s dy cyly ekMt iv|c `s kol aAxy aty pu%iCaA<ÒsA^ d|so< eh g|lM kdoN vAprngIaM aty tuhA.yaA`, dA aty jug dy aÈt dA kI inSAn hovygA?Ó

4iwsU ny aAiKaA< ÒsAvDAn rih,A iksy koloN vI DoKAnA KA,A= 5ik`N ik bhut lok myry nM ty aA`,gy atyaAK,gy< ÒmYN msIh hM=Ó ty `h bhut lokM ^ gumrAhkrngy= 6t¬sIN l/IaM jA, vAlIaM l/AEaM bAry vIs¬,oNgy= t¬sIN `nHM l/AEaM dy SurU ho, dIaM afvAhMs¬,oNgy= pr t¬sIN .rnA nhIN ik`Nik eh sB g|lMvAprnIaM cAhIdIaM hn= pr hAly eh aÈt nhIN=7e|k kOm dUjI kOm `%pr hI e|k ptSAhI dUjI `%prc/AE krygI= bhut TAvM `%ty akAl pY,gy aty BUcAlaA`,gy= 8eh sB g|lM a¿rt dI grBavsTA dIaMpI/M vM{ ho,gIaM< jdoN `h e|k b|cy ^ jnm dy rhIhuÈdI hY=

9Òifr lok t¬hA^ SAskM h|TIN kSq dy,gy aty mAryjA, lE F/A dy,gy= sB lok t¬hA^\ nfrt krngy=eh sB g|lM t¬hA.y nAl es lE vAprngIaM ik`Nik t¬sIN myry iv|c ivSvAs r|Kdy ho= 10`h vkt bhutsAry inhcAvAn aAp,A ivSvAs guaA bYQ,gy aty`h e|k dUjy dy ivroD iv|c `Q K/o,gy ty aAp,y iv|cnfrtM pAl bYQ,gy= 11bhut sAry JUQy nbI aA`,gyaty bhut lokM ^ Zlt rAh pA dy,gy= 12dunIaM iv|c

ÒDÈn hY ... aA`NdA hYÓ zbUr 118:26

duSqtA vD jAvygI= es lE bhut sAry SrDAlUaM

24

dA ipaAr Q\.A pY jAvygA= 13pr ijh/A aÈt tIk shygA`hI bcAeaA jAvygA= 14aty prmyS¬r dy rAj bAryeh KuSKbrI sArI dunIaA iv|c FYlAE jAvygI= hre|k kOm ^ es bAry d%isaA jAvygA `s toN mgroN aÈtaAvygA=

15ÒdAnIxyl nbI ny `s iG,A`,I idl k\bA~ vstbAry aAiKaA hY ijs nAl BArI nuksAn ho,A hY=* t¬sIN`h iBaAnk vst piv|tr sTAn iv|c K/I vyKoNgy=Ót¬hA.y iv|c ijnHM ny es bAry pi/HaA hYY `h smJdy hnik es dA kI arT hY= 16Ò`s vkt ijh/y lok whUidwAiv|c ho, `h phA/IaM ^ B|j jA,= 17lokM ^ `svkt ibnA aAp,A vkt zAeaA kIitaM `%Ty jA,AcAhIdA hY= jykr koE mnu|K aAp,y Gr dI C|t `%ty hY<tM `s^ Gr iv|coN aAp,IaM cIzM lY, vAsty hyQMnhIN aA`,A cAhIdA= 18jykr koE mnu|K Kyt iv|c hYtM `s^ aAp,A colA lY, vAsty vAips nhIN aA`,AcAhIdA= 19eh vkt `nHM a¯rtM vAsty b/A KrAbhovygA ijh/IaM grBvtIaM ho,gIaM jM ijnHM dy b|cydu|D cu\Gdy ho,gy= 20pr t¬sIN pRArTnA kro ik t¬hA.IBAj srdIaM iv|c jM sbt dy idn nA hovy= 21ik`Nik< `s smyN bhut v|.I m¬sIbt hovygI= aijhI m¬sIbts\sAr dy aAid toN lYky hu, t|k kdI nhIN vAprI atynA hI eh Fyr kdy vAprygI= 22prmyS¬r ny `h m¬sIbtMdy idn GqA`, dA FYslA kItA hY= jykr `s ny aijhAnA kItA< tM koE ij`NdA nhIN rhygA= pr prmyS¬r ny`h smM aAp,y cu,y hoX lokM dI BlAE lE GqAid|tA hY= 23`s vkt jykr t¬hA^ koE aAKy ik vyKomsIh e|Ty hY< ty koE khy ik vyKo `h e|Ty hY< tM t¬sIN`nHM dA ivSvAs nA krnA= 24ik`N ik JUQy msIh atyJUQy nbI `Q,gy aty kE trHM dy acrj inSAn atyadBut krAmtM ivKA`,gy ik `h prmyS¬r v|loNcui,aM hoeaM ^ vI Bulyvy iv|c pA s|k,= `h ehg|lM< jykr s\Bv hoeaA tM< prmyS¬r dy cu,y hoX lokM^ gumrAh krn lE vI krngy= 25hu, mYN t¬hA^ ehsB kuJ vApr, toN pihlM hI d|s id|tA hY=

26ÒkuJ lok t¬hA^ jykr eh kih, ik msIh TlMiv|c hY= tM t¬sIN `nHM dy khy `jA/ iv|c msIh ^l|B, nA cly jA,A= koE t¬hA^ eh vI kih s|kdA hYik vyKo msIh aÈdrlI koQ/I iv|c hY= pr t¬sIN `s tyivSvAs nA kirP= 27ik`N ik ijs trHM ibjlI c/Hid`NcmkA mArky lihÈdy tIkr id|sdI hY `sy trHM mnu|K dy

Ò`s iGnA`,I ... ho,A hYÓ dAnIXl 9:27; 12:11

(dAnIXl 11:31 vI vyKo=)

pu|tr dA aA`,A hovygA= 28jdoN t¬sIN igrJM ^

1009 m|tI 24:29-25:8

ek%iQaM huÈidaM dyKdy ho tM t¬sIN jA, jMdy hoN e|TykoE m¬rdA hY= `sy trHM myrA aA`,A vI sB lE sAFhovygA=

29Ò`nHM idnM dIaM tklIFM toN t¬r\t bAad< ehvAprygA:

J|q hI sUrj hnyrA ho jAvygA aty c\n aAp,I cAn,InhIN dyvygA tAry akAS toN i.|g pY,gy aty akASMdIaM SktIaM ihlAEaM jA,gIaM=Ó

wsAwAh 13:10; 34:4

30Ò`s vkt< akAS iv|c e|k inSAn pRgqygA< ehivKA`, lE< ik mnu|K dA pu|tr aA irhA hY= iFrDrtI dy sAry lok cIk,gy= `h mnu|K dy pu|tr ^ SktIaty mhAn mihmA nAl akAS dy b|dlM ty aA`NdAvyK,gy= 31mnu|K dA pu|tr tUrHI dI v|.I aAvAz nAlaAp,y dUtM ^ ByjygA= `h `s dy cu,y hoX lokM ^DrtI dy e|k isry toN dUjy isry t|k aty akAS dy e|kisry toN dUjy isry t|k e|kiQaM kr,gy=Ó

32ÒaÈjIr dA dRKt sA^ sbk isKA`NdA hY= t¬sINjA,dy ho ik jdoN aÈjIr dy dRKt dIaM qih,IaM nrmaty hrIaM huÈdIaM hn aty `nHM ty p|ty fu|qdy hn tMptA l|g jMdA hY ik grmI dI ru|t ny/y hY= 33esy trHM<jdoN t¬sIN eh sB g|lM vAprdIaM vyKoNgy< t¬sIN jA,jAvogy ik mnu|K dy pu|tr dA aA`,A ny/y hY= 34mYN t¬hA^s|c d|sdA hM= eh sB g|lM `doN vAprngIaM jdoNhAly eh pI/HI ij`NdI hovygI= 35DrtI aty akASKtm ho jA,gy pr myry bcn kdy vI nhIN mrngy=

isrf pRBU jA,dA hY ik `h smM kdoN aAvygA(mrkus 13:32–37; lUkA 17:26–30< 34–36)

36Òpr `s idn aty `s G/I ^ koE nhIN jA,dA=nAsvrg dy dUt nA pu|tr isrf iptA hI jA,dA hY=37ijvyN noNh dA smM sI `sy trHM mnu|K dy pu|tr dAaA`,A vI hovygA= 38`nHM idnM iv|c h/H toN pihlM<lok KA rhy sn< pI rhy sn< ivaAh krvA rhy sn atyaAp,y b%icaM dy ivaAh vI kr rhy sn aty lok ehsB kuJ krdy rhy jd t|k ik noh ikStI `%ty nhINci/aM sI= 39lokM ^ nhIN ptA sI ik kI vApr irhAsI= `nHM ^ h/H aA`, aty sB lokM ^ nSq kr dy,tk kuJ vI ptA nhIN sI= evyN hI mnu|K dy pu|tr dyaA`, ty hovygA= 40do mnu|K e|kQy Kyt iv|c k\m krrhy ho,gy< `nHM iv|co e|k F/ ilaA jAvygA aty dUjAC|. id|tA jAvygA= 41do artM c|kI pIh rhIaM ho,gIaAe|k lY il|tI jAvygI aty dUjI ^ C|. id|tA jAvygA=

42Òso huiSaAr rhoÚ t¬sIN nhIN jA,dy ik t¬hA.A pRBUikh/y idn aAvygA= 43eh g|l wAd r|K,A ik jykrGr dA mAlk jA,dA hovy ik cor iks vkt aA`,vAlA hY< `h strk rhygA aty cor ^ aAp,y Gr dyaÈdr v/Hn nhIN dyvygA= 44evyN t¬hA^ vI itaArrih,A cAhIdA hY ik`N ik ijs G/I t¬hA^ ic|t cytAvI nhIN ho,A `s G/I mnu|K dA pu|tr aA jAvygA=

c\gy nOkr aty bury nOkr(lUkA 12:41–48)

45ÒigaAnI aty Brosy wog nOkr kO, hY? `h aijhAhY ijs ^ mAlk ny hornM sAry nOkrM `%ty ingrAnIr|K, aty `nHM ^ QIk smyN ty Bojn dy, dI iz\mydArIid|tI hY?Ó 46jdoN mAlk aA`NdA hY aty nOkr ^ id|tAhoeaA k\m kridaM vyKdA hY< tM `h nOkr bhut KuShuÈdA hY= 47mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM= mAlk `s nOkr ^aAp,I sArI jAedAd dI iz\mydArI dy dyvygA= 48pr`doN kI hovygA jy nOkr duSq hovy aty socy ik `sdAmAlk CytI vAips nhIN aAvygA? 49iFr `h dUjy nOkrM^ mArnA kuq,A SurU kr dyvygA aty SrAbIaM nAlKA, pI, aty aAn\d mAn, l|g pvygA= 50tM `snOkr dA mAlk acAnk aAvygA< jdoN `s^ `sdIaAs vI nhIN hovygI< aty `h `s^ wAd cyty nhINhovygA= 51iFr mAlk `s^ szA dyvygA aty `s^kpqIaM nAl Byj dyvygA< ij|Ty lok cIkdy aty aAp,ydÈd krIcdy ho,gy=

ds kuaArIaM bAry idRSqMtÒ`s vkt< surgI rAj `nHM ds kuaArIaMvrgA hovygA ijnHM ny aAp,IaM mSAlM

lEaM aty lA/y ^ iml, gEaM= 2`nHM iv|coN pÈj tMmUrK sn aty bAkI dIaM pÈj isaA,IaM= 3pÈj mUrKkuaArIaM aAp,y nAl mSAlM tM lY ky aAEaM pr `nHMdy jgdy rih, vAsty hor tyl nA lY ky aAEaM< tM j¬mSAl jgdI rhy= 4dUjy pAsy< pÈj isaA,IaM kuaArIaMaAp,IaM mSAlM nAl tyl vAlA BM.A vI ilaAEaM=5ik`N ik lA/A bhut dyrI nAl aAeaA< sB kuaArIaMT|k gEaM aty sON gEaM=6a|DI rAt vyly iksy ny aYlAnkItA< ÔlA/A aA irhA hY< `s^ iml, lE bAhr aAPÚÕ

7Òtd sArIaM kuaArIaM `%QIaM< !p,IaM msAlMitaAr kItIaM= 8pr mUrK kuaArIaM ny isaA,IaMkuaArIaM ^ aAiKaA< ÔsA^ aAp,IaM msAlM iv|c To/Atyl dy dyvo< jo tyl sA.y kol sI l|gB|g m¬|k cu%ikaA hYaty sA.IaM mSAlM buJ rhIaM hn=Õ

25

m|tI 25:9-34 10109ÒisaA,IaM kuaArIaM ny `%tr id|tA< ÔnhIN eh

tyl sA.y ty t¬hA.y jgA`, vAsty kAfI nhIN hovygA=eh ibhtr hovygA ik t¬sIN tyl vycn vAly toN m¬|l lYaAvoN=Õ 10e`N pÈj mUrK kuaArIaM tyl lY, vAstyclIaM gEaM< jdoN `h clIaM gEaM tM ip|Co lA/AaA igaA aty ijh/IaM kuaArIaM itaAr sn `h lA/ynAl ivaAh dI dAavt vAsty nAl clIaM gEaMaty `s toN bAad drvAzA b\d ho igaA=

11ÒbAad iv|c `h dUjIaM kuaArIaM vI prtIaMaty `nHM ikhA< ÔSRI mAn jI< SRI mAn jI< drvAzA KolHotM jo asIN vI aÈdr aA skIxyÚÕ

12Òpr lA/y ny jvAb id|tA< ÔmYN t¬hA^ s|c aAKdAhM ik mYN nhIN jA,dA ik t¬sIN kO, ho=Õ

13Òes lE hmySA itaAr rho< ik`N ik t¬sIN nhINjA,dy ik mnu|K dA pu|tr iks pl jM iks idn aAvygA=

itÈn nOkrM bAry idRSqMt(lUkA 19:11–27)

14Òsvrg dA rAj iksy ivaktI dy ivdyS jA,vrgA hY= ivdA ho, toN pihlM< `s ny aAp,y nOkrM ^s%idaA aty aAp,I jAedAd `nHM ^ sONp id|tI= 15`sny hr nOkr dI wogtA anusAr< e|k nOkr ^ Dn dypÈj Joly< dUjy ^ do aty tIjy ^ Dn dA e|k JolA id|tAes toN bAad `h aAp,I wAtrA ty cilaA igaA=16ijs nOkr ny Dn dy pÈj Joly pRApt kIty sn `h J|qhI clA igaA aty Dn lA id|tA aty Dn dy pÈj hor JolykmA lxy= 17aty ijs^ Dn dy do Joly imly sn `s nyvI Dn lA id|tA aty Dn dy do hor Joly kmA lxy= 18prijs ^ Dn dA isrf e|k hI JolA imilaA sI< `snyDrtI iv|c qoaA pu%iqaA aty aAp,y mAlk dA Dn d|bid|tA=

19Òl\by smyN bAad< `nHM nOkrM dA mAlk vAipspritaA aty `nHM ^ pu%iCaA ik `nHM ny `s dy Dn dAkI kItA= 20ijs nOkr ^ `s ny pÈj TYly id|ty sI `hmAlk pAs `nHM pÈj TYilaM dy nAl hor pÈj TYly vI lYaAeaA jo `s ny kmAxy sn< aty `nHM ^ mAlk dy a|gyr|K id|tA= nOkr ny ikhA< ÔsuaAmI jI< t¬sIN mY^ Dn dypÈj Joly sONpy sn= aAh Dn dy pÈj hor Joly hn ijh/ymYN enHM nAl kmAX hn=Õ

21ÒmAlk ny `%tr id|tA< Ôbhut vDIaA< tU\ e|k c\gAnOkr hYN ijs ty BrosA kItA jA skdA hY= tU\ `s To/yijhy Dn ^ shI >Èg nAl vritaA hY= es lE mYNhu, tY^ es toN v|.A eKitaAr dyvMgA= es lE tU\hu, aAp,y mAlk dI KuSI iv|c SAiml ho=Õ

22Òifr< `h nOkr aAeaA ijs ny Dn dy do JolypRApt kIty sn= `h mAlk pAs aAeaA aty `s^ikhA< ÔsuaAmI jI< mY^ do TYly rKvAlI lE dy gxy sI<mYN `s^ vrt ky do hor b,A lxy hn=Õ

23ÒmAlk ny aAiKaA< Ôbhut vDIaAÚ tU\ e|k c\gAaty vFAdAr nOkr hY tU\ `s To/y ijhy Dn dI shIvrtoN kItI hY< es lE mYN tY^ v|.IaM iz\mydArIaMdyvMgA= tU\ aA aty myry nAl pRS\sA sMJI kr=Õ

24Òijs nokr ny Dn dA isfr e|k hI JolA pRAptkItA sI< `h aAeaA aty aAiKaA< ÔsuaAmI jI< mYN jA,dAsM ik tusIN e|k sKt idl aAdmI ho ik`N ik ij|Tyt¬sIN kuJ nhIN bIjIaA t¬sIN `%ToN vI v|>ydy ho aty ij|TyiKlAiraA nhIN `%ToN e|kQA krdy ho=Õ 25es lE mYN.rdA sM= mYN igaA aty t¬hA.A Dn DrtI iv|c lkoid|tA= aAh irhA t¬hA.A Dn dA JolA=

26ÒmAlk ny `s^ aAiKaA ik tU\ e|k burA aty aAlsInOkr hYN= tU\ jA,dA sI ik ij|Ty mYN bIijaA nhIN `%ToNv|>dA hM aty ij|Ty mYN iKlAiraA nhIN sI `%ToN e|kQAkrdA hM= 27so tY^ cAhIdA sI ik tU\ myrA Dn srAFM ^dy id\dA tM jo jdoN mYN vAips m¬/dA tM mY^ es DnnAl ibaAj imldA=

28ÒtM mAlk ny dUjy nOkrM ^ aAiKaA< ÔDn dA ehe|k JolA es koloN lY lvo aty `s^ dy dyvo ijs kolds Joly hn= 29ik`N ik hr koE ijs kol jo hY `s^vrtdA hY `s^ v|D imlygA aty `h aAp,I zrUrttoN vI v|D pRApt krygA= aty `h ijs kol jo hY `s dIvrtoN nhIN krdA< tM `s koloN `h vI lY ilaA jAvygAjo `s kol hY=Õ 30tM `s dy mAlk ny ikhA< Ô`s ink\mynOkr ^ bAhr hnyry iv|c su|q id`< `s jgHM ij|Ty lokcIkdy aty drd nAl aAp,y d\d pIsdy hn=Õ

mn¬|K dA pu|tr sAiraM dA inr,A krygA31ÒjdoN mnu|K dA pu||tr aAp,I mihmA iv|c aAp,y

sAry dUtM nAl aAvygA< `h pAtSAh dI trHM aAp,ymihmAmE isÈGAsn ty ivrAjmAn hovygA= 32sArIaMkOmM `s dy a|gy ek|QIaM kItIaA jA,gIaA aty `h`nHM ^ do ih%isaA iv|c v\.ygA= eh eÈJ hovygA ijvyNaAj/I By.M iv|coN b|krIaM ^ v|KrIaM krdA hY= 33mnu|KdA pu|tr By.M ^ aAp,y s|jy pAsy aty b|krIaM ^ aAp,yK|by pAsy r|KygA=

34Òfyr pAtSAh `nHM aAdmIaM ^< ijh/y `s dy s|jypAsy ho,gy aAKygA< ÔaAPÚ myry iptA ny t¬hA^ sB ^asIsM id|tIaM hn= aAP aty `h rAj pRApt kro ijsdA pRBU ny t¬hA.yy nAl vAadA kItA hoeaA hY= eh rAj

1011 m|tI 25:35-26:14

tM s\sAr dy m¬|> toN hI t¬hA.y lE itaAr kItA hoeaAhY= 35t¬sIN eh rAj pA skdy ho ik`N ik jdoN mYN Bu|KAsI< t¬sIN mY^ KA, ^ id|tA aty jdoN mYN ipaAsA sI< t¬sINmY^ pI, ^ id|tA= jdoN mYN Gr toN dUr aty e|klA sIt¬sIN mY^ aAp,y Gr inPtA id|tA= 36jdoN mYN vstrhI, sM< t¬sIN mY^ pihn, lE k|p/y id|ty= mYN ibmArsI tM t¬sIN myrI Kbr il|tI aty jdoN mYN kYYd iv|c sI tMtusIN myry kol aAxy=Õ

37Òtd c\gy lok `s^ `%tr dy,gy< ÔpRBU< asIN kdoNt¬hA^ Bu|KA vyiKaA aty t¬hA^ Bojn id|tA jM kdoN asINt¬hA^ ipaAsA vyiKaA aty kuJ pI, ^ id|tA?Õ 38kdoNasIN t¬hA^ bgAinaM vM{ vyiKaA aty t¬hA^ aAp,yGr in`tA id|tA< jM kdoN asIN t¬hA^ ibn k|pi/PNvyiKaA aty t¬hA^ k|p/y id|ty? 39kdoN asIN t¬hA^ ibmArjM kYd iv|c vyiKaA aty t¬hA.I dyKBAl krn lEaAX?Õ

40Òtd pAtSAh jvAb dyvygA< ÔmYN t¬hA^ s|c aAKdAhM< ik jo kuJ vI t¬sIN enHM t¬|C lokM lE kItA jo myrynAl s\b\iDt hn< t¬sIN eh myry lE kItA=Õ

41Òfyr pAtSAh aAp,y K|by pAsy vAly lokM ^ aAKygA<ÔmYToN dUr cly jAP< t¬sIN srApy hoX ho= `s sdIvIm|cdI hoE a|g iv|c cly jAP< ijh/I SYtAn aty `sdy dUtM lE itaAr kItI gE hY=Õ 42t¬hA^ jA,A hIpvygA ik`N ik jd mYN Bu|KA sM t¬sIN mY^ nA KuaAeaAaty nA hI kuJ pI, ^ id|tA= 43jdoN mYN ek|lA aty GrtoN dUr sM t¬sIN mY^ aAp,y Gr in`tA nhIN id|tA atyjd vstr hI, sM t¬sIN mY^ k|p/A nhIN id|tA< jdoNmYN ibmAr aty kYd iv|c sM< t¬sIN myrA iDaAn nhINr%iKaA=Õ

44Òfyr `h vI `%tr dy,gy; ÔpRBUÕ kdoN asIN t¬hA^Bu|KA jM ipaAsA e|k bgAny vM{ jM ibn k|pi/PN< jMbmAr jM kYd iv|c vyiKaA aty t¬hA.I shAetA nhINkItI=Õ

45ÒFyr rAjA `%tr dyvygA< ÔmYN t¬hA^ s|c aAKdAhM< ik jdoN t¬sIN enHM t¬|C lokM lE kuJ vI krn toNenkAr krdy hoN< jo myry nAl s\b\iDt hn< t¬sIN ehmyry lE krn toN enkAr krdy hoN=Ó

46Òtd `h bury lok sdIvI szA pA`,gyy pr c\gylok sdIvI jIvn pA`,gy=Ó

whUdI aAgUaM v|loN iwsU ^ mrvA`, dI iv`Nt(mrkus 14:1–2; lUkA 22:1–2; wUhÈnA 11:45–53)

jdoN iwsU eh sB bcn aAK hiqaA< `s nyaAp,y cyilaM ^ aAiKaA< 2Òt¬hA^ ptA hY ik26

prsoN psAh dA it`hAr* hY= `s idn< mnu|K dA pu|traAp,y duSmnM h|TIN slIb id|ty jA, lE dy id|tAjAvygA=Ó

3td pRDAn jAjk aty bzurg whUdI aAgU srdArjAjk dy mhl iv|c ek|Qy hoX= srdAr jAjk dAnAP kwAfA sI=

4aty `s sBA iv|c< `nHM ny DoKy nAl iwsU ^ igrFtArkrn aty mAr dy, dI iv`Nt b,AE= 5pr `nHM nyaAiKaA< ÒasIN iwsU ^ psAh dy it`hAr vyly igrFtArnhIN kr skdy ik`N ik lok gu|sy iv|c aA jA,gy atyfsAd kr dy,gy=Ó

e|k a¯rt ny ivSys k\m kItA(mrkus 14:3–9; wUhÈnA 12:1–8)

6jdoN iwsU bYtanIaA iv|c Sm~n ko/HI dy Gr sI=7tM e|k a¯rt `s kol aAE= `s kol s\gmrmr dISISI iv|c b/A mihÈgA atr BiraA hoeaA sI= `sa¯rt ny jdoN iwsU Bojn kr irhA sI< eh atr `s dyisr `%ty ro/H id|tA=

8jdoN cyilaM ny a¯rt ^ e`N kridaM vyiKaA< `hb/y prySAn ho gX aty aAiKaA< Òeh bykAr hI ik`N?9eho atr mihÈgy m¬|l vyicaA jA skdA sI aty pYsygrIb lokM ^ id|ty jA skdy sn?Ó

10iwsU jA,dA sI ik kI vApiraA sI= es lE `sny aAiKaA< Òt¬sIN es a¯rt ^ ik`N iKJA rhy hoN? `sny myry lE eh bhut c\gA kItA hY=

11grIb lok hmySA t¬hA.yy nAl ho,gy pr mYN sdAt¬hA.y nAl nhIN rhMgA=* 12es a¯rt ny atr myrySrIr ty roi/HaA hY= esny eh sB kuJ myry mrn `pr\tdyh ^ dfnA`n lE kItA hY= 13mYN t¬hA^ s|c aAKdAhM< ik KuSKbrI dA pRcAr sAry s\sAr iv|c kItA jAvygAaty ij|Ty ikty eh KuSKbrI phuÈcygI< jo es a¯rt nykItA hY eh khA,I vI khI jAvygI aty lok `s^wAd kr,gy=Ó

whUdA dA iwsU dA duSm, b, jA,A(mrkus 14:10–11; lUkA 22:3–6)

14td `nHM bArHM cyilaM iv|c e|k ny ijs dA nA`N

psAh dA it`hAr whUdIaM dA KAs DArimk idn< es idnpRBU ^ wAd kridaM ik `s ny `nHM mUsA dy smyN imsr iv|coNgulAmI toN m¬kt kItA sI< `h ivSyS Bojn krdy hn=

ÒgrIb lok ... nhIN ho,AÓ ibvsTA 15:11

whUdA eskirwotI sI< pRDAn jAjk kol jAky aAiKaA<

m|tI 26:15-38 101215ÒmYN iwsU ^ t¬hA.y h|T F/vA dyvMgA tM t¬sIN mY^es kArj lE kI dyvoNgy?Ó tM `nHM jAjkM ny `s^tIh cMdI dy is|ky dy id|ty=

16`s vyly toN bAad whUdA iwsU ^ jAjk dy h|TF/vA`, dA dAa l|B, l|gA+

iwsU ny psAh dA Bojn kItA(mrkus 14:21–22; lUkA 22:7–14< 21–23; wUhÈnA 13:21–30)

17ptIrI roqI dy itPhAr* dy pihly idn< cyilaMny iwsU kol aA,ky aAiKaA< Òt¬hA.y KA, lE psAh dABojn asIN ik|Ty itaAr krIX?Ó

18iwsU ny `%tr id|tA< ÒSihr aÈdr jAP aty `sivaktI ^ imlo ijs^ mYN jA,dA hM aty `s^ d|so iktyry gurU ny ikhA< ÔmyrA cui,aA hoeaA vylA ny/y aAigaA hY aty mYN psAh dA Bojn aAp,y cyilaM smyttyry Gr hI krMgA=ÕÓ

19ijs trHM iwsU ny cyilaM ^ ikhA< `nHM ny `sy trHMhI kItA aty `vyN psAh dA Bojn itaAr hoeaA=

20SAm vyly iwsU aAp,y bArHM cyilaM smyt myz tybYQA hoeaA sI= 21jdoN `h KA rhy sn tM iwsU nyikhA< ÒmYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik t¬hA.y bArHM iv|coNe|k cylA mY^ jldI hI myry duSm,M dy h|T F/vAdydygA=Ó 22eh s¬, ky cyly b/y inrAS hoX= iwsU dyhr cyly ny ikhA< ÒpRBU< inSict hI mYN `h nhIN hMÚ kIeh s|c nhIN hY?Ó

23iwsU ny `%tr id|tA< Òijs aAdmI ny myry nAl eskqory iv|c h|T .uboeaA hY `hI ivaktI hY ijh/A mY^myry duSm,M dy h|TIN F/AvygA= 24mnu|K dA pu|tr jAvygAaty `vyN hI mrygA ijvyN `s bAry< poTIaM iv|c iliKaAhoeaA hY= pr `s mn¬|K ty lAhnt ijh/A mnu|K dypu|tr ^ vYrIaM dy h|TIN F/vAxygA= `s mnu|K lEBlA huÈdA ik `h nA hI j\mdA=Ó

25td whUdA ny iwsU ^ aAiKaA< ÒgurU jI< inSicthI mYN `h nhIN hM= kI eh s|c nhIN hY? whUdA hI `hmnu|K sI jo iwsU ^ `s dy duSm,M dy h|T F/vA`,AcAhuÈdA sI tM iwsU ny aAiKaA< ÒhM `h tU\ hYN=Ó

pRBU dA rAt dA KA,A(mrkus 14:22–26; lUkA 22:15–20; 1kuirÈTIaM 11:23–25)

ptIrI roqI dA it`hAr whUdIaM dA Cu|qI dA e|k KAshFtA< purA,y nym iv|c eh psAh dy it`hAr toN agly idnSurU huÈdA sI< pr a|j k|l eh dovyN Cu|qIaM e|k hI ho gEaMhn=

26jdoN `h KA rhy sn tM iwsU ny To/I roqI lE=

iwsU ny roqI lE prmyS¬r dA S¬krAnA kItA aty es ^aAp,y cyilaM iv|c v\. id|tA aty ikhA< Òeh roqI lvoty KA lP ik`N j¬ eh myrA SrIr hY=Ó

27ifr iwsU ny mY dA ipaAlA fi/aA aty prmyS¬r dASukrAnA kItA aty ikhA< Òt¬hA.y iv|coN hr koE es ^pIP= 28eh myrA lhU hY= myrA lhU prmyS¬r aty `sdylokM ivckAr nvM krAr SurU krdA hY= bhut sAry lokMdy pAp m¬aAF krn lE eh lhU vhAeaA igaA hY=29mYN t¬hA^ d|sdA hM< ik mYN es mY ^ fyr kdy nhINpIvMgA= pr jdoN mYN es ^ aAp,y iptA dy rAj iv|ct¬hA.y nAl pIvMgA tM eh nvIN hovygI=Ó

30iFr `nHM ny Bjn gAeaA= es toN bAad jYtUndy phA/ v|l ^ cly gxy=

iwsU ag\m vAk krdA ik `sdycyly `s^ C|. jA,gy

(mrkus 14:27–31; lUkA 22:31–34; wUhÈnA 13:36–38)31iwsU ny cyilaA ^ ikhA< Òa|j rAt myry kAr, t¬sIN

sAry aAp,A BrosA guaA lvoNgyy= ik`N ju eh iliKaAhoeaA hY:

ÔmY aAj/I ^ mAr dyvMgA< aty `s dy e|z/ dIaMBy.M iK|lr jA,gIaM=Õ zkrjAh 13:7

32pr mYN m¯t bAad ifr jI `QMgA aty glIlI v|ljAvMgA= mYN t¬hA.yy `%Ty phuÈc, toN pihlM hI `%TyhovMgA=Ó

33td ptrs ny `s^ `%tr id|tA< ÒBAvyN tyry kArnbAkI sAry cyly BrosA guaA bYQ,< mYN aAp,A BrosA kdynhIN guaAvMgA=Ó

34iwsU ny aAiKaA< ÒmYN s|c aAKdA ik a|j rAt k|uk/dy bMg dy, toN pihlM tU\ mY^ nAmÈzUr kryNgA=Ó

35pr ptrs ny aAiKaA< ÒBAvyN mY t¬hA.y nAl mrnApvy mYN tY^ kdy vI nAmÈzUr nhIN krMgA=Ó aty e`N hIbAkI sAry cyilaM ny vI ikhA=

iwsU e|klA pRArTnA krdA hY(mrkus 14:32–42; lUkA 22:39–46)

36iFr< iwsU aAp,y cyilaM nAl gTsmnI nAmyN dIe|k TM ty igaA< aty `nHM ^ aAiKaA< ÒijÈnA icr mYN`%Ty rhM aty pRArTnA krM< t¬sIN e|Ty bYQo=Ó 37iwsU nyptrs aty zbdI dy dovyN pu|trM ^ aAp,y nAl aA`,^ ikhA pr nAl hI iwsU b/A `dAs aty bykrAr nzraA`, l|gA= 38iwsU ny ptrs aty zbdI dy dohM pu|trM

1013 m|tI 26:39-64

^ ikhA< ÒmyrA aAtmA du|K nAl BrpUr hY aty myrA idl`dAsI nAl quqdA jA irhA hY= t¬sIN e|Ty myry nAljAgdy rho aty rtA `.Ik kro=Ó

39td iwsU `nHM toN To/A ku a|gy ^ viDaA= iwsU mUÈhBAr jmIn `%ty ipaA aty pRArTnA kItI< Òhy myry iptA<jykr eh s\Bv hY tM d|uKM dA eh ipaAlA lY lvo= prtU\ `hI kr jo tU\ cAhuÈdA hY nA ik jo mYN cAhuÈdA hM=Ó40td iwsU aAp,y cyilaM kol aAeaA aty `nHM ^su%itaM pAeaA= iwsU ny ptrs ^ aAiKaA< ÒkI t¬sINmyry nAl e|k G\qy lE vI nhIN jAg skdy? 41jAgoaty pRArTnA kro ik t¬sIN prtAvy iv|c nA pvo= aAtmAtM e|Cuk hY< pr t¬hA.A SrIr kmzor hY=Ó

42iFr iwsU dUjI vAr `%Ty cilaA igaA aty pRArTnAkItI< Òmyry iptA< jykr eh du|KM dA ipaAlA myry J|l,toN ibnA hqAeaA jA,A s\Bv nhIN< kAS t¬hA.I e|CAhI pUrn hovy=Ó

43jdoN iwsU vAips aAeaA< `s ny aAp,y cyilaM ^ifr su|tA hoe! pAeaA= `nHM dIaM a|KM T|kIaM hoEaMsn= 44tM iwsU `nHM toN ivdA hoky e|k vAr ifr clAigaA aty tIjI vAr `hI bcn aAKdy hoX pRArTnAkItI=

45ifr iwsU vAips cyilaM kol igaA aty aAK,l|gA< Òt¬sIN ajy vI sO rhy ho aty aArAm kr rhy ho?vyKo `h G/I aA gE hY jdoN mnu|K dA pu|tr pApIaM dyh|T f/vAeaA jA,A hY= 46vyKo< jo mnu|K mY myry duSm,Mh|TIN F/vAXgA `h aA igaA hY=Ó

iwsU dA igrFtAr kItA jA,A(mrkus 14:43–50; lUkA 22:47–53; wUhÈnA 18:3–12)47jdoN iwsU ajy bol irhA sI< bArHM cyilaM iv|coN

e|k< whUdA `%Ty aA igaA= pRDAn jAjkM duaArA ByjyhoX bhut sAry lok aty lokM dy bzurg aAgU vI `s dynAl sn= `nHM kol tlvMrA aty .MgM f/IaA hoEaMsn= 48whUdA ny `nHM lokM ^ eh inSAn id|tA hoeaAsI: Òik ijs ivaktI ^ mYN cu\mM `hI iwsU hY= `s^igrFtAr kr lY,AÓ 49tM whUdA is|DA iwsU kol igaAaty aAiKaA< ÒgurU jI nmskArÚÓ ifr `s ny `s^cu\imaA=

50iwsU ny `%tr id|tA< Òim|tr< tU\ jo e%Ty krn aAeaMhYN `h kr=Ó

`doN hI aAdmI aA gX `nHM ny iwsU ^ fi/aA atyigrFtAr kr ilaA= 51jdoN eÈJ vApiraA tM iwsU dycyilaM iv|co e|k ny aAp,I tlvAr k|>I aty srdArjAjk dy syvk ty clAE aty `s dA k\n v|> id|tA=

52iwsU ny `s^ ikhA< ÒaAp,I tlvAr m¬/ imaAniv|c pA lY< ik`N ik ijh/y tlvAr clA`Ndy hn `htlvAr nAl hI mAry jA,gy= 53kI t¬sIN nhIN jA,dyik mYN aAp,y iptA ^ byntI kr skdA hM aty `h J|qmyry vAsty dUtM dIaM bArHM sYnA toN v|D Byj dyvygA=54pr es^ evyN vAprnA cAhIdA hY tM jo `vyN hIhovy ijvyN poTIaM aAKdIaM hn=Ó

55td iwsU ny sAry lokM ^ aAiKaA< ÒkI t¬sIN enHMtlvArM aty .MgA nAl mY^ igrFtAr aAX hoN< ijvyNmYN koE aprADI hovM? hr roz mYN mÈdr dy elAky iv|cbYQdA sI aty lokM ^ `pdyS idÈdA sI< pr tusIN mY^igrFtAr nhIN kItA= 56pr eh sB kuJ es lEhoeaA tM ik nbIaM dIaM ilKtM pUrIaM ho,=Ó estoN bAad iwsU dy sAry cyly `s^ C|. ky B|j gX=

iwsU whUdI aAgUaM dy snm¬|K(mrkus 14:53–65; lUkA 22:54–55< 63–71;

wUhÈnA 18:13–14< 19–24)57ijnHM ny iwsU ^ igrFtAr kItA sI `h `s^

srdAr jAjk kwAfA dy Gr lY gX ij|Ty nym dy `pdySkaty v.yry aAgU ekQy hoxy sn= 58jdoN `s^ srdArjAjk dy Gr iljAeaA jA irhA sI tM ptrs ny kuJiv|T nAl `s dA ip|CA kItA= `s ny ivh/y iv|c pRvySkItA aty ispAhIaM nAl bYQ igaA= `h eh vyK,lE `ts¬k sI ik aÈt iv|c iwsU nAl kI vAprygA=

59pRDAn jAjk aty whUdIaM dI pUrI sBA iwsU dyiKlAf JUQy gvAh l|B rhI sI= tM jo `h `s^ mrvAsk,= `h aijhy lokM ^ l|B, dI koiSS kr rhy snjo iwsU dy ivru|D kuJ kih,= 60bhut sAry lok sAmH,yaAxy ijnHM ny iwsU bAry JUQIaM g|lM aAKIaM= pr `haijhI koE vI gvAhI nA l|B sky= fyr do lok bAhraAX aty `nHM aAiKaA< 61Òes aAdmI ny aAiKaA< ÔmYNprmyS¬r dA mÈdr tbAh kr skdA hM aty itÈn idnMiv|c fyr b,A s|kdA hM=ÕÓ 62srdAr jAjk `%iQaAaty iwsU ^ aAK, l|gA< Òeh lok tyry ty doS lA rhyhn= kI tyry kol koE jvAb nhIN? kI eh lok s|caAK rhy hn?Ó 63pr iwsU ny kuJ nA ikhA=

dobArA srdAr jAjk ny iwsU ^ pu%iCaA< ÒmYN tY^ij`Ndy prmyS¬r dI sONh idÈdA hM aty hukm idÈdA hMsA^ d|s< kI prmyS¬r dA pu|tr msIh tU\ hYN?Ó

64iwsU ny jvAb id|tA< ÒhM mYN hI hM= pr mYN t¬hA^d|sdA hM< Biv|K iv|c< t¬sIN mnu|K dy pu|tr ^ prmyS¬rdy s|jy bYiQaM< aty svrgM dy b|dlM coN aA`NidaMvyKoNgy=Ó

m|tI 26:65-27:14 101465jdoN srdAr jAjk ny eh s¬i,aA `h b/y kroD

iv|c aAeaA= tM `s ny aAp,y k|p/y pA/y aty aAiKaA<Òes mnu|K ny `h g|lM aAKIaM hn jo prmyS¬r dyiùKlAF hn< es lE sA^ koE hor gvAhI nhIN lo/INdI=t¬sIN sB ny es ^ prmyS¬r dy iKlAf bolidaM s¬i,aMhY= 66t¬hA.I kI slAh hY?Ó

whUdIaM ny `%tr id|tA< Òeh ksUrvAr hY< aty `s^mr jA,A cAhIdA hY=Ó

67td lokM ny iwsU dy mUÈh ty T¬%ikaM aty `s^ m¬|kymAry= hornM lokM ny iwsU ^ T|p/ mAry= 68`nHM ikhA<ÒidKA ik tU\ e|k nbI hY= hy msIh< ag\m vAk kr iktY^ iksnyN mAiraA hY=Ó

ptrs eh d|s,o .iraA ik `h iwsU ^ jA,dA(mrkus 14:66–72; lUkA 22:56–62;

wUhÈnA 18:15–18< 25–27)69`s sAry smyN ptrs ivh/y iv|c bYQA irhA= e|k

nokrA,I ptrs kol aAE aty aAiKaA< ÒtU\ vI glIldy iwsU nAl sI=Ó

70pr ptrs ny es dA sB a|gy enkAr kItA< atyaAiKaA< ÒmYN nhIN jA,dA t¬sIN iks bAry g|l kr rhyho=Ó 71fyr ptrs `s ivh/y toN bAhr cilaA igaA=fAqk kol e|k hor nokr ku/I ny `s^ vyiKaA aty`%Ty lokM ^ aAiKaA< Òeh vI iwsU nAsrI dy nAlsI=Ó

72iFr< ptrs ny sONh KAky eh aAKidaM enkArkr id|tA< ÒmYN es aAdmI ^ nhIN jA,dA=Ó

73kuJ dyr bAad< jo lok `%Ty K/Hy sn `h ptrskol aAX aty aAiKaA< Òtyry `%cAr, toN hI sA^ ptA hYik tU\ `nHM iv|coN e|k hYN=Ó

74t|d `h aAp,y aAp ^ srAp, l|gA aty `snyaAiKaA< ÒmYN prmyS¬r dI sONh KMdA hM ik mYN es aAdmI^ nhIN jA,dA=Ó ijvyN hI ptrs ny eh aAiKaA<ku|k/ ny bMg id|tI= 75td ptrs ^ wAd aAeaA ikiwsU ny `s^ kI aAiKaA sI: Òik ku|k/ dy bMg dyy, toNpihlM< t\U mY^ itÈn vArI jAn, toN enkAr kryNgA=ÓiFr ptrs bAhr igaA aty BubM mAr ky roeaA=

iwsU rAjpAl iplAt¬s dy snmu|K(mrkus 15:1; lUkA 23:1–2; wUhÈnA 18:28–32)

aglI svyr prDAn jAjkM aty lokM dybzurg aAgUaM ny iwsU ^ jAn toN mArn dA

FYslA kItA= 2`nHM ny `s^ j\zIrM pA id|tIaM atyiplAt¬s dy hAvAly krn lE lY gX=

27

whUdA ny aAtm h%itaA kItI(rsUlM dy krt|b 1:18–19)

3whUdA ny vyiKaA ik `nHM ny iwsU ^ mArn dA FYslAkr ilaA hY= eh whUdA hI sI ijs ny iwsU ^ duSm,Mdy h|T F/A id|tA sI= jdoN `s ny eh sB vAprdAvyiKaA< `h pCtAeaA< aty `sny `h 30 is|ky pRDAnjAjkM aty bzurg aAgUaM ^ vAips mo/ id|ty= 4whUdAny `nHM ^ aAiKaA< ÒmYN pAp kItA hY jo e|k inrdoSjAn ^ mArn lE f/vA id|tA=Ó

whUdI aAgUaA ny jvAb id|tA< ÒsA^ esdI koEprvAh nhIN eh tyrI sm%isaA hY< tU\ jA,=Ó

5tM whUdA ny `h cMdI dy is|ky mÈdr iv|c su|q id|tyaty vAips m¬/ ky aAp,y aAp^ fAhA lA ilaA=

6pRDAn jAjkM ny `%To `h is|ky cu|ky aty ikhA< ÒenHMpYisaM ^ mÈdr dy KzAny iv|c pA`,M wog nhIN ik`Nik eh DÈn iksy dI m¯t lE id|tA igaA sI=Ó

7tM `nHM e|k mtA pAs kItA ik es DÈn nAl e|kGuimaAr dA Kyt KrIidaA jAvy= eh Kyt `nHM lokM dyk\m aAvygA jo wrUSlm iv|c aA`Ndy hoxy e|Ty mr jMdyhn< eh Kyt `nHM lokM ^ dFnA`, dy k\m aAvygA=8esy kAr, a|j vI `h Kyt< lhU dA Kyt krky jAi,aAjMdA hY= 9tM ijh/A bcn iwrimwAh nbIN dI rAhINikhA igaA sI `h pUrA hoeaA ik<

Ò`nHM ny tIh cMdI dy is|ky vAps lY lxy< jo e|kmnu|K dI jAn dA m¬|l QihrAeaA igaA sI= evyN hIkuJ whUdIaM ny `s dI jAn dI kImt lAE sI= 10`nHMny `s Dn ^ GuimaAr dA Kyt KrId, lE vritaAijvyN ik pRBU ny hukm id|tA sI=Ó*

rAjpAl iplAt¬s dy iwsU nAl pRSn(mrkus 15:2–5; lUkA 23:3–5;

wUhÈnA 18:33–38)11iwsU rAjpAl dy sAmH,y K/HA sI< aty rAjpAl ny

`s^ eh pu%iCaA< ÒkI tU\ whUdIaM dA pAtSAh hYN?ÓiwsU ny ikhA< ÒhM< mYN hM=Ó12jdoN pRDAn jAjkM aty bzurg whUdI aAgUaM ny

`s ty doS lAxy< `s ny jvAb iv|c kuJ nhIN aAiKaA=13td iplAt¬s ny `s^ ikhA< ÒkI tU\ nhIN s¬, irhA

jo elzAm eh tyry iùKlAF lA rhy hn?Ó14pr iwsU ny `s^ koE vI `%tr nhIN id|tA= aty

eh sB vyK ky rAjpAl b/A hYrAn hoeaA=

Ò`nHM ny ... id|tA sIÓ zkrwAh 11:12Ð13; iwrimwAh 32:6–9

1015 m|tI 27:15-44

iplAt¬s dI iwsU ^ aAzAd krn dI koiSs nAkAmwAb(mrkus 15:6–15; lUkA 23:13–25; wUhÈnA 18:39–19:16)15eh irvAj sI ik psAh dy it`hAr `%ty ijs^

lok cAhu, rAjpAl kYd iv|coN `s kYdI ^ irhA krdAhuÈdA sI= 16`s vkt br|bAs nA`N dA e|k bhutKtrnAk aAdmI kYd iv|c sI= 17sAry lok rAjpAliplAt¬s dy Gr e|kQy hoxy tM `s ny lokM ^ ikhA<Òt¬sIN mYToN aAp,y vAsty iks ^ irhA krA`,A cAhuÈdyho= br|bAs< jM iwsU ^ jo ik msIh khA`NdA hY?Ó18ik`N ik `h jA,dA sI ik lokM ny `s^ ErKAkAr, `s dy h|TIN f/vAeaA sI=

19jdoN `h inr,y vAlI kursI ty bYQA hoeaA sI< tM`s dI ptnI ny sunyhA ByijaA< Òes mnu|K ^ kuJ nAkr= eh aprADI nhIN hY aty a|j mYN es bAry supnAvyiKaA hY aty `s ny mY^ bhut prySAn kr id|tA hY=Ó

20pr pRDAn jAjkM aty bzurg whUdI aAgUaM nylokM ^ br|bAs ^ irhA krn dI byntI krn lEmnvAeaA aty iwsU ^ mAry jA, lE=

21iplAt¬s ny ikhA< ÒdohM iv|co t¬sIN mYToN iks ^irhA krA`,A cAhuÈdy ho?Ó

lokM ny ikhA< Òbr|bAs ^ C|. id`=Ó22iplAt¬s ny ikhA< Òfyr mYN iwsU nAl kI krM ijh/A

ik msIh khA`NdA hY?ÓlokM ny `%tr id|tA< Ò`s^ slIb id`=Ó23rAjpAl ny aAiKaA< Òik`N? `s ny kI aprAD

kItA hY=Ópr sBnM ny hor `%cI .\. pAky ikhA< Ò`s^ slIb

idP=Ó24iplAt¬s ny mihsUs kItA ik `h lokM dA mn

bdl, iv|c kAmwAb nhIN sI ho irhA< aty es dIjgHA< `h gu|sA kr rhy sn aty `h hor vI rOlA pA rhysn= `s ny pA,I lYky lokM dy sAhm,y aAp,y h|T Dotyaty aAiKaA< ÒmYN es mnu|K dy lhU toN inrdoS hM= doSt¬hA.y isr hI l|gygA=Ó 25sB lokM ny jvAb id|tA<ÒasIN aty sA.y b|cy es dy lhU dy ijÈmyvAr hovMgy=Ó

26t|d iplAt¬s ny br|bAs ^ C|. id|tA aty `s nyispAhIaM ^ hukm id|tA ik `h iwsU ^ koi/aM nAlmArn= aty `s ny iwsU ^ ispAhIaM h|TIN slIb `%tyc/HA`, lE dy id|tA=

iplAt¬s dy ispAhIaM v|loN iwsU ^ msKrIaM(mrkus 15:16–20; wUhÈnA 19:2–3)

27td iplAt¬s dy ispAhI iwsU ^ rAjpAl dy mihliv|c ilaAX aty `s dy duaAly sAry pihrydAr ek|Qy

kIty= 28ispAhIaM ny `s dy sAry kp/y lAh ky e|klAl cogA `s^ puvAeaA= 29k\i.aM ^ gu\d ky `nHM nye|k k\i.aM dA tAj b,AeaA aty `s dy isr ty pAid|tA= e|k soqI `s dy s|jy h|T iv|c F/vA id|tI= iFrispAhI `s a|gy Juky aty `s^ msKrI kItI< ÒhywhUdIaA dy pAtSAh< nmskArÚÓ 30ispAhIaM ny iwsU`%ty T¬%ikaA aty ifr `s dy h|T iv|c f/AE hoE soqI^ Koh ky `s dy nAl ikÈnI vArI `s dy isr ty s|qmArI= 31jd `h `s nAl msKrI kr hqy tM `nHM ny`h lAl coZA `s toN lAh ky< `s dy kp/y `s^puaAxy aty slIb `%ty c/HA`, lE `s^ lY gxy=

iwsU dA slIb ty mAiraA jA,A(mrkus 15:21–32; lUkA 23:26–43; wUhÈnA 19:17–27)32jdoN ispAhI iwsU ^ Sihr toN bAhr lY jA rhy sn<

`nHM ny kurysI dy Sm~n ^ vyiKaA< aty `s^ iwsU dIslIb cu|k, lE mzbUr kItA= 33`h glgTA nA`NdI jgHM ty phuÈcy ijs dA arT hY ÒKoprI dI TMÓ 34`%Ty<`nHM ny iwsU ^ ipt nAl imiSRt mY pI, ^ id|tI= presdA suaAd dyK, toN bAad< `s ny es^ pI, toNenkAr kr id|tA= 35tM `nHM ny `s^ slIb tyc/AeaA aty `s^ ik|lM QokIaM= prcIaM pAky `nHMny aAp,y ivckAr `s dy k|p/y v\. lX= 36ispAhI`%Ty bYQy `s dI pihrydArI kr rhy sn= 37`nHM ny`s dy iKlAF doSM dI inSAn p|trI iwsU dy isr ty pAid|tI= ijs ty iliKaA sI< Òeh whUdIaM dA pAtSAhiwsU hY=Ó 38iwsU dy aAsy pAsy hor do ji,aM ^ slIbid|tI gE sI= e|k s|jy pAsy aty dUjA K|by pAsy= 39atyaA`, jA, vAly lok `s^ aMdy jMdy hoxy tAny mArnl|gy aty isr ihlA ky kih, l|gy< 40ÒtU\ jo kihÈdA sIik es mÈdr ^ >Ah ky itÈn idnM iv|c dobArA b,AskdA hYN< hu, aAp,y aAp ^ bcA? jy tU\ s|c iv|cprmyS¬r dA pu|tr hYN tM slIb toN `tr ky aAp,y aAp^ bcA=Ó

41es trHM pRDAn jAjkM< nym dy `pdySkM atybzurg whUdI aAgUaM ny iwsU dA mzAk `.AeaA 42`nHMaAiKaA< Ò`s ny hornM ^ bcAeaA< pr `h aAp,y-aAp^ nhIN bcA s|kdA= lok `s^ esrAxyl dA pAtSAhbulA`Ndy hn= jykr `h pAtSAh hY tM `s^ slIb toNhyQM `tr aAvy< aty asIN `s iv|c ivSvAs krMgy=43`s ny prmyS¬r iv|c BrosA r%iKaA= jykr `h cAhuÈdAhY tM hu, prmyS¬r `s^ bcAvy= `s ny aAp hI aAiKaAsI< ÔmYN prmyS¬r dA pu|tr hM=ÕÓ 44jo .AkU iwsU dy nAl

m|tI 27:45-28:4 1016

slIb ty c/HAxy gxy sn< `nHM ny vI iwsU ^ bye|ztIvAly sbd aAKy=

iwsU dI m¯t(mrkus 15:33–41; lUkA 23:44–49; wUhÈnA 19:28–30)45dupihr vyly< hnyry ny sAry dyS ^ >k ilaA= jo ik

tkrIbn itÈn G\qy irhA= 46tkrIbn itÈn vjy iwsU ny`%cI aAvAz iv|c pukAiraA< ÒxylI-xylI lmAsbktAnI?Ó es dA mtlb sI< Òhy myry prmyS¬r< hymyry prmyS¬r< tU\ mY^ ik`N C|. id|tA hY?Ó*

47kuJ lok jo `%Ty K/Hy sn `nHM ny eh s¬i,aA atylokM ikhA< Òeh XlIwAh ^ aAvAz mArdA hY=Ó

48t¬r\t hI< `nHM iv|co e|k b\dA B|j ky igaA atye|k spÈj lY aAeaA= aty `s^ isrky iv|c iB`NeaAaty spÈj ^ soqI ty b\inHaA aty `s iv|coN pI, lEiwsU ^ id|tA=49 pr dUjy lokM ny aAiKaA< ÒeÈtzArkrIX aty vyKIX ik kI XlIwAh `s^ bcA`, aA`NdAhY?Ó

50iFr iwsU e|k vAr bhut `%cI aAvAz nAl cIkIaAaty pRA, hI, ho igaA=

51jdoN iwsU mr igaA< tM mÈdr dA p/dA `pr toNhyQM t|k do quki/aM iv|c pAq igaA= DrtI k\b gEaty c|qAnM it/k gEaM sn= 52kbrM KulH gEaM<aty bhut sAry prmyS¬r dy lok< jo mr cu|ky sn m¯t toN`Br aAxy= 53`h kbrM toN bAhr aA gX< iwsU dypUrn `%TAn toN bAad< `h piv|tr Sihr wrUSlmiv|c gX aty `h bhut sAry lokM ^ idKAE id|ty=

54sUbydAr aty `nHM ispAhIaM ny< ijnHM ny iwsU dIpihrydArI kItI sI< eh BUcAl aty eh sB GqnvMvyKIaM tM `h bhut GbrAxy aty ikhA< Ò`h s|c m¬|cprmyS¬r dA pu|tr sI=Ó

55bhut sArIaM a¯rtM vI `%Ty sn= `h To/I dUr toNvyK rhIaM sn= `h glIl toN `s dI syvA krn lEaAEaM sn= 56mirwm mgdlInI< wAkUb aty wosysdI mAtA mirwm aty zbdI dy pu|trM dI mAtA=

iwsU ^ dFnA`,A(mrkus 15:42–47; lUkA 23:50–56; wUhÈnA 19:38–42)57-58`s SAm< wUsuF nM dA e|k amIr aAdmI

iplAt¬s kol aAeaA= wUsuF arImTYaA toN sI< aty `hvI iwsU dA cylA sI= `s ny iplAt¬s toN iwsU dA SrIr

Òhy myry ... id|tA hYÓ zbUr 22:1

mÈigaA= iplAt¬s ny iwsU dI loT `s^ dy dy, lE

aAp,y sYnkM ^ hukm id|tA= 59wUsuF ny SrIr ilaAaty `s^ nvyN mhIn kp/y iv|c lpyiqaA= 60wUsuF nyiwsU dy SrIr ^ `sdI nvIN kbr iv|c r%iKaA ijh/I`s ny c|qAn iv|c trASI hoE sI= ifr `s ny kbr dApRvyS duaAr v|.y p|Tr nAl >k id|tA aty cilaA igaA=61mirwm mgdIlInI aty mirwm nA`N dI dUjI a¯rt`%Ty hI kbr dy sAmH,y bYQIaM rhIaM=

iwsU dI kbr dI rAKI62`h idn< itaArI dA idn* khA`NdA sI= agly

idn pRDAn jAjk< aty FrIsI e|kQy hoky iplAt¬s kolaAxy aty boly< 63ÒmhArAj< sA^ wAd hY ik jdoN `hjI`NdA sI `s dgAbAz ny aAiKaA sI< ÔitÈn idnMbAad< mYN mt toN jIa `QMgA=Õ 64es lE hukm id`ik itÈn idn t|k kbr dI iDaAn nAl pihrydArI kItIjAvy= nhIN tM< `s dy cyly aAky `s dA SrIr lY jAskdy hn< aty iFr lokM ^ d|s,gy ik `h m¯t toN `%QipaA hY= eh aKIrlA pAKÈ. pihly nAloN vI BY/AhovygA=Ó

65iplAt¬s ny aAiKaA< Òt¬sIN kuJ ispAhI lY lvo atyijÈnI c\gI trHM t¬sIN jA,dy ho `s dI kbr dI rAKIkro=Ó 66td `h sAry kbr vl gxy aty corM toN bcA`,lE `s dI rAKI kItI= `nHM ny kbr dI rAKI lEkbr vAly p|Tr `%ty mohr lAky kuJ ispAhIaM ^ `%TyibQA ky kbr dI rAKI krvAE=

iwsU dA punr `%TAn(mrkus 16:1–8; lUkA 24:1–12; wUhÈnA 20:1–10)

jdoN sbt dA idn* bIt igaA tM `stoNaglA idn hfty dA pihlA idn sI= bhut

hI svyry< mirwm mgdIlInI aty dUjI mirwm kbr^ vyK, lE gEaM= 2`s vkt `%Ty b/A zor dABUcAl aAeaA= aAkAS toN e|k pRBU dA dUt aAeaA=pRBU dy dUt ny `s kbr dy ny/y aAky `s dy `%proN `hv|.A p|Tr ry/H ky pAsy kItA aty `s p|Tr dy `%praAp jA ky bYQ igaA= 3`s dUt dA rUp ibjlI vM{cmkdA sI aty `s dy k|p/y brf vrgy sfyd sn=4kbr dI pihrydArI krdy ispAhI dUt ^ vyKky bhuut.r gX= `h eÈnA .ry ik .r dy mAry k\b, l|gy aty

itaArI dA idn SukrvAr sbt dy idn toN e|k idn pihlM=

sbt dA idn whUdI hFty dA s|tvM idn jo ik whUdIaMlE ivSyyS DArimk idn huÈdA hY=

byhoS ho gxy=

28

1017 m|tI 28:5-205dUt ny `nHM artM ^ ikhA< Òt¬sIN< nA .ro< mYN jA,dA

hM ik t¬sIN `s iwsU ^ l|B rhIaM ho ijs ^ slIbid|tI gE sI= 6pr iwsU e|Ty nhIN hY< ik`N ik< ijvyN`s ny ikhA sI< `h m¯t toN `BAiraA igaA hY= aAPaty vyKo ijs TM ty `s dA SrIr r%iKaA igaA sI=7aty jldI jA ky `s dy cyilaM ^ aAKo< Ô`h m¬ridaMiv|coN jI `%iQaA hY aty `h glIlI v|l jA irhA hY=`h t¬hA.yy phuÈc, toN pihlM `%Ty mOjUd hovygA aty`%Ty t¬sIN `s^ vyKoNgIaM=Ó mYN t¬hA^ ehI d|s, lEaAeaA sI=ÕÓ

8`h a¯rtM CytI hI kbr toN ivdA ho gEaM= BAvyN`h .rIaM hoEaM sn pr `h KuS vI b/IaM hoEaM=`h `s dy cyilaM ^ eh Kbr d|s, lE gEaM=9jdoN `h cyilaM ^ ùKbr dy, vAsty n|sIaM jA rhIaMsn< acAnk `%Ty iwsU `nHM sAmH,y Klo igaA aty `nHM^ aAiKaA< ÒSuBkAmnvMÚÓ `h `s kol gEaM aty`s dy crn F/ lX aty `s dI `pAsnA kItI= 10tMiwsU ny `nHM ^ ikhA< Ò.ro nA< jAP aty myry BrAvM ^aAKo ik glIlI v|l jA,= `h mY^ `%Ty vyK,gy=Ó

whUdI aAgUaM ^ ùKbr11`h artM `s dy cyilaM ^ eh ùKbr dy, clIaM

gEaM= `sy vkt kuJ ispAhI jo kbr dI rAKI krrhy sn< Sihr v|l gxy= `h prDAn jAjkM kolgX aty jo kuJ vApiraA sI sB kuJ `nHM ^ d%isaA=12fyr pRDAn jAjk aty bzurg whUdI aAgU ek|Qy hoX

aty e|k iv`Nt b,AE= `nHM ny ispAhIaM ^ bhutsArA Dn id|tA= 13`nHM ny `nHM ^ ihdAet id|tI<Òt¬sIN lokM ^ aAK,A: rAt dy vkt jdoN asIN sON rhysM< iwsU dy cyly aAX aty `s dA SrIr corI krky lYgX= 14jykr rAjpAl es g|l bAry jA, jAvygA tMasIN `s^ inSicÈt kr dyvMgy aty t¬hA^ m¬sIbt toNdUr r|KMgy=Ó 15tM ispAhIaM ny pYsy lY lX aty `nHM ^id|tIaM hoEaM ihdAetM anusAr hI kItA= eh g|la|j vI aAmtOr ty whUdIaM iv|c FYlI hoE hY=

iwsU dA aAp,y cyilaM nAl g|l krnA(mrkus 16:14–18; lUkA 24:36–49; wUhÈnA 20:19–23;

rsUlM dy krt|b 1:6–8)16ifr igaArM cyly glIlI ^ ivdA ho gX aty `s

phA/I ty aA gX ij|Ty iwsU ny `nHM ^ jA, vAstyihdAet id|tI sI= 17jdoN `nHM ny `s^ vyiKaA< `h`s a|gy Juk gX aty `s dI `pAsnA kItI= prkEaM ^ S|k sI= 18iFr iwsU `nHM kol aAeaA atyaAiKaA< Òsvrg aty DrtI dy sAry aiDkAr mY^ id|tygX hn= 19es lE jAP aty sArIaM kOmM iv|c cylyb,AP aty `nHM ^ iptA< pu|tr aty piv|tr aAtmA dynAm iv|c bpitsmA id`= 20`nHM ^ eh vI isKAvo ik`h `nHM sArIaM g|lM dI pAlnA krn ijnHM dA mYNt¬hA^ hukm id|tA hY= inSict hI< dunIaM dy aÈt tIkrmYN hmySA t¬hA.y nAl hM=Ó

1018

iwsU dA aAgmn(m|tI 3:1–12; lUkA 3:1–9< 15–17; wUh\nA 1:19–28)

prmyS¬r dy pu|tr iwsU msIh dI KuSùKbrI dA aArÈB:2ijvyN ik eh nbI wsAwAh dI pustk iv|c iliKaA

hoeaA hY:Òsu,oÚ mYN aAp,y dUt ^ tyry a|gy ByjMgA= `h tyry

lE rstA itaAr krygA=Ó mlAkI 3:13Ò`jA/ iv|c e|k mn¬|K pukAr irhA hY:ÔpRBU lE rsty ^ itaAr kro< `s dy rAhM ^ is|Dy

kro=ÕÓ wsAwAh 40:3

4wUhÈnA bpitsmA dy, vAlA aAeaA< aty `s ny`jA/ iv|c aA ky lokM ^ bpitsmA id|tA= `s ny `nHM^ isKAeaA ik `h bpitsmA lYky eh ivKA`, ik`nHM ny aAp,y jIvn bdl lX hn= es trHM< `nHMdy pAp muaAF kIty jA sk,gy= 5sAry whUidwA atywrUSlm dyS dy lok `s kol aAX aty aApo-aAp,ykIty pApM bAry d|s, l|gy tM `s toN bAad wUhÈnA ny`nHM ^ wrdn ndI iv|c bpitsmA id|tA= 6wUhÈnA dykp/y ~|Q dy vAlM dy sn aty `s dI kmr `%ty cm/ydI pyqI b\DI hoE sI= `h iq|.IaM aty jÈglI SihdKMdA sI= 7aty `s ny lokM iv|c eh pRcAr kItA ikBE: Òmyry toN bAad `h e|k aAvygA aty `h myry toNv|D mhAn hY aty mYN es lAek vI nhIN ik in`N ky`s dI ju|tI dA tsmA KolHM= 8mYN t¬hA^ pA,I nAlbpitsmA id|tA hY pr `h mn¬|K ijh/A ik aA irhA hYt¬hA^ piv|tr aAtmA nAl bpitsmA dyvygA=Ó

iwsU ^ bpitsmA(m|tI 3:13–17; lUkA 3:21–22)

9`s vkt iwsU glIl dy nAsrt Sihr toN wUhÈnAdy kol aAeaA aty wUhÈnA ny `s ^ wrdn ndI iv|cbpitsmA id|tA= 10ijs vkt iwsU pA,I iv|coN bAhrinkl irhA sI tM `s ny akAS ^ Ku|lHidaA vyiK!aty `s

mrkus dI eÈjIl

1iv|coN piv|tr aAtmA iwsU kol Gu|gI vM{ T|ly `%tiraA=11s¬rg iv|co aAkAS vA,I hoE< ÒtUÇ myrA ipaArA pu|trhY= mYN tYToN bhut KuS hM=Ó

iwsU dA prtAeaA jA,A(m|tI 4:1–11; lUkA 4:1–13)

12td aAtmA iwsU ^ ek%ilaM `jA/ iv|c lY igaA=13`h `%Ty cAlI idn t|k SYtAn duaArA prtAeaAigaA= jdoN `h `%Ty j\glI jAnvrM nAl sI< dUt `sdI syvA kr rhy sn=

iwsU dA kuJ cyilaM ^ cun,A(m|tI 4:12–22; lUkA 4:14–15; 5:1–11)

14`s toN bAad< wUhÈnA ^ kYd kr id|tA igaA atyFyr iwsU glIl ^ aAeaA aty prmyS¬r dI KuSùùKbrIdA pRcAr kItA aty ikhA< 15Òhu, QIk smM aA igaAhY= prmyS¬r dA rAj ny/y aA igaA hY= t¬sIN aAp,AjIvn bdl lvo aty es KuSùKbrI `%ty etbAr kro=Ó

16glIlI JIl dy kÈ>y `%ty ifridaM iwsU ny Sm~naty `s dy BrA aÈidRwAs ^ jo ik mCyry sn< JIl iv|cm|CIaM f/n lE jAl pA`NidaM vyiKaA= 17tM iwsUny `nHM ^ ikhA< ÒaAP aty myry ip|Cy c|lo< mYN t¬hA^lokM ^ ek|Qy krn vAly b,AvMgA=Ó 18tM Sm~naty aÈidRwAs aAp,y jAl ^ `%Ty hI C|. ky `s dymgr ho t¬ry= 19iwsU glIl JIl dy iknAry To/A horagHM t¬iraA `s ny do hor BrAvM< zbdI dy pu|tr wAkUbaty wUhÈnA< ^ vyiKaA< jo ik aAp,I by/I iv|c aAp,yjAlM ^ QIk kr rhy sn tM ik m|CIaM f/ sk,=20jdoN iwsU ny dohM BrAvM ^ bulAeaA< `h aAp,yiptA ty `nHM dy kAimaM ^ C|. ky iwsU dy ip|Cy ho t¬ry=

iwsU e|k BirSq aAtmA vAly mn¬|K ^U QIk krdA(lUkA 4:31–37)

21iwsU aty `s dy cyly ifr kFrnAhUm iv|c gX=sbt dy idn `h pRArTnA sTAn ty jA ky lokM ^ `pdyS

1019 mrkus 1:22-2:4

dy, l|gy= 22lok iwsU dy `pdyS ty hYrAn sn= `s ny`nHM ^ `s mn¬|K vM{ `pdyS id|ty ijs kol aiDkArhovy nA ik nym dy `pdySkM vM{= 23jdoN ajy iwsUpRArTnA sTAn iv|c hI sI< `%Ty e|k mn¬|K sI ijs^BirSq aAtmA ic\bi/aA hoeaA sI= aty `h cIkdAhoeaA iwsU kol aAeaA< 24ÒP iwsU nAsrIÚ tUÇ sA.ykol iks lE aAeaA hYN? kI tUÇ sA.A nAS krn aAeaAhYN? mYN jA,dA hM ik tUÇ kO, hYN< tUÇ prmyS¬r dA piv|trpurK hYN=Ó

25iwsU ny b/y roab nAl `s ^ ikhA< Òcu|p krÚ atyes mn¬|K iv|coN inkl jAÚÓ 26 Fyr BirSq aAtmA ny`s mn|uK ^ kÈb,I Cy/I= Fyr `h BirSq aAtmy `%cI`%cI cIkdA hoeaA `s iv|coN bAhr inkl aAeaA=

27lok eh vyK ky hYrAn hoX= `nHM e|k dUjy toN pu%iCaA<Òe|Ty kI ho irhA hY? eh nvIN trHM dA hI `pdyS hY<eh aAdmI tM b/y aiDkAr dy nAl `pdyS idÈdA hYaty e|ToN t|k ik eh tM BirSq aAtimaM ^ hukm vIidÈdA hY aty `h `s dI mÈn lYNdy hn=Ó 28e`N glIldy sAry KytR iv|c iwsU bAry ùKbr b/I tyzI nAl FYlgE=

iwsU dA bhut sAry lokM ^ c\gA krnA(m|tI 8:14–17; lUkA 4:38–41)

29iwsU aty `s dy cyly ifr pRArTnA sTAn C|. kywAkUb aty wUhÈnA smyt Sm~n aty aÈidRwAs dy GraAX= 30Sm~n dI s|s mÈjy ty pE tAp nAl t|p rhIsI= `%Ty lokM ny iwsU ^ `sdy bAry d%isaA= 31tM iwsU`s dy mÈjy kol igaA= `s ny `s dA h|T f/ ky `s ^`QAeaA< aty buKAr ny `s ^ C|. id|tA= `s toN bAad`s ny iwsU dI syvA kItI=

32`s rAt< jdoN sUrj .u|b cu|kA tM lok bhut sAryibmAr lokM aty `nHM ^ ijnHM ^ BUt ic\b/y hoX sn<iwsU kol ilaAX= 33sArA ngr `s Gr dy bUhy a|gyek|QA ho igaA= 34iwsU ny bhut sAry lokM ^ v|K v|KtrHM dy rogM toN c\gA kItA= aty `s ny bhut sAry lokMiv|coN BUt k|>y= pr `s ny BUtM ^ bol, dI aAigaA nAid|tI ik`N ik `h `s ^ jA,dy sn=

iwsU KuSùKbrI dy pRcAr dI itaArI krdA(lUkA 4:42–44)

35aglI svyr< iwsU b/I svùKty `%iQaA= aty ajyhnyrA hI sI jdoN `h GroN inkl ipaA< aty ekMtiv|c jAky `s ny pRArTnA kItI= 36bAad iv|c Sm~naty `s dy sATI `s ^ l|B, gX= 37jdoN `nHM ny

iwsU ^ l|B ilaA tM aAK, l|gy< ÒsB lok t¬hA^ BAlrhy hn=Ó

38iwsU ny aAiKaA< ÒaAP< asIN eh jgHA C|.IX atyny/y dy hor ngrM iv|c jAEX tM jo mYN `nHM TAvM ty vIpRcAr kr skM ijs lE mYN aAeaM hM=Ó 39es trHM<iwsU pRArTnA sTAnM iv|c pRcAr krdA hoeaA pUrIglIl iv|c hr jgHA igaA aty `s ny lokM iv|coN BUtk|>y=

iwsU dA e|k ibmAr aAdmI ^ QIk krnA(m|tI 8:1–4; lUkA 5:12–16)

40e|k aAdmI ijs ^ ko/H hoeaA sI< `s ny Ju|k kyiwsuU a|gy arjoE kItI< Òjy tUÇ cAhyN tM mY^ QIk krskdA hYN=Ó

41iwsU ^ `s mn¬|K ty trs aAeaA tM `s ny `saAdmI ^ CuihaA aty ikhA< ÒmYN cAhuÇdA hM ik tU\ QIk hojAvyN so tU\ rAzI ho jA=Ó 42iFr ko/H ny `s ^ C|. id|tAaty `h inrml ho igaA= 43iwsU ny `s aAdmI ^b/I sKtI nAl tgId kr ky Byj id|tA< 44`s ny `s^ aAiKaA< ÒtUÇ es bAry iksy ^ nA d|sIN= pr jA atyaAp,y aAp ^ jAjk ^ ivKA= ik`N ju tU\ c\gA kItAigaA hYN< prmyS¬r ^ ByqA pyS kr= tU\ `hI ByqA arp,krI ijs dA mUsA ny hukm id|tA sI= es nAl lokM ^ptA l|g jAvygA ik tU\ rAzI ho igaA hYN=Ó 45pr `haAdmI bAhr jA ky eh crcA krn l|gA ik iwsU ny`s ^ rAzI kItA hY= e`N iwsU dI ùKbr sB jgHA fYlgE= es lE iwsU KulHy aAm iksy ngr iv|c nA v/s%ikaA= tM `s ny ekMt jgHAvM iv|c rih,A SurU krid|tA= pr tM vI lokM ny sB ngrM toN iwsU kol aA`,AjArI r%iKaA=

iwsU dA e|k aDr\g toN pI/t aAdmI ^ QIk krnA(m|tI 9:1–8; lUkA 5:17–26)

kuJ idnM bAad iwsU kFrnAhUm iv|c vApsphuÇicaA= aty J|q hI eh ùKbr hr pAsy FYl

gE ik `h vAps Gr aA igaA hY= 2bhut sAry lok`s dA `pdyS sun, lE ek|Qy hoX= es lE ij|Ty`h sI PTy Gr dy bUhy ty K/Hn dI jgHA vI nhIN sI=iwsU ny `nHM lokM ^ `pdyS id|ty= 3e|k aDrÈgI mrIz^ kuJ lok cu|k ky iwsU kol lY aAX= 4pr `h iwsU t|k`s dy Gr aÈdr nA phuÇc s|ky ik`N ik Gr BI/ nAlKcA-K|c BiraA sI= iFr eh lok C|t `%pr cly gXaty ij|Ty iwsU KlotA sI C|t iv|c moGA b,A id|tA= iFr`nHM ny ibmAr aAdmI ^ `s dy mÈjy smyt moGy rAhIN

2

mrkus 2:5-28 1020

hyQM kr id|tA= 5jdoN iwsU ny vyiKaA ik `nHM mn¬|KM^ bhut ivSvAs sI< `s ny aDrÈgI mn¬|K ^aAiKaA< Òhy nOjvAn< tyry sAry pAp mAF ho gX hn=Ó

6kuJ nym dy `pdySk `%Ty bYQy sn= `h iwsU ^ ehsB krdy vyK aAp,y mnM iv|c ivcAr krn l|gy< 7Òehmn|uK e`N ikvyN boldA hY? eh pRBU dy iùKlAF bolirhA hY= e|k pRBU toN ibnM hor koE pAp mAF nhIN krskdA=Ó

8iwsU jA,dA sI ik eh nym dy `pdySk `s bArye`N soc rhy hn= es lE iwsU ny `nHM ^ ikhA<Òt¬sIN iks lE aAp,y mnM iv|c eÈJ dy ivcAr pXkrdy ho? 9kI suKAlA hY? es aDr\gI mn¬|K ^ ehaAK,A< Ôtyry pAp mAf ho gX hn=Õ jM eh aAK,A<ÔK/A ho< aAp,A ibstrA lY ty jA?Õ 10pr mYN t¬hA^eh sAbt krMgA ik mn|uK dy pu|tr kol DrtI `%tylokM dy pAp mAF krn dI SktI hY=Ó tM `s ny aDrÈgI^ aAiKaA< 11ÒmYN tY^ aAKdA hM< `%Q K/A ho< atyaAp,A ibstrA cu|k ty Gr cilaA jA=Ó 12`h aDrÈgI`iQaA< `s ny aAp,I mÈjI cu|kI aty kmry iv|coN dIbAhr ho igaA= sBnM ny eh idRS vyiKaA aty hYrAnhoX< `nHM ny pRBU dI `stit kItI aty ikhA< ÒasINes trHM dI hYrAnIjnk g|l pihlM kdy vI nhIN vyKI=Ó

lyvI iwsU dA an¬sr, krdA(m|tI 9:9–13; lUkA 5:27–32)

13iwsU Fyr JIl dy kÈ>y igaA aty kAFI lok `s dyip|Cy aAX tM `s ny `nHHM ^ `pdyS id|tA= 14jdoN iwsUJIl k\>y t¬r irhA sI tM jMdy hoX `s ny hlfA dypu|tr lyvI ^ msUl dI cONkI `%ty bYQy vyiKaA aty `s^ ikhA< Òmyry ip|Cy ho t¬r=Ó tM lyvI `iQaA aty `s dyip|Cy ho t¬iraA= 15bAad iv|c `s idn iwsU lyvI dyGr roqI KA, bYQA tM `%Ty hor bhut sAry msUlIX atypApI vI iwsU aty `s dy cyilaM dy nAl bYQy hoqI KArhy sn= BI/ iv|c bhut lok sn ijnHM ny iwsU dA ip|CAkItA sI= 16nym dy kuJ `pdySkM ny< ijh/y ik FrIsIsn< iwsU ^ msUlIaM aty pApIaM nAl Bojn krdyvyiKaA tM `nHM `s dy cyilaM ^ pu%iCaA< ÒiwsU msUlIaMaty pApIaM nAl rl ky roqI ik`N KA irhA hY?Ó

17iwsU ny eh g|l su, lE aty `nHM ^ aAiKaA<Òt\drust lokM ^ vYd dI zrUrt nhIN huÇdI< pr eh`h rogI hn ijnHM ^ vYd dI lo/ hY= mYN DrmIaM ^s|dA dy, nhIN aAeaA sgoN mYN pApIaM ^ hI s|dA dy,lE aAixaA hM=Ó

iwsU bAkI DArimk aAgUaM vrgA nhIN(m|tI 9:14–17; lUkA 5:33–39)

18wUhÈnA dy cyly aty FrIsI vrt r|Kdy sn= kuJlok iwsU kol aAX aty aAK, l|gy< Òes dA kI kAr,hY ik wUhÈnM dy cyly aty FrIsIaM dy cyly tM vrt r|Kdyhn< pr t¬hA.y cyly vrt nhIN r|Kdy?Ó

19iwsU ny aAiKaA< ÒjdoN lA/A aAp,y jnytIaM dynAl huÈdA hY tM kI BlA `h `dAs ho skdy hn jM `hvrt r|K s|kdy hn? ijÈnA icr lA/A `s dy im|trMnAl hY< `h vrt nhIN r|K skdy= 20pr e|k smMaAvygA jdoN lA/A `nHM iv|coN Koh ilaA jAvygA= `ssmyN< `h vrt r|K,gy=

21ÒkoE vI mn¬|K ans¬\g/y k|p/y dI qAkI purA,ykp/y `%ty nhIN lA`NdA= pr jykr Fyr vI `h aijhAkrdA hY tM k|p/y dI nvIN qAkI s¬\g/ jAvygI atypurA,y k|p/y toN pAq jAvygI aty morI ^ hor vI v%i.aMkr dyvygI= 22eÈJ hI< lok nvIN mY purA,IaM mSkMiv|c nhIN r|Kdy= ik`N ik nvIN mY purA,IaM mSkM ^pA/ dyvygI aty dovyN hI< nvIN mY aty mSkM< nSq hojA,gIaM= esy lE lok nvM dAKrs nvINaM mSkMiv|c r|Kdy hn=Ó

kuJ whUdIaM ny iwsU ^ inÈidaA(m|tI 12:1–8; lUkA 6:1–5)

23sbt dy idn< iwsU anAj dy KytM iv|coN dI lÈGirhA sI aty `s dy cyly `s dy nAl sn= KytM iv|coNl\GidaM< cyilaM ny kuJ anAj dy dA,y cu|ky ty KA lX=24FrIsIaM ny eh vyK ky iwsU ^ ikhA< Òtyry cyly eÈJik`N kr rhy hn? sbt dy idn evyN krnA whUdInym an¬sAr glt hY=Ó

25`s ny jvAb id|tA< ÒBlA t¬sIN eh nhIN pi/HaAik dA~d ny `doN kI kItA jdoN `h ty `s dy cyly B|uKysn aty `nHM ^ Bojn dI lo/ sI= 26eh `s vkt dIg|l hY jdoN abwATAr srdAr jAjk sI= `doN dA~dprmyS¬r dy Gr iv|c igaA aty `s ny prmyS¬r dyc/HAvy vAlIaM roqIaM KA lEaM= jd ik mUsA dA nym<aAKdA hY ik kyvl jAjk hI `h roqI KA skdA hY= prdA~d ny Kud `h roqI KADI aty `nHM ^ vI id|tI jo`s dy nAl sn=Ó

27iFr iwsU ny frIsIaM ^ ikhA< Òsbt dA idnmn¬|K dI ùKAtr b,AeaA igaA hY nA ik mn¬|K sbt dIùKAtr= 28es lE mn¬|K dA pu|tr sbt dy idn dA vImAlk hY=Ó

1021 mrkus 3:1-29

iwsU dA quÇ.y dA h|T QIk krnA(m|tI 12:9–14; lUkA 6:6–11)

iwsU Fyr pRArTnA sTAn ty igaA= pRArTnA sTAniv|c e|k quÇ.A mn¬|K sI ijs dA h|T s|uikaA hoeaA

sI= 2lok iwsU ^ kuJ glt g|l kridaM F/n dItAk iv|c sn= tM jo `h `s dy ivru|D doS lA sk,=es lE sB `s ^ b/y iDaAn nAl dyK rhy sn atyeh vI tA/ rhy sn ik vyKIX BlA `h sbt dy idn`s quÇ.y ^ QIk krygA ik nhIN= 3iwsU ny `s quÈ.y h|TvAly mn¬|K ^ ikhA< ÒtUÇ e|Ty ivcAly K/HA ho< tM ik loktY^ vyK lY,=Ó

4td iwsU ny lokM ^ ikhA< Òsbt dy idn kI krnAQIk hY? cÈgA krnA jM burA krnA? iksy dI jAnbcA`,I cÈgI hY jM jAno mArnA?Ó pr lokM ny iwsU ^koE jvAb nA id|tA< sB cu|p rhy=

5iFr iwsU `nHM dI izd dy kArn `dAs sI aty gu|syiv|c `nHM v|l vyiKaA aty `s aAdmI ^ aAiKaA<ÒaAp,A h|T ivKA=Ó td `s mn¬|K ny aAp,A h|TivKAeaA aty `s dA h|T c\gA ho igaA= 6td FrIsIivdA ho gX aty hYrodIaM nAl iwsU ^ mArn dI iv`Ntb,AE=

kE lok iwsU dA an¬sr, krdy hn7iwsU aAp,y cyilaM nAl JIl v|l t¬r ipaA aty

bhut sAry lok glIl iv|c `s dy mgr ho t¬ry= 8bhutsAry hor lok< ijnHM ny iwsU dIaM kItIaM g|lM bArys¬i,aA sI< `s dy aAly duaAly ek|Qy ho gX= eh lokwhUidwA< wrUSlm< adUm aty wrdn ndI dy pAroNaty sUr aty sYdA toN vI aAX hoX sn= 9jdoN `s nybhut sAry lokM ^ vyiKaA tM `s ny aAp,y cyilaM ^ikhA ik `h `s lE e|k CoqI by/I itaAr krn= tMik ikty lokM dI BI/ `s ^ dbA nA lvy= 10`s nybhut sAry lokM ^ c\gA kItA sI< es lE ibmAr lokMny `s ^ CUh, lE `s dy aAly duaAly Ju\. b,AilaA= 11kuJ lokM aÈdr SYtAn dy BirSq aAtmy sn=jdoN BirSq aAtimaM ny iwsU ^ vyiKaA tM `h `sa|gy Ju|k ky cIk, l|gy< ÒtUÇ prmyS¬r dA pu|tr hYN=Ó12pr `s ny BirSq aAtimaM ^ idR/HtA nAl hukmid|tA ik `h lokM ^ nA d|s, ik kO, hY=

iwsU v|loN bArHM rsUlM dA cu,y jA,A(m|tI 10:1–4; lUkA 6:12–16)

13td iwsU phA/I v|l t¬r igaA aty ijnHM ^ `haAp cAhuÇdA sI `nHM ^ kol s%idaA aty `h `s dy

3kol aAX= 14iwsU ny bArHM bÈdy cu,y aty `nHM ^ rsUlaAiKaA= iwsU cAhuÇdA sI ik eh bArHM mn¬|K `s dynAl rih, tM jo `h `nHM ^ alg-alg TAvM typRcAr krn lE Byj sky= 15enHM lokM kol vI lokMiv|coN BUt k|>, dI SktI ho,I cAhIdI hY= 16iwsU nyijh/y bArHM rsUl cu,y ijnHM dy nM sn: Sm~n< ijsdA nA` `s ny ptrs r%iKaA= 17aty zbdI dy pu|trwAkUb aty wUhÈnA ijnHM dA nA` `s ny bnI roigzr%iKaA ijs dA arT hY< Ògrj, dy pu|trÓ 18atyaÈidRwAs< ifil|pus< brTulmE< m|tI< TomA< hlFA dApu|tr wAkUb< T|dE aty Sm~n knAnI<* 19aty whUdAeskirwotI= eh `hI whUdA sI ijs ny iwsU ^ `sdy duSm,M dy h|T f/vA id|tA sI=

kuJ lokM ny aAiKaA iwsU ^ baAl zbUlicÈbi/aA hoeaA hY

(m|tI 12:22–32; lUkA 11:14–23; 12:10)20ifr iwsU Gr aAeaA= pr iFr eÈnI v|.I BI/

ek|QI ho gE ik iwsU aty `s dy cyly roqI vI nA KAs|ky= 21jdoN iwsU dy pirvAr ny enHM sB cIzM bArys¬i,aA tM `h `s ^ FsA`, lE aAX= ik`N iklokM ny aAiKaA ik `h aAp,I su|D bu|D iv|c nhIN sI=

22aty wrUSlm toN aAX nym dy `pdySkM ny vIaAiKaA< ÒiwsU ^ baAl zbUl icÈbi/aA hoeaA hYÚ eslE `h BUtM dy srdAr dI SktI nAl lokM iv|coN BUtM^ bAhr k|>dA hY=Ó

23Fyr iwsU ny lokM ^ aAp,y kol s|dky idRSqMtMiv|c `nHM ^ smJAeaA< ÒSYtAn ikvyN aAp,y hIaAtimaM ^ bAhr k|> skdA hY= 24jykr e|k rAjaAp,y hI iùKlAF l/dA hY< tM eh nhIN rih skdA=25aty jykr e|k pirvAr v\i.aA hoeaA hY aty aAp,yhI iùKlAF l/ irhA hY tM eh nhIN bc s|kdA= 26atyjykr SYtAn aAp,y hI ivru|D ivdRoh krdA hY aty v\i.aAhoeaA hY tM< `h nhIN bc skdA aty `s dA aÈt hojAvygA= 27pr jdoN koE bÈdA iksy tg/y aAdmI dyGr iv|c v/ ky `s dIaM cIzM corI krn dI koiSSkrdA hY< tM pihlM `s ^ tk/y aAdmI ^ bÈnH,ApvygA< aty Fyr `h Gr lu|q s|kdA hY= 28mYN t¬hA^ s|caAKdA hM ik mn¬|KM dy sAry pAp mAF kIty jA,gy atyjo vI `h prmyS¬r dy ivru|D boly `h vI mAf kr id|tAjAvygA< 29pr jykr koE piv|tr aAtmy dy ivru|D kuJaAKdA hY< tM `h kdy vI mAf nhIN kItA jAvygA< aty

knAnI whUdIaM dA e|k rAjsI j|TA=

`h hmySA `s pAp dA doSI rhygA=Ó

mrkus 3:30-4:21 102230iwsU ny eh es lE aAiKaA ik`N ik nym dy

`pdySkM ny aAiKaA sI ik iwsU BirSq aAtmy dyv|s hY=

iwsU dy cyly hI `s dA s|cA pirvAr hn(m|tI 12:46–50; lUkA 8:19–21)

31ifr iwsU dI mAtA aty BrA aAX; aty bAhr K/y hogX= `nHM ny iwsU ^ bulA`, lE e|k ivaktI rAhINsunyhA ByijaA= 32`s vkt iwsU dy aAs-pAs bhutsAry lok bYQy sn= `nHM `s ^ ikhA< ÒtyrI mM aty tyryBrA bAhr tyry bAry pu|C ig|C kr rhy hn=Ó

33iwsU ny aAiKaA< ÒmyrI mM kO, hY? kO, hn myryBrA?Ó 34td `s ny aAp,y aAs-pAsy sAry lokM v|lvyiKaA aty aAiKaA< ÒehI lok myrI mM aty myry BrAhn= 35ik`N ik jo koE prmyS¬r dI mrzI `%ty cldAhY `hI myrA BrA< BY, aty mAtA hY=Ó

bIj bIj, vAly iksAn dI idRSqMt(m|tI 13:1–9; lUkA 8:4–8)

e|k hor smyN iwsU ny JIl dy iknAry `pdyS dy,ASurU kItA aty bhut sArI BI/ `s dy igrd ju/

gE= tM `h e|k by/I iv|c c/H igaA jo ik JIl dyiv|c sI ty bYQ igaA= bAkI dy lok JIl dy kÈ>y DrtI`%pr rhy= 2iwsU ny lokM ^ by/I toN bhut sArIaM g|lMidRSqAtM rAhIN smJAEaM= `s ny ikhA< 3Òsu,oÚ e|kiksAn bIj bIj, lE inkilaA=Ó 4jdoN `h bIj boirhA sI< tM kuJ bIj s/k dy iknAry i.|g pX< pÈCIaAX ty `hnM bIjM ^ cuZ gX= 5kuJ bIj pTrIlIzmIn ty i.|gyy< `s zmIn ty bhutI im|qI nhIN sI= `%TybIj b/I jldI fu|q pX ik`Nik im|qI izaAdA .UÈGInhIN sI=

6pr jdoN hI sUrj ci/aA tM pOdy kumlA gX atys/ gX= `h pOdy es lE suk s/ gX ik`N ik `nHMdI j/ bhutI .UÈGI nhIN sI= 7kuJ hor bIj kÈi.aAlIaMJA/IaM dy ivckAr i.|gy< pr `%Ty kÈi.aAlIaM JA/IaMvDIaA< `nHM ^ Gu|q ilaA aty `nHM ^ vD, nA id|tAeslE `nHM bIzM ny Fl nA id|ty= 8kuJ hor bIjvDIaM zmIn `%pr i.|gy = aty jdoN `s vDIaA zmInty bIj i.|gy tM `h puÈgry aty anAj pYdA kItA= kuJp¯idaM ny tIh gu,A kuJ ny s|Q gu,A aty kuJ ny sOgu,A v|D JA/ id|tA=Ó

9ifr iwsU ny ikhA< Òjykr t¬sIN su, skdy ho tM< myryv|l iDaAn id`=Ó

4

iwsU ny d%isaA ik `h idRSqMtA ik`N idÈdA hY(m|tI 13:10–17; lUkA 8:9–10)

10bAad iv|c jdoN iwsU ekMt iv|c sI tM bArHMrsUlM aty cyilaM ny `s ^ idRSqMtM dA arT pu%iCaA=

11`s ny aAiKaA< ÒprmyS¬r dy rAj dy Byt dA ptAisrF t¬hA^ hI id|tA igaA hY= pr dUjy lokM ^< mYNidRSqMtM iv|c d|sdA hM= 12mYN e`N krdA hM tM jo:

Ô`h t|kdy rih,gy pr kdy vI nhIN vyK,gy= `hs¬,dy rih,gy pr kdy vI nhIN smJ,gy= jykr `nHMny vyiKaA aty smiJaA huÈdA tM SAed `h prmyS¬rv|l m¬/ pYNdy aty pApM dI muaAfI pRApt kr skdy=ÕÓ

wsAwAh 6:9Ð10

iwsU dI bIj bAry ivaAiKaA(m|tI 13:18–23; lUkA 8:11–15)

13ifr iwsU ny aAp,y cyilaM ^ ikhA< ÒkI t¬sIN esidRSqMt ^ smJy ho? jykr t¬sIN eh nhIN smJy tMbAkI dy idRSqMt ikvyN smJogy? 14bIj, vAlA `smn¬|K vM{ hY jo lokM iv|c prmyS¬r dA bcn bIjdA hY=15kuJ lok `nHM bIjM vrgy hn ijh/y rsty dy iknAryvAlI jgHM i.|gy= prmyS¬r dA s\dyS `nHM iv|c boeaAigaA hY= `h `s ^ s¬,dy hn< pr SYtAn aA`NdA tyjo `pdyS `nHM iv|c boX gX sn `nHM ^ lY jMdA hY=16bAkI lok `nHM bIjM vM{ hn ijh/y pTrIlI zmInty i.|gy= `h `pdyS su,idaM sAr `nHM ^ KuSI nAlkbUl lYNdy hn= 17pr eh lok `pdyS ^ aAp,y iv|c.U\iGaM nhIN jA, idÈdy= `h isrF To/I dyr lE hIenHM dA an¬sr, krdy hn= jdoN `pdySM kArn sÈkqjM d\. imldA hY tM `h J|q hI enHM ^ itaAg id\dyhn= 18bAkI kuJ lok `nHM bIjM vrgy hn ijh/yk\i.aAlIaM JA/IaM ty i.|gy= eh lok `pdyS s¬,dyhn< 19pr jdoN es iz\dgI dIaM icÇtAvM< Dn dIcmk dmk aty sArIaM cIzM ty kbzA krn dA lAlc`nHM dy idlM iv|c aA`NdA hY tM< eh g|lM `pdySM ^Gu|q id\dIaM hn aty `h Fl nhIN dy, id\dIaM= eslE `h aFl rih jMdy hn= 20bAkI lok vDIaA zmInty bIjy gX bIj vM{ hn= `h `pdySM ^ s¬,dy hnaty `nHM ^ kbUl lYNdy hn aty `h fl pYdA krdyhn< koE tIh gu,A<koE s|Q gu,A aty koE dy sO gu,A=Ó

jo t¬hA.y kol hY `s dI vrtoN kro(lUkA 8:16–18)

21td iwsU ny `nHM ^ ikhA< ÒkI t¬sIN dIvA ilaA ky`s ^ kqory hyQ jM mÈjy hyQ r|K idÈdy ho? nhIN= t¬sIN

1023 mrkus 4:22-5:9

`s dIvy ^ SmHAdAn ty r|Kdy ho= 22hr lukI cIz d|sIjAvygI aty hr gupt g|l pRgq kItI jAvygI= 23t¬sINlok jo su, skdy ho< su,oÚ

24Ò`s ny `nHM ^ eh vI aAiKaA< jo kuJ vI t¬sINsu,o< `s bAry iDaAn nAl soco= ijs nAp nAl t¬sINnApdy ho `sy nAl t¬hA.y lE vI nAipaA jAvygA prprmyS¬r t¬hA^ `s toN vDIk dyvygA ijÈnM tusIN id|tAhY= 25ijs mn|uK kol kuJ hY `s ^ hor id|tA jAvygApr ijs mn¬|K kol kuJ izaAdA nhIN hY< tM jo kuJ vI`s kol hY `h vI lY ilaA jAvygA=Ó

iwsU bIj dA idRSqMt vrtdA hY26Fyr iwsU ny ikhA< ÒprmyS¬r dA rAj `s mn|uK

vM{ hY jo DrtI `%ty bIj bIjdA hY= 27bIj vD,lgdA hY= `h idn rAt v|DdA hY= eh zrUrI nhIN ikmn¬|K su|tA hY jM jAgdA hY bIz tM vDdA hI rhygA=mn|uK nhIN jA,dA ik `h bIj ikvNy v|D irhA hY=28zmIn tM aAp,y aAp dA,y pYdA krdI hY= pihlM<qih,I vDdI hY< ifr is|qA< Fyr `s is|qy iv|c pUry dA,yb,dy hn= 29jdoN tIkr dA,y p|k jANdy hn tM Fyrmn|uK `s ^ v|>dA hY ik`N ik Fyr vA>I dA smM aAjMdA hY=Ó

rAj srHoN dy dA,y vM{ hY(m|tI 13:31–32< 34–35; lUkA 13:18–19)

30Fyr iwsU ny ikhA< ÒprmyS¬r dy rAj dA vrn,krn lE mYN ikh/A `dAhr, dyvM? eÈJ ivstArpUrvk d|s, lE mY ikh/I khA,I vrtoN c ilaAvM31prmyS¬r dA rAj `s rAE dy dA,y vM{ hY ijh/A iksB bIjM toN CoqA huÇdA hY aty DrtI ty boeaA jMdA hY=32pr jdoN eh bIijaA jMdA hY< eh vDdA hY atyeh t¬hA.y bAg dy sAry pOidaM iv|coN sB toN v|D v|.Ab, jMdA hY= esdIaA SAKAvM b/IaA v|.I! hu\dIaM=e|Ty jÈglI pÈCI aA ky aAp,y aAlH,y pA ky aAp,y aAp^ Du|p toN bcA`Ndy hn=Ó

33iwsU ny aijhy kE idRSqMt `nHM ^ pRcAr krdysmyN id|ty= iwsU ny `nHM ^ `ny hI `pdyS id|ty ijÈnyv|D toN v|D `h smJ, wog sn=

34iwsU hmySA lokM iv|c pRcAr krn lEkhA,IaM dI vrtoN krdA= pr jdoN `h aAp,ycyilaA dy nAl ek|lA huÈdA tM `h `nHM ^ hr g|l dAivstAr id\dA=

iwsU dA tUFAn ^ rok,A(m|tI 8:23–27; lUkA 8:22–25)

35`s idn SAm vyly iwsU ny !p,y cyilaM ^ ikhA<ÒaAPÚ JIl dy `s pAr clIX=Ó 36iwsU ty `s dy cylybAkI lokM ^ `%Ty hI C|. ky< `s by/I iv|c bYQky clygX ijs by/I c bYQ ky `h `pdyS dy irhA sI= kuJhor vI by/IaA `s dy nAl sn= 37td JIl ty iBaAnkhnyrI vgHI= lihrM by/I dy nAl v|j rhIaM sn= by/IpA,I nAl Br clI sI= 38iwsU `s vkt by/I dy ipClypAsy e|k isrhA,A r|K ky su|tA hoeaA sI= `s dy cyilaMny `s ^ `QAeaA= `nHM aAiKaA< ÒgurU jI< kI t¬hA^koE iFkr nhIN ik asIN .u|b rhy hM=Ó

39iwsU `iQaA aty `s ny hnyrI aty lihrM ^ hukmid|tA ÒSMt ho jAP< T\m jAP=Ó tM hnyhI ruk gE atyJIl SMt ho gEaM=

40iwsU ny aAp,y cyilaM ^ ikhA< Òt¬sIN eÈny GbrAXhoX ik`N ho? kI t¬hA^ ajy vI ivSvAs nhI?Ó

41cyly bhut .ry hoX sn aty e|k dUjy toN pu|C rhysn< Òeh ikho ijhA mn¬|K hY? hvA aty JIl vI `sdI aAigaA dA pAl, krdy hn=Ó

iwsU dA e|k aAdmI ^ BirSq aAtmy toN mukt krnA(m|tI 8:28–34; lUkA 8:26–39)

iwsU aty `s dy cyly JIl dy dUjy pAr gX atyigrsynIaA dy dyS ^ aAX= 2jdoN iwsU by/I iv|coN

bAhr aAeaA tM< kbrM v|loN e|k mn¬|K ijs^ BirSqaAtmA icÈbi/aA hoeaA sI `s kol aAeaA= 3ehmn¬|K kbrM ivckAr rihÈdA sI= koE `s ^ j\zIrMnAl vI nhIN b\nH skdA sI= 4kE vAr `s dy h|T atypYr sÈglM nAl jk/y gX sn= pr `h `nHM ^ to/su|qdA= koE vI aAdmI eÈnA tAktvr nhIN sI ik `s^ kAbU kr s|kdA= 5idn-rAt eh aAdmI kbrMivckAr aty phA/IaM ty rihÈdA sI= aty cIkdA rihÈdAaty aAp,y-aAp ^ p|TrM nAl zKmI krdA rihÈdAsI=6jdoN iwsU ajy dur hI sI tM es aAdmI ny `s ^vyK ilaA aty `h `s v|l n%isaA= aty `s a|gy jAky Juk igaA= 7

-8aty `h cIkIaA< ÒiwsU< tU\ myry nAlkI krnA cAhuÈnM? tU\ a|t mhAn prmyS¬r dA pu|tr hYÚmYN tY^ prmyS¬r dI sONh id\dA hM ik tU\ mY^ kSq nhINdyvyNgA=Ó 8`s ny aijhA es lE aAiKaA ik`N ikiwsU ny `s aAdmI ^ aAiKaA sI< ÒtU\ iBRSq aAtmA<es mn¬|K iv|coN bAhr aA jA=Ó

9ifr iwsU ny `s mn¬|K ^ pu%iCaA< ÒtyrA kI nM hY?Ó`s mn¬|K ny jvAb id|tA< ÒmyrA nM lSkr hY< ik`N ik

5

mrkus 5:10-39 1024

bhut sAry iBRSq aAtmy myry aÈdr hn=Ó 10iFr `saAdmI ny iwsU a|gy byntI kItI ik `h `nHM ^ `s TMtoN bAhr nA k|>y=

11`%Ty phA/ dy ny/y sUrM dA e|k v|.A e|j/ crirhA sI= 12`nHM BirSq aAtimaM ny `s a|gy arjoEkItI ik ÒsA^ sUrM iv|c Byj dy tM jo asIN `nHM iv|cjA v/IX=Ó 13tM iwsU ny `nHM ^ jA, id|tA= tM `hBirSq aAtmy `s mn¬|K iv|coN inkl ky sUrM iv|c jAv/y= aty e|j/ phA/I dI is|DI >lA, ty B|jdA hoeaAJIl iv|c i.|g ipaA= `s ej/ iv|c do-hzAr dykrIb sUr sn aty `h sAry dy sAry JIl iv|c .u|b gX=

14ijh/y aAdmI `%Ty sUrM ^ crvA aty `nHM dIrKvAlI kr rhy sn n|s gX aty n|sdy hoX SihrMaty KytM iv|c jA ky `nHM ny lokM ^ eh sArA hAl jAsu,AeaA= lok vyK, lE aAX ik kI vApiraA sI=15jdoN `h iwsU kol aAX< `nHM ny `s aAdmI ^ vyiKaAjo BirSq aAtimaM dy kbzy iv|c sI= `h aAdmI `%Tykp/y pAE bYQA sI aty `s dI surt vI hu, iqkA,ysI= eh vyK lokI .r gX= 16kuJ lok `%Ty sn< aty`nHM eh sB jo iwsU ny kItA sI vyiKaA= `nHM ny< jokuJ vI `s BUtM dy kbzy hyQ aAdmI nAl vApiraA<aA, su,AeaA< aty `nHM ny lokM ^ sUrM bAry vI d%isaA=17td `nHM ny iwsU ^ `nHM dA elAkA C|. ky cly jA,lE imÈnt kItI=

18ij`N hI iwsU by/I iv|c c/Hn vAlA sI< jo ivaktIBUtM toN mukt hoeaA sI `s ny `s dA an¬sr, krndI aAigaA mÈgI=

19pr iwsU ny `s ^ aAp,y nAl aA`, dI ejAztnA id|tI aty ikhA< ÒtUÇ aAp,y pirvAr aty sÈgI-sATIaMiv|c jA= tU\ `nHM ^ d|s jo pRBU ny tyry lE kItA hY=`nHM ^ d|s ik `h tyry ty imhrbAn hoeaA hY=Ó 20`haAdmI cilaA igaA= `s ny idkApuils dy lokM ^d%isaA ik iwsU ny `s vAsty kI kItA sI= sAry lok`s dIaM g|lM su, ky hYrAn sn=

iwsU dy moE ku/I ^ pRA, dy,y ty ibmAra¯rt ^ rAzI krnA

(m|tI 9:18–26; lUkA 8:40–56)21ijvyN hI iwsU Fyr toN by/I duaArA JIl dy dUjy pAsy

igaA< JIl dy ny/y `s kol e|k v|.I BI/ ek|QI hogE= 22`%Ty pRArTAnA sTAn dA e|k aAgU `s kolaAeaA ijs dA nM jYrus sI= jdoN `s ny iwsU ^ l|BilaA< tM `h `s dy pYrIN pY igaA= 23aty `h `s dypYrI pY ky bAr-bAr imÈnt krn l|gA< ÒmyrI CoqI ijhI

DI mrn iknAry hY= ikrpA krky aAp,y h|T `s `%prr|K id`= `h c\gI ho jAvygI ty ij`N pvygI=Ó

24tM `h jYrus dy nAl igaA= bhut sAry lok`s dA ip|CA kr rhy sn aty `h `s ^ dbAEjA rhy sn=

25`%Ty e|k a¯rt sI< ijs ^ ip|Cly bArHM virHaA toNKUn aA irhA sI= 26`h a¯rt b/I tklIf iv|c sI atybhut sAry vYdM ny `s ^ QIk krn dI koiSS vI kItIsI= `s kol ijÈnI vI dOlt sI `s ny aAp,y ixlAj tyùKrc id|tI sI< pr `h c\gI nA hoE= aty `s dIhAlt hor vI ùKrAb ho gE= 27jdoN `s a¯rt ny iwsUbAry s¬i,aA aty `h BI/ ivckAr `s dy ip|Cy aAgE aty `s dy kp/y ^ CUihaA= 28`s art ny soicaA<Òjykr mYN isrF iwsU dy kp/y ^ vI CUh lvM< mYN c\gIho jAvMgI=Ó 29jdoN `s art ny iwsU dA k|p/A CUihaA<`s dA lhU vg,A ru|k igaA aty `s ny aAp,y SrIriv|c eh mihsUs kItA ik `h aAp,IaM tklIFM toNc\gI ho gE sI= 30jdoN iwsU ny mihsUs kItA ik koESktI `s iv|co bAhr aAE hY< `s ny aAsy pAsy vyiKaAaty pu%iCaA< Òiks ny myrA k|p/A CoihaA hY?Ó

31`s dy cyilaM ny `s ^ aAiKaA< ÒtUÇ jA,dA hY iklok tY^ dbAE jA rhy hn= aty hAly vI tU\ pu|C irhAhY< iks ny mY^ CoihaA hY?Ó

32pr iwsU `s ivaktI ^ l|B, lE aAsy pAsy vyKirhA sI ik `h kO, hY= 33`h a¯rt jA, gE sI ik`h hu, QIk ho gE hY `h iwsU kol aAE aty .rnAl k\bdI hoE iwsU dy crnM ty i.|g pE= `s nyiwsU ^ sArI vArtA su,AE= 34tM `s ny `s a¯rt ^aAiKaA< Òhy ipaArI estrIÚ tU\ aAp,y ivSvAs kAr,c\gI hoE hYN= KuS rihÚ hu, tU\ koE hor tklIf nhINJ|lyNgI=Ó

35jdoN iwsU ajy bol irhA sI< kuJ lok pRArTnA-sTAndy aAgU jYrus dy Gro aAX aty `s^ aAiKaA< ÒtyrI DImr gE hY= tUÇ gurU ^ hor Kycl ik`N dy irhA hYN?Ó

36pr iwsU ny `s g|l dI iblkul koE prvAh nAkItI ik `h kI aAK rhy sn aty pRArTnA sTAn dyaAgU ^ aAiKaA< Ò.r nhINÚ isrf BrosA r|K=Ó

37iwsU ny aAp,y nAl ptrs< wAkUb aty `s dy BrAwUhÈnA ^ ilaA aty pRArTnA sTAn dy aAgU jYrus dyGr clA igaA= 38jdoN `h `%Ty phuÈcy< iwsU ny `%Tybhut sAry lokM ^ roNidaM aty ipqidaM vyiKaA= `%Tyb/I BAj/ pE hoE sI= 39iwsU `s Gr dy aÈdrvi/aA aty lokM ^ ikhA< Òt¬sIN lok ik`N ro rhy ho atyaSMtI ik`N FYlA rhy ho? b|cI mrI nhIN `h isrf sON

1025 mrkus 5:40-6:21

rhI hY=Ó 40pr lokM ny iwsU dA mzAk `.AeaA= `sny sB ^ GroN cly jA, vAsty ikhA= `h `s kmryiv|c igaA ij|Ty b|cI sI= `s ny aAp,y nAl `s kmryiv|c b|cI dy iptA mAtA aty aAp,y itÈn cyilaM ^ilaA= 41td iwsU ny `s ku/I dA h|T Fi/aA aty `s^ ikhA< ÒtlITA kUmIÓ ijs dA arT hY ik hy k\inaA<"mYN tY^ aAKdA hM< `%QÚÓ 42`h ku/I J|q `%Q K/HIhoE aty t¬rn ifrn l|gI= `h ku/I bArHM virHaM dIsI= `s dy mM ip` aty cyly b/y hYrAn ho gX= 43atyiwsU ny `nHM ^ sùKt ictAvnI id|tI ik `h lokM ^es bAry nA d|s,= `s ny `nHM ^ `s ku/I ^ kuJKA, ^ dy, lE ikhA=

iwsU dA aAp,y vtn ^ m¬/nA(m|tI 13:53Ð58; lUkA 4:16Ð30)

iwsU ny `h jgHA C|. id|tI aty aAp,y Sihr aAigaA= `s dy cyly `s dy nAl sn= 2`s ny sbt

dy idn pRArTnA sTAn iv|c `pdyS dy,A SurU kr id|tAaty bhut sAry lok `s ^ su, ky hYrAn sn aty aAiKaA<Ò`s ny eh sB ik|ToN is%iKaA aty `s ^ eh igaAniks ny id|tA? aty eÈny kirSmy krn dI SktI es nyik|ToN hAisl kItI hY? 3`h tM kyvl trùKAn hY aty`s dI mM mirwm hY aty `h wAkUb aty wosys< whUdAh<Sm~n dA BrA hY aty `s dIaM BY,M e|Ty sA.y ivckArrihÈdIaM hn=Ó esy kAr, lokM ny `s ^ svIkAr nkItA=

4iwsU ny lokM ^ aAiKaA< Òhor lok nbI dA aAdrkrdy hn= pr `s dy aAp,y Sihr dy lok aty `s dyaAp,y irStydAr aty aAp,A pirvAr `s dA aAdrnhIN krygA=Ó 5iwsU `%Ty koE vI kirSmA nA kr sikaA`s ny isrf kuJ ibmAr lokM `%ty aAp,A h|T Dr ky`nHM ^ c\gA kr id|tA= 6iwsU hYrAn hoeaA ik`N ik`nHM lokM ^ ivSvAs nhIN sI= ifr `h `s jgHM dyhornM ipÈ.M iv|c igaA aty lokM ^ `pdyS id|ty=

iwsU dA ap,y rsUlM ^ imSn ty Byj,A(m|tI 10:1, 5–15; lUkA 9:1–6)

7iwsU ny bArHM cyilaM ^ ek%iQ! s%idaA aty `nHM^ do-do krky Byj, l|gA aty `nHM ^ BirSq-aAtimaM^ bAhr k|>, dI SktI vI id|tI= 8aty aAp,y cyilaM^ eh aAiKaA< ÒaAp,y sfr iv|c isvAe e|k lAQIdy hor kuJ nA lY ky jA,A= nA koE roqI< nA TYlA nA hIaAp,IaM jybM iv|c koE pYsA lY ky jA,A= 9z|tI pAPaty ijh/y kp/y t¬sIN pA`Ndy ho isrf `hI lP= 10jdoN

6

t¬sIN iksy vI Gr iv|c pRvyS kro< `nM icr `%Ty hI rhoijÈnA icr t¬sIN dUjy Sihr ^ nhIN jMdy= 11jykr iksyvI Sihr dy vAsI t¬hA^ kbUl, aty sun, toN enkArkrdy hn< iFr aAp,y pYrM toN DU/ JA/ dy,I aty e|kovAr `h Sihr C|. dy,A= eh `nHM lE ictAvnIhovygI=Ó 12tM cyly `%ToN ifr hor jgHM v|l ^ cly gX=`nHM ny lokM ^ aAp,y jIvn mArg bdl, dy `pdySidty= 13aty `nHM ny `nHM iv|coN kAFI sAry BUtM ^ k%i>aAaty `nHM ny mrIzM ^ jYtUn dy tyl nAl mAilS krkyc\gA kItA=

hyrodys ny soicaA iwsU hI bpitsmAdy, vAlA wUhÈnA hY

(m|tI 14:1–12; lUkA 9:7–9)14rAjA hyrodys ny vI iwsU bAry s¬i,aA< ik`N ju iwsU

dA nM pRis|D ho igaA sI= kuJ lokM ny aAiKaA< Ò`hwUhÈnA bpitsmA dy, vAlA hY jo muridaM iv|coN jI`%iQaA hY aty esy kAr, `h eh SktIaM ty kirSmykr skdA hY=Ó

15kuJ hor lokM ny aAiKaA< Òeh XlIwAh hY=ÓhornM ny aAiKaA< ÒiwsU purA,y idnM dy nbIaM vrgA<

e|k nbI hY=Ó16hyrodys ny iwsU bAry eh sB kuJ s¬i,aA aty ikhA<

ÒwUhÈnA ijs dA mYN isr vi>aA sI hu, Fyr jI `%iQaAhY=Ó

wUhÈnA bpitsmA dy, vAlA ikvyN mAiraA igaA17hyrodys ny ùKud wUhÈnA ^ igrFtAr krn lE

aAiKaA= eÈJ `s ^ kYdKAny iv|c pAeaA igaA= rAjAhyrodys ny eh sB aAp,I ptnI ^ KuS krn lEkItA< ijs dA n` sI hyroidwAs= hyroidwAs< hyrodys dyBrA ifil|pus dI ptnI sI= pr hyrodys ny `s nAlivaAh krA ilaA= 18wUhÈnA ny hyrodys ^ ikhA< ÒaAp,yBrA dI tIvIN nAl ivaAh krA,`,A QIk nhIN=Ó19esy lE hyroidwAs wUhÈnA nAl nfrt krdI sI`h `s ^ mArnA chuÈdI sI pr `s dA koxI v|s nhINsI c|ldA= 20hyrodys wUhÈnA toN .rdA sI ik`N ik `hjA,dA sI ik wUhÈnA e|k DrmI aty piv|tr purK sI<es lE `s ny `s dI r%iKaA kItI= `h wUhÈnA dy`pdyS ^ b/y an\d nAl s¬,dA sI= pr `s dy es`pdyS ny hyrodys ^ prySAn kItA=

21Fyr wUhÈnA dI m¯t lE hyroidwAs dy h|T `doN shIsmM l|g igaA jdoN rAjA hyrodys dA jnm idn sI=`s idn< hyrodys ny e|k dAavt ty aAp,y aiDkArIaM<

mrkus 6:22-48 1026

FOj dy aiDkArIaM< aty glIl dy mh|tvpUrn lokM ^in`NtA id|tA= 22hyroidwAs dI DI `s dAavt iv|caAE aty n|cI= rAjy aty `s nAl dy hor ivSySivaktIaM ny `s dy nAc dA aAn\d mi,aM= rAjAhyrodys ny `s ku/I ^ aAiKaA< Òjo kuJ vI tY^ cAhIdAmÈÈg aty mYN `h tY^ dy dyvMgA=Ó 23`s ny sONh KAky`s nAl ekrAr kItA< Òjo kuJ tU\ mÈgyNgI mYN tY dyvMgABAvyN eh myrA a|DA rAj hI ik`N nA hovy=Ó

24tM ku/I ny aAp,I mM kol jA ky pu|iCaA< ÒmY^ kImÈg,A cAhIdA?Ó tM `s dI mM ny aAiKaA< ÒwUhÈnAbpitsmA dy, vAly dA isr mÈg lY=Ó

25td `h jldI nAl rAjy kol gE aty aAiKaA<ÒmY^ hu,y hI e|k TAlI ty r|K ky wUhÈnA bpitsmA dy,vAly dA isr cAhIdA hY=Ó

26td rAjA bhut `dAs ho igaA= pr `s ny sONhKAky `s ku/I nAl ekrAr kItA sI ik `h jo kuJ vImÈgyNgI< dyvygA= aty `s dy mihmAnM ny vI `s dAvAadA s¬i,aA sI= es lE hyrodys `s ^ enkArnhIN sI kr skdA= 27rAjy ny J|q e|k ispAhI ^ hukmdyky ByijaA ik `h wUhÈnA dA isr lYky aAvy tM ispAhIkYdKAny ^ igaA aty wUhÈnA dA isr v|> id|tA= 28tdispAhI TAlI iv|c `s dA isr Dr ky ilaAeaA aty`h isr `s ny ku/I a|gy pyS kItA aty `s ku/I ny`h isr aAp,I mM ^ dy id|tA= 29jdoN wUhÇnA dy cyilaM^ eh ptA l|gA< `h aAX aty `s dA SrIr lY jA kykbr iv|c r|K id|tA=

iwsU dA pÈj hzAr toN v|D ^ Bojn krvA`,A(m|tI 14:13–21; lUkA 9:10–17; wUh\nA 6: 1–14)

30Fyr rsUl vAps aAX aty iwsU dy duaAly ek|Qy hogX aty jo kuJ vI `nHM ny kItA sI aty jo pRcAr kItAsI sB `s ^ d%isaA= 31bhut sAry lok `%Ty aA`Ndyaty jMdy sn= es lE iwsU aty rsUlM kol roqI KA,dA vI smM nhIN sI= iFr iwsU ny aAp,y cyilaM ^aAiKaA< Òmyry nAl aAP< asIN ek|ly iksy invyklI TMty c|lIX tM jo asIN To/y smyN lE arAm kr skIX=Ó

32tM iwsU aty `s dy cyly ek%ilaM inkl gX=`h ikStI duaArA e|k ekMt jgHA ty cly gX= 33prbhut sAry lokM ny `nHM ^ jMidaM vyiKaA sI aty `hjA,dy sn ik eh iwsU hI hY= tM sAry SihrM dy lokt¬r ky `%Ty phuÇcy ij|Ty iwsU aAp,y cyilaA nAl by/Iiv|c igaA sI= sgoN lok `s dy `%Ty phuÇc, toN pihlMhI `%Ty mOjUd sn= 34jdoN iwsU `%Ty phÈuicaA tM `sny vyiKaA ik bhut sAry lok `s dA eÈtzAr kr rhy

sn= iwsU ^ `nHM ty trs aAeaA< ik`N ik `h ibnaAj/I dIaM By.M vM{ sn= tM `s ny `nHM ^ bhutsArIaM g|lM bAry `pdyS id|tA=

35kAFI idn lih cu|kA sI tM `s dy cylyy `s kolaAX aty aAiKaA< Òeh e|k `jA/ TM hY aty kAFI dyrho rhI hY= 36es lE enHM lokM ^ jA, id` tM joeh aAly duaAly dy KytM ty ngrM iv|coN aAp,y lEBojn dA eÈtzAm kr sk,=Ó

37pr iwsU ny `%tr id|tA< Òt¬sIN hI `nHM ^ KA,lE dyvo=Ó

cyilaM ny iwsU ^ pu%iCaA< ÒkI sA^ jA,A cAhIdA hYaty eÈnHM sAryyy lokM vAsty Bojn KrId,A cAhIdA hY?jykr enHM sAiraM lokM ^ Bojn dy,A hY tM sA^ sAiraM^ kAFI pYsA kmA`, lE e|k mhInA k\m krnA cAhIdAhY tM jo asIN enHM lokM ^ Boj, KrId ky dy, wog hoskIX=Ó 38iwsU ny cyilaM ^ aAiKaA< ÒjAP aty vyKoÚt¬hA.y kol ikÈnIaM roqIaM hn?Ó cyilaA ny aAp,IaMroqIaM ig,IaM aty iwsU kol aA, ky ikhA< ÒsA.y kolpÈj roqIaM aty do m|CIaM hn=Ó

39tM iwsU ny cyilaM ^ ikhA< Ò`nHM ^ aAKo ik sBku\.lIaM b,A ky hrI GAh `%ty bYQ jA,=Ó 40tM sArylok kuÇ.lIaM b,A ky bih gX aty hr kuÈ.lI iv|cpÈjAh jM sO bÈdy sn= 41iwsU ny `h pÈj roqIaM aty dom|CIaM h|T iv|c f/IaM< akAS v|l vyK ky enHM vAstyprmyS¬r dA SukrAnA kItA= Fyr `s ny roqIaM to/IaMaty lokM iv|c v\>, lE aAp,y cyilaM ^ dy id|tIaM=eÈJ hI iwsU ny m|CIaM dy qoqy kIty aty `h lokM ^ dyid|ty= 42sB lokM ny aAp,I Bu|K mutAbk KADA= 43ifrcyilaM ny bcIaM hoEaM roqIaM aty m|CIaM dy quki/aMnAl bArHM qokrIaM BrIaM= 44`s Bojn iv|c pÈj hzArdy krIb aAdmI sn=

iwsU dA pA,I `%pr c|l,A=(m|tI 14:22–33; wUh\nA 6: 15–21)

45ifr `s ny aAp,y cyilaM ^ by/I iv|c c/Hn dItgId kItI= iwsU ny `nHM ^ JIl dy dUjy kÈ>y bYtsYdAnM dI TM ty jA, ^ ikhA aty aAp `%Ty hI rih ipaA=iwsU aAp `%Ty hI ruk igaA aty aAiKaA ik `s ^aA`, iv|c dyrI ho skdI hY= aty `sny bAkI lokM ^vI vAips GrM ^ m¬/ jA, lE ikhA= 46jdoN `s nylokM ^ ivdA kItA tM `h aAp phA/I `%ty pRArTnAlE clA igaA=

47aAT, t|k< by/I JIl dy ivckAr sI pr ek|lAiwsU hAly vI k|>y `%ty K/HA sI= 48`s ny vyiKaA ik dUr

1027 mrkus 6:49-7:18

by/I ajy JIl ivckAr hY aty c|pU clA`, lE cylyb/A zor lgA rhy hn ik`Nik hvA `lqI idSA v|ldI sI= rAt dy ip|Cly pihr tkrIbn itÈn toN Cy dyivckAr iwsU JIl dy `%proN dI t¬ridaM `nHM dI by/Iv|l aAeaA< aty `h by/I toN To/A agMh t¬iraA= 49prjdoN cyilaA ny iwsU ^ pA,I ty t¬ridaM vyiKaA< `nHMny smiJaA ik `h koE BUt hY aty `h .r nAl cIk,l|gy= 50sAry cyly `s ^ vyK ky bhut GbrAX pr `hcyilaM ^ boilaA< ÒhONslA r%KoÚ eh mY hI hMÚ t¬sIN .ronhINÚÓ 51td iwsU `nHM dA sAT dy, lE by/I iv|cc/H igaA aty hvA SMt ho gE= cyilaM ny eh sBvyiKaA aty hYrAn ho gX= 52`nHM ny iwsU ^ roqIaMvAlA kirSmA kridaM vyiKaA vI sI pr `h eh nAsmJ sky ik`N ik `h p|Tr idl sn=

iwsU bhut sAry lokM ^ c\gA krdA(m|tI 14:34–36)

53jdoN `nHM ny JIl pAr kr lE tM `h gÈnysrtdy kÈ>y phuÇcy aty `%Ty jA ky by/I ^ bÈnH id|tA= 54jdoN`h by/I toN bAhr inkly tM lokM ny iwsU ^ vyiKaA=`h jA,dy sn ik eh kO, hY= 55`h lok dUjy lokM ^etlAh dy, vAsty ngr dy cAry pAsy dO/y< eh d|s,lE ik iwsU `%Ty sI= ij|Ty vI iwsU jMdA lok ibmArlokM ^ mÈijaM `%ty pA ky `s kol lY aMdyy= 56iwsU `sKytR iv|c SihrM< ngrM aty KytM iv|c hr TM igaA=ij|Ty vI `h igaA lok bzArM iv|c vI mrIzM ^ lYaA`Ndy sn= aty `nHM ny iwsU ^ byntI kItI ik `haAp,y ku/ty dy iksy vI ih|sy ^ `nHM ^ Coh, dyvy=ijnHM ny `s ^ CoihaA c\gy ho gX=

prmySur dy nym aty mnu|KM dIaM b,AEaM rItM(m|tI 15:1–20)

kuJ frIsI aty kE nym dy `pdySk wrUSlm toNaAX aty iwsU dy igrd ek|Qy ho gX= 2FrIsIaM

aty nym dy `pdySkM ny vyiKaA ik iwsU dy kuJ cylya, Doty h|TM nAl hI roqI KMdy sn= 3frIsI aty whUdIaAp,y v.yiraM dI rIt dy an¬sAr jdoN t|k h|TM ^KAs trHM nA Do lY, `h roqI nhIN KMdy sn= 4atyjykr whUdI kuJ vI bzAro ilaA`Ndy< `h `doN t|knhIN KMdy sn jd t|k `h `nHM ^ rsmI trIky nAlnA Do lY,= `sy trHM hI hor vI rItM sn jo `h inBA`Ndysn= `dAhr, lE< ipaAly< Gi/aM aty hor brtnM^ Do,A=

7

5td frIsIaM aty nym dy `pdySkM ny `s ^ pu%iCaA<Òjo rItM sA.y v.yiraM ny sA^ id|tIaM hn tyry cyly`nHM dI pAl,A ik`N nhIN krdy? tyry cyly a,Dotyh|TM nAl roqI ik`N KMdy hn?Ó

6iwsU ny aAiKaA< Òt¬sIN sB kpqI ho= t¬hA.y bArywsAwAh ny QIk agÈm vAk kItA= ijvyN ik iliKaA hY

Ôeh lok aAp,y bu|lHM nAl myrA aAdr krdy hn<pr enHM dA idl myry toN dUr hY=

7`nHM dA m|TA qyk,A myry iksy k\m dA nhIN= `hisrF mn¬|KM dy b,AX k^nM dy `pdyS ik`N idÈdyhn=Õ wsAwAh 29:13

8t¬sIN< lokM dy `pdyS dA an¬sr, krn dI KAitrprmyS¬r dy hukmM ^ qAl id\dy ho=Ó

9ifr iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òt¬sIN aAp,y aAp ^b/A huiSaAr smJdy hoÚ t¬sIN prmyS¬r dy hukm ^ qAlid\dy ho aty aAp,y hI `pdySM ^ mÈndy hoÚ 10mUsA nyaAiKaA< ÔtY aAp,y mAtA iptA dA aAdr krnA cAhIdAhY=Õ* mUsA ny eh vI aAiKaA< ÔkoE vI jo aAp,y iptAjM mAtA dy ivru|D mÈdA boldA hY `s^ mAiraA jA,AcAhIdA hY=Ó 11pr t¬sIN d|sdy ho ik e|k aAdmI aAp,ymAtA iptA ^ aAKdA hY< Ômyry kol kuJ hY jo t¬hA.IshAetA lE `pwogI ho skdA< pr mYN es ^ prmyS¬rdI Byq lE e|k pAsy s\BAilaA hoeaA hY=Õ 12t¬sIN `smn¬|K ^ aAp,y mAtA-iptA lE kuJ vI nhIN krnid\dy= 13es lE t¬sIN prmyS¬r dy bcnM ^ aAp,yduaArA lokM ^ an¬sr, krn lE id|ty hoX irvAzMnAl r|d kr id\dy ho aty esy trHM t¬sIN hor vI bTyrykArj krdy ho=Ó

14iwsU ny lokM ^ Fyr aAp,y kol bulA ky aAiKaA<Òt¬hA.y iv|coN hr koE mY^ iDaAn nAl su,y aty smJy=15aijhA kuJ vI nhIN ijh/A mn¬|K iv|c bAhroN pRvySkrdA hY aty `s ^ dUUiSt krdA hY= pr ijh/IaMg|lM `s ivaktI dy aÈdro in|kldIaM hn< `hI `s^ dUiSt krdIaM hn=Ó 16*

17jdoN iwsU lokM ^ C|. ky Gr iv|c vi/aA< `s dycyilaM ny `s ^ es idRSqMt bAry pu%iCaA= 18`s nyaAiKaA< ÒkI thA^ vI eh smJ, iv|c muSikl horhI hY? kI t¬sIN nhIN smJdy ik jo kuJ vI ivaktI dy

ÒtY^ ... cAhIdA hYÓ kUc 20:12; ibvsTA 5:16

t¬k 16 kuJ wUnAnI nklM iv|c t¬k 16 jo/I gE hY: Òt¬sINlok ijh/y mY^ s¬,dy ho< s¬,o=Ó

aÈdr bAhroN jMdA hY `h `s ^ dUiSt nhIN kr skdA=

mrkus 7:19-8:10 102819ik`N ik eh cIzM i>|. iv|c jMdIaM hn nA ikidl iv|c= aty eh cIzM SrIr iv|coN bAhr aA jMdIaMhn=Ó jdoN iwsU ny eh aAiKaA< tM `s dA BAv ehsI ik koxI vI Bojn nhIN ijh/A mn¬|K lE aSuD hY

20aty iwsU ny aAiKaA< Ò`h jo iksy ivaktI iv|coNbAhr aA`NdA hY `hI hY jo `s ^ aSu|D b,A`NdA hY=21ik`Nik eho ijhIaM mÈdIaM g|lM mn¬|K dy idl iv|coNaA`NdIaM hn bury ivcAr< ijnsI pAp< corIaM< ktl=22ivBcAr< suaArTpu,A< burA ivavhAr< pApI g|lM<DoKA< ErKA< lokM bAry burA-BlA kih,A< hÈkArI bolaty mUrKtAE= 23eh sB burIaM g|lM ivaktI dyaÈdro bAhr inkldIaA hn aty eh g|lM `s ^ aSu|Db,A`NdIaM hn=Ó

iwsU dA gYr whUdI a¯rt dI shAetA krnA(m|tI 15:21–28)

24Fyr iwsU `%ToN `%Q ky sUr dy elAky iv|c aAeaAaty e|k Gr iv|c igaA= aty `h cAhuÈdA sI ik iksy ^`sdy aA`, dI ùKbr nA hovy< pr `h aAp,y aAp ^l¬ikaA nA r|K s%ikaA= 25e|k art ny iwsU bAry s¬i,aAaty aAp,I CoqI ijhI ku/I ^ ilaAE ijs aÈdr e|kBirSq aAtmA sI= a¯rt iwsU dy cr,M ty JukI typR,Am kItA= 26`h a¯rt ZYr whUdI wUnAn, sI aty`s dA jnm sUrufYnIk, dA sI jo ik sIiraA dA elAkAhY= `s ny iwsU ^ `s dI DI aÈdroN BUt ^ k|>, vAstybyntI kItI=

27iwsU ny `s a¯rt ^ aAiKaA< ÒsB toN pihlM ijÈnIroqI b%cy cAhuÈ, `nHM ^ KA, idP ik`N ik b%icaM dIroqI lY ky ktUiraM ^ pA`,I cÈgI g|l nhI=Ó

28a¯rt ny jvAb id|tA< ÒpRBU jI< eh s|c hY< pr myzdy hyQM bYQy ku|ty vI b%icaM duaArA C|.y gX roqI dyquk/y KMdy hn=Ó

29tM iwsU ny `s a¯rt ^ aAiKaA< Òeh e|k cÈgAjvAb hY= iFr tU\ jA s|kdI hY= BUt ny tyrI DI ^ C|.id|tA hY=Ó 30iFr `h a¯rt Gr gE aty `s dI DI ^mÈjy ty pE vyiKaA aty BUt ny `s ^ C|. id|tA sI=

iwsU dA e|k boly ^ QIk krnA31`s ny sUr dA `h KytR C|. id|tA aty sYdA rAhIN

idkApuils dy KytR iv|c dI l\GdA hoeaA glIlI JIl^Ç igaA= 32jdoN `h `%Ty sI< kuJ lok `s kol e|kbÈdy ^ ilaAX< `h mn¬|K gUÇgA aty bolA sI= `nHM ny`s ^ arjoE kItI ik `h aAp,y h|T `s `%pr r|Kky `s ^ c\gA kr dyvy=

33iwsU `s bÈdy ^ BI/ toN vKrA kr ky lY igaA atyaAp,IaM `glA `s dy kÈn iv|c pAEaM= ifr iwsUny Tu%ikaA aty `s dI jIB ^ CoihaA= 34iwsU ny akASv|l vyiKaA aty mUÈh c h`NkA BiraA aty `s ^ aAiKaA<Òe|FtAÚÓ (es dA BAv< ÒKu|lH jAhÚÓ) 35jdoN `s nyaijhA kItA mn|uK sun, dy smr|T ho igaA aty `hsAF sAF bol, dy vI smr|T sI=

36iwsU ny lokM ^ tgId kItI ik es GqnA bAryiksy ^ nA kih,A= iwsU ny hmySA lokM ^ es dA hukmid|tA= pr ijnM `h hornM ^ nA d|s, vAsty v|Dhukm id\dA sI `h `s bAry hor vI izaAdA d|sdy=37lok b/y hYrAn sn aty aAiKaA< ÒiwsU sB kuJ vDIaAkrdA hY= `h boilaM ^ sun, aty gU\igaA ^ bol, dykAibl vI b,A`NdA hY=Ó

iwsU dA cAr hzAr toN vDIk ^ Bojn krA`,A(m|tI 15:32–39)

`nHM idnM iv|c hI< iwsU dy duaAly bhut sAry lokFyr ek|Qy hoX= ty `nHM kol KA, lE kuJ nhIN

sI= tM iwsU ny aAp,y cyilaM ^ aAp,y kol bulAeaAaty ikhA< 2ÒmY^ enHM lokM ty trs aA`NdA hY ik`N ikeh ipCly itÈnM idnM toN myry nAl rih rhy hn atyhu, enHM kol KA, ^ kuJ vI nhIN hY= 3jykr mYN enHM^ Bu%iKaM ByjdA hM= eh rAh iv|c hI byhoS ho jA,gy=kuJ lok enHM iv|co e|ToN kAFI dUr rihÈdy hn=Ó

4iwsU dy cyilaM ny aAiKaA< Òpr asIN e|Ty iksy vISihr toN bhut dUr hM aty asIN es lE eÈny sArylokM lE KA, dA eÈtzAm ik|ToN kr s|kdy hM?Ó

5iFr iwsU ny `nHM ^ pu%iCaA< Òt¬hA.y kol ikÈnIaMroqIaM hn?Ó

cyilaM ny ikhA< ÒsA.y kol isrf s|t roqIaM hn=Ó6iwsU ny lokM ^ zmIn ty bYQ, lE ikhA= `s ny

s|t roqIaM lY ky prmyS¬r dA SukrAnA kItA aty roqIaMto/IaM aty aAp,y cyilaM ^ dy id|tIaM= `nHM ^ ikhAik eh roqIaM ek|QI hoE BI/ ^ vÈ. dyvo= cyilaM ny`vyN kItA ijvyN `s ny aAiKaA sI= 7cyilaM kol kuJCoqIaM m|CIaA vI sn aty `s ny m|CI vI lE atyprmySur dA DÈnvAd kItA= aty `s ny `nHM ^ m|CIaMvI lokM iv|c v\., lE ikhA= 8sB lokM ny i>|. Br kyKADA= es toN bAad cyilaA ny bcy hoX Bojn dy quki/aMnAl s|t qokry Bry= 9tkrIbn cAr hjAr lokM ny BojnkItA< jdoN `h KA cu|ky tM iwsU ny `nHM ^ Gr jA, ^ikhA= 10td iwsU aAp,y cyilaM nAl by/I iv|c c/HigaA aty dlmnUTA dy elAky iv|c aAeaA=

8

1029 mrkus 8:11-33

FrIsIaM ny iwsU ^ prtA`, dI koiSS kItI(m|tI 16:1–4)

11frIsI iwsU kol aAX aty `s ^ kuJ svAl kIty=`h iwsU ^ prtA`,A cAhuÇdy sn esy lE `nHM ny`s ^ ikhA< Ôeh d|s, lE< tUÇ koE kirSmA kr kyivKA ik `h prmySur v|loN hY=Õ 12iwsU ny aAp,y aAtmytoN h`NkA Br ky ikhA< Òt¬sIN koE kirSmA ik`N vyK,AcAhuÈdy ho? pr mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM< ik t¬hA^ koEkirSmA nhIN ivKAeaA jAvygA=Ó 13iFr `h frIsIaM^ C|. ky< by/I iv|c ci/HaA aty JIl pAr kr igaA=

iwsU ny whUdI aAgUaM ^ ùKbrdAr kItA( m|tI 16:5–12 )

14cyilaM kol by/I iv|c isrf e|ko hI roqI sI< cylyaAp,y nAl roqI ilaA`,I Bu|l gX sn= 15iwsU ny`nHM ^ KbrdAr kItA aty aAiKaA< ÒsAvDAn rho atyaAp,y aAp ^ frIsIaM dy KmIr aty hyrodys dy KmIrtoN bcAPÚÓ

16cyilaM ny aAps iv|c es g|l ty ivcAr kItAaty ikhA< Ò`s ny eh es lE aAiKaA hY ik`N j¬sA.y kol roqI nhIN hY=Ó

17iwsU jA,dA sI ik `s dy cyly es bAry g|l krrhy hn= esy lE `s ny `nHM ^ ikhA< Òt¬sIN ehivcAr ik`N kr rhy ho ik sA.y kol roqI nhIN hY?kI t¬sIN ajy vI vyK smJ nhIN skdy? kI t¬sIN ehsmJ, dy smr|T nhI? 18kI t¬sIN aAp,IaM a|KM nAlnhIN vyK skdy? kI t¬sIN aAp,y k\nM nAl nhIN su,skdy? kI t¬hA^ wAd nhIN jdoN sA.y KA, ^ kuJ nhINsI tM mYN kI kItA sI= 19mY pÈj roqIaM ^ pÈj hzArlokM iv|c v\i.aA sI= kI t¬hA^ wAd hY< lokM ^ KuaA`,toN bAad bcy hoX Bojn dy quki/aM dIaM t¬sIN ikÈnIaMqokrIaM BrIaM sn?

cyilaA ny jvAb id|tA< ÒasIN bArHM< qokrIaM BrIaMsn=Ó

20Òaty wAd kro jdoN mYN s|t roqIaA ^ v\. ky cArhzAr lokM iv|c vÈi.aA sI< aty t¬sIN bcy hoX Bojn dyquki/aM dIaM ikÈnIaM qokrIaM BrIaM sn?Ó

cyilaM ny `%tr id|tA< ÒasIN s|t qokrIaM BrIaMsn=Ó 21td iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òt¬hA^ wAd hY mYN jokuJ kItA sI< Òpr kI Fyr vI t¬sIN nhIN smJdy?Ó

iwsU dA bYtsYdA iv|c e|k aÈnHy ^ QIk krnA22iwsU aty `s dy cyly bYtsYdA ^ aAX= `%Ty kuJ

lok `s kol e|k aÈnHy aAdmI ^ ilaAX= `nHM ny `s

a|gy imÈnt kItI ik `h `s ^ Cohy= 23tM `h aÈnHyaAdmI dA h|T f/ ky `s ^ Sihro bAhr lY igaA= FyriwsU ny `s dIaM aKM ty Tu%ikaA ty aAp,y h|T `s`%ty r|K ky pu|iCaA ÒkI hu, tU\ kuJ vyK skdA hY?Ó

24aÈnHy aAdmI ny nzr p|q ky vyiKaA aty ikhA< ÒhM<mY lokM ^ vyKdA hM aty `h t¬rdy ifrdy mY^ ru|KM vM{idsdy hn=Ó

25td iwsU ny Fyr `s dIaA a|KM `%ty h|T r|Ky tM`s aAdmI ny a|KM KolH ky vyiKaA tM `s dIaM a|KMQIk sn aty hu, `h sB kuJ sAF vyK, dy smr|TsI= 26iwsU ny `s aAdmI ^ Gr vAps jA, lEaAiKaA aty ictAvnI id|tI< ÒSihr iv|c nA jAvIN=Ó

ptrs ny ikhA iwsU hI msIh hY( m|tI 16:13–20; lUkA 9:18–21 )

27iwsU aty `s dy cyly `nHM ngrM iv|c gX jokYsrIaA ifil|pI dy elAky iv|c sn= jdoN `h rstyiv|c sn tM iwsU ny aAp,y cyilaA ^ pu|iCaA< lok kIkihÈdy hn ÒmYN kO, hM?Ó

28cyilaM ny aAiKaA< ÒkuJ lok aAKdy hn ik tUÇ wUhÇnAbpitsmA dy, vAlA hYN ty kuJ aAKdy hn tU\ XlIwAhhYN= aty kuJ aAKdy hn ik tUÇ nbIaM iv|coN hY=Ó

29tM iwsU ny aAiKaA< Òt¬sIN kI ikhA ik mY kO, hM?Óptrs ny jvAb id|tA< ÒtUÇ msIh hY=Ó

30iFr `s ny cyilaA ^ k/I ictAvnI id|tI< Òiksy^ vI myry bAry kuJ nA d%isP=Ó

iwsU kihÈdA `s ^ mrnA cAhIdA( m|tI 16:21–28; lUkA 9:22–27 )

31iFr iwsU ny aAp,y cyilaM ^ `pdyS dy,y SurUkIty ik ikvyN mn¬|K dy pu|tr ^ bhut sArIaM tklIFMrAhIN guzrnA pvygA= `s ny eh vI aAiKaA ik bzurgwhUdI aAgU< pRDAn jAjk aty nym dy `pdySk mn¬|K dypu|tr ^ nAmÈzUr kr,gy= aty iwsU ny eh vI aAiKaAik mn¬|K dA pu|tr mAiraA jAvygA= mrn toN itÈn idnbAad `h ifr jIa `%QygA= 32jo kuJ vI vAprnvAlA sI= iwsU ny `h sB kuJ aAp,y cyilaA ^ d|sid|tA= `s ny koxI vI Byd nA r%iKaA= td ptrs `s^ e|k pAsy lYjA ik `s dIaM khIaM g|lM kAr, `s^ iJ/k, l|gA= 33pr iwsU ny mUÇh Fyr ilaA aty aAp,ycyilaM v|l t%ikaA= td `s ny ptrs ^ inÇidaA aty`s ^ ikhA< Òmyry toN dUr cilaA jA SYtAn= tyrI soc,Imn¬|KM vrgI hY nA ik prmyS¬r vrgI=Ó

mrkus 8:34-9:21 103034td iwsU ny lokM ^ aAp,y kol bulAeaA aty `s

dy cyly vI `s dy nAl sn= `s ny `nHM ^ ikhA< ÒjykoE myry ip|Cy c|l,A cAhuÈdA hY< `s ^ `h C|.,ApvygA jo `h cAhuÈdA hY aty `h aAp,I slIb cu|k kymyry ip|Cy c|ly= 35ik`N ik jykr koE mn|uK aAp,I jAnbcA`,I cAhuÈdA hY< `h `s ^ guaA lvygA= pr jykrkoE mn¬|K myry lE aty KuSùKbrI lE aAp,I jAnvArygA< `h `s ^ bcA lvygA= 36pr kI fAedA jykrkoE ivaktI sArI dunIaM ^ pA lvy pr aAp,I jAnguaA lvy? 37ik`N ik e|k mn¬|K aAp,I jAn dy mo/ydI kI kImt tAr skdA hY?Ó 38ik`N ik jo mnu|K espI/HI iv|c jIa rhy hn `h b/I burI aty pAp dIizÈdgI vtIt kr rhy hn= jykr koE myry aty myry`pdyS bAry SrimÈdgI mihsUs krdA hY tM< mYN vI`doN `s ivaktI toN SrmAvMgA jdoN mYN aAp,y iptAdI mihmA aty piv|tr dUtM s,y aAvMgA=Ó

td iwsU ny aAiKaA< ÒmY t¬hA^ s|c d|sdA hM ikenHM< iv|coN ijh/y e|Ty K/Hy hn kuJ lok `doN t|k

nhIN mrngy jd t|k ik `h prmyS¬r dy rAj ^ aA`NdAnA vyK,= prmyS¬r dA rAj SktI nAl aAvygA=Ó

iwsU mUsA aty XlIwAh dy nAl(m|tI 17:1–13; lUkA 9:28–36)

2Cy idnM bAad iwsU ny ptrs< wAkUb aty wUhÈnA ^nAl ilaA aty `nHM ^ e|k `cI phA/I ty lY igaAisrF `hI `%Ty `sdy nAl sn= jdoN hAly `s dy cyly`s v|l vyK rhy sn= iwsU `nHM dy sAmH,y bdl igaAsI= 3`s dy kp/y cmkIly ic|qy ho gX aty `h eÈnyic|qy sn ik dunIaM dA koE vI DobI aijhy ic|qy krnwog nhI= 4iFr do aAdmI< mUsA aty XlIwAh< `nHMa|gy pRgqy aty `h iwsU nAl g|lM kr rhy sn=

5ptrs ny iwsU ^ ikhA< ÒgurUÚ sA.y lE e|Ty ho,Ac\gA hY= asIN e|Ty itÈn tÈbU lgAvMgy= e|k tyry lE<e|k mUsA aty e|k xylIwAh lE=Ó 6ptrs nhIN jA,dAsI ik `h `s^ kI `%tr dyvy ik`Nik `s vkt `haty bAkI dy do cyly bhut .r gX sn=

7td e|k b|dl aAeaA ty `s ny `nHM `%pr CMkItI aty `s iv|coN e|k aAvAz aAE ijs ikhA< ÒehmyrA ipaArA pu|tr hY< t¬sIN es ^ su,o=Ó

8pr `nHM cuFyry nzr kr ky vyiKaA tM `nHM ny iwsUtoN ibnA hor iksy ^ vI nA vyiKaA= `%Ty `nHM nAlisrF `hI sI=

9iwsU aty cyly jdoN phA/ toN `%tr rhy sn tM iwsUny cyilaM ^ hukm id|tA< Òt¬sIN jo kuJ vyiKaA hY< es

9

bAry iksy nAl g|l nhIN krnI= `nI dyr eÈtzAr krojd t|k ik mn¬|K dA p|utr mt toN nhIN `BAiraA jMdA=Ó

10`nHM ny eh g|lM aAp,y ivckAr hI r|KIaA< aty`h aAps iv|c ivcAr kr rhy sn ik Ôm¯t toN `BrnÕdA arT kI hoeaA? 11cyilaM ny iwsU ^ aAiKaA< Ònymdy `pdySk eh BlM ik`N aAKdy hn ik XlIwAh dApihlM aA`,A zrUrI hY?Ó

12iwsU ny `%tr id|tA< Ò`nHM dA eh kih,A ikXlIwAh pihlM aAvygA drust hY ik`N ik `h pihlMaA ky sB kuJ m¬/ suaArygA= pr eh mn¬|K dy pu|trbAry ik`N iliKaA igaA hY ik `h bhut tsIhy J|lygAaty lokM duaArA nAmÈzUr kItA jAvygA? 13mYN t¬hA^d|sdA hM ik XlIwAh aA cu%ikaA hY< aty lokM ny `snAl bdslUkI kItI ijvyN ik `nHM ny cAihaA= `sy dyan¬sAr jo ik poTIaM iv|c aAiKaA igaA hY=Ó

iwsU dA ibmAr b%cy ^ QIk krnA(m|tI 17:14–20; lUkA 9:37–43)

14td iwsU< ptrs< wAkUb aty wUhÈnA bAkI cyilaMkol aAX= `nHM vyiKaA ik e|k v|.I BI/ `nHM dy igrdekQI ho gE hY= nym dy `pdySk cyilaM nAl bhskr rhy sn= 15jdoN lokM ny iwsU ^ vyiKaA< `h `s ^vyK ky b/y hYrAn hoX aty `h `s dA svAgt krnlE `s v|l B|jy=

16iwsU ny pu|iCaA< Òt¬sIN nym dy `pdySkM nAl kIivvAd kr rhy ho?Ó

17BI/ iv|coN e|k mn¬|K ny jvAb id|tA< ÒgurUÚ mYNaAp,A pu|tr t¬hA.I Sr, iv|c ilaAeaA hM< es dyaÈdr aAtmA pRvyS kr igaA hY jo myry b%cy ^ bol, toNhqA`NdA hY= 18`h BirSq-aAtmA jdoN vI `s ^f/dA hY< `s ty hmlA krky `s ^ pqkA ky zmIn tymArdA hY= myry pu|tr dy mUÇh coN J|g vgdI hY aty `haAp,y dÈd krIcdA hY aty aAk/ jMdA hY= mYN tyrycyilaM ^ eh BirSq aAtmA bAhr k|>, lE aAiKaAsI< pr `h e`N krn toN asmrT rhy=Ó

19iwsU ny aAiKaA< Òhy anAsTAvAn lokoÚ mYN^ kdoNt|k t¬hA.y sÈg rih,A pvygA? mYN tuhA^ ikÈnA icrshArMgA? b%cy ^ myry kol ilaAPÚÓ

20tM cyly `s l/ky ^ `s kol ilaAX= jdoN BirSq-aAtmy ny iwsU ^ vyiKaM tM aAtmy ny b%cy ^ k\b, lEmjbUr kItA= iFr mUÈhoN J|g k|>dA hoeaA b%cA i.|gipaA aty zmIn ty lyq igaA=

21iwsU ny b%cy dy iptA ^ pu%iCaA< Òeh b%cyy dy nAlkdoN dA vApr irhA hY?Ó

1031 mrkus 9:22-45

iptA ny jvAb id|tA< ÒjdoN `h bhut CoqA sI=22BirSq aAtmA `s ^ mArn lE aksr a|g ty kdypA,I iv|c su|q idÈdA sI= jykr tU\ kuJ kr skdA hY tMsA.y ty dwA kr? sA.I shAetA kr=Ó 23iwsU ny `sdy iptA ^ ikhA< ÒtU\ aAiKaA< Ôjy tU\ kr skdA hYN=ÕivSvAs krn vAly ivaktI lE sB kuJ sÈBv hY=Ó

24iptA b/A `tsuk ho igaA aty aAK, l|gA< ÒmYprtIt vAlA hM= myry ty ikrpA kro ik mY hor prtItkrn vAlA b,M=Ó

25iwsU ny vyiKaA sB lok eh vyK, lE `s koln|sy aA rhy sn ik kI vApr irhA sI= iFr `s nyBirSq aAtmy ^ iJ/ikaA aty aAiKaA< ÒtU\ BirSqaAtimaA< tU\ es b%cyy ^ gU\gA aty bolA b,A id|tA hY<mYN tY^ hukm id\dA hM ik tUÇ es b%cyy iv|coN bAhr aAjA< aty m¬/ kdI vI `s iv|c pRvyS nA krIN=Ó

26BirSq aAtmA cIikaA aty b%cy ^ pUrI trHM ihlAid|tA aty Fyr bAhr inkl aAeaA= jdoN `h b%cy ^Bu\jy .yg ky `s iv|coN bAhr inikilaA tM b%cA miraAhoeaA jApdA sI= b/y lokM ny ikhA< Ò`h mr igaAhY=Ó

27pr iwsU ny b%cy dA h|T Fi/aA ty `h `%Qky Kloig!=

28jdoN iwsU Gr vAps aAeaA tM `s dy cyly `svkt `s kol `%Ty ek|ly sn tM `s ^ aAK, l|gy<ÒkI vjh hY ik asIN `s Birsq-aAtmy ^ `s iv|coNbAhr nhIN k|> sky?Ó

29iwsU ny `%tr id|tA< Òes trHM dA aAtmA isrfpRArTnA krn dy nAl hI bAhr k|i>aA jA skdA hY="

iwsU dA aAp,I m¯t bAry g|lM krnA(m|tI 17:22–23; lUkA 9:43–45)

30td iwsU ty `s dy cyly `%ToN t¬r pX aty glIliv|coN dI lÈGy pr `h nhIN cAhuÇdA sI ik lokM ^ Kbrhovy ik `h ikTy hn= 31`h aAp,y cyilaM ^ ek|ilaM`pdyS dy,A cAhuÈdA sI= `s ny `nHM ^ aAiKaA< Òmn¬|KdA pu|tr aAdmIaM ^ F/A id|tA jAvygA< jo `s^ mArdy,gy< aty m¯t toN itÇn idn bAad `h ifr jIa`%QygA=Ó 32pr cyly `s dI eh g|l nA smJ sky pr`h `s toN es dA mtlb pu|C, toN vI .rdy rhy=

iwsU d|sdA ik kO, sB toN mhAn hY(m|tI 18:1–5; lUkA 9:46–48)

33iwsU aty `s dy cyly kFrnAhUm iv|c gX= `he|k Gr iv|c gX tM `s ny aAp,y cyilaM ^ ikhA<

ÒmY t¬hA^ rAh iv|c vAd ivvAd krdy s¬i,aA hY< t¬sINiks bAry bihs kr rhy sI?Ó 34pr cyilaM ny koEjvAb nA id|tA ik`Nik `nHM ny rsty iv|c eh bihskItI sI ik `nHM iv|coN sB toN mhAn kO, hY?

35ifr iwsU bYQ igaA aty `nHM bArHM rsUlM ^ s%idaAaty ikhA< Òjykr koE mhAn bn,A cAhuÇdA hY tM `s^ sB lokM toN CoqA ho,A cAhIdA hY< aty `s ^ `nHM dIsyvA krnI cAhIdI hY=Ó

36ifr iwsU ny e|k Coqy bAlk ^ lY ky `nHM cyilaMdy ivckAr K/A kItA= Fyr `s ^ ku|C/ cu|k ky `nHM ^ikhA< 37Òjykr koE myry nM krky aijhy bAlk dAsvAgt krdA hY tM `h myrA svAgt krdA hY< aty`h jo myrA svAgt krdA hY< `h `s dA svAgtkrdA ijs ny mYN^ ByijaA hY=Ó

jo sA.y ivru%D nhIN `h sA.y lE hY(lUkA 9:49–50)

38ifr wUhÈnA ny aAiKaA< ÒgurUÚ asIN e|k bÈdy ^ tyrynM ty BUt k|>idaM vyiKaA hY< pr `s ^ asIN eh sBkrn toN roikaA< ik`N ik `h sA.y D/y iv|coN nhIN sI=Ó

39iwsU ny aAiKaA< Ò`s ^ roko nA= ik`N ik jykrkoE myry nM `%ty kirSmy krdA hY tM J|q hI `h myrybAry koE burIaM g|lM nhIN aAKygA= 40`h ivaktI josA.y ivru|D nhIN hY< `h sA.y lE hY= 41mY t¬hA^ s|cd|sdA hM jykr koxI t¬hA^ pA,I dA ipaAlA pI, ^id\dA hY< ik`N ik t¬sIN msIh dy ho< tM `h zrUr aAp,Afl pAvygA=

iwsU pApM dy kAr,A bAry ictAvnI id\dA hY(m|tI 18:6–9; lUkA 17:1–2)

42Òjykr koE mn¬|K enHM CoiqaM b%icaM toN< ijh/yik myry ty inhcA r|Kdy hn< pAp krvAX tM `s mn|uKlE eh bhut mA/A hovygA= `s mn¬|K lE cÈgA hovygAik `h aAp,y g|l iv|c c|kI dA pu/H bÈny aty smuÇdriv|c ku|d jAvy= 43jykr t¬hA.A e|k h|T t¬hAToN pApkrvA`NdA hY< tM es ^ v|> su%qo= t¬hA.y lE quÇ.AhuÈidaM hoeaM jIvn iv|c v/nA c\gA hY nA ik do h|TMnAl< ijs nAl t¬sIN nrk iv|c jAvoNgy ij|Ty aijhIa|g hovygI jo buJAE nhIN jA skdI= 44* 45jykr tuhA.Ae|k pYr tuhAToN pAp krA`NdA hY< tM es ^ v|> su|qo=l\g/A ho ky ij`,A tuhA.y lE `s toN BlA hY jo do pYr

t¬k 44 mrkus dIaM kuJ wUnAnI nklM iv|c t¬k 44 jo/IgE ty ijh/I ik t¬k 48 nAl imldI hY=

huÇidaM vI tuhA^ nrk dI `s a|g iv|c< ijh/I buJ,

mrkus 9:46-10:25 1032

vAlI nhIN< su%iqaA jAvy= 46* 47jykr tuhA.I a|K tuhAToNkoE pAp krvAX< es ^ vI bAhr k|> su|qo= e|k a|KnAl jIvn iv|c v/nA c\gA hovygA< `s kolo ik tuhA^do a|KM dy huÇidaM hoeaM nrk iv|c su%iqaA jAvy= 48nrkiv|c< `h kI/y jo lokM ^ KMdy hn< kdy nhIN mrdy< ty`%ToN dI a|g kdy nhIN buJAE jA skdI= 49sB ^ a|gduaArA szA id|tI jAvygI= 50lU, cÈgA hY= jykr lU,aAp,A lU,Apn C|. dyvy tM `h dobArA nmkIn nhINho skdA= es lE hmySA cÈigaAE nAl BrpUr rhoaty e|k-dUjy nAl SMtI pUrvk rho=Ó

iwsU dA tlAk bAry `pdyS(m|tI 19:1–12)

Fyr iwsU `To `%Q ky whUidwA dIaM h|dM iv|caty wrdn ndI dy pAr phuÇicaA= `%Ty ifr

lok ek|tr hoX aty hmySA vM{ `h `nHM ^ `pdySdy, l|gA= 2kuJ frIsI `s kol aAX= `nHM koiSSkItI ik `h aAp,y mUÇho kuJ glt aAKy tM `nHM ny iwsU^ pu|iCaA< ÒkI mn¬|K lE eh vAijb hY ik `h aAp,IptnI ^ tlAk dyvy?Ó 3iwsU ny jvAb id|tA< ÒmUsA nyt¬hA^ kI hukm id|tA hY?Ó 4frIsIaM ny ikhA< ÒmUsA nytM prvAngI id|tI hY ik koE vI mn¬|K aAp,I ptnI^ tlAknAmA ilK ky tlAk dy skdA hY=Ó*

5iwsU ny aAiKaA< ÒmUsA ny t¬hA^ eh hukm eslEiliKaA ik`Nik t¬hA.y idl sùKt sn= 6jdoN prmyS¬rny eh dunIaM ^ isrijaA< Ô`s ny lokM ^ nr atymAdA b,AeaA=* Õ 7Ôesy lE< mrd aAp,y mM-bAp^ C|. ky aAp,I ptnI nAl ju/ jAvygA= 8aty `he|k ho jAv,gy= Ôes lE `h do lok nhIN sgoN e|kho,gy=Õ* 9es lE jo vI prmyS¬r ny ek%iQaM kItAhY< mn|uK ^ `h v|KrA nhIN krnA cAhIdA=Ó 10bAadiv|c jdoN cyly Gr iv|c sn tM `nHM Fyr `s ^ tlAkbAry pu%iCaA tM 11iwsU ny aAiKaA< Òjykr koE aAp,IptnI ^ tlAk id\dA hY aty dUsrI a¯rt nAl ivaAhkrA`dA hY< `h aAp,I ptnI ivru|D bdkArI dA pApkrdA hY= 12aty jykr koE art aAp,y mrd ^ tlAkid\dI hY aty dUjy mrd nAl ivaAh krA`NdI hY< tM

t¬k 46 mrkus dIaM kuJ wUnAnI nklM iv|c t¬k 46 jo/IgE hY ijh/I t¬k 48 nAl imldI hY=

ÒmUsA ny ... dy skdA hYÓ ibvsTA 24:1

Ò`sny ... b,AeaAÓ `tpt 1:27

Òes lE ... e|k ho,gyÓ `tpt 2:24

`h vI ptI nAl bdkArI dA pAp krdI hY=Ó

10

iwsU dA b%icaM ^ svIkArnA(m|tI 19:13–15; lUkA 18:15–17)

13lokI aAp,y Coqy b%icaM ^ `s kol ilaA rhy sntM jo `h `nHM ^ Cohvy pr `s dy cyilaM ny `nHM lokA^ bicaM ^ `s kol ilaA`, toN vrijaA= 14jdoNiwsU ny cyilaM ^ e`N kridaM vyiKaM tM `s ^ ehmA/A l|gA tM `s ny `nHM ^ ikhA< ÒCoqy b%icaM ^ myrykol aA`, dyvo= `nHM ^ roko nA ik`N ik prmyS¬r dArAj `nHM lE hY jo eho ijhy b%icaA vrgy hn= 15mYt¬hA^ s|c aAKdA hM jo mn¬|K prmyS¬r dy rAj ^ bAlkvM{ kbUl nhIN krygA `h kdy vI `s iv|c pRvySnhIN kr skdA=Ó 16tM iwsU ny `nHM ^ ku|C/ cuikaA<`nHM ty h|T r%iKaA aty `nHM ^ asIs id|tI=

e|k amIr aAdmI dA iwsU ^ mÈn, toN enkAr krnA(m|tI 19:16–30; lUkA 18:18–30)

17jdoN iwsU `h TM C|., hI vAlA sI tM< tM e|kaAdmI aAeaA aty `s dy a|gy JuikaA aty pu%iCaA<Òsit gurU jI< mYN sdIvI jIvn pRApt krn lE kIkrM?Ó

18`s ny aAiKaA< ÒtUÇ mY^ sitgurU ik`N bulA`NdAhY? koE mn¬|K sit nhIN hY kyvl pRBU hI sit hY= 19prmY tyry svAl dA jvAb dyvMgA= kI tUÇ nymM ^ jA,dAhYN= iksy ^ nA mAro; bdkArI dA pAp nA kro; corI nAkro; JUQI gvAhI nA dyvo; DoKA nA kro aty ÔaAp,ymAtA iptA dA aAdr mAn kro=ÕÓ*

20`s mn¬|K ny ikhA< ÒgurU jI< mYN enHM hukmM ^`doN toN vyKdA aA irhA hM jd ik mYN hAly b|cA hI sI=Ó

21iwsU ny `s v|l ipaAr nAl vyiKaA aty ikhA<Òajy vI tyry lE e|k cIz krnI bAkI hY= `h eh ikjo kuJ vI tyry kol hY sB kuJ vyc dy= eh sArA Dn tUÇgrIbM iv|c vÈ. dy tM tY^ svrg iv|c es dA FlimlygA aty Fyr aAky tU\ myry ip|Cy ho t¬r=Ó

22pr `h aAdmI bhut inrAS sI aty `dAsI nAl`%ToN clA igaA ik`N ik `h bhut DnvAn sI=

23td iwsU ny aAly duaAly vyiKaA aty aAp,y cyilaM^ aAiKaA< ÒamIr aAdmI lE prmyS¬r dy rAj iv|cpRvyS krnA ikÈnA aOKA hY=Ó

24iwsU dy es kTn ty cyly b/y hYrAn hoX pr `s nyFyr ikhA< Òmyry b%icP< prmyS¬r dy rAj iv|c dAiKlho,A ikÈnA aOKA hYÚ 25sUE dy n|ky iv|coN dI ~Q dAlÈG,A sOKA hY pr DnvAn dA prmyS¬r dy rAj iv|c

ÒaAp,y mAtA ... mAn kroÓ kUc 20:12–16; ibvsTA 5:16–20

jA,A aOKA hYÚÓ

1033 mrkus 10:26-4926cyly hor vI izaAdA hYrAn hoX ty e|k dUjy ^ aAK,

l|gy< ÒtM Fyr kO, bc skdA hY?Ó27iwsU ny cyilaM v|l vyiKaA aty aAiKaA< Òeh

mn¬|K nAl as\Bv hYN pr isrF prmyS¬r nAl s\Bv hY=ik`N ik prmyS¬r lE sB kuJ s\Bv hY=Ó

28ptrs ny iwsU ^ ikhA< Òt¬hA.A an¬sr, krnlE asIN aAp,A sB kuJ itaAg id|tA hY=Ó

29`s ny aAiKaA< ÒmY t¬hA^ s|c d|sdA hM ik ijsiksy ny vI myrI jM KuS-ùKbrI dI KAtr aAp,A Gr<BrA-BY,M < mM-bAp< b%cy jM Kyt C|.y hn< es dunIaMnAloN vI sO gu,A v|D pRApt kryygA= 30es dunIaM iv|c`s ^ vDyry Gr< BrA-BY,M< mM-bAp< b%cy aty KytpRApt ho jA,gy aty `nHM vstM nAl `s mn¬|K ^ d\.imlygA pr agly jIvn iv|c `s ^ sdIvI jIvn vIimlygA= 31kuJ lok ijnHM< dA rutbA es vyly b/A`cA hY< BivK iv|c `hnM dA rutbA sB toN nIvyN drjydA hovygA aty kuJ lok ijnHM dA rutbA es vkt bhutnIvM hY aA`, vAly smyN iv|c b/y `cy rutby dy ho,gy=Ó

iwsU dA aAp,I m¯t bAry Fyr g|l krnA(m|tI 20:17–19; lUkA 18:31–34)

32iwsU dy nAl lok vI wrUSlm v|l ^U jA rhy sn=`h `nHM dy a|gy c|l irhA sI= `s dy cyly hYrAn sn<pr ijh/y lok `s mgr t¬r rhy sn `h .ry hoX sn=`s ny Fyr bArHM rsUlM ^ ek%ilaM bulA ky `nHM nAlg|l kItI= `s ny `nHM ^ d|isaA ik `s nAl kIvApr skdA hY= 33`s ny ikhA< ÒasIN wrUSlm ^ jArhy hM= mn¬|K dA pu|tr pRDAn jAjkM aty nym dy `pdySkM^ dy id|tA jAvygA `h `s ^ mAr dy,gy aty gYr-whUdIaM dy hvAly kr dy,gy= 34`h lok `s dA mzAk`.A`,gy aty `s ty Tuk,gy= `h `s ^ ko/y mAr-mArky jAno mAr suq,gy< pr `h m¯t toN tIjy idn ipCoifr jIa `%QygA=Ó

wAkUb aty wUhÈnA dA `s toN mdd mÈg,A(m|tI 20:20–28)

35td zbdI dy pu|tr wAkUb aty wUhÈnA `s dy kolaA, ky `s ^ kih, lgy< ÒgurU jIÚ asIN cAhuÈny hM ikt¬sIN sA.y lE e|k imhrbAnI kro=Ó

36iwsU ny aAiKaA< Òt¬sIN mYToN aAp,y lE kI krA`,AcAhuÈdy ho?Ó

37`nHM ny jvAb id|tA< ÒsA^ dohM ^ vcn dy iktyrI mihmA iv|c< sA.y iv|coN e|k tyry s|jy pAsy atydUsrA tyry K|by pAsy bYQyÚÓ

38`s ny ikhA< Òt¬hA^ nhIN ptA ik t¬sIN kI mÈgrhy ho= kI ijs trHM dy du|K mYN^ J|l,y pY rhy hn< Phoijhy t¬sIN shAr, ^ itaAr ho? aty ijho ijhA bpitsmAmYN lY,A hY< kI t¬sIN `ho ijhA bpitsmA lY skdy ho?Ó

39`nHM `s ^ aAiKaA< ÒhM ho skdA hYÚÓ iwsU ny`nHM ^ aAiKaA< ÒijnHM tklIFM rAhIN mYN gujrMgA<t¬sIN vI gujroNgy= ijh/A bpitsmA mYN lvMgA t¬sINvI lvoNgy= 40pr kO, myry s|jy aty K|by pAsy bYQygA esdA fYslA krn vAlA mYN nhIN hMÚ eh jgHAvM `nHMlE r|KIaM gEaM hn ijnHM lE eh itaAr kItIaMgEaM hn=Ó

41bAkI ds cyilaM ny vI eh s¬i,aA= `hnM ^wAkUb aty wUhÈnA ty kroD aAeaA tM 42iwsU ny sArycyilaM ^ ek%iQaM kItA aty ikhA< Òt¬sIN jA,dy hoik `h lok ijnHM ^ prAEaM kOmM ty hAkm smiJaAjMdA hY< `h `nHM ty dbdbA r|K,A ps\d krdy hnaty `nHM dy ivSyS aAgU `nHM `%ty aiDkAr estymAlkrnA psÈd krdy hn= 43pr t¬hA.y iv|c aijhA nhINho,A cAhIdA= sgoN t¬hA.y iv|co jykr koE mhAn ho,AcAhuÇdA hY `s^ t¬hA.A syvk ho,A cAhIdA hY= 44jykrt¬hA.y iv|coN koE sB toN v|.A bn,A cAhuÇdA hY< tM `s^ nOkr vM{ sB lokM dI syvA krnI cAhIdI hY= 45ik`Nik mn¬|K dA pu|tr dUijaM toN aAp,I syvA nhIN krA`,aAeaA pr lokM dI syvA krn aty bhuty lokM ^ bcA`,KAtr aAp,I jAn dy, lE aAeaA hY=Ó

iwsU dA e|k aÈnHy ^ QIk krnA(m|tI 20:29–34; lUkA 18:35–43)

46td `h wrIho iv|c aAX= jd `h< `s dy cylyaty hor bhut sAry lok wrIho ^ C|. ky jA rhy sn e|kaÈnHA aAdmI (tmE dA pu|tr) britmE s/k dy iknArybYQA sI= eh aAdmI s/k kÈ>y bYQA BIK mÈg irhA sI=47`s ny s¬i,aA ik iwsU nAsrI eDr dI l\G irhAsI= `s ny `%cI `%cI rOlA pA`,A SurU kr id|tA<ÒiwsU< dA~d dy pu|tr<Ú myry ty imhr kr=Ó

48bhut sAry lokM ny `s ^ rOlA pA`, lE iJ/ikaAaty cu|p rih, lE ikhA< pr `s aÈnHy aAdmI ny horvI zor dI rOlA pAeaA< ÒdA~d dy pu|tr myry ty imhrkr=Ó

49iwsU `%Ty ruikaA aty aAiKaA< Ò`s aAdmI ^kho< eDr aAvyÚÓ

tM `nHM ny `s aÈnHy aAdmI ^ bulAeaA aty ikhA<ÒKuS hoÚ aty Klo jA< ik`N ik iwsU ny tY^ bulAeaAhY=Ó

mrkus 10:50-11:21 103450aÈnHA aAdmI fqA-fq K/A hoeaA< `s ny aAp,A

k|p/A `%Ty hI C%i.aA ty `s kol aA igaA=51iwsU ny `s aAdmI ^ ikhA< ÒmYToN aAp,y lE kI

krA`,A cAhu\dA hYN?Ó `s ny jvAb id|tA< ÒgurU< mY m¬/toN vyK,A cAhuÇdA hM=Ó

52`s ny ikhA< ÒjA< tyrI aAsTA ny tY^ bcAeaAhY=Ó td `h aAdmI dobArA vyK, dy smrT ho igaAaty `s rsty `h iwsU dy mgr t¬r ipaA=

iwsU dA wrUSlm iv|c SAhI dAKlA(m|tI 21:1–11; lUkA 19:28–40< wUh\nA 12: 12–19)

iwsU aty `s dy cyly wrUSlm dy ny/y phuÇc rhysn= `h jYtUn dy phA/ kol bYtFgA aty

bYtanIaA tIkr phuÇcy< `%Ty `s ny aAp,y do cyilaM^ ByijaA= 2`s nyy cyilaM ^ ikhA< Ò`h ipÈ. ijh/At¬hA.y sAmH,y hY `%Ty jAP< jdoN t¬sIN `%Ty dAKl hovoNgytM `%Ty t¬sIN e|k gDI dA b|cA bÈinHaA hoeaA vyKoNgy<ijs `%pr kdy koE svAr nhIN hoeaA= `s ^ `%ToNKolH ky myry kol lY aAP= 3jykr koE mn¬|K t¬hA^ aAKyik es ^ ikTy lY jA rhy ho< tM `s b\dy ^ kih,A< ÔpBUjI< ^ es dI lo/ hY= `h jldI hI es ^ vAps ByjdyvygA=Õ

4cyly ipÈ. ^ cly gX= `nHM ny e|k gDI dy b%cy ^e|k glI iv|c Gr dy drvAzy kol b|JA hoeaA vyiKaA=cyilaM ny `s ^ KoilHaA= 5kuJ lok `%Ty K/y sn aty`nHM ny jdoN eh vyiKaA tM aAiKaA< Òt¬sIN kI kr rhyho? t¬sIN es gDI dy b%cy ^ ik`N KolH rhy ho?Ó 6cyilaMny `nHM ^ `hI `%tr id|tA jo iwsU ny `nHM ^ ikhA sI=tM lokM ny `nHM ^ `s gDI dy b%cy ^ lY jA, id|tA=7aty `h gDI dy b%cy ^ iwsU kol lY aAX= `nHM nyaAp,y kp/y gDy `%ty ivCAX aty iwsU `s `%pr bYQigaA= 8bhut sAry lokM ny aAp,y k|p/y rAh ty ivCAid|ty= kuJ lokM ny rAh iv|c hrIaM qih,IaM ivCAid|tIaM< ijh/IaM `nHM ny KytM iv|coN v|>IaM sn= 9`hlok ijh/y `s dy a|gy aty ip|Cy cly aA rhy sn< sAry`%cI-`%cI rOlA pA rhy sn<

ÒÔ`s dI `stit kroÚÕ ÔD\n hY jo pRBU dy nM ty aA`NdAhYÚÕ zbUr 118:25Ñ26

10sA.y iptA dA~d dA rAj jo aA`NdA hY< `s `%typRBU dI ikrpA rhyÚ s¬rg Õc pRBU dI `stit hovyÚÓ

11iwsU wrUSlm iv|c jA ky mÈdr ^ igaA aty `sny mÈdr dy cAry pAsy hr cIz ty ingAh mArI= pihlM

11

hI dyr ho cu|kI sI= es lE `h bArHM rsUlM dy nAlbYtanIaA ^ igaA=

iwsU aAKdA hY aÈjIr dA ru|K mr jAvygA(m|tI 21:18–19)

12agly idn< jdoN `h bYtanIaA ^ C|. rhy sn<iws ^ Bu|K lgI sI= 13`s ny To/I iv|T ty e|k p%itaMvAlA aÈjIr dA dRKt vyiKaA= `h dRKt dy koligaA< eh vyK, lE ik kI es ty koE fl l|gAhoeaA hY= pr `s ny vyiKaA `s ty koE aÈjIr nhINsI< isrf p|ty hI sn= ik`Nik ajy aÈjIr l|g, dAmOsm nhIN sI= 14tM `s ny dRKt ^ ikhA ÒiFr toN koEtyrA Fl nA KAvy=Ó `s dy cyilaM ny `s^ ehkihÇdy s¬i,aA=

iwsU dA mÈdr v|l ^ jA,A(m|tI 21:12–17; lUkA 19:45–48; wUh\nA 2:13–22)

15iwsU wrUSlm jAky mÈdr aÈdr igaA= jo lok mÈdriv|c vyc aty KrId rhy sn `nHM ^ bAhr k|>, l|gA=`s ny `nHM dIaM myzM vI `lqA id|tIaM ijnHM ny DndI adlA-bdlI kItI= aty `h cOkIaM vI `lqAid|tIaM ij|Ty lok GugIaA vyc rhy sn= 16iwsU ny iksy^ vI mÈdr rAhIN kuJ lY jA, dI aAigaA nA id|tI=17Fyr `s ny lokM ^ smJAeaA aty aAiKaA< ÒehpoTIaM iv|c iliKaA hY< ÔmyrA Gr sArIaM kOmM vAstypRArTnA dA asTAn khAvygA<Õ* pr t¬sIN es ^Ô.AkUaM dy luk, dI jgHA* b,A id|tA hY=ÕÓ

18pRDAn jAjkM aty nym dy `pdySkM ny jdoN ehsB s¬i,aA tM `h iwsU ^ jAno mArn dI iv`Nt bnA`,l|gy= pr `h `s toN .r rhy sn ik`N ik lok `s dy`pdyS ty hYrAn sn= 19`s rAt iwsU aty `s dycyilaM ny `h Sihr C|. id|tA=

iwsU ny aAsTA dI tAkt ivKAE(m|tI 21:20–22)

20aglI svyr< jd iwsU aAp,y cyilaM nAl jAirhA sI< `nHM ny `h dRKt vyiKaA ijs ^ iwsU nyipCly idn srAp id|tA sI= `h su|k igaA sI aty `sdIaM j/HM vI s/ gEaA sn= 21td ptrs ny cytykrky `s ^ ikhA< ÒgurU jI vyKo< k|l t¬sIN es dRKt ^

ÒmyrA Gr ... khAvygAÓ wsAwAh 56:7

Ò.AkUaM dy luk, dI jgHAÓ iwrimwAh 7:11

srAp id|tA sI ty `h s|uk igaA hY=Ó

1035 mrkus 11:22-12:1422iwsU ny aAiKaA< ÒpRBU ty aAsTA r|Ko= 23mY t¬hA^

s|c d|sdA hM= jykr t¬sIN es phA/ ^ kho< K/A hoaty aAp,y aAp ^ smuÇdr iv|c su|q lY= aty jykr t¬sINmn iv|c ibnA iksy SÈkA aAsTA r|Ko ik t¬sIN jo aAiKaA`h vAprygA< tM t¬hA.y lE `h zrUr hI vAprygA=24esy lE mY t¬hA^ aAKdA hM ik jo kuJ vI t¬sINpRArTnA iv|c mÈgo tM pRBU ty BrosA r|Ko ik jo t¬sINmÈigaA hY< t¬hA^ iml igaA hY< tM t¬hA^ zrUr imlygA=25jdoN t¬sIN pRArTnA kro< jykr t¬hA^ wAd aAvy ikt¬sIN iksy nAl g|usy ho< t¬sIN `s mn¬|K ^ muaAf krdyvo= jykr t¬sIN eÈJ krogy< s¬rg iv|c bYQA t¬hA.AiptA vI t¬hA.y pAp muaAf kr dyvygA=Ó 26*

whUdI aAgUaM ^ iwsU dy aiDkAr ty SÈkA(m|tI 21:23–27; l¡kA 20:1–8)

27iwsU aty `s dy cyly ifr wrUSlm ^ aAX atyjd `h mÈdr iv|c GuÈÈm irhA sI< pRDAn jAjk< nym dy`pdySk aty bzurg whUdI aAgU `s kol aAX= 28`nHM`s ^ ikhA< ÒsA^ d|s< eh sB kuJ krn dA tyry kolkI aiDkAr hY? eh g|lM krn dA aiDkAr tY^ iksnyid|tA?Ó 29`s ny `nHM ^ ikhA< ÒmY t¬hA^ e|k svAlkrdA hM< mY^ `s dA jvAb dyvo= tM Fyr mYN t¬hA^d|sMgA ik eh sB krn dA aiDkAr mY^ iksny id|tAhY= 30myry svAl dA `%tr id`; kI wUhÈnA dA bpitsmAs¬rg v|loN sI jM mnu|K v|loN?Ó

31enHM whUdI aAgUaM ny `s dy svAl bAry aApsiv|c ivcAr kItI aty< e|k-dUjy ^ ikhA< Òjykr asINeh khIX ik wUhÈnA dA bpitsmA s¬rg v|lo sI tM`h khygA< Ôty< Fyr t¬sIN wUhÈnA ^ ikP nhIN mÇndy?Õ32pr jykr asIN kihÈdy hM< Ô`s dA bpitsmA mn¬|KMv|lo sI tM lok sA.y ty nrAz ho,gyÕ ik`N ik sB lokMdA ivSvAs sI ik wUhÈnA e|k s|cA nbI sI< es lEaAgU `nHM toN .rdy sn= 33eslE aAgUaM ny iwsU ^ikhA< ÒsA^ es dA jvAb nhIN ptA=Ó

iwsU ny aAiKaA< ÒtM nA hI mYN t¬hA^ eh d|sMgA ikiks aiDkAr nAl mYN eh g|lM kr irhA hM=Ó

prmySur aAp,A pu|tr ByjdA hY(m|tI 21:33–46; lUkA 20:9–19)

iwsU lokM ^ idRSqMtM iv|c smJA`, l|gA

t¬k 26 kuJ mu>lIaM wUnAnI nklM iv|c t¬k 26 jo/I gEhY: Òpr jy t¬sIN hornM lokM ^ mAF nhIN krdy< tM svrgiv|c t¬hA.A iptA t¬hA.y pApM ^ mAF nhIN krygA=Ó

aty aAiKaA< Òe|k aAdmI ny aÈgUrM dA bAg12

lgAeaA= `s ny bAZ dy aAly-duaAly bA/ kItI< atyrs pRApt krn lE e|k cub|cA k%i>aA aty e|k burj`sAiraA= `h aAdmI eh bAg ikrAX ty iksAnM dyh|T sONp ky Kud wAtrA ty clA igaA= 2`s ny Fl dIru|t vyly< aAp,y nOkr ^ iksAnM koloN aAp,A aÈgUrM dAih|sA lY, vAsty ByijaA= 3pr `nHM ny `s ^ f/ kykuiqaA aty ibnHM kuJ idty vAps Byj id|tA= 4ifr `saAdmI ny `nHM kol aAp,y e|k hor nokr ^ ByijaA<pr `nHM ny `s dy isr `%ty s|q mArI aty `s dI vIbyeztI kItI= 5tM ifr `s aAdmI ny e|k hor nokr^ ByijaA= `hnM es ^ jAno hI mAr id|tA= `h aAdmIhor vI bhut sAry nokrA ^ ByjdA irhA pr `nHM nykEaM ^ kuiqaA aty `nHM iv|coN kEaM ^ jAno mArid|tA=

6Òhu, `s aAdmI kol e|k hI bÈdA rih igaA so vI`s ny `nHM kol ByijaA= eh b\dA `s dA aAp,Apu|tr sI aty `s ^ `h bhut ipaAr krdA sI< prifr vI `s ny aAp,y putr ^ iksAnM kol eh kihÈidaMByijaA ik ÔmAlI myry pu|tr dA sitkAr kr,gy=Õ

7Òpr iksAnM ny aAps c ivcAr kItI aty aAiKaA<Ôeh mAlk dA pu|tr hY= bAg `s dA hovygA= asINes ^ mAr dyEX aty eh bAg sA.A ho jAvygA=Õ 8tM`nHM ny `s dy p|utr ^ vI fi/aA aty jAno mAr ky KytoNpAr s|uq id|tA= 9so hu, bAg dA mAlk kI krygA? hu,`h bAg iv|c aAvygA aty sAry iksAnM ^ mAr dyvygAaty aÈgUrM dA bAg hornA ^ sOpygA= 10t¬sIN eh av|SpoTI iv|c pi/HaA hovygA:

Ôijs p|Tr ^ `sArIX ny r%idaA so KUÇjy dA isrA hoigaA=

11pRBU ny eh sArA BA,A vrtAeaA ty sA.I nzriv|c eh acrj hY=ÕÓ zbUr 118:22Ð23

12`nHM whUdI aAgUaM ny vI eh idRSqMt su,I aty`h jA,dy sn ik eh idRSqANt `nHM bAry hI sI= eslE `h iwsU ^ igrFtAr krn lE avsr l|B rhysn pr `h lokM toN .rdy sn< es lE `h `s ^`%Ty hI C|. ky cly gX=

whUdI aAgUaM ny `s nAl cAl Ky., dI koiSS kItI(m|tI 22:15–22; lUkA 20:20–26)

13Fyr `nHM ny kuJ FrIsIaM aty hyrodIaM ^ `s kolByijaA tM jo `h `s dy bcnM iv|c kuJ doS l|Bsk,= 14tM frIsI aty hyrodIaM ny `s kol jA kyaAiKaA< ÒgurU jIÚ asIN jA,dy hM ik tUÇ e|k emAndAr

mrkus 12:15-36 1036

aAdmI hY aty lok tyry bAry kI aAKdy hn= tUÇ iksy gloNvI nhIN GbrA`NdA= tyry a|gy sAry mn¬|K brAbr hnaty tU\ prmyS¬r dy rAh bAry scAE d|sdA hYN= tUÇ sA^eh d|s ik kI kYsr ^ mihsUl dy,A wog hY ik nhI?sA^ `s ^ mihsUl dy,A cAhIdA hY jM nhI?Ó

15iwsU jA,dA sI ik eh aAdmI s|cm¬|c `s nAlkoE cAl Ky. rhy hn tM `s ny ikhA< Òt¬sIN mY^ ikPprtA`Ndy ho? cMdI dA e|k iskA myry kol ilaAP atymY^ vyK, idP=Ó 16`nHM `s ^ e|k is|kA dy id|tA tMiwsU ny `nHM ^ aAiKaA< Òis|ky ty iks dI tsvIr hY?aty `s `%pr iks dA nA` iliKaA hoeaA hY?Ó tM`hnM ikhA Òes ty kYsr dI tsvIr aty `s dAnA`N iliKaA hY=Ó

17tM `s ny `nHM ^ ikhA< Òjo vstM kYsr dIaA ny`h `s^ dyvo aty jo pRBU dIaA hn `h pRBU ^UÇ dyvo=Ólok `sty hYrAn sn< jo iwsU ny `nHM ^ smJAeaA sI=

kuJ sdUkIaM ny iwsU nAl cAl Ky.I(m|tI 22:23–33; lUkA 20:27–40)

18ifr kuJ sdUkI iwsU kol aAX= sdUkIaM dA ivSvAssI ik mrn `prÈt koE m¬/ mhIN jI`NdA= ty sdUkIaMny iwsU ^ e|k svAl pu%iCaA< 19ÒgurU jI< sA.y lEmUsA ny iliKaA hY ik jykr koE ivaAihaA purK by-`lAdmr jAvy< tM `s dy BrA ^ `sdI tIvI nAl ivaAhkrvA lY,A cAhIdA hY< tM jo `h mry hoX BrA lE`lAd pYdA kr sk,=* 20e|k vArI s|t BrA sn=pihly dA ivaAh hoeaA aty `h mr igaA< `s dykoE `lAd nhIN sI< 21Fyr dUjy BrA ny `s nAl ivaAhkrvAeaA pr `h vI by-`lAdA hI mr igaA= eÈJhI tIjy BrA nAl vI hoeaA= 22eÈJ vArI-vArI s|tMBrAvM ny `s nAl ivaAh kItA pr sB hI ibnM `lAddy vArI-vArI mr gX= iksy vI BrA ^ `s a¯rt nAlsÈtAn nA imlI= aAiKrkAr< `h a¯rt vI mr gE=23ik`N ju sAry s|tM BrAvM ny `s ^ aAp,I ptnIb,AeaA< punr `%TAn dy idn< `h a¯rt iks dItIvI khAvygI?Ó

24iwsU ny aAiKaA< ÒkI t¬sIN Zlt nhIN ho?Ó t¬sINpoTIaM jM prmyS¬r dI SktI ^ nhIN jA,dyÚ 25jdlok m¯t toN `Brngy< `h ivaAh nhIN krngy= lokMdA e|k dUjy nAl ivaAh nhIN hovygA< sB lok s¬rgiv|c dUtM vM{ ho,gy= 26pr muridaM dy `Brn dys\b\D iv|c< kI t¬sIN mUsA dI poTI iv|c Ôm|cdI hoE

Òjykr koE ... pYdA kr skyÓ ibvsTA 25:5–6

JA/IÕ bAry nhIN pi/HaA= `%Ty iliKaA hoeaA ik prmyS¬r

ny mUsA ^ kI aAiKaA; ÔmY abrAhAm dA prmyS¬r< eshAkdA prmyS¬r aty wAkUb dA prmyS¬r hM=* Õ 27jykr pRBUaAKdA hY ik `h enHM dA pRBU hY tM< eh mn¬|K vAstviv|c mry nhI= t¬sIN sdUkIaM ny es ^ glt smiJaAhY= prmyS¬r murdy lokM dA prmyS¬r nhIN sgoN ij`NidaMdA hY=Ó

ikh/A hukm v|D mh|tvpUrn hY(m|tI 23:34–40; lUkA 10:25–28)

28e|k nym dA `pdySk iwsU kol aAeaA= `s nyiwsU ^ sdUkIaM aty frIsIaM nAl bihs krdy s¬i,aA=`s ny vyiKaA ik iwsU ny `nHM dy svAlM dy b/y vDIaAjvAb id|ty hn< tM `s ny iwsU ^ pu%iCaA< Òikh/Ahukm s|B toN vD mh|tvwog hY?Ó

29iwsU ny aAiKaA< ÒsB toN muK ehI hY ik: ÔhyesrAXl dy loko< su,Ú sA.A pRBU prmyS¬r hI e|ko pRBUhY= 30tU\ aAp,y pRBU prmyS¬r ^ idl jAn nAl ipaArkr= tU\ aAp,I pUrI rUh< pUry idmAZ aty pUrI tAktnAl `s nAl ipaAr kr=* Õ 31dUjA mh|tvpUrn hukmeh hY ik< ÔijvyN tU\ aAp,y aAp nAl ipaAr krdA hYYevyN hI dUijaM ^ vI ipaAr kr=* Õ ehI hukm sB toNv|D mh|tvpUr, hn=Ó

32td `s aAdmI ny ikhA< ÒgurU jIÚ t¬sIN iblkulQIk aAiKaA hY ik prmySur isrf e|k hY hor `s toNibnM dUjA prmyS¬r koE nhIN hY= 33aty mn¬|K ^ prmySur^ pUry idl jAn nAl< pUrI rUh< pUry idmAg aty pUrItAkt nAl ipaAr krnA cAhIdA hY= aty mn¬|K ^ aAp,yvM{ hI dUijaM ^ jAn,A ty ipaAr krnA cAhIdA hY=eh do hukm sAry homM aty blIdAnM toN< jo asIN prmySur^ ByNq krdy hM< v|D mh|tvpUr, hn=Ó

34jd iwsU ny vyiKaA ik `s aAdmI ny isaA,pnAl `%tr id|tA tM iwsU ny `s aAdmI ^ ikhA< ÒtUÇprmyS¬r dy rAj dy ny/y hYN=Ó aty es toN bAad iksy dAhONslA nA ipaA jo `s kolo kuJ hor suaAl kry=

msIh iksdA pu|tr hY(m|tI 22:41–46; lUkA 20:41–44)

35jdoN iwsU mÈdr iv|c `pdyS dy irhA sI tM `s nyaAiKaA< Ònym dy `pdySk eh ik`N kihÈdy hn ikmsIh dA~d dA pu|tr hY? 36dA~d ny piv|tr aAtmy

ÒmYN...dA prmyS¬r hMÓ kUc 3:6

Òhy esrAXl ... ipaAr krÓ ibvsTA 6:4–5

ÒijvyN tU\ ... ipaAr krÓ lyvIaM 19:18

rAhIN Kud aAiKaA hY ik:

1037 mrkus 12:37-13:14

ÔpRBU ny< myry pRBU ^< aAiKaA< tUÇ myry s|jy pAsy bYQ=Õaty mYN tyry duSm,M ^ tyry pYrM hyQ kr idaMgA=

zbUr 110:1

37dA~d tM aApy hI msIh ^ ÔpRBUÕ bulA`NdA hY= jykraijhA hY< tM msIh `s dA pu|tr ikvyN ho skdA hY?Óaty v|.I BI/ KuSI nAl `s dy `pdyS su, rhI sI=

iwsU nym dy `pdySkM dI alocnA krdA(m|tI 23:1–36; lUkA 20:45–47)

38`h lgAtAr `pdyS idÈdA irhA aty aAiKaA< Ònymdy `pdySkM toN sAvDAn rho= `h l\by coZy pA ky ehivKA`, lE ik `h mh|tvpUr, hn< eDr-`DrBqkdy rihÈdy hn= aty bzArM iv|c lok `nHM ^ e|ztdy, dy e|Cuk hn= 39aty `h pRArTnA sTAnM iv|caty dAavtM iv|c v|.y ahudy dIaM kursIaM ty bYQ,AcAhuÈdy hn= 40`h ivDvAvM dy GrM ^ vI lu|q lYNdyhn< aty cÈgy bn, lE ivKAvy krn vAsty lÇbIaMlÈbIaM pRArTnM krdy hn= pRBU `nHM ^ bhut szAdyvygA=Ó

e|k ivDvA dy, dA mtlb d|sdI hY(lUkA 21:1–4)

41iwsU mÈdr dy KzAny dy sÈdUk kol bYQA eh vyKirhA sI ik lok aMdy-jMdy `s iv|c kI ByqA pA`Ndyhn= bhut sAry amIr lok es iv|c bhut sArA Dn pArhy sn= 42ifr e|k grIb ivDvA aAE aty `s ny doCoqy-Coqy tMby dy is|ky ByqA kIty jo ik e|k pYsy dy t¬|l vInhIN sn= 43iwsU ny aAp,y cyilaM ^ aAp,y pAsbulAeaA aty aAiKaA< ÒmYN t¬hA^ s|c d|sdA hM< esgrIb ivDvA ny do Coqy is|ky c/HAX hn< asl iv|c joik sAry DnA>M dI c/HAE >yr sArI ByqA nAloN iktyvDyry hn= 44`nHM amIr lokM kol aTAh Dn hY aty`s sB kAsy iv|coN< `nHM kol jo fAltU sI< so `nHM nyByqA kr id|tA= pr eh a¯rt bhut grIb hY aty `skol jo vI sI `s ny arp, kr id|tA hY= jo kuJ `s nyarp, kItA hY `h `s dy aAp,y ij`, vAsty sI=Ó

mÈdr dA Biv|K iv|c ho, vAlA ivnAS(m|tI 24:1–44; lUkA 21:5–33)

jdoN iwsU mÈdr vAlI TM C|. ky jA irhA sI tM`s dy e|k cyly ny ikhA< ÒgurU jI vyKoÚ es

mÈdr dIaM emArtM ikÈnIaM KUbsUrt hn ty ikÈny v|.y-v|.y p|TrM dIaM b,IaM hoEaM hnÚÓ

13

2`s ny ikhA< Òeh v|.IaM emArtM< jo tU\ vyK irhAhYN< sArIaM nSq ho jA,gIaM= e|k-ek pTr zmInty i.g pvygA= e|k vI p|Tr dUjy `%ty K/A nhIN rhygA=Ó

3bAad iv|c `h jYtUn dy phA/ `%ty ptrs< wAkUb<wUhÈnA aty aÈidRwAs nAl ek|lA bYQA sI= `%ToN `hmÈdr vyK skdy sn= tM `nHM cyilaM ny `s ^ pu%iCaA=4ÒsA^ eh d|s ik eh sB kdo vAprygA? aty esdA kI sbUt hY ik eh sB vApr, vAlA hY?Ó

5iwsU cyilaM ^ aAK, l|gA< ÒhoiSaAr rhoÚ iksy ^vI aAp,y aAp^ gumrAh nA krn idP= 6bhut sArylok myry nM iv|c aAK,gy< ÔmY Pho hMÕ e` `h bhutsAry lokM ^ mUrK bnA`,gy= 7t¬sIN bhut sArIaM jÈgM<ijh/IaM ik ho,gIaM< `nHM dIaM khA,IaM bAry su,ogy=pr t¬sIN GbrA`,A nA= aÈt aA`, toN pihlM ehsB GqnAvM vAprnIaM cAhIdIaM hn pr aÈt hAlyaA`, vAlA hY= 8ik`Nik e|k kOm dUjI kOm dy ivru|Dl/ygI< e|k rAj dUjy rAj dy ivru|D l/ygA= aty e|kvkt aAvygA jdoN lokM kol KA, lE kuJ vI nhINhovygA= DrtI dy v|K v|K BAgA iv|c BUcAl aA`,gy=eh g|lM sUtk dy drd vrgIaM ho,gIaM=

9Òpr t¬sIN cOks rih,A ik`N ik lok t¬hA^kichrIaM dy hvAly kr,gy aty aAp,y pRArTAnA sTAnMiv|c iljA ky ku|q,gy= t¬hA^ rAijaM aty hAkmM dya|gy myry kAr, K/Hy kr,gy aty t¬sIN myry bAry gvAhIdyvoNgy= eh sB `h es lE kr,gy ik`N ik t¬sINmyrA an¬sr, krdy ho= 10sB toN pihlM eh zrUrI hYik eÈjIl dA pRcAr sArIaM kOmM ^ kItA jAvy= 11jdoN`h t¬hA^ igrFtAr krn aty kichrIaM dy hvAlykrn tM t¬sIN a|go hI icÈtA nA krnI ik asIN kIkhIX= t¬sIN `hI aAK,A jo `s vkt t¬hA^ pRBU elhAmkry= eh t¬sIN nhIN bol rhy hovygy< eh t¬hA.y iv|coNpiv|tr aAtmA aAp bolygA= 12BrA BrA dy ivru|D hovygAaty `h e|k dUjy ^ mArn lE F/vA`,gy= ipPaAp,y b%icaM dy iùKlAF hovygA aty `nHM ^ mArnlE F/vAXgA= eÈJ hI< b%cy aAp,y mM-bAp dy ivru|Dho,gy aty `nHM ^ mArn lE F/vA`,gy= 13myry kAr,sB lok thA^ nFrt kr,gy= pr ijh/A aÈt t|ksbr nAl eh sB shygA `hI bcAeaA jAvygA=

14ÒtusIN `s ÔiBaAnk cIz ^ vyKogy ijh/I tbAhIilaA`NdI hY=Õ* tusI es^ `s jgHA vyKoNgy ij%Ty es^nhIN aA`,A cAhIdA hY=ÕÓ (tusIN ijh/A es ^ p/HdA

ÒiBaAnk cIz ³³³ ilaA`NdI hYÓ dAnIXl 9:27; 12:11

(dAnIXl 11:31 vI vyKo)

smJ,A cAhIdA ik esdA kI arT hY=) `s smyN<

mrkus 13:15-14:7 1038

whUidwA ivcly lokM ^ phA/M v|l ^ B|j jA,A cAhIdAhY=Ó 15lokM ^ ibnA iksy dyrI dy B|j jA,A cAhIdA hY=jykr koE mn|uK Gr dI C|t ty hY `s ^ T%ilPN aAp,yGroN kuJ lY, lE nhIN jA,A cAhIdA= 16jykr koEmn¬|K Kyt iv|c hY< `s ^ aAp,A ku/tA lY, vApsnhIN aA`,A cAhIdA= 17`h vkt grBvtI a¯rtMlE aty `nHM lE bhut mA/A hovygA ijh/IaM du|DpINdy inaAi,aM dIaM mAvM hn= 18pRArTnA krnA ikeh sB srdIaM iv|c nA vApry= 19BlM ikP? `nHINidnI< ijh/IaM musIbtM aA`,gIaM< `h SurU toN lY ky`doN t|k dIaM sB toN iBaAnk musIbtM ho,gIaM jdoNpRBu ny eh dunIaA sAjI sI< e|Ty Biv|K iv|c aA`,vAlIaM tklIFM nAloN vI v|D muSiklM ho,gIaM= 20atyjykr prmyS¬r `nHM idnM ^ G|q nA krdA tM koEmn¬|K jI~NdA nA b|cdA= pRBU ny `nHM idnM ^ `nHMlE GqAeaA hY ijnHM ^ prmyS¬r ny cui,aA hoeaAhY= 21`s vkt kuJ lok t¬hA^ eh vI aAK,gy< ÔvyKoÚmsIh e|Ty hYÕ kuJ hor lok SAed eh vI aAK,< Ô`h`%Ty hYÚÕ pr t¬sIN `nHM ty ivSvAs nA krnA= 22bhutsAry JUQy msIh aty JUQy nbI aA`,gy aty kirSmy atyac\By ivKA`,gy aty hr s\Bv trHM nAl `s dy cu,yhoX lokM ^ vI gumrAh kr,gy= 23es lE pUry cOksrih,A= esy lE sB kuJ vApr, toN pihlM hI mYNt¬hA^ cOks kr id|tA hY=

24Òpr `nHM idnM dy kSqM toN bAad<ÔsUrj hnyrA ho jAvygA aty cÈn aAp,I cAn,I guaA

lvygA=25tAry akAS toN i.|g pY,gy aty akAS ivclIaM

SktIaM ih|l jA,gIaM=Õ wsAwAh 13:10; 34:4

26Òtd lok mn¬|K dy pu|tr ^ b|dlM iv|c mhAn SktIaty mihmA nAl aA`NdA vyK,gy= 27mnu|K dA pu|traAp,y dUtM ^ DrtI dy cArI pAsIN ByjygA= dUt `sdycu,y hoeaM ^ DrtI dI hr kOm iv|coN ek|QA krngy=

28ÒaÈjIr dA ru|K sA^ e|k sbk isKA`NdA hY= jdoNaÈjIr dy ru|K dIaM qih,IaM hrIaM aty koml huÇdIaMhn< aty nvy p|ty `g,y surU huÇdy hn< iFr t¬sIN jA,jMdy ho ik grmI aA`, vAlI hY= 29 esy trHM t¬sINjdoN vyKo ik aijhIaM glM huÈdIaM hn ijh/IaM mYt¬hA^ d|sIaM hn tM t¬hA^ ptA l|gygA ik smM ny/y hInhIN sgoN bUhy `%ty hY= 30mY t¬hA^ s|c d|sdA hM ikeh sB g|lM es pI/HI dy jI`Ndy jI vAprngIaM=31sArI dunIaM< akAS aty DrtI sB nSq kIty jA,gypr myry bcn kdy vI nSq nhIN ho,gy=

32ÒkoE nhIN< nA svrg iv|c dUt aty nA hI pu|trhI eh jA,dA ik `h vkt kdoN aAvygA= pr isrFiptA jA,dA hY= 33cOks rhoÚ aty hr smyN itaAr rhoÚptA nhIN `h G/I iks vyly aA jAvy= 34eh jmMmn¬|K dI wAtrA vM{ hY= `s ny aAp,A Gr C%i.aA=`h aAp,y Gr dA iDaAn r|K, lE aAp,y nokrM ^inwukt krdA hY= hr nokr ^ e|k KAs k\m id|tAigaA hY= `h e|k drbAn ^ drvAjy ty inwukt krdAhY aty hmySA pihrydArI krdy rih, lE aAKdA hY=35es lE t¬sIN hmySA t|tpr rih,A= t¬sIN nhIN jA,dykdoN Gr dA mAlk vAps m¬/ aAvy= koE nhIN jA,dAik kI `h aAT, vyly jM a|DI rAt vyly jM bhut hIt/ky jM sUrj c/Hn toN bAad aAvygA= 36`h J|q hIvAps aA skdA hY= jykr t¬sIN hmySA cOks rhoN jdoN`h aAvy tM t¬sIN su|ty n hovo= 37mY eh t¬hA^ vI atyhr mn¬|K ^ vI kihÇdA hM ik jAgdy rho=Ó

whUdI aAgUaM dI iwsU ^ mArn dI iv`Nt(m|tI 26:1–5; lUkA 22:1–2; wUh\nA 11:45–53)

do idnM ip|CoN psAh aty ptIrI roqI dAit`hAr aA`, vAlA sI= pRDAn jAjk aty

nym dy `pdySk es g|l dy ip|Cy lgy hoX sn ik `s^ ikvyN C|l nAl f/ sk, ty jAnoN mAr su|q,? 2`nHMaAiKaA< Òpr asIN it`hAr dy smyN `s ^ nhIN mArskdy ik`Nik asIN nhIN cAhuÇdy ik lok kRoD iv|c aA kykoE hÈgAmA krn=Ó

e|k a¯rt v|loN ivSyS kArj(m|tI 26:6–13; wUh\nA 12:1–8)

3jdoN iwsU bYtanIaA iv|c sI tM `h Sm~n ko/HIdy Gr roqI KA, bYQA sI tM e|k a¯rt `s kol aAE=`h e|k sÈgmrmr dI SISI iv|c kImtI atr Br kyilaAE= eh atr nrd p¯dy toN bi,aA hoeaA sI=`s art ny SISI KolHI aty iwsU dy isr `%ty ro/H id|tI=

4`%Ty bYQy kuJ lokM ny eh vyiKaA aty gu|sy ho gXaty es bAry e|k dUjy nAl g|lM krn l|gy= `nHMaAiKaA< Ò`s ny es atr ^ ifzUl ikP guaAeaA=5ik`Nik `h atr e|k sAl dI imhnt ijÈnA sI atyehI atr vyc ky es dA pYsA grIb lokM iv|c vÇi.aAjMdA tM ikÈnA cÈgA huÇdA=Ó e`N `h `s a¯rt dIalocnA krn l|gy=

6iwsU ny aAiKaA< Òt¬sIN `s ^ ek|lA C|. id`=t¬sIN `s ^ prySAn nA kro? `s ny myry lE bhutcÈgA kÈm kItA hY= 7ik`N ik grIb lok tM hmySA t¬hA.y

14

1039 mrkus 14:8-30

nAl hI rih,y hn aty t¬sIN jd cAho `nHM dI mddkr skdy ho= pr mYN hmySA t¬hA.y kol nhIN rih,A=8`s ny `hI kItA jo `h kr skdI sI= `s ny myrySrIr ty atr .oilHaA= `s ny eh imTy smyN toN pihlMmyry SrIr ^ dfnA`, lE itaAr kItA hY= 9mY t¬hA^s|c d|sdA hM= sArI dunIaA iv|c ij|Ty ikty KuSùKbrIdA pRcAr hovygA< `%Ty jo es ny kItA hY< `h vI ikhAjAvygA= aty lok es ^ wAd r|K,gy=Ó

whUdA dA iwsU dy duSm,M dI mdd lE rAzI ho,A(m|tI 26:14–16; lUkA 22:3–6)

10td bArHM rsUlM iv|coN e|k pRDAn jAjk kol igaA=`s dA nM sI whUdA eskirwotI aty eh iwsU ^ `sdy vYrIaA dy hvAly krnA cAhuÇdA sI= 11pRDAn jAjkeh su, ky b/y KuS hoX aty es bdly `s^ rUpXdy, dA vAadA kItA= es lE `h `s ^ F/vA`,dA m¯kA vyK irhA sI=

psAh dA Bojn(m|tI 26:17–25; lUkA 22:7–14, 21–23; wUh\nA 13:21–30)12eh whUdIaM dy ptIrI roqI dy it`hAr dA pihlA

idn sI= eh `h smM sI jd `h psAh dy lyly dAblIdAn krdy sn= tM iwsU dy cyilaM ny `s ^ ikhA<ÒtU\ sAToN aAp,y vAsty psAh dA Bojn ik|Ty itaArkrA`,A cAhuÈnA hY?Ó

13iwsU ny aAp,y do cyilaM ^ Sihr iv|c ByijaA=iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< Òt¬sIN Sihr v|l jAvo aty`%Ty t¬hA^ e|k aAdmI pA,I dA G/A cu|kI aA`NdAimlygA= `h t¬hA.y v|l aAvygA tM t¬sIN `s dy ipCy hot¬rnA= 14`h aAdmI e|k Gr v|l jAvygA tM t¬sIN vI`s Gr iv|c jA ky `s dy mAlk ^ aAK,A< ÔgurUpu|CdA hY ik sA^ `h kmrA ivKA ij|Ty `h aty `s dycyly psAh dA Bojn KA sk,=Õ 15mAlk t¬hA^ Gr dy`%pr e|k v|.A cubArA ivKAXgA= aty `h kmrA josA.y lE itaAr hY< `%Ty jA ky sA.y lE Bojn dIitaArI kro=Ó

16e` `h cyly Sihr v|l ^ cly gX= sB kuJ `vyNhI vApiraA ijvyN iwsU ny aAiKaA sI< aty `%Ty hIcyilaM ny psAh dy Bojn dI itaArI kItI= 17SAm dyvyly< iwsU bArHM rsUlM nAl aAeaA= 18jdoN `h sAryKA rhy sn tM `s ny aAiKaA< ÒmY t¬hA^ sc d|sdAhM= t¬hA.y iv|coN jo e|k myry nAl KA irhA hY mY^f/vAXgA=Ó

19cyly eh su, ky b/y `dAs hoxy aty hr e|k ny`s^ ikhA< ÒwkInn< mYN `h nhIN hMÚ kI eh s|cnhIN hY?

20`s ny aAiKaA< Òjo aAdmI mY^ f/vAXgA `ht¬hA.y bArHM iv|coN hI hY aty eh `h hY jo mYry BojnvAly kqory iv|c myry nAl hI h|T pA`NdA hY= 21ijvyN ikpoTIaM `s bAry aAKdIaM hn< mn|uK dA pu|tr mrjAvygA= pr jo `s ^ f/vAXgA `s lE eh bhutburA hovygA= es nAlo tM cÈgA sI ik `h aAdmI pYdAhI nA huÇdA=Ó

pRBU dA rAt dA KA,A(m|tI 26:26–30; lUkA 22:15–20; 1kuirÈTIaM 11:23–25)22jdoN `h Bojn KA rhy sn< iwsU ny roqI lE ty

prmyS¬r dA SukrAnA krky roqI to/I aty aAp,y cyilaM^ dy id|tI aty aAiKaA< Òeh roqI f/o ty KA lvo< ehmyrA SrIr hY=Ó

23tM `s ny dAK rs dA ipaAlA fi/aA ty ifrprmySur dA SukrAnA kItA aty aAp,y cyilaAM ^ dyid|tA= sB ny `s ipaAly iv|coN `h dAK rs pItA=

24tM ifr iwsU ny aAiKaA< Òeh myrA lhU hY< ehnvyN krAr dA lhU hY ijh/A bhuitaM lE vhAeaAigaA hY 25mYN t¬hA^ s|c aAKdA hM= mYN eh dAK rsFyr nhIN pIvMgA< jdoN mYN eh prmyS¬r dy rAj iv|cpIvMgA eh nvM hovygA=Ó

26`nHM sAiraM ny iml ky e|k gIt gAeaA atyjYtUn dy phA/ ^ cly gX=

iwsU dy sAry cyly `s ^ C|. jA,gy(m|tI 26:31–35; lUkA 22:31–34; wUh\nA 13:36–38)

27ifr iwsU ny aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< Òt¬sIN sAryaAp,A ivSvAs guaA lvoNgy= e`N poTIaM iv|c iliKaAhoeaA hY:

ÔmY aAj/I ^ mArMgA aty By.M iK|Lr jA,gIaM=ÕzkrwAh 13:7

28pr mYN mrn `prÈt m¬/ jI~, dy bAad glIl ^jAvMgA= t¬hA.y `%Ty phuÇc, toN pihlM mY `%Ty hovMgA=Ó

29tM ptrs ny ikhA< ÒBAvy sAry cyly tyry ty aAsTAC|. dy, pr mYN nhIN C|.MgA=Ó

30iwsU ny aAiKaA< ÒmYN t¬hA^ s|c d|sdA hM= a|j hI<rAt kuk/ dy do vAr bMg dy, toN pihlM tUÇ mY^ itÈnvAr aAKyNgA ik tU\ mY^ nhIN jA,dA?Ó

mrkus 14:31-59 104031pr ptrs ny b/I idR/HtA nAl ikhA< ÒmY eh kdy

vI nhIN khMgA=Ó bAkI sAry cyilaM ny vI `s ^ eÈJhI aAiKaA=

iwsU dA ek|ilaA pRArTnA krnA(m|tI 26:36–46; lUkA 22:39–46)

32Fyr iwsU aty `s dy cyly gTsmnI nM dI e|kjgHM ty gX aty `s ny jA ky aAp,y cyilaM ^ ikhA<Òjd t|k mY pRArTnA krdA hM t¬sIN eTy bYQo=Ó 33`sny ptrs< wAkUb aty wUhÈnA ^ aAp,y nAl aA`, ^ikhA= `h b/A duKI aty idlgIr sI= 34`s ny `nHM^ ikhA< ÒmyrA aAtmA b/A `dAs blik mrn tIkr`dAs hY= e|Ty Qihro aty jAgdy rho=Ó

35iwsU `nHM toN To/I hor a|gy igaA aty zmIn tyi.|g ky pRArTnA kItI ik jy s\Bv hovy tM du|KM dA ehsmM `s toN ql jAvy= 36`s ny pRArTnA kItI< Òa|bA<hy iptA< tUÇ sB kuJ kr skdA hYN= eh du|KM dA ipaAlAmYToN lY lvo< tM vI hy pRBU jo mYN cAhuÇdA hM `h nA hovy<`hI hovy jo tY^ BAvy=Ó

37tM `h vAps aAp,y cyilaM kol igaA tM `s ny`nHM ^ su%itaM hoeaM vyiKaA= `s ny ptrs ^ ikhA<Òhy Sm~nÚ kI tU\ sON irhA hY? kI tUÇ e|k GÈqy vAstynhIN jAg skdA? 38jAgdy rho aty pRArTnA kro ikt¬sIN prtAvy iv|c nA pvo= aAtmA tM e|Cuk hY< prtuhA.A SrIr kmzor hY=Ó

39iwsU ifr `%Ty igaA aty `ho g|lM aAK ky pRArTnAkItI= 40ifr `h cyilaM kol vAps aAeaA aty `sny ifr `nHM ^ su|uitaM pAeaA= `nHM dIaM a|KM b/IaMT|kIaM hoEaA sn aty `h nhIN jA,dy sn ik `h`s ^ kI jvAb dy,= 41jdoN iwsU tIjI vAr pRArTnAkrky aAp,y cyilaM kol vAps aAeaA tM `s ny `nHM^ aAiKaA< Òt¬sIN ajy vI sO rhy ty arAm kr rhy ho?bhut ho igaA= mn¬|K dy pu|tr dA pApIaM h|TIN f/vAXjA, dA vkt aA igaA hY= 42`%Qo< sA^ c|l,A cAhIdAhYÚ vyKoÚ myrA f/vA`, vAlA ny/y aA igaA hYÚÓ

iwsU dA igrFtAr ho,A(m|tI 26:47–56; lUkA 22:47–53; wUh\nA 18:3–12)

43jdoN `h ajy bol hI irhA sI ik whUdA `%TyphuÇicaA< ijh/A ik bArHM rsUlM iv|coN e|k sI< aty `snAl hor vI b/y lok sn jo ik pRDAn jAjkM< nym dy`pdySkM aty bzurg whUdI aAgUaM v|lo Byjy gX sn<aty `nHM dy h|TM iv|c tlvArM aty .MgM f/IaM sn=44whUdA ny lokM ^ eh s\kyt dy, vAsty ik kO, iwsU

hY< iv`Nt b,AE= `s ny aAiKaA< Òijs aAdmI ^ mYNcuÈmM< `hI iwsU hY= t¬sIN `s ^ igrFtAr kr lY,Aaty `s ^ ingrAnI nAl lY jA,A=Ó 45tM whUdA is|DA`s kol aAeaA aty aAiKaA< ÒgurUÚÓ aty ifr `s nyiwsU ^ c\uimaA= 46td lokM ny `s ^ b\nH id|tA atyigrFtAr kr ilaA= 47iwsU dy cyilaM iv|coN kol K/otye|k cyly ny aAp,I tlvAr k|>I aty tlvAr srdArjAjk dy e|k nokr dy k\n ty clAE aty aAp,I tlvArnAl `s dA kÈn v|> id|tA=

48td iwsU ny ikhA< ÒkI t¬sIN mY^ mujrm krArid\dy ho aty mY^ tlvArM aty .MgA nAl igrFtArkrn aAX ho? 49hr roz mYN mÈdr iv|c `pdyS id\dA<t¬hA.y nAl huÈdA sI< pr t¬sIN mY igrFtAr nhIN kItA?pr eh sB es lE hoeaA ik poTIaM pUrIaM ho,=Ó50iFr `s dy sAry cyilaM ny `s ^ C|. id|tA aty n|sgX=

51ek jvAn aAdmI iwsU dA ip|CA kr irhA sI`snyy isrf e|k ptlA k|p/A ilaA hoeaA sI= lokM ny`s ^ vI f/n dI koiSS kItI= 52pr `s ny aAp,AptlA k|p/A `nHM dy h|TM iv|c hI C|. id|tA aty nÇgAhI `ToN B|j igaA=

iwsU ^ whUdI aAgUaM a|gy pyS kItA igaA(m|tI 26:57–68; lUkA 22:54–55, 63–71;

wUh\nA 18:13–14< 19Ð24)53ijnHM lokM ny `s ^ igrFtAr kItA sI `h `s

^ srdAr jAjk dy Gr lY gX ijTy ik sAry pRDAnjAjk< bzurg whUdI aAgU aty nym dy `pdySk ekQyhoX sn= 54ptrs kuJ iv|T ty `s dy ip|Cy-ip|Cy irhApr `s dy ny/y nA igaA= `h srdAr jAjk dy Gr dyivh/y aÈdr cilaA igaA= aty `h ispAhIaM nAlbYQ ky a|g nAl aAp,y aAp ^ syk, l|gA= 55pRDAnjAjk aty sArI whUdI sBA ny iwsU dy ivru|D koE pRmA,l|B, dI koiSS kItI tM jo `h `s ^ mAr sk,< pr`h aijhA nA kr sky= 56b/y lok `s dy iùKlAF JUQIaMglM aAK, l|gy pr iksy dI gvAhI dUjy nAl nhIN sIimldI=

57ifr kE lokM ny `%Q ky `s dy ivru|D eh kih kyJUQI gvAhI id|tI ik< 58ÒasIN es aAdmI ^ ehkihÈidaM s¬i,aA< ÔmYN es mÈdr ^< jo h|TM nAlb,AeaA igaA hY< >Ah dyvMgA aty es dI jgHA<dUjA itÈnA idnM iv|c nvM K/HA kr dyvMgA ijh/A ikh|TM nAl nhIN b,AeaA hovygA=ÕÓ 59hAly vI enHMlokM dI gvAhI e|k dUjy nAl nhIN imlI=

1041 mrkus 14:60-15:1560srdAr jAjk lokM dy sHAm,y K/HA hoeaA aty iwsU

^ pu%iCaA< Òeh lok tyry ivru|D gvAhI idÈdy hn= kItU\ aAp,y aAp ^ bcA`, lE koE sfAE dy,A cAhuÇdAhYN? kI `h s|c aAK rhy hn?Ó 61pr iwsU ny koEjvAb nA id|tA aty cup irhA=

Fyr srdAr jAjk ny `s ^ e|k hor pRSn pu%iCaA<ÒkI tU\ msIh hYN< prmDÈn prmyS¬r dA pu|tr hYN?Ó

62iwsU ny aAiKaA< ÒhM< mY prmyS¬r dA pu|tr hM atyBivK iv|c t¬sIN mn¬|K dy pu|tr ^ a|t SktISAlI pRBUdy sjy pAsy ibrAjmAn hoeaA aty s¬rg dy b|dlM iv|caA`NdA vyKoNgy=Ó

63jdoN srdAr jAjk ny eh s¬i,aA< tM `s ^ b/AkroD aAeaA= gu|sy nAl `s ny aAp,y kp/y fA/ kyaAiKaA< Òhu, sA^ iksy hor gvAh dI lo/ nhIN= 64josArIaM g|lM `s ny prmyS¬r dy iùKlAF aAKIaM hnt¬sIN sB ny su,IaM= t¬sIN kI socdy ho?Ó

sB lokM ny iwsU ^ doSI aty m¯t dA aiDkArI krArid|tA= 65kuJ lokM ny `s `%pr TuikaA aty kuJ ny `sdy ichry ^ >|k ky `s ^ muky mAry aty ikhA< ÒsA^ivKA ik tUÇ nbI hYÚÓ ifr ispAhI `s ^ dUr lY gX aty`s ^ k|uiqaA=

ptrs eh kihÈidaM .iraA ik `hiwsU ^ jA,dA hY

(m|tI 26:69 –75; lUkA 22:56–62; wUh\nA 18:15–18< 25:27)66`s vkt< ptrs T|ly ivh/y iv|c sI= srdAr

jAjk dI e|k nOkr ku/I aAE aty `sny ptrs ^a|g sykidaM vyiKaA= 67`h `s v|l ingAh kr kybolI< ÒtUÇ vI iwsU nAsrI dy nAl sI=Ó

68pr ptrs ny ikhA ik `h tM `s nAl nhIN sIaty aAK, l|gA< ÒmY^ nhIN ptA aty nA hI mY^ smJaA rhI hY ik tUÇ kI kih rhI hYN=Ó ifr ptrs `ToN `%Qky i.P>I v|l ^ clA igaA=*

69jdoN nokrA,I ny `s ^ `%Ty K/A vyiKaA< `s ny`%Ty K/y lokM ^ ifr aAiKaA< Òeh aAdmI `nHM iv|coNe|k hY=Ó 70ptrs ifr `s dy kih,y toN mukr igaA=kuJ dyr bAd< kuJ lok ptrs dy kol K/y sn aty `hkih, lgy< ÒasIN jA,dy hM ik tU\ `nHM iv|coN e|k hYN=ik`N ik tU\ glIl toN hYN=Ó

71pr ptrs aAp,y aAp ^ SrAp, l|gA aty idR/HtAnAl aAiKaA< ÒmYN sONh KMdA hM ik ijs aAdmI dI t¬sIN

t¬k 68 bhut sArIaM wUnAnI nklM iv|c enHM SbdM ^joi/aA igaA hY: Òaty m¬rgy ny bMg id|tI=Ó

g|l krdy ho mY `s ^ nhIN jA,dA=Ó

72jdoN ptrs ny eh ikhA< Òku|k/ ny dUjI bMgid|tI= iFr ptrs ny wAd kItA ik iwsU ny `s ^ kIikhA sI; ik kuk/ dy dUjI bMg dy, toN pihlM tU\ itÇnvArI mukryNgA eh kih ky ik mY iwsU ^ nhIN jA,dA=Ótd ptrs b/A duKI hoeaA aty ro, l|g ipaA=

gvrnr iplAt¬s dy iwsU nAl svAl(m|tI 27:1–2, 11–14; lUkA 23:1–5; wUh\nA 18:28–38)

bhut hI t/ky< pRDAn jAjk< bzurg whUdIaAgU< nym dy `pdySk aty sArI whUdI sBA

ny e|k iv`Nt b,AE< `nHM ny iwsU ^ b\inHaA ty gvrnrkol lY gX< aty `nHM ny `s ^ iplAt¬s dy hvAly krid|tA=

2iplAt¬s ny iwsU ^ pu%iCaA< ÒkI tUÇ whUdIaM dAbAdSAh hY?Ó iwsU ny ikhA jo kuJ t¬sIN ikhA `h QIkhY= 3pRDAn jAjk ibnA sbUt `s dy ivru|D bhut sArygvAh ilaAX= 4tM iplAt¬s ny iwsU ^ hor svAl pu%iCaA<ÒtUÇ jA,dA hY ik eh lok tyry ty bhut sArIaM g|lM dAdoS lA rhy hn= kI tU\ koE jvAb nhIN dyvygA?Ó

5pr ajy vI iwsU ny koE jvAb nA id|tA aty iplAt¬s`s ^ vyK ky hYrAn sI=

iplAt¬s iwsU ^ Cu.A`, toN asmrT irhA(m|tI 27:15–31; lUkA 23:13–25; wUh\nA 18:39–19:16)6hr sAl psAh dy it`hAr ty rAjpAl e|k kYdI<

ijs lE lok arz krdy sn `s ^ mukt krdA sI=7`s vkt< br|bAs nM dA e|k kYdI hor ivdrohIaM dynAl kYd iv|c sI< ijnHM ny ivdRohM dy vyly ktl kItysn= 8lok iplAt¬s kol e|k kYdI ^ mukt krvA`,lE aAX=

9iplAt¬s ny `nHM ^ ikhA< ÒkI t¬sIN cAhuÇdy ho ik mYwhUdIaM dy bAdSAh ^ C|. dyvM?Ó 10iplAt¬s jA,dAsI ik `nHM ny iwsU ^ duSm,I kAr, hI `s h|TINf/vAeaA sI= 11pr pRDAn jAjkM ny lokM ^ cuikaAik `h iwsU dI TAvy br|bAs ^ aAzAd krvA`, lEzor pA`,= 12iplAt¬s ny Fyr lokM ^ pu%iCaA< ÒtMt¬sIN mYToN es ivaktI nAl< jo whUdIaM dA bAdSAhkhA`NdA hY< kI krA`,A cAhuÈdy ho?Ó

13lokM ny iFr toN rOlA pAeaA< Òes ^ slIb idP=Ó14iplAt¬s ny pu%iCaA< Òik`N? es ny kI pAp kItA

hY?Ó pr lok hor zor-zor dI cIk, l|gy< Òes ^slIb ty c/HA dyvo=Ó

15iplAt¬s lokM ^ KuS krnA cAhuÇdA sI< es lE`s ny lokM lE br|bAs ^ azAd kr id|tA aty

15

mrkus 15:16-43 1042

ispAhIaM ^UÇ iwsU ^ ko/y mArn ^ aAiKaA= iFr `s nyiwsU ^ slIb dy, lE ispAhIaM dy hvAly kr id|tA=

16iplAt¬s dy ispAhI iwsU ^ rAjpAl dy mhl iv|clY gX aty bAkI sAry ispAhIaM ^ e|k sAT bulAeaA=17`nHM ny jAmunI rÈg dA k|p/A iwsU ty pAeaA< iFr`nHM ny k\i.aM ^ gu\d ky k\i.aA dA tAj b,AeaA aty`s dy isr ty pAeaA= 18iFr `h iwsU ^ slAm krnl|gy aty aAiKaA< ÒwhUdIaM dy pAtSAh< nmskArÚÓ19ispAhIaM ny vAr vAr `s dy isr ty soqIaM mArIaM=`s `%pr Tu|ikaA aty bAr-bAr `s a|gy isr invA ky`s ^ mKOl krn l|gy= 20jdoN `h `s ^ mK¯l krhqy tM `nHM ny `h jAmnI k|p/A `tAiraA aty iFriwsU ^ `s dy k|p/y puaA id|ty aty `s ^ `s mh|l toNbAhr lY gX tM ik es ^ slIb id|tI jAvy=

iwsU ^ slIb id|tI gE(m|tI 27:32–44; lUkA 23:26–43; wUh\nA 19:17–27)

21rsty iv|c `nHM ny e|k kurynI aAdmI ^ vyiKaA=`h aAdmI sm~n sI iskÈdr aty rufUs dA iptA=`h KytM v|lo Sihr v|l ^ jA irhA sI aty ispAhIaMny `s ^ mjbUr kItA ik `h iwsU dI slIb c|uky=22`h `s ^ glgTA nM dI jgHA ty lY gX glgTAijs dA arT hY ÒKoprI dA TMÓ 23`%Ty jA ky ispAhIaMny mY iv|c g\Drs imlA ky `s ^ pI, lE id|tI< pr`s ny nhIN pItI= 24ispAhIaM ny `s ^ slIb tyik|lM nAl QoikaA aty `s dy kp/y aAps iv|c vÈ.lX= eh kp/y `nHM ny gu,y pA ky aAps iv|c vÈ.y ikikh/A ikh/y kp/y lvygA=

25svyr dy n¿ vjy sn jdoN `nHM ny `s ^ slIb tyc/HAeaA= 26aty `%Ty e|k p|trI sI ijs `%ty `s dyivru|D doS ilKy hoX sn< ÒwhUdIaM dA pAtSAh=Ó 27`nHMny `s dy nAl do hor corM ^ vI slIb ty c/HAeaA=e|k ^ `s dy s|jyy aty dUjy ^ `s dy K|by pAsy c/HAeaA=28* 29aty jo lok `%ToN dI l\Gy `nHM ny `s dA mzAk`.AeaA= Ò`nHM ny aAp,y isr ihlAX aty aAiKaA<b|lyÚ tU\ aAiKaA sI ik tU\ eh mÈdr nSq kr skdA hYaty itÈnA idnM iv|c b,A skdA hY= 30tM hu, slIbtoN T|ly `%tr ky aAp,y-aAp ^ bcA?Ó

31pRDAn jAjk aty nym dy `pdySk vI `sy jgHAK/y sn= `nHM ny dUjy lokM vM{ iwsU dA mzAk `.AeaA=`h aAps iv|c kih, lgy< Ò`s ny dUjy lokM ^ tM

t¬k 28 kuJ wUnAnI nklM iv|c t¬k 28 jo/I gE hY: ÒatypoTI aAKdI hY< Ò`nHM ny `s ^ mujrmM iv|coN e|k igi,aA=ÕÓ

bcAeaA< pr aAp,y aAp ^ nhIN bcA s%ikaM= 32jykr

`h s|cI esrAXyl dA rAjA msIh hY< tM hu,y `hslIbo `%tr aAvy aty aAp,y-aAp ^ bcAvy< td asIN`s ty iFr prtIt krMgy=Ó ijh/y cor `s dy K|byy pAsyaty s|jyy pAsy sn `nHM ny vI `s dA mzAk `.AeaA=

iwsU dA mrnA(m|tI 27:45–56; lUkA 23:44–49; wUh\nA 19:28–30)

33dupihr vyly< hnyry ny sAry dyS ^ >k ilaA= atyeh hnyrA dupihr dy itÈn vzy tk irhA= 34itÈn kuvjy< iwsU `%cI aAvAz iv|c cIikaA< ÒXloE XloElmA sbktAnI=Ó ijs dA arT hY< Òmyry prmyS¬r< myryprmyS¬r< tUÇ mYN^ ek|lA ik`N C|. id|tA hY?Ó*

35`%Ty K/y kuJ lokM ny eh cIk su,I aty aAiKaA<Òsu,oÚ `h XlIwAh ^ s|d irhA hY=Ó

36`%Ty e|k aAdmI< B%ijaA aty spÈj ilaAeaAaty isrky iv|c iB`NeaA aty spÈj ^ e|k soqI nAlb\inHaA aty es iv|coN pI, lE iwsU ^ id|tA= `saAdmI ny ikhA< ÒsA^ eÇtzAr krnA cAhIdA hY atyvyK,A cAhIdA hY ik BlM XlIwAh es ^ slIb toN`tArn aA`NdA hY ik nhIN=Ó

37Fyr iwsU `%cI dy,y cIikaA aty pRA, hI, ho igaA=38jdoN iwsU ny pRA, C|.y tM mÈdr dA p/dA `%pr toN

lY ky Tly t|k doFA/ ho igaA= 39tM `h sUbydAr ijh/AsAmH,y K/A sB vyK irhA sI< jd `s ny vyiKaA ikiwsU ikvyN miraA hY tM kih, l|gA< Òeh mn¬|K s|cm|uchI prmyS¬r dA pu|tr sI=Ó

40kuJ a¯rtM To/I dUrI ty K/HIaM eh vyK rhIaMsn= `nHM ivc mirwm mgdlInI< slomI aty wAkUbaty wosys dI mM mirwm sn wAkUb CoqA pu|tr sI=41ijs vkt iwsU glIl iv|c sI< `s vkt eh artM`s dy nAl rihÈdIaM aty `sdI dyK BAl krdIaMsn= hor vI bhut sArIaM a¯rtM `%Ty mOjUd sn= eha¯rtM `s nAl wrUSlm toN aAEaM sn=

iwsU dA dfnAeaA jA,A(m|tI 27:57–61; lUkA 23:50–56; wUh\nA 19:38–42)

42es idn ^ itaArI dA idn ikhA jMdA sI (ijsdA arT sbt toN e|k idn pihlM) atyN hnyrA ho irhAsI= 43airmTYaA dA wUsuf e|k whUdI sBA dA mÈinaAhoeaA pRis|D s|ds sI aty `h vI prmyS¬r dy rAj dI

Òmyry prmyS¬r ... C|. id|tA hYÓ zbUr 22:1

~.Ik kr irhA sI= `h b/I bhAdurI nAl iplAt¬s

1043 mrkus 15:44-16:20

kol aAeaA ty iwsU dy SrIr dI mÈg kItI= 44iplAt¬seh su, ky hYrAn hoeaA ik iwsU pihlM hI mr cu|kAsI= `s ny Foj dy e|k sUbydAr ^ s%idaA aty `s ^pu%iCaA ik kI vAkE `h mr cu%ikaA sI= 45sUbydAr nyiplAt¬s ^ d%isaA ik iwsU mr igaA hY= jdoN `s nyeh s¬i,aA tM iplAt¬s ny loT wUsuF ^ dy id|tI= 46tMwUsuf ny e|k mhIn k|p/A KrIidaA aty loT ^ slIbtoN `tAr ky `s k|p/y iv|c lpyiqaA= ifr wUsuf ny loT^ `s kbr iv|c pAeaA ijh/I c|qAn iv|c v|>I hoEsI aty kbr dy pRvyS duaAr ^ >k, lE e|k v|.Ap|Tr ry/H id|tA= 47mirwm mgdlInI aty wosys dImAtA mirwm `s jgHM ^ vyK rhIaM sn ij|Ty ik iwsU^ r%iKaA igaA sI=

eh ùKbr ik iwsU m¬/ jIa `iQaA(m|tI 28:1–8; lUkA 24:1–12; wUh\nA 20:1–10)

sbt toN agly idn< mirwm mgdlInI< slomIaty wAkUb dI mAtA mirwm kuJ atr KrId

ilaAEaM `h aAky `nHM ^ `sdy SrIr ty pA`,AcAhuÈdIaM sn= 2hFty dy pihly idn bhut svyry< sUrjc/Hn toN bAad `h kbr ty aAEaM= 3`nHM ny aApsiv|c aAiKaA< Òek v|.y p|Tr nAl kbr dy pRvyS duaAr^ >ikaA hoeaA sI= sA.y lE es ^ e|k pAsy kO,ry/HygA?Ó

4pr jdoN `nHM ny aAky t%ikaA< tM `nHM ny vyiKaAik kbr dy pRvyS toN `h v|.A p|Tr prHM hiqaA hoeaAsI= 5ijvyN hI `h kbr iv|c v/IaM< `nHM ny e|kjuaAn aAdmI ^ sfyd kp/y pAE kbr dy s|jy pAsybYQy vyiKaA= eh vyK ky `h GbrAEaM= 6pr `saAdmI ny aAiKaA< Ò.ro nhIÚ t¬sIN iwsU nAsrI ^lBdIaM ho< jo slIb `%ty c/AeaA igaA sI= `h tMifr jIa `iQaA hY= `h e|Ty nhIN hY= vyKoÚ eh `hITM hY ijTy `s^ mrn toN bAad r%iKaA sI= 7hu, jAvoaty `s dy cyilaM ^ aAKo ik< KAs kr ptrs ^ jA kykho ik< ÔiwsU t¬hA.y toN pihlM hI glIl iv|c phuÇicaAhovygA= t¬sIN `s ^ `%Ty vyKoNgy ijvyN ik `s ny aApt¬hA^ d%isaA sI=ÕÓ

8`h a¯rtM .r aty GbrAhq nAl BrIaM hoEaMsn< aty kbr koloN B|j gEaM= `nHM ny iksy ^ kuJ nAikhA ik`N ik `h bhut .rIaM hoEaM sn=

[ kuJ mrkus dIaM purA,IaM wUnAnI pustkM es pustk ^

e|Ty hI ùKtm krdIaAM hn= ]

16

kuJ cyilaM ny iwsU ^ vyiKaA(m|tI 28:9–10; wUh\nA 20:11–18; lUkA 24:13–35)

9hFty dy pihly idn< t/ky< iwsU pihlM mirwmmgdlInI a|gy pRgq hoeaA ijs iv|coN `s ny s|tBUtM ^ k%i>aA sI= 10jdoN `s ny iwsU ^ vyiKaA< `hgE aty cyilaM ^ ikhA< jo ik ro aty ip|q rhy sn=11pr jdoN `s ny eh disaA ik `h jI `iQaA hYaty `s ny Kud aAp,I a|KI `s ^ vyiKaA hY< cyilaMny es g|l ^ s|c nA mÇinaA=

12es toN bAad< iwsU aAp,y do cyilaM ^ dUsry rUpiv|c pRgiqaA jo ik aAp,y ipÈ. dy rAh ty t¬ry jA rhysn= 13eh cyly vAps gX aty es bAry bAkI dy cyilaM^ d%isaA< pr `nHM ny `nHM dA vI ivSvAs nhIN kItA=

iwsU dI rsUlM nAl g|l bAt(m|tI 28:16–20; lUkA 24:36–49; wUh\nA 20:19–23<

rsUlM dy krt|b 1:6–8)14bAad iv|c iwsU igaArHM rsUlM ^ `doN ivKAlI

id|tA jdoN `h Bojn kr rhy sn= `s ny `nHM ^ `nHMdy To/y ivSvAs aty `nHM dI izd lE iJ/ikaA ik`Nik `nHM ny `nHM ty ivSvAs nhIN kItA ijnHM ny `s ^m¯t toN `Brn toN bAad vyiKaA sI=

15`s ny `nHM ^ aAiKaA< ÒsArI dunIaM iv|c jAvoaty hr ivaktI ^ KuS-ùKbrI dA prcAr kro= 16jokoE vI ivSvAs krygA aty bpitsmA lvygA bcAeaAjAvygA< aty jo koE ivSvAs nhIN krygA `s ^ dÈ.id|tA jAvygA= 17aty jo koE vI aAsTA krdy hn ehkirSmy sbUt dy tOr ty krngy: `h myry nM ty BUtM ^k|>,gy= aty `h nvIaM-nvIaM bolIaM bol,gyijh/IaM ik `nHM kdy vI nhIN is|KIaM= 18`h s|pM ^aAp,y h|TM iv|c f/ lY,gy aty jykr `h koE zihrvAlI cIz pI lY,gy< eh `nHM ^ n¬ksAn nhIN krygI=jykr `h ibmArM `%ty h|T r|K,gy `h QIk ho jA,gy=Ó

iwsU svrg ^ vAps jMdA hY(lUkA 24:50–53; rsUlM dy krt|b 1:9–11)

19jdoN iwsU `nHM nAl g|l kr hiqaA< tM `h `%prsvrg iv|c cu|k ilaA igaA aty `h prmyS¬r dy s|jypAsy bYQ igaA= 20tM `s dy cyly cly gX ty `nHM nysArI dunIaM iv|c jA ky es KuSùKbrI dA prcAr kItA=aty pRBU ny `nHM dI mdd kItI= pRBU ny `nHM nAl k\mkItA aty `nHM ^ `s v|loN id|tI hoE kirSmy krn dISktI rAhIN `nHM dy s\dyS ^ pRmAi,t kItA=

1044

l°kA iws° dy jnm bAry ilKdA hYipaAry iT`iFl¨s< jo GqnAvM sA.y drimaAnvAprIaM hn< bh¨t sAry lokM ny `nHM dA eithAs

ilK, dI koiSS kItI hY= 2jo k¨J asIN d°ijaM koloNis%iKaA `nHM ny vI `hI g|lM ilKIaM hn= eh `nHMlokM v|loN hY ijnHM ny m¨|>oN hI eh vApridaM aAp,Ia|KIN vyiKaA aty ijnHM ny pRB° dy s\dyS ^ lokM t|kph¨«cA ky pRB° dI syvA kItI= 3mA, wog iT`iFl¨s<ik`N ik mYN m¨|> toN hI es sB kAsy dA b/y iDaAn nAlaiDaYn kItA hY< es lE mYN mihs°s kItA ik mYN tY^eh sB krmvAr d|sM ik eh ikvyN vApiraA= 4tM jot¨sIN jA, skoN ik t¨hA^ jo k¨J vI isKAeaA igaA hY`h sB s|c hY=

zkrwAh aty elIsbt5`nHM idnM iv|c jdoN hyrodys wh°idwA iv|c rAj

krdA sI< `Ty zkrwAh nM dA e|k jAjk sI= `habIwAh dy jAjk sm°h iv|coN sI aty `s dI ptnI dAnM elIsbt sI aty `h aAron dy KAndAn iv|coN sI=6`h donoN jIa prmyS¨r dI idRSqI iv|c b/y c\gy sn<`nHM ny pRB° dy sAry aAdySM aty as°lM ^ b/y iDaAnnAl m»inaA= `h dono jny doS riht sn= 7pr zkrwAhaty elIsbt dy koE `lAd nhIN sI= elIsbt bMJsI aty `h dovy v|.I `mr dy sn= 8zkrwAh aAp,ysm°h lE m»dr iv|c jAjk dy tOr ty kArj krdA sI=`h `%Ty prmyS¨r ^ syvA ByNq krn lE `psiTt sI=9jdoN `s dy sm°h dI vArI aAE< tM `s ^ irvAz dymtAibk prcIaM pAky pRB° dy m»dr iv|c jAky D°p DuKA`,lE c¨i,aA igaA sI= 10ijs vkt D°p D¨KA`, dAvylA sI< sAry lok ek|Qy ho ky m»dr dy bAhr pRArTnAkr rhy sn= 11td zkrwAh ^ D°p dI vydI dy s|jypAsy pRB° dA e|k d°t KlotA idisaA= 12jdoN zkrwAhny d°t ^ vyiKaA tM `h b/A GbrA igaA aty .r ny`s ^ Gyr ilaA= 13Fyr pRB° dy d°t ny `s ^ ikhA<“zkrwAh .r nA⁄ tyrI pRArTnA pRB° ny s¨, lE hY=

l°kA dI e»jIl

1tyrI ptnI elIsbt e|k b|cy ^ jnm dyvygI= atyt°« `s dA nAm w°h«nA rKIN= 14tY^ b/I K¨SI atyaAn»d imlygA aty bh¨t sAry hor lok vI w°h»nA dIaAmd ty K¨S ho,gy= 15ik`N j¨ `h pRB° dI idRSqIiv|c mhAn hovygA= `h kdy vI koE mY jM koE nSIlIcIz nhIN pIvygA= aty `h aAp,I mAtA dI k|¨Ko hIpiv|tr aAtmA nAl Brp°r pYdA hovygA= 16`hesrAXl dy bh¨t sAry lokM ^ pRB° `nHM dy prmyS¨rv|l vAps ilaAvygA= 17w°h»nA K¨d pRB° dy a|gy-a|gyc|lygA= aty `h XlIwAh vM{ hI SktISAlI hovygA=`s kol `h aAtmA hovygA jo XlIwAh kol sI= `hiptA aty `sdy b%icaM ivckAr SMtI pYdA krygA=ijh/y prmyS¨r dI pAl,A nhIN krdy `h `nHM dIaMsocM ^ DrmI lokM dIaM socM iv|c bdl dyvygA< `hlokM ^ pRB° lE itaAr krygA=”

18zkrwAh ny d°t ^ p¨%iCaA< “mY^ ikvy ptA l|gyik jo t°\ aAiKaA hY `h s|c hY ik`N ik myrI ptnI atymYN K¨d kAFI b¨|>y ho gX hM=”

19d°t ny frmAeaA< “mYN izbrAXl hM joo ik prmySrdy sAmH,y hAzr rih»dA hY= mY^ tyry nAl g|lM krnaty tY^ eh K¨S KbrI d|s, lE ByijaA igaA hY=20h¨, s¨,< jdoN t|k eh g|lM p°rIaM nA ho jA, t°\c¨|p rhyNgA aty bol, dy wog nhIN hovyNgA= ik`Nik t°\myrIaM aAKIaM g|lM ^ s|c nhIN m»inaA< ijh/IaMinw¨kt smyN ty p°rIaM ho,gIaM=”

21bAhr lok ajy vI zkrwAh dA e»tzAr kr rhysn= `h hYrAn sn ik `s ny m»dr a»dr e»nA smMlAeaA= 22jdoN `h bAhr aAeaA tM `h lokM nAlg|l nA kr sikaA= `s ny m»dr iv|c koE drSnvyiKaA sI< ik`N j¨ `h g°\gA ho igaA sI aty `hisrF lokM nAl eSAry hI kr sikaA= 23jdoN `s dIsyvA m¨k»ml ho gE tM `h Gr vAips m¨/ aAeaA=

24ifr k¨J idnM ipCoN `s dI ptnI elIsbtgrBvtI ho gE aty `h p»j mhIinaM vAstyaAp,y GroN bAhr nA gE= `s ny aAiKaA< 25“pRB°

1045 l°kA 1:26-60

ny myrI hAlt vyKI sI aty h¨, myrI shAetA krndA FYslA kItA hY= `s ny lokM a|gy myrA bMJ ho,dA kl\k d°r krn lE kArvAE kItI=”

kuaArI mirwm26Ð27jdoN elIsbt grB avsTA dy CyvyN mhIny

iv|c sI tM izbrAXl d°t ^ prmyS¨r dy v|loN nAsrtnAmI glIl dy e|k ngr dy iv|c e|k k¨aArI k¨/I kolByijaA igaA= `s k¨/I dI dA~d dy pirvAr iv|coNw°s¨F nM dy e|k aAdmI nAl k¨/mAE hoE sI< aty `sk¨/I dA nAm mirwm sI= 28d°t `s k¨/I kol aAeaAaty aAiKaA< “m¨bArk hovy⁄ pRB° tyry nAl hY aty tyry typRB° ny aAp,I ikrpA ivKAE hY=”

29jdoN `s ny d°t dy Sbd s¨,y< `h prySAn ho gEaty GbrA gE= `h soc, l|gI< “es S¨BkAmnA dAkI arT hoeaA=”

30d°t ny `s ^ aAiKaA< “mirwm< t°« GbrA nA<ik`Nik pRB° tyry ty b/A pRs»n hY= 31aty vyK⁄ t°« grBvtIhovyNgI< aty e|k p¨|tr pYdA nA kryNgI aty `s dA nMiws° r|K,A= 32`h mhAn hovygA aty lok `s ^ a|t`%c prmyS¨r dA p¨|tr aAK,gy= aty pRB° prmyS¨r `sdy iptA dA~d dA tKt `s ^ dyvygA= 33`h hmySAlE esrAXlIaM ty hk°mt krygA aty `s dA rAjkdI vI Ktm nhIN hovygA=”

34tM mirwm ny d°t ^ p%iCaA< “eh ikvyN vAprygA?mYN tM ajy k¨aArI hM⁄”

35d°t ny mirwm ^ ikhA< “piv|tr aAtmA tyry kolaAvygA aty a|t `%c prmyS¨r dI SktI tyry `praAp,I prCME >AlygI aty es lE ijh/A piv|trbAlk pYdA ho, vAlA hY< prmyS¨r dA p¨|tr khAvygA=36aty s¨,< tyrI irStydAr elIsbt vI grBvtI hY=BAvy `h b/I b¨|>I hY pr `s ^ b|cA ho, vAlA hY=eh aØrt< ijs ^ lok bMJ aAKdyy sn< es ^ grBvtIhoE ^ Cy mhIny ho gX hn⁄ 37ik`N ik prmyS¨r lEk¨J vI as\Bv nhIN hY=”

38mirwm ny ikhA< “mYN tM pRB° dI dAsI hM so myrynAl sB tyry khy an¨sAr hI vApry⁄” td d°t `s pAsoNclA igaA=

mirwm dA zkrwAh aty elIsbt pAs jA,A39mirwm itaAr hoE ty CytI hI wh°idwA dy phA/I

elAky dy e|k ngr ^ gE= 40ifr `h zkrwAh dyGr jA v/I aty elIsbt ^ slAm kItA= 41jdoNelIsbt ny mirwm dIaM S¨BkAmnAvM s¨,IaM tM

`s dI k|¨K iv|c b|cA n|c ipaA aty elIsbt piv|traAtmA nAl Brp°r ho gE= 42`s ny `%cI aAvAziv|c aAiKaA< “t°\ sB aØrtM toN vDyry D\n hY= aty `hjo bAlk tY^ pYdA hovygA `h vI D\n hY= 43myry pRB° dImAtA dA myry kol aA`, dA BAg mY ikvyN pRApt hoeaA⁄44mYN ik«nI K¨SnsIb hM= jdoN mYN tyrI aAvAz s¨,I tMmyrI k¨|K a»drlA b|cA K¨SI nAl `%Cl ipaA= 45t°«s|c m|c D»n hY⁄ ik`N ik t°\ ivSvAs kItA hY ik< ijh/IaMg|lM pRB° ny tY^ khIaM< `h zr°r p°rIaM ho,gIaM=”

mirwm pRB° dI `stit krdI hY46tM mirwm ny ikhA<47“myrA aAtmA pRB° dI `stit krdA hY myrA idl

b/A K¨S hY ik`Nik pRB° myrA m¨ktIdAtA hY=48`s ny aAp,I dIn dAsI v|l aAp,A iDaAn id|tA

hY= hM< h¨, toN sB mY^ D»n aAK,gy<49ik`N ik< es srb SktImAn ny myry lE mhAn

kArj kIty hn aty `s dA nAm piv|tr hY=50ijh/y lok `s toN .rdy hn `h `nHM ty< aty

`nHM dIaM `lAdM ty imhrbAn h¨»dA hY=51`s ny aAp,IaM bMh dI tAkt ivKAE= `s ny

h»kArI lokM ^ `nHM dIaM h»kArI socM nAl iK».A id|tA=52`s ny SktISAlI hAkmM ^ `nHM dy is»GAsnM toN

hqA id|tA hY aty `s ny dIn lokM ^ `%cA `QAeaA=53`s ny B¨%iKaA ^ c\gIaM cIzM nAl rjA id|tA

aty amIr lokM ^ KAlI h|TIN Byj id|tA=54`h esrAXl dy lokM dI mdd lE aAeaA ijnHM

^ `s ny aAp,I syvA lE c¨i,aA sI= `s ny sA^aAp,I imhr ivKAE tM jo asIN `s ^ wAd r|KIX=

55es trMH `s ny sA.y p¨riKaM< abrAhAm aty `sdIaM `lAdM< nAl kItA vcn sdIvI p°rA kItA=”

56mirwm elIsbt nAl it»n k¨ mhIny rhI atyifr Gr m¨/ aAE=

w°h»nA dA jnm57jdoN elIsbt dy jn, dA vylA aA igaA tM

`sdy Gr e|k p¨|tr ny jnm il|tA= 58jdoN `sdyg¨aM>IaM aty irStydArM ny s¨i,aM ik pRB° ny `s`pr aAp,I mhAn dwA ivKAE hY tM `h `s dy nAljSn mnA`, lE aAX=

59jdoN bAlk a|QM idnM dA ho igaA tM `h lok b|cydI s¨«nt krn lE aAX aty `s dA nM zkrwAhr|K, l|gy< ik`N ik ehI `s dy iptA dA nM sI= 60pr`sdI mAtA ny aAiKaA< “nhIN⁄ `h w°h»nA sdvAXgA=”

l°kA 1:61-2:12 104661iFr `nHM ny `s ^ ikhA< “tyry sAkM iv|coN koE vI

aijhA nhIN hY jo es nAP nAl sdvA`NdA hovy=”62td `nHM ny `s dy iptA v|l eSArA kItA< “`h `sdA kI nA`N r|K,A cAh¨«dA hY?”

63tM `s ny ilK, vAsty k¨J m»gvA ky `s `priliKaA ik< “es dA nAm w°h»nA hY=” sAry lok vyK kyhYrAn rih gX= 64ifr t¨r\t hI `s dA m°»h K¨ilHaAaty `s dI jIB i>|lI ho gE aty `s ny pRB° dI`stit krnI s¨r° kr id|tI= 65tM sAry aM>I g¨aM>Ieh vyK ky GbrA gX aty wh°idwA dy sAry phA/I KytRiv|c enHM sArIaM g|lM bAry crcA krn l|g pX=66sAry lok ijnHM ny vI aijhIaM g|lM s¨,IaM `hhYrAn hoX aty p¨|iCaA< “eh b|cA ikvyN dA hovygA?”ik`N ik pRB° dA h|T `s b|cy dy nAl sI=

zkrwAh ny pRB° dI `stit kItI67t|d w°h»nA dA iptA zkrwAh piv|tr aAtmA

nAl Brp°r sI aty `h lokM ^ dsdA ik Biv|Kiv|c kI vAprygA:

68“`stit hovy esrAXl dy pRB° prmyS¨r dI< ik`Njo `h aAp,y lokM dI mdd krn lE aAeaA hY aty`nHM ^ C¨qkArA id|tA hY=

69`s ny sA^ aAp,y syvk dA~d dy pirvAr iv|coNSktISAlI m¨ktIdAtA bKiSaA hY=

70`sny aijhA `s vAady lE kItA ijh/A `s nybh¨t pihlM aAp,y nbIaM rAhIN kItA sI=

71`s ny sA^ sA.y vYrIaM toN aty `nHM sBnM lokMdy h|TM toN bcA`, dA vAadA kItA jo sA^ nfrtkrdy hn=

72pRB° ny vAadA kItA sI ik `h sA.y ip~ dAidaMty imhrbAn hovygA aty aAp,y piv|tr vAady ^ cytyr|KygA=

73`s ny abrAhAm< sA.y p°rvz nAl ekrAr kItA74ik `h sA^ sA.y d¨Sm,M dy h|ToN C¨qkArA dyvygA

tM jo asIN `s dI inrBY ho ky syvA kr skIX75asIN aAp,I sArI iz\dgI iv|c `sdy sAmH,y

piv|tr aty DrmI rhMgy=76hy bAlk< h¨, t°« a|t `%c prmyS¨r dA nbI

aKvMXgA ik`N jo t°« pRB° dy a|gy a|gy jAvyNgA aty `slE rAh itaAr kryNgA=

77aty t°« `s dy lokM ^ d|syNgy ik `h aAp,y pApMdI m¨aAFI rAhIN bcAX jA,gy=

78sA.y prmyS¨r dI mhAn dwA dy kAr,< e|k nvINsvyr sA.y `%pr aAvygI=

79eh nvIN svyr `nHM lokM ty cmkygI jo hnyry atymØt dy prCAvyN iv|c rih rhy hn= tM jo sA.y kdmSMtI v|l vD sk,=”

80e`N `h CoqA b|cA v|.A hoeaA aty aAtmA iv|ctAktvr bi,aA= aty esrAXl `%ty aAp,y prgqho, dy idn tIkr< `jA/ iv|c irhA=

iws° dA jnm( m|tI 1:8–25)

`s smyN aØg¨st¨s kYsr v|loN eh aAdyS hoeaAik sAry rom vAsIaM ^ mrdm-SmArI vAsty aAp,y

nM drj krA`,y cAhIdy hn= 2eh pihlI vArI sI<jo mrd¨m S¨mArI dIaM iktAbM iv|c sAry lokM ^ drjkItA jA,A sI= eh `s smyN kItA igaA sI jdoN s°rIaAdA rAjpAl k¨ry¨nw¨s sI= 3es lE hr koE aApo-aAp,y ngr iv|c aAp,A nA`N drj krvA`, lEigaA=

4tM w°s¨F glIl dy Sihr nAsrt toN ivdA hoeaA=`h wh°idwA iv|c bYtlhm dy ngr ^ igaA= ehngr dA~d dA ngr khA`NdA sI= w°s¨F `%Ty eslE igaA ik`Nik `h dA~d dy GrA,y iv|coN sI= 5tM`h vI mirwm nAl aAp,y nM drj krvA`, igaAik`N ik mirwm `s nAl ivaAh lE m»gI hoE sIpr h, mirwm grBvtI sI= 6jdoN w°sF aty mirwmbYtlhm iv|c sn tM mirwm ^ pRs°t pI/M ho,IaM S¨r°hoEaM= 7`s ny aAp,y pihly p¨tr iws° ^ `%Tyy jnmid|tA= pr `s Gr iv|c `nHM dy rih, jogI TM nhINsI< mirwm ny bAlk ^ k|p/y iv|c lpyiqaA aty bAlk^ e|k bksy iv|c pA ky ij%Ty pSUaM ^ cArA K¨aAeaMjMdA sI `%Ty e|k K¨rlI iv|c r%iKaA=

kuJ aAj/IaM ny iws° bAry sui,aA8`sy rAt< `s elAky iv|c k¨J aAj/I aAp,IaM

By.M dI rAKI kr rhy sn= 9pRB° dA d°t aAj/IaM dysAmH,y aA ky K/HA ho igaA= pRB° dI mihmA `nHM dy c¨fyrycmkI tM aAj/I bh¨t .r gX= 10d°t ny `nHM ^aAiKaA< “.ro nhIN< mYN t¨hA^ K¨S˘KbrI d|s irhA hM< josAiraM lokM ^ bh¨t pRs\n kr dyvygI= 11K¨S ˘KbrIeh hY ik a|j dA~d dy ngr iv|c t¨hA.y lE e|km¨ktI dAty ny jnm ilaA hY< jo msIh pRB° hY= 12t¨sIN`s dI pCA, es trHM kr skdy ho ik t¨sIN e|kbAlk ^ k|p/y iv|c lpyiqaA aty K¨rlI iv|c ipaAhoeaA pAvogy=”

2

1047 l°kA 2:13-4013`%Ty bh¨t sAry d°tM ny d°sry d°t kol K/y ho ky pRB°

prmyS¨r dI `stit iv|c ikhA:14“s¨rg iv|c prmyS¨r dI `stit hovy< aty DrtI

`%ty `nHM lokM ^ SMtI ijnHM toN `h pRs\n hY=”

15d°t aAj/IaM ^ C|. ky Fyr s¨rg ^ vAips m¨/gX= aAj/I e|k d°jy ^ aAK, l|gy< “aAP h, bYtlhm^ clIX< aty `s g|l ^ vyKIX ijs dI ˘Kbr sA^ pRB°d¨aArA id|tI gE hY=”

16`h CytI hI cly gX aty `%Ty `nHM ny w°s¨F atymirwm ^ vyiKaA aty bAlk ^ KrlI iv|c ipaA hoeaAvyiKaA= 17jdoN aAj/IaM ny `s bAlk ^ vyiKaA tM`nHM ny `s s\dyS ^ fYlAeaA ijh/A es bAlk bAry`nHM ^ id|tA igaA sI= 18`h sAry lok ijnHM ny aAj/IaMdA s\dyS s¨i,aA< hYrAn sn= 19pr mirwm ny ehsArIaM g|lM aAp,y idl iv|c r|KIaM< aty `nHM bArylgAtAr soc,A jArI riKaA= 20aAj/I `h sB g|lMbAry vyK s¨, ky pRB° dA S¨krAnA ty `stit krdy hoXaAp,y GrM v|l vAps m¨/ gX= sB k¨J `vyN hIvApiraA ijvyN `nHM ^ d%isaA igaA sI=

21jdoN bAlk a|QM idnM dA hoeaA< tM `s dI s¨«nthoE aty `s dA nAm iws° r%iKaA igaA= eh nAmbAlk dy mirwm dI k|¨K coN pYdA ho, toN pihlM hI e|kd°t ny r%iKaA sI=

iws° dA m«dr iv|c smrp,22jdoN mirwm lE m°sA dI SrHA m¨tAbk S¨D ho,

dA smM aAeaA tM mirwm aty w°s¨F iws° ^< pRB° ^smript krn lE< wr°Slm iv|c ilaAX= 23ijvyN ikeh pRB° dI SrHA iv|c iliKaA hoeaA hY ik< “hr pirvArdA pihlA jnimaM nr b|cA pRB° ^ aript kItA jA,AcAhIdA hY=’* 24pRB° dA nym tM eh vI aAKdA hY ikt¨hA^< “do G|¨gIaM dA jo/A jM do kb°trM dA blIdAnzr°r dy,A cAhIdA hY=”* tM w°s¨F aty mirwm vIwr°Slm iv|c esy mksd lE gX sn=

ismPn iws° ^ vyKdA hY25`%Ty wr°Slm iv|c ismPn nM dA e|k aAdmI sI

jo ik DrmI aty c\gA mn|¨K sI= `h es `.Ik iv|csI ik kdo pRB° esrAXl ^ bcAvygA= `s a»dr piv|tr

“hr ... cAhIdA hY” k°c 13:2< 12

“do Gu|gIaM ... cAhIdA hY” lyvIaM 12:8

aAtmA dA vAsA sI= 26ismPn ^ piv|tr aAtmA ny

d%isaA ik jd t|k `h pRB° dy msIh* ^ vyKdA nhIN<`h nhIN mr skdA= 27ismPn aAtmA dI agvAEnAl m»dr iv|c aAeaA= `s smyN w°s¨F aty mirwmwh°dIaM dI SrHA an¨sAr krn lE m»dr iv|c gX=`h bAlk iws° ^ m»dr iv|c ilaAX= 28ismPn nybAlk ^ aAp,IaM bAhM iv|c ilaA aty prmyS¨r dAS¨krAnA krn l|gA:

29“pRB°⁄ h¨, t°« mY^ aAp,y vcn an¨sAr aAp,ydAs ^ SMtI nAl mr jA, dy=

30mYN tyry m¨ktI dAtA ^ aAp,I a|KIN vyiKaA hY=31t°\ `s ^ sArIaM kOmM a|gy itaAr kItA hYYYY=32eh bAlk gYr-wh°dIaM ^ tyrA rstA drsA`,

lE jot hY aty `h tyry esrAXl dy aAp,y lokM lEmihmA hY=”

33`s dy mAtA-iptA< iws° bAry jo aAiKaA igaA sI<s, ky hYrAn rih gX= 34t|d ismPn ny `nHM ^ aAsIsid|tI aty `s dI mAtA mirwm ^ aAiKaA< “es bAlkdy kAr, bh¨t sAry esrAXlI i.|g,gy aty bh¨t sAry`%Q,gy= `h pRB° v|lo e|k aijhA inSAn hovygA ijsdAlokM d¨aArA ivroD kItA jAvygA= 35eh inSAn bh¨tsAry lokM dIaM socM ^ pRkASmAn krygA= aty tU\ vIbh¨t g\BIr drd an¨Bv kryNgA ijvyN ik tlvAr tyryidl iv|c D|s rhI hovy=”

a|nA dA iws° ^ vyK,A36a|nA nAP dI e|k nbIaM sI< aty `h aSyr dy

GrA,y iv|coN FnUXl dI DI sI= `h b/I bz¨rg sI=37`h e|k ivDvA sI aty h¨, `h 84 sAlM dI sI=`s ny kdy m»dr nhIN sI C%i.aA= `h vrt r|KdIaty idn-rAt prmyS¨r a|gy pRArTnA krdI= 38`syvkt `h a»dr aAE aty prmyS¨r dI `stit krnl|gI= `sny `nHM sAiraM lokM ^ bAlk bAry d%isaAjo prmyS¨r dy e»tzAr iv|c sn< ik `h aAky wr°SlmdA C¨qkArA kry=

w°suf aty mirwmvAps Gr ^ prty

39w°s¨F aty mirwm< pRB° dy nym an¨sAr sB k¨Jkrn toN bAad glIl v|l aAp,y ngr nAsrt ^aAX= 40bAlk v|.A hoeaA aty tAktvr b, igaA=`h isaA,p nAl Brp°r sI< aty prmyS¨r dI ikrpA

msIh DArimk rItI an¨sAr “TAipaA hoeaA” (msIhA) jMprmyS¨r dA c¨i,aA hoeaA=

`s dy nAl sI=

l°kA 2:41-3:16 1048

iws° e|k b|cy dy r°p iv|c41hr sAl iws° dy mM bAp psAh* dy it`hAr ty

wr°Slm jMdy h¨»dy sn= 42jd iws° bArHM virHaM dA sItM `h hmySA vM{ dAavt ty gX= 43jdoN it`hAr˘Ktm ho igaA aty jdoN `h vAps Gr prt rhy sntMbAlk iws° wr°Slm iv|c hI Qihr igaA< pr `s dymApy es bAry nhIN jA,dy sn= 44eh socky ik `hwAtrIaM dy sm°h iv|c hI hovygA `h sArA idn sFrkrdy rhy< tM k¨J dyr bAad `nHM ny `s ^ aAp,ynzdIkI im|trM aty irStydArM iv|coN l|B,A Sr° kItA=45Fyr jdoN `h `s ^ nA l|B sky tM `h `s ^ l|BdyhoX wr°Slm vAps cly gX= 46it»nM idnM bAad `nHMny `s ^ m»dr iv|c g¨r°aM ivckAr bYiQaM< `nHM ^s¨,idaM aty `nHM ^ pRSn p¨|CidaM l%iBaA= 47sBs¨n, vAly `sdy svAlM-jvAbM aty smJ ^ vyK kyhYrAn ho rhy sn= 48jdoN iws° dy mAipaM ny `s ^vyiKaA tM `h hYrAn rih gX= `sdI mAtA ny `s ^aAiKaA< “p¨|tr< t°« sA.y nAl e»J ik`N kItA? tyry iptAaty mYN tyry lE ik»ny ifkrm»d sM< aty tY^ l|B rhysM=”

49iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “t¨sIN mY^ ik`N l|B rhysI? kI t¨sIN nhIN jA,dy ik mY^ myry iptA dy Gr iv|cho,A cAhIdA sI=” 50pr `h iws° dy `%tr ^ nA smJsky=

51tM iws° aAp,y mAipaM dy nAl nAsrt ^ aAeaAaty jo `h kih»dy rhy `nHM dA h¨km m»ndA irhA= `sdI mAtA ny eh sB g|lM iDaAn nAl aAp,y idl iv|cr|KIaM= 52iws° isaA,p aty SrIrk tOr ty viDaA<aty `s ^ prmyS¨r aty lokM donM v|loN ikrpA pRAptsI=

w°h»nA dy pRcAr( m|tI 3:1–12; mrkus 1:1–8;wUh\nA1:19–28)

itibirw¨s kYsr dy p»drHvyN vrHy iv|c< eh aAdmIkYsr dy aDIn sn: p¨»its¨w iplAt¨s wh°idwA dA

hAkm< hyrodys wh°idwA dA hAkm< hyrodys dA BrAiFilp¨|s et°irwA aty tRKonIits< l¨sinw¨s aiblynydA hAkm= 2anAs aty kwAFA srdAr jAjk sn= `ssmyN zkrwAh dy p¨|tr w°h»nA ^< `jA/ iv|c prmyS¨r

psAh wh°dIaM dA e|k mh|tvp°r, piv|tr idn= wh°dIhr vrHy es idn< eh g|l cyty r|K, lE KAs Bojn KMdysn ik prmyS¨r ny `nHM ^ m°sA dy smyN imsr dI g¨lAmI toNC¨qkArA idvAeaA sI=

dA s\dyS ph¨»icaA= 3tM `h wrdn ndI dy aAs-pAs

3

dy sAry elAikaM iv|c igaA aty lokM ^ pRcAr kItAik `h aAp,y idlM aty jIvn ^ bdl, aty aAp,ypApM dI m¨aAFI lE bpitsmA lY,= 4ijvyN wsAwAhnbI dI p¨stk iv|c iliKaA hoeaA hY:

“`jA/ iv|c e|k aAvAz hokA dy rhI hY: ‘pRB° dyrsty ^ itaAr kro `s dy mArg ^ is|DA kro=

5hr GAqI BrI jAvygI< hr phA/ aty iq|bA p|DrAkItA jAvygA= qy>y rAhM ^ is%iDaM kItA jAvygA aty`%cy nIvyN rAhM ^ smtl kItA jAvygA=

6aty hr e|k mn|¨K prmyS¨r dI m¨ktI bAry jA,jAvygA=’” wsAwAh 40:3–5

7w°h»nA ny `s BI/ ^ aAiKaA< jo `s kol bpitsmAlY, aAE sI< “t¨sIN zihrIly nAgM vrgy ho⁄ t¨hA^aA`, vAlI kropI toN B|j,A iksny d%isaA? 8t¨hA^`h g|lM krnIaM cAhIdIaM hn jo eh pRmAi,t krnik t¨sIN s|c m¨|c aAp,y ihrdy bdly hn= t¨sIN aAp,yaAp iv|c eh nA aAKo ‘abrAhAm sA.A iptA hY=’ mYNt¨hA^ aAKdA hM ik prmyS¨r abrAhAm dy lE tMenHM p|TrM iv|co vI bAlk pYdA kr skdA hY= 9k¨lhA/Ah¨, ibrK v|>, lE itaAr hY= ijh/A vI ibrK c»gyfl nhIN dyvygA< `s ^ v|> ky a|g iv|c s¨iqaAjAvygA=”

10 tM lokM ny w°h»nA toN p¨%iCaA< “sA^ kI krnAcAhIdA hY?”

11`s ny `%tr id|tA< “jykr iksy kol do kmIzMhn< tM `s ^ `nHM nAl sMiJaM krn id` ijs kole|k vI nhIN hY= aty jykr iksy kol Bojn hY tM `s ^`nHM lokM nAl sMJA krn id` ijnHM kol nhIN hY=”

12ms°lIX vI bpitsmA lY, lE aAX= `nHM ny `s^ p¨%iCaA< “g¨r° jI⁄ sA^ kI krnA cAhIdA hY?”

13`s lE `s ny jvAb id|tA< “ij»ny dA t¨hA^aAdyS hY `s toN v|D ek|tr nA kro=”

14ispAhIaM ny w°h»nA ^ aAiKaA< “sA^ d|s ik sA^kI krnA cAhIdA hY?” tM `s ny `nHM ^ ikhA<“zbrdstI iksy toN pYsA ek|QA nA kro= iksy ty koEelzAm lA ky k¨J nA lvo< isrf aAp,I tnKAh `%tyhI K¨S rho=”

15sB lok msIh ^ `.Ik rhy sn aty sB aAp,ymnM iv|c w°h»nA bAry eh ivcAr kr rhy sn ik “hoskdA `h K¨d msIh hovy=”

16iFr w°h«nA ny sAiraM ^ jvAb id|tA< “mYN tM thA^pA,I iv|c bpitsmA id»dA hM< pr myry toN bAad ijh/A

1049 l°kA 3:17-4:6

mn|¨K aA irhA hY `h myry toN ikty v.yry ty `%cy k»mkrygA= mYN tM `s dI j|¨tI dA tsmA Kol, dy jog vInhIN hM= `h t¨hA^ piv|tr aAtmA aty a|g nAlbpitsmA dyvygA= 17`s dy h|T iv|c e|k t«glI hYijs nAl `h gAhy hoX dAi,aM ^ sAF krygA=* `hk,k ^ ek|QA krky aAp,y g¨dAm iv|c pAvygA atyt°/I ^ al|g krky< `s a|g iv|c s|¨q dyvygA ijh/Iik kdy b|¨J, vAlI nhIN hY=” 18es trHM< `h `nHM ^hor bh¨t sAry bcn d|sdA aty `nHM iv|c K¨S ˘KbrIdA pRcAr krdA=

w°h»nA dy kArj ikvyN Ktm hoX19w°h»nA ny hAkm hyrodys ^ `sdy aAp,y BrA dI

ptnI hyroidaAs nAl nAzAez s\b\D ho, lEiJ/ikaA= 20es trMH hyrodys ny w°h»nA ^ kYd krid|tA aty e|k hor dSq krnI aAp,IaM dSq krnIaMdI s°cI iv|c SAiml kr lE=

w°h»nA ny iws° ^ bpitsmA id|tA( m|tI 3:13–17; mrkus 1:9–11)

21jdoN sAry lokM ^ bpitsmA id|tA jA irhA sI< tdiws° ^ vI bpitsmA id|tA igaA aty jdoN iws° pRArTnAkr irhA sI tM aAkAS K¨lH igaA< 22piv|tr aAtmAG¨|gI dy r°p iv|c `s `%pr aAeaA aty Fyr s¨rgM toNe|k vA,I aAE< “t°« myrA ipaArA p|¨tr hYN⁄ mYN tY^ipaAr krdA hM aty tyry ty bh¨t K¨S hM=”

w°suF dA pirvAirk eithAs( m|tI 1:1–17)

23jdoN iws° ny `pdyS dy,y S¨r° kIty< `s vkt `htkrIbn tIh k sAlM dA sI= `h w°sF dA p|tr m»inaAjMdA sI jo ik hylI dA p¨|tr sI= 24hylI m|TAt dA p¨|trsI aty mTAt lyvI dA= lyvI mlkI dA p¨|tr sI atymlkI w»nAE dA aty w»nAE w°sF dA p|tr sI= 25w°s¨Fm%itTwAh dA p¨|tr sI aty m%itTwAh amoS dA= amoSnh°m dA p¨|tr sI aty nh°m hslI dA= 26hslI ngEdA p¨|tr sI= aty n|gE mAhT dA p¨|tr sI aty mAhTmitTwAh dA p¨|tr sI ty mitTwAh iSmE dA= iSmEwosyk dA p¨|tr sI ty wosyk wh°dAh dA p¨|tr sI=

27whUdAh wohAnAn dA p¨|tr sI ty wohAnAn rysh dAaty rysh zr¨|bAbl dA p¨|tr sI aty zr¨|bAbl

dAi,aM ^ sAF krygA w°nAh dA BAv eh hY ik iws° c\gylokM ^ m»dy lokM koloN v|K krygA=

SaltIXl dA= 28SAltIXl nyrI dA p¨|tr sI aty

nyrI mlkI dA< mlkI a|dI dA p¨|tr sI aty a|dI kosAmdA= kosAm almodAm dA p¨|tr sI aty almodAm XrdA= 29Xr woSy dA p¨|tr sI aty woSy alIazr dA=alIazr worAm dA p¨|tr sI< aty worAm m|tAT dA atym|tAT lyvI dA p¨|tr sI=

30lyvI ismPn dA p¨|tr sI ty ismPn wh°dAh dA=wh°dAh w°s¨F dA p¨|tr aty w°s¨F wonAn dA aty wonAnalwAkIm dA p¨|tr sI= 31alwAkIm m|lwy dA p¨|trsI< m|lwy mYnAn aty mYnAn mtTy dA p¨|tr sI ty mtTynATAn dA aty nATAn dA~d dA p¨|tr sI= 32dA~dw|sI dA p¨|tr sI< w|sI Pbyd dA aty Pbyd boaz dAaty boaz slmon dA p¨|tr sI aty slmon nhSon dAp¨|tr sI= 33nhSon a»mInAdAb dA p¨|tr sI aty `harnI dA= arnI hsron dA aty hsron prs dA p¨|trsI aty prm wh°dAh dA= 34wh°dAh wAk°b dA p¨|trsI< wAk°b eshAk dA< eshAk abrAhAm dA p¨|tr sIaty abrAhAm tArh dA p¨|tr sI aty tArh nhor dAp¨|tr sI= 35nhor sr°g dA p¨|tr sI< sr°g r~ dA atyr~ plg dA< plg Xbr dA aty Xbr Slh dA p¨|trsI=

36Slh kynAn dA p¨|tr sI< kynAn arpkSAd dAaty `h Sym dA p¨|tr sI< Sym ^h dA p¨|tr sI aty ^hlAmk dA p¨|tr sI= 37lAmk mT°slh dA p¨|tr sI<mT°slh hnOk dA< hnOk wrd dA p¨|tr sI aty wrdmhllyl dA p¨|tr sI< mhllyl kynAn dA p¨|tr sI=38kynAn anoS dA p¨|tr sI< anoS syT dA p¨|tr sI< syTaAdm dA p|¨tr sI aty aAdm prmyS¨r dA p¨|tr sI=

iws° dA SYtAn v|loN prtAeaA jA,A( m|tI 4:1–11; mrkus 1:12–13)

iws° piv|tr aAtmA nAl Brp°r hoky wrdn ndItoN mi/aA tM aAtmA `s ^ `jA/ iv|c lY igaA=

2`%Ty iws° ^ SYtAn ny cAlI idnM t|k priKaA< aty`ny idn iws° ny k¨J nhIN KADA= jdoN `h smM KtmhoeaA< tM `s ^ b/I B¨|K l|gI=

3SYtAn ny iws° ^ ikhA< “jykr t°« prmyS¨r dA p¨|trhYN tM es p|Tr ^ aAK ik roqI b, jAvy=”

4iws° ny jvAb id|tA< “eh iliKaA igaA hY ik:‘eh isrf roqI hI nhIN jo mn¨|K ^ ij`NdA r|KdI

hY=’” ibvsTA 8:3

5iFr SYtAn `s ^ e|k `%cy phA/ ty lY igaA atye|k pl iv|c d¨nIaM dIaM tmAm pAtSAhIaM `jAgrkItIaM= 6SYtAn ny iws° ^ ikhA< “mYN eh tmAm rAjM

4

l°kA 4:7-31 1050

dA aiDkAr aty mihmA tY^ id»dA hM= ik`N ik ehsB mY^ id|tA igaA hY= aty mYN eh tAkt ijs mn¨|K ^cAhM dy skdA hM= 7aty jykr t°\ myry crnM ty i.|gmyrI `pAsnA kryN mYN eh sB rAj tY^ id»dA hM=”

8iws° ny jvAb ik|tA< “eh piv|tr poTI iv|c iliKaAhY ik:

‘tY^ pRB° tyry prmyS¨r dI `pAsnA krnI cAhIdI hYaty `s e|kly dI hI syvA kr=’” ibvsTA 6:13

9td SYtAn `s ^ wr°Slm iv|c lY igaA aty `s^ m»dr dy sB toN `cy sTAn ty K/HA kr id|tA atyaAiKaA< “jykr t°« prmyS¨r dA p¨|tr hYN< tM e|ToN T|lyk¨|d jA= 10eh piv|tr poTIaM iv|c iliKaA hY ik:

‘prmyS¨r tyrI lE aAp,y d°tM ^ iDaAn nAltyrI riKaA krn dA h¨km dyvygA=’ zbUr 91:11

11aty eh vI iliKaM hoeaA hY ik⁄ ‘`h tY^ aAp,y h|TM iv|c b¨|c lY,gy tM jo p|Tr

nAl tyry pYr ^ s|q nA l|gy=’” zbUr 91:12

12iws° ny jvAb id|tA< “pr ‘poTIaM’ iv|c eh vIiliKaA igaA hY ik:

‘t°« pRB° aAp,y prmyS¨r ^ nM prtA=’” ibvsTA 6:16

13tM SYtAn jdoN sArA prtAvA kr c¨|kA tM Fyr iksyhor c»gy vkt dI `.Ik krdA `s kolo d°r clA igaA=

iws° dA lokM ^ `pdyS dy,A( m|tI 4:12–17; mrkus 1:14–15)

14iws° piv|tr aAtmA dI SktI nAl glIl ^ vApsaAeaA< aty `s elAky dy hr pAsy `s dI kIrtI FYlgE= 15iws° ny `nHM dy pRArTnA sTAnM iv|c `pdySdy,y S¨r° kr id|ty= hryk ny `s dI `stit kItI=

iws° dA aAp,y ngr iv|c jA,A( m|tI 13:53–58; mrkus 6:1–6)

16ifr iws° nAsrt Sihr iv|c aAeaA< ij|Ty `hv|.A hoeaA sI= sbt dy idn `h pRArTnA sTAn tyigaA< ijvyN ik `h hmySA krdA sI `vy hI `h `sidn p/Hn lE K/o igaA= 17wswAh nbI dI poTI `s^ id|tI gE aty `s ny eh poTI KolH ky `h sFAk%i>aA< ij|Ty eh iliKaA hoeaA sI:

18“pRB° dA aAtmA myry nAl hY= `s ny mY^ grIbM ^K¨S ˘KbrI dy, lE msh kItA hY= `s ny mY^ kYdIaM

^ eh aYlAn krn lE ByijaA ik `h m¨kt hn atya»inHaM ^ ik `h idRSqI vAps pRApt krngy atystAX hoeaM ^ aitaAcArIaM toN m¨kt krA`, lE<

19aty lokM ^ es g|l dA aYlAn krn lE ik pRB°dA aAp,I imhr pRgq krn dA inw¨kt smM ny/y aAigaA hY=” wsAwAh 61:1–2

20iFr iws° ny p¨stk b»d krky syvk ^ id|tI atyT|ly bYQ igaA= pRArTnA sTAn iv|c hr e|k dI nzr`s ty j\m gE= 21iFr iws° ny `nHM ^ aAK,A S¨r°kItA< aty ikhA< “ijh/A ag\mI vAk h¨,y t¨sIN poTIaMiv|coN s¨i,aA hY< h¨, p°r, hY=”

22sB lok `s dI `stit kr rhy sn= `s dy m°»hoNikrpA dy Sbd s¨,ky sB lok hYrAn sn= `nHM nyikhA< “`h eho ijhIaM g|lM< ikvyN bol skdA hY? kIBlM eh w°s¨F dA p¨|tr nhIN?”

23iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “mYN jA,dA hM t¨sIN ehkhAvt zr°r myry `%ty lAg° krogy ik ‘hy vYd⁄ aAp,yaAp ^ rAzI kr=’ jo k¨J t°\ kFrnAh°m iv|c kItA hYasIN `h s¨i,aA hY< `h g|lM t°\ e|Ty aAp,y ngriv|c vI kr⁄’” 24t|d iws° ny ikhA< “mYN t¨hA^ s|caAKdA hM ik koE vI nbI kdy aAp,y ngr iv|c prvAnnhIN h¨«dA= 25jo mYN aAK irhA hM `h s|c hY ik XlIwAhdy smyN sA>y it»n sAlM t|k mINh nA ipaA= esrAXliv|c aijhA kAl ipaA ik< `s smyN `%Ty bht ivDvAvMsn= 26pr XlIwAh ^ `nHM iv|coN iksy ivDvA kolnhIN ByijaA igaA= `s ^ sYdA elAky dy ngr iv|cisrF sirp|T dI ivDvA kol ByijaA igaA sI= 27atyalISA nbI dy smyN esrAXl iv|c bh¨t sAry ko/HI sn<pr `nHM iv|coN sRIwAnI dy nAmn toN ibnM hor iksy vIko/HI ^ rAzI nA kItA igaA=”

28pRArTnA sTAn iv|c bYQy tmAm lokM ny eh sBg|lM s¨,IaM tM `h b/y g|¨sy iv|c aAX= 29`h K/y hoXaty iws° ^ ngroN bAhr k%i>aA= `nHM ny `s dAphA/I dI qIsI t|k< ijTy `nHM dA ngr `siraA sI<ip|CA kItA tM jo `h `s ^ K/HI c|qAn toN hyQM s¨|qsk,= 30pr iws° `nHM iv|coN dI l»G ky aAp,y rAhcilaA igaA=

iws° dA e|k mn|uK ^ QIk krnA ijsa»dr pRyt aAtmA sI

( mrkus 1:21–28)31jdoN `h glIl dy kFrnAh°m iv|c ph¨»icaA tM

`s ny sbt dy idn lokM ^ `pdyS dy,A S¨r° kr

1051 l°kA 4:32-5:11

id|tA= 32lok `s dy `pdyS ty hYrAn ho gX ik`Nik`h aiDkAr nAl boilaA= 33pRArTnA sTAn ty e|kmn¨|K sI ijs ^ BirSq aAtmA ic\bi/aA hoeaA sI<`h aAdmI `%cI aAvAz iv|c cIikaA< 34“hy nAsrtdy iws°⁄ tyrA sA.y nAl kI k»m? kI t°« e%Ty sA^ tbAhkrn aAeaA hYN? mYN tY^ jA,dA hM ik t°« kO, hYN t°«prmyS¨r dA piv|tr p¨rK hYN=” 35pr iws° ny `s ^rok ky tA/nM kItI aty ikhA< “c¨p kr⁄ aty es mn¨|Kiv|coN inkl jA=” BirSq aAtmA ny sAry lokM dy sAmH,y`s mn¨|K ^ QAh zmIn ty pqikaA aty Fyr BirSqaAtmA ibnA `s aAdmI ^ s|q phu»cAX `s iv|co inkligaA= 36lok hYrAn hoX ty e|k d°jy ^ kih, l|gy<“eh iks trHM dy `pdyS hn? ik `h BirSq aAtimaM^ SktI aty aiDkAr nAl h¨km id\dA hY aty `hbAhr aA jMdy hn=” 37`s KytR dy sAry BAgM iv|c iws°bAry ˘Kbr FYl,I S¨r° ho igaA=

iws° dA ptrs dI mAtA ^ rAzI krnA( m|tI 8:14–17; mrkus 1:29–34)

38ifr `h pRArTnA sTAn toN `%Q ky Sm~n* dyGr igaA= Sm~n dI s|s b/I ibmAr sI< `s ^ b/Atyz b¨KAr sI= `nHM ny iws° ^ `sdI mdd krn lEikhA= 39iws° ny `s dy ibstry dy nzdIk K/HA hokyb¨KAr ^ iJ/ikaA= b¨KAr ny `s ^ C|. id|tA= `ht¨r\t hI K/IH ho gE aty `nHM dI syvA krn l|g pE=

iws° dA hor bhut sAry lokM ^ rAzI krnA40s°rj .¨|b, dy smyN ijnHM dy Gr ibmAr lok< iB»n

iB»n ibmArIaM toN pIi/t sn< `nHM ^ `h iws° kolilaAX= iws° ny hr e|k `%pr aAp,A h|T r|Kky `nHM^ inrog kr id|tA= 41kE lokM iv|coN B°t rOlA pA`NdyhoX bAhr in|kly< “t°« prmyS¨r dA p¨|tr hYN” pr iws° ny`nHM ^ iJ/ikaA aty `nHM ^ bol, nA id|tA ik`N ik`h jA,dy sn ik `h hI msIh sI=

iws° dA hor SihrM iv|c jA,A( mrkus 1:35–39)

42ijvyN idn S¨r° hoeaA< iws° `h TM C|.ky e|kekMt TM clA igaA pr BI/ `sdI BAl iv|c gEaty aAiKr rAt vyly `s jgHA ph¨»c gE< ij|Ty `h sI=aty `s ^ rok, dI koiSs kItI ik `h `ToN nA jAvy=43pr `s ny `nHM ^ aAiKaA< “mYN prmyS¨r dy rAj dI

Sm~n Sm~n dA d°jA nM ptrs sI=

K¨s˘KbrI dA pRcAr krn lE hor ngrM iv|c vI jA,AhY= ik`N ik mYN esy `dyS lE ByijaA igaA hM=”

44es trHM iws° ny wh°idwA dy pRArTnA sTAnA iv|cpRcAr krnA jArI r%iKaA=

ptrs< wAk°b aty w°h»nA iws° dAan¨sr, krdy hn

( m|tI 4:18–22; mrkus 1:16–20)

iws° gnysrt dI JIl k»>y K/HA sI aty BI/prmyS¨r dy `pdyS s¨n, lE< `s dy aAs pAs

ek|QI ho rhI sI= 2iFr `s ny JIl dy k«>y do by/IaMdyKIaM= by/IaM iv|coN mACI bAhr aAky aAp,y jAlM ^Do rhy sn= 3iws° e|k by/I iv|c c/H igaA jo ik Sm~ndI sI aty `s ny by/I ^ k»>y toN To/I d°r lY jA, lEaAiKaA< tM `h by/I iv|c bYQ ky k»>y ty lokM ^ `pdySdy, l|gA=

4jdoN `h bol hiqaA< `s ny Sm~n ^ ikhA< “.°«GypA,IaM iv|c jAP aty m|CIaM lE aAp,y jAl pA,Iiv|c s¨|qo=”

5Sm~n ny jvAb id|tA< “mAlk⁄ asIN sArI rAtm|CIaM F/, lE bh¨t koiSS krdy rhy< pr sA.y h|Tk¨J vI nhIN l|gA= pr t¨sIN aAKdy ho ik mYN jAl pA,Iiv|c pAvM= es lE mYN e»J hI krdA hM ijvyN t¨sINaAKdy ho=

6sB mACIaM ny aAp,y jAl pA,I iv|c pAX tM`nHM dy jAl m|CIaM nAl es kdr BAry ho gX ik `hBAr nAl q¨q,y S¨r° ho gX= 7`nHM ny d°jI by/Iiv|c bYQy aAp,y hornM sATIaM ^ aAp,I mddlE b¨lAeaA= jdoN `nHM dy im|tr mdd lE aAX tM`nHM dIaM dono by/IaM es kdr m|CIaM nAl BrgEaM ik e»J mAl°m h¨«dA sI ik by/IaM h¨,y hI .u|bjA,gIaM=

8-9jdoN sm~n ny eh vyiKaA< tM `s ny iws° a|gyisr J¨kAeaA aty aAiKaA< “pRB° mYN e|k pApI b»dA hM<t°\ myry koloN d°r cilaA jA=” `s ny aijhA es lEaAiKaA ik`N ik `h aty hor jo `s dy nAl sn e»nIaMm|CIaM F/y jA, lE hYrAn sn= 10esy trHM zbdI dyp¨tr wAk°b aty w°h»nA vI b/y hYrAn hoX= wAk°b atyw°h«nA Sm~n nAl sMJA k»m krdy sn=

iws° ny Sm~n ^ ikhA< “BYBIt nA ho⁄ h¨, toN t°\ lokM^ ek|QA krn dA k\m kryNgA=”

11Fyr `nHM ny aAp,IaM by/IaM ^ k»>y ty ilaMdA=aty `nHM ny sB k¨J ip|Cy C|. id|tA aty iws° dy mgr hot¨ry=

5

l°kA 5:12-37 1052

iws° dA e|k ko/HI ^ rAzI krnA( m|tI 8:1–4; mrkus 1:40–45)

12e|k vAr iws° e|k ngr iv|c sI= `%Ty ko/H nAlBrp°r e|k b\dA sI= jdoN `s ny iws° ^ vyiKaA `hiws° dy pYrM ty J¨k igaA aty `s ^ byntI kItI< “pRB°<myry ty ikrpA kro aty mY^ QIk kr idP ik`N ik mYNjA,dA hM ik jy t¨sIN cAho tM mY^ rAzI kr skdy hoN=

13iws° ny aAp,A h|T bAhr FYlA ky `s ^ CoihaAaty `s^ aAiKaA< “mYN tY^ rAzI krnA cAh¨»dA hM<rAzI ho jA⁄” t¨r\t hI ko/H gAeb ho igaA= 14td iws°ny ikhA< “iksy kol vI es bAry izkr nA krIN jAjkkol jAky aAp,y aAp ^ ivKA aty ijvyN m°sA ny h¨kmid|tA jA ky blI ByqA kr= e»J lokM ^ ptA l|g jAvygAik t°\ rAzI ho igaA hY=”

15pr iws° dI crcA v|D toN v|D fYldI gE= lokMdI BI/ `s dy `pdyS s¨n, aty aAp,y rogM toN rAzIho, lE `s kol aAE= 16pr aksr iws° ekMtvAlIaM TAvM ty pRArTnA krn lE cilaA jMdA sI=

iws° dA e|k aDr\gI ^ QIk krnA( m|tI 9:1–8; mrkus 2:1–12)

17e|k idn iws° jdoN lokM ^ `pdyS dy irhA sI tMFrIsI< aty k¨J nym dy `pdySk vI `Ty bYQy hoX sn=`h glIl aty wh°idwA dy hr ngr toN aty wr°SlmtoN vI aAX sn= pRB° iws° ^ lokM ^ QIk krn lEaAp,I smr|TA dy irhA sI= 18`Ty e|k mn¨|K sI ijs^ aDr»g hoeaA sI= k¨J lok `s ^ m»jI ty c¨k kyilaAX= `h aAdmI cAh¨«dy sn ik `h es aDr»gI ^a»dr lYjA ky iws° dy sAmH,y r|K,= 19pr `Ty e»nIBI/ sI ik jd `nHM ^ a»dr jA, dA koE >»g nAidisaA iFr `h C|t `%ty c/Hy aty `nHM ny k¨J KprYlMk|>IaM aty BI/ dy ivckAr aty QIk iws° dy sAmH,y`s ibmAr mn¨|K ^ `s dy ibstry smyt hyQM lAhid|tA= 20iws° ny `nHM dI aAsTA vyKky ibmAr mn¨|K ^ikhA< “im|tr< tyry pAp bKSy gX hn=”

21wh°dI< nym dy `pdySkM aty FrIsIaM ny aApsiv|c soicaA “eh kO, aAdmI hY jo prmyS¨r dy iKlAFbol irhA hY? ik`Nik kyvl pRB° hI pAp mAf kr skdAhY=”

22iws° `nHM dIaM socM ^ jA,dA sI tM `s nyikhA< “t¨hA.y mn iv|c aijhy ivcAr ik`N pYdA ho rhyhn? 23ikh/I g|l sOKI hY? eh aAK,A ‘tyryy pAp maAFho gX hn’< ‘jM `%Q aty c|l=’ 24pr mYN t¨hA^ ehsb°t idaMgA ik mn¨|K dy p¨|tr* ^ DrtI ty pAp

m¨aAF krn dA aiDkAr hY=” tM `s ny aDr\gI mn¨|K^ aAiKaA= “mYN tY^ kih»dA hM< K/HA ho ap,A ibstrAc¨|k aty Gr ^ jA=”

25tM `h mn¨|K t¨r\t hI `nHM sAmH,y `%Q KloeaA=`sny aAp,A ibstrA c|ikaA aty pRB° dI `stit krdAhoeaA Gr ^ clA igaA= 26`h hYrAn sn aty `nHMny p°rI e|zt nAl prmyS¨r dI `stit kItI= `nHM nyaAiKaA< “a|j asIN hYrAnI BrIaM g|lM vyKIaM hn=”

lyvI iws° mgr ho ipaA( m|tI 9:9–13; mrkus 2:13–17)

27es toN bAad iws° bAhr igaA `s ny e|k ms°lIXlyvI ^ ms°l dI cOkIN ty bYQy vyiKaA= iws° ny `s ^ikhA< “myry ipCy ho t¨r⁄” 28lyvI sB k¨J C|. ky `s dyip|Cy ho t¨iraA=

29lyvI ny aAp,y Gr iv|c iws° lE e|k v|.I dAavtdA e»tzAm kItA= KA,y dI myz ty kAfI sAry ms°lIXaty k¨J hor lok vI ek|tr hoX sn= 30frIsIaM atynym dy `pdySkM ny iws° dy cyilaM ^ iSkAet kItI“t¨sIN ms°lIaM aty pApIaM nAl ikP KA-pI rhy ho?”

31iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “eh bImAr mn¨|K hn<ijnHM ^ vYd dI zr°rt hY nA ik t\dr¨stM ^= 32mYNpApIaM ^ `nHM dy idl aty jIvn bdl, lE aAK,lE aAeaA hM< nA ik DrmIaM ^=”

iws° dA vrt bAry svAl dA jvAb dy,A( m|tI 9:14–17; mrkus 2:18–22)

33`nHM ny iws° ^ ikhA< “w°h»nA dy cyly vI aAmtOr ty FrIsIaM dy cyilaM vM{ vrt r|Kdy atypRArTnA krdy sn< pr tyry cyly hr vkt KMdy-pINdyrih»dy hn=”

34iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “kI t¨sIN lA/y dy dostMtoN vrt r|KvA s|kdy ho jdoN t|k ik lA/A `nHM dy nAlh¨»dA hY? 35pr vkt aAvygA jdoN lA/A `nHM toN lYilaA jAvygA= `s vkt `h vrt rK,gy=”

36iws° ny `nHM ^ eh idRSqMt s¨,AeaA< “koE vImn¨|K nvyN k|p/y dI qAkI pA/ky p¨rA,y k|p/y `%ty nhINlA`NdA= jykr `h eh krdA hY tM `h nvIN p¨SAk^ KrAb kr lvygA< pr hM nvIN p¨SAk dI qAkI vIp¨rA,I p¨SAk ty myl nhIN KMdI= 37lok nvIN mY ^ kdy

mnu|K dA pu|tr `h nAm ijh/A iws° ny aAp,y lE vritaA=dAinXl 7:13–14 iv|c eh nAm msIhA dA hY< ijs ^ prmySrny aAp,y lokM ^ bcA`, lE c¨i,aA sI=

vI p¨rA,I mSkM iv|c nhIN pA`Ndy= ik`N? ik`N ik

1053 l°kA 5:38-6:25

nvIN mY p¨rA,IaM mSkM ^ pA/ dyvygI aty mY `nHMiv|coN .|lH jAvygI aty mSkM nSq ho jA,gIaM= 38esylE lok nvIN mY hmySA nvIaM mSkM iv|c Brdy hn=39aty p¨rA,I mY pI ky nvIN koE nhIN cAh¨«dA= ik`N?ik`N ik `h aAKdA hY ik< ‘p¨rA,I mY hI vDIaA hY=’”

iws° sbt dy idn dA pRB° hY( m|tI 12:1–8; mrkus 2:23–28)

sbt dy idn iws° k,k dy KytM iv|coN dI jA irhAsI= `s dy k¨J cyly k,k dy is|qy to/ky aAp,y

h|TM ty ml ky KA rhy sn= 2k¨J FrIsIaM ny ikhA<“tsIN eh ik`N kr rhy ho? sbt dy idn nym dy mtAibke»J krn dI ezAzt nhIN hY=”

3iws° ny aAiKaA< “kI tsIN eh nhIN pi/HaA ik dA~dny kI kItA sI< jdoN `h aty `s dy sATI B¨|Ky sn= 4kIt¨sIN nhIN pi/HaA ik `h prmyS¨r dy Gr vi/aA< ty`sny `h roqI c¨|kI< jo ik prmyS¨r ^ ByNq kItI gEsI< k¨J K¨d KADI aty k¨J `nHM lokM ^ id|tI< jo `s dynAl sn= eh nym dy ivr¨|D sI jd ik nym tM ehIaAKdA hY ik kyvl jAjk hI `s roqI dA syvn krskdA hY=” 5t|d iws° ny FrIsIaM ^ ikhA< “mn¨|K dAp¨|tr sbt dy idn dA pRB° hY=”

iws° sbt dy idn e|k aAdmI ^ rAzI krdA hY( m|tI 12:9–14; mrkus 3:1–6)

6e|k hor sbt dy idn `h wh°dI pRArTnA sTAniv|c `pdyS dy, lE igaA= `%Ty e|k aAdmI sI ijsdy s|jy h|T ^ aDr\g sI= 7nym dy `pdySk aty FrIsIes `.Ik iv|c sn ik vyKIX iws° es ^ sbt dyidn rAzI kr skdA hY ik nhIN= `h cAh¨«dy sn ikiws° koE glt k»m kry ty `h `s ^ doSI QihrAsk,= 8iws° `nHM dIaM socM ^ jA,dA sI= aty `sny `s mn¨|K ^ aAiKaA ijs dy h|T ^ aDr\g hoeaAsI< “`%Q aty ivcAly aA ky K/HA ho jA=” tM `s ny e»JhI kItA= 9td iws° ny lokM ^ p%iCaA< “mYN thA^ p|CdAhM ik sbt dy idn kI krn dI ezAzt hY? c\igaAEkrnI dI jM bdI? iksy dy pRA, nSq krn dI jM iksydy pRA,M ^ bcA`, dI?” 10iws° ny aAly d¨aAly `nHMsAiraM lokM ^ vyiKaA aty ibmAr aAdmI ^ aAiKaA<“mY^ aAp,A h|T ivKA=” jd `s aDr\gI mn¨|K nyaAp,A h|T ivKA`, lE bAhr ki>aA tM `h iblklQIk sI= 11td frIsI aty nym dy `pdySk eh vyK kyb/y kroD iv|c aAX aty e|k d°jy ^ kih, l|gy< “aApMiws° nAl kI krIX?”

6

iws° dA bArHM rs°lM ^ cun,A( m|tI 10:1–4; mrkus 3:13–19)

12`nHIN idnI iws° e|k phA/ ty igaA aty prmyS¨r^ pRArTnA kridaM sArI rAt ibtA id|tI= 13aglIsvyr `s ny aAp,y cyilaM ^ b¨lAeaA aty `nHM iv|coNbArHM ^ c¨i,aA aty `nHM ^ “rs°l” aAiKaA= 14`nHMbArMH rs°lM dy nM sn: Sm~n< ijs ^ iws° ny ptrsnM id|tA aty `sdA BrA a»idRwAs< wAk°b aty w°h»nA<ifilp¨|s aty brT¨lmE< 15m|tI< TomA aty hlfE dAp|tr wAk°b aty Sm~n ijh/A knAnI* khA`NdA sI=16wAk°b dA p¨tr wh°dA aty wh°dA eskirwotI= eh`hI wAk°b dA p¨tr wh°dA hY jo bAad iv|c iws° ^`sdy d¨Sm,M dy h|T f/vA`dA hY=

iws° dA lokM ^ `pdyS dy,A aty rAzI krnA( m|tI 4:23–25; 5:1–12)

17iws° aty rs°l phA/ toN `tr ky e|k p|DrI jgHAty aA ky K/oty= lokM dA e|k bh¨t v|.A sm°h `%Tyek|QA hoeaA sI jo ik sAry wh°idwA< wr°Slm< s°raty sYdA dy smu»dr k»>y dy SihrM toN aAX sn= 18`hsAry iws° dy `pdyS s¨n, aty aAp,y rogM toN c\gy ho,lE `s kol aAX sn= ijh/y lok BirSq aAtimaMtoN pIi/t sn `h vI rAzI kIty gX= 19sAry lok iws°^ C°h,A cAh¨«dy sn ik`Nik `s iv|coN SktI inkl kylokM ^ rAzI krdI sI=

20iws° ny aAp,y cyilaM v|l vyiKaA aty aAiKaA<“grIb loko⁄ t¨sIN D»n ho< ik`Nik prmyS¨r dA rAj

t¨hA.A hY=21t¨sIN jo h¨, B¨|Ky ho< D\n ho ik`N ik t¨hA^ s\t¨Sq

kItA jAvygA= t¨sIN jo h¨, ro rhy ho D\n ho ik`N ikmgroN t¨sIN h|soNgy=

22“t¨sIN D\n ho jdoN lok mn¨|K dy p¨|tr kAr, t¨hA^nfrt krn< itaAg,< bye|ztI krn aty thA^ dSqkih ky b¨lA`,= 23jdoN eh vApry tM aAn»d nAl`%Clo ik`Nik s¨rg iv|c t¨hA.A fl mhAn hovygA=`nHM dy ip` dAidaM ny vI nbIaM nAl evyN hI kItAsI ijvyN `h t¨hA.y nAl kr,gy=

24“t¨hA.y ty lAhnt< amIr loko< ik`N ik t¨hA.y koolsB s¨K hn=

25t¨hA.y ty lAhnt< ijh/y h¨, r|jy hoX ho mgroNt¨sIN B¨%Ky rhoNgy= t¨hA.A b¨rA hovygA jo h¨, h|s rhy ho<

knAnI wh°dIaM dA e|k rAjsI j|TA=

mgroN t¨sIN k¨rlA`Ngy aty aFsos kroNgy=

l°kA 6:26-49 105426“t¨hA.y ty lAhnt< jdoN sAry lokM d¨aArA t¨hA.I

`stit h¨»dI hY= ik`Nik `nHM dy p¨riKaM ny vI J°QynbIaM nAl evyN hI kItA sI=

aAp,y vYrIaM nAl vI ipaAr kro( m|tI 5:38–48; 7:12)

27“pr t¨sIN< jo mY^ s¨, rhy ho= mYN t¨hA^ d|sdA hMik aAp,y vYrIaM ^ vI ipaAr kro= ijh/y lok t¨hA.ynAl nfrt krdy hn aty t¨hA.A b¨rA ictvdy hn<`nHM dA vI BlA kro= 28jo t¨hA^ SrAp id»dy hn `nHM^ asIsM id`< jo t¨hA.y nAl c\gA ivhAr nhIN krdy`nHM lE vI pRArTnA kro= 29jykr koE t¨hA.I e|kg|lH ty cpy/ mArdA hY tM t¨sIN d°jI g|lH vI B¨aA idP=jykr koE t¨hA.A coZA KoNhdA hY tM `s ^ aAp,IkmIz Koh, toN vI nA roko= 30jo koE vI t¨hA.y kolo m»gy`s ^ dy dyvo= jykr koE t¨hA.I koE vI vst° lYNdA hYtM `s ^ vAps nA m»go= 31aty ijho ijhA t¨sIN cAh¨»dyho ik koE t¨hA.y nAl kry t¨sIN aAp hI d°ijaM nAl`ho ijhA vrtAvA kro= 32jykr t¨sIN kyvl `nHM ^ hIipaAr kroNgy< jo t¨hA^ ipaAr krdy hn< tM t¨sINprmyS¨r v|loN ikh/I `stit dI aAs r|K skdy ho?ik`N ik e»J tM pApI lok vI aAp,y ipaAr krnvAilaM nAl ipaAr krdy hn= 33jykr t¨sIN isrF`nHM dA hI c\gA kro jo t¨hA.y lE c\gA krdy hn< tMt¨sIN prmyS¨r v|loN ikh/I `stit dI aAs rKdy ho=pApI vI tM ehI krdy hn= 34jykr t¨sIN isrF `nHM^ hI `DAr id`< ijnHM koloN vAps aA`, dI aAs hovytM tsIN prmySr v|loN ikh/I `stit dI aAs r|K skdyho? e»J tM pApI lok vI d°jy pApI lokM ^ `DAr id»dyhn tM jo `h aAp,A p°rA pYsA vAps lY sk,= 35eslE aAp,y vYrIaM nAl ipaAr kro< m¨/ vAps lY, dIaAs toN ibnA< `hI kro jo c\gA hY= iFr t¨hA.A FlmhAn hovygA= aty t¨sIN srb `%c prmyS¨r dy b|cyhovogy ik`N ik prmyS¨r pApI lokM aty nAS¨kry lokM tyvI dwAvAn hY= 36dwAvAn hovo ijvyN ik t¨hA.A iptAvI dwAvAn hY=

aAp,y-aAp ^ jA,o( m|tI 7:1–5)

37“d°ijaM dA inr,A nA kro tM t¨hA.A vI inr,AnhIN kItA jAvygA= d°ijaM dI in\idaA nA kro tM t¨sINvI nhIN in\dy jAvoNgy< jykr tsIN d°ijaM ^ maAf krogytM t¨sIN vI mAF kIty jAvoNgy= 38id`< t¨hA^ vI id|tAjAvygA= t¨hA^ bh¨t vDyry id|tA jAvygA= eh t¨hA.y

h|TM iv|c vgAeaA jAvygA aty t¨sIN es ^ F/n wognhIN hovoNgy= aty eh bAhr t¨hA.I godI iv|c vgygA=ik`Nik ijs mAp nAl t¨sIN d°siraM ^ mApdy hoN `symAp nAl t¨hA^ vI mAipaA jAvygA=”

39`s ny `nHM ^ eh idRSqMt vI id|tI< “kI BlAa»nHM a»nHy dA aAg° ho skdA hY? nhIN⁄ dovyN hI qoX iv|cjA i.|g,gy= 40koE vI cylA aAp,y g¨r° toN `cyrAnhIN hY= pr jdoN cylA p°rI trHM is|K igaA hovy `haAp,y g¨r° vrgA hovygA=

41“t¨sIN `s k|K dy k, ^ ik`N vyKdy ho ijh/At¨hA.y BrA dI a|K iv|c hY= jdoN ik t¨sIN `s StIr ^nhIN vyKdy ijh/A t¨hA.I aAp,I a|K iv|c hY? 42t¨sINaAp,y BrA ^ ikvyN aAK skdy hoN< ‘vIr< mY^ tyrI a|KcoN k|K dA k, k|> lY,dy’ jdoN ik t¨sIN `h StIrnhIN vyKdy jo t¨hA.I aAp,I a|K iv|c hY= hy kpqIP<pihlM aAp,I a|K iv|coN StIr ^ k|>o tM hI tsIN aAp,yBrA dI a|K iv|c `s k|K dy k, ^ k|>, lE QIktrMH vyK skdy ho=

do trHM dA Fl( m|tI 7:17–20; 12:34–35)

43“e|k c»gA r¨|K mA/A fl nhIN id»dA aty nA hImA/A r|¨K vDIaA fl id»dA hY= 44hr r|¨K aAp,y fl toNjAi,aM jMdA hY= lok k»i.aAlIaM TorM toN a»jIr nhINto/dy aty nA hI JA/IaM toN `nHM ^ a»g°r imlskdy hn= 45c»gA ivaktI aAp,y idl iv|c ekitRtc\igaAEaM iv|coN c\gIaM g|lM k|>dA hY< aty e|k dSqivaktI aAp,y idl iv|c ekitRt b¨rIaM g|lM iv|coNbrIaM g|lM bAhr ilaA`NdA hY= ik`N ik ivaktIaAp,y m°«h nAl `hI g|lM aAKdA hY jo `s dy idliv|c ekitRt hn=

do iksm dy lok( m|tI 7:24–27)

46“t¨sIN mY^ ‘pRB°< pRB°’< ik`N b¨lA`Ndy ho jdoN ik jomYN aAKdA hM t¨sIN `h nhIN krdy? 47mYN t¨hA^ dsdAhM ik `h iks trHM dA ivaktI hY: hr `h mn¨|K jomyry kol aA ky myry `pdySM ^ s¨,dA hY aty `nHM tyaml krdA hY= 48`s aAdmI vrgA hY jo ik Gr b,AirhA hY= `h .°«GI K¨dAE krky c|qAn `ty nIh DrdAhY= h/ aA`NdA hY aty h/H dA pA,I `s dy Gr ^ vhAky lY jA, dI koiSS krdA hY< pr `h h/H `s Gr ^ihlA nhIN skdA< ik`Nik `s Gr dI nIh mzb°t hY=49pr `h ijh/A myry bcnM ^ s¨,dA hY pr aml

1055 l°kA 7:1-25

nhIN krdA tM `h `s mn¨|K vrgA hY ijsny aAp,yGr dI K¨dAE mzb°tI nAl .°«GI nhIN p¨|qI aty jdoNh/H aAeaA tM b/y aArAm nAl hI `sdA Gr bhA kynAl lY igaA aty `h Gr p°rI trHM brbAd ho igaA=”

iws° dA e|k nOkr ^ QIk krnA( m|tI 8:5–13;wUh\nA4:43–54)

jdoN iws° aAp,IaA sArIaM g|lM lokM t|k ph¨«cAc¨|kA tM `h kfrnAh°m v|l igaA= 2`Ty e|k

sYnA aiDkArI sI= `s dA nokr b/A bImAr sI< atymrn iknAry sI= `s ^ nokr nAl b/A ipaAr sI=3jdoN aiDkArI ^ iws° bAry ptA l|gA `s ny kJ bzrgwh°dI aAg°aM ^ iws° kol eh byntI krn lE ByijaAik `h aAvy aty `sdy nOkr ^ bcAvy= 4tM `h aAdmIiws° kol gX `nHM ny aiDkArI dI mdd krn lEiws° a|gy byntI kItI aty ikhA< “ik `h s|c m¨|c tyrIshAetA dy kAibl hY= 5`h sA.y lokM ^ ipaAr krdAhY aty sA.y lE `sny pRArTnA sTAn vI b,vAeaAhY=”

6es lE iws° `nHM dy nAl cilaA igaA aty jdoN`h `sdy Gr toN izaAdA d°r nhIN sI= tM aiDkArIny aAp,y k¨J imtrM ^ `s ^ eh aAK, lE ByijaA<“pRB° t¨sIN eTy aA`, dI tklIf nA kro< ik`N ik mYNes lAek nhIN ik t¨sIN myrI C|t hyQ aAvo= 7esykAr, mYN aAp,y aAp ^ t¨hA.y kol aA`, dy kAiblnhIN smiJaA= pr t¨sIN kyvl e|k Sbd aAKoN tM myrAnokr rAzI ho jAvygA= 8ik`Nik mYN Kd ap,y toN `%icaMdy aDIn k»m krdA hM= k¨J ispAhI hn jo myry hyQMhn= jykr mYN iksy ^ aAKdA hM< ‘jA’< tM `h jMdA hYty jykr mYN iksy hor ^ aAKdA hM< ‘aA’< `h aA`NdA hY=jykr mYN aAp,y nokr ^ khM< ‘eh kr’< tM `h krdAhY=”

9jdoN iws° ny eh s¨i,aA tM `h hYrAn hoeaA=iws° `nHM lokM v|l m¨i/aA jo `sdA h¨km m»ndy snaty `nHM ^ aAiKaA< “mYN thA^ s|c aAKdA hM ik aijhAivSvAs tM mYN esrAXl iv|c vI nhIN vyiKaA=”

10ijh/y lok iws° kol Byjy gX sn jdoN `h Gr ^vAps cly gX tM `nHM ny vyiKaM ik nokr rAzI hoigaA sI=

iws° dA e|k mn¨|K ^ ij`NdA krnA11agly idn iws° nAen nM dy e|k Sihr iv|c

igaA= `s dy cyly aty lokM dI e|k v.I BI/ `sdynAl sfr kr rhI sI= 12jdoN `h ngr dy fAqk dy

7

kol ph«icaA tM `sny e|k jnAzA vyiKaA= e|k ivDvAdA e|ko e|k p¨|tr sI jo mr igaA sI= jdoN `sdy p¨|trdA jnAzA iljAeaA jA irhA sI tM dy `sdy nAlkAfI lok vI t¨r rhy sn= 13jdoN pRB° iws° ny `s ^vyiKaA tM `sdy idl ^ b/A d|¨K l|gA aty `sny `saOrt ^ ikhA< “t°« ro nhIN=”

14`h agMh igaA aty tAb°t ^ CoihaA aty ijnHMlokM ny tAb°t ^ c¨ikaA hoeaA sI< `%Ty hI r¨kgX= iws° ny `s m¨rdA p¨|tr ^ ikhA< “hy w¨vk⁄ 15mYNtY^ aAKdA hM ik `Q Klo=” tM `h ivDvA dA p¨|tr`Q bYQA aty g|lM krn l|g ipaA aty iws° ny `s ^`sdI mM ^ dy id|tA=

16sB lok .r nAl Br gX aty eh kih ky prmySrdI `stit krn l|gy “e|k v|.A nbI sA.y kol aAeaAhY=” aty `nHM ikhA< “prmySr Kud aAp,y lokM dI mddkrn lE aAeaA hY=”

17eh Kbr iws° bAry sAry wh°idwA aty `sdy aAs-pAs dy elAky iv|c FYl gE=

w°h»nA v|lo e|k svAl( m|tI 11:2–19)

18w°h»nA dy cyilaM ny `s ^ enHM sB g|lM bAryd%isaA aty w°h»nA ny aAp,y do cyilaM ^ aAp,y kolb¨lAeaA= 19w°h»nA ny `nHM ^ pRB° kol eh p¨|C, lEByijaA “kI t°« `hI hY ijsdA sA^ e»tzAr hY jM asINiksy d°jy dy aA`, dA e»tzAr krIX?”

20tM `h lok iws° kol aAX aty aAK, l|gy< “w°h»nAbpitsmA dy, vAly ny sA^ tyry kolo eh svAl pu|C,lE ByijaA hY ik ‘kI t°« `hI hY ijsdI sA^ `.Ik hYjM asIN iksy hor dy aA`, dI `.Ik krIX?’”

21`s vkt iws° ny bh¨t sAry bImAr lokM ^ `nHMdI bImArI ty rogM toN aty BirSq aAtimaM toN m¨ktkItA aty bh¨t sAry a»ny lokM ^ idRSqI id|tI tM jo `hdobArA vyK sk,= 22td iws° ny w°h»nA dy cyilaM ^aAiKaA< “jAP aty jA ky jo kJ tsIN si,aA aty vyiKaAhY w°h»nA ^ dso< ik h¨, a»nHy vyK skdy hn< l»g/y t¨rskdy hn ko/HI rAzI ho gX hn< boly s¨, skdy hn atym¨ridaM ^ jIvn id|tA igaA hY= aty prmyS¨r dy rAjdI KS KbrI grIb lokM ^ id|tI gE hY= 23jo ivaktImY^ svIkArdA hY `h D\n hY=”

24jdoN w°h»nA dy cyly cly gX tM iws° ny lokM ^w°h»nA bAry aAK,A sr° kItA “tsIN kI vyK, lE `jA/iv|c gX sI? kI e|k kAny ^ ijh/A hvA dy b¨|ly nAlihldA hY? 25tsIN bAhr kI vyK rhy sI? kI e|k vDIaA

l°kA 7:26-8:1 1056

poSAk pAE hoX aAdmI ^ vyKdy sI? nhIN ijh/y lokvDIaA k|p/y pA`Ndy hn aty aYS nAl ij`Ndy hn<rAijaM dy mihlM iv|c hI dyKy jA skdy hn= 26s|cIN⁄t¨sIN bAhr kI vyK, gX sI? kI nbI ^ vyK, gXsI? hM⁄ mYN t¨hA^ d|sdA hM ik w°h»nA e|k nbI toN v|DhY= 27eh `hI ivaktI hY ijs bAry poTIaM iv|c vIeh iliKaA hoeaA hY:

‘s¨,o⁄ mYN pRB°< aAp,A d°t tyry a|gy a|gy ByjdA hMijh/A tyry a|gy tyrA rAh itaAr krygA=’ mlAkI 3:1

28pr mYN t¨hA^ aAKdA hM ik ijh/y vI e|Ty mn¨|Kj»my hn w°h»nA nAlo v|.A koE nhIN< pr jo vI koEmn¨|K prmyS¨r dy rAj iv|c CoqA hY `s kolo v|.A hY=”

29jdoN sAry lokM smyt ms°lIaM ny vI eh s¨i,aAtM `h sihmt hoX ik prmyS¨r dA rstA DrmI sI=eh `hI lok sn ijnHM ^ w°h»nA d¨aArA bpitsmAid|tA igaA sI= 30pr frIsIaM aty nym dy `pdySkMny prmyS¨r dI `nHM bAry b,AE iv`Nt ^ nAm»z°r krid|tA< `nHM ny w°h»nA ^ bpitsmA dy, dI an¨mtI nAid|tI=

31“ifr mYN es pI/HI dy lokM ^ iks vrgA d|sM?`nHM dI t¨lnA iks nAl hY? 32`h `nHM b|icaM vrgyhn ijh/y rAhM ty bYQdy hn aty `nHM dA e|k sm°hd°jy sm°h ^ aAKdA hY<

‘asIN t¨hA.y lE b\srI vjAE pr t¨sIN nA n|cy<asIN t¨hA.y lE Sok gIt gAeaA pr t¨sIN nhIN roX=’

33w°h»nA bpitsmA dy, vAlA aAeaA< nA tM `hroqI KMdA hY nA hI mY pINdA hY pr t¨sIN kih»dy ho `s ^B°t toN ic\bi/aA hoeaA hY= 34iFr mn¨|K dA p¨|tr KMdyaty pINdy aAeaA hY aty t¨sIN kih»dy ho ik ‘vyKo `hKA~ aty ipa|k/ hY aty `h msUlIaM aty pApIaM dAim|tr hY=’ 35pr isaA,p aAp,y kArnAimaM d¨aArAhI DrmI idKAE id\dI hY=”

Sm~n FrIsI36ifr frIsIaM iv|coN ix|k ny byntI kItI ik `h

`s nAl roqI KAvy= tM iws° `s frIsI nAl `s dyGr jA ky KA,y dI myz ty bYQA= 37`s ngr iv|c e|kpAp, aOrt sI aty `h jA,dI sI ik iws° e|k frIsIdy Gr Bojn KA irhA sI< tM `h e|k s\gmrmr dISISI iv|c atr ilaAE= 38`h iws° dy crnM kolK/HI sI aty ro rhI sI= `s ny aAp,y h»J°aM nAl `sdy pYr ig|ly krny S¨r° kr id|ty< aty aAp,y vAlM dy

nAl iws° dy pYrM ^ p°«iJaA aty s¨kAeaA= `sny ik»nIvAr `sdy pYrM ^ c¨«imaA aty ifr `sdy pYrM ty atrml id|tA= 39ijs frIsI ny iws° n\ aAp,y Gr BojnlE b¨lAeaA sI `sny eh sB vyiKaA tM aAp,y mniv|c soicaA< “jykr eh aAdmI (iws°) nbI h¨»dA tMijh/I aOrt esdy pYr C°h rhI hY< `s ^ ptA ho,AcAhIdA sI ik `h e|k pAp, aØrt hY=”

40iws° ny frIsI ^ aAiKaA< “Sm~n⁄ mYN tY^ k¨JaAK,A hY=”

Sm~n ny ikhA< “g¨r°⁄ t¨sIN mY^ kI aAK,A cAh¨«dyho?”

41iwsU ny aAiKaA: “do aAdmI sn= dovyN hI e|ky hIsAhUkAr dy dy,dAr sn= e|k b\dA sAhUkAr ^ 500

cMdI dy is|ikaM dA dy,dAr sI aty dUjA aAdmI sAhUkAr^ 50 cMdI dy is|ikaM dA dy,dAr sI= 42donM hIaAdmIaM kol pYsy nhIN sn< es lE `h aAp,AkrjA nA dy sky= pr sAhUkAr ny dohM aAdmIaM ^aAiKaA `nHM ^ aAp,A krj dy, dI koE lo/ nhIN=hu, dohM iv|coN ikh/A b\dA sAhUkAr ^ v|D ipaAr krygA=

43Sm~n ny ikhA< “myry iKaAl iv|c `h vDIk ipaArkrygA ijs ^ `sny izaAdA Dn bKiSaA=”

iws° ny Sm~n ^ ikhA< “t°« QIk aAK irhA hY=”44ifr iws° `s aØrt v|l pritaA aty Sm~n ^aAK, l|gA< “t°« es aØrt ^ vyK irhA hYN? jdoN mYN tyryGr a»dr pRvyS kItA tM t°« myry pYr Do, lE pA,I nAid|tA pr `sny aAp,y h»J°aM nAl myry pYr Doty atyaAp,y vAlM nAl `nHM ^ s¨kAeaA= 45t°« mY^ nhINc¨«imaA pr jd hI mYN a»dr aAeaA td toN `h myrypYrM ^ c»mdI rhI= 46t°« myry isr tyl nAl nhIN J%isaApr `sny atr nAl myry pYr mly= 47es lE< mYNthA^ d|sdA hM ik `s dA an\t ipaAr eh drSA`NdAhY ik `s dy bh¨t sAry pAp m¨aAF ho gX hn= pr `h<ijs dy To/y pAp m¨aAF hoX hn< G|q ipaAr krdA hY=”

48ifr iws° ny `s aOrt ^ aAiKaA< “tyry pAp bKSygX hn=”

49KA,y dI myz dy aAs pAs bYQy lok aAp,y mn iv|csoc, l|gy ik< “eh kO, aAdmI hY jo pAp vI m¨aAfkr skdA hY?”

50iws° ny `s aOrt n\° ikhA< “tyrI aAsTA ny tY^ tyrypApM toN bcAeaA hY< jA SMtI nAl clI jA=”

iws° ap,y cyilaM nAles toN bAad iws° Sihr Sihr aty ngr ngriv|c prmyS¨r dy rAj bAry K¨S˘KbrI FYlA`NdA8

1057 l°kA 8:2-22

hoeaM wAtrA krdA irhA aty bArHM rs°l vI `s dynAl sn= 2k¨J aØrtM vI `sdy nAl sn ijnHM ^`sny `nHM dy rogM aty BirSq aAtimaM toN m¨ktkItA sI= `%Ty `nHM ivckAr mirwm mgdlInI nM dIaØrt vI sI= `s^ s|t B°t ic\b/y hoX sn= iws° ny`nHM B°tM ^ `s iv|coN k|i>aA sI= 3eh aOrtM vI nAlsn: hyrodys dy `%c aiDkArI c¨zA< dI ptnI woaAnAvI `nHM ivcoN hI sI= s¨S»nA aty kE hor aOrtM `s dynAl sn= eh aOrtM aAp,y Dn nAl iws° aty `sdyrs°lM dI syvA kr rhIaM sn=

bIj bIj, bAry idRSqMt( m|tI 13:1–17; mrkus 4:1–12)

4sAiraM SihrM toN lok e|kQy hoky v|.I BI/ vM{aAX= aty `s ny lokM ^ eh idRSqMt s¨,AeaA:

5“e|k iksAn bIj bIj, lE inkilaA< jdoN `hbIj boa irhA sI tM k¨J bIj s/k dy nAl i.|g pX<`s `proN dI lok l»Gdy rhy< aty i.|gy hoX bIj p»CIc¨g gX= 6k¨J bIz pTrIlI zmIn ty i.|gy aty `h`%g,y S¨r° ho gX pr `%Ty nmI nA ho, dI kAr, `hs¨|k gX= 7k¨J bIj k»i.aAlIaM JA/IaM iv|c i.|gpX= `h k»i.aM ivckAr `gy pr TohrM ny `nHM ^p¨»grn nA id|tA ty eh `nHM hyQ d|b gX=

8k¨J bIz `pjA~ zmIn ty i.|gy aty eToN vAlybIjM dI fsl sO g¨,A v|D pYdA hoE=” iws° ny ehidRSqMt jdoN Ktm kItA tM aAiKaA< “t¨sIN lok jo mY^s¨n, aAX ho< s¨,o=”

9iws° dy cyilaM ny `sto p¨%iCaA< “es idRSqMt dAkI arT hY?”

10iws° ny aAiKaA< “t¨hA^ prmyS¨r dy rAj dy g¨ptM^ jAn, dA aiDkAr id|tA igaA hY< pr horM lE mYNidRSqMtM rAhIN boldA hM tM jo:

‘`h vyKdy hoX vI nA vyK, aty s¨,idaM hoeaM vInA smJ,=’ wsAwAh 6:9

iws° bIj vAlI idRSqMt dA vrn, krdA hY( m|tI 13:18–23; mrkus 4:13–20)

11“es `%prly idRSqMt dA arT eh hY ik: bIjprmyS¨r dy `pdyS hn= 12ijh/y bIz s/k dy iknAryi.|gy< `h `nHM lokM vM{ hn jo `pdyS s¨,dy hn=aty Fyr SYtAn aA`NdA hY aty `nHM dy idloN ivcoN `pdyS^ k|> id»dA hY= es lE `h ivSvAs nhIN kr skdyaty bcAX nhIN jA skdy= 13ijh/y bIz pTrIlI zmInty i.|gy< `h `nHM lokM vM{ hn jo `pdyS s¨,dy hn

aty an\d nAl `nHM ^ kb°l kr lYNdy hn= pr eh`nHM dy iv|c .°\GIaM j/HM nhIN f/dy= `h k¨J smyNlE ivSvAs krdy hn pr jdoN prK dA smM aA`NdAhY tM `h ivSvAs krnA b\d kr id»dy hn= 14atyijh/y bIz k»i.aM ivckAr i.|gy< `h `nHM lokM vM{hn jo `pdyS ^ s¨,dy hn< pr jdoN `s dy an¨sArrih,A S¨r° krdy hn< Fyr ic\tAvM< Dn aty iz\dgI dys¨K cYn `nHM ^ vD, toN dbA lYNdy hn esy lE `hkdy vI Fl nhIN pA`Ndy= 15aty `h bIz ijh/y `pjA~zmIn ty i.|gy< `h `nHM lokM vM{ hn jo c\gy atyinSkpq idlM nAl `pdyS ^ s¨,dy hn aty `pdySan¨sAr ij`Ndy hn iFr `h DIrj nAl c\gy Fl id\dyhn=

aAp,I isaA,ptA ^ vrto( mrkus 4:21-25)

16“koE vI mn¨|K dIvA bAl ky `s ^ BM.y nAl >kky l¨kA`NdA nhIN< nA hI m»jy hyQM r|KdA hY< sgoN `hmn¨|K dIvy ^ SmHAdAn `ty rKdA hY tM jo a`, vAlyhnyry iv|coN cAn, ^ vyK sk,= 17ik`N ik aijhA k¨JvI l¨ikaA hoeaA nhIN hY jo zAihr nhIN kItA jAvygA<aty e|Ty k¨J vI l¨ikaA hoeaA nhIN hY ijh/A d%isaAnhIN jAvygA aty cAn, iv|c nhIN ilaMdA jAvygA=18es lE hoiSaAr rho ik t¨sIN ikvyN s¨,dy hoN ik`Nik ijs iksy kol hY `h izaAdA hAisl krygA atyijs iksy kol nhIN hY `h `s ^ vI g¨aA lvygA< jo`h socdA hY ik< `s kol hY=”

iws° dy cyly hI `s dA aslI pirvAr( m|tI 12:46-50; mrkus 3:31-35)

19iws° dy mAtA aty BrA `s ^ iml, lE aAX<pr iws° dy aAly d¨aAly e\nI BI/ e|ktr sI ik`h `s dy ny/y nA jA sky= 20tM iksy ny `s ^ikhA< “tyry mAtA aty BrA bAhr K/Hy hn< `h tY vyK,AcAh¨«dy hn=”

21iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “myrI mM aty BrA `hlok hn jo prmyS¨r dy `pdyS ^ s¨,dy hn aty `s tyaml krdy hn=”

cyilaM v|loN iws° dI SktI vyK,A( m|tI 8:23-27; mrkus 4:35-41)

22e|k idn iws° aty `sdy cyly by/I `ty c/HytM iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “aAP⁄ es JIl dypAr clIX=” tM `h e|k by/I iv|c bYQy aty c|l

l°kA 8:23-46 1058

pX= 23jdoN `h by/I clA rhy sn iws° sON igaA= `%Tyb/A tyz t°fAn aAeaA aty pA,I by/I iv|c BrnAS¨r° ho igaA= `h Ktry iv|c sn= 24cyly iws° kol gXaty jA ky `s ^ jgAeaA= `nHM aAiKaA< “pRB°⁄ pRB°⁄asIN tM .¨|b cly hM=”

iws° `%iQaA aty `s ny hvA aty lihrM ^ iJ/ikaAaty r¨k jA, lE ikhA tM e|kdm hvA ty JIl SMt hogE=

25Fyr iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “ik|Ty hY t¨hA.AivSvAs?” cyly .r gX aty hYrAn sn `nHM e|k d°sry^ aAiKaA< “eh kO, mn¨|K hY? jo hvAvM aty pA,IaM^ vI h¨km dy skdA hY ty `h `s ^ m»ndy hn?”

e|k mn¨|K a»dr B°tM dA vAsA( m|tI 8:28–34; mrkus 5:1–20)

26iFr iws° aty `s dy cyly JIl dy prly pArigrsynIaA dy dyS iv|c ph¨»cy jo glIl dy sAmH,y hY=27jdoN iws° by/I iv|coN `tiraA< tM `s Sihr iv|coNe|k mn|K iws° kol aAeaA ijs ^ B°t ic\bi/aA hoeaAsI= b/y l\by smyN toN `s ny koE k|p/y nhIN pihny snnA hI Gr iv|c irhA sI< sgoN `h kbrstAn iv|crih»dA sI= 28Ð29jdoN `s ny iws° ^ vyiKaA tM `sny`%cI-`%cI cIkM mArIaM aty `s dy pYrM ty i.|g ipaAaty `sny `%cI aAvAz iv|c aAiKaA< “hy iws°⁄ srb`%c prmyS¨r dy p¨|tr< tY^ mYToN kI cAhIdA hY? mYN tyrya|gy byntI krdA hM ikrpA krky mY^ d|¨K nA dy⁄” `sny aijhA es lE aAiKaA ik`N ik iws° ny `s BirSqaAtmA ^ `s b\dy dA SrIr C|., lE h¨km id|tA=B°t kE vArI `s b\dy ^ ic\bi/aA sI= aijhy avsrMty< hAlM ik `s dy pYrM aty h|TM iv|c z\zIrM pAEaMhoEaM sn aty jylH iv|c r%iKaA igaA sI< `h z\jIrM^ to/ s¨|qdA aty B°t `s ^ s¨\nsAn TAvM `%ty jA,lE mzb°r krdA=

30iws° ny `s ^ p¨%iCaA< “tyrA nM kI hY?”mn¨|K ny jvAb id|tA< “lSkr” ik`N ik `s iv|c

bht sAry B°tM dA vAsA sI= 31B°tM ny iws° a|gy arjoEkItI ik `h `nHM ^ aTAh hnyry iv|c nA Byjy= 32`sphA/I ty s°rM dA e|k v|.A e|j/ cr irhA sI tM B°tMny iws° ^ byntI kItI ik `h `nHM ^ s°rM iv|c pRvySkrn dyvy= tM iws° ny `nHM ^ aAigaA dy id|tI= 33`hB°t `s aAdmI iv|coN bAhr inkly aty `nHM s°rM iv|cjA v/y= iFr s°rM dA p°rA e|j/ phA/I dy isry >lvITM ^ B%ijaA aty JIl iv|c i.|g ipaA= sAry s°r .¨|bgX=

34jdoN s°r crA`, vAilaM ny eh sB vyiKaA tM`h `ToN B|j gX aty `nHM ny es ˘Kbr dA vrn,sAry lokM ^ kItA jo KytM ty SihrM iv|c sn= 35atylok eh sB vyK, lE bAhr inkly tM lok iws° kolaAX aty `s aAdmI ^ iws° dy cr,M iv|c bYQA pAeaM=h¨, `h b\dA s%ijaA hoeaA sI aty `s dA idmAg vIshI sI ik`N ik B°tM ny `s ^ C|. id|tA sI= 36ehsB vyK lokI BYBIt ho gX= ijnHM lokM ny vyiKaA sI ikikvyN iws° ^ `s ^ rAzI kItA sI `nHM ny es dIivaAiKaA bAkI lokM ^ vI kItI ik iws° ny ikvyN `sivaktI ^ c\gA kItA sI= 37tM igrsynIaA dy elAkydy sAry lokM ny iws° ^ byntI kItI ik `h `ToN d°rclA jAvy ik`N ik `h sB bh¨t .r gX sn= tM iws°by/I ty c/ ky m¨/ glIl v|l ^ m¨i/aA= 38ijs mn¨|K^ `s ny QIk kItA sI `sny iws° dy nAl jA, dIbyntI kItI= 39pr iws° ny eh kih ik `s aAdmI ^Byj id|tA ik< “`h aAp,y Gr vAps jA ky lokM ^ d|syik prmyS¨r ny tyry lE kI kItA hY?”

tM `s aAdmI ny sAry Sihr iv|c jAky d%isaA ikiws° ny `s lE kI kItA sI=

iws° dA e|k mrI ku/I ^ jIvn bKSnA atybImAr aOrt ^ QIk krnA

( m|tI 9:18–26; mrkus 5:21–43)40jdoN iws° glIl vAps m¨i/aA tM lokM ny glIl

iv|c `sdA s¨aAgt kItA= sB lok `sdI `.Ik krrhy sn= 41jYr°s nM dA e|k mn¨|K iws° kol aAeaA joik pRArTnA sTAn dA aAg° sI= jYr°s iws° dy pYrIN i.|gipaA aty arzoE kItI ik `h `sdy Gr cly= 42jYr°sdI ek|lI DI< jo ik bArHM sAlM dI sI< mrn iknAry sI=

jdoN iws° jYr¨s dy Gr jA irhA sI tM sAry pAis`Nlok `s ^ D|ky dy rhy sn= 43`Ty e|k aOrt aAE ijs^ bArHM sAlM toN K°n aA irhA sI= `h aAp,A sArA DnaAp,y elAj lE vYdM `pr Krc kr c|¨kI sI< prkoE vI vYd `s ^ rAzI nA kr sikaA= 44tM aØrtipCoN dI iws° dy ny/y aAE aty `sdy coZy dy iknAry ^C°ihaA= `sy pl `s dA K°n vg,A b»d ho igaA=45td iws° ny aiKaA< “iks ny mY^ CUihaA hY?”

sB lokM aAiKaA ik `nHM ny `s ^ nhIN CoihaA=ptrs ny ikhA< “s¨aAmI< tyry aAly d¨aAly e»ny lok hnik `h tyry `%ty i.|g rhy hn=”

46pr iws° ny ikhA< “nhIN⁄ iksy ny mY^ CoihaA hY atymYN aAp,y iv|coN SktI bAhr jMdI mihs°s kItI hY=”

1059 l°kA 8:47-9:1647jdoN `s aOrt ny mihs°s kItA ik mYN l¨k nhIN

skdI= tM `h k»bdI hoE bAhr aAE aty iws° a|gyaAky J¨k gE= jdoN sAry lokI s¨, rhy sn tM`sny d%isaA ik ik`N `sny iws° ^ CoihaA sI= td`sny disaA ik `sy vkt `s^ aArAm aA igaA sIjdoN hI `sny iws° ^ C°ihaA sI= 48iws° ny `s^ ikhA<“myrI b|cI< t°« es lE rAzI ho gE hYN ik`NiktY^ ivSvAs hY< SMt hoky jAh=”

49jdoN iws° ajy bol hI irhA sI tM pRArTnA sTAntoN jYr°s dy Gro e|k aAdmI aAeaA aty `sny aA kyjYr¨s ^ aAiKaA< “tyrI p¨|trI mr gE hY< es lE t°\s¨aAmI ^ hor prySAn nA kr=” 50iws° ny eh sBs¨i,aA tM jYr°S ^ aAiKaA< “.r nA= isrf ivSvAskr< tyrI k¨/I iblk¨l rAzI ho jAvygI=”

51iws° jYr¨s dy Gr ph¨»icaA aty `s ny aAp,y nAlisrf ptrs< w°h»nA aty wAk°b aty k¨/I dy mM-bAp ^hI Gr a»dr aA`, id|tA= 52`sny hor iksy ^ vIa»dr aA`, toN rok id|tA= sB ro rhy sn aty mAtmmnA rhy sn ik`N ik `h jA,dy sn ik k¨/I mr c|¨kIsI= pr iws° ny ikhA< “rovo nhIN= `h mrI nhIN `hisrf s¨|tI hoE hY=”

53sAry lok iws° `pr h|sy ik`Nik `h jA,dy snik k¨/I mr c¨|kI sI= 54pr iws° ny `sdA h|T aAp,yh|T iv|c ilaA aty `s ^ p¨kAiraA< “CoqI b|cI⁄ K/HI hojAh⁄” 55`s dA aAtmA `s dy SrIr iv|c vAps prtaAeaA ty `h J|q `%Q KlotI= iws° ny ikhA< “`s ^k¨J KA, lE dyvo=” 56k¨/I dy mApy eh sB vyK kyhYrAn rih gX= iws° ny `nHM ^ ikhA ik eh iksy ^nA d|s,A=

iws° v|loN bArHM rs°lM ^ Byj,A( m|tI 10:5–15; mrkus 6:7–13)

iws° ny bArHM rs°lM ^ e|kiQaA s%idaM aty `nHM^ rogIaM ^ rAzI krn dI SktI id|tI aty sAry

B°tM ty eKitaAr id|tA= 2aty `nHM ^ prmyS¨r dy rAjdA prcAr krn lE ibmArM ^ QIk krn lE bAhrByijaA= 3aty `sny rs°lM ^ aAiKaA< “jdoN t¨sIN sfrkro tM rAh lE k¨J nA lvo< nA koE soqI< nA JolA nAroqI aty nA hI pYsy= isrF jo k|p/y t¨sIN pAX hoX hn`hI sfr iv|c lY ky jAvo= 4aty ijs Gr jAvo a|gy horjgHM t¨rn t|k `%Ty hI r¨ko= 5aty ij|Ty vI lok t¨hA.As¨aAgt nhIN krdy< jdoN t¨sIN `h ngr C|.oN< tM `nHMdy iKlAF gvAhI dy tOr ty aAp,y pYrM dI D°/ JA/dyvo=”

9

6e`N rs°l bAhr jA ky hr e|k ngr< Sihr< hrTM ty jA ky K¨S ˘KbrI s¨,A`dy aty lokM dy rog d°rkrdy=

hyrodys iws° bAry SSop»c iv|c( m|tI 14:1–12; mrkus 6:14–29)

7jo vI g|lM vApr rhIaM sn rAjpAl hyrodys `nHMbAry jA, igaA= es lE `h prySAn ho igaA ik`Nik k¨J lok aAK rhy sn ik “w°h»nA bpitsmA dy,vAly ^< m¨ridaM iv|coN jIvn ^ `BAiraA igaA hY=”8kJ lok kih»dy hn ik< “XlIwAh sA.y lE pRgq hoeaAhY=” aty k¨J hor lokM dA aAK,A hY< “bh¨t dyr pihlMdy nbIaM iv|coN koE nbI jI `%iQaA hY=” 9hyrodys nyikhA ik< “w°h»nA dA isr tM mYN v>A c¨ikaM hM tM ehifr h¨, kO, hY ijs dy bAry mYN eho ijhIaM g|lM s¨,irhA hM?” aty `s ny iws° ^ vyK, dI BAl jArIrKI=

iws° dA p»jhzAr toN vD ^ Bojn krvA`,A

( m|tI 14:13-21; mrkus 6:30-44;wUh\nA 6:1-14 )10jdoN `h sAry rs°l vAps aAX tM `nHM ny aAky

iws° ^ aAp,y kIty hoX sAry k»mM dI tFsIl d|sI=tM iws° `nHM ^ aAp,y nAl lY igaA aty `h aAp,yaAp ngr bYtsYdA ^ tr pX= 11pr jd hI lokAE^ iws° dy `Ty ph¨«c, dA ptA lgA `h `sdyip%Cy ho t¨ry tM Fyr iws° ny `nHM lokM dA s¨aAgtkItA aty `nHM ^ prmyS¨r dy rAj bAry idRSqMtid|ty aty ibmAr lokM ^ rAzI kItA=

12d¨pihr toN bAad< bArHM rs°l iws° kol aAX atyaAK, l|gy< “imhrbAnI krky BI/ ^ jA, lE kho tMjo `h ny/y dy ip».M< KytM iv|c jA ky k¨J KA, lE l|Bsk, ik`N jo asIN e|Ty d°r bIaAvAn iv|c hM=”

13pr iws° ny rs°lM ^ aAiKaA< “t¨sIN `nHM dy KA,dA k¨J pRb»D kro⁄”

rs°lM ny aAiKaA< “sA.y kol p»j roqIaM aty do m|CIaMtoN v|D k¨J nhIN hY= sA^ aAs hY ik t¨sIN nhIN cAhoNgyik asIN jAEX aty enHM sAry lokM lE BojnilaAEX?” 14`Ty p»j hzAr dy krIb aAdmI ek|trsI=

iws° ny aAp,y cyilaM ^ ikhA< “lokM ^ kho ik `hp»jAh-p»jAh dA e|k g|q b,A ky p»gtM iv|c bYQ jA,=”

15cyilaM ny `s dA h¨km m»inaA ty sAry lokM ^p»gtM iv|c ibQA id|tA= 16tM iws° ny `h p»j roqIaMaty do m|CIaM h|T iv|c f/IaM aty asmAn v|l t|k ky

l°kA 9:17-41 1060

`s lE pRB° dA S¨krAnA kItA= tM iws° ny `nHM ^toi/aA aty cyilaM ^ lokM iv|c v». dy, lE dy id|tIaM=17sB lokM ny aAp,I s\t¨SqI m¨tAibk KADA= jdoN `nHMny bcy hoX q¨ki/aM ^ ek%iQaM kItA< `nHM nAl bArHMqokrIaM Br gEaM sn=

ptrs aAKdA iws° hI msIh hY( m|tI 16: 20–28; mrkus 8: 30–9:1 )

18e|k vAr jdoN iws° e|k%ilaM pRArTnA kr irhAsI tM `s dy cyyly `s kol aAX= iws° ny `nHM ^ piCaA<“lok kI kih»dy hn ik mYN kO, hM?”

19cyilaM ny jvAb id|tA< “kJ kih»dy hn ik t°\ w°h»nAbpitsmA dy, vAlA hYN< d°jy kih»dy hn t°\ XlIwAh hYaty k¨J d°sry aAKdy hn ik t°\ pRAcIn kAl iv|c ho c|¨kynbIaM iv|coN hYN ijh/A d¨bArA jIvn iv|c aA igaAhY=”

20tM iws° ny aAp,y cyilaM ^ ikhA< “t¨sIN kI aAKdyho ik mYN kO, hM?”

ptrs ny jvAb id|tA< “msIh jo ik prmyS¨r v|loNhY=” 21iws° ny `nHM ^ cOks kItA ik eh g|l iksy ^nhIN d|s,I=

iws° aAKdA hY ik `s ^ mrnA pvygA( m|tI 16:20–28; mrkus 8:30–9:1 )

22`sny aAiKaA< “mn¨|K dy p¨|tr lE eh zr°rI hYik `h bh¨t sArIaM tklIFM ivcoN g¨zry aty bz¨rgwh°dI aAg°aM< pRDAn jAjkM aty nym dy `pdySkMd¨aArA vI nAm»z°r kItA jAvy aty mAiraA jAvy atyiFr tIjy idn mØt toN jIvn v|l `BAiraA jAvy=”

23`s ny sBnM ^ aAiKaA< “jykr koE myryip|Cy c|l,A cAh»dA hY< tM `s ^ aAp,y aAp ^ itaAg,AcAhIdA hY aty roz aAp,I slIb c|k ky myry ip|Cy c|l,AcAhIdA hY= 24ik`N ik ijh/A vI aAp,I jAn bcA`,AcAh¨»dA hY< `h `s ^ g¨aA lvygA pr jo koE aAp,AjIvn myry lE blIdAn krygA `h `s ^ bcAlvygA= 25ik`N ik kI FAedA jykr koE mn¨|K p°rAjgt kmAvy pr aAp,A-aAp ^ nSq kr lvy jMaAp,y aAp ^ g¨aA lvy? 26jykr koE mYToN aty myrybcnM toN Srim»dA hY tM mn|K dA ptr vI `doN Srim»dAhovygA< jdoN `h aAp,I mihmA aty aAp,y iptA dImihmA aty piv|tr d°tM dI mihmA nAl aAvygA= 27mYNt¨hA^ s|c aAKdA hM ik ij»ny es vyly eTy mOj°d hn`nHM iv|coN k¨J mØt dA s¨aAd nhIN cK,gy jd t|k`h prmyS¨r dy rAj ^ nA vyK lY,=”

m°sA< XlIwAh aty iws°( m|tI 17:1–18; mrkus 9:2–8)

28iws° dy eh aAK, toN a|Q k¨ idnM bAad< `s nyaAp,y nAl ptrs< wAk°b aty w°h»nA ^ ilaA atye|k phA/ `%ty pRRArTnA krn lE igaA= 29jdoN `hpRArTnA kr irhA sI tM `s dy m°«h dA r»g r°p bdl,AS¨r° ho igaA= `sdy vstr icqy cmkIly ho gX= 30`svkt do aAdmI iws° nAl g|lM kr rhy sn jo ik m°sAaty XlIwAh sn= 31m°sA aty XlIwAh vI b/y cmkrhy sn aty `h iws° nAl `s dI mØt bAry g|l krrhy sn ijh/I ik wr°Slm iv|c vApr, vAlI sI=32pr ptrs aty `s dy sATI ghrI nINd s¨|ty hoXsn= pr jdoN `h jAgy `nHM ny iws° dI mihmA vyKIaty `s nAl do hor aAdmIaM ^ K/Hy vyiKaA= 33jdoNm°sA aty XlIwAh vAps jA rhy sn tM ptrs ny ikhA<“s¨aAmI< sA.y lE e%Ty rih,A c\gA hY= asIN e%Tyit»n t»b° lAvMgy< e|k t¨hA.y lE< e|k m°sA lE atye|k XlIwAh vAsty=” pr ptrs nhIN jA,dA sI ik`h kI aAK irhA hY=

34jdoN hAly ptrs g|lM kr irhA sI tM cAr c¨fyrye|k b|dl CAeaA tM `h .r gX jdoN `h b|dliv|c iGr gX= 35tM bdl iv|coN e|k aAvAz aAE atyikhA< “eh myrA p¨|tr hY⁄ eh `h hY ijs ^ mYN c¨i,aAhY aty t¨sIN sAry es dI s¨,o=” 36jdoN aAvAz alopho gE tM `Ty kyvl iws° hI sI= tM ptrs< wAk°b atyw°h»nA c|¨p rhy `nHM ny jo k¨J vI vyiKaA sI `s bAryiksy ^ vI k¨J vI s°ct nhIN kItA=

iws° dA e|k bAlk ^ QIk krnA ijsa»dr BirSq aAtmA sI

( m|tI 17:14–18; mrkus 9:14–27)37agly idn iws°< ptrs< wAk°b aty w°h»nA phA/I

toN vAps prt aAX= lokM dA e|k v|.A sm°h iws° ^imilaA= 38BI/ iv|coN e|k aAdmI cIikaA< “hy g¨r°⁄myhrbAnI krky myry p¨|tr ^ vyKo= `h myrA e|klOtAp¨|tr hY= 39acAnk myry p¨|tr iv|c pRyt aAtmA aA`NdAhY ty ifr `h iclA`NdA hY= `h aAp,y aAp ty kAb°g¨aA bYQdA hY atyy ifr m°«h iv|coN J|g vhA`NdA hY=eh BirSq-aAtmA `s ^ bh¨t prySAn krdA hY< aty`s ^ kdI vI nhIN C|.dA= 40mYN t¨hA.y cyilaA ^ vIarjoE kItI ik `h myry bAlk iv|coN es iBRSq aAtmA^ k|> dy, pr `h aijhA nA kr sky=”

41iws° ny aAiKaA< “hy byprtIt aty BRSq pI/HI⁄ ik»nAicr mYN tyry nAl rhMgA= ik»nA icr mYN tyry nAl

1061 l°kA 9:42-10:1

DIrzvAn rhMgA=” tM iws° ny `s aAdmI ^ ikhA<“aAp,y bAlk ^ e%Ty lY aA=”

42jdoN bAlk aA irhA sI tM B°t ny bAlk ^ imrgIdI hAlt iv|c zmIn ty pqikaA tM bAlk aAp,y aApty kAb° g¨aA bYQA pr iws° ny iBRSq aAtmA ^ iJ/ikaAaty `s ny bAlk ^ rAzI kItA aty bAlk ^ `s dyiptA dy hvAly kr id|tA= 43sAry lok `nHM sArIaMg|lM ty hYrAn sn jo iws° kr irhA sI=

iws° dA aAp,I mØt bAry d|s,A( m|tI 17:22–23; mrkus 9:30–32)

iws° dIaM mhAn g|lM ty sB lok hYrAn sn= iws° nyaAp,y cyilaM ^ ikhA< 44“`h g|lM jo mYN t¨hA^ h¨,d|s irhA hM enHM ^ iDaAn nAl s¨,o ik: mn¨|K dAp¨|tr aAdmIaM dy h|TIN f/vA id|tA jAvygA=” 45prcyly eh nA smJ sky ik `h kI aAK irhA hY= arT`nHM toN C¨ipaA hoeaA sI es lE `h eh smJ nAsky= pr `h es bAry iws° ^ p¨|C, toN GbrA`Ndysn=

sB toN mh|tvpUr, mn¨|K( m|tI 18:1–5; mrkus 9:33–37)

46iws° dy cyilaA ivckAr e|k tkrAr S¨r° hoE ik`nHM iv|coN ikh/A ivaktI mh|tvp°r, hY? 47`hjA,dA sI ik `h kI soc rhy hn tM `sny e|k bAlk^ ilaA aty `s Coqy bAlk ^ aAp,y kol K/HA krilaA aty ifr aAp,y cyilaA ^ ikhA< 48“jy koE vImyry nM ty es Coqy bAlk ^ kb°l krdA hY tM `h mY^kb°l kr lYNdA hY= jykr koE mY^ kb°ldA hY `h `s^ kb°l krdA hY< ijs ny mY^ ByijaA hY= ik`N ik jokoE vI t¨hA.y iv|coN sB toN v|D inmrtA vAlA hY `hIsB toN v|D mh|tvpUr, mn¨|K hY=”

ijh/A mn¨|K tuhA.y i˘KlAF nhIN `h tuhA.A hI hY( mrkus 9:38–40)

49w°h»nA ny a|goN aAiKaA< “pRB°< asIN e|k b\dy ^ tyrynM iv|c B°tM ^ k|>dy vyiKaA= asIN `s ^ e`N krntoN vrijaA ik`N ik `h sA.y sm°h iv|coN nhIN hY=”50iws° ny w°h»nA ^ aAiKaA< “`s ^ nA roko< ik`N ik`h jo t¨hA.y ivr¨|D nhIN< `h t¨hA.y pAsy hY=”

sAmirwA Sihr51`h vkt ny/y aA irhA sI jdoN iws° C|. ky s¨rg

v|l jAvygA= 52tM `s ny wr°Slm ^ jA, dA FYslA

kItA= `sny aAp,y a|gy k¨J aAdmI Byjy aty `h t¨rky sAmirwA dy e|k ip». iv|c iws° dy aA`, dI itaArIkrn LE gX= 53pr sAmirwA dy lokM ny iws° dAs¨aAgt nhIN kItA ik`N ik `h wr°Slm v|l jAirhA sI= 54`s dy cyly wAk°b aty w°h»nA ny eh vyK kyikhA< “pRB° jI< kI tyrI mrzI hY ik asIN h¨km krIX iksvrg toN a|g vrHy ty enHM ^ nSq kr dyvy?”*

55priws° m¨i/aA aty `nHM ^ iJ/ikaA=* 56iFr `h aty`s dy cyly d°sry Sihr ^ c|l pX=

iws° dA anusr, krnA( m|tI 8:19–22)

57jdoN `h rAh ty cly jA rhy sn tM iksy ny iws° ^ikhA< “ijTy ikty vI tsIN jAvo< mYN thA.A ip|CA krMgA=”

58iws° ny aAiKaA< “l°«b/IaM dy rih, lE Gornyhn aty p»CIaM dy rih, lE aAlH,y= pr mn¨|K dyp¨|tr dy isr Drky aArAm krn lE koE TM nhIN=”

59iws° ny e|k hor mn¨|K ^ ikhA< “myry ipCy t¨r aA⁄”pr aAdmI ny aAiKaA< “pRB¨ jI⁄ ikrpA krky mY^ jA,dI aAigaA dyvo tM jo mYN pihlM aAp,y ipP ^ dFnAaAvM=”

60pr iws° ny `s ^ aAiKaA< “m¨ridaM ^ aAp,ym¨rdy aApy d|b, id` pr t°\ jA aty prmyS¨r dy rAjbAry `nHM ^ d|s=”

61d°jy aAdmI ny aAiKaA< “pRB°< mYN t¨hA.y mgrt¨rMgA= pr pihlM mY^ aAigaA dyvo ik mYN aAp,ypirvAr ^ alivdA aAK aAvM=”

62iws° ny aAiKaA< “jykr koE aAp,A h|T hl ty rKky ipCAhM JAkdA hY< tM `h prmyS¨r dy rAj dy lAeknhIN hY=”

iws° v|loN bh|tr mn¨|K Byjy jA,yes toN bAad pRB° ny bh|tr* hor aAdmIc¨,y= `s ny `nHM ^ do-do aAdmIaM dy sm°hM

tuk 54 k¨J w°nAnI nklM iv|c joi/aA igaA hY: “...ijvyNXlIwAh ny kItA sI⁄”

tuk 55 k¨J w°nAnI nklM iv|c joi/aA igaA hY: “aty iws° nyaAiKaA< ‘t¨sIN nhIN jA,dy ik t¨sIN iks trHM dy aAtmy nAls\b\D r|Kdy ho= 56aAdmI dA pu|tr aAdmIaM dIaM rUhM ^tbAh krn lE nhIN aAeaA sgoN `nHM ^ bcA`,aAeaA=’”

bh|tr l°kA dIaM k¨J w°nAnI nklM iv|c 70 iliKaA igaAhY=

iv|c kItA aty `nHM ^ sAry ngrM aty sArIaM TAvM ty10

l°kA 10:2-27 1062

aAp,y a|gy a|gy ByijaA ij%Ty `h K¨d jA, vAlA sI=2`s ny `nHM ^ ikhA< “fsl tM bh¨t hY pr vA>y To/yhn< es lE t¨sIN fsl dy pRB° a|gy byntI kro jo `haAp,I fsl v|>, lE vA>y Byjy= 3t¨sIN jAP= prsAvDAn rho⁄ mYN t¨hA^ biGaA/M iv|c lyilaM vM{ ByjirhA hM= 4aAp,y nAl koE pYsA< TYlA< jM j¨ty vgYrAnA c|¨k,A aty nA hI rAh jMdy lokM nAl g|lIN l|g,A=5ijs Gr iv|c vI t¨sIN jAvo pihlM eh aAKo ik ‘esGr iv|c SMtI rhy=’ 6jykr `Ty koE SMtI ^ ipaArkrn vAlA b\dA hY< t¨hA.I SMtI dI asIs `s dy nAlhovygI= jykr nhIN tM t¨hA.I SMtI dI asIs t¨hA.ykol vAps aA jAvygI= 7`s Gr iv|c rih,A jo SANtI^ ipaAr krdA hY= aty `h jo KA,-pI, ^ dy, `hIKA,A= ik`Nik e|k kAmA aAp,I mj°rI dA h|kdArh¨«dA hY= t¨sIN e|k Gr C|. ky d°jy Gr nA jA,A= 8atyjdoN t¨sIN e|k ngr iv|c pRvyS kro aty lok t¨hA.As¨aAgt krn tM `hI Boj, KAP jo `h t¨hA^ dy,=9aty `Ty do bImAr lokM ^ jA ky rAzI krnA aty `nHM^ jA ky aAK,A< ‘prmyS¨r dA rAj t¨hA.y ny/y aA irhAhY=’ 10aty jdoN t¨sIN iksy ngr iv|c jAP aty lokt¨hA.A s¨aAgt nA krn tM `s Sihr dIaM glIaMiv|c jAP aty kho< 11‘asIN t¨hA.y ngr dI D°/< vIJA/ rhy hM jo sA.y pYrM nAl l|g gE sI= pr ehwAd rK,A ik jldI hI prmyS¨r dA rAj aA`, vAlAhY=’ 12mYN t¨hA^ d|sdA hM< ik inr,y dy idn sd°m*dy lokM dA hAl enHM lokM nAloN vDyry c\gA hovygA=”

iws° v|loN anAsTAvAnM ^ cOksI( mrkus 11:20–24)

13“K¨rAzIn tyry ty lAhnt< bYtsYdA tyry ty lAhnt=mYN t¨hA.y drimaAn bh¨t sAry kirSmy kIty= jy mYN `hkirSmy s°r aty sYdA iv|c kIty h¨»dyy tM `nHM ny kdoN dyaAp,y jIvn bdl lX h»dy= aty t|p/ pihn ky aAp,y`pr saAh ml lYNdy eh drSA`, lE ik `h aAp,ypApM lE m¨aAFI m\gdy hn= 14pr inr,y dy idn s°raty sYdA koloN t¨hA.A hSr v|D mA/A hovygA= 15aty t°\kfrnAh°m⁄ kI t°« socdA hYN ik t°\ srgM t|k `cA c%ikaMjAvygA? nhIN⁄ t°\ mØt dI TM ty T|ly s¨%iqaA jAvyNgA=

16“jykr koE mn¨|K t¨hA.I s¨,dA hY tM jA,o `hmY hI s,dA hY= pr jykr koE thA^ m»n, toN enkAr

sdUm e|k Sihr ij%Ty bhut bury lok rih»dy sn= prmyS¨r ny`nHM dy SihrM ^ tbAh krky `nHM ^ szA id|tI=

krdA hY tM `h myry toN vI enkArI h¨«dA hY= aty `h

jo mY^ nAm»z°r krdA hY `s ^ nAm»z°r krdA hY ijsny mY^ ByijaA hY=”

SYtAn dA i.|g,A17jdoN bh|tr aAdmI aAp,I wAtrA toN vAps m¨/y

tM `h b/y K¨S sn= `nHM aAiKaA< “pRB°< jdoN asIN tyrynM dA izkr kItA tM B°tM ny vI sA.I aAigaA dApAl, kItA=” 18iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “mYN SYtAn ^aAkAS toN ibjlI vM{ i.gidaM vyiKaA= 19s¨,o⁄ mYNt¨hA^ s|pM aty Q°«ihaM ^ im|D, dI aty t¨hA^ t¨hA.yd¨Sm, dI SktI ^ hrA`, dI tAkt id|tI hY= koEvI t¨hA^ s|q nhIN mArygA= 20pr pRs\n nA hovo ik r°hMt¨hA.I aigaA m»ndIaM hn= sgoN K¨S hovo ik t¨hA.ynM svrg iv|c ilKy gX hn=

iws° dA iptA a|gy pRArTnA krnA( m|tI 11:25–27; 13:16–17)

21`sy pl piv|tr-aAtmA ny iws° ^ K¨SI mihs°skrvAE tM iws° ny aAiKaA< “hy iptA⁄ srvg atyDrtI dy pRB°< mYN tyrI `stit krdA hM= ik`Nik t°«enHM g|lM ^ igaAnIaM aty cAlAk lokM toN l¨kAeaA<pr b%icaM ^ pRkASmAn kItA hY= myry iptA< t°« eh sBes lE kItA ik`Nik t°« aijhA krky s|cm¨|c pRs\nsI=

22“myry iptA ny mY^ sB k¨J sONipaA hY= koE mn¨|KnhIN jA,dA hY ik p¨|tr kO, hY< kyvl iptA jA,dA hY=aty eh vI kyvl p¨|tr hI jA,dA hY ik iptA kO, hY=aty ijh/y lokM ^ p¨|tr pRgq krnA cAhygA ik iptAkO, hY kyvl PhI iptA ^ jA, sk,gy=”

23td `h aAp,y cyilaM v|l m¨i/aA< aty `nHM ^g¨pt trIky nAl ikhA< “D»n hn `h a|KIaM jo ehvyKdIaM hn jo t¨sIN vyKdy ho= 24ik`N ik mYN t¨hA^d|sdA hM bh¨t sAry rAjy nbI vI `h g|lM dyK,IaMcAh»dy hn jo `h nhIN vyK sky= `h `hI sn,A cAh»dyhn jo t¨sIN s¨,dy ho= pr s¨, nA sky=”

nyk sAmrIaM bAry idRSqMt25t|d e|k nym dA `pdySk `Q KloeaA= `h iws°

^ prK,A cAh¨«dA sI tM `s ny ikhA< “g¨r° jI⁄ sdIvIjIvn pA`, lE mY^ kI krnA cAhIdA hY=”

26iws° ny aAiKaA< “nym iv|c kI iliKaA hoeaA hY?t°« `s iv|c kI pi/HaA hY?”

27`s ny jvAb id|tA< “‘pRB° aAp,y prmyS¨r ^ p°ryidl nAl< p°ry aAtmy nAl< aAp,I p°rI tAkt nAl

1063 l°kA 10:28-11:9

aty aAp,y p°ry idmAg nAl ipaAr kro=* aty< ‘d°ijaMnAl vI e»J ipaAr kro ijvyN t¨sIN aAp,y-aAp ^krdy ho=’”*

28iws° ny `s ^ aAiKaA< “t°\ iblk¨l dr¨st jvAbid|tA hY< es ty aml kryN tM t°« ij`NdA rhyNgA=”

29`h aAdmI drSA`,A cAh¨»dA sI ik `h svAlp¨|C, iv|c shI sI< es lE `s ny iws° ^ aAiKaA<“myrA g¨aM>I kO, hY?”

30es g|l dA jvAb id»idaA iws° ny ikhA< “e|kaAdmI wr°Slm toN wrIho v|l ^ jA irhA sI= k¨J.Ak°aM ny `s ^ Gyr ilaA= `nHM ny `s dy k|p/y pA/id|ty `s ^ b¨rI trHM k¨%iqaA aty `s ^ a|D moeaAC|. ky cly gX= 31sb|b nAl e|k wh°dI jAjk `ss/k toN l»G irhA sI< ijs vkt `s jAjk ny `sa|Dmry mn¨|K ^ s/k ty ipaA vyiKaA tM `h `s dImdd krn lE r¨ikaM nhIN sgo agHM< l»G igaA=32e|k lyvI vI `s rAh toN l\G irhA sI aty `h vI`s aAdmI ^ vyK ky e|k pAsy ho ky l«G igaA< `h vI`s dI mdd lE nhIN r¨ikaA= 33`s rAh ifre|k sAmrI aAeaA= `h `s jgHA ph¨«icaA ij|Ty `ha|D moeaA mn|K byhAl ipaA sI= jdoN `h ny/y aAeaAaty b\dy ^ vyiKaA< aty `s ty trs KADA= 34`h `sdy nyyy/y aAeaA aty zYt°n dy tyl aty mY nAl `s dyjKmM ty p|qI kItI= `s sAmrI kol e|k gDA sI `snyjKmI mn¨|K ^ `s `pr ibQAeaA aty `s ^ e|ksrHM iv|c lY igaA aty `Tyy jA ky `sdI qihl kItI=35agly idn `s ny do cMdI dy is|ky k|>y aty srM vAly^ id|ty aty `s ^ aAiKaA< ‘es GAel mn¨|K dIdyKBAl krI= jykr t°« es toN vD pYsA es mn¨|K`pr Krc kry tM jdoN mYN eTy dobArA vAps aAvMgAtM tY^ mo/ dyvMgA=’”

36mY^ d|so< “e»nHM it»nM aAdmIaM iv|coN iks aAdmIny `s b\dy nAl g¨aM>I ho, dA sb°t id|tA ijs `%ty.Ak°aM ny hmlA kItA sI?”

37nym dy `pdySk ny aAiKaA< “`s aAdmI ny< ijsny `s `pr rihm drsAeaA=” tM iws° ny `s ^ikhA< “tM jA< t°« vI jA ky evyN hI kr=”

mirwm aty mArTA38jdoN iws° aty `s dy cyly sFr ty sn tM `h e|k

“pRBU aAp,y ... ipaAr kro” ibvsTA 6:5

“dUijaM nAl ... krdy ho” lyvIaM 19:18

ngr iv|c ph¨«cy= mArTA nA` dI e|k aOrt ny `s ^

aAp,y Gr in`tA id|tA= 39mArTA dI e|k BY, sIijs dA nM mirwm sI= mirwm iws° dy cr,M iv|cbYQ ky `s dy bcn s¨, rhI sI= 40pr mArTA ^ sBk¨J itaAr krn lE e\nA k»m sI= es lE `his|DI iws° kol gE aty `s ^ p¨%iCaA< “pRB°< kI t¨hA^ic\tA nhIN ik myrI BY, e\nA sArA k»m myry ekilaMkrn lE C|. gE hY= `s ^ aAKo ik myrI mddkry=” 41pr pRB° ny aAiKaA< “mArTA⁄ P mArTA⁄ t°« bhtsArIaM g|lM bAry ic»itt aty GbrAE hoE hYN= 42prisrf e|k hI g|l zr°rI hY= mirwm ny aAp,y lEes nyk k»m dI co, kItI hY= aty eh `s toN nhINKoihaA jAvygA=

iws° pRArTnA bAry `pdyS id\dA( m|tI 6:9–15; 7:7–11)

e|k vAr iws° iksy TM ty pRArTnA kr irhAsI= jdoN `h pRArTnA kr hiqaA tM `s dy

e|k cyly ny `s ^ aAiKaA< “pRB°⁄ sA^ pRArTnA krnIisKAvo ijvyN w°h»nA ny aAp,y cyilaM ^ isKAE sI=”

2iws° ny cyilaM ^ aAiKaA< “jdoN t¨sIN pRArTnA krotM eh aAKo:

‘hy iptA⁄ tyrA nAm hmySA piv|tr m»inaA jAvy< atyasIN pRArTnA krdy hM ik tyrA rAj aAvy=

3hr roz sA^ `h roqI dy< jo sA^ lo/IdI hY=4sA.y pAp m¨aAf kr ik`Nik jo sA.y nAl glt

krdA hY asIN vI hr `s mn¨|K ^ iKmA krdy hM atysA^ prKy nA jA, dyvIN=’”

lgAtAr m»gdy rho5-6tM `s ny `nHM ^ ikhA< “iksy hAlAt iv|c< t¨hA.y

iv|coN koE e|k a|DI rAt aAp,y im|tr dy Gr jA kyaAKy ik< ikrpA krky mY^ it»n roqIaM dy< ‘ik`N ik myrAe|k im|tr sFr toN myry Gr aAeaA hY< pr myry kol`s ^ K¨aA`, lE k¨J nhIN hY=’ 7m»n lvo jykrt¨hA.A im|tr Gr dy a»dro hI t¨hA^ jvAb id»dA hY<‘clA jA⁄ mY^ t»g nA kr⁄ drvAzA pihlM hI b»dipaA hY= mYN aty myry b|cy m»jy ty s¨|ty pX hM ty mYN h¨,`Q ky tY^ roqIaM dy, dI zihmt nhI kr skdA=’8mYN tuhA^ d|sdA hM ik BAvyN `h tuhA^ `Q ky roqIdy,I ps\d nhIN krdA ik`N ik `h tyrA im|tr hY= prik`N ik tusIN bAr bAr pu|C rhy ho< `h `%QygA aty jotuhA^ cAhIdA hY dy dyvygA= 9es lE mYN aAKdA hM ikt¨sIN pRB° kol inr»tr m»gogy tM `h t¨hA^ dyvygA=jykr >°«.oNgy tM `h t¨hA^ l|BygA< lgAtAr K/kA`Ndy

11

l°kA 11:10-33 1064

rhoN tM t¨hA.y lE drvAzA KoilHaA jAvygA= 10ik`Nikhryk jo m»gdA hY `s ^ imldA hY< jo l|BdA hY `hpRApt krdA hY< aty ijh/A mn¨|K drvAzA K/kA`NdAhY `s lE KoilHaA jMdA hY= 11t¨hA.y iv|coN ikh/A hY joe|k iptA vjoN aAp,y p¨|tr ^ s|p dyvygA jd ik `hm|CI m»gdA hY= 12jM jdoN `h aM.A m»gy tM t¨sIN ib|C°dyvoNgy? nhIN⁄ 13tusIN vI bAkI sB lokM vM{ ho= t¨sINbry ho ky vI jykr aAp,y b%icaM ^ c»gIaM dAtM dy,IaMjA,dy ho tM svrg iv|c iptA ikty v|D piv|tr aAtmAid»dA hY jo `s toN m»gdy hn=”

iws° dA aiDkAr pRB° v|loN hY( m|tI 12:22–30; mrkus 3:20–27)

14e|k vAr iws° e|k aAdmI iv|coN B°t k|> irhA sI=jo ik B°t dy kbzy kAr, g°»gA sI< jdoN B°t bAhraAeaA tM aAdmI ny bol,A S¨r° kr id|tA= es GqnAty lok b/y hYrAn ho gX= 15pr k¨J lokM ny ikhA< “`hB°tM dy SAsk baAl zb°l dI shAetA nAl B°tM ^k|>dA hY=”

16aty horM ny `s ^ prK, lE s¨rg v|loN inSAndrSA`, lE aAiKaA= 17pr iws° `nHM dy mn dIaMjA,dA sI so `sny lokM ^ aAiKaA< “e|k rAj< jov\i.aA hoeaA aty aAp,y ivr¨|D l/dA hY< nSq hojAvygA= aty e»J hI e|k Gr ijh/A ik v\i.aA hoeaAhY aty aAp,y ivr¨|D l/dA hY< >ih jAvygA= 18jykrSYtAn aAps iv|c v\i.aA hoeaA hY tM `nHM dA rAjikvyN QihrygA? mYN aijhA es lE aAKdA ik`N ikt¨sIN aAKdy ho ik mYN baAl zb°l dI shAetA nAl B°tk|>dA hM= 19aty jykr mYN baAl zb°l dI shAetAnAl B°t k|>dA hM tM iFr t¨hA.y cyly iks dI shAetAnAl `nHM ^ bAhr k|>dy hn? e`N t¨hA.y aAp,y lokhI eh sAbt kr rhy hn ik t¨sIN glt ho= 20d°jypAsy mYN prmyS¨r dI SktI dI shAetA nAl B°t bAhrk|>dA hM= es dA arT eh hY ik prmyS¨r dA rAjt¨hA.y kol aA ph¨«icaA hY=

21“jdoN koE tAktvr mn¨|K p°rI trHM hiTaAr b»dh¨»dA hY aty aAp,y Gr dI rKvAlI kr irhA h¨»dA hY<tM `s dI s\ptI s¨riKat h¨»dI hY= 22pr jykr vDyrySktISAlI aAdmI `s ty hmlA krdA hY aty `s ^hrA id»dA hY tM< ijnHM hiTaArM `%ty `h inrBr sI<`h `nHM ^ lY lYNdA hY= aty d°ijaM nAl l|q dA sAmAnv\. lYNdA hY= 23jykr koE myry nAl nA hoky sgo myryivr¨|D hY aty jykr `h myry nAl sMJ nhIN krdA somyry ivr|¨D hY ty iK». jMdA hY=

KAlI mn|uK( m|tI 12:43–45)

24“jdoN koE iBRSq aAtmA iksy mn¨|K iv|coN bAhraA`NdA hY< `h s|¨kIaM TAvM ivcoN l\GdA hoeaA arAmkrn lE jgHA l|BdA iFrdA hY= pr jdoN `s ^ aArAmkrn lE koE TM nhIN l|BdI= tM `h aAKdA hY< ‘mYNijs Gr ^ C|. ky aAeaA sI `%Ty hI jA irhA hM=’25ifr `h vAps aA`NdA hY aty jdoN `h `s TM ^sAF aty s%ijaA sviraA vyKdA hY= 26tM `h iBRsqaAtmA bAhr jAky s|t hor aAtimaM ^ ek|QA krdAhY< ijh/y `s nAloN vI vDyry iBRSq h¨»dy hn= tM `hsB BirSq aAtmy `sy TMvyN jAky ifr rih, l|g jMdyhn= es trHM `s mn¨|K dI hAlt pihlM nAlo vI v|DBY/I ho jMdI hY=”

ijh/y mn¨|K vAstv iv|c KuS hn27jdoN iws° ny eh sArIaM g|lM aAKIaM tM BI/

iv|coN e|k aOrt ny `%cI aAvAz iv|c aAiKaA< “D»n hY`h mM ijsdI k|¨KoN t°« jnm ilaA ty ijsdA t°\ d|¨DpItA hY=” 28pr iws° ny aAiKaA< “eh s|c hY< pr `hlok vDyry D»n ho,gy jo prmyS¨r dy `pdySM ^ s¨,dyhn aty `nHM dy m¨tAibk hI krdy hn=”

sA^ sb°t dyvo( m|tI 12:38–42; mrkus 8:12)

29jdoN `sdy kol bht lokI e|kQy h«dy gX tM `snyaAiKaA< “eh BRSq pI/HI hY< eh prmyS¨r dy sb°tvjoN kirSmy jM inSAn cAh¨«dI hY= pr `nHM ^ sb°tvjoN koE kirSmA nhIN idKAeaA jAvygA isvAe w°nAhdy kirSmy toN= 30ijs trHM w°nAh nInvAh dy lokM lEinSAn hoeaA `sy trHM mn¨|K dA p¨|tr vI es pI/IlE hovygA= 31inr,y dy idn d|K, dI rA,I K/HIhovygI aty es pI/HI dy lokM dy iKlAF bolygI= ik`N?ik`N ik `h DrtI dy d°sry isry toN s¨lymAn dA igaAns¨n, lE aAE sI= 32inr,y dy idn nInvAh dyy lokK/Hy ho,gy aty es pI/HI dy lokM dy iKlAF bol,gy=ik`N? ik`N ik jdoN `nHM ny w°nAh dy pRcAr s¨,y tM`nHM ny aAp,y ihrdy bdl lX sn= aty h¨, vyKow°nAh nAloN vI vDyry mhAn koE e%Ty hY=

dunIaM lE rOSnI b,o( m|tI 5:15; 6:22–23)

33“koE vI dIvA jgA ky `s ^ CpA`NdA nhIN jMBM.y T|ly nhIN rKdA< sgoN es ^ SmHAdAn `%ty rKdA

1065 l°kA 11:34-12:7

hY tM ik eh aA`, vAly lokM dy rAh ^ rOSn kry=34tyrI a|K tyry srIr dA cAn, hY< eslE jykr tyrIaMa|KM c\gIaM hn< tM tyrA sArA SrIr vI cAn, nAlBrrp°r hY= pr jykr tyrIaM a|KM iv|c Koq hY tM tyrASrIr vI hnyry nAl Brp°r hY= 35eslE sAvDAnrih,A< ikty t¨hA.y a»dr dA cAn, hnyrA nA ho jAvy=36jykr t¨hA.A sArA SrIr rOSnI nAl Brp°Rr hY atyjy esdA koE vI a»g hnyry iv|c nhIN hY< Fyr sArASrIr rOSnI nAl Brp°r hovygA< ijvyN ik e|k dIpkdI rOSnI sB `%ty cmkdI hY=”

iws° v|loN FrIsIaM dI in»idaA( m|tI 23:1–36; mrkus 12:38–40: lUkA 20:45–47)37jdoN iws° g|l kr hiqaA< e|k frIsI ny `s ^

aAp,y nAl Bojn krn lE byntI kItI= tM iws° myzty bYQ igaA= 38pr frIsI hYrAn sI jdoN `sny vyiKaAik iws° ny Boj, KA, toN pihlM aAp,y h|T nhIN Dotysn= 39pr pRB° ny `s ^ ikhA< “t¨sIN frIsI aAp,yipaAly aty TAlIaM bAhroN hI sAF krdy ho pr t¨hA.Aa»dr lAlc aty bdI nAl Brp°r hY= 40hy m°rKo⁄ kIijs ny bAhroN b,AeaA< `s ny hI< a»dro nhINb,AeaA? 41eslE jo k¨J vI a»dr hY< `h lo/v\d^ id`= Fyr t¨hA.y lE sB k¨J S¨D ho jAvygA=42FrIsIP thA.y ty lAhnt ik`N ik tsIN aAp,y pdIny<hrml p|ty aty t¨hA.y bAZ iv|c `%gy hor sAry pOidaMdA dsv\D tM id»dy ho< pr t¨sIN inaM aty prmyS¨r dyipaAr ^ qAl id»dy ho= pr t¨hA^ cAhIdA sI ik t¨sIN`h vI krdy aty enHM ^ vI nA C|.dy= 43frIsIPt¨hA.y ty lAhnt< ik`Nik t¨sIN pRArTnA sTAnM iv|cmh|tvp°r, jgHAvM aty bzArM iv|c s¨BkAmnAvMcAh»dy ho= 44thA.y ty lAhnt< ik`N ik tsIN `nHM lkIaMkbrM vrgy ho ijnHM `%tyy lokI a,Bol c|ldy hn=”

iws° dA wh°dI `pdySkM nAl s»vAd45nym dy `pdySkM iv|coN iksy e|k ny iws° ^ ikhA<

“g¨r°⁄ jdoN t¨sIN frIsIaM bAry eh k¨J aAK rhy ho< tMt¨sIN sA.I sBA ^ vI in»d rhy ho=”

46iws° ny aAiKaA< “nym dy pRcArko⁄ thA.y ty lAhnt=ik`Nik tsIN lokM ty e»nA BAr pA`Ndy ho< ijs ^ c|k,A`h bh¨t m¨Sikl mihs°s krdy hn pr t¨sIN K¨d es^ e|k `Ngl nAl vI nhIN C°\hdy= 47thA.y ty lAhnt<ik`N ik t¨sIN nbIaM dy mkbry b,A`Ndy ho pr eh`hI nbI hn ijnHM ^ t¨hA.y p¨riKaM ny mAr id|tA sI=48es trHM t¨sIN sm°h lokM ^ drSA`Ndy ho ik t¨sIN

aAp,y p¨riKaM dy kArjM nAl sihmt ho= `nHM nynbIaM ^ mAiraA aty t¨sIN `nHM dy mkbry b,vA`Ndyho= 49esy lE prmyS¨r dy igaAn ny aAiKaA< ‘mYN `nHMkol nbIaM aty rs°lM ^ ByjMgA= `h `nHM iv|coN k¨Je|k ^ mAr dy,gy aty d°ijaM ^ d\. dy,gy=’ 50esvAsty es pI/HI dy lokM ^ d¨nIaM dy m¨|> toN hI nbIaM^ mArn dA Fl B¨gtnA pvygA= 51t¨hA^ sAry ktlMdy Fl dA sAmH,A krnA pvygA hAbl dy ktl toN lykyzkrwAh dy ktl t|k< jo jgvydI aty m\dr dy ivckArmAiraA sI= hM< mYN t¨hA^ d|sdA hY es sB vAsty espI/HI dy lokM ^ iz\mydAr QihrAeaA jAvygA=

52“nym dy `pdySko t¨hA.y ty lAhnt< ik`N jo t¨sINigaAn dI k¨»jI c¨|k lE hY= t¨sIN K¨d vI pRvyS nhINkItA aty t¨sIN `nHM ^ vI a/cn pAE ijh/y pRvySkrnA cAh¨»dy sn=”

53jdoN iws° `h TM C|. irhA sI tM nym dy `pdySkMaty frIsIaM ny b/y svAl krky iBaAnktA nAl `sdIivroDtA krnI S¨r° kr id|tI= 54`h `s ^ anykMiviCaM bAry aØKy svAl p|C, l|gy tM jo `h kJ aijhAkhy ijs^ `h Zlt sAibt kr sk,=

frIsIaM vrgy nA b,oesy ivckAr kE hzAr lok ek|Qy ho gXaty e|k d°jy `%ty i.|g, l|gy= iws° ny aAp,y

cyilaM ^ ikhA< “frIsIaM dy KmIr toN hoiSaAr rih,Ajo `nHM dA kpq hY= 2aijhI koE cIz C¨pI hoE nhINhY jo zAihr nhIN kItI jAvygI= aijhA k¨J vI g¨ptnhIN hY jo d%isaA nhIN jAvygA= 3jo k¨J t¨sIN hnyryiv|c aAiKaA `h cAn, iv|c s¨i,aA jAvygA= aty jok¨J g|lM t¨sIN b»d kmiraM iv|c K¨sr f¨sr krdy ho<Gr dy koiQaM `proN p¨kAr ky s¨,AEaM jA,gIaM=”

isrf prmyS¨r toN .ro( m|tI 10:28–31)

4tM iws° ny lokM ^ ikhA< “myry imtro< mYN thA^ dsdAhM ik `nHM toN nA .ro jo SrIr ^ mAr skdy hn< pres toN v|D `h k¨J nhIN kr skdy= 5pr mYN t¨hA^dsdA hM ik t¨hA^ iks kolo .rnA cAhIdA hY? t¨hA^`s koloN .rnA cAhIdA hY jo t¨hA^ mArn toN bAadnrkM iv|c s¨|q, dI tAkt rKdA hY= hM< `hI hY ijskolo t¨hA^ .rnA cAhIdA hY=

6“kI p»j p»CI do pYisaM lE nhIN ivkdy= pr prmySr`nHM iv|coN iksy e|k ^ vI nhIN BldA= 7hM pRB° jA,dA

12

l°kA 12:8-34 1066

hY ik t¨hA.y isr `pr ik»ny vAl hn= .ro nhIN< t¨sINbh¨t sAry p»CIaM nAloN ikty `tm ho=

iws° toN Srim»dA nA hovy( m|tI 10:32–33; 12:32; 10:19–20)

8“mYN t¨hA^ aAKdA hM ik jykr koE lokM a|gy ehekrAr kry ik `h myry nAl s\b\iDt hY tM mn¨|K dAp¨|tr vI `s dA ekrAr prmyS¨r dy d°tM a|gy krygAik `h ivaktI `s nAl s\b\iDt hY= 9pr jykr koElokM a|gy myrA enkAr kry tM prmyS¨r dy d°tM a|gy`s dA vI enkAr kItA jAvygA=

10“jykr koE mn¨|K dy p¨|tr dy ivr¨|D k¨J kih»dA hYtM mAf kItA jA skdA hY pr jy koE piv|tr aAtmA dyiKlAF m\dIaM g|lM kih»dA hY tM `s^ m¨aAF nhINkItA jAvygA=

11“es lE jykr lok t¨hA^ pRArTnA sTAnA a|gy<hAkmM aty aiDkArIaM a|gy ilaA`Ndy hn tM eh ic»tAnA kro ik t¨sIN aAp,y aAp ^ ikvyN bcAvoNgy jM t¨hA^kI aAK,A cAhIdA hY= 12GbrAP nhIN ik`N ik `ssmyN piv|tr aAtmA t¨hA^ s°J dyvygA ik t¨hA^ kIaAK,A cAhIdA hY=”

iws° dA suaArT bAry KbrdAr krnA13BI/ iv|coN e|k mn¨|K ny iws° ^ ikhA< “g¨r° jI< myry

BrA ^ sA.y iptA dI s\p|tI myry nAl sMJI krn lEkho=”

14pr iws° ny `s ^ ikhA< “hy aAdmI< mY^ t¨hA.AmunsF jM FYslA krn vAlA iks ny b,AeaA hY?”15tM iws° ny `nHM ^ ikhA< “sAvDAn rho⁄ aty hrloB-lAlc toN aAp,y aAp ^ d°r r|Ko ik`Nik koE b\dAaAp,I v|.I dOlt toN jIvn pRApt nhIN kr skdA=”

16tM iws° ny `nHM ^ e|k idRSqMt id|tA< “iksy aAdmIdI zmIn ty bh¨t aiDk anAz h¨\dA sI= 17tM `snyaAp,y mn iv|c soicaA< ‘mYN kI krM? myry kol fslsMB, lE koE TM nhIN=’ 18td amIr aAdmI nyikhA< ‘mYN jA,dA hM mYN kI krMgA? mYN aAp,y g¨dAmM^ >Ah ky v|.y g¨dAm b,AvMgA aty mYN aAp,I k,k tyhor c\gIaM vstM ^ `nHM iv|c r|KMgA= 19tM mYN aAp,yaAp ^ khMgA ik myry kol kAfI vDIaA cIzM hnijh/IaM bh¨t sAlM lE kAFI hn= es lE aArAmkro KAvo-pIvo aty mOj kro⁄’ 20pr pRB° ny `s mn¨|K ^ikhA< ‘hy m°rK⁄ a|j rAt hI t°« mr jAvyNgA⁄ ifr ijh/IaMvstM t°« itaAr kItIaM hn iks dIaM ho,gIaM?’

21“hr `s b\dy nAl vI evyN hI hovygA jo prmyS¨r

dI idRSqI iv|c amIr nhIN hY aty aAp,y lE amIrIjmHM krdA hY=”

prmyS¨r dA rAj pihlM( m|tI 6:25–34;19–21)

22iws° ny aAp,y cyilaM ^ ikhA< “mYN t¨hA^ aAKdAhM ik t¨hA^ jI~, lE jo KA, dI lo/ hY t¨sIN `sdI ic»tA nA kro aty nA hI srIr >k, lE k|pi/aMdI iFkr kro= 23ik`N ik iz»dgI KA, toN ikty v|Dmr|tvwog hY aty SrIr k|pi/aM nAlo= 24p»CIaM v|lvyKo `h bIzdy jM v>dy nhIN nA hI `h GrM jMkoiQaM iv|c anAj jmHM krdy hn< pr Fyr vI prmyS¨r`nHM ^ Bojn id\dA hY= t¨sIN p»CIaM nAloN vI bh¨t v|Dm¨|lvAn ho=

25“t¨hA.y iv|coN kO, hY ijh/A ic»tA krky aAp,Iiz\dgI dA e|k vI pl vDA skdA hY= 26es lEjykr t¨sIN e\nI CoqI g|l vI nhIN kr skdy tM iFrt¨sIN bAkI g|lM bAry ic»tA ik`N krdy ho? 27j»glIf¨lM v|l vyKo⁄ dyKo `h ikvyN vDdy hn⁄ `h nA hIs˘Kt imhnt krdy hn aty nA hI k|tdy hn< tM vI`h e»ny vDIaA idsdy hn ik s¨lymAn vI aAp,yp°ry tyz iv|c e»nHM iv|coN e|k ij»nA vI s|ijaA nhINhoeaA sI=

28“pRB° tM Kyt ivcly GAh ^ vI e`N pihrAvA id»dAhY< `h GAh ijh/I a|j ij~dI hY aty k|l B|QI iv|cm|c jA,I hY= tM hy To/I prtIt vAly loko< kI `ht¨hA^ `nHM nAloN vDyry nhIN sjAvygA= 29es bAry nAsocdy rho ik t¨sIN kI KAvoNgy aty kI pIvoNgy? ic»tA nAkro= 30ik`N ik es d¨nIaM dIaM sArIaM kOmM enHMcIzM toN bAad hn pr t¨hA.A iptA jA,dA hY ikthA^ iknHM cIzM dI lo/ hY= 31pr pihlM tsIN prmySrdy rAj lE cAhnA kro= tM Fyr eh bAkI dIaM vstMvI t¨hA^ id|tIaM jA,gIaM=

Dn `%ty inrBr nA hovo32“Coqy e|j/< .r nA⁄ ik`Nik tyrA iptA (pRB°) tM

tY^ rAj dy,A cAh¨»dA hY= 33es lE aAp,I sArIs\p|tI vyc dy aty Dn grIbM iv|c v». dy= es s»sArdI amIrI bh¨ty l\by smyN t|k nhIN rih»dI= eslE aAp,y ˘KjAny s¨rg iv|c r|Ko= eh hmySA lErih»dA hY ik`N ik s¨rg iv|c nA tM es ^ cor c¨rAskdA hY aty nA hI es ^ kI/y nSq kr skdy hn=34ik`Nik ijTy t¨hA.A KzAnA hovygA t¨hA.A idl vI`%Ty hI hovygA=

1067 l°kA 12:35-59

hmySA itaAr rho( m|tI 24:45–51)

35“hmySA syvA krn lE itaAr rho aty aAp,IroSnI cmkdI r|Ko= 36tsIN `nHM mn|KM vrgy hovo ijh/yaAp,y mAlk dI iksy ivaAh dI dAavt toN vApsaA`, dI `.Ik iv|c h¨»dy hn= jdoN mAlk a`NdA hYtM b°hA K/kA`dA hY aty nOkr J|q aAp,y mAlk ^b°hA Kol id»dA hY= 37D\n hn aijhy nokr ijnHM ^ jdoN`nHM dA mAlk aA`NdA itaAr aty `s dA e»tzArkrdy hoX pA`NdA hY= mYN t¨hA^ sc aAKdA hM ik mAlkKud l|k b«nH< ky `nHM ^ KA, lE ibQAvygA aty Kud`nHM dI qihl krygA= 38enHM nokrM ^ BAvyN a|DI rAtt|k jM `s toN dyr t|k vI aAp,y mAlk dy aA`, dI`.Ik krnI pvy= pr `h b/y K¨S ho,gy jykr `nHMdA mAlk aA`NdA hY aty `nHM ^ aAp,I `.Ik iv|cpA`NdA hY= 39“hmySA eh g|l wAd rK,A: jykr GrdA mAlk jA,dA h¨»dA ik iks vkt cor ny Gr iv|caA`,A hY< tM `h `s cor ^ aAp,y Gr a»dr v/nhI nA id»dA= 40esy lE thA^ vI itaAr rih,A cAhIdAhY= mn|K dA p|tr `s vyly aA jAvygA ijs vkt thA^`s dy aA`, dI koE aAs vI nhIN hovygI=”

vfAdAr syvk kO, hY?41ptrs ny ikhA< “pRB°⁄ kI t°« eh isrf sA.y lE

aAK irhA hYN jM sBnM lE=”42tM pRB° ny aAiKaA< “`h ikh/A isaA,A aty

ivSvAswog nOkr hY ijs ^ mAlk d°jy nOkrM `%ty`nHM ^ QIk smyN ty Bojn smgrI dI p°rtI lE inwktkrygA? 43K¨S hY `h nOkr ijs ^ jdoN `s dA mAlkaAvy tM id|tA hoeaA k»m krdA pAvy= 44mYN t¨hA^ s|cd|sdA hM ik `h `s ^ aAp,I sArI s\p|tI dA ingrAninw¨kt krygA= 45pr `s nOkr dA kI hovygA ijh/Aeh `h socdA hY ik inkq BivK iv|c `s dA mAlknhIN prtygA= aty dUsry nOkr nOrA,IaM ^ k¨|q,A S¨r°kr dyvy aty KA, pI, iv|c mdmst ho jAvy? 46atyFyr `s dA mAlk `doN vAps aAvygA jdoN `s ^ `sdI `.Ik vI nhIN hovygI aty vkt toN avyslA hovygA=ifr mAlk `s nOkr ^ sKt szA dyvygA aty `s ^d°jy ivSvAs GAtI nOkrM nAl rih, lE Byj dyvygA=

47“jo nOkr eh jA,dA sI ik `s dA mAlk`s toN kI krA`,A cAh¨»dA hY aty Fyr vI `h aAp,yaAp ^ itaAr nhIN krdA aty jo< `s dA mAlk cAh»dAsI `h nhIN krdA< tM `s nokr ^ sKt szA id|tIjAvygI= 48pr ijh/A nokr eh nhIN jA,dA sI

ik `s dA mAlk `s toN kI krA`,A cAh¨»dA hYaty iFr vI `s ny k¨J aijhA kItA jo szA dywog hY tM `s ^ G|q szA imlygI= es lE ijsiksy ^ bh¨tA id|tA igaA hY `s ^ bh¨ty dA lyKAdy,A pvygA= aty ijs ^ vDyry sONipaA igaA hY `s toNhor vI vDyry m»igaA jAvygA=”

lok iws° bAry asihmt ho,gy( m|tI 10:34–36)

49iws° lgAtAr kih»dA irhA< “mYN es DrtI `%tya|g lA`, aAeaA hM aty kAS ik h¨, t|k eh jlrhI h¨«dI= 50mY^ e|k aijhA bpitsmA lY,A pvygA<jo v|KrI trHM dA hY aty jdoN t|k eh p°rn nhIN h¨»dAmY^ kSq hovygA= 51t¨sIN kI socdy ho ik mYN DrtI `%tySMtI dy, aAeaA hM? nhIN⁄ mYN dnIaM ^ v»., aAeaAhM= 52h¨, toN bAad p»jM jAi,aM dy Gr ^ e|k d°srydy ivr¨|D v\i.aA jAvygA= it»n dohM dy ivr¨|D ho,gyaty do it»nA dy ivr|¨D= 53iptA aty p¨|tr iv|c v». pYjAvygI p¨|tr ip` dy ivr¨|D ho jAvygA aty ip` p¨|trdy= mM aty DI iv|c vI v». pY jAvygI mM DI dy aty DImM dy ivr¨|D ho jAvygI= s|s aty ^h iv|c vI v\. pYjAvygI= s|s aAp,I ^h dy aty ^h aAp,I s|s dyivr¨|D ho jAvygI=”

vkt ^ smJ,A( m|tI 16:2–3)

54td iws° ny lokM ^ ikhA< “jdoN tsIN lih»dy pAisPb|dl `QdA vyKdy ho tM aAKdy ho< ‘mINh pY, vAlA hY’aty inSict hI mINh pYNdA hY= 55jdoN t¨sIN d|K, v|lohvA vgdI mihs°s krdy ho tM aAKdy ho< ‘a|j grmIhovygI’< aty hM< t¨sIN QIk aAKdy ho= 56kpqIP⁄ jykrt¨sIN mØsm dy s\kyt smJ skdy ho tM t¨sIN `s ^ ik`NnhIN smJ skdy jo h¨, vApr irhA hY?

aAp,IaM musIbtM h|l kro( m|tI 5:25–26)

57“t¨sIN aAp,y-aAp lE jo QIk hY `s dA FYslAikP nhIN krdy? 58m»n lvo ik e|k aAdmI t¨hA^kichrI lY jA irhA hY tM rsty iv|c hI `s nAl Jg/y^ s¨lJA`, dI koiSS kro= jykr t¨sIN aijhA nhINkrdy tM `h thA^ mnsF dy kol lY jAvygA aty mnsFt¨hA^ kYd iv|c pA skdA hY= 59mYN t¨hA^ dsdA hM ikt¨sIN `ToN `doN tk bAhr nhIN jAvogy jdoN t|k ik

l°kA 13:1-22 1068

t¨sIN `h aAKrI pYsA vI nhIN dy id»dy ijs dy t¨sINdy,dAr ho=”

aAp,y idl bdlo`s vkt iws° dy nAl k¨J lok sn= enHMlokM ny `s ^ d%isaA ik glIl iv|c k¨J

lokM nAl ikvyN vAprI iplAt¨s* ny `nHM lokM ^`pAsnA krdy hoeaM ^ mrvAeaA sI= iplAt¨s nyjAnvrM dy blIdAn dy lh° nAl `nHM dA lh° imlAeaAsI< ijh/y ik `pAsnA dy vkt jAnvrM dI blI dy rhysn= 2iws° ny jvAb id|tA< “t¨sIN kI socdy ho ik `nHMnAl aijhA es lE vApiraA ik`Nik `nHM ny glIldy hor lokM nAloN v|D pAp kIty? 3nhIN< `nHM ny nhINkIty< jykr t¨sIN aAp,A jIvn aty aAp,y idl nhINbdloNgy< tM t¨sIN vI sAry `nHM dI trHM nSq kr id|tyjAvoNgy= 4tsIN `nHM aQHArM lokM bAry kI socdy ho ijh/yjdoN isloaAm dA b¨rj `nHM `%ty >|QA tM mAry gXsn= kI t¨sIN socdy ho ik `h wr°Slm iv|c rih,vAly sAry lokM nAlooN v|D pApI sn? 5mYN t¨hA^ aAKdAhM ik e`N nhIN sI< pr jykr t¨sIN vI aAp,y idlaty jIvn nhIN bdloNgy< tM t¨sIN vI sAry nSq hojAvoNgy=”

FlhI, dRKt6iws° ny `nHM ^ eh idRSqMt id|tA< “e|k aAdmI

kol bAg iv|c e|k a»jIr dA dRKt sI= `s ny dRKt dyhr pAsy vyiKaA ik koE fl idsy< pr `s ^ koE flnzr nA aAeaA= 7`s aAdmI kol e|k nokr sI jo`s bAg dI rKvAlI krdA h¨«dA sI= es lE `snyaAp,y nokr ^ ikhA< ‘mYN it»n sAl toN es dRKt v|lFl lE vyK irhA hM< pr mY^ es `pr kdy koE fll|gA nhIN idisaA= es ^ v|> s|¨q= ixvyN zmIn ^zAeaA ik`N kItA jAvy? 8pr nokr ny jvAb id|tA<‘mAlk< e|k sAl hor e\tzAr kro tM jo eh dRKt fldy sky= mY^ esdy aAsy pAisP Kod, id` aty k¨JKAd pA`, id`= 9ho skdA hY agly sAl tIk es ^koE Fl l|g jAvy= jykr td vI koE fl nA l|gy tMt¨sIN cAhy es ^ kqvA s¨|q,A=’”

iws° dA sbt dy idn e|k bImAr aOrt ^ QIk krnA10sbt dy idn iws° e|k pRArTnA sTAn iv|c `pdyS

iplAtus p¨»itw¨s iplAt¨s w°.IaM dA 26vIN EsvI toN lYky36vIN EsvI t|k rAjpAl sI=

dy irhA sI= 11`s pRArTnA sTAn ty e|k aØrt dy

13

a»dr e|k pRyt aAtmA pRvyS kr c|ikaA sI= es BirSqaAtmA ny `s ^ aQArM sAlM toN rogI b,A C%i.aAsI= `s dI kmr iv|c k¨|b pY igaA sI< aty `h is|DIK/HI nhIN ho skdI sI= 12jdoN iws° ny `s aØrt ^vyiKaA tM `s ^ b¨lAeaA aty ikhA< “hy aOrt⁄ t°\aAp,I bImArI toN C¨qkArA pA ilaA hY⁄”

13iws° ny aAp,y h|T `s `%ty r|Ky tM `h is|DIK/I ho, iv|c sfl hoE aty prmyS¨r dI `stitkrn l|gI= 14pRArTnA sTAn dA srdAr kroD iv|caA igaA ik`N ik iws° ny `s ^ sbt dy idn inrogkItA sI= srdAr ny lokM ^ ikhA< “Cy idn k»m dy lxIh¨»dy hn so QIk ho, lxI t¨sIN `nHM idnM iv|c aAvo=sbt dy idn koE QIk ho, lE eTy nA aAvy=”

15pRB° iws° ny `tr id|tA< “t¨sIN lok kpqI ho⁄ kIt¨sIN hr roz aty sbt dy idn* vI aAp,y bld jMgDy ^ K¨rlI toN Kol ky pA,I iplA`, nhIN iljMdy?16eh aOrt ijs ^ mYN QIk kItA hY< e|k wh°dI BY, hYaty eh aQArM sAlM toN SYtAn dI g¨lAmI iv|c sI= kIeh `s lE glt g|l sI ik `s ^ sbt dy idn`s g¨lAmI toN C¨qkArA id|tA igaA=”

17jdoN iws° ny eh ikhA tM ijh/y lok `s dI in»dAkr rhy sn aAp,y-aAp iv|c Srm mihs°s krn l|gy=BI/ dy sAry lok iws° dIaM cmtkArI g|lM toN< jo `hkr irhA sI< b/y K¨S sn=

prmyS¨r dA rAj ikvyN dA hY?( m|tI 13:31–33; mrkus 4:30–32)

18tM iws° ny ikhA< “prmyS¨r dA rAj ikvyN dA hY? mYNes dI t¨lnA iks nAl krM? 19prmyS¨r dA rAj srHoNdy `s bIj vrgA hY ijs ^ koE mn¨|K aAp,y bAgiv|c bIjdA aty jdoN `h bIj f¨qdA hY tM dRKt b,jMdA hY aty `sdIaM qAh,IaM ty p»CI aAp,y aAlH,yb,A`Ndy hn=” 20iws° ny ifr ikhA< “mYN prmyS¨r dyrAj dI t¨lnA iks nAl krM? 21eh `s KmIr vM{hY ijs ^ e|k aOrt aAqy dy v|.y BM.y iv|c imlA`NdIhY= tM `h KmIr sAry aAqy ^ roqI vAsty mAFk krid»dA hY= BAv KmIrA kr id»dA hY=”

t»g drvAzA( m|tI 7:13–14< 21–23)

22iws° hr ip». ngr iv|c `pdyS dy irhA sI= `h

sbt dA idn wh°dI hFty dA s|tvM idn= eh wh°dIaMlE KAs DArimk idn sI=

`pdyS id»dA hoeaA wr°Slm v|l ^ lgAtAr jA irhA

1069 l°kA 13:23-14:13

sI= 23iksy ny iws° ^ ikhA< “pRB°⁄ kI k¨J lok hI bcAXjA,gy?”

iws° ny aAiKaA< 24“t¨sIN BI/y drvAzy toN v/n dAv|.A wtn kro ijh/A ik s¨rg v|l ^ K¨lHdA hY= bh¨tsAry lok `s iv|c v/n dA wtn krngy pr `hpRvyS kr nhIN pA`,gy= 25jdoN smM aAvygA< Gr dAmAlk drvAzA b\d kr dyvygA aty es ^ tAlA lAdyvygA< Fyr t¨sIN bAhr K/y hoky drvAzA K/kA`Ngy=t¨sIN aAK skdy ho< ‘SRI mAn< sA.y lE drvAzA KolHo⁄’pr mAlk jvAb dyvygA< ‘mYN t¨hA^ nhIN jA,dA’< jM‘t¨sIN ik|ToN aAX ho=’ 26iFr t¨sIN jvAb dyvoNgy< ‘asINtyry nAl KADA-pItA< t°« sA.y ngrM iv|c TM-TM `pdySid|tA=’ 27tM `h bolygA< ‘mYN t¨hA^ nhIN jA,dA ikt¨sIN ikTo aAX ho? myry koloN d°r cly jAvo= t¨sIN sArybdkAr ho=’ 28t¨sIN prmyS¨r dy rAj iv|c abrAhAm<eshAk< wAk°b aty sAry nbIaM ^ vyKogy< pr t¨hA^bAhr s¨|q id|tA jAvygA= tM t¨sIN .r aty kroD nAlaAp,y d\d krIcoNgy= 29prmySr dy rAj iv|c lok `%tr<p°rb< p|Cm< d|K, cAry idSAvM iv|coN aA ky dAavtiv|c aAp,y sTAnM ty bYQ,gy= 30vyKo⁄ ijh/y e%Ty ipClyhn so `%Ty pihly ho,gy aty ijh/y e|Ty pihly hn `hprmyS¨r dy rAj iv|c ipCly ho,gy=”

iws° dI mØt wr°slm iv|c hovygI( m|tI 23:37–39)

31`sy vkt k¨J FrIsIaM ny iws° dy kol aA, ky`s ^ ikhA< “es TM toN d°r cilaA jA< aty ikty horjA ky l¨k jA< ik`N ik hyrodys tY^ mArn dI iv`Ntb,A irhA hY=”

32iws° ny `nHM ^ aAiKaA “t¨sIN jA ky `s l°«b/ ^kho ik vyK mYN ‘a|j aty k|l doo idn eTy lokM a»droB°tM ^ k|>, dA k»m krnA hY aty `nHM ^ rAzI krnAhY aty tIjy idn myrA k»m p°rA ho jA,A hY=’ 33`s toNbAad mY^ zr°r jA,A hI hY ik`Nik sAry nbIaM ^wr°Slm iv|c mrnA cAhIdA hY=

34“hy wr°Slm< wr°Slm< t°« nbIaM ^ ktl krdAaty t°\ `nHM ^ p|Tr mArdA hYN jo tyry kol prmyS¨rv|loN Byjy gX hn= mYN ik»nI vAr cAihaA ik tyry bAlkM^ `strMH e|kiQaM krM ijvyN koE kk/I aAp,y c°icaM^ aAp,y K»BM hyQM e|kiQaM krdI hY pr t°\ mY^ nhINkrn id|tA= 35vyKo⁄ h¨, t¨hA.A Gr KAlI C|. id|tAigaA hY= mYN t¨hA^ d|sdA hM< t¨sIN mY^ `nIN dyr iFrnhIN vyK skdy jd tIk t¨sIN eh nhIN aAKdy< ‘`hD\n hY⁄ ijh/A pRB° dy nM ty aA`NdA hY=’* ”

kI sbt dy idn iksy ^ rAzI krnA wog hY?e|k sbt dy idn iws° e|k pRDAn FrIsI dyGr `s nAl Bojn krn lE igaA= `%Ty

sB lok b/y iDaAn nAl iws° ^ vyK rhy sn= 2e|kaAdmI ijs ^ jloDrI sI `s dy sAmH,y kItA igaA=3iws° ny frIsIaM aty nym dy `pdySkM ^ p¨%iCaA<“sbt dy idn iksy ^ rAzI krnA QIk hY jM glt?”4pr `h c¨|p v|qI rhy= tM iws° ny `s aAdmI ^ f/ky< rAzI kItA aty `s ^ Byj id|tA= 5iws° ny frIsIaMaty nym dy `pdySkM ^ ikhA< “jykr t¨hA.A p¨|tr jMkoE k»m krdA jAnvr< K°h iv|c sbt dy idn i.gpvy< tM t¨sIN jA,dy ho ik t¨sIN J|q `s ^ K°h iv|coNk|> lvogy=” 6frIsI aty nym dy `pdySk `s dA jvAbnA dy sky< jo iws° ny ikhA sI=

aAp,y-aAp ^ bhutA mh|tvp°r, nA smJo7`s smyN iws° ny vyiKaA ik `nHM iv|coN k¨J mihmAn<

aAp,y vAsty< `s KA,y dI myz ty mh|tvp°r, TAvMc¨, rhy sn tM `s ny eh idRSqMt id|tA< 8“jykrkoE ivaktI t¨hA^ ivaAh ty in`NtA id»dA hY tM sBtoN vDIaM jgHA ty nA bYQo ik`N ik ho skdA hY ikmyzbAn ny t¨hA.y toN vI v|D mh|tvp°r, ivaktI ^in`NtA id|tA hovy= 9jdoN t¨sIN sB toN vDIaA jgHA tybYQy ho< tM ho skdA ik myzbAn t¨hA.y kol aA, kyt¨hA^ aAKy< ‘aAp,I jgHA es aAdmI ^ id`⁄’ FyrthA^ apmAi,tM vM{ sB toN ipClI TM ty jA ky bYQ,ApvygA= 10es lE jdoN t¨hA^ koE b¨lAvA id»dA hY tMjAvo ty aijhI TM ty bYQo ijh/I aAm hovy KAs nhIN= tM`h mn¨|K ijs ny t¨hA^ s|dA id|tA sI t¨hA.y kol aA kyt¨hA^ aAKygA< ‘im|tr< aA aty es v|D mh|tvp°r,jgHA ty bYQ=’ tM ifr bAkI sAry mihmAn tyrI e|ztkr,gy= 11hr koE jo aAp,y-aAp ^ mhAn b,A`NdAhY `h inmR b,AeaA jAvygA= pr jo aAp,y-aAp ^inmR b,A`NdA hY `s^ mhAn b,AeaA jAvygA=”

tuhA^ enAm id|tA jAvygA12tM iws° ny `s frIsI ^ ikhA< ijs ny `s ^ s|dA

id|tA sI< “jdoN t°« d¨iphr jM rAt dy Bojn lE lokM^ in`NtA dyvyN tM isrF aAp,y imtrM< BrAvM<irStydArM aty DnvAn g¨aM>IaM ^ hI s|dA nA dyvI=jy t°\ `nHM ^ in`NtA id»dA hYN tM< `h vI tY^ s|dAdy,gy aty t°\ aAp,A enAm pRApt kr lvyNgA= 13es

“`h ... aA`NdA hY” zb°r 118:26

dI bjAe< jdoN vI t°« dAavt dyvyN tM grIbM< l\gi/aM<

14

l°kA 14:14-15:2 1070

q¨«i.aM aty a»inHaM lokM ^ in`NtA dy= 14tM tyry tyikrpA hovygI< ik`Nik ehnM lokM kol tY^ bdly iv|cvAps dy, lE k¨J nhIN hovygA= tM jdoN DrmI lokmØt toN vAps aA`,gy< tY^ tyrA Fl id|tA jAvygA=”

v%.y Bojn bAry e|k idRSqMt( m|tI 22:1–10)

15iws° nAl myz ty bYQA e|k aAdmI eh sArIaMg|lM s¨, irhA sI= tM `s aAdmI ny iws° ^ ikhA<“D»n hovygA `h mn¨|K ijh/A prmyS¨r dy rAj iv|croqI KAvygA=”

16iws° ny `s ^ aAiKaA< “e|k vAr e|k aAdmI nye|k bh¨t v|.I dAavt id|tI aty `s ny bh¨t sArylokM ^ inPtA id|tA= 17jdoN KA, dA vylA hoeaA `saAdmI ny aAp,y nOkr ^ mihmAnM ^ b¨lA`, lEaty eh aAK, lE ByijaA< ‘aM jAvo⁄ KA,A itaArhY=’ 18pr sAry mihmAnM ny aAiKaA ik `h nhIN aAskdy= hr e|k aAdmI ny koE nA koE bhAnA lgAid|tA= pihly aAdmI ny ikhA< ‘mYN h,y-h,y zmIn KrIdIhY ty mYN `h jAky vyK,I hY= es lE ikrpA krky mY^iKmA krnA=’ 19d°jy mn¨|K ny ikhA< ‘mYN bldM dIaMp\j jo/IaM h¨,y-h¨,y KrIdIaM hn< aty mYN h¨, `nHM ^dyK, jA irhA hM ik `h ikvyN k»m krdy hn< es lEmY^ iKmA kro=’ 20tIjy mn¨|K ny ikhA< ‘myrA h¨,y-h¨,yivaAh hoeaA hY< mYN nhIN aA skdA=’ 21e`N nokreh sB s¨,dA mAlk kol vAps pritaA ty sArA hAljA s¨,AeaA= tM mAlk b/A g¨|sy iv|c aA igaA atykih, lgA< ‘jldI kro⁄ Sihr dIaM glIaM iv|c<aty rAhM ty jAP aty grIbM< q«i.aM< l»igaM aty a»inHaM^ eTy dAavt vAlyy kmry a»dr lY aAP=’ 22bAadiv|c nokr ny aA, ky ikhA< ‘mAlk t°« mY^ jo krn lEikhA mYN PhI kItA< hor lokM lE hAly vI bh¨t TMKAlI pE hY= 23mAlk ny nokr ^ ikhA< ‘v|.IaM s/kMaty ngrM v|l jA aty `nHM lokM ^ aA`, lE mzb°rkr= mYN aAp,y Gr ^ lokM nAl BiraM vyK,A cAh¨«dAhM= 24mYN t¨hA^ d|sdA hM ik ijnHM lokM ^ pihlM vIin`NtA id|tA igaA sI= `h myrA rAt dA Bojn kdynhIN krngy=’”

tuhA^ av|S pihlM iv`Nt bnA`,I cAhIdI hY( m|tI 10:37–38)

25iws° nAl v|.I BI/ c|l rhI sI< aty iws° `nHMv|l m¨i/aA aty aAiKaA= 26“jykr koE mn¨|K myry kolaA`NdA hY pr `h aAp,y iptA< mAtA< ptnI< b|icaM

BrAvM jM BY,M ^ myry nAlo v|D ipaAr krdA hY tM `hmn¨|K myrA cylA nhIN ho skdA= b\dy ^ hor iksy vI cIznAloN v|D aAp,I iz\dgI nAloN vI v|D< mY^ ipaArkrnA cAhIdA hY= 27koE vI mn|K ijh/A aAp,I slIbc|¨k ky myry mgr nhIN aA skdA `h myrA cylA nhIN hoskdA= 28jykr t¨sIN koE emArt bnA`,A cAh¨»dy hotM t¨hA^ pihlM bYQ ky soc,A cAhIdA hY ik es `%tyik\nA KrcA hovygA= ty t¨hA^ eh vI ihsAb lgA`,ApvygA ik es kArj dy p°rA krn lE kI t¨hA.y pAskAFI Dn hY= 29jykr t¨sIN e»J nhIN krdy ho tM hoskdA hY ik t¨sIN k»m S¨r° tM krvA lvo pr p°rA krndy smrT nA hovo= jykr tusIN es ^ p°rA nhIN krskdy< tM jo koE es ^ vyKygA tuhA.y ty h|s,A S¨r° krdyvygA= 30`h aAK,gy ‘es aAdmI ny bnA`,A tMS¨r° kr ilaA pr `h es ^ m¨k»ml krn dy kAiblnhIN=’

31“jykr koE bAdSAh iksy d°sry bAdSAh dy ivr¨|Dz\g krnA cAh¨»dA hY tM `s ^ bYQ ky soc,A cAhIdA hYik kI `h aAp,I ds hzAr sYnkM dI sYnA nAl `srAjy ^ hrA skdA hY jo `s dy ivr¨|D vIh hzAr sYnkMdI sYnA lYky aA`NdA hY?

32“jykr `h socdA hY ik `h `s d°jy rAjy ^ hrA`,dy wog nhIN hY< tM `h SMtI dy krAr nAl aAp,y k¨JaAdmIaM ^ `s kol ByjygA= 33esy trHM t¨hA.y iv|coNhr e|k ^ myry ip|Cy l|g, toN pihlM iv`Nt bnA`,IcAhIdI hY= myry ip|Cy l|g, lE t¨hA^ aAp,I hrcIz C|.,I pvygI= jykr t¨sIN aijhA nhIN kroNgy< tMt¨sIN myry cyly nhIN ho skdy=

aAp,A pRBAv nA C|.o( m|tI 5:13; mrkus 9:50)

34“l°, c»gA hY< pr jykr eh aAp,A l°,Apn gaAlvy tM iFr eh ivarT hY= t¨sIN iFr es ^ sl°,AnhIN kr skdy= 35nA tM eh im|qI lE estymAlh¨»dA hY aty nA hI es ^ KAd vM{ estymAl kItA jAskdA hY= lok es ^ evyN hI s¨|q id»dy hn= “k»nMvAly ivaktI ^ s¨n, id`=”

surg iv|c mØj( m|tI 18:12–14)

bh¨t sAry ms°lIX aty m»dy lok iws° kol `s^ s¨n, lE aAX= 2td FrIsI aty nym dy

`pdySk iSkAet krn l|gy< “vyKo⁄ eh aAdmI m»dylokM ^ kb°ldA hY aty `nHM nAl KMdA pINdA vI hY=”

15

1071 l°kA 15:3-323iFr iws° ny `nHM ^ eh idRSqMt ibaAn kItA:

4“m»n lvo t¨hA.y iv|coN iksy kol sO By.M ho,< pr `h`nHM iv|coN e|k gaA lvy= tM kI `h bAkI dIaM ni/»nvyBy.M ^ ek|lIaM C|. ky `s e|k g¨aAcI hoE By. dIBAl iv|c nhIN jAvygA? jd t|k ik aAdmI `s ^ l|BnA lvy= 5ty jdoN `s ^ `h g¨aAcI hoE By. l|BjMdI hY< tM `h mn¨|K b/A K¨S h¨»dA hY aty K¨SI nAl`s ^ aAp,y moi>aM `%ty c¨|k lYNdA hY= 6`h GrjMdA hY= `h aAp,y im|trM aty gaM>IaM ^ ek%iQaMkrdA hY aty `nHM ^ aAKdA hY< ‘myry nAl K¨SI mnAPik`Nik mY^ aAp,I g¨aAcI hoE By. iml gE hY=’7esy trHM hI< mYN t¨hA^ dsdA hM ik `nHM ni/»nivaMc\igaM b\idaM nAloN< ijnHM ^ aAp,y idl bdl, dIzr°rt nhIN< e|k pApI b\dy lE svrg iv|c vDyryK¨SI h¨»dI hY jo aAp,y idl ^ bdl lYNdA hY=

8“Frz kro e|k aOrt kol ds cMdI dy is|ky hn=`nHM iv|coN e|k g¨aAc jMdA hY< `h dIvA jgA`NdI hYaty iDaAn nAl `s g¨aAcy hoX is|ky ^ l|BdI hoEs\BrdI hY< jdoN t|k ik `h `s ^ l|B nhIN lYNdI=9jdoN `h aAp,A g¨aAicaA hoeaA is|kA l|B lYNdI hYtM `h aAp,y imtrM ty g¨aM>IaM ^ ek%iQaM krdIhY ty aAKdI hY< ‘myry nAl rl ky K¨SI mnAP ik`NikmY^ myrA g¨aAcA hoeaA is|kA l|B ipaA hY=’ 10esytrHM hI prmyS¨r dy d°tM dy a|gy `doN pRsn\tA h¨»dI hYjdoN e|k pApI aAp,A idl bdldA hY=”

ijh/A pu|tr Gr C|. ky igaA sI11tM iws° ny ikhA< “e|k mn|K dy do p|tr sn= 12Coqy

p¨|tr ny aAp,y iptA ^ ikhA< ‘mY^ myrI zAedAd dAih|sA dy dyvo=’ tM iptA ny zAedAd ^ aAp,y dohMp¨|trM iv|c v». id|tA= 13To/y hI smyN bAad Coqy p¨|trny aAp,I zAedAd dA sArA ih|sA e|kQA kItA atye|k d°sry dyS dI wAtrA ^ cilaA igaA= `sny `%TyjA ky m°rKM vM{ aAp,A Dn `.A id|tA= 14`s kolij»nI vI p°«jI sI `sny sB Krc id|tI= `s toN bAad<`s dyS iv|c BArI kAl pY igaA= CoqA p|tr aØKI hAltiv|c sI ik`N ik `s kol nA tM koE pYsA sI aty nA hIKA, lE Bojn= 15`h `s dys dy iksy invAsI koligaA tM `s aAdmI ny `s ^ aAp,y KytM iv|c s°rM ^cArn lE ByijaA= 16m¨».A e»nM B|¨KA sI ik ijh/IaMiClkM s°r KMdy sn `h KA,IaM cAh¨»dA sI= pr iksyny `s ^ KA, lE k¨J nA id|tA= 17tM `s l/ky ^mihs°s hoeaA ik `h ik»nA m°rK sI= `sny soicaA<‘myry iptA dy nokrM kol vI KA, lE bh¨t Boj, hY<

pr mYN e|Ty B¨|K nAl mr irhA hM= 18mYN eToN `Q kyaAp,y iptA kol jAvMgA ty jA ky `s^ aAKMgA< “iptAjI< mYN prmyS¨r aty t¨hA.y ivr¨|D a|gy pAp kItA hY=19mYN t¨hA.A p¨|tr khA`, dy kAibl nhIN hM es lEt¨sIN mY^ aAp,y e|k nokr dI trHM hI r|K lvo=” 20sop¨|tr `%iQaA aty aAp,y iptA kol igaA=

pu|tr dI vApsI“jdoN p¨|tr hAly d°r hI sI< `s dy iptA ny `s ^

aA`NidaM vyiKaA aty `s vAsty d¨|K mihs°s kItA`h `s v|l B%ijaA aty `s ^ gl nAl lAeaA aty`s ^ c¨\imaM= 21p¨|tr ny `s ^ aAiKaA< ‘iptA jI<mYN prmyS¨r dy ivr¨|D aty t¨hA.y a|gy pAp kItA hY<h¨, mYN es kAibl nhIN ik t¨hA.A p¨|tr sdAvM=’22pr iptA ny aAp,y nokrM ^ ikhA< ‘CytI nAl sBtoN vDIaA k|p/y ilaAP aty `s ^ paAP= `s dI`Ngl ty CAp pAP aty `s dy pYrM iv|c c|plM p¨aAvo=23e|k moqA v|CA ilaAP aty es ^ izbAh kro= asINdAavt krIX aty an\d l¨|qIX= 24ik`N ik myrAeh p¨|tr mr igaA sI pr h¨, eh ij`NdA hY= `hg¨aAc igaA sI aty h¨, l|B igaA hY=’ tM sAry jSnmnA`, l|gy=

v%.y pu|tr dA prtnA25“v|.A p¨|tr Kyt iv|c sI= jdoN `h vAps m¨/ irhA

sI< aty Gr dy nzdIk aAeaA tM `sny n|c, atygA`, dIaM aAvAzM s¨,IaM= 26`s ny e|k nOkr ^s|idaA aty p¨%iCaA< ‘eh sB kI ho irhA hY? 27nOkr nyaAiKaA ‘t¨hA.A BrA vAps aA igaA hY= t¨hA.y iptAjI bh¨t K¨S hn< ik`N j¨ `h QIk-QAk Gr vAps aAigaA hY< es lE `s ny dAavt lE sB toN moqAv|CA v%i>aA hY=’ 28v|.A p¨|tr e»nA g¨|sy iv|c sI ik`h K¨SI iv|c SrIk nhIN ho,A cAh¨»dA sI= Fyr `s dAiptA bAhr aAeaA aty `s ^ a»dr aA`, lE byntIkItI= 29p¨|tr ny aAp,y iptA ^ ikhA< ‘mYN e»ny sAlM toNt¨hA.I syvA kr irhA hM aty mYN kdy t¨hA.A h¨km nhINmoi/aA pr t¨sIN kdy vI mY^ myry im|trM nAl dAavtkrn lE e|k b|krI vI nhIN id|tI= 30pr jdoN thA.Aeh p¨|tr ijh/A k»jrIaM ty t¨hA.A sArA pYsA brbAdkrky vAps aAeaA hY< `s lE tsIN moqA v|CA v%i>aAhY=’ 31pr iptA ny v|.y p¨|tr ^ ikhA< ‘p¨|tr t°« hmySAmyry kol hYN< es lE jo k¨J myrA hY so tyrA vI hY= 32prsA^ dAavt krnI cAhIdI hY atyy K¨S ho,A cAhIdA hYik`N ik eh tyrA BrA< mr igaA sI< pr `h iFr

l°kA 16:1-24 1072

ij`NdA ho igaA hY= ijh/A g¨aAicaA hoeaA sI h¨,l|B igaA hY=”

s|cA Dniws° ny aAp,y cyilaM ^ ikhA< “e|k vAr e|kb/A DnA> aAdmI sI= `sny aAp,A kArobAr

s»BAl, lE e|k m¨KitaAr riKaA= bAad iv|c `s^ ptA cilaA ik `s dA m¨KitaAr `s nAl DoKA krirhA hY= 2tM `sny `s ^ a»dr b¨lAeaA aty ikhA<“tyry bAry mYN eh sB kI s¨, irhA hM= mY^ myry sArypYsy dA ihsAb dy= t°« es toN bAad myrA m¨KitaArnhIN ho skdA=” 3bAad iv|c m¨KitaAr ny aAp,y mniv|c soicaA< ‘h¨, mYN kI krMgA? myrA mAlk tM mY^myrI nokrI toN hqA irhA hY= myry iv|c Kod, dI tAktnhIN hY aty BIK m»g, toN mY^ Srm aA`NdI hY= 4mYNjA, igaM ik mYN kI krM< ijs vyly mYN m¨KitaArI toNhqAeaA jAvMgA< mYN k¨J aijhA krMgA ik lok aAp,yGrM iv|c myrA svAgt krngy= 5tM `sny aAp,y mAlkdy krzAEaM ^ e|k-e|k krky aAp,y kol s%idaAaty pihly ^ ikhA< ‘t°« myry mAlk dA ik»nA dy,A hY?6`s mn¨|K ny aAiKaA< ‘mYN `sdy jYt°n dy tyl dy a|QhzAr pNO. dy,y hn=’ tM m¨KitaAr ny `s ^ ikhA<‘aAp,I vhI lY aty bYQ ky cAr hzAr pØN. ilK dy=7tM mKitaAr ny d°sry aAdmI ^ sidaA< ‘t°« myry mAlkdy ik»ny dy,y hn? `s mn¨|K ny jvAb id|tA< ‘mYN `s ^k,k dy s|Q hzAr pØN. dy,dAr hM< m¨KitaAr ny `s^ aAiKaA< ‘aAp,I vhI lY aty CytI bYQ ky p»jAhhzAr pØN. ilK dy=’ 8bAad iv|c mAlk ny aAp,ybyEmAn m¨KitaAr ^ ikhA ik `s ny b/I cAlAkI Ky.IhY= hM⁄ d¨inaAvI lok aAtmk lokM nAloN aAp,y smyN dyd°jy lokM nAl vDyry clAkI krdy hn=

9“mYN t¨hA^ d|sdA hM ik aAp,y lE dost pRAptkrn vAsty t¨hA.y kol ij»nI vI d¨inaAvI dOlt hY<estymAl kro= jdoN d¨inaAvI dolt m¨|k jAvygI tMthA.A sdIvI GrM iv|c saAgt kItA jAvygA= 10jykrkoE mn|K CoqIaM vstM bAry Brosym»d hY< `s ty v|.IaMvstM bAry vI BrosA kItA jA skdA hY= pr jykr koEmn¨|K CoqIaM cIzM iv|c byemAn hovygA tM `h v|.IaMvstM iv|c vI byemAnI kr skdA hY= 11jykr t¨sINeh sAbt nhIN kr skdy ik t¨sIN d¨inaAvI dOltnAl ivSvAswog ho< tM iFr t¨hA^ s|cI dolt kO,sONpygA? 12jykr t¨sIN eh sAbt nhIN krdy ik t¨sINd°ijaM dI mlkIat nAl vFAdAr nhIN ho< tM iFrt¨hA^ aAp,y lE kO, mlkIat dyvygA?

16

13“koE vI syvk e|ko vyly do mAlkM dI syvA nhINkr skdA= `h e|k ^ ipaAr krygA aty d°jy ^ nfrtjM e|k nAl vfAdAr hovygA aty d°jy nAl a,gihlIkrygA= t¨sIN pRB° aty pYsy dI e|ko vyly syvA nhIN krskdy=”

pRB° dA nym nhIN bdilaA jA skdA( m|tI 11:12–13)

14jdoN pYsy ^ ipaAr krn vAly FrIsIaM ny ehs¨i,aM tM `nM ny iws° dA mzAk `.AeaA= 15iws° ny`nHM ^ ikhA< “t¨sIN lokM sAmH,y aAp,y-aAp ^ b/Ac»gA krky ivKA`Ndy ho< pr pRB° thA.y idlM dIaM jA,dAhY= ijs kAsy ^ vI lok m¨|lvAn smJdy hn< prmyS¨rlE `sdI koE kImt nhIN=”

16“pRB° jA,dA hY ik lok m°sA dI SrHA aty nbIaMdIaA ilKtM dI w°h»nA dy smyN t|k m¨nAdI ho c¨|kI sI=`s toN bAad prmyS¨r dy rAj dy s\dyS dA pRcAr kItAjA irhA hY= bh¨t sAry prmyS¨r dy rAj iv|c aA`,lE zor zbrdstI kr rhy hn=

17SrA dy e|k a|Kr dy e|k ih|sy dy bdl, nAloNsvrg aty DrtI dA imq jA,A sOKA hY=

tlAk aty d°jA ivaAh18“koE vI jo aAp,I aOrt ^ tlAk id»dA hY aty

d°jI aØrt nAl ivaAh krdA hY `h e|k bdkAr hY=esy trHM hI `h aAdmI jo tlAk id|tI hoE aOrt nAlivaAh krdA hY `h vI e|k bdkAr hY=”

amIr aAdmI aty lAzr19iws° ny aAiKaA< “e|k amIr aAdmI sI= `h mhIn

kImtI vstr pihndA aty hr roz aYS pRstI dIiz\dgI ij`NdA sI= 20`%Ty e|k lAzr nM dA m»gtAsI ijs dA sArA srIr foi/aM nAl BiraA hoeaA sI=`h aksr amIr aAdmI dy dr a|gy ipaA h¨»dA sI=21`s ^ amIr aAdmI dI myz toN bcy hoX Bojn lEvI tIbR e|CA rih»dI sI= sgoN k¨|ty aA ky `s dy foi/aM^ vI cqdy= 22Fyr grIb lAzr mr igaA d°tM ny `s^ ilaA aty abrAhAm dy pAsy pA id|tA< Fyr `h amIraAdmI vI mr igaA aty dfnAeaA igaA= 23`s nypAtAl iv|coN ij|Ty `h d¨|K J|l irhA sI aAp,IaM a|KMc¨|kIaM aty d°r abrAhAm dy nAl lAzr ^ vyiKaA=24tM `s ny aAvAz mAr ky ikhA< ‘iptA abrAhAm⁄ myryty imhr kr= lAzr ^ pA,I iv|c aAp,I `Ngl iB`Nky myrI jIB ig|lI krn lE Byj< ik`N jo mYN es a|g

1073 l°kA 16:25-17:21

iv|c d¨|K J|l irhA hM=’ 25pr abrAhAm ny aAiKaA<‘myry p¨|tr< wAd kr jo t°« DrtI ty aAp,y jI`Ndy jIaaAp,IaM sArIaM vstM Bog c|¨kA hYN aty lAzr nysArIaM mA/IaM vstM BogIaM hn= es lE `h h¨,s¨K Bog irhA hY ty t°« d¨|K= 26estoN elAvA tyry ty sA.yivckAr e|k gihrI K|. hY< es lE koE vI< jo tyrImdd krnI cAh¨»dA hY< e|ToN pAr l\G ky tyry pAsy nhINaA skdA aty nA hI koE tyry pAisPN pAr l\G ky sA.ypAsy aA skdA hY=’ 27tM amIr aAdmI ny ikhA< ‘FyriptA abrAhAm mYN tyry a|gy lAzr ^ DrtI ty myry iptAdy Gr Byj, dI byntI krdA hM< ik`N ik myry p»j BrAhn= 28lAzr jA ky myry BrAvM ^ cok»nA kr aAvy ik`h es pAtAl dy nrk k¨». iv|c nA aA`,=’ 29prabrAhAm ny aAiKaA< ‘`nHM kol m°sA dy nym aty nbIaMdIaM ilKtM hn: `nHM ^ `nHM dy `pdyS dA an¨sr,krn dy= 30pr `s DnA> ny ikhA< ‘nhIN iptAabrAhAm⁄ jykr koE m¨ridaM iv|coN `nHM kol jAvy tM`h ivSvAs krngy aty aAp,y idl aty jIvn bdllY,gy=’ 31pr abrAhAm ny `s ^ aAiKaA< ‘jykr `hm°sA aty nbIaM ^ nhIN s¨n,gy< tM Fyr `h `s ^ vInhIN s¨n,gy jo m¨ridaM toN `BrdA hY=’”

pApM dA kAr, nA b,o aty muaAFI lE itaAr rho( m|tI 18:6–7< 21–22; mrkus 9:42)

iws° ny aAp,y cyilaM n°« aAiKaA< “wkInI tOrty aijhIaM g|lM ho,gIaM jo lokM lE pAp

dA kAr, b,ngIaM= pr eh `s b\dy lE iBaAnkhovygA jo enHM g|lM dA kAr, hovygA= 2enHM kmzorlokM ^ pAp kmA`, dA kAr, bn, nAloN `s mn¨|KlE eh c»gA hovygA ik `s dy gl iv|c c|kI dA p¨/b\nH ky `s ^ sm¨»dr iv|c s¨q id|tA jAvy= 3KbrdArrho⁄

“jykr t¨hA.A BrA pAp kry tM `s ^ d|so ik `hglt hY=’ jykr `h m¨aAFI m»gdA hY tM `s ^ m¨aAFkr id`= 4jykr tuhA.A BrA e|k idn iv|c s|t vArtuhA.A b¨rA krdA hY aty hr vAr tuhA.y kol vApsaAky iKmA m»gdA hY tM `s ^ iKmA kr id`=”

tyrA ivSvAs ik»nM v|.A hY5rs°lM ny iws° ^ ikhA< “sA.A ivSvAs vDAa=”

6pRB° ny aAiKaA< “jykr t¨hA^ sroHN dy dA,y ij»nI vIaAsTA hY< tM t¨sIN es t°t dy dRKt ^ vI h¨km dyskdy ho< ‘jA< aAp,y-aAp ^ `KA/ ty sm¨«dr iv|c l|gjA’ tM `h t¨hA.I g|l m»n lvygA=

17

c»gy syvk b,o7“frz kro t¨hA.y iv|coN iksy e|k kol nOkr hovy jo

KytM iv|c k»m krdA hovy< h|l vAh¨«dA hovy jM By.M dIrKvAlI krdA hovy< jdoN `h Kyt toN vAps aA`NdA hY<kI t¨sIN `s ^ aAKoNgy< ‘CytI aA aty Bojn lE bYQjA?’ 8nhIN⁄ t¨sIN aAp,y syvk ^ aAKogy< ‘myry lErAt dA Bojn itaAr kr< k|p/y pA aty jdoN tIk mYNKMdA ty pINdA hM< myrI syvA kr= ifr t°« KA pI skdAhYN= 9kI `h aAp,y aAdyS ^ m»n, lE aty aAp,y`s nokr dA D»nvAd krn lE mzb°r hY= 10esytrHM t¨hA.y nAl h¨»dA hY? jy t¨sIN `h sB k¨J `vyN hIkItA hY< ijvyN thA^ krn lE ikhA igaA sI< tM thA^aAK,A cAhIdA hY ik asIN iksy KAs D»nvAd dy aiDkArInhIN= asIN tM isrf `hI k¨J kItA hY jo k¨J sM^krnA cAhIdA hY=’”

D»nvAdI b,o11jdoN iws° wr°Slm v|l jA irhA sI= `h glIl

aty sAmirwA rAhIN l»iGaA= 12jdoN `h e|k ip». iv|cv/ irhA sI< `%Ty `s ^ ds ko/HI imly= `h `s toNTo/I d°rI ty K/Hy ho gX= 13pr `nHM sAiraM ny `s a|gytrlA kItA< “iws° s¨aAmI< ikrpA krky sA.y ty rihmkr=”

14jdoN iws° ny `nHM mn¨|KM ^ vyiKaA tM ikhA< “jAPaty aAp,y aAp ^ jA ky jAjkM ^ idKAvo=”

jdoN `h ds aAdmI jAjkM v|l jA rhy sn tM `hQIk ho c¨ky sn= 15jdoN `nHM iv|coN e|k ny vyiKaA ik`h c\gA ho igaA sI tM `h iws° kol vAps aAeaAaty `%cI aAvAz iv|c pRB° dI `stit krn l|gA=16`sny iws° dy crnM a|gy isr J¨kAeaA aty iws° dAS¨krAnA kItA= eh aAdmI wh°dI nhIN sAmrI sI=17iws° ny jvAb id|tA< “kI sAry ds c\gy nhIN hoX<bAkI dy nO ik|Ty hn? 18kI eh ivdySI sAmirwA toN hY<jo isrf ek prmyS¨r dI `stit lE vAps aAeaAhY?” 19td iws° ny `s ^ aAiKaA< “K/HA ho⁄ aty jA=tyrI aAsTA ny hI tY^ rAzI kItA hY=”

prmyS¨r dA rAj tuhA.y a»dr hY( m|tI 24:23–28< 37–41)

20e|k frIsI ny iws° ^ p¨%iCaA< “prmyS¨r dA rAjkdoN aAvygA?”

iws° ny aAiKaA< “prmyS¨r dA rAj aAvygA pr estrHM nhIN ik t¨sIN es ^ aAp,IaM a|KM nAl vyK, dywog hovoN= 21aty nA hI lok eh kih,gy ik ‘vyKo<

l°kA 17:22-18:11 1074

prmyS¨r dA rAj e|Ty hY’< jM ‘eh `%Ty hY=’ nhIN< sgoNprmyS¨r dA rAj t¨hA.y a»dr hY=”

22td iws° ny aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< “`h smMaAvygA jd t¨sIN mn¨|K dy p¨|tr dy idnM iv|coN iksy e|kidn ^ vyK,A cAhogy pr t¨sIN vyK, wog nhIN hovoNgy=23lok t¨hA^ d|s,gy< ‘vyKo< ‘eh `%Ty hY=’ jM ‘vyKo<`h e|Ty hY=’ t¨sIN ij|Ty ho `%Ty hI Qihro; aty jAky `nHMdA an¨sr, nA kro=

jdoN iws° mu/ pRgiqaA24“jdoN mn¨|K dA p¨tr aAvygA< `h spSq tOr ty

`s ibjlI dI trHM idsygA jo akAS ^ e|k h|d toNd°srI h|d t|k cmkA`NdI hY= 25pr pihlM< mn¨|K dyp¨|tr ^ bh¨t tsIhy J|l,y pY,gy aty `s^ es pI/HIdy lokM d¨aArA nAm»z°r kItA jAvygA= 26ijs trHM n°hdy idnM iv|c hoeaA sI `sy trHM mn¨|K dy p¨|tr dyidnM iv|c vI hovygA= 27jdoN t|k n°h ny ikStI iv|cpRvyS kItA< lok KMdy-pINdy< ivaAh krdy aty ivaAhyjMdy sn= pr td h/H aAeaA aty `s iv|c sB lokKtm ho gX=

28“esy trHM hI l°t dy smyN iv|c vApiraA= lokKMdy-pINdy< KrIddy< vycdy< bIjdy aty Gr b,A`Ndysn= 29`s idn jdoN l°t sd°m toN bAhr aAeaA ifrakAS toN a|g aty g\Dk dA mINh ipaA aty hr koEmr igaA= 30eh iblk¨l esy trHM hI hovygA jdoNmn¨|K dA p¨tr pRgq hovygA=

31“`s idn jykr koE aAp,y Gr dI C|t ty hY< aty`s dIaM cIzM Gr dy a»dr hn tM `nHM ^ lY,vAsty `s ^ T|ly nhIN jA,A cAhIdA= esy trHM hIjykr koE Kyt iv|c hY< `s ^ vAps Gr nhIN aA`,AcAhIdA= 32wAd rKo ik l°t dI ptnI* nAl kI hoeaAsI? 33ijh/A mn¨|K aAp,I jAn ^ bcA`, dI koiSSkrygA `s ^ gaA bYQygA aty ijh/A koE `s ^ gaAvy`s ^ vAps pA lvygA= 34mYN t¨hA^ d|sdA hM ik `srAt< ho skdA hY e|k hI m»zy ty do lok sON rhy ho,< pre|k ^ `%pr c¨|k ilaA jAvygA aty d°jy ^ C|. id|tAjAvygA= 35do aOrtM dA,y pIh rhIaM ho,gIaA tMe|k aOrt rih jAvygI aty d°jI c¨|k il|tI jAvygI=”

lUt dI ptnI lUt dI ptnI nAl jo kuJ vApiraA `s dIkhA,I `tpt 19:15–17< 26 iv|c imldI hY=

tuk 36 l°kA dIaM k¨J w°nAnI nklM iv|c t¨k 36 jo/I gEhY< “do aAdmI e|ko Kyt iv|c ho,gy= e|k aAdmI ^ F/ ilaAjAvygA< pr d°sry aAdmI ^ C|. id|tA jAvygA=”

36*

37cyilaM ny iws° ^ p¨%iCaA< “pRB° jI aijhA ik|TyhovygA?”

iws° ny aAiKaA< “ij|Ty ikty vI m¨rdA SrIr hY< `%TyigrJ ek|Qy hoky aA`,gy=”

pRB° aAp,y lokM ^ `%tr dyvygAiws° ny `nHM ^ eh smJA`, lE e|kidRSqMt id|tA ik ikvyN `nHM ^ hmySA prmyS¨r

^ pRArTnA krnI cAhIdI hY aty aAs nhIN C.,IcAhIdI= 2“e|k vAr< e|k Sihr iv|c< e|k inaMkArsI jo prmyS¨r toN nhIN .rdA sI aty nA hI lokM v|liDaAn id»dA sI ik `h `s bAry kI socdy hn= 3`sySihr iv|c< e|k aOrt rih»dI sI ijsdA ptI mr c¨kAsI= `h aOrt `s hAkm pAs bh¨t vAr aAE atyikhA< ‘e|k aAdmI mY^ kSq id»dA hY= ikrpA krkymY^ inaM dyvo⁄” 4pr `h hAkm `s aOrt dI mddnhIN sI krnA cAh«dA= bht dyr bAad hAkm ny aAp,ymn iv|c soicaA< ‘nA tM mYN prmyS¨r toN .rdA hM atynA hI es g|l dI pRvAh krdA hM ik lok myry bAry kIsocdy hn= 5pr eh aOrt mY^ ik»nA d¨|K id»dI hY=jykr eh jo cAh¨»dI hY mYN es ^ dy dyvM tM eh mY^e|kilaM C|. jAvygI ty jykr mYN `s dI sm%isaA h|lnA kItI< `h aA`,A jArI r|KygI aty mY^ prySAnkrdI rhygI=’”

6iFr pRB° ny aAiKaA< “s¨,o⁄ es iv|c .°\GA BAv hY<jo ik hAkm ny ikhA= 7jdoN prmyS¨r dy c¨,y hoX lokidn rAt `s a|gy cIkdy rih»dy hn tM inSict hI`h aAp,y lokM ^ inaM dyvygA= `h ibnA dyrI kIitaMaAp,y c,y hoX lokM ^ jvAb dyvygA= 8mYN thA^ d|sdAhM ik prmyS¨r CytI hI aAp,y lokM dI mdd krygAaty `nHM ^ inaM dyvygA= pr jdoN mn¨|K dA p¨|traAvygA< kI `h DrtI ty `nHM lokM ^ l|BygA ijnHM ^`s iv|c ivSvAs hY?”

prmyS¨r ^ inmRtA nAl byntI9`%Ty kJ lok sn jo aAp,y aAp ^ bht BlA smJdy

sn= `h bAkI lokM ^ aAp,y nAloN hI,y m»ndy sn= tMiws° ny `nHM ^ eh idRSqMt id|tA= 10“e|k vAr e|kFrIsI aty e|k ms°lIaA sI= e|k idn `h dovy e|kQypRArTnA krn lE m»dr gX= 11frIsI ms°lIX koloNd°r al|g pRArTnA krn lE K/HA hoeaA= jdoN frIsIpRArTnA kr irhA sI tM `sny aAiKaA< ‘hy pRB°⁄ mYN tyrAS¨krAnA krdA hM ik`Nik mYN bAkI lokM vM{ BY/A nhINhM= mYN koE cor jM DoKybAj jM koE bdkAr nhIN hM=

18

1075 l°kA 18:12-36

mYN tyrA S¨krAnA krdA hM ik`N ik mYN es ms°lIXnAloN c»gA hM= 12mYN c»gA hM< mYN hFty iv|c do vArvrt r|KdA hM aty aAp,I sArI kmAE iv|coN dsv»Did»dA hM=’

13“ms°lIaA e|k K°»jy iv|c K/HA ho igaA< jdoN `hpRArTnA kr irhA sI< `s ny aAp,A isr vI svrgv|l c¨|k, dI dlyrI nA kItI= `sny prmyS¨r a|gyaAp,y aAp ^ b/A inmA,A pRgq kItA aty aAiKaA<‘hy pRB°⁄ myry ty imhr kr⁄ mYN e|k pApI hM⁄’ 14mYN tYhA^dsdA hM ik eh aAdmI prmySr dI idRSqI iv|c DrmIb,ky Gr igaA< pr FrIsI ijs ny aAp,y aAp ^ e|kc\gA aAdmI smiJaA< DrmI nhIN sI= koE vI jo aAp,yaAp ^ `%cA c¨|kdA hY T|ly ilaMdA jAvygA aty joivaktI aAp,y aAp ^ inmR b,A`NdA hY so `%cA c%ikaAjAvygA=”

prmyS¨r dy rAj iv|c kO, prvyS krygA?( m|tI 19:13–15; mrkus 10:13–16)

15k¨J lok aAp,y Coqy b%icaM ^ iws° kol ilaAX tMjo `h `nHM ^ C°hvy= pr jdoN `sdy cyilaM ny vyiKaMtM `nHM ny `nHM ^ iJ/ikaA= 16pr iws° ny Coqy bAlkM^ aAp,y kol b¨lAeaA aty aAp,y cyilaM ^ aAiKaA<“b%icaM ^ myry kol aA`, dyvo⁄ `nHM ^ roko nA= ik`Nik prmyS¨r dA rAj `nHM lokM nAl s\b\iDt hY jo enHMb%icaM vrgy hn= 17mYN t°hA^ s|c dsdA hM ik koEvI ijh/A prmyS¨r dy rAj ^ b%icaM dy Brosy vM{nhIN kb°ldA< `h kdI vI prmyS¨r dy rAj a»dr pRvySnhIN krygA=”

e|k amIr ivaktI dA iws° ^ svAl( m|tI 19:16-30; mrkus 10:17-31 )

18e|k wh°dI aAg° ny iws° ^ p¨iCaA< “c\gy g¨r° jI<kdI vI Ktm nA ho, vAlA jIvn pA`, vAsty mYN kIkrM?”

19`s ny `s ^ aAiKaA< ‘t°\ mY^ c\gA ik`N aAKdAhYN= ek|lA prmyS¨r hI c\gA hY= 20pr mYN tyry svAl dAjvAb dyvMgA= t°« h¨kmnAimaM ^ jA,dA hYN? ‘tY^bdkArI dA pAp nhIN krnA cAhIdA< tY iksy dA ktlnhIN krnA cAhIdA< tY^ corI nhIN krnI cAhIdI< tY^J°QI gvAhI nhIN dy,I cAhIdI aty tY^ aAp,y mAtAiptA dI e|zt krnI cAhIdI hY=”*

21pr aAg° ny ikhA< “eh sAry h¨km tM mYN bcpn

‘tY^ ... cAhIdI hY’ k°c 20:12–16; ibvsTA 5:16–20

toN m»ndA cilaA aA irhA hM=”

22jdoN iws° ny eh si,aA tM `sny aAg° ^ aAiKaA<“ajy vI e|k cIz hY ijs dI tyry iv|c GAq hY= `heh ik tyry kol ij»nI vI dOlt hY `s^ vyc ky DngrIbM iv|c v». dy= tY^ svrg iv|c tyrA KzAnAimlygA= eh sB krky ifr t°« myry kol aA ty myry ip|Cyip|Cy c|l=” 23pr jdoN `s aAg° ny eh s¨i,aA tM `hb/A `dAs hoeaA ik`N ik `h b/A amIr sI atysArI dOlt aAp,y kol rK,I cAh¨«dA sI=

24jdoN iws° ny vyiKaA ik `h mn¨|K b/A `dAs hoigaA hY tM `sny aAiKaA “DnA>M vAsty prmyS¨r dyrAz iv|c jA,A b/A aOKA hY= 25amIr aAdmI lEprmyS¨r dy rAj iv|c v/n nAloN e|k `Q dA s°E dyn|ky iv|coN l\G,A sOKA hY”

kO, bcAeaA jA skdA hY26jdoN lokM ny eh s¨i,aA tM aAK, l|gy< “ifr

kO, bcAeaA jA skdA hY?” 27iws° ny aAiKaA<“ijh/IaM g|lM mn¨|KM lE a,ho,IaM hn< `hprmyS¨r toN ho skdIaM hn=” 28ptrs ny ikhA< “vyK<asIN aAp,A sB k¨J C|. ky tyry mgr ho t¨ry hM=”

29iws° ny aAiKaA< “mYN t¨hA^ s|c d|sdA hM ik `hhr koE< ijs ny aAp,y Gr< ptnI< BrAvM< mAipaM<aty b%icaM ^ prmyS¨r dy rAj vAsty C%i.aA hY< 30`haAp,y C|.y toN ikty v|D pAvygA= `h aAp,I iz»dgIiv|c C|.y hoX toN ikty vDyry pRApt krygA aty jdoN `hmrygA< `sdA vAsA hmySA prmyS¨r dy nAl hovygA=”

iws° mØt toN jIa `%QygA( m|tI 20:17–19; mrkus 10:32–34)

31iFr iws° bArHM rs°lM ^ e|k pAsy ilaAeaA aty`nHM ^ aAiKaA< “s¨,o⁄ asIN wr°Slm ^ jA rhy hM=`h sArIaM g|lM jo nbIaM ny mn|K dy p|tr bAry ilKIaMhn< p°rn ho jA,gIaM= 32`s ^ gYr wh°dI lokM dyh|TM iv|c dy id|tA jAvygA= `h `s dA mzAk `.A`,gy<`s dI bye|ztI krngy aty `s `%pr T|k,gy= 33`s^ k¨|q,gy aty Fyr `s^ mAr dy,gy= pr `s ^ tIjyidn jIvn v|l `BAr ilaA jAvygA=” 34rs°lM ny `sdI g|l ^ smJ, dI koiSS kItI< pr `h smJ nAsky< `nHM lE arT g¨pt r%iKaA igaA sI=

iws° dA e|k a»nHy aAdmI ^ QIk krnA( m|tI 20:29–34; mrkus 10:46–52)

35jdoN iws° wrIho dy ny/y aAeaA `%Ty< pYsy m»gdAhoeaA e|k a»nHM s/k dy iknAry bYQA sI= 36jdoN `s

l°kA 18:37-19:22 1076

ny BI/ l»GdI ^ s¨i,aA tM `sny p|¨iCaA< “eh kIvApr irhA hY?”

37lokM ny `s ^ d%isaA< “iws° nAsrI< e|Ty aA irhAhY=”

38a»nHA aAdmI b/A `tsAht hoeaA aty aAK, l|gA<“iws°< dA~d dy p¨|tr myry ty imhr kr⁄”

39ijh/y lok a|gy aAg° b, ky cl rhy sn `nHM nya»nHy aAdmI ^ e` bol, toN vrijaA= pr a»nHA aAdmIhor vI zor dI rOlA pA`, l|gA< “iws°< dA~d dy p¨|tr<myry ty imhr kr⁄”

40iws° `%Ty r¨ikaA aty aAiKaA< “`s a»nHy aAdmI^ myry kol ilaAvo= jdoN a»nHHA aAdmI ny/y aAeaA tM`s ny `s ^ p¨%iCaA< 41“t°« mYToN aAp,y vAsty kIkrA`,A cAh¨»dA hYN?” `s ny aAiKaA< “pRB°⁄ mYN vyK,AcAh¨«dA hM=”

42iws° ny `s ^ ikhA< “aAp,I idRSqI pRApt kr⁄tyrI aAsTA ny tY^ rAzI kItA hY=”

43td `h mn¨|K vyK, dy smrT sI= `h prmyS¨rdI `stit krdA hoeaA iws° dA ansr, krn l|gA=ijnHM sAry lokM ny eh vyiKaA `nHM ny vI prmyS¨r dI`stit kItI=

z|kIiws° wrIho Sihr dy iv|coN dI l»G irhA sI=2wrIho iv|c z|kI nM dA e|k aAdmI sI< `h

ek amIr aty pRDAn ms°lIaA sI= 3`h vyK,A cAh«dAsI ik eh iws° ko, hY? hor vI b/y lok `%Ty sn ijh/yik `s^ vyK,A ch¨«dy sn= ik`N ik z|kI mDrA sI<`h BI/ iv|c iws° ^ nA vyK sikaA= 4es lE `hrAh dy `s ih|sy v|l a|gy n%isaA ij|DroN iws° aA irhAsI= iFr `h `s ^ vyK, lE g¨|lr dy dRKt ty c/HigaA=

5jdoN iws° `s TAvyN a|pi/aA< `s `%pr t%ikaAaty z|kI ^ dRKt `%ty vyiKaA= iws° ny `s^aAiKaA< “z|kI< jldI hyQM `tr aA⁄ a|j rAt mYN tyryGr r¨k,A hY=”

6z|kI fqAfq hyQM `tiraA aty `sny K¨SI nAliws° ^ aAp,y Gr s|dA id|tA= 7sB lokM ny eh nzArAvyiKaA aty `h iSkAet krn l|gy< “vyKo⁄ iws° e|kpApI dy Gr Qihr, igaA hY=”

8pr z|kI `pr `%iQaA aty aAiKaA< “pRB°< mYN aAp,Aa|DA Dn grIbM ^ dy, dA ekrAr krdA hM= jykr mYNiksy nAl DoKA krM tM `s dA cOg¨,A `s mn¨|K ^mo/MgA=”

19

9iws° ny ikhA< “a|j< es KAndAn lE m¨ktI aAEhY= ik`N ik eh ms°lIaA vI prmyS¨r dy c¨,y hoX lokMiv|coN e|k hY= 10mn¨|K dA p¨|tr g¨aAcy hoeaM ^ l|B,aty bcA`, lE aAeaA hY=”

pRB° tuhA^ jo dyvy so vrto( m|tI 25:14–30)

11lok `nHM g|lM ^ s¨, rhy sn jo iws° ny `nHM ^aAKIaA= pr h¨,< `h wr°Slm dy ny/y aA igaA< eslE k¨J lokM ny soicaA ik prmyS¨r dA rAj jldIaAvygA= 12iws° jA,dA sI ik lok e»J soc rhy hn tMes aADAr ty `sny lokM ^ e|k idRSqMt s¨,AeaA<“e|k SihzAdA iksy d°r dyS jA, lE itaAr ho irhAsI< ij|Ty `s ^ rAjA b,A id|tA jA,A sI aty Fyr`sny aAp,y dyS vAps aA`,A sI= 13es lE `snyaAp,y ds nokrM ^ e|kiQaA kItA= `sny hr e|k ^dOlt dA e|k TYlA id|tA= aty `nHM ^ ikhA< ‘jd tkmYN vAps m¨/M t¨sIN es Dn nAl vpAr krnA=’ 14pr`s dy rAj iv|c lokM ny `s ^ nFrt kItI= es lElokM ny kAsdM dA e|k g¨q `s aAdmI dy mgr d°jydyS ByijaA= d°jy dys iv|c jA ky kAsdM dy h|T s¨nyhAByijaA< ‘asIN `s ^ aAp,A rAjA b,A`,A nhINcAh¨»dy=’

15“pr `h aAdmI rAjA b, igaA= jdoN `h m¨/aAeaA< `s ny aAiKaA< ‘`nHM nokrM ^ s|do ijnHM ^ mYNDn id|tA sI= mYN jAn,A cAh¨«dA hM ik es nAl `nHMny ik»nA nFA kmAeaA hY=’ 16pihlA nokr aAeaA tyaAiKaA< “mAlk⁄ jo Dn t¨sIN mY^ dy gX sI< `s ^lgA ky mYN ds g¨,A kr ilaA hY= 17bAdSAh ny `s ^ikhA< ‘SAbAS⁄ t\° e|k c»gA syvk hY= t°\ eh sAbt krid|tA hY ik t°\ CoqIaM cIzM iv|c ivSvAswog hY< eslE mYN h, tY ds SihrM dA hAkm b,AvMgA=’ 18d°jynokr ny aAiKaA< ‘mAlk⁄ mYN t¨hA.y e|k Dn dy TYlynAl p»j g¨,A Dn kmAeaA hY= 19bAdSAh ny `snokr ^ ikhA< ‘mYN tY p\j SihrM dA hAkm b,AvMgA=’20td e|k hor nokr a»dr aAeaA aty `sny aA, kyikhA< ‘s¨aAmI< eh irhA t¨hA.A Dn vAlA TYlA= mYNes ^ v.y k|p/y iv|c lpyq ky l¨kA id|tA sI= 21mYNt¨hA.y koloN .rdA sI ik`N ik t¨sIN s˘Kt tbIat dyaAdmI ho= t¨sIN `h Dn lYNdy ho jo t¨sIN kmAeaA nhINsI aty jo bIijaM nhIN sI so v|>dy ho=’ 22td rAjy nynokr ^ aAiKaA< ‘P d¨Sq nOkr⁄ mYN tyry aAp,y hISbdM nAl tyrI inKyDI krMgA=< t°« aAiKaA hY ik mYNsKt idl aAdmI hM aty mYN `h Dn lYNdA hM jo mYN

1077 l°kA 19:23-48

kmAeaA nhIN aty `h a»n lY lYNdA hM jo mYN bIijaAnhIN= 23jykr eh s|c hY< tM tY^ myry Dn ^ srAFy dIh|qI iv|c r|K,A cAhIdA sI< tM jo jdoN mYN vAps prtdA<mYN aAp,A Dn kJ ibaAj nAl pRApt kItA h»dA= 24tdijh/y aAdmI K/y eh sB vyK rhy sn `sny `nHM ^ikhA< ‘Dn dA eh JolA es nokr toN lY lvo aty `snokr ^ dy dyvo ijs ny Dn dy ds Joly kmAX hn=’25`nHM mn¨|KM ny rAjy ^ ikhA< ‘pr s¨aAmI⁄ `s aAdmIkol tM pihlM hI Dn dy ds Joly hn=’ 26Fyr rAjy nyaAiKaA< “mYN t¨hA^ dsdA hM ik hr `s^ ijs kol hY<izaAdA id|tA jAvygA< pr hr koE ijs kol nhI hY jo`s kol hY `h vI lY ilaA jAvygA= 27h¨, ik|Ty hnmyry vYrI? ik|Ty hn `h jo mY^ aAp,A rAjA nhINbnA`,A cAh¨»dy sn? myry vYrIaM ^ eTy ilaA ky mArs¨|qo= ‘mYN `nHM ^ mrdy hoX vyKMgA=’”

iws° dA wr°slm iv|c pRvyS( m|tI 21:1–11; mrkus 11:1–11;wUh\nA 12:12–19)28eh sB g|lM aAK, toN bAad iws° wr°Slm v|l

^ igaA= 29jd `h bYtfgA aty bYtanIaA ph¨»icaA<jo ik zYt°n dy phA/* ty hY< `s ny aAp,y do cyilaM ^eh kih ky ByijaA< 30“`h Sihr< jo t¨hA^ e|To nzraA irhA hY< `%Ty jAvo= jdoN t¨sIN Sihr iv|c pRvyS kro<t¨hA^ e|k gDI dA b|cA b»inHaM hoeaA l|BygA hAlyt|k es `%ty iksy ny vI svArI nhIN kItI= t¨sIN `s^ KolH ky myry kol lY aAvo= 31jykr t¨hA^ koE p¨|Cy<‘t¨sIN es ^ ik`N iljA rhy ho?’ `s ^ aAKo< ‘s¨aAmI^ es dI lo/ hY=’

32dono cyly Sihr a»dr cly gX= `nHM ny `%Ty e|kgDA b»inHaA hoeaA vyiKaA ijvyN iws° ny d%isaA sI=33ijvyN hI `h es ^ KolH rhy sn< mAlk bAhr aAXaty `nHM ^ p¨%iCaA< “t¨sIN sA.y gDy ^ ik`N KolH rhyho?”

34cyilaM ny jvAb id|tA< “s¨aAmI ^ es dI lo/hY=” 35tM `h cyly `s gDI dy b|cy ^ iws° kol lYaAX= `nHM ny aAp,y vstr gDy dy `pr ivCAX atyiws° ^ `s `pr ibQA id|tA= 36ijP hI iws° svArIkrdA a|gy viDaA< lokM ny aAp,y k|p/y rAh ty iKlArid|ty=

37`h wr°Slm dy ny/y ph¨»c irhA sI= `h tkrIbnjYt°n dI phA/I dI `trAE ty ph¨«icaA= SrDAl°aM

zYtUn dA phA/ wr°Slm Sihr dy p°rb v|l e|k phA/Iij|ToN b\dA m»dr dy elAky iv|c hyQM JAk skdA sI=

dI sArI BI/ K¨S sI< aty `nHM ny jo sAry kirSmy vyKy

sn `nHM lE `%cI aAvAz nAl prmyS¨r dI `stitkItI= 38`nHM ny jo vI sktISAlI vstM vyKIaM `nHMsBnM lE pRB° dA S¨krAnA kItA= `nHM ny aAiKaA<

“‘D\n hY⁄ jo pRB° dy nM iv|c aA`NdA hY=’zbUr 118: 26

s¨rg iv|c SMtI hovy aty prmyS¨r ^ mihmA=”

39BI/ iv|coN kJ frIsIaM ny iws° ^ aAiKaA< “saAmI⁄aAp,y cyilaM ^ aAKo ik e»J kih, toN bAj aA`,⁄”

40pr iws° ny `%tr id|tA< “mYN t¨hA^ d|sdA hM ehg|lM zr°r aAK,IaM cAhIdIaM hn= jykr myry cylyc|¨p kr jA,gy tM eh p|Tr aijhA bol `%Q,gy=”

iws° dI wr°Slm lE pukAr41jdoN iws° wr°Slm dy ny/y aAeaA< `s ny Sihr

^ vyiKaA aty `s lE roeaA= 42`sny wr°Slm ^aAiKaA< “kAS ik t°« a|j eh jA,dA ik tyry lEikh/IaM g|lM SMtI ilaA`,gIaM= pr t°\ es ^nhIN jA, skdA ik`N ik eh tYYToN l¨kIaM hoEaMhn= 43e|k smM aAvygA jdoN tyry vYrI tyry daAly morcAb\nH,gyy aty tY^ sAry pAisP GyrA pA lY,gy aty dbA`pA`,gy= 44`h tY^ aty tyry lokM ^ nSq kr dy,gy=`h e|k p|Tr ^ d°jy p|Tr `%ty iqikaA nhIN rih,dy,gy= eh sB es lxI vAprygA ik`N ik jdoNprmyS¨r tY^ bcA`, lE aAeaA t°\ `s ^ mihs°snA kItA=”

iws° dA m»dr v|l jA,A( m|tI 21:12–17; mrkus 11:15–19; wUh\nA 2:13–22)45iws° m»dr dy KytR iv|c igaA= aty `sny `nHM

lokM ^ bAhr k|>,A S¨r° kItA< jo a»dr cIzM vyc rhysn= 46iws° ny ikhA< “eh poTIaM iv|c iliKaA hY<‘myrA Gr e|k pRArTnA dA Gr hovygA’<* pr t¨sIN es^ .Ak°aM dy l¨k, dI jgHA * iv|c bdl id|tA hY=’”

47iws° ny hr roz m»dr iv|c `pdyS id|ty= pRDAnjAjk< nym dy `pdySk aty k¨J lokM dy aAg° iws° ^mArn dA mØkA tA/ rhy sn= 48pr `h `s ^ mArndA rAh nA l|B sky ik`N ik sB lok b/y iDaAn nAl

“myrA Gr ... hovygA” wsAwAh 56:7

“.AkUaM dy luk, dI jgHA” iwrimwAh 7:11

iws° dy `pdySM ^ s¨, rhy sn=

l°kA 20:1-25 1078

prtAvy lE pRSn( m|tI 21:23–27; mrkus 11:27–33)

e|k idn iws° m»dr iv|c `pdyS dy irhAsI= `h lokM sAmH,y prmyS¨r dy rAj dI

K¨S-KbrI bAry boilaA= pRDAn jAjk< nym dy `pdySkaty bz¨rg wh°dI aAg° iws° nAl g|l bAt krn lEaAX= 2`nHM ny `s ^ p¨%iCaA< “sA^ d|s? t°\ eh sBg|lM iks aiDkAr nAl kr irhA hY? tY^ eh aiDkAriks ny id|tA hY?”

3iws° ny aAiKaA< “mYN vI t¨hA^ e|k svAl krdAhM= 4tsIN mY d|so; w°h»nA daArA id|tA igaA bpitsmAkI s¨rg v|lo sI jM lokM v|lo?”

5jAjkM< nym dy `pdySkM aty wh°dI aAg°aM< sB nyes bAry crcA kItI aty e|k d°jy ^ ikhA< “jykrasIN ikhA ik w°h»nA dA bpitsmA< prmyS¨r v|loN sI tM`h aAKygA ik ifr t¨sIN w°h»nA ty ivSvAs ik`N nAkItA?’ 6pr jykr asIN aAKdy hM ik< ‘w°h»nA dAbpitsmA lokM v|loN sI=’ tM sAry lok sA^ eh s¨, kyp|TrM nAl mAr s¨q,gy ik`Nik `h ehI ivSvAsr|Kdy hn ik w°h»nA e|k nbI sI=’ 7es lE `nHM nyaAiKaA< ‘asI es gl dA `tr nhIN jA,dy=”

8tM iws° ny `nHM ^°« ikhA< “tM mYN vI t¨hA^ nhINd|sMgA eh sB krn lE mYN ikh/A aiDkAr estymAlkrdA hM?”

prmyS¨r aAp,A pu|tr ByjdA( m|tI 21:33–46; mrkus 12:1–12)

9iFr iws° ny lokM ^ eh `dAhr, id|tI: “e|kaAdmI ny a»g°rM dA bAg lAeaA aty k¨J iksAnM ^Qyky ty dy id|tA< aty l\by smyN lE iksy d°r dyS ^cilaA igaA= 10smM aA`, ty r¨|t isr `s ny e|knOkr ^ iksAnM kol ByijaA ik `h `s ^ a»g°rM iv|coN`s dA b,dA ih|sA dy,= pr iksAnM ny nOkr ^ k%iqaAaty `s^ KAlI h|TIN vAps Byj id|tA= 11tM ifr `smn¨|K ny `nHM kol aAp,A d°jA nokr ByijaA= `nHM nyes ^ vI k¨iqaA aty bye|zt krky `s ^ KAlI h|TINByj id|tA= 12Fyr `s aAdmI ny iksAnM kol e|k tIjAnOkr ByijaA= `nHM ny `s ^ k¨%iqaA aty zKmI krky`s ^ bAhr s¨q id|tA= 13`s Kyt dy mAlk ny soicaA<‘mYN h, kI krM? mYN h, aAp,y ipaAry p|tr ^ ByjMgA=eh iksAn myry p¨|tr ^ e|zt dy,gy⁄’ 14jdoN iksAnMny `s dy p¨|tr ^ aA`NdA vyiKaA tM `h e|k-d°jy ^aAK, l|gy< ‘eh mAlk dA p¨|tr hY jo ik es a»g°rMdy bAg dA vArs hY< aAP es ^ mAr dyEX tM jo eh

20a»g°rM dA bAg sA.A ho jAvygA=’ 15es lE iksAnMny `s dy p¨tr ^ bAhr ilaMdA aty mAr id|tA= “tMh¨, a»g°rM dy bAg dA mAlk kI krygA? 16`h aAvygAaty `nHM iksAnM ^ mAr dyvygA= aty a»g°rM dy bAg ^horM iksAnM ^ Qyky ty dy dyvygA=”

jdoN lokM ny eh idRSqMt s¨i,aA tM `h aAK,l|gy< “nhIN⁄ pRB° nA kry ik aijhA hovy=” 17pr iws° ny`nHM dIaM a|KM iv|c JAikaA aty aAiKaA< “tM Fyres ilKt dA kI arT:

‘ijs p|Tr ^ `sArIaM ny r%idaA `h K°«jy dA p|Trb, igaA=’ zbUr 118:22

18hr koE jo `s p|Tr ty i.gygA q¨k/y q¨k/y hojAvygA= aty ijs `%ty `h p|Tr i.gygA k¨cilaAjAvygA=”

19wh°dI aAg°aM ny eh idRSqMt si,aM aty mihs°skItA ik eh idRSqMt `nHM bAry ikhA igaA sI= eslE `h `s ^ `sy vyly f/nA cAh¨«dy sn pr `hlokM kolo .rdy sn ik `h Kbry kI kr,gy?

wh°dI aAg°aM ny iws° nAl cAl Ky.I( m|tI 22:15–22; mrkus 12:13–17)

20es lE nym dy `pdySk aty jAjk iws° ^ f/ndI shI t|k iv|c rhy aty `nHM ny `s kol k¨J js°sByjy ijnHM ny c\gy mn¨|K ho, dA nAqk kItA= `h iws°dIaM aAK,IaM iv|coN koE gltI l|B,A cAh¨»dy sn tMjo `h iws° ^ rAjpAl dy h|TIN sONp sk,< ijs koliws° `%ty SktI aty aiDkAr sI= 21tM enHM aAdmIaMny iws° ^ p¨%iCaA< “g¨r° jI< asIN jA,dy hM ik jo t¨sINaAKdy ho aty `pdyS id»dy ho `h shI hY t¨sIN iksy dIvI trFdArI nhIN krdy sgoN prmyS¨r dy mArg bAryscAE dA `pdyS id»dy ho= 22t¨sIN sA^ eh d|so ik kIkYsr* ^ ms°l dy,A QIk hY ik glt?”

23pr iws° jA,dA sI ik eh aAdmI `s ^ g¨mrAhkrn dI koiSS kr rhy hn tM `s ny `nHM ^ ikhA<24“mY^ e|k is|kA idKAvo? aty eh dso ik es `priks dA nM aty tsvIr hn?” `nHM ikhA< “eh kYsrdI hY=”

25iws° ny `nHM ^ ikhA< “tM Fyr jo kYsr dA hY `hkYsr ^ dyvo aty jo prmyS¨r dA hY `h prmyS¨r ^

kYsr rom dy pAtSAh (hAkm) ^ id|tA igaA nAm=

dyvo=”

1079 l°kA 20:26-21:526lok `sdy e»ny b¨|DImAn jvAb ty hYrAn rih gX

aty kJ nA aAK sky= `h BI/ a|gy iws° dIaM aAK,IaMiv|coN koE gltI l|B, iv|c asmrT sn=

kuJ sd°kIaM ny iws° nAl cAl Ky.I( m|tI 22:23–33; mrkus 12:18–27)

27k¨J sd°kI iws° kol aAX= `h eh ivSvAs nhINkrdy ik p¨nr `%TAn hY= 28`nHM `s ^ p¨iCaA< “m°sAny iliKaA hY ik jykr koE ivaAihaA mrd ibn `lAdmr jAvy< tM `s dy BrA ^ `s dI aØrt nAl ivaAhkrA lY,A cAhIdA hY=* tM jo `h mry hoX BrA vAstys»tAn pYdA kr sky= 29e|k vAr s|t BrA sn= pihlyBrA ny jo sB toN v|.A sI< e|k aOrt nAl ivaAhkrvAeaA pr `h mr igaA< `s dy koE `lAd nAhoE= 30ifr d°jy BrA ny `s aOrt nAl ivaAh kItApr `h vI mr igaA=

31“`sdy tIjy BrA ny `s aOrt nAl ivaAh krvAilaA pr `h vI mr igaA= e»J hI s|tM BrAvM nAlvApiraM= vArI-vArI `nHM sBnM ny `s nAl ivaAhkrvAeaA ty `h sAry dy sAry hI ibn `lAd hI mrgX= 32a»t iv|c< aØrt vI mr gE= pr `nHM s|tMBrAvM ny `s nAl ivaAh kItA< 33h¨,< p¨nr `%TAndy idn< `h iks dI vh¨qI hovygI< ik`N j¨ s|tM hIBrAvM ny `s nAl ivaAh kItA?”

34iws° ny sd°kIaM ^ ikhA< “DrtI ty lokM dA ivaAhe|k d°jy nAl h¨«dA hY= 35pr `h lok ijh/y mOt toN`BAry jA, dy wog hn aty prmyS¨r dI nvIN d¨nIaMiv|c ij`,gy< `h ivaAh nhIN krngy= 36aty `hhor nhIN mr skdy< ik`N ik mOt toN `nHM dA p¨nr`%TAn kItA igaA hY `h d°tM vrgy hn aty prmyS¨rdy b|cy hn=

37m°sA ny vI eh drsAeaA hY ik m¨rdA lok `BAryjA,gy= `sny aijhA mcdI hoE JA/I* vAlI GqnAvyly drsAeaA jdoN `s ny pRB° ^ ‘abrAhAm dAprmyS¨r< eshAk dA prmyS¨r aty wAk°b dA prmyS¨r’b¨lAeaA sI= 38`h mry hoX lokM dA nhIN sgoNij`idaM dA prmyS¨r hY= `s lE sB lok jIivthn=”

39k¨J nym dy `pdySkM ny ikhA< “g¨r° jI< t¨sIN shIaAiKaA hY=” 40`s vyly toN< koE vI e\nA in.r nhIN

“jykr koE ... cAhIdA hY” ibvsTA 25:5< 6

mcdI hoE JA/I k°c 3:1–12

sI ik `s ^ koE hor svAl kr sky=

kI msIh dA~d dA pu|tr hY?( m|tI 22:41–46; mrkus 12:35–37)

41td iws° ny aAiKaA< “lok eh ikP aAKdy hn ikmsIh dA~d dA p¨|tr hY? 42zb°rM dI p¨stk iv|cdA~d K¨d kih»dA hY:

‘pRB° ny myry pRB° ^ ikhA< t°« myry s|jy pAsy bYQ43jdoN t|k ik mYN tyry vYrIaM ^ tyry pYr r|K, dI

cONkI nA b,A dyvM=’ zbUr 110:1

44es lE jdoN dA~d msIh ^ ‘pRB°’ b¨lA`NdA hY=Fyr iws° dA~d dA p¨|tr ikvyN ho skdA hY?”

iws° nym dy `pdySkM bAry ˘KbrdAr krdA( m|tI 23:1–36; mrkus 12:38–40; lUkA 11:37–54)45sAry lok iws° ^ s, rhy sn= `sny aAp,y cyilaM

^ ikhA< 46“nym dy `pdySkM kolo ˘KbrdAr rho ijh/yl»by cogy pAky ifrnA ps»d krdy hn aty bzArM iv|cslAm lY,A aty pRArTnA sTAnA iv|c aglIaM krsIaMaty dAavtM iv|c bh¨t mh|tvp°rn TAvM cAh¨»dy hn=47`h ivDvAvM dy Gr l¨¨|q lYNdy hn aty bAad iv|cl»bIaM l»bIaM pRArTnAvM krky c»gy bn, dA >oNgkrdy hn= `nHM lokM dA inr,A vDyry g\BIrtA nAlkItA jAvygA=”

s|cI dy,( mrkus 12:41–44)

iws° ny kJ amIr aAdmIaM ^ m»dr dy golkiv|c aAp,A pYsA pA`NidaM vyiKaA= 2td

`s ny e|k grIb ivDvA vyKI= 3`s ny tMby dy do is|kygolk iv|c pAX= iws° ny aAiKaA< “mYN t¨hA^ s|c d|sdAhM< BAvyN es aOrt ny do Coqy is|ky pAX hn< asl iv|c`s ny amIr lokM nAloN v|D pAeaA hY= 4amIr lokMkol bh¨t aiDk Dn hY= `nHM ny isrF `h id|tA jo`nHM ^ lo/IdA nhIN sI= eh aOrt bh¨t grIb hY< prjo k¨J es kol sI `s ny sB dy id|tA jd ik eh pYsy`s ^ ij`, vAsty cAhIdy sn=”

m»dr dI tbAhI( m|tI 24:1–14; mrkus 13:1–13)

5k¨J cyly aAps iv|c m»dr bAry g|lM krdy hoX kihrhy sn< “eh b/A K°bs°rt m»dr hY< jo ik sB toNvDIaA p|TrM dA bi,aA hoeaA hY= vyKo< es m»dr ^sjA`, vAsty ik»ny tohFy ByNq kIty gX hn=”

21

l°kA 21:6-33 10806pr iws° ny ikhA< “e|k smM aAvygA jdoN tsIN vyKogy

ik jo k¨J vI eTy ids irhA hY sB nSq ho jAvygA=es m»dr dy hr p|Tr ^ T|ly DrtI ty s¨%iqaA jAvygA=e|k vI p|Tr d°jy p|Tr `%ty iqikaA nhIN rhygA=”

7cyilaM ny iws° ^ p¨%iCaA< “g¨r° jI< eh g|lM kdoNho,gIaM? ikh/A inSAn ivKAvygA ik eh enHM g|lMdy ho, dA smM hY?”

8iws° ny ikhA< “sAvDAn rho⁄ tM jo koE vI t¨hA^m°rK nA b,A sky= bh¨t sAry lok myry nM ty aA`,gyaty aAK,gy< ‘mYN msIh hM’< aty ‘shI vkt aA igaAhY⁄’ pr `nHM dy ipCy nA l%igP= 9pr jdoN tsIN l/AEaMaty d\igaM bAry s,o tM .irP nA= eh sB kJ pihloNho,A hY< pr a»t bAad iv|c aAvygA=”

10t|d iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “kOmM e|k d°sry dyi˘KlAF w¨|D krngIaM< aty rAj e|k d°sry dy i˘KlAFw¨|D krngy= 11e|Ty bh¨t v|.y B¨cAl aA`,gy< kAlpY,gy aty v|K-v|K TAvM ty mhAmArI pvygI< k¨J.rA`,IaM g|lM vAprngIaM k¨J mhAn inSAn lokM^ cytAvnI dy, lE svrg toN aA`,gy= 12“pr ehsB g|lM vAprn toN pihlM< tsIN igrFtAr kIty jAvoNgyaty tuhA^ tsIhy id|ty jA,gy= lok pRArTnA sTAnMiv|c t¨hA.A inr,A krngy aty t¨hA^ kYd iv|c pAdy,gy= t¨hA^ myry kAr, rAijaM aty rAjpAlM sAmH,yK/Hy ho, lE mzb°r kItA jAvygA= 13eh sB g|lMmyry bAry gvAhI dy, lE tuhA^ avsr dy,gIaM=14pr aAp,y mnM ^ p%ikaM kro’ pihlM toN hI esg|loN nA GbrAP ik t¨hA^ Kud dI r|iKaA krn lEkI aAK,A cAhIdA hY= 15mYN t¨hA^ es bAry isaA,pdyvMgA ik t¨hA^ kI jvAb dy,A cAhIdA hY< tM jot¨hA.A koE vI vYrI eh sAbt krn dy wog nA ho skyik jo t¨sI aAiKaA hY `h glt hY jM `h t¨hA^ `%trdy, dy wog ho sky= 16eTo t|k ik t¨hA.y mM-bAp< BrA<irStydAr< dost thA.A ivroD kr,gy= `h thA.y iv|coNkEaM ^ mAr vI dy,gy= 17sB lok t¨hA^ nfrtkr,gy ik`Nik t¨sIN myry ipCy t¨ry= 18pr eh sBcIzM t¨hA.A k¨J vI nhIN ivgA/ skdIaM= 19t¨sINaAp,y ivSvAs iv|c tk/y rih ky aAp,y-aAp ^ bcAlvogy=

wr°slm dA nAS( m|tI 24:15–21; mrkus 13:14–19)

20“tsIN vyKogy FOzM wr°Slm ^ Gyr,gIaM= tM tsINsmJ jAvogy ik wr°Slm dy nSq ho, dA vylA aAigaA hY= 21`s vyly< `h ijh/y wh°idwA iv|c hn<

phA/M v|l FrAr ho jA, aty `nHM sAiraM ^< ijh/ywr°Slm iv|c hn `%ToN B|j jA,A cAhIdA hY= jykrt¨sIN Sihr dy kol hovo tM a»dr nA v/o= 22nbIaM ny`s smyN bAry b/IaM g|lM ilKIaM hn jdoN prmyS¨raAp,y lokM ^ szAvM dyvygA= eh smM h¨, hY jdoNeh sB vAprygA=

23“eh smM grBvtI aOrtM vAsty b/A ivkrAlhovygA< aty `nHM mAvM vAsty vI< ijnHM kol d|¨D pINdyinaA,y hn= ik`N ik es DrtI ty bh¨t mA/A smMa`, vAlA hY= pRB° enHM lokM nAl b/y kroD iv|chovygA= 24enHM iv|coN kJ lok ispAhIaM h|To mAry jA,gy<k¨J lok kYdI b,A ky sB kOmM aty dySM iv|c ph¨»cAXjA,gy= gYr wh°dI wr°Slm ty kbzA kr,gy aty jdoNt|k `nHM dA smM p°rA nhIN h¨»dA `h es ^ pYrM T|lyim|D,gy=

GbrA`,A nhIN( m|tI 24:29–31; mrkus 13:24–27)

25“s°rj-c»d aty tAiraM iv|c hYrAnIjnk inSAnidKAE dy,gy= jdoN DrtI dIaM kOmM sm¨«dr dA`%ClnA aty grjnA vyK,gIaM tM .r atyivaAk¨ltA mihs°s krngIaM= 26lok GbrA jA,gyaty `h es g|loN ic»tt ho,gy ik dnIaA dA kI b,ygAhr cIz akAS iv|c bdl jAvygI= 27ifr lok mn¨|Kdy p¨|tr ^ SktI aty mhAn mihmA nAl b|dlM `%tyaA`NidaA vyK,gy= 28jdoN eh g|lM vAprnIaM S¨r°ho,< K/Hy hovo aty hONslA r|Ko< ik`N ik t¨hA.y C¨qkArydA smM ny/y hY=”

myry Sbd hmySA lE rih,gy( m|tI 24:32–35; mrkus 13:28–31)

29td iws° ny eh idRSqMt khI< “a»jIr dy dRKt ^aty sAry r¨KM ^ vyKo= a»jIr dA dRKt e|k vDIaAimsAl hY= 30jdoN es `%pr hry pty inkldy hn tMt¨sIN jA, jMdy ho ik grmI dI r|¨t ny/y aA gE hY=31esy trHM hI jo g|lM mYN t¨hA^ aAKIaM vAprnIaMhn= jdoN t¨sIN eh sB g|lM vAprdIaM vyKogy tMt¨sIN jA, jAvoNgy ik prmyS¨r dA rAj bh¨t nzdIkhY=”

32“mYN t¨hA^ s|c d|sdA hM ik es smyN dy lokM dyij~Ndy jIa eh sB g|lM vAprngIaM = 33p°rI dnIaM<DrtI aty akAS sB nSq ho jA,gy pr jo vAk mYNbol irhA hM kdy vI nSq nhIN kIty jA,gy=”

1081 l°kA 21:34-22:22

hr vkt itaAr rih,A34“scyt rho⁄ as%iBat dAavtM bAry< pI, bAry<

aty d¨inaAvI cIzM bAry ic\tA krn iv|c aAp,A smMbrbAd nA kro= jykr t¨sIN aijhA kroNgy tM t¨sIN shIsoc, dy wog nhIN hovoNgy= aty jdoN t¨sIN hAly itaArvI nhIN hovoNgy ik a»t t¨hA^ F/ lvygA= 35ik`N ik`h idn DrtI `%ty sAry lokM lE acAnk e|k JMsyvM{ aAvygA= 36es lE hr vkt itaAr rho atypRArTnA kro ik t¨sIN enHM sArIaM g|lM toN ijh/IaMho, vAlIaM hn< bc skoN= aty t¨sIN mn¨|K dy p¨|tr dysAmH,y K/Hn dy wog hovoN=”

37hr idn iws° m»dr iv|c `pdyS id\dA aty hrSAm `h jYt°n dy phA/ ty jAky rAt vtIt krdA h¨\dAsI= 38hr svyr lok t/ksAr `%Qky< m»dr iv|c iws°dy `pdyS s¨n, lE jMdy=

wh°dI aAg° iws° ^ mArnA cAhu«dy hn( m|tI 26:1–5<14–16; mrkus 14:1–2< 10–11;

wUh\nA 11:45–53 )

ptIrI roqI dy it`hAr dA smM< ijs ^ psAhkih»dy hn ny/y aA ph¨»icaA= 2pRDAn jAjk

aty nym dy `pdySk iws° ^ mArn dA rAh l|B, dIkoiSS kr rhy sn pr `h lokM toN .rdy sn=

wh°dA iws° ^ mArndI iv`Nt b,A`NdA hY

3iws° dy bArHM rs°lM iv|coN e|k dA nM wh°dAeskirwotI sI= SYtAn `s iv|c pRvyS kr igaA=4wh°dA ny jA ky pRDAn jAjkM aty ispAhIaM nAl<ijh/y m»dr dI ingrAnI krdy sn< es bAry ivcArkItA ik `h ikvyN iws° ^ `nHM dy h|T F/vA skygA=5`h bh¨t pRs\n sn aty `nHM ny `s nAl vAadAkItA ik es kArj lE `h `s ^ pYsy dy,gy= 6wh°dAes k»m lE rAzI ho igaA aty `h mØky dI tlASiv|c rih, l|gA= wh°dA iws° ^ `nHM dy hvAly `doNkr,A cAh¨«dA sI jdoN aAly-d¨aAly BI/ nA hovy=

ptIrI roqI dI itaArI( m|tI 26:17–25; mrkus 14:12–21;wUh\nA 13:21–30 )7ptIrI roqI dy idn dA it`hAr aAeaA= eh

`h idn sI ijs idn psAh dy lE `h lyly dAblIdAn krdy sn= 8iFr iws° ny w°h»nA aty ptrs ^aAiKaA< “jAP aty sA.y lE psAh dA Bojn itaArkro=”

22

9ptrs aty w°h»nA ny iws° ^ ikhA< “t°« ikh/I TMcAh¨«dA hYN ij%Ty asIN Bojn itaAr krIX?”

`s ny `nHM ^ aAiKaA< 10“jdoN t¨sIN Sihr iv|cv/ogy< t¨sIN e|k aAdmI ^ pA,I dA G/A c¨|kI jMidaMvyKoNgy= `sdy ip|Cy ho t¨rnA= `h e|k Gr iv|c v/ygA<t¨sIN vI `s dy ipCy `%Ty cly jA,A= 11Gr dy mAlk ^aAK,A ik< ‘g¨r° p|¨CdA hY ‘`h kmrA ik|Ty hY ij|Ty `hty `s dy cyly psAh dA Bojn KA,gy?’ 12ifr mAlkt¨hA^ Gr dy c¨bAry ty e|k v|.A kmrA ivKAvygA= ehkmrA estymAl lE vDIaA s%ijaA hoeaA hovygA<t¨sIN `%Ty psAh dA Bojn itaAr kro= 13ptrs atyw°h»nA gX< aty sB k¨J `vyN hI vApiraA ijvyN iws° ny`nHM ^ ikhA sI= tM `nHM ny psAh dA Bojn itaArkItA=

pRB° dA rAt dA Bojn(m|tI 26:26–30; mrkus 114:22–26; 1kuir»TIaM 11:23–25)

14psAh dA Bojn KA, dA smM aAeaA= iws° atyrs°l ek|Qy Bojn krn lE bYQ gX= 15iws° ny `nHM^ ikhA< “mrn toN pihlM mYN `ts¨ktA nAl eh psAhdA Bojn t¨hA.y nAl krnA cAh¨»dA sM= 16mYN eh psAhdA Bojn td t|k nhIN krMgA jdoN tIk eh prmyS¨rdy rAj iv|c shI arTM iv|c s\p°rn nA hovy=”

17`s toN bAad< `s ny ipaAlA ilaA aty es vAstyprmyS¨r dA S¨krAnA kItA aty aAiKaA< “es ipaAly^ f/o aty aAps iv|c v». lvo= 18mYN t¨hA^ d|sdA ikmYN eh dAKrs `nM icr ifr kdI vI nhIN pIvMgAij»nA icr ifr prmyS¨r dA rAj nhIN aA`NdA=”

19ifr iws° ny roqI lE aty prmyS¨r dA s¨krAnAkrky to/I aty eh kih ky rs°lM ^ id|tI< “eh roqImyrA SrIr hY jo mYN thA.y lE dy irhA hM< myrI wAdgIrIlE eh kiraM kro=” 20esy >\g nAl hI< rAt dyBojn toN bAad< iws° ny dAKrs dA ipaAlA ilaA atyaAiKaA< “eh ipaAlA prmyS¨r v|loN aAp,y lokM lEnvM krAr ivKA`NdA hY= eh myry lh° dA nvM krArhY jo mYN t¨hA.I KAitr vhA`,A hY=”*

iws° dA vYrI kO, b,ygA21iws° ny aAiKaA< “pr t¨hA.y iv|coN e|k j,A mY^

DoKA dyvygA= `s dA h|T myry nAl myz `%ty hI hY=

tukM 19–20 k¨J w°nAnI nklM iv|c t¨k 19 dy aAKrI ih|syivcly iws° dy Sbd nhIN hn aty t¨k 20 sArI dI sArI nhINhY=

22mn¨|K dA p¨|tr `vyN hI mrygA ijvyN `s bAry aAiKaA

l°kA 22:23-48 1082

igaA hY< pr eh `s ivaktI lE iBaAnk hovygA jo`s ^ DoKA dyvygA=”

23tM rs°l aAps iv|c eh p¨|C, l|gy ik sA.y iv|coNikh/A aijhA krygA?

syvk vM{ rho24`s toN bAad rs°lM ny aAps iv|c eh aAKidaA

bihs krnI S¨r° kr id|tI ik `nHM iv|coN kO, mhAnhY? 25pr iws° ny `nHM ^ ikhA< “d¨nIaM dy rAjy pRB°aMvM{ aAp,y lokM ty SAsn krdy hn= ijnHM kol d°siraM`pr eKitaAr hY `h aAp,y aAp ^ lokM dy mddgArkhA`Ndy hn=’

26“pr t¨hA^ es trHM dy nhIN ho,A cAhIdA=es dI jgHA t¨hA.y iv|coN mhAn aAdmI ^ sB toNCoqy vrgA b, jA,A cAhIdA hY= aAg°aM ^ syvkMvM{ ho,A cAhIdA hY= 27t¨hA.I rAX iv|c kO, v|Dmh|tvwog hY: jo ivaktI KA,y dI myz ty bYQA hY jMijh/A ivaktI `s dI syvA kr irhA hY? thA.y iKaAliv|c ijh/A myz ty bYQA hY mhAn hY mYN t¨hA.y iv|coNsyvkM vrgA hM=’ 28tsIN hI ho jo myry prtAivaM dOrAnmyry nAl rhy= 29ijvyN ik myry iptA ny mY^ e|k rAjid|tA hY< mYN vI t¨hA^ e|k rAj dyvMgA=

30“tM jo t¨sIN myry rAj iv|c myry myz ty bYQoNgy= atyt¨sIN is»GAs,A ty bYQky esrAXl dIaM bArM gotM dAinaM krogy=

aAp,A ivSvAs nA C|.o( m|tI 26:31–35; mrkus 14:27–31;

wUh\nA 13:36–38)31“P Sm~n< Sm~n SYtAn ny tY k,k vM{ C|q,

lE m\igaA hY= 32mYN pRArTnA tyry lE kItI hY tM jotyrA ivSvAs kAem rhy= aty jdoN t°« vAps myry kolm¨/yN tM aAp,y BAEaM ^ vI tk/A krIN=”

33pr ptrs ny `s ^ ikhA< “pRB°⁄ mYN tyry nAl kYdho, ^ vI itaAr hM< aty tyry nAl mrn ^ vI=”

34pr iws° ny ikhA< “ptrs mYN tY^ aAKdA hM ika|j k|¨k/ bMg nhIN dyvygA jd tk t°« it»n vArI m¨|krky nA khy ik mYN tY^ nhIN jA,dA=”

ibpdA lE itaAr rho35td iws° ny rs°lM ^ aAiKaA< “mYN t¨hA^ lokM ^

pRcAr dy, lE ByijaA= mYN t¨hA^ ibnM pYsy< TYly atyjitaM dy Byj id|tA= pr kI thA^ iksy cIz dI zr°rtaAE?” rs°lM ny aAiKaA< “nhIN=”

36iws° ny `nHM ^ ikhA< “pr h¨,< jykr t¨hA.y kolpYsy ty e|k JolA hY< `nHM ^ aAp,y nAl lvo= jykrt¨hA.y kol e|k tlvAr nhIN hY< tM aAp,A k¨/tA vycky e|k KrId lvo=” 37eh poTIaM iv|c iliKaA hoeaAhY:

‘lokM aAiKaA ik `h e|k aprADI hY=’wsAwAh 53:12

eh g|l ijh/I myry bAry ilKI gE sI vAprnI cAhIdIhY= aty asl iv|c eh h¨, vApr rhI hY=”

38cyilaM ny ikhA< “vyKo< pRB°< eTy do tlvArM hn=”iws° ny `nHM ^ ikhA< “`h kAFI hn=”

iws° ny rs°lM ^ pRArTnA krn lE ikhA( m|tI 26:36–46; mrkus 14:32–42)

39-40iws° wr°Slm Sihr C|. ky jYt°n dy phA/ ^igaA= `h aksr `%Ty jAeaA krdA sI= `s dy cyly`s dy nAl gX= jdoN `h `s jgHA ph¨»cy< `s nycyilaM ^ aAiKaA< “pRArTnA kro ik t¨hA^ prtAeaAnA jAvy=”

41iFr iws° `nHM toN p»jAh k¨ kdm d°r igaA= `hgoi.aM BAr J|¨ikaA aty pRArTnA kItI< 42“hy iptA⁄jykr t°\ cAhyN< d¨|KM dA eh ipaAlA myry toN hqA lY< prt¨hA.I e|CA hI hovy< nA ik myrI=” 43ifr s¨rg toN e|kd°t pRgiqaA aty `s ^ SktI id|tI= 44iws° v|.ImAnisk pI/A iv|c sI< tM `h hor vI g\BIrtA p°rvkpRArTnA krn l|gA= `s dA m¨/HkA lh° dIaM b°\dMvM{ DrtI `%ty i.|g irhA sI=* 45`h pRArTnA krntoN bAad< `%iQaA aty aAp,y cyilaM kol igaA= `sny `nHM ^ s¨%itaM hoeaM vyiKaA= `nHM dI `dAsI ny`nHM ^ b/A TkA id|tA sI= 46iws° ny `nHM ^ ikhA<“t¨sIN s|¨ty ikP pX ho? `%Qo aty `%Q ky pRArTnA kroik t¨sIN prtAvy iv|c nA pvoN=”

iws° dA igrFtAr ho,A( m|tI 26:47–56; mrkus 14:43–50; wUh\nA 18:3–11)47jdoN iws° bol irhA sI tM lokM dA e|k sm°h `s

kol aAeaA< `nHM iv|coN e%k rs°l wh°dA< `nHM dIagvAE kr irhA sI= wh°dA iws° dy kol aAeaA tMjo `h iws° ^ c¨«m sky=

48pr iws° ny `s ^ ikhA< “wh°dA⁄ kI t°« eh im|trtA

tukM 43–44 k¨J w°nAnI nklM iv|c t¨kM 43–44 nhIN hn=

dA c¨«m, mn¨|K dy p¨|tr ^ vYrIaM dy hT f/A`, lE

1083 l°kA 22:49-23:5

dy irhA hY?” 49iws° dy cyly vI `s kol hI K/y sn=`nHM ny mihs°s kItA ik kI vApr skdA hY aty iws° ^p¨%iCaA< “pRB°< kI asIN `nHM ^ aAp,IaM tlvArM nAlmAr dyEX?” 50iFr `nHM iv|coN e|k ny aAp,I tlvArsrdA jAjk dy nOkr dy k»n ty clAE aty enHM ^v|> id|tA=

51iws° ny ikhA< “r¨ko⁄” tM `sny `s nokr dy k»n ^C°h ky `s ^ vI rAzI kr id|tA=

52`h sm°h ijh/A iws° ^ igrFtAr krn lEaAeaA sI `s iv|c pRDAn jAjk< v|.y bz¨rg wh°dIaAg° aty wh°dI ispAhI sn= `sny `nHM ^ aAiKaA<“t¨sIN e|Ty tlvArM aty .MgM lY ky ik`N aAX ho? t¨sINkI socdy ho ik mYN aprADI hM? 53mYN t¨hA.y nAl hrroz m»dr dy elAky iv|c h¨«dA sM= t¨sIN mY^ `%TyigrFtAr ik`N nhIN kItA? pr eh t¨hA.A smM hY<hnyry dy SAsn dA smM=”

ptrs eh kih»dy .rdA hY ik `h iws° ^ jA,dA hY( m|tI 26:57–58< 69–74 mrkus 14:53–54< 66–72;

wUh\nA 18:12–18< 25–27)54`nHM ny iws° ^ igrFtAr kr ilaA aty agMh lY

gX aty `s ^ srdAr jAjk dy Gr a»dr lY aAX=ptrs ny To/I d°rI ty hI `nHM dA ip|CA kItA= 55ispAhIaMny srdAr jAjk dy ivh/y dy ivckAr a|g mcAE atyes dy aAly d¨aAly bYQ gX< ptrs vI `nHM nAl bYQigaA= 56e|k nokrA,I ny ptrs ^ `%Ty bYQA vyiKaA=`h a|g dI rOSnI iv|c `sdA ichrA pCA, gE=`s ny iDaAn nAl ptrs dA ichrA vyiKaA aty aAiKaA<“eh aAdmI vI `s nAl sI=”

57pr ptrs ny ikhA< eh s|c nhIN hY= `sny ikhA<“hy aOrt⁄ mYN `s ^ nhIN jA,dA=” 58k¨J dyr bAade|k hor aAdmI ny ptrs v|l vyiKaA aty ikhA< “t\° vI`nHM iv|coN e|k hYN=” pr ptrs ny aAiKaA< “hy mn¨|K⁄mYN `nHM iv|coN nhIN hM=”

59tkrIbn G»qy k¨ bAad e|k hor aAdmI ny zordyky ikhA< “eh s|c hY= inSict hI eh aAdmI `s dynAl sI jo ik glIl toN hY=” 60pr ptrs ny aAiKaA<“mn¨|K⁄ mYN nhIN jA,dA t°« iks bAry aAK irhA hYN?”

jdoN ptrs hAly bol irhA sI< e|k k|¨k/ ny bMgid|tI= 61td pRB° m¨i/aA aty ptrs dIaM a|KM v|lJAikaA= ptrs ^ wAd aAeaA ik pRB° ny kI aAiKaAsI< “k|¨k/ dy bMg dy, toN pihlM< t°« it»n vArI ehaAKyNgA ik t°\ mY^ nhIN jA,dA=” 62iFr ptrs bAhrigaA aty F¨|q-F¨|q ky ro, l|gA=

lok iws° `pr h%sy( m|tI 26:67–68; mrkus 14:65)

63Ð64ijh/y aAdmI jo iws° dI pihrydArI kr rhysn `nHM ny `s dA mzAk `.A`,A aty `s ^ k¨|q,AS¨r° kr id|tA= `nHM ny `s dIaM aKM ty pqI b»nH id|tItM jo `h `nHM ^ vyK nA sky= iFr `nHM ny `s ^p%iCaA< “ag\m vAk kr tY ikhny mAiraA hY?” 65`nHMlokM ny `s ^ bh¨t k¨J m»dA aAiKaA=

iws° dA wh°dI aAg°aM a|gy pyS ho,A( m|tI 26:59–66; mrkus 14:55–64;wUh\nA 18:19–24)66aglI svyr< bz¨rg wh°dI aAg°< pRDAn jAjk

aty nym dy `pdySk dI e|k sBA hoE= ty `h iws° ^aAp,I sB toN `%cI adAlt iv|c lY gX= 67`nHMaAiKaA< “jykr t°« msIh hY tM sA^ d|s ik t°« hI msIhhY=”

iws° ny `nHM ^ ikhA< “jykr mYN t¨hA^ ds vI dyvMik mYN msIh hM tM t¨sIN myry ty ivSvAs nhIN krogy=68aty jykr mYN t¨hA^ k¨J p¨|CMgA tM t¨sIN jvAb nhINdyvyNgy= 69pr es toN a|gy mn¨|K dA p¨|tr prmyS¨r dyis»GAs, dy s|jy h|T ibrAjmAn hovygA=”

70`nHM sBnA ny aAiKaA< “tM kI t°« prmyS¨r dAp¨|tr hY?” `s ny jvAb id|tA< “hM< t¨sIN aAK, iv|cshI ho “mYN hM=”

71td `nHM sB ny aAiKaA< “h¨, sA^ gvAhI ik`Nlo/IdI hY? asIN `s ^ `sdy hI m°»hoN s¨i,aA hY=”

rAjpAl iplAtus dy iws° ^ svAl krny( m|tI 27:1–2< 11–14; mrkus 15:1–5;

wUh\nA 18:28–38 )

t|d `h sArI qolI K/HI hoE aty iws° ^iplAt¨s kol lY gE= 2`nHM ny iws° ty doS

lA`,y S¨r° kr id|ty aty iplAt¨s ^ aAiKaA< “asINes aAdmI ^ `doN igrFtAr kItA jdoN eh sA.ylokM dIaM socM bdl, dI koiSS kr irhA sI= eh`pdyS id»dA hY ik sA^ kYsr ^ ms°l adA nhIN krnAcAhIdA= `h aAp,y aAp ^ msIh ‘pAtSAh’ ho, dAdAvA krdA hY=”

3iplAt¨s ny iws° ^ p¨iCaA< “kI t°« wh°dIaM dApAtSAh hY?” iws° ny jvAb id|tA< “hM< eh shI hY=”

4iplAt¨s ny pRDAn jAjkM aty lokM ^ ikhA< “mY^es mn¨|K iv|c koE mA/I g|l nzr nhIN aAE=”

5pr `nHM bAr-bAr ehI ikhA< “eh aAp,y `pdySMnAl sAry wh°idwA iv|c lokM ^ B/kA`, dI koiSS

23

l°kA 23:6-33 1084

kr irhA hY= `s ny eh krnA glIl iv|c S¨r° kItAaty h¨, eh eTy vI aA aAigaA hY=”

iplAtus ny iws° ^ hyrodys kol ByijaA6iplAt¨s ny eh s¨i,aA aty p¨iCaA kI iws° glIl

toN hY= 7jdoN `s ^ ptA l|gA ik `h hyrodys dy pRdyStoN hY< `s ny `s ^ hyrodys kol Byj id|tA= `s smyNhyrodys wr°Slm iv|c sI= 8jdoN hyrodys ny iws° ^ vyiKaA<tM `h b/A K¨S hoeaA< ik`Nik `h iws° bAry b/A k¨Js¨, c¨|kA sI< es lE `s ^ iml, dI e|CA `s dIb/y icr toN sI= h¨, hyrodys ny aAs kItI ik `h iws°^ e|k kirSmA kridaM vyK skygA=

9hyrodys ny iws° ^ bh¨t sAry svAl p¨|Cy< pr iws° ny`s ^ koE vI jvAb nA id|tA= 10pRDAn jAjk atynym dy `pdySk `%Ty K/yH sn aty `h zor nAl iws° tydoS lA rhy sn= 11Fyr hyrodys aty `s dy ispAhIaM nyiws° dA mzAk `.AeaA aty `s dI bye|ztI kItI=`nHM ny iws° ^ bAdSAh vAly vstr p¨aAX aty `sdA mKOl `.A`, l|gy= hyrodys ny `s ^ iplAt¨s kolvAps Byj id|tA= 12atIt iv|c iplAt¨s aty hyrodys<e|k d°jy dy vYrI sn< pr `s idn< `h dovy ifr im|trb, gX=

iws° dI mØt av|S( m|tI 27:15–26; mrkus 15:6–15;

wUh\nA 18:39–19:16 )13iplAt¨s ny pRDAn jAjkM ty< wh°dI aAg°aM aty

lokM ^ e|kiQaA kItA aty iFr `nHM ^ ikhA< 14“t¨sINes mn¨|K ^ myry kol ilaAX ho= t¨sIN mY^ ikhA hY ikeh lokM ^ k¨rAhy pA irhA hY= pr mYN t¨hA.y sBnM dya|gy `s ^ svAl kIty aty es dy i˘KlAF t¨hA.y doSMdI koE b¨inaAd nhIN l|BI= mYN es mn¨|K ivc koEdoS nhIN vyiKaA= 15hyrodys ^ vI es iv|c koE doSnhIN idisaA< es lE hyrodys ny es^ sA.y kol vApsByijaA hY= vyKo⁄ iws° ny koE gltI nhIN kItI< ijsvAsty `h mØt dI szA dA aiDkArI hovy= 16es lEmYN `s ^ To/I ij»nI szA dyky C|. id»dA hM=” 17*

18pr sArI BI/ zordI cIKI< “`s ^ mAr idP⁄sA.y lE br|bAs ^ m¨kt kr idP=” 19br|bAs kYdiv|c sI ik`N ik `s ny Sihr iv|c fsAd S¨r° kItA sI<

tuk 17 lUkA dIaM kuJ wUnAnI nklM iv|c tuk 17 jo/I gEhY: “hr vrHy psAh dy it`hAr smyN iplAtus ^ lokM lE e|kkYdI mukt krnA pYNdA hY=

aty ktl kItA sI=

20iplAt¨s iws° ^ m¨kt krnA cAh¨«dA sI< es lE`s ny lokM ^ iws° dI irhAE vAsty e|k vAr FyrbyntI kItI= 21pr `nHM ny d°srI vAr rOlA pAeaA<“es ^ slIb idP< es ^ slIb idP=”

22tIjI vAr Fyr iplAt¨s ny BI/ ^ ikhA< “t¨sIN es^ ik`N mArnA cAh¨«dy ho? es ny kI Zlt kItA hY?eh ks°rvAr nhIN hY= mY es ^ mArn dA koE kAr,nhIN l%iBaA= es lE mYN es ^ To/I szA dyky aAzAdkr id»dA hM=”

23pr BI/ lgAtAr cIKdI rhI aty iws° ^ slIbdy, dI m»g krdI rhI= 24`nHM ny bh¨t `%cI rOlApAeaA< es lE iplAt¨s ny `nHM dI m»g p°rI krndA FYslA kr ilaA= 25lokM ny br|bAs dI irhAE dIm»g kItI< jo ik ivdRoh aty ktl krn lE kYd kItAigaA sI= tM lokM dI m»g ty< iplAt¨s ^ br|bAs ^m¨kt krnA ipaA aty iws° ^ `nHM dy h|TM ivc dyid|tA ik `h jo cAh¨, kr skdy hn=

iws° dA slIb ty mAry jA,A( m|tI 27:32–44; mrkus 15:21–32;wUh\nA 19:17–27)26ispAhI `s ^ mArn vAsty `ToN lY gX= `sy vkt<

`nHM ny e|k aAdmI ^ Fyr F/ ilaA jo Kyt v|loN Sihra»dr aA irhA sI= `s dA nA` Sm~n sI< jo ikk¨rynI dy Sihr toN sI= ispAhIaM ny `s ^ iws° dIslIb moi>aM `%ty c|¨k ky `s dy mgr aA`, dAh¨km id|tA=

27lokM dI e\k v|.I ig,tI ny iws° dA ip|CA kItA=`nHM iv|c k¨J aOrtM sn jo ro aty ip|q rhIaM sn=28pr iws° `nHM v|l mi/aA aty aAK, l|gA< “wr°SlmdIP DIP⁄ myry vAsty nA rovo= es dI jgHA< tsIN aAp,yaAp `%ty aty aAp,y b%icaM vAsty rovo= 29`h smMaA irhA hY jdoN lok aAK,gy< ‘D\n hn jo bMJ hn atyijnHM kol koE b|cA nhI hY⁄ D\n hn `h ijnHM kol d¨|DpINdy b|cy nhIN hn= 30‘iFr lok prbtM ^ aAK,gy<‘sA.y `%ty i.|g pvo=’* `h phA/IaM ^ aAK,gy ‘sA^>k lvo=’ 31ik`Nik jykr Bly vktM iv|c lokM nyaijhA vtIrA kItA hY tM BY/y smyN iv|c enHM toN hor kIaAs r|Kdy ho=”

32`h iws° dy nAl slIb dy, lE do hor aprADIaM^ ilaAX= 33iws° aty `nHM dovM ^ `s TM ty iljAeaAigaA jo “klvrI” khA`NdA hY= `%Ty ph»c, toN bAad<`nHM ny iws° ^ slIb ty Qok id|tA= aty `nHM dohM

“iFr lok ... i.|g pvo” hoSyaA 10:8

aprADIaM nAl vI aijhA kItA= `nHM ny e|k aprADI

1085 l°kA 23:34-24:8

^ iws° dI slIb dy s|jy pAsy ty d°jy ^ `s dy K|by pAsyc/HAeaA= 34iws° ny aAiKaA< “hy iptA⁄ enHM lokM ^m¨aAf kr dyvo ik`N jo eh nhIN jA,dy ik eh kIkrdy ny=”

prcIaM pAky< ispAhIaM ny iws° dy k|pi/aM ^ aApsiv|c v\. ilaA= 35BI/ eh sB vyK, lE K/I rhI=wh°dI aAg° iws° ty K°b hsy aty kih, l|gy< “jykreh pRB° dA ci,aA msIh hY< tM lokM dIaM jAnM bcA`,vAsty aAp,y aAp ^ bcA lvy=”

36eTo tk ik ispAhI vI iws° ^ m˘KOl kr rhy sn=`h iws° kol aAX aty `s ^ isrkA id|tA aty aAiKaA<37“jykr t\° s|cm|c wh°dIaM dA pAtSAh hYN< tM aAp,y-aAp ^ bcA lY⁄” 38`sdy `tAhM slIb `%ty eh SbdilKy gX sn< “eh wh°dIaM dA pAtSAh hY=”

39donM aprADIaM iv|coN e|k iws° dI bye|ztI krdAhoeaA boilaA< “kI t°« msIh nhIN hY? jy t°« msIh hY tMaAp,y-aAp ^ vI bcA aty sA^ vI bcA⁄”

40pr d°jy aprADI ny `s ^ iJ/ikaA aty aAiKaA<“tY^ prmyS¨r dA BYa KA,A cAhIdA hY⁄ jldI hI asINsB ny mr jA,A hY= 41t°« ty mYN aprADI hM⁄ asIN aAp,ykIitaM k»mM lE QIk szA pRApt kr rhy hM< pr esaAdmI ny k¨J vI glt nhIN kItA sI=” 42ifr esm¨jirm ny iws° ^ ikhA “iws°< jdoN t°« rAjy vM{ SAsnkrnA S¨r° kryN ikrpA krky mY^ cyty krI=”

43t|d iws° ny `s ^ ikhA< “s¨,⁄ mYN jo s|c aAKdAhM: ik a|j t°\ myry nAl s¨rg iv|c hovyNgA=”

iws° dI mØt( m|tI 27:45–56; mrkus 15:33–41;

wUh\nA 19:28–30)44eh l|gB|g d¨pihr sI< pr d¨iphr dy it»n k¨

vjy t|k p°rA elAkA hnyry nAl >ikaA igaA sI= 45s°rjnA cmikaA aty m»dr dA p/dA do ih%isaM iv|c pAqigaA sI= 46iws° ny zor dI p¨kAr kItI< “hy iptA⁄ mYNaAp,A aAtmA tY sONpdA hM=”* eh kih, toN `pr»tiws° pRA, hI, ho igaA=

47jo kJ vI vApiraA sYnA aiDkArI ny sB kJ vyiKaAaty `s ny prmyS¨r dI `stit kItI aty aAiKaA< “mYNjA,dA hM ik inSict hI eh e|k DrmI p¨rK sI=”48bh¨t sAry lok eh vyK, lE Sihr toN aAX sn<aty jdoN `nHM ny eh vyiKaA< `nHM ny `dAsI iv|caAp,IaM CAtIaM ip|qIaM aty `%ToN cly gX= 49iws°

“mYN aAp,A ... sONpdA hM” zbUr 31:5

dy nzdIk dy im|tr `%Ty sn= k¨J aOrtM ijnHM ny

glIl toN iws° dA sAT id|tA sI `%Ty hI sn= `nHMsBnM ny d°r K/Hy hoky eh sB vAprdA vyiKaA=

airmTyaA dA w°suF( m|tI 27:57–61; mrkus 15:42–47;wUh\nA 19:38–42)50-51`%Ty e|k aAdmI wh°dIaM dy e|k ngr

airmTylA toN sI `sdA nM w°s¨F sI= `h c\gA atyDrmI b»dA sI aty prmySr dy rAj dy aA`, dA e»tzArkr irhA sI= hAlM ik w°s¨F wh°dIaM dI sBA dA sd|ssI< pr `s ny bAkI wh°dI aAg°aM nAl iws° bAry enHMwojnAvM aty k»mM nAl sihmt nA hoeaA= 52`hiplAt¨s kol igaA aty iws° dA SrIr m»igaA= 53`sny iws° dy SrIr ^ slIb toN hyQM lAihaA aty iws° dySrIr ^ e|k k|p/y iv|c lpyiqaA aty e|k kbr iv|cpAeaA< ijh/I c|qAn dy iv|c trASI hoE sI= estoNpihlM `s kbr iv|c kdy vI koE nhIN pAeaA igaAsI= 54eh l|g B|g itaArI dy idn dA aKIr sI atysbt dA idn aA`, vAlA sI=

55`h aØrtM ijh/IaM glIl toN iws° dy nAl aAEaMsn< w°s¨F dy mgr gEaM aty `nHM ny `h kbr dyKIaty eh vI dyiKaA ik iws° dy SrIr ^ kbr iv|c ikvyNr%iKaA igaA sI= 56ifr `h Gr m¨/ aAEaM atyiws° dy SrIr ty ml, lE atr itaAr kItA=

m°sA dI SrA dy h¨km an¨sAr sbt dy idn `nHMsBnM ny aArAm kItA=

iws° dA punr `%TAn( m|tI 28:1–10; mrkus 16:1–8; wUh\nA 20:1–10)

hfty dy pihly idn< aimRt vyly< jo atr `nHMny itaAr kIty sn `h lY ky aØrtM kbr ty

aAEaM= 2`nHM ny vyiKaA ik ijh/A p|Tr kbr dypRvyS d¨aAr ty r|iKaA igaA sI< pAsy roi/HaA hoeaAsI= 3`h a»dr gEaM< pr `%Ty `nHM ^ pRB° iws° dIdyh nA l|BI= 4jdoN hAly `h es bAry ac\iBt hI sn<do d°t cmkIly k|p/y pAX hoX aAX aty `nHM dy kol K/Hyho gX= 5.r dy kAr, `nHM ny aAp,y isr J¨kA lX=`nHM d°tM ny `nHM aOrtM ^ aAiKaA< “t¨sIN jI~idaMhoeaM ^ moeaM iv|c ikP l|B rhIaM ho? 6`h eTynhIN hY= `h m¨ridaM iv|coN `BAiraA igaA hY= kIt¨hA^ wAd hY `sny t¨hA^ kI aAiKaA sI jdoN `hglIl iv|c sI? 7`s ny aAiKaA ik< mn¨|K dA p¨|triBRSq lokM dy hvAly kItA jA,A cAhIdA hY aty< s°lI tymrvAeaA jAvygA aty tIjy idn iFr `BAiraA jAvy=”8td `nHM aOrtM ^ iws° dy kIty bcn wAd aAX=

24

l°kA 24:9-39 10869td aOrtM kbr toN ivdA ho gEaM aty igaArHM

rs°lM aty bAkI dy sAry cyilaM kol aA gEaM= `nHMny enHM sB g|lM bAry `nHM ^ disaA= 10eh aOrtMmirwm mgdlInI< woaAnA aty wAk°b dI mM mirwmaty k¨J hor aOrtM sn= `nHM ny eh g|lM rs°lM ^khIaM= 11pr rs°lM ny aØrtM dA ivSvAs nhIN kItA<ik`N ik `nHM dy Sbd `nHM lE m°rKtA vAlIaM g|lMvM{ sn= 12pr ptrs `%iQaA aty kbr v|l ^ dOi/aA<jdoN `h kbr ty ph»icaA< `h a»dr vyK, lE JikaA<pr `s ny isrF ilnn dA k|p/A vyiKaA ijs iv|ciws° dA SrIr lpyiqaA hoeaA sI= es sB bAry hYrAnInAl BiraA< `h `%ToN clA igaA=

e»m~s dI s/k ty( mrkus 16:12–13)

13`sy idn< iws° dy do cyly e»m~s Sihr ^ jA rhysn jo ik wr°Slm toN s|t mIl sI= 14`h e|k d°srynAl enHM sB g|lM bAry g|lM kr rhy sn= 15jdoN `henHM g|lM bAry crcA kr rhy sn< iws° K¨d `nHM nAlrl igaA atyy `nHM nAl c|l, l|g ipaA= 16pr `nHMdIaM a|KM ny `s ^ pCAn, nhIN id|tA= 17td iws°ny ikhA< “jdoN t¨sIN t¨r rhy sI `h kI sI ijs bAryt¨sIN crcA kr rhy sI?”

`h dono mn¨|K Klo gX< `nHM dy ichry b/y `dAsnzr aA rhy sn= 18`nHM iv|coN e|k ijs dA nM kil`pssI< ny ikhA< “wr°Slm Sihr iv|c t°« hI e|k aijhAmn¨|K hovyNgA ijs ^ eh nhIN ptA ik `%Ty ipCly k¨JidnI kI vApiraA sI=”

19iws° ny `nHM ^ p¨%iCaA< “t¨sIN iks bAry g|l krrhy ho?”

`nHM ny `s ^ ikhA< “eh nAsrt dy iws° bAry hY=`h prmyS¨r aty lokM lE e|k mhAn nbI sI= eh`s ny SktISAlI bcnM aty krnIaM d¨aArA sAbtkr id|tA= 20pr sA.y aAg°aM aty pRDAn jAjkM ny `s^ szA dy, lE mØt dy hvAly kr id|tA= aty `nHM ny`s ^ slIb `%pr Qok id|tA= 21pr sA^ aAs sI ik`hI sI jo esrAXl ^ C¨qkArA dy id»dA= pr `sydOrAn eh sB vApr igaA= iws° ^ miraM it»n idnho gX hn= 22pr sA.IaM k¨J aØrtM ny sA^ k¨JhYrAnIjnk ˘Kbr id|tI= 23a|j svyr vyly eh aØrtMiws° dI kbr v|l gEaM= pr `s dA SrIr `s iv|cnA l%iBaA= `h aAEaM aty sA^ ikhA ik `nHM nye|k drSn vyiKaA hY aty drSn iv|c d°tM ny `nHM ^ikhA ik iws° ij`NdA hY= 24sA.y sm°h dy k¨J lok vI

kbr vyK, lE gX< aty `nHM ny vI `hI k¨J vyiKaAjo aØrtM ny aAiKaA sI= `nHM ny kbr vyKI pr `%Tyiws° nA l%iBaA=”

25td iws° ny `nHM mn¨|KM ^ ikhA< “t¨sIN m°rK hoaty smJ, iv|c i>|ly ho= jo k¨J nbIaM ny aAiKaA hYthA^ `s sB kAsy ty aAsTA r|K,I cAhIdI hY= 26`nHMny aAiKaA< ik msIh ^ aAp,I mihmA iv|c pRvyS krntoN pihlM enHM sB kSqM iv|coN l\G,A zr°rI sI=”27iFr iws° ny< m¨|>oN m°sA aty hor sBnM nbIaM toN< jok¨J vI poTIaM iv|c `s bAry iliKaA sI< vrn, krnAS¨r° kr id|tA=

28jdoN `h e»m~s Sihr dy ny/y ph¨»cy tM `sny`%Ty nA r¨kdy hoX a|gy ^ jA, dA eSArA kItA= 29pr`nHM ny zor p°rvk `s ^ byntI kItI< “sA.y nAlQihr jA< kAFI smM ho igaA hY< l|gB|g rAt ho gEhY=” tM `h `nHM nAl Qihrn lE a»dr cilaA igaA=

30td iws° `nHM nAl roqI KA, lE bYQ igaA aty`sny roqI h|T iv|c f/ ky S¨krAnA kItA= Fyr `s nyroqI to/I aty `nHM ^ dy id|tI= 31`s vkt `nHM mn|KMdIaM a|KM K¨lHIaM aty `nHM ny iws° ^ pCA, ilaA=pr jdoN `h `s ^ vyK, l|gy tM `h alop ho igaA=32jdoN rAh iv|c iws° sA.y nAl g|l kr irhA sI atysA^ poTIaM dy S|cy arTM dI ivaAiKaA kr irhA sI tMeh sA.y idlM a»dr a|g m|c, vM{° sI=”

33`h t¨r\t hI `%Qy aty wr°Slm ^ m¨/y= `%Ty `nHMny igaArM rs°lM aty bAkI cyilaM ^ e|kQy hoX dyiKaA=34`h kih rhy sn< “pRB¨ iws° scm|¨c m¨ridaM iv|coNjI `iQaA hY= `h Sm~n ptrs ^ ivKAE vI id|tAhY=”

35td `nHM dohM mn|KM ny< rsty iv|c jo GqnA vAprIsI `nHM ^ `s dA hAl s¨,aeaA= `nHM ny eh vI jAky d%isaM ik `nHM ^ iws° dI pCA, td aAE jdoN`h roqI to/ irhA sI=

iws° dA aAp,y cyilaM a|gy pRgq ho,A( m|tI 28:16–20; mrkus 16:14–18; wUh\nA 20:19–23;

rsUlM dy krt|b 1:6–8)36jdoN `h do aAdmI eh g|lM d°ijaM ^ s¨,A rhy

sn tM iws° aAeaA aty sm°h iv|c K/HA ho igaA aty`nHM ^ aAK, l|gA< “t¨hA^ SMtI imly=”

37pr sB cyly ivaAk¨l ho ky .r gX= `h ehsmJy ik `h iksy B°t ^ vyK rhy hn= 38pr iws° nyikhA< “t¨sIN jo vyK rhy ho `s ty S»kA ik`N kr rhy ho?39vyKo⁄ myry h|TM aty myry pYrM v|l vyKo= eh mYN hI hM<

1087 l°kA 24:40-53

mY^ C¨h ky vyKo= mYN jI~NdA-jAgdA hM= B°t dA SrIrevyN dA tM nhIN h¨«dA=”

40jdoN iws° ny `nHM ^ eh k¨J aAiKaA< `s ny esdy nAl aAp,y h|T aty pYr ivKAX= 41cyly hYrAn snaty iws° ^ jI~NdA vyK ky an\d nAl Br gX= prajy vI `h ivSvAs nA kr sky= iFr iws° ny `nHM ^p¨%iCaA< “kI e|Ty t¨hA.y kol KA, lE k¨J Bojn hY?”42`nHM ny `s ^ B¨jI m|CI dA q¨k/A id|tA= 43iws° ny`nHM kolo lYky `nHM dy sAmH,y `h KA ilaA= 44iws° ny`nHM ^ ikhA< “wAd kro jdoN pihlM mYN t¨hA.y nAl sI<mYN t¨hA^ ikhA sI ik myry bAry jo k¨J vI m°sA dI SrHAiv|c< nbIaM dIaM pstkM iv|c aty zb°rM dIaM poTIaMiv|c iliKaA igaA hY< s\p°r, ho,A cAhIdA hY=”

45iFr iws° ny `nHM dy mn KolH id|ty tM jo `h poTIaM^ smJ sk,= 46iFr iws° ny `nHM ^ ikhA< “ehI hY joiliKaA igaA hY: msIh zr°r mrygA aty Fyr mØt toNtIjy idn mØt toN `Br aAvygA= 47

-48jo k¨J vApiraAhY t¨sIN `s dy gvAh ho= h¨, t¨hA^ jA,A cAhIdA hYaty lokM ^ d|so ik `nHM ^ aAp,y pApM lE d¨KI ho,A

hI cAhIdA hY= aty aAp,y idl bdl lY,y cAhIdA hn<tM hI prmyS¨r `nHM dy pAp m¨aAF krygA= t¨hA^ ehs\dyS myry nM ty dy,A cAhIdA hY= wr°Slm toN S¨r° ho kyDrtI dIaM sArIaM kOmM ^= 49s¨,o⁄ jo myry iptA nyt¨hA.y nAl vAadA kItA hY ik mYN t¨hA^ ByjMgA= prjd t|k t¨sIN svrg toN SktI pRApt nA kr lvoN `nMicr t¨hA^ wr°Slm iv|c rih,A pvygA=”

iws° dA surg ^ prtnA( mrkus 16:19–20; rsUlM dy krt|b 1:9–11)

50td iws° aAp,y cyilaM ^ wr°Slm toN bAhrbYtanIaA dy sAmH,y lY igaA= `sny aAp,y h|T `tMh^ c¨ky aty aAp,y cyilaM ^ aAsIs id|tI= 51jdoN iws°`nHM ^ aAsIs dy irhA sI tM `s ^ `nHM toN algkItA igaA aty s¨rg v|l iljAeaA igaA= 52`s dycyly `%Ty `s dI `pAsnA krdy rhy aty `s toN bAad`h Sihr v|l ^ m¨/ aAX= `h bh¨t K¨S sn= 53`hsAry prmyS¨r dI `stit krdy< m\dr iv|c rhy=

1088

iwsU dA s»sAr iv|c aA`,As\sAr dy aAid toN pihlA Sbd* sI= Sbd prmySrdy s\g sI= aty Sbd prmyS¨r sI= 2`h aAid

iv|c prmySr dy s\g sI= 3sB kuJ `s dy rAhIN sAijaAigaA sI= `s toN ibnA kuJ vI nhIN sI ricaA igaA=4`s iv|c jIvn sI= `h jIvn s\sAr dy lokM vAstycAn, sI= 5`h cAn, hnyry iv|c cmkdA hY ty hnyryny kdy vI es ^ nhIN hrAeaA=

6e|k aAdmI sI ijsdA nAm wUh»nA* sI `s ^prmyS¨r v|loN ByijaA igaA sI= 7wUh»nA< lokM ^ cAn,bAry gvAhI dy, aAeaA= tM jo wUh»nA rAhIN sAry lokcAn, ty ivSvAs kr sk,= 8wUh»nA Kud `h cAn,nhIN sI= pr wUh»nA lokM ^ cAn, bAry sAKI dy, lEaAeaA sI= 9asl cAn, dunIaM iv|c aA`, vAlAsI= eh asl cAn, sI jo sAry mn¨|KM ^ `jAlA id»dAhY= 10Sbd pihlM toN hI s\sAr iv|c sI= `s rAhINs\sAr ricaA igaA sI= pr s\sAr ny `s ^ nhINpCAi,aA= 11`h aAp,y aAvdy s\sAr iv|c aAeaAsI< pr `sdy aAp,y hI lokM ny `s ^ kbUl nA kItA=12kuJ lokM ny `s ^ kbUl kItA aty `s iv|c ivSvAskItA< `sny ny `nHM ^ prmyS¨r dy b%cy ho, dA h|kid|tA= 13`h mn|KM dy kudrtI trIky vM{< nA hI SrIrke|CA nAl< aty nA hI `nHM dy mAipaM dI iv`Nt nAl<jnmy sn= `h prmyS¨r toN jnmy sn=

14Sbd mn¨|K b, igaA aty sA.y iv|c irhA= asIN`s dI mihmA dyKI= `h mihmA jo iptA dy e|klOtyp¨|tr nAl s\b\iDt hY= eh Sbd ikrpA aty sicaAEnAl BrpUr sI= 15wUh»nA ny lokM ^ `s dy bAry d%isaAaty aAiKaA “ehI `h hY ijs bAry mYN d|s irhA sI= mYNthA^ d%isaA sI ik `h e|k< ijh/A myry bAad aAvygA<`h mYToN vI mhAn hY= `h mYToN vI pihlM rih irhA

Sbd e%Ty es dA arT msIh hY=

wUh\nA wUh\nA bpitsmA dy, vAlA< `h aAdmI ijs ny lokM^ msIh dy aA`, bAry d|isaA=

sI=’”

wUh\nA dI e»jIl

116`h Sbd ikrpA aty s|c nAl BrpUr sI= asIN

`s toN v|D toN v|D asIsM pRApt kItIaM= 17SrHAmUsA rAhIN id|tI gE sI pr ikrpA aty s%c iwsU msIhrAhIN aAE= 18iksy ny prmySur ^ kdy nhIN vyiKAaA<pr `h e|klOtA p¨|tr< jo iptA dy s|jy pAsy hY prmyS¨rhY aty `s ny sA^ ivKAeaA hY ik kO, prmyS¨r hY=

wUh»nA lokM ^ iwsU bAry d|sdA hY( m|tI 3:1 - 12; mrkus 1:2 - 8; l°kA 3:15 - 17)

19wrUSlm dy whUdIaM ny kuJ jAjkM ty lyvIaM* ^wUh»nA kol ByijaA= whUdIaM ny `nHM ^ eh p¨|Cn lEByijaA< “tU\ kO, hYN=”

20wUh»nA K|ul ky boilaA `s ny `%tr dy, toN enkArnA kItA= `s ny sAF sAF aAiKaA< “mYN msIh nhINhM=”

21whUdIaM ny wUh»nA ^ pu%iCaA< “ifr tU\ kO, hY? kItU\ XlIwAh hY?”

wUh»nA ny jvAb id|tA< “nhIN mYN XlIwAh nhIN hM=”whUdIaM ny pu%iCaA< “kI tU\ nbI hYN?”wUh»nA ny jvAb id|tA< “nhIN< mYN e|k nbI nhIN hM=”22tM whUdIaM ny p%iCaA< “ifr tU\ kO, hY? sA^ aAp,y

bAry d|s= sA^ j¨aAb dy tM ik asIN `nHM ^ d|s skIXijnHM ny sA^ ByijaA hY= tU\ aAp,y bAry kI aAKdA hYN?”

23wUh»nA ny `nHM ^ nbI wsAwAh dy Sbd aAKy:“mYN `jA/ iv|c hokA dy, vAly b\dy dI aAvAz hM:‘pRBU lE is|DA rAh itaAr kro=” wsAwAh 40:3

24eh whUdI FrIsIaM v|loN Byjy hoX sn= 25`nHM ny`s ^ pu%iCaA< “tU\ aAKdA hYN ik tU\ msIh nhIN hYN= tU\aAKdA hYN ik “tU\ XlIwAh nhIN hY aty nA hI nbI= ifrtU\ lokM ^ bpitsmA ik`N id»dA hYN?”

26wUh»nA ny `%tr id|tA< “mYN lokM ^ jl nAl

lyvI lyvI lyvIaM KAndAn dy aAdmI sn `h m»dr iv|cwhUdI jMjkM dI shAetA krdy sn=

bpitsmA id»dA hM pr koE e|k hY jo t¨hA.y iv|c K/A

1089 wUh\nA 1:27-2:5

hu»dA hY ijs ^ t¨sIN nhIN pCA,dy= 27`h `hI hY jomyry mgroN aAvygA= mYN `s dI j|utI dy tsmy KolH, dyvI wog nhIN hM=”

28eh sB g|lM bYtanIaM iv|c wrdn diraA dypAr hoEaM= `%Ty wUh»nA lokM ^ bpitsmA id»dA sI=

29agly idn wUh»nA ny iwsU ^ aAp,y v|l aA`NidaMdyiKaA= wUh»nA ny aAiKaA< “dyKo< prmyS¨r dA lylA<*`h s\sAr dy pAp c¨|k ky lY jMdA hY= 30mYN `s bAry hIg|l kr irhA sM jdoN mYN aAiKaA sI ‘e|k mn¨|K myrybAad aAvygA ty `h mYToN vI mhAn hY< ik`N ik `hmYToN vI pihlM mØjUd sI=’ 31mYN vI nhIN j,dA sM `hkO, sI= pr mYN lokM ^ jl nAl bpitsmA dy, lEaAeaA hM tM jo esrAXl `s bAry jA, sky=’

32-33iFr wUh»nA ny aAiKaA< “mYN vI nhIN jA,dA sMik msIh kO, sI< pr mY^ prmyS¨r ny ByijaA ik mYNlokM ^ jl nAl bpitsmA dyvM ty prmyS¨r ny mY^d%isaA< tU\ aAtmA ^ svrg toN `%tridaM aty e|kmn¨|K `%ty siTr vyKyNgA ty `h hI piv|tr aAtmA nAllokM ^ bpitsmA dyvygA=” “mYN eh vApridaM dyiKaAhY= mYN aAtmA ^ svrg toN G|ugI dI trHM `%tridaMaty `s `%pr ivSrAm kridaM vyiKaA hY= 34mYN gvAhIid»dA hM ik `hI prmyS¨r dA p¨|tr hY=”

iwsU dy pihly cyly35agly idn wUh»nA Fyr `%Ty hI K/HA sI= wUh»nA dy

nAl `sdy do cyly sn= 36wUh»nA ny iwsU ^ turidaMvyiKaA= wUh»nA ny aAiKaA< “dyKo ⁄ prmyS¨r dA lylA=”

37`nHM dohM cyilaM ny< jo wUh»nA aAK irhA sI< si,aA<aty `nHM ny iwsU dA ip|CA kItA= 38iwsU ny `nHM ^mgr aA`NidaM dyiKaA aty m¨/ky aAiKaA<

“t¨sIN kI cAhu»dy ho?” `nHM dohM ny aAiKaA< “hy r|bI<“r|bI” dA arT hY “gurU” t¨sIN ik|Ty Qihry ho?”

39iwsU ny `%tr id|tA “aAP aty dyKo=” so `h dovyNiwsU dyy nAl gX= `nHM ny `h TM dyKI ij|Ty iwsU rihiraA sI= `s idn `h `%Ty iwsU dyy nAl hI rhy= ehcAr ku vjy dA smM sI=

40enHM dohM b\idaM ny iwsU bAry wUh»nA toN sun, toNbAad iwsU dA ip|CA kItA= enHM dohM aAdmIaM iv|coNe|k dA nM a»idRwAs sI= a»idRwAs Sm~n ptrs dABrA sI= 41pihlM< a»idRwAs ny aAp,y BrA Sm~n ^l%iBaA ty ifr `s ny aAiKaA< “asIN msIhA ^ l|B

prmyS¨r dA lylA iwsU dA nAm=

ilaA hY=” “msIhA” mtlb “msIh”

42a»idRwAs Sm~n ^ iwsU kol lY aAeaA= iwsU nySm~n ^ dyiKaA ty aAiKaA tU\ wUh»nA dA p¨|tr Sm~nhYN< tU\ kyfAs sdvAvyNgA” “kyfAs” dA BAv hY “ptrs”

43agly idn iwsU ny cAihaA `h glIl jAvy= `sny ifil|pus ^ l%iBaA ty `s ^ aAiKaA< “myrA ip|CAkr=” 44ifil|pus bYtsYdy dA sI= `%ToN dy hI a»idRwAsty ptrs sn= 45ifil|pus ny nTAinXl ^ l%iBaA ty`s ^ aAiKaA< “wAd kr mUsA ny SrHA iv|c jo iliKaAhY= mUsA ny e|k mn¨|K dI aAmd bAry iliKaA hY= nbIaMny vI `s bAry iliKaA hY= asIN `s ^ l|B ilaA hY=`s dA nAm iwsU hY= `h wUsuf dA p|tr hY= `h nAsrtdA hY=”

46pr nTAinXl ny ifil|pus ^ aAiKaA< “nAsrt⁄BlM nAsrt iv|c koE `%tm cIz in|kl skdI hY?”ifil|pus ny `%tr id|tA< “aA aty vyK”

47iwsU ny nTAinXl ^ aAp,y v|l aA`NidaM vyiKaAaty `s bAry eh aAiKaA< “`h e|k s|cA esrAXlIhY `s iv|c koE C|l nhIN hY=”

48nTAinXl ny pu%iCaA< “t¨sIN mY^ ikvyN jA,dy ho?”iwsU ny `%tr id|tA< “mYN tY^ PdoN dyiKaA sI jdoN tU\

a»jIr dy ru|K T|ly sI= jdoN tY^ ifil|pus ny myry bAryd%isaA=”

49ifr nTAinXl ny iwsU ^ ikhA< “r|bI< tsIN prmySrdy p¨|tr ho= t¨sIN esrAXl dy pAtSAh ho=”

50iwsU ny nTAinXl ^ aAiKaA< “tU\ es lE ivSvAskrdA hY ik pihlM hI mYN tY^ d%isaA sI ik mYN tY^a»jIr dy r|uK T|ly dyiKaA sI= pr tU\ es toN vI v|.IaMg|lM dyKyNgA⁄” 51iwsU ny `s ^ aAiKaA< “mYN t¨hA^s|c-mu|c aAKdA hM t¨sIN svrg ^ KulHA vyKoNgy atyprmySr dy dUtM ^ mn|K dy p|tr `%ty c/Hdy aty `%trdyvyKoNgy=”*

kAnA iv|c ivaAhdo idnM dy bAad glIl dy ngr kAnA iv|c e|kivaAh sI= iwsU dI mAtA `%Ty sI= 2iwsU aty `sdy

cyilaM ^ vI ivaAh iv|c phu»c, dA s|dA id|tA igaAsI= 3`%Ty mY kAFI nhIN sI= aty jdoN eh m¨|k gEiwsU dI mAtA ny `s ^ aAiKaA< “enHM kol hor mY nhINhY=” 4iwsU ny `%tr id|tA< “myrA es nAl kI srokArmyrA smM ajy nhIN aAeaA=”

5iwsU dI mAtA ny qihlUaM ^ aAiKaA< “`vyN hI kro

“prmyS¨r dy ... %trdy vyKoNgy” `tpt 28:12

ijvyN `h t¨hA^ krn lE aAKy=”

2

wUh\nA 2:6-3:6 10906`s TM ty p|Tr dy Cy v|.y jl dy m|q sn= whUdI

es trHM dy jl m|q S¨|DIkrn dIaM rItM smyN vrtdysn= hryk jl m|q iv|c 100 lIqr toN lYky 150 lIqrt|k jl r%iKaA jA skdA hY= 7iwsU ny `nHM qihlUaM ^aAiKaA< “enHM m|qM ^ jl nAl Br idP=” `nHM nym|qM ^ jl nAl n|ko n|k Br id|tA=

8ifr iwsU ny qihl°aM ^ aAiKaA< “hu, kuJ pA,IiK|co aty dAavt dy m¨KI ^ dy id`=”

so `nHM qihl°aM ny pA,I ilaA aty `s ^ dy id|tA=9`s ny `h jl cK ky dyiKaA= `h mY b, c¨|kI sI=`h ^ ptA nhIN sI ik mY ik%To aAE hY= pr ijnHMqihl°aM ny pA,I ilaMdA sI `h es bAry jA,dy sI=dAavt dy prDAn ny lA/y ^ s%idaA= 10aty `s ^aAiKaA< “hmySA lok pihlM c\gI mY id»dy hn< jdoNmihmAn SrAbI hu»dy hn Fyr `h sstI mY id»dy hn=pr t¨sIN hu, t|k vDIaA mY r|KI hY=”

11eh pihlA kirSmA sI jo iwsU ny kItA= aty ehglIl dy ngr kAnA iv|c kItA igaA sI= e` iwsU nyaAp,I mhAntA pRgqAE= `sdy cyilaM ny es iv|civSvAs kItA= 12tM ifr iwsU kfrnAhUm ngr ^igaA `s dI mAtA< `s dy BrA< aty `s dy cyly vI`s dy nAl sn= `h sAry kuJ idn kfrnAhUm iv|cQihry=

iwsU m»dr iv|c( m|tI 21:12 - 13; mrkus 11:15 - 17; l°kA 19:45 - 46)13whUdIaM dy psAh* dA it`hAr ny/y sI= es

lE iwsU wrUSlm aA igaA= wrUSlm iv|c iwsU m»dr^ igaA= 14`%Ty `s ny lokM ^ .\gr< By.M aty Gu|gIaMvycdy pAeaA= dUjy lok aAp,IaM myzM ty bYQy hoX sn=`h lokM dA pYsA lY, dy, dA vpAr kr rhy sn=15iwsU ny r|sIaM dy kuJ qoiqaM dA e|k kor/A b,AeaAty `s nAl enHM sAry b\idaM< .\grM aty By.M ^ m»drcoN bAhr k|> id|tA= iwsU ny vpArIaM dy myz `lqAid|ty aty ijnHM pYisaM dA `h lY, dy, dA vpAr krrhy sn< `h iK».A id|ty= 16iFr iwsU ny Gu|gIaM vyc,vAly ^ aAiKaA< “eh sB kuJ aYToN lY jAP myry iptA dyGr ^ m».I nA b,AP=”

17jdoN eh sB kuJ vApiraA iwsU dy cyilaM ny wAd

psAh whUdIaM dA ivSys itPhAr jdoN `h ivSys Bojnkrdy hn aty `h idn wAd krdy hn jdoN prmyS¨r ny `nHM^ mUsA dy smyN imsr dI vAsI toN aAjAd kItA=

kItA ik poTIaM iv|c kI iliKaA hoeaA sI:

“tyry Gr lE myrI lgn mY^ a»droN sA/ rhI hY=”zbUr 69:9

18whUdIaM ny iwsU ^ aAiKaA< “tsIN eh sAbt krnlE e|k kirSmA ivKAP< ik t¨hA.y kol eh g|lMkrn dA aiDkAr hY=”

19iwsU ny `%tr id|tA< “es m»dr ^ >Ah idP< atymYN es dA it»nM idnM iv|c inrmA, kr idaMgA=”

20whUdIaM ny aAiKaA< “lokM ny eh m»dr bnA`,lE 46 sAl lAX kI t¨sIN es dA inrmA, it»nM idnMiv|c kr id`Ngy?”

21pr ijs m»dr dA izkr iwsU ny kItA sI< `h `sdA aAp,A SrIr sI= 22iwsU dy punr `%TAn toN bAad`sdy cyilaM ^ bAad iv|c wAd aAeaA ik iwsU nyeh Sbd khy sn= es lE `nHM ny poTI `%ty< aty joSbd iwsU ny aAKy< `nHM ty vI ivSvAs kItA=

23iwsU psAh dy itPhAr lE wrUSlm iv|c sI=bhut sAry lokM ny iwsU iv|c ivSvAs kItA ik`N ik jokirSmy iwsU ny kIty `nHM ny `h dyKy sn= 24pr iwsUny `nHM ty wkIn nA kItA ik`Nik `h `nHM bAry jA,dAsI= 25iwsU ^ es g|l dI lo/ nhIN sI ik koE horb\dA `nHM ^ `nHM bAry d|sdA ik`N ik `h lokM dyidlM bAry jA,dA sI=

iwsU aty inkodym¨s`%Ty inkodym¨s nM dA e|k aAdmI sI= `hFrIsIaM* iv|co e|k sI aty whUdIaM dA m|K aAgU

sI= 2e|k rAt inkodyms iwsU kol aAeaA= atyy aAiKaA<“gurU jI asIN jA,dy hM ik t¨sIN prmyS¨r dy Byjy hoXe|k gurU ho= t¨sIN jo krAmAtM krdy ho prmyS¨r dIshAetA toN ibnM koE nhIN kr skdA=”

3iwsU ny `%tr id|tA< “mYN t¨hA^ s|c d|sdA hM= e|kaAdmI `doN t|k prmyS¨r dy rAj ^ nhIN vyK skdAij\nM icr `h nvyN isirPN nhIN jnmdA=”

4inkodym¨s ny aAiKaA “jykr koE ivaktI pihlMhI bu|>A hY tM `h ikvyN j\m skdA hY? inSict hI `hjnm lY, lE aAp,I mM dI ku|K iv|c dUsrI vArnhIN v/ skdA⁄”

5pr iwsU ny `%tr id|tA< “mYN t¨hA^ s|c kih»dA hMjykr koE ivaktI pA,I aty aAtmA toN nhIN jnimaMtM `h prmyS¨r dy rAj iv|c pRvyS nhIN kr s||kdA=

FrIsI e|k whUdI DArimk dl jo whUdI rvAetM ty kA^nMdI k|q/tA nAl pAln krdA sI=

6SrIr toN SrIr jnmdA hY aty aAtmk jIvn aAtmA

3

1091 wUh\nA 3:7-35

toN jnmdA hY= 7es lE hYrAn nA hovo ik mYN t¨hA^aAiKaA hY< ‘t¨hA^ nvyN isirPN j\my ho,A cAhIdA hY=’8hvA `s pAsy hI cldI hY ij|Dr eh ps\d krdI hY=t¨sIN hvA dy c|l, dI aAvAz su, skdy ho= pr t¨hA^eh nhIN ptA ik hvA ikDro aA`NdI hY ty ik|Dr jMdIhY= aAtmA toN jnmy ivaktI nAl vI evyN hI hY=”

9inkodym¨s ny p|uiCaA< “eh ikvyN s\Bv ho skdA?”10iwsU ny aAiKaA< “tU\ esrAXl dA e|k mh|tvpUr,

gurU hYN= aty ajy vI tU\ eh g|lM nhIN smJdA? 11mYNt¨hA^ s|c d|sdA hM= asIN jo jA,dy hM `s bAry g|lkrdy hM= asIN `s bAry d|sdy hM jo asIN dyiKaM hY=pr t¨sIN lok `h kbUl nhIN krdy jo asIN t¨hA^d|sdy hM= 12mYN t¨hA^ es dunIaM dIaM g|lM bAryd%isaA hY= pr t¨sIN ivSvAs nhIN kItA= es lE jymYN t¨hA^ s¨rgI g|lM bAry d|sMgM tM ifr t¨sIN ikvyNivSvAs krogy? 13mn|K dy p|tr* toN ibnA< jo ik svrgtoN hyQM `tiraM sI< koE vI `%pr svrg ^ nhINigaA=

14“ijs trHM mUsA ny `jA/ iv|c s|p ^ `%cA kItAsI esy trHM mn¨|K dy p¨|tr ^ vI `%cA kItA jA,AzrUrI hY= 15e`N hryk ivaktI< jo mn¨|K dy p¨|tr iv|civSvAs r|KdA hY sdIvI jIvn pA skdA hY=”

16prmyS¨r ny dunIaM dy lokM ^ e\nM ipaAr kItAaty `s ny `nHM ^ ap,A eklOtA p¨|tr vI dy id|tA=tM jo koE vI jo `s iv|c ivSvAs rKdA hY gvAcygAnhIN sgoN sdIvI jIvn pRApt kr lvygA= 17prmyS¨rny ap,y p¨|tr ^ dunIaM iv|c Byj id|tA= prmyS¨r nyap,y p¨|tr ^ es dunIaM a»dr lokM ^ doSI prK,lE nhIN ByijaA sgoN `sny aAp,y p¨|tr ^ dunIaM ^`s rAhIN bcA`, lE ByijaA= 18ijh/A ivaktIprmyS¨r dy p¨|tr iv|c ivSvAs krdA hY< doSI nhINm»inaA jAvygA= pr jo ivaktI ivSvAs nhIN krdA`h pihlM toN hI doSI m»inaA igaA hY= ik`N ik `s ^prmyS¨r dy ek|ly p¨|tr `%ty ivSvAs nhIN=

19lokM dA es t|T `%ty inr,A kItA jAvygA< cAn,s\sAr iv|c aA c¨%ikaA hY< pr lokM ny cAn, ^ ps\dnhIN kItA= `h isrf hnyrA hI cAhu»dy sn= ik`N ikijh/IaM g|lM `nHM ny kItIaM `h BirSq sn=20ijh/A b\dA pAp krdA hY `h cAn, ^ nFrt krdAhY= `h cAn, v|l nhIN aA`NdA< ik`N ik cAn, `sdIaM bd krnIaM ^ ivKA dyvygA= 21pr jo ivaktI

mn¨|K dA p¨|tr es dA BAv iwsU hY=

s|c ty cldA hY `h cAn, kol aA`NdA hY= cAn,

eh spSq tOr ty ivKA`NdA hY ik ijh/y k\m ivaktIny kIty hn `h prmyS¨r rAhIN kIty gX sn=*

iwsU aty wUh»nA bpitsmA dy, vAlA22es ipCoN iwsU aty `s dy cyly whUidwA dy elAky

iv|c gX= `%Ty iwsU aAp,y cyilaM nAl irhA aty lokM^ bpitsmA id|tA= 23wUh»nA vI Xnon iv|c lokM ^bpitsmA dy irhA sI= Xnon sAilm dy ny/y hY= wUh»nA`%Ty es lE bpitsmA dy irhA sI ik`N ik `%Ty aTAhpA,I sI= lok `%Ty bpitsmA lY, lE jA rhy sn=24eh g|l wUh»nA ^ kYd Byj, toN pihlM vAprI=

25wUh»nA dy cyilaM ny e|k hor whUdI nAl DArimkSu|DtA bAry bihs kItI= 26es lE cyly wUh»nA kolaAX aty aAiKaA< “gurU jI< kI t¨hA^ `h aAdmI wAdhY ijh/A wrdn diraA dy pAr t¨hA.y nAl sI? t¨sINlokM nAl `s bAry hI g|lM kr rhy sI= `hI aAdmIlokM ^ bpitsmA dy irhA sI aty bhut sAry lok `skol jA rhy sn=”

27wUh»nA ny `%tr id|tA< “b\dA `hI pRApt kr skdAhY jo `s ^ prmyS¨r id»dA= 28t¨sIN mY^ eh kih»idaMs¨i,aA ik ‘mYN msIh nhIN hM pr mY^ prmyS¨r duaArA`s vAsty rAh b,A`, lE ByijaA igaA sI=’ 29lA/Ikyvl lA/y vAsty hI hY= lA/y dA jo im|tr lA/y dAe»tzAr krdA hY aty lA/y dIaM g|lM su,dA hY `h`doN bhut KuS hu»dA hY jdoN `h lA/y dI avAz su,dAhY= eh KuSI mY^ imlI hY= mYN hu, bhut hI pRs\n hM=30`s ^ vD,A cAhIdA hY aty mY^ Gq,A cAhIdA hY=

`h svrg toN aA`NdA hY31“`h e|k jo `%proN aA irhA hY bAkI sAiraM toN

mhAn hY= `h jo es DrtI dA hY `h DrtI dA hI hY=`h ivaktI isrf `hI g|lM krdA hY jo DrtI nAls\b\iDt hn= `h ijh/A svrg toN aAvygA bAkI sAiraMtoN mhAn hY=

32`h `nHM g|lM bAry d|sdA hY jo `s ny dyKIaM tysu,IaM hn< pr lok `s dy SbdM ty ivSvAs nhINkrdy= 33jo ivaktI `s dy SbdM ty ivSvAs krdA<sbUt id\dA hY ik prmyS¨r s|c kih\dA hY=

34ik`N ik ijh/A prmyS¨r duaArA G%ilaA igaA hY`h prmyS¨r dy Sbd boldA hY aty prmyS¨r `s ^

t¨¨k 16-21 kuJ ivdvAnM dA ivcAr hY ik t¨¨k 16-21 iwsU dySbd hn ty roz eh ivSvAs rKdy hn ik eh wUh»nA nyilKaA=

asIimt aAtmA id»dA hY= 35iptA p|tr ^ ipaAr krdA

wUh\nA 3:36-4:31 1092

hY= iptA ny p¨|tr ^ sB kAsy `%ty aiDkAr id|tA hoeaAhY= 36`h ivaktI ijh/A p¨|tr iv|c ivSvAs krdAhY `s kol sdIvI jIvn hY= pr `h jo p¨|tr ^ nhINm»ndA `s kol jIvn nhIN hovygA= prmyS¨r dA kRoD`s ivaktI `%ty hovygA=”

sAmirwA iv|c e|k aØrt nAl iwsU dIaM g|lMFrIsIaM ^ eh ptA l|gA ik wUh»nA nAlo iwsU dyv|D cyly b, rhy hn ty `h bpitsmA vI lY rhy

hn= 2BAvyN iwsU Kud bpitsmA nhIN dy irhA sI sgoN`s dy cyly lokM ^ bpitsmA dy rhy sn= iwsU ehjA,dA sI ik FrIsIaM ny `s bAry su, ilaA sI=3es lE iwsU ny whUidwA C|. id|tA aty m¨/ glIlI^ cilaA igaA= 4glIlI ^ jA, l%igaM iwsU ^sAmirwA dy elAky iv|co l\G,A pYdA sI=

5sAmirwA iv|c iwsU suKAr ngr iv|c aAeaA= ehngr `s zmIn dy ny/y sI jo wAkUb ny aAp,y p¨|trwUsuf ^ id|tI sI= 6wAkUb dA KUh `%Ty sI= iwsU aAp,Il\mI wAtrA toN T|k c|ukA sI= es lE `h KUh kol bYQigaA= lgBg dupihr dA smM sI= 7e|k sAmrI aØrtKUh ty pA,I iK|c, lE aAE= iwsU ny `s aØrt ^aAiKaA< “mY^ To/A ijhA pA,I pI, lE dy=” 8ehg|l `doN vAprI jdoN iwsU dy cyly ngr a»dr kuJBojn KrId, gX hoX sn=

9`s sAmrI aØrt ny aAiKaA< “mYN ivsmt hM ikt¨sIN mYToN pI, lE pA,I m»g rhy ho= t¨sIN e|k whUdIho aty mYN e|k sAmrI=” whUdIaM dI sAmirwM nAlkoE im|trtA nhIN hY= 10iwsU ny aAiKaA< “tU\ nhIN jA,dIprmyS¨r kI id»dA hY= ty eh vI nhIN jA,dI ik mYNijsny pA,I m»igaA hY< kO, hM= jy tU\ jA,dI hu»dI tU\mY^ pu%iCaA hu»dA aty mYN tY^ aimRt jl id|tA hu»dA=”

11`s aØrt ny aAiKaA< “sRI mAn jI< tsIN eh aimRtjl ikvyN pRApt kroNgy? KUh bhut .\UGA hY aty t¨hA.ykol pA,I iK|c, lE koE BM.A vI nhIN hY= 12kI t¨sINsA.y pUrvj wAkUb nAlo vI v|D mhAn ho= wAkUb nysA^ eh KUh id|tA hY= `s ny es dA pA,I pItA sIaty `s dy p¨|trM ty jAnvrM ny vI esy KUh toN pA,IpItA=”

13iwsU ny jvAb id|tA< “koE vI ivaktI jo es KUhtoN pA,I pINdA fyr ipaAsA ho jAvygA= 14pr jo koE vI`h pA,I pIvygA jo mYN `s ^ dy, vAlA hM< `h fyrkdI vI ipaAsA nhIN hovygA= es dI jgHA `h pA,Ijo mYN `s ^ id»dA hM `s dy a»dr pA,I dA cSmA b,jAvygA aty `s ^ sdIvI jIvn dyvygA=”

4

15`s aØrt ny iwsU ^ aAiKaA< “SRI mAn jI< mY^`h pA,I idP= iFr mYN vI ipaAsI nhIN rhMgI atymY^ es KUh ty pA,I iK|c, lE fyr aA`, dI koEzrUrt nhIN hovygI=” 16iwsU ny `s ^ !iKaA “jAhaAp,y ptI ^ e%Ty s|d ilaA=”

17`s aØrt ny `%tr id|tA< “myrA ptI nhIN hY=”iwsU ny `s ^ aAiKaA< “tU\ s|c aAiKaA jdoN tU\ ikhA

tyrA ptI nhIN hY= 18asl iv|c tyry p»j ptI sn atytU\ ijs aAdmI nAl hu, rih»dI XN `h tyrA ptI nhINhY= tU\ mY^ s|c aAiKaA hY=”

19`s aØrt ny ikhA< “sRI mAn jI< mY^ lgdA hY ikt¨sIN e|k nbI ho= 20sA.y ip`–dAdy es prbt ty`pAsnA krdy sn< pr t¨sIN whUdI eh aAKdy ho ikwrUSlm hI `h TM hY ij|Ty lokM ^ `pAsnA krnIcAhIdI hY=”

21iwsU ny aAiKaA< “aØrt< myry ty ivSvAs kr⁄ “vktaA irhA hY jdoN wrUSlm aA`, dI jM iptA dI `pAsnAkrn lE es prbt ty jA, dI zrUrt nhIN hovygI=22t¨sIN sAmrI lok `sdI `pAsnA krdy ho jo t¨sINKud nhIN jA,dy= asIN whUdI jA,dy hM asIN kI`pAsnA krdy hM= ik`N ik m¨ktI whUdIaM toN aA`NdIhY= 23`h smM aA irhA hY jdoN s|cy `pAsk aAtmA atys|c nAl iptA dI `pAsnA krngy= `h smM aA,p|ujA hY= prmyS¨r aijhy `pAskM ^ l|B irhA hY=24prmyS¨r aAtmA hY= es lE jo lok prmyS¨r dI`pAsnA krdy hn `nHM ^ `s dI aAtmA aty s%icaAEnAl `pAsnA krnI cAhIdI hY=”

25`s aØrt ny aAiKaA< “mYN jA,dI hM ik msIhaKvA`, vAlA msIhA aA irhA hY= jdoN `h aAvygA<`h sA^ sB kAsy dI ivaAiKaA krygA=”

26tM iwsU ny aAiKaA< “mYN< jo tyry nAl g|l kr irhAhM< msIhA hM=”

27aYn `s smyN iwsU dy cyly ngr toN prt aAX `hhYrAn ho gX ik iwsU e|k aØrt nAl g|l kr irhAsn= pr iksy ny vI eh nA puiCaA< “tU\ kI cAhu»dAhYN?” “t°\ `s aØrt nAl ik`N g|l kr irhA hYN?”

28`h aØrt ap,A G/A `%Ty C|. ky ngr ^ prtgE aty lokM ^ aAiKaA=

29“e|k aAdmI ny mY^ `h kuJ d%isaA< jo kuJ hu,t|k mYN kItA hY= aAP< `sdy drSn kro= kI `h s\BAivthI msIhA ho skdA?” 30lokM ny ip». C|. id|tA atyiwsU ^ vyK, gX=

31e»ny smyN iv|c iwsU dy cyly `nHM ^ byntI kr rhysn< “gurU< Bojn KA lP=”

1093 wUh\nA 4:32-5:732pr iwsU ny aAiKaA< “myry kol KA, lE `h Bojn

hY aty t¨hA^ es bAry kuJ nhIN ptA=”33tM cyilaM ny aAps iv|c p|uiCaA< “SAed `s

lE iksy ny Bojn ilaMdA hovygA?”34iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< “myrA Bojn prmyS¨r dI

e|CA an¨sAr krnA hY ijs ny mY^ ByijaA hY= jo kArj`s ny mY^ krn lE id|tA< `s ^ s\pUrn krnA hImyrA Bojn hY= 35jdoN t¨sIN kuJ bIjdy ho< t¨sIN hmySAeh kih»dy ho< ‘sA^ fsl v|>, lE ajy hor cArmhIny `.Ik,A pvygA=’ pr mYN t¨hA^ d|sdA hMaAp,IaM a|KM Kolo aty lokM ^ vyKo< `h pYlIaM vM{hn jo vA>I lE itaAr hn= 36jo ivaktI Fsl v|>dA`h aAp,I mzdUrI pA`NdA aty sdIvI jIvn lEFsl ek|QI krdA hY= es lE `h vI pRs\n hY joFsl bIjdA hY ty `h vI jo fsl dI vA>I krdA hY=37eh khA`t inSict s|cI hY< “e|k bIjdA hY< ‘prdUjA aAdmI Fsl dI vA>I krdA hY=’ 38mYN t¨hA^ esfsl dA fl pRApt krn lE ByijaA< ijs lE t¨sINk\m nhIN kItA< horM lokM ny es lE k\m kItA atyt¨sIN `nHM dI imhnt dA hI lAB pRApt kr rhy ho=”

39`s Sihr dy kE lokM ny iwsU iv|c ivSvAs kItA=ik`N ik aØrt ny eh gvAhI id|tI< “`s ny mY^ `hsB kuJ d%isaA jo mYN kItA hY=” 40es lE eh lokiwsU kol aAX `nHM ny `s ^ `nHM dy nAl Qihr,lE byntI kItI= es lE iwsU `%Ty do idn QihiraA=41`s dy SbdM kAr, hor vDyry lokM ny ivSvAs kItA=

42`nHM lokM ny `s aØrt ^ aAiKaA< “asIN iwsUiv|c tyry SbdM kAr, ivSvAs nhIN krdy< sgoN eslE ik`N jo asIN ˘Kud `s dy Sbd su,y hn= hu,asIN jA, gX hM ik `h s|c m¨|c dunIaM dA m¨ktIdAtA hY=”

iwsU ny e|k aiDkArI dy p¨|tr ^ rAjI kItA( m|tI 8:5 - 13; l°kA 7:1 - 10)

43`nHM do idnM bAad< iwsU `%ToN ivdA ho ky glIlI^ cilaA igaA= 44pihlM iwsU eh kih cu|ikaA sI iknbI dA `s dy aAp,y dyS iv|c sitkAr nhIN hu»dA=45jdoN iwsU glIlI phu»icaA tM lokM ny `s dA svAgtkItA= ik`N j¨ eh lok `h sArIaM g|lM dyK c¨|ky snjo iwsU ny wrUSlm iv|c psAh dy it`hAr ty kItIaMsn= ik`N ju eh lok vI `s itPhAr ty gX hoXsn=

46e|k vAr fyr iwsU glIlI iv|c kAnA ^ igaA=kAnA `h TM hY ij|Ty iwsU ny pA,I ^ mY iv|c tbdIl

kItA sI= bAdSAh dA e|k mh|tvpUr, aiDkArIkFrnAhUm iv|c rih»dA sI= `s dA p¨|tr bImAr sI=47`s ny s¨i,aA ik iwsU whUidwA toN aAeaA hY atyhu, glIlI iv|c sI= tM `h aAdmI kAnA iv|c iwsUkol igaA aty `s ny iwsU ^ kFrnAhUm iv|c drSndy, aty `sdy p|tr ^ t\drust krn dI byntI kItI=`sdA p¨|tr mrn lAgy sI= 48iwsU ny `s ^ aAiKaA<“jdoN t|k tusIN kirSmy aty ac\By nhIN dyKoNgy t¨sINmyry iv|c ivSvAs nhIN kroNgy=”

49bAdSAh dy aiDkArI ny aAiKaA< “SRI mAn jI< myryp¨|tr dy mrn toN pihlM myry Gr crn pAP=”

50iwsU ny `%tr id|tA< “jA< tyrA p¨|tr jIvygA=”`s aAdmI ny iwsU dy SbdM iv|c ivSvAs kItA aty

Gr clA igaA= 51jdoN `h Gr jA irhA sI tM rAhiv|c `sdy nOkr `s ^ imly= aty `nHM ny `s ^aAiKaA< “tyrA p¨|tr c\gA ho igaA hY=”

52`s aAdmI ny puiCaA< “myrA p¨|tr iks vkt QIkho,A SurU hoeaA sI?”

nOkr ny jvAb id|tA< “eh k|l e|k vjy dy aAspAs dA smM sI< jdoN `sdA buKAr l|T igaA=”

53`s aAdmI ^ ptA sI ik aYn e|k vjy dA hI smMsI jdoN iwsU ny aAiKaA sI< “tyrA p¨|tr jIvygA=” e`N`h aty `s dy Gr iv|c rih»dy sB lokM ny iwsU iv|civSvAs kItA= 54eh dUjA kirSmA sI jo iwsU nywhUidwA toN glIl aA`, toN bAad kItA sI=

iwsU ny e|k aAdmI ^ tlA `%ty rAjI kItAes toN bAad iwsU e|k ivSyS whUdI it`hArlE wrUSlm igaA= 2wrUSlm iv|c e|k tlA

hY ijs dy p»j brM.y >ky hoX hn= es tlA ^ ebrAnIBASA iv|c byTzTA aAKdy hn= eh tlA By.M vAlydrvAzy dy ny/y hY= 3bhut sAry bImAr lok tlA dy ny/ybrMi.aM iv|c lyqy hoX sn= kuJ lok a»nHy sn kuJl\g/y ty kuJ aDr\gI sn= 4–5`nHM iv|c e|k aijhAaAdmI vI sI jo 38 viraM toN bImAr sI= 6iwsU ny `saAdmI ^ `%Ty lyiqaM dyiKaA= iwsU ^ eh ptA sI ik`h bhut l\my smyN toN bImAr sI= es lE iwsU ny `s^ pu%iCaA< “kI tU\ c\gA ho,A cAhu»dA hYN?”

7`s bImAr aAdmI ny aAiKaA< “SRImAn jI< aijhAkoE nhIN jo `doN tlA a»dr jA, iv|c myrI shAetAkry jdoN pA,I iv|c hlcl hu»dI hY= mYN tlA a»drphu»c, vAlA pihlM ivaktI ho, dI koiSs krdA hMpr jdoN t|k ik mYN phu»cM myry toN pihlM hI koE hortlA a»dr v/ jMdA hY=”

5

wUh\nA 5:8-38 10948ifr iwsU ny `s ^ aAiKaA< “`%Q< aAp,A ibstrA

cu|k aty tur=” 9`h tur\t hI rAzI kItA igaA= `s nyap,A ibstrA c¨%ikaA aty c|l,A SurU kr id|tA=

jdoN eh sB kuJ vApiraA< eh sbt dA idn sI=10es lE whUdIaM ny `s rAzI ho jA, vAly b\dy ^aAiKaA< “a|j sbt dA idn hY ty tyrA ibstrA c¨|k,Anym dy i˘KlAF hY=”

11pr `s ny aAiKaA< “`h ivaktI ijs ny mY^c\gA kItA hY< `sy ny mY^ aAiKaA< “ap,A ibstrA c¨|kty tur=’”

12whUdIaM ny `s ^ pu%iCaA< “`h aAdmI kO, hYijs ny tY^ aAiKaA ik tU\ aAp,A ibstrA c|uk ty t¨r?”

13pr jo aAdmI rAzI kItA igaA sI `s ^ ehnhIN sI ptA ik `h kO, sI= `%Ty bhut sAry lok snaty iwsU jA cu%ikaA sI=

14bAad iv|c iwsU ny `s ^ m»dr iv|c dyiKaA= aty`s ^ aAiKaA< “dyK hu, tU\ rAjI ho igaA hY pAp krnyb\d krdy< nhIN tM tyry nAl koE hor BY/I g|l vIvApr skdI hY=” 15td `h aAdmI `%Ty vAps `nHMwhUdIaM kol igaA= aty `nHM ^ aAiKaA ijs ny mY^rAjI kItA sI< `h iwsU sI=

16es trHM dIaM g|lM iwsU sbt vAly idn krirhA sI= es lE whUdI `s ^ du|K dy, l|gy= 17priwsU ny whUdIaM ^ aAiKaA< “myrA iptA hmySA k\m krdArih»dA hY< es lE mY^ vI k\m krnA cAhIdA hY=”

18eh su,n toN bAad whUdI iwsU ^ mArn lE horvDyry koiSSM krn l|gy= whUdIaM ny aAiKaA< “iwsUsbt dy idn dA nym to/ irhA hY aty aAiKaA< prmyS¨r^ aAp,A iptA aAKky `h aAp,y aAp ^ prmyS¨r dybrAbr b,A irhA hY=”

iwsU kol prmyS¨r dA aiDkAr hY19pr iwsU ny aAiKaA< “mYN t¨hA^ s|c d|sdA hM ik

p|tr aAp,y aAp kuJ nhIN kr skdA= p|tr `hI krdAhY jo `h iptA ^ kridaM dyKdA hY= jo kuJ iptA krdA`hI p|tr vI krdA= 20pr iptA aAp,y p|tr ^ ipaArkrdA hY aty iptA p¨|tr ^ `h sB kuJ idKA`NdA hY jo`h krdA= pr iptA aAp,y p¨|tr ^ mhAn g|lM vIidKAvygA= ifr t¨sIN sB hYrAn rih jAPgy= 21iptAm¨ridaM ^ `BArdA hY aty `nHM ^ jIvn id»dA hY=e`N hI< p¨|tr vI< ijnHM ^ `h cAhu»dA< jIvn id»dAhY= 22iptA iksy dA inr,A nhIN krdA< pr `s ny ehaiDkAr pUrI trHM p¨|tr ^ id|tA hoeaA hY= 23prmyS¨rny eh es lE kItA tAik sAry lok p¨|tr dA `vyN hI

sitkAr krn ijvyN `h iptA dA sitkAr krdy hn=jo koE aAdmI p|tr dA sitkAr nhIN krdA< `h aAdmIiptA dA sitkAr nhIN krdA< jo `s ^ ByjdA hY=

24“mYN t¨hA^ s|c d|sdA hM< `h myry Sbd su,dA hYaty `nHM iv|c ivSvAs krdA hY= `h e|k< ijsny mY^ByijaA hY< sdIvI jIvn hY= `s dA inr,A nhIN hovygA=`s ^ mØt toN m¨kt kr id|tA igaA hY aty `h sdIvIjIvn iv|c dAKl ho c¨%ikaA hY= 25mYN t¨hA^ s|c d|sdAhM= `h smM aA irhA hY< aty eh pihlM hI e|Ty hY=`h jo mr c|uky hn prmyS¨r dy p¨|tr dI aAvAz ^su,ngy ty aty ijh/y lok `s ^ sun,gy `nHM ^ jIvnimlygA= 26iptA hI jIvn dA srot hY< es lE `s nyaAp,y p|tr ^ vI jIvn dA srot b,A id|tA hY= 27iptAny inr,A krn dA vI aiDkAr aAp,y p¨|tr ^ id|tA hYik`Nik `h aAdmI dA p¨|tr hY= 28es g|l bAry hYrAnnA hovo= `h smM aA irhA hY jdoN kbrM ‘c pX moXb\dy vI `s dI aAvAz s,ngy= 29`h aAp,IaM kbrMco bAhr aA jA,gy< `h ijnHM ny Bly k\m kIty hn<`BAry jA,gy aty jIvn pRApt krngy= pr `h lok<ijnHM ny m»dy k\m kIty hn< inr,y lE `BAry jA,gy=

iwsU dA whUdIaM nAl s\vAd jArI r|K,A30“mYN aAp,y-aAp kuJ nhIN kr skdA= mYN `s aADAr

ty inr,A krdA hM jo mYN prmyS¨r pAsoN s¨,dA hM= eslE myrA inr,A QIk hY= ik`N ik mYN aAp,I e|CAan¨sAr krn dI koiSS nhIN krdA sgoN mYN `sy dIe|CA an¨sAr krn dI koiSS krdA hM< ijs ny mY^ByijaA hY= 31jykr mYN aAp,y bAry sAKI dyvM< tM myrIsAKI dI koE kImt nhIN hY= 32pr e|k hor aAdmI hYjo myry bAry sAKI id»dA hY= aty mYN jA,dA hM ik `s dImyry bAry sAKI s|cI hY=

33“t¨sIN lokM ^ wUh»nA kol ByijaA aty `s ny s|cbAry sAKI id|tI= 34pr mYN e|k aAdmI dI sAKI ty inrBrnhIN krdA= mYN t¨hA^ eh g|lM es lE d|sdA hM tMik t¨sIN bcAX jA skoN= 35wUh»nA e|k dIvy vMg sI jobilaA ty ijs ny cAn,A id|tA aty t¨sIN kuJ smyN lE`s cAn, dA an\d ilaA=

36“pr jo sAKI mYN aAp,y bAry id»dA hM `h wUh»nAdI sAKI nAloN v.yrI hY= jo kArj iptA ny mY^ krnlE id|tA hY `h myry bAry sAKI id»dA hY ik iptA ny mY^ByijaA hY= 37ty `h iptA ijs ny mY^ ByijaA `s nymyry bAry sAKI id|tI= pr t¨sIN kdy `s dI aAvz nhINs¨,I= aty t¨sIN kdy `s dA rUp nhIN dyiKaA= 38`siptA dy `pdyS vI t¨hA.y a»dr nhIN hn= ik`N ik<

1095 wUh\nA 5:39-6:23

t¨sIN `s iv|c ivSvAs nhIN krdy ijs ^ iptA nyByijaA hY= 39t¨sIN eh soc ky poTIaM ^ iDaAn nAlp/Hdy ho ik tsIN `nHM rAhIN sdIvI jIvn pRApt kroNgy=`hI poTIaM myry bAry sAKI id»dIaM hn⁄ 40hAly vI<t¨sIN `s sdIvI jIvn ^ pRApt krn lE myry kolaA`, toN enkAr krdy ho=

41“mY lokM toN `stit krA`, dI lo/ nhIN= 42prmYN t¨hA^ jA,dA hM aty mYN jA,dA hM ik t¨hA.y a»drprmyS¨r dA ipaAr nhIN= 43mYN aAp,y iptA dy nAm toNaAeaA hM= pr hAly vI t¨sIN mY^ nhIN kbUldy= jykrdUsrA ivaktI aAp,y Kud dy nAm iv|c aA`NdA hY<t¨sIN `s ^ kbUl kr lvoNgy= 44t¨sIN e|k dUjy toN`stit cAhu»dy ho= pr t¨sIN `s `stit dI cAhnAnhIN r|Kdy ijh/I prmyS¨r v|loN aA`NdI hY= tM ifrt¨sIN ikvyN myry `%ty ivSvAs kr skdy ho? 45eh nAsoco ik iptA dy sAmH,yN mYN t¨hA^ doSI QihrAvMgA= jothA^ doSI QihrA`NdA hY `h mUsA hY< aty tsIN aAp,IaAs `s iv|c r|KI hoE hY= 46jykr tsIN mUsA ty ivSvAskItA hu»dA= t¨sIN myry ty ivSvAs kItA hu»dA ik`N ik`s ny myry bAry iliKaA= 47ik`N ik t¨sIN `s dIaMilKtM ty ivSvAs nhIN krdy Fyr t¨sIN myry SbdM tyikvyN kroNgy”

iwsU p»j hzAr toN v|D lokM ^ Bojn id\dA( m|tI 14:13 - 21; mrkus 6:30 - 44; l°kA 9:10 - 17)

es toN bAad iwsU glIl JIl arTAt itibirwAsJIl dy dUjy pAsy cilaA igaA= 2bhut sAry lok

`s dy nAl gX= `h es lE gX ik`N ik `nHM nyiwsU dy c\gA krn dy kirSmy dyKy sn= 3iwsU phA/I`%ty igaA aty `%Ty aAp,y cyilaM nAl bYQ igaA=4whUdIaM dy psAh dy it`hAr dA smM ny/y aA irhAsI= 5iwsU ny `%pr dyiKaA< aty bhut sAry lokM ^ `nHMv|l aA`NidaM vyiKaA= iwsU ny ifil|pus ^ aAiKaA<“asI ik|ToN `ict roqI KrId skdy hM tM jo `h sAryKA skdy hn=” 6iwsU ny eh pRSn ifil|pus ^ prK,vAsty hI pu%iCaA sI= jo `h krn vAlA sI iwsU pihlMhI jA,dA sI=

7ifil|pus ny `%tr id|tA< “BAvyN asIN sAry e|k mhInylE k\m krIX tM vI asIN enHM sAiraM ^ roqI dAe|k CoqA ijhA quk/A hI dy, wog hovMgy=”

8`%Ty e|k hor cylA sI a»idRwAs< jo ik sm~n ptrsdA BrA sI< `s ny aAiKaA< 9“aYTy e|k b|cA hY ijs kolp»j roqIaM aty do m||CIaM hn< pr eh e»ny sAry lokMlE ikvyN kAFI ho,gIaM?”

6

10iwsU ny aAiKaA< “lokM ^ aAKo ik `h bYQ jA,=`s TM ty bhut sArA GAh sI= tM p»j hzAr aAdmI`%Ty bYQ gX= 11td iwsU ny roqIaM aAp,y h|TM iv|clEaM= aty `nHM lE prmyS¨r dA D»nvAd kItA atybYQy hoX lokM ^ id|tIaM= `nHM m|CIaM nAl vI ehIkItA= iwsU ny lokM ^ `nM id|tA ij»ny dI `nHM ^ zrUrtsI=

12sAry lokM ny `doN t|k KADA jdoN t|k `h r|j nAgX= iFr iwsU ny aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< “bcy hoXroqI aty m|CIaM dy quk/y ek|Qy kr lP< kuJ vI jAeaAnA kro=” 13tM cyilaM ny bcy hoX quki/aM ^ ek|QAkItA= cyilaM ny lokM duaArA C|.IaM gEaM p»j jONdIaM roqIaM dy quki/aM nAl 12 qokrIaM BrIaM=

14iwsU dI krAmAt ^ lokM ny dyiKaA aty aAiKaA<“s|c m¨|c eh PhI nbI hY ijs dA dunIaM iv|c aA`,dA an¨mAn sI=”

15jdoN iwsU ^ ptA l|gA ik lok bdo-bdI `s ^ap,A bAdSAh bnA`,A cAhu»dy hn= tM iwsU `%ToNivdA hoky ek|lA hI phA/M v|l cilaA igaA=

iwsU dA pA,I `%ty c|l,A( m|tI 14:22 - 27; mrkus 6:45 - 52)

16SAm ^< iwsU dy cyly JIl ^ cly gX= 17pihlM toNhI hnyrA sI ty ajy t|k iwsU `nHM kol nhIN pritaAsI= cyly ikStI iv|c bYQy aty kfrnAhUm v|l ^ c|lpX jo ik JIl dy dUjy pAr sI= 18tyz hvA c|l rhI sI=diraA dIaM lihrM v|.IaM toN v.yrIaM ho gEaM=19cyly lgBg it»n jM cAr mIl JIl dy agHM jA c¨%kysn= td `nHM ny iwsU ^ dyiKaA= `h pA,I `%ty c|lirhA sI= cyly iwsU ^ ikStI dy ny/y aA`NdA vyK .rgX= 20pr iwsU ny `nHM ^ ikhA< “mYN hM .ro nA=”21jdoN iwsU ny eh aAiKaA< tM `h iwsU ^ by/I a»drc/HA ky KuS ho gX= `s toN bAad ij|Ty `nHM ny pu|j,AsI< by/I `%Ty phu»cI=

lok iwsU ^ BAldy hn22aglI svyr jo lok JIl dy dUjy k\>y ty Qihry hoX

sn< `h jA,dy sn ik iwsU aAp,y cyilaM nAl by/Iiv|c nhIN igaA aty `h jA,dy sn ik iwsU dy cylye|kly hI by/I iv|c gX sn= aty `h eh vI jA,dysn ik `%Ty kyvl ehI e|k by/I sI= 23pr tditibirwAs v|loN kuJ by/IaM `s TM ty aAEaM ij%Ty`nHM ny pRBU dy S¨kr krn toN bAad roqI KADI sI=

wUh\nA 6:24-57 109624iFr BI/ ny `%Ty nA tM iwsU ^ vyiKaA aty nA hI `sdy cyilaM ^= es lE `h `nHM ikStIaM iv|c c/Hyaty iwsU ^ l|B, lE kFrnAhUm ^ aA gX=

iwsU jIvn dI roqI25jdoN lokM ny iwsU ^ JIl dy prly pAr l%iBaA<

`nHM ny `s ^ puiCaA< “gurU jI< “tsIN e|Ty kdoN aAX?”26iwsU ny aAiKaA< “t¨sIN myrI BAl ikPN kr rhy ho?

kI es lE ik t¨sIN mY^ kirSmy kridaM vyiKaA hYijh/y ik myrI SktI ^ sAbt krdy hn? nhIN⁄ mYNt¨hA^ s|c d|sdA hM ik t¨sIN myrI BAl es lE krrhy sI< ik`N ik t¨sIN roqI KADI ty t¨sIN s\tuSq ho gXsI= 27nAS ho, vAlA Bojn pRApt krn lE k\m nAkro= pr `s Bojn lE k\m kro jo hmySA lE rih»dAaty jo t¨hA^ sdIvI jIvn id»dA hY= mn¨|K dA p¨|tr`h Bojn dyvygA= “iptA prmySr ny aAp,I prvAngIdI mohr aAdmI dy p¨|tr `%ty lA id|tI hY=”

28BI/ ny pu%iCaA< “`h ikh/IaM krnIaM hnijh/IaM prmyS¨r sAToN krn dI aAs r|KdA hY?”

29iwsU ny `%tr id|tA< “prmyS¨r tuhAToN es g|l dIaAs r|KdA hY ik< ijs ^ `s ny ByijaA tusIN `s iv|civSvAs kro=” 30BI/ ny pu%iCaA< “tU\ ikh/A kirSmAkryNgA ik asIN vyK skIX aty ivSvAs kr skIX? tU\kI krn vAlA hYN? 31sA.y pUrvjM ny `jA/ iv|c m»nKADA ijvyN ik poTIaM iv|c iliKaA hoeaA hY< ‘`s nysvrg toN `nHM ^ roqI KA, ^ id|tI=’”*

32iwsU ny aAiKaA< “mYN t¨hA^ s|c d|sdA hM= ehmUsA nhIN sI ijsny t¨hA^ surg v|loN roqI KA, ^id|tI= eh myrA iptA hY jo t¨hA^ s¨rg toN s|cI roqIid»dA hY= 33prmySr dI roqI `h hY jo surgM toN `%trdIhY aty s\sAr ^ jIvn id»dI hY=”

34lokM ny aAiKaA< “pRBU< `h roqI sA^ hmySA dyvIN=”35iwsU ny `nHM ^ ikhA< “mYN hI jIvn dI roqI hM=

ijh/A koE myry kol aA`NdA hY kdy B|uKA nhIN rhygAaty ijh/A myry iv|c ivSvAs krdA hY< kdy ipaAsAnhIN rhygA= 36mYN t¨hA^ pihlM vI aAiKaA sI ik t¨sINmY^ vyiKaA hY< pr tM vI t¨sIN inhcA nhIN krdy=37ijnHM lokM ^ prmyS¨r mYY^ id»dA hY `h myry kolaA`,gy aty mYN `s hr mn¨|K ^ svIkAr krMgA<blik `s ^ k|>MgA nhIN= 38ik`N ik mYN svrg toNaAp,I Kud dI e|CA an¨sAr krn nhIN aAeaA sgoN

‘`sny ... id|tI’ zbUr 78:24

prmySr dI e|CA ansAr krn lE aAeaA hM= 39mY^

`nHM iv|coN e|k vI ivaktI nhIN guaA`,A cAhIdA< joprmyS¨r ny mY^ id|ty hn= pr mYN `nHM ^ a»tly idnav|S `BArMgA= `h< ijs ny mY^ ByijaA hY< ehI aAsr|KdA hY= 40myry iptA dI e|CA hY: hr koE jo p¨|tr ^vyKdA aty `s iv|c inhcA rKdA hY so sdIvI jIvnpAvygA= mYN `s ^ a»t dy idn jI`NdA `BArMgA=”

41fyr whUdI `s bAry bu/ bu/A`, l|g pX ik`N ik`s ny aAiKaA< “mYN hI roqI hM jo svrg toN hyQM`%trI hY=”

42whUdIaM ny aAiKaA< “`h iwsU hY= `h wUsuF dAp¨|tr hY= asIN `s dy mAtA iptA ^ jA,dy hM= tM BlM`h ikvyN kih skdA hY< ‘mYN svrgoN `%tiraA hM=’”

43pr iwsU ny aAiKaA< “aAp,y aAp iv|c bu/ bu/APnAb\d kro= 44koE vI ivaktI myry t|k nhIN aA skdAjdoN t|k ik iptA ijs ny mY^ ByijaA hY `s ^ myry t|knhIN ilaA`NdA= mYN `s mn|K ^ a»tly idn `BArMgA=45eh nbIaM dIaM iktAbM iv|c iliKaA hoeaA hY :`h prmySr duaArA smJAX jA,gy=* hr koE ijh/AaAp,y iptA ^ su,dA aty `s koloN is|KdA hY myry t|kaA`NdA= 46iksy ny vI iptA ^ nhIN vyiKaA= `h e|k<ijh/A prmyS¨r toN aAeaA hY< `hI hY ijs ny iptA ^vyiKaA= 47mYN t¨hA^ s|c aAKdA hM< jo mn¨|K inhcAr|KdA hY sdIvI jIvn pA`NdA hY=

48 mYN hI jIvn dI roqI hM= 49t¨hA.y pUrvzM ny`zA/ iv|c m»n KADA aty mr gX= 50mYN `h roqI hM josurg toN hyQM aA`NdI hY= jykr koE vI eh roqI KMdAhY< `h kdy nhIN mrygA= 51mYN ij`NdI roqI hM< jo svrgtoN hyQM aAE hY= `h ijh/A eh roqI KMdA hY< sdAjIvygA= eh roqI myrA SrIr hY= mYN aAp,A SrIr id»dAhM tM jo es dunIaM dy lokM ^ jIvn iml sky=”

52fyr whUdIaM ny aAps iv|c bihs krnI SurU krid|tI< “BlA eh aAdmI sA^ aAp,A SrIr KA, lEikvyN dy skdA hY?”

53iwsU ny aAiKaA< “mYN t¨hA^ s|c aAKdA hM ik jdoNt|k t¨sIN mn¨|K dy p¨|tr dA SrIr nhIN KMdy aty lhUnhIN pINdy< t¨hA.y kol t¨hA.y iv|c s|cA jIvn nhINhovygA= 54`h mn¨|K ijh/A myrA mAs KMdA hY aty lhUpINdA hY sdIvI jIvn `sy dA hY aty mYN `s ^ a»tlyidn `BArMgA= 55myrA SrIr s|cA Bojn hY aty myrAlhU aslI pI, dI vstU hY= 56`h ijh/A myrA mAsKMdA aty myrA lhU pINdA myry iv|c invAs krdA aty mYN

‘`h ... jA,gy’ wsAwAh 54:13

`s iv|c invAs krdA hM= 57ij`Ndy iptA ny mY ByijaA

1097 wUh\nA 6:58-7:17

aty mYN iptA rAhIN ij`vMgA= es lE jo mY^ KMdA hYmyry rAhIN ij`NvygA= 58mYN `s roqI vrgA nhIN hMijh/I sA.y puriKaM ny `jA/ iv|c KADI sI= `nHM ny`h roqI KADI pr bAkI lokM vMg< `h vI mr gX mYNsurg toN `%trI roqI hM aty jo eh roqI KAvygA `hsdIvI jIvygA=” 59jdoN iwsU kFrnAhUm dy pRArTnAsTAn iv|c `pdyS dy irhA sI `s ny eh sB g|lMaAKIaM=

bhut sAry cyilaM dA iwsU ^ C|. jA,A60`s dy bhut sAry cyilaM ny eh s¨i,aA aty

aAiKaA< “eh `pdyS e»nA mSikl hY= kO, es `pdyS^ kbUl kr skdA hY?”

61iwsU jA,dA sI ik `s dy cyly es bAry bu/-bu/Arhy sn es lE `s ny aAiKaA< “kI eh `pdySt¨hA^ prySAn krdA hY? 62tM kI t¨sIN `doN hor vIvDyry prySAn nhIN hovoNgy jdoN t¨sIN mn¨|K dy p¨|tr ^`%Ty vAps jMidaM vyKoNgy< ijToN `h aAeaA sI? 63ehSrIr nhIN hY jo jIvn id»dA hY sgoN eh aAtmA hY jojIvn id»dA hY= jo g|lM mYN t¨hA^ d|sIaM hn `haAtmA hn< es lE eh g|lM jIvn id»dIaM hn=64pr t¨hA.y iv|coN kuJ wkIn nhIN krdy=” iwsU `nHMlokM ^ SurU toN hI jA,dA sI ijnHM ny ivSvAs nhINkItA= aty `h eh vI jA,dA sI ik `h kO, hY jo`s dy ivru|D m¨/ pvygA= 65iwsU ny ikhA< “esy lE mYNt¨hA^ ikhA sI< ik jdoN t|k iptA e|k ivaktI ^ myrykol aA`, nhIN id»dA `h myry kol nhIN aA skdA=”

66esy kAr,< iwsU dy bhuty cyilaM ny `s ^ C|.id|tA aty Biv|K iv|c `s dA an¨sr, nA kItA=

67iwsU ny bArHM rsUlM ^ aAiKaA=< “kI tsIN vI jA,AcAhu»dy ho?”

68Sm~n ptrs ny `s ^ aAiKaA< “pRBU⁄ asIN ikskol jAEX? tyry kol Sbd hn jo sdIvI jIvn id»dyhn= 69sA^ tyry ty aAsTA hY< asIN jA,dy hM ik tU\prmyS¨r v|loN piv|tr purK hYN=”

70tM iwsU ny jvAb id|tA< “mYN t¨hA.y iv|coN bArHM ^c¨i,aA hY pr t¨hA.y iv|coN e|k j,A SYtAn hY=” 71iwsUSm~n eskirwotI dy p¨|tr whUdA bAry aAK irhA sI=`h bArHM iv|coN e|k sI pr `sny iwsU dy ivru|D hojA,A sI=

iwsU aty `sdy BrAes toN bAad iwsU ny glIl dy pRMt iv|c wAtrAkItI= `h whUidwA iv|c wAtrA nhIN sI krnA7

cAhu»dA ik`N j¨ `s elAky dy whUdI `s ^ mArnAcAhu»dy sn= 2whUdIaM lE .yiraM dy purb* dA smMny/y aA irhA sI= 3es lE iwsU dy BrAvM ny `s ^aAiKaA< “hu, t\U ivdA ho aty whUidwA ^ jA tM joijh/y kirSmy tU\ krdA hYN `%Ty tyry cyly vyK sk,=4jykr koE cAhu»dA hY ik lok `s ^ jA,n tM `smn¨|K ^ lokM koloN kuJ CupA`,A nhIN cAhIdA= `s ^ap,y aAp ^ dunIaA ^ ivKA`,A cAhIdA hY= `nHM ^vI vyK, dy ijh/y anoKy k\m tU\ krdA hY=” 5iwsU dyBrAvM ny vI `s iv|c ivSvAs nhIN kItA= 6iwsU nyaAp,y BrAvM ^ ikhA< “hAly myry lE shI smM nhINaAeaA hY pr thA.y lE koE vI smM QIk hY= 7dunIaMt¨hA.y nAl nFrt nhIN kr skdI= pr eh myyry nAlnfrt krdI hY= ik`Nik mYN dunIaM dy lokM ^ d|sdAhM ik `h BY/y k\m krdy hn= 8es lE it`hAr tyt¨sIN jAvo= es vAr mYN it`hAr ty nhIN jAvMgA= myrylE ajy shI vkt nhIN aAeaA=” 9eh aAK, toNbAad iwsU glIl iv|c hI QihiraA= 10es lE iwsUdy BrA it`hAr ty cly gX= `nHM dy jA, toN bAad<iwsU vI cilaA igaA= pr `h lokM sAmH,y nhIN sgoNgupt tOr ty igaA= 11`%Ty whUdI it`hAr dy e|kQiv|c iwsU ^ l|B, l|gy aty aAiKaA< “`h ikTy hY?”

12`%Ty b/I BI/ ek|tr sI< kuJ lok aAps iv|cgupt tOr ty iwsU dy bAry g|lM kr rhy sn aty kuJaAK rhy sn< “`h e|k c\gA mn¨|K hY=” kuJ ny ikhA<“nhIN< `h lokM ^ gumrAh kr irhA hY=” 13pr e»nMbhAdur `nHM iv|c koE vI nhIN sI jo KulyaAm `s bAryg|l krdA ik`Nik lok whUdI aAgUaM toN sihmy hoXsn=

iwsU dA wrUSlm iv|c `pdyS14tkrIbn a|DA ku it`hAr smApt ho c|ukA sI=

iwsU m»dr a»dr igaA aty `s TM ty `pdyS dy,A SurUkr id|tA= 15whUdI hYrAn sn aty aAiKaA< “eh mn|Kkdy vI pAQSAlA nhIN igaA= `h eh sB ikvyNis%iKaA?”

16iwsU ny jvAb id|tA< “jo `pdyS mYN id»dA hM< myryaAp,y `pdyS nhIN hn< sgoN `s toN aA`Ndy hn ijsny mY^ ByijaA hY= 17jykr koE prsySur dI mrzI ^pUrA krnA cAhu»dA hY tM `h enHM `pdySM bAry smJygA

.yiraM dA purb hr sAl eh KAs hftA= jdoN whUdI eswAd krn lE .yiraM iv|c rih»dy sn ik mUsA dy smyN c `hcAlI sAl `jA/ iv|c Gu»sdy rhy=

ik kI myrIaM is%iKaAvM prmyS¨r v|loN hn jM myrIaM

wUh\nA 7:18-45 1098

aAp,IaM= 18koE vI jo aAp,y ivcArM dA pRcAr krdAhY< aAp,y aAp ^ mShUr krn lE krdA hY= pr `he|k ijh/A< `s ^ mShUr krn dI koiSS krdA hYijs ny `s ^ ByijaA s|cA hY aty `s iv|c koE gltInhIN hY= 19kI mUsA ny t¨hA^ SrHA nhIN id|tI= pr t¨hA.yiv|coN koE vI nym ^ nhIN m»ndA⁄ t¨sIN mY^ mAr su|q,dy mgr ik`N pX hoX ho?” 20lokM ny jvAb id|tA<“tyry a»dr BUt hY jo tY^ mArn dI koiSS kr irhA hY?”

21iwsU ny jvAb id|tA< “mYN e|k kirSmA kItA tyt¨sIN sAry hYrAn ho= 22mUsA ny t¨hA^ su\nt bAry SrHAid|tI= BAvyN su\nt mUsA toN nhIN aAE< eh sA.y ip`dAidaM toN aAE hY< jo mUsA toN pihlM sn= es lEkE vAr t¨sIN sbt dy idn vI su\nt krdy ho= 23eslE SrHA dI pAl,A lE iksy vI ivaktI dI su\nt<sbt dy idn vI< ho skdI hY= tM Fyr t¨sIN gu|sy ik`Nhu»dy ho ik mYN ivaktI dy pUry SrIr ^ sbt dy idnc\gA kItA hY? 24iksy cIz dy bAhrI aAkAr toN inr,AnA kro blik jo QIk hY `s dy aADAr ty inr,A kro=”

lok hYrAn sn ik kI iwsU hI msIh sI25kuJ lok jo wrUSlm dy rih, vAly sn `nHM ny

ikhA< “eh `hI mn¨|K ho skdA hY ijs ^ aAgU mArndI koiSS kr rhy hn=” 26pr `h KulHyaAm `pdyS dyirhA hY aty `s ^ koE `pdyS dy, toN nhIN rok irhA=s\Bv hY< ik aAgUaM ny `s ^ msIh m»n ilaA hovy=27pr asIN jA,dy hM ik eh aAdmI ikToN aAeaA hYpr jdoN aslI msIh aAvygA tM koE nhIN jA,ygA ik`h ik|ToN dA hY?”

28jdoN iwsU m»dr iv|c `pdyS dy irhA sI< `s nyaAiKaA< “t¨sIN mY^ jA,dy ho aty t¨sIN eh vI jA,dyho ik mYN ik|To aAeaA hM= pr mYN e|Ty aAp,y aiDkArnAl nhIN aAeaA= mYN `s v|loN ByijaA igaA hM ijh/As|cA hY= pr t¨sIN `s ^ nhIN jA,dy= 29pr mYN `s ^jA,dA hM< aty mYN `s v|loN aAeaA hM= `hI hY ijs nymY^ ByijaA hY=”

30jdoN iwsU ny eh aAiKaA tM `nHM ny `s ^ F/ndI koiSS kItI pr koE vI `s ^ CUh nA sikaA=ik`N ik iwsU dy jAnoN mAry jA, dA eh shI smM nhINsI= 31pr kEaM lokM ny `s `%ty ivSvAs kItA atyaAiKaA< “asIN msIh dy aA`, dA e»tjAr kr rhyhM= kI jdoN `h aAvygA tM es aAdmI toN vI v|DkrAmAtM krygA? es lE ehI msIh ho,A cAhIdAhY=”

whUdIaM vloN iwsU ^ kYd iv|c pA`, dI koiSS32jdoN FrIsIaM ny iwsU bAry eh crcAvM su,IaM<

pRDAn jAjkM aty FrIsIaM ny kuJ m»dr dy pihrydArM^ `s^ igrFtAr krn lE ByijaA= 33tM iwsU nyikhA< “hM< ajy To/A icr hor mYN t¨hA.y nAl rhMgA<ifr mYN `s kol vAps clA jAvMgA< ijs ny mY^ e|TyByijaA hY= 34t¨sIN mY^ l|BoNgy pr l|B nA skoNgy ik`Nik t¨sIN `%Ty nhIN phu»c pAvoNgA ij|Ty mYN hM=”

35whUdIaM ny e|k dUsry ^ aAiKaA< “eh BlA ik|TyclA jAvygA ij|Ty ik asIN es ^ l|B nhIN skdy? kIeh `nHM wUnAnI SihrM iv|c jAvygA ij|Ty sA.y lokrih»dy hn? kI `h `%Ty wUnAnIaM ^ `pdyS dy, jAirhA hY? 36eh aAdmI kih»dA hY< t¨sIN mY^ l|BoNgy prt¨sIN mY^ BAl nhIN skoNgy= aty t¨sIN `%Ty phu»c, dykAibl nhIN hovoNgy ij|Ty mYN hM= es dA kI mtlbhoeaA?”

iwsU dy piv|tr aAtmA bAry `pdyS37it`hAr dA a»itm idn aAeaA eh it`hAr dA

sB toN KAs idn sI= `s idn iwsU ny `%cI aAvAziv|c K/Ho ky aAiKaA< “jykr koE ipaAsA hY tM `s ^myry kol aAky pI, id`= 38eh poTIaM iv|c iliKaA hYik jo myry iv|c ivSvAs krygA aimRt jl dy diraA`s dy idl v|loN vih,gy=” 39iwsU piv|tr aAtmAbAry bol irhA sI ik jo `s iv|c ivSvAs krdy hn`h `s ^ pRApt kr sk,gy= ik`N ik aAtmA hAlynhIN id|tA igaA sI< ik`N ik hAly iwsU mihmA lE`BAiraA nhIN sI igaA=

lokM dA iwsU bAry ivvAd40jo iwsU aAK irhA sI lokM ny s¨i,aA= kuJ e|k ny

ikhA< “s|c m¨c hI eh mn¨|K nbI hY=”41kuJ horM ny aAiKaA< “`h msIh hY=”kuJ hornM ny aAiKaA< “msIh glIl iv|c nhIN

aAvygA= 42eh poTI iv|c iliKaA hoeaA hY ik msIhdA~d dy pirvAr iv|coN aAvygA= aty bYtlhm dI ngrIiv|coN aAvygA ij|Ty dA~d rih»dA sI=” 43es lE lokMdA iwsU bAry aAps iv|c mtByd sI= 44kuJ lok iwsU ^igrFtAr krnA cAhu»dy sn< pr iksy ny vI `s ^ h|TnA pAeaA=

whUdI aAgUaM ny iwsU ^ m»n, toN enkAr kItA45es lE m»dr dy pihrydAr< FrIsIaM aty prDAn

jAjkM kol gX tM `nHM FrIsIaM aty jAjkM ny pu%iCaA<

1099 wUh\nA 7:46-8:21

“t¨sIN iwsU ^ igrFtAr krky aAp,y nAl ik`N nhINilaMdA?”

46m»dr dy pyhrydArM ny a|goN aAiKaA< “es dy brAbrdy kdy iksy hor mn¨|K ny bcn nhIN kIty hn=”

47fyr FrIsIaM ny aAiKaA< “kI es dA BAv eh hYik `s ny t¨hA^ vI mUrK b,AeaA hY= 48kI iksy vIaAgU jM FrIsI ny `s iv|c ivSvAs kItA hY? nhIN⁄49pr eh lok< ijnHM ^ SrHM dA nhIN ptA< prmyS¨r dySrAp hyQM hn=”

50`s ny `nHM ^ aAiKaA< pr inkoidm¨s< ijs nypihlM hI iwsU nAl m¨lAkAt kItI sI< `nHM iv|coN e|ksI= 51kI sA.I SrHA iksy ^< `s ^ su,y aty jA,y ibnAdoSI QihrA`NdI hY ik `s ny kI kItA hY?”

52whUdI aAgUaM ny aAiKaA< “kI tU\ vI glIl iv|coNhY? poTIaM p/Ho ifr t¨sIN vyKoNgy ik koE nbI glIlI toNnhIN aA`NdA=”

(wUh»nA dIaM kuJ purA,IaM p|tRIaM iv|c

t¨k 7:53 - 8 :11 nhIN hn=)

e|k aØrt bdkArI kridaM f/I gE53sAry whUdI aAgU `ToN aApo-aAp,y Gr cly gX=

iwsU zYtUn dy phA/ v|l ^ tur ipaA= 2svyr-sAriwsU m»dr ^ m¨i/aA aty sAry lok iwsU kol aAX

3iwsU `%Ty bYiQaA aty `nHM ^ `pdyS id|tA= nym dypRcArk aty FrIsI `%Ty e|k aØrt ^ iwsU kol lY aAXjo ik bdkArI kridaM f/I gE sI= `nHM whUdIaM ny`s aØrt ^ lokM sAmH,y K/Hy ho, lE mAzbUr kItA=4`nHM ny iwsU ^ aAiKaA< “gurU⁄ eh aØrt `doN F/IgE jdoN eh bdkArI kr rhI sI? 5SrHA iv|c< mUsAny hukm id|tA hY ik aijhIaM aØrtM ^ p|TrM nAl mArdy,A cAhIdA hY= sA^ d|so sA^ kI krnA cAhIdA?”6whUdI `s ^ clAkI nAl fsA`, lE eh svAlpu|C rhy sn tM ik `h kuJ Zlt aAKy= `h `s dyiKlAF koE doS m/H,A cAhu»dy sn= pr iwsU T|ly JuikaAaty zmIn ty aAp,I `Ngl nAl kuJ ilK, l|g ipaA=7whUdIaM ny lgAtAr `s ^ eh svAl pu%iCaA tMiwsU tAhM is|DA hoeaA aty aAiKaA< “kI eTy koE aijhAmn¨|K hY ijs ny kdy koE pAp nhIN kItA `h mn¨|K es`%pr pihlA p|Tr mAr skdA hY=” 8tM `h fyr T|lyJuikaA aty DrAtl ty kuJ ilK, l|g ipaA=

9jo iwsU ny aAiKaA lokM ny s¨i,aA aty `h e|ke|k krky ivdA ho, l|gy= sB toN pihlM bzurg lok

8

gX ifr hor sAry lok vI ivdA ho gX= iwsU ek|lA`s aØrt nAl bicaA jo ik `sdy sAmH,y K/I sI=10iwsU ny `s aØrt ^ vyiKaA aty aAK, l|gA< “hyaØrt< `h ik|Ty hn? kI iksy ny vI tY^ doSI krArnhIN id|tA?” 11`s aØrt ny `%tr id|tA< “nhIN SRImAn jI⁄ mY^ iksy ny vI doSI krAr nhIN id|tA=”

ifr iwsU ny aAiKaA< “tM mYN vI tyrA doSI ho, dAinr,A nhIN krdA= hu, tU\ jA skdI hYN pr Biv|Kiv|c hor vDyry pAp nA krIN=”

iwsU dunIaM dA cAn, hY12bAad iv|c iwsU ny m¨/ lokM nAl g|l kItI aty

ikhA< “mYN dunIaM dA cAn, hM= `h mn¨|K jo myrAansr, krdA< `h kdy vI hnyiraM iv|c nhIN jIvygAsgoN `s kol jIvn dI roSnI hovygI=”

13pr FrIsIaM ny iwsU ^ ikhA< “jdoN tU\ aAp,y-aApbAry eh g|lM aAKdA hYN tM isrf tU\ hI hYN< jo ehaAKdA ik eh s|c hY< es lE asIN `h nhIN kbUlskdy jo tU\ aAK irhA hYN=”

14iwsU ny jvAb id|tA< “hM mYN aAp,y aAp bAryaijhIaM g|lM aAK irhA hM aty eh s|c ny ik`Nik mYNjA,dA hM ik mYN ikToN aAeaA hM aty ik|Tyy jAvMgA=pr t¨sIN nhIN jA,dy ik mYN ik|To aAeaA hM ty ikTyjAvMgA= 15t¨sIN lok mAnvI drjy dy aADAr ty myrAinr,A krdy ho< pr mYN iksy dA inr,A nhIN krdA=16pr jy mYN inr,A krM tM myrA inr,A s|cA hovYgA<ik`N ik mYN e|klA nhIN hM< iptA ijs ny mY^ ByijaAmyry nAl hY= 17t¨hA.I SrHA iv|c vI eh iliKaA hoeaAhY ik do mn¨|KM dI gvAhI jAez hY= 18mYN aAp,y p|K`%ty gvAhI id»dA hM aty myrA iptA< ijs ny mY ByijaAhY< vI myry p|K `%ty gvAhI id»dA hY=”

19lokM ny pu%iCaA< “tyrA iptA ik|Ty hY?” iwsU nyaAiKaA< “t¨sIN mY^ jM myry iptA ^ nhIN jA,dy= pr jyt¨sIN mY^ jA,dy hu»dy tM t¨sIN myry iptA ^ vI jA,jMdy=” 20iwsU ny eh g|lM `doN aAKIaM jdoN `h m»drdy elAky iv|c `pdyS dy irhA sI= jdoN `h c/HAvy dIpyqI kol pRcAr dy irhA sI pr iksy vI mn¨|K ny `s ^igrftAr nhIN kItA ik`Nik ajy iwsU dA shI vylAnhIN sI aAeaA=

whUdI iwsU ^ nhIN smJy21iwsU ny fyr lokM ^ aAiKaA< “mYN t¨hA^ C|. dyvMgA

aty t¨sIN mY^ l|BoNgy< pr t¨sIN aAp,y pApM iv|c mr

wUh\nA 8:22-51 1100

jAvoNgy= t¨sIN `s jgHA nhIN aA skdy< ijTyy mYN jA irhAhM=”

22Fyr whUdI aAps iv|c boly< “kI iwsU aAp,y aAp^ mAr lvygA? ik`N jo `s ny aAiKaA hY< ‘t¨sIN `sjgHA nhIN aA skdy ij|Ty mYN jA irhA hM= `%Ty t¨sINnhIN phu»c skdy=’”

23pr iwsU ny `nHM lokM ^ aAiKaA< “t¨sIN T%ilPN hopr mYN `%proN hM= t¨sIN es dunIaM nAl sb\iDt ho prmYN es dunIaM nAl s\b\iDt nhIN hM= 24es lE mYNt¨hA^ aAiKaA sI ik t¨sIN aAp,y pApM s\g mrogy= hM<jykr t¨sIN ivSvAs nhIN kroNgy ik mYN `h hM< tM t¨sINaAp,y pApM iv|c mr jAvoNgy=”

25tM `nHM ny aAiKaA “tU\ kO, hY?”iwsUU ny jvAb id|tA< “mYN `hI hM jo mYN t¨hA^ m¨>oN

kih»dA aA irhA hM= 26myry kol t¨hA.y inr,y krn atybol, lE bhut sArIaM g|lM hn= `h e|k ijs nymY^ ByijaA< s|c boldA hY aty mYN lokM ^ `h g|lMd|sdA hM jo mYN `s toN su,IaM hn=”

27lok `h n smJ sky ik iwsU `nHM nAl iptA bAryg|l kr irhA sI= 28tM iwsU ny lokM ^ aAiKaA< “jdoNtsIN mn|K dy p|tr ^ `%cA c%koNgy tM tsIN jA, jAvoNgyik mYN `h hM= aty t¨sIN jA, jAvoNgy ik mYN kuJ vIaAp,y aiDkAr nAl nhIN krdA= aty tuusIN jA, jAvoNgyik mYN `hI boldA hM jo kuJ myry iptA ny mY^ isKAeaAhY= 29`h ijs ny mY^ ByijaA myry nAl hY= mYN hmySA`hI krdA hM jo `h ps\d krdA hY< es lE `s nymY^ e|klA nhIN C%i.aA=” 30jdoN iwsU aijhIaM g|lMaAK irhA sI< tM bhut lokM ny `s iv|c ivSvAs kItA=

iwsU dA pAp toN m¨ktI bAry `pdyS31tM iwsU ny `nHM whUdIaM ^ aAiKaA jo `s iv|c

inhcA r|Kdy sn< “jykr t¨sIN myry `pdyS ^ m»noNgy tMtsIN myry aslI cyly ho= 32t|d tsIN s|c ^ jA, jAvoNgyaty `hI s|c t¨hA^ m¨kt kr dyvygA=”

33whUdIaM ny jvAb id|tA< “asI abrAhAm dI a»ShM= asIN kdy vI iksy dy syvk nhIN rhy ifr tU\ ik`Nkih»nM ik asIN m¨kt ho jAvMgy?”

34iwsU ny aAiKaA< “mYN t¨hA^ s|c aAKdA hM ik hryk`h< ijh/A pAp krdA rih»dA< `h pAp dA gulAm hY=35e|k gulAm hmySA vAsty pirvAr nAl nhIN rih»dApr e|k p¨|tr hmySA pirvAr nAl rih»dA hY= 36eslE jykr t¨hA^ p¨|tr aAzAd kr id»dA hY tM t¨sINs|c m¨|c aAzAd ho jAvogy= 37mYN jA,dA hM ik t¨sINabrAhAm dI a»S ho= pr t¨sIN mY^ mArnA cAhu»dy ho

ik`N ik t¨sIN myry `pdyS ^ kbUl, lE rAzI nhINho= 38mYN t¨hA^ `hI kuJ aAK irhA hM jo myry iptA nymY^ drsAeaA hY= pr t¨sIN `h kuJ krdy ho jo t¨hA.yiptA ny t¨hA^ krn vAsty ikhA hY=”

39whUdIaM ny ikhA< “sA.A iptA abrAhAm hY=”iwsU ny aAiKaA< “jykr s|c m¨|c t¨sIN abrAhAm dI

a»S hu»dy< tM t¨sIN `hI krnIaM krdy jo abrAhAm nykItIaM= 40mYN `h hM ijsny t¨hA^ s|c d%isaA< ijh/AmYN prmyS¨r toN s¨i,aA< pr t¨sIN mY^ mAr dy,A cAhu»dyho= abrAhAm ny tM aijhA kuJ nhIN sI kItA 41t¨sIN`vyN dIaM g|lM kro ijvyN dIaM t¨hA.A iptA krdAhY=”

pr whUdIaM ny ikhA< “asIN `nHM b%icaM vMg nhINhM ijnHM ^ eh nhIN ptA ik `nHM dA iptA kO, sI?sA.A e|k iptA hY aty `h prmyS¨r hY=”

42iwsU ny `nHM whUdIaM ^ ikhA< “jykr prmyS¨rt¨hA.A iptA hu»dA t¨sIN mY^ ipaAr krdy ik`Nik mYNprmySr v|loN aAeaA hM aty hu, mYN e|Ty hM= mYN aAp,IKud dI e|CA nAl nhIN aAeaA< mY^ prmyS¨r ny hIByijaA hY= 43t¨hA^ jo mYN kih irhA hM ik`N smJ nhINaA irhA? ik`N ik t¨sIN myry `pdySM ^ suun, lEitaAr nhIN ho= 44thA.A iptA SYtAn hY aty tsIN `sdIa»S ho ty isrf `hI krnA cAhu»dy ho jo `s ^ ps\d hY=SYtAn SurU toN hI hitaArA hY `h s|c dy ivru|D hY= `siv|c koE s|c nhIN= jd `h JUQ boldA hY< `h aAp,AaslI svrUp pRgqA`NdA hY= hM⁄ SYtAn JUQA hY aty`h JUQ dA iptA hY= 45mYN t¨hA^ s|c d|s irhA hM< esylE t¨sIN myrA ivSvAs nhIN krdy= 46kI t¨hA.y iv|coNkoE hY jo eh sAbt kr sky ik mYYN pAp dA doSI hM?jykr mYN s|c d|s irhA hM t¨sIN myrA ivSvAs ik`NnhIN krdy? 47e|k ivaktI ijh/A prmyS¨r toN hYprmyS¨r dy SbdM ^ kbUldA hY pr t¨sIN sun, toNenkAr krdy ho ik`N ik t¨sIN prmyS¨r toN nhIN ho=”

iwsU aAp,y aty abrAhAm bAry d|sdA hY48whUdIaM ny aAiKaA< “kI asIN QIk nhIN aAiKaA

ik tU\ e|k sAmrI hY aty tyry a»dr e|k BUt pRvyS krigaA hY=

49iwsU ny aAiKaA< “myry a»dr koE BUt nhIN hY= mYNaAp,y iptA dA snmAn krdA hM< pr tsIN myrA inrAdrkrdy ho= 50mYN aAp,y-aAp vAsty mAn nhIN cAhu»dA=e|k aijhA hY jo mY^ mAn dy,A cAhu»dA hY= `h m¨nsfhY= 51mYN t¨hA^ s|c d|sdA hM jykr koE vI mn¨|K myry`pdyS ty c|lygA `h kdy vI nhIN mrygA=”

1101 wUh\nA 8:52-9:2052whUdIaM ny iwsU ^ aAiKaA< “hu, asIN jA,dy hM

ik tyry a»dr e|k BUt hY= e|ToN t|k ik abrAhAm atydUsry nbI vI mr gX pr tU\ kih»nA ik jykr koE myry`pdyS dA an¨sr, `h sdIvI jIvn pAvygA= `hkdy vI nhIN mrygA=’ 53kI tU\ sA.y iptA abrAhAm toNv|.A hYN? abrAhAm aty nbI mr gX tM tU\ BlA aAp,y-aAp ^ kI smJdA hYN?”

54iwsU ny jvAb id|tA< “jykr mYN aAp,y-aAp dAsitkAr cAhu»dA hM< tM `s sitkAr dI koE kImtnhIN= pr ijh/A mY^ sitkArdA hY< myrA iptA hY= atyt¨sIN kih»dy ho ik `h sA.A prmyS¨r hY= 55pr vAstviv|c tuusIN `s ^ nhIN jA,dy pr mYN `s ^ jA,dAhM= jykr mYN eh khM ik mYN `s ^ nhIN jA,dA tM mYNt¨hA.I trHM JUQA hovMgA= pr mYN `s ^ jA,dA hM aty`s dy bcnM dI pAlnA krdA hM= 56t¨hA.A iptAabrAhAm b/A KuS sI ik `h myry aA`, dA idnvyKygA= `s ny es ^ vyiKaA aty b/A KuS hoeaA=”

57ifr whUdIaM ny iwsU ^ aAiKaA< “kI tU\ abrAhAm^ vyiKaA hY? tU\ ikvyN vyiKaA ho skdA hY jd ik tU\p»jAhM viraM dA vI nhIN=”

58iwsU ny aAiKaA< “mYN thA^ s|c d|sdA hM= abrAhAmdy jnm toN pihlM< mYN hM=” 59jdoN iwsU ny es trHMaAiKaA< lokM ny `s ty su|q, vAsty p|Tr c|uky= priwsU l¨k igaA aty m»dr C|. ky clA igaA=

iwsU ny jnm toN a»nyH ^ rAzI kItAjdoN iwsU jA irhA sI tM `s ny rAh iv|c e|ka»nHA aAdmI vyiKaA= eh aAdmI jnm toN hI

a»nHA sI= 2iwsU dy cyilaM ny `s ^ aAiKaA< “gurU< ehaAdmI jnm toN a»nHA hY< pr iks dy pApM duaArA `ha»nHA pYdA hoeaA hY? `s dy aAp,y pApM kAr, jM`sdy mM-bAp dy pApM kAr,?”

3iwsU ny aAiKaA “eh `s dy pApM dA jM `s dy mMbAp dy pApM dA ntIzA nhIN hY= pr eh c\gA hoky lokM^ prmyS¨r dI SktI ivKA`, vAsty a»nHA pYdA hoeaAsI= 4sA^ `s prmySr dA kArj < idn rih»idaM krnAcAhIdA hY< ijs ny mY^ ByijaA hY= ik`N ik iFr rAt hojAvygI< aty koE vI rAt vyly k\m nhIN kr skdA=5jd tIk mYN dunIaA iv|c hM mYN dunIaM lE cAn,hM=”

6eh kih, toN bAad< iwsU ny zmIn ty Tu%ikaA atyes nAl To/A ic|k/ kItA aty `h ic|k/ a»ny mn¨|KdI a|K ty lyipaA= 7iwsU ny `s mn¨|K ^ aAiKaA< “jAaty isloaAm dy ku\. iv|c aAp,IaM a|KM Do< isloaAm

9

dA arT hY “ByijaA hoeaA=” es lE `h k\¨. tyigaA aty aAp,IaM a|KM Do, toN bAad vAps pritaA=hu, `s ^ sB idKdA sI= 8ijnHM lokM ny es ^ BIKm»gidaM vyiKaA sI= aty `s dy guaM>IaM ny ikhA<“vyKo kI eh `hI e|k nhIN ijh/A bYQ ky BIK m»gdAhu»dA sI=”

9kuJ lokM ny ikhA< “hM `hI hY=” pr dUjy lokM nyaAiKaA< “nhIN eh `h aAdmI nhIN hY< eh `s dyvrgA l|gdA hY=”

pr `s aAdmI ny aAiKaA< “mYN `hI aAdmI hM=10lokM ny puiCaA< “eh ikvyN hoeaA? tY tyrI idRSqI

ikvyN pRApt hoE?”11aAdmI ny `%tr id|tA< “iwsU nAmIN aAdmI ny kuJ

ic|k/ b,AeaA ty myrIaM a|KM `%ty pA id|tA= `s nymY^ islomAn ku\. ty Do, vAsty jA, lE ikhA= jd mYNislomAn ku\. ty igaA aty a|KM DotIaM tM mYN vyK, wogsI=” 12lokM ny `s ^ aAiKaA “`h ikTy hY?

mn¨|K ny jvAb id|tA< “mYN nhIN jA,dA=”

whUdIaM ny iwsU dy rAzI kIty mn¨|K ^ svAl pu|Cy13t|d lok `s aAdmI ^< “FrIsIaM kol ilaAX< jo

pihlM a»nHM sI= 14iwsU ny gArA b,A ky `s aAdmIdIaM a|KM ^ sbt dy idn c\gA kItA sI=”

15tM es vArI FrIsIaM ny `s mn¨|K ^ pu%iCaA<“tY^ aAp,I idRSqI ikvyN imlI?”

mn¨|K ny `%tr id|tA< “`s ny myrIaM a|KM ty ic|k/lAeaA< mYN a|KM DotIaM aty hu, mYN dyK skdA hM=”

16kuJ FrIsIaM ny aAiKaA< “eh mn|K prmySr v|loNnhIN hY ik`N ik eh sbt dy idn dy nym ^ vI nhINrK irhA= es lE `h prmyS¨r v|loN nhIN hY=”

kuJ e|k hor lokM ny aAiKaA< “kI e|k pApI aAdmIaijhy kirSmy kr skdA hY=” whUdI es g|l `%praAps iv|c sihmt nA hoX=

17whUdIaM dy aAgUaM ny `s aAdmI ^ dubArA puiCaA<“`h mn¨|K ijs ny tY^ rAzI kItA< ijs krky hu, tU\vyK skdA hY= tU\ `s aAdmI bAry kI aAKdA hY?”

`s aAdmI ny ikhA< “`h e|k nbI hY=” 18jdoN t|k`s dy mAipaM ^ nhIN s%idaA whUdIaM ny eh ivSvASnhIN kItA ik `h aAdmI a»nHA sI aty rAjI kItA igaAsI= 19whUdIaA ny `sdy mM-bAp ^ puiCaA< “kI ehmn¨|K t¨hA.A p¨|tr hY? t¨sIN aAKdy ho ik eh a»nHAjnimaM sI tM eh hu, ikvyN vyK skdA hY?”

20`s dy mAipaM ny aAiKaA< “asIN jA,dy hM ikeh sA.A p¨|tr hY aty jdoN eh jnimaA sI tM a»nHA

wUh\nA 9:21-10:9 1102

sI= 21pr sA^ eh nhIN ptA ik hu, es ^ ikvyNidsdA hY= asIN nhIN jA,dy ik `s dIaM a|KM iks nyc\gIaM kItIaM hn= t¨sIN `s ^ p¨|Co= `h b|cA nhINv|.A hY aty `h aAp,y bAry t¨hA.y svAlM dy jvAb dyskdA hY=” 22`sdy mAipaA ny eh es lE aAiKaA<ik`N ik `h whUdI aAgUaM toN .rdy sn= whUdI aAgUaMny pihlM hI FYslA kr ilaA sI ik `h `s mn¨|K ^pRArTnA sTAn iv|coN k|> dy,gy jo eh aAKygA ik iwsUmsIh hY= 23esy lE `sdy mAipaM ny aAiKaA< “`hkAFI isaA,A hY< `s ^ hI p|uC lvo=”

24whUdI aAgUaM ny `s aAdmI ^< jo pihlM a»nHAsI< dUjI vArI bulAeaA aty aAiKaA< “tU\ prmyS¨r dysAmH,y s|c bol asIN jA,dy hM ik `h mn¨|K (iwsU)pApI hY=”

25`s mn¨|K ny aAiKaA< “mYN nhIN jA,dA ik `hpApI hY jM nhIN= mYN isrf e|k hI g|l jA,dA hM ikmYN a»nHA sI aty hu, mYN vyK skdA hM=”

26whUdIaM dy aAgUaM ny aAiKaA< “`s ny tY^ kIkItA? `s ny ikvyN tyrIaM a|KM c\gIaM kItIaM?”

27mn¨|K ny aAiKaA “mYN t¨hA^ pihlM vI aAiKaA prt¨sIN nhIN s¨i,aA= t¨sIN `hI g|l fyr toN sun,I ik`Nps«d krdy ho? kI t¨sIN vI `s dy cyly b,nA cAhu»dyho?” 28whUdIaM dy aAgU b/y kroD iv|c aAX ty ifr`s aAdmI ^ b/A burA BlA ikhA aty aAiKaA< “tU\`s aAdmI dA cylA hY= ty asIN mUsA dy cyly hM= 29asINjA,dy hM ik prmyS¨r ny mUsA nAl g|l kItI sI< pres aAdmI bAry< asIN nhIN jA,dy ik `h ik|ToN aAeaAhY=”

30`s mn¨|K ny ikhA< “eh b/I ajIb g|l hY= t¨sINnhIN jA,dy ik iwsU ik|ToN aAeaA hY= pr esny myrIaMa|KM rAjI kItIaM hn= 31asIN sB jA,dy hM ik prmySrpApIaM dI nhIN su,dA= pr prmyS¨r `s ivaktI ^su,dA hY jo SrDAlU hY aty `s dy hukmM dA aAigaAkArIhY= 32eh pihlI vAr hY ik iksy ny a»nHy jnmy aAdmIdIaM a|KM c\gIaM kItIaM ho,= 33eh mn¨|K zrUrprmyS¨r v|loN hovygA= jykr `h prmyS¨r v|loN nhINaAeaA< tM `h aijhI g|l krn wog nA hu»dA=”

34whUdIaM dy aAgUaM ny jvAb id|tA< “tU\ pApM iv|cj\imaM sI= kI tU\ sA^ isKA`, dI koiSS kr irhAhYN?” ifr `nHM ny `s ^ cly jA, lE ikhA=

aAtmk a»nHApn35jdoN iwsU ^ ptA l|gA ik `nHM ny `s aAdmI ^

e|ToN jA, ^ ikhA hY tM iwsU ny `s aAdmI ^ l|B ky

pu%iCaA< “kI tU\ mn¨|K dy p¨|tr dA ivSvAs krdA hY?”36mn¨|K ny ikhA< “hy pRBU< mn¨|K dA p¨|tr kO, hY? mY^d|soN tM jo mYN `s iv|c ivSvAs kr skM=”

37iwsU ny `s ^ aAiKaA< “tU\ `s ^ pihlM hI vyiKaAhY< `h mn¨|K dA p¨|tr hY jo hu, tyry nAl g|lM krirhA hY=”

38mn¨|K ny aAiKaA< “pRBU ⁄ mYN inhcA krdA hM= tM`s aAdmI ny Juk ky iwsU ^ m|TA qyikaA=”

39iwsU ny aAiKaA< “mYN es dunIaM ty inr,A krnlE aAeaA hM= mYN es jgt ty es lE aAeaA tMjo a»nyH vyK sk, aty `h ijh/y socdy hn ik `h vyKskdy hn a»ny ho jA,=”

40kuJ FrIsIaM ny jo iwsU dy ny/y K/y sn< eh sui,aMaty aAiKaA< “kI⁄ tyrA mtlb eh hY ik asIN vIa»ny hM?”

41iwsU ny aAiKaA< “jykr t¨sIN s|cm¨|c a»nHy hu»dy< tMt¨sIN pAp dy doSI nA hu»dy= pr hu, t¨sIN aAKdy ho<“asIN vyK skdy hM’< es lE t¨sIN doSI ho,A jArIr|Kdy ho=”

awAlI aty `s dIaM By.MiwsU ny aAiKaA< “mYN t¨hA^ s|c aAKdA hM ikijh/A mn|uK By.M dy bA/yy iv|c drvAjy dy

rsty dI bjAX iksy hor rsty v/dA hY `h By.M corIkrn aAeaA hY= 2pr `h mn¨|K ijh/A fAqk rAhINv/n vAlA hY `h awAlI hY= 3`s dy lE drbAnFAqk KolH id»dA hY= aty By.M `sdA bol su,dIaA hnaty `h aAp,IaM By.M ^ nA`N lY-lY ky bulA`NdA aty`nHM ^ bAhr lY jMdA hY= 4jdoN `h aAp,IaM sArIaMBy.M ^ bAhr k|> lYNdA tM `h `nHM dy a|gy turdA hYaty By.M `s dA ip|CA krdIaM hn ik`Nik `h `sdIavAz ^ pCA,dIaM hn= 5 pr `h prAX mn¨|K dymgr kdy nhIN jA,gIaM sgoN `h `s toN n|QjA,gIaM ik`N ik `h prAeaM dI aAvAj ^ nhINpCA,dIaM=” 6BAvyN iwsU ny lokM ^ eh idRSqMtsmJAeaA pr `h es dA arT nA smJ sky=

iwsU c\gA awAlI hY7tM iwsU ny<dubArA ikhA< “mYN t¨hA^ s|c d|sdA hM ik

By.M lE duaAr mYN hM= 8ik`N j¨ ijh/y mYToN pihlMaAX `h cor jM .AkU sn< By.M ny `nHM ^ nhIN si,aA=9mYN duaAr hM< ijh/A mn¨|K myry rAhIN pRvyS krdA hYbcAeaA jAvygA= `h a»dr-bAhr aAeaA-jAeaA

10

1103 wUh\nA 10:10-41

krygA aty `s ^ jo cAhIdA hY l|B jAvygA= 10corcorI< mArn aty nSq krn lE dAKl hu»dA hY< pr mYN`nHM ^ jIvn dy, aAeaA hM< e|k coKA jIvn=

11“mYN c\gA awAlI hM= e|k c\gA awAlI By.M dIKAtr aAp,A jIvn kurbAn kr id»dA hY= 12e|k BA/ydA mzdUr aAj/I nhIN hY= `h By.M dA mAlk nhINhY= es lE ij`N hI `h biGaA/ ^ aA`NidaM vyKdA<`h n|Q jMdA hY= biGaA/ `nHM By.M ty hmlA krdAaty `nHM ^ iK».A id»dA hY= 13mjdUr n|Q jMdA hY ik`Nik `h isrf tn˘KAh lE k\m krdA hY aty By.M dAiKaAl nhIN r|KdA=

14-15“mYN c\gA awAlI hM< jo By.M dA iDaAn r|KdAhM= `vyN hI ijvyN ik iptA mY^ jA,dA hY mYN aAp,IaMBy.M ^ jA,dA hM aty ijvyN mYN iptA ^ jA,dA hM<myrIaM By.M vI mY^ jA,dIaM hn= mYN By.M dy bdlyaAp,I jAn kurbAn krdA hM= 16myrIaM hor vI By.Mhn ijh/IaM es e|j/ iv|c nhIN hn= mY^ cAhIdAhY kI `nHM ^ vI ilaAvM aty `h myrI aAvAz su,ngIaMaty e|k e|j/ aty e|ko awAlI hyvygA= 17myrA iptAmY^ ipaAr krdA hY ik`ik mYN aAp,I jAn id»dA hM<tM jo mYN es ^ Fyr toN vAps lY skM= koE mn¨|K myrIiz\dgI myry toN nhIN KoNhdA pr mYN es ^ aApy hI guaAid»dA hM= 18mY^ aAp,A jIvn dy, dA aty es ^ fyrvAps lY, dA aiDkAr hY= myry iptA ny mY^ eh hukmid|tA hY=”

19iwsU dy enHM SbdM ^< e|k vAr Fyr sun, toNbAad< whUdIaM dA aAps iv|c mtByd ho igaA=20bhuitaM ny aAiKaA< “es dy a»dr BUt hY es lEeh e|k pAgl aAdmI vM{ bol irhA hY= t¨sIN es ^ik`N su, rhy ho?”

21pr dUijaM ny aAiKaA< “ijs aAdmI iv|c BUt hovy`h es trHM nhIN bol skdA= kI koE BUt iksy a»nHy ^idRSqI dy skdA hY? nhIN⁄”

whUdIaM dA iwsU dy ivru|D ho,A22eh srdI dI ru|t sI aty pRitSQA dy it`hAr*

dA smM aAeaA= 23iwsU m»dr iv|c sulymAn dI i.P>Ity qihl irhA sI= 24whUdI iwsU dy aAly duaAly ek|trho gX aty kih, l|gy< “ik»ny smyN t|k tU\ sA^ duibDAiv|c r|KyNgA? jykr tU\ msIh hY tM sA^ sAf-sAf kih=”

25iwsU ny aAiKaA< “mYN pihlM hI t¨hA^ d|s c¨%ikaA

pRitSQA dA it`hAr h^kA< whUdIaM v|loN ids\br dy mhInyiv|c KAs hFtA mnA`, dA it`hAr hY=

hM pr t¨sIN ivSvAs nhIN kItA= mYN aAp,y iptA dy nM

ty krAmAtM krdA hM= aty `h krAmAtM myry bAry sAKIid\dIaM hn= 26pr t¨sIN ivSvAs nhIN krdy= ik`Nik t¨sIN myry e|j/ dIaM By.M nhIN ho= 27myrIaM By.MmyrI aAvAz ^ su,dIaM hn= mYN `nHM ^ jA,dA hMaty `h myrA an¨sr, krdIaM hn= 28mYN aAp,IaMBy.M ^ sdIvI jIvn id»dA hM aty `h kdy nhINmr,gIaM aty nA hI koE `nHM ^ myry toN Koh skdAhY= 29myry iptA ny `nHM ^ mY^ id|tA hY= `h sB toNmhAn hY= 30koE vI `nHM By.M ^ myry iptA dy h|ToN nhINKoh skdA= mYN aty iptA e|k hM=”

31whUdIaM ny eh s¨i,aA aty iwsU ^ mArn lEp|Tr c¨|ky= 32pr iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< “mYN t¨hA^iptA v|loN anykM c\gIaM krnIaM ivKAEaM= `nHM iv%coNiks kArj vAsty t¨sIN myry `%ty pTrAv krnA cAhu»dyho?”

33whUdIaM ny aAiKaA< “asIN tyry ty iksy c\gy k\mvAsty p|Tr nhIN su|q rhy< sgoN es lE ik tU\ prmyS¨rdy i˘KlAF boilaA hYN= tU\ isrf e|k mn¨|K hY pr tU\aAKdA hYN ik tU\ prmyS¨r hYN= esy lE asIN tY^ p|TrMnAl jAnoN mArnA cAhu»udy hM=”

34iwsU ny aAiKaA< “eh t¨hA.I SrHA iv|c iliKaAhoeaA hY< ‘mYN aAiKaA t¨sIN dyvty ho=’* 35`h lokijnHM ny prmyS¨r dA s\dyS pRApt kItA `h es poTIiv|c dyvty sdA`Ndy hn aty poTI kdy vI JUQI nhIN hoskdI= 36ifr t¨sIN ikvyN kih skdy ho ik mYN prmyS¨rdy i˘KlAF bol irhA hM= isrf ik`N ik mYN aAiKaA hY mYNprmyS¨r dA p¨|tr hM? mYN `h hM ijs ^ prmyS¨r nyes dunIaM ty Byj, lE c¨i,aA= 37jykr mYN `hg|lM nA krM jo myrA iptA krdA hY< tM jo mYN aAKdA hM`sty ivSvAs nA kro= 38pr jy mYN `h g|lM krM jomyrA iptA krdA hY< ifr thA^ myry iv|c ivSvAs krnAcAhIdA hY= BAvyN t¨sIN myry iv|c ivSvAs nA kro< prmyrIaM krnIaM ty ivSvAs kro ijh/IaM mYN krdAhM= Fyr t¨sIN jA,oNgy aty smJoNgy ik iptA myry iv|c hYaty mYN iptA iv|c hM=”

39whUdI fyr iwsU ^ igrFtAr krnA cAhu»dy sn pr`h `nHM toN bc igaA=

40iwsU ifr wrdn ndI dy pAr dI TM ^ clA igaAij|Ty pihlM wUh»nA ^ bpitsmA id|tA igaA sI= aty`h `%Ty QihiraA= 41`%Ty lokM dI v|.I BI/ iwsU kolaAE aty kih, l|gI< “wUh»nA ny kdy koE kirSmA

‘mYN aAiKaA ... ho’ zbUr 82:6

nhIN kItA< pr jo kuJ wUh»nA ny `s (iwsU) bAry aAiKaA

wUh\nA 10:42-11:34 1104

`h s|c sI=” 42`%Tyy ifr bhut sAry lokM ny `s dAivSvAs kItA=

lAzr dI mØtlAzr nM dA e|k rogI sI jo ik bYtainwAngr iv|c rih»dA sI= eh `h ngrI sI

ij|Ty mirwm aty `s dI BY, mArTA rih»dI sI= 2ehaØrt mirwm sI< ijs ny pRBU `%ty atr iC/ikaA atyaAp,y isr dy vAlM nAl `s dy crn pU\Jy= lAzrmirwm dA BrA sI aty bImAr sI= 3 es lE mirwmaty mArTA ny `s kol e|k s\dySA ByijaA< “pRBU< t¨hA.AipaArA im|tr lAzr bImAr hY=”

4jdoN iwsU ny eh siu,aA tM `s ny aAiKaA< “esbImArI dA ntIjA mØt nhIN hovygA< pr eh bImArIprmys¨r dI mihmA lE aty prmyS¨r dy p¨|tr dy esrAhIN mihmAmE ho, lE aAE hY=” 5iwsU< mirwm<mArTA aty lAzr ^ ipaAr krdA sI= 6jdoN `s nys¨i,aA ik lAzr b/A bImAr hY tM ij|Ty `h sI< `%Tydo idn t|k `h hor ruk igaA= 7t|d iwsU ny aAp,ycyilaM ^ ikhA< “sA^ hu, whUidwA ^ vAps jA,AcAhIdA hY=”

8cyilaM ny aAiKaA< “pr gurU⁄ To/A icr pihlM< whUdItY^ whUidwA iv|c pTrA`,A cAhu»dy sn< tM kI tU\ ifr`%Ty hI vAps jA,A cAhu»dA hY=”

9iwsU ny jvAb id|tA<“kI idn Br dy bArHM G\qy nhINhu»dy? jykr koE idn ^ cly tM p|Tr dI Qokr toN nhINi.|gdA ik`N ik `h es dunIaM dy cAn, iv|c vyKskdA hY= 10pr jo ivaktI rAt iv|c cldA hY hnyryiv|c Qokr KANdA ik`N ik `s kol roSnI nhIN hY=”

11iwsU ny eh g|lM aAK, toN bAad ikhA< “sA.Aim|tr lAzr es vkt sON irhA hY< pr mYN `s ^ `QAl,jA irhA hA=”

12cyilaM ny aAiKaA< “pRBU< jykr `h sON irhA hY< tM`h QIk ho jAvygA=”

13iwsU dy kih, dA BAv lAzr dI mØt sI= prcyilaM ny soicaA ik `h aslI nINd bAry bol irhAsI= 14tM iwsU ny `nHM ^ sAF-sAF ikhA< “lAzr mrc¨%ikaA hY= 15aty t¨hA.I KAitr mYN KuSI mihsUs krdAhM ik `s vkt mYN `%Ty nhIN sM= ik`N ik hu, t¨sINmyry iv|c ivSvAs kroNgy= es lE clo asIN `%Tyc|lIX=”

16t|d TomA ny ijh/A didms krky s|dIdA sI aAp,ysATI cyly ^ aAiKaA< “clo aAP asIN vI `s dy nAlc|lIX= aty `s nAl mAry jAEX=”

11

iwsU bYtainwA iv|c17iwsU bYtainwA iv|c phu»icaA= iwsU ny vyiKaA ik

lAzr ^ tM pihlM toN hI kbr iv|c ipaM cAr idn hogX sn= 18bYtainwA aty wrUSlm ivckAr do mIltoN G|q dUrI sI= 19bhut sAry whUdI mArTA aty mirwmkol `nHM dy BrA lAzr dI mØt dA afsos kr, aAX=

20jd mArTA ny s¨i,aA ik iwsU aA irhA hY< tM `h`s ^ iml, lE bAhr clI gE pr mirwm Gr hIrhI= 21mArTA ny iwsU ^ ikhA< “hy pRBU< jykr t¨sIN eTyhu»dy< tM myrA BrA nA miraA hu»dA= 22pr mYN jA,dI hMhAly vI t¨sIN< jo vI prmyS¨r koloN m»gogy< `h t¨hA^dyvygA=”

23iwsU ny aAiKaA< “tyrA BrA jIvn v|l vApsaAvygA=” 24mArTA bolI “mYN jA,dI hM ik `h punr`%TAn dy smyN a»tly idn `BrygA=”

25iwsU ny `s ^ aAiKaA< “punr `%TAn aty jIvnmYN hM= ijh/A mn¨|K myry iv|c ivSvAs krdA hY BAvyN`h mr jAvy `h ij`N,A jArI r|KygA= 26hr ivaktI<jo ij`NdA hY aty myry iv|c ivSvAs krdA hY< kdInhIN mrygA= mArTA< kI tU\ es dA ivSvAs krdI hYN?”

27mArTA ny ikhA< “hM pRBU< mY ivSvAs krdI hM iktU\ hI msIh hY< prmyS¨r dA p¨|tr< jo es dunIaM a»draA`, vAlA sI=”

iwsU roeaA28iwsU ^ eh aAK, toN bAad mArTA aAp,I BY,

mirwm kol gE ty `s nAl ek%ilaM g|l kItI atyaAiKaA< “gurU e|Ty hY aty `h tyry bAry p¨|C irhA hY=”29jdoN mirwm ny eh s¨i,aA tM `h J|q `%Q K/HIhoE aty iwsU kol gE= 30iwsU hAly ip». a»dr nhINphu»icaA sI< sgoN `h ajy `s TM sI ij|Ty mArTA `s^ iml, aAE sI= 31ijh/y whUdI mirwm dy Gr iv|c`s ^ idlAsA dy rhy sn= `nHM ny mirwm ^ jldInAl `%QidaM aty Gr C|.idaM vyiKaA tM `nHM ny`s dA ip|CA kItA= `nHM ny soicaA ik `h kbr ty ro,jA rhI hY= 32mirwm `%Ty aAE ij|Ty iwsU sI= jdoNmirwm ny iwsU ^ vyiKaA `h `s dy cr,M ty i.|gpE aty aAiKaA< “pRBU< jykr t¨sIN eTy hu»dy< myrA BrAnA miraA hu»dA=”

33jdoN iwsU ny mirwm aty `sdy nAl aAX whUdIaM^ roNdy vyiKaA tM iwsU ny aAp,y idl iv|c b/A drdaty du|K mihsUs kItA= 34`s ny pu%iCaA< “lAzr ^t¨sIN ik|Ty r%iKaA hY=” `nHM aAiKaA< “pRBU aAP atyvyKo=”

1105 wUh\nA 11:35-12:535iwsU roeaA=< 36ifr whUdIaM ny aAiKaA< “vyKo<

`s ny `s nAl ik»nA ipaAr kItA hY=”37pr kuJ whUdIaM ny aAiKaA< “`h ijs ny a»nHy ^

idRSqI id|tI< kI `h lAzr ^ mrn toN rok, lE kuJnA kr sikaA=” 38e|k vAr fyr iwsU ny aAp,y idliv|c b/A du|K mihsUs kItA=

iwsU ny lAzr ^ dubArA jIvn id|tAiwsU lAzr dI kbr `%pr aAeaA jo ik e|k gufA

sI `s `%pr p|Tr DiraA hoeaA sI= 39iwsU ny aAiKaA<“es p|Tr ^ hqA dyvo=”

mArTA ny ikhA< “hy pRBU lAzr ^ miraM tM cAr idnho gX hn< `ToN tM hu, si/hM, aA`NdI hovygI=”mArTA mry hoX aAdmI dI BY, sI=

40 iwsU ny mArTA ^ aAiKaA< “wAd kr= mYN tY^ kIikhA sI? mYN tY^ ikhA sI ik jykr tU\ ivSvAs kryNgItM tU\ prmyS¨r dI mihmA vyKyNgI=”

41fyr `nHM ny pRvyS toN p|Tr hqAeaA= iwsU ny `%prvyiKaA aty aAiKaA< “hy iptA< mYN tyrA D»nvAd krdAhM jo tU\ mY^ s¨i,aA hY= 42mYN jA,dM hM ik tU\ mY^hmySA su,dA hYN pr eh g|l mYN es lE aAKI ik`Nik bhut sAry lok es vkt myry kol ek|tr hoX hn=ty mYN cAhu»dA hM ik `h ivSvAs krn ik tU\ mY^ ByijaAhY=” 43es pRArTnA toN bAad `s ny `%cI aAvAjiv|c bulAeaA< “lAzr< bAhr inkl aA=” 44`h miraAhoeaA aAdmI bAhr inkl aAeaA= `sdy h|T-pYrilnn dy k|p/y dy quki/aM nAl b|Jy hoX sn aty `sdA mU»h rumAl nAl lpyiqaA hoeaA sI=

iwsU ny lokM ^ aAiKaA< “es dy `%proN k|p/A hqAvoaty es ^ jA, id`=”

whUdI aAgUaM ny iwsU ^ mArn dI ivPNt b,AE( m|tI 26:1 - 5; mrkus 14:1 - 2; l°kA 22:1 - 2)

45bhut sAry whUdI `%Ty mirwm ^ dyK, lE aAXhoX sn= jo iwsU ny kItA `nHM ny vyiKaA aty `nHM iv|coNbhuitaM ny `s iv|c ivSvAs kItA= 46pr kuJ whUdIFrIsIaM kol gX ty jA ky FrIsIaM ^ iwsU bAry d%isaAik `s ny kI kItA sI= 47tM ifr prDAn jAjk atyFrIsIaM nyN whUdI kONsl dI e|k sBA bulAE atyikhA< “sA^ kI krnA cAhIdA hY? eh aAdmI bhutkirSmy kr irhA hY= 48jykr asIN es ^ eh kuJkrdy rih, id|tA< tM hr koE `s iv|c ivSvAs krygA=t|d ifr romI aA jA,gy aty sA.y m»dr aty sA.I kOm^ nSq kr dy,gy=”

49`nHM iv|coN e|k kwAFA sI= `h `s vrHy dA srdArjAjk sI= `s ny aAiKaA< “t¨sIN lok kuJ vI nhINjA,dy= 50kI t¨sIN an¨Bv nhIN krdy ik sArI kOm dItbAhI dI bjAX lokM lE e|k aAdmI dA mAry jA,Ac\gA hY=”

51kwAFA ny eh aAp,y aAp nhIN aAiKaA sI= `h`s sAl srdAr jAjk sI es lE `s ny Biv|KbA,IkItI ik iwsU kOm lE mrn vAlA sI= 52hM< iwsU isrfwhUdI kOm lE nhIN mrygA sgoN prmySr dy sAry b%icaMvAsty ijh/y ik sArI dunIaM iv|c iK».y hoX hn< `nHMlE mrygA< tM ik `h `nHM ^ ekiQaM ilaA sky=

53`s idn toN whUdI aAgUaM ny iwsU ^ jAnoN mArndI iv`Nt b,AE= 54tM iwsU ny whUdIaM iv|c Ku|lyaAmGu»m,A b\d kr id|tA= `h wrUSlm ^ C|. ky eFrAEmnM dy e|k ngr v|l clA igaA ijh/A `jA/ dy ny/ysI= `%Ty kuJ dyr `h aAp,y cyilaM nAl irhA=

55whUdIaM dA psAh dA it`hAr mnA`, dA smMaA irhA sI= es lE bhut sAry lok kE dySM toNwrUSlm aAp,y aAp ^ piv|tr krn lE aAX= 56enHMlokM ny iwsU ^ l|B,A SurU kr id|tA= `h m»dr dyelAky iv|c K/y ho gX aty e|k dUjy ^ pu%iCaA< “kI`h es it`hAr ty nhIN aA irhA? t¨sIN kI socdyho?” 57pr prDAn jAjk aty FrIsIaM ny hukm id|tAik jy koE jA,dA hovy ik iwsU ik|Ty hY= `s ^ `nHM ^d|s,A cAhIdA tM jo pRDAn jAjk aty FrIsI `s ^kYd kr sk,=

iwsU bYtaAinwA iv|c aAp,y dostM nAl( m|tI 26:6 - 13; mrkus 14:3 - 9)

psAh dy it`hAr toN Cy idn pihlM iwsUbYtainwA ^ aAeaA eh `h Sihr sI ijTy

lAzr rih»dA sI= lAzr `h aAdmI sI= (ijs ^ iwsUny mØt toN `BAiraA) 2`%Ty `nHM ny iwsU vAsty rAt dABojn itaAr kItA sI aty mArTA ny Bojn vrtAeaA=lAzr `nHM iv|coN e|k sI jo iwsU nAl Bojn kr irhAsI= 3mirwm ny nrd dI j/H toN b,y mih»gy atr dAa|DA syr ilaA= `s ny es ^ iwsU dy cr,M ty .oilHaAaty aAp,y vAlM nAl `s dy pYr pU»Jy= sArA Gr atrdI sug\D nAl Br igaA=

4whUdA eskirwotI iwsU dy cyilaM iv|coN e|k sI(eh `h sI ijs ny iwsU dy i˘KlAF ho jA,A sI) whUdAny aAiKaA 5“`h atr cMdI dy it»n sO isikaM* dym¨|l dA sI= iwsU `%pr mln dI bjAX es atr ^bzAr iv|c vyc ky grIbM dI mdd kItI jA skdI

12

wUh\nA 12:6-29 1106

sI=” 6whUdA ny eh g|l es lE nhIN aAKI sI ik`h grIbM bAry ic\itt sI pr ik`N j¨ `h cor sI=cyilaM dI qolI lE Dn vAlA s\dUk `s kol hu»dA sI<ijs iv|coN jdoN `h cAhvy corI kr lYNdA sI=

7iwsU ny aAiKaA< “`s ^ nA roko< `s ^ eh myryjnAzy dy idn dI itaArI lE krn id`= 8ZrIblok hmySA t¨hA.y nAl ho,gy< pr mYN hmySA t¨hA.y nAlnhIN hovMgA=”

lAzr ^ mArn dI e|k iv`Nt9bhut sAry whUdI jA, gX ik iwsU bYtainwA iv|c

sI aty `h iwsU ^ hI nhIN sgoN lAzr ^ vI vyK,aAX= lAzr ^ iwsU ny m¨rdy toN jIvAeaA sI= 10tMprDAn jAjkM ny lAzr ^ vI mArn dI ivPt b,AE=11“lAzr dy kAr, bhut sAry whUdI aAp,y aAgUaM ^C|. ky iwsU iv|c prtIt krn l|g pX sn esy lEwhUdIaM dy aAgU lAzr ^ vI mAr m¨kA`,A cAhu»dysn=

iwsU dA wrUSlm iv|c prvyS( m|tI 21:1 - 11; mrkus 11:1 - 11; l°kA 19:28 - 40)12agly idn lokM ^ eh ptA l|gA ik iwsU

wrUSlm ^ aA irhA sI= `%Ty bhut sAry lok sn ijh/ypsAh dy it`hAr ty aAX sn= 13`h KzUr dIaMqih,IaM lYky iwsU ^ iml, lE aAX aty `%cI `%cIaAK, l|gy:

“‘`s dI `stit kro⁄prmyS¨r `s ^ asIs dyvy jo koE pRBU dy nAm ty

aA`NdA hY=’ zbUr 118:25 - 26

esrAXl dy pAtSAh `%pr prmyS¨r dI ikrpA hovy⁄”

14iwsU ny e|k gDI dA b|cA l%iBaA aty `s `%prbYQ igaA= es ny jo poTI iv|c iliKaA pUrA kr id|tA:

15“sIwon dI byqI nA .r⁄ vyK< tyrA bAdSAh e|kgDI dy b|cy ty svAr hoky aA`NdA hY=” zkrwAh 9:9

16iwsU dy cyly `s vkt eh nA smJ sky ik `heh sB kI kr irhA hY= pr jdoN iwsU mihmA ^ `BiraA`nHM ^ wAd aAeaA ik eh g|lM `s dy bAry ilKIaMhoEaM sn aty `nHM ny eh g|lM `s lE kItIaM

cMdI dy is|k y e|k is|kA< idnArIas e|k idn dy k\m dIaØst tnKAh sI=

sn=

lokM dA iwsU bAry d|s,A17jdoN iwsU ny lAzr ^ mØt toN `BAiraA `s vkt

`s nAl bhut v|.I BI/ sI aty `s ny lAzr ^ s%idaAik kbr coN bAhr inkl aA= hu, `h lok `s bAry< jo`nHM ny vyiKaA aty s¨i,aA sI< dUijaM ^ d|s rhy sn=18bhut sAry lok iwsU ^ iml, lE aAX ik`N ik`nHM ny `s dy kIty es kirSmy bAry si,aA sI= 19ifrFrIsIaM ny aAps iv|c kih,A SurU kr id|tA< “dyKo⁄sA.I wojnA ivarT ho gE hY< ik`N ik sB lok `sdA an¨sr, kr rhy hn=”

iwsU dA iz\dgI ty mØt bAry `pdyS20`%Ty `nHM iv|c kuJ wUnAnI lok vI sn< jo psAh

dy it`hAr ty `pAsnA krn lE aAX sn= 21ehwUnAnI lok ifil|pus kol aAX jo glIl ty bYtsYdA toNsI= `nHM ny `s ^ arjoE kItI< “jnAb⁄ asIN iwsU ^iml,A cAhu»dy hM=” 22ifil|pus ny aAky a»idRwAs ^ ikhAaty a»idRwAs aty ifil|pus ny aA ky iwsU ^ ikhA=

23iwsU ny jvAb id|tA< “mn|K dy p|tr lE mihmAmEho, dA vylA aA igaA hY= 24mYN t¨hA^ s|c d|sdA hM ikjd t|k k,k dA e|k dA,A BUmI iv|c pYky nA mry e|kdA,A hI rih»dA hY= pr jykr eh mrdA hY tM ehbhut sArA fl id»dA hY= 25 ijh/A mn¨|K aAp,I jAn^ ipaAr krdA hY `h es ^ guaA lvygA= pres dunIaM iv|c ijh/A mn¨|K aAp,I jAn ^ ipaArnhIN krdA es ^ amr jIvn lE bcA lvygA=26ijh/A mn¨|K myrI syvA krdA hY< `s ^ myry mgrc|l,A cAhIdA hY td myrA `h syvk< ij|Ty vI mYN hM<myry nAl hovygA= ijh/A myrI qihl krdA hY< iptA `s^ sitkrAdA hY=

iwsU dA aAp,I mØt bAry zAhr krnA27“hu, myrA idl ibptAmE hY= mY^ kI kih,A

cAhIdA hY? kI mYN eh khM< ‘hy iptA< mY^ es m¨sIbtdI G/I toN bcA?’ nhIN⁄ es lE mYN es smyN t|kaAeaA hM= 28P iptA< aAp,y nAm ^ mihmAmE b,A⁄”

ifr surgM toN e|k aAvAz !E< “mYN aAp,y aAp ^mihmAmE b,AeaA aty mYN iFr es ^ mihmAmEb,AvMgA=”

29ijh/y lok `%Ty K/y sn `nHM ny eh avAz su,I=`nHM ny aAiKaA< “`h g/g/Ahq sI=”

pr kuJ lokM ny aAiKaA< “e|k dUt ny `s nAl g|lkItI hY=”

1107 wUh\nA 12:30-13:530iwsU ny lokM ^ ikhA< “eh aAvAz myrI KAtr

nhIN aAE< sgoN t¨hA.I KAtr aAE hY= 31hu, dunIaMdy inaM dA smM aA igaA hY= hu, es dunIaM dAhAkm bAhr su%iqaA jAvygA= 32mYN vI es jgt toNsurg ^ c¨%ikaA jAvMgA aty jdoN e`N vAprygA tMsAry lokM ^ `%pr aAp,y v|l iK|cMgA=” 33eh aAKky<iwsU sUict kr irhA sI ik `h iks trHM dI mØt mrygA=

34lokM ny ikhA< “sA.I SrHA tM aAKdI hY ik msIhhmySA jIvygA tM ifr tU\ eh ik`N aAKdA hY ik mn¨|KdA p¨|tr zrUr `%pr `QAeaA jAvygA= eh mn¨|K dAp¨|tr kO, hY?”

35td iwsU ny ikhA< “pRkAS isrf kuJ To/y hI plMlE t¨hA.y nAl hovygA< es lE rOSnI iv|c t¨ro< tdhnyrA thA^ nhIN GyyrygA= ijh/A mn|K hnyry iv|c c|ldA`s ^ nhIN ptA hu»dA ik `h ik|Ty c|l irhA hY= 36eslE jdoN cAn, t¨hA.y kol hY cAn, iv|c ivSvAskro= tM jo t¨sIN cAn, dy p¨|tr hovoN=” eh sB kih,toN bAad iwsU aijhI jgHM ty clA igaA ij%Ty lok `s^ nA l|B sk,=

whUdIaM ny iwsU ^ m»n, toN enkAr kItA37iwsU ny lokM sAmH,y bhut sAry kirSmy kIty= lokM

ny eh sB aAp,I a|KIN vyiKaA pr ifr vI `nHM ny`s `%pr inhcA nhIN kItI=

38eh tM hoeaA jo nbI wsAwAh dI Biv|KbA,Is|cI ho sky:

“hy pRBU sA.y s\dyS dA iks ny ivSvAs kItA? pRBU dISktI iks vyKI?” wsAwAh 53:1

39esy kAr, lok ivSvAs nA kr sky= ijvyN ikwsAwAh e|k hor imsAl iv|c aAKdA hY<

40“prmyS¨r ny `nHM dIaM a|KM a»nIaM kr id|tIaMaty `nHM dy idl kQor kr id|ty= tM jo nA `h aAp,IaMa|KM nAl vyK sk,< nM idmAZ nAl smJ sk, atymyry kol ifr aA`, tM jo mYN `nHM ^ QIk kr skM=”

wsAwAh 6:1041wsAwAh ny eh es lE aAiKaA ik`N ik `s ny

`s dI mihmA vyKI sI= es lE `s ny `s bAry ehikhA=

42pr bhut sAry lokM ny iwsU iv|c ivSvAs kItA<aty `nHM iv|coN kE aAgU sn= pr ik`N j `h FrIsIaMkoloN .rdy sn `nHM ny KulH ky nA aAiKaA ik `h iwsUiv|c inhcA r|Kdy hn= `nHM ^ eh .r sI ik `h

pRArTnA sTAnM toN k|> id|ty jA,gy= 43enHM lokM nyprmySr dI `stit nAloN v|D lokM dI `stit ^ ipaArkItA=

iwsU dy `pdySM dy aADAr ty inaM44td iwsU ny `%cI aAvAz iv|c ikhA< “jo ivaktI

myry iv|c inhcA r|KdA hY asl iv|c `h myry iv|c nhINsgoN `s e|k iv|c inhcA rKdA hY ijs ny mY^ ByijaAhY= 45jo ivaktI mY^ vAstivk tOr ty vyKdA `h `s^ vyKdA hY ijsny mY^ ByijaA hY= 46mYN cAn, hM atymYN es dunIaA ty aAeaA tM jo `h ivaktI ijh/Amyry iv|c inhcA r|KdA< hnyry iv|c nA rhy=

47“mYN es dunIaM iv|c lokM dA inr,A krn nhINaAeaA< sgoN lokM ^ bcA`, lE aAeaA hM= eslE mYN `h nhIN hM jo lokM dA inaM krdA hY jomyrIaM is%iKaAvM su,dy hn aty es ^ nhIN m»ndy=48`s vAsty vI e|k m¨nsF hY jo myry iv|c ivSvAskrn toN enkAr krdA hY aty jo g|lM mYN aAKdA hM`nHM ^ nhIN kbUldA= ijh/A s\dyS mYN id|tA a»tlyidn `%ty `s dA inr,A krygA= 49ik`Nik mYN aAp,ymnoN `pdyS nhIN id|tA sgoN ijs iptA ny mY^ ByijaA<`s ny mY^ hukm id|tA ik mY^ kI kih,A cAhIdA atykI isKA`,A cAhIdA= 50aty mYN jA,dA hM ik prmyS¨rdA hukm sdIvI jIvn ilaA`NdA hY= esy lE joSbd mYN boldA hM aty `pdyS id»dA hM `h `hI hnjo iptA ny mY^ bol, lE ikhA hY=”

iwsU aAp,y cyilaM dy pYr DoNdA hYeh smM tkrIbn whUdIaM dy psAh dyit`hAr lE sI aty iwsU jA,dA sI ik eh

`sdA jgt ^ C|., dA aty aAp,y iptA kol jA,dAsmM sI= ijh/y lok es jgt iv|c `sdy ny/y sniwsU ny hmySA `nHM ^ ipaAr kItA sI aty `s ny aAijhylokM ^ a»t tIk ipaAr kItA=

2iwsU aty `sdy cyly rAt dA Bojn kr rhy sn=SYtAn pihlM hI Sm~n dy p¨|tr whUdA eskirwotI ^iwsU ^ DoKA dy, lE pRyirt kr c¨%ikaA sI= 3iwsUjA,dA sI ik iptA ny `s ^ sB kAsy `%ty aiDkArid|tA hoeaA sI= `h eh vI jA,dA sI ik `h prmySrtoN aAeaA sI aty `h `s kol hI vAps jA, vAlAhY= 4jdoN `h Boj, kr rhy sn iwsU `%Q KloeaAaty aAp,A cogA T|ly l\mA pA id|tA aty tOlIaA ilaAijs ^ ik `s ny aAp,y l|k duaAly lvyq ilaA= 5ifr`s ny e|k BM.y iv|c pA,I ilaA aty aAp,y cyilaA dy

13

wUh\nA 13:6-35 1108

pYr Do,y SurU kr id|ty= `s dy l|k nAl e|k tOlIaA sIijs nAl `s ny `nHM dy pYr pU»Jy=

6jdoN iwsU Sm~n ptrs kol aAeaA ptrs nyiwsU ^ ikhA< “pRBU< kI t¨sIN myry pYr DovoNgy=”

7iwsU ny aAiKaA< “tU\ hu,y nhIN smJyNgA ik mYN kIkr irhA hM< sgoN tU\ bAad iv|c smJyNgA=”

8ptrs ny ikhA< “tU\ kdy vI myry pYr nhIN DovyNgy=”iwsU ny aAiKaA< “jykr mYN tyry pYr nA DovM iFr tU\

myry lokM iv|coN e|k nhIN hovyNgA=”9Sm~n ptrs ny `%tr id|tA “pRBU< Fyr isrF myry

pYr hI nhIN sgoN h|T aty isr vI Do dyvo=”10iwsU ny aAiKaA< “`h ivaktI ijs ny aAp,A

sArA SrIr DotA hY sAF hY aty isrf `s dy pYr DotyjA,y cAhIdy hn= t¨sIN sAF hoN< pr t¨hA.y iv|coN sArysAF nhIN hn=” 11iwsU jA,dA sI ik `s dy ivru|DkO, hovygA es lE `s ny aAiKaA: “t¨hA.y iv|coN hrkoE sAF nhIN hY=”

12jdoN iwsU `nHM dy pYr Do hiqaA tM `h ifr aAp,AcogA pA ky myz ty aA, bYQA aty p¨|C, l|gA< “kI t¨sINsmJdy ho ik mYN t¨hA.y lE kI kItA hY? 13 t¨sIN mY^‘gurU’ aty ‘pRBU’ s|ddy ho aty eh shI hY< ik`Nik mYN`hI hM= 14mYN t¨hA.A pRBU vI hM aty gurU vI= pr mYNt¨hA.y pYr e|k syvk vMg Doty hn< es lE t¨hA^ vIe|k dUjy dy pYr Do,y cAhIdy hn= 15mYN eh t¨hA.y lEe|k imsAl dy, vAsty kItA hY< tM jo t¨sIN vI `vyN krskoN ijvyN mYN thA.y nAl kItA hY= 16mYN thA^ s|c aAKdAhM ik e|k syvk aAp,y suaAmI toN v|.A nhIN hu»dA= atye|k kAsd aAp,y Byj, vAly nAloN mhAn nhIN hY=17jykr t¨sIN eh g|lM jA,dy ho< tM jdoN t¨sIN ehkroNgy tM KuS hovoNgy=

18“mYN t¨hA.y sAiraM bAry nhIN aAKdA= mYN `nHM ^jA,dA hM ijnHM ^ mYN c¨i,aA hY= pr jo poTI iv|ciliKaA igaA hY< pUrn ho,A cAhIdA hY: ‘`h e|k ijsny myry nAL KADA myry ivru|D ho igaA hY=’ 19mYN eh sBkuJ vApr, toN pihlM hI t¨hA^ hu, d|s irhA hM=jdoN `h vAprygA< t¨sIN inhcA krogy ik mYN hM= 20mYNt¨hA^ s|c aAKdA hM ik jo myry Byjy hoX ivaktI ^kbUldA so mY^ kbUldA hY aty `h jo mY^ kbUldA somyry Byj, vAly ^ kbUldA hY=”

iwsU dA aAp,y ivroDI bAry d|s,A( m|tI 26:20–25; mrkus 14:17–21; l°kA 22:21–23)21iwsU eh g|lM aAKdy hoX b/A duKI hoeaA aty

`s ny sAf tOr ty aAiKaA< “mYN thA^ s|c d|sdA hM=

thA.y iv|coN e|k mY DoKA dyvygA=” 22iwsU dy cyly `lJniv|c pY gX aty `nHM ny e|k dUjy v|l vyiKaA= `nHM ^eh nA smJ aAeaA ik iwsU iks mn¨|K dy bAry g|lkr irhA sI= 23`nHM iv|coN e|k cylA iwsU dy iblkulkol K/HA sI< ijs^ iwsU ipaAr krdA sI `h iwsU dICAtI dy shAry nAl bYQA sI= 24es lE Sm~n ptrs<iwsU ^ eh p¨|C, lE sY,t kr irhA sI ik `h iksbAry bol irhA sI=

25`h cylA iwsU dy hor krIb hoeaA aty `s ^aAK, l|gA< “hy pRBU< kO, hY jo tY^ tyry duSmnM h|TINF/vAXgA=”

26iwsU ny aAiKaA< “ijs lE mYN roqI kqory iv|c.bovMgA aty `s^ dyvMgA `hI e|k hY jo mY^ myryduSmnM h|TIN F/vAXgA=” so iwsU ny roqI lE es ^kqory iv|co .uboeaA aty Sm~n dy p¨|tr whUdAeskirwotI ^ id|tI= 27ijvyN hI whUdA ny roqI il|tISYtAn `s iv|c pRvyS kr igaA= iwsU ny whUdA ^ikhA< “jo tU\ krnA< CytI kr=” 28myz ty bYiQaM iv|coNkoE vI mn¨|K nA smJ s%ikaA ik iwsU kI aAK irhA hYaty `s ny eh g|l whUdA ^ ik`N khI= 29whUdA kolDn vAlA s\dUk rih»dA sI= `nHM iv|coN kuJ e|k nysmiJaA ik iwsU ny `s ^ `h cIzM KrId, lEikhA hY ijnHM dI it`hAr lE zrUrt hY= jM `s ^grIbM ^ kuJ dy, lE ikhA hY=

30tM whUdA roqI lYky J|q bAhr inkl igaA= ehrAt dA vylA sI=

iwsU dA aAp,I mØt bAry d|s,A31jdoN whUdA clA igaA tM iwsU ny aAiKaA< “hu,

mn¨|K dA p¨|tr aAp,I mihmA pA`NdA hY aty prmyS¨raAp,I mihmA mn¨|K dy p¨|tr rAhIN pA`NdA hY= 32jykrprmyS¨r `s rAhIN mihmA pRApt krdA hY< tM `h mn¨|Kdy p¨|tr ^ aAp,y rAhIN mihmA dyvygA= aty `h jldIhI `s ^ mihmA dyvygA=”

33iwsU ny ikhA< “myry b%icP< mYN hor To/A ijhA icrt¨hA.y nAl rhMgA= Fyr t¨sIN mY^ l|BoNgy< pr ijvyN ikmYN whUdIaM ^ ikhA sI mYN hu, t¨hA^ vI kih»dA hMt¨sIN `s jgHA nhIN aA skdy ij|Ty mYN jA irhA hM=

34“mYN t¨hA^ e|k nvM hukm id»dA hM= `h eh hY<ik t¨sIN e|k dUjy ^ ipaAr kro= e|k dUjy ^ `sy trHMipaAr kro ijvyN mYN t¨hA^ ipaAr kItA= 35jy t¨sIN e|kdUjy ^ ipaAr kroNgy tM sAry lok jA, lY,gy ik t¨sINmyry cyly ho=”

1109 wUh\nA 13:36-14:27

iwsU kih»dA ik ptrs `s ^ pCAn,toN enkArI hovygA

( m|tI 26:31–35; mrkus 14:27–31; l°kA 22:31–34)36Sm~n ptrs ny iwsU ^ ikhA< “pRBU t¨sIN ik%Ty jA

rhy ho?”iwsU ny aAiKaA< “ij%Ty mYN jA irhA hM `%Ty hu, tU»

myry mgr nhIN aA skdA pr bAad iv|c tU\ aA jAvyNgA=”37ptrs ny ikhA< “pRBU hu, mYN tyry mgr ik`N nhIN

aA skdA? mYN tyry lE mrn ^ itaAr hM=”38iwsU ny aAiKaA< “kI tU\ s|cm¨|c myry lE aAp,y

aAp ^ kurbAn kr dyvyNgA? mYN tY^ s|c aAKdA hM ikij»nA icr tU\ it»n vArI myry nAl pCA, toN enkAr nAkryN ku|k/ bMg nhIN dyvygA=”

iwsU dA aAp,y cyilaM ^ idlAsA dy,AiwsU ny aAiKaA< “t¨hA.y idl duKI nhIN ho,ycAhIdy< prmyS¨r iv|c BrosA kro aty myry iv|c

BrosA kro= 2myry iptA dy Gr iv|c bhut kmry hn=jykr eh s|c nA hu»dA tM mYN t¨hA^ nA ikhA hu»dA= mYN`%Ty t¨hA.y lE jgHM itaAr krn lE jA irhA hM=3`%Ty jA, aty thA.y lE jgHA itaAr krn toN bAad<mYN vAips aAvMgA aty t¨hA^ aAp,y nAl rih, lElY jAvMgA= 4ijTy mYN jA irhA hM t¨sIN `%To dA rAhjA,dy ho=”

5TomA ny `s ^ ikhA< “pRBU jI jy sA^ eh ptA nhINik tU» ik%Ty jA irhA hY< ifr asIN rstA ikToN jA, skdyhM?”

6iwsU ny aAiKaA< “mYN hI rstA< s|c aty jIvn hM=myry rAhIN aA`, toN ibnA koE iptA kol nhIN aA skdA=7jyykr t¨sIN mY^ jA,dy hu»dy tM t¨sIN iptA ^ vI jA,dyhu»dy= pr hu, toN t¨sIN iptA ^ jA,dy ho< t¨sIN `s ^vyiKaA hY=”

8ifil|pus ny iwsU ^ aAiKaA< “hy pRBU⁄ sA^ iptA ^drSA aty sA.y lE ehI kAFI hY=”

9iwsU ny aAiKaA< “ifil|pus mYN l\by smyN lE tyrynAl sI= pr hAly vI tU\ mY^ nhIN jA,dA? ijs mn¨|Kny mY^ vyiKaA hY iptA ^ vI vyiKaA hY= ifr tU\ ehkih»nA< ‘sA^ iptA dy drSn krvA?’ 10kI tU\ ivSvAsnhIN krdA ik iptA myry iv|c hY aty mYN iptA iv|c?ijh/IaM g|lM mYN tY^ d|s irhA hM myry v|loN nhIN aArhIaM= iptA jo myry a»dr invAs krdA aAp,y k\mkr irhA hY= 11jdoN mYN eh aAKdA hM ik iptA myryiv|c hY jM mYN iptA iv|c hM< nhIN tM myrIaM krAmAtMkAr, myry iv|c ivSvAs kr= 12mYN tY^ s|c aAKdA hM

14

ik ijh/A myry iv|c inhcA r%KygA `h vI myry ijhy k\mkrygA= isrF ehI nhIN< `h enHM k\mM toN vI v|DmhAn k\m krygA< ik`N ik mYN vAps iptA kol jA irhAhM= 13jykr t¨sIN myry nM ty kuJ m»gogy< mYN dyvMgA= ifrp¨|tr rAhIN iptA dI mihmA hovygI= 14jykr t¨sIN myrynM `%ty kuJ vI m»gogy mYN `hI dyvMgA=

piv|tr aAtmA dA vcn15“jykr tsIN mY ipaAr krdy ho tM tsIN myry hukmM

dI pAlnA krogy= 16aty mYN iptA koloN m»gMgA aty `hhmySA t¨hA.y nAl ho, vAsty dUsrA shAek dyvygA=17shAek s|c dA aAtmA hY= eh dunIaM `s^ pRAptnhIN kr skdI= ik`N ik jgt ny nA `s ^ vyiKaA hYty nA hI `s ^ jA,dA hY= pr tU\ `s ^ jA,dA hYN`h tyry nAl rih»dA hY aty `h tyry a»dr hovygA=

18“mYN tY^ anAT bAlkM vMg ek|lA C|. ky nhINjAvMgA= mYN vAps tyry kol m¨/MgA= 19 bhut hI jldIes jgt dy lok mY^ hor nhIN vyK,gy pr tU\ vyKyNgAik`Nik jy mYN jI`NdA hM t¨sIN vI jI`gy= 20`s idnt¨sIN jA,ogy ik mYN iptA iv|c hM t¨sIN jA, jAvogy ikt¨sIN myry iv|c ty mYN t¨hA.y iv|c hM= 21jykr koE vIivaktI< myry hukmM ^ jA, ky `nHM dI pAl,A krdAhY< tM `h `hI hY jo s|cIN mY^ ipaAr krdA hY= myrAiptA vI `s ivaktI ^ ipaAr krygA= ijh/A mn¨|KmY^ ipaAr krdA< mYN vI `s mn¨|K nAl ipaAr krdAhM aty aAp,A-aAp `s lE pRgq krMgA?”

22td whUdA ny aAiKaA (eh whUdA eskirwotInhIN)< “pRBU tU\ aAp,A aAp sA^ ik`N drSA`, jAirhA hY ty jgt ^ ik`N nhIN drSA`NdA?”

23iwsU ny aAiKaA< “jykr koE ivaktI mY^ ipaArkrdA hY tM `h myry `pdyS dA vI an¨sr, krygA tymyrA iptA `s ivaktI ^ ipaAr krygA= mYN aty myrAiptA `s kol aAvMgy aty `s dy nAl rvMgy= 24prijh/A ivaktI mY ipaAr nhIN krdA `h myry `pdyS^ vI nhIN m»ndA= ijh/y `pdyS mYN t¨hA^ id»dA hM`h myry aAp,y nhIN hn sgoN eh myry iptA dy hn<ijs ny mY^ ByijaA hY=

25“eh s|B g|lM mYN t¨hA^ `doN d|s c¨|kA hM jdoN mYNhAly t¨hA.y nAl sI= 26pr shAek piv|tr aAtmA hY<ijs ^ iptA< myry nM iv|c ByjygA= `h t¨hA^ sB kuJisKAvygA aty `h t¨hA^ `h sB cyty krAvygA< jo kuJmYN t¨hA^ ikhA hY=

27“mYN t¨hA.y lE SMtI C|.dA hM= mYN aAp,A amnt¨hA^ id»dA hM= mYN t¨hA^ s\sAr toN v|KrI iksm dI

wUh\nA 14:28-15:25 1110

SMtI id»dA hM< es lE t¨hA.y idl duKI aty GbrAXhoX nhIN ho,y cAhIdy= 28jo mYN thA^ ikhA tsIN si,aA<mYN t¨hA^ ikhA< ‘mYN jA irhA hM< pr mYN t¨hA.y kol ifrvAps aAvMgA=’ jykr t¨sIN myry nAl ipaAr krdy tMifr t¨hA^ an\idt ho,A cAhIdA sI ik mYN iptA kol jAirhA hM ik`N jo myrA iptA myry toN mhAn hY= 29ehvAprn toN pihlM mYN t¨hA^ eh d%isaA hY< tM jo jdoNeh vApry< tsIN ivSvAs kro= 30mYN l\by smyN t|k thA.ynAl nhIN bolMgA= es dunIaM dA hAkm aA irhA hY=`s dA myry `%pr koE eKitaAr nhIN hY= 31pr jgt^ ptA ho,A cAhIdA ik mYN iptA ^ ipaAr krdA hM=es lE mYN `vyN hI krMgA ijvyN iptA ny mY^ hukmid|tA hY= “`%Qo< asIN hu, e|ToN c|lIX=”

iwsU a»gUrM dI vyl hYiwsU ny aAiKaA “mYN a»gUr dI s|cI vyl hM<myrA iptA bAgvAn hY= 2hr `h qih,I ijh/I

fl nhIN id»dI< `h k|q suqdA hY= `h hr qih,I ^c\gI trHM CMgdA< ijh/I fl id»dI hY aty `s^ sAFkrdA hY tM jo `h hor vDyyry fl pYdA kry= 3t¨sINpihlM hI myry id|ty hoX `pdyS duaArA sAf hoN= 4myryiv|c siTr rho aty mYN t¨hA.y iv|c siTr rhMgA= koEvI qih,I aAp,y aAp fl nhIN dy skdI= esy trHM<jykr t¨sIN myry iv|c siTr nhIN rhoNgy< t¨sIN Fl pYdAkrn dy wog nhIN hovoNgy=

5“a»gUrM dI vyl mYN hM ty t¨sIN `s dIaM qih,IaMho= jykr koE mn¨|K myry iv|c rih»dA hY< mYN `s iv|chovMgA aty `h mn¨|K anykM fl dyvygA pr mYTo bgYrt¨sIN kuJ vI nhIN kr skdy= 6jykr koE myry iv|csiTr nhIN rih»dA< `h e|k qih,I ky su%iqaA jAvygAaty su|k jAvygA= aijhIaM qih,IaM ^ lokI a|g iv|csu|q id»dy hn=

7“jykr t¨sIN myry iv|c rho aty myrIaM is%iKaAvMt¨hA.y iv|c rih, tM jo t¨sIN cAho so m»go aty `hid|tA jAvygA= 8t¨hA^ vDyry fl pYdA krny cAhIdy hnaty sAibt kro ik t¨sIN myry cyly ho= es rAhIN myryiptA dI mihmA hovygI= 9ijvyN ik myrA iptA mY^ ipaArkrdA mYN thA^ ipaAr kItA= es lE tsIN myry ipaArc siTr rho= 10mYN aAp,y iptA dy hukmM dA pAl,kItA hY aty mYN `s dy ipaAr iv|c siTr irhA= esytrHM jykr t¨sIN vI myry hukmM dA pAl, krogy t¨sIN myryipaAr iv|c siTr rhoNgy= 11“eh g|lM mYN t¨hA^ eslE khIaM hn tM jo myrI KuSI t¨hA.y iv|c siTr rihsky aty thA.I pRs\ntA s\pUr, pRs\ntA ho sky= 12t¨hA.y

15

lE myrA eh hukm hY ijvyN mYN t¨hA^ ipaAr kItA hYt¨sIN vI e|k dUjy ^ ipaAr kro= 13dost lE mrnAmhAn ipaAr hY< jo koE ivaktI drSA skdA hY=14t¨sIN myry im|tr ho jykr t¨sIN `h g|lM kro ijnHM dAmYN t¨hA^ hukm id»dA hM= 15mYN t¨hA^ hu, hor nOkrkih ky nhIN bulMdA ik`N ik e|k dAs nhIN jA,dAik `s dA mAlk kI kr irhA hY= pr hu, mYN t¨hA^aAp,A im|tr bulAvMgA= ik`Nik jo kuJ mYN aAp,yiptA koloN s¨i,aA hY t¨hA^ sB kuJ d|s id|tA hY=16t¨sIN mY^ nhIN c¨i,aA< pr mYN t¨hA^ c¨i,aA hY= mYNt¨hA^ ByijaA tM ik t¨sIN jAvoN aty fl pYdA kr sko=myrI e|CA eh hY ik t¨hA.A Fl hmySA t¨hA.y jIvniv|c rvy= tM jo kuJ vI t¨sIN myry nM iv|c m»goN iptAt¨hA^ dy sky= 17e|k dUjy nAl pRym kro< ehI myrAt¨hA^ hukm hY=

iwsU dA aAp,y cyilaM ^ huiSaAr krnA18“jykr dunIaM t¨hA^ nfrt krdI hY tM t¨hA^

wAd rKnA cAhIdA ik pihlM dunIaM ny mY^ vI nfrtkItI sI= 19jykr t¨sIN dunIaM dy hu»dy tM dunIaMt¨hA^ aApi,aM vMg ipaAr krdI= pr t¨sIN dunIaMdy nhIN ho ik`N jo mYN t¨hA^ es dunIaM iv|coNc¨i,aA hY esy kAr, dunIaM ny t¨hA^ nfrt kItI=20wAd kro mYN t¨hA^ kI ikhA sI: e|k dAs aAp,ymAlk nAlo v|.A nhIN hu»dA= jykr lokM ny mY^ kSqid|ty hn< tM `h t¨hA^ vI tsIhy dy,gy= jykr `nHM nymyry `pdyS ^ m»inaA< `h thA.y `pdyS dI vI pAl,Akr,gy= 21pr eh sB kuJ myry nAm dy kAr, lokt¨hA.y nAl kr,gy ik`N ik `h `s ^ nhIN jA,dyijs nyN mY^ ByijaA hY= 22jykr mYN nA aAeaA hu»dA atyes dunIaA dy lokM nAl g|l nA kItI hu»dI< tM `hpApM dy doSI nA hu»dy= hu, mYN `nHM ^ ikhA hY< hu, `nHMkol aAp,y pApM lE koE bhAnA nhIN hY= 23`hivaktI jo mY^ nFrt krdA myry iptA ^ vI nfrtkrdA hY= 24`nHM ivckAr< mYN `h g|lM kItIaM hnjo iksy ny vI nhIN kItIaM= jykr mYN `h g|lM nAkItIaM hu»dIaM< Fyr `h pApM dy doSI nA hu»dy= pr hu,`nHM ny eh g|lM dyKIaM hn< jo mYN kItIaM hn= prhAly vI `h mY^< e|ToN t|k ik myry iptA ^ vI< nFrtkrdy hn= 25pr eh es lE hoeaA hY ik`N ik joBiv|KbA,I `nHM dI SrHA iv|c ilKI hoE sI SAed s|c

‘`nHM ny ... nFrt kItI’ `h Sbd zbUr 35:19 jM zbUr69:4 iv|coN ho skdy hn=

ho jAvy= ‘`nHM ny ibnA kAr, mY^ nfrt kItI=’*

1111 wUh\nA 15:26-16:2726“mYN thA^ iptA v|loN shAek ByjMgA= `h shAek

s|c dA aAtmA hY jo iptA toN aA`NdA hY= jdoN `haAvygA tM `h myry p|K iv|c gvAhI dyvygA= 27atyt¨sIN vI lokM ^ myry bAry gvAhI id`Ngy ik`Nik t¨sINm|u> toN myry nAl sI=

“ mYN t¨hA^ eh g|lM es lE d|sIaM hn tMj thA.A ivSvAs idR/H rih sky= 2lok thA^

pRArTnA sTAnA toN bAhr k|>,gy= hM< vkt aA irhAhY jdoN lok eh soc,gy ik thA^ mAr dy,A hI prmySrdI syvA hY= 3`h eh g|lM es lE kr,gy ik`Nik`h iptA jM mY^ iblkul hI nhIN jA,dy= 4mYN t¨hA^eh sB g|lM hu, khIaM hn< tM jo jdoN enHM g|lA dypUrn ho, dA smM aAvy tM t¨sIN wAd kro ik mYN t¨hA^enHM g|lM bAry ictAvnI id|tI sI=

piv|tr aAtmA dA kArj“eh g|lM mYN t¨hA^ m¨|>oN hI nhIN sI d|sIaM ik`N

ik mYN t¨hA.y nAl sI= 5pr hu, mYN `s kol jA irhA hMijs nyy mY^ G%ilaM sI pr t¨hA.y iv|coN koE t¨hA^nhIN p¨|CdA tU\ ik|Ty jA irhA hY= 6t¨hA.y idl du|K nAlBrpUr hn ik`Nik mYN t¨hA^ aijhIaM g|lM d|sIaMhn= 7pr mYN t¨hA^ s|c aAKdA hM ik myrA jA,A hIt¨hA.y lE c\gA hY ik`Nik jdoN mYN clA jAvMgA tM mYNtuuhA.y lE shAek ByjMgA= pr jykr mYN nA jAvM< tMshAek thA.y kol nhIN aAvygA= 8jdoN shAek aAvygA<`h es dunIaM dy lokM ^ sAbt krygA ik `h pAp<DArimktA aty inr,y bAryy glt hn= 9ik`N ik `hmyry iv|c ivSvAs nhIN r|Kdy= `h sAbt krygA iklok pAp dy bAry glt hn= 10`h `nHM ^ sAbt krygAik `h DArimktA bAry glt hn< ik`N ik mYN vApsaAp,y iptA kol jA irhA hM= fyr t¨sIN mY^ vDyry nhINvyK skoNgy= 11shAek es dunIaM dy lokM ^ sAbtkrygA ik `h inr,y dy bAry glt hn< ik`N ik esdunIaM dy hAkm (SYtAn) dA inr,A pihlM hI ho c¨||kAhY=

12“myry kol hor vI t¨hA^ d|s, lE bhut kuJ hY<pr es vyly thA.y lE `nHM ^ svIkAr krnA mSiklhY= 13pr jdoN s|c dA aAtmA aAvygA `h sAry s|civ|c thA.I agvAE krygI= aAtmA aAp,y Sbd nhINbolygA= `h `hI d|sygA jo `h su,dA hY aty `ht¨hA^< d|sygA ik kI vAprygA= 14sicaAE dA aAtmAmY mihmA ilaAvygA= ikvyN? `h myry koloN cIzM lvygAaty t¨hA^ pRkAiSt krygA= 15`h sB kuJ jo iptAnAl s\b\iDt hY< myrA hY= ehI kAr, hY ik mYN t¨hA^

16

ikhA hY ik aAtmA myry koloN g|lM lvygA aty `nHM ^t¨hA.y a|gy pRgq krygA=

`dAsI KuSI iv|c bdlI jAvygI16“To/I dyr bAad t¨sIN mY^ nhIN vyKoNgy= `s toN

kuJ dyr bAad< t¨sIN mY^ ifr vyKoNgy=”17kuJ cyilaM ny aAps iv|c ikhA< “iwsU dA es toN

kI BAv hY jdoN `h kih»dA ik< ‘kuJ dyr lE t¨sIN mY^nhIN vyKoNgy aty kuJ dyr bAad Fyr t¨sIN mY^ vyKoNgy?’aty es toN kI BAv? ik jdoN `h kih»dA< ‘ik`N ik mYNaAp,y iptA kol jA irhA hM?’”

18tM `nHM ny pu%iCaA< “‘To/I dyr’ toN `s dA kI BAvhY? jo `h (iws°) aAKdA hY asIN nhIN smJy=”

19iwsU ny vyiKaA ik cyly `s ^ es bAbt kuJp¨|C,A cAhu»dy hn tM iwsU ny cyilaM ^ aAiKaA< “kIt¨sIN mY^ es bAry p¨|C rhy ho ik jo mYN aAiKaA< ik To/yicr bAad< t¨sIN mY^ nhIN vyKoNgy aty To/y ijhy icrbAad t¨sIN mY^ Fyr vyKoNgy?’ 20mYN t¨hA^ s|c d|s irhAhM ik t¨sIN rovogy aty `dAs hovoNgy pr dunIaM KuShovygI= t¨sIN `dAs hovogy pr t¨hA.I `dAsI KuSI iv|cbdlygI= 21jdoN e|k aØrt e|k b|cy ^ jnm id»dI hY<`h drd mihsUs krdI hY ik`N ik `s dA b|cy ^jnm dy, dA smM aA c¨|kA hY= pr e|k b|cy ^ jnmdy, toN bAad `h es KuSI kAr,< ik es dunIaMiv|c e|k nvM bAlk jnimaM hY< `h sArIaM pI/MBu|l jMdI hY= 22t¨hA.y nAl vI evyN hI hY= hu, t¨sIN`dAs ho= pr jdoN mYN thA^ fyr vyKMgA tsIN KuS hovoNgyaty `h KuSI tuhAToN koE nhIN Koh skdA= 23aty `sidn t¨sIN myry ty koE svAl nhIN krogy= mYN t¨hA^ s|cd|sdA hM ik jo kuJ vI t¨sIN iptA toN myry nM ty m»goNgy`h t¨hA^ dyvygA= 24ajy t|k t¨sIN myry nM iv|c kuJnhIN m»igaA= m»go thA^ imlygA aty thA.I KuSI BrpUrhovygI=

jgt `%ty t¨hA.I ij|t25“mYN t¨hA^ eh g|lM d|s, lE s\kytk BASA

estymAl kItI hY= pr `h smM aAvygA jd mYN t¨hA^kuJ vI d|s, lE s\kytk iq|p,I dA* estymAl nhINkrMgA= sgoN mYN thA^ aAp,y iptA bAry b/y spSqSbdA iv|c d|sMgA= 26es idn t¨sIN myry nM iv|cm»goNgy aty mYN t¨hA^ d|sdA hM ik myry lE eh zrUrI

s\kytk BASA< s\kytk iq|p,I iksy vI g|l ^ buJArtM iv|caAK,A=

nhIN hovygA ik mYN t¨hA.y lE iptA a|gy m»gM= 27nhIN<

wUh\nA 16:28-17:23 1112

iptA aAp,y aAp hI t¨hA^ ipaAr krdA hY< ik`Nikt¨sIN mY^ ipaAr kItA hY= `h t¨hA^ vI ipaAr krdAhY ik`N ik t¨sIN ivSvAs krdy ho ik mYN prmyS¨r v|loNaAeaM hM= 28mYN iptA v|loN es jgt iv|c aAeaA hMaty hu, mYN eh dunIaM C|. ky aAp,y iptA kol vApsjA irhA hM=”

29td iwsU dy cyilaM ny aAiKaA< “vyK< hu, tU\ spSqbol irhA hYN aty tU\ s\kytk iq|p,I estymAl nhIN krirhA= 30hu, asIN jA,dy hM ik tY^ sB kuJ ptA hY< tU\iksy dy svAl kIty bgYr hI jvAb dy skdA hY= esylE< sA^ ivSvAs hY ik tU\ prmyS¨r v|loN aAeaM hYN=”

31iwsU ny aAiKaA< “tM kI hu, t¨sIN ivSvAs krdyho?” 32mY^ iDaAn nAl su,o< e|k smM aAvygA jdoNt¨sIN sB iK». jAvogy aty aAp,y GrIN m¨/ jAvoNgy atytsIN mY ek|lA C|. dyvoNgy= `h smM hu, aA hI c%ikaAhY= pr tM vI mYN e|klA nhIN hovMgA ik`N ik iptA myrynAl hY=

33“mYN eh g|lM t¨hA^ es lE aAKIaM hn tM jot¨sIN myry rAhIN SMtI pA skoN= es dunIaM iv|c t¨sINkSq J|loNgy= pr hOSlA r|Ko mYN jgt ^ ij|t ilaAhY=”

iwsU dA aAp,y cyilaM lE pRRArTAnA krnAeh sArIaM g|lM aAKky iwsU ny aAkAS v|ltikaA aty pRArTAnA kItI< “iptA< smM aA

igaA hY= aAp,y p¨|tr ^ mihmA dy tM jo p¨|tr tY^mihmA dy sky= 2tU\\ pu|tr ^ sAry lokM `%pr aiDkArid|tA tM jo `h `nHM sB ^ jo tyry duaArA `s ^ id|tygX hn< sdIvI jIvn dyvy= 3ehI amr jIvn hY:tY^ jAn,A< s|cy prmyS¨r aty iwsU msIh ijs ^ tU\ByijaA hY= 4mYN `h k\m pUrA kr id|tA jo tU\ mY^ krnlE ikhA aty mYN tY^ DrtI `%ty mihmAmE kItA hY=5hy iptA< hu, tU\ aAp,I hAzrI iv|c mY^ mihmAmEkr= `s nM dI mihmA nAl ijh/I es dunIaM dIisrj,A toN pihlM myryy kol sI=

6“tU\ mY^ es iv|coN kuJ mn¨|K id|ty ty mYN `nHM ^ tyrybAry d%isaA ik tU\ kO, hYN= `h tyry nAl s\b\iDt hnpr tU\ `nHM ^ mY id|tA aty `nHM tyry bcnM dI pAl,AkItI= 7hu, `h jA,dy hn ik jo kuJ vI tU\ mY bKiSaAhY tYToN hI aAeaA hY= 8mYN `nHM ^ `h `pdyS id|ty jotU\ mY^ id|ty hn= `nHM ny `s ^ kbUilaA= `nHM ny s|cm¨|c eh inhcA kr ilaA ik `h `pdyS tyry toN aAXhn< aty `nHM ny ivSvAs kItA ik tU\ hI mY^ ByijaA hY=9hu, mYN `nHM lE ardAs krdA hM= mYN jgt dy lokM

17

lE pRArTAnA nhIN kr irhA sgoN `nHM lE pRArTnAkr irhA hM jo tU\ mY^ id|ty hn< ik`N ik `h tyry hIhn= 10jo kuJ vI myry kol hY sB tyrA hY< aty jo kuJ tyrAhY so myrA hY= aty mYN `nHM rAhIN mihmAmE hoeaA hM=11hu, mYN tyry kol aA irhA hM< hu, mYN es jgt iv|cnhIN Qihr,A pr eh mn¨|K ajy e|Ty hI hn= piv|triptA⁄ enHM dI r|%iKaA krIN= aAp,y nM dI SktI nAl`nHM dI r%iKaA krIN= jo tU\ mY^ id|tA= tM jo `h e|km¨|Q rih sk, ijvyN ik tU\ ty mYN hM= 12jdoN mYN `nHMnAl sI< mYN `nHM ^ su|riKat r%iKaA= mYN `nHM ^ tyrynM dI SktI duaArA sur%iKat r%iKaA= tyry id|ty hoXnM duaArA mYN `nHM dI r%iKaA kItI= `nHM iv|coN koEvI nhIN guaAicaA sI= e|k toN elAvA ijh/A tbAhI^ sOipaM igaA sI= `h guaAc igaA sI= ik`N j¨ poTIiv|c e`N vAprn bAry iliKaA sI=

13“hu, mYN tyry kol aA igaA hM= mYN enHM g|lM lEpRArTnA kr irhA hM jd ik ajy mYN es dunIaM iv|chI hM= tM jo `h aAp,y a»dr myrI pUrI KuSI r|K sk,=14mYN `nHM ^ tyrA `pdyS id|tA hY aty dunIaM ny enHMaAdmIaM ^ nFrt kItI hY= ijvyN ik mYN es dunIaMdA nhIN hM< `h vI es dunIaM nAl s\b\iDt nhINhn= 15mYN tYToN eh nhIN m»gdA ik tU\ `nHM lokM ^ esj|g toN bAhr k|> lY< pr mYN tyry koloN duSq toN `nHM dIr%iKaA krn dI m»g krdA hM=

16`h vI es dunIaM nAL s\b\iDt nhIN hn ijvyNik mYN es dunIaM nAl s\b\iDt nhIN hM= 17`nHM ^s|c duaArA aAp,I syvA lE itaAr kr= tyrIaMis%iKaAvM s|c hn=

18ijvyN ik tU\ mY^ dunIaM iv|c ByijaA hY< mYN vI `nHM^ dunIaM iv|c ByijaA hY= 19mYN syvA krn lE aAp,yaAp ^ itaAr kItA hY< tM jo `h vI aAp,y aAp ^syvA lE s|c m¨|c itaAr kr sk,=

20“mYN enHM mn¨|KM lE pRArTnA krdA hM pr mYN`nHM sAryy lokM lE vI ardAs krdA hM jo enHM lokMdIaM is%iKaAvM sdkA myry iv|c inhcA r|K,gy= 21iptAmYN ardAs krdA ik lok myry iv|c inhcA r|K,= `he|k j|uq hoky rih,= tU\ myry iv|c hYN ty mYN tyry iv|c= tymYN pRArTAnA krdA hM ik eh lok vI sA.y iv|c e|k hoky rih,= es trHM dunIaM ivSvAs krygI ik tU\ mY^ByoijaA hY=

22mYN `nHM ^ `h mihmA id|tI hY jo tU\ mY^ id|tI hY tMjo `h e|k ho sk,= ijvyN ik tU\ ty mYN e|k hM= 23mYN`nHM iv|c invAs krMgA aty tU\ myry iv|c= es trIkynAl eh sB s\pUr, ek|trtA iv|c rih,gy aty ifr

1113 wUh\nA 17:24-18:21

dunIaM jA, jAvygI ik tU\ hI hY ijs ny mY^ ByijaA hY=aty tU\ `nHM ^ ipaAr kItA hY= ijvyN tU\ mY^ ipaArkrdA hYN=

24“iptA< mYN cAhu»dA hM ik ijh/y lok tU\ mY^ id|tyhn< ij|Ty mYN hM `h `%Ty ho, tM jo `h mihmA vyKsk, jo tU\ mY^ id|tI hY= tU\ mY^ es j|g dI isrj,AtoN vI pihlM ipaAr kItA= 25DrmI iptA< dunIaM tY^nhIN jA,dI pr mYN tY^ jA,dA hM= aty eh lokjA,dy hn ik tU\\ hI mY^ Byj, vAlA hYN=

26mYN `nHM ^ ivKAeaA ik tU\ iks trHM dA hYN aty mYNajy Fyr `nHM ^ ivKAvMgA ik ijh/A ipaAr tY^ myryiv|c hY< `hI ipaAr `nHM ^ aAp,y iv|c hovygA aty mYN`nHM iv|c hovMgA=”

iwsU b\dI b, igaA( m|tI 26:47 - 56; mrkus 14:43 - 50; l°kA 22:47 - 53)

jdoN iwsU ardAs kr hiqaA< tM `h aAp,ycyilaM nAl `%To clA igaA= `h ikdron

dI GAqI dy dUsry pAsy cly gX= `%Ty jYtUn dy dRKtMdA bAg sI= iwsU aty `s dy cyly `%Ty cly gX=

2aty whUdA es TM toN vAkf sI< ik`N ik iwsU aksraAp,y cyilaM nAl `s TAvyN jMdA sI= e|k whUdA hIsI ijs ny iwsU ^ `s dy vYrIaM h|TIN F/vAeaA sI=3ifr whUdA `%Ty sYnkM dA e|k j|TA lYky aAeaA< ehInhIN sgoN `h aAp,y nAl prDAn jAjkM aty FrIsIaMkoloN kuJ ipaAdy vI lY aAeaA= `nHM dy h|TM iv|c dIvy<mSAlM aty hiTaAr sn=

4iwsU jA,dA sI ik `s nAl kI ho, vAlA hY= iwsUagMh aAeaA aty aAiKaA< “t¨sIN iks ^ l|B kr rhyhoN?”

5aAdmIaM ny aAiKaA< “nAsrt dy iwsU dI=”iwsU ny aAiKaA< “mYN hI iwsU hM=” whUdA ijsny iwsU

^ `s dy vYrIaM h|TIN F/vAeaA sI< `h vI `s j|Tyiv|c K/A sI=

6jdoN `s ny `nHM lokM ^ aAiKaA< “mYN iwsU hM” `haAdmI ipCMh hqy ty BU\jy i.|g pX=

7iwsU ny `nHM ^ m¨/ pu%iCaA< “t¨sIN iks dI tlASkr rhy ho?”

aAdmIaM ny aAiKaA< “nAsrt dy iwsU dI=”8iwsU ny ikhA< “mYN t¨hA^ aAiKaA tM hY ik mYN hI iwsU

hM< es lE jykr t¨sIN mY^ tlAS rhy ho tM enHM lokM^ jA, id`=” 9eh iwsU dI aAK,I ^ pUrn krnlE vApiraA< “mYN `nHM iv|coN koE nhIN guaAeaA ijnHM^ tU\ mY^ id|tA hY=”

18

10iFr Sm~n ptrs kool ijh/I tlvAr sI `snybAhr k|>I aty srdAr jAjk dy dAs ty clAE aty`s dA s|jA k\n v|> id|tA= (`s nOkr dA nM mlKussI) 11ifr iwsU ny ptrs ^ ikhA< “aAp,I tlvArvAps imaAn iv|c pA= kI mY^ eh du|KM dA ipaAlA<ijh/A myry iptA ny mY^ id|tA hY< nhIN pI,A cAhIdA?”

iwsU ^ a»nAs sAmH,y pyS kItA igaA( m|tI 26:57 - 58; mrkus 14:53 - 54; l°kA 22:54)12`s toN bAad sYnA aiDkArI aty whUdI pYrydArM

ny iwsU ^ f/ ky b\nH ilaA= 13b\nH ky `s ^ a»nAs a|gyilaMdA igaA= a»nAs kwAfA dA shurA l|gdA sI= aty`s vryH kwAfA srdAr jAjk sI= 14kwAfA `h sIijs ny whUdIaM ^ slAh id|tI sI ik sAry lokM lEe|k mn¨|K dA mrnA c\gA hY=

ptrs ny iwsU bAry jAn, toN enkAr kItA( m|tI 26:69 - 70; mrkus 14:66 - 68; l°kA 22:55 - 57)15Sm~n ptrs atyy e|k hor cylA iwsU dy mgr ho

tuiraA= `h cylA srdAr jAjk dA vAkF sI aty iwsUdy nAl srdAr jAjk dy ivh/y tIk igaA= 16prptrs bAhr drvAzy kol Qihr igaA< dUjA cylA< ijh/AsrdAr jAjk ^ jA,dA sI< drvAzy kol aAeaA atye|k nOkrAnI ^ imilaA< jo ik duaArpAl sI= t|d `hptrs ^ a»dr ilaAeaA= 17`s nOkrAnI ny drvAzyty ptrs ^ ikhA< “kI tU\ vI `s aAdmI dy cyilaMiv|co e|k hY?”

ptrs ny jvAb id|tA< “nhIN< mYN nhIN hM=”18eh srdI dA mØsm sI nOkrM aty pYhrydArM ny

bAhr a|g bAlI hoE sI aty `h a|g dy aAly duaAlyK/y hoky syk rhy sn= ptrs vI enhM lokM iv|c K/Asyk irhA sI=

srdAr jAjk ny iwsU ^ svAl kIty( m|tI 26:59 - 66; mrkus 14:55 - 64; l°kA 22:66 - 71)19srdAr jAjk ny iwsU ^ `s dy cyilaM bAry aty<

jo `pdyS `s ny smJAX sn< `nHM bAry pRSn kIty=20iwsU ny aAiKaA< “mYN hmySA lokM ^ KulHyaAm boilaAhM= mYN hmySA pRArTnA sTAn aty m»dr iv|c hI `pdySid|ty hn< ij|Ty sAry whUdI e|ktr hu»dy hn= mYN kdyiksy ^ gupt tOr ty is|iKaA nhIN id|tI= 21tM ifr tU\mY^ aijhy svAl ik`N kr irhA hY? `nHM lokM ^ puC

wUh\nA 18:22-19:6 1114

ijnHM myrIaM is%iKaAvM su,IaM hn= `h jA,dy hnik mYN kI aAiKaA hY=”

22jdoN iwsU ny eh aAiKaA tM `s kol K/y pYhrydArMiv|coN e|k ny `s ^ mAiraA ty aAiKaA< “tY^ srdArjAjk ^ es trHM nhIN bol,A cAhIdA=”

23iwsU ny aAiKaA< “jykr mYN Zlt boilaA hM< tMlokM sAmH,y d|s mYN kI glt boilaA hY= pr jykr mYNshI boilaM hM< tM tU\ mY^ ik`N ku|iqaA hY?”

24tM ifr a»nAs nyy iwsU ^ srdAr jAjk kwAfAkol Byj id|tA= iwsU ^ `nHM ajy vI b\inHaA hoeaM sI=

ptrs dA fyr JUQ bol,A( m|tI 26:71 - 75 mrkus 14:69 - 72; l°kA 22:58 - 62)25Sm~n ptrs a|g kol K/HA sI aty aAp,y aAp

^ in|GA kr irhA sI= dUjy aAdmIaM ny ptrs ^ ikhA<“kI tU\ vI `s dy cyilaM iv|coN e|k hY?”

pr ptrs ny hAmI nA BrI= `s ny ikhA< “nhIN< mYNnhIN hM=”

26srdAr jAjk dy syvkM iv|coN e|k `%Ty sI atyeh aAdmI `h mn¨|K dA s\b\DI sI ijs dA ptrs nyk\n v%i>aA sI tM `s syvk ny ikhA< “kI mYN tY^ `saAdmI (iwsU) nAl bAZ iv|c vyiKaA sI=”

27pr ifr ptrs ny aAiKaA< “nhIN< mYN `sdy nAlnhIN sM⁄” aty `sy vyly e|k k|uk/ ny bMg id|tI=

iwsU ^ iplAtus kol iljAeaA igaA( m|tI 27:1 - 2< 11 - 31; mrkus 15:1 - 20; l°kA 23:1 - 25)

28td whUdI iwsU ^ kwAfA dI kichrI coN k|> kyrAjpAl dy mihl iv|c lY gX= ajy bhut svyrA sI prwhUdI kichrI dy a»dr nhIN gX= `h aAp,y aAp ^iBRSq nhIN sI krnA cAhu»dy ik`Nik `h psAh dyit`hAr dA Bojn krnA cAhu»dy sn= 29es lEiplAtus `nHM kol bAhr aAeaA aty puiCaA< “t¨sINes mn¨|K dy isr kI doS lgA`Ndy ho?”

30whUdIaM ny ikhA< “eh e|k burA aAdmI hY< eslE asIN es ^ tyry kol lYky aAX hM=”

31iplAtus ny whUdIaM ^ aAiKaA< “t¨sIN whUdIaAp,y aAp hI es ^ lY jAvo aty aAp,I SrHA an¨sAres dA inr,A kro=”

whUdIaM ny jvAb id|tA< “pr t¨hA.I SrHA sA^ iksy^ mØt dI szA dy, dI aAigaA nhIN hY=”

32ijvyN iwsU ny aAp,I mØt bAry ikhA sI< ik `hiks trHM mrygA< `sy ^ pUrn krn lE `h vApiraA=

33iplAtus mihl a»dr vAps clA igaA aty `%Ty

iwsU ^ `s ny aAp,y kol bulAeaA aty puiCaA< “kI tU\whUdIaM dA rAjA hY?”

34iwsU ny aAiKaA< “kI tU\ eh aAp,y aAp p¨|C irhAhY jM dUjy lokM ny tY^ myry bAry k|uJ aAiKaA hY?”

35iplAtus ny ikhA< “mYN e|k whUdI nhIN hM tyryaAp,y hI lok aty prDAn jAjk tY^ myry kol ilaAXhn= tU\ kI Zlt kItA hY?”

36iwsU ny aAiKaA< “myrA rAj es dunIaM dA nhINhY= jykr eh es dunIaM dA hu»dA tM myry syvk `nHMnAl l/dy aty mYN whUdIaM dy hvAly nA kItA jMdA=pr myrA rAj iksy hor TM dA hY e|ToN dA nhIN=”

37iplAtus ny aAiKaA< “es dA mtlb tU\ e|krAjA hY?”

iwsU ny aAiKaA< “tU\ jo aAiKaA `h s|c hY= mYN e|krAjA hM= mYN esy lE jnm ilaA aty esy kAr,dunIaA ty aAeaA tM jo mYN sicaAE dI gvAhI dyskM= aty hr mn¨|K jo sicaAE nAl s\b\iDt hY `hmyrI aAvAz su,dA hY=”

38iplAtus ny ikhA< “s|c kI hY?” eh aAK, toNbAad< `h Fyr toN whUdIaM kol igaA aty `nHM ^aAiKaA< “es aAdmI ty lA`, vAsty mY^ koE doSnhIN l%iBaA= 39pr eh t¨hA.A irvAz hY ik mYN t¨hA.ylE psAh dy it`hAr dy smyN e|k kYdI ^ m¨kt krskdA hM= so kI tsIN cAh»dy ho ik mYN thA.y lE whUdIaMdy rAjy ^ m¨kt kr dyvM?”

40tM whUdI `%cI aAvAz iv|c cIky< “nhIN< `s ^nhIN< pr tU\ br|bAs ^ m¨kt kr dy=” br|bAs e|k .AkUsI=

td ifr iplAtus ny iwsU ^ f/ ky ko/y mArndA hukm id|tA 2sYnkM ny k\i.aM dA tAj gu\d

ky `s dy isr ty pAeaA aty `s ^ bYNgnI colAphnAeaA= 3bAr-bAr sYnk aA, ty `s ^ aA ky iQ|Qkrn l|gy< “hy whUdIaM dy rAjA< nmskAr=” es dynAl hI `sdy mU»h ty cpy/M vI mArdy rhy=

4iplAtus ny ifr bAhr aAky whUdIaM ^ aAiKaA<“vyKo< mYN `s ^ bAhr t¨hA.y kol ilaA irhA hM= t¨hA^ptA ho,A cAhIdA hY ik mY^ `s ty doS lA`, vAstykuJ vI nhIN l%iBaA” 5ifr iwsU bAhr aAeaA< `s dyisr ty k\i.aM dA tAj aty SrIr duaAly bYNgnI cogApAeaA hoeaA sI= iplAtus ny whUdIaM ^ ikhA< “vyKo<es mn¨|K ^ eh hY=”

6jdoN prDAn jAjkM aty whUdI pYhrydArM ny es^ vyiKaA tM `nHM rOlA pAeaA< “es ^ slIb idP⁄slIb idP=”

19

1115 wUh\nA 19:7-29

pr iplAtus ny ikhA< “t¨sIN aApy es ^ lY jAvo atyslIb dy id`< pr mY^ es ty doS lA`, lE kuJ vInhIN l%iBaA=”

7whUdIaM ny aAiKaA< “sA.y kol SrHA hY aty es dyan¨sAr eh mrn wog hY ik`Nik es ny eh aAiKaAhY ik eh prmyS¨r dA p|utr hY=”

8jd ipltus ny eh g|l su,I td `h hor vI .rigaA= 9`h m¨/ mihl ^ igaA aty iwsU ^ aAiKaA<“tU\ ik|ToN aAeaA hYN?” pr iwsU ny `s ^ koE jvAbnA id|tA= 10iplAtus ny ikhA< “kI tU\ myry nAl bol, toNenkArI hYN? kI tU\ nhIN jA,dA ik myry kol eh SktIhY ik mYN BAvyN tY^ C|. dyvM ty BAvyN slIb ty mArdyvM?”

11iwsU ny aAiKaA< “eh SktI< jo myry `%pr tyry kolhY prmyS¨r duaArA id|tI hoE hY= es lE ijs aAdmIny mY^ tyry h|TIN F/vAeaA hY `h v|D pAp dA doSIhY=”

12es toN bAad iplAtus ny iwsU ^ aAzAd krn dIbhut koiSS kItI= pr whUdI rOlA pA rhy sn< “jo koEvI es ^ bAdSAh QihrAvygA `h kYsr dy i˘KlAf hY=es lE jykr tU\ es aAdmI ^ C|.yNgA tM es dAmtlb tU\ kYsr dA im|tr nhIN hY=”

13iplAtus eh g|lM su, ky iwsU ^ bAhr p|Tr dycbUtry nM dy TM kol ilaAeaA=(ijs ^ ebrAnI BASA*iv|c “g|bTA” aAiKaA jMdA hY) aty inaMkAr dI kursIty bYQ igaA= 14eh tkrIbn dupihr sI aty ehpsAh dy it`hAr dI itaArI dA idn sI= iplAtus nywhUdIaM ^ ikhA< “eh vyKo< t¨hA.A rAjA e|Ty hY=”

15whUdIaM ny .\. pAE “es ^ dUr lY jAP< es ^lY jAP aty es ^ slIb idP=”

iplAtus ny `nHM ^ pu%iCaA< “kI t¨sIN cAhu»dy ho ik mYNt¨hA.y rAjy ^ slIb dyvM?”

pRDAn jAjk ny aAiKaA< “sA.A isrF e|k hI rAjAhY< kYsr=”

16tM iplAtus ny iwsU ^ slIb dy, lE whUdIaM dyhvAly kr id|tA=

iwsU ^ slIb ty c/HAeaA igaA( m|tI 27:32 - 44; mrkus 15:21 - 32; l°kA 23:26 - 43)

ispAhI iwsU ^ lY gX= 17`s ny aAp,I slIb aAp

ebrAnI BASA ebrAnI jM arAmI< ebrAnI BASA vrgAe|k BASA ijh/I pihlI sdI EsvI iv|c bhut sAry whUdIboldy sn=

c¨|kI aty KoprI nAmyN TM ty igaA= aty ebrAnI BASA

iv|c `s ^ “glg|TA” kih»dy hn= 18`%Ty `nHM nyiwsU ^ slIb id|tI= `%Ty do mn¨|K hor sn ijnHM ^iwsU nAl slIb id|tI gE sI= e|k e|k mn¨|K `s dydohIN pAsIN< aty iwsU ivcAly= 19iplAtus ny e|k icnHp|qI ilKvA ky slIb `%pr q\gvAE ijs ty eh iliKaAhoeaA sI< “iwsU nAsrt whUdIaM dA rAjA=” 20ehic\nH p|qI ebrAnI< lAtInI aty wUnAnI BASA iv|c ilKIhoE sI= bhut sAry whUdIaM ny eh s\kyt pi/HaA< ik`Nik ijs jgHM `s ^ slIb id|tI gE sI< Sihr dy ny/yhI sI= 21prDAn whUdI jAjkM ny iplAtus ^ ikhA ik<“eh nA ilK< ‘`h whUdIaM dA rAjA hY=’ sgoN ehilK ik< ‘`s ny aAiKaA< ik mYN whUdIaM dA rAjA hM=’”

22iplAtus ny aAiKaA< “ jo mYN iliKaA hY< `s^ mYNhu, nhIN bdl skdA=”

23jdoN sYnkM ny iwsU ^ slIb id|tI< `nHM ny `s dyvstr lX aty `nHM ^ cAr ih%isaM iv|c v\i.aA=hryk ispAhI dA e|k ih|sA= `nHM ny `s dA ku/tA vIlY ilaA= eh e|k isry toN T|ly t|k e|ko hI quk/y dAbui,aA hoeaA sI= 24ispAhIaM ny aAps iv|c ikhA<“sA^ es ku/ty ^ ih%isaM iv|c nhIN pA/nA cAhIdA<sgoN asIN prcIaM pA ky vyK lYNdy hM eh iks dy ih|syaA`NdA hY= eh es lE hoeaA tM jo poTI dA kTnpUrA ho sky=

“`nHM myry vstr vI aAps ’c v\. lX aty myrykpi/aM ty prcI su|qI=” zbUr 22:18

tM ispAhI ny e`N kItA=25iwsU dI mAtA `s dI slIb dy kol K/HI sI= `s

dI mM dI BY,< klops dI ptnI mirwm aty mirwmmgdlInI vI KlotIaM sn= 26iwsU ny aAp,I mAtA ^vyiKaA= aty ijs cyly ^ b/A ipaAr kItA sI vI `%TyhI K/A sI tM `s ny ap,I mAtA ^ ikhA< “ipaArIaØrt⁄ eh irhA tyrA p¨|tr=” 27td iwsU ny `s cyly ^aAiKaA< “tyrI mAtA e|Ty hY=” tM es toN bAad `hcylA iwsU dI mAtA ^ aAp,y Gr aAp,y kol lY igaA=

iwsU dI mØt( m|tI 27:45 - 56; mrkus 15:33 - 41; l°kA 23:44 - 49)28iwsU jA,dA sI ik sB kuJ s\pUrn ho c¨%ikaA sI=

es lE poTI iv|c jo iliKaA hY `s ^ pUrA krn lE`s ny aAiKaA< “mYN ipaAsA hM=”* 29`%Ty e|k v|.A

“mYN ipaAsA hM” zbUr 22:15; 69:21

mrtbAn isrky dA BiraA hoeaA sI tM ispAhIaM ny

wUh\nA 19:30-20:12 1116

e|k sp»j ^ `s iv|c iBgoeaA aty `s sp»j ^ zUfynA dy pODy dI qih,I nAl b\n ky< `s ^ iwsU dy mU»h t|k`%pr `QAeaA= 30jd iwsU ny isrky dA svAd dyiKaA<`s ny aAiKaA< “eh pUrA ho igaA hY=” td iwsU nyap,A isr invAeaA aty jAn dy id|tI=

31eh idn itaArI dA idn sI aty aglA idnsbt dA idn sI= whUdI eh nhIN cAhu»dy sn ik loTMslIb ty q\gIaM rih,= ik`N ik sbt dA idn `nHMlE bhut KAs sI= `nHM iplAtus a|gy byntI kItI ik`h `nHM dIaM l|tM to/n dI aAigaA dyvy< tM jo `hjldI mr jA, aty slIbM toN jldI hI loTM ^`tAiraA jA sky= 32tM ispAhI aAX aty `nHM ny pihlyaAdmI dIaM l|tM to/IaM ijs ^ iwsU nAl slIb id|tIgE sI= Fyr `nHM ny dUjy aAdmI dIaM vI l|tM to/id|tIaM= 33pr jdoN ispAhI iwsU kol phu»cy tM kI vyiKaAik iwsU tM pihlM hI mr c¨|kA hY< es lE `nHM ny `sdIaM l|tM nA to/IaM= 34pr `nHM iv|coN e|k ispAhI nytlvAr k|>I aty iwsU dI v|KI iv»n id|tI= `s dySrIr iv|coN lhU aty pA,I aAeaA= 35(ijs ny eh sBvyiKaA gvAhI id|tI aty `s dI gvAhI s|cI hY< `hjA,dA jo `h kih irhA hY s|c hY= `s ny gvAhI id|tItM jo t¨sIN vI ivSvAs kr skoN=)

36eh poTI dI kih,I ^ pUrA krn lE vApiraA:“`s dI koE h|.I nhIN to/I jAvygI=”* 37aty dUjIpoTI aAKdI hY< “lok `s ivaktI v|l vyK,gy ijs ^`nHM ny tlvAr nAl iv\inaA sI=”*

iwsU ^ dfnA`,A( m|tI 27:57 - 61; mrkus 15:42 - 47; l°kA 23:50 - 56)38es toN bAad airmTyaA dy wUsuf ny iplAtus ^

iwsU dy SrIr^ lY jA, lE byntI kItI= ik`N j¨wUsuF whUdIaM toN .rdA sI< `h iwsU dA gupt cylAsI= iplAtus ny `s ^ iwsU dy SrIr ^ lY jA, dIaAigaA dy id|tI tM wUsuf aAeaA aty iwsU dI loT ^`%ToN lY igaA= 39inkudym¨s wUsuf dy nAl igaA=inkudym¨s `hI sI ijh/A e|k vAr rAt ^ iwsU koligaA sI= `h aAp,y nAl cONtI ilqr dy krIb g\DrsnAl imiSRt ~d ilaAeaA=

40enHM dohM aAdmIaM ny iwsU dI loT c¨kI atywhUdIaM dy dfnA`, dy irvAz m¨tAbk smgrI pAkye|k ptly ilnn dy k|p/y nAl `s dy SrIr ^ lpyiqaA=

“`sdI ... to/I jAvygI” zbURr 34:20 eh ivcAr kUc 12:46

“lok ... iv»inHaM sI” zkrwAh 12:10

41ijs jgHA iwsU ^ slIb id|tI gE sI `%Ty e|k bAg

sI= `%Ty e|k nvIN kbr sI ijs iv|c kdy vI iksy ^dFnAeaA nhIN igaA sI=

42aAdmIaM ny iwsU ^ `s kbr iv|c pA id|tA ik`Nj¨ eh ny/y sI aty sbt dy idn lE itaArI dA idnvI sI=

kuJ cyilaM ny iwsU dI kbr ^ KAlI pAeaA( m|tI 28:1 - 10; mrkus 16:1 - 8; l°kA 24:1 - 12)

hFty dy pihly idn< aimRt vyly< mirwmmgdlInI kbr kol gE< ij|Ty iwsU dA SrIr

ipaA hoeaA sI= ajy hnyrA hI sI= `s ny vyiKaA ijsp||Tr ny kbr >kI hoE sI `h hiqaA hoeaA sI= 2tMmirwm n|sdI hoE Sm~n ptrs aty iwsU dy horcyilaM ijnHM ^ iwsU ny ipaAr kItA sI< kol gE= `sny `nHM ^ aAiKaA< “`nHM ny pRBU ^ kbr iv|coN k|>ilaA hY aty asIN nhIN jA,dy ik `nHM ny `s ^ ik|Tyr|iKaA hY?”

3tM ptrs aty dUjy cyly ny kbr v|l jA,A SurUkItA= 4`h dovyN B|j rhy sn pr dUjA cylA ptrsnAloN tyz B|j irhA sI aty kbr kol pihlM phu»cigaA= 5`s ny T|ly Juk ky a»dr vyiKaA tM `s ny `hilnn dy kp/y `%Ty pX hoX vyKy< pr `h a»dr nAigaA= 6td Sm~n ptrs vI `s dy mgr aA phu»cAaty `h kbr dy a»dr v/ igaA `s ny vI `%Ty ilnndy k|p/y pX vyKy= 7`s ny `h kp/A vI vyiKaA ijh/AiwsU dy isr ty lpyiqaA hoeaA sI= aty `h kp/A tihkrky `nHM ilnn dy k|pi/aM toN h|q ky e|k pAsy ipaAhoeaA sI= 8ifr dUjA cylA vI a»dr igaA eh `hcylA sI ijh/A ik kbr `%ty ptrs toN pihlM phu»cAsI= jd `s ny eh sB vApiraA vyiKaA tM `s ^inhcA hoE= 9`h cyly `doN t|k eh nA smJ sky snik poTIaM iv|c kI iliKaA hoeaA sI< ik iwsU ^ mØt toN`BrnA cAhIdA hY=

iwsU dA mirwm mgdlInI a|gy pRgq ho,A( mrkus 16:9–11)

10Fyr cyly Gr ^ vAps m¨/y= mirwm ajy vI kbrdy bAhr K/HI ro rhI sI= 11jdoN `h ro rhI sI tM roNdIroNdI ny Juk ky kbr a»dr vyiKaA= 12mirwm ny do dUtsfyd poSAk pAX hoX vyKy< `h `%Ty bYQy hoX sn ij|TyiwsU dA SrIr pAeaA hoeaA sI= e|k dUt iwsU dy isrvAly pAsy bYQA sI ty dUjA dUt `s dy pYrM vAly pAsybYQA hoeaA sI=

20

1117 wUh\nA 20:13-21:613dUtM ny mirwm ^ puiCaA< “hy aØrt< tU\ ro ik`N

rhI hY?”mirwm ny `%tr id|tA< “kuJ lokM ny myry pRBU dA

SrIr lY ilaA hY< ty mYN nhIN jA,dI ik `nHM ny `s ^ik|Ty r%iKaA hY=” 14jdoN `s ny eh aAiKaA aty aAsy<pAsy m¨/I< tM `%Ty `s ny iwsU ^ Ki/HaM vyiKaA pr`h eh nhIN sI jA,dI ik eh iwsU hI hY=

15iwsU ny `s ^ ikhA< “myrI ipaArI aØrt< tU\ ik`Nro rhI hY? aty tU\ iks ^ l|B rhI hY?”

mirwm ny soicaA ik SAed eh aAdmI es bAgdA mAlI hY< aty `s ^ aAiKaA< “jnAb< jy t¨sIN `s ^lY gX ho< tM mY^ d|so ik t¨sIN `s ^ ik|Ty r%iKaA hY=tM jo mYN jA skM aty `s ^ lY lvM=” 16iwsU ny `s ^aAiKaA< “mirwm=” mirwm m¨/I aty iwsU v|l t%ikaAaty ebrAnI BASA iv|c bolI< “r%bonI” BAv “gurU=”

17iwsU ny `s ^ aAiKaA< “mY nA F/⁄ ajy mYN aAp,yiptA kol nhIN igaA= pr tU\ myry BrAvM kol jA aty`nHM ^ eh d|s: mYN vAps aAp,y aty tyry iptA kol jAirhA hM= myry prmyS¨r aty tyry prmyS¨r kol=”

18mirwm mgdlInI cyilaM kol gE aty `nHM ^jA ky d%isaA< “mYN pRBU ^ vyiKaA hY=” aty `s ny `nHM^ `h g|lM vI d|sIaM jo iwsU ny `s ^ aAKIaM sn=

iwsU dA aAp,y cyilaA a|gy pRgq ho,A( m|tI 28:16 - 20; mrkus 16:14 - 18;

l°kA 24:36 - 49)19`sy idn dI SAm< hFty dy pihly idn< sAry cyly

e|ksAT e|ktr hoX= `nHM ny sAry drvAzy b\d krlX ik`N ik `h whUdIaM toN .rdy sn= t|d iwsU`nHM kol aAky `nHM sAmH,y K/A ho igaA aty aAK,l|gA< “t¨hA^ SMtI imly=” 20jdoN iwsU ny eh aAiKaAtM `sdy cyilaM ^ aAp,y h|T aty aAp,I v|KI ivKAE=cyly pRBU ^ vyK ky b/y pRS\n hoX=

21td iwsU ny m¨/ ikhA< “t¨hA^ SMtI imly⁄ mYN t¨hA^Byj irhA hM ijvyN iptA ny mY^ G%ilaA hY=” 22mgroNiwsU ny eh aAiKaM `s ny aAp,y cyilaM `%pr fUkmArI= iwsU ny aAiKaA< “piv|tr aAtmA pRApt kro=23jdoN t¨sIN lokM dy pAp m¨aAf kro tM `nM dy pApmaAf kIty jA,gy< ty jy tsIN `nHM dy pApM ^ nA bKSoNgytM `nHM dy pAp bKSy nhIN jA,gy=”

iwsU dA TomA a|gy pRgq ho,A24jd iwsU `nHM kol aAeaA tM TomA< ijs ^ dIdums

vI aAKdy sn< `%Ty cyyilaA iv|c nhIN sI= TomA `nHM

bArHM iv|coN e|k sI= 25dUjy cyilaM ny TomA ^ d%isaA<“asIN pRBU dy drSn kIty hn=” TomA ny ikhA< “mYN `doNt|k wkIn nhIN krMgA jd t|k mYN `s dy h|TM iv|cmyKM dy icnH ty Cyd nA vyKM aty aAp,I `Ngl `nHMTAvM iv|c pAky nA vyK lvM ij|Ty myKM g|.IaM gEaMsn aty aAp,A h|T `s dI v|KI ty nA r|K lvM=’

26e|k hFty bAad cyly `sy Gr iv|c ifr e|ktrhoX= TomA `nHM dy nAl sI= drvAzy b\d sn pr iwsU`nHM iv|c iFr aA, ky K/A ho igaA aty aAiKaA< “SMtIt¨hA.y nAl hovy=”

27td iwsU ny TomA ^ ikhA< “aAp,I `Ngl e|Ty r|K<aty myry h|TM v|l vyK= aAp,A h|T myrI v|KI ty r|K=S|k nA kr sgoN ivSvAs kr=”

28TomA ny iwsU ^ aAiKaA< “myry pRBU aty myry prmySr=”29iwsU ny TomA ^ ikhA< “tU\ jo mY^ vyiKaA es krky

prtIt kItI hY= D»n `h ijnhM ny nhIN vI vyiKaAifr vI prtIt kItI=”

wUh»nA ny eh pustk ik`N ilKI30iwsU ny hor vI kE kirSmy kIty ijh/y `sdy cyilaM

ny vyKy= `h kirSmy es pustk iv|c nhIN ilKy gXhn= 31eh g|lM ilKIaM gEaM hn tM jo tsIN ivSvAskr sko ik iwsU hI msIh aty prmyS¨r dA p|utr hY= atyprtIt krky< `s dy nM rAhIN t¨sIN jIvn K|q sko=

iwsU dA s|t cyilaM ^ pRgq ho,AbAad iv|c iwsU ny aAp,y-aAp ^ cyilaMa|gy drSAeaA= eh itibirwAs dI JIl ty

vApiraA= 2kuJ cyly `%Ty ek|tr hoX sn= `h Sm~nptrs< TomA< ijh/A ik didms khA`NdA hY< n|TAinXljo glIl dy kAnA toN sI< zbdI dy p¨|tr aty `s dycyilaM iv|coN do hor sn= 3Sm~n ptrs ny ikhA< “mYNm|CIaM f/n jMdA hM=”

dUjy bAkI cyilaM ny ikhA< “asIN vI tyry nAl cldyhM=” tM sAry cyly gX aty by/I iv|c c/H gX= `nHM`s rAt m|CIaM f/n dI bhut koiSS kItI pr `hkoE m|CI nA f/ sky=

4aglI svyr iwsU iknAry ty KlotA sI pr cyilaA ^nhIN ptA sI ik `h iwsU sI= 5td iwsU ny cyilaM ^ikhA< “im|tro kI t¨sIN m|CI f/I?”

cyilaM ny aAiKaA< “nhIN=”6iwsU ny `nHM ^ ikhA ik aAp,A jAl by/I dy s|jy

pAsy pA,I iv|c su%qo `%Ty thA^ kuJ m|CIaM iml,gIaMtM cyilaM ny e»J hI kItA= `nHM ^ `%Ty m|CIaM imlIaM=

21

wUh\nA 21:7-25 1118

ijvyN ik jAl bhut BArA ho igaA hovy ty `h es ^by/I v|l iK|c, dy awog sn=

7`h cylA ijs ^ iwsU ny ipaAr kItA `s ny ptrs^ ikhA< “`h pRBU hY=” jd ptrs ny `s ^ ehkih»idaM s¨i,aA< “`h pRBU hY=” `s ny aAp,A kp/AaAp,y aAly duaAly lpyq ilaA aty pA,I iv|c CAlmAr igaA (es toN pihlM m|CIaM F/dy hoX `s nyaAp,y k|p/y lAhy hoX sn=) 8dUjy cyly by/I iv|c ndIdy k\>y v|l ^ cly gX aty m|CIaM dA BiraA hoeaAjAl iK|c, l|gy= `h iknAry toN koE sO ku gz dI dUrIty hI sn= 9jdoN cyly pA,I iv|coN bAhr aAX aty zmInty phu»cy< `%Ty `nHM ny a|g vyKI= es `%ty e|k m|CIaty roqI pE sI= 10iwsU ny aAiKaA `h “m|CI ilaAPijh/I t¨sIN hu,y F/I hY=”

11Sm~n ptrs by/I iv|c igaA aty jAl ^ iknAryty iK|c ilaAeaA= eh< e|k sO triv\jA v|.IaM m|CIaMnAl BiraA hoeaA sI BAvyN mCIaA b/IaM BArIaMsn pr jAl tM vI nA pAiqaA=

12iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< “aAP ty aAky KAvo=” iksycyly iv|c `s ^ eh p¨|C, dA hONslA nhIN sI< “tU\ kO,hYN?” `h jA,dy sn ik eh pRBU hI sI= 13iwsU aAeaA<roqI lE aty `nHM ^ dy id|tI= e»J hI m|CI vI lEaty `nHM ^ id|tI= 14mØt toN `Brn toN bAad ehtIjI vAr sI ik iwsU cyilaM ^ pRgq hoeaA sI=

iwsU dA ptrs nAl g|l krnM15`nHM dy KA hq, toN bAad< iwsU ny Sm~n ptrs

^ aAiKaA< “Sm~n< wUh»nA dy p¨|tr< kI ij»nA ipaAreh lok mY^ krdy hn tU\ mY^ enHM lokM nAloN v|DipaAr krdA hYN?” ptrs ny ikhA< “hM pRBu jI< tU\jA,dA hY ik mYN tY^ ipaAr krdA hM=”

td iwsU ny ptrs ^ ikhA< “myry lyly* cAr=”16iwsU ny ifr ptrs ^ aAiKaA< “hy Sm~n wUh»nA

dy p¨|tr kI tU\ mY^ ipaAr krdA hY?” ptrs ny ikhA<“hM pRBU tU\ jA,dA hY ik mYN tY^ ipaAr krdA hM=” tdiwsU ny ptrs ^ aAiKaA “myrIaM By.M dA iKaAl krIN=”17tIjI vAr iwsU ny ifr ptrs ^ aAiKaA< “Sm~n<wUh»nA dy p¨|tr< kI tU\ mY^ ipaAr krdA hYN?”

lyly eh Sbd iwsU ny aAp,y cyilaM lE vritaA=

ptrs `dAs ho igaA es lE ik iwsU ny tIjIvAr `s ^ puiCaA ik< “kI tU\ myry nAl ipaAr krdAhYN=” ptrs ny ikhA< “pRBU tU\ sB kuJ jA,dA hY ik mYNtyry nAl ipaAr krdA hY=”

iwsU ny ptrs ^ ikhA< “myrIaM By.M* cAr= 18mYNtY^ s|c aAKdA jdoN tU\ jvAn sI tU\ l|k duaAlypyqI b\n ky ij|Ty tyrA jIa krdA tU\ tur jMdA sI< prjd tU\ bu>A hovyNgA tU\ aAp,y h|T bAhr FYlAvyNgA atykoE hor ivaktI tyry l|k duaAly kmr ks b\nyHgA atyij|Ty tyrA jIa nhIN krygA jA, ^ `h tY^ `%Ty lYjAvygA=”

19iwsU ny `s ^ eh sUct krn lE ikhA ikprmyS¨r ^ mihmAmE krn lE ptrs iks trHM dImØt mrygA= aty eh kih ky `s ny aAiKaA< “myrAan¨sr, kr=”

20ptrs aAsy-pAsy m¨i/aA aty vyiKaA ik ijs ^iwsU ny bhut ipaAr kItA sI `h cylA ip|Cy aA irhAsI= eh `h cylA sI ijh/A `s rAt dy KA,y vylyy iwsUv|l JuikaA sI ty aAiKaA sI “pRBU< tY^ duSm,M h|TINkO, F/vAXgA?) 21jdoN ptrs ny `s cyly ^ aAp,yip|CoN aA`NidaA pAeaA tM `s ny iwsU ^ p|uiCaA< “pRBUjI es dy bAry t¨hA.A kI iKaAl hY? es nAl kIbItygI?”

22iwsU ny `%tr id|tA< “jy mYN cAvHM ik myry aA`,t|k `h jIvy< tM tY^ kI? tU\ myry ip|Cy ho tur=”

23tM eh khA,I cyilaM iv|c fYl gE= `haAK rhy sn ik eh cylA< ijs ^ iwsU ny bhutipaAr kItA< nhIN mrygA= pr iwsU ny eh nhINaAiKaA sI ik `h nhIN mrygA= sgoN asl iv|caAiKaA sI “jy mYN cAvHM myry aA`, t|k `h zrUr jIvytM t¨hA^ kI?”

24eh `h cylA hY ijs ny enHM g|lM dI gvAhIid|tI hY= aty ijsny eh g|lM ilKIaM aty asIN jA,dyhM ik `sdI pRmA,ktA s|cI hY=

25iwsU ny hor vI bhut g|lM kItIaM= jy `h sArIaMe|k e|k krky ilKIaM jMdIaM tM mYN smJdA hM iksArIaM pustkM ilKy jA, lE SAed sArI dunIaM

By. By. Sbd iwsU ny aAp,y cyilaM lE vritaA=

vI kAFI nA hu\dI=

1119

l°kA v|loN e|k hoor poTIipaAry iT`iFlus< ijh/I mYN pihlI poTI ilKI sI`h< iwsU ny jo kuJ kItA aty isKAeaA sI< `s

bAry ilKI sI= 2mYN iwsU dy sAry jIvn bAry SurU toN lY ky`s idn t|k iliKaA hY< jdoN `h surgM ^ cu%ikaMigaA sI= es GqnA toN pihlM< `sny piv|tr aAtmArAhIN `nHM rsUlM* ^ ihdAetM id|tIaM ijnHM ^ `snycui,aA sI= 3`s `pr»t `s ny rsUlM ^ ehIdrSAeaA ik nbI ij~NdA sI= iwsU ny bhut SktISAlI kirSmy krky eh sAibt kr id|tA= `s dy mØttoN prtn toN bAad< ky cAlI idnM t|k< rsUlM ny `s^ bhut vArI vyiKaA= 4iwsU ny prmyS¨r dy rAj bAry vId%isaA= e|k vAr jdoN iwsU `nHM nAl Bojn kr irhAsI< tM `s ny `nHM ^ wrUSlm toN bAhr nA jA, ^ vIaAiKaA= `s ny ikhA< “prmyS¨r ny tuhA^ koE vcnid|tA sI ijs bAry ik mYN tuhA^ pihlM vI d|s cu|ikaAhM= t¨sIN e|Ty (wrUSlm) iv|c `s vcn dy pUrA ho,dI `.Ik iv|c rho= 5wUh\nA ny lokM ^ pA,I nAlbpitsmA id|tA< pr To/y hI idnM iv|c< tuhA^ piv|traAtmA nAl bpitsmA id|tA jAvygA=”

iws° ^ surgM iv|c iljAeaA jA,A6jdoN sAry rsUl e|kQy hoX tM `nHM ny iwsU ^ pu%iCaA<

“hy pRBU< kI tU\ hu, esrAXl dy rAj ^ vAps aA`,vAlA hY?”

7iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< “isrf iptA ^ hI `hidn aty smM inrDAirt krn dA h|k hY= t¨sIN enHMcIzA ^ nhI jA, skdy= 8pr piv|tr aAtmA tuhA.ykol aAvygA ty tuhA^ SktI iml jAvygI= aty t¨sIN myrygvAh hovoNgyy= sB toN pihlM t¨sIN wrUSlm dy lokM ^myry bAry d|soNgy ty `s toN bAad sAry whUidwA atysAmirwA iv|c< aty hor sArI DrtI dy ihisaM iv|c myry

rsUl `h aAdmI ijnHM ^ iwsU ny aAp,y KAs shAekM iv|coNcui,aA=

bAry gvAh hovogy=”

rs°lM dy krt|b

19jdoN iwsU eh g|lM rsUlM ^ kih hiqaA< `h surgM

v|l iljAeaA igaA= jdo rsUl `s ^ vyK rhysn< vyKidaM hI vyKidaM iwsU ek b|dl iv|c `nHMdIaM a|KM toN Phly ho igaA= 10iwsU alop ho irhA sIty rsUl `s ^ akAS iv|c vyK rhy sn= acAnk doj,y sFyd k|p/y pAX hoX `nHM dy nAl aAky K/Hy hogX= 11`nHM dohM ny rsUlM ^ aAiKaA< “hy glIlI dyloko< t¨sIN e|Ty K/Hy hoky aAkAS v|l ik`N vyK rhy ho?eh iwsU ijh/A tuhA.y koloN akAS `%pr `QA ilaAigaA hY< eh `sy trHM vAps aAvygA ijvy t¨sIN es^ DrtI toN svrg v|l jMidaM vyiKaM hY=”

nvyN rs°l dA cui,aA jA,A12t|d rsUl jYtUn dy phA/ v|loN wrUSlm ^ gX

(eh phA/ wrUSlm toN ek–a|D mIl dI vAq ty hY)13rsUl Sihr ^ gX aty `s jgHA ty Qihry ij|Ty `hpihlM rih»dy sn= eh kmrA pØ/IaM c/H ky sI= `%Tyeh rsUl sn: ptrs< wUh\nA< wAkUb< a»idRwAs< iFil|pus<TomAs< brTulmE< m|tI aty wAkUb hlFA dA p¨|trSm~n jo zylotys dy nM nAl jAi,aA jMdA sI atywhUdA< wAkUb dA p¨|tr=

14sAry rsUl e|kQy rih rhy sn aty `h `sy mksdlE a.ol pRArTnA kr rhy sn= kuJ aØrtM< mirwm<iwsU dI mAtA aty `s dy BrA vI `%Ty rsUlM nAl sn=

15kuJ idnM bAad jdoN `%Ty koE e|k sO vIhinhcAvAn ek|Qy hoky aAX< ptrs `nHM iv|co `%iQaAty `s ny aAiKaA< 16–17“hy BrAvo< jo piv|tr aAtmA nypihlM hI poTIaM iv|c dA~d rAhIN whUdA bAry aAiKaAhY `h inSict hI vAprnA cAhIdA hY= whUdA sA.ysmUh iv|coN e|k sI= `s eh sA.y nAl es syvA iv|ce|k ih|sA id|tA igaA sI< pr eh `hI sI< ijs ny`nHM lokM dI agvAE kItI= ijnHM ny iwsU ^F/vAeaA=”

18whUdA ^ es duSq krnI vAsty Dn id|tA igaAsI< aty `s ny es Dn nAl e|k Kyt KrIidaA= pr

rs°lM dy krt|b 1:19-2:18 1120

whUdA isr prny i.%igaA `s dA SrIr fq ky pAqigaA< `s dIaM sArIaM aMt/IaA bAhr inklaAEaM= 19wrUSlm dy sAry lokM ny es bAry sui,aM=es lE `nHM ny es Kyt dA nA` ‘akldmA’ riKaAijs dA `nHM dI BASA iv|c arT hY “lhU dA Kyt=”

20ptrs ny ikhA< “whUdA bAry zbUr dI pustk iv|ciliKaA hoeaA hY:

‘kAS `s dA Gr `%j/ jAvy=’ `%Ty iksy ^ vI nhINrih,A cAhIdA= zbUr 69:25

aty eh vI iliKaA hY ik:‘`s dA k»m koE hor sMB lvy=’ zbUr 109:8

21–22es lE hu, sA.y nAl e|k aijhA mn|uK rlyjo iwsU dy m¨/ jIa `%Q, dA gvAh b,y= eh aAdmI`nHM lokM iv|coN ho,A cAhIdA hY< ijh/y `s pUry smyNsA.y smUh dA e|k ih|sA hu»dy sn< jdoN pRBU iwsU sA.ynAl sI= eh mnu|K `doN toN sA.y sATIaM iv|coN e|kzrUr ho,A cAhIdA hY jd toN wUh\nA ny lokM ^ bpitsmAdy,A SurU kItA sI< aty `doN t|k< jd t|k ik iwsU ^surgM v|l ^ iljAeaA igaA sI=”

23td rsUlM ny dohM ^ K/HA kItA= `nHM iv|co e|kwUsuF brs|bAs sI< jo wUstus bulAeaA jMdA sI atydUjA ivaktI m%iTwAs sI= 24–25`nHM ny pRArTnA kItI<“prmyS¨r< tU\ hryk dy idl ^ jA,dA hYN es lE sA^ivKA ik enHM dohM iv|coN es k»m vAsty tU\ iks ^cui,aA hY= whUdA ny eh k\m C|. id|tA aty `s TAvyNcilaA igaA ij|ToN dA `h sI= hy prmyS¨r< tU\ ivKA ik`s dI rsUl vAlI jgHA iks ^ lY,I cAhIdI hY=”26Fyr `nHM ny prcIaM* pAEaM aty jA, gX ik pRBUny m%iTwAs ^ `s kArj lE cui,aA sI= es lE`h bAkI dy igaArM rsUlM nAl joi/aA igaA=

piv|tr aAtmA dA aAgmnjdoN p»tykust* dA idn aAe!< tM `h sArye|k jgHA ek|tr sn= 2acAnk aAkAS iv|coN

e|k avAz su,AE id|tI jo hnyrI vM{ sI= es aAvAzny `h sArI jgHA Br id|tI ij|Ty `h bYQy sn= 3`nHM ny

prcIaM gu,y pA`, lE pTrM jM lk/M dI iClM dIvrtoN=

p»tykust k,k dI Fsl dA jSn mnA`, vAlA whUdIit`hAr eh psAh dy it`hAr toN p»jAh idn mgroN aA`NdAhY=

kuJ bldIaM lAqM vrgA vyiKaA= `h sB lAqM

2

v|KrIaM v|KrIaM sn ty T|ly aAky< hryk mn|uK dy a|gyaA ky QihrIaM= 4vyKidaM-vyKidaM `nHM sBnM iv|cpiv|tr aAtmA smHA igaA aty `nHM sB ny v|K v|KbolIaM bol,IaM SUrU kr id|tIaM= ik`N ik piv|traAtmA ny `nHM ^ bol, dI tAkt id|tI sI=

5`s vkt< wrUSlm iv|c bhut sAry DArimk whUdIlok rih»dy sn= eh mn|uK dunIaM dy sB ih%isaM iv|coNeTy aAX hoX sn= 6enHM mn|uKM dA ek v|.A qolAekiQaM aAeaA sI ik`N ik `nHM ny eh gU»j su,IsI= `h hYrAn sn< ik`N ik `nHM ny hr e|k aAsTAvAn^ aAp,I Kud dI zbAn iv|c bolidaM sui,aA= 7`hsAry whUdI es toN b/y hYrAn sn= `h eh nhI smJsky ik `h aijhA krn dy smr|T ikvyN sn= `nHHMikhA< “vyKo⁄ eh sB jo bol rhy hn kI `h glIlI toNnhI hn? 8iFr sA.y coN hr e|k aAp,I jnm BUmI dIBASA `nHM dI zbAnI ikvyN su,dA hY? eh ikvy s»BvhY? asIN sB v|Ko-v|K TAvM toN hM= 9asIN ijh/y pArTI<mydI< elAmI< msopotAimwA< whUidwA< kpdu%ikwA< pu»tus<aiswA= 10FrUigwA< pumfuilwA< imsr aty ilibwA dyih|sy kuryno dy nzdIk dy rih, vAly hM= e|Ty romIm¨sAifr< dovyN whUdI aty whUdI m¨rId= 11krytI atyarbI hn< asIN `nHM sBnM ^ aApo-aAp,I BASA iv|cprmyS¨r dy v|.y-v|.y k»mM dA vKA, kridaM su,dyhM=”

12tM sB lok hYrAn-prySAn sn= `nHM sBnM nye|k dUjy toN puiCaM “eh kI ho irhA hY?” 13pr bAkIlok rsUlM ty h|sy ty kih, l|gy “`nHM ny bhut izaAdAmY pItI hoE hY=”

ptrs ny lokM ^ ikhA14td ptrs `nHM igaArM rsUlM dy nAl K/o ky

`%cI aAvAz nAl aAK, l|gA< “hy myry whUdI BrAvoaty sAry wrUSlm invAsIP< myrI g|l iDaAn nAlsu,o ik`N ik mYN tuhA^ `h d|sMgA jo tuhA^ jAn,AcAhIdA hY= 15enHM lokM ny bhutI nhIN pItI ijvyN ikt¨sIN socdy hoN= ajy svyr dy isrf nO v|jy hn⁄ 16preh `h g|l hY ijs bAry woXl nbI ny iliKaA hY:

17 ‘prmyS¨r aAKdA hY: a»t dy idnM iv|c< mYN sArylokM `%ty aAp,I aAtmA vgAvMgA= tuhA.y p¨|tr atyDIaM ag»mI vAk kr,gy tuhA.y jvAn drSn vyK,gyaty tuhA.y bzurgM ^ KAs supny aA`,gy=

18`s vkt mYN aAp,A aAtmA aAp,y syvkM<aAdmIaM ty aØrtM< ’c pAvMgA aty `h vI ag»mIvAk kih,gy=

1121 rs°lM dy krt|b 2:19-4219mYN asmAn iv|c hYrAnIjnk nzAry ivKAvMgA aty

DrtI `%ty lhU< a|g aty DU»X dy b|dlM nAl sbUtdyvMgA=

20sUrj Gu|p hnyry iv|c bdl jAvygA aty c»drmM<lhU vrgA lAl ho jAvygA= Fyr pRBU dA `h mhAn atymihmAmE idn aAvygA=

21aty hr `h jo pRBU iv|c ivSvAs r|KdA hY bcAeaAjAvygA=’ woXl 2:28-32

22“myry whUdI BrAvo; enHM vcnM ^ su,o ik iwsUnAsrI e|k mn|uK sI ijs dy s|cA ho, dA sbUt prmySrdI trFo `nHM krAmAtM aty ac»iBaM aty inSAnIaMnAl tuhA^ id|tA igaA< jo prmyS¨r ny `s v|loN tuhA.yiv|c ivKlAEaM=

23tuhA.y lE iwsU ByijaA igaA aty t¨sIN `s ^jAno mAr id|tA= duSq lokM dI shAetA nAl< t¨sIN`s ^ slIb dy ky mAr id|tA= pr prmyS¨r< pihlM toNhI eh sB jA,dA sI ik aijhA hovygA= eh prmyS¨rdI hI iv`Nt sI< jo ik `s ny bhut icr pihlM soclE sI= 24iwsU ny mØt dI pI/ shI pr prmyS¨r ny<`s ^ aAzAd kr id|tA= prmyS¨r ny `s ^ b»Dn Kolky jIvt kr id|tA= mØt `s ^ ks nhI skI= 25dA~dny `s bAry aAiKaA<

‘mYN hmySA pRBU ^ aAp,y snm|uK vyiKaA hY; `h myrys|jy pAsy hY= kuJ vI mY^ nhIN ihlA skdA=”

26eslE myrA idl KuS hY aty myrI z¨bAn hmySAKuSI iv|c boldI hY= myrA SrIr vI `mId iv|c jIvygA=

27ik`N ik< tU« mY^ mØt dI jgHA* nhIN C|.yNgA= tU«kdy vI aAp,y piv|tr purK dy SrIr ^ kbr iv|cs/n nhIN dyvyNgA=

28tU« mY^ isKAeaA ik ikvyN ij`,A hY= so tU« myrykrIb aAvyNgA aty mYN^ a»tM dI KuSI dyvyNgA=

zbUr 16:8–1129“hy myry BrAvo< inrBY hoky< mYN tuhA^ sA.y v.yry

dA~d dy bAry d|s skdA hM= `h miraA aty dfnAeaAigaA= `s dI kbr< e|Ty a|j idn t|k< sA.y nAl hY=30dA~d nbI sI aty `h eh jA,dA sI ik prmyS¨rny `s ^ vcn id|tA sI ik tyry v»S iv|coN e|k ^ mYNtyrI g|dI `%ty ibQAvMgA=* 31dA~d jA,dA sI ikBiv|K iv|c kI vApr skdA hY es lE `h msIh dy

mØt dI jgHA a|KrI arTM iv|c “hy.s”

prmySr ny ... ibQAvMgA” 1smUXl 7:12<13 aty zbUr 132:11

punr `%TAn bAry boilaA:

‘`h mØt dI jgHA nhIN C%i.aA igaA sI< aty `sdA SrIr nhIN si/aA=’32so eh iwsU hI hY ijsdA prmyS¨r ny punr `%TAnkItA sI= asIN sB es dy cSmdId gvAh hM⁄ 33iwsUmrn `prMt surg v|l iljAeaA igaA= hu, `hprmyS¨r nAl `s dy s|jy pAsy hY= iptA ny hu, iwsU ^`h piv|tr aAtmA id|tA hY ijs dA `s ny vAadAkItA sI ik `h dyvygA= hu, iwsU ny eh aAtmAvgAeaA hY ijs ^ tsIN su,dy ho aty dyKdy ho= 34dA~dhI e|klA nhIN sI jo surgM ^ `tAhM cu%ikaA igaAsI< sgoN eh iwsU sI= ijs bAry dA~d ny Kud aAiKaAsI:<

‘myry pRBU ny myry pRBU ^ aAiKaA tU« myry s|jy pAsy bYQ<35jd t|k ik mYN tyry vYrIaM ^ tyry pYr r|K, dI

cONkI nA b,A idaM=’ zbUr 110:1

36“es lE sAry whUdI lokM ^ es s|cAE dA ptAho,A cAhIdA hY= prmyS¨r ny iwsU ^ b,AeaA hY< ijs^ pRBU aty msIh vM{ tuhA.y duaArA slIb id|tI gEsI=”

37lokM dy idlM enHM SbdM nAl cIry gX= `nHMptrs aty bAkI dy rsUlM ^ ikhA< “BrAvo< sA^ d|soik asIN hu, kI krIX?”

38ptrs ny `nHM ^ ikhA< “t¨sIN sB aAp,y idlaty iz\dgIaM bdlo aty iwsU msIh dy nAm ty bpitsmAlP= td prmyS¨r tuhA.y sAry pAp bKS dyvygA atyt¨sIN piv|tr aAtmA ^ dAt vM{ pRApt kroNgy= 39ehvAadA tuhA.y lE< tuhA.y b%icaM lE< aty `nHM sBnMlE hY jo es jgHA toN bhut dUr hn< ijnHM ^ pRBU<sA.A prmyS¨r aAp,y kol Kud bulAvygA=”

40td ptrs ny `nHM ^ hor vI bhut sAry bcnMnAl ictAvnI id|tI aty `nHM ^ idlAsA id|tA< “aAp,yaAp ^ es duSq pI/I dy lokM kolo bcAP=” 41td`nHM lokM ny< ijnHM ny ptrs dy `pdySM ^ svIkAiraAsI< bpitsmA ilaA= `s idn it»n hzAr dy aAs pAslok inhcAvAnM dy smUh nAl ju/y= 42`nHM ny aAp,AsmM inwimt rUp nAl rsUlM dy `pdyS sun, lEestymAl kItA= `h e|k dUjy nAl pirvAr dy jIaMvM{ BAgIdAr ho, l|gy= `h ek|Qy KMdy* aty ek|Qy

KMdA a|KrI arTM iv|c “roqI to/I” es dA arT KA,A jMpRBU dA SAm dA KA,A ho skdA hY< `h< KAs KA,A ijh/A iwsUny aAp,y cyilaM ^ KA, lE aty `s ^ cyty r|K, lEaAiKaA= lUkA 22:14–20

hI pRArTnA krdy=

rs°lM dy krt|b 2:43-3:21 1122

inhcAvAnM ny hryk cIz ^ v\i.!43rsUl b/IaM hYrAnIjnk aty tAktvr g|lM kr

rhy sn= tM sAry lokM ^ pRBU lE .r sI= 44sAry `nHMdy inhcAvAn ek|Qy rih»dy ty aAps iv|c hr cIzv».dy= 45inhcAvAnM ny aAp,I zmIn aty jo cIzM`nHM kol sn< sB vyc id|tIaM aty sArA Dn sAiraM^ `nHM dI zrUrt anusAr< v». id|tA= 46hr roz sBm»dr dy ivh/y iv|c `sy mksd nAl imldy= `h aAp,yGrM iv|c an\idt idlM nAl iml ky Bojn krdy=47inhcAvAn prmyS¨r dI `stit krdy aty sAry lok`nHM ^ bhut ps»d krdy= aty hryk idn< prmyS¨r`nHM lokM ^ inhcAvAnM dy smUh iv|c SAiml krdA<jo bcAX jMdy sn=

ptrs dA e|k l»g/y ^ QIk krnAe|k idn ptrs aty wUh\nA m»dr vAly elAkyv|l gX= eh dupihr dy it»n vjy dA vylA sI<

eh m»dr dI rozAnA pRArTnA dI syvA dA vylA hu»dAsI= 2jdo `h m»dr dy ivh/y a»dr jA rhy sn< `nHM nye|k aAdmI ^ vyiKaA jo l\g/A j\imaA sI= `h c|lnhIN skdA sI< es lE `s dy kuJ im|trM ny `s ^c|uikaA hoeaA sI= hr roz `s dy im|tr `s ^ ilaA`Ndyaty `s ^ BIK m»gn lE m»dr dy bUhy ty C|. jMdy< joik “KUbsUrt bUhA” aKvA`NdA sI= `h aAdmI `nHM<sAry lokM toN< ijh/y vI m»dr a»dr jANdy< BIK m»gdA=3`s idn< `s ny ptrs aty wUh\nA ^ m»dr dy ivh/ya»dr jMdy vyiKaA aty `nHM koloN pYisaM dI BIK m»gI=4ptrs aty wUh\nA ny `s v|l vyiKaA aty Fyr ptrsny aAiKaA< “sA.y v|l vyK=” 5`s aAdmI ny `nHM v|lvyiKaA ty soicaA SAed `h `s ^ BIK dy,gy= 6prptrs ny aAiKaA< “myry kol koE cMdI jM sonA nhIN<pr jo myry kol hY mYN tYN^ dyvMgA= nAsrt dy iwsUmsIh dI SktI nAl tU« `%Q ky K/HA ho aty c|l=” 7tdptrs ny `s l»g/y dA s|jA h|T Fi/aA aty `s ^`QAeaA< tur\t hI< `s l»g/y aAdmI dy pYrM atyig%iqaM iv|c tAkt aA gE= 8`h J|q aAp,y pYrM tykuidaA aty cl, lg ipaA aty `nHM dy nAl m»dr dyivh/y a»dr igaA= `h c|l irhA sI k|ud irhA sI< atyprmyS¨r dI `stit kr irhA sI= 9–10sAry lok ijnHMny `s ^ vyiKaA< `s ^ pCA, gX= ik eh `hI hY jom»dr dy KUbsUrt FAqk `pr bYQ ky BIK m»igaA krdAsI tM jdoN `nHM ny `sy mnu|K ^ c|l ky m»dr v|laA`Ndy pRBU dI `stit krdy vyiKaA tM `h eh sB

3

vyK ky hYrAn rih gX ty `nHM ^ eh smJ nhI aArhI sI ik eh BA,A ikvyN vApiraA sI?

ptrs dA lokM ^ `pdyS dy,A11`s aAdmI ny ptrs aty wUh\nA ^ fi/aA hoeaA

sI ty lok `s ^ QIk c|ldA vyK ky hYrAn sn ik`N ikhu, `h iblkul QIk-QAk sI= tM lok vI ptrs atywUh\nM kol sulymAn dy dlAn iv|cooo o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o dO/y aAX= 12ehvyK ky ptrs ny lokM ^ aAiKaA< “myry whUdI BrAvo<t¨sIN es ty hYrAn ik`N ho? t¨sIN sA.y v|l e`N ik`NvyK rhy ho ijvyN asIN `s ^ aAp,I tAkt aty c\igaAEnAl QIk kItA hY? 13nhIN⁄ asIN nhIN⁄ prmyS¨r ny ehsB kItA hY= `h abrAhAm eshAk aty wAkUb* dAprmyS¨r hY= `h sA.y puriKaM dA prmyS¨r hY= `s nyeh sB kuJ krky aAp,y syvk iwsU dI mihmM kItIhY= pr t¨sIN iwsU ^ mrvA`, lE dy id|tA< iplAtusny iwsU ^ C. dy,A cAihaA pr t¨sIN aAiKaA ik tuhA^iwsU dI aAzAdI nhIN cAhIdI= 14iwsU piv|tr atyDrmI sI= pr t¨sIN ikhA ik t¨hA^ `sdI zrUrt nhINhY= pr t¨sIN iplAtus ^ iwsU dI jgHA e|k KUnI ^C|., dI m»g kItI hY= 15es trHM t¨sIN `s ^ mAiraAjo ij»dgI id»dA hY pr prmyS¨r ny `s ^ m¨rdy toNjIvn v|l `QAeaA= asIN es dy gvAh hM ik`N ikasIN eh sB kuJ aAp,I a|KIN vyiKaA= 16eh iwsU dISktI hI sI ijs ny es l»g/y aAdmI ^ cl, dISktI id|tI= eh es lE vApiraA ik`N ik asINiwsU dI SktI iv|c wkIn kItA= t¨sIN es aAdmI ^vyK skdy ho ty t¨sIN es ^ jA,dy vI ho= eh iwsUiv|c aAp,y ivSvAs kAr, c\gA hoeaA hY aty t¨sINsBnM ny vyiKaA ik eh ikvyN vApiraA=

17“myry BrAvo⁄ mYN jA,dA hM ik t¨sIN iwsU nAl `hsB kuJ es lE kItA ik`N ik t¨sIN aAp,I krnI toNanjA, sI ik t¨sIN eh kI kr rhy ho= tuhA.y aAgU vIa,jA, sn= 18pr `nHM g|lM dI sUcnA prmyS¨r nyaAp,y nbIaM rAhIN id|tI - ijvyN ik `s dy msIh ^du|K J|l,y pY,gy= eh evyN hI vApiraA ijvyN mYN tuhA^ikhA hY= 19esy lE tuhA^ aAp,y idl aty jIvnbdl,y cAhIdy hn aty prmyS¨r v|l m¨/o tM jo `htuhA.y pAp bKS sky= 20td ifr pRBU tuhA^ aAtmksuK dA smM dyvygA< `h iwsU ^ ByjygA ijs ^ `s nymsIh ho, lE cui,aA hY= 21ij»nA icr sArIaM cIzM

abrAhAm< eshAk< wAkUb purAtn nym dy smyN dy it»n sBtoN mh|tvpUr whUdI aAgU=

m/ suDArIaM nhIN jMdIaM< iwsU ny surg iv|c hI rih,A

1123 rs°lM dy krt|b 3:22-4:22

hY= es bAry prmyS¨r ny aAp,y piv|tr nbIaM dIzbAnI SurU toN hI aAiKaA sI= 22mUsA ny aAiKaA< ‘pRBU<tuhA.A prmyS¨r< tuhA.y aAp,y BrAvM iv|coN e|k nbIdyvygA< ijh/A myry vrgA hY= jo kuJ nbI tuhA^ aAKy`s ^ su,o= 23jo koE vI `s nbI ^ nhIN m»ny `h mrjAvygA aty prmySr dy lokM iv|coN k%> id|tA jAvygA=’*24smUXl aty `s toN bAad sAry nbI< jo prmyS¨r lEboly< `nHM ny vrtmAn kAl dIaM g|lM inSict kItIaM=25tusI nbIaM dy aty `s nym dy p|tr ho ijs ^ prmySrny tuhA.y ipP dAidaM nAl b,AeaA sI= jd `habrAhAm ^ aAiKaA ik< ‘DrtI dy sAry pirvAr tyrIaM`lAdM rAhIN D\n ho,gy=’* 26prmyS¨r ny aAp,y KAssyvk iwsU ^ tuhA.y kol pihlM ByijaA= `h tuhA.yiv|coN hr e|k ^ tuhA.y bdI dy rsitaM toN hqA kyasIsM dy, lE aAeaA=”

ptrs aty wUh\nA whUdI sBA a|gy pyS hoXjdoN ptrs aty wUh\nA lokM nAl g|lM kr rhysn< tM kuJ lok `nHM kol aAX= `Ty kuJ whUdI

jAjk< kuJ ispAhIaM dy kptAn jo m»dr dI dyKBAlkrdy sn aty kuJ sdUkI* sn= 2`h prySAn sn<ik`N ik ptrs ty wUh\nA `pdyS dy rhy sn ik iwsUlokM ^ mridaM toN punr `%TAn dyvygA= 3whUdI aAgUaMny ptrs aty wUh\nA ^ f/ ky kYd kr id|tA= ik`Nika|gy hI rAt dA vkt ho cukA sI es lE agly idnt|k `nHM ny ptrs aty wUh\nA ^ jyl iv|c hI kYdrih, id|tA= 4pr `nHM iv|coN< ijnHM ny vcn sui,aAsI< bhuitaM ny `nHM ty ivSvAs kItA= hu, inhcAvAnMdy smUh iv|c p»j hzAr aAdmI sn=

5agly idn whUdI aAgU< bzurg whUdI aAgU atynym dy `pdySk wrUSlm iv|c ek|Qy hoX= 6a»nAssrdAr jAjk< kwAFA aty wUh\nA< is»kdr aty ij»ny vIhor srdAr jAjkM dy pirvAr iv|coN sn< `h sB `Tyek|tr sI= 7tM `nHM ny ptrs aty wUh\nA ^ sAiraMlokM sAmH,y pyS kItA aty pu%iCaA< “iks SktI jM iksdy nM ty t¨sIN eh kItA?”

8td ptrs< ekd|m piv|tr aAtmA nAl BiraA<`nHM ^ kih, l|gA< “hy kOm dy aAgUP aty lokM dy

‘prmySur... id|tA jAvygA’ ibvsTA 18:15<19

‘DrtI dy ≥≥≥ D\n ho,gy’ `tpt 22:18; 26:24

sdUkI whUdI Drm dA e|k pRm¨|K iFrkA `h purAtn nymdIaM isrF pihlIaM p»j poTIaM ^ m»ndy sn= `nHM dAivSvAs sI ik lok mØt toN bAad nhIN ij`Ndy=

bzurg aAgUP⁄ 9kI t¨sIN sA^ es l\g/y aAdmI ty

4

kIty es Bly k»m lE< svAl kr rhy ho ik `s^ iksny c\gA kItA? 10ik`Nik asIN cAhu«dy hM ik t¨hA^ sB^ aty sAry whUdIaM ^ eh ptA ho,A cAhIdA hY ikeh l\g/A aAdmI nAsrt dy iwsU msIh dI SktInAl QIk hoeaA hY= `hI iwsU ijs ^ tsIN sUlI cAi/HaAsI= pRBU ny `sy ^ mridaM co jIvAilaA hY= eh aAdmIl»g/A sI pr hu, cl skdA hY= hu, `h iwsU dISktI nAl tuhA.y sAhm,y K/A ho, dy wog hY= 11iwsU<`hI

‘p|Tr hY ijh/A t¨hA.y< `sArIaM duaArA r|d kItAigaA sI pr `hI p|Tr hu, KU»jy dA p|Tr ho igaA hY=’

zbUr 118:2212iwsU hI aijhA hY jo lokM dI r%iKaA kr skdA hY=`s dM nM hI pUry s»sAr iv|c ek|lI SktI hY jo lokM^ bcA skdI hY= sA^ `s dy nM rAhIN bcAeaA jA,AcAhIdA hY=”

13whUdI aAgU smJ gX ik ptrs aty wUh\nA kolkoE ivSyS is%iKaA jM isKlAE nhIN sI= pr `h ehvI jA, gX ik `h KulHy aAm boly sn= es lE aAgUhYrAn sn= `h jA,dy sn ik ptrs aty wUh\nA iwsUdy nAl sn= 14`h `s mn|uK dI hAzrI iv|c< jo c\gAhoeaA sI< `nHM do rsUlM dy i˘KlAF kuJ nA aAK sky=`h `%Ty rsUlM dy nAl K/A sI= 15tM whUdI aAgUaM ny`nHM ^ sBA coN bAhr jA, ^ ikhA= `nHM dy jA, toNbAad< eh aAgU ivcAr krn l|gy= 16`h kih, l|gy<“sA^ enHM nAl kI krnA cAhIdA hY? wrUSlm iv|csAry lok jA,dy hn ik enHM ny e»nA v|.A kirSmAkItA hY= eh g|l tM iblkul sAF hY ijs ^ asINJUQlA nhIN skdy= 17pr sA^ enHM ^ lokM iv|c horvDyry FYl, toN rok,A cAhIdA hY< es lE aAP asIN`nHM ^ DmkAEX= Fyr `h iwsU bAry hor iksy ^ nhINbol,gy=

18tM whUdI aAgUaM ny m¨/ `nHM rsUlM ^ a»drbulvAeaA= `nHM ny `nHM ^ Fyr kdI vI iwsU dy nM tykuJ vI nA bol, aty `pdyS nA dy, lE ikhA= 19prptrs ty wUh\nA ny `nHM aAgUaM ^ jvAb id|tA< “tuhA.yanusAr kI QIk hY? prmyS¨r kI cAhygA? kI asINprmyS¨r ^ m»nIX jA t¨hA^? 20asIN cu|p nhIN rihskdy= asIN jo kuJ vyiKaA ty sui,aA hY `h sA^ lokM^ d|s,A cAhIdA hY=” 21–22whUdI aAgUaM ^ rsUlM ^szA dy, dA koE rAh nA l%iBaA< ik`N ik jo kuJvApiraA sI `s lE sB lok prmyS¨r dI `stit krrhy sn= eh kirSmA prmyS¨r v|loN e|k sbUt vjoNd|tA igaA sI= ijh/A l»g/A mn|uK c\gA kItA igaA

rs°lM dy krt|b 4:23-5:9 1124

sI `s dI `mr cAlI sAlM toN v|D sI= es lEwhUdI aAgUaM ny rsUlM ^ DmkAeaA aty `nHM ^ jA,id|tA=

ptrs aty wUh\nA inhcAvAnM kol prty23ptrs aty wUh\nA whUdI aAgUaM dI sBA C|. ky

m¨/ aAp,y qoly iv|c vAps aAX= `nHM ny `h sB kuJ`nHM ^ ikhA< jo pRDAn jAjkM aty bzurgM whUdI aAgUaMny `nHM ^ aAiKaA sI< 24jdoN inhcAvAnM ny eh sBsui,aA tM `nHM ny prmyS¨r a|gy pRArTnA kItI< “hysuvAmI< tU« hI hYN ijs ny akAS< DrtI< sm¨»dr aty `nHMivclA sB kuJ b,AeaA hY= 25sA.y pUrvj< dA~d<tyry syvk sn= piv|tr aAtmA dI SktI nAl `nHM nyeh Sbd ilKy:

‘kOmM iks lE rOlA pA rhIaM hn? dunIaM dy lokprmyS¨r dy ivru|D iv`NtM ik`N kr rhy hn? eh sBifzUl hY⁄

26DrtI dy rAijaM ny l/n lE itaArI kItI atysAry hAkm pRBU aty `s dy msIh dy ivru|D ek|Qy hokyaAX=’ zbUr 2:1–2

27iwsU tyrA piv|tr syvk hY ty tU\ `s ^ msIhb,AeaA= pr eh sB `doN vApiraA jdoN hyrodysaty pu»itwus iplAtus< prAEaM kOmM aty esrAXl dysAry lok iwsU dy ivru|D wrUSlm iv|c ek|Qy hoX sn=28enHM lokM ny< jo iwsU dy ivruD ektr hoky aAX<sArIaM g|lM ^ vAprn id|tA ijnHM ^ tyrI SktI atyisaA,p ny pihlM hI iv`NitaA hoeaA sI= 29atyhu,< pRBU su,= `h kI aAK rhy hn= `h sA^ .rA`,dI koiSS kr rhy hn= hy pRBU⁄ asIN tyry syvk hM= tyrAs\dyS in.r hoky bol, iv|c sA.I mdd kr= 30sA^aAp,I SktI idKA ky< in.r b,A; rogIaM ^ c\gAkr< inSAnIaM ivKA; aty aAp,y piv|tr syvk iwsUdI SktI nAl SktISAlI kirSmy ivKA=”

31jdoN inhcAvAn pRArTnA kr hqy tM `h jgHAijTy `nHM ny pRArTnA kItI sI< k\b gE ty `h sAryek dm piv|tr aAtmA nAl BrpUr ho gX= `doN toN<`h in.rtA nAl prmyS¨r dA s\dyS FYlA`Ndy rhy=

inhcAvAnM dA sB nAl sMJA krnA32inhcAvAnM dI m».lI< ek idl aty sMJA aAtmA

sn= iksy ny vI ijh/IaM cIzM `nHM kol sn< `nHMiv|coN iksy vI cIz ^ aAp,I nhI aAiKaA sI sgo `hsB kuJ v». ky vrtdy sn= 33aty rsUl v|.I SktI

nAl pRBU iwsU dy mØt toN punr jIvt ho, bAry d|sdysn aty `nHM sAry inhcAvAnM `pr pRBU dI v|.I asIssI= 34jo kuJ `nHM ^ cAhIdA sI `nHM ^ iml igaA=`nHM ny< ijh/y zmInM aty GrM dy mAlk sn< aAp,IaMjedAdM vyc id|tIaM= 35aty Dn rsUlM ^ dy id|tAaty ifr eh Dn lokM ^ `nHM dI zrUrt anusArid|tA igaA sI=

36e|k inhcAvAn ijs dA nM wUsuF sI< rsUlM ny`s ^ brnbAs nA`N id|tA= BAv< “ijh/A dUijaM dImdd kry=” `h sYprs dA j»imaM sI< `h lyvI* sI=37wUsuF kol kuJ zmIn sI< ijs ^ `s ny vyicaA atypYsy vq ky rsUlM ^ dy idty=

hnAinwA aty sFIrA`Ty hnAinwA nM dA ek mn|uK sI< ijsdI bIvIdA nM sFIrA sI= hnAinwA kol ijs zmIn dA

kbzA sI `s dA e|k ih|sA `s ny vyc id|tA= 2pr `sny `s Dn dA kuJ hI ih|sA rsUlM ^ id|tA ty kuJ DnibnA `nHM ^ d%isaA< aAp,y vAsty r|K ilaA= `s dIptnI eh sB jA,dI sI ty `h `s dy nAl rlgE= 3ptrs ny aAiKaA< “hnAinwA< SYtAn ^ aAp,yidl `pr rAj krn dy, dI kI vjh sI? tU« JUQ bolky piv|tr aAtmA ^ DoKA dy, dI koiSS kItI hY= tU«zmIn vyc ky ik`N `s Dn dA kuJ ih|sA corI corIaAp,y vAsty s»BAl ilaA hY? 4`h Kyt vyc, toN pihlM<eh tyry nAl s\b\iDt sI= aty `s ^ vyc, toN bAadvI< tU« aAp,I e|CA anusAr es Dn ^ vrt skdAsI= Fyr tU\ aijhA krn dI ik`N socI? tU« lokM ^ nhINsgoN prmyS¨r ^ JUQ boilaA hY=” 5–6jdo hnAinwA nyeh sui,aA< tM `h Bu»jy i.%igaM aty mr igaA= kuJnOjvAn a|gy aAX< `s dI loT ^ lpyq ky lY gX atyjA ky `s ^ dfnA id|tA= ijnHM ny vI `s bAry ehg|l su,I .r gX=

7tkrIbn it»n G»qy bAad `s dI ptnI sFIrAa»dr aAxI= `s ^ nhIN ptA sI ik `s dy ptI nAlkI vAprI hY= 8ptrs ny `s ^ pu%iCaA< “mY^ d|s ik`s jAedAd ^ vycky ik»nA D\n tY^ imilaA hY?” kItY^ e\nA Dn imilaA hY?” SfIrA ny jvAb id|tA< “hM<Kyt vyc ky sA^ e\nA hI imilaA sI=”

9ptrs ny `s ^ ikhA< “tU« aty tyrA ptI pRBU dy

lyvI lyvI `h aAdmI sn ijh/y lyvI pirvAr smUh nAls\b\D r|Kdy sn ty ijh/y whUdI m»dr iv|c shAetA krdysn=

aAtmy ^ prK, lE ik`N sihmt hoX? su,⁄ kI tU\

5

1125 rs°lM dy krt|b 5:10-35

pYrM dI cAp su, rhI hY? ijh/y aAdmI tyry ptI ^dfnA ky aAX hn `h drvAzy ty K/Hy hn= `h esytrHM tY^ vI lY jA,gy=”

10`sy G/I sFIrA `s dy pYrM kol hyQM i.|gI atymr gE= nOjvAn aAdmI a»dr aAX aty `s ^ mrIhoE pAeaA= `h `s dI lAS ^ `s jgHA toN dUr lYgX aty `s dy ptI dy kol hI dFnA id|tA= 11sAryinhcAvAn aty hor lokI ijnHM ny vI es g|l bArysui,aA< .r gX=

pRBU v|loN inSAnIaM12rsUlM ny bhut sArIaM SktISAlI krAmAtM ty

cmtkAr kIty= sB lokM ny eh vyKIaM= sAry rsUle%ko mn nAl sulymAn dy dlAn iv|c ek|Qy hoX sn=13`nHM iv|coN iksy dA vI `nHM nAl ju/n dA hIaM nAipaA pr sAry lok rsUlM dI `stit kr rhy sn=14v|D toN v|D lok< aAdmI ty aØrtM dovyN hI pRBU iv|cinhcA r|K, l|gy= aty `nHM inhcAvAnM dI s»gtiv|c rldy gX= 15es lE lokM ny ibmArM ^ glIaMiv|c ilaA`,A sUrU kr id|tA ik`N ik `nHM sui,aM sIik ptrs `Ty aA irhA hY< tM lok ibmArM ^ m»jIaM jMgiDaM ty pA ky ilaA`Ndy< es lE ik jd ptrsaAvy tM hor nhI tM SAed `s dA prCAvM hI `nHMiv|coN iksy ty pY jAvy< `nHM ^ QIk krn vAsty ehIkAfI hY= 16lokM dI BI/ wrUSlm dy aAs-pAs dy ngrMtoN vI aA rhI sI= `h bImArM ^ aAp,y nAl lY kyaA`Ndy aty `nHM ^ vI jo SYtAn v|loN BirSq aAtmA dystAxy hoX hu»dy sn= eh sAry rogI `%Ty QIk ho gX=

whUdIaM dIaM rs°lM ^ rok, dIaM koiSSM17srdAr jAjk aty `s dy sAry im|tr ek p»T

nAl jo sdUkI aKvA`NdA sI< bhut ErKA krn l|gy=18`nHM ny rsUlM ^ F/ ky kYd kr id|tA= 19pr rAt dyvkt< pRBU dy dUt ny jylH dy sAry drvAzy KolH id|ty= dUt`nHM ^ bAhr lY igaA aty aAiKaA< 20“jAP aty m»drdy ivh/y iv|c K/Hy ho jAP= aty lokM ^ es sAry nvyNjIvn bAry d|so=” 21jdoN rsUlM ny aijhA sui,aA< tM`h J|q ikhA m»n ky m»dr dy iv|c gX= eh aimRtvylA sI jdoN rsUlM ny lokM ^ `pdyS dy,y SurU kIty=

srdAr jAjk aty `s dy sATI aAX= `nHM ny whUdIaAgUaM aty whUdIaM dy mh|tvpUr, bzurgM ^ s%idaAaty e|k sBA kItI= Fyr `nHM ny kuJ lokM ^ rsUlM ^kYd iv|coN ilaA`, lE ByijaA= 22jdoN `h lokkYdKAny kol phu»cy< `%Ty `h `nHM ^ l|B nA sky= `h

vAps aAX aty eh sArI g|l whUdI aAgUaM ^ d|sI=23`nHM aAdmIaM ikhA< “jylH b»d sI aty `s ^ ij»drAvI l|igaA hoeaA sI= aty drvAizaM ty drbAn vIK/y hoX sn< pr jd asIN drvAzy KolHy tM jylH a»droKAlI pE sI=” 24jdoN m»dr dy pYhrydArM< aty prDAnjAjkM ny eh sB sui,aA tM `h prySAn hoX ty `hhYrAn sn ik< “ptA nhIN es dy kAr, kI ho jAvy?”25t|d ek hor aAdmI aAeaA aty `s ny aA ky ikhAik< “su,o⁄ ijnHM mn|uKM ^ t¨sIN kYd˘KAny iv|c kYd kItAsI `h m»dr dy ivh/y ’c K/o ky lokM ^ `pdyS dy rhyhn⁄” 26t|d kptAn aty `s dy aAdmI bAhr gX atyrsUlM ^ vAps ilaAX= pr `nHM ny koE zor zbrdstInA kItI ik`N ik `h .rdy sn ik SAed BI/ `nHM ^p|Tr mAry=

27ispAhIaM ny rsUlM ^ whUdI aAgUaM dy sAmH,ywhUdI sBA iv|c ilaA K/HA kItA= pRDAn jAjk ny rsUlM^ svAl kItA= 28`s ny aAiKaA< “asIN b/I idR/HtAnAl tuhA^ dubArA kdy vI es aAdmI iwsU bAry `pdySnA dy, vAsty ikhA sI= pr vyKo t¨sIN kI kr rhy ho?t¨sIN sAry wrUSlm ^ aAp,y `pdySM nAl Br id|tAhY= e»J krky tsIN sA^ `s dI mØt dA iz\mydAr QihrArhy ho=”

29ptrs aty dUjy rsUlM ny jvAb id|tA< “mn|uKM dyhukm nAloN sA^ prmyS¨r dy hukm dI pAl,A vDyrykrnI cAhIdI hY⁄ 30t¨sIN iwsU ^ mAr id|tA= t¨sIN `s^ sUlI ty cA/H id|tA pr prmySr ny< ijh/A sA.y puriKaMdA vI iptA hY< iwsU ^ m¨/ mØt toN jIvAilaA= 31`sy ^prmyS¨r ny aAp,y kol s|jy pAsy< `%cA cu|k ky sA.AsrdAr aty m¨ktI dAtA QihrAeaA hY= prmyS¨r nyeh es lE kItA tM jo sAry whUdI aAp,y idl atyjIvnM ^ bdl sk, aty aAp,y pApM vAsty m¨aAfIpA sk,= 32asIN eh sB vApridaM vyiKaA hY eslE asIN eh aAK skdy hM ik eh sB s|c hY typiv|tr aAtmA vI eh drSA`NdA hY ik eh sB s|chY= es lE prmyS¨r ny `nHM sBnM ^ jo `s ^ m»ndyhn piv|tr aAtmA bKiSaA hY=”

33eh g|lM su,ky< whUdI aAgU bhut gu|sy hoX aty`nHM ny rsUlM ^ mArn dA inScA kItA= 34sBA iv|coNek FrIsI `Q KloeaA= `s dA nM gmlIXl sI=`h SrHA p/A`, vAlA sI< aty sAry lok `s dIe|zt krdy sn= `s ny rsUlM ^ kuJ dyr lE sBAiv|coN bAhr lY jA, dA aAdyS id|tA= 35t|d `s ny`nHM ^ ikhA< “hy esrAXl dy loko< jo t¨sIN enHM lokMnAl krn dI iv`Nt b,A rhy ho `s bAry sAvDAn

rs°lM dy krt|b 5:36-7:2 1126

rho= 36kuJ smM pihlM Ty dAs aAeaA aty dAvHA kItAik `h e|k mh|tvpUr, ivaktI sI= cAr sO dy ny/ylok `s nAl ju/y= Fyr jdoN `h mAiraA igaA< `sdysAry cyly iK|lr gX aty es sAry kAsy dA a»t ho igaA=37bAad iv|c< mrdumSumArI dy smyN glIlI toN whUdAaAeaA aty `sny bh¨t sAry lokM ^ aAp,y ip|Cy lAilaA= `h vI mAiraA igaA aty ij»ny `s ^ m»ndysn sB e|Dr-`%Dr iK|lr gX= 38esy lE hu, mYNtuhA^ aAKdA hM: enHM lokM bAry t\g nA hovo= enHM ^jA, id`= jykr enHM dIaM ivPNtA aty aml lokMv|loN hn< eh asfl ho jA,gIaM= 39pr jykr ehprmyS¨r v|lo hn< Fyr t¨sIN es ^ iksy trHM vI nhNIrok skdy= SAed tsIN a»t iv|c Kud prmySr dy iKlAfl/ pvoN=”

whUdI aAgUaM ny `s dI g|l m»n lE= 40ifr `nHMrsUlM ^ a»dr s%idaA tM mAr ku|q ky `nHM ^ tgIdkItI jo iwsU dy nAm dI crcA nA krn= eh aAK ky`nHM rsUlM ^ Byj id|tA= 41rsUl sBA toN ivdA ho gX=`h KuS sn ik`N ik prmyS¨r ny `nHM ^ iwsU dy nMvAsty kSq J|l, wog smiJaA= 42rsUlM ny lokM ^`pdyS dy,y b\d nA kIty= `h lokM ^ es KuS˘KbrIdA< ik iwsU hI msIh hY< pRcAr krdy rhy= `nHM ny ehhr roz m»dr dy ivh/y iv|c aty lokM dy GrM iv|ckItA=

KAs k»m lE s|t mn|uKM dA cu,y jA,A`nIN idnIN< iwsU dy cyilaM dI ig,tI vDdIjA rhI sI= es a»trAl iv|c< wUnAnI bol,

vAly cyilaM ny dUjy cyilaM bAry< jo ik esrAXlI sn<iSkAet kItI= `nHM ny iSkAet kItI ik `nHM dIaMivDvAvM ^ hr roz Bojn dI v\. dA shI ih|sA nhINiml irhA sI= 2tM bArM rsUlM ny sAry cyilaM ^ e|kiQaMkItA aty ikhA< “eh c»gA nhIN hY ik asIN prmyS¨r dySbd dI syvA dI TM ty Bojn vrtA`, iv|c aAp,AsmM brbAd krIX= 3esy lE< hy BrAvo< t¨sIN aAp,yiv|coN `nHM s|t aAdmIaM ^ cu,o< ijnHM dI pRitSQAc\gI hovy= `h is!,p aty !tmA nAl BrpUr ho,ycAhIdy hn= asIN `nHM ^ eh kArj sONp dyvMgy= 4ifrasIN aAp,A sArA smM pRArTnA aty prmyS¨r dy bcnMdA `pdyS krn iv|c ibtA skMgy=”

5sB lokM ^ eh mSvrA ps\d aAeaA= Fyr `nHM nyestIFAn ^ ijh/A v|.I inhcA aty piv|tr aAtmA

iFilpus eh iFilp nM dA rsUl nhIN=

nAl BrpUr sI< iFil|pus<* poRKorus< inkAnor< tImon<

6

prmnAs aty inklA~s< jo ik a»tAikwA toN sI aty joik whUdI bi,aA sI ^ cui,aA= 6Fyr `h enHM s|tMaAdmIaM ^ rsUlM sAmH,y ilaAX= rsUlM ny pRArTnAkItI aty `nHM `%ty aAp,y h|T r|Ky=

7prmyS¨r dA bcn v|D toN v|D FYl irhA sI< atywrUSlm iv|c cyilaM dI ig,tI tyz rFtAr nAlvDdI gE= nAl hI bhut sAry whUdI jAjk vI esm|t dy m»n, vAly ho gX=

whUdI estIFAn dy i˘KlAf8estIFAn ny< jo ik prmyS¨r dI ikrpA aty SktI

nAl BrpUr sI< v|.y ac»By kIty aty lokM ^ cmtkArIinSAnIaM idKAEaM= 9pr kuJ whUdI< estIFAn nAlbihs krn l|gy= eh whUdI< whUdIaM dy e|k pRArTnAasTAn toN sn< jo ilbrtInIaM dA pRArTnA sTAnjAi,aA jMdA sI= eh pRArTnA sTAn kurynIaM atyisk»drIaM dy whUdIaM nAl vI s\b\iDt sI= ikilikwAaty aiswA toN vI whUdI `nHM dy nAl aAX sn= 10prpiv|tr aAtmA estIFAn ^ isaA,p nAl bol, iv|cmdd kr irhA sI= `s dI g|l e»nI isaA,I ty zordArsI ik koxI vI whUdI `s a|gy Qihr nA s%ikaA= 11eslE whUdIaM ny eh aAK, lE kuJ b»dy BA/y ty lYlX< “asIN estIFAn ^ mUsA aty prmyS¨r dy ivru|Dboldy sui,aM hY=” 12es trHM< whUdIaM ny lokM ^<bzurg whUdI aAgUaM ^< aty nym dy `pdySkM ^ prySAnkr id|tA= es lE `h gu|sy iv|c aAX aty `nHM nyestIFAn ^ zbrdstI F/ ilaA= `h `s ^ whUdIaAgUaM dI sBA iv|c lY gX= 13`h kuJ hor lokM ^estIFAn dy iKlAF bol, lE lY aAX= `nHM ny aAiKaA<“eh aAdmI hmySA es piv|tr asTAn aty mUsA sISrHA dy ivru|D boldA hY= 14asIN es ^ eh vI kih»idaMsui,aA hY ik iwsU nAsrI es asTAn ^ vI nSq krdyvygA= asIN es ^ eh kih»idaM sui,aA hY ik iwsU`nHM rItM ^ bdl dyvygA ijh/IaM mUsA ny sA^id|tIaM=” 15`nHM sAry lokM ny< ijh/y `s sBA iv|cbYQy sn< estIFAn ^ iDaAn nAl vyiKaA aty `nHM nyvyiKaA ik `s dA ichrA e|k dUt ijhA sI=

estIFAn dA `pdySsrdAr jAjk ny estIFAn ^ pu%iCaA< “kI ehg|lM s|c hn?” 2estIfAn ny jvAb id|tA< “hy

myry whUdI iptro aty BrAvo su,o⁄ sA.y iptA abrAhAm^ hArAn iv|c v|s, toN pihlM jd `h msopotAimwAiv|c sI< tM ek mihmAmE prmyS¨r ivKlAE id|tA=

7

1127 rs°lM dy krt|b 7:3-273prmyS¨r ny abrAhAm ^ ikhA< ‘tU« aAp,A dys atylok C|. dy aty `s dyS ^ cilaA jA jo mYN tY^ivAKAvMgA=’* 4es lE abrAhAm kldIaM* dy dysco inkl ky hArAn iv|c jA v%isaA aty abrAhAm dyip` dy mrn toN bAad prnySur ny `s ^ es jgHMByijaA ij|Ty hu, t¨sIN rih»dy ho= 5pr pRBU ny abrAhAm^ eh zmIn nA id|tI< e|k fu|q t|k dI vI TM nA id|tIpr prmyS¨r ny `s nAl vAadA kItA ik mYN eh DrtI`sy aty `sdyy ip|CoN `sdy a»S ^ dyvMgA BAvyN ajy`s dy Gr koE b|cA nhIN sI= 6prmyS¨r ny `s ^!iK! ik ‘tyrI `lAd iksy hor dyS iv|c rhygI= `h`s jgHA ty ajnbIaM vMg rih,gy= `%TNo dy lok`nHM ^ aAp,A ZulAm b,A ky `nHM nAl burA slUkkr,gy= aijhA cAr sO sAl t|k hu»dA rhygA= 7prprmyS¨r ny ikhA< ‘mYN `s kOm ^< ijs dy `h ZulAmho,gy< szA dyvMgA=’* ‘fyr aijhA ho, toN bAad `h`%ToN inkl aA`,gy= td tyry lok e|Ty aA`,gy atyes jgHA myrI `pAsnA krngy=’* 8aty prmyS¨r ny`s dy nAl e|k krAr kItA ty `s krAr dA inSAnsu\nt sI= es lE jdoN abrAhAm dy Gr m¨».A pYdAhoeaA< a|QvyN idn hI `s ny m¨».y dI su\nt kr id|tI=abrAhAm dy p|tr dA nM eshAk r%iKaA igaA= eshAkny vI aAp,y p¨|tr wAkUb dI su»nt krvAE aty wAkUbny vI aAp,y p¨|trM nAl `vyN hI kItA= a|gy jAky ehp¨|tr sA.y bArHM v\SM dy ip` b,y=

9“pr enHM ip`vM ny aAp,y Coqy BrA wUsuF ^ ErKAkAr, imsr dy lokM ^ e|k dAs vM{ vyc id|tA= prprmyS¨r wUsuF dy nAl sI= 10wUsuF ^ `%Ty b/IaMm¨sIbtM aAEaM< pr prmyS¨r ny `s ^ `nHM sBm¨sIbtM toN bcAeaA= `s vkt< ifr~n imsr tyrAj krdA sI= iFr~n wUsuF dI `s isaA,p kArn<jo prmyS¨r ny `s ^ b˘KSI sI< `s dI e|zt krdAsI= ifr~n ny wUsuF ^ imsr dy rAjpAl dA ahudAid|tA aty aAp,y mihlM dIaM sArIaM cIzM dI iz»myvArIdy id|tI= 11pr ifr sAry imsr aty knAn iv|c kAlipaA< zmIn e»nI su|k gE ik anAz nA `%g s%ikaA=ntIjA< lokM ^ bhut kSq J|l,y pX= sA.y ip` dAidaM^ `%Ty KA, ^ kuJ nA l%iBaA= 12pr wAkUb ny sui,aA

‘tU\ aAp,A ... tY ivKAvMgA’ `tpt 12:1

kAl.IaA jM bybIlonIaM=

‘tyrI `lAd ... szA dyvMgA’ `tpt 15:13–14

‘Fyr aijhA ... pAsnA krngy” `tpt 15:14; kUc 3:12

ik imsr iv|c anAj ek|QA kItA igaA hY= es lE

`s ny sA.y ip` dAidaM ^ `Ty ByijaA= imsr ^ eh`nHM dI pihlI wAtrA sI= 13t|d ifr `h `%Ty dUjIvAr ifr gX= es vAr< wUsuF ty aAp,y BrAvM ^aAp,A aslI prIcY pRgqAeaA= tM ifr~n ^ wUsuFdy pirvAr bAry mAlUm ho igaA= 14t|d wUsuF ny kuJaAdmIaM ^ aAp,y ip` wAkUb ^ aty irStydArM ^<imsr iv|c in`NtA dy, lE ByijaA jo ik ig,tIiv|c k|ul p»J|tr jIa sn= 15td wAkUb imsr ^ igaA=wAkUb aty sA.y dAdy-p/dAdy iFr mrn t|k `%Ty hIrhy= 16bAad iv|c< `nHM dy SrIr Skm ^ iljAX gXaty kbr iv|c pA id|ty gX= eh `hI kbr sI izh/IaMabrAhAm ny Skm iv|c hmor dy p¨|trM toN cMdI dy kym¨|l KrIdI sI=

17“imsr iv|c whUdIaM dI ig,tI v|D gE= jdoN`h krAr pUrA ho, dA vylA ny/y aAeaA< ijs dA prmySrny abrAhAm nAl vcn kItA sI= imsr iv|c sA.y loktyz rFtAr nAl vD gX= 18Fyr imsr iv|c e|k dUjArAjA SAsn krn l|g ipaA aty `s rAjy ^ wUsuF bArykuJ vI ptA nhIN sI= 19es rAjy ny sA.y lokM ^ gumrAhkItA ty sA.y ip`vM ty zulm kIty= `s ny `nHM dyb%icaM ^ bAhr su|q ky mAry jA, lE mzbUr kItA=20esy smyN mUsA jnimaA sI= `h b/A su\dr bAlksI= it»n mhIinaM t|k `s dI dyK BAl aAp,y ipP dyGr hoE sI= 21jdoN `s ^ bAhr C|. id|tA igaA< tMiFr~n dI DI ny `s ^ god ilaA aty `s ^ aAp,yp¨|tr vM{ pAilaA poisaA= 22mUsA imsrIaM dIaMsArIaM iv%idaAvM iv|c is%iKat sI= `h aAp,y bcnMaty krnIaM kAr, b/A SktISAlI aty smr|T is|DhoeaA=

23“jdoN mUsA cAlIaM sAlM dI `mr dy aAs pAs sI<`s ny aAp,y whUdI BrAvM nAl ByNq krn dI socI=24jdoN `s ny e|k imsrI ^ e|k whUdI nAl burAivhAr krdy vyiKaA< `s ny whUdI dA p|K ilaA atyimsrI ^< whUdI nAl kItI es krnI vAsty szAid|tI= mUsA ny `s ^ e\nI zor dI Qokr mArI ik `hmr igaA= 25mUsA ny soicaA ik `s dy whUdI BrAsmJ jA, ik prmyS¨r `nHM ^ bcA`, lE `s dAestymAl kr irhA sI< pr `h nA smJy= 26aglyidn< mUsA ny do whUdIaM ^ l/idaM vyiKaA< `s ny`nHM iv|c sulAh krvA`,I cAhI ty aAiKaA< ‘hy mnu|Ko<tsIN BrA-BrA ho⁄ tM ifr tsIN ik`N ek dUjy ^ nuksAnphu»cM rhy ho?’ 27`h mnu|K ijh/A dUjy ^ nuksAnphu»cA irhA sI `s ny mUsA ^ D|kA dy ky aAiKaA< ‘kItY^ iksy ny sA.y `%pr hAkm aty inaME b,AeaA

rs°lM dy krt|b 7:28-49 1128

hY? 28nhIN⁄ kI tU« mYN^ vI e»J hI mArnA cAhu»dA hYijvyN k|l e|k imsr dy mn|uK ^ mAiraA sI?’* 29jdoNmUsA ny `s ^ eh kih»dy sui,aA tM `h imsr C|. kyimdwAn dyS iv|c clA igaA= `%Ty `h ajnbI sI=jdoN mUsA imdwAn iv|c sI `s dy Gr do p¨|tr pYdAhoX=

30“cAlIaM sAlM bAad< mUsA isnAE dy phA/ dyny/y e|k `jA/ iv|c igaA= `%Ty `s ^ e|k dUt a|gdI lAq ivckAr b|ldI JA/I iv|c pRgq hoeaA= 31jdoN`s ny aijhA vyiKaA tM `h hYrAn rih igaA= jdoN`h c\gI trHM vyK, lE ny/y igaA< tM `s ny e|kaAvAz su,I< eh pRBU dI aAvAz sI= 32pRBU ny aAiKaA<‘mYN tyry ipP dAidaM dA prmyS¨r hM= abrAhAm dAprmyS¨r< eshAk dA prmyS¨r< aty wAkUb dAprmyS¨r=’* mUsA .r nAl k»bdA hoeaA `%pr t|k,dA hONslA nA kr sikaA= 33pRBU ny `s ^ ikhA< ‘aAp,ypYrM iv|coN ju|ty lAh< ik`N ik ijs TM `%pr tU« K/HA hY`h e|k piv|tr DrtI hY= 34mYN aAp,y lokM dy kSqMtoN bhut sucyt hM= aty `nHM ^ b/A kurlA`NidaM hoeaMsui,aM hY= esy lE mYN `nHM ^ bcA`, lE `%tiraAhM= hu,< mUsA< mYN tY^ vAps imsr iv|c ByjMgA=’*

35“eh `hI mUsA hY ijs ^ esrAXlIaM ny ehaAKidaM nAm»zUr kr id|tA sI ik tY^ sA.A hAkm atym¨nsF iks ny b,AeaA hY?* `h prmyS¨r duaArAhAkm aty CuqkArA dy, vAlA ho, lE ByijaA igaAsI= prmyS¨r ny `s ^ e|k dUt rAhIN ByijaA jo `s ^m|cdI JA/I iv|c pRgiqaA sI= 36`hI hY ijs ny `nHM^ imsr toN bAhr k%i>aA sI= `s ny SktISAlI krt|baty kirSmy imsr iv|c aty lAl sm¨»dr iv|c aty`jA/ iv|c cAlHI sAl t|k kIty= 37eh `hI mUsA sIijsny esrAXl dy p¨|trM ^ ikhA sI ‘prmyS¨r tuhA.yBrAvM iv|co hI tuhA.y lE myry vrgA ek nbI K/AkrygA=’* 38eh `hI mUsA sI jo `nHM lokM nAl sI jo`zA/ iv|c ek|Qy hoX sn= `h `s dUt nAl sI jo`s nAl `jA/ iv|c sInE dy phA/ `%pr boilaAsI= `h sA.y ip` dAidaM dy nAl sI= mUsA ^ prmyS¨rv|loN `h hukm imly ijh/y `nHM ^ sA.y t|k aA`, dA

‘ik t°\ ... mAiraA sI’ kUc 2:14

‘mYN tyry ... dA prmyS¨r’ kUc 3:6

‘aAp,y pYrM ... iv|c ByjMgA’ kUc 3:5–10

‘tY^ sA.A ... b,AeaA hY’ kUc 2:14

‘prmyS¨r ... K/A krygA’ ibvsTA 18:15

jIvn id»dy hn=

39“pr sA.y puriKaM ny `s dI pAl,A nhIN kItIaty `nHM ny `s ^ nAm»zUr kr id|tA= `h dobArAimsr vAips jA,A cAhu»dy sn= 40sA.y iptrM ny hArUn^ aAiKaA< ‘mUsA sA^ imsr dyS iv|co k|> ilaAeaAhY< pr sA^ nhIN ptA ik `s ^ kI hoeaA hY= es lEsA.y lE koE aijhy r|b b,A jo sA.y a|gy-a|gy cl kysA^ rAh d|s,=’* 41t|d lokM ny e|k v|C/y dI mUrtb,AE aty `s mUrt dA blIdAn c/AeaA aty `haAp,y h|TM nAl aijhI mUrt b,A ky b/y KuS sn=42pr prmyS¨r ny `nHM dA ivroD kItA= prmyS¨r ny`nHM ^ akAS ivcly JUQy dyvitaM dI sYnA dI `pAsnAkrn toN rok,A C|. id|tA= ijvyN ik nbIaM dI poTIiv|c iliKaA hoeaA hY prmyS¨r aAKdA<

‘hy esrAXl dy loko< kI t¨sIN `jA/ iv|c myry lEcAlHIaM sAlM vAsty blIaM zM ByqAvM ilaAX=

43tusI molok dy t»bU aty aAp,y dyvty irFAn dy istArydy ib\b ^ cu%ikaA sI= t¨sIN `h mUrtM pUj, lEb,AEaM sn< es lE mYN tuhA^ bAbul toN prHy ByjdyvMgA=’ aAmos 5:25–27

44“`jA/ iv|c piv|tr t»bU* sA.y ip` dAidaM dypuriKaM kol sI= prmyS¨r ny mUsA ^ d%isaA ik ehikvyN bnA`,A hY= `s ny es ^ iblkul `sy nmUny dAb,AeaA jo prmyS¨r ny `s ^ ivKAeaA sI= 45bAadiv|c whoSuaA ny dUjy rAjM dI zmIn ty kbzA krnlE sA.y iptrM ^ a|gy lAeaA= sA.y lok `%Ty gXaty prmyS¨r ny `ToN dUjy lokM ^ bAhr k%i>aA= jdoNsA.y lok es nvIN DrtI ty gX< tM eho t»bU `haAp,y nAl lY gX= sA.y lokM ^ eh t»bU aAp,y iptrMkoloN imilaA sI< aty eh dA~d dy smyN t|k `nHM loksI= 46prmyS¨r dA~d `%pr b/A KuS sI= dA~d nywAkUb dy prmyS¨r toN `s ^ e|k m»dr bnA`, dIaAigaA m»gI= 47pr `h sulymAn hI sI ijs ny prmySrlE Gr b,AeaA=

48“pr a|t mhAn pRBU prmyS¨r mn|uKM dy h|TM nAlb,AEaM hoEaM emArtM iv|c nhIN rih»dy= ehI hY jonbI aAKdy hn:

‘pRBU aAKdA hY surg myrA is»GAs, hY=’49DrtI myry pYr r|K, dI cONkI hY= myry vAsty t¨sIN

iks trHM dA Gr b,AvoNgy? mYN aArAm ik|Ty kr skdA

‘mUsA sA^ dyS ... rAh d|s,’ kUc 32:1

piv|tr t\bU a|KrI arTM iv|c “gvAhI dA t\bU” `h iFrtUt\bU ijs iv|c ds hukm r|Ky gX sn aty ij%Ty mUsA dy smyNprmyS¨r aAp,y lokM iv|c rih»dA sI=

hM?

1129 rs°lM dy krt|b 7:50-8:1750kI mYN `hI nhIN hM ijs ny eh sB cIzM

b,AEaM=’” wsAwAh 66:1–251td estIFAn ny ikhA< “hy hQI whUdI aAgUP⁄ hy

mn aty k»n vloN su»n loko⁄ t¨sIN hmySA piv|tr aAtmAdA ivroD kItA= t¨sIN vI `vyN hI kr rhy ho ijvyN tuhA.ypuriKaM ny kItA= 52tuhA.y puriKaM ny sAry nbIaM ^jdoN `h aAX< d\. id|tA= sgoN `nHM nbIaM ny pihlMhI ikhA sI ik e|k DrmI aAvygA pr tuhA.y puriKaM ny`s ^ mAr id|tA= aty hu, t¨sIN `s DrmI purK ^DoKA id|tA aty `s ^ mAr id|tA hY= 53t¨sIN `h lok ho<ijnHM ^ mUsA dI SrHA pRApt hoE= prmyS¨r ny tuhA^eh SrHA dUtM duaArA id|tI pr t¨sIN `s dI pAl,AnA kr sky=”

estIFAn dA mAiraA jA,A54whUdI aAgUaM ny estIFAn ^ aijhy bcn krdy

sui,aA tM `h b/y kroD iv|c aAX= `h e»ny kroDiv|c aA gX ik estIFAn `%pr mAry gu|sy dy aAp,yd»d krIc, l|g pX= 55pr estIFAn ny< jo ik piv|traAtmA nAl BrpUr sI< `%pr asmAn ’c prmyS¨r dImihmA ty lIlA v|l vyiKaA= `s ny iwsU ^ prmyS¨r dys|jy pAsy K/A vyiKaA= 56`s ny aAiKaA< “vyK< mYN aAkAS^ Ku|lHA vyiKaA hY aty mYN mnu|K dy p¨|tr ^ prmyS¨r dys|jy h|T v|l K/A vyK irhA hM=”

57tM sAry whUdI aAgUaM ny `%cI aAvAz iv|c SormcAeaA= `nHM ny aAp,y k»nM ^ h|TM nAl b»d krilaA= `h sAry ek|Qy ho ky estIFAn v|l B|j pX=58`nHM ny `s ^ SihroN bAhr k|> id|tA aty `s ^p|Tr mAry= aty ijnHM lokM ny estIFAn dy ivru|D gvAhIid|tI sI< `nHM aAp,y vstr ek solUs nM dy juaAndy pYrM kol lAh ky r|K id|ty= 59jdoN estIFn ty pTrAvkr rhy sn< `s ny eh aAKidaM hoeaM prmyS¨r ^pRArTnA kItI< “hy pRBU iwsU myry aAtmy ^ svIkAr krlY=” 60`h aAp,y go.y qyk ky kUk irhA sI< “hy pRBU⁄eh pAp `nHM dy ju»my nA lAvI=” eh aAK, toN bAad`h mr igaA=

sOlUs ny estIFAn dy mAry jA, lE aAp,I m»zUrIdy id|tI=

inhcAvAnM lE kSq2–3kuJ DrmI lokM ny estIFAn ^ dfnAeaA= `h

`s lE b/I `%cI kurlAX= `s idn< whUdIaM nywrUSlm iv|c inhcAvAn qoilaM ^ d\. dy,y SurU krid|ty= aty `nHM ^ bhut izaAdA tsIhy J|l, id|ty=

8

sOl¨s vI es qoly ^ nSq krnA cAhu»dA sI= tM sOl¨s`nHM inhcAvAnM dy Gr igaA aty GrM iv|coN aAdmIaMaty aØrtM ^ GsIq ky bAhr k|> ky jylH iv|c su%iqaA=sAry inhcAvAn wrUSlm C|. gX isrf rsUl hI< `Tyrhy aty inhcI mnu|K sAmirwA iv|c v|Ko-v|K TAvM tyjA iqky= 4inhcAvAn mnu|K hr pAsy FYl gX< aty `hij|Ty-ij|Ty vI gX< `nHM ny `%Ty lokM ^ KuSKbrI id|tI=

iFil|pus dA sAmirwA iv|c pRcAr krnA5iFil|pus sAmirwA dy ngr iv|c igaA aty jA ky

msIh bAry pRcAr krn l|gA= 6`ToN dy lokM ny `s dybcn su,y aty< `h kirSmy vyKy jo `h kr irhA sI=7`nHM iv|coN b/y sAry lokM dy a»dr BirSq aAtmA dAvAs sI< pr `s ny `nHM BirSq aAtimaM ^ `nHMiv|coN inkl, lE mzbUr kr id|tA= jdoN aAtmy bAhrinkly tM `nHM b/A Sor mcAeaA= `%Ty b/y sAry kmzoraty l»g/y lok vI sn< iFil|pus ny enHM ^ vI rAjIkItA= 8aty `s Sihr dy lok enHM sB kAr, bhutKuS sn=

9pr `s Sihr iv|c Sm~n nM dA e|k aAdmI sI<iFil|pus dy `Ty a`, toN pihlM `h jAdU krky `ToNdy lokM ^ hYrAn krdA hu»dA sI aty aAKdA sI ik mYNkoE mhMpurK hM= 10`%Ty sAry lokM ny< aAm aAdmI toNlYky bhut mh|tvpUr, t|k ny< `s v|l iDaAn id|tA<aty `nHM ny aAiKaA< “es aAdmI kol r|bI SktI hYijs ^ mhM SktI aAKdy hn=”

11ik`N ju look `sdy jAdU toN l\by smyN t|k hYrAnsn< `nHM iv|coN bhut sAry `s dA anusr, kr rhysn= 12pr iFil|pus ny lokM ^ prmyS¨r dy rAj dIKuS˘KbrI bAry aty iwsU msIh dI SktI bAry d%isaA=aAdmIaM aty aØrtM ny `s dy s\dyS ty ivSvAs kItAaty bpitsmA ilaA=

13Sm~n ny vI ivSvAs kItA aty bpitsmA ilaA=Sm~n iFil|pus dy nAl QihiraA= `s ny cmtkArIinSAnIaM aty SktIsAlI g|lM vyKIaM= aty `h hYrAnrih igaA=14rsUl ajy vI wrUSlm iv|c hI sn aty`nHM ^ ptA l|g igaA ik sAmirwA iv|c lokM ny prmySrdy SbdM ^ kbUl kr ilaA hY tM rsUlM ny ptrs atywUh\nA ^ vI sAmirwA iv|c ByijaA= 15jdoN ptrs atywUh\nA aAX tM `nHM `%Ty aM ky lokM dy lE pRRArTnAkItI ik `nHM ^ piv|tr aAtmA pRApt hovy= 16enHMlokM ^ iwsU pRBU dy nM ty bpitsmA id|tA igaA sI< prpiv|tr aAtmA ajy `nHM `%ty nhIN aAeaA sI= esylE ptrs aty wUh\nA ny pRArTnA kItI= 17td enHM

rs°lM dy krt|b 8:18-9:4 1130

donM rsUlM ny lokM `%pr aAp,y h|T r|Ky tM `nHM ^piv|tr aAtmA imilaA=

18Sm~n ny vyiKaA ik lokM ^ piv|tr aAtmA dIpRAptI t|d hoE< jd rsUlM ny aAp,A h|T `nHM `%prr%iKaA tM Sm~n ny rsUlM a|gy rupX r|Ky= 19aty ikhA<“mY^ vI eh SktI dy dyvo tM jo ijs mnu|K `pr vI mYNe`N h|T r|KM `s ^ piv|tr aAtmA iml jAvy=”

20ptrs ny Sm`n ^ aAiKaA< “kAS tU\ aty tyrADn< e|ksAT tbAh ho jA, ik`N ik tU\ prmyS¨r dIdAt ^ Dn nAl KrId, dI socI= 21tU» es k»m iv|csA.A sMJIvAl nhI ho skdA ik`N ik prmyS¨r a|gytyrA mn sAf nhIN hY= 22aAp,A idl bdl atyaAp,IaM bdkArIaM toN hq jA= pRBU ^ pRArTnA kr<SAed `h tyry es trHM soc, ty tY^ m¨aAF kr dyvy=23ik`N j¨ mYN vyK irhA hM ik tU« pAp dy iKaAlM atyErTA nAl BiraA hoeaA hYN=”

24Sm~n ny jvAb id|tA< “t¨sIN dono myry lE pRBU ^pRArTnA kro< tM ik jo kuJ vI t¨sIN aAiKaA< myry nAlnA vApry=”

25t|d rsUlM ny lokM ^ `nHM sArIaM g|lM bAry d%isaAjo iwsU ny kItIaM sn aty prmyS¨r dA s\dyS id|tA=ifr `h wrUSlm v|l prt aAX= rsty iv|c `h bhutsAry sAmirwA dy ip».M iv|c lokM ^ KuS ˘KbrI bAryprcAr krdy gX=

iFil|pus dA hbS dy ek mn|uK ^ `pdyS26pRBU dy e|k dUt ny iFil|pus nAl g|l kItI< aty

dUt ny aAiKaA< “`Q aty d|K, vAly `s rsty `%prjA jo wrUSlm toN gAzA ^ jMdA hY=” 27iFil|pus `%iQaAty clA igaA= rsty iv|c `s ny hbS dyS dA e|kmn|uK vyiKaA= `h e|k KusrA sI aty `h hbS dyS dIrA,I< k»dAky dA e|k aiDkArI sI= `s dy sAry KzAnydI s»BAl `s `pr sI= `h wrUSlm iv|c `pAsnAkrn lE igaA sI= 28hu, `h aAp,y dyS vAps prtirhA sI= `h aAp,y r|T ty asvAr wsAwAh nbI dIpoTI p/H irhA sI= 29tM aAtmA ny iFil|pus ^ ikhA<“`s r|T kol jA aty `s dy nzdIk rih=”

30fyr iFil|pus r|T dy nzdIk n%isaA aty `%Ty `sny e|k aAdmI ^ wsAwAh nbI dI pustk p/HidaMsui,aA= iFil|pus ny `s ^ ikhA< “kI jo tU« p/H irhYN`s ^ smJ irhYN?”

31`s aAdmI ny ikhA< “mYN ikvyN smJ skdA hM?mY^ iksy aijhy aAdmI dI zrUrt hY jo mY^ esdIivaAiKaA kr ky dsy=” t|d `s ny iFil|pus ^ s|dA

id|tA ik `h r|T ’c c/H aAvy ty `s dy nAl aA kybYQy= 32jo poTI `h p/H irhA sI `h e`N sI:

“eh `s^ iksy By. dy ksAE kol ilaM`, vM{sI= `h e|k lyly vM{ cu|p sI jo `s ivaktI a|gy cu|phu»dA hY jo `s dI `%n kqdA hY= `s ny aAp,A mU»hnhIN KoilHaA=

33`h SrmsAr sI< `s dy sAry aiDkAr Koh il|tygX sn= DrtI ty `s dI iz»dgI ˘e|k a»t t|k aAgE= `s dy pirvAr dI khA,I ilK, vAlA `%TykoE nhIN hovygA=” wsAwAh 53:7–8

34`s afsr ny iFil|pus ^ ikhA< “ikrpA krky mY^d|so ik nbI iks dI g|l kr irhA hY? aAp,I jM iksyhor dI?” 35td iFil|pus ny `sy poTI toN SurU kItA aty`s ^ iwsU dI KuSKbrI khI= 36rAh iv|c jMdy hoX`h pA,I dy kol phu»cy tM afsr ny ikhA< “vyK⁄ e|TypA,I hY= hu, mY^ bpitsmA lY, toN ikh/I cIz rokdIhY?” 37*

38t|d afsr ny r|T ^ rok, dA hukm id|tA< t|ddonoN afsr aty iFil|pus pA,I kol gX aty iFil|pusny `s ^ bpitsmA id|tA= 39j|d `h pA,I iv|coN bAhraAX tM pRBU dA aAtmA iFil|pus ^ pk/ ky lY igaA tyifr `h KusrA afsr m¨/ iFil|pus ^ nA vyK sikaAty `h ifr aAp,y rAh cilaA igaA= pr `h bhutKuS sI= 40pr iFil|pus azotus nAmI Sihr toN pRgqhoeaA= `sny KuS KbrI dA pRcAr sAry ngrM iv|cazotus toN lYky kYsrIaM t|k kItA=

sOl¨s inhcAvAn bi,aA=wrUSlm iv|c sOlUs ajy vI pRBU dy cyilaM ^dbkA`, aty ktl krn iv|c l|gA hoeaA sI=

esy lE `h srdAr jAjk kol igaA= 2sOl¨s ny `skoloN d\imSk iv|c pRArTnA sTnA lE ic|QIaM m»gIaM<jo `s^ `nHM sAiraM ^ l|B, aty `nHM ^ kYd krn<dA aiDkAr dy, jo iwsU dy mArg ^ m»ndy hn= `hBAvyN aØrtM ho, aty BAvyN mrd< `nHM ^ wrUSlmilaA`,= 3tM sOl¨s d\imsk iv|c igaA= jdoN `hSihr kol phu»icaA tM akAS vloN acAnk e|k b/I

tuk 37 rsUlM dy kArjM dIaM kuJ bAad dIaM nklM iv|ctuk 37 jo/I gE hY: “iFilp ny jvAb id|tA< ‘jy t¨sIN aAp,ypUry idl nAl ivSvAs kro< tM t¨sIN kr skdy ho=’ aiDkArIny aAiKaA< ‘mYN ivSvAs krdA hM ik iwsU msIh prmyS¨r dApu|tr hY=’”

tyz ibjlI `s dy erd igrd cmkI= 4`h zmIn ty

9

1131 rs°lM dy krt|b 9:5-27

i.|g ipaA aty `s ^ eh p¨|CdI hoE e|k aAvAzsu,AE id|tI< “sOl¨s< sOl¨s< tU« mY^ tsIhy ik`N dy irhAhYN?” 5sOl¨s ny ikhA< “pBU⁄ tU« kO, hYN?”

`s ny jvAb id|tA< “mYN iwsU hM= mYN hI hM ijs ^ tU\tsIhy dy irhA hY= 6`%Q aty `Q ky hu, Sihr ^ jM`Ty tY^ e|k mnu|K d|sygA ik hu, tU« kI krnA hY=”

7ijh/y mnu|K `s dy nAl sfr kr rhy sn< `hcu|p-cAp K/Hy rhy= `nHM ny aAvAz tM su,I sI pr `nHM^ id%iKaA kuJ nhIN sI=

8sOl¨s jdoN zmIn toN `%iQaA tM `s ny aAp,IaMa|KM KolHIaM pr `h kuJ vyK nA s%ikaA= tM `nHM lokMny `s dA h|T fi/aA aty `s ^ d»imsk iv|c lY aAX=9it»n idn t|k `h nA vyK sikaA aty nA hI `s nykuJ KADA pItA= 10d»imsk iv|c iwsU dA e|k cylA sI<ijs dA nA` hnAinwAh sI= pRBU ny hnAinwAh ^ drSndy ky ikhA< “hnAinwAh⁄” hnAinwAh ny a|goN jvAbiv|c ikhA< “pRBU⁄ mYN e|Ty hM=”

11pRBU ny hnAinwAh ^ ikhA< “`%Q K/HA ho aty is|Dys|dINdy rsty ^ jA= `%Ty< whUdA* dy Gr ^ l|B atysOl¨s nM dy aAdmI ^ p¨|C< jo ik trsus toN hY= esvkt `h `%Ty hY aty pRArTnA kr irhA hYY= 12sOl¨s ^vI drSn hoX aty `s drSn iv|c< `s ny hnAinwAhnM dy e|k aAdmI ^ `s kol aA`NidaM aty aAp,yh|T `s `pr r%KidaM vyiKaA= ijs nAl sOls dobArAdyK, dy kAibl ho igaA=”

13pr hnAinwAh ny jvAb id|tA< “hy pRBU< es mnu|KbAry mY^ bhut sAry lokM ny d%isaA hY= `nHM ny mY^disaA hY ik es ny wrUSlm iv|c tyry piv|tr lokMnAl bhut sArIaM bdIaM kItIaM hn= 14hu, `heTy aAeaA hY aty pRDAn jAjkM ny es ^ tmAm `nHMlokM ^ f/, dA e˘KitaAr id|tA hoeaA hY jo tyry iv|cinhcA rKdy hn=”*

15pr pRBU ny hnAinwAh ^ ikhA< “tU« jA⁄ ik`N ik mYNsOl¨s ^ ek b/y zrUrI k»m vAsty cui,aM hY= `s ^bAdSAhM< whUdI lokM aty prAEaM kOmM ^ myry bAryjAky d|s,A cAhIdA hY= 16mYN `s ^ `h sB ivKAvMgAjo myry nA` dy bdly< `s ^ J|l,A cAhIdA hY=”

17es lE hnAinwAh tur ipaA< aty whUdA dy GrigaA= `sny aAp,A h|T sOl¨s dy isr ty riKaA aty

whUdA eh rsUlM iv|coN wU.As nAm dA rsUl nhIN hY=

tyry iv|c inhcA rKdy hn a|KrI arTM iv|c< “tuhA.A nAmlYNdA hM” ijsdA arT pUjA jM pRArTnA duaArA iwsU iv|civSvAs pRgqA`,A hY=

aAiKaA< “sOl¨s< myry BrA< pRBU iwsUU ny mY^ tyry kol

ByijaA hY= `h `hI hY ijs ^ tU« aA`NidaM hoeaMrsty iv|c i.|QA sI `h iwsU hI sI= iwsU ny mY^ tyrykol es lE ByijaA hY ik tU« m¨/ toN vyK skyN atypiv|tr aAtmA nAl BrpUr hovy=” 18`sy vyly acAnk`s dIaM a|KM toN iClky ijihaA kuJ i.%igaA aty `s^ m¨/ toN idK, l|g ipaA= sOl¨s `%iQaA aty `s ^bpitsmA id|tA igaA= 19ifr `s ny kuJ KADA aty m¨/toN aAp,y aAp iv|c tk/A mihsUs krn l|gA=

sOl¨s dA d\imsk iv|c `pdyS dy,Aifr `h kuJ idn d»imsk iv|c iwsU dy cyilaM dy

nAl irhA= 20jldI hI `s ny pRArTnA sTAnA `%priwsU bAry `pdyS dy,A SurU kItA aty lokM iv|c prcArkItA ik< “iwsU pRBU dA p¨|tr hY=”

21sAry lok ijh/y sOl¨s ^ su,dy `h b/y hYrAnsn= `nHM ikhA< “kI eh `hI ivaktI nhIN jo wrUSlmiv|c sI aty ijsny `nHM sAry lokM ^ tbAh krn dIkoiSs kItI sI ijnHM ^ iwsU iv|c inhcA sI= aty hu,`hI e|Ty iwsU dy cyilaM ^ f/n aty `nHM ^ pRDAnjAjkM h|TIN F/vA`, lE aAeaA hY=”

22pr sOl¨s idnoN-idn hor vI tk/A hu»dA igaA aty`sny eh sAibt kr id|tA ik iwsU hI msIh hY= `sdy pRmA, e\ny zordAr hu»dy sn ik ijh/y whUdI d»imskiv|c rih»dy sn `h `s nAl bihs nhIN kr pA`Ndysn=

sOl¨s dA whUdIaM toN bc,A23kAfI idnM bAad whUdIaM ny sOls ^ jAnoN mArn

dI iv`Nt b,AE= 24`h sOl¨s lE Sihr dydrvAijaM ty idn-rAt pihrA dy rhy sn< ik`N ik`h `s ^ jAnoN hI mAr m¨kA`,A cAhu»dy sI pr sOl¨s^ `nHM dI iv`Nt dA ptA l|g igaA= 25kuJ cyilaMny< ijnHM ^ pØl¨s ny is|iKaA id|tI sI< ek rAt `s ^e|k qokrI iv|c pA id|tA ty dIvAr toN hyQM `tAr id|tA=

sOl¨s dA wrUSlm iv|c `pdyS dy,A=26ifr sOl¨s wrUSlm iv|c clA igaA= `s ny

inhcAvAnM dA s»g krnA cAihaA pr `h `s koloN.rdy sn= `h ivSvAs nA kr sky ik `h scm¨|ciwsU dA cylA sI= 27pr brnbAs `s ^ rsUlM kol lYigaA aty `nHM ^ d%isaA ik sOlUs ny ikvyN d\imSk dyrAh iv|c pRBU ^ vyiKaA sI= aty `s ny `s nAl g|lMvI kItIaM sn aty ikvyN `h d»imSk iv|c pRBU dy nM`%ty byD/k hoky `pdyS id»dA sI=

rs°lM dy krt|b 9:28-10:12 113228e`N sOl¨s cyilaM nAl QihiraA= `h wrUSlm

dIaM sArIaM TAvM ty igaA aty KulHyaAm pRBU bAryboilaA= 29`h aksr wUnAnI bol, vAly whUdIaMnAl g|lM krdA aty `nHM nAl es bAry crcA krdApr `h `s ^ jAnoN mArn dI iv`Nt b,A`Ndy= 30jdoNBrAvM ^ es dA ptA l|gA< `h `s ^ kYsirwA lYgX aty `nHM ny `ToN `s ^< trsus ^< Byj id|tA=

31so sAry whUidwA< glIl aty sAmirwA iv|cklIiswA SMtmE sI= piv|tr aAtmA dI mdd nAlklIswA idnoN idn hor mzbUt ho gE= inhcAvAnMny< ijs >\g nAl `h ij`Ndy sn< drSAeaA ik `nHMny pRBU dI e|zt kItI= `s sdkA hI eh smUh hors»giQt hoeaA=

ptrs l¨|dA aty w|pA iv|c32ptrs wrUSlm dy erd igrd sAry SihrM iv|c

Guu»imaA= fyr `h l¨|dA iv|c bsy inhcAvAnM ^ vyK,igaA= 33l|dA iv|c< `h e|k aDr»gI aAdmI ^ imilaA=ijs dA nA`N aYinwAs sI= `h ipCly a|Q sAlM toNm»jy toN `%Q nhIN sI sikaA= 34ptrs ny `s ^ ikhA<“aYinwAs⁄ iwsU msIh ny tyry ty imhr kItI hY= K/HA hoaty aAp,A ibstr ivCA= `h tur\t K/HA ho igaA=”35sAry l|dA iv|c rih, vAly aty Sron dy sAry invAsIaMny `s ^ vyiKaA aty eh lok vI pRBU v|l prt gX=

36w|pA iv|c tibTA nM dI ek cylI sI ijs dA wUnAnIBASA iv|c arT hY ihrnI= es aØrt ny hmySA lokMlE b/y c\gy k\m kIty sn aty hmySA grIb lokM dImdd kItI sI= 37tM jdoN ptrs l¨|dA iv|c sI tMtibTA b/I bImAr hoE aty mr gE= `nHM ny `s ^nuhA`, toN bAad `sdy SrIr ^ C|t `%prly kmryiv|c pA id|tA= 38w|pA dy cyilaA ^ ptA l|gA ik ptrsl¨|dA iv|c sI= lu|dA w|pA dy ny/y hI sI= `nHM ny `%Typtrs ^ in`NtA dy, lE do aAdmI Byjy= “`nHM ny`s^ byntI kItI< “ikrpA krky< sA.y kol ij»nICytI ho sky aAP⁄” 39ptrs itaAr ho igaA aty `nHMdy nAl cilaA igaA< jdoN `h `%Ty phu»icaA< `h`s ^ pO/IaM `%prly kmry iv|c lY gX= sArIaMivDvAvM aAEaM aty `s dy aAly duaAly Klo gEaM=`h ro rhIaM sn aty `nHM ny roNdIaM-ipqdIaM nyptrs ^ `h sAry k|p/y ivKAX ijh/y .orkA tibTM nyij~Ndy jIa b,AX sn= ptrs ny sAry lokM ^ kmrycoN bAhr jA, ^ ikhA= 40`h goi.aA BAr bYQ igaAaty pRArTnA kItI= iFr `h tibTA v|l m¨i/aA< jo ikmrdA sI aty aAiKaA< “tibTA⁄ `%Q⁄” `s ny aAp,IaM

a|KM KolHIaM= ijs vkt `s ny ptrs ^ vyiKaA tM`h `Q ky bYQ gE= 41`s ny aAp,y h|T nAl `s ^Klo, iv|c mdd kItI= aty iFr `s ny inhcAvAnM ^aty ivDvAvM ^ kmry a»dr s%idaA aty tib|TA ^ sONpid|tA jo ik jIivt sI= 42sAry w|pA iv|c eh g|l fYlgE= enHM iv|coN bhut sAry pRBU dy cyly b, gX=43ptrs kAfI sAry idn w|pA iv|c irhA aty `%Ty ekSm~n nM dy cm/y dy k»m krn vAly cmAr dy GrirhA=

ptrs aty kurnyilwuskYsirwA nM dy Sihr iv|c kurnyilwus nM dAe|k aAdmI sI= `h rom dI sYnA dy smUh

‘etAilwAnI’ iv|c e|k aiDkArI sI= 2`h ek DrmImnu|K sI= `h aty ij»ny vI lok `s dy Gr iv|c rih»dysn< sB s|cy pRBU dI `pAsnA krdy sn= `h lokM ^dAn-pu»n bhut krdA sI kurnyilwus hmySA pRBU a|gypRArTnA krdA sI= 3ek dupihr it»n vjHy dy aAs-pAs`s ny e|k drSn dyiKaA= drSn iv|c pRBU v|loN e|kdUt `s kol aAeaA aty aAK, l|gA< “kurnyilwus⁄”

4kurnyilwus ny dUt v|l vyiKaA< `h .r ky aAK,l|gA< “myry mAilk⁄ t¨sIN kI cAhu»dy ho?”

dUt ny `s ^ ikhA< “pRBU ny tyrIaM pRArTnAvM su,lEaM hn= `s ny `h sB g|lM vyKIaM hn jo tU«grIb lokM lE krdA hYN= es lE `h tY^ nhINBu%ilaA= 5hu, tU« w|pA Sihr v|l kuJ aAdmIaM ^ Byjaty `To Sm~n nM dy aAdmI ^< ijh/A ptrs vIsdINdA hY< s|dA Byj= 6sm~n iksy Sm~n KqIk cm/ydA k»m krn vAly dy Gr hI QihiraA hoeaA hY= `sdA Gr sm¨»dr dy ny/y hY=” 7ijh/A dUt kurnyilwusnAl g|l kr irhA sI< clA igaA= `sto bAadkurnyilwus ny aAp,y do nOkrM ty ek ispAhI ^bulvAeaA= eh ispAhI vI DrmI mnu|K sI= 8ehispAhI `s dy ˘KAs mddZArM iv|cNo e|k sI= `s nyeh sArI g|l it»nA aAdmIaM ^ smJA ky `nHM ^ w|pAv|l Byj id|tA=

9agly idn eh it»no aAdmI w|pA dy ny/y phu»cy=ptrs pRrTnA krn lE C|t `%ty igaA= eh dupihrdA vylA sI= 10ptrs ^ Bu|K l|gI hoE sI aty `h kuJKA,A cAhu»dA sI= pr jdoN `h ptrs dy KA, lEBojn itaAr kr rhy sn tM `s ny e|k drSn vyiKaA=11`s ny KulHy akAS ^ vyiKaA aty `s iv|coN v|.I cAdrvM{ koE cIz T|ly aA`NdI vyKI jo ik chu» pAisaM toNDrtI dy v|l lmkAE hoE hyQM `tr rhI sI= 12sB

10

1133 rs°lM dy krt|b 10:13-40

pRkAr dy jAnvr es iv|c sn= `h jIv ijh/y ikcl skdy hn< ijh/y rINg, vAly sn zmIn `%praty `h p»CI ijh/y ky hvA’ c `.dy hn= 13fyr e|kaAvAz ny ptrs ^ aAiKaA< “ptrs⁄ `%Q aty enHMiv|co iksy vI e|k jIv ^ mAr aty KA lY=”

14pr ptrs ny ikhA< “pRBU⁄ aijhA mYN kdy nhINkItA< mYN kdy apiv|tr jM aSu|D cIz nhIN KADI=”

15pr `s aAvAz ny dobArA `s ^ ikhA< “prmyS¨rny eh sB vstM SuD b,AEaM hn= es lE enHM ^‘apiv|tr’ nA kih⁄” 16aijhA it»n vAr vApiraA atyfyr `h sB cIjM vAps akAS v|l cu|kIaM gEaM=17ptrs drSn dy arT bAry soc hYrAn ho irhA sI=es ivckAr kurnyilwus dy Byjy b\idaM ny Sm~n dAGr l|B ilaA= `h fAqk ty K/y sn= 18`nHM ny p%iCaA<“kI ptrs Sm~n e|Ty rih»dA hY=”

19ptrs ajy vI `s drSn bAry hI soc irhA sIpr aAtmA ny `s ^ ikhA< “vyK⁄ it»n aAdmI bAhrtY^ l|B rhy hn= 20`%Q aty hyQM jA= `nHM nAl ibnAiksy iJjk clA jA= mYN hI `nHM ^ tyry kol ByijaA hY=”21fyr ptrs hyQM `tiraA aty aAdmIaM ^ aAiKaA<“mYN hI `h aAdmI hM ijs ^ t¨sIN l|B, aAX ho⁄ t¨sINe|Ty iks vAsty aAX ho?”

22`h boly< “ek piv|tr dUt ny kurnyilwus ^ tY^aAp,y Gr s|dA dy, lE aAiKaA hY= `h ek sYnA dAafsr aty BlA aAdmI hY= `h pRBU dI `pAsnA krdAhY aty sAry whUdI `s dA sitkAr krdy hn= dUt ny`s ^ tY^ aAp,y Gr bulA`, lE aAiKaA hY tM ikjo kuJ g|lM tU« aAK,A cAhu»dA hY `h su, lvyN=” 23ptrsny `nHM aAdmIaM ^ a»dr aA`, aty rAt Qihr,lE aAiKaA=

aglI svyr ptrs `%iQaA< itaAr hoeaA aty `nHMit»nM aAdmIaM nAl clA igaA= w|pA coN kuJ BrA ptrsnAl gX= 24agly idn `h kYsirwA iv|c phu»cy< ij|Tykurnyilwus `nHM dA e»tzAr kr irhA sI= `s ny pihlMtoN hI aAp,y Gr iv|c irStydArM aty ny/y dy im|trM ^s|dA dy ky ek|QA kItA hoeaA sI= 25jdoN ptrs nyGr a»dr pRvyS kItA tM ptrs ^ kurnyilwus imilaAaty `s dy pYrM ty m|TA qyikaA= 26pr ptrs ny `s ^`QAeaA aty aAiKaA< “`%Q Klo⁄ ik`N ik mYN vI tyryvMg ek sADAr, mnu|K hI hM=” 27`s dy nAl g|lMkridaM< ptrs ny Gr iv|c pRvyS kItA= `%Ty `s nybhut sAiraM ^ ek|Qy hoX vyiKaA= 28tM `s ny lokM ^ikhA< “ik tuhA^ ptA hY ik whUdIaM dI SrHA anusAre|k whUdI ^ dUjI jAt dy mnu|K nAl shwogI ho, jM

myl imlAp krn dI aAigaA nhIN hY= pr prmyS¨r nymY^ Kud eh prgq kItA hY ik mYN iksy vI mnu|K ^‘apiv|tr’ jM ‘aSuD’ nA smJ= 29esy lE jdoN enHMaAdmIaM ny mY^ e|Ty aA`, lE ikhA mYN aA`, lEsihmt ho igaA= so hu, t¨sIN ikrpA krky eh d|so ikt¨sIN mY^ e|Ty kAhdy lE bulAeaA hY?”

30kurnyilwus ny ikhA< “cAr idn pihlM mYN aAp,yGr iv|c pRArTnA kr irhA sM< eh dupihry it»n kuvjy dy aAs-pAs dA vkt sI = acAnk ek dUt myrya|gy aAky K/o igaA< `s ny b/y cmkIly kp/y pAX hoXsn= 31`s aAdmI ny ikhA< ‘kurnyilwus< prmyS¨r nytyrI pRArTnA su, lE hY aty grIbM ^ id|tIaM tyrIaMdAtM vyK lEaM hn= 32es lE w|pA iv|c kuJaAdmIaM ^ Byj aty ptrs Sm~n ^ e|Ty aA`,lE aAK= ptrs `s Gr iv|c rih irhA hY ijs Grdy aAdmI dA nM vI Sm~n hY jo cm/y dA k»m krdAhY= aty `s dA Gr sm¨»dr k»>y hY=’ 33tM mYN `sy vkttY bulA`, lE enHM aAdmIaM ^ Byj id|tA= aAp,IimhrbAnI sdkA tU» e|Ty aAeaA hYN= hu, asIN sBe|Ty `h sB kuJ sun, lE prmyS¨r dI hAjrI iv|chM< jo pRBU ny tYN^ aAK, dA hukm id|tA hY=”

ptrs dA kurnyilwus dy Gr iv|c `pdyS dy,A34td ptrs ny bol,A sUrU kItA< “mY s|cm¨|c hu,

smiJaA hM ik prmySr dI nzr iv|c sB jIa brAbrhn= 35sgoN hryk kOm iv|coN jo koE vI `s toN .rdA hYaty Bly k»m krdA hY `h prmyS¨r ^ svIkAr hu»dA hY=36eh `h sunyhA hy jo `s ny whUdI lokM ^ ByijaA sIpRBU ny `nHM ^ KuS KbrI ByjI sI ik iwsU msIh duaArASMtI aAE hY aty iwsU sB lokM dA pRBU hY⁄ 37tuhA^ptA hY ik sAry whUidwA iv|c kI hoeaA sI= es dISurUaAt glIl iv|c wUh\nA* dy bpitsmy bAry pRcArtoN bAad hoE aty eh sAry whUidwA iv|c fYl gEsI= 38tusIN iwsU nAsrI bAry jA,dy ho= pRBU prmyS¨r ny`s ^ piv|tr aAtmA ty SktI dy ky msIh kItA sIaty `h sB jgHA jA ky lokM dA BlA krdA irhA= iwsUny `nHM lokM ^ c\igaM kItA jo SYtAn duaArA stAXhoX sn= eToN ptA cldA hY ik prmyS¨r `s dy v|lsI= 39asIN `nHM sbnM k»mN dy gvAh hM ijh/y `s nywhUidwA aty wrUSlm iv|c kIty= pr `nHM ny `s^lk/I dI b,I slIb ty myKM nAl Qok id|tA= 40pr

wUh\nA wUh\nA bpitsmA dy, vAlA< `h aAdmI ijs nymsIh dI aAmd bAry lokM ^ d%isaA sI=

prmyS¨r ny `sdI mØt toN tIjy idn baAd `sdA purn

rs°lM dy krt|b 10:41-11:20 1134

`%TAn kItA aty `s ^ lokM ^ pRgqAeaA= 41priwsU sB lokM ^ prgq nM hoeaA< isrf ijh/y gvAhsn ijhnM ^ ik pRBU ny pihlM toN hI cui,aA hoeaAsI< isrf `hI `s ^ vyK, dy smr|T hoX= asIN hI`h gvAh hM= jdoN `h m¨rdy toN jIvAilaA igaA sItM asIN `s nAl iml bYQ ky KADA aty pItA= 42iwsUny sA^ lokM iv|c pRcAr krn ^ ikhA= `s ny sA^lokM ^ eh d|s, lE ikhA ik `s^ prmyS¨r duaArA`nHM sAiraM lokM `%ty m¨nsF ho, lE cui,aA igaAhY< BAvyN `h lok ij`Ndy hn jM m¨rdA= 43hr `hmnu|K ijh/A iwsU iv|c inhcA r|KdA hY `s ^ m¨aAfkItA jAvygA= iwsU dy nM ty `s dy pAp i˘KmA kItyjA,gy= sB nbI es g|l dI sAKI id»dy hn=”

prAEaM kOmM ty piv|tr aAtmA dA aA`,A44jdoN ptrs ajy bol kr irhA sI< piv|tr aAtmA

`nHM sAry lokM `%pr aAeaA< jo S\dyS ^ su, rhy sn=45whUdI cyly ijh/y ptrs dy nAl aAX sn eh vyKky hYrAn ho gX= `h hYrAn sn ik piv|tr aAtmA ZYrwhUdIaM `%pr vI vgAeaA igaA sI= 46ik`N ik `nHMny `nHM ^ v|KrIaM BASAvM iv|c bolidaM aty prmyS¨rdI `stit kridaM sui,aA sI= t|d ptrs ny aAiKaA<47“kI koE vI enHM lokM ^ pA,I a»dr jA, atybpitsmA lY, toN rok skdA hY? ik`N ik `nHM ny `vyNhI piv|tr aAtmA pRApt kItA hY ijvyN ik asIN pRAptkItA sI=” 48es lE ptrs ny kurnyilwus< ^ `s dysAk-s»b»DIaM ^ aty `sdy dostM ^ iwsU msIh dy nMty bpitsmA lY, dA hukm id|tA= `s toN bAad `ToN dylokM ny ptrs ^ `%Ty kuJ idn hor rih, lE im»ntkItI=

ptrs dA wrUSlm ^ prt,AwhUidaA iv|c rsUl aty BrA jA, gX ikgYr whUdI lokM ny vI prmyS¨r dy bcnM ^

kbUl ilaA hY= 2pr jdoN ptrs wrUSlm ^ vApsaAeaA< tM kuJ whUdI inhcAvAnM ny `s nAl bihskrnI SurU kr id|tI= `nHM aAiKaA< 3“tU\ `nHM lokM v|ligaA ijnHM dI su\nt nhIN hoE= sgoN tU« `nHM nAl r|lky Bojn vI kItA=”

4tM ptrs ny `nHM ^ eh sArA ibrtMt su,AeaAaty ikhA< 5“jdoN mYN w|pA Sihr iv|c sI< mYN pRArTnAkrdy hoeaM ek nzAry dA drSn kItA= `s drSniv|c mYN kuJ akAS toN `%trdA hoeaA vyiKaA jo ikek v|.I c|dr dy akAr ijhA sI< ijs dy cAry p|ly b\nHy

11

hoX sn< `h T|ly `%tiraA ty myry b/y nzdIk aA kyruk igaA= 6mYN `s dy a»dr vyiKaA tM `s iv|c j»glIty pAltU jAnvr< rINg, vAly jIv< akAS ty `%.,vAly p»CI sn= 7mYN ek aAvAz su,I jo mY^ kih rhIsI ‘ptrs `%Q< Klo aty es iv|coN iksy vI jIv ^mAr ky KA lY=’ 8pr mYN ikhA< ‘pRBU mYN aijhA kdy vInhIN kr skdA< mYN kdy vI iksy aS¨D jM apiv|trvstU dA syvn nhI kItA=’ 9pr akAS v|loN avAz nyifr `%tr id|tA< ‘pRBU ny eh vstM piv|tr b,AEaMhn< enHM ^ apiv|tr nA aAK=’ 10e»J it»n vArvApiraA aty Fyr `h sArIaM cIzM vAps `tAhM akASv|l iljAEaM gEaM= 11`sy vkt< it»n aAdmI `sjgHA aAX ij|Ty mYN rih irhA sI= eh it»n aAdmI kYsirwASihr toN myry kol Byjy gX sn= 12aAtmy ny mY^ `nHMnAl ibnA iJjk jA, ^ ikhA= eh Cy BrA< jo e|Tymyry nAl hn< eh vI myry nAl gX= asIN kurnyilwUsdy Gr gX= 13`s ny sA^ ikhA< `s dy Gr e|k dUtpRgiqaA aty dUt ny `s ^ aAiKaA< ‘kuJ aAdmIaM ^w|pA iv|c Byj tM ik `h Sm~n ptrs ^ s|dA dy,=14`h tY^ `h g|lM d|sygA jo tY^ aty tyry Gr iv|csAiraM ^ bcA skdIaM hn=’ 15jdoN mYN aAp,A BASnSurU kItA< tM `sy >\g nAl piv|tr aAtmA `nHM `praAeaA ijvy ar\B iv|c sA.y `pr aAeaA sI= 16tdmY^ pRBU dy bcn cyty aAX= pRBU ny aAiKaA sI< ‘wUh\nAny tM pA,I nAl bpitsmA id|tA sI< pr tuhA^ piv|traAtmA nAl bpitsmA id|tA jAvygA=’ 17es lE jykrprmyS¨r ny `nHM ^ `hI dAt pRdAn kItI hY jo `s nysA^ id|tI< jdoN asIN pRBU iwsU msIh iv|c ivSvAskItA< tM ifr prmyS¨r dy kArj dA ivroD krn vAlAmYN kO, sI?” 18jdoN whUdI inhcIaM ny eh sB sui,aAtM `nHM ny bihs krnI b»d kItI aty pRBu dI `stitkrdy hoX aAiKaA< “esdA mtlb hY ik prmyS¨r nyprAEaM kOmM ^ vI mØkA id|tA hY ik `h vI aAp,yaAp ^ bdl ky sA.y vrgA jIvn btIt kr sk,=”

a»tAikwA iv|c KuSKbrI dA aA`,A19estIfAn dy mAry jA, toN bAad< inhcAvAn d\.

toN .r ky iK».r ky e|Dr-`%Dr ho gX sn= kuJinhcAvAn tM dUr durA.IaM TAvM ijvyN ik fYnIko< kuprusaty a»tAikwA aAid’ c cly gX aty enHM TAvM ty jAky KuS ˘KbrI id|tI< pr eh KuS ˘KbrI `nHM isrfwhUdIaM ^ hI id|tI= 20pr `nHM iv|coN kxI mnu|K kurynaty kuprus dy sn< jdoN `h a»tAikwA phu»cy< tM `nHMny pRBU iwsU bAry KuSKbrI bAry wUnAnI lokM ^ vI d|isaA=

1135 rs°lM dy krt|b 11:21-12:1421pRBU `nHM dy nAl sI ty `nHM dI mdd kr irhA

sI= esy kAr, lokM dI e|k v|.I ig,tI ny pRBU dAanusr, krnA SurU kr id|tA=

22eh Kbr wrUSlm dI klIiswA dy lokM kol phu»cI=`nHM ny brnbAs ^ a»tAikwA iv|c ByijaA= 23-

24brnbAs e|k c\gA aAdmI sI= `h piv|tr aAtmAaty inhcA nAl BrpUr sI= jdoN `h a»tAikwA ^ igaA<`h prmyS¨r dI ikrpA ^ k\m ty vyKky bhut KuS sI=`s ny sAry inhcAvAnM ^ `nHM dy s|cy idlM nAl pRBUdy vFAdAr ho,A jArI r|K, lE `tsAht kItA=”es krky< bhut sAry lok pRBU dy cyly b, gX=

25“ifr brnbAs sOls ^ l|B, lE trsus ^ igaA=26jdoN `s ny sOl¨s ^ l|B ilaA< `h `s ^ a»tAikwAiv|c lY aAeaM aty eh dono `%Ty pUrA sAl rhy= hrvAr inhcAvAnM dA qolA ek|QA ho ky aAeaA= sOl¨saty brnbAs `nHM ^ imly aty bhut sAry lokM ^ isiKaAid|tI= sB toN pihlM a»tAikwA iv|c iwsU dy cyly “msIhI”khAX=

27`nHIN idnI kE nbI wrUSlm toN a»tAikwA iv|caAxy= 28`nHM iv|coN e|k nbI ijs dA nM aAgbus sI`%iQaA aty `%Q ky piv|tr aAtmA dy rAhIN eh d%isaA<“e|Ty sArI DrtI ty bhut v|.A kAl pvygA=” jdoNklOidwus bAdSAh sI< asl iv|c eh kAl vApiraA=29inhcAvAnM ny aAp,y `nHM BY,M BrAvM dI mddkrn dA inScA kItA ijh/y whUidwA iv|c rih»dy sn=sB inhcAvAnM ny< ij»nI hr iksy toN ho sky `nI `nHMdI mdd krn dI iv`Nt b,AE=

30`nHM ny Dn ek|QA krky brnbAs aty sOl¨s ^id|tA< ifr `h eh D\n ek|QA krky whUidwA iv|cbzurgM kol lYky aAX=

hyrodys agir|pA dA klIiswA ^ tsIhy dy,A`s smyN< rAjA hyrodys ny klIiswA dy kuJ lokM^ d\. dy,y SurU kIty= 2hyrodys ny wUh\nA dy

BrA wAkUb ^ tlvAr nAl v|> dy, dA hukm id|tA=3jdoN `s ny vyiKaA ik whUdIaM ^ eh c»gA l%igaAhY< tM `s ny ptrs ^ vI igrFtAr krn dA inScAkItA= eh GqnA whUdIaM dIaM CuqIaM iv|c psAh*dy it`hAr vyly hoE= 4hyrodys ny ptrs ^ igrFtAr

psAh whUdIaM dA e|k mh|tvpUr, piv|tr idn= whUdIhr vrHy< es idn< eh g|l cyty r|K, lE KAs Bojn KMdysn< ik prmyS¨r ny `nHM ^ mUsA dy smyN imsr dI gulAmI toNCuqkArA idvAeaA=

kr ilaA aty `s ^ kYd iv|c pA id|tA= `s ny solM

12

ispAhIaM ^ `s dI ingrAnI krn lE inwukt kItA=`h psAh dy it`hAr dy l\G, dA e»tzAr krnAcAhu»dA sI aty Fyr ptrs ^ lokM dy sAmH,y ilaA`,AcAhu»dA sI= 5es lE ptrs ^ kYd iv|c r%iKaA igaAsI< pr inhcAvAn lgAtAr pRBU a|gy `s lE pRArTnAkr rhy sn=

ptrs dA kYd toN CuqkArA6ptrs do ispAhIaM ivckAr su|tA ipaA sI< jo `s

ty ingrAnI lE sn aty j»zIrM nAl b»inaM hoeaAsI aty bAkI sAry ispAhI jylH dy drvAzy ty cOksI krrhy sn= eh rAt dA pihr sI aty hyrodys aglIsvyr ptrs ^ lokM sAmH,y ilaA`, dI iv`Nt b,AirhA sI= 7acAnk `%Ty pRBU dA ek dUt prgq hoeaA=kmry iv|c b/I rOSnI hoE= dUt ny `s ^ pAsy toNCoihaA aty `s ^ jgAeaA= dUt ny aAiKaA< “jldIkr⁄ `%Q=” ptrs dy h|TM coN z»zIrA qu|q gEaM= 8dUtny ptrs ^ ikhA< “aAp,y k|p/y pihn aty aAp,Iju|tI pA=” ptrs ny evyN hI kItA= ifr dUt ny aAiKaA<“aAp,A koq pA ky myry ip|Cy aA jA”

9e`N dUt clA igaA aty ptrs `s dy ipCy hoilaA= pr ptrs nhIN jA,dA sI ik< jo dUt kr irhAsI< s|cm¨|c vApr irhA sI= `s ny soicaA ik SAed`h e|k drSn dyK irhA hY= 10td `h donoN pihlyaty dUjy pihry iv|coN dI inkl ky ek lohy dy fAqk t|kaAX ijh/A ik Sihr iv|c phu»cA`NdA sI= `h aAp,y-aAp hI `nHM lE KulH igaA `ToN inkl ky `h e|kglI dy rsty ty tur pX pr `sy vyly dUt `s koloN ifralop ho igaA=

11t|d ptrs ^ smJ aAeaA ik eh kI vApiraAsI= `s ny soicaA< “hu, mY smJ aAeaA hY ik vAstviv|c pRBU ny eh dUt myry lE ByijaA sI= `s ny mY^hyrodys dy h|ToN m¨kt krAeaA= whUdI lokM ny soicaASAed myry nAl burIaM g|lM vAprngIaM< pr prmySrny mY^ enHM sB g|lM toN bcA ilaA=”

12jdoN ptrs ny eh mihsUs kItA< `h mirwm dyGr ^ aAeaA= `h wUh\nA dI mAtA sI= wUh\nA mrkuskrky vI jAi,aM jMdA sI= `%Ty bhut sAry lok ek|Qysn aty `h pRArTnA kr rhy sn= 13ptrs ny bAhrvAly drvAzy ty dstk kItI tM jvAb iv|c ek rodonM dI nOkrAnI jvAb dy, lE bAhr aAE= 14`s nyptrs dI aAvAz ^ pCA, ilaA aty `h b/I KuShoE= `h e»nI KuS hoE ik mAry KuSI dy `h `s ^drvAzA Kol,A vI Bu|l gE aty n|sdI hoE `s smUh

rs°lM dy krt|b 12:15-13:13 1136

^ ptrs dy aAmd dI Kbr kih, clI gE ik< “bAhrbUhy ty ptrs K/HA hY⁄” 15inhcAvAnM ny rodo ^ ikhA<“tU« kmlI hY⁄” pr `h bAr bAr kih»dI rhI ik nhINeh s|c hY tM `nHM soicaA< “es ^ ptrs dA dUtho,A cAhIdA hY=”

16ptrs lgAtAr bUhA K/kA`NdA irhA= jdoNinhcAvAnM ny bUhA KoilHaA tM `h ptrs ^ vyK kyhYrAn rih gX= 17ptrs ny h|T dy eSAry nAl `nHM ^smJAeaA ik `h KAmoS rih,= tM `s ny `nHM ^sArI g|l smJAE ik ikvyN pRBU ny `s ^ jyl iv|coNbAhr k|>, dI mdd kItI= `s ny ikhA< “wAkUb atyhor BAEaM ^ vI enHM g|lM dI ˘Kbr dyvo=” `s toNbAad ptrs hor TM cilaA igaA=

18aglI svyr ispAhI bhut prySAn ho gX= `hhYrAn sn ik ptrs dA kI bi,aA? 19hyrodys ny ptrs^ sB TAEN BAilaA pr `s ^ ikty nA imilaA= eslE `s ny pihrydArM ^ svAl kIty= iFr `s nyhukm id|tA ik `h mAr id|ty jA,=

hyrodys agir|pA dI mØtes toN bAad hyrodys whUidwA toN kYsirwA ^ igaA

aty `%Ty kuJ smyN lE jA QihiraA= 20hyrodys sUr atysYdA dy lokM nAl b/A nArAz sI= `h sAry lok ek|Qyhoky hyrodys kol aAX= `h blAstus dI< ijh/A ikrAjy dy KAs nOkr sI< hmAet pA`, iv|c kAmwAb hogX= `h hyrodys ^ SMtI lE byntI krn l|gy ik`Nik `nHM dA dyS Bojn dI smgRI hyrodys dy dyS toNpRApt krdA sI=

21hyrodys ny `nHM ^ iml, dA ek idn inSictkItA= `s idn `h b/y KUbsUrt SAhI ilbAs iv|csI= `h aAp,y is»GAs, ty bYQA aty lokM ^ e|k BAS,id|tA= 22lok `%cI aAvAz iv|c aAK, l|gy< “eh tMiksy dyvty dI aAvAz hY< mnu|K dI nhIN=” 23hyrodys nyprmySr ^ mihmA nA id»dy hoX eh sArI `stit aAp,ylE kbUl kr lE< eslE pRBU dy e|k dUt ny `s ^e|k iBaAnk ibmArI id|tI= `h ibmAr pY igaA ty a»tkI/y pYky miraA=

24pRBU dA s»dyS idnoN-idn lokM iv|c v|D irhA sIaty `nHM ^ pRBAivt kr irhA sI es lE inhcAvAnMdA smUh idnoN idn vDdA jA irhA sI=

25jdoN brnbAs aty sOls ny aAp,A kArj wrUSlmiv|c pUrA kr ilaA tM `h wUh\nA ^ ijh/A mrkuskrky vI sdINdA hY aAp,y nAl lYky a»tAikwA ^ m¨/y=

brnbAs aty sOl¨s ^ ivSys k»m dA sONp,Aa»tAikwA dy igrjy iv|c kE nbI aty `pdySksn= `h sn: brnbAs< iSmPn< jo nIgr

vI khA`NdA sI< kUrYny dy Sihr toN lUikwus< mnXn joik hyrodys nAl pilaA sI< aty sOl¨s= 2eh sAry pRBUdI `stit krdy aty vrt r|Kdy sn tM piv|tr aAtmAny `nHM ^ ikhA< “myry lE brnbAs aty sOl¨s ^ `sk»m lE a|lg kro< ijs lE mYN `nHM ^ bulAeaA hY=”

3td `nHM ny vrt r|Ky aty prmyS¨r ^ pRArTnAkItI= `nHM ny aAp,y h|T `nHM dy isr ty r|Ky aty `nHM^ `nHM dy rsty Byj id|tA=

brnbAs aty sOl¨s kuprus iv|c4donoN j,y piv|tr aAtmA duaArA islUikwA ^ Byjy

gX sn= aty `ToN jhAj rAhIN kuprus dy zzIry ty=5jdoN brnbAs aty sol¨s slmIs dy Sihr phu»cy `nHMny whUdIaM dy pRArTnA asTAn iv|c prmyS¨r dy bcndA prcAr kItA= wUh\nA mrkus `s vkt mdd lE`nHM dy nAl sI= 6`h sAry qApU iv|c ifrdy ifrdypAFus phu»cy= pAfus dy Sihr iv|c< `h e|k whUdI aAdmI^ imly jo jAdU krdA sI= `s dA nM sI brwysUs= `hJUQA nbI sI= 7brwysUs hmySA srgI~s pØl¨s jo ikgvrnr sI `s dy ny/y rih»dA sI= srgI~s pØl¨sisaA,A mnu|K sI= `s ny brnbAs aty sOl¨s ^ vIaAp,y Gr s|dA id|tA ik`N ik `h pRBU dA s»dyS sun,AcAhu»dA sI= 8pr elmAs jAdUgr< (elmAs brwysUmdA wUnAnI nM hY) `nHM dy ivroD iv|c sI= elmAs nyrAjpAl ^ `sdI aAsTA ^ kbUl, toN rok, dI koiSSkItI= 9pr sols p%ivtr aAtmA nAl BrpUr sI (sOls^ pØl¨s vI aAiKaA jMdA hY) pØl¨s ny elmAs v|lvyiKaA< 10aty ikhA< “tU«< hy SYtAn dI `lAd elmAs<hr QIk vst dA duSmn hY= tU« buiraAE aty JUQMnAl BrpUr hYN= tU« hmySA pRBU dy s|c ^ JUQ iv|c bdlky d%isaA hY= 11hu, pRBU tY^ CuhygA aty tY^ a»nA krdyvygA= kuJ dyr lE tU« kuJ vI dyK nhI skyNgA< eToNtk ik sUrj dI rOSnI vI tY^ nhIN id|sygI=”

iFr elmAs lE sB kuJ hnyrA ho igaA aty `haAsy pAsy iksy ^ l|B, l|gA jo `s dA h|T F/ky `sdI agvAE kry= 12jdoN rAjpAl ny eh GqnA vyKI<`h pRBU dy `pdyS ty hYrAn sI aty ivSvAs kItA=

pØl¨s aty brnbAs ny kuprus C%i.aA13pØl¨s aty `s nAl ijh/y hor lok sn pAFus toN

jhAz iv|c c/Hky pmFuilwA Sihr dy prgA elAky

13

1137 rs°lM dy krt|b 13:14-41

iv|c aAX aty wUh\nA `nHM toN v|K hoky wrUSlm ^ m¨/igaA= 14pr `nHM ny prgA toN aAp,A sFr jArI r%iKaAaty ipisidwA dy ny/y a»tAikwA ^ gXy= a»tAikwA iv|csbt dy idn `h whUdIaM dy pRArTnA sTAn ty gXaty `Ty jA ky bYQ gX= 15turyt dy inwm aty nbIaMdIaM ilKtM `%Ty p/HIaM gEaM= `s toN bAad pRArTnAsTAn dy aAgUaM ny pØls aty brnbAs ^ sunyhA ByijaA<“hy BrAvo< jy tuhA.y kol enHM lokM lE koE `tsAh dybcn hn tM ikrpA krky bolo=”

16t|d pØl¨s `Q K/A hoeaA< `s ny aAp,A h|T`pr cu%ikaA aty aAiKaM< “myry whUdI BrAvo aty hordUjy loko< jo prmyS¨r dI `pAsnA krdy ho< ikrpA krkysu,o= 17esrAXlIaM dy prmyS¨r ny sA.y ip` dAidaM^ cui,aA hY aty `nHM ^ vD, iv|c `doN mdd kItIjdoN `h imsr iv|c ajnbIaM vM{ sn= `h `nHM ^mhAn SktI nAl bAhr ilaAeaA= 18aty `jA/ dycAlHI vrHy pRBU ny `nHM nAl b/A DIrj vritaA=19prmyS¨r ny knAn dI zmIn iv|c s|t kOmM ^ nSqkItA= `s ny `nHM dI DrtI aAp,y lokM ^ id|tI=20eh sB l|gB|g cAr sO p»jAh virHaM iv|c vApiraA=

“es toN bAad `s ny smUXl nbI tIk `nHM ^inaME id|ty= 21es toN mgroN lokM ny bAdSAh m»igaA=pRBU ny `nHM ^ kIS dA p¨|tr SA~l id|tA=sOl¨sibnwAmIn dy v\S iv|coN sI aty cHAlI sAlM t|k rAjAsI= 22pRBU ny sOls toN bAad dA~d ^ `nHM dA bAdSAhb,AeaA= pRBU ny dA~d bAry e`N ikhA< ‘w|sI dAp¨|tr< ‘dA~d’ mYN `s ^ aAp,y idl dIaM e|CAvManusAr pAeaA= `h `hI krygA jo mYN `s toN krA`,AcAhu»dA hM=’ 23prmySr aAp,y vAady anusAr esrAXl^ e|k m¨ktIdAtA ilaAeaA hY= iwsU `hI `lAd hY=24iwsU dy aA`, toN pihlM wUh\nA ny sAry whUdI lokMiv|c prcAr kItA= `s ny lokM ^ tobA krky bpitsmAlY, dA prcAr kItA= 25jdoN wUh\nA aAp,A k»m ˘Ktmkr irhA sI tM `s ny ikhA< ‘tusI mY^ kI smJdy ho?mYN msIh nhIN hM= vyKo< `h mYToN bAad aAvygA= mYN`sdy pYr dI pYr dI ju|tI dy tsmy Kol, dy vI wognhIN hM=’

26“myry BrAvo⁄ abrAhAm dI a»S dy p¨|tro aty gYrkOmM dy loko< tuhA.y iv|coN< ijh/y prmyS¨r dI `pAsnAkrdy ho< su,o⁄ m¨ktI dA eh s»dyS sA^ ByijaA igaAhY= 27ik`N ik wrUSlm dy rih, vAly lokM aty `nHMdy aAgUaM ny eh mihsUs nhIN kItA ik iwsU mktIdAtAsI= aty `h nbIaM dy ilKy bcnM ^ nA smJy jo hrsbt dy idn p/Hy jMdy hn= `nHM ny `s dI inKyDI

kItI= BMvyN `nHM ny nbIaM dy bcnM ^ smiJaA typUrA kItA= 28BAvyN `nHM lokM ^ iwsU dy iv|c ktl dylAek koE doS nhIN sI<liBaA tM vI `nHM ny iptAl¨sdy a|gy arz kItI ik `s ^ jAnoN mAr id|tA jAvy=29jo kuJ poTIaM iv|c iwsU nAl vAprn bAry iliKaMhoeaM sI enHM whUdIaM ny `h sB kuJ BY/ iwsU nAlkItA= `s toN bAad `nHM ny iwsU ^ slIb toN lAihaAaty `s ^ kbr iv|c dfnA id|tA= 30pr pRBU ny ifr`s ^ m¨rdy toN ijvAilaA= 31es toN bAad< bhutidnM mgro iwsU `nHM lokM ^ idKAE id»dA irhA ijh/yglIl toN wrUSlm ^ `s dy nAl aAX sn< aty hu,`h es s\b\DI lokM ^ prtAvA dy rhy hn= 32asINtuhA^ `s vAady dI KuS˘KbrI su,A`Ndy hM ijh/AsA.y bzurgM nAl kItA igaA sI= 33asIN `nHM dy b|cyhM aty prmyS¨r ny hu, iwsU ^ m¨rdy toN `QA ik sA.ynAl aAp,A vAadA pUrA kItA hY= ijvyN dUjy zbUr 2

iv|c vI es bAry evyN iliKaA hY:‘tU« myrA p¨|tr hYN a|j mYN tyrA iptA bi,aA hM=’

zbUr 2:734prmyS¨r ny iwsU ^ m¨rdy toN ijvAeaA= `h kdy vIkbr v|l k|K ho, lE vAps nhIN jAvygA= es lEpRBU ny ikhA:

‘jo mYN dA~d ^ s|cy aty piv|tr vcn id|ty< `htuhA^ dyvMgA=’ wsAwAh 55:335pr dUjI jgHM eh aAKdA hY:

‘tU« aAp,y piv|tr purK ^ kbrM iv|c s/n nhINdyvygA=’ zbUr 16:10

36dA~d< ny aAp,y smyN iv|c prmyS¨r dI e|CA pUrIkItI aty mr igaA= Fyr `h aAp,y ip`-dAidaM nAldFnAeaA igaA= aty `s dA SrIr kbr iv|c s/igaA= 37pr `h e|k< ijs ^ prmyS¨r ny jIvn v|l`QAeaA< kbr iv|c nhIN si/aA= 38–39hy BrAvo⁄ tuhA^smJ,A cAhIdA hY ik asIN tuhA^ kI aAK rhy hM: esdA mtlb hY aAp,y pApM dI m¨aAFI t¨sIN `s rAhIN pAskdy ho= hr `h ivaktI ijh/A `s iv|c ivSvAsr|KdA hY< aAp,y pApM toN m¨aAF hY aty `s^ `s sBkAsy toN vI m¨kt kItA igaA hY ijstoN m°sA dI SrHAtuhA^ m¨kt nhIN kr skdI= 40sucyt rho tM ik jonbIaM ny aAiKaA hY tuhA.y nAl nhIN vAprygA=

41‘in»dko su,o= acrj m»no aty dfA ho jAP= ik`Nik tuhA.y smyN iv|c mYN kuJ aijhA krMgA ijs ty t¨sINkdy vI ivSvAs nhIN kroNgy< BAvyN koE tuhA^ ehd|sy=’” h|bkUk 1:5

rs°lM dy krt|b 13:42-14:15 113842jdoN pØl¨s aty brnbAs sBA dA asTAn C|. rhy

sn< lokM ny `nHM ^ agly sbt dy idn ifr aA`,aty enHM g|lM bAry hor g|lM d|s, lE arjoE kItI=43`s sBA toN bAad bhut sAry whUdIaM ny `Ty `nHMdA sAT kItA= `nHM iv|c `%Ty bhur sAry lok sn ijnHMny Drm bdlI krky whUdI Drm ap,A ilaA sI aty`h s|cy prmyS¨r dI `pAsnA kr rhy sn= pØl¨s atybrnbAs ny `nHM ^ smJAeaA ik t¨sIN prmyS¨r dIikrpA iv|c b,y rho=

44agly sbt dy idn Sihr dy tkrIbn sAry lokpRBU dy bcnM ^ sun, lE e|kQy hoX= 45whUdIaM nyenHM sAry lokM ^ vyiKaA= tM `h ErKA nAl Br gXaty `nHM ny bhut mA/A ikhA aty pØl¨s dIaM g|lM dyivru|D bol, l|gy= 46pr pØl¨s aty brnbAs ny `nHM^ KulHy tOr ty aAiKaA “sA^ prmyS¨r dA s\dyS pihlMtuhA^ whUdIaM ^ dy,A cAhIdA hY pr t¨sIN sun, toNenkAr krdy ho= t¨sIN aAp,y-aAp ^ sdIvI jIvndy wog nhIN smJdy< es lE asIN hu, hornM kOmMv|l ^ m¨/dy hM= 47ik`N ik pRBU ny sA^ e`N hukmid|tA hY:

‘mYN tuhA^ hornM kOmM dy lE roSnI vrgA QihrAeaMhY tM jo t¨sIN sAry s»sAr ^ m¨ktI dA rAh drsA sko=’”

wsAwAh 49:648jdoN gYr whUdI lokM ny pØls ^ eh kih»dy sui,aA

tM `h KuS hoX `nHM ny pRBU dy s\dyS dA sitkAr kItAaty ehI lok sn ijh/y sdIvI jIvn lE cu,y gXsn< bhut sAry lokM ny s\dyS `%ty ivSvAS kItA=

49tM sAry dys iv|c pRBU dA bcn fYldA igaA= 50prwhUdIaM ny kuJ mhtvwog aØrtM aty Sihr dy aAgUaM^ pØl¨s aty brnbAs dy ivru|D `ksAeaA= Fyr `nHMlokM ny pØl¨s aty brnbAs dy ivru|D g|lM krnIaM SurUkr id|tIaM aty `nHM ^ SihroN bAhr k|> id|tA= 51pr`h donoN aAp,y pYrM dI DU/ JA/dy* hoX ekoinwumiv|c prt aAX= 52pr a»tAikwA iv|c< cyly an\d atypiv|tr aAtmA nAl Bry hoX sn

pØl¨s aty brnbAs ekoinwum iv|cpØl¨s aty brnbAs td ekoidwAm Sihriv|c phu»cy= `Ty `h whUdIaM dy pRArTnA

sTAn ty phu»cy `h hr Sihr iv|c jA ky evyN hI krdysn= `nHM ny e»nM vDIaA bcn kItA ik whUdIaM aty

aAp,y pYrM dIN D°/A JA/dy e|k ictAvnI= eh drsA`NdIhY ik `nHM ny enHM lokM nAl g|l Ktm kr id|tI sI=

wUnAnIaM ny `nHM `pr ivSvAs kItA= 2pr kuJ whUdI

14

lokM ny ivSvAs nA kItA< aty enHM lokM ny gYr whUdIaM^ B/kAeaA aty inhcAvAnM bAry `nHM dy mnM iv|czihr Br id|tA= 3es dy bAvjUd< pØl¨s aty brnbAsbhut idn lE ekoinwum iv|c ruky aty inrBY hoky pRBUbAry boly= `nHM ny lokM ^ pRBU dI ikrpA bAry pRcArid|tA= pRBU ny `nHM dy s\dyS ^ krAmAtI inSAn atyac\By krn dI wogtA dyky sAbt kItA= 4pr ngriv|c lokM dA bqvArA ho igaA= kuJ lok whUdIaM nAlsihmt ho, l|gy aty kuJ pOls aty brnbAs ^ m»n,l|gy=

5kuJ gYr whUdIaA< kuJ whUdIaM aty `nHM dy aAgUaMny pOls aty brnbAs ^ nuksAn phu»cA`, dI koiSSkItI eh lok enHM ^ p|TrM nAl mAr m¨kA`,A cAhu»dysn= 6jdoN `nHM ^ es bAry ptA l|gA< `nHM ny ngrC|. id|tA aty l¨kA`inwA iv|c l¨stRA aty drby SihrMiv|c aty `s dy aAs-pAs dy elAikaM ^ cly gX=7`%Ty jA ky eh KuSKbrI bAry prcAr krdy rhy=

pØl¨s-l¨stRA aty drby iv|c8l¨stRA iv|c e|k aAdmI sI ijs dy pYr iv|c koE

tklIf sI= `h jmMdrU hI l»g/A sI< `s ny kdyclky nhIN sI vyiKaA= 9eh aAdmI `%Ty bYQA pØl¨s dybcn su, irhA sI tM pØl¨s ny `s ^ vyiKaA ty mihsUskItA ik `s aAdmI ^ ivSvAs hY ik pRBU `s ^ rAzIkr skdA hY 10es lE pØl¨s `%cI boilaA< “aAp,ypYrM ty Klo jA⁄” `h aAdmI `%To ku%idaA aty `s nyaAs-pAs cl,A SurU kr id|tA= 11jdoN lokM ny pØl¨s^ aijhA kridaM vyiKaM tM `h lkA`i,wA dI aAp,IBASA iv|c ic|lA`, l|gy< “dyvty mAnv dA rUp DAr kysA.y kol aAX hn=” 12lokM ny brnbAs ^ idPs atypØl¨s ^ “hrmys”* nA` nAl bulA`,A SurU kItA eslE ik`N ik eh bcn krn iv|c aAgU sI= 13idPs*dA m»dr Sihr dy kol hI sI= es m»dr dA jAjk kuJbld aty fu|l Sihr dy FAqkM ty ilaAeaA= `h atylok pØl¨s aty brnbAs ^ blIaM dy,A cAhu»dy sn=

14pr jdoN pØls aty brnbAs rsUlM nyN eh sui,aAtM `nHM aAp,y vstr pA/y aty lokM iv|c bAhr ^ dO/pX aty `%cI `%cI ic|lA`, l|g pX< 15“hy purKo⁄t¨sIN eh ik`N kr rhy ho? asIN dyvty nhIN hM= asINtuhA.y hI vrgy mnu|K hM= asIN e|Ty tuhA^ KuS ˘KbrI

hrmys e|k hor wUnAnI dyvtA : wUnAnI es ^ pRBU dAs»dySk aAKdy sn=

idPs wUnAnI dyvitaM iv|coN pRmUK dyvtA

d|s, aAX hM ik tuhA^ enHM ivarT g|lM toN ij`Ndy

1139 rs°lM dy krt|b 14:16-15:10

s|cy prmyS¨r v|l prt,A cAhIdA hY= `hI hY ijs nyakAS isrijaA hY< DrtI< sm¨»dr aty `s sArI isRSqIiv|c jIvn isrijaA hY= 16pihlM pRBU ny ijs rAj nyjo vI kItA `s ^ krn id|tA= 17pr prmyS¨r ny `hkArj kIty jo idKA`Ndy hn ik `h mOjUd hY= `s nytuhA.y lE hmySA c\gIaM g|lM kItIaM= `s ny akAStoN tuhA.y lE brKA kItI aty shI vkt ty FslMid|tIaM= `h tuhA^ KA, lE bySumAr anAz id»dA hYaty tuhA.y idl KuSIaM nAl BrpUr r|KdA hY=” 18pØl¨saty brnbAs ny `nHM ^ eh g|lM khIaM< pr `hb/I m¨Sikl nAl `nHM lokM ^ `nHM lE blIaM dy,toN rok sky=

19ifr kuJ whUdI a»tAikwA aty ekuinwum toN aAX<aty `nHM ny lokM ^ pØl¨s dy ivru|D hojA, lE`ksAeaA= es lE `nHM ny pØl¨s ty pTrAv kItAaty eh soc ky Duh ky Sihr toN bAhr su|q id|tA< ik `hmr igaA sI= 20iwsU dy cyly pØl¨s dy aAs-pAs ek|trhoX< `h `%iQaA aty ngr iv|c vAps clA igaA=agly idn `h aty brnbAs drby Sihr iv|c clygX=

a»tAikwA iv|c prt,A21pØl¨s aty brnbAs ny drby Sihr iv|c vI KuS

KbrI dA prcAr kItA= bhut sAry lok e|Ty iwsU dycyly b, gX= `h donoN lstRA< ekuinwum aty a»tAikwA^ prty= 22enHM SihrM iv|c pØl¨s aty brnbAs nyiwsU dy cyilaM ^ tk/y b,AeaA aty `nHM ^ ivSvAsiv|c rih, bAry smJAeaA aty `nHM ^ aAiKaA< “sA^prmyS¨r dy rAj iv|c pRvyS krn lE anykM m¨SklMdA sAHm,A krnA pvygA=” 23`nHM ny hryk klIiswAlE bzurgM ^ inwukt kItA= vrt aty pRArTnA nAl<`nHM ny `nHM ^ pRBU ^ sONp id|tA< ijs ty `nHM ny BrosAkItA=

24t|d `h donoN ip%isidwA dys iv|coN dI l»Gy atyp»FilwA dys iv|c phu»cy= 25ifr `nHM ny pRBU dA s\dySprgA iv|c ikhA aty `s toN bAad `h a»tAikwA Sihrv|l gX= 26`ToN toN< jhAj rAhIN `h donoN a»tAikwA ^gX= eh `hI Sihr sI ij|Ty inhcAvAnM ny `nHM ^prmyS¨r dI ikrpA ^ sONp id|tA aty `nHM ^ eh k\mkrn lE Byj id|tA= hu, `nHM ny `nHM ^ id|tA hoeaAk\m pUrn kr id|tA sI=

27jdoN `%Ty donoN phu»cy< `nHM ny klIiswA ^ e|ktRkItA aty `nHM ^ `h g|lM d|sIaM ijh/IaM prmyS¨rny `nHM rAhIN kItIaM sn= aty `nHM ^ aAiKaA<

“prmyS¨r ny drvAzA KoilHaA hY tM jo gYr kOmM dy lokvI inhcA kr sk,=” 28`Ty pØls aty brnbAs msIhdy cyilaM nAl bhut idn rhy=

wrUSlm iv|c sBAkuJ lok whUidwA toN a»tAikwA ^ aAX atygYr whUdI BArAvM ^ `pdyS dy, l|gy< “jy

mUsA dI rIt anusAr tuhA.I su»nt nA krAE gE tMt¨sIN bc nhI skoNgy=” 2pØl¨s aty brnbAs aijhy`pdyS dy ivru|D sn= es lE `nHM nyy whUidaA dyenHM aAdmIaM nAl idR/HtA nAl bihs kItI= aty a»tiv|c eh inSict hoeaA ik pØl¨s aty brnbAs kuJsTAnk lokM nAl< rsUlM aty bzurgM nAl s\prkkrn aty es pRSn bAry crcA krn lE< wrUSlm^ jA,gy=

3klIiswA ny enHM aAdmIaM dI `nHM dI wAtrAlE mdd kItI= Fyr `nHM ny fYnIky aty sAmirwA rAhINwAtrA kItI= `nHM ny FYnIky aty sAmirwA dy lokM ^d%isaA ik ikvyN gYr whUdI lok s|cy pRBU v|l prtyhn= eh su,ky sAry BrA bhut KuS hoX= 4ifr pØl¨s<brnbAs aty hor dUjy lok vI wrUSlm iv|c phu»cy=rsUlM< bzurgM aty sAry inhcAvAnM ny `nHM dA suaAgtkItA aty `nHM ^ `h sB g|lM khIaM jo pRBU ny `nHMrAhIN kItIaM sn= 5wrUSlm iv|c kuJ inhcAvAnM ny<jo FrIsI p»T iv|coN sn K/o ky ikhA< “gYr whUdIinhcAvAnM dI su»nt a|t zrUrI hY= sA^ `nHM ^ d|s,AcAhIdA hY ik `nHM ^ mUsA dI SrHA dI pAl,A krnIcAhIdI hY=”

6`s toN bAad rsUl aty bjurg es sm%isaA bArysoc, lE ek|tr hoX= 7kAfI dyr bihs vI hoE tMifr ptrs iv|coN `%iQaA aty `nHM ^ ikhA< “myry BrAvo<tuhA^ m¨|> toN hI ptA hY prmyS¨r ny tuhA.y iv|coN mY^cui,aA tM jo prAEaM kOmM myry mU»ho KuS KbrI ^ su,sk, aty inhcA krn= 8prmyS¨r sB dy idlM dIaMjA,dA hY tM hI `s ny gYr whUdIaM ^ vI svIkArkItA= prmyS¨r ny `nHM ^ piv|tr aAtmA dyky ijvyN ik`s ny sA^ id|tA sI dy ky sA^ eh sAbt kItA= 9prmyS¨rlE `nHM lokM aty sA.y iv|c koE frk nhIN= jdoN`nHM ny `s ty ivSvAs kItA tM prmyS¨r ny `nHM dymn SuD kr id|ty= 10Fyr tsIN `nHM dIaM DO,M ty BArI*boJ ik`N pA rhy ho= kI t¨sIN prmyS¨r ^ kRoiDt krn

BArI whUdI nym=

dI koiSS kr rhy ho? asIN aty sA.y ip` dAdy e»ny

15

rs°lM dy krt|b 15:11-35 1140

smr|T nhIN sI ik eh boJ >oa skdy= 11nhI⁄ sA^ivSvAs hY ik asIN aty eh lok pRBU iwsU dI ikrpArAhIN bcAX jAvMgy=”

12td sArA qolA cu|p ho igaA= `nHM ny pØl¨s atybrnbAs ^ cmtkArI inSAnM bAry bolidaM sui,aA=aty `nHM ac\iBaM ^ jo prmyS¨r ny `nHM rAhIN gYrwhUdIaM iv|c krvAX= 13jdoN pØls aty brnbAs bolhqy tM wAkUb a|go kih, l|gA< “myry BrAvo⁄ myrI g|lsu,o⁄ 14Sm~n ny sA^ d%isaA hY ikvyN prmyS¨r ny gYrwhUdIaM ^ pRvAn krky aty `nHM ^ aAp,y lok b,Aky aAp,A ipaAr drSAeaA= 15nbIaM dy bcn vIes g|l ^ m»ndy hn ik:

16‘es toN bAad mYN m¨/ aAvMgA aty Fyr dA~d dyi.|gy->|Qy Gr ^ `sArMgA= mYN `s dy Gr dy mlHby ^m¨/ toN `sArMgA= mYN m¨/ `s dA Gr nvM b,AvMgA=

17iFr hor sAry lokI pRBU v|l vyK,gy= hor,A prAEaMkOmM dy lok vI myry nAl s\b\iDt hn= pRBU jo eh sBg|lM krdA hY< eh aAKdA hY= aAmos 9:11–12

18eh sB g|lM m¨> toN hI jA,IaM hoEaM hn=’19“es lE< myrA i˘KaAl hY ik tuhA^ gYr whUdI

BrAvM ^ nhIN stA`,A cAhIdA< jo pRBU v|l m¨/ pXhn= 20sgoN sA^ `nHM dy nM ek p|tr ilK,A cAhIdAhY< ijs iv|c `nHM ^ eh d|s,A cAhIdA hY ik:

\`h Bojn nA KAP ijh/A mUrtM ^ aript kItAigaA hY< (eh Bojn ^ aSuD krdA hY=) iksy trMHdA ijnsI pAp nA kro= lhU nA KAP< gl Gu%qy hoXjAnvrM dA mAs nA KAP=

21`nHM ^ eh g|lM krnIaM cAhIdIaM ik`N ikhr Sihr iv|c kuJ whUdI hn ijh/y mUsA dI SrAH dApRcAr krdy hn= mUsA dI SrHA hr sbt dy idn pRArTnAsTAnA iv|c bhut viraM toN p/HI jMdI hY=”

gYr whUdI inhcAvAnM ^ ic|QI22td rsUlM< bzurgM aty klIiswA dy inhcAvAnM

ny inScA kItA ik `nHM ^ pØl¨s ty brnbAs nAla»tAikwA ^ kuJ aAdmIaM ^ Byj, cAhIdA hY= `ssmUh ny aAp,y Kud dy qoly iv|coN kuJ ˘KAs aAdmIaM ^cui,aA= `nHM ny whUdA ijh/A brs|bAs khA`NdA sIaty sIlAs ^ cui,aA= eh aAdmI wrUSlm dy BArAvMv|loN sitkAry jMdy sn= 23es qoly ny enHM dy nAlek ic|QI vI ByjI ijs iv|c iliKaA sI:

rsUlM aty bzurgM tuhA.y BrAvM v|loN< sAry gYr whUdIBrAvM ^< a»tAikwA dy Sihr aty suirwA dy dySMiv|c aty iklIkwA iv|c SuBkAmnvM⁄

ipaAry BrAvo<24ipaAry BrAvo< sA^ ptA l|igaA hY ik sA.y smUh iv|coNkuJ aAdmI tuhA.I jgHA aAX hn= aty `nHM ny tuhA^tklIFM id|tIaM aty tuhA^ aAKIaM g|lM duaArAprySAn kItA= pr asIN `nHM ^ aijhA krn lEnhIN aAiKaA⁄ 25asIN sAry e|ksAT ek|Qy hoX aty hAmIBrI ik sA^ kuJ aAdmIaM ^ cun,A cAhIdA hY aty`nHM ^ sA.y ipaAry im|tr pØl¨s aty brnbAs nAltuhA.y kol Byj,A cAhIdA hY= 26pOls aty brnbAs nyaAp,y jIvn pRBU iwsU msIh dI syvA lE arp, krid|ty hn= 27es lE `nHM nAl asIN whUdA aty sIlAs^ ByijaA hY< `h aAp vI eh g|lM zbAnI ds,gy=28piv|tr aAtmA cAhu»dA hY ik tuhA.y `pr hor BAr nApvy< es lE asIN m»n ilaA= tuhA^ isrf ehI g|lMkrn dI lo/ hY:

29`h Bojn nA KAP ijh/A mUrtM ^ aript kItAigaA hY<lhU nA KAP< gl Gu%qy hoX jAnvrM dA mAs nAKAP= iksy trMH dA ijnsI pAp nA kro=

jykr t¨sIN enHM g|lM toN dUr rho tM t¨sIN shI krrhy hovoNgy=hu, asIN tuhA^ alivdA aAKdy hM=

30e`N pØl¨s< brnbAs< whUdA aty sIlAs wrUSlm^ C|.ky a»tAikwA vl ^ cly gX= `%Ty jA ky `nHM nyinhcAvAnM dA v|.A ek|Q krky< `nHM ^ eh ic|QIid|tI= 31jdoN `nHM ny eh ic|QI p/HI< tM `h es dysuKI s\dyS lE bhut KuS sn= 32whUdA aty sIlAs vIrsUl sn= `nHM ny vI inhcAvAnM ^ `tsAht krnaty tk/y bnA`, lE bhut g|lM khIaM= 33kuJ dyrwhUdA aty sIlAm `%Ty rhy aty `ToN BAEaM koloN s¨K-SMtI dI aAsIs lYky ifr `ToN cly gX= `h m/ wrUSlmiv|c aAp,y BAEaM iv|c prt aAX ijnHM ny `nHM ^ByijaA sI=

34* 35pr pØl¨s aty brnbAs a»tAikwA iv|c hI

t¨k 34 wUnAnI rsUlM dy krt|b dIaM kuJ p|tRIaM iv|c t¨k34 jo/I gE hY ≥≥≥ ‘pr sIlAs ny `%Ty hI ruk, dA FYslAkItA=

ruky rhy< `Ty `nHM ny ty hornM ny lokM ^ pRBU mAilk dA

1141 rs°lM dy krt|b 15:36-16:17

s»dyS id|tA aty KuS ˘KbrI bAry isKAeaA aty prcArkItA=

pØl¨s aty brnbAs dA a|lg ho,A36kuJ idnM bAad pØl¨s ny brnbAs ^ ikhA< “asIN

pRBU dA s»dyS bhut sAry ngrM iv|c id|tA hY= sA^ `nHMTAvM ty vyK, lE vAps jA,A cAhIdA hY ik sA.yBY,-BrA ikvyN kr rhy hn=” 37brnbAs `nHM nAlwUh\nA aty mrkus ^ vI lY,A cAhu«dA sI= 38pr `nHMdI pihlI fyrI ty< wUh\nA mrkus `nHM ^ pmFuilwA tyC|. gX aty `nHM nAl k\m krnA b\d kr id|tA= eslE hu, pØl¨s ny `s ^ `nHM nAl n lY jA, dI k\mkItA=

39pØl¨s aty brnbAs iv|c tk/I bihs hoE atyaAiKrkAr `h a|. hoky v|K-v|K rAhvM ^ cly gX=brnbAs mrkus ^ nAl lY ky jhAz ty c/H ky kuprus^ clA igaA= 40pØl¨s ny sIlAs ^ aAp,y nAl lYjA,^ cui,aA= BrAvM v|loN pØls ^ pRBU dI ikrpA ^ sONipaAigaA ty Byj id|tA igaA= 41pØl¨s aty sIlAs suirwAaty klIiswA dy dysM iv|c ifridaM hoeaM< igrizaM^ tk/y krdy rhy=

itmoiT`s dA pØl¨s aty sIlAs nAl jA,ApØls drby aty lUstRA Sihr iv|c igaA= iwsUdA ek cylA ijs dA nM itmoiT`s sI< `Ty

sI< ijsdI mM inhcAvAn whUd, sI< pr `s dA ip`wUnAnI sI= 2l¨stRA aty ekoinwum dy SihrM iv|cinhcAvAnM dI itmoiT`s bAry bhut c\gI rAX sI=3`h `s bAry b/y nyk i˘KaAl r|Kdy sn= pØl¨s cAhu»dAsI ik itmoiT`s `s dy nAl sFr kry< pr `s elAkydy sB lok jA,dy sn ik `s dA iptA wUnAnI sI= eslE pØl¨s ny `s elAky dy whUdIaM dI KAitr `s dIsu\nt kItI= 4iFr pØl¨s aty `s dy sATI aAdmIaM nydUjy Sihr rAhIN SFr kItA aty rsUlM aty bzurgM dyirvAzM aty FYsilaM ^ wrUSlm iv|c inhcAvAnM ^phu»cAeaA= 5e`N klIiswA inhcA iv|c mjbUtI nAlvDIaM aty hr roz `h ig,tI iv|c vD rhIaM sn=

pØl¨s mkdUinwA ^ s|idaA igaA6pØl¨s aty `s dy sATI FruigwA aty ZlAitwA dy

elAky iv|coN dI l»Gdy gX ik`N ik piv|tr aAtmA ny`nHM ^ aiswA iv|c KuS KbrI dA pRcAr krn toN roikaAsI= 7pølus aty itmoiT`s m¨iswA dys dy kol phu»cy<`h ibTuikwA dy dys jA,A cAhu»dy sn= pr piv|tr

16

aAtmA ny `nHM ^ `%Ty nA jA, id|tA= 8tM `h m¨iswAdy koloN dI l»G ky tRyaAs Sihr iv|c phu»cy= 9`s rAtpØl¨s ny ek drSn dyiKaA= es drSn iv|c< `s nymkdUnIwA toN e|k mnu|K ^ aAp,y a|gy KloitaM aty`s ^ byntI kridaM vyiKaA< “mkdUinwA ^ aA atysA.I shAetA kr=” 10pØl¨s dy eh drSn dyK, toNbAad< asM tur\t mkdUnIwA ^ jA, dA fYslA kItA=sA^ wkIn sI ik prmyS¨r ny sA^ `nHM ^ KuS-˘KbrIdy, lE s%idaA sI=

luidwA dA pirvrtn11asIN jhAj rAhIN tRoaAs toN ivdA hoX aty is|Dy

sm¨tRAky dy qApU v|l sFr kItA= agly idn asINinwApuils dy Sihr ^ phu»cy= 12ifr asIN iFil|pY gX<eh mkdUnIwA dy es ih|sy dA e|k mh|tvpUr, SihrhY< aty eh romIaM lE e|k Sihr hY= asIN kuJ idn`sy Sihr iv|c rhy=

13sbt dy idn asIN fAqk toN bAhr diraM dy k»>ygX= aty asIN `s elAky iv|c e|k jgHA l|B,A cAhu»dysM ij|Ty whUdI ek|Qy pRArTnA lE aA`Ndy sn= `%TykuJ aØrtM e|kQIaM hoeaM sn= tM asIN `nHM nAlbYQy aty `nHM nAl g|l kItI= 14`%Ty TuaAtIrA SihrtoN luidwA nAm dI ek aØrt vI sI= `s dA k»m ikrmcIr»g dy vstr vyc, dA sI= `s ny s|cy prmyS¨r dI`pAsnA kItI= prmyS¨r ny `s ^ `s dA idl KolH,id|tA aty iDaAn nAl pØl¨s dy bcnM ^ su,AeaA=15`h aty sAry lokM ny jo `s dy Gr iv|c rih»dy snbpitsmA ilaA= `s toN bAad< fyr `s ny sA^ ehaAKidaM aAp,y Gr s|dA id|tA< “jykr t¨sIN mihsUskrdy ho ik mYN pRBU iwsU dI s|cI `pAsk hM< “Fyr ikrpAkrky aAP aty myry Gr iv|c Qihro= `s ny sA^ aAp,yGr QihrA`, lE mnvA ilaA=”

pØl¨s aty sIlAs kYd iv|c16e|k vAr sA.y nAl kuJ e»J vApiraA< jdoN asIN

pRArTnA sTAn v|l jA rhy sI= e|k dAsI sA^ imlI=`s iv|c e|k ivSyS aAtmA dA vAs sI= es dI SktInAl< `h Buiv|K bAry d|s skdI sI= e`N `h esksby iv|c bhut sArA pYsA aAp,y mAlkM lE kmAilaA`NdI sI= 17es ku/I ny pØl¨s aty sA.A ip|CAkItA aty `%cI aAK rhI sI< “eh ivaktI a|tmhAnprmyS¨r dy syvk hn= eh tuhA^ m¨ktI dA rAh d|sdyhn=”

rs°lM dy krt|b 16:18-17:5 114218`s ny bhut idn eh krnA jArI r%iKaA pr

pØl¨s eh su,dA `ktAa igaA aty aAtmA ^ ikhA<“mYN iwsU msIh dy e˘KitaAr nAl tY^ hukm id»dA hMik tU« `s iv|coN bAhr in|kl aA=” `sy vkt `s ku/Iiv|coN aAtmA bAhr inkl aAE=

19`s ku/I dy mAlk ny mihsUs kItA ik hu, `h pYsykumA`, lE `s dA estymAl nhIN kr skdy sI=es lE `nHM ny pØl¨s aty sIlAs ^ fi/aA aty SihrdI sBA vAlI TM ty iK|c ilaAX= `s Sihr dy sUbydAr`%Ty sn= 20`h aAdmI `nHM ^ aAgUaM kol lY aAXaty aAK, l|gy< “eh lok whUdI hn aty eh sA.ySihr iv|c BAj/ pM rhy hn= 21eh lokM ^ `h irvAzisKA rhy hn jo SrHA dy iKlAF hn= ik`N ju asIN romInAgirk hM=asIN eh irvAz nA kbUl skdy hM nA hIenHM `%ty c|l skdy hM=” 22td lokI pØls aty sIlAsiKlAf ho gX= t|d aAgUaM ny pØl¨s aty sIlAs dykp/y pA/ su|qy aty kuJ aAdmIaM ^ hukm id|tA ik`nHM ^ koi/aM nAl mArn= 23aAdmIaM ny `nHM ^bhut vAr mAiraA ty ifr `nHM ^ kYd iv|c su|q id|tA=kYdKAny dy drogA ^ aAK, l|gy< “ehnM `%pr pUrIingrAnI r|K,A=” 24`s ny aijhA hukm pA ky `nHM ^a»drly kYdKAny iv|c r%iKaM aty `nHM dy pYrM iv|ckAf dy ˘KAny Qok id|ty=

25a|DI rAt vyly pØl¨s aty sIlAs pRATnA krdy hoXpRBU dI `stit dy gIt gA rhy sn aty bAkI kYdI`nHM dy Bjn-gIt su, rhy sn= 26acAnk iBaAnkBucAl aAeaA= BUcAl e\nA zbrdst sI ik kYdKAnydIaM nIhM t|k ih|l gEaM aty kYdKAny dy sAry drvAzyKu|lH gX= aty sAry kYdIaM dIaM z\zIrM KulH gEaM=27jylr jAigaA aty kYdKAny dy sAry drvAjy KulyH vyKy=`s ny soicaA ik kYdI pihlM hI n|Q gX hn= eslE `s ny aAp,I tlvAr k|>I aty aAp,y-aAp ^mArn hI vAlA sI= 28pr pØl¨s cIiKaA< “aAp,y-aAp^ e`N kSq nA dy⁄ asIN sB e|Ty hI hM=”

29t|d dIvA m»gvA ky `h a»dr ^ dOi/aA< `h k»bdAhoeaA pØl¨s aty sIlAs dy a|gy >ih ipaA= 30t|d `snyN `nHM ^ bAhr k%i>aA aty ikhA< “hy mhA purKo<bcAX jA, lE mYN kI krM?”

31`nHM `s ^ ikhA< “pRBU iwsU iv|c ivSvAs kr<Fyr tU« aty `h sAry< ijh/y tyry Gr iv|c rih»dy hn<bcAX jA,gy=” 32tM< pØl¨s aty sIlAs ny jylr aty`nHM sB ^< jo `s dy Gr iv|c rih»dy sn< pRBU dAs\dyS id|tA= 33jd ik rAt kAfI ho cukI sI pr jylrny `nHM ^ ilaA aty `nHM dy j˘Km sAf kIty= `s toN

bAad< jylr aty `s dy sAry lokM ^ bpitsmA id|tAigaA= 34`s toN bAad `s ny `nHM ^ Gr lYjA kyBojn krvAeaM< hu, sAry lok m¨/ toN b/y KuS snik`N ik hu, `h pRBU iv|c aAsTA r|Kdy sn=

35aglI svyr aAgUaM ny kuJ ispAhIaM ^ drogAkol ByijaA aty sunyhA id|tA “enHM aAdmIaM ^ irhAkr id|tA jAvy=”

36drogA ny pØl¨s ^ aAiKaA< “aAgUaM ny enHMispAhIaM rAhIN tuhA^ irhA krn dA hukm dy ky ByijaMhY< so t¨sIN hu, SMtI nAl e|To jA skdy ho=”

37pr pØl¨s ny ispAhIaM ^ ikhA< “`nHM ny tM sA^romI ho, dA doS sAbt kIty ibnM hI sBnM dy sAmH,yko/y mArky kYd kItA sI= aty kI `h cAhu»dy hn asINgupt rUp iv|c hI cly jAEX? nhIN eh evyN nhINho,A< sgoN `h aAp aA ky sA^ bAhr k|> ky lY cl,=”

38ispAhIaM ny eh hAl sArA aAgUaM ^ jA su,AeaM=jdoN `nHM ^ ptA l|gA ik `h romI nAgirk hI sn tM`h GbrA gX= 39tM `h aAp pØl¨s aty sIlAs kolaAX ty aA ky i˘KmA m»gI= `nHM ny aAp `nHM ^ kYd iv|coNk%i>aA aty eh Sihr C|. jA, lE ikhA= 40prjdoN pØl¨s aty sIlAs jyl iv|coN bAhr aAX tM `hlu%ikwA dy Gr ^ gX aty `Ty kuJ inhcIaM ^ vyiKaAaty `nHM ny `nHM ^ ts|lI id|tI Fyr `nHM ny aAp,IwAtrA SurU kr id|tI= `h Sihr C|. ky agMh ^ vDy=

pØl¨s aty sIlAs T|slunIky iv|ct|d `h amiFpuils aty a|puloinwA SihrMiv|coN l»Gdy hoX T|sulnIky Sihr iv|c aAX<

ijTy ik whUdIaM dA e|k pRArTnA sTAn sI= 2pØl¨spRArTnA sTAn dy a»dr igaA aty `nHM nAl ivcArkItA< ijvyN `h hr sbt dy idn it»n hFitaM lEpoTIaM bAry krdA sI= 3pØls ny enHM poTIaM ^ whUdIaM^ ivstAr iv|c smJAeaA ty sAbt kItA ik msIh nydu|K Bog,A hI sI aty ifr m¨ridaM iv|coN jI `%Q,AsI= aty pØl¨s ny ikhA< “eh iwsU< ijs bAry mYN tuhA.ynAl g|l kr irhA hM< msIh hY=” 4kuJ whUdIaM nyivSvAs kItA aty `nHM ny pØl¨s aty sIlAs nAl s»gkrn dA FYslA kItA= bhut mh|tvpUr, wUnAnI aAdmIaty aØrtM vI `nHM nAl j¨/IaM jo s|cy prmyS¨r dI`pAsnA krdIaM sn= e`N ek v|.y aAdmIaM dysmUh ny aty bhut sArIaM aØrtM ny pØl¨s aty sIlAsdA s»g kItA=

5pr `h whUdI< ijnHM ny ivSvAs nhIN kItA< `nHMnAl ErKA krn l|gy= `nHM ny kuJ BY/y aAdmI Sihr

17

1143 rs°lM dy krt|b 17:6-28

co BA/y ty lX aty `nHM BYi/aM ny bhut sArI BI/ ^aAp,y mgr lA ilaA ty Sihr iv|c d\gy mcA id|ty=`h wAson dy Gr `nHM ^ l|Bdy hoX gX tM ik `h`nHM ^ lokM dy sAhm,y K/HA kr sk,= 6pr `nHM ^pØl¨s aty sIlAs `%Ty nA imly tM lok wAson aty kuJhor inhcAvAnM ^ iK|c ky Sihr dy aAgUaM sAmH,y lYaAX aty .». pA`, l|gy ik< “enHM ny sAry s»mAr iv|csB ^ duKI kItA hoeaA hY= ty hu, `h e|Ty vI aAphu»cy hn= 7wAson ny `nHM ^ aAp,y Gr lukAa r%iKaAhY aty `h sAry `h g|lM krdy hn jo kYsr dy nym dyiKlAF hn= aty `h aAKdy hn ik `%Ty iwsU nM dAe|k hor rAjA hY=”

8BI/ aty aAgUaM ny jdoN eh g|lM s¨,IaM tM `hprySAn ho gX= 9`nHM ny wAson aty hor inhcAvAnM tyz¨rmAnA lgAeaA ty iFr `nHM ^ jA, id|tA=

pØl¨s aty sIlAs dA birwA ^ jA,A10`sy rAt inhcAvAnM ny pØls aty sIlAs ^ birwA

dy Sihr iv|c Byj id|tA= jd `h `%Ty phu»cy tM `%Ty`h whUdI pRArTnA sTAn ty gX= 11XToN dy whUdIT|slunIky dy lokM nAlo bhut c»gy sn= `h `nHM dAs\dyS su, ky bhut KuS sn= aty birwA dy whUdI rozenHM poTIaM ^ p/Hdy ik vyKIX jo enM iv|c aAiKaAigaA hY `h s|c hY jM nhIN= 12`nHM iv|coN bhuty whUdIinhcAvAn b, gX aty bhut sAry mh|tvpUr, wUnAnImrd aty aØrtM inhcAvAn b, gX= 13pr jdoNT|slUnIky dy whUdIaM ny sui,aA ik pØl¨s birwA iv|cvI prmyS¨r dy s\dyS dA pRcAr kItA hY< tM `h `%Ty vIaA gX= `nHM ny birwA iv|c vI lokM iv|c bycYnI ty.r fYlA id|tA= 14es lE inhcAvAnM ny CytI hIpØl¨s ^ dUr sm¨»dr ^ Byj id|tA= pr sIlAs atyitmoiT`s `%Ty hI rhy=

15ijh/y inhcAvAn pØl¨s nAl gX< `s ^ aTynYt|k dUr lY gX= iFr `h birwA ^ m¨/n lE ivdA hogX ty aAp,y nAl pØl¨s v|loN islAs aty itmoiT`slE e|k s\dyS lYky gX< “ij»nI CytI ho sky myry nAlSAiml ho, lE aAP=”

pØl¨s aTynY iv|c16pØl¨s `nHM dA aTynY iv|c e»tzAr kr irhA sI=

pr `h es Sihr iv|c eh vyK ky b/A duKI hoeaAik eh Sihr tM mUrtM nAl BiraA hoeaA hY= 17pRArTnAsTAn iv|c< `s ny whUdIaM aty wUnAnIaM nAl g|lkItI jo ik s|cy prmyS¨r dI `pAsnA kr rhy sn= `s

ny hrroz `nHM lokM nAl vI ivcAr kIty jo `s Sihrdy iv`pArI elAky iv|c rih»dy sn= 18kuJ aipkUrIaty stoikE p».tM ny vI `s nAl crcA kItI=

`nHM iv|coN kuJ ny ikhA< “eh g|pI iks bAry g|l krirhA hY?” pØl¨s `nHM ^ iwsU dI m¨rdy toN punr`%TAndI KuS KbrI bAry d|s irhA sI= es lE `nHM nyaAiKaA< “es dA BAv eh hY ik eh iksy hor dyvitaMbAry bol irhA hY= 19tM `h pØl¨s ^ airwupgus dIsBA iv|c lY aAX aty `nHM aAiKaA< “hu, ikrpA krkysA^ es nvyN `pdyS dI ivaAiKaA kr ijs bAry tU\bol irhA sI= 20asIN aijhIaM g|lM pihlM kdy nhINsu,IaA< ijh/IaM tU« sA^ hu, d|s irhA hYN= asIN jAn,AcAhu»dy hM ik enHM `pdySM dA kI arT hY=”

21aTYny dy sAry lok aty hor dUjy dySM dy lok< joaTYny iv|c rih»dy sn< aAp,A sArA smM iksy nA iksynvyN ivcArM ^ bol, aty sun, iv||c ibtA`Ndy sn=

22td pØl¨s airwupgus dI sBA sAmH,y K/A hoeaAaty `sny aAiKaA< “hy aTYny dy purKo⁄ mYN vyK skdA hMik t¨sIN hr >\g nAl b/y DArimk ho= 23ijvyN ik mYNtuhA.y Sihr rAhIN< `h cIzM vyKdA hoeaA l\G irhAsI< ijnHM dI t¨sIN `pAsnA krdy ho< mYN e|k jgvydIvyKI ijs `%ty eh iliKaA hoeaA sI< “prmyS¨r lE<jo ik aigaAt hY=” mYN t¨¨hA^ `sy prmyS¨r bAry d|s,jA irhA hM ijs prmyS¨r ijs dI t¨sIN ibn jAi,aM`pAsnA krdy hoN= 24`hI prmyS¨r hY ijs ny s»sAraty `s ivclI hr cIz dI rcnA kItI hY= `h svrgty DrtI dA pRBU hY= `h mnu|KI h|TM nAl b,y m»drMiv|c nhIN rih»dA= 25eh `h pRBU hY jo aAp,y lokM ^jIvn< pRA, ty hor sB kuJ id»dA hY= aty `s ^ iksymn|uKI mdd dI vI koE lo/ nhIN= pRBU prmyS¨r kolsB kuJ hY ijs dI `s ^ zrUrt hY= 26pRBU ny ekmnu|K< aAdm< dI rcnA krky anykM lokM dI isrj,AkItI= aty `s ny sArIaM kOmM ^ sArI dunIaM iv|cb,AeaA= prmyS¨r ny inSict kItA ik hryk kOm ^ik»nA icr mØjUd rih,A cAhIdA hY aty es toN vI c\gAik iks KytR iv|c rih,A cAhIdA hY= 27pRBU cAhu»dA sIik lok `s ^ Koj,= jykr lok `s vAsty aAp,yaAly-duaAly vyKdy rih,gy< SAed `s ^ l|B lY,=pr `h sA.y iv|coN iksy koloN dUr nhIN hY=

28‘asIN `s nAl rih»dy hM< `s dy nAl turdy hM<asIN `s dy nAl mØjUd hM=’

tuhA.y aAp,y kvIaM ny aAiKaA hY<“asIN `s dy b|cy hM=”

rs°lM dy krt|b 17:29-18:19 114429asIN prmyS¨r dy b|cy hM= es lE sA^ nhIN soc,AcAhIdA ik prmyS¨r kuJ aijhA hY jo lok socdy jMb,A`Ndy hn= `h sony cMdI zM p|Tr dIaM b,IaMmUrtM vrgA nhIN hY= 30pihly simaM iv|c lok pRBU ^nhIN smJ sky ty pRBU ny `nHM v|l iDaAn nA id|tA= prhu, pRBU dunIaM dy hr e|k mnu|K ^ aAp,y aAp ^bdl, aty tObA krn lE aAKdA hY= 31pRBU prmyS¨rny ek idn inSict kItA hoeaA hY ijs idn `hes DrtI dy sAry lokM dA inaM krygA= `h iksy nAlivtkrA nhIN krygA= `h eh k»m ek mn|uK iwsU ^sONpygA= prmySr ny es ^ bhut dyr pihlM dA cui,aAhoeaA hY aty `s ny eh sAibt krky vI ivKA id|tAhY= `s ny e`N `s ^ m¨ridaM iv|coN ijvAl ky sAibtkItA hY=”

32jdoN lokM ny iwsU dA m¨ridaM co jIvAl, bArysui,aA tM `nHM iv|coN kuJ ny mKOl kItA= lokM ikhA<“asIN es bAry hor ivstAr tyry koloN bAad iv|csu,Mgy=” 33es lE pØl¨s `%ToN dUr cilaA igaA=34pr kuJ lok `s dy s\g ho gX aty inhcAvAn b,gX= `nHM iv|coN e|k idwAnIiswus sI< jo airwuDgIsBA dA e|k sd|s sI= e|k dAmirs nM dI aØrt atykuJ hor lokM ny vI inhcA kItA=

kuir»Tum iv|c pØl¨sbAad iv|c pØls aTynY ^ C|. ky kuir»Tum Sihriv|c clA igaA= 2`Ty `h akUlA nM dy ek

whUdI aAdmI ^ imilaA< jo pu»tus dys dA j»m pl sI=pr akUlA aty `s dI ptnI ipRsik|lA etAilwA toNhu, hI kuir»Tum iv|c aAX sn= ik`N ik klOidwus* nyhukm id|tA sI ik sAry whUdI rom iv|coN inkl jA,< tMpØl¨s akUlA aty ipRsik|lA ^ iml, lE igaA= 3`hvI pØl¨s dI trHM< t»bU bnA`, vAly hI sn= pØl¨s`nHM kol Qihr ky `nHM nAl k»m krn l|g ipaA= 4hrsbt dy idn< pØls whUdIaM aty wUnAnIaM nAl pRArTnAsTAn iv|c crcA krdA= pØl¨s ny `nHM ^ mnvA`,dI koiSS kItI=

5sIlAs aty itmoiT`s mkduinwA toN pØl¨s kolkuir»Tum iv|c aA gX= es toN bAad `s ny KUS-KbrIdy, aty whUdIaM ^ eh ivKA`NidaM< ik iwsU hImsIh hY< aAp,A sArA smM ibtAeaA= 6pr `nHM ny`s dA ivroD kItA aty `s nAl anuict ivhAr kItA=es lE pØl¨s ny aAp,y k|pi/aM toN DU/ ^ JA/dA

klOidwus rom dA SAsk 41–45 E:

hoeaM whUdIaM ^ aAiKaA< “tusIN aAp,y doSM kArn

18

bcAX nM jAvogy= mYN jo kr skdA sI< kItA hY⁄ es toNbAad mYN isrf prAEaM kOmM iv|c jAvMgA=” 7pØl¨spRArTnA sTAn ^ C|. ky tItus wUstus dy Gr ^ clAigaA= eh mn|uK s|cy prmyS¨r dI `pAsnA krdA sI<es dA Gr pRArTnA sTAn toN nAl dA sI= 8`s pRArTnAsTAn dA aAgU kirspus sI= kirspus aty sAry `s dyGr iv|c rih, vAilaM lokM ny pRBU iv|c ivSvAskItA= kuir»Tus iv|c hor vI bhut sAry lokM ny pØl¨s ^sui,aA aty ivSvAs kItA ty ifr `nHM ^ vI bpitsmAid|tA igaA=

9rAt vyly pØl¨s ^ drSn hoX ijs iv|c pRBu mAilkny `s ^ ikhA< “GbrA nA< lgAtAr lokM iv|c bcnkr< rukIN nM= 10mYN tyry nAl hM= koE vI tyry ty hmlAkrn aty tY^ s|q mArn nhIN aAvygA= es Sihriv|c myry bhut sAry lok hn=” 11pØl¨s `%Ty koE .y> kusAl QihiraA aty lokM ^ pRBU dy `pdyS su,A`NdAirhA=

pØl¨s ^ gAlIP a|gy pyS kItA igaA=12jdoN gAlIP aKAwA dys dA rAjpAl b, igaA<

kuJ whUdI lok e|ksAT pØl¨s dy ivru|D ek|Qy hoX aty`s ^ adAlt iv|c lY gX< 13aty `nHM jA ky gAlIP^ aAiKaA< “`h lokM ^ prmyS¨r dI `pAsnA aijhy>\g nAl krn lE mnA`NdA hY jo ik sA.y whUdI SrAHdy iKlAF hY=”

14jdoN pØl¨s kuJ aAK, lE mU»h Kolu, l|gA tMgAliP ny whUdIaM ^ aAiKaA< “hy whUdIP⁄ mYN tuhA.Ig|l tM su,I hu»dI< jykr eh iksy g\BIr aprAD zMglt krnIaM dA mAmlA hu»dA= 15pr jo g|l t¨sINwhUdI aAK rhy ho eh Jg/y tM tuhA.I aAp,I SrAH<SbdM aty nAvM dy hn< so eh t¨sIN hI jA,o< mYN nhINcAhu»dA ik mYN enHM g|lM dA mnsf hovM=” 16t|d gAlIPny `nHM ^ adAlt toN bAhr jA, ^ ikhA=

17t|d `nHM sAiraM ny sosnTyz ^ f/ ilaA= sosnTyz`s vkt pRArTnA sTAn dA aAgU sI `nHM ny adAltdy a|gy sosnTyz ^ ilaA ky mAiraA pr gAlIP ny esbAry koE iDaAn nA id|tA=

pØl¨s dA a»tAikwA v|l m¨/nA18pØls `%Ty bhut idn QihiraA= Fyr `s ny BrAvM

^ alivdA aAKI aty surwA lE jhAj iv|c sFrkItA= ipRsik|lA aty akUlA vI `s dy nAl sn= k\KirwAiv|c pØl¨s ny aAp,y vAl kqA lX< ik`N ik `s nyes dI ksm KADI hoE sI= 19t|d `h aFsus Sihr

1145 rs°lM dy krt|b 18:20-19:16

iv|c phu»icaA aty e|Ty hI `s ny akUUlA aty ipRsik|lA^ C%i.aA= aFsus iv|c< pØl¨s pRArTnA sTAn iv|cigaA aty whUdIaM nAl g|l bAt kItI= 20whUdIaM nypØl¨s ^ `Ty kuJ dyr ruk, lE ikhA< pr `s ny mnHMkr id|tA= 21pØl¨s ny `nHM ^ C%i.aA aty ikhA< “jypRBU ny cAihaA tM mYN tuhA.y kol fyr aAvMgA=” e`NpØl¨s aFsus toN rvAnA hoeaA=

22aty kYsirwA Sihr iv|c phu»icaA= Fyr `hwrUSlm iv|c klIiswA ^ SuB kAmnAvM dy, lE igaA=`s toN bAad `h a»tAikwA ^ igaA < 23aty `Ty kuJdyr ruikaA aty ifr a»tAikwA ^ C|. ky glAitwA atyfruigwA dy dys iv|c TM-TM ifr ky iwsU dy sAry cyilaM^ tki/aM krdA irhA=

apulos dM aFsus aty aKAwA v|l jA,A24ek whUdI ijs dA nAm apu%los sI aFsus iv|c

aAeaA= `h isk»dirwA Sihr dA j»imaA ek pi/HaA-iliKaA aAdmI sI= `s ^ poTIaM bAry b/I jA,kArIsI= 25`s ^ pRBU dy mArg bAry isKAeaA igaA sI=`h pRBU iwsU bAry b/y joS nAl boldA sI= jo `h iwsUbAry is%iKaA id»dA `h QIk hu»dI sI= ap¨|los ^ isrfwUh\nA dy bpitsmy bAry ptA sI= 26apu%los ny in.rtAnAl pRArTnA sTAnA iv|c bol,A SurU kr id|tA= ipRsil|kAaty akUlA ny vI `s ^ bolidaM sui,aA= Fyr `h `s^ aAp,y Gr lY igaA aty `s ^ pRBU dy mArg bAryc\gI trHM smJ, iv|c mdd kItI= 27apu%los aKAwAdys ^ jA,A cAhu»dA sI tM aFsus iv|c rih»dy BrAvMny `s dI mdd kItI= `nHM ny aKAwA iv|c rih»dy iwsUdy cyilaM ^ ek ic|QI ilKI ijs iv|c `sny apu%los^ `%Ty `s dA aAdr krn lE iliKaA= aTAwA iv|cenHM inhcAvAnM ny prmyS¨r dI ikrpA nAl iwsU iv|cinhcA kItI= 28`s ny whUdIaM nAl b/I tk/IdlIlbAzI kItI aty sAry lokM sAmH,y sAf tOr ty sAibtkr id|tA ik whUdI Zlt sn= `s ny poTIaM ivKAEaMaty eh drSAeaA ik iwsU hI msIh hY=

aFsus iv|c pØl¨sjdoN apu%los kuir»Tus Sihr iv|c sI pØl¨s ny`s dyS dy phA/I KytR dA sFr kItA aty a»t

iv|c aFsus phu»icaA= 2`Ty `h kuJ cyilaM ^ imilaA2aty `nHM ^ p¨|uiCaA< “jdoN t¨sIN inhcA kItA tM kItuhA^ piv|tr aAtmA pRApt hoeaA=” enHM cyilaM ny`s ^ ikhA< “asIN tM kdy piv|tr aAtmA bAry sui,aAt|k vI nhIN=”

19

3tM pØls ny `nHM ^ pu%iCaA< “tusI ikvyN dA bpitsmAil|tA sI?” `nHM ny ikhA< “wUh\nA dA bpitsmA=”

4pØl¨s ny ikhA< “wUh\nA ny lokM ^ e|k sbUt vM{bpitsmA id|tA ik `h aAp,y jIvn bdl,y cAhu»dysn aty `h lokM ^ `s e|k bAry d|sdA sI< ijs ny`s toN bAad aA`,A sI< `h ivaktI iwsU sI=”

5jdoN `nHM cyilaM ny eh sui,aA< tM `nHM ^ pRBUiwsU dy nM iv|c bpitsmA id|tA= 6Fyr< jdoN pØl¨s ny`nHM ty aAp,A h|T r%iKaA tM piv|tr aAtmA `nHM`%pr aAeaA= tM `h v|K-v|K BASAvM iv|c bol,aty Biv|KBA,IaM krn l|gy= 7es D/y iv|c koE bArHMku mnu|K sn=

8pØl¨s pRArTnA sTAn a»dr igaA aty in.r ho kyboilaA= `s ny eh kArj it»n mhIinaM t|k jArIr%iKaA= `s ny whUdIaM nAl crcA kItI aty prmySrdy rAj bAry jo bcn `h krdA sI `nHM ^ m»nvA`,dI koiSS krdA= 9pr kuJ whUdI b/y k|qr sn< aty`nHM ny ivSvAS krn toN enkAr kr id|tA= enHMwhUdIaM ny lokM sAmH,y iwsU dy rAh bAry mA/IaM g|lMbolIaM= tM pØls `nHM ^ C|. igaA ty iwsU dy inhcIaM^ aAp,y nAl lY ky tur»^m dI pAQSAlA iv|c clAigaA= `%Ty `h roz lokM nAl crcA krdA= 10pØl¨saijhA do sAl tk krdA irhA= es k»m krky aiswAdy hr mnu|K< whUdI ty gYr whUdI< sB ny pRBU dy bcnM^ sui,aA=

skyvA dy p¨|tr11prmySr pØls rAhIN kuJ mhAn kirSmy krvA`NdA

hu»dA sI= 12kuJ lokM ny `h k|p/y aty rumAl lY lX jopØl¨s ny estymAl kIty sn aty `h `nHM ^ ibmArlokM `%ty pA id»dy= jdoN aijhy k|p/y rogIaM ^ CUh\dy<tM `h rogI t»drust ho jMdy aty BirSq aAtmvM`nHM ^ C|. jMdIaM=

13–14kuJ whUdI lok vI e|Dr-`Dr ifridaM hoeaAlokM iv|coN BirSq aAtmy k>dy hu»dy sn= skyvA v|.AjAjk dy s|ty p¨|tr ehI k»m krdy sn= `nHM ny iwsU dynM ^ estymAl krky BirSq aAtimaM ^ bAhr k|>,dI koiSs kItI= `nHM aAiKaA< “mYN tuhA^ hukm id»dAhM ik t¨sIN `sy iwsU dy nM ty bAhr aA jAP ijs bArypØl¨s d|sdA hY=” 15pr BirSq aAtimaM ny `nHM ^`%tr id|tA “mYN iwsU ^ vI jA,dA hM aty pØl¨s ^vI< pr t¨sIN kO, ho?”

16fyr BirSq aAtimaM dy kAibj `s aAdmI ny`nHM whUdIaM `%ty CAl mArI= `h `nHM toN ikty v|D

rs°lM dy krt|b 19:17-39 1146

tAktvr sI= `s ny `nHM ^ ku%iqaA aty `nHM dy k|p/ypA/ id|ty= es lE `h n\gy aty zKmI hI `s GroNB|j gX= 17aFsus iv|c rih»dy sAry whUdI aty wUnAnIsBnM ^ es g|l bAry ptA l|g igaA ty `nHM sAiraMdy mnM iv|c .r aA igaA aty lokM ny pRBU iwsU dy nM ^v|.A mAn-s»mAn id|tA= 18bhut sAry inhcAvAn a|gyaAX aty sAry lokM sAmH,y< ijh/IaM BirSq krnIaM`nHM ny kItIaM sn sVIkAr kr lEaM= 19anykMinhcAvAnM< ny jo jAdU krdy sn< aAp,IaM jAdU dIaMpustkM ilaAX aty lokM sAhm,y sA/ id|tIaM= ehpustkM tkrIbn p»jAh-hzAr cMdI dy is%ikaM* dytul sn= 20es trMH pRBU dA bcn SktISAlI >\gnAl v|D toN v|D lokM dy idlM ^ pRBAivt kr irhAsI< aty bhut sAry inhcAvAn b, gX=

pØl¨s v|loN ek sFr dI iv`Nt21ehnM GqnAvM toN bAad pØl¨s ny wrUSlm iv|c

jA, dI wojnA b,AE= `s nyN wrUSlm mkdUinwAaty aKAwA dy iv|coN dI l»G ky jA, dI ivPt b,AE=`s ny soicaM “myry wrUSlm wAtrA krn toN bAaAd<mY^ rom dI wAtrA vI krnI cAhIdI hY=” 22itmoiT`saty erstus pØl¨s dy do c»gy mdd krn vAly mnu|Ksn= pØl¨s ny `nHM ^ mkdUinwA iv|c ByijaA aty aApkuJ dyr aiswA iv|c ruikaA=

aFsus iv|c m¨sIbt23pr `s smyN aFsus iv|c iwsU dy rsty bAbt ek

v|.A s»kq sI 24eh sB evyN vApiraM : `Ty ekdymyitRwus nM dA ek mnu|K sI< `h cMdI dA k\m krdAsI= `h cMdI dy Coqy-Coqy aritims dy m»dr ijhyb,A`NdA sI= e`N `h kArIgrM ^ bhut k»m dvA`NdAsI ijs nAl `h ˘KAsA Dn kmA lYNdy sn= 25dymyitRwusny enHM kArIgrM aty eho ijhy k\m nAl s\b\iDt lokMdI e|k bYQk blAE aty aAiKaA< “loko⁄ t¨sIN jA,dyho ik asIN es k\m toN bhut sArA pYsA kmA`Ndy hM=26pr `s v|l vyKo `h kI aAK irhA hY⁄ pØls ny afsusiv|c aty l|g B|g pUry aiswA iv|c bhut sAry lokM ^pRBAivt kItA hY< aty `nHM dy mn bdl id|ty hn= `sdA kih,A hY ik mnu|K ijh/y dyvty b,A`Ndy hn `hasl nhIN hn= 27ijh/IaM g|lM `h aAKdA hY< hoskdA hY ik `h lokM ^ sA.y k\m dy ivru|D kr dy,=

cMdI dy is|ky SAed drAkmA= e|k is|kA iksy b\dy dy e|kidn dy k\m dI tnKAh lE kAFI sI=

pr dUjA KtrA eh vI hY ik SAed lok eh soc,A

SurU kr dy, ik mhAn dyvI aritims dA m»drmh|tvhI, hY= `s dI mhAntA ˘Ktm ho jAvygI=aritims aijhI dyvI hY ijsdI ik sAry aiswA atys»sAr iv|c `pAsnA hu»dI hY=”

28jdoN lokM ny eh sui,aM tM `h b/y kroD iv|caAX aty `%cI `%cI iclA`, l|gy< “aFsus sihr dIdyvI aritims mhAn hY=” 29Sihr iv|c g/b/I m|cgE= BI/ ny mkdUinwA toN aAX gAwus aty airstrKus ^ ijh/y pØl¨s dy nAl sfr iv|c aAX sn jo snf/ ilaA= t|d sAry lok e|k mYdAn iv|c ek|Qy hoX=30pØl¨s a»dr jA ky BI/ nAl g|l krnI cAhu»dA sI<pr iwsU dy cyilaM ny `s ^ a»dr nA jA, id|tA=31`s dyS dy kuJ aAgU pØl¨s dy im|tr vI sn= `nHM ny`s^ eh byntI kridaM ik `h mYdAn iv|c nA jAvye|k S\dys ByijaA= 32kuJ lok rOlA pA ky kuJ aAK rhysn ty kuJ lok kuJ hor= `%Ty lokM iv|c eh g|lM lYkyik< `h ek|Qy ik`N hoX hn< hf/A df/I m|cI hoEsI= 33whUdIaM ny ek isk»dr nM dy aAdmI ^ `nHMdy sAmH,y K/A kItA= lokM ny `s^ ikhA ik kI krIX?`sny lokM ^ SMt rih, vAsty aAp,y h|T cu|ky< ik`Nik `h `nHA g|lM dI ivaAiKaA krnI cAh\dA sI=34pr j|d lokM ny mihsUs kItA ik isk»dr e|k whUdIsI< `nHM sBnM ny e|k aAvAz iv|c eh aAKidaMhoeaM do G\iqaM lE rolA pO,A SurU kr id|tA “afsIaMdI aritims mhAn hY=”

35fyr Sihr dy m¨hr|r ny `nHM ^ SMt ho, lE zorpAeaA aty aAiKaA< “hy afsI mnu|Ko< `h kO, hY joeh nhIN jA,dA ik aFsIaA dA Sihr mhM aritimsdy m»dr aty svrg v|loN i.|gI hoE piv|tr c|qAn*dA syvk hY?” 36koE vI nhIN aAK skdA ik eh g|lMs|cIaM nhIN hn< esy lE tuhA^ SMt rih,A cAhIdAhY= tuhA^ kuJ vI krn toN pihlM ruk ky ivcAr krlY,A cAhIdA hY= 37t¨sIN enHM aAdmIaM ^ ilaAX ho<pr enHM ny sA.I dyvI dy iKlAF bye|ztI dy SbdnhIN boly< nA hI enHM ny `sdy m»dr iv|coN kuJ corIkItA hY= 38sA.y kol adAltM hn aty `%Ty inaMkArhn= jykr dymyitRwus aty `sdy nAl k\m krn vAlyhornM ^ iksy dy iKlAf koE iSkAEt hY< tM `nHM ^kichrIaM iv|c jA,A cAhIdA hY= `%Ty `h aAp,yy mAmlybAry e|k dUjy dy iKlAf dlIlbAjI kr skdy hn=

piv|tr c|qAn SAed qu|iqaA tArA jM c|qAn ijs bAry lokMdA iKaAl sI ik `h artyims vrgA lgdA sI aty `s dIpUjA krdy sn=

39kI hor vI koE g|l hY ijs bAry t¨sIN kuJ aAK,A

1147 rs°lM dy krt|b 19:40-20:23

cAhu»dy ho? tM ijh/I lokM dI mjls l|gdI hY< ehinby/A `Ty hovygA= 40a|j vAprI m¨sIbt krkyy sA^d\igaM dy aprADI smJy jA,dA KtrA hY= asIN esafrAtfrI dI ivaAiKaA nhIN kr skdy< ik`N iksA.y kol; es sBA lE koE p|kA kAr, nhIN hY=”41jdoN Sihr dy m¨hr|r ny aijhIaM g|lM kItIaM< tMfyr `s ny lokM ^ GrM ^ vAps jA, lE ikhA tM sBlokI GroN GrI cly gX=

mkdUinwA aty wUnAn iv|c pØl¨sjdoN rOlA ˘Ktm ho igaA tM pØl¨s ny iwsU dycyilaM ^ aAp,y kol s%idaA= `s ny `nHM

dA hONslA vDAeaA aty ifr `nHM ^ alivdA aAKIaty ifr `To mkdUinwA v|l ^ tur ipaA= 2mkdUinwAdy rsty ty `h ijnHM sArIaM TAvM rAhIN l\iGaM< `snyiwsU dy cyilaM ^ tki/aM krn lE bhut sArIaMg|lM aAKIaM= ifr `h wUnAn ! igaA= 3it»n mhInyirhA ty jdoN `h jhAz ty c/H ky suirwA vl jA, ^itaAr hoeaA< tM `s vkt kuJ whUdI `s dy ivru|DkuJ GA/t G/ rhy sn= es lE pØl¨s ny mkdUinwMrAhIN suirwA ^ jA, dA FYslA kItA= 4`%Ty `sdy nAlkuJ aAdmI sn= `h sn< pur|s< birwA dy Sihr toN<soptrus dA p¨|tr T|slunIkIaA toN< airstrKus atyisku»ds< drby toN gAwus= aiswA toN itmoiT`s aty dohor aAdmI< ijnHM dy nM tuiKkus< aty tRoiFms sn= 5ehaAdmI jldI hI cly gX aty tRaAs iv|c `nHM ny sA^`.IikaA= 6asIN ptIrI roqI dy it`hAr toN bAaAd<iFil|pY toN e|k jhAz `%ty c/yH< aty p»jvyN idn tRoaAsiv|c `nHM dy kol phu»cy aty s|t idn `Ty rhy=

pØl¨s dI tRyaAs iv|c aKIrlI FyrI7hFty dy pihly idn< asIN sAry pRBU dA Bojn KA,

lE ek|Qy hoX= es moky ty pØl¨s ny lokM nAl g|lkItI= `h agly idn `ToN jA, dI wojnA b,A irhAsI es lE `sny a|DI rAt t|k `pdyS jArI r%iKaA=8asIN sAry pO/IaM c/ ky `%prly kmry iv|c ek|trsI aty `h kmrA bhut sAry dIivaM dI roSnI nAljgmgA irhA sI= 9wUtKus nM dA e|k juaAn iK/kIiv|c bYQA sI= `h bhut anINdrA mhisUs kr irhA sIik`N ik pØl¨s ny bol,A jArI r%iKaA sI= aAiKrkAr<`h sON igaA aty iK/kI coN bAhr i.|g ipaA= jdoNlokM ny hyQM jA ky `s ^ cu%ikaA tM `h miraA ipaAsI= 10pØl¨s hyQM igaA< goi.aM BAr JuikaA `s nywUtKus ^ aAp,IaM bAhM iv|c cu%ikaM aty aAiKaA<

20

“iFkr nA kro< eh ij~NdA hY=” 11pØls dubArA `%prlykmry iv|c igaA `sny roqI to/I ty KA lE aty tkrIbnsvyr ho, t|k `nHM nAl g|lM krdA irhA= Fyr `h`ToN clA igaA= 12lok wUtKus ^ Gr lY aAX< `hij~NdA sI< ty lokI b/y KuS sn=

tRoaAs toN imlytus t|k dI fyrI13asIN a|ss Sihr v|l ^ gX= asIN pØls toN agMh

jA ky jhAz `%ty c/Hy= aty a|s¨s v|l c|l pX ij|TyasM pØl¨s dy nAl zhAj `%ty c/HnA sI= pØl¨s ny ehpRb\D es lE kItA ik`N ik `s ny asUs ^ s/krAhIN jA, dI e|CA kItI sI= 14bAad iv|c asIN pØl¨s^ a|s¨s iv|c hI imly< tM `h jhAz `pr sA.y nAlaAeaA aty asIN sAry imtulyny Sihr iv|c aAX= 15aglyidn< asIN imt¨lyny toN cly gX aty KIPs dy qApU kole|k jgHA ty aAX aty `stoN agly idn asIN sAm¨s dyqApU ^ cl pX= ty `s toN ek idn bAad asIN imlytusSihr phu»cy= 16pØl¨s ny pihlM toN hI aFsus iv|c nMruk, d mn b,AeaM hoeaA sI= `h aiswA iv|cizaAdA dyr ruk,A nhIN cAhu»dA sI ik`N jy ik s\Bvhovy< tM `h p»tykust* dy idn wrUSlm iv|c ho,AcAhu»dA sI=

aFsus dy bzurgM nAl pØl¨s dI g|l -bAt17imlytus iv|c rih ky pØl¨s ny aFsus iv|c suinhA

ByijaA ik `ToN dy klIiswA dy aAgU bzurg `s ^ aAky iml,= 18jdoN v.yry aAX tM pØl¨s ny `nHM ^ ikhA<“t¨sIN jA,dy hI ho aiswA iv|c aAky pihly idn toN mYNiks >\g nAl tuhA.y nAl irhA hM? 19whUdI myry ivru|DGA/tM G/dy rhy< es g|l ny mY^ e»nM duKI kItA ikmYN aksr kurlA`NdA irhA= pr t¨sIN jA,dy ho ik mYNhmySA toN pRBU dA syvk irhM hM< mYN kdy vI pihlM aAp,ybAry nhIN soicaA= 20mYN hmySA tuhA.y vAsty< jo c\gA hY<`sy bAry soicaA= mYN tuhA^ lokM sAmH,y iwsU bAry KuSKbrI id|tI aty tuhA^ tuhA.y GrM iv|c isKAeaA=21mYN whUdIaM aty wUnAnIaM ^ SAiml krky sB lokM^ `nHM dy idl bdl, aty prmyS¨r v|l prt,< atysA.y pRBU iwsU iv|c ivSvAs krn lE ikhA= 22prhu, mY^ aAtmA dy b|Dy hoX ^ wrUSlm iv|c jA,ApvygA< aty mYN nhIN jA,dA ik `TyN myry nAl kI BA,AvrtygA= 23mYN e\nA hI jA,dA hM ik hmySA piv|traAtmA mY^ hr Sihr iv|c d|sdA hY ik tklIFM aty

p»tykust whUdIaM dA k,k dI fsl ^ mnA`, dA it`hAr

kYdM myrA e»tzAr kr rhy hn=

rs°lM dy krt|b 20:24-21:12 114824“pr mYN aAp,I jAn dI iblkul prvAh nhIN

krdA= sB toN zrUrI cIz eh hY ik mYN aAp,A k»mkrM= mYN `h k»m pUrA krnA cAhu»dA hM jo pRBU iwsU nymY^ krn lE soNipaA hY=`h cAhu»dA hY ik mYN prmyS¨rdI ikrpA bAry KuSKbrI dA pRcAr krM=

25“aty hu, myrI g|l iDaAn nAl su,o= tuhA.y iv|coNkoE vI hu, mY^ dobArA vyK nhIN skygA= mYN hr vkttuhA.y nAl sI aty mYN tuhA^ prmySr dy rAz dI KuSKbrIvI khI= 26es lE a|j inSic»t ho ky< mYN tuhA^ aAKskdA hM ik jykr tuhA.y iv|coN kuJ nhIN bcAX jMdy tMmYN iz\mydAr nhIN QihrAeaA jAvMgA= 27mYN eh g|les lE aAK irhA hM ik`N ik jo kuJ prmyS¨r tuhA^d|sA`,A cAhu»dA sI `h sB kuJ mYN tuhA^ d|s cu|kAhM= 28tusI aAp,y-aAp lE sAvDAn rho aty aAp,ylokM lE vI< ijh/y ik tuhA^ pRBU ny sONpy hn= tuhA^`s pUry e|z/ dI ingrAnI krnI cAhIdI hY ijs dApiv|tr aAtmA ny tuhA^ ingAhbAn b,AeaA hY= tuhA^klIiswAvM ^ aAj/I vMg ho,A cAhIdA hY ijh/IaMprmyS¨r ny aAp,y lhU duaArA ilaMdIaM hn= 29mYNjA,dA hM ik myrI rvAngI toN bAad kuJ aAdmI tuhA.Is\gt iv|c aA`,gy jo ik j\glI biGaA/M vrgy ho,gyaty e|j/ ^ nSq krn dI koiSS krngy= 30tuhA.yaAp,y smUh iv|coN vI kuJ aAdmI bury aAgU b, jA,gy<aty Zlt g|lM dA `pdyS dy,A SurU kr dy,gy= `hiwsU dy kuJ cyilaM ^ s|c dy mArg toN kuruhy pA`, dIkoiSS krngy aty `nHM ^ aAp,y cyly bnA`,gy= 31eslE strk rih,A= hmySA wAd r|K,A ik it»n sAlt|k mYN tuhA.y nAl sI aty mYN tuhA^ cytAvnI dy, toNnA ruikaA< mYN idn-rAt tuhA^ isKA`NdA irhA atytuhA.y lE aksr kurlA`NdA irhM=

32“hu, mYN tuhA^ prmyS¨r aty `s dI ikrpA dys\dyS dy arpn krdA hM= eh jo tuhA^ tAktvrbnAvygA= aty tuhA^ asIsM dyvygA jo `h aAp,y sArypiv|tr lokM ^ id»dA hY= 33jdoN mYN tuhA.y nAl sM< tMmYN koE sonA< cMdI aty vstr nhIN cAhy= 34tsIN jA,dyho< ik mYN aAp,IaM zrUrtM dy nAl nAl `nHM dIaMzrUrtM dA vI i˘KaAl r|iKaA jo myry nAl sn= 35mYNtuhA^ hmySA ehI ivKAeaA ik tuhA^ `vyN hI k\mkrnA cAhIdA hY ijvyN mYN kItA sI< `nHM dI mdd krnlE< ijnHM ^ zrUrt sI= mYN tuhA^ isKAeaA ik pRBUiwsU dy bcn wAd r|Ko jo `s ny aAp furmAeaA sI<‘lY, nAloN dy,A hI vDyry m¨bArk hY=’”

36jdoN pØl¨s eh sB kih hiqaA tM `s ny go.y qykyaty sB ny iml ky pRArTnA kItI= 37–38`h sB bhut

roX= `h `dAs sn ik`N ik pØl¨s ny `nHM ^ aAiKaAsI ik `h Fyr `s ^ kdy vI nhIN vyK,gy= `nHM sBny pØl¨s ^ Gu|q ky j|fIaM pAEaM aty cu»uimaA= `h `s^ alivdA kih, lE jhAz tIk gX=

pØl¨s dA wrUSlm ^ jA,AasIN `nHM bzurgM ^ alivdA aAK ky jhAziv|c cly gX= asIN is|DA kos qApU v|l aAX=

agly idn asIN rodus qApU v|l gxy aty rodus toNpAtrA v|l ^= 2pAtrA iv|c sA^ ek jhAz imilaAjo FYnIko v|l dy elAky ^ jA irhA sI< asIN `s jhAzty svAr hoX aty sFr lE tur pX= 3asIN kuprusqApU kol phu»cy= eh sA^ `%trI idSA vl vKAE dyirhA sI< pr asIN `Ty ruky nhIN= asIN `ToN suirwA vl^ cly gX= asIN `%Ty sUr iv|c zA `try ik`N ik `%TyjhAz ny aAp,A mAl `tArnA sI= 4`%Ty asIN kuJiwsU dy cyilaM ^ l%iBaA aty `nHM kol asIN s|t idnMlE Qihry= `nHM ny piv|tr aAtmA dy rAhI pØl¨s ^ikhA ik `h wrUSlm ^ nM jAvy= 5pr jdoN asINaAp,I fyrI ˘Ktm kItI tM asIN `ToN tur pX= asINaAp,I wAtrA jArI r|KI= `ToN dy sAry mrd-aØrtMaty b|cy sA^ Sihro bAhr t|k alivdA aAK, sA.ynAl aAX= asIN sAiraM ny `%Ty sm¨»dr dy k»>y go.y qykky pRArTnA kItI= 6ifr asIN `nHM ^ alivdA khIaty jhAz `%pr c/ gX aty `h lok aAp,y GrM ^prt gX=

7asIN sUr toN a|gy aAp,I jl wAtRA jArI r|KI atytumAEs phu»cy= asIN `%Ty BrAvM ^ suB kAmnvM id|tIaAaty `nHM nAl ek idn Qihry= 8agly idn asINtulsAes toN kYsirwA vl aAX= asIN ifil|pus dy Gra»dr gX aty `sdy nAl Qihry= iFil|pus KuS KbrIdA pRcArk sI aty `nHM s|t mddgArM iv|coN e|k sI=9`s dIaM cAr ku/IaM sn enHM dy hAly ivaAh nhINhoX sn= enHM ku/IaM kol ag\m vAk krn dI b˘KSSsI= 10jdoN asIN kAfI idnM toN `Ty sI tM `Ty aAgbusnM dA e|k nbI whUidwA toN `tr aAeaA= 11`hsA.y kol aAeaA ty `s ny sA.y kolo pØl¨s dI kmr pyqIlY lE= aty `s kmrpqy nAl aAp,y h|T-pYr b»nH kyaAK, l|gA< “piv|tr aAtmA mY d|sdA hY< ik wrUSlmiv|c whUdI `s mnu|K ^ esy trHM b\nH dy,gy ijs dAeh kmrpqA hY< aty `stoN bAaAd `h `s^ prAEaMkOmM dy lokM dy hvAly kr dy,gy=’”

12jdoN asIN eh bcn su,y< tM asIN aty aAminhcAvAnM ny pØls a|gy wrUSlm ^ nA jA, dI byntI

21

1149 rs°lM dy krt|b 21:13-36

kItI= 13pr pØl¨s ny ikhA< “tusI ro ik`N rhy ho? t¨sINmyrA idl ik`N to/ rhy ho= mYN wrUSlm iv|c b»nHy jA,^ itaAr hM ehI nhIN sgoN mYN tM pRBU iwsU dy nM ty mrimq, ^ vI itaAr hM=”

14asIN `s ^ wrUSlm ^ nA jA, lE nA mnvAsky= es lE asIN arjoE b»d krky `s ^ ikhA<“pRBU dI mrzI pUrI hovy=”

15es toN bAad asIN wrUSlm lE itaAr ho kyc|l pX= 16kYsirwA iv|coN kuJ iwsU dy cyly sA.y nAlju/ gX= `h cyly sA^ mnAsOn dy Gr lY gX tM joasIN `sdy nAl Qihr skIX= `h kprus toN sI= `hpihly lokM iv|coN e|k sI jo iwsU dy cyly b,y sn=

pØl¨s dA wAkUb ^ iml,A17wrUSlm iv|c inhcAvAnM nyy sA.A SAndAr

svAgt kItA= 18agly idn pØl¨s sA.y nAl wAkUb ^iml, igaA= sAry v.yry (klIiswA dy aAgU) `%Ty hIsn= 19pØl¨s ny `nHM sAiraM ^ SuBkAmnvM id|tIaMaty sB kuJ tFsIl iv|c d%isaA< jo prmyS¨r ny `sdI syvA rAhIN prAEaM kOmM iv|c kItA sI= 20jdoNaAgUaM ny aijhIaM g|lM s¨,IaM tM `nHM prmyS¨r dI`stit kItI aty `nHM ny pØl¨s ^ ikhA< “BrA< tU« vyKskdA hYN ik hzArM hI whUdI inhcAvAn b, cuky hn=pr `h socdy hn ik mUsA dy nymM ^ m»n,A mh|tvpUr,hY= 21enHM whUdIaM ny tuhA.y `pdyS su,y hn atyeh vI sui,aA hY ik tsIN dUjy dySM iv|c rih»dy whUdIaM^ mUsA dI SrHA ^ itaAg, aty aAp,y b%icaM ^su\nt nA krA`, dA `pdyS id»dy ho= 22so hu, sA^ kIkrnA cAhIdA hY⁄ whUdI inhcAvAn zrUr su, lY,gyik tU« aAeaA hYN=

23so asIN tuhA^ dsdy hM ik t¨sIN kI krnA hY? sA.ykool aAdmI hn ijnHM ny prmyS¨r a|gy ekrAr kItAhY= 24tU« `nHM ^ aAp,y nAl lY aty aAp,y aAp ^ `nHMnAl SuD kr aty `nHM dy Krc ^ pUrA kr tM jo `haAp,y isr m¨nvA sk,= Fyr hr koE jA, jAvygA ikjo kuJ vI `nHM tyry bAry sui,aA s|c nhI hY ik`Nik tU\ Kud SrHA dI pAl,A krky ij`NdA hY= 25asINpihlM hI `nHM gYr whUdIaM ^ p|tr Byj id|tA hYijh/y ik inhcAvAn b, gX hn= `s p|tr iv|ceh iliKaA hY:

‘`h Bojn nA KAP ijh/A mUrtM ^ aript kItAigaA hY< lhU nA KAP< gl Gu%qy hoX jAnvrM dAmAs nA KAP= iksy trHM dA ijnsI pAp nA kro= ’”

pØl¨s kYd ho igaA26agly idn< pØl¨s ny aAp,y nAl `nHM cAr

aAdmIaM ^ ilaA aty `nHM dy nAl SuDtA dI rItinBAE= ifr `h m»dr dy elAky iv|c igaA aty aYlAnkItA ik Su|DtA dI rIt dy idn pUry kdoN ho,gy aty kdoN`nHM iv|coN hryk lE ByNq id|tI jAvygI=

27tkrIbn s|t ku idn ˘Ktm ho cuky sn< pr aiswAiv|coN aAX kuJ whUdIaM ny pØl¨s ^ m»dr dy elAkyiv|c vyiKaA tM `nHM ny sAry lokM ^ prySAn kr id|tA=28aty pØl¨s ^ f/ ilaA aty `%cI `%cI cIk, l|gy<“hy esrAXlI mrdo⁄ e|Ty aAP ty mdd kro⁄ eh `hmnu|K hY< jo hr TM sAry lokM ^ sA.y lokM dy i˘KlAF mUsAdI SrAH dy i˘KlAF< aty es m»dr dy iKlAf `pdyS dyirhA hY= ehI nhIN< sgoN `h kuJ wUnAnIaM ^ vI m»drdy ivh/y iv|c ilaAeaA aty es piv|tr TM ^ aSuDkr id|tA hY=”

29eh g|l `nHM ny es lE aAKI ik`N ik `nHM nywrUSlm iv|c tRoifm¨s aFsI ^ jo ik wUnAnI sI pØl¨sdy nAl vyiKaA sI= aty eh soicaA ik pØl¨s `s ^aAp,y nAl es m»dr dy piv|tr aAhty iv|c ilaAeaAhovygA=

30wrUSlm iv|c sAry lok bhut prySAn ho gX eslE `h tyzI nAl aAX aty pØl¨s ^ f/ ilaA= `nHMny `s ^ m»dr iv|coN D|k ky bAhr k|> id|tA= J|q hIm»dr dy drvAzy b»d ho gX= 31lok `s ^ jAnoN mArm¨kA`, dI koiSS kr rhy sn= tM rom dI fOj dykmM.r ^ ˘Kbr phu»cI ik sAry Sihr iv|c Bgd/ m|cIhoE hY= 32tM J|q hI kmM.r `s BI/ vAlI TM ty phu»cigaA= `h kuJ fOjI aiDkArIaM aty sYnkM ^ aAp,ynAl ilaAeaA= jdoN lokM ny srdAr aty sYnkM ^aA`NidaM vyiKaA< `nHM ny pØl¨s ^ ku|q,A b\d krid|tA= 33td `s ny ny/y aA ky pØl¨s ^ f/ ilaA atyaAp,y ispAhIaM ^ hukm id|tA ik es ^ do j»jIrMnAl b»nH dy,= td `s ny pu%iCaA< “eh aAdmI ko,hY? esny kI kItA hY?” 34BI/ iv|coN< v|K v|K lok`%cI `%cI a|.o a|. g|lM dA rOlA pA rhy sn= es K|prOly iv|c sYnA aiDkArI ^ s|cAE nA ptA l|g skI=es lE `s ny aAp,y ispAhIaM ^ `s ^ sYnA Bvniv|c lY jA, dA aAdyS id|tA= 35sArI BI/ `s dAip|CA kr rhI sI= jdoN `h pØ/IaM kol phu»cy< ispAhIaMny bykAbU BI/ kAr, pØl¨s ^ c|uk ilaA= eh sB `nHMny pØl¨s ^ BI/ toN bcA`, KAtr kItA ik`N ik BI/`s ^ mArn lE itaAr sI= 36`h `nHM dA ip|CA krrhy sn aty rOlA pA rhy sn< “es ^ mAr idP=”

rs°lM dy krt|b 21:37-22:24 115037ispAhI `s ^ sYnA Bvn iv|c iljA, ^ itaAr

sn= pØl¨s ny pu%iCaA< “kI mYN tYN^ kuJ aAK skdAhM?” `s ny ikhA< “PX⁄ tU« wUnAnI BASA boldA hYN?38tM ifr tU\ `h aAdmI nhI jo mYN soicaM sI ik tU« hY=mYN soicaA tU« `h imsrI sI ijs ny hAl iv|c hI srkArdy ivru|D e|k ivdRoh SurU kItA sI aty cAr hzAr KUnIaM^ `jA/ v|l lY igaA sI=”

39pØl¨s ny ikhA< “mYN tM ek whUdI mnu|K iklikwAdy trsus dA rih, vAlA hM= mYN `s ˘KAs Sihr dAvsnIk hM< ikrpA krky mY^ lokM nAl bol, dIprvAngI dy=”

40`s ny pØl¨s ^ bol, dI prvAngI dy id|tI= tMpØl¨s pØ/IaM ty K/A ho igaA aty lokM ^ cu|p krA`,lE aAp,y h|T nAl eSArA kItA= jdo lok SMt hogX< tM `h `nHM ^ ebrAnI BASA iv|c boilaA=

pØl¨s dA lokM iv|c bol,ApØl¨s ny aAiKaA< “hy myry BrAvo< aty myryiptAP< mY su,o< jdoN ik mYN tuhA.y a|gy aAp,I

sfAE pyS krMgA=” 2jdoN `nHM ny `s^ ebrAnIBASA iv|c bolidaM sui,aA `h hor vI v|D SMt hogX= 3pØls ny aAiKaA< “mYN e|k whUdI hM= mYN ikilikwAdy trsu|s iv|c pYdA hoeaA sI= mYN e|Ty wrUSlm iv|cv|.A hoeaA= mYN gmlIXl dA e|k ividaArTI sI=`s ny iDaAn nAl mY^ aAp,y v.yiraM dI SrHA bAryisKAeaA= mY^ prmyS¨r dI syvA krn dA b/A SOk sIijvyN e|Ty a|j tuhA.y sAiraM iv|c hY= 4mYN `nHM lokM ^tsIhy id|ty jo iwsU dy mArg dA anusr, krdy sn=`nHM iv|coN kuJ tM myry kAr, jAnoN vI mAry gX= mYNmrdM ty aØrtM ^ f/ ky kYd kr id|tA= 5srdAr jAjkaty bzurg whUdI aAgU tuhA^ eh g|l s|c sAibtkr skdy hn= e|k vAr enHM aAgUaM ny mY kuJ ic|QIaMid|tIaM= eh ic|QIaM d»imsk Sihr dy whUdI BrAvMlE sn= mYN `%Ty iwsU dy cyilaM ^ wrUSlm iv|c szAdy, lE igrftAr krn lE jA irhA sM=

pØl¨s ny aAp,y pirvrtn bAry d%is!6“pr d»imsk dy rAh iv|c hI myry nAl kuJ vApiraA=

eh koE dupihr dA vylA sI< jdoN mYN d»imsk dy ny/yphu»icaA= acAnk hI< aAkAS iv|c e|k cmkIlI rOSnImyry aAly-duaAly FYl gE= 7mYN DrtI ty i.|g igaA tyek aAvAz ^ eh kih»dy sui,aA< ‘hy sOl¨s< hy sOl¨s<tU« mY^ kSq ik`N dy irhA hYN?’ 8mYN pu%iCaA< ‘pRBU< tU«ko, hYN?’ aAvAz ny aAiKaA< ‘mYN iwsU nAsrI hM< ijs

22

^ tU« kSq dy irhA hYN=’ 9myry sATIaM ny jo myry nAl sn<`h jot tM vyKI< pr jo myry nAl boldA sI `s dIavAz nA su,I 10mYN pu%iCaA< ‘pRBU mY kI krnA cAhIdAhY?’ pRBU ny `%tr id|tA< ‘`%Q aty d\imsk iv|c jA=`%Ty tY^ sB g|lM khIaM jA,gIaM jo tyry krn lEiv`NtIaM gEaM hn=’ 11mYN kuJ vyK nM sikaA ik`Nik tyz roSnI ny mY^ cu\iDaA id|tA sI< mY^ kuJ nMidisaA= tM `h aAdmI jo myry nAl sn `h myrA h|TF/ky mY^ d\imsk iv|c lY gX=

12“d\imSk iv|c hnAinwAh nM dA e|k aAdmI myrykol aAeaA `h e|k DrmI aAdmI sI ijsny mUsA dISrAH dA anusr, kItA sI= `%Ty rih»dy sAry whUdIaMny `sdI e|zt kItI= 13`h myry kol aAeaA atyaAiKaA< ‘sOl¨s< myry BrA< fyr toN vyK=’ `sy vkt mYNvyK, dy kAibl ho igaA= ty `s ^ vyiKaA= 14aty `sny aiKaA< ‘sA.y puriKaM dy prmyS¨r ny aAp,I mrjIjAn, lE< `s e|k DrmI ^ vyK, lE aty `sdym°»hoN bcn s¨n, lE< tY^ cui,aA hY= 15tU\ sAiraMlokM lE `nHM g|lM dA gvAh hovyNgA jo tU\ su,IaM tyvyKIaM hn= 16hu, hor dyr nA kr= `Q⁄ aty `s dAnM lYNdA hoeaA bpitsmA lY< aty aAp,y pApM ^ Dosu|q= aAp,y aAp ^ bcA`, lE aAp,A wkIn `siv|c r|Kky eh kr=’

17“`s toN bAad< mYN wrUSlm ^ pritaA= mYN m»drdy dlAn iv|c pRArTnA kr irhA sI tM mYN ek drSni.|QA= 18`s drSn iv|c< mYN iwsU ^ vyiKaA aty `sny mY^ aAiKaA< ‘CytI kr⁄ hu,y wrUSlm C|. dy= eToNdy lok myry bAry tyrI gvAhI ^ svIkAr nhIN krngy=’19mYN ikhA< ‘hy pRBU< `h jA,dy hn ik `h mYN hI sIijs ny inhcAvAnM ^ kYd iv|c pAeaA aty `nHM ^ku%iqaA= mYN sAry pRArTnA sTAnA iv|c `nHM ^ l|B,aty `nHM ^ igrFtAr krn lE igaA= 20lok ehvI jA,dy hn ik tyry ShId estIFAn dA lhU vhAeaAigaA tM mYN `%Ty hI K/A sI aty `s ^ mArn dI hAmIBrI= mYN `nHM dy k|pi/aM dI rAKI kr irhA sI jo `s^ mAr rhy sn=’ 21pr iwsU ny mY^ ikhA< ‘tU\ hu, eToNcilaA jA< ik`N ik mYN tY^ dUr gYr whUdI lokM kolByj dyvMgA=’”

22jdoN pØl¨s ny eh aKIrlA vAk ik ‘prAEaM kOmMiv|c jA’ ikhA tM lokM ny `s ^ su,nM b»d kItA atySor mcA`, l|gy< “es ^ mAr su|qo⁄ es ^ es dunIaMtoN dUr su|q dyvo= eho ijhy aAdmI ^ jI~, dA koEh|k nhIN=” 23`nHM ny rOlA pAeaA aty aAp,y k|p/ysu|q ky hvA iv|c Kyh `.A`, l|gy= 24Fyr sYnA aiDkArI

1151 rs°lM dy krt|b 22:25-23:17

ny ispAhIaM ^ pØl¨s ^ sYnA Bvn a»dr lY jA, dAhukm id|tA= `s ny `nHM ^ pØl¨s ^ ku|q ky eh p¨|C,lE ikhA ik kI kAr, hY jo `h `s `%ty e»J rOlA pArhy sn= 25es lE ispAhI `s ^ mArn vAsty b»nHrhy sn pr pØl¨s ny `Ty K/y sYnA aiDkArI ^ aAiKaA<“kI tY^ romI nAgirk ^ ko/y mArn dA h|k hY= ijs dAik ksUr vI sAibt nA hoeaA hovy?”

26jdoN sYnA aiDkArI ny eh sui,aA< tM `h srdArkol igaA aty `s ^ es bAry ikhA= aiDkArI nyaAiKaA< “kI tU« jA,dA hYN ik tU« kI kr irhA hYN? ehaAdmI e|k romI nAgirk hY=”

27kmM.r pØl¨s kol aAeaA ty aAK, l|gA< “mY^d|s ik s|cI tU« rom dA nAgirk hY?” pØl¨s ny `tr hMiv|c id|tA=

28kmM.r ny ikhA< “pr mYN tM bhut pYsA Krc kyeh nAgirktA lE=” pr pØl¨s ny ikhA< “mYN jmMdrUhI nAgirk sI=” 29`h jo pØl¨s ^ pRSn krn hI vAlysn< J|q `s toN dUr cly gX= srdAr vI GbrAeaAhoeaA sI ik`N ik pØl¨s e|k romI nAgirk sI aty`h pihlM hI `s ^ z\jIrM pA cu|kA sI=

pØl¨s dI whUdI aAgUaM nAl g|l-bAt30agly idn< aslI kAr, jAn, lE< ik whUdI

pØl¨s `%pr doS ik`N lA rhy sn< srdAr ny pØl¨s ^KHol id|tA aty pRRDAn jAjkM aty whUdI sBA dy sd|sMdI ek|QI bYQk bulvA`, dA hukm id|tA= Fyr pØl¨s^ ilaA ky `nHM dy sAhm,y K/A kItA=

pØl¨s ny b/y ghu nAl whUdI mhM sBA vlvyiKaA ty ifr ikhA< “BrAvo< mYN a|j idn t|k

prmyS¨r a|gy aAp,A pUrA jIvn `hI krky bItAeaAhY= jo mYN soicaA ik shI sI=” 2hnAinwAh nM dA srdArjAjk vI `%Ty hI sI< jdoN `s ny pØl¨s ^ eh aAKdysui,aA tM ijh/y aAdmI pØl¨s dy kol K/Hy sn< `nHM ^ikhA ik es dy mU»h ty mAro= 3pØl¨s ny hnAinwAh ^aAiKaA< “prmyS¨r tY^ vI ku|qygA= tU\ aijhI mYlI k\DhYN ijs `%pr sFyd rogn kItA hoeaA hY= jdoN tU« `%TybYQA mUsA dI SrHA m¨tAbk myrA inr,A krdA hY tU\ `nHM^ aAiKaA ik `h mY^ ku|q,= eh m°sA dI SrHA dyi˘KlAF hY=”

4pØl¨s dy kol K/Hy aAdmIaM ny `s ^ ikhA< “kI t°\nhIN jA,dA ik t°\ prmySr dy srdAr jAjk dI bye|ztIkr irhA hYN=”

5pØl¨s ny ikhA< “BrAvo⁄ mY^ nhIN sI ptA ik ehsrdAr jAjk hY= eh poTIaM iv|c iliKaA hoeaA hY

23

ik< ‘tuhA^ aAp,y lokM dy aAgUaM ^ burA nhIN aAK,AcAhIdA=’* ”

6sBA iv|c< kuJ lok sdUkI sn aty kuJ FrIsI= sopØl¨s ^ ek ivcAr aAeaA= sBA iv|c< `s ny `%cI`%cI rOlA pAeaA< BrAvo< mYN e|k FrIsI hM ty myrAip` vI FrIsI sI= myry `%pr es lE m¨kdmA clAeaA jA irhA hY ik`N ik mYN m¨rdy dy punr `%TAniv|c ivSvAs krdA hM=”

7jdoN pØl¨s ny e`N ikhA tM sdUkIaM aty FrIsIaMiv|c BArI bihs iC/ pE aty `nHM iv|c fuq pY gE=8sdUkI ivSvAS krdy sn ik `%Ty punr `%TAn nhINhY= aty `h ivSvAs krdy sn ik e|Ty dUt zM aAtmynhIN sn= 9sAry whUdIaM ny `%cI-`%cI Sor mcA`,MSurU kr id|tA= kuJ nym dy pRcArk jo ik FrIsI sn K/yho ky bihs krn l|gy< “sA^ tM es mnu|K iv|c kuJZlt nhIN idisaA= eh s\Bv hY ik e|k aAtmA zMe|k dUt boilaA hovy=”

10bihs Jg/y iv|c bdl gE= srdAr GbrA igaAik whUdI pØls dy icT/y kr dy,gy= tM `s ny ispAhIaM^ pØl¨s ^ whUdIaM toN dUr lY jA, aty es ^ sYnABvn iv|c rK, lE< ikhA= 11aglI rAt pRBU iwsUpØls dy kol aA ky K/A ho igaA aty aAK, l|gA< “hONslAr|K⁄ tU« wrUSlm dy lokM ^ myry bAry d%isaA hY= hu, tU«rom iv|c jA ky vI lokM ^ myry bAry sAKI kr=”

kuJ whUdIaM ny pØl¨s ^ mArn dI iv`Nt b,AE12agly idn dI svyr kuJ whUdIaM ny pØl¨s dy

ivru|D sAizS kItI= `nHM ny aApo iv|c hI mtA pkAeaAik jd tk `h pØl¨s ^ mAr nA m¨kA`,gy `h kuJ vInhIN KA, pI,gy= 13cAlHHIaM toN v|D whUdIaM nyeh sAizS rcI= 14eh whUdI pRDAn jAjkM atybzurg whUdI aAgUaM kol gX aty aAiKaA< “asINsONh KADI hY ik `nM icr asIN kuJ nhIN KAvMgy aty nApIvMgy jd t|k ik asIN pØl¨s ^ nA mAr dyEX=15es lE hu, t¨sIN sYnA dy srdAr ^ e|k s\wuktsunyhA Byjo ik `h `s ^ tuhA.y a|gy pyS kry aty `s^ mnvAP ik t¨sIN pØl¨s dI pUrI trHM pu|C ig|C krnAcAhu»dy ho= jdoN `h `s ^ tuhA.y v|l ilaA irhA hovygAtM asIN pØl¨s ^ rsty iv|c hI jAnoN mAr m¨kAvMgy=”

16pr pØl¨s dy BM,jy ^ es sAijS dA ptA l|gigaA= tM `h sYnA Bvn iv|c igaA aty pØl¨s ^ esbAry d|s id|tA= 17td pØl¨s ny ek sYnM aiDkArI ^

“tuhA^ aAp,y lokM ... aAK,A cAhIdA” kUc 22:28

s%idaA aty ikhA< “es nOjuaAn ^ kmM.r kol lY

rs°lM dy krt|b 23:18-24:9 1152

jAvo= eh e|k sunyhA lY ky aAeaA hY=” 18tM `hsynA-aiDkArI `s dy BA,jy ^ sYnA aiDkArI kol lYigaA tM `s ny ikhA< “kYdI pØl¨s ny mY^ es nOjuaAn^ tuhA.y kol ilaA`, ^ aAiKaA hY< ik`N ik `htuhA^ kuJ d|s,A cAhu»dA hYN=”

19sYnA aiDkArI ny `s dA h|T Fi/aA aty `s ^e|k ekMt jgHM ty lY igaA ty aAiKaA< “tU« mY^ kId|s,A cAhu«dA hY?”

20`s nojuaAn ny ikhA< “whUdIaM ny eh iv`Ntb,AE hY ik `h kl pØls ^ mhM sBA dy iv|c ilaA`,lE tuhA^ kih,gy aty `h thA^ eh kih,gy ik`h pØl¨s koloN kuJ hor svAl p¨|C,A cAhu»dy hn= 21prt¨sIN `nHM ty ivSvAs nM krnA ik`N ik cAlI toN vDyrywhUdI Cu|py hoX hn tM jo `h pØl¨s ^ rsty iv|c hI˘Ktm kr dy,= `nHM ny e|k g\BIr sONh KADI hY ik `h`doN t|k kuJ nhIN KA,gy ty nA pI,gy jd t|k `hpØl¨s ^ nhIN mAr id»dy= so `h hu, tuhA.I sihmtI dI`.Ik iv|c hn=” 22srdAr ny `s ^ ikhA< “iksy ^nA d|sIN ik tU« mY^ es iv`Nt bAry d|s id|tA hY aty`s ny `s ^ Byj id|tA=”

pØl¨s ^ kYsirwA iv|c Byj,A23t|d kmM.r ny do sUbydArM ^ bulvAeaA aty ikhA<

“mY^ kuJ aAdmI kYsirwA jA, lE cAhIdy hn= t¨sINdo sO ispAhI itaAr r|Ko< s|tr ispAhI Goi/aM ty aty dosO aAdmI BAly brdAr= enHM ^ a|j rAt nO vjy rvAnAkrn lE itaAr r|K,A= 24pØl¨s dI svArI lE vIkuJ Goi/aM dA e»tzAm kro= `s ^ pUrI sur%iKaMnAl Fyilks hAkm dy kol phu»cA,A hY=” 25sYnA aiDkArIny ek ic|QI ilKI jo es trHM sI:

26klOidwus luisws dy hAkm Fyilks bhAdur ^pR,Am⁄27whUdIaM ny `s^ igrftAr kr ilaA aty es^mArn hI vAly sn< pr jdoN mY^ ptA l|gA ik `he|k romI nAgirk hY< mYN `sy vkt aAp,y ispAhIaMnAl igaA aty `s ^ bcAeaA= 28mYN eh jAn,AcAhu»dA sI ik `nHM iks kAr, `s `%pr elzAmlgAX< es lE mYN `s ^ `nHM dI sBA iv|c lYigaA= 29`ToN mY^ eh ptA l|gA: whUdIaM ny pØl¨s`%ty aAp,I Kud dI SrHA s\b\DI elzAm lAX hn=pr `nHM iv|coN koE vI eho ijhA dAvA nhIN sI jo`s dy ktl jM kYd dA kAr, hu»dA= 30mY^ ptAl|gA ik kuJ whUdIaM ny `s dy i˘KlAF sAijS kItIhY= es lE mYN `s ^ tuhA.y kol Byj id|tA hY= mYN

`nHM whUdIaM ^ `h elzAm d|s, lE vI ikhAhY jo `nHM kol esdy ivru|D hn=31ispAhIaM ^ ijvyN ikhA igaA sI `nHM ny `vyN hI

kItM= ispAhI `s rAt `s ^ a»itpitRs Sihr iv|c lYgX= 32agly idn Gu/ svAr ispAhI pØl¨s dy nAlkYsiraA ^ gX= pr bAkI dy ispAhI aty BAlA brdArsYnA Bvn iv|c vAps m¨/ gX= 33Gu/AsvAr ispAhIkYsirwA ^ gX aty `h ic|QI rAjpAl Fyilks ^id|tI= `s toN bAad `nHM ny pØl¨s ^ `sdy hvAly krid|tA= 34hAkm ny ic|QI p/H ky pØl¨s ^ ikhA< “tU« iksdyS dA hYN?” `h jA, igaA ik pØl¨s ikilikwA dySihr nAl s\b\iDt hY= 35hAkm ny ikhA< “pihly tyrym¨d|E vI aA jA, iFr mYN tyrI su,MgA=” iFr rAjpAlny pØl¨s ^ hyrodys dy mihl iv|c nzrb\d r|K, dAhukm id|tA=

whUdIaM ny pØl¨s ^ m¨lzm QihrAeaAp»jM idnM bAad hnAinwAh nM dA srdArjAjk kYsirwA iv|c aAeaA aty aAp,y nAl

kuJ bzurg whUdI aAgUaM aty trtu|lus nM dy ekvkIl ^ vI ilaAeaA= `h kysirwA ^ pØls dy iKlAFrAjpAl a|gy doS d|s, lE gX= 2jdoN pØls ^ a»drbulAeaA igaA< trtu|lus ny pØl¨s dy ivru|D elzAmd|s,y SurU kIty= trtuu|lus ny ikhA< “hy Fyilks bhAdur⁄asIN ty sA.y lok tuhA.y kAr, b/I SMtI Bogdy hM atysA.y dyS iv|c bhut sAry Zlt k»m tuhA.I isaA,p dykdmM krky QIk kIty jMdy hn= 3hr jgHA aty hrvyly asIN eh g|lM v|.I SukrguzArI nAl lYNdy hM=4pr hu, mYN tuhA.A izaAdA smM nA lYNdA hoeaA isrfkuJ Sbd khMgA< ikrpA krky sihjtA nAl su,o= 5ehaAdmI m¨sIbtM K/HIaM krn vAl hY= eh dunIaM Briv|c ij|Ty vI whUdI v|sdy hn< jM ky m¨sIbtM K/HIaMkrdA hY= eh nAsrIaM dy D/y dA aAgU hY= 6-8ehm»dr ^ vI apiv|tr krn dI koiSS kr irhA sI< prasIN es ^ igrFtAr kr ilaA=* pUrI trHM `s dIjMc krn toN bAad t¨sIN Kud hI inScA kr skdy hokI sA.y elzAm s|c hn=” 9bAkI whUdI vI sihmthoX aty aAiKaA ik jo g|lM trtums ny aAKIaM sn

t¨¨k 6–8 kuJ wUnAnI p|tRIaM “asIN es dA inr,AaAp,I SrA anusAr krnA cAhu»dy sM=” 7 pr srdAr iliswAsaAeaA aty `s ^ sAToN zbrdstI lY igaA= 8aty iliswAsny aAp,y lokM ^ sA.y ty elzAm lA`, lE tuhA.y kola`, lE ikhA=

`h s|c sn=”

24

1153 rs°lM dy krt|b 24:10-25:8

Fyilkus a|gy pØl¨s aAp,y aAp ^ bcA`NdA10fyr hAkm ny pØl¨s ^ bol, lE eSArA kItA=

pØl¨s ny aAiKaA< “rAjpAl Fyilkus< mY^ ptA hY ik tU\bhut sAlM toN es dyS dy m¨nsF hYN< es lE mYN tyrya|gy aAp,I sfAE pyS krn lE KuS hM= 11mYN wrUSlmiv|c isrf bArHM idn pihly `pAsnA krn igaA t¨sINeh jA, skdy ho ik eh g|l s|c hY= 12eh whUdI jomY^ doSI QihrA rhy hn enHM ny mY^ kdy vI iksy nAlm»dr iv|c ivvAd kridaM< lokM lE m¨sIbtM K/HIaMkridaM< pRArTnA sTAnA iv|c zM iksy sTAn ty kuJkridaM nhIN vyiKaA= 13eh jo hu, myry isr doS m/Hrhy hn< eh sAibt nhIN kr skdy= 14pr mYN tuhA.ysAmH,y sVIkArdA hM: mYN aAp,y puriKaM dy prmyS¨r dI`pAsnA< cyly dI trHM< iwsU dy trIky nAl< krdA hM=`h aAKdy hn ik iwsU dA rAh shI rAh nhIN hY= prmYN `nHM sArIaM g|lM iv|c ivSvAs r|KdA hM jo ikmUsA dI SrHA iv|c< nbIaM dIaM iktAbM iv|c ilKIaMhoEaM hn= 15mYN vI prmyS¨r toN `hI aAs r|KdA hMijsdI eh Kud r|Kdy hn ik DrmI jM kuDrmI sB dAmØt toN jI `%Q,A hovygA= 16es lE mYN hmySA `hIkrn dI koiSS krdA hM jo mYN ivSvAs krdA hM ikprmyS¨r aty mn|uKM dy sAmH,y shI hY=

17“bhut sAl mYN e|ToN< wrUSlm toN dUr irhA hM= mYNe%Ty aAp,y lokM ^ pYsy dy, aty prmyS¨r ^ blIaMc/AH`, lE aAeaA hM= 18kuJ whUdIaM ny mY^ m»drty vyiKaA< jdoN ajy mYN SuDtA dI rsm pUrI kr irhAsI= mYN koE vI fsAd K/HA nhIN sI kItA aty nA hI myryaAs-pAs BI/ e|kQI hoE sI= 19pr `%Ty kuJ whUdIaiswA toN sn= `nHM ^ pihlM myry ty elzAm lA`,lE e|Ty ho,A cAhIdA sI< jykr s|cm¨|c hI mYN kuJ vIZlt kItA hY= ik`N ik isrf `hI `s vkt `%TymOjUd sn= 20enHM whUdIaM ^ e|Ty p¨|Co ik BlA `nHMny wrUSlm iv|c jdoN mYN sBA dy a|gy hAzr sM tM kImyry iv|c koE buiraAE vyKI sI? 21`h myry `%tyy isrFe|ko g|l dA elzAm lA skdy hn< ‘jo mYN `nHM a|gyKloitaM aAiKaA= t¨sIN a|j myrA inr,A kr rhy hoik`N ju mYN ivSvAs krdA hM ik lokM dA punr `%TAnhovygA=’”

22Fyilks jo ik Kud es iwsU dy rAh dIaM bhutsArIaM g|lM ^ jA,dA sI `s ny kArvAE rok id|tIty ikhA< “mYN es mAmly dA FYslA `doN krMgA jdoNsrdAr iliswAs e|Ty aAvygA=”

23ifr `s ny aiDkArI ^ pØl¨s ^ ingrAnI hyQr|K, dA hukm id|tA= pr `s ^ To/I azAdI dy, lE

ikhA aty `sdy im|trM ^ `s dIaM zrUrtM dA iDaAnr|K, id`=

pØl¨s dI Fyilks aty `s dI ptnI nAl g|l bAt24kuJ idnM bAad< Fyilkus aAp,I ptnI< drUis|lA<

nAl Kud aAeaA< jo ik whUd, sI= aty `s ny pØl¨s^ bulvA ByijaA aty `s kolo msIh iwsU `%pr ivSvAskrn dy bAry sui,aA= 25pr Fyilks GbrA igaA jdoNpØl¨s ny DrmI jIvn aty s»jm aty Biv|K iv|c ho,vAly inaM bAry d%isaA= tM Fyilks ny ikhA< “hu, tU«jA= ifr jdoN myry pAs Ku|lA vkt hovygA mYN tY^bulAvMgA=” 26pr Fyilks dA `s nAl g|l-bAt krndA kAr, kuJ hor sI= `h soc irhA sI ik SAedpØl¨s kuJ irSvt dyvygA esy krky `s ny `s ^bhut vAr bulAeaA aty `s nAl g|l bAt kItI=

27pr do sAl bAad purikwus Fystus Fyilks dI TMhAkm b, igaA= es lE hu, Fyilks hAkm nAirhA= Fyilkus kuJ aijhA krnA cAhu»dA sI jo whUdIaM^ pRs\n kry= es lE `s ny pØl¨s ^ kYd iv|c hIrih, id|tA=

pØl¨s kYsr dI duhAE id»dA hYfystus rAjpAL b, igaA< it»nM idnM bAad`h kYsirwA toN wrUSlm ^ igaA= 2prDAn

jAjkM aty ˘KAs whUdI aAgUaM ny fystus dy a|gy pØl¨sdy iKlAf doS lgAX= 3`nHM ny fystus ^ aAiKaA ik`nHM lE pØls ^ m/ wrUSlm iv|c Byj, dI myhrbAnIkry ik`N ik `nHM ny pØl¨s ^ rAh iv|c ktl krn dIsAijS b,AE hoE sI= 4pr fystus ny `%tr id|tA<“pØls ^ kYsirwA iv|c r%iKaA jAvygA< mYN Kud hI jldIkYsirwA ^ vAps jAvMgA= 5tuhA.y kuJ aAgU myry nAlcl, `h `%Ty pØl¨s ^ kYsirwA iv|c doSI sAbt krnjykr `s ny s|cm¨|c koE gltI kItI hY tM `h `s tykYsirwA iv|c elzAm lA skdy hn=”

6Fystus a|Q-ds idn hor wrUSlm iv|c hI ruikaAifr vAps kYsirwA ^ pritaA= agly idn fystus nyispAhIaM ^ hukm id|tA ik `h pØls ^ `s dy sAhm,yhAzr krn= fystus adAlt dI g|dI ty bYQA sI= 7pØl¨s`s kmry iv|c aAeaM= ijh/y whUdI wrUSlm toN aAXsn `s dy aAs-pAs K/Hy sn= `nHM ny pØl¨s dy i˘KlAFkE tk/y elzAm lAX< pr `nHM iv|coN e|k vI elzAm^ sAibt nA kr sky= 8pr pØl¨s ny aAp,I sfAEiv|c ehI ikhA< “mYN whUdI SrHA< m»dr jM< kYsr dyivroD koE vI Zlt k»m nhIN kItA=”

25

rs°lM dy krt|b 25:9-26:7 11549pr fystus whUdIaM ^ KuS krnA cAhu»dA sI tM

`s ny pØls ^ ikhA< “kI tU« wrUSlm iv|c jA,A cAhu»dAhYN? kI tU« cAhu»dA hY ik mYN `%Ty enHM doSM `%pr tyrAinr,A krM?”

10pØl¨s ny ikhA<“es vkt mYN kYsrI adAlt dIg|dI a|gy K/A hM= myrA inaM e|Ty hI hovy= mYN whUdIaMdy ivru|D kuJ vI Zlt nhIN kItA aty t¨sIN es ^c\gI trHM jA,dy ho= 11jykr mYN Zlt k»m kItA hY< jomØt dI szA dy kAibl hY< tM mYN mrn toN enkAr nhINkrMgA= pr jykr `nHM dy doS glt hn< tM iksy ^ vImY^ whUdIaM h|TIN F/vA`, dA e˘KitaAr nhIN hY=mYN kYsr ^ eh byntI krdA hM=”

12td fystus ny aAp,y slAhkArM nAl slAh kItIaty ikhA< “tU« kYsr dI duhAE id|tI hY es lE tU«kYsr kol hI jAvyNgA=”

pØl¨s aigR|pA dy sAmH,yN13kuJ idnM bAad< rAjA aigR|pA aty brnIky kYsirwA

iv|c fystus nAl ByNq krn lE aAX= 14`h `Ty kAfIidn ruky= fystus ny pØl¨s dy mAmly bAry rAjy nAlcrcA kItI aty aAiKaA< “e|Ty e|k aAdmI hY ijs^Fyilkus ny kYd iv|c r|K C%i.aA hY= 15jdoN mYN wrUSlmiv|c igaA tM prDAn jAjkM aty bzrug whUdI aAgUaMny `s dy ivru|D doS lgAX= eh whUdI cAhu»dy sn ikmYN es ^ mAr dyvM= 16pr mYN aAiKaA< ‘eh romIaM dAkA^n nhIN ik ij»nA icr mnu|K aAp,y ty doS lA`,vAilaM dA sAmH,A nhIN krdA aty `s ^ `s dyi˘KlAF lAX doSM toN aAp,I r%iKaA krn dA avsrnhIN id|tA jMdA `s ^ hvAly nhIN kItA jMdA=’ 17eslE eh whUdI e|Ty ek|Qy hoX= mYN m¨nsF dI g|dI tybYQA aty `s mnu|K ^ myry sAmH,y pyS krn dA aAdySid|tA= 18whUdI K/Hy hoX aty `s ty elzAm lAX= pr`nHM ny `s `%ty aijhy koE aprAD nhIN lAX jo mYNsocy sn= 19es dI jgHA< eh sB `nHM dy Drm dymAmly aty iwsU nM dy aAdmI bAry sn= iwsU mr cu%ikaAhY< pr pØl¨s ny aAiKaA ik `h hAly vI ij~NdA hY=20mY^ enHM g|lM bAry bhutA ptA nhIN sI es lE mYNizaAdA svAl nA kIty pr mYN pØl¨s ^ puiCaA< ‘kI tU«wrUSlm jAky `%Ty inaM pA`,A cAhu»dA hYN?’ 21prpØl¨s ny cAihaA ik `s ^ kYsirwA iv|c hI r%iKaAjAvy= `s ny kYsr ^ byntI kItI= so mYN hukm id|tA ikpØl¨s ^ `doN t|k nzrb»d r|Ko jdoN t|k mYN `s ^ romiv|c kYsr kol nA Byj dyvM=”

22aigR|pA ny fystus ^ ikhA< “mYN vI es mnu|K ^sun,A cAhu»dA hM=” fystus ny ikhA< “k|l tU« `s ^ su,skdA hY=”

23agly idn aigR|pA aty brnIky v|.I DUm-DAm nAlaAX= `h donoN aty sYnM dy m¨KI aty ˘KAs-˘KAs kYsirwAdy mnu|K sAry kichrI iv|c jM v/y= fystus ny pØl¨s ^pyS krn dA huukm id|tA= 24aty ikhA< “rAjA aigR|pAaty e|Ty sA.y nAl ek|Qy t¨sIN sAry aAdmIP< esmnu|K v|l vyKo= e|ToN dy aty wrUSlm dy sAry whUdIaMny mY^ iSkAet kItI hY aty rOlA pAeaA hY ik `s ^hor vDyry nhIN ij`,A cAhIdA= 25pr mYN esdy iksyvI aml ^ mØt dI szA dA aiDkArI ho, vAsty doSInhIN pAeaA= pr `s ny Kud kYsr ^ byntI kItI< eslE mYN `s ^ rom ^ Byj, dA FYslA kItA hY= 26prmyry kol kYsr ^ es aAdmI bAry ilK, lE koEivSyS g|l nhIN hY? esy kAr, mYN es ^ thA.y sB dysAmH,y ilaAeaA hM< KAs kr< rAjA aigR|pA tyry sAmH,y=ty mYN `mId krdA hM ik tU« `s nAl svAl jvAbkrky mY^ d|sygM tM jo mYN kYsr ^ kuJ il|K skM= 27mYNsocdA hM ik e|k kYdI ty doS lAX ibnA `s ^ romByj,A mUrKtA hovygI=”

pØl¨s rAjA aigR|pA dy sAhm,yaigR|pA ny pØl¨s ^ aAiKaA< “tY^ aAp,y h|kiv|c bol, dI ejAzt hY=” tM pOlUs aAp,y

h|T nAl lokM ^ sun, dA eSArA kridaM hoeaAaAK, l|gA= 2“hy rAjA aigR|pA< tuhA.y a|gy K/HA hokya|j mYN aAp,y aAp^ b/A BAgSAlI smJdA hM aty mYNwhUdIaM duaArA aAp,y `%ty lAX gX sAry elzAmMdA `%tr dyvMgA= 3mYN vDyry KuS hM ik`N ik tY^ whUdIirvAjM bAry aty ijh/IaM g|lM bAry eh bihs krdyhn `nHM bAry pUrA igaAn hY= es lE ikrpA krkymyrI g|l sbr nAl su,o= 4sAry whUdI myry sAry jIvnbAry jA,dy hn= `h jA,dy hn ik ikvyN mYN m>o aAp,ydyS iv|c irhA hM aty bAd iv|c wrUSlm dy iv|c=5eh whUdI mY^ b/y l»by smy toN jA,dy hn= jykr ehcAhu,< `h tY^ ds s|kdy hn ik mYN aAp,A jIvne|k FrIsI vM{ btIt kItA hY= FrIsI whUdI Drm dynymM dI pAl,A hornM whUdI Di/aM toN vI vDyry iDaAnnAl krdy hn= 6hu, mYN `s aAsTA kAr, kichrI dysmH,y K/HA hM jo mY^ `s vAady kAr, imlI hY ijh/AprmyS¨r ny sA.y bjurigaM nAl kItA sI= 7`sy krAr^ pRApt krn dI aAs `%pr sA.IaM bArM gotM idnrAt v|.y wtn nAl prmyS¨r dI `pAsnA krdIaM

26

1155 rs°lM dy krt|b 26:8-31

hn= hy rAjA⁄ esy aAs dy vcn dy bdly whUdI myry`%pr doS m/ rhy hn= 8tusI es g|l ^ as»Bv ik`Nm»ndy ho ik prmyS¨r m¨ridaM ^ ijvAly?

9“jdoN mYN e|k FrIsI sM mYN vI soicaA ik mY^ iwsUnAsrI dy nM dy ivruD sArIaM s\Bv g|lM krinaMcAhIdIaM hn= 10aty wrUSlm iv|c mYN inhcAvAnM dyi˘KlAf vI b/y k»m kIty= prDAn jAjkM ny mY^ ehe˘KitaAr id|tA hoeaA sI< es lE mYN bhut sAryinhcAvAnM ^ kYd kItA aty `nHM ^ kYdKAny iv|c pAid|tA= jdoN `h mAry jA rhy sn< tM mYN vI hMmI BrI=11hr pRArTnA sTAn iv|c mYN `nHM ^ szA id|tI= mYN`nHM ^ iwsU dy iKlAf bye|ztI dy Sbd aAK, lEmjbUr kItA= mYN `nHM dy e»nA i˘KlAf sI ik mYN `nHM dIBAl iv|c hor TAvM ty vI igaA=

pØl¨s dA iws° ^ vyK, bAry d|s,A12“e|k aijhI wAtrA vyly< mYN pRDAn jAjkM duaArA

id|ty aiDkAr aty SktI nAl d\imsk ^ jMdy rAh tysI= 13eh duiphr sI aty mYN d»imsk ^ jMdy rAh tysI= Fyr< hy pAtSAh< mYN akAS toN e|k roSnI vyKI jo iksUrj toN vI v|D cmkIlI sI= `h roSnI myry cAry-pAsyfYl gE aty myry nAl ijh/y< myry sATI sfr kr rhysn `nHM `%tyy vI= 14asIN sAry zmIn ty i.|g gX= FyrmYN ebrAnI BASA iv|c aAKdI e|k aAvAz su,I= ‘sOls<sOl¨s< tU« mY^ kSq ik`N dy irhA hYN? myry i˘KlAF l/ kytU« aAp,y aAp ^ s|q mAr irhA hYN=’ 15mYN ikhA< ‘pRBU⁄ tU«ko, hYN?’ pRBU ny aAiKaA< ‘mYN iwsU hM < ijs ^ tU« kSqdy irhA hYN= 16`%Q K/A ho⁄ mYN tY aAp,A syvk cui,aAhY= tU« myrA gvAh hovyNgA= tU« jo kuJ hu, vyiKaA hY ty jomYN tYN^ agly smyN iv|c ivKAvMgA< es bAry tU« lokMnAl myrI crcA kryNgA= esy lE a|j mYN tyry kolaAeaM hM 17mYN tY^ tyry aAp,y lokM toN aty gYr whUdIlokM toN vI bcAvMgA= mYN tY^ enHM lokM kol Byj irhAhM= 18tU« enHM lokM ^ s|c bAry d|syNgA tM lok hnyry toNB|j ky `jAly dy rAh v|l m¨/,gy aty SYtAn dI SktItoN `h prmyS¨r vl prt,gy< Fyr `nHM dy pAp b˘KSid|ty jA,gy aty `h `nHM nAl sMJ pA`,gy jo ik myryiv|c ivSvAs rAhIN piv|tr b,AX gX hn=’”

pØl¨s dA aAp,y k»m bAry d|s,A19pØl¨s ny aAp,A BAS, jArI r%iKaA< “jdoN mYN

surg toN eh drSn vyiKaA< tM mYN es ^ m»n, toNenkAr nA kItA= 20mYN lokM iv|c pRcAr krnA SurUkItA ik `nHM ^ aAp,y idl aty jIvn bdl,y cAhIdy

hn aty prmyS¨r v|l m¨/nA cAhIdA hY= mYN lokM ^vrn, kItA ik `nHM ^ c»gy k»m krny cAhIdy hn joeh ivKA`, ik `nHM ny s|cm|c aAp,y idl aty jIvnbdl lX hn= sB toN pihlM eh `pdyS mYN d»imskiv|c id|tA ifr mYN wrUSlm aty sAry whUidwA iv|ces dA pRcAr kItA= mYN prAEaM kOmM iv|c jA ky vIes dA pRcAr kItA= 21esy krky whUdI mY^ f/ ky lYgX jd mYN m»dr iv|c sI aty mY^ mArn dI koiSSkItI 22pr prmyS¨r ny myrI mdd kItI aty `h a|jidn t|k vI myrI mdd kr irhA hY= mYN e|Ty prmyS¨rdI mdd nAl K/HA hM aty sB lokM< v|i.aM aty CoiqaMdohM ^< gvAhI dy irhA hM= pr mYN nvM kuJ vI nhINaAK irhA= mYN `hI kuJ d|s irhA hM jo mUsA aty nbIaMny aAiKaA sI< jo a|go vAprygA= 23`nHM aAiKaA sI ikmsIh hovygA aty `h pihlA hovygA jo mr ky ij~N`%QygA= mUsA aty nbIaM dA kih,A hY ik msIh whUdIaMlE aty gYr whUdIaM lE rOSnI dI imsAl lY kyaAvygA=”

pØl¨s dI aigR|pA ^ m»nA`, dI koiSS24jdoN pØl¨s aAp,I r%iKaA krn lE eh g|lM

aAK irhA sI tM fystus ny rOlA pAeaA< “pØl¨s⁄ tU«pAgl hYN= bhut izaAdA iv%idaM ny tY^ kmlA krid|tA hY=”

25pØl¨s ny aAiKaM< “hy fystus bhAdur= mYN kmlAnhIN⁄ jo mYN kih irhA hM sgoN `h s|c hY= myry Sbdiksy mUrK dy Sbd nhIN hn= jo mYN aAK irhA hM s|c hYaty trk pUr, hY= 26rAjA a%igRpA enHM g|lM bAryjA,dA hY aty mYN `s nAl KulHyaAm bol skdA hM< `slE enHM iv|coN kuJ vI nvM nhIN hY= ik`N ik eh sBg|lM sB dI hAzrI iv|c hoEaM nA ik gupt tOr ty=27rAjA aigR|pA< kI tU« nbIaM dIaM ilKtM iv|c inhcAkrdA hYN? mYN jA,dA hM ik tU« inhcA r|KdA hYN=”

28rAjA aigR|pA ny pOluS ^ ikhA< “kI tU« socdA hYN iktU« mY^ e»nI sOKI trHM msIhI ho, lE `ksA lvyNgA?”

29pØl¨s ny aAiKaA< “eh aØKM hovy zM sOKM< pr ehmAmlA nhIN hY; mYN prmyS¨r ^ ardAs krdA hM ikt¨sIN hI nhIN sgoN `h sB jo a|j mY^ su, rhy hn< myryvMg bcAX jA sk,< isvAX enHM j»jIrM dy=”

30rAjA aigR|pA< fystus hAkm< brnIky aty sAry `nHMnAl bYQy hoX lok Klo gX aty kichrI coN `Q ky clygX= 31jMdy hoX `h aAps iv|c ek dUjy nAl g|lMkr rhy sn aty aAK rhy sn< “es aAdmI ny kuJ vIglt nhIN kItA jo eh mØt jM kYd dA aiDkArI hovy=

rs°lM dy krt|b 26:32-27:25 1156

s|cm¨|c esny kuJ vI burA nhIN kItA=” 32tM aigR|pA nyfystus ^ ikhA< “jykr esny kYsr ^ byntI nA kItIhu»dI< tM `s ^ azAd kItA jA skdA sI=”

pØl¨s dA rom ^ jA,Aeh inSict sI ik asIN etAilwA ^ jhAziv|c sFr krMgy= pØl¨s aty kuJ hor kYdI

e|k wUil`s nM dy sYnA aiDkArI dy hvAly kr id|tygX sn= wUil`s “pAtSAhI” nAmy KAs sYnA smUh nAls\b\iDt sI= 2asIN jhAz iv|c c/H gX= eh jhAza%iswA dy iknAry dy SihrM ^ jA, vAlA sI=airstrKus jo ik T|slunIky mkUdn dy Sihr dA sIsA.y nAl sI= 3agly idn asIN sYdA iv|c jA `tryaty wUil~s ny pOlUs nAl b/A c»gA slUk kItA aty`s ^ `%Ty aAp,y im|trM ^ iml, dI prvAngI dyid|tI= enHM im|trM ny pOlus dIaM zrUrtM dA iDaAnr%iKaA= 4asIN sYdA dA Sihr C|. id|tA aty kuprusqApU dy t|q ty sFr kItA ik`N ik hvA sA.y a%igPvg rhI sI= 5asIN idlidwA aty p»mfuilwA dy nyi/Psm¨»droN pAr l\Gy aty luikwA dy ngr mUrA iv|c aAphu»cy= 6`%Ty sYnA aiDkArI ny is»kdirwA dA e|k jhAzvyiKaA jo ik etAilwA v|l jA irhA sI aty sA^ `sjhAj `%pr c/HA id|tA=

7b/y idn asIN hOlI-hOlI sfr krdy rhy pr sA.yvAsty knIdus Sihr t|k phu»c,A b/A m¨Sikl ho irhMsI ik`N ik hvA sA.y sAhm,I trfoN sI= asIN `srsty bhutI dUr tk nhIN sI jA skdy= es lE asINkryt qApU ny d|K,I pAsy slmono dy ny/y ^ sFr kItA=8b/I m¨Sikl nAl< asIN sm¨»drI tq dy nAl sfrkItA aty< ‘sur%iKat b\drgAh’ nAmIN e|k jgHM typhu»cy= `ToN lsAwA ngr ny/y hI sI=

9pr asIN b/A smM guaA cuky sM< es vkt jhAzdA sfr bhut ˘Ktry vAlA sI ik`N ik whUdIaM dyvrt dy idn* pihlM hI l\G cu|ky sn= es lEpØl¨s ny `nHM ^ cuk\nA kItA ty ikhA< 10“hy mnu|Ko⁄ mYNvyK irhA hM ik es wAtrA iv|c bhut s\kq aAvygA=sA.A jhAz aty es ivclA sArA smAn nSq ho jAvygA=ho skdA hY ik sA.IaM jAnM vI clIaM jA,=” 11prjhAz dA kptAn ty mAilk pØl¨s dI es g|l nAlsihmt nA hoX es lE sYnA-aiDkArI ny pØl¨s dIg|l dA wkIn nA kItA sgoN `s ny jhAz dy kptAn

vrt dA idn pRASict krn dA idn< sAl dI ptJ/ dAru|t dA e|k mh|tvpUr, whUdI piv|tr idhA/A=

aty mAilk dI g|l ty etbAr kItA=

27

12aty `h GAq srdIaM iv|c jhAz dy ruk, lEQIk nhIN sI< es lE bhut sAry lokM ny `ToN clyjA, dA FYslA kItA= `nHM ny fYnIkus phu»c, dI `mIdkItI tM jo jhAz isaAlM dy l\G, tIk `%Ty K/A kItAjA sky= fYnIkus Sihr kryt qApU dA ek Sihr hY =`s dA ek GAq hY ijh/A d|K,-p|Cm aty `%tr-p|Cmdy pAsy v|l hY=

tUFAn13jdoN d|K, v|loN hOly hOly hvA vg, l|gI< jhAz

`%ty aAdmIaM ny soicaA< “eho hvA sI jo sA^ cAhIdIsI aty sA^ iml gE hY⁄” es lE `nHM ny l»gr ^`tMh cu%ikaA= asIN kryt qApU dy bhut ny/y aA gX=14pr td “`%trI pUrb” v|loN e|k b/I tk/I hnyrIqApU ty aAE= 15eh hvA jhAz ^ aAp,y nAl lY turIaty jhAz hvA dI `lq idSA v|l jA, toN asmr|TsI= es lE asIN koiSS krnI b»d kr id|tI atyhvA ^ sA^ nAl lY jA, id|tA= 16asIN klOdA nM dye|k Coqy qApU kol jA p¨|jy= fyr b/I m¨Sikl nAl asINjIvn by/I jhAz ty ilaA sky= 17`nHM ny jIvnby/I ^ a»dr< e|k sAT shArA dy ky T%ilP jhAz ^r|sIaM nAl b\nH id|tA= `h es g|loN .rn l|gy ikjhAz ikty isrutI dy bryty iv|c nM fs jAvy es lE`nHM ny pAl hyQM kr lX aty tyz hvA ^ jhAz ^ro/Hn id|tA=

18agly idn tUfAn e»nA tyz vrH irhA sI ik `nHMny kE vstM jhAz iv|coN sm¨»dr iv|c su|q id|tIaM=19e|k idn bAad `nHM ny jhAz dA asbAb vI k|> kysu|q id|tA= 20kE idnM t|k akAS ty sA^ koE sUrjjM tAry nzr nA aAX= eh b/A iBa»kr tUfAn sI=asIN ij`, dI hor aAs guaA id|tI=

21aAdmIaM ny kE idnM t|k kuJ nA KADA< t|d ekidn pØls `nHM iv|c Klo ky boilaA< “hy mn|uKo⁄ mYN tuhA^ikhA sI ik kryt toN nA jAvo< tuhA^ myrI g|l su,nIcAhIdI sI= jykr tsIN myrA ikhA m»inaA hu»dA tM tuhA^eh m¨sIbt aty nuksAn nA `QA`,A pYNdA= 22prhu, mYN tuhA^ aAKdA hM ik hONslA r|Ko= tuhA.y iv|coNkoE vI nhIN mrygA< pr jhAz tbAh ho jAvygA= 23k|lrAt e|k dUt myry kol aAeaA ijs ^ prmySr ny ByijaAsI< eh `hI prmyS¨r hY ijs dI mYN `pAsnA krdA hM<mYN `sy dA hM= 24prmyS¨r dy dUt ny ikhA< ‘pØl¨s< tU«GbrA nA= tY^ kYsr a|gy zrUr K/HA ho,A cAhIdA hYaty tyrI KAitr prmySr `nHM sAiraM dI jAn bcAvygAjo tyry nAl jhAj ty hn=’ 25so< hy purKo⁄ hONslA r|Ko=

1157 rs°lM dy krt|b 27:26-28:8

mYN prmyS¨r iv|c wkIn r|KdA hM ik sB kuJ `vyN hIvAprygA ijvyN dUt ny mY^ aAiKaA hY= 26pr asIN zrUriksy qApU nAl jA qkrAvMgy=”

27cOdHuvIN rAt jdoN aAE tM asIN adirwA dy sm»driv|c e|Dr-`%Dr ru/H rhy sM= tM a|DI rAt dy krIbjhAzrAnM ny soicaA ik asIN DrtI dy ny/y sI= 28`nHMny r|sy dy isry ty BAr b»nH ky `s ^ pA,I iv|c su%iqaA=`h jA, gX ik `%Ty pA,I ek sO vIh fuq .U»GM sIFyr `nHM ny kuJ dUrI hor tih kItI aty tM ifr r|sApA,I iv|c su%iqaA= `%Ty pA,I n|by fu|q .U»GA sI=29jhAzrAnM ^ zhAz dy c|qAn dy nAl qkrA jA, dA.r sI= es lE `nHM ny jhAj dy ipCly pAsy v|loNcAr l»gr pA,I iv|c su|qy aty idn dI roSnI dy inkl,lE pRArTnA kItI= kuJ jhAzrAn tM jhAz hI C|. kyjA, ^ itaAr sn= 30`nHM ny .ONgI ^ pA,I iv|c To/AT|ly kItA= `h cAhu»dy sn ik bAkI lok eh soc, ik`h jhAz dy agly pAisP pA,I iv|c hor l»gr su|qrhy hn= 31tM pØl¨s ny sYnAptI ^ aty hor ispAhIaM^ ikhA< “jykr eh mnu|K es jhAz iv|c nhINQihr,gy< tM tuhA.IaM jAnM nhIN bc s|kdIaM=”

32tM ispAihaM ny r%isaM ^ v|> id|tA aty .ONgIpA,I iv|c i.|g, id|tI= 33idn c/Hn toN pihlM pØl¨sny sAry aAdmIaM ^ kuJ KA lY, lE im»nt kItI= `sikhA< “ipCly cOdhM idnM toN t¨sIN vyK rhy ho aty mØsmdy suDrn dA e»tzAr kr rhy ho aty t¨sIN kuJ vI nhINKADA= 34es lE mYN kuJ KA, lE tuhA.I im»nt krdAhM= tuhA.y jI~, vAsty eh zrUrI hY= tuhA.y sAiraMiv|coN iksy ek dy isr dA e|k vI vAl iv»gA nhINhovygA=”

35eh kih, toN bAad pØl¨s ny kuJ roqI h|T iv|cf/ ky siraM sAmH,y prmyS¨r dA SukrAnA kItA= `sny e|k qu|k/A toi/aA aty KA,A SurU kr id|tA= 36sArymnu|KM ^ `tsAh imilaA ty `nHM sAiraM ny vI KA,ASurU kr id|tA= 37asIN sAry ek|Qy< jhAj ty 276 aAdmIsM= asIN Br pyq KADA aty `s toN bAad bAkI k,ksm¨»dr iv|c su|q ky jhAz ^ hlikaM kItA=

jhAz dA nSq ho,A39jdoN idn ci/HaA tM jAhzrAnM ^ DrtI ivKAE

id|tI= pr `nHM koloN eh DrtI pCA,I nA gE= `nHMny sm¨»dr dy k\>y e|k KA/I vyKI< es lE jykr `hkr sk, `nHM ny zhAz ^ KA/I ty iljA, dA FYslAkItA= 40tM `nHM ny l»gr dy r|sy v|> id|ty aty l\grM^ sm¨»dr iv|c C|. id|tA aty `nHM `h r|sy KolH id|ty jo

ptvArM nAl b\nH hoX sn= t|d `nHM jhAz dA aglAih|sA hvA iv|c `%cA kItA aty k»>yy v|l ^ cl pX=

41pr jhAz bryty nAl jA qkrAeaA= jhAz dAaglA ih|sA ryty iv|c Ku|B igaA aty `%ToN ih|l nAs%ikaA= ifr sm¨»dr dIaM v|.IaM lihrM nyN jhAz ^quk/y quk/y kr id|tA= 42ispAhIaM ny kYdIaM ^ mArdy, dA FYslA kItA tM jo koE vI tr ky aAp,y aAp ^nA bcA sky= 43sYnA aiDkArI wUil`s pOlUs ^ ij~NdMr|K,A cAhu»dA sI es lE `s ny `nHM ^ mArn toN rokid|tA= wUil`S ny sgoN hukm id|tA ik ijnHM ^ tYrnAaA`NdA hY `h CAl mAr ky tYr ky pihlM DrtI ty jAinkl,= 44Fyr bAkIaM ny l|k/ dy f%iqaA aty zmInt|k phu»c, lE jhAz dy quki/aM dA estymAl kItAaty ikvyN nA ikvyN sAry j,y sur%iKat zmIn ty phu»cgX=

pØl¨s mAlqA qApU iv|cjdoN asIN DrtI ty bc inkly tM sA^ mAlUmhoeaA ik es qApU dA nM mAlqA hY= 2bArS

ho rhI sI aty bhut Q».A mØsm sI= pr ijh/y `ToN dyvsnIk sn `nHM dA sA.y nAl slUk b/A vDIaA sI=`nHM sA.y lE a|g bAlI aty sA.A sAiraM dA suaAgtkItA= 3pØl¨s ny bhut sArIaM lk/IaM e|kQIaM krkya|g `%ty pAEaM< tM a|g dy syk kAr, `nHM lk/Miv|coN e|k zhrIlA s|p inkilaA aty `s ny pØl¨s dyh|T ty v%i.aM aty `s dy h|T nAl ic»b/ igaA= 4jdoN`ToN dy lokM ny eh vyiKaM tM aAK, l|gy< “`h mnu|KzrUr KUnI hovygA= `h sm¨»dr iv|c nhIN miraA< prdYvI ensAF* ny es ^ ij~NdA nhIN C%i.aA=” 5prpolus ny s|p ^ h|T toN Cqk ky a|g iv|c su|q id|tA= `s^ koE vI s|q nhIN l|gI= 6lokM ny soicaA SAed `uhsu|j jAvygA zM acAnk mr jAvygA= `h b/I dyr t|kpØls ^ vyKdy rhy< pr `s nAl kuJ vI burA nA vApiraA=tM `nHM ny `s bAry aAp,IaM socM bdl lEaM atyaAiKaA< “eh e|k dyvtA hY=”

7`s elAky dy aAs-pAs Coqy-Coqy ˘Kyt sn= `hzAedAd pubilwus nAmIN qApU dy srdAr dI sI= `sny aAp,y Gr iv|c sA.A suaAgt kItA aty it»nM idnMt|k sA.y nAl bhut deaA mE ivhAr kItA= 8pubilwusdA ip` buKAr toN aty mro/M toN b/A pI/t sI ty m»jy tyipaA sI= pr pØls `s kol igaA aty `s lE pRArTnA

dYvI ensAF lokM dA iKaAl sI e%Ty ensAF nAm dA e|kdyvtA hY jo m»dy lokM ^ szA dyvygA=

kItI= pØl¨s ny aAp,y h|T `s `%pr r|Ky ty `s^ c\gA

28

rs°lM dy krt|b 28:9-31 1158

kItA= 9eh vAprn toN bAad `s qApU dy hor sAryrogI pØl¨s kol aAX< pØl¨s ny `nHM ^ vI QIk kItA=10-11`s qApU dy lokM ny< bhut sAry >\gM nAl< aAp,AsitkAr sA^ ivKAeaA= asIN `%Ty it»n mhIny t|krhy= jdoN asIN `ToN jA, dI itaArI kItI tM `ToN dylokM ny sA.I zrUrt dA bhut sArA smAn sA^ id|tA=

pØl¨s rom ^ igaAifr sA^ isk»dirwA Sihr dA e|k jhAz imilaA=

isaAlM iv|c eh jhAz mAlqA qApU ty ruikaA= jhAzdy agly ih|sy v|l do jo/y dyvM* dA pRtIk sI= 12asINsYrAkus Sihr iv|c ruky= e|Ty asIN it»nM idnM t|k rukyty ifr cl pX= 13iFr asIN ryigwun Sihr iv|c phu»cy=ek idn bAad< jdoN d|K,I hvA vgI< asIN tur pX=agly idn asIN pitwuly phu»cy= 14`Ty asIN kuJ BrAvM^ imly= `nHM sA^ ek hFtA `Ty rih, dI im»ntkItI= aKIr asIN rom phu»cy= 15jdoN `%Ty inhcAvAnMny sui,aA ik asIN `Ty phu»cy hM< `h sA^ apIforus dybzAr* iv|c aty it»n nym* iv|c iml, lE aAX=jdoN pØl¨s ny enHM inhcAvAnM ^ vyiKaA tM `s ^hONslA hoeaA aty `s ny prmyS¨r dA D»nvAd kItA=

pØl¨s rom iv|c16iFr asIN rom iv|c cly gX= pOlus ^ rom iv|c

ek|ly rih, dI aAigaA sI= pr e|k ispAhI `s dIingrAnI lE `s dy nAl sI=

17it»n idnM bAad `s ny whUdIaM dy v|.y aAgUaM^ bulAvA ByijaA= jdoN `h ek|Qy ho ky aAX tM pØl¨sny aAiKaA< “hy myry whUdI BrAvo⁄ mYN aAp,y lokM nAlkoE Zlt nhIN kItA ty nA mYN aAp,y puriKaM dIaMrItM dy ivru|D kuJ glt kItA hY= pr mY^ wrUSlmiv|c igrFtAr kr ilaA igaA aty romIaM dy hvAlykr id|tA igaA= 18romIaM ny mY^ svAl kIty pr `nHM^ koE vjh nM l|BI ijs vAsty mY mAir! jAvM? eslE `nHM mY^ aAzAd C|. dy,A cAihaA= 19pr `ToN dywhUdI aijhA nhIN cAhu»dy sn< es lE mY^ aAp,IduhAE kYsr a|gy dy,I pE= pr mYN eh nhIN aAKirhA ik mY^ aAp,y lokM dy ivru|D koE iglA hY= 20esy

jo/y dyv wUnAn dy do dyvitaM dy ic»nH=

aDIfysus dy bAjAr rom toN tkrIbn 43 mIl dUr e|kSihr=

it»n nym rom toN tkrIbn 30 mIl dUrI ty e|k Sihr=

kAr, mYN tuhA.y nAl iml ky g|l krnI cAhu»dA sI= mYN

es j»jIr nAl b»inHaM hoeaM hM ik`N ik mYN esrAXldI aAs iv|c ivSvAs r|KdA hM=”

21whUdIaM ny pØl¨s ^ aAiKaM< “asIN whUdIwA toNtyry bAry koE ic|QI pRApt nhIN kItI< ty nA hI sA.y`nHM BrAvM iv|coN< jo `%ToN aAX< tyry bAry koE ˘KbrilaAX jM tyry bAry kuJ burA ikhA= 22pr asIN tYToNtyrI inhcA bAry sun,A cAhu»dy hM ik`N ik sA^ ptA hYik hr jgHM dy lok es smUh bAry m»dA bol rhy hn=”

23tM pØl¨s aty whUdIaM ny sBA lE ek idninSict kItA= `s idn hor vI bhut sAry whUdI lokpØl¨s ^ `s dy Gr imly= pØl¨s ny svyry toN aAT, t|kprmyS¨r dy rAj bAry vrn, kItA= aty `nHM ^ iwsUbAry inhcA krvA`, lE m»nA`, dI koiSS< kItI=`s ny eh koiSS mUsA dy nym aty nbIaM dIaM ilKtMdA sbUt dy ky kItI= 24`nHM iv|coN kEaM ny pØl¨sdIaM aAKIaM g|lM ty ivSvAs kItA pr kEaM nynhIN= 25`h aAps iv|c bihs krn l|gy= jdoN whUdI`ToN jA, hI vAly sn< pØl¨s ny `nHM ^ ek hor g|lkhI: “piv|tr aAtmA ny tuhA.y v%i.aM ^ wsAwAhnbI dI zbAnI QIk aAiKaA sI:

26‘es kOm dy lokM kol jAP aty `nHM ^ d|so: t¨sINsu,ogy= pr smJogy nhIN t¨sIN vyKogy pr jo vyiKaA `s^ smJoNgy nhIN=

27enHM lokM dI bu|DI moqI ho cu|kI hY= enHM lokM dyk»n hn pr eh su,dy nhIN= eh lok vyK, toN enkArkrdy hn= eh es lE vApiraA hY tM jo eh aAp,IaMa|KM nAl nhIN vyK,gy nAhI aAp,y k»nM nAl sun,gyaty nA hI aAp,y idmAgM nAl smJ,gy= e»J eslE vApiraA hY tM jo eh c\gy ho, lE myry v|lm¨/ngy=’ wsAwAh 6:9–10

28‘hy whUdIP⁄ mYN tuhA^ eh ptA lA`,A cAhu»dA hMik prmyS¨r ny eh m¨ktI gYyr whUdI lokM vAsty ByjIhY< aty `h sun,gy=”

29* 30pØl¨s pUry do sAl aAp,y ikrAX dy Gr iv|c`%Ty irhA= ijh/y vI lok `s kol aA`Ndy `h `nHM ^jI aAeaM aAKdA= 31pØl¨s ny prmyS¨r dy rAj dAprcAr kItA= `s ny pRBU iwsU msIh bAry `pdyS id|ty=`h bhut in.rtA nAl boilaA aty iksy ny vI `s ^

tuk 29 rsUlM dy krt|b dIaM kuJ purA,IaM poTIaM iv|ceh tuk jo/I gE hY “jdoN pØl¨s ny aijhA ikhA tM whUdI`ToN cly gX aty aAp|s iv|c bhut bihs kihn l|gy=”

rok, dI koiSS nA kItI=

1159

pØl¨s< msIh iwsU dy syvk v|loN SuB kAmnAvM=prmyS¨r ny mY^ rsUl* bn, lE s%idaA= mY^

prmySr dI KuSKbrI sAry lokM ^ sunA`, lE cui,aAigaA=

2prmyS¨r ny aAp,y nbIaM duaArA eh KuSKbrIaAp,y lokM ^ sunA`, dA pihlM toN hI vcn id|tAsI= `h vcn piv|tr poTIaM iv|c iliKaA hoeaA hY=3–4eh KuSKbrI prmyS¨r dy pu|tr< sA.y pRBU iwsU msIhbAry hY= `h e|k mn|uK dy tOr ty dA~d* dy pirvAriv|c pYdA hoeaA sI= pr piv|trtA dy aAtmy rAhIN`h SktI nAl prmyS¨r dA pu|tr ivKAeaA igaA<jdoN `h m¨ridaM toN `BAiraA igaA sI= `h iwsUmsIh sA.A prmyS¨r hY= 5msIh rAhIN< prmyS¨r ny mY^rsUl dA kArz krn lE ivSyS aiDkAr id|tA hY=prmyS¨r ny mY^ sArIaM kOmM iv|c lokM ^ pRcAr krnaty `nHM ^ ivSvAs aty aAigaAkArtA v|l pRyirtkrn dA k\m id|tA hY= eh `s dy nM lE mihmAilaAvygA= 6t¨hA^ vI iwsU msIh nAl s»b»iDt ho,lE s%idaA igaA hY=

7eh ic|QI t¨hA^ sAry romIaM ^ ilKI gE hY ijh/yprmyS¨r ^ ipaAry hn= `s ny t¨hA^ aAp,y piv|trlok ho, lE s%idaA hY= t¨hA^ sA.y iptA prmyS¨rv|loN aty pRBU iwsU msIh v|loN ikrpA aty SMtI=

SukrAny dI ardAs8sB toN pihlM tM mYN iwsU msIh rAhIN t¨hA.y sBnM

lE aAp,y prmyS¨r dA D»nvAd krdA hM< ik`N iksArI dunIaM iv|c lok t¨hA.y mhAn ivSvAS bAry g|lMkr rhy hn= 9–10mYN hr vyly aAp,IaM pRArTnAvM iv|ct¨hA^ wAd krdA hM= prmyS¨r jA,dA hY ik eh s|c

rsUl `h b»dA ijs ^ iwsU ny aAp,I KAs trHM nAl pRitinDtAkrn lE cui,aA=

dA~d msIh toN tkrIbn 1, 000 sAl pihlM esrAXl dArAjA=

hY= e|k prmyS¨r hI hY ijs dy pu|tr dI KuSKbrI bAry

romIaM ^ p|tRI

1 d|s ky mYN aAp,y idloN `s dI syvA krdA hM= mYN `sa|gy lgAtAr pRArTnA krdA hM ik `s dI e|CA anusArmY thA.y kol aA`, dI aAigaA id|tI jAvygA= 11mYNt¨hA^ iml, lE `tsuk hM aty t¨hA^ blvAnbnA`, lE kuJ aAtmk tohfy dy,A cAhu»dA hM= 12asINaAp,y aAp ^ ivSvAs rAhIN prspr tAktvr b,Askdy hM es ivSvAs toN myrA BAv< ijh/A t¨hA^ tymY^ hY= 13BrAvo aty BY,o< mYN t¨hA^ d|s,A cAhu»dA hMik mYN b/I vAr t¨hA.y kol aA`, dI wojnA b,AEpr hu, t|k mY^ aAigaA nhIN sI id|tI gE= mYN t¨hA^iml,A cAhu»nA tM jo mYN thA.y aAtmk vADy iv|c thA.IshAetA kr skM `vyN ijvyN mYN hornA kOmM iv|c lokMdI shAetA kItI hY=

14sB lokM dI< wUnAnIaM aty gYr wUnAnIaM< bu|DIvAnaty mUrK lokM dI< syvA krnI< myrA Frz hY= 15esylE mYN t¨hA^ vI< ijh/y rom iv|c ho< KuSKbrI dy, dAe|Cuk hM=

16mY^ KuSKbrI ty mAn hY⁄ eh `h tAkt hY< ijh/IprmyS¨r `nHM sB ^ bcA`, lE estymAl krdA hY<ijh/y ivSvAs krdy hn< pihlM whUdIaM ^ aty gYrwhUdIaM ^ vI bcA`, lE estymAl krdA hY=17KuSKbrI eh ivKA`NdI hY ik prmyS¨r ikvyN lokM ^DrmI b,A`NdA hY= prmyS¨r aAp,y lokM ^ aAsTArAhIN DrmI b,A`NdA hY= ijvyN ik poTIaM iv|c aAiKaAigaA hY ik⁄ “ijh/A mnu|K inhcA nim|t DrmI hY `hhmySA ij`NdA rhygA=”*

sB lokM ny gltI kItI hY18prmyS¨r dA kroD svrgoN prgq hoeaA hY=

prmyS¨r sB glt k»mM aty pApM `%ty gu|sy hY jo lok`s dy ivroD iv|c krdy hn= enHM lokM kol s|c hY praAp,IaM BY/IaM krnIaM duaArA s|c ^ lkoNdy hn=19prmyS¨r aAp,A gu|sA ivKA`NdA hY ik`N ik jo kuJ

“ijh/A mnu|K ... ij`NdA rhygA” hb|kUk 2:4

koE prmyS¨r bAry jA, skdA hY `h sB jA,dy hn=

romIaM ^ 1:20-2:8 1160

hM< `s ny spSq tOr ty aAp,y aAp ^ lokM ^ ivKAeaAhY= 20prmyS¨r bAry kuJ aijhIaM g|lM hn jo lok nhINvyK skdy= `h `s dI sdIvI SktI aty `h sBcIzM hn jo `s^ prmyS¨r b,A`NdIaM hn= s»sAr dyar»B vyly toN `nHM g|lM ^ smJ,A sOKA hyY= ik`N ik`s dI isrj,A iv|c `h g|lM spSq hn= es lElokM kol `nHM m»dy k\mM lE koE bhAnA nhIN hovygAijh/y `h krdy hn= 21lok prmyS¨r ^ jA,dy sn<pr `nHM ny `s ^ prmyS¨r vM{ nhIN sitkAiraA atynA hI `h `s dy SukrguzAr sn= `nHM dIaM socMivarT ho gEaM= `nHM dy mUrK idl hnyry nAl BrgX sn= 22BAvyN `nHM ny dAvHA kItA sI ik `h isaA,yhn< pr `h mUrK b, gxy= 23`nHM ny abnASI prmySr^ sitkArnA b»d kr id|tA< ty es dI jgA `nHM nymUrtIaM dI `pAsnA krnI SurU kr id|tI= jo DrtI dylokM vM{ idKdIaM hn= `nHM ny p»CIaM< jAnvrM< tys|pM vrgIaM nSvr cIzM vAsty prmyS¨r dI mihmAdA vpAr kItA=

24lokI pApM nAl Bry hoX sn aty isrF m»dIaMg|lM hI krnA cAhu»dy sn= es lE prmyS¨r ny `nM^ `nHM dy pApI rAh v|l jA, lE C|. id|tA= eslE `h e|k dUjy nAl SrmnAk g|lM krky aAp,ySrIrM dI glt vrtoN krn l|gy= 25`nHM ny prmyS¨rdy s|c ^ e|k JUQ iv|c bdl id|tA= `nHM ny `s dIaMb,AEaM hoEaM cIzM dI `pAsnA aty syvA kItI pr`s prmyS¨r dI nhIN< ijs ny `nHM cIzM ^ b,AeaAsI= isrF prmyS¨r dI hI `stit sdIvI ho,I cAhIdIhY= aAmIn=

26prmyS¨r ny `nHM ^ SrmsArI vAlIaM g|lM krnlE C|. id|tA< ijnHM dI `nHM ny e|CA kItI sI= `nHMdIaM aØrtM ny mrdM nAloN ijnsI s»b»D to/ lX atydUsrIaM aØrtM nAl ijnsI s»b»D jo/ lX= 27esytrHM mrdM ny vI aØrtM nAl ijnsI s»b»D to/ lX atyaAps iv|c kAmAt¨r hoky kAmagnI iv|c m|c, l|gy=e»J mrdM ny e|k dUjy nAl SrmsAr k\m krny SurUkr id|ty aty es krky `nHM ^ aAp,y SrIrM iv|c<kIty bury k\mM dI szA BugtnI pE=

28lokM ny prmyS¨r dy s|cy igaAn ^ pA`,A zrUrInA smiJaA< tM prmySr ny `nHM ^ `nHM dIaM ink\mIaMsocM ty C|. id|tA= tM lok `h k»m krn l|g pxy ijh/yik `nHM ^ nhIN krny cAhIdy sn= 29`h lok hr trHMdy pApM< bdI< suaArT< nfrt< duSm,I< ktl<l/AE<byEmAnI nAl Bry hoX hn aty `h dUijaM bAryBY/IaM g|lM socdy hn= 30`h lok afvAhM FYlA`Ndy

g|pM mArdy aty ek dUjy bAry in»dA krdy rih»dy hn=`h prmyS¨r ^ iGr,A krdy hn= `h >IQ< h»kArI<SyKIbAj hn aty `h bdkrnIaM krn lE int nvyNrAhM dI EjAd krdy hn= `h aAp,y mAipaM dyaAigaAkArI vI nhI= 31`h mUrK hn= `h aAp,yvcn vI nhIN inBA`Ndy ty nA hI dUjy lokM lE koEdwA BAvnA jM inmrtA rKdy hn= 32`h lok prmySrdy nym toN vAikf hn= `h jA,dy hn ik prmyS¨r dAnym eh aAKdA hY ik ijh/y lok aijhA jIvn ivatItkrdy hn `h mr jA,y cAhIdy hn= iFr vI `h `hIbdkArnIaM krnIaM jArI r|Kdy hn< aty `h `nHMlokM ^ vI mnzUrI id»dy hn ijh/y es trHM dIaMbdkArIaM krdy hn=

t¨sIN whUdI vI pApI h ojy t¨sIN socdy ho ik t¨sIN dunIaM dA inr,A krskdy ho< t¨sIN ZltI kr rhy ho= t¨sIN Kud vI pAp

krn dy ksUrvAr ho pr t¨sIN `nHM lokM ^ ksUrvArQihrA`Ndy ho< pr Kud vI `hI krdy ho< jo `h krdyhn= es lE jdoN tsIN dUijaM dA doSI ho, dA inr,Akrdy ho asl iv|c t¨sIN aAp,y aAp dA doSI ho, dAinr,A krdy ho= 2prmyS¨r `nHM dA inr,A Kud krdAhY ijh/y lok es trHM dy m»dy k»m krdy hn= asINjA,dy hM ik prmyS¨r dA inr,A hmySA shI hu»dA hY=3t¨sIN `nHM lokM dA inr,A krdy ho jo aijhy m»dy krdyhn< pr t¨sIN Kud vI `hI g|lM kr rhy ho= so t¨hA^ptA ho,A cAhIdA hY ik inSict hI prmyS¨r t¨h.A vIinr,A krygA= `doN t¨sIN nhIN bc skoNgy 4prmyS¨rt¨hA.y ty bhut idaAlU irhA hY aty `sny t¨hA.y nAlb/y sbr toN k»m il|tA hY= `h thA.y bdl, dA e»tzArkr irhA hY< pr t¨sIN `s dI dwA ^ g\BIrtA nAlnhIN lY rhy ho= t¨sIN eh mihsUs nhIN kr rhy ikprmyS¨r dI dwA< dA `dyS t¨hA.y idl aty jIvn ^bdl, iv|c t¨hA.I mdd krn dA hY= 5pr t¨sIN b/ykQor aty sKt idl ho= t¨sIN bdl, to enkArI ho<esy lE t¨sIN Kud hI aAp,y d». ^ jmHA krI jA rhyho= ijs idn prmyS¨r aAp,A gu|sA ivKAvygA t¨sIN `hszA pRApt kroNgy= `s idn lok prmyS¨r dy s|cy inaM^ vyK,gy= 6`s idn prmyS¨r hr e|k ^ `s dy kItyanusAr szA jM Fl dyvygA=

7ijh/y mnu|K prmySur dI mihmA< sitkAr aty sdIvIjIvn vAsty ij`Ndy hn `h inr\tr c\gy k\m krdyhn= `h prmyS¨r toN amr jIvn pRApt krngy= 8prkuJ lok suaArTI hn aty `h s|c ^ m»n, toN enkArI

2

1161 romIaM ^ 2:9-3:6

hn= `h lok duSqtA dy rAh dA an¨sr, krdy hn=prmySr `nHM ^ d». dyvygA ty aAp,A kroD ivKAvygA=9prmySr hryk `s mn|K ^ pihlM whUdI ^ aty mgroNgYr whUdI ^ vI `dAsI aty kSq dyvygA ijh/AbuiraAE krdA hY= 10prmyS¨r hryk mn¨|K ^ pihlMwhUdI aty mgroN gYr whUdI ^ vI mihmA< sitkAr atySMtI dyvygA ijh/y c\gy k\m krdy hn= 11prmyS¨r sBlokM dA inr,A ibnA p|KpAt toN krdA hY=

12ijnHM lokM ny SrHA toN ibnA pAp kIty hn< `nHM dAinr,A SrHA toN ibnA kItA jAvygA< aty ijnHM lokM nySrHA dy hu\idaM hoeaA pAp kIty hn `nHM dA inr,ASrHA anusAr kItA jAvygA= 13SrHA ^ sun, nAl koEvI DrmI nhIN b, skdA= isrF `hI< ijh/y `h krdyhn jo SrHA aAKdI hY DrmI QihrAX jA,gy= 14gYrwhUdIaM kol SrHA nhIN hY= pr jy `h jo SrHA dA hukmhY aAp,y aAp krdy hn< BAvyN `nHM kol SrHA nhIN hY<`h Kud vAsty hI SrHA hn=

15`h drSA`Ndy hn ik SrHA `nHM dy idlM iv|cilKI hoE hY= `h es^ aAp,I BAvnA duaArA shIaty glt drSA`Ndy hn= kE vArI `nHM dIaM socM`nHM ^ d|sdIaM hn ik `nHM ny glt kItA< aty eh`nHM ^ doSI b,A`NdA hY= kE vArI `nHM dIaM socM`nHM ^ d|sdIaM hn ik `nHM ny shI kItA< aty eh`nHM ^ inrdoS b,A`NdIaM hn= 16eh sB `doNvAprygA jdoN prmySr mn|KM dy rh|sM dA inr,A krygA=KuS KbrI dy anusAr mYN pRcAr krdA hM= prmyS¨r lokMdA inr,A msIh iwsU rAhIN krygA=

whUdI aty SrHA17t¨hA.A kI b,ygA? t¨sIN aAKdy ho ik t¨sIN whUdI

ho⁄ t¨sIN SrHA iv|c wkIn rKdy ho aty SyKI mArdy ho iktsIN prmySr dy nzdIk ho= 18tsIN jA,dy ho ik prmySrt¨hAToN kI krA`,A cAhu»dA hY< aty t¨sIN jA,dy ho ikikh/IaM g|lM mh|tvpUr, hn ik`N ik t¨hA.y kolSrHA dI agvAE hY= 19t¨sIN socdy ho ik t¨sIN `nHMlE mArg drSk ho< ijh/y a»nHy hn< aty `nHM lErOSnI ho< ijh/y hnyry iv|c hn= 20t¨sIN socdy ho ikt¨sIN m°rKM ^ kI QIk hY dI pCA, krvA skdy ho= atyeh vI socdy ho tsIN nvyN ivDaArTIaM lE aiDaApkho= t¨hA.y kol SrHA hY< es lE t¨sIN soc rhy ho ik t¨sINsB kuJ jA,dy ho aty t¨hA.y kol sAry s|c hn= 21tMt¨sIN jo dUijaM ^ `pdyS id»dy ho< t¨sIN aAp,y-aAp ^ik`N nhIN isKA`Ndy? t¨sIN jo dUijaM ^ corI nA krnvAsty aAKdy ho kI t¨sIN corI nhIN krdy ho?

22t¨sIN jo dUijaM ^ aAKdy ho bdkArI dA pAp nAkro< kI t¨sIN nhIN krdy? t¨sIN mUrtIaM< ^ iGr,Akrdy ho pr m»drM iv|coN curA`Ndy ho= 23t¨sIN prmyS¨rdI SrHA bAry SyKI mArdy ho pr t¨sIN prmyS¨r dA nymto/dy ho aty prmySur ^ SrmSArI ilaA`Ndy ho= 24ehpoTIaM iv|c iliKaA igaA hY< “thA.y kAr, gYr-whUdIprmyS¨r dy nM dI bdnAmI krdy hn=”*

25jykr t¨sIN SrHA dA anusr, krdy ho tM t¨hA.Isu»nt dA arT hY= pr jykr t¨sIN SrHA to/dy ho< tMt¨sIN asu»ntIaM vM{ smJy jAvoNgy= 26BAvyN gYr-whUdIaM dI su»nt nhIN hoE< pr jykr `h SrHA mtAbkij`,< `nHM ^ evyN smiJaA jAvygA ijvyN `nHM dIsu\nt hoE hovy= 27t¨sM whUdIaM kol ilKI hoE SrHA hY<aty t¨hA.I su»nt hoE vI hY< pr t¨sIN SrHA ^ to/dy ho=so ijh/y lokM dI su\nt `nHM dy SrIr iv|c nhIN hoEpr hAly vI SrHA ^ m»ndy hn< sAbt krygA ik t¨sINdoSI ho=

28`h mnu|K s|cA whUdI nhIN hY< jykr `h isrfaAp,y SrIr vjoN whUdI hY= s|cI su»nt SrIr ty inSAnho,A nhIN hY= 29pr s|cA whUdI `hI hY ijs dA idlprmyS¨r dI idRSqI iv|c DrmI hY= s|cI su»nt aAtmAduaArA idl iv|c hu»dI hY aty nA ik ilKI hoE SrHAduaArA= `h ivaktI ijs dI su»nt aAtmA duaArA`s dy idl iv|c hoE hY prmyS¨r v|loN `stit pRAptkrdA hY aty nA ik lokM v|loN=

es lE kI whUdIaM kol horM lokM nAloN kuJvDyry hY? kI su»nt dA koE mh|tv hY? 2hM⁄ whUdIaM

kol hr trHM bhut KAs g|lM hn= sB toN pihlM: prmySrdy `pdyS whUdIaM ^ sONpy gX hn= 3eh s|c hY ikkuJ whUdI prmyS¨r nAl vFAdAr nhIN hn= pr kI`nHM dI anAsTA prmyS¨r toN `s dA vcn t¨/vAskdI hY? 4nhIN⁄ prmyS¨r hmySA s|cA rhygA BAvyN sAryJUQy hn= ijvyN ik poTIaM iv|c ikhA igaA hY:

“t¨sIN aAp,y bolM iv|c DrmI sAibt kIty jAvoNgyaty aAp,y inaM dy smyN ij|toNgy=” zbUr 51:4

5pr jykr sA.I duSqtA prmyS¨r dI c\igaAE ^vDyry spSq tOr ty ivKA`NdI hY< tM sA^ kI aAK,AcAhIdA hY? tM kI asIN aAK skdy hM ik jdoN prmyS¨rsA^ szA id»dA hY tM `h inaMhI, hY? lok e»J aAKskdy hn= 6nhIN⁄ jykr `h sA^ d». nhIN dyvygA tM

“t¨hA.y kAr, ... krdy hn” wsAwAh 52:5

`h dunIaM dA inr,A ikvyN krygA?

3

romIaM ^ 3:7-4:3 11627koE mnu|K aAK skdA hY< “jdo mYN JUQ boldA hM<

prmyS¨r ^ mihmA imldI hY< ik`N ik myrA JUQ `s dys|c ^ cAn,y iv|c ilaA`NdA hY= tM iFr mYN pApI ik`NkhA`NdA hM?” 8eh aijhA aAK,A hovygA< “asINduSqtA krIX< tM jo c\igaAE aAvy=” kuJ lok sA^eh aAKky in»ddy hn ik asIN aijhy `pdyS id»dy hM=jo `h sA.y bAry aAK rhy hn JUQ hY< aty `h prmyS¨rdI szA dy aiDkArI hu\dy hn=

hr koE m¨jirm hY=9tM Fyr kI? kI asIN whUdI dUijaM lokM nAloN c\gy

hM? nhIN⁄ asIN pihlM hI aAiKaA hY ik whUdI aty gYrwhUdI e|ko hI hn= sAry hI pAp dy aDIn hn= 10ijvyNik poTIaM kih»dIaM hn:

“koE vI mnu|K pAp toN ibnA nhIN hY= e|k vI nhIN=11e%Ty koE nhIN jo smJdA hY= koE vI nhIN jo

prmyS¨r ^ KojdA hY=12sB lok Bqk gX hn< sAry dy sAry ink»my ho gxy

hn= koE vI nyk nhIN< e|k vI nhIN=” zbUr 14:1–3

13“lokM dy m°»h Ku|lI hoE kbr vMg hn= `haAp,IaM jIBM nAl JUQ boldy hn=” zbUr 5:9

“`nHM dy bol s|pM dy zihr vrgy hn” zbUr 140:3

14 “`nHM dy mU»h iFqkAr aty ku/|t, nAl Bry hn=”zbUr 10:7

15“`h hmySA mArn lE itaAr hn;16ij|Ty vI `h jMdy hn tbAhI ty `dAsI vrtA`Ndy

hn=17lok SMtI dA mArg nhIN jA,dy=” wsAwAh 59:7–8

18“`nHM dIaA a|KM iv|c prmyS¨r dA .r BY nhIN=”zbUr 36:1

19hu, asIN jA,dy hM ik eh g|lM jo SrHA aAKdI hY`nHM lE hn jo SrHA dy aDIn hn= aty eh< `hg|lM es lE aAKdI hY tM jo hr e|k dA mU»h b»d hosky aty s»sAr prmyS¨r dy inaM hyQ aA jAvy= 20SrHAdI lo/ anusAr koE vI prmyS¨r a|gy DrmI nhINb,AeaA jA skdA= SrHA isrf sA.y pApM ^ drSAskdI hY=

prmyS¨r lokM ^ DrmI ikvyN b,A`NdA hY?21pr prmyS¨r kol ibnM SrHA dy vI lokM ^ DrmI

bnA`, dA >»g hY= aty hu, prmyS¨r ny `h nvMmArg sA^ ivKAeaA hY= SrHA aty nbIaM ny sA^ esnvyN rAh bAry ikhA vI hY= 22prmyS¨r lokM ^ iwsUmsIh iv|c ivSvAs rAhIN DrmI b,AvygA= prmyS¨reh `nHM sB lokM lE krdA hY jo iwsU msIh iv|cinhcA rKdy hn= sB lok brAbr hn= 23ik`N ikhryk ny pAp kItA hY aty sB prmyS¨r dI mihmA lEkAFI c\gy nhIN hn= 24so prmyS¨r dI ikrpA nAl `sinstAry kAr, jo msIh iwsU toN hY lok m¨˘Kt DrmIb,AX gX hn= 25prmyS¨r ny iwsU ^ syvA mArg dItrHM aAp,y lhU rAhIN ivSvAs duaArA lokM dy pApM ^m¨aAFI id|tI= `s ny aijhA eh ivKA`, lE kItAik `h hmySA `hI kArj krdA hY jo inaME hY= atItiv|c prmySur inaME sI= `doN `h dwAl° sI< atylokM ^ `nHM dy pApM lE szA nhIN id|tI gE=26prmySr ny iwsU ^ vrtmAn kAl iv|c eh ivKA`,lE ByNq kItA< ik `h DrmI hY= prmyS¨r aAp,y aAp^ DrmI m¨nsF vM{ drsA`NdA hY aty `s vM{ vI joiwsU iv|c inhcA r|K, vAly iksy ^ vI< DrmI b,A`NdAhY= 27tM kI sA.y kol aAp,y-aAp bAry SyKI mArn dIkoE vjh hY? nhIN⁄ eh kI hY jo sVY-pRs»sA ^ rokdA hY?eh ivSvAs dA rstA hY jo rokdA hY nA ik SrHA dAip|CA krn dA rstA? 28ik`N ik asIN ivSvAs krdyhM ik ivaktI inhcy rAhIN DrmI b,AeaA jMdA hY<nA ik SrHA ^ m»n, nAl jo g|lM `h krdA hY= 29prmyS¨rkyvl whUdIaM dA hI prmySur nhIN< `h gYr-whUdIaMdA vI prmySur hY= prmyS¨r e|k hY= 30`h whUdIaM ^`nHM dI aAsTA rAhIN DrmI b,AvygA= `h gYr-whUdIaM ^ vI `nHM dI aAsTA rAhIN DrmI b,AvygA=31kI asIN inhcA dy mArg ^ m»n ky SrHA ^ nSqkrdy hM? nhIN⁄ aAsTA sA^ `vyN hI b,A`NdI hY=ijs >»g nAl SrHA cAhu»dI hY ik asIN hoEX=

abrAhAm dA `dAhr,tM asIN abrAhAm bAry kI aAKIX jo sA.y lokMdA iptA hY? 2`s ny inhcA bAry kI isiKaA?

jykr abrAhAm aAp,y k\mM kAr, DrmI b,AeaAigaA sI< tM `s kol SyKI dA kAr, hY< pr `h prmySra|gy SyKI nA mAr sikaA= 3poTI aAKdI hY: “abrAhAmny prmyS¨r iv|c ivSvAs kItA aty prmyS¨r ny `s dI

“abrAhAm ... krAr id|tA” `tpt 15:6

inhcA kbUl kItI aty `s ^ DrmI krAr id|tA=”*

4

1163 romIaM ^ 4:4-254jdoN koE ivaktI k»m krdA hY< tM `sdI tnKAh

`s ^ tohFy vM{ nhIN sgoN ijvyN ik `s ny mjUrIkmAE< id|tI jMdI hY= 5pr jykr e|k ivaktI DrmIbn, vAsty koE k\m nhIN krdA< sgoN prmyS¨r iv|cwkIn r|KdA hY< jo duSq aAdmI ^ DrmI b,A`NdA hY<iFr prmyS¨r `s dI inhcA ^ kbUldA hY aty `s ^DrmI b,A`NdA hY= 6dA~d vI aAKdA hY ik `h mnu|KD»n hY ijs^ prmyS¨r `sdy k\mM ^ igi,aM ibnADrmI krAr id»dA hY=

7 “D\n hn `h lok ijnHM dIaM duSq krnIaM maAFkItIaM gEaM hn aty ijnHM dy pAp BulAX gX hn=

8D»n hY `h mnu|K ijs dy pAp pRBU v|loN nhIN ig,yjA,gy=”  zbUr 32:1-2

9kI eh KuS nsIbI isrf su»ntIaM lE hI hY? jMkI eh `nHM lE vI hY ijnHM dI su\nt nhIN hoE? asINpihlM hI aAiKaA hY ik abrAhAm dI aAsTA prmyS¨rduaArA kbUlI gE sI aty `s dI aAsTA ny `s ^DrmI b,AeaA= 10pr eh kd vApiraA? kI prmySrny abrAhAm ^ su»nt ho, toN pihlM kbUilaA zM `sdI su\nt ho, toN bAad? prmyS¨r ny `s ^ `sdIsu»nt toN pihlM hI svIkAr kr ilaA sI= 11`s nyinSAnI dy tOr ty bAad iv|c su\nt krAE ik prmyS¨rny `s ^ kbUilaA hY= `s dI su»nt e|k sbUt sI ik`h su»nt ho, toN pihlM hI DrmI sI= tM abrAhAmsAiraM lokM dA iptA hY ijnHM dI su\nt nhIN hoE< privSvAs r|Kdy hn= prmyS¨r enHM lokM ^ DrmI lokMvjoN kbUldA hY= 12aty abrAhAm `nHM lokM dA vIiptA hY ijh/y su»ntIX hn< pr eh `nHM dI ek|lIsu»nt hI nhIN jo abrAhAm ^ `nHM dA iptA TApdI hY<sgoN eh `hI inhcA hY ijs ^ `h m»ndy hn ijh/IabrAhAm ^ su»nt toN pihlM sI=

prmyS¨r dy ekrAr dA inhcA rAhIN pRApt ho,A13abrAhAm aty `s dI `lAd nAl eh vcn

hoeaA ik `h pUrI dunIaM pRApt kr sk,gy= `s ^eh vcn isrF SrHA dA anusr, krn kAr, pRAptnhIN hoeaA< sgoN `s ny eh vcn sdAcArI rAhIN<ijh/I inhcA duaArA aA`NdI hY< pRApt kItA= 14jykrmnu|K SrHA dI pAl,A krky `h vstM< ijnHM dA vcnprmyS¨r ny kItA hY< pRApt kr skdA tM inhcA bykArhY aty prmySr dA abrAhAm nAl kItA vcn vI bykArhY= 15ik`N? ik`N ik SrHA isrf prmyS¨r dA gu|sA hIilaA skdI hY jdoN SrAH dA pAln nhIN h\udA= pr

jykr e|Ty SrHA nA hovy< tM SrHA dI koE av%igaA nhINho skdI?

16es kAr, prmyS¨r dA vcn inhcA toN hoeaA=eh es lE hoeaA tM jo vcn e|k m¨ftI dAt hovy=ty jykr vcn m¨ftI dAt hY tM abrAhAm dy sAry lokes vcn ^ pRApt kr skdy hn= eh vcn isrf`nHM lokM lE hI nhIN hY jo mUsA dI SrHA hyQ ij`Ndyhn< sgoN eh `nHM lokM vAsty hY jo abrAhAm vMginhcA nAl ij`Ndy hn= es lE abrAhAm sA.ysAiraM vAsty iptA hY= 17ijvyN ik poTIaM iv|c iliKaAigaA hY: “mYN tY^ bhut sArIaM kOmM dA iptA b,AeaAhY=”* eh prmyS¨r a|gy s|c hY ik abrAhAm ny `sprmyS¨r iv|c ivSvAs kItA ijh/A m¨rdA lokM ^jIvn iv|c ilaA`NdA hY aty a,ho,IaM ^ vI ho,IaMkrdA hY=

18koE `mId nhIN sI ik abrAhAm dy Gr `lAdhovygI= pr abrAhAm ny `mId nAl prmyS¨r iv|civSvAs kItA esy lE `h bhutIaM kOmM dA iptA hoigaA< ijvyN ik prmyS¨r ny `s ^ ikhA< “tyrIaM bhut`lAdM ho,gIaM=”*

19abrAhAm bhut bzurg ho c|ukA sI= tkrIbn sOvirHaM dA= `h bhut c\gI trHM jA,dA sI ik `slE `lAd pYdA krnA s»Bv nhIN sI= sArAh vI b|cy^ jnm dy, toN asmrT sI= pr prmyS¨r iv|c `s dIinhcA kmzor nA hoE= 20prmyS¨r dy vcn v|loN `snybyprtItI nAl S»kA nA kItI sgoN inhcA iv|c blvAnho ky prmyS¨r dI `stit kItI= 21dUjy pAsy < `s nyidR/tA nAl ivSvAs kItA ik prmyS¨r< ijs ny `snAl vcn kItA sI< vcn ^ pUrn krn wog sI=22es lE< “prmyS¨r ny `s dI inchA ^ kbUl kItAaty `s ^ DrmI b,AeaA=”* eh Sbd “prmyS¨rny `s dI inhcA ^ kbUl kItA” isrf abrAhAm lEnhIN ilKy gxy sgoN eh Sbd sA.y lE vI ilKygX sn=

23prmyS¨r sA^ vI kbUl krygA ik`N ik asIN `s`%pr inhcA krdy hM= 24asIN prmyS¨r iv|c ivSvAskrdy hM ijs ny iwsU sA.y pRBu ^ mØt toN `BAiraA=25iwsU sA.y pApM KAtr mArn lE sOipaM igaA sIaty sA^ DrmI bnA`, lE `h mØt toN jIvAilaA

“mYN tY ... b,AeaA hY” `tpt 17:5

“tyrIaM bhut ... ho,gIaM” `tpt 15:5

“prmyS¨r ny ... b,AeaA” 15:6

igaA sI=

romIaM ^ 5:1-6:4 1164

inaM anusArjykr asIN aAp,y inhcy kAr, DrmI b,AX gxyhM< tM sA.I aAp,y pRBU< iwsU msIh< rAhIN prmySr

nAl SMtI hY= 2ivSvAs rAhIN< msIh ^ sA.y a»dr esikrpA rAhIN ilaMdA igaA hY= ijs iv|c asIN idR/HtAnAl Kloty hM= asIN aAp,I aAs iv|c vI KuS hu\dy hM<ik`N ik asIN vI prmySur dI mihmA iv|c SrIk hM=3isrF ehI nhIN< asIN aAp,y kSqM iv|c vI KuSIanuBv krdy hM= BlA asIN du|KM iv|c vI ik`N KuShM? ik`N ik asIN jA,dy hM ik eh m¨sIbtM sA^ horsihj b,A`NdIaM hn= 4eh sbr sA^ mjbUt nYitkbl id»dA hY= aty eh cirtR sA^ aAs id»dA hY= 5atyeh `mId sA^ kdy vI inrAS nhIN krdI= iik`N ikprmyS¨r ny sA.y idlM a»dr aAp,y ipaAr dA iC/kAkItA hY= `s ny aAp,A ipaAr piv|tr aAtmA rAhINsA^ id|tA hY= piv|tr aAtmA sA.y lE prmyS¨r v|loNe|k dAt hY=

6shI smyN ty msIh sA.y lE miraA< jdoN ajy asINkmzor aty prmyS¨r dy i˘KlAF ij`N rhy sM= 7koE vIBly ivaktI lE mrn dA e|Cuk nhIN hovygA= jykre|k ivaktI b/A hI BlA hY tM Fyr koE vI `s lEmrn dA e|Cuk ho skdA= 8pr msIh sA.y lE miraAjdoN hAly asIN pApI sM= e\J prmyS¨r ny sA.y pRtIaAp,A BrpUr ipaAr drSAeaA hY=

9asIN msIh dy lhU kAr, DrmI hoxy= tM iFr asINmsIh duaArA zrUr prmySr dI kropI toN bcAxy jAvMgy=10myry kih, dA BAv eh hY ik jdoN asIN prmyS¨r dyvYrI sI tM prmyS¨r ny aAp,y pu|tr dI mØt rAhIN sA^aAp,y im|tr b,AeaA= esy lE hu, asIN prmyS¨rdy im|tr hM= inSict tOr ty prmyS¨r sA^ aAp,y pu|trdI iz»dgI rAhIN bcAvygA= 11isrf ehI nhIN sgoNasIN pRBU iwsU msIh rAhIN prmyS¨r iv|c an»d mA,dyhM= iwsU ijsny sA^ prmyS¨r dy dost b,AeaA=

aAdm aty msIh12e|k b»dy dy kAr, s»sAr iv|c pAp aAeaA< aty

esy pAp toN mØt aAE= esy lE mØt sBnM lokM tyaAE< ik`Nik sBnM ny pAp kItA= 13pAp mUsA dI SrHAtoN pihlA vI s»sAr iv|c sI= pr ij|Ty ikty SrHA nhIN hY`%Ty pAp dA lyKA nhIN hu»dA= 14pr aAdm dy smyN toN lYky mUsA dy smyN tIk vI sBnM mnu|KM ^ hI mØt aAE=aAdm es lE miraA ik`N ik `s ny prmyS¨r dyhukm dI pAlnA nhIN kItI= pr ijnHM ny aAdm vMgpAp nhIN kItA mrnA `nHM ^ vI ipaA=

5aAdm `sdA `dAhr, sI jo aA`, vAlA sI= 15pr

prmyS¨r dI m¨ft bKiSS aAdm dy pAp vrgI nhINbhut sAry lok `s ek mnu|K dy pAp kAr, mry prprmyS¨r dI ikrpA ijh/I ik lokM ^ imlI `h `s toNikty v|D mhAn sI= bhut sAry lokM ny prmyS¨r dIjIvn dI dAt e|k aAdmI iwsU msIh dI ikrpA nAlpRApt kItI= 16prmyS¨r dI dAt `s e|k aAdmI dypAp vrgI nhIN hY= `s e|k pAp ny szA ilaMdI< prprmyS¨r dI dAt bhuitaM pApM toN bAad aAE atyeh lokM ^ DrmI b,A`NdI hY= 17ek mnu|K dy pAp dykAr,< `s e|k aAdmI rAhIN hr e|k `%ty mØt ny rAjkItA= pr hu, `h< ijh/y prmySr dI ikrpA aty DrmIho, dI dAt ^ kbUldy hn< inSict hI jIvn pA`,gyaty e|k aAdmI< iwsU msIh< rAhIN SAsn krngy=

18es trHM< ijvyN e|k pAp sAry lokM lE mØt dIszA ilaAeaA< `sy trHM< e|k c»gA krm sAry mnu|KM^ DrmI b,A`NdA aty `nHM ^ jIvn id»dA hY= 19ijvyNik isrF e|k aAdmI dI anAigaAkArtA rAhIN bhutsAry lok pApI b,y< `sy trHM< bhuty lok e|k aAdmI dIaAigaAkArtA rAhIN< DrmI b,AX jA,gy= 20SrHA lokMtoN v|D pAp krA`, lE aAE= pr ijvyN lokM ny v|DtoN v|D pAp kIty< prmyS¨r ny `nHM ty v|D toN v|D aAp,IikrpA vrtAE= 21ijvyN ik pAp ny mØt rAhIN sA.y tyrAj kItA< itvyN hI< hu, ikrpA sA^ DrmI b,Aky rAjkrygI aty iwsU msIh sA.y pRBU rAhIN sdIvI jIvnilaAvygI=

pAp v|loN mr ky pr msIh lE ij`,AtM t¨sIN kI socdy ho ik sA^ pAp krdy rih,AcAhIdA hY tM jo prmySr sA.y ty v|D toN v|D ikrpA

drSAvy= inSict hI nhIN= 2asIN aAp,I purA,I pApdI iz»dgI lE mr c|uky hM= tM hu, asIN pAp nAlij`N,A jArI ikvyN r|K skdy hM? 3kI t¨sIN Bu|l gxy hoik asIN sAry< ijnHM ^ msIh iwsU iv|c bpitsmA id|tAigaA sI< `s dA e|k a»g b, cu|ky hM= asIN `sdybpitsmy rAhIN `s dI mØt ^ sMJA kItA hY ijh/AasM il|tA sI= 4es lE jdoN sA^ bpitsmA id|tAigaA sI< asIN msIh dy nAl hI dFnAxy gxy sM aty`s nAl mØt sMJI kItI= asIN msIh nAl es lEdfnAxy gxy tM jo asIN `BAry jAEX aty e|k nvMjIvn jIvIX= eh sB kuJ `vyN hI hoeaA ijvyN msIh^ iptA dI mhAn SktI nAl m¨ridaM iv|coN `BAiraAigaA sI=

6

1165 romIaM ^ 6:5-7:55msIh miraA< aty `s nAl mØt sMJI krky asIN

`s nAl j¨/ gX hM< es lE inSict tOr ty asIN`s dy punr `%TAn iv|c `s dy nAl j¨/Mgy= 6asINjA,dy hM ik sA.A purA,A pApI suBAa iwsU dy nAlslIb ty c/HAeaA igaA sI= eh es lE vApiraAtM jo sA.y pApI suBAa dA sA.y `%ty koE eKitaAr nAhovy= asIN pAp dy hor gulAm nA hoEX= 7koE vI mnu|Kjo mr igaA hY pAp dI SktI toN aAzAd hY=

8jy asIN msIh nAl mry< tM sA.A ivSvAs hY ikasIN vI `s dy nAl jIvMgy= 9sA^ ptA hY ik msIhm¨ridaM toN jIvAilaA igaA sI< es lE `h dubArAnhIN mr skdA= hu, mØt dA `s `pr koE v|s nhIN=10hM< msIh sA.y pApM lE e|ko vAr mr igaA sI=aty ijh/I iz\dgI `h hu, ij`N irhA hY `h prmyS¨rlE hY= 11esy trHM< tsIN vI aAp,y-aAp ^ pAp v|loNmry hoxy smJo= pr msIh iwsU rAhIN prmySr lE jI`NdysmJo=

12pr pAp ^< e|Ty aAp,y DrtI dy jIvn ty< kAbU nAkrn id`= thA^ aAp,y pApI mn dIaM duSq e|CAvMlE es dy v|s nhIN ho,A cAhIdA= 13aAp,y SrIr dya»gM ^< bdI krn dy s»dM vM{< pAp ^ ByNq nA kro=pr eh jA,dy hoX aAp,y aAp ^ prmyS¨r ^ ByNqkro ik t¨sIN m¨rdy sI aty hu, t¨sIN ij`Ndy ho= aAp,ySrIr dy a»gM ^< c\igaAE krn lE s»dM vM{< prmySr^ ByNq kro= 14pAp t¨hA.A mAlk nhIN hovygA= ik`Nikt¨sIN SrHA dy hyQ nhIN ho sgoN t¨sIN prmyS¨r dI ikrpAdy hyQ ho=

inaM dy syvk15tM sA^ kI krnA cAhIdA hY? kI sA^ pAp krny

jArI r|K,y cAhIdy hn ik`N ik asIN SrHA dy aDInnhIN hM sgoN ikrpA hyQ hM? iblkul nhIN= 16inSicthI t¨sIN jA,dy ho ik jdoN t¨sIN iksy ^ dAs dI trHM<`s dI pAl,A krn lE< aAp,y aAp ^ hvAly krdyho< Fyr tsIN `s dy dAs b, jMdy ho= aty ijs ivaktI^ t¨sIN m»ndy ho `h t¨hA.A mAlk hovygA= esy >\gnAl hI< t¨sIN pAp ^ aAp,A mAlk jM prmyS¨r ^aAp,A mAlk b,A skdy ho= pAp aAtmk mØt ilaA`NdAhY< pr prmyS¨r lE aAigaAkArI ho,A lokM ^ DrmIb,A`NdA hY= 17atIt iv|c< t¨sIN pAp dy gulAmM vM{ij`Ndy sI= pr prmyS¨r dA Sukr hY ik`N ik t¨sIN pUryidl nAl `nHM `pdySM dI pAl,A kItI jo thA^ isKAXgX sn= 18es lE t¨sIN pApM toN aAzAd kIty gXsI< aty hu, t¨sIN shI jIvn dy gulAm ho= 19es dI

ivaAiKaA krn lE< mYN ek imsAl id»dA hM jo lokM^ ptA hY= mYN es dI ivaAiKaA es >\g nAl krdAhM ik`N ik eh t¨hA^ smJ, lE aØKI hY= atItiv|c< tsIN aAp,y SrIr dy a»g< bdI dy dAs ho, vAsty<pAp ^ smript kIty sn= so hu,< aAp,y SrIr dya»gM ^< sdAcArI dy dAs ho, lE< aript kro= Fyrt¨sIN isrf prmyS¨r lE jAvoNgy=

20atIt iv|c< t¨sIN pAp dy kAbU hyQ sI aty esykArn sdAcAr t¨hA^ aAp,y kAbU hyQ nA r|K sikaA=21t¨sIN aijhy k»m kIty ik hu, t¨sIN `nHM ty Srim»dAho= kI `nHM g|lM ny iksy vI >\g nAl t¨hA.I mddkItI? es dI jgHA< `h t¨hA.y lE aAtmk mØtilaAEaM= 22pr hu, t¨sIN pAp toN aAzAd ho= hu,t¨sIN prmyS¨r dy dAs ho= eh t¨hA^ aijhA jIvndyvygA jo ik isrF prmyS¨r ^ hI smript hY= t¨sIN`s toN sdIvI jIvn pRApt kroNgy= 23t¨hA.y pApM dItnKAh mØt hY= pr prmyS¨r aAp,y mnu|KM ^< msIhiwsU< sA.y pRBU< iv|c m¨Ft dAt dI trHM< sdIvI jIvnid»dA hY=

ivaAh dI e|k imsAlhy BrAvo aty BY,o t¨sIN sAry mUsA dI SrHA bAryjA,dy ho= t¨sIN eh zrUr jA,dy hovoNgy ik ij»ny

idn mnu|K jI`NdA hY `ny idn SrHA `s `pr v|sr|KdI hY= 2mYN t¨hA^ e|k `dAhr, id»dA hM: e|kivaAhI aØrt aAp,y ptI nAl< jd t|k `sdA ptIij`NdA hY ivaAh dy b»Dn iv|c hY= jdoN `s dA ptImr jMdA hY< tM `h ivaAh dy b»Dn toN< azAd krid|tI jMdI hY= 3pr jykr `h dUjy ivaktI nAl `doNivaAh krA`NdI hY< jdoN ajy `s dA ptI ij`NdA hY<tM Fyr `h bdkArI dI doS, hovygI= pr jy `s dAptI mr jMdA hY< Fyr `h ivaAh dI SrHA toN azAd krid|tI jMdI hY= tM jykr `h aAp,y ptI dI mØt toNbAad dUjy aAdmI nAl ivaAh krA`NdI hY< tM Fyr`h bdkArI dI doS, nhIN hovygI=

4esy trHM myry BrAvo aty BY,o t¨sIN msIh dy SrIrrAhIN SrHA lE mr cu|ky ho= t¨sIN dUjy dy ho gxy BAv`s dy ho gxy ijh/A m¨ridaM iv|coN `BAiraA igaA=hu, asIN aAp,y aAp ^ prmySr dI syvA lE smriptkr skdy hM= 5atIt iv|c< sA.y pApI suBAa ny sA.y tySAsn kItA= SrHA ny sA.y a»dr duSqtA krn dI e|CA^ `%tyijt kItA< aty `nHM bdIaM ny sA.y SrIrM ^kAbU kr ilaA= es lE jo kuJ vI asIN kItA isrFsA^ aAp,I aAtmk mØt v|l lY igaA=

7

romIaM ^ 7:6-8:6 11666pihlM SrHA ny sA^ kYdIaM vMg riKaA pr jdoN

sA.y purA,y suBAa mr gX tM asIN SrHA toN aAzAd kItygxy sI= es lE hu, asIN prmyS¨r dI syvA nvyN >»gnAl kr rhy hM< nA ik ilKy inwmM dy purA,y >\gnAl= hu, asIN prmyS¨r dI syvA nvyN >»g iv|c aAtmAdy nAl rih»idaM hoeaM kr rhy hM=

pAp dy ivr|uD sA.I j»g7tM fyr is|qA kI hY? kI pAp aty SrHA eko hn?

inrs\dyh nhIN= ik`N ik SrHA toN ibnA mYN pAp bArynAhIN jA, skdA= jykr SrHA ny mY^ eh nA ikhA hu\dA“dUijaM dIaM cIzM dI e|CA nA kro<”* mY^ dUijaMdIaM cIzM dI e|CA krn bAry nA ptA hu\dA= 8pr pApny hukm duaArA id|ty gX avsr dA estymAl kItA<myry a»dr hr trHM dI Zlt e|CA pYdA kItI= es lE`s hukm dy kAr, myry a»dr pAp aAeaA= SrHA toNibnA pAp m¨rdA hY= 9SrA ^ jAn, toN pihlM mYN SrHAtoN ibnA jI~NdA sI< pr jdoN SrHA dA hukm myry kolaAeaA< tM pAp ny jIvn pRApt kItA= 10aty mYN `spAp kAr, aAtmk tOr ty Ktm ho igaA= SrHA dy hukmdA k»m jIvn dy,A sI pr `h hukm mØt ilaAeaA=11pAp ny hukm ^ estymAl krky mY^ gumrAh krndA >\g l|B ilaA< aty hukm dy rAhIN eh myry lEaAtmk mØt ilaAeaA= 12es lE SrHA piv|tr hYaty hukm piv|tr< c»gA aty inaME hY= 13tM es dAmtlb eh hY ik e|k c»gI g|l myry lE mØt ilaAE?inrs\dyh nhIN⁄ pr pAp ny myry vAsty mØt ilaA`,lE e|k c»gI cIz estymAl kItI tM jo mYN pAp ^pAp vjoN pCA, skM= eh es lE hoeaA tM jo hukmrAhIN mYN vyK skM ik pAp ik»nA iBaAnk hY=

mnu|K dA dv»d14asIN jA,dy hM ik SrHA aAtmk hY= pr mYN pApM

dA dAs ho, lE ivikaA hoeaA e|k kmzor mnu|KhM= 15mY^ nhIN smJ aA`NdI ik mYN kI kr irhA hM=mYN nykI krnA cAhu»dA hM< pr mYN eh nhIN krdA=esdI jgHA< mYN `h krdA hM ijs ^ mYN nFrt krdAhM= 16aty jykr mYN bury k\m nhIN krnA cAhu\dA< jo mYNkrdA hM< esdA mtlb eh hY ik mYN sihmt hM ikSrHA c»gI hY= 17pr mYN `h e|k nhIN hM jo bury k»mkrdA hM= eh myry a»dr rih»dA pAp hY jo `nHM ^krdA= 18hM< mY^ ptA ik myry a»dr kuJ vI c\gA nhIN

“dUijaM ... nA kro” kUc 20:17; ibvsTA 5:21

rih»dA hY= myrA mtlb hY ik myry pApI suBAa iv|c kuJ

vI c\gA nhIN rih»dA= mYN< jo c\gA hY< `h krnA cAhu»dAhM< pr myry kol eh krn dI SktI nhIN hY= 19mYN c»gyk\m nhIN krdA< jo mYN krnM cAhu\dA hM< pr mYN BY/y k\mkrdA hM< jo mYN nhIN krny cAhu»dA= 20es lE jykrmYN `h kr irhA hM jo mYN nhIN krnA cAhu»dA< tM `h mYNnhIN hM jo eh kr irhA hY= eh pAp hM jo myry a»drrih»dA hY ty eh krdA hY=

21so mYN eh asUl isiKaA hY: jdoN mYN kuJ c»gA krnAcAhu»dA hM< tM `%Ty duSqtA myry nAl hY= aty eh burIaMg|lM krdI hY= 22mYN prmyS¨r dy nym nAl aAp,y idliv|c KuSI mihsUs krdA hM= 23pr mYN aAp,y SrIr dya»gM iv|c e|k hor inwm vyKdA hM jo `s nym dyi˘KlAF l/dA hY jo myrA mn kbUldA hY= myry a»dr k\mkr irhA `h dUjA inwm pAp dA nym hY< aty eh mY^kYdI b,A`NdA hY= 24mYN ik»nA aBAgA hM⁄ mY es SrIrtoN kO, bcAvygA ijh/I myry lE mØt lY ky aA`NdA hY?25prmyS¨r mY^ bcAvygA= mYN iwsU msIh< sA.y pRBU rAhINbcA`, lE `sdA SukrAnA krdA hM=

es lE mYN aAp,y mn iv|c prmyS¨r dy nym dAdAs hM= pr aAp,y pApI suBAa iv|c mYN pAp dy nym dAdAs hM=

aAtmA iv|c jIvntM hu,< ijh/y lok iwsU msIh iv|c hn `nHM dAinr,A doSIaM vM{ nhIN hovygA= 2mYN BlM doSI

ik`N nhIN QihrAeaA igaA= ik`N ik msIh iwsU iv|c<aAtmA dA nym jo jIvn ilaA`NdA hY< `sny mY^ `sSrHA toN m¨kt kItA hY< jo pAp aty mØt ilaA`NdI hY=3SrA SktIhI, sI ik`Nik sA.y pApI suBAvM ny es ^kmzor b,A id|tA= pr prmyS¨r ny `h kuJ kItA joSrHA nA kr skI= prmyS¨r ny aAp,y pu|tr ^ `sy mnu|KISrIr iv|c DrtI ty ByijaA ijs ^ asIN pAp krnlE estymAl krdy hM= pr prmyS¨r ny `sy mnu|KISrIr ^ pAp dA BugtAn krn lE c/HAvy dy tOr tyestymAl kItA= es lE prmyS¨r ny pAp ^ in\d,lE ensAnI jIvn estymAl kItA= 4prmyS¨r nyaijhA es lE kItA tM jo asIN SrHA dIaM zrUrtM ^aAp,y v|loN pUrn kr skIX ik`N j asIN aAtmA anusArij`Ndy hM nA ik aAp,y pApI suBAa dy anusAr= 5ijh/ylok aAp,y pApI suBAa dy anusAr ij`Ndy hn `hisrf `nHM g|lM bAry socdy hn jo `nHM dy pApI suBAacAhu»dy hn= pr ijh/y lok aAtmA anusAr ij`Ndy hn<`h isrf `nHM g|lM bAry hI socdy hn jo aAtmA `nHMtoN krvA`,IaM cAhu»dA hY= 6es lE jykr e|k mnu|K

8

1167 romIaM ^ 8:7-30

dI soc pApI suBAa dy kAbU iv|c hY< tM ntIjA aAtmkmØt hY< pr jykr iksy mnu|K dI soc aAtmA dy kAbU iv|chY< tM ntIjA hovygA jIvn aty SMtI= 7eh ikvyN s|chY? ik`N ik jykr e|k mnu|K dI soc pApI suBAa dy v|shY< `h mnu|K prmySur dy nym dI pAl,A krn toN enkArkrdA hY= s|cm¨|c `h ivaktI prmyS¨r dy nym dIpAl,A krn dy lAek nhIN= 8`h mnu|K ijh/y aAp,ypApI suBAa dy anusAr ij`Ndy hn< prmyS¨r ^ pRs\nnhIN kr skdy=

9pr t¨h.y `pr pApI suBAa dA rAj nhIN hY= t¨hA.y`pr aAtmA dA rAj hY= pr jykr s|cm¨|c prmyS¨r dAaAtmA t¨hA.y a»dr invAs krdI hY ty= pr jykr iksymnu|K kol msIh dA aAtmA nhIN hY< tM iFr `h ivaktImsIh nAl s»b»iDt nhIN hY= 10thA.A srIr pAp kAr,hmySA imRtk hovygA= pr jy msIh t¨hA.y a»dr hY tMaAtmA t¨hA^ jIvn id»dA hY< ik`Nik msIh ny t¨hA^DrmI b,AeaA hY= 11prmyS¨r ny iwsU ^ m¨ridaM toN`QAeaA= jykr prmySr dA aAtmA thA.y a»dr invAskrdI hY< tM `h t¨hA.y nASvAn SrIrM ^ vI jIvndyvygA= prmyS¨r e|k hY ijsny msIh ^ m¨ridaM coN`QAeaA aty `h t¨hA.y srIrM ^ aAp,y `s aAtmyrAhIN< t¨hA.y nASvAn SrIrM ^ jIvn dyvygA< ijh/At¨hA.y a»dr ij`NdA hY=

12es lE< myry BrAvo aty BY,o< sA^ aAp,y pApIsuBAa dy v|s nhIN ho,A cAhIdA= aty sA^ aAp,y pApIsuBAa dIaM e|CAvM anusAr ij`,A nhIN cAhIdA=13jykr t¨sIN aAp,y pApI suBAa dy anusAr jIvogy< tMt¨sIN aAtmAk tOr ty mr jAvogy pr jykr t¨sIN aAp,ySrIr nAl glt k\m krn ^ rok, lE aAtmA dImdd lvoNgy< Fyr t¨sIN jIvn pRApt kroNgy=

14prmyS¨r dI s|cI `lAd `hI hn jo prmyS¨r dyaAtmy dy mgr cldy hn= 15ik`N ik t¨hA^ gulAmIdA aAtmA nhIN imilaA tM jo t¨sIN iFr toN .ro= ijh/AaAtmA t¨hA.y kol hY `h t¨hA^ prmyS¨r dy cu,y hoXb»dy b,A`NdA hY= `s aAtmA nAl asIN in.rtA nAl<aAKdy hM< “iptA⁄ ipaAry iptA=” 16aty `h aAtmAaApy hI sA.y aAtmy nAl j¨/ jMdA hY aty tsdIkkrdA hY ik asIN prmyS¨r dy b|cy hM= 17jykr asINprmySr dI `lAd hM tM asIN `h bKiSS jrUr pAvMgyjo `sny aAp,y b%icaA lE r|KI hY= asIN `h asIsMprmyS¨r toN msIh dy smyt pAvMgy= pr pihlM ijvyNmsIh ^ tsIhy sih,y pX sn sA^ vI sih,y pY,gy=tM fyr sA^ vI msIh dI mihmA dI trHM mihmA pRApthovy=

sA^ Biv|K iv|c mihmA imlygI18hu, dA smM kSqmE hY= pr eh kSq aA`,

vAly smyN iv|c jo mihmA sA^ iml,I hY `s sAmH,y kuJvI nhIN hn= 19pUrI isRSqI `tsuktApUrvk atyprmyS¨r dy b%icaM dy pRgq ho, dA e»tzAr kr rhIhY= 20sArI isRSqI ^ estrHM bdilaA igaA ijvyN ehpUrn ivarT sI= eh aAp,I Kud dI e|CA nAl nhINbdlI sgoN `s dI e|CA nAl bdlI ijs ny es dAinr,A kItA= 21`|Ty aAs sI ik pUrI isRSqI ivnAS toNazAd kItI jAvygI aty azAdI aty mihmA pvygI joprmyS¨r dy b%icaM nAl s»b»iDt hY=

22asIN jA,dy hM ik sArI isRSqI< es pl t|k vI<e|k aØrt dI grBAvsTA dy smyN dy drd vM{ hONkyBr rhI hY= 23isrf isRSqI hI nhIN< sgoN asIN vIa»droN hONky Br rhy hM= asIN aAtmA ^ prmyS¨r dyvcn dy pihly Fl dI trHM pRApt kItA hY= es lEasIN Kud aAp,y a»droN hONky Br rhy hM aty prmyS¨r dyaAp,y pu|tr b, jA, dA e»tzAr kr rhy hM= dUjySbdM iv|c< asIN aAp,y SrIrM dy CuqkAry dA e»tzArkr rhy hM= 24asIN bcAxy gxy aty es lE sA^ ehaAs hY= pr ijh/I aAs asIN vyKI hY `h s|c m¨|c aAsnhIN hY< ik`Nik koE `s dI aAs ik`N krygA jopihlM hI `s ny vyKI hoE hY= 25pr asIN `h aAs krrhy hM jo hAly sA.y kol nhIN hY aty asIN es vAstysihjtA nAl e»tzAr kr rhy hM=

26esy >\g nAl hI< aAtmA sA.IaM kmzorIaM iv|csA.I mdd krdA hY= asIN nhIN jA,dy ik sA^ iksvAsty pRArTnA krnI cAhIdI hY jM sA^ ikvyN pRArTnAkrnI cAhIdA hY< pr aAtmA sA.y lE Kud prmyS¨ra|gy hONikaM nAl byntI krdA hY< jo SbdM nAl ibaAnnhIN kItI jA skdI=

27prmyS¨r vyK skdA hY ik lokM dy idlM iv|c kI hY=`h eh vI jA,dA hY ik aAtmA dy mn iv|c kI hY=ik`Nik aAtmA prmyS¨r a|gy `s dy lokM v|loN `s dIrzA anusAr boldA hY=

28asIN jA,dy hM ik prmyS¨r `nHM lokM dI BlAEdIaM sArIaM g|lM iv|c k\m krdA hY jo `s ^ ipaArkrdy hn= ehI `h lok hn ijh/y prmyS¨r dI wojnAm¨tAbk s|dy gX hn= 29prmyS¨r `nHM mnu|KA ^ ehs»sAr bnA`n toN pihlA hI jA,dA sI aty prmyS¨rny< inhcA kItI ik `h lok `s dy pu|tr msIh vMgho,gy= tM jo msIh bhuty BY,A BrAvM iv|coN v|.A hovy=30tM ijnHM lokM ^ `s ny iv`NitaM sI< `nHM ^ atyijnHM ^ `sny s%idaA sI `nHM ^ vI DrmI b,AeaA<

romIaM ^ 8:31-9:13 1168

aty ijnHM lokM ^ `sny DrmI b,AeaA< `sny `nHM ^mihmA vI id|tI=

msIh iwsU iv|c prmyS¨r dA pRym31es lE hu, asIN enHM g|lM bAry kI aAKIX?

jykr prmyS¨r sA.y nAl hY< iFr sA^ kO, hrA skdAhY= 32prmyS¨r sA.y lE kuJ vI krygA< `s ny aAp,ypu|tr ^ sA.y vAsty mØt J|l, lE dy id|tA= es lEprmyS¨r inSict hI msIh nAl sA^ sB kuJ dyvygA=33ijs ^ prmyS¨r ny Kud cui,aA hY BlA `nHM `%ty doSkO, lA skdA hY? koE nhIN⁄ isrf e|k prmyS¨r hI hYjo aAp,y lokM ^ DrmI b,A`NdA hY= 34kO, prmyS¨rdy aAp,y lokM ^ aprADI ho, dA inr,A kr skdAhY? hor koE nhIN msIh iwsU sA.y lE miraA= isrfehI nhIN `h m¨ridaM iv|coN vI `BAiraA igaA sI=hu, `h prmyS¨r dy s|jy pAsy bYQA hY aty sA.y lEbyntI kr irhA hY= 35 kI koE cIz sA^ msIh dyipaAr toN j¨dA kr skdI hY? nhIN⁄ kI kSq sA^ `stoN alg kr skdy hn? nhIN⁄ kI m¨SiklM jM d».sA^ msIh dy pRym toN v|K kr skdy hn? inSict hInhIN= jykr sA.y kol a»n KA, ^ ty pA`, ^ kp/y nArhy tM kI aijhIaM t»gIaM sA^ msIh toN dUr krskdIaM hn? nhIN= kI KtrA aty mØt sA^ msIh dyipaAr toN alg kr skdy hn? nhI⁄ 36ijvyN ik poTIaMiv|c iliKaA hoeaA hY:

“tyry vAsty asIN hymSA mØt dy Ktry T|ly hM= lokM nysA^ mAry jA, vAlI e|k By. nAloN v|D nhIN smiJaA=”

zbUr 44:2237pr enHM sArIaM g|lM iv|c prmyS¨r rAhIN sA.I

e|k mhAn ij|t hY< ijs ny sA^ ipaAr kItA hY= 38–39hM<mY^ wkIn hY ik kuJ vI sA^ prmyS¨r dy ipaAr toNalg nhIN kr skdA= nA hI mØt nA jIvn< nA hI du|Katy rAj krn vAly aAtmy< nA vrtmAn g|lM nA ho,vAlIaM g|lM aty nA hI tAktM< koE vI sA^ `s toNj¨dA nhIN kr skdA= nA `cAEaM< jM .U»GAEaM tynA hI isRSqI dI koE hor cIz prmySr dy pRym toN ijh/AmsIh iwsU sA.y pRBU iv|c hY< sA^ al|g kr skdI hY=

prmyS¨r aty whUdI lokmYN msIh iv|c hM aty mYN s|c boldA hM= mYN JUQnhIN boldA= myry ivcArM `%ty piv|tr aAtmA

dA SAsn hY aty `h ivcAr mY^ dsdy hn ik mYN JUQnhIN d|s irhA= 2myry idl iv|c whUdIaM vAsty `dAsIaty inr\tr drd hY= 3`h myry BrA aty BY,M hn=

9

`h myry DrtI dy pirvAr hn= kAS mYN `nHM dI mddkr srdA= mYN eh vI cAh\nA ik mYN vI srAipaA hu\dAaty msIh toN k|iqaA hu\dA< jykr es nAl `nHM ^shAetA imldI= 4`h esrAxylI hn= `h lokprmyS¨r dI cu,I hoE `lAd hn= `nHM kol prmyS¨rdI mihmA hY aty `h krAr vI hn ijh/y prmyS¨r nyaAp,y ty aAp,y lokM ivckAr kIty sn= prmyS¨r ny`hnA ^ mUsA dI SrHA aty m»dr `pAsnA id|tI= atyprmyS¨r ny aAp,y kOl `nHM whUdIaM ^ id|ty= 5`hlok sA.y ip`-dAidaM dI `lAd hn< “aty `h msIhdA duinaAvI pirvAr hn= hmySA lE prmyS¨r dI`stit hovy jo sB toN `|ty hY=* aAmIn⁄

6hM< mY whUdIaM lE du|K mihsUs krdA hM= myrAeh mtlb nhIN ik prmyS¨r ny `nHM nAl kItA `hvcn pUrA nhIN kItA= pr asl iv|c ijh/y esrAXliv|coN hn< `h sAry esrAXlI nhIN hn= 7aty nA hIabrAhAm dI sArI `lAd prmyS¨r dy s|cy b|cy hn=ehI sI jo prmySr ny abrAhAm ^ ikhA: “isrF eshAkhI tyrA pu|tr nymk hovygA=”* 8es dA mtlb eh hYik abrAhAm dIaM sArIaM `lAdM prmyS¨r dy s|cyb|cy nhIN hn= abrAhAm dy s|cy b|cy `h hn ijh/yprmyS¨r dy vAady dy ntIjy toN pYdA hoX hn< ijh/AprmyS¨r ny abrAhAm nAl kItA sI= 9prmyS¨r dAabrAhAm ^ vcn es trHM sI: “mYN shI smyN ty vApsaAvMgA< aty sArAh kol e|k pu|tr hovygA=”*

10isrF ehI nhIN= ir|bkAh vI grBvtI ho gEaty `sny pu|trM ^ jnm id|tA= `nHM pu|trM dA vI`hI iptA sI= `h sA.A v.yrA eshAk hY= 11–12pr dob%icaM dy jnm lY, toN pihlM prmyS¨r ny ir|bkAh ^ikhA< “v|.A pu|tr Coqy dI syvA krygA=”* eh b%icaMdy s»sAr iv|c BlA jM burA krn toN pihlM hI `s nyaAK id|tA sI ik`N jo prmyS¨r ny bAlk Kud aAp,Iiv`Nt mtAbk cui,aA sI= so `h cui,aA igaA ik`NikprmyS¨r `s ^ hI bulA`,A cAhu»dA sI aty es lEnhIN ik `nHM bAlkM ny kuJ kItA sI= 13ijvyN ik poTIaMiv|c iliKaA igaA hY< “mYN wAkUb nAl ipaAr aty xysA`

“aty `h ... `%ty hYY” esdA eh arT vI ho skdA hY,“prmyS¨r, ijh/A sArIaM cIzM `%ty hkUmt krdA hY, `sdI sdA `stit hovy⁄”

“isrF ... hovygA” `tpt 21:12

“mYN shI ... hovygA” `tpt 18:10, 14

“v|.A pu|tr ... krygA” `tpt 25:23

nAl ErKA kItI=”*

1169 romIaM ^ 9:14-10:214es lE es bAry tA kI kih,A hY kI prmyS¨r dA

ensAf brAbr nhIN sI? asIN e»J nhIN aAK skdy=15prmyS¨r ny mUsA ^ ikhA< “mYN `sy b»dy ^ imhridKAvMgA ijs ^ mYN imhr ivKA`,I cAhu\dA hM= mYN`sy ivaktI ty trs ivKAvMgA ijs ty mYN trsivKA`,A cAhu\dA hM=”* 16es lE prmyS¨r dI co,`s ty inrBr nhIN krdI< jo lokM ^ cAhIdA hY jM jo`h krn dI koiSS krdy hn= eh prmyS¨r hI hY jocu,dA hY ik `h iks `%ty imhr ivKAvygA= 17poTIaMiv|c< prmyS¨r iFr~n* ^ aAKdA hY< “mYN tY^ bAdSAhb,AeaA tM jo tyry rAhIN mYN aAp,I SktI drSA skMaty sArI dunIaM iv|c myrA nM `jAgr hovy=”* 18eslE prmyS¨r `s mnu|K ty imhr ivKA`NdA hY ijs ty`h imhr ivKA`,I cAhu\dA hY= aty `h `nHM lokM ^kQor bnA`NdA hY ijnHM ^ `h kQor bnA`,A cAhu\dAhY=

19iFr t¨hA.y ivcoN koE mY^ pu|CygA: “jykr jo kuJ vIasIN krdy hM prmyS¨r hI hY jo `s ^ inw»itRt krdAhY< tM prmyS¨r sA^ sA.y pApM lE ksUrvAr ik`NQihrA`NdA hY?”

20`h nA puCo= ik`N ik t¨sIN kyvl ensAn ho=ensAnM ^ prmyS¨r nAl bihs krn dA h|k nhIN hY=e|k pRA,I aAp,y isrj,hAr ^ nhIN pu|C skdA< “t¨\mY^ e»J ik`N b,AeaA?” 21e|k GuimaAr ijh/Agmly bnA`NdA hY `sy im|qI nAl iB»n pRkAr dy gmlyiB»n-iB»n `dySM lE aAp,I e|CA anusAr b,A`NdAhY= `h kuJ KAs estymAl lE aty kuJ aAm estymAllE b,A skdA hY= 22esy trHM< prmyS¨r ny kItA hY=prmyS¨r aAp,A gu|sA ivKA`,A cAhu\dA sI tM jo lok`s dI SktI vyK sk,= prmyS¨r ny bht¨ sbr nAl`nHM lokM ^ shAiraA ijnHM ty `h bhut gu|sy sI aty jotbAhI lE itaAr kIty gX sn= 23prmyS¨r ny DIrjnAl `nHM ^ shAiraA tM jo `h aAp,I amIr mihmAtoN lokM ^ vAkf krA sky= `h eh mihmA `nHM lokM^ dy,A cAhu»dA sI ijh/y `s dI imhr pRApt krdyhn= prmyS¨r ny `nHM lokM ^ aAp,I mihmA dy, lEitaAr kItA sI= 24asIN prmyS¨r duaArA s|dy gX lokhM= prmyS¨r ny sA^ whUdIaM aty horM kOmA iv|c

“mYN wAkUb ... ErKA kItI” mlAkI 1:23

mYN ... cAhu»dA hM kUc 33:19

iFr~n imsr dy pAtSAh dA i˘KtAb=

“mYN tY ... jAgr hovy” kUc 9:16

bulAeaA= 25ijvyN ik hoSyaA dI poTI iv|c iliKaA hY:

“ijh/y lok myry nhIN hn< mYN aAKMgA `h myry lokhn= aty ijnHM lokM ^ mYN pRym nhIN kItA mYN aAKMgA ik`h `hI lok hn ijnHM ^ mYN ipaAr kItA hY=”

hoSyaA 2:23

26“aty `sy jgHA `s prmyS¨r ny aAiKaA hY ‘t¨sINmyry lok nhIN ho’ `sy TAvyN< `h ij`Ndy prmyS¨r dypu|tr aKvA`,gy=” hoSyaA 1:10

27aty wsAwAh esrAxyl bAry cIkdA hY:“ik esrAxyl dy lok BAvyN ig,tI iv|c sm¨»dr

dI ryt dy brAbr ho,< pr `s dy kuJ lok hI bcAxyjA,gy= 28hM< ik`N ik pRBU DrtI dy lokM dA CytIaty pUrI trHM inr,A krygA=”*

29ijvyN wsAwAh ny a|gy vI ikhA hY:“SB toN SktISAlI pRBU ny aAp,y kuJ lokM ^ sA.y

lE bcAeaA= jykr `sny aijhA nA kItA hu»dA<tM asIN vI sdUm vrgy ho jMdy aty gomrAh ijhyb, jMdy=”*30tM es sB dA kI arT hoeaA? es dA mtlb

eh hY ik: gYr whUdI lok ijh/y DrmI ho, dI koiSSnhIN kr rhy sn< DrmI b,AX gX= `h aAp,y ivSvAskAr, hI DrmI b,y= 31aty esrAxyl dy lokM ny aAp,yaAp ^ DrmI bnA`n lE SrHA ^ kbUilaA< pr `hevyN krn iv|c nAkAmwAb rhy= 32ik`N? ik`Nik `haAp,y k»mM rAhIN DrmI bn, dI koiSS kr rhy snaty nA ik inhcA rAhIN= `h `nHM p|TrM ty a/Hky ijh/ylokM ^ Qokr KuaA`Ndy hn= 33poTIaM es p|Tr bAryaAKdIaM hn:

“vyKo< mYN sIwon* iv|c e|k p|Tr pA`NdA hM ijh/AlokM ^ Qokr KuaAvygA= aty eh e|k c|qAn hY jo lokMtoN pAp krvA`NdI hY pr `h mnu|K ijh/A ik `sc|qAn ty inhcA rKdA hY inrAS nhIN kItA jAvygA=”

wsAwAh 8:14; 28:16

hy BrAvo aty BY,o< myry idl dI e|CA hY atyprmyS¨r ^ pRArTnA hY ik sAry whUdI bcAX

jA sk,= 2eh g|l mYN whUdIaM bAry aAK skdA hM=

“ik esrAXl ... inr,A krygA” wsAwAh 10:22–23

“sB toN SktISAlI ... b, jMdy” wsAwAh 1:9

sIwon wrUSlm Sihr dA dUsrA nAm=

`h s|cm|uc prmyS¨r dA anusr, kr,A cAhu»dy hn

10

romIaM ^ 10:3-11:2 1170

pr `nHM ^ shI >\g nhIN ptA? 3`h a,jA, sn ikikvyN prmyS¨r lokM ^ DrmI b,A`NdA hY= aty `nHM nyaAp,y mnBA`Ndy >\g nAl aAp,y aAp ^ DrmIbnA`, dI koiSS kItI= es lE `nHM ny prmyS¨r dylokM ^ DrmI bnA`, dy >\g ^ kbUl nA kItA= 4ik`Nik msIh ny SrHA dA a»t kr id|tA tM jo koE vI ivaktI<ijh/A `s iv|c inhcA rKdA hY< DrmI b,AeaAjAvygA=

5mUsA ny DrmI bn, lE SrHA ^ m»n, bAry iliKaAaty ikhA< “iksy `s ivaktI ^< ijh/A SrHA duaArAij`,A cAhu\dA hY `h g|lM krnIaM cAhIdIaM hn joSrHA aAKdI hY=”*

6pr poTI DArimktA bAry aAsTA rAhIN aAKdI hY:“aAp,y ic|t iv|c eh nA aAKo< ‘kO, svrg t|kjAvygA?’” esdA arT hY< “kO, msIh ^ hyQM ilaA`,vAsty svrg t|k jAvygA?”

7“aty eh vI nA aAKo< ‘DrtI dy T|ly kO, jAvygA’”es dA arT hY: “kO, msIh ^ vAps ilaA`, vAstyhyQM mØt dy rAj ^ jAvygA=” 8es dI jgHA< poTI aAKdIhY< “prmyS¨r dy `pdyS t¨hA.y nyy/y hn= eh t¨hA.y mU»haty t¨hA.y idl iv|c hn=” eh is%iKaA inhcA dIis%iKaA hY jo asIN lokM iv|c pukArdy hM= 9jykr tU\aAp,y mU»h nAl aYlAn krdA hYN< “iwsU pRBU hY” atyjykr tU\ aAp,y idl iv|c wkIn krdA hYN ik prmyS¨rny iwsU ^ m¨ridaM toN `QAeaA hY tM tU\ bcAeaAjAvyNgA= 10hM< asIN aAp,y idlM nAl inhcA krdyhM< es lE asIN DrmI b,AX jMdy hM= asIN aAp,yKud dy mU»hM nAl aYlAn krdy hM ik asIN `s iv|cinhcA krdy hM< es lE asIN bcAxy gxy hM 11hM⁄poTI aAKdI hY< “ijh/A vI mnu|K `s `%pr inhcAr|KygA `s ^ Srim»dA nhIN ho,A pvygA=”* 12poTI dA`h pYrA aAKdA hY< “koE vI ivaktI” ik`N ik prmySrwhUdI aty gYr whUdI iv|c Byd nhIN krdA= `hI pRBUsB dA pRBU hY= pRBU `nHM sB lokM ^ aTAh asIsMid»dA hY ijh/y `s iv|c inhcA r|Kdy hn= 13poTIaMaAKdIaM hn< “hr `h mnu|K jo pRBU iv|c ivSvAsr|KdA hY bcAeaA jAvygA=”*

14pr shAetA lE pRBU iv|c BrosA krn toN pihlM<`nHM ^ `s iv|c ivSvAs krnA cAhIdA hY= aty `s

“iksy ... aAKdI hY” ibvsATA 30:12–14

“ijh/A ... ho,A pvygA” wsAwAh 28:16

“hr `h mnu|K ... bcAeaA jAvygA” joXl 2:32

iv|c inhcA r|K, toN pihlM `nHM ^ pRBU bAry sun,A

cAhIdA= aty `s bAry su,n toN pihlM iksy ^ `nHM ^`s bAry d|s,A cAhIdA? 15aty jy lok Byjy nA jA, tM`h prcAr ikvyN krn? ijvyN ik eh iliKaA hY: “`nHMlokM dy crn< ijh/y KuS KbrI d|s, lE bAhr jMdyhn< su\dr hn=”*

16pr sAry whUdIaM ny KuS KbrI ^ svIkAr nAkItA= ijvyN ik wsAwAh kih»dA hY< “pRBU< iknHA ny `ss»dyS ty ivSvAs kItA< jo `nHM ny sAToN sui,aA?”*17es lE inhcA< KuS KbrI sun, toN aA`NdI hY< aty`h KuS KbrI `doN su,dy hn jdoN koE `nHM ^ msIhbAry d|sdA hY=

18pr mYN puCdA hM< “kI lokM ny KuSKbrI nhIN su,I?”hM< `nHM ny su,I= ijvyN ik eh poTI iv|c iliKaA hoeaAhY<

“`nHM dIaM aAvAzM sArI DrtI ty gEaM aty `nHMdy bol dunIaM dy a»t tIk phu»cy=” zbUr 19:4

19mYN iFr pu|CdA hM< “kI esrAxyl dy lok eh nAsmJ sky?” hM< `nHM ny smiJaA< mUsA prmyS¨r lEeh aAKdA hY:

“mYN `nHM lokM ^ ErKAl° b,AvMgA jo kOm nhINhn= t¨hA^ gu|sy krn lE mYN e|k kOm dA estymAlkrMgA ijs ^ koE smJ nhIN hY=” ibvsTA 32:21

20iFr wsAwAh ny eh in.rtA nAl prmySr ^ aAiKaA:“`h lok ijnHM ny mY^ nhIN BAilaA< `nHM ny mY^

l|B ilaA= sgoN ijnHM ny mY^ nhIN BAilaA `nHM ty mYNprgq hoeaA=” wsAwAh 65:1

21prmyS¨r ny gYr whUdIaM lE eh g|l wsAwAh toNaKvAE pr whUdIaM lE prmyS¨r aAKdA hY< “sArAidn mYN es kOm dA e»tjAr kr irhA sM jo a,-aAigaAkArI hY aty myrA anusr, krn toN enkArkrdI hY=”*

prmyS¨r ny aAp,y lokM ^ BulAeaA nhINes lE tM mYN p|CdA hM< “kI prmyS¨r nyaAp,y lokM ^ nAm»zUr kItA?” nhIN⁄ mYN Kud

e|k esrAxylI hM= hM< mYN abrAhAm dy pirvAr aty

“`nHM lokM dy crn ... su\dr hn” wsAwAh 52:7

“pRBU ... sui,aA” wsAwAh 53:1

“sArA idn ... krdI hY” wsAwAh 65:2

ibnjAmIn dy v\S toN hM= 2prmyS¨r ny esrAxylIaM ^

11

1171 romIaM ^ 11:3-22

aAp,y lokM vM{ `nHM dy j\m, toN vI pihlM cui,aA ty`sny `nHM ^ nAm»zUr nhIN kItA= t¨sIN c»gI trHM<jA,dy ho ik xylIwAh bAry poTIaM kI aAKdIaM hn=poTIaM xylIwAh aty `s dIaM prmySr dy a|gy esrAxylivru|D pRArTnAvM bAry d|sdIaM hn⁄ 3xylIwAh nyaAiKaA hY “pRBU⁄ lokM ny tyry nbIaM ^ jAnoN mArsu%iqaA< tyrIaA jgvydIaM >Ah su|qIaM aty mYN hIe|klA nbI rih igaA hM aty `h hu, myrI jAn dyip|Cy pxy hoxy hn=”* 4pr prmyS¨r ny xylIwAh ^ BlAkI jvAb id|tA? prmyS¨r ny aAiKaA< “mYN aAp,y lEs|t hzAr mnu|KM ^ rK Ci.aA hY jo ajy vI mY^ m|TAqykdy hn< ijh/y baAl zbUl* a|gy nhIN Juky=”*5esy trHM hu, vI `%Ty kuJ lok hn jo prmyS¨r duaArA`sdI ikrpA kAr, cu,y gX= 6jykr prmyS¨r aAp,ymnu|KM ^ aAp,I ikrpA krky cu,y< tM `h prmyS¨r dymnu|K b, gX hn< nA ik aAp,I krnI kAr,= jykr`h `nHM dy k\mM kAr, DrmI b,AX gX hn< FyrprmySur dI dwA dA tohfA hor vDyry tohFA nAhu\dA=

7tM iFr kI hoeaA⁄ esrAxyl dy lokM ny DrmI ho,dI koiSS kItI pr `h nAkAmwAb rhy= pr prmyS¨rduaArA cu,y lok DrmI b, gX= bAkI lok >IQ b,yrhy aty prmyS¨r ^ su,n toN enkArI b, gX= 8ijvyNik poTIaM iv|c iliKaA igaA hY<

“prmyS¨r ny `nHM ^ gihrA s`, id|tA=”wsAwAh 29:10

“prmySr ny `nHM ^ sO, id|tA prmySr ny `nHM dIaMa|KM b»d kr id|tIaM tM jo `h nA vyK sk,= `s ny`nHM dy k»n b»d kr id|ty tM jo `h su, nA sk,= ehhAly t|k vApr irhA hY=” ibvsTA 29:4

9aty dA~d aAKdA hY:“`nHM dI aAp,I dAavt ^ `nHM lE JMsA b,

jA, id`= `nHM ^ F\dy iv|c Fs jA, id`= `nHM ^i.|g, aty szA pA`, id`=

10`nHM dIaA a|KM Du\dlIaM ho jA, tM jo `h nAvyK sk, aty `h hmySM s»kq ’c rih,=”

“pRBU ... hn” rAijaM dI pihlI poTI 19:10, 14

baAl zbUl JUQy pRBU dA nM

“mYN aAp,y ... a|gy nhIN Juky” rAijaM dI pihlI poTI 19:18

zbUr 69:22–23

11tM mYN pu|CdA hM: jdoN whUdI i.|gy< kI `s igrAvqny `nHM ^ tbAh kItA? nhIN⁄ pr `nHM dI gltI nyhorM kOmM lE mktI ilaMdI= eh whUdIaM ^ ErKAlUbnA`, lE vApiraA= 12whUdIaM dI gltI pUrIdunIaM lE asIsM dA kAr, b,I= jo whUdIaM nyguaAeaA gYr whUdIaM lE mhAn asIsM ilaAeaA=es >\g nAl< dunIaM iv|c `doN jdoN whUdI `vyN dylok b, gX jo prmyS¨r cAhu\dA ik `h ho, tM horvDyry asIsM ho,gIaM=

13hu, mYN t¨sM lokM ^ aAK irhA hM jo ik horM kOmAtoN hn= mYN horM kOmA lE rsUl hM< so ijh/A myrA k»m hYmYN ij»nA c»gA ho sky krn dI koiSS krMgA= 14mY^aAs hY< mYN aAp,y lokM ^ ErKAlU b,A skdA= estrHM< mYN `nHM iv|coN kuJ ^ bcA`, iv|c mdd krnwog ho skMgA= 15prmyS¨r ny whUdIaM toN aAp,A mU»hmo/ ilaA= jdoN e»J hoeaA< tM eh spSq ho igaA ikprmyS¨r prAEaM kOmM dy lokM dA im|tr b, igaA hY=es lE jdoN prmySur whUdIaM ^ kbUldA hY< tMinSict hI eh dunIaM lE mØt toN bAad iz\dgIilaAvygA=

16jykr roqI dI pihlI grAhI prmyS¨r ^ ByNq kItIjAvy< tM `h sArI roqI piv|tr ho jMdI hY= jykr drKtdIaM j/HM piv|tr hn< tM es dIaM qih,IaA vIpiv|tr ho,gIaM=

17eh evyN hY ijvyN ik jYtUn dy drKt dIaM kuJqih,IaA to/ id|tIaM gEaM ho,< aty j»glI jYtUndy drKt dIaM qih,IaM ^ pihly jYtUn dy drKtnAl lA id|tA hovy= tsIN gYr whUdI< jo j»glI qih,IaMvMg ho< hu, pihly drKt dI tAkt aty jIvn ^sMJA kr rhy ho= 18es krky Gm». nA kro ik t¨sIN`nHM qu|qIaM hoEaM qih,IaM nAloN `%tm ho= t¨hA.yGm». krn dI koE vjh nhIN hY= ik`N ik eh t¨sINnhIN ho< jo qih,I ru|K ^ jIvn id»dI hY< eh j/H hY jot¨hA^ jIvn id»dI hY= 19t¨sIN aAKogy< “qih,IaM eslE to/IaM gEaM tM jo mYN drKt nAl ipPNd lAeaAjA skM=”

20eh s|c hY ik `h `nHM dI anAsTA kAr, to/IaMgEaM sn= ijvyN tyry lE< tU\ `s ru|K ty aAp,I aAsTAkAr, QihiraA hYN= Gm». nA kr sgoN .r ky rih=21ik`N ik jykr prmyS¨r ny aslI qih,IaM ^ nhINbKiSaA< tM jykr tU\ aAsTA iv|c siTr nhIN rhyNgA=tM `h tY^ vI nhIN bKSygA=

22tM vyK prmyS¨r ik»nA idaAlU hY< aty `h ik»nAs˘Kt vI hY= prmyS¨r `nHM ^ d». id»dA hY jo `s ^

romIaM ^ 11:23-12:6 1172

m»n,o hq jMdy hn< pr prmySr tyry lE idaAlU hovygAjykr tU\ `s dI imhr iv|c siTr rhyN= nhIN tM tU\ vIdrKt toN v|> id|tA jAvyNgA= 23e`N `nHM lE< jykr`h m¨/ prmyS¨r iv|c ivSvAs krn l|g,< tM vApsru|K dI ip`Nd lAX jA,gy= hM< prmyS¨r `nHM ^ iFrtoN drKt dI ip`Nd lA`, wog hY= 24j»glI qih,IlE e|k c\gy jYtUn dy drKt dI qih,I nAl ip`NdlA`,I kudrtI nhIN hY= pr t¨sIN ZYr whUdI `nHMqih,IaM vMg ho ijh/IaM j\glI zYtUn dy drKt toNv>IaM gEaM hn= aty e|k vDIaM zytUn dy drKtdI ip`Nd lAEaM gEaM ho= pr `h whUdI `nHMqih,IaM vrgy hn jo c\gy drKt ty `gIaM= eslE inSict hI `h aAp,y drKt dI ip`Nd dobArAlAEaM jA skdIaM hn= 25myry BrAvo aty BY,o< mYNcAhu\dA hM ik t¨sIN es gupt s|c ^ smJo= eh s|ct¨hA^ eh t|T smJ, iv|c mdd krygA ik t¨hA^ sBkuJ nhIN ptA= s|c eh hY: esrAxylIaM dA e|k ih|sAkQor b,A id|tA igaA hY= pr `h `doN bdlygA jdoNkAFI sAry gYr-whUdI prmyS¨r kol aA jA,gy= 26e»JhI sAry esrAxylI bcAX jA,gy< eh poTIaM iv|c ikhAigaA hY:

“mktIdAtA sIwon toN aAvygA= `h wAkUb dy pirvArdIaM sArIaM buiraAEaM bAhr k|> su|qygA=

27aty mYN eh ekrArnAmA `nHM lokM nAl b,AvMgA<jdoN mYN `nHM dy pAp k|> dyvMgA=”

wsAwAh 59:20–21; 27:9

28whUdIaM ny KuS ˘KbrI ^ m»n, toN enkAr kItAes lE `h prmyS¨r dy vYrI ho gxy= eh t¨hA.y nAlgYr whUdIaM ^ mdd krn lE vApiraA= pr whUdIprmyS¨r duaArA cu,y hoxy lok hn= es lE prmyS¨r`nHM ^ ap,y `nHM vAidaM KAtr pRym krdA hY jo `sny `nHM dy ip` dAidaM nAl kIty sn= 29prmyS¨r`nHM lokM bAry aAp,A mn kdI nhIN bdlygA ijnHM ^`h s|ddA hY ty jo dAtM `h `nHM ^ id»dA hY= 30atItiv|c< t¨sIN prmyS¨r ^ av|igaAkArI sI< pr hu, t¨sINwhUdIaM dI av|igaAkArtA kAr, imhr pRApt kItIhY= 31hu,< `h vI t¨hA.y ty prmyS¨r dI imhr dy ntIjyvjoN< a,aAigaAkArI ho gX hn= tM hu,< `h aAp,IvArI prmyS¨r toN imhr pRApt krngy= 32sB lokM nyprmyS¨r ^ m»n, toN enkAr kItA< es lE prmyS¨rny sAry lokM ^< ijnHM lokM ny `s ^ nhIN m»inaA< ek|QAkItA< tM jo `h sB sB lokM ^ aAp,I imhr ivKAsky=

prmyS¨r dI `stit kro33hM< prmySr dIaA dAtM ik»nIaM mhAn hn= `sdI

bu|DtA aty igaAn dA koE a»t nhIN= koE vI ivaktI`s dy inr,y dI ivaAiKaA nhIN kr skdA nA hI koE`s dA >\g smJ skdA hY= 34ijvyN ik poTIaM iv|caAiKaA igaA hY<

“pRBU dy mn ^ kO, jA,dA hY? kO, hY jo `sdAslAhI b,y?” wsAwAh 40:13

35“iks ny prmyS¨r ^ kuJ id|tA? ijh dA `s ^ m¨/vAps id|tA jAvy=” a|wUb 41:11

36hM< prmyS¨r hI sB dA isrj,hAr AhY= `s dyrAhIN sB kuJ TM iqkA,y ty hY aty `s vAsty sB kuJhY= prmyS¨r ^ sdA sdA lE mihmA= aAmIn⁄

aAp,A jIvn prmyS¨r dy hvAly kroes lE hy BrAvo aty BY,o< mYN prmyS¨r dIdwA dI KAtr t¨hA.y a|gy byntI krdA hM ik

t¨sIN aAp,y jIvn ^ prmyS¨r dy a%gy jI`NdI blIb, ky ByNq kro= eh ByNq isrF prmyS¨r lE ho,IcAhIdI hY aty `s ^ hI pRs\n krn lE ho,I cAhIdIhY= aAp,y aAp dA eh blIdAn t¨hA.I prmyS¨r dIaAtmk `pAsnA hY= 2aAp,y aAp ^ es dunIaM dylokM vrgA nA b,AP< pr aAp,y mnM ^ tAzA kroaty e|k nvyN >\g nAl soco tM jo t¨sIN pCA, sko atyprmyS¨r dI e|CA kbUl skoN= t¨sIN jAn, wog hovoNgyik ikh/IaM g|lM c\gIaM hn aty prmyS¨r ^ pRs\nkrdIaM hn< aty ikh/IaM g|lM shI hn=

3prmyS¨r ny mY^ e|k KAs tohFy nAl invAijaA hY=esy lE mYN t¨hA.y iv|coN hr e|k ^ kuJ aAK,A cAhu\dAhM= eh nA smJ,A ik jo t¨sIN asl iv|c ho t¨sIN `sto v|D c»gy ho= thA^ aAp,y aAp ^ `vyN vyK,A cAhIdAhY ik jo t¨sIN asl iv|c ho= eh inr,A ik t¨sIN ikhoijhy ho t¨sIN inhcA rAhIN ptA lgA skdy ho ijh/IprmyS¨r ny t¨hA^ id|tI hY= 4sA.y sBnM kol srIr hYaty `s SrIr dy kE a»g hn< eh sAry a»g ekoijhA k»m nhIN krdy= 5esy trHM< asIN bhut sAry lokhM< pr msIh iv|c asIN e|k SrIr hM= asIN sAry `ssrIr dy a»g hM aty hryk a»g SrIr dy dUjy sAry a»gMnAl s»b»iDt hY= 6asI sAry v|K-v|K sugAtM nAl invAjygxy hM hryk sugAt prmySr dI ikrpA nAl sA^ pRApthoE hY= jykr iksy ivaktI kol ag\m vAk dI dAt*hY< tM `s ^ eh aAp,I inhcA anusAr vrtnI cAhIdI

12

1173 romIaM ^ 12:7-13:9

hY= 7jykr iksy ^ syvA krn dI dAt pRApt hoE hY tM`s ^ syvA krnI cAhIdI hY= jykr iksy kol is%iKaAdA fl pRApt hY tM `s ^ is%iKaM dy,I cAhIdI hY=8jykr iksy ivaktI kol dUijaM ^ arAm dy, dIdAt hY< `s ^ eh dUijaM dy suK lE vrt, id`=jykr iksy ivaktI kol dUijaM ^ dy, dI dAt hY< `s^ `dArtA nAl dy, id`= jy e|k ivaktI kolagvAE krn dI dAt hY tM `s ^ `nHM dI k/Iimhnt nAl agvAE krn id`= jy e|k ivaktIkol deaA drSA`, dI dAt hY tM `s ^ `hI KuSInAl krn id`=

9t¨hA.A ipaAr s|cA hovy< bdI ^ nfrt kro< isrfc\gIaM g|lM hI kro= 10e|k dUjy nAl kudrtI pirvArMvM{ BY,M BrAvM ij\nA ipaAr kro= t¨sIN aAp,y-aAptoN v|D ij»nA ik t¨sIN aAp,y lE mAn cAhu»dy ho< `s toNv|D mAn aAp,y BYY,A BrAvM ^ dyvo= 11jdoN t¨hA^prmyS¨r lE< ij\nA t¨sIN kr skdy ho< k\m krn dIzrUrt pvy tM aAls mihsUs nA kro= aAtmk tOr ty`tsAiht ho ky `s dI syvA iv|c lIn rho= 12aAsiv|c KuS rho aty s»kq iv|c DIrj rKo= hr vktpRArTnA kro= 13prmySr dy `nHM lokM nAl cIzM SMJIaMkro ijnHM ^ mdd dI lo/ hY= `nHM lokM ^ vyKo ijnHM ^mdd dI zrUrt hY aty `nHM ^ aAp,y GrI in`NtAid`= 14`nHM lokM ^ vI c\gIaM g|lM hI aAKo jo t¨hA.ynAl mA/A slUk krn< aty `nHM ^ srAp nA id`=15jdoN dUjy lok KuS ho,< `nHM dI KuSI iv|c SAiml hovojykr `h `dAs ho,< `nHM dI `dAsI sMJI kro= 16e|kdUjy nAl amn SMtI iv|c rho= Gm».I nA b,o= sADAr,lokM nAl dostI krn dy cAhvAn b,o= aAp,y igaAndA izaAdA a»dAzA nA lAP=

17jykr t¨hA.y nAl koE glt k»m kry `s dy jvAbiv|c `s nAl burA nA kro= aAp,A `hI `dyS b,APjo sB lE c»gA hY= 18ij\nM ho sky< sAry lokM nAlSMtI iv|c rih, lE< kro= 19myry im|tro= jdoN koEt¨hA.y nAl burA kry `s dy bdly iv|c `s ^ szA nAdyvo sgoN e»tjAr kro ik prmyS¨r aApy `nHM ^ aAp,IkropI nAl d»i.t krygA eh ilKt iv|c hY: “pRBU aAKdAhY< mYN hI hM jo d»i.t krdA hM= mYN hI lokM toN bdlAlvMgA=”* 20pr thA^ evyN krnA cAhIdA hY< “jykrtyrA duSm, Bu|KA hY< `s ^ Bojn dy= jykr tyrA vYrI

ag\m vAk dI dAt `h wogtA ijh/I prmyS¨r iksy b»dy ^`s dy lE bol, id»dA hY=

“pRBU aAKdA ... bdlA lvMgA” ibvsTA 32:35

ipaAsA hY< `s ^ kuJ pI, lE dy= e»J krn nAl tU\

`s ^ Srim»dgI dA aihsAs krAvygA=”* 21bdI toNnA hAro< pr c\igaAE krky bdI ^ hrAP=

t¨hA.I srkAr dy SAskM ^ m»not¨hA^ sAiraM ^< `%c aiDkArIaM ^ m»n,AcAhIdA hY= hr koE< jo SAsn krdA hY< prmySr

duaArA `nHM ^ aiDkAr id|tA igaA hY= aty `h sArylok< ijh/y hu, SAsn kr rhy hn `nHM ^< prmyS¨rv|loN eh aiDkAr pRApt kItA hY= 2es lE e|kivaktI ijh/A aiDkArIaM dI ivroD krdA hY `hprmyS¨r dI ivv|sTA dA ivroD krdA hY= ijh/y ivroDkrdy hn `nHM ^ d». id|tA jAvygA= 3ijh/y lok `hIkrdy hn jo shI hY< `nHM ^ hAkmM toN .rnA nhINpYNdA= pr Zlt k\m krn vAilaM ^ hAkmM toN .rnAcAhIdA hY= kI t¨sIN hAkmM toN byKof rih,A cAhu»dy ho?tM thA^ c\gA krnA pvygA= jykr tsIN QIk k»m krogytM SAsk t¨hA.I `stit krygA= 4hAkm t¨hA.I mddlE prmyS¨r dA syvk hY= pr jykr t¨sIN glt g|lMkro< tM t¨hA^ .rnA cAhIdA hY= ik`N ik hAkm kold». dy, dA aiDkAr hY aty `h `s aiDkAr dI vrtoNkryNgA= `h< lokM ^ szA dy, lE jo glt g|lMkrdy hn< prmyS¨r dA syvk hY= 5es lE t¨hA^ `%caiDkArIaM dy hukmM ^ m»n,A cAhIdA hY= thA^ aAigaAdA av|S pAl, krnA cAhIdA hY ik`Nik jykr t¨sINnhIN m»ndy tM t¨sIN szA dy BAgI ho< t¨hA^ es lEvI aAigaA m»n,I cAhIdI hY ik`N ik t¨sIN jA,dy hoik ehI QIk hY= 6ehI kAr, hY ik t¨sIN mihsUl vIid»dy ho= SAsk aAp,y k\mM iv|c ruJy hn ik`N ik prmySrdy syvk hn= 7sBnM ^ `h kuJ dy id` ijs dy vIt¨sIN iksy ^ dy,dAr ho= `nHM ^ mihsUl id` ijsdyt¨sIN dy,dAr ho= `nHM lokM ^ e|zt id`< ijnHM ^t¨sIN e|zt dy dy,dAr ho= `nHM lokM ^ sitkAr idPijnHM lE sitkAr dy t¨sIN dy,dAr ho=

dUijaM ^ pRym kro ijvyN SrHA aAKdI hY8iksy dy krjAE nA rho= pr hmySA e|k dUjy dy

ipaAr dy krjAE hovo= ijh/A dUijaM lokM ^ ipaArkrdA hY `s ny sArI SrHA ^ m»inaA hY= 9BlA mYN ehik`N aAKdA hY? ik`Nik SrHA kih»dI hY< “bdkArI nAkro< iksy ^ nA mAro< corI nA kro< aty dUijaM dIaM

“jykr tyrA ... aihsAs krAvygA” khA`tM 25:21, 22

“bdkArI nA kro ... e|CA nA kro” kUc 20:13–15, 17

cIzM dI e|CA nA kro=”* asl iv|c eh sAry hukmnAmy

13

romIaM ^ 13:10-14:17 1174

pUrI trHM e|ko hI hukm iv|c zAhr hn: “dUijaM nAl`vyN pRym kr ijvyN tU\ aAp,y aAp ^ krdA hYN=”*10ipaAr dUijaM lokM ^ s|q nhIN mArdA es lEdUijaM ^ pRym krnA pUrI SrHA ^ m»n, vM{ hY=

11mYN eh sB glM es lE aAK irhA hM ik`Nikt¨sIN jA,dy ho ik asIN KAs smyN iv|c ijP rhy hM= hM<hu, t¨hA^ t¨hA.I nINd toN jAg, dA ehI smM hY=ik`N ik hu, sA.I m¨ktI sA.y inhcA krn dy smyN toNvI bhut ny/y hY= 12rAt* hu, bhutI bIt gE hY atyidn* c/Hn vAlA hY= es lE hu, sA^ hnyry dy k\mkrny b»d kr dy,y cAhIdy hn= sA^ pRkAS dy k»mkrny cAhIdy hn= 13sA^ shIN >»g nAl jI~,A cAhIdAhY ik`N ik eh cAn, dy lokM lE wog hY= sA^ anYitkaty iFzUl dAavtM nhIN krnIaM cAhIdIaM= sA^SrAbI nhIN ho,A cAhIdA= sA^ aAp,y SrIrM nAliksy trHM dy ijnsI pAp nhIN krny cAhIdy= sA^ iksynAl ivvAd nhIN krnA cAhIdA hY jA iksy nAl ErKAmihsUs nhIN krnI cAhIdI= 14pr tsIN pRBU iwsU msIh^ aAp,A pihrAvM b,A lvo= es bAry nA soco ikt¨sIN aAp,y pApI suBAa aty duSq e|CAvM ^ ikvyNpUrn kroNgy=

dUjy lokM dI in»idaA nA kro`h mnu|K ijh/A inhcA iv|c kmzor hovy `s^ aAp,I s»gt iv|c rlA`, toN mnA nA kro

ty nA hI `s nAl `s dy alg ivcArM bAry bihskro= 2koE e|k mnu|K socdA hY ik `h ijho ijhA cAhyBojn KA skdA hY= pr dUjA ivaktI jo aAp,y ivSvAsiv|c kmzor hY `h eh socdA hY ik `s^ isrF sbzIaAhI KA,IaM cAhIdIaM hn= 3ijh/A ivaktI ehjA,dA hY ik `h iksy vI BMt dA Bojn KA skdA hY`s^ eh nhIN soc,A cAhIdA ik `h dUjy ivaktInAloN c»gA hyY jo kyvl sbzIaM KMdA hY= aty ijh/AivaktI kyvl sbzIaM KMdA hY `s^ eh nhIN soc,AcAhIdA ik `h ivaktI< jo sB kuJ KMdA hY< glt hY=prmySr ny `s ivaktI ^ kbUl ilaA hY= 4dUjy ivaktIdy nOkr dA inr,A krn vAlA tU\ kO, hY? isrF `s dymAlk ^ ehI fYslA krnA cAhIdA hY ik `h glt hYjM shI= aty pRBU dA syvk shI hovygA ik`Nik pRBU `s

“dUijaM nAl ... krdA hYN” lyvIaM 19:18

rAt `s pAp dI dunIaM lE vritaA igaA pRtIk ijsiv|c asIN rih»dy hM=

idn `s c\gy smyN dA pRtIk ijh/A aA`, vAlA hY=

^ shI bnA`, dy smr|T hY=

14

5e|k ivaktI ivSvAs krdA hY ik SAed e|kidn dUjy idn nAloN c»gA hY= dUjA ivaktI ivSvAskr skdA hY ik hr idn `hI hY= hr e|k ^ aAp,yinhcy bAry aAp,y Kud dy mn iv|c mjbUt ho,A cAhIdAhY= 6ijh/A ivaktI ivSvAs krdA hY ik e|k idndUjy nAloN c»gA hY `h eh pRBU lE kr irhA hY= atyijh/A mnu|K hr BMt dA Bojn KMdA hY `h pRBU dy lEKMdA hY aty `h prmyS¨r dA D\nvAd krdA hY= ijh/Amnu|K KAs Bojn KA, toN enkAr krdA hY `h pRBUlE hI krdA hY aty `h prmyS¨r dA D\nvAd krdAhY= 7hM< asIN sAry pRBU kAr, `s lE hI ij`Ndy hM=asIN nA aAp,y lE ij`Ndy hM nA mrdy hM= 8jykrasIN ij`Ndy hM tM asIN pRBU lE ij`Ndy hM= atyjykr asIN mrIX< asIN pRBU lE mrIX= jIivt jMm¨rdA< asIN pRBU nAl s»b»iDt hM=

9msIh miraA aty m¨rdy toN `QAeaA igaA= tM joSAed `h m¨ridaM aty jI`NidaA dohM dA pRBU hosky= 10tU\ aAp,y BrA bAry ik`N inr,A krdA hYN? zMiFr tU\ aAp,y BrA ^ ik`N t|uC jA,dA hYN? asIN sAryprmyS¨r dy inaM dy agy K/Hy hovMgy ty hAzr ho,ApvygA iFr sA.A inaM hovygA= 11poTIaM iv|c vI ehaAiKaA igaA hY ik:

“hr mnu|K myry a|gy invygA hr mnu|K eh aAKygA:ik mYN prmyS¨r hM< mYN ij`NdA pRBU hM aty mYN aAKdA hMik eh evyN hI vAprygA= wsAwAh 45:23

12es krky sA.y iv|coN hryk ny prmyS¨r ^ aApo aAp,AlyKA dy,A hY=

dUijaM ^ pAp nA krn id`13es lE sA^ ek dUjy dA inr,A nhIN krnA

cAhIdA= pr sA^ FYslA krnA cAhIdA hY ik sA^ kdyvI aijhA nhIN krnA cAhIdA jo sA.y BY,M BrAvM toNpAp krA`, jM `nHM ^ aAtmk tOr ty vD, toN roky=14mYN pRBU iwsU iv|c hM= mY^ ptA hY ik aijhA koEBojn nhIN jo KA, lE glt nhIN hY pr jykr koEiksy vst ^ glt m»ndA hY< `h `s lE glt hY=15jykr tyry Bojn kAr, tyrA BrA nArAz hu»dA hY tMes dA BAv tU\ ajy pRym nAl nhIN cldA= aAp,y BrAdI aAsTA `h Bojn KAky nSq nA kro ijh/A `hKA, lE glt smJdA hY= `s dI inhcA ^ nSq nAkro= msIh ny `s lE aAp,I jAn id|tI= 16ijscIz ^< t¨sIN c\gI smJdy ho dUsiraM ^ glt aAK,dA avsr nA id`= 17prmySr dy rAj iv|c KA,A-pI,A

1175 romIaM ^ 14:18-15:16

mh|tv pUr, nhIN sgoN `%Ty eh cIzM mh|tv woghn= DrmI jIvn< SMtI aty piv|tr aAtmA iv|c aAn\d=18ijh/A mnu|K es trIky nAl msIh dI syvA krdA hY`h prmyS¨r ^ BA`NdA hY= `h ivaktI dUijaM lokMduarA vI kbUilaA jAvygA=

19es lE sA^ `nHM g|lM ^ krn lE sKt koiSSkrnI cAhIdI hY ijh/IaM SMtI aty aApSI shAetAilaA`,= 20Bojn KA, ^ prmyS¨r dA k»m nSq krndI aAigaA nA id`= sB Bojn KA, lE c\gy hn=pr `h Bojn KA, lE glt hY ijh/A Bojn dUjyivaktI ^ pAp iv|c .yg, dA kAr, b,y= 21es toNc»gA hY ik mAs nA KADA jAvy jM mY nA pItI jAvy jMkuJ aijhA nA kItA jAvy< jo t¨hA.y BY, jM BrA ^ pApiv|c .yg, dA kAr, b,y=

22enHM g|lM bAry t¨hA.I idR/HtA t¨hA.y aty prmyS¨riv|c gupt r|KI ho,I cAhIdI hY= D»n hY `h ivaktI jo`hI krdA hY jo `h< doSI mihsUs kIty ibnA< shIsocky krdA= 23pr jykr koE ivaktI es bAryinSict hoX ibnA kuJ KMdA hY ik `h shI hY< iFr `hivaktI aAp,y aAp ^ doSI inri,t krdA hY= ik`N?ik`N ik `s mnu|K ny ivSvAs nhIN kItA ik eh shIsI= es lE jykr koE mnu|K ibnA inScy kuJ krdAhY tM eh pAp hY=

sA.y iv|coN jo aAp,y inhcA iv|c tk/y hn<kmzorM dI mdd krn= sA^ `nHM ^ `nHM

dIaM kmzorIaM dUr krn iv|c sAhAetA krnI cAhIdIhY= sA^ aAp,y aAp ^ pRs\n nhIN krnA cAhIdA= 2sA.yiv|coN hr e|k ^ dUijaM lokM ^ pRs\n krnA cAhIdAhY= sA^ eh< `nHM dI inhcA mjbUt krn iv|c shAetAkrn lE krnA cAhIdA hY= 3eTo t|k ik msIh ny kdyvI aAp,y-aAp ^ pRs\n krn lE nhIN jIivaA= ijvyNik poTIaM `s bAry aAKdIaM hn< “`nHM dI bye|ztI<ijnHM ny t¨hA^ bye|zt kItA sI myry ty i.|gI hY=”*4sB kuJ jo atIt iv|c iliKaA igaA sI sA^ isKA`,KAtr iliKaA sI= eh g|lM es lE iliKaM gEaMsn tM jo asIN aAs r|K skIX= aty `h aAs DIrj toNaA`NdI hY aty `h tAkt jo poTIaM sA^ id»dIaM hn=5DIrj aty tAkt prmySr toN aA`NdI hY tM mYN pRArTnAkrdA hM ik prmyS¨r t¨hA^ `sy >\g nAl e|k ho,iv|c shAetA krygA ijvyN msIh iwsU cAhu\dA hY= 6iFrt¨sIN sB ekQy ho jAvogy aty t¨sIN e|k mU»h nAl sA.y

`nHM dI ... i.|gI hY” zbUr 69:9

pRBU iwsU msIh dy prmyS¨r iptA dI `stit krogy=

15

7msIh ny t¨hA^ svIkAiraA< tM t¨hA^ vI e|k dUjy ^kbUl,A cAhIdA hY= es nAl prmySr dI mihmA hovygI=8mYN thA^ d|sdA hM ik iwsU eh ivKA`, lE whUdIaMdA syvk b,AeaA< ik prmySr aAp,y vcn pUry krdAhY= msIh ny aijhA eh sAibt krn lE kItA ikijh/A vcn prmyS¨r ny whUdIaM dy ip`vM nAl kItAsI `h pUrA krygA= 9msIh ny vI e`N kItA tM jogYr-whUdI< prmyS¨r ^ `s imhr lE mihmA dy sk,jo `h `nHM ^ id»dA hY= poTIaM iv|c eh iliKaA hoeaAhY:

“es kAr, mYN gYr whUdIaM iv|coN tyrI `stitkrMgA aty tyry nAm dA wS gAvMgA=”

zbUr 18:4910poTI eh vI aAKdI hY:

“hy gYr whUdIP< t¨hA^ prmyS¨r dy lokM nAl imlky KuS ho,A cAhIdA hY=” ibvsTA 32:43

11poTI eh vI aAKdI hY;“t¨sIN sAry gYr-whUdIP< pRBU dI `stit kro; aty

sB kOmoN< `s dI `stit kro=” zbUr 117:1

12aty wsAwAh aAKdA hY<“koE wsI dy pirvAr iv|coN `%QygA aty gYr whUdIaM

ty rAj krn lE aAvygA= aty gYr-whUdI `s iv|caAs r|K,gy=” wsAwAh 11:10

13mYN pRArTnA krdA hM ik prmyS¨r< jo ik aAs dAsRot hY= t¨hA^ aAs aty SMtI nAl BrpUr kry= t¨sIN`s iv|c wkIn r|KoN= tM jo piv|tr aAtmA dI SktIrAhIN t¨hA.y iv|c aAs BrpUr hoky bAhr .u|lHy=

pØl¨s dA aAp,y k»m bAry d|s,A14myry BrAvo aty BY,o< mYN wkIn rKdA hM ik t¨sIN

c»igaAE nAl BrpUr ho aty t¨hA.y kol sArA igaAnhY= ty t¨hA.y kol e|k dUjy ^ isKA`, dI wogtA hY=15pr mYN `nHM g|lM bAry< ijh/IaM mYN t¨hA^ cytykrA`,IaM cAhu\dA sM< KulHy tOr ty iliKaA hY= mYN aijhAes lE kItA ik`N ik prmyS¨r ny mY^ es KAs tohfynAl invAijaA sI= 16prmyS¨r ny mY^ msIh iwsU dAsyvk gYr-whUdIaM vAsty aty prmyS¨r dI KuS KbrI^ FYlA`, lE b,AeaA hY= mYN eh gYr whUdIaM dIKAitr e|k ByNq bn, lE kr irhA hM jo prmyS¨rduaArA kbUlI jAvygI= eh piv|tr aAtmA duaArAb,AE piv|tr ByNq hovygI=

romIaM ^ 15:17-16:10 117617es lE jo mYN prmySr lE msIh iwsU iv|c kItA

hY mY^ `s ty mAn hY= 18myrA hOslA nhIN pYNdA ik mYNaAp,y kIty bAry kuJ bolM< pr mY^ `nHM g|lM bArybol, dA kAFI hONslA hY ijh/IaM msIh ny myry rAhINgYr-whUdIaM ^ prmyS¨r lE aAigaAkAr ho, lEaAKIaM= 19`nHM ny krAmAtM dI SktI< ajUby aty aAtmAdI SktI dy kAr, prmyS¨r dI aAigaA dI pAl,AkItI= mYN wrUSlm toN lYky e|l¨irkun dy cAry pAisaMtIk msIh dI KuS KbrI bAry prcAr kItA= 20mYN hmySAprmyS¨r dI KuS KbrI dA prcAr `nHIN TAvIN krnAcAihaA ij|Ty lokM ny kdy vI msIh bAry nhIN sI sui,aA=mYN aijhA es lE krdA hM ik`N ik mYN iksy hor dyk\mM ty kuJ nhIN `sArnA cAhu»dA ijs dI SurUaAt pihlMhI ho cu|kI hovy= 21pr eh poTIaM iv|c iliKaA vIhoeaA hY:

“ijnHM lokM ny `s bAry nhIN sui,aA `h vyK,gy;aty `h ijnHM ny `s bAry nhIN sui,aA `h smJ,gy=”

wsAwAh 52:15

pØl¨s dI rom ^ jA, dI wojnA=22esy kAr, mY^ t¨hA.y v|l aA`, toN kE vArI

roikaA igaA sI=23hu, enHM TAvM to mYN aAp,A k»m m¨k»ml kr c|ukA

hM= aty l\by smyN toN< mYN thA^ iml,A cAhu\dA sM= 24eslE hu, mYN ihspAinwA ^ jAvMgA= hM< mY^ aAs hY ikihspAinwA jMdA hoeaA t¨hA.y v|l wAtrA krMgA atypUrI trHM t¨hA.I s»gt dA aAn\d mA,MgA= td `sfyrI ty t¨sIN myry m|ddgAr is|D ho skdy ho= 25hu, mYNwrUSlm iv|c prmyS¨r dy lokM dI m|dd lE jA irhAhM= 26mkdUinwA aty aKAwA dy SrDAlUaM ny KuSI nAlwrUSlm iv|c prmyS¨r dy lokM dI mdd lE< ijh/ygrIb hn< kUJ pYsA ek|QA krn dA inScA kItA hY=27mkdUnIwA aty aKAwA dy lokM `nHM dI mdd krniv|c KuS sn= asl iv|c< `nHM ny mihsUs kItA ik eh`nHM dA Frz sI= `nHM ny gYr whUdI hu\idaM hoeaMvI whUdIaM dIaM aAtmk asIsM iv|c sMJ pAE sI=es lE hu, `nHM ny mihsUs kItA ik `nHM ^ whUdIaMdI BOitk vstM nAl< ijh/IaM `nHM kol hn shAetAkrnI cAhIdI hY= 28mYN es g|lo inSic»t ho lvM ikwrUSlm dy lokM lE jo Dn e|kQA kItA igaA sI<`h `nHM grIb lokM t|k pu|jdA ho cukA hY< eh k»misry cA/H ky< mYN ihspAinwA v|l aAvMgA= jdoN mYNhspAinwA jA irhA hovMgA< mYN thA.y v|l wAtrA krMgAmYN `%Ty rukAgA aty t¨hA^ imlMgA= 29mY jA,dA hM ik

jdoN mYN t¨hA.y kol aAvMgA tM msIh dI BrpUr bKiSSt¨hA.y lE lY ky aAvMgA=

30ipaAry BrAvo aty BY,o< mYN byntI krdA hM ikt¨sIN myry vAsty pRArTnA krky myry k\m iv|c myry nAlimhnt kro= eh sA.y pRBU iwsU msIh aty piv|traAtmA dy ipaAr dy kAr, kro= 31pRArTnA kro ikwhUidwA iv|c anAsTAvAnM toN myrI r%iKaA hovy=pRArTnA kro ik mYN mdd wrUSlm iv|c ilaMdI `hprmySr dy lokM ^ `%Ty pRs»n kr sky= 32iFr jo prmySrny cAihaA< mYN t¨hA.y kol pUry aAn\d nAl aty t¨hA.ynAl imlky aArAm krMgA= 33kAS SMtI dA prmyS¨rt¨hA.y sAiraM nAl hovy= aAmIn=

pØl¨s dIaM a»tm g|lMmYN sA.I BY, FIbI ^ t¨hA^ sONp,A cAhu\dA hM=`h k»KirwA dy igrjy iv|c KAs shAekA*

hY= 2mYN byntI krdA hM ik t¨sIN `s ^ pRBU dy nM tykbUlo ijvyN prmyS¨r dy lokM ^ kbUl krnA cAhIdA hY=`s dI sB pAsoN vI mdd kro ijs dI t¨hAToN `s ^zrURrt hY= `s ny myrI b/I shAetA kItI sI aty `sny hor vI ik»ny hI lokM dI bhut mdd kItI hY=

3pirskA aty akUlA ^ SuB kAmnAvM= `h msIhiwsU iv|c sATI kAmy hn= 4`nHM ny aAp,I jAn Ktryiv|c pA ky myrI jAn bcAE= mYN `nHM dA D»nvAdI hMaty sAry gYr whUdI igrjy vI `nHM dyy Sukr gujArhn= 5aty `s igrjy ^ vI slAm ijh/A `nHM dy GrnAl j¨/dA hY=

myry ipaAry im|tr ewYnyt¨s ^ su|K-sMd aAK,A=aiswA iv|c msIh dA an¨sr, krn vAlA `h pihlAmnu|K sI= 6mirwm ^ vI nmskAr aAK,I `s ny thA.ylE b/I sKt imhnt kItI= 7a»druinkus aty wUinaAs^ vI s|uK-sMd aAK,A< `h myry irStydAr hn aty myrynAl kYd iv|c sn= `h bhut izaAdA e|ztdAr hn=`h `nHM iv|coN hn jo msIh duaArA `s dA k\m krnlE Byjy gX hn= `h myry ho, toN pihlM vI msIh dycyly sn= 8a»pilwAts ^ myrIaM SuB kAmnAvM dy,IaMijh/A pRBU iv|c myrA ipaArA im|tr hY= 9myry sATI kAmy`rbAnus ^ aty myry ipaAry stAKus ^ msIh iv|cSuBkAmnAvM dy,IaM= 10a%iplys ^ myrIaMSuBkAmnAvM dy,IaM= `s ^ priKaA igaA aty `h

KAs shAek a|KrI arTM iv|c, “.Ikon”, e|k wUnAnI Sbdijs dA arT hY, “nOkr”, itmoiT`s 3:11

msIh dA s|cA syvk hoeaA aty airstwUls dy pirvAr

16

1177 romIaM ^ 16:11-27

iv|c `nHM sAiraM mnu|KM ^ vI myrI rAjI-KusI kih,A=11myry irStydAr hyroidwon ^ aty nriksu|s dy pirvAr^ vI< jo pRBU nAl s»b»iDt hn< myrIaM SuBkAmnAvMdy,IaM= 12truFYnA aty truFosA aØrtM ^ myrIaMSuBkAmnAvM dy,IaM< jo pRBU lE b/I sKt imhntkr rhIaM hn= myrI ipaArI shylI prsIs ^ myrIaMSuBkAmnAvM dy,IaM= `s ny vI pRBU lE b/I sKtimhnt kItI hY= 13rUfs ^ myrIaM SuBkAmnAvM dy,IaMjo ik pRBU iv|c KAs ivaktI hY= aty `sdI mAtA myrylE vI mAtA hY= 14a»sukirt¨s< flygon< hrmys<pt¨rbAs aty ihrmAs ^< aty `nHM sAry SrDAlUaM ^<ijh/y `nHM dy nAl hn< myrIaM SuBkAmnAvM dy,IaM=15iFl¨l¨gu|S wUlIaA aty nyirwus aty `sdI BY, ty`l¨»pAs ^< aty sBnM SrDAlUaM ^ ijh/y `nHM dynAl hn< myrIaM SuBkAmnAvM dy,IaM= 16jdoN t¨sINimloN< e|k dUjy ^ piv|tr cu»mI nAL SuBkAmnA id`=msIh dy sAry igrjy t¨hA^ SuBkAmnAvM id»dy hn=

17BrAvo aty BY,o< mY thA^ `nHM lokM toN bcky rih,dI m»g krdA hM ijh/y lokM iv|c v\.M pvA`Ndy hn=aty dUjy lokM dI inhcA iv|c ivGn pA`Ndy hn= `hlok `s dy ivru|D hn ijh/I s|cI is%iKaA t¨sIN is|KIhY= aijhy lokM toN dUr rho= 18ik`Nik aijhy lok sA.ypRBU msIh dI syvA nhIN krdy< `h tM isrf aAp,y-aAp^ KuS rK, dy k»m krdy hn= `h Boly lokM ^ aAp,IaMBrmI g|lM aty KuSAmd Bry SbdM nAl gumrAh krdyhn= 19t¨hA.I aAigaAkArI dA js tM sAry inhcIaM^ ptA hY< es lE mYN t¨hA.y lE b/A pRs»n hM= pr

mYN t¨hA^ c\gIaM g|lM bAry smJdAr aty bdI bAryBoly vyK,A cAhu\dA hM=

20sMtI dA prmyS¨r CytI hI SYtAn ^ cUr kr dyvygAaty t¨hA^ `s `%pr pUrI tAkt dyvygA=

pRBU iwsU dI ikrpA t¨hA.y nAl hovy=21sA.A sih krmcArI itmoiT`s thA^ SuBkAmnAvM

ByjdA hY= myry nAl myry s»b»DIaM lUikwus< won atysosiptrus t¨hA.I su|K-sMd pu|Cdy hn=

22mYN tritwus hM= mYN eh p|tr `vyN iliKaA hYijvyN pØl¨s ny ilKvAeaA hY= pRBU iv|c myrIaM t¨hA^SuBkmnAvM= 23gAwus v|loN SuBkAmnAvM= `s ny mY^aty sArI klIiswA ^ e|Ty `s dy Gr dA estymAlkrn dI aAigaA id|tI hY= 24*

25prmyS¨r ^ mihmA= eh prmyS¨r hI hY jo t¨hA^inhcA iv|c mjbUt b,A skdA hY= `h t¨hA^ mjbUtbnA`, lE `s KuSKbrI dI vrtoN kr skdA hYijs dA mYN lokM ^ `pdyS id»dA hM= mYN lokM ^ iwsUmsIh bAry `hI KuSKbrI d|sdA hM= KuSKbrI gupts|c hY jo prmyS¨r duaArA pRkASmAn kItA igaA sI=eh gupt s|c m¨|> toN hI gupt r%iKaA igaA sI= 26pr`h gupt s|c sA^ ivKAeaA igaA hY= aty `h gupts|c sArIaM kOmM ^ nbIaM dIaM ilKtM duaArApRkASmAn kItA igaA hY= eh prmySr dy hukm anusArkItA igaA hY= `h gupt s|c sArIaM kOmM ^ es lEpRkAiSt kItA igaA hY tM jo `h inhcA r|K sk, atymsIh ^ m»n,= prmyS¨r sdIvI hY= 27igaAnvAn

t¨k 24 kuJ wUnAnI p|tRIaM t¨k 24 jo/dIaM hn: “sA.y pRBUiws° msIh dI ikrpA t¨hA.y sB `pr hovy= aAmIn=

prmyS¨r ^ iwsU msIh rAhIN sdIvI mihmA= aAmIn+

1178

pØl¨s v|loN SuB kAmnMvM= mY^ iws° msIh dA rsUlcui,aA igaA hY= mY^ prmyS¨r dI mrzI anusAr

cui,aA igaA hY=sA.y BrA sosTnys v|loN vI SuB kAmnAvM=2mYN eh p|tr kuir»Tus iv|c prmyS¨r dI klIiswA ^

aty `nHM ^ ilK irhA hM ijh/y msIh iws° iv|c piv|trb,AX gX hn= t¨hA^ prmyS¨r dy piv|tr lok s%idaAjMdA hY thA^ hr jgHA `nHM smUh lokM smyt bulAeaAjMdA hY ijh/y sA.y pRBU iws° msIh dy nM iv|c ivSvAsr|Kdy hn< jo `nHM dA pRBU hY aty sA.A vI=

3t¨sIN sA.y iptA prmyS¨r aty pRBU iws° msIh toNikrpA aty SMtI pRApt kroN=

pØl¨s prmyS¨r dA D\nvAd krdA hY=4mYN t¨hA.y vAsty< prmyS¨r dA `s ikrpA lxI hmySA

D\nvAd krdA hM jo msIh iws° rAhIN t¨hA^ id|tI gEhY= 5iws° rAhIN t¨sIN hr trHM nAl s¨BAgy ho= t¨hA^aAp,y hr bcn aty hr trHM dy igan iv|c asIsid|tI gE hY= 6msIh bAry s|c t¨hA.y ivckAr idR/HtAnAl kAem hY= 7esy lxI< t¨sIN prmyS¨r v|loN hr trHMdI dAt pRApt kItI hY ik`N j¨ t¨sIN sA.y pRBU iws°msIh dy aAgmn dy `.IkvAn ho= 8iws° t¨hA^ a»ttIk idR/HtA nAl kAem r|KygA= tM jo t¨hA.y `%prsA.y pRBU iws° msIh dy aAgmn dy idn koE doS nhINhovygA= 9prmySr vFAdAr hY= `s ny thA^ iws° msIh<aAp,y pu|tr aty sA.y pRBU nAl sMJIvAl hoky ij`,lxI cui,aA hY=

kuir»Tus dI klIiswA iv|c sm%isaAvM=10BrAP aty BY,o< sA.y pRBU iws° msIh dy nM ty< mYN

t¨hA^ byntI krdA hM ik t¨sIN e|k dUjy nAl sihmtInAl rho tM jo t¨hA.y iv|c koE bqvArA nA hovy= t¨hA.ykol e|ko trHM dI soc aty e|ko hI mksd ho,y cAhIdyhn= 11myry BrAvo aty BY,o mY^ kloxy dy pirvAr dy kuJlokM ny d%isaA hY= mYN s¨i,aA hY ik t¨hA.y a»dr kuJ

kuir»TIaM ^ pihlI p|tRI

1 Jg/y hn= 12myrA aAK, dA BAv eh hY: t¨hA.y iv|coNe|k aAKdA hY< “mY pØl¨s dA cylA hM;” dUsrA aAKdA hY<“mYN apu|los dA cylA hM;” hor koE aAKdA hY< “mYN kyFAsdA cylA hM;” aty koE koE ivaktI aAKdA hY< “mYNiws° msIh dA cylA hM=” 13msIh ^ v|K v|K vrgMiv|c v\i.aA nhIN jA skdA= kI pØls thA.y lxI slIb`%ty q\igaA igaA sI? nhIN kI t¨hA^ pØl¨s dy nAm`%ty bpitsmA id|tA igaA sI= nhIN< 14mYN prmyS¨r dASukrAnA krdA hM ik mYN t¨hA.y iv|coN< kirspus atygAwus ^ C|. ky iksy hor ^ bpitsmA nhIN id|tA= 15mYNprmyS¨r dA D\nvAd krdA hM ik hu, koxI nhIN aAKskdA ik t¨hA^ myry nM iv|c bpitsmA id|tA igaA sI=16mYN stFnAs dy pirvAr ^ vI bpitsmA id|tA sI=pr mY iksy hor ^ bpitsmA dy, dA cytA nhIN= 17msIhny mY^ lokM ^ bpitsmA dy, nhIN sgoN KuS KbrId|s, lE ByijaA sI= msIh ny mY^ koE dunIaAvIsUJ vAly SbdM dI vrtoN krky KuS KbrI FYlA`,lxI nhIN ByijaA sI= jy mYN KuS KbrI FYlA`, lxIsUJvAn SbdM ^ vritaA hu\dA< tM iFr msIh dI slIbaAp,A arT guaA lvygI=

msIh iv|c prmyS¨r dI SktI aty sUJ18slIb dA s»dyS `nHM lE mUrKtA jApdA hY ijh/y

guaAc gX hn pr `nHM lxI ij\nHM ^ bcAeaA igaAhY< eh prmySr dI SktI hY= 19eh poTIaM iv|c iliKaAigaA hY<

“mYN aklm»dM dI akl nSq kr dyvMgA mYN sUJvMnAdI sUJ inrArTk b,M idaMgA=” wsAwAh 29:14

20ik|Ty hn aklm»d lok? ik|Ty hn ivdvAn? ik|Tyhn es dunIaM dy FlsFI? prmyS¨r ny es s»sAr dIisaA,p ^ mUrKtA b,A id|tA hY= 21prmyS¨r aAp,IsUJ nAl eho cAhuu\dA sI: dunIaM prmyS¨r ^ aAp,IisaA,p nAl nhIN jA,dI sI= esy lxI prmyS¨r nye|k aijhy s»dyS dA estymAl kItA jo `s iv|c ivSvAs

1179 1 kuir»TIaM ^ 1:22-2:14

r|K, vAilaM ^ bcA`, lE mUrKtA jApdA hY=22whUdI pRmA, vjoN krAmAtM dI m»g krdy hn= wUnAnIisaA,p dI m»g krdy hn= 23pr ijs s»dyS dA pRcArasIN krdy hM `h eh hY; msIh slIb `%ty pRA, hI,ho igaA= whUdIaM lxI eh b/I sm%isaA hY= aty gYrwhUdIaM ^ eh mUrKtA jApdI hY= 24pr prmySr v|loNcu,y hoxy lokM–whUdIaM ty wUnAnIaM jM gYrwhUdIaM–lxI< msIh prmyS¨r dI SktI hY ty prmyS¨rdI sUJ hY= 25prmyS¨r dI mUrKtA mn¨|KM dI isaA,ptAnAloN ikty vDyry isaA,I hY= prmyS¨r dI kmzorI vImn¨|KM nAloN tAktvr hY=

26BrAvo aty BY,o prmyS¨r ny t¨hA^ cui,aA hY= esbAry soco= t¨hA.y iv|coN bhuty lok dunIaM dy sUJvAnnhIN sn= ijs trHM dunIaM sUJ dA inr,A krdI hY=t¨hA.y iv|coN bhuty lok pRBAv vAly vI nhIN sn= t¨hA.yiv|coN bhuty lok mh|tvpUr, pirvArM iv|coN vI nhINsn= 27pr prmyS¨r ny isaA,y lokM ^ Srim»dA krnlxI s»sAr dy mUrKtA BrBUr lokM dI pCA, kItI=prmyS¨r ny isaA,y lokM ^ Surim»dA krn lxI s»sArdy intA,y lokM dI co, kItI= 28aty prmyS¨r ny `nHM^ cui,aA ijnM ^ dunIaM koxI mh|tv nhIN id»dI=`h `nHM lokM ^ cu,dA hY ijnHM ^ dunIaM ny nFrtkItI aty soicaA ik `h bykAr hn= ijs^ dunIaMmh|tvpUr, smJdI hY `sdA nAS krn lxI prmyS¨rny enM ^ cui,aA= 29prmyS¨r ny aijhA es lxIkItA ik koxI vI mn¨|K `sdy sAhm,yN h\kAr nA krsky= 30prmySr ny hI thA^ msIh iws° dy a»g b,AeaAhY= msIh sA.y lxI prmyS¨r v|loN imlI bu|D hY= msIh dykAr, hI asIN prmyS¨r nAl DrmI hM< aty aAp,ypApM toN m¨kt hM= msIh dy kAr, hI asIN piv|tr hM=31es lxI ijvyN poTIaM dA kTn hY: “jy koxI ivaktIaiBmAnI hY< tM `s ^ kyvl pRBU iv|c hI aiBmAnr|K,A cAhIdA hY=”*

slIb `%ty msIh bAry s»dySipaAry BrAvo aty BY,o mYN jdoN t¨hA.y kol aAeaAsI tA mYN t¨hA^ prmyS¨r dy s|c bAry d%isaA sI=

pr `s lE mYN nA tM c\gy vktM vAly SbdM dI vrtoNkItI aty nA hI mhAn sUJ dI vrtoN kItI hY= 2mYN ehFYslA kr ilaA sI= ik jdoN tk mYN t¨hA.y nAl hM tMmYN iws° msIh aty `s dI slIb `%ty imRtU toN alAvA

“jy koE ... cAhIdA hY” iwrimwAh 9:24

hr g|l B|ul jAvMgA= 3jdoN mYN t¨hA.y kol aAeaA sM<

2

mYN inrbl sM aty .r nAl k\b irhA sM= 4myrIaM g|lMaty myrA pRcAr lokM ^ pRyirt krn lE sUJ dy SbdnhIN sn= pr myrI is%iKaA dA pRmA, `h SktI hY jopiv|tr aAtmA toN pRApt kItI gxI hY= 5mYN aijhA eslxI kItA tM ik jo t¨hA.A iksy mn¨|K dI sUJ iv|c nhINsgoN prmyS¨r dI SktI iv|c inScA hovy=

prmyS¨r dI isaA,p6asIN aAtmk tOr ty prO/H lokM ^ isaA,p vI

isKA`dy hM< pr `h isaA,p es dunIaM dy nAls»b»iDt nhIN hY= eh es dunIaM dy hAkmM dI isaA,pnhIN hY= `nHM hAkmM dI isaA,p nSq ho rhI hY= 7prasIN prmyS¨r dI gupt isaA,p bAry g|l kr rhy hM=eh isaA,p lokM toN lkoE gE hY= prmyS¨r ny ehisaA,p sA.I mihmM lxI iv`NtI hY= `s ny esdIwoznM dunIaM dI rcnA toN pihlM hI b,A lxI sI=8es dunIaM dy hAkmM iv|coN iksy ny vI es isaA,p^ nhIN smiJaA= jy `h smJ gxy hu\dy `nHM nygOrvSAlI pRBU ^ slIb `pr nhIN sI lqkA`,A=9pr ijvyN ik eh poTIaM iv|c iliKaA hY:

“iksy a|K ny nhIN dyiKaA< iksy k\n ny nhIN s¨i,aA<iksy ivaktI ny klpnA nhIN kItI ik prmyS¨r ny`nHM lokM lxI kI kuJ itaAr kItA hY jo `s ^ ipaArkrdy hn=” wsAwAh 64:4

10pr\tU prmyS¨r ny sA^ eh g|lM aAtmA rAhINsmJAEaM hn=

piv|tr aAtmA sB kuJ jA,dA hY< prmyS¨r dy guptrh|sM ^ vI= 11eh es trHM hY= koxI ivaktI vI iksyhor dy ivcArM ^ nhIN jA,dA e|k aAdmI a»dr isrFaAtmA hI `s dIaM socM bAry jA,dA hY= prmyS¨rbAry vI evyN hI hY= koxI vI prmyS¨r dy ivcArM dIjA,kArI nhIN rKdA= kyvl prmyS¨r dI aAtmA hI`nHM ivcArM ^ jA,dA hY= 12sA^ dunIaM dA aAtmAnhIN imilaA hoeaA= pr\tU sA^ `h aAtmA imilaA hYjo prmyS¨r v|loN hY= asIN eh !tmA es lxI pRAptkItA hY tM jo asIN `nHM asIsM bAry jA, skIxy joprmyS¨r ny sA^ ibn kImt id|tIaM hn= 13jdoN asINenHM cIzM bAry g|l krdy hM tM asIN `nHM SbdM dIvrto nhIN krdy jo sA^ mn|KM dI is!,p v|loN isKAxygxy hn= aAtmk cIzM dI ivaAiKaA lE aAtmkSbdM dI vrtoN krdy hM= 14`h ivaktI ijh/AaAtmk nhIN hY< `h g|lM nhIN smJ skdA ijh/IaMprmyS¨r dy aAtmy v|loN !`NdIaM hn= `h socdA hY

1 kuir»TIaM ^ 2:15-3:23 1180

ik `h g|lM mUrKmE hn= aijhA ivaktI aAtmAdIaM g|lM nhIN smJ skdA ik`N ik aijhIaM g|lMisrF aAtmk tOr ty hI smJI! jA skdIaM hn=15pr\tU aAtmk ivaktI hr trHM dIaM g|lM bAry inr,yNkrn dy smrT hu\dA hY= ijvyN ik poTIaM iv|c aAiKaAigaA hY< dUsry ivaktI aijhy ivaktI ^ nhIN prKskdy=

16“pRBU dy mn ^ kO, jA,dA hY? kO, pRBU ^ d|sskdA hY ik `s ^ kI krnA cAhIdA hY?”

wsAwAh 40:13

pr t¨hA.y lE< t¨hA.y kol msIh dA mn hY=

mn¨|KM dA an¨sr, krnA Zlt hYBrAvo aty BY,o pihlM mYN t¨hA.y nAl es trHMg|l nhIN sI kr skdA ijvyN mYN aAtmk lokM

nAl g|lM krdA hM= mY^ t¨hA.y nAl evyN g|l krnIpYNdI sI ijvyN mYN duinaAvI lokM nAl g|l kr irhAhovM — ijvyN ik msIh dy rAh `|ty t¨sIN inaA,y hovo=2ijh/I isiK! mYN t¨hA^ id|tI `h du|D vrgI sI< Qos!hAr vrgI nhIN= mYN e`N es lxI kItA ik`N j¨hAly t¨sIN Qos Bojn KA, lE itaAr nhIN sI aty ajyvI t¨sIN itaAr nhIN ho= 3t¨sIN hAly vI aAtmk loknhIN ho= t¨hA.y a»dr ErKA aty Jg/y hn= ehdrSA`NdA hY ik t¨sIN aAtmk nhIN ho= t¨sIN duin!vIlokM vrgA hI ivhAr krdy ho= 4thA.y iv|coN e|k aAKdA<“mYN pØl¨s dA cylA hM” dUjA aAKdA< “mYN apulos dAcylA hM=” jdoN t¨sIN eho ijhI! g|lM krdy ho tMt¨sIN duin!vI lokM vMg ivhAr krdy ho=

5kI apulos mh|tvpUr, hY? nhIN⁄ kI pØl¨smh|tvpUr, hY? nhIN⁄ asIN isrF prmyS¨r dy syvk hMijnMH ny ivSvAS krn iv|c t¨hA.I shAetA kItI hY=sA.y iv|coN hryk ny PhI kArz kItA hY jo vI koE k\mprmyS¨r ny sM^ sONip! sI= 6mYN bIz bIij! sI atyapulos ny es^ pA,I nAl is»ij!= pr eh tM prmySrhI sI ijs ny bIz ^ `gAe!= 7es lxI nAhI ijh/AbIjdA hY aty nAhI ijh/A es^ is»jdA hY< mh|tvpUr,hY= isrF prmyS¨r hI mh|tvpUr, hY ik`N ik `hIbIj ^ `g`NdA hY=

8ijh/A ivaktI bIj bIjdA hY aty ijh/A es ^is»jdA hY< dohM dA e|k hI mksd hY= aty hryk `s dyanusAr Fl pRApt krygA= 9asIN r|b dy sMJy kAmy hM=aty t¨sIN `s Kyt vMg ho ijsdA mAlk prmyS¨r hY=aty t¨sIN `s Gr vrgy ho ijsdA mAilk prmyS¨r hY=10mAhr inrmAtA vMg mYN `s Gr dI buin!d r|KI

3

hY= es lxI mYN `s dAt dI vrtoN kItI hY ijh/I mY^prmyS¨r ny es m»tv lxI id|tI sI= hor lok esbuin!d `%ty `sArI kr rhy hn= pr ivaktI ^`sArI krn iv|c sAvDAnI vrt,I cAhIdI hY=11buin!d pihlM hI r|KI jA cu|kI hY= koxI vI ivaktIhor buiNn!d nhIN r|K skdA= ijh/I buin!d r|KIjA cu|kI hY `h iws° msIh hY= 12koxI vI ivaktI `sbuin!d `pr sony< cMdI< hIry< lk/I< GAhFUs jM itnkylAky `sArI kr skdA hY= 13pr hr e|k ivaktI dAk\m spSq vyiKaA jAvygA= ik`N ik inr,y dA idn*es ^ bhut spSq kr dyvygA= `h idn agnI nAlaAvygA aty agnI hr ivaktI dy k\m dI prK krygI=

14jy iksy ivaktI v|loN buinaAd `%ty `sArI gEemArt KlotI rih»dI hY tM `h ivaktI aAp,A enAmhAisl krygA= 15jy iksy ivaktI dI emArt bl kyrAK ho jMdI hY< tM `s ^ nuksAn BugtnA pvygA=`h ivaktI bcAeaA jAvygA pr `h `s e|k vrgAhovygA jo ik a|g toN bcAeaA igaA hovy=

16t¨hA^ ptA ho,A cAhIdA hY ik t¨sIN Kud prmyS¨rdA m»dr ho= prmyS¨r dA !tmA t¨hA.y iv|c vsdA hY=17jy koxI ivaktI prmyS¨r dy m»dr ^ tbAh krdA hYtM prmyS¨r `s ivaktI ^ tbAh kr dyvygA= ik`N?ik`N ik prmyS¨r dA m»dr piv|tr hY= t¨sIN Kud `sprmyS¨r dA m»dr ho=

18!p,y !p ^ mUrK nA b,AP= jy t¨hA.y iv|coNkoxI ivaktI eh socdA hY ik `h dunI! iv|c is!,Amn¨|K hY< tM `s ^ mUrK b, jA,A cAhIdA hY= Fyr `hivaktI scm¨c dA is!,A b, skdA hY= 19ik`N?ik`N ik es dunIaM dI is!,p prmySr lxI mUrKtAhY= poTIaM iv|c eh iliK! hoe! hY< “`h is!,ylokM ^ `nHM dy cust clAkIaM vAly amlM toN F/dAhY=”*

20poTIaM iv|c< eh vI iliK! hY< “prmySr ^ is!,ylokM dIaM socM dA ptA hY= `h jA,dA hY ik `nHM dyivcAr inrArTk hn=”*

21es lxI t¨hA^ mn¨|KM bAry Gm». nhIN krnAcAhIdA= sArIaM cIzM t¨hA.IaM hn= 22pØl¨s< apulosaty kyFs< dunIaM< jIvn< mØt< vrtmAn aty Biv|Keh sArIaM cIzM t¨hA.IaM hn= 23aty< t¨sIN msIh dy

idn `h idn jdoN msIh sAry lokM dA inr,A krn lEaAvygA=

“`h ... F/dA hY” a|wUb 5:13

“prmyS¨r ... inrArTk hn” zbUr 94:11

ho aty msIh prmyS¨r dA hY=

1181 1 kuir»TIaM ^ 4:1-5:5

msIh dy rsUlehI hY jo lokM ^ sA.y bAry soc,A cAhIdA hY; ikasIN msIh dy syvk hM= asIN `h lok hM ijhnM

`%ty prmyS¨r ny !p,IaM gupt s|cAxIaM dA BrosAkItA hY= 2`s ivaktI ^< ijs `|ty iksy k\m dA BrosAkItA jMdA hY `s^< sAibt krnA cAhIdA hY ik `h`s Brosy dy wog hY= 3mY^ koxI pRvAh nhIN BAvyN t¨sINmyrA inr,A krn jA rhy ho= aty mY^ koE iFkr nhINjykr myrA inr,A iksy mn¨|KI kcihrI duaArA kItAjMdA hY= mYN tM !p,y !p dI prK vI nhIN krdA=4mYN nhIN jA,dA ik mYN koxI burA k\m kItA hY= pr ehg|l mY^ inrdoS is|D nhIN krdI eh pRBU hI hY jo myrIprK krdA hY= 5esy lxI shI vkt toN pihlM iksy dIvI prK nA kro= pRBU dI !md dA e»tzAr kro= `h`nHM cIzM ^ pRkASmAn kr dyvygA ijh/IaM a»DkAriv|c l¨kIaM hoxIaM hn= `h lokM dy idlM iv|c l¨kyhoxy mnorTM ^ pRgq kr dyvygA= Fyr prmyS¨r hrivaktI ^ `s dy wog `stit dyvygA=

6BrAP aty BY,o< mYN apulos aty !p,y aAp dAenHM g|lM dI imsAl vjoN izkr kItA hY= mYN aijhAes lxI kItA tM ik jo t¨sIN enHM SbdM dy arTsmJ skoN ijh/y t¨sIN sAToN is|Ky: “kyvl poTIaM iv|cilKy ty hI aml kro=” Fyr t¨sIN iksy e|k mn¨|K `%tyaiBmAn nhIN kroNgy ty dUjy ^ nFrt nhIN kroNgy=7kO, kih\dA hY ik t¨sIN horM lokM nAloN ibhtr ho= eslE jykr jo t¨hA.y kol hY `h t¨hA^ id|tA ig! hY< tMFyr t¨sIN evyN SyKI ik`N mArdy ho ijvyN ik eh t¨sIN!p,I SktI nAl pARpt kItA hovy=

8t¨sIN socdy ho t¨hA.y kol `h sArA kuJ hY jo t¨hA^lo/IdA hY t¨sIN socdy ho t¨sIN amIr ho t¨sIN socdy hot¨sIN sA.y bgYr hI rAjy b, gxy ho= myrI tm»nA hY ikt¨sIN s|cIN rAjy h\udy= Fyr asIN vI t¨hA.y nAl rAjy hoskdy sM= 9pr mY^ jApdA hY ik prmyS¨r ny mY^ tyhornM rsUlM ^ !KrI m¨kAm id|tA hY= asIN vI mØt dIho,I Bog, vAly mn¨|KM vrgy hM ijh/y dunIaM< dUtM tymn|KM sAmH,y tmASy vrgy hn= 10asIN msIh lE mUrKhM= pr t¨sIN socdy hoN ik t¨sIN msIh lxI b/y isaA,yho= asIN kmzor hM< pr t¨sIN socdy hoN ik t¨sIN blvAnho= lokI t¨hA^ mAn id»dy hn< pr `h sA^ mAn nhINid»dy= 11es G/I t|k vI< sA.y kol kAFI KA, atypI, ^ nhIN hY= sA.y kol lo/INdy kp/y t|k vI nhIN=asIN aksr mAr J|ldy hM= sA.y Gr nhIN hn= 12asIN!p,y h|TM nAl sKt imhnt krdy hM= lokIN sA^durAsIsM id»dy hn< pr asIN `nHM ^ deaA dy Sbd

4boldy hM= lokI sA^ stA`Ndy hn< pr asIN es ^sihjtA nAl sih\dy hM= 13lokI sA.y bAry m»dIaM g|lMboldy hn< pr asIN `nHM ^ inmRtA nAl pyS aA`NdyhM= es vyly vI lokI sA^ DrtI dI DU/ aty g\dgIvM{ smJdy hn=

14mYN t¨hA^ SrmsAr krn dI koiSS nhIN kr irhA=pr mYN eh sArIaM g|lM t¨hA^ !p,y ip!ry b%ic!vM{ smJky< ictAvnI vjoN ilK irhA hM= 15SAedt¨hA.y kol msIh iv|c ds hzAr gurU ho skdy hn< prt¨hA.y bhuty iptA nhIN hn= KuS KbrI rAhIN< mYN msIhiws° iv|c thA.A iptA b, ig!= 16es lxI mYN byntIkrdA hM ik imhrbAnI krky myry ijhy b,o= 17esylxI mYN t¨hA.y kol itmoiT`s ^ Byj irhA hM= `h pRBUiv|c myrA putr hY= mYN itmoiT`s ^ ip!r krdA hMaty `h vFAdAr hY= `h t¨hA^ wAd krAvygA ik iks>\g nAl mYN msIh iws° iv|c ij`NdA hM= eh hI jIvndA mArg hY ijs bAry mYN hr TM dIaM smUh klIiswA^ pRcAr krdA hM=

18t¨hA.y iv|coN kuJ aiBmAnI ho gxy hn= t¨sIN ehsocdy hoxy aiBmAnI ho gxy hoN ik mYN t¨hA.y kol Fyr nhIN!vMgA= 19pr mYN t¨hA.y kol bhut CytI !vMgA= jypRBU dI rzA hoxI< mYN av|S hI !vMgA= Fyr mYN dyKMgAeh aiBmAnI kI kr skdy hn< eh nhIN `h kI kihskdy hn= 20mYN eh dyK,A cAhvMgA ik`N ik prmySrdA rAj g|lM nhIN< SktI hY= 21t¨hA^ kI cAhIdA:

ik mYN t¨hA.y kol szA lYky !vM jM ik mYN pRym atykomltA lYky !vM?

klIis! dI ek nYitk sm%is!lokI scm¨c !K rhy hn ik t¨hA.y iv|c ijnsIgunAh hY= aijhA ijnsI gunAh `nHM lokM ivckAr

vI nhIN hu\dA jo anAsTAvAn hn= lokIN !Kdy ny ikiksy ivaktI ny !p,y iptA dI ptnI nAl gunAhkItA hY= 2aty Fyr vI t¨sIN !p,y !p ty Gum». krdyho= t¨hA^ `dAsI nAl Bry ho,A cAhIdA sI= t¨hA^`s ivaktI ^< ijs ny aijhA gunAh kItA< !p,yBAxIcAry iv|coN k|> dy,A cAhIdA sI= 3myrA SrIr BAvyNt¨hA.y nAl nhIN hY< pr myrA aAtmA t¨hA.y nAl hY= atymYN pihlM hI `s ivaktI ^ prK ilaA hY ijs ny pApkItA hY= mYN `s dA inr,A iblkul `sy trHA kItA hYijvyN mYN s|cm¨|c `%Ty hI sI= 4sA.y pRBU iws° dy nM tye|k jgHA e|kQy hovo= !tmA iv|c mYN thA.y nAl hovMgAaty sA.y pRBU iws° dI SktI vI t¨hA.y nAl hovygI= 5tMes ivaktI ^ SYtAn dy hvAly kr idP tM jo es

5

1 kuir»TIaM ^ 5:6-6:11 1182

dA pApI aApA nSq kItA jA sky= Fyr inr,y dy idn`s dA !tmA bcAeaA jAvygA=

6thA.y lE SyKI mArnI c\gI nhIN= tsIN eh aAK,si,aA hY< “cuqkI Br KmIr* nAl tO, `F, !`NdIhY=” 7sArA purA,A KmIr lA idP tM jo t¨sIN tAjy aAqydI tO, b, skoN= t¨sIN scm¨c KmIr riht psAh dABojn* ho= hM< msIh sA.A psAh dA lylA hY< msIhpihlM hI blI c/H cu%ik! hY= 8es lxI !P asINpsAh dA Boj, krIxy< pr `s roqI nAl nhIN ijs`pr purA,A KmIr ci/HaA hoe! hY= eh KmIr gunAhaty bdI dA KmIr hY= pr !P< asIN KmIr riht roqIKAEX= eh c\ig!xI aty s|c dI roqI hY= 9mYN t¨hA^!p,y p|tr iv|c iliK! sI ik thA^ `nHM dA s»gnhIN krnA cAhIdA ijh/y ijnsI pAp krdy hn= 10prmYN t¨hA^ es BAv nAl nhIN iliKaA sI ik t¨hA^ esdunIaM dy `nHM lokM dA s»g nhIN krnA cAhIdA joanYitk hn< jo ijnsI pAp krdy hn< jo Kudgrzhn< jo dUijaM ^ DoKA id»dy hn< jM `nHM nAl jo mUrtIaMdI `pAsnA krdy hn= jykr t¨sIN `nHM toN dUr ho,A hYtM t¨hA^ eh dunIaM C|.,I pvygI= 11mYN t¨hA^ ehd|s, lxI ilK irhA hM ik `h b»dA ijs dA t¨hA^ktxI s»g nhIN krnA cAhIdA `h aijhA hY: `hivaktI jo aAp,y aAp^ EsAE !KdA pr ajy vIijnsI gunAh krdA< jM jykr `h Kudgrz hY< jMmUrtIaM dI `pAsnA krdA< jM dUijaM ^ m»dIaM g|lMboldA< SrAbI ho jMdA hY< jM lokM ^ DoKA id»dA< t¨hA^aijhy b»dy nAl Boj, vI nhIN krnA cAhIdA=

12-13`nHM lokM dI prK krnA myrA k\m nhIN ijh/yklIiswA nAl s»b»iDt nhIN hn= prmyS¨r `nHM dAinr,A krygA= thA^ `nHM lokM dI prK krnI cAhIdIhY ijh/y klIiswA nAl s»b»iDt hn= poTIaM aAKdIaMhn< “duSq b»dy ^ !p,y BAEcAry iv|coN k|> idP=”*

msIhIaA dy aApsI msilaM dI prKjdoN thA.y iv|coN iksy ^ e|k dUjy dy iKlAF iSkAethu\dI hY tM t¨sIN kichrI dy j|jM kol ik`N jMdy

KmIr e%Ty< bdI jM bury pRBAv dy pRtIk vjoN vritaA igaAhY=

psAh dI Bojn ibnA KmIr vAlI KAs roqI ijh/I whUdIaAp,y psAh dy Bojn vyly KMdy sn= pØl¨s dA BAv eh hY ikmsIhI gunAh toN `sy trHM aAzAd hn ijvyN psAh dI roqIKmIr toN m¨kt sI=

“duSq ... k|> id`” ibvsTA 22:21< 24

ho? `h lok DrmI nhIN hn= tM iFr t¨sIN `nHM kol6

aAp,IaM iSkAetM dy inr,y lE ik`N jMdy ho? thA^SrmsAr ho,A cAhIdA hY= es dI jgHA t¨sIN aAp,yivvAdM dA inr,A krn dI aAigaA prmySr dy b»idaA^ ik`N nhIN id»dy= 2t¨hA^ av|S ptA hY ik prmyS¨r dyb»dy dunIaM dA inr,A krngy= es lxI jy tsIN dunIaMdA inr,A kroNgy< tM tsIN eho ijihaA ingU,IaM g|lMdA inr,A krn wog hovogy= 3t¨sIN jM,dy ho ik Biv|Kiv|c asIN dUtM dA inr,A vI krMgy= es lE asINiz\dgI dIaM idn pRtI idn dIaM GqnAvM dI prKvI kr skdy hM= 4es lxI jy t¨hA.y kol iz\dgI dIaMidn pRtI idn dIaM `h GqnAvM hn ijnHM dA inaMho,A cAhIdA hY< tM t¨sIN enHM msilaM ^ `nHM lokMsAmH,y ik`N lYkyy jMdy ho< ijh/y klIiswA nAl s»b»iDtnhIN hn= `nHM b»idaM dA klIiswA lxI koxI arTnhIN= 5mYN eh g|lM t¨hA^ SrmsAr krn lxI !KirhA hM= av|S hI< t¨hA.I klIiswA iv|c koxI aijhAis!,A ivaktI ho,A cAhIdA hY ijh/A do BrMvM dymsilaM ^ prK, wog hovy= 6pr hu, e|k BrA dUsryBrA dy ivr|uD kichrI jA K/HdA hY= aty t¨sIN `nHMb»idaM ^ aAp,y m¨k|dmy dA inr,A krn dI aAigaAid|tI hY jo inhcAvAn nhIN hn=

7e|k dUjy dy iKlAF ijh/y m¨k|dmy t¨hA.y kol hn`h ehI is|D krdy hn ik t¨sIN pihlM hI asFl hoc|uky ho= eh byhtr hovygA ik t¨sIN iksy ^ !p,y nAlbyensAFI krn idP= `h ibhtr hovygA ik t¨sINiksy pAso DoKA KA lvo= 8pr t¨sIN tM Kud byensAFI tyDoKA krdy ho= aty tsIN aAp,y hI msIh dy nimt BrAvMnAl krdy ho=

9–10t¨hA^ ptA hY ik jo duSq krnIaM krdy hn`h prmyS¨r dy rAj iv|c ih|sA pRApt nhIN krngy=mUrK nA b,o= ehI lok hn ijnHM ^ prmyS¨r dy rAjdA ih|sA pRApt nhIN hovygA: `h< jo ijnsI pAp krdyhn< `h< jo mUrtIaM dI `pAsnA krdy hn< `h lok<ijh/y bdkArI krdy hn< `h !dmI ijh/y aAp,ySrIr hornM !dmIaM ^ ijnsI vrtoN krn lE Byqkrdy hn jM `h ijh/y hornM aAdmIaM nAl ijnsIpAp krdy hn< `h< jo corI krdy hn< jo KudZrz hn<SrAbI hn< `h< jo hornM lokM ^ m»dA boldy hn< aty`h lok< ijh/y DoKA id»dy hn=

11atIt iv|c t¨hA.y iv|coN vI kxI aijhy hI sn=pr t¨hA^ Doky sAF kr id|tA igaA sI< t¨hA^ piv|trb,AeaA igaA hY aty t¨hA^ pRBU iws° msIh dy nAmaty sA.y prmyS¨r dy aAtmy duaArA prmyS¨r nAl DrmIb,AeaA igaA hY=

1183 1 kuir»TIaM ^ 6:12-7:16

aAp,y SrIrM dI vrtoN prmyS¨r dI mihmA lxI kro12“mY^ sArIaA g|lM dI KulH hY=” pr sArIaA g|lM

SuB nhIN hn= “mY^ sArIaM g|lM dI KulH hY=” pr mYNiksy g|l ^ vI aAp,A hAkm b,n dI ezAzt nhINdyvyNgA= 13“Bojn imhdy vAsty hY aty imhdA BojnvAsty” QIk hY= pr prmySr dohM dA hI nAS kr dyvygA=SrIr ijnsI gunAh vAsty nhIN hY= SrIr pRBU vAsty hYaty pRBU SrIr vAsty hY= 14prmyS¨r ny aAp,I SktInAl pRBU iws° ^ m¨rdy toN vAps ilaMdA= prmyS¨r sA^vI mØt toN vAps `BArygA= 15inSict hI t¨sIN jA,dyho ik t¨hA.y SrIr Kud msIh dy SrIr dA e|k a»ghn= es lxI sA^ kdy vI msIh dy a»gM ^ iksyvySvA dy a»gM nAl nhIN jo/,A cAhIdA= 16poTIaMiv|c iliKaA hoeaA hY “do mn¨|K e|k b, jA,gy”*es lE thA^ ptA ho,A cAhIdA hY ik ijh/A ivaktIiksy vySvA dy nAl imldA hY `h SrIr p%Ko `s nAle|kim|k ho jMdA hY= 17pr `h ijh/A ivaktI KudaAp,y aAp ^ pRBU nAl jo/ lYNdA hY `h aAtmA iv|cpRBU nAl e|k ho jMdA hY=

18es lxI ijnsI gunAh toN dUr rho= hr gunAhijh/A koxI vI ivaktI krdA hY `sdy SrIr toN bAhrhu\dA hY= pr ijnsI gunAh krn vAlA ivaktI aAp,ySrIr dy ivru|D gunAh krdA hY= 19t¨hA^ ptA ho,AcAhIdA hY ik t¨hA.A SrIr e|k m»dr hY ij|Ty piv|traAtmA dA invAs hY piv|tr aAtmA t¨hA.y a»dr hY=t¨sIN piv|tr aAtmA ^ prmyS¨r toN pRApt kItA hY=tsIN aAp,y aAvdy hI nhIN ho= 20thA^ prmySr duaArAm¨|l tAr ky KrIidaA igaA hY= es lxI aAp,y SrIrMnAl prmyS¨r dA sitkAr kro=

ivaAh bAryhu, mYN `nHM cIzA bAry g|l krMgA ijh/IaM mY^ilKIaM gEaM sn= eh iksy ivaktI lxI c\gA

hovygA jy `h ivaAh nA kry= 2pr `%Ty ijnsI pApkrn dA KtrA hY= es lxI hr mn|K dI aAp,I ptnIho,I cAhIdI hY= aty hr aØrt dA !p,A ptI ho,AcAhIdA hY= 3ptI ^ aAp,I ptnI ^ `h sB kuJ dy,AcAhIdA hY ijs ^ pRApt krn dI `h h|kdAr hY< atyptnI ^ aAp,y ptI ^ `h dy,A cAhIdA hY ijs ^pRApt krn dA `h h|kdAr hY= 4e|k ptnI dA aAp,ySrIr `pr koE eKitaAr nhIN hY= jdik `s dyptI ^ `s dy SrIr `%ty eKitaAr hY= esy trHM hI<

“do ... b, jA,gy” `tpt 2:24

e|k ptI dA aAp,yy SrIr `pr koE eKitaAr nhIN

7

jdik `s dI ptnI ^ `s dy SrIr `%ty eKitaArhY= 5aApo aAp,y SrIrM ^ e|k dUsry ^ dy, ty lY, toNenkArI nA hovo= pr t¨sIN dovyN kuJ arsy lxI e|kdUsry toN dUr rih, lxI rzAm»d ho skdy ho= t¨sINaijhA kr skdy ho tM jo t¨sIN aAp,A smM pRArTnAlxI aript kr sko Fyr dobArA e|kQy ho jAP= FyrSYtAn ^ t¨hA.I kmjorI kAr, t¨hA^ `ksA`, dAkoE avsr nhIN imlygA= 6mYN aijhA es lxI aAKirhA hM tM jo t¨hA^ To/y smyN lxI v|K ho, dI ejAztdy idaM= eh koxI hukm nhIN hY= 7mYN cAhu\dA hM ik sBlok myry ijhy ho,= pr hr e|k ivaktI ^ prmyS¨r toNaAp,I dAt imlI hoxI hY= iksy ivaktI ^ e|k dAtimlI hoxI hY iksy ^ dUsrI=

8hu, ehI hY< jo mYN `nHM lokM ^ aAK,A cAhu\dA hM<jo kuaAry hn aty ivDvAvM lxI vI; eh c\gA hY ik`h myry vM{ ek|ly rih,= 9pr jykr `h aAp,IaMe|CAvM `%ty kAbU nhIN r|K skdy< tM `nHM ^ ivaAhkrvA lY, id`= kAmnA dI a|g iv|c s/n nAloN ivaAhkrvA lY,A byhtr hY=

10hu, mYN ivaAhy lokM ^ hukm id»dA hM= eh hukmmyry v|loN nhIN hY eh pRBU v|loN hY= iksy ptnI ^ aAp,yptI ^ C|.,A nhIN cAhIdA= 11pr jo ptnI aAp,yptI ^ C|. id»dI hY tM `s ^ dobArA ivaAh nhINkrvA`,A cAhIdA= jM `s ^ aAp,y ptI v|l vAipsprt jA,A cAhIdA hY= eh vI hY ik ptI ^ aAp,IptnI ^ tlAk nhIN dy,A cAhIdA=

12hornM sAry lokM lxI mYN eh kih»dA hM= eh mYN hMjo eh g|lM aAKdA hM< pRBU nhIN=

EsAE aijhI ptnI r|K skdA jo aAsTAvAn nhINhY= aty jykr `h `s dy nAl rih, dI e|Cuk hY< tMaAdmI ^ `s ^ tlAk nhIN dy,A cAhIdA= 13aty koEaØrt iksy aijhy ptI nAl ivaAh kr skdI hY ijh/AaAsTAvAn nhIN hY= aty jykr `h `s nAl rih, dAe|Cuk hY< tM aØrt ^ `s^ tlAk nhIN dy,A cAhIdA=14e|k ptI< jo ik aAsTAvAn nhIN hY< aAp,I ptnIrAhIN piv|tr b,AeaA jMdA hY= aty e|k ptnI jo ikaAsTAvAn nhIN hY aAp,yy ptI rAhIN piv|tr b,AEjMdI hY= jy eh s|c nA hu\dA< Fyr t¨hA.y b|cy aS|uD hu\dy=pr hu, t¨hA.y b|cy SuD hn=

15pr jy e|k ptI jM ptnI< jo ik aAsTAvAn nhINhY< v|K ho, dA FYslA kr lYNdA hY tM `s aAdmI jMaØrt ^ jA, idP= jykr aijhI g|l vAprdI hY< FyrmsIh iv|c e|k BrA jM BY, s¨t\tr hY= prmyS¨r nysA^ SMtI iv|c rih, lE s%idaA= 16ptnIP< SAed

1 kuir»TIaM ^ 7:17-37 1184

t¨sIN aAp,y ptIaM ^ bcA lvoN< aty ptIP SAedt¨sIN aAp,IaM ptnIaM ^ bcA lvoN= es dA hu,BMvy t¨hA^ ptA nA hovy ik bAd iv|c kI vAprygA=

`vyN jIP ijvyN prmyS¨r dA hukm hY17pr hr mn¨|K ^ Psy dSA anusAr rih,A cAhIdA

hY ijs ty prmyS¨r ny `s ^ ij`, lE inwukt kItAhY= esdA BAv eh hY ik `s ^ `sy dSA iv|c ij`,AcAhIdA hY ijs dSA iv|c< prmyS¨r ny `s ^ bulAeaAsI= ehI `h asUl hY ijh/A mYN sArIaM klIiswAvMiv|c b,AeaA hY= 18jy e|k aAdmI dI `doN s¨\ntnhIN hoE sI< jdoN prmyS¨r ny `s ^ bulAeaA sI< tM`s dI s¨\nt nhIN ho,I cAhIdI= jy iksy b»dy dIbulAvy smyN s\nt nhIN hoxI tM `s dI s\nt nhIN krnIcAhIdI= 19es g|l dA koxI mh|tv nhIN ik iksy b»dydI s\nt hoE hY jM nhIN= mh|tvpUr, g|l tM prmySrdy hukmM dI pAlnA hY=

20hr b»dy ^ PvyN hI rih,A cAhIdA hY ijvyN `s ^prmyS¨r dA bulAvA imilaA hY= 21jy t¨sIN pRBU dy bulAvysmyN gulAm sI tM es g|l dI ic\tA nA kro< pr jy t¨sINs¨t\tr ho skdy ho< tM s¨t\tr rho= 22ijh/A b»dA `doNgulAm sI jdoN pRBU ny `s ^ bulAeaA sI `h hu, pRBUiv|c aAzAd hY= esy >\g nAl hI< ijh/A b»dA `doNaAzAd sI jdoN prmyS¨r ny `s ^ bulAeaA sI hu,msIh dA e|k gulAm hY= 23t¨sM lokM ^ e|k v|.A m¨|ltAr ky KrIidaA igaA sI= es lE mn¨|KM dy gulAmnA b,oN= 24BrAvo aty BY,o< prmyS¨r nAl aAp,I nvINiz\dgI < ijs >\g iv|c vI t¨sIN `doN rih rhy sI< jdoNprmyS¨r ny t¨hA^ s%idaA sI< `sy >\g iv|c jIvo=

iv!h krvA`, s»b»DI pRSn25hu, mYN `nHM lokM bAry ilKdA hM ijh/y iv!hy

hoxy nhIN hn= es bAry myry kol pRBU v|loN hukm nhINhY= pr mYN aAp,I rAxy id»dA hM= t¨sIN myry iv|c BrosAr|K skdy ho ik`N ik pRBU myry `ty imhrbAn sI= 26ehm¨SiklM BiraA smM hY= es lxI myry ivcAr iv|ct¨hA.y lxI ijvyN ho< Pvy hI rih,A c\gA hY= 27prjykr thA.I ptnI hY< tM `s koloN aAp,y aAp ^ azAdkrn dI koiSS nA kro= jy t¨sIN aAp,y aAp ^ ptnItoN azAd kr ilaA hY< tM Fyr ptnI tlAS krn dIkoiSS nA kro= 28pr jy t¨sIN ivaAh krvA`, dAFYslA kr ilaA hY< tM eh koE pAp nhIN= aty jykre|k a,ivaAhI ku/I ivaAh krA`NdI hY< `h vI koEpAp nhIN= pr ijh/y mn¨|K ivaAh krvA`N dy hn

`nHM ^ es jIvn iv|c m¨SiklM pyS aA`,gIaM= mYNcAhuu\dA hM ik t¨sIN enHM m¨SiklM toN aAzAd rho=

29BrAvo aty BY,oN myrA mtlb eh hY= SA.y kolbhutA smM nhIN bicaA= es lxI hu, toN SurU kridaAivaAhy hoxy ivaktIaM ^ aAp,M smM es trHM guzArnAcAhIdA hY ijvyN `nHM dIaM ptnIaM nA ho,= 30ijh/ylok `dAs hn `nHM ^ es trHM rih,A cAhIdA hYijvyN `h `dAs nhIN hn= ijh/y ivaktI KuS hn`nHM ^ es trHM rih,A cAhIdA hY ijvyN `h KuS nhINhn= ijh/y lok cIzM KrIddy hn `nHM ^ es trHMrih,A cAhIdA hY ijvyN `hnA kol kuJ vI nhIN= 31ijh/yivaktI dunIaMvI cIzM estymAl krdy hn `hnA^ es trHM rih,A cAihdA hY< ijvyN ehnM cIzM dA`nHM lxI koxI mh|tv nhIN= t¨hA^ esy trHM rih,McAhIdA hY ik`N ik jo eh dunIaM iv|c hu, hY CytI hIalop ho jAvygA=

32mYN aASA krdA hM ik t¨sIN ic\tA toN m¨kt hovo=e|k a,ivaAihaA ivaktI pRBU dy k\m iv|c ruiJaArih\dA hY= `s dA `dyS pRBU ^ pRs»n krnA hY= 33prijh/A ivaktI ivaAihaA hoeaA hY `h dunIaMvIg|lM iv|c ruiJaA rih»dA hY= `h aAp,I ptnI ^ KuSkrn iv|c l%igaA rih»dA hY= 34`s ^ do g|lM bArysoc,A cAhIdA hY: aAp,I ptnI ^ pRs»n krnA atypRBU ^ vI= e|k a,ivaAhI aØrt jM e|k kuaArI ku/I<pRBU dy k\m iv|c r|uJ jMdI hY= `h aAp,A SrIr atyaAtmA s»pUr, tOr ty pRBU dy arpn krnA cAhuu\dI hY=pr e|k ivaAhI hoxI aØrt dunIaMvI g|lM iv|c ruJIrih»dI hY `h aAp,y ptI ^ KuS krn dI koiSS krdIrih»dI hY= 35mYN eh g|lM t¨hA.I shAetA krn lxIaAK irhA hM= mYN t¨hA^ iksy sImM iv|c b»n, dI koiSSnhIN kr irhA= pr mYN cAhuu\dA hM ik t¨sIN QIk >\gnAl jIP= mYN aASA krdA hM t¨sIN aAp,A s»pUr,aApA< hornM g|lM iv|c btIt kIty ibnA< pRBU ^ arp,kr idP=

36koxI ivaktI BAvyN eh soc skdA hY ik `h QIknhIN kr irhA< jdoN ik `s dI kuaArI ku/I dI ivaAhdI `mr lgBg l\G cu|kI hovy= eslxI `h socskdA hY ik ivaAh jrUrI hY= `s ^ Psy trHM krnAcAhIdA hY ijvyN `h cAhu\dA hY= `s ^ `s dA ivaAhkrvA dy,A cAhIdA hY= `h gunAh nhIN hY=

37pr jykr iksy dUsry ivaktI nyy aAp,y mn iv|cidR/HtA nAl inScA kItA hY ik ivaAh dI koE zrUrtnhIN hY< tM `h< jo vI cAhu\dA hY< krn vAsty s¨t\trhY= jykr `h ivaktI aAp,y mn iv|c inScA krdA

1185 1 kuir»TIaM ^ 7:38-9:5

hY ik `h aAp,I DI dA ivaAh nhIN krygA< tM `he|k shI g|l kr irhA hY= 38es lxI `h ivaktIijh/A aAp,I kuaArI DI dA ivaAh krdA hY< jo shI hY`hI kr irhA hY= aty ijh/A ivaktI aAp,I kuaArIDI dA ivaAh nhIN krdA `h hor vI shI krdA hY=*

39ij\nA icr ptI ij`NdA hY ptnI ^ av|S `s dynAl rih,A cAhIdA hY= pr jy ptI mr jMdA hY tMptnI iksy vI hor mrd nAl aAp,I e|CA anusArivaAh krvA skdI hY= pr `s ^ pRBU dy nim|t ivaAhav|S krvA`,A cAhIdA hY= 40jo `h aØrt dobArAivaAh nhIN krvA`NdI< tM `h vDyry KuS hovygI= ehmyrI rAX hY aty mYN ivSvAs krdA hM ik prmyS¨r dAaAtmA myry iv|c hY=

mUrtIaM ^ ByNq kIty Bojn bAryhu, mYN kurbAnI dy `s goSt bAry ilKMgA ijh/AmUrtIaM ^ c/AHeaA jMdA hY= asIN jA,dy hM

ik “sM^ sAiraA ^ igaAn hY=” igaAn t¨hA^ Gm».nAl Br id»dA hY= pr pRym thA.I es g|l iv|c shAetAkrdA hY ik dUsry vDyry blvAn hovo= 2e|k ivaktIijh/A eh socdA hY ik `h kuJ jA,dA hY< `hI `hnhIN jA,dA ijh/A `s ^ jAn,A cAhIdA hY= 3prijh/A ivaktI prmyS¨r nAl pRym krdA hY `s ^prmyS¨r jA,dA hY=

4es lxI mYN eh mUrtIaM ^ ByNq mAs KA, bAryaAKdA hM: asIN jA,dy hM ik dunIaM iv|c mUrtIaMkuJ vI nhIN hn= asIN eh vI jA,dy hM ik e|Ty e|katy isrF e|k hI prmyS¨r hY= 5asl iv|c es dAkoE mh|tv nhIN ik DrtI `%ty aty akAS iv|c kuJcIzM dyvty khA`NdIaM hn= lokIN kE aijhIaM cIzM

t¨k 36–38 hor s»Bv anuvAd eh hY: “36e|k ivaktI socskdA hY ik `h aAp,I kuaArI ku/I nAl shI nhIN kr irhAhY jy ku/I ny ivaAh krA`, dI vDIaM `mr l|gB|g l\GAlE hovy= es lE `h soc skdA hY ik ivaAh krA`,AzrUrI hY= `s ^ `hI krnA cAhIdA hY jo `h cAhu\dA hY= `s^ `nHM ^ ivaAh krvA lY, dy,A cAhIdA= eh pAp nhINhY= 37pr dUsrA ivaktI aAp,y mn iv|c vDyry pRp|k hovy=ik `s vAsty ivaAh dI zrUrt hI nA hovy< es lE `hcAhu\dA krn lE s¨t\tr hY= jykr es ivaktI ny aAp,yidl iv|c FYslA kr ilaA hY ik `h aAp,I kuaArI DI ^a,ivaAhI r|KygA< tM `h shI g|l kr irhA hY= 38es lEijh/A ivaktI aAp,I kuaArI DI dA ivaAh krdA< shIkrdA hY= aty `h ivaktI ijh/A aAp,I kuaArI DI dAivaAh nhIN krdA `h bh¨t vDIaA krdA hY=”

^ “dyvty” jM “pRBU” bulA`Ndy hn= 6pr sA.y lxI

8

kyvl e|k prmyS¨r hY= `h sA.A iptA hY= sB cIzM`s v|loN aAEaM hn aty asIN isrF `sy lxI ij`NdyhM= e%Ty kyvl e|k hI pRBU hY= `h iws° msIh hY= sBcIzM `sy rAhIN sAjIaM gEaM hn aty asIN vI `syrAhIN ij`Ndy hM=

7pr eh g|l sAry lok nhIN jA,dy= kuJ lokM iv|chu, t|k vI mUrtI dI `pAsnA krn dI aAdt hY= eslxI jdoN `h eh mAs KMdy hn< `h mihsUs krdyhn ijvyN eh mUrtI dA hI hY= `h eh nhIN jA,dy ikkI es mAs ^ KA,A QIk hY jM nhIN= eslxI jdoN`h eh mAs KMdy hn< `h socdy hn ik `h gltkr rhy hn= 8pr Bojn sA^ prmyS¨r dy vDyry ny/ynhIN lY jA skdA= mAs nA KA ky< asIN kuJ nhIN guaA`NdynhIN jM KAky< sA^ kuJ FAadA nhIN hu\dA=

9pr !p,I !zAdI bAry hoiS!r rho= t¨hA.IaAp,I aAsTA p|KoN kmzor lokM ^ gunAhgAr b,AskdI hY= 10t¨hA.y kol smJ hY< es lxI t¨sIN BAvyNiksy mUrtIaM dy m»dr iv|c Bojn KA, lxI aAzAdImihsUs krdy hovo= kmzor !sTA vAlA ivaktI SAedt¨hA^ `%Ty Bojn kridaM dyK irhA hovy= eh g|l`s ^ vI mUrtIaM a|gy BNyq kItA goSt KA, lxI`tsAiht krygI= pr `h asl iv|c es ^ gltsmJdA hY= 11es lxI eh kmzor BrA t¨hA.y igaAnsdkA tbAh ho skdA hY= aty msIh es BrA lxIkurbAn hoe! sI= 12jdoN t¨sIN msIh iv|c aAp,yBrAvM aty BY,M toN kuJ aijhA krA`, dA kAr,b,dy ho jo `h socdy hn ik Zlt hY< t¨sIN `nHM dyi˘KlAF pAp kr rhy ho aty t¨sIN `nHM ^ s|q mAr rhyho= Fyr t¨sIN vI msIh dy i˘KlAF pAp kr rhy ho= 13eslxI ijh/A Bojn KAky mYN aAp,y BrA ^ gunAh iv|c.ygdA hM< mYN Fyr kdy vI goSt nhIN KAvMgA= mYN mAsKA,A b»d kr idaMgA tM ik mYN aAp,y BrA aty BY, ^pAp iv|c nhIN i.|g, dyvMgA=

mYN aAzAd mn¨|K hM= mYN e|k rsUl hM= mYN sA.ypRBU iws° ^ aAp,IaM a|KM nAl vyiKaA hY= t¨sIN

lokIN pRBU iv|c myry kArj dI imsAl ho= 2hor lokI BAvyNmY^ rsUl nA m»n,= pr t¨sIN tM av|S hI mY^ rsULm»ndy ho= t¨sIN lok e|k pRmA, ho ik mYN pRBU iv|c e|krsUl hM=

3kuJ lok rsUl dy tOr ty myry aiDkAr bAry svAlkrnA cAhu\dy hn= tM mYN `nHM ^ eh `%tr id»dA hM=4kI sA^ KA, aty pI, dA eKitaAr nhIN hY? 5kIsA^ aAp,y nAl aAp,IaM ivSvAsI ptnIaM ^ lYjA, dA h|k hY< jdoN asIN wAtrA ty hu\dy hM ijvyN ik

9

1 kuir»TIaM ^ 9:6-27 1186

bAkI dy sAry rsUl aty sA.y pRBU dy BrA aty kyFAskrdy hn? 6kI mYN ty brnbAs hI ek|ly hM ijnHM ^k\m krnA pYNdA hY aty sA^ aAp,y ij`, lE kmA`,AcAhIdA hY? 7koE vI ivaktI aAp,y Krcyy ty FOj iv|ck»m nhIN krdA= aijhA koxI ivaktI nhIN jo `siv|coN a»gUr nA KAvy ijh/A a»gUrM dA bAg Kud bIjdAhY= koxI vI ivaktI To/A ij\nM du|D pI, toN bgYr By.Mdy e|j/ dI rAKI nhIN krdA=

8kyvl ehI g|lM nhIN hn ijh/IaM lokI socdyhn= prmyS¨r dA nym enHM bAry eho g|lM dsdA hY=9hM< eh mUsA dI SrHA iv|c iliKaA hoeaA hY: “jdoNkoE .\gr dAi,aM dI ghAxI kr irhA hu\dA hY< tM esdA mUH\h nA b»nHo aty es ^ dA,y KA, toN nA roko=”*jdoN prmyS¨r ny eh aAiKaA sI tM kI `h kyvl k\mkrn vAly jAnvrA bAry hI soc irhA sI? nhIN= 10`hasl iv|c sA.y bAry soc irhA sI= hM< `h poTI sA.ylxI ilKI gE sI= ijh/A ivaktI hl clA`NdA hYty ijh/A ivaktI ghAxI krdA hY `nHM ^ aAp,y k\mdy evz kuJ anAz pRApt krn dI aAs ho,I cAhIdIhY= 11asIN t¨hA.y iv|c aAtmk bIz bIijaA hY= eslE asIN t¨hA.y koloN BOitk cIzM dI e|k Fsl pRAptkr skdy hM= av|S hI eh koxI bhutI v|.I kImtnhIN hY=

12horM lokM kol thA.y pAsoN kuJ cIzM lY, dA aiDkArhY= sA.y kol krn dy hor vDyry eKitaAr hn= prasIN eh eKitaAr estymAl nhIN krdy= asIN KudhI sArIaM prySAnIaM J|l lYNdy hM tM jo asIN iksy ^vI msIh dI KuS ˘KbrI ^ m»n, toN nA rokIXy= 13av|ShI t¨sIN jA,dy ho ik `h lok ijh/y m»dr iv|c k\mkrdy hn `h m»dr toN hI Bojn pARpt krdy hn= atyijh/y jgvydI `%ty k\m krdy hn `h jgvydI dyc/AHvy dA kuJ a»S pARpt krdy hn= 14KuS KbrI dApRcAr krn vAly lokM bAry vI evyN hI hY= ehprmyS¨r dA hukm hY ik `h ijh/y KuS KbrI dA pRcArkrdy hn `nHM ^ aAp,I rozI esy k\m toN bnA`,IcAhIdI hY=

15pr mYN enHM aiDkArM iv|coN iksy dI vI vrtoN nhINkItI= aty mYN eh vstM hAisl krn dI koiSS vInhIN kr irhA= thA^ eh ilK, dA myrA mnorT aijhAnhIN hY= SyKI mArn dy kAr, ^ guvA`, nAloN mYNmrnA ps»d krMgA= 16hAlM ik mYN KuS KbrI dA pRcArkrdA hM pr eh myry vAsty SyKI mArn dA kAr,

“jdoN ... KA, toN nA roko” ibvsTA sAr 25:4

nhIN hY= SuuB smAcAr dA pRAcAr krnA tM myrA Frz hY

jo myry lxI ainvArI hY= jy mYN KuS KbrI dA pRAcAr nAkrM tM eh myry lxI bhut burI g|l hovygI=

17jy mYN KuS KbrI dA pRcAr aAp,I ps»d ty krdAhM tM mYN enAmM dA h|kdAr hM= pr myrI koxI ps»dnhIN= mY^ tM av|S KuS KbrI dA pRcAr krnA pYNdAhY= mYN isrF id|tA hoeaA Frz inBA irhA hM= 18eslxI mY^ kI enAm imldA hY? myrA enAm eh hY; ikjdoN mYN KuS KbrI dA pRcAr krdA hM tM mYYYN es^m¨Ft ByNq kr skdA hM= es trHM mYN KuS KbrI dypRcAr bdly m¨|l pRApt krn dy aiDkArM dI vrtoNnhIN krdA=

19mYN aAzAd hM= mYN iksy vI mn¨|K dy aDIn nhIN=pr mYN aAp,y aAp^ smUh lokM dA gulAm b,A`dAhM= eh g|l mYN es vAsty krdA hM tM jo v|D toN v||DlokM ^ bcA skM= 20whUdIaM vAsty mYN whUdIaM ijhAb, igaA sM= aijhA mYN whUdIaM ^ bcA`, iv|cshAetA krn lE kItA= BAvyN myry `|ty SrHA dA SAsnnhIN hY< mYN `nHM vrgA b, igaA hM ijnHM ty SrHA dASAsn hu\dA hY= mYN aijhA kItA tM jo mYN `nHM ^ m¨ktIv|l lY jA skM ijnHM ty SrHA duaArA SAsn hu\dA hY=21`nHM lxI ijh/y nym toN ibnM hn mYN `nHM lE `hoijhA b, jMdA hM jo nym tNo ibnM hY= mYN eh `nHM lokMdI m¨ktI v|l agvAE krn lE krdA hM ijnHM kolnym nhIN hY= pr asl iv|c mYN prmyS¨r dy nym tNo ibnMnhIN hM= mYN msIh dy nym dy aDIn hM= 22mYN kmzorb, igaA hM tM jo mYN `nHM dI m¨ktI v|l agvAE krskM ijh/y kmzor hn= mYN smUh lokM lxI cIzM b,jMdA hM= mYN aijhA es lxI kItA hY tM jo mYN hrs»Bv >\g nAl smUh lokM ^ bcA skM= 23mYN eh sArIaMg|lM KuS ˘KbrI dy kAr, krdA hM= mYN eh sB g|lMkrdA hM tM jo mYN KuS KbrI dIaM SuB kAmnAvM iv|cBAxIvAl ho skM= 24t¨sIN jA,dy ho ik dO/ iv|c sArydO/Ak dO/dy hn= pr koxI e|k dO/Ak enAm hAislkrdA hY= es lxI ehI trIkA hY ijvyN t¨hA^ dO/nAcAhIdA hY: t¨hA^ ij|t, lE dO/nA cAhIdA hY= 25Ky.Miv|c ih|sA lY, vAly sAry ivaktI sKt isKlAxI krdyyhn= aijhA `h es lxI krdy hn tM jo `h tAjij|t sk,= eh tAj isrF To/y smyN lE hI siTrrih»dA hY= pr sA.A tAj sdIvI hovygA= 26es lxImYN `dyS r|K, vAly e|k aAdmI vM{ dO/dA hM= mYN`s l/AkU dI trHA l/dA hM ijh/A hvA ^ iksy cIzdI trHM nhIN sgoN iksy cIz ^ inSAnM b,A`NdA hY=27es lE mYN aAp,y Kud dy SrIr ^ s»jm iv|c r|KdAhM aty es^ aAp,A gulAm b,A`NdA hM= mYN es

1187 1 kuir»TIaM ^ 10:1-28

trHM es lxI krdA hM tM jo lokM iv|c pRcAr krn toNbAd mYN Kud prmyS¨r v|loN nAm»zur nA kItA jAvM=

whUdIaM vMg nA b,oBrAvo aty BY,o mYN cAhuu\dA hM ik t¨sIN sAryjA, lvo ik sA.y puriKaM nAl kI vApiraA

jo mUsA dy anuwAE sn= `nHM iv|coN sAry b|dl dy hyQMsn aty sAry sm¨\dr rAhIN t¨ry= 2`nHM lokM ^ mUsA nyb|dlM ty sm¨\dr iv|c bpitsmA id|tA= 3`nHM sBnye|ko ijhI aAtmk KurAk KADI= 4aty `nHM sBny e|koijhA aAtmk pA,I pItA= `s aAtmk c|qAn toN ijh/I`nHM dy nAl sI= `h c|qAn msIh sI= 5pr prmyS¨renHM iv|coN bhuitaM ty pRs»n nhIN sI= `h ryigstniv|c mAry gxy=

6aty eh g|lM ijh/IaM vAprIaM sA.y lxI imsAlhn= enHM imsAlM toN sA^ is|K,A cAhIdA hY ik `nHMlokM vMg burIaM cIzM dI tm»nA nA krIxy= 7t¨hA^mUrtIaM dI `pAsnA nhIN krnI cAhIdI< ijvyN `nHMiv|coN kEaM ny kItI hY= eh poTIaM iv|c iliKaA hoeaAhY< “lok KA, pI, lxI bYQ gxy= `h n|c, lxI Klogxy=”* 8sA^ `nHM iv|coN kuJ lokM vMg ijnsI gunAhvI nhIN krny cAhIdy= `nHM dy gunAhM kAr, e|kidn iv|c `nHM iv|coN 23,000 mAry gxy= 9sA^ msIh ^nhIN prK,A cAhIdA ijvyN `nHM iv|coN kEaM ny prmySr^ priKaA sI= `h s|p dy .\g nAl mr gX< ik`N ik`nHM ny prmyS¨r ^ priKaA= 10iSkAet nA kro ijvyN`nHM iv|coN kEaM ny iSkAetM kItIaM sn= es lE`h lok mØt dy dUt duaArA nSq kr id|ty gX= 11jog|lM `nHM lokM nAl vAprIaM sA.y lE `dAhr,hn= eh g|lM sA^ cytAv,I dy, lE ilKIaM gEaMhn= asIN ethAs dy a»itm smyN iv|c ij`N rhy hM=12es lxI ijh/A eh socdA hY ik `h idR/HtA nAlKlotA hY< `s ^ i.|g, toN huiSaAr rih,A cAhIdA hY=13ijh/IaM `ksAhqM t¨hA^ hn hr mn¨|K ^ iblkul`hI `ksAhqM hn= pr t¨sIN prmyS¨r `%ty ivSvASkr skdy ho= `h thA^ es toN v||D prK, nhIN dyvygAij\nA tsIN brdASt kr skdy ho= pr jdoN tsIN `ksAXyjAvoNgy prmyS¨r t¨hA^ es `ksAhq toN bc in|kl,dA rAh vI dyvygA= Fyr t¨sIN es^ brdASt krn dywog ho jAvoNgy=

14es lxI myry ipaAry im|tro< mUrtIaM dI `pAsnAtoN dUr rho= 15mYN t¨hA.y nAl es trHM g|l kr irhA hM

“lok ... Klo gX” kUc 32:6

ijvyN t¨sIN bu%iDmAn lok ho; jo mYN aAKdA hM `s dA Kud

10

inr,A kro= 16asIsM dA `h ipaAlA ijs vAsty asINSukrAnA adA krdy hM aty ijs iv|coN pINdy hM; kI ehsA^ msIh dy lhU iv|c sMJIvAn nhIN b,A`NdA? atyijh/I roqI asIN to/dy hM aty KMdy hM< kI eh sA^msIh dy SrIr iv|c sMJIvAn nhIN b,A`NdI? 17e|Tye|k hI roqI hY aty hAlM ik asIN bhut sAry hM< asINsAry e|k SrIr hM ik`N ik asIN sAry `s e|k roqI ^sMJA krdy hM=

18esrAXl dy lokM bAry soco= ijh/y lok blI dAmAs KMdy hn< kI `h jgvydI iv|c sMJIvAn nA b,dyy?19myrA eh BAv nhIN ik mUrtIaM ^ blI c/HAeaAmAs mh|tvpUr, hY aty myrA eh vI BAv nhIN ikmUrtIaM mh|tvpUr, hn= 20pr mYN eh aAKdA hM ikijh/IaM cIzM mUrtIaM ^ ByNq kItIaM jMdIaM hn`h prmySr ^ nhIN blik BUtM ^ ByNq kItIaM jMdIaMhn= aty mYN nhIN cAhuu\dA ik t¨sIN BUtM nAl BAgIdArhovoN= 21t¨sIN eko vyly pRBU dy ipaAly iv|coN aty< BUtM dyipaAly iv|coN nhIN pI skdy= t¨sIN pRBU dy myz ^ aty FyrBUtM dy myz ^ sMJA nhIN kr skdy= 22kI asIN pRBU ^xIrKAlU bnA`,A cAhuu\dy hM= kI asIN `s dy nAloNblvAn hM? nhIN=

prmyS¨r dI mihmA lxI aAp,I aAzAdI dI vrtoN kro23“sArIaM g|lM dI ezAzt hY=” hM< pr sB kuJ

mddgAr nhIN hY= “sArIaM g|lM dI ezAzt hY=” hMpr sArIaM g|lM blvAn ho, iv|c shAetA nhINkrdIaM= 24iksy vI ivaktI ^ PhI g|lM nhIN krnIaMcAhIdIaM ijh/IaM kyvl `s dI shAetA krn= `s^ vI `hI krnA cAhIdA hY jo dUsiraM lE mddgArhY=

25goSt dy bAzAr iv|c jo vI ivkdA hY `s ^ KAP=es mAs ^ glt is|D krn bAry koE pRSn nA `QAP=

26t¨sIN es ^ KA skdy ho< “ik`N ik DrtI aty es`tlI hr SYa pRBU nAl s»b»iDt hY=”*

27ijh/A ivaktI aAsTAvAn nhIN hY `h vI t¨hA^aAp,y nAl Bojn krn dA in`tA dy skdA hY= ehis|D krn lE koE svAl nA `QP ik es^ KA,Ac\gA hY jM nhIN= 28pr jy koxI ivaktI t¨hA^ d|sdAhY ik “eh Bojn mUrtM ^ ByNq kItA igaA sI” tM `sBojn ^ nA KAP= `s ^ nA KA`= ik`N ik t¨sIN `sivaktI dy ivSvAs ^ s|q nhIN mArnA cAhuu\dy ijs nyt¨hA^ es bAry ikhA aty es lE vI ik`N ik kuJ

“ik`N ik ... s»b»iDt hY” zbUr 24:1; 50:12; 89:11

lok smJdy hn ik `h mAs KA,A Zlt hY=

1 kuir»TIaM ^ 10:29-11:25 118829myrA eh BAv nhIN ik t¨hA.y iKaAl anusAr eh

glt hY= pr dUsrA ivaktI SAed eh smJ jAvyik eh Zlt hY= ehI kAr, hY ik mYN `h goSt nhINKAvMgA= myrI aAzAdI dA inr,A es g|lNo nhIN ho,AcAhIdA ik dUsrA kI socdA hY= 30mYN Bojn dA SukrAnAkrn toN bAad KMdA hM= es lxI mYN eh nhIN cAhuu\dAik myrI es g|loN alocnA kItI jAvy ijs lxI mYNprmyS¨r dA SukrAnA krdM hM=

31es lxI jy t¨sIN kuJ KMdy ho< jy t¨sIN kuJ pINdy hojM jy t¨sIN kuJ krdy ho< es^ prmyS¨r dy gOrv lxIkro= 32aijhA kuJ nA kro jo lokM< whUdIaM < wUnAnIaMjM prmyS¨r dI klIiswA ^ nrAz krdA hovy= 33mYN vIehI krdA hM= mYN hr trHM nAl hr e|k ^ KuS krndI koiSS krdA hM= mYN eh krn dI koiSS nhIN krdAik myry lxI kI c\gA hY mYN es ^ krn dI koiSS krdAhM tM jo `nHM dA bcA ho sky=

myrI imsAl `%ty c|lo ijvyN ik mYN msIh dIimsAl `%pr cldA hM=

aiDkAr hyQM ij`,A2mYN t¨hA.I pRs»sA krdA hM ik`N jo t¨sIN hr g|l

iv|c mY^ cyty krdy hoN= ijh/y vI `pdyS mYN t¨hA^id|ty< t¨hA^ `nHM dA vFAdArI nAl anus, krnAcAhIdA hY= 3pr mYN cAhuu\dA hM ik t¨sIN eh smJ lvo;hr mn¨|K dA m¨KI msIh hY= aØrt dA m¨KI mrd hY= atymsIh dA mKI prmySr hY= 4jykr koE vI aAdmI ijh/Aisr >|kky pRArTnA jM Biv|KbA,I krdA hY< `h aAp,yisr SrmsArI ilaA`NdA hY= 5pr hr aØrt ^ aAp,Aisr >k,A cAhIdA hY< jdoN `h pARrTnA jM ag»mvAk kr rhI hovy= jy `sdA isr >ikaA hoeaA nhINhY< Fyr `h aAp,y isr ty SrmsArI ilaA`NdI hY= Fyr`s iv|c aty isr m¨|ny vAlI aØrt iv|c koE Frk nhINhY= 6jy e|k aØrt aAp,A isr nhIN >|kdI< eh `sdyvAl kqA`, vrgA hI hY= pr iksy aØrt vAsty aAp,yvAl kqA`,y jM isr m¨nA`,A Srim»dgI vAlI g|lhY= es lxI `s ^ aAp,A isr >|k,A cAhIdA hY=7pr aAdmI ^ aAp,A isr nhIN >|k,A cAhIdA= ik`N?ik`N ik `h prmyS¨r dy rUp iv|c ricaA igaA hY aty`h prmyS¨r dI mihmA hY= 8pr aØrt aAdmI dA gOrvhY= ik`N ik aAdmI aØrt toN nhIN aAeaA< sgoN< ehaØrt hI sI jo aAdmI toN aAE= 9eh vI ik< aAdmIaØrt lE nhIN b,AeaA igaA sI< sgoN aØrt aAdmIlE b,AE gE sI= 10xysy lxI aØrt ^ eh drSA`,lxI ik `h iksy dy aiDkAr hyQM hY aAp,A isr >|k,A

11

cAhIdA hY= aty `s ^ eh dUtM dI KAitr vI krnAcAhIdA hY=

11pr pRBU iv|c< aØrt aAdmI lxI mh|tvpUr, hYaty aAdmI aØrt lxI mh|tvpUr, hY= 12eh s|c hYik`N ik aØrt aAdmI toN aAE aty aAdmI vI aØrt tNopYdA hoeaA hY= asl iv|c hr cIz prmySr v|loN aA`NdIhY= 13es dA FYslA Kud kro; kI aØrt lxI QIk hY< kI`h ibn isr >|ky prmyS¨r dI pRArTnA kry? 14kudrtvI t¨hA^ eh isKA`NdI hY ik l\by bAl r|K,A aAdmIlxI nmoSI vAlI g|l hY= 15pr l\by bAl ho,A aØrtlxI mA, vAlI g|l hY= aØrt ^ l\by bAl es lxIid|ty gxy hn ik `h aAp,A isr >|k sky= 16kuJ lokFyr vI es bAry SAed vAd ivvAd krnA cAhuu\dy ho,=pr asIN aty prmyS¨r dIaM klIiswAvM `h pRvAnnhIN krdIaM jo eh lok kr rhy hn=

pRBU dA rAt dA Bojn17ijh/IaM g|lM hu, mYN t¨hA^ aAKdA hM `nHA lxI

mYN t¨hA.I `stit nhIN krdA= t¨hA.IaM m¨lAkAtMt¨hA^ FAady pucA`, nAloN hAnI dA kAr, b,dIaMhn= 18mYN s¨,dA hM ik pihlM jdoN t¨sIN ek|Qy hokyklIiswA vM{ ek|Qy hu\dy ho< t¨hA.y ivckAr bqvAryhu\dy hn aty kuJ h|d tAEN mYN es `%ty ivSvAs krdAhM= 19ap,y ivckAr bqvAry ho, id` Fyr eh spSqho jMdA hY ik t¨hA.y iv|coN ikh/y s|cy inhcAvAn hn=20jdoN sAry hI ek|Qy hoky aM`Ndy ho< t¨sIN asl iv|cpRBU dA rAt dA Bojn nhIN KMdy= 21ik`N? ik`N ikjdoN tsIN Bojn krdy hoN hr ivaktI dUsry dA e»tzArkIty ibnM Bojn krdA hY= kxIaM ^ KA, lxI pUrABojn nhIN imldA jdoN ik dUsiraM ^ e»nM iml jMdAhY ik `h SrAbI ho jMdy hn= 22t¨sIN aAp,y GrM iv|cvI KA pI skdy ho= es trHA jApdA hY ik t¨sIN ehsocdy hoN ik prmyS¨r dI klIiswA mh|tvpUr, nhINhY= t¨sIN `nHM grIb lokM ^ Srim»dgI iv|c pA id»dyho= mYN t¨hA^ kI d|sM? kI mYN es g|lo t¨hA.I pRs»sAkrM? mYN t¨hA.I pRs»sA nhIN krdA=

23ijh/y `pdyS mYN t¨hA^ dy irhA hM< mYN eh pRBU toNpRApt kIty hn= ijs rAt iws° nAl Droh kItA igaAsI< 24`s ny roqI lE pRBU ^ SukrAnA kItA= Fyr `sny roqI ^ toi/aA aty aAiKaA< “eh myrA SrIr hY; eht¨hA.y lxI hY= t¨hA^ eh mY^ wAd krn lE kr,AcAhIdA hY=” 25tM `nHM dy rAt dA Bojn krn toN bAad<iws° ny dAKrs dA ipaAlA ilaA aty aAiKaA< “ehdAKrs nvyN krAr ^ sUict krdA hY ijh/A prmyS¨r

1189 1 kuir»TIaM ^ 11:26-12:22

ny aAp,y lokM nAl kItA= eh nvM krAr myry lhUnAl SurU hu\dA hY= jdoN vI t¨sIN es^ pIP< mY^ cytykro=“ 26hr vArIN jdoN t¨sIN eh roqI KMdy ho aty ehipaAlA pINdy ho< t¨sIN pRBU dI imRtU bAry jA,kArI id»dyrih»dy hoN jdoN t|k `h nA aAvy=

27es lxI jykr e|k ivaktI eh roqI KMdA hY typRBU dy ipaAly ^ awog >\g nAl pINdA hY< `h pRBU dySrIr aty lhU dy iKlAF pAp krdA hY= 28hr ivaktI^ aAp,y idl a»dr dyK,A cAhIdA hY es toN pihlMik `h eh roqI KAvy ty eh ipaAlA pIvy= 29jy e|kivaktI eh roqI KMdA hY ty es ipaAly iv|coN SrIr^ mihsUs kIty ibnA pINdA hY< Fyr `h KA, aty pI,iv|c doSI priKaA jAvygA= 30ehI kAr, hY ik t¨hA.yiv|coN bhut sAry kmzor ty bImAr hn= aty bhut sArymr cu|ky hn= 31pr jykr asIN shI >\g nAl aAp,yaAp dA inr,A kItA hY< tM prmySr sA^ nhIN prKygA=32pr jdoN pRBU sA.A inr,A krdA hY< `h sA^anSAist krdA hY tM jo asIN shI rsty ty c|l skIX=`h aijhA es lxI krdA hY tM jo asIN dunIaM dyhorM lokM vM{ nA in\dy jAEX=

33es lxI myry BrAP aty BY,oN jdoN t¨sIN Bojnkrn lxI ek|Qy hu\dy ho< e|k dUsry dA e»tzAr kro=34jy koxI ivaktI bhut hI Bu|KA hY tM `s ^ Gr iv|cBojn krnA cAhIdA hY= jykr t¨sIN eh krogy< FyrjdoN t¨sIN ek|Qy aAvoNgy< t¨sIN aAp,y `%ty prmyS¨r dAinr,A nhIN ilaAvoNgy= jdoN mYN aAvMgA< mYN t¨hA^horM mAmilaM bAry ihdAetM dyvMgA=

piv|tr !tmA v|loN s¨gAtMhu,< BrAvo aty BY,oN mYN cAhuu\dA hM ik t¨sINaAtmk s¨gAtM bAry jA, lvo= 2t¨sIN aAp,y

aAsTAvAn ho, toN pihlM dIaM ij\dgIaM bAry jA,dyho= t¨sIN Kud iz\dgI hI, mUrtIaM dI `pAsnA v|la»nHyvAh iK|cy gX sI= 3es lxI mYN t¨hA^ d|sdA hM ikkoxI vI ivaktI ijh/A prmySr dy aAtmy dI shAetAnAl boldA hY= eh nhIN kih\dA ik “iws° msIh srAipaAjAvy=” aty koxI vI piv|tr aAtmA dI shAetA toNibnA nhIN aAK skdA< “iws° pRBU hY=”

4aAtmk sgAtM kxI trHM dIaM hn pr `h sArIaMPsy aAtmA v|loN hn= 5syvA krn dy kxI trIky hn;pr eh sAry trIky Psy pRBU v|loN hn= 6aty es dy vIkxI trIky hn ijnHA rAhI prmyS¨r lokM iv|c kArjkrdA hY= pr eh sAry trIky Psy pRBU v|loN hn= prmySrsA.y iv|c sB kArj krdA hY= 7aAtmA dA kArj hr

12

mn¨|K iv|c vyiKaA jA skdA hY= aAtmA horM lokM dIshAetA krn lxI sA^ eh tohFA id»dA hY= 8aAtmAe|k ivaktI ^ eh dAt isaA,p dI bolI bol,lxI id»dA hY= aty PhI aAtmA igaAn nAl bol, dIdAt bKSdA hY= 9`hI aAtmA e|k ivaktI ^ aAsTApRdAn krdA hY= aty `hI aAtmA iksyy ivaktI ^t\drustI dI dAt bKSdA hY= 10dUsry ivaktI ^<kirSmy krn dI dAt bKSdA hY< aty iksy hor ivaktI^ ag\m vAk krn dI< aty iksy hor ivaktI ^ nyk tybd rUhM dy ivckAr Frk krn dI wogtA pRdAn krdAhY= aAtmA iksy ivaktI ^ iB»n iB»n pARkAr dIaMBASAvM bol, dI SktI pRdAn krdA hY< aty iksy dUsryivaktI ^ `nHM BASAvM dI ivaAiKaA krn dI SktIid»dA hY= 11`hI aAtmA< eh sArIaM g|lM krdA hY=aAtmA eh inr,A krdA hY ik hr ivaktI ^ kIdy,A hY=

msIh dA SrIr12e|k mn¨|K dA SrIr kyvl e|k hY< pr es dy kxI

a»g hn= hM< e|ko SrIr dy kxI a»g hu\dy hn< pr ehsAry a»g kyvl e|k SrIr b,A`Ndy hn= msIh vIesy trHM hY= 13sA.y iv|coN kuJ lok whUdI hn aty kuJwUnAnI gYr whUdI hn; sA.y iv|cNo kuJ gulAm hn atykuJ aAzAd hn= pr sA^ e|k aAtmA rAhIN< e|k SrIrbn, lE bpitsmA id|tA igaA hY= aty sA^ sAiraM^ ehI hI e|k aAtmA id|tA igaA hY=

14aty e|k ivaktI dy SrIr dy e|k toN bhuty a»ghu\dy hn= esdy bhut sAry a»g hu\dy hn= 15e|k pYraAK skdA hY “mYN h|T nhIN hM= es lxI myrA SrIrnAl koxI s\b»D nhIN=” pr isrF eh aAK, nAl< pYrSrIr dA BAg ho, toN nhIN rukdA= 16e|k k\n aAKdAhY< “mYN a|K nhIN hM es lxI mYN SrIr dA a»g nhINhM=” pr isrF eh aAK, nAl< k\n SrIr dA a»gho,A b»d nhIN krdA= 17jy sArA SrIr hI e|k a|Khu\dA tM SrIr s¨, sk, dy wog nhIN hu\dA= jM sArASrIr hI k\n hu\dA tM SrIr iksy vI cIz ^ vI s¨\GnhIN sI skdA= 18–19jy SrIr dA hr e|k a»g e|k hIhu\dA tM SrIr ho,A hI nhIN sI= pr ijvyN prmyS¨r ^c\gA l|gA `s ny SrIr iv|c a»gM ^ r|K id|tA= `s nyhr e|k dI TM b,AxI hY= 20esy lxI hu, BAvyN anykMa»g hn< SrIr isrF e|k hI hY=

21a|K h|T ^ eh nhIN kih skdI< “mY^ tyrI lo/nhIN” aty isr pYr ^ eh nhIN kih skdA< “mY^ tyrIlo/ nhIN=” 22nhIN= SrIr dy ijh/y a»g kmzor lgdy

1 kuir»TIaM ^ 12:23-14:3 1190

hn s|cm¨|c bhut lo/INdy hn= 23aty SrIr dy `nHMa»gM lE ijnHM ^ asIN G|q sitkArn wog smJdy hM<asIN `nHM v|l KAs iDaAn id»dy hM= aty SrIr dy `ha»g ijnHM ^ asIN ivKA`,A ps»d nhIN krdy< asIN`nHM v|l KAS iDaAn id»dy hM= 24pr sA.y SrIr dy`h a»g ijh/y KUbsUrt hn `nHM ^ sA.y KAs iDaAndI lo/ nhIN hu\dI= pr prmySr ny sAry a»gM ^ e|kiQaMr%iKaA tM jo enHM a»gM ^ vDyry gOrv id|tA jAvy ijsdI enHM ^ lo/ hY= 25prmyS¨r ny aijhA es lxIkItA hY tM jo sA.A SrIr v\i.aA nA jAvy= prmyS¨r dImnsA eh sI ik sAry a»g e|k dUsry dA e|ko ijhAiDaAn r|K,= 26jy SrIr dA e|k a»g duKI hY tM horsAry a»g vI es dy nAl duKI hu\dy hn= jM jy e|k a»g^ e|zt imldI hY tM dUsry a»g vI es e|zt dyih|sydAr hu\dy hn=

27t¨sIN sAry ek|Qy msIh dA SrIr ho= t¨hA.y iv|coNhr koxI es SrIr dA a»g hY= 28aty prmyS¨r ny hre|k ^ klIiswA iv|c e|k jgHA id|tI hY: pihlM `s nyrsUlM ^ jgHA id|tI< dUsrI nbIaM ^< aty tIsrI gurUaM^= Fyr prmyS¨r ny `nHA ^ TM id|tI hY= ijh/y kirSmykrdy hn< `nHM lokM ^ ijhnM kol elAj krn dIaMdAtM hn< `nHM lokM ^ ijh/y agvAxIaM kr sk, dywog hn< aty `nHM ^ ijh/y v|K v|K BASAvM iv|c g|Lkr skdy hn= 29sAry lok rsUl nhIN hn= sAry loknbI nhIN hn= sAry lok `stAd nhIN hn= sAry lokkirSmy nhIN kr skdy= 30sAry lokM kol dUjy dA elAjkrn dIaM dAtM nhIN hu\dIaM= sAry lok iB»n-iB»ntrHM dIaM BASAvM iv|c g|l nhIN krdy= sAry lok `nHMBASAvM dI ivaAiKaA nhIN kr skdy= 31pr s|cm¨|ct¨hA^ mhAn dAtM dI pRAptI krn dI kAmnA krnIcAhIdI hY=

pRym hI srbotm dAt hYaty hu, mYN t¨hA^ srbotm mArg idKA`NdA hM=

mYN BAvyN mn|KM jM dUtM dIaM iB»n-iB»n BASAvAbol skdA hovM pr jy myry a»dr pRym nhIN hY<

tM mYN isrF gU\j, vAlI G»qI zA e|k `%cI `%cI avAzkrn vAlA CY,A hI hM= 2myry kol ag\m vAk dI dAtho skdI hY< mYN prmyS¨r dy sAry rh|sM ty hr cIz dyigaAn ^ smJ, vAlA ho skdA hM< aty myry kol bhutv|.A ivSvAs vI ho skdA jo prbtM ^ iKskA`, woghovy= pr myry a»dr pRym nhIN hY tM enHM sArIaM g|lMdy hu\idaM hoeaM vI mYN kuJ nhIN hM= 3mYN BAvNy aAp,Ihr SY lokM dy Bojn lxI dy dyvM= aty BAvyN mYN aAp,A

13

SrIr blI dI vstU vMg a|g dI ByNq c/HA dyvM pr jymyry a»dr pyRm nhIN hY tM enHM g|lM dA mY^ koxI lABnhIN hY=

4pRym sihj aty idaAlU hY= eh ErKAl° nhIN hY<aty eh Gm».I nhIN hY= 5pRym sKt nhIN hY< pRym KudgrznhIN hY< aty pRym aAsMnI nAl kroDI nhIN b,dA= pRymaAp,y iKlAF kIty gxy g\dy k\mM ^ cyty nhIN r|KdA=6pyRm bdI nAl pRs»n nhIN hu\dA pr pyRm s|c nAl pRs»nhu\dA hY= 7pRym KAmoSI nAl sB kuJ brdASt kr lYNdAhY< pRym sdA BrosA krdA hY< eh sdA !sv\d hu\dA hY<aty sB g|lM J|l lYNdA hY=

8pRym kdy ˘Ktm nhIN hu\dA= ag\m vAk hu\dy hn pr`h Ktm ho jA,gy= iB»n-iB»n BASAvM iv|c g|lM krndIaM dAtM hu\dIaM hn pr eh dAtM m¨|k jA,gIaM=igaAn dI dAt hu\dI hY pr eh vI m¨|k jAvygI= 9ehsArIaM cIzM m¨|k jA,gIaM ik`N ik jo eh igaAn<aty `h Biv|K bA,IaM jo sA.y kol hn< pUr, nhINhn= 10pr jdoN pUr,tA aA`NdI hY tM `h sArIaMcIzM ijh/IaM s»pUr, nhIN hn< m|k jA,gIaM= 11jdoNmYN b|cA sM tM b%icaM vMg g|lM krdA sM< mYN b%icaMvMg socdA sM< mYN b%icaM vMg iv`NtM b,A`NdA sM<jdoN mYN v|.A hoeaA< mYN bcpny dy eh sAry >\g C|.id|ty= 12sA.y nAl esy trHA hI hu\dA hY= hu, asIN e`NdyK rhy hM ijvNy iksy kAly SIsy iv|c JAk rhy hoEX=pr PdoN< Biv|K iv|c< sA^ sAF sAF idKAxI dy jAvygA=hu, mY^ kyvl e|k a»g dA hI igaAn hY= pr PdoN mY^s»pUr, igaAn ho jAvygA ijvyN mY prmySr ny jAi,aAsI= 13es lxI hu, sA.y kol ivSvAs< `mId atypRym; isrF ehI it»n cIzM bcIaM hn enHM iv|coN sBtoN v|.A pRym hY= mY^ vI jA,A cAhIdA hY tM eh lok vImyry nAl jA,gy=

aAtmk dAtM dI vrtoN klIiswA lxI kropRym `h cIz hY ijs ^ lY, lxI t¨hA^ koiSSkrnI cAhIdI hY= t¨hA^ asl iv|c aAtmk

dAtM pRApt krn dI kAmnA ho,I cAhIdI hY= aty ijh/IdAt dI m»g t¨hA^ sB toN vDyry krnI cAhIdI hY `hhY ag\m vAk krn dI wogtA= 2mYN smJA`NdA hM ik`h ivaktI ijs kol v|KrI BASA bol, dI dAt hY`h lokM nAl g|l nhIN kr irhA< pr `h prmyS¨rnAl g|l kr irhA hY= `s ivaktI dI g|l koxI nhINsmJdA `h tM aAtmA rAhIN gupt g|lM kr irhA hu\dAhY= 3pr ijh/A ivaktI ag\m vAk boldA hY `h lokMnAl g|l kr irhA hu\dA hY= `h lokM ^ tAkt< `tsAh

14

1191 1 kuir»TIaM ^ 14:4-25

ty ts|lI pRdAn krdA hY= 4pr ijh/A ivaktI v|KrIBASA iv|c g|l kr irhA hu\dA hY `h kyvl aAp,IshAetA kr irhA hu\dA hY= pr ijh/A ag»m vAk bolirhA hY `h tM sm¨|cI klIiswA dI shAetA kr irhAhu\dA hY= 5myrI cAhnA hY ik t¨hA.y sAiraM kol v|K v|KBASAvM bol, dI dAt hovy= pr mYN es toN v|D eh vIcAhuu\dA hM ik tsIN ag»m vAk kr skoN= ijh/A ivaktIag»m vAk krdA `h `s ivaktI nAloN v|.A hY ijh/Akyvl v|Ko v|KrIaM BASAvM hI bol skdA hY= pr v|Kov|KrIaM bol, vAlA ag»m vAk krn vAly vrgA hIhu\dA hY= jy `h `nHM v|KrIaM BSAvM dA do BASIaAb, sky= Fyr klIiswA ^ `sdy bolM nAl shAetAiml skdI hY=

6BrAvo aty BY,o< jy mYN t¨hA.y kol aAvM aty mYN v|Kov|KrIaM BSAvM bolM kI es toN t¨hA^ koE m¨nAFAimlygA? nhIN= t¨hA^ tM PdoN hI lAB hovygA jdoN mYNt¨hA.y lxI koxI nvM s|c jM ig!n< koxI ag\m vAkjM koxI hor is%iK! lYky aMvMgA= 7eh `nHM avAzMvrgA hY ijh/IaM inrjIv vstM< ijvyN b»srI jM rbAb<iv|coN aA`NdIaM hn= jy iB»n iNB»n s¨r spSq nA ho,<tM t¨sIN bjAeaA jA, vAlA s»gIt nhIN smJoNgy=isrF `doN< jdoN t¨sIN hr s¨r spSqtA nAl vjAvoNgy<tM t¨sIN Dun ^ smJ skoNgy= 8aty l/AxI iv|c jy tUrHIdI aAvAz spSq nhIN tM sYnkM ^ ptA hI nhIN l|gskygA ik l/AxI lE kdoN it!r ho,A hY= 9t¨hA.ynAl vI evyN hI hY= jdoN t¨sIN v|KrIaM BASAvM boldyho tM t¨hA.y Sbd smJ, wog ho,y cAhIdy hn= jy t¨sINspSqtA nAl nhIN boloNgy tM s¨n, vAlA smJ hInhIN skygA= t¨sIN hvA iv|c hI g|lM kr rhy hovoNgy=10eh QIk hY ik dunIaM iv|c g|l krn dy kxI >\ghn= aty `nHM sAiraM dA koxI nA koxI arT hu\dA hY=11es lxI< jdoN mYN bol, vAly ivaktI dI BASA nhINsmJdA< mYN socdA hM ik `s dI iq|p,I ajIb hY= aty`h socdA hY ik myrI iq|p,I ajIb hY= 12t¨hA.y nAlvI eho g|l hY= t¨sIN vDyry aAtmk dAtM cAhuu\dy ho=es lxI `nHM dAtM ^ pRApt krn lE hor s˘Ktimhnt kro ijh/IaM klIiswA ^ vD, iv|c shAetAkrdIaM hn=

13es lxI ijs ivaktI kol v|Ko v|KrIaM BASAvMbol, dI dAt hY `s ^ eh pRArTnA krnI cAhIdI hYik jo `h kih»dA hY `s dI iv!iK! vI kr sky=14jdoN mYN iksy dUsrI BASA iv|c pRArTnA krdA hM<isrF myrA aAtmA hI pRATnA kr irhA hu\dA hY< ij|Ty ikmyrA mn es iv|coN kuJ vI pRApt nhIN krdA= 15tM Fyr

mY kI krnA cAhIdA hY? mYN !p,y aAtmy nAl pRArTnAkrMgA< pr mYN !p,y mn nAl vI pARrTnA krMgA= mYN!p,y !tmy nAl gAvMgA< pr mYN !p,y mn nAl vIgAvMgA= 16t¨sIN SAed !p,y !tmy nAl prmyS¨rdI `sitt kr rhy hovoN= pr `h ivaktI ijh/At¨hA.I SukrAny dI BASA nhIN smJdA `h “!mIn”kih, dy wog ikvyN hovygA= ik`N ik `s ^ eh jA,kArInhIN ik t¨sIN kI kih rhy ho= 17t¨sIN BAvyN prmyS¨r dASukrAnA shI >\g nAl kr rhy hovooN< pr eh iksy vI>\g nAl dUsry ivaktI dI mdd nhIN krdA=

18mYN prmyS¨r dA SukrAnA krdA hM ik v|Ko v|KrIaMBASAvA bol, dI dAt< t¨hA.y iv|coN iksy nAloN vI v|D<mY^ id|tI gE hY= 19pr klIiswA dIaM ek|trtMvMiv|c< mYN aijhy p»j Sbd bol,y ps»d krMgA jo mYN v|Kov|KrIaM BASAvM dy hzArM Sbd bol, nAloN vI v|DsmJdA hM= mYN !p,I smJ nAl bol,A vDyry ps»dkrMgA tM jo mYN hornM ^ is%iKaA dy skM=

20BrAvo aty BY,o< mYN b%icaM vMg nhIN socdA= bdIdIaM g|lM iv|c asIN b%icaM ^ ps»d krdy hM= prt¨hA^ !p,I soc iv|c pRØ> lokM vMg ho,A cAhIdA hY=21poTIaM iv|c iliKaA hY;

“v|K v|K BASAvM bol, vAly lokM rAhIN aty prdysIaMdy bu|lHM duaArA mYN enHM lokM nAl g|lM krMgA< pr\tUtM vI eh lok myrI !ig! dA pAl, nhIN krngy=”

wsAwAh 28:11–12

ehI hY jo pRBU aAKdA hY=22es lxI v|KrIaM BASAvM bol, dI dAt `nHM

lxI e|k pRmA, hY< jo aAsTAvAn hn< nA ikanAsTAvAnM lE= ag\mI vAk inhcAvAnM lE hn<nA ik anAsTAvAnM lE= 23Frz kro ik sm¨|cIklIis! ek|QI hu\dI hY aty t¨sIN sAry v|Ko v|KrIaMBASAvA boldy ho= jy kuJ lok< ijh/y smJ nhIN skdyjM anAsTAvAn hn< `%Ty aA`Ndy hn< `h aAK,gyik t¨sIN kmly ho gX hoN= 24pr\tU Frz kro t¨sIN sAryag\m vAk kr rhy ho aty e|k ivaktI aijhA aA`NdAhY jo ivSvAs nhIN krdA jM nA smJ hY= jy t¨sIN sAryBiv|KbA,I kr rhy ho< Fyr eh `s ivaktI dy pApM ^pRdriSt krngy< aty `s dI prK t¨hA.y sAiraM dyaAK, dy aADAr ty hovygI= 25`s dy idl dIaM guptg|lM cAn, iv|c aA jA,gIaM= es lxI `h ivaktIJuk ky prmyS¨r ^ m|TA qykygA= `h !KygA< “ik scm¨|chI prmyS¨r t¨hA.y nAl hY=”

1 kuir»TIaM ^ 14:26-15:14 1192

t¨hA.IaM goSQIaM toN klIiswAdI mdd ho,I cAhIdI hY

26es lxI BrAvo aty BY,o t¨hA^ kI krnA cAhIdAhY? jdoN t¨sIN ek|Qy hovogy< tM iksy kol e|k gIt hY<iksy hor ivaktI kol e|k `pdyS hY< dUsry ivaktIkool prmyS¨r v|loN nvM s|c hY< koxI v|KrI BASA iv|cboldA hY aty hor dUsrA ivaktI es BASA dI ivaAiK!krdA hovygA= enHM sArIaM g|lM dA mnor|T klIis!^ mjbUt bnA`, iv|c shAetA krnA ho,A cAhIdAhY= 27jdoN t¨sIN ek|Qy hovo< jy koxI e|k ivaktI v|KrIBASA iv|c boldA hY< tM isrF do ivaktIaM jM v|D toNv|D< it»nM toN v|D ^ nhIN bol,A cAhIdA= aty `nHM ^vArI isr bol,A cAhIdA hY= iksy hor ivaktI ^ `nHMlokM dI g|l dI iv!iK! krnI cAhIdI hY= 28pr jy`%Ty anuvAd krn vAlA koE nhIN hY< Fyr v|KrI BASAiv|c bol, vAly `s ivaktI ^ klIiswA iv|c nhINbol,A cAhIdA= `s ivaktI ^ kyvl !p,y !pnAl jM prmyS¨r nAl g|l krnI cAhIdI hY= 29isrFdo jM it»n dUtM ^ bol,A cAhIdA hY= horM ^ inr,AkrnA cAhIdA hY ik `h kI !Kdy ny= 30aty jy prmySrv|loN iksy dUsry ^ s»dyS pARpt hu\dA hY ijh/A ik `%TybYQA hY< tM pihlM bol rhy b»dy ^ ruk jA,A cAhIdA hY=31t¨sIN sAry hI e|k dUjy tNo mgroN ag\mI vAk krskdy ho= es trHM< smUh lokM ^ isKAe! aty hONslAid|tA jA skdA hY= 32nbIaM dy aAtmy Kud nbIaM dyaiDkAr iv|c hn= 33prmyS¨r arAjktA dA prmyS¨rnhIN hY sgoN SMtI dA prmyS¨r hY=

34aØrtM ^ klIiswA dIaM ek|trtMvA iv|c KAmoSrih,A cAhIdA hY= prmyS¨r dy lokM dIaM sArIaMklIiswAvM iv|c evyN hI hu\dA hY= aØrtM ^ bol, dIezAzt nhIN hY= `nHM ^ aDIntA svIkAr kr lY,IcAhIdA hY= ijvyN mUsA dI SrHA aAKdI hY= 35jy koxIaijhI g|l hY ijh/I aØrtM jAn,A cAhu\dIaM hn< tM`nHM ^ Gr aAky !p,y ptIaM pAsoN pu|C,I cAhIdIhY= e|k aØrt lE klIiswA dI sBA iv|c bol,ASrim»dgI vAlI g|l hY= 36kI prmySr dI isiKaA thA.yv|loN !xI hY? nhIN= jM kI eh isrF t¨sIN hI ho ijnHMny `h `pdyS pRApt kIty hn? nhIN⁄

37jykr e|k ivaktI aAp,y aAp ^ nbI socdA hYjM eh ik `s kol aAtmk dAt hY< tM `s ^ ehsmJ,A cAhIdA hY ik jo mYN t¨hA^ ilK irhA hM `hpRBU dA hukm hY= 38jy ivaktI eh nhIN jA,dA tM`s ^ prmyS¨r vI nhIN jA,dA= 39es lxI myryBrAvo aty BY,o< aslI ag\m vAk dI dAt dI e|CA

kro= pr `nHM lokM ^ v|K v|K BASAvA iv|c bol, dIdAt dI vrtoN krn toN nA roko= 40sgoN hr g|l Psy>\g nAl ho,I cAhIdI hY jo shI ty >ukvIN hY=

msIh bAry KuS KbrIhu, BrAvo aty BY,o< mYN cAhuu\dA hM ik t¨sIN KuSKbrI ^ cyty kro ijs bAry mYN t¨hA^ d%isaA

sI= t¨sIN es s»dyS ^ kbUl kItA ty es ^ mzbUtInAl F/I r|K,A jArI rKo= 2es s»dyS nAl tsIN bcdyho= pr t¨hA^ `nHM g|lM iv|c av|S ivSvAs krdyrih,A cAhIdA hY< ijh/IaM mYN thA^ d|sIaM hn= jykrt¨sIN eh nhIN kroNgy< Fyr t¨hA.I inhcA ivarT hY=

3mYN t¨hA^ PhI s»dS id|tA hY ijh/A mYN pARpt kItAhY= t¨hA^ bhut hI zrUrI g|lM d|sIaM hn= ik msIhsA.y gunAhM lxI miraA< ijvyN poTIaM !KdIaM hn=4ik msIh ^ dFnA id|tA ig! ty tIsry idn ijvAid|tA ig!< ijvyN ik poTIaM d|sdIaM hn= 5aty ehvI ik msIh ny ptrs ^ dIdAr id|tA aty Fyr bArMnbIaM ^ dIdAr id|tA= 6`s toN mgroN< msIh 500 toNv|D BrAvM aty BY,M ^ e|ko vyly pRgiqaA= enHM BrAvMiv|c bhuty a|j vI ij`Ndy ny= pr kuJ mr cu|ky hn=7Fyr msIh ny wAkUb ^ dIdAr id|tA ty `s toN bAadsAry rsUlM ^ dIdAr id|tA= 8sB toN aKIr iv|c msIhny mY^ dIdAr id|tA= mYN e|k smyN toN pihlM jnmy b|cyvrgA sI= 9bAkI sAry rsUl mYToN mhAn hn= ik`N ikmYN prmyS¨r dI klIiswA ^ stAeaA sI= ehI kAr,hY ik mYN rsUl aKvA`, dy vI wog nhIN hM= 10pr<prmyS¨r dI ikrpA nAl hI mYN jo hM so hM= ty ijh/IikrpA `s ny myry `%ty kItI `h zAeaA nhIN gxI=mYN hor sAry rsUlM nAloN vDyry s˘Kt imhnt kItI= preh mYN nhIN sM jo imhnt kr irhA sM= eh tM `hprmyS¨r dI ikrpA sI ijh/I myry nAl sI= 11es lxIFyr< eh mh|tvpUr, nhIN ik mYN t¨hA^ pRcAr kItA hYjM hor dUsry rsUlM ny t¨hA^ pRcAr kItA hY< ik`N ik;asIN sAry e|ko ijhy s»dyS dA pRcAr krdy hM< aty ehIhY ijs `%ty t¨sIN ivSvAs kItA hY=

asIN mØt toN `BAry jAvMgy12pr jykr asIN pRcAr kItA hY ik msIh ^ m¨rdy toN

`QAeaA igaA sI< t¨hA.y iv|coN kuJ evyN ik`N aAKdyhn ik lok mØt toN nhIN `BAry jA,gy? 13jy lokM ^kdy vI mØt toN nhIN `BAir! jAvygA tM msIh ^ vImØt toN kdy nhIN sI `BAir! ig!= 14ty jy msIh ^

15

1193 1 kuir»TIaM ^ 15:15-41

mØt toN nhIN `BAir! igaA< tM ijs s»dyS dA asINpRcAr krdy hM `sdA koE arT nhIN hY= thA.I inhcAvI arThI, ho jMdI hY 15ty nAly asIN vI prmyS¨rbAry JUQ bol, dy doSI hovMgy= k`N ik asIN eh gvAhIid|tI hY ik prmyS¨r ny msIh ^ m¨rdy toN `BAir! hY=ty jy lokM ^ mØt toN nhIN `BAir! jMdA tM prmyS¨r nykdy vI msIh ^ mØt toN nhIN `BAir!= 16jy mry hoxylokM ^ `BAir! nhIN jMdA tM msIh ^ vI nhIN sI`BAir! ig!= 17ty jykr msIh m¨rdy toN nhIN`BAir! ig!< tM t¨hA.y ivSvAs dA koE mtlbnhIN= t¨sIN hAly vI !p,y gunAhM dy doSI ho= 18tymsIh iv|c `h lok ijh/y pihlM hI mr cu|ky hn<gu!c gxy hn= 19jy msIh iv|c sA.I !s isrF esDrtI dy jIvn dI h|d t|k hI sImt hY< tM lokM ^<ij\nA `h sAiraM ty trs krdy hn< `s toN v|D trssA.y ty ivKA`,A cAhIdA hY=

20pr eh s|c hY ik msIh ^ mØt toN `BAir! ig!;`h `nHM sAry inhcAvAnM nAloN pihlM `BAiraA igaA<ijh/y mr cu|ky hn= 21`vyN hI ijvyN lokIN e|k aAdmIdy pApM kAr, mrdy hn< m¨rdy vI iz\dgI v|l isrFe|k aAdmI dy kAr, `Brdy hn= 22!dm dy kAr,asIN sAry mrdy hM= esy trHM hI msIh dy kAr, asINsAry Fyr ij`Ndy hovMgy= 23pr hryk b»dA jIvn v|l>ukvIN ivvsTA iv|c `BrygA= sB toN pihlM `BAiraAjA, vAlA msIh sI= Fyr jdoN msIh dobArA !vygA tM`h lok ijh/y msIh dy hn punr jIvn pRApt krngy=24Fyr a»t aAvygA= msIh sAry SAskM< aiDkArIaM tySktIaM ^ tbAh kr dyvygA= Fyr msIh prmyS¨r iptA^ rAj sONp dyvygA= 25msIh ny PdoN t|k rAjy vM{ rAjkrnA hY jdoN t|k prmyS¨r sAry duSm,M ^ msIh dySAsn* hyQ nhIN lY aA`NdA= 26tbAh kIty jA, vAlA!KrI duSm,< mØt hovygI=

27eh poTIaM iv|c iliKaA hY: “prmySr sArIaM cIzMaAp,y inw\tR, hyQM kr lYNdA hY=”* jdoN `h aAKdAhY< “sArIaM cIzM” `sdy inw\tR, hyQM ilaA id|tIaMgEaM hn< tM eh spSq hY ik prmyS¨r enHM iv|cSAiml nhIN hY= prmyS¨r hI hY ijh/A sArIaM cIzM ^msIh dy inw\tR, hyQM pA`NdA hY= 28jdoN hr cIzmsIh dy hyQM kItI jA cu|kI hovygI tM pu|tr Kud !p,yaAp ^ prmyS¨r dy aiDkAr hyQM kr dyvygA= prmyS¨r

SAsn a|KrI tOr ty “pYr”

“prmyS¨r ... lYNdA hY” zbUr 8:6

hI hY ijh/A sArIaM cIzM msIh dy inw\tR, hyQM

ilaA`NdA hY= msIh ^ vI prmyS¨r dy aDIn kr id|tAjAvygA tM jo prmyS¨r hr cIz `%ty pUrI trHM hkUmtkrygA=

29jykr lok m¨ridaM toN nhIN `BArIdy< tM Fyr `hlok kI krngy ijnHM ^ m¨ridaM lE bpitsmA id|tAigaA hY? jy mry hoeaM ^ kdy vI `BAiraA nhIN jAvygAtM `nHM lxI lok bpitsmA ik`N lYNdy hn?

30aty sA.y bAry kI? tM sA^ hmySA aAp,y aAp ^Ktry iv|c ik`N pA`,A cAhIdA hY? 31mYN hr roz mrdAhM= BrAvo aty BY,o< eh `nM hI s|c hY ij\nA mYN msIhiws° sA.y pRBU iv|c t¨hA.y bAry mAn krdA hM= 32jy mYNaFs¨s iv|c kyvl mn¨|KI kAr,A krky jAnvrM nAlli/aA sM< kyvl aAp,y aiBmA, ^ s»tSq krn KAtrtM mY^ koxI lAB nhIN hoe!= jykr lok mØt toN nhIN`BAry jMdy< Fyr< “!P< asIN KAxIxy aty pIxIxy< ik`Njo k|l asIN mr jvMgy=”*

33mUrK nA b,o; “burI s»gt c\gIaM aAdtM ^ tbAhkr id»dI hY=” 34shI rAh bAry soc,A SurU kro aty pApkrny b»d kr id`= t¨hA.y iv|c kuJ lok prmyS¨r ^nhIN jA,dy= eh mYN t¨hA^ SrmsAr krn lxI !KirhA hM=

sA.A SrIr ikho ijhA hovygA?35pr koxI ivaktI pu|C skdA hY< “murd jIvn v|l

ikvyN `Brdy hn? `nHM dA SrIr iks trHM dA hovygA?”36eh pRSn mUrKtA Bry hn= jdoN tsIN kuJ cIz bIzdyho es^ ij`, aty `g, toN pihlA DrtI iv|c mrnApvygA= 37aty jdoN t¨sIN bIj bIjdy ho< es dA `hSrIr nhIN hu\dA ijh/A eh mgroN pRApt krdA hY= jokuJ vI t¨sIN bIjdy ho< eh k,k dA dA,A hovy jM iksyhor Fsl dA dA,A< eh isrF pRApt kItA hoeaA bIjhY= 38pr prmyS¨r `s bIj ^ `h SrIr id»dA hY< ijsdI `h (prmySur) kAmnA krdA hY aty prmyS¨r `sbIj ^ `sdA aAp,A SrIr id»dA hY= 39ij`, vAlIaMsArIaM cIzM dA mAs e|ko trHM dA nhIN hu\dA= ensAnMdA mAs e|k trHM dA hu\dA hY= jAnvrM dA mAs hor trHMdA= aty p»CIaM dA mAs iksy hor trHM dA= aty m|CIaMdA mAs e|k hor v|KrI trHM dA hu\dA hY= 40es toNelAvA svrgI SrIr vI hu\dy hn aty DrtI dy BOitkSrIr vI= pr\tU svrgI SrIrM dI KUbsUrtI e|k trHMdI hu\dI hY= BOitk SrIrM dI KUbsUrtI iksy hor trHM dIhu\dI hY= 41sUrj dI KUbsUrtI e|k trHM dI< c\drmM dI

“aAP asIN ... mr jAvMgy” wsAwAh 22:13; 56:12

KUbsUrtI e|k hor trHM dI aty tAiraM dI KUbsUrtI

1 kuir»TIaM ^ 15:42-16:11 1194

e|k hor trHM dI hu\dI hY= aty hr tArA aAp,I KUbsUrtIiv|c dUsry toN v|KrA hY=

42enHM lokM nAl vI evyN hI hY jo mridaM toN `BArygX hn= ijh/A SrIr bIijaA igaA hY `h s/ jAvygA=pr ijh/A SrIr jIvn v|l `BAiraA igaA hY< `hnSq nhIN kItA jA skdA= 43jdoN SrIr “bIijaA”jMdA hY< es dA koxI sitkAr nhIN hu\dA= pr ehmihmA iv|c `BAiraA jMdA hY= jdoN SrIr “bIijaA”jMdA hY< eh kmzor hu\dA pr jdoN eh jIvn ^`BAiraA jMdA hY< tM eh blvAn hu\dA hY= 44ijh/ASrIr “bIijaA” igaA hY BOitk SrIr hu\dA hY= jdoNeh jIvn ^ `BAiraA jMdA hY< eh e|k aAtmkSrIr hu\dA hY=

`vyN hI ijvyN BOitk SrIr hu\dA< `sy trHM e|k aAtmkSrIr vI hu\dA hY= 45eh poTIaM iv|c iliKaA hoeaAhY; “pihlA mAnv ij`NdI hoNd bi,aA”* pr aAKrImAnv e|k aAtmA b, igaA jo jIvn id»dA hY=46!tmk mAnv pihlM nhIN !e!= eh BOitkmAnv sI jo pihlA !eaA= Fyr bAad iv|c hI !tmkmAnv !e!= 47pihlM mAnv DrtI dI DU/ toN bi,!dUsrA mAnv !kAS toN bi,!= 48lok DrtI dy hn=`h DrtI dy pihly mAnv vrgy hn= pr ijh/y loksvrg dy hn svrg dy mAnv vrgy hn= 49asINDrtI dy mAnv vrgy b,AX gxy sI= es lxI asINvI svrg dy mAnv vrgy b,AX jAvMgy=

50BrAvo aty BY,o mYN t¨hA^ eh d|sdA hM; mAs tylhU prmySr dy rAj dy a»g nhIN ho skdy= e|k nASmAncIz kdy vI amr cIz nAl s»milt nhIN ho skdI=51pr s¨,oN mYN t¨hA^ eh Byt d|sdA hM= asIN sArymrMgy nhIN pr\tU asIN sAry bdl jAvMgy= 52es ^e|k C, hI l|gygA= asIN a|K dy Fyr iv|c hI bdljAvMgy= jdoN !KrI tUrHI v|jygI eh PdoN hI ho jAvygA=tUrHI vjAE jAvygI aty `h !sTAvAn ijh/y mrgX hn jIvn ^ `BAry jA,gy= aty `h SrIr pRAptkrngy ijh/y nSq nhIN kIty jA skdy= 53ik`N ikes nASmAn SrIr ^ aivnASI SrIr nAl pihnAeaAjAvygA= aty `s SrIr ^ jo mr jMdA hY `h SrIrpuaAeaA jMdA hY jo nhIN mrdA= 54es lE jdoNnASmAn SrIr aivnSSIltA ^ DAr, kr lvygA atyeh mr,SIl SrIr amrtA ^ DAr, kr lvygA tMpoTIaM dA eh aAiKaA s|c ho jAvygA;

“mØt ij|t iv|c prAijt hu\dI hY=”

“pihlA mAnv ... bi,aA” `tpt 2:7

wsAwAh 25:8

55“mØty tyrI ij|t ik|Ty hY? kbry< tyrI s|q mArn dISktI ik|Ty hY?” hoSyaA 13:14

56mØt dI s|q mArn dI SktI pAp hY= aty pAp dISktI nym hY= 57pr\tU asIN prmyS¨r dy SukrguzAr hM=`h sA.y pRBU iws° msIh dy rAhIN ij|t pRdAn krdA hY=

58es lxI myry ipaAry BrAvo aty BY,o tk/y hovo=iksy vI cIz ^ !p,y !p^ bdl, dI !ig! nAidP= pUrI trHM !p,y !p^ hmySA pRBU dy kArj nim|tkr idP= t¨sIN jA,dy ho ik ijh/A kArj t¨sIN pRBUiv|c krdy ho< ivarT nhIN jAvygA=

hornM !sTAvAnM lxI `grAhIhu,< mYN prmyS¨r dy lokM lxI pYsy dI `grAhIbAry ilKdA hM= ijvyN mYN glAitwA dI klIiswA

^ krn lxI ikhA sI< PvyN hI kro= 2hFty dy hr pihlyidn< thA.y iv|coN hr iksy ^ thA.IaM tnKAhM anusArpYisaM dI kuJ rkm bnA`,I cAhIdI hY= eh Dne|k KAs jgHA ty r|Ko= tM iFr t¨hA^ myry aA`, tyaAp,A pYsA ek|QA nhIN krnA pvygA= 3jdoN mYN aAvMgA<mYN kuJ lokM ^ thA.y c/HAvy pRApt krn wrUSlm ByjMgA=eh `hI lok ho,gy ijnHM ^ t¨sIN es `dyS lEivSyS tOr ty cu,oNgy< mYN `nHM ^ jA, pCA, dIaMic|QIaM dyvMgA= 4jykr eh myry lE vI jA,A c\gAl|gygA< Fyr eh aAdmI myry nAl jA,gy=

pØl¨s dIaM woznAvM5myrI woznA mkdUinwA rAhIN jA, dI hY= es lxI

mkdUinwA iv|coN SFr krn toN bAad< mYN t¨hA.y kolaAvMgA= 6SAed mYN kuJ smyN lxI thA.y kol QihrMgA=ho skdA hY ik mYN sArIaA srdIaM QihrM= Fyr t¨sINmyry sFr iv|c< ij|Ty mYN jAvM< jA, iv|c shAetA krskdy hoN= 7es vAr mYN t¨hA^ nhIN iml,A cAhu\dAik`N j¨ eh To/y smyN lE hI hovygA= jykr prmyS¨raAigaA dyvy< tM mYN lmyry smyN lxI t¨hA.y nAl QihrndI aAs r|KdA hM= 8pr\tU p»tykust t|k mYN eFyssQihrMgA= 9mYN e|Ty e|k avsr kAr, QihrMgA= mY^`%Ty e|k v|.A aty FldAek kArz krnA hY= bhutsAry lok es dy iKlAF hn=

10SAed itmoiT`s thA.y kol aAvy= `s dI irhAeS^ aArAm dAek bnA`, dI koiSS krnI= `h vImyry vMg pRBU lE kArj kr irhA hY= 11es lxI thA.yiv|coN< iksy ^ vI `s dI av%igaA nhIN krnI cAhIdI=SMtmxI >\g nAl `s dI wAtrA iv|c shAetA krnI

16

1195 1 kuir»TIaM ^ 16:12-24

tM jo `h myry kol vAips ! sky= mYN hornM BrAvMsiht `s dI vApsI dA e»tzAr kr irhA hM= 12hu,!p,y BrA apulos bAry< mYN `s ^ t¨hA.y kol `sdyBrAvM smyt aA`, lxI zordAr pRyr,A kItI sI= prinSict hI `h hu,y nhIN aA`,A cAhu\dA sI= pr jdoNvI `s ^ t¨hA^ dyK, dA mØkA imilaA `h t¨hA.y kolaAvygA=

pØl¨s aAp,A p|tr smApt krdA hY13sAvDAn rho= inhcA iv|c idR/H rho= hONslA r|K,A

ty mjbUt bn,A= 14hr g|l ipaAr nAl krnA=15–16thA^ ptA hI hY ik stFnAs aty `sdA pirvAr

a|CAxIaM iv|c pihly aAsTAvAn sn= `nHM ny aAp,yaAp^ prmyS¨r dy lokM dI syvA lE aript kr id|tAhY= BrAvo aty BY,o< `nHM lokM dA anusr, kro ijh/y`nHM vrgy hn aty ijh/y k»m krdy hn aty `nHM dynAl syvA krdy hn= 17mYN KuS hM ik stFnAs<FrtUnAt¨s< aty aKAekus e|Ty aAX hn= t¨sIN BMvyN

e|Ty nhIN hoN pr `nHM ny t¨hA.I GAq pUrI kr id|tI hY=18`nHM ny myry aty t¨hA.y aAtmy ^ rAht id|tI hY=t¨hA^ eho ijhy lokM dI kdr krnI cAhIdI hY=

19aiswA dIaM klIiswAvM t¨hA^ SuBkMmnAvMByjdIaM hn= akUlA aty pirskA pRBU dy nM iv|cSuBkAmnAvM Byjdy hn= aty ijh/I klIiswA `nHM dyGr j¨/ bYQdI hY `h vI t¨hA^ SuBkAmnAvM ByjdIhY= 20eToN dy sAry BrA aty BY,M thA^ SuBkAmnAvMid»dy hn= jdoN t¨sIN e|ksAT ek|Qy hovoN< e|k dUjy ^piv|tr cu\mI nAl SuBkAmnA id`=

21mYN< pØl¨s hM< mYN eh p|tr aAp,y Kud dy h|TIN ilKirhA hM= 22jy koxI ivaktI pRBU ^ ipaAr nhIN krdAtM `s ivaktI ^ prmyS¨r toN j¨dA rih, idP hmySMguaAicaA hoeaA⁄

hy pRBU< aA jAP=*23pRBU iws° dI t¨hA.y `pr ikrpA hovy=24myrA msIh iws° iv|c ipaAr< thA.y sAiraM dy nAl

hy pRBU aA jAP eh arAmI Sbd “mArAnA TA”

hovo= aAmIn=

1196

eh ic|QI msIh iwsU dy rsUl pØlus v|loN aty sA.yBrA itmoiT`s v|loN hY= mYN prmySr dI rzA ansAr

rsUl bi,aA hM=mYN eh ic|QI kuir\Tus iv|c prmyS¨r dI klIiswA ^

aty aKAwA dy sAry dyS iv|c vsdy prmyS¨r dy smUhlokM ^ ilK irhA hM=

2sA.y prmyS¨r iptA aty pRBU iwsU msIh v|loN t¨hA^ikrpA aty SMtI imly=

pØlus prmyS¨r dA S¨krAnA krdA hY3prmyS¨r aty sA.y iwsU msIh dy iptA dI `stit

hovy= prmyS¨r< sA.A iptA< deaA nAl BrpUr hY= `hIprmySr hY ijh/A hr trHM nAl idlAsA id\dA hY= 4jdoNvI sA^ koE m¨Sikl hu\dI hY `h sA^ idlAsA id\dA hY=tM jo asIN vI hornM lokM ^ `doN idlAsA dy, wog hoskIxy jdoN `h tklIf ivc ho,= ijh/A idlAsA sA^prmyS¨r id\dA hY Psy trHM dA idlAsA asIN `nHM ^id\dy hM= 5asIN msIh dy bhut kSqM iv|c BAgIdArb,y= esy trHM< asIN vI msIh rAhIN vDyry s¨K pRAptkrdy hM= 6jy sA^ du|K tklIFM imldIaM hn tM ehsA.y sK aty mktI lE hn= jy sA^ thA.y koloN idlAsAhY tM eh t¨hA.y idlAsy lE hY= eh sA^ sA.y kSqMiv|c vI sihnSIl b,A`NdA hY= 7t¨hA.y lE sA.y kolbhut mjbUt aASAvM hn= asIN jA,dy hM= ik t¨sINsA.y kSqM iv|c SrIk ho= asIN eh vI jA,dy hM< ikt¨sIN sA.y idlAisaM iv|c vI SrIk ho=

8BrAvo aty BY,oN asIN cAhu\dy hM< ik t¨sIN aiswA dypRdyS iv|c ijh/I prySAnI asIN J|lI hY< `s bAry jA,oN=asIN PTy bhut du|K J|ly= ij\\nA asIN J|l skIX eh`s toN vDyry sI= asIN `mId vI C|. id|tI sI ik asINjIvMgy= 9asIN scm¨|c sA.y idlM iv|c soc ilaA sI iksA^ mrn dI szA id|tI gE sI= pr aijhA es lEvApiraA tM jo asIN aAp,y aAp iv|c wkIn nA krIX=aijhA es lE vApiraA tM jo asIN prmyS¨r iv|cwkIn r|K skIX ijh/A lokM ^ mØt toN `BArdA hY=

kuir»TIaM ^ dUjI p|tRI

110prmySr ny sA^ mØt dy es iBaAnk Ktry toN bcAeaAaty `h sA^ Fyr vI bcAvygA= 11aty t¨sIN !p,IaMpRArTnAvM rAhIN sA.I shAetA kr skdy hoN=fyr anykMlok sA.y lE SkrAnA dy,gy ik prmySr ny `nHM dIaMpRArTnAvM rAhIN sA^ asIs id|tI=

pØlus dIaM woznAvM iv|c tbdIlI12asIN eh aAK, ivc mA, krdy hM< aty mYN eh

aAp,y idloN aAK skdA hM ik eh s|c hY= `h hrkrnI jo asIN es dunIaM iv|c kItI< asIN emAndArInAl aty sAF idl nAl kItI< jo prmyS¨r v|loN aAE=`nHM k\mM bAry vI< ijh/y asIN t¨hA.y ivckAr kIty<eh hor vI vDyry s|c hY= asIN eh isrF prmyS¨r dIimhr nAl kItA hY nA ik es dunIaM dI isaA,pnAl= 13asIN isrF `hI g|lM ilKdy hM ijnHM ^ t¨sINp/Hn aty smJ, wog hoN= aty mY^ `mId hY ik t¨sINpUrI trHM smJ jAvoNgy= 14t¨sIN sA.y bAry pihlM hI kuJg|lM smJ cu|ky ho= mY^ `mId hY ik t¨sIN smJ, woghovoNgy aty sA.y `%ty `sy trHA mA, kroNgy< ijvyN ikasIN sA.y pRBU iwsU msIh dy aA`, vAly idn t¨hA.y`%ty mA, krMgy=

15mY^ es sAry kuJ bAry pUrA BrosA sI= esy lE mYNt¨hA.y kol pihlM !`, dI woznA b,AE sI= e`Nt¨sIN dUhrI myhr pRApt kr skdy sI= 16mYN !p,ImYkdUin! dI wAtrA vyly t¨hA.y v|l !`, dI woznAb,AE sI= aty vApsI vyly fyr thA^ iml, dI wojnAb,AE sI= tM jo jdoN mYN whUidwA ^ sFr krMgAt¨hA.y toN shAetA pRApt kr skMgA= 17kI t¨sIN socdyho ik mYN eh wojnAvM ibnM c\gI trHM soicaM b,AEaMsn? jM SAed tsIN soc rhy hovoN ik mYN `vyN iv`NitaAijvyN hor dunIaM krdI hY aty aAKdI hY< “hM< hM” tyPsy smyN “nA< nA”=

18jy tsIN prmySr iv|c ivSvAs kro tM tsIN ivSvAskr skdy ho ik asIN kdy vI e|ko vyly hM ty nMh nhINkih\dy= 19prmyS¨r dA pu|tr< iwsU msIh< ijs dA mYN<

1197 2 kuir»TIaM 1:20-3:3

islvAns aty itmoiT`s ny pRcAr kItA< e|ko vyly “hM”ty “nA” nhIN sI= msIh iv|c eh hmySA hI “hM” irhAhY= 20prmyS¨r dy sAry ekrArM bAry “hM” msIh iv|chI hY= aty esy lE msIh dy rAhIN prmyS¨r dI mihmA^ “!mIn” aAKdy hM= 21prmyS¨r hI hY ijh/A sA^aty t¨hA^ msIh iv|c mzbUt b,A`NdA hY= prmyS¨r nysA^ `sdI KAs asIs id|tI sI=22`s ny sA.y `%ty!p,A inSAn lgAe! hY eh drSA`, lE ikasIN `s dy lok hM= aty `s ny zmAnt dy tOr ty sA.yidlM iv|c !p,A !tmA r|K id|tA hY `h sA^ PhosB kuJ dyvygA ijs dA `s ny vAadA kItA sI=

23prmyS¨r gvAh hY ik eh s|c hY ik mYN kuir\Tus ^isrF esy kAr, nhIN aAeaA ik mYN t¨hA^ kSq jMszA dy,A nhIN cAhu\dA sM= 24myrA eh mtlb nhIN ikasIN t¨hA.y ivSvAs `%pr inw\tR, krn dI koiSSkr rhy hM= t¨sIN ivSvAs dy p|ky hoN= pr asIN tMt¨hA.y nAl t¨hA.I !p,I KuSI lE kAmy hM=

esy lE mYN FYslA kItA sI ik t¨hA.y v|l myrIaglI wAtrA t¨hA^ `dAs krn vAlI e|k hor

wAtrA nhIN hovygI= 2jy mYN t¨hA^ `dAs krdA hM tMmY^ KuSI kO, dyvygA? isrf t¨sIN< ijnHM ^ mYN `dAskItA hY= 3mYN esy kAr, hI t¨hA^ K|t iliK! sI; tMjo jdoN mYN t¨hA.y kol !vM tM mY^ `nHM lokM v|loN`dAsI nA imly ijnHM toN mY^ KuSI iml,I cAhIdI hY=mY^ t¨hA.y iv|c pUrA wkIn hY ik t¨sIN sAry myrI KuSIsMJI kroNgy= 4jdoN pihlM mYN t¨hA^ e|k p|tr iliK!sI< tM mYN bhut prySAn aty idl iv|c bhut `dAs sM=mYN thA^ vDyry h\JUaM nAl iliKaA sI= mYN !p,I ilKtrAhIN t¨hA^ `dAs nhIN krnA cAhu\dA= mYN t¨hA^ eslE K|t iliK! sI tM jo t¨sIN eh jA, skoN ik mYNt¨hA^ ik\nA ip!r krdA hM=

burA krn vAly ^ bKS idP5t¨hA.y qoly iv|coN iksy e|k ivaktI ny mY^ `dAsI

id|tI hY= `s ny mY^ hI `dAs nhIN kItA< pr t¨hA^sAiraM ^ kItA hY= jo mYN aAKdA hM< e|k >\g nAl<`hI t¨hA.y sAiraM lE `dAsI ilaAeaA sI= (mYNeh eslE aAKdA hM ik`N ik mYN `s `%ty bhutizaAdy kQor nhIN ho,A cAhu\dA= 6ijh/I szA t¨hA.IklIiswA iv|coN bhut sAry lokM ny `s ^ id|tI `h `slE kAfI hY= 7pr hu, thA^ `s ^ bKS dy,A cAhIdAhY ty `s ^ ts|lI dy,I cAhIdI hY= eh g|l `s ^h|d toN v|D `dAs ho, aty pUrI trHM duKI ho, toN roklvygI= 8es lE mYN t¨hA.y a|gy byntI krdA hM ik

2

t¨sIN eh drSA`N ik t¨sIN `s ^ ip!r krdy hoN=9ehI kAr, hY ik mYN t¨hA^ K|t iliK! sI= mYN ehjAn, lE t¨hA.I prIiKaA lY,I cAhu\dA sM ik kItsIN `s sAry kAsy bAry< jo mYN aAK irhA hM< aAigaAkArIhoN jM nhIN= 10jy t¨sIN iksy ^ iksy g|l lE bKSdy hotM mYN vI `s ivaktI ^ bKS id\dA hM= jo mYN m¨aAFkItA hY jy `%Ty kuJ vI m¨aAF krn dy kAbl sI< tM `hmYN msIh dI hAzrI iv|c t¨hA.I KAitr m¨aAF kItA hY=11aijhA mYN es lE kItA sI tM jo SYtAn sA.A FAedAnA `QA sky ijvyN ik asIN c\gI trHM `s dIaM wojnAvM^ jA,dy hM=

tRoaAs iv|c pØlus dI ic\tA12mYN tRoaAs iv|c msIh dI KuS KbrI dA pRAcAr krn

lE ig! sM= pRBU ny mY^ PTy e|k c\gA mØkA pRAdAnkItA sI= 13pr mY^ SMtI nhIN imlI ik`N jo `Ty mY^!p,A BrA tIt¨s nhIN iml sikaA= es lE mYN`nHM ^ alivdA khI aty mkdUinwA ^ clA igaA=

msIh rAhIN ij|t14pr prmyS¨r dA D\nvAd hY= prmyS¨r sdA hI sA.I

msIh rAhIN< mhAn ij|t v|l agvAE krdA hY= prmySrsA^ sAry pAsIN e|k c\gy s¨g\iDt etR dI trHM aAp,AigaAn fYlA`, lE estymAl krdA hY= 15sA.IprmyS¨r ^ ByNq eh hY= asIN lokM iv|c msIh dI im|QIs¨g\D hM ijh/y bcAX jA rhy hn aty `nHM lokM iv|cvI ijh/y gu!cy hoX hn= 16gu!cy hoX lokM lE asINmØt dI g\D hM ijh/I mØt id\dI hY= pr bcAX jA,vAly lokM lE asIN jIvn dI s¨g\D hM ijh/I jIvnilaA`NdI hY= aty eh k\m krn dy kO, wog hY? 17bhutsAry lokM vM{< m¨nAFy lE asIN prmyS¨r dA Sbd nhINvyc rhy= nhIN⁄ pr asIN msIh iv|c prmyS¨r a|gysicaAE nAl boldy hM= asIN prmySr v|loN Byjy b\idaMvMg boldy hM=

prmyS¨r dy nvyN ekrArnAmy dy syvAdArkI asIN fyr toN aAp,y aAp bAry SyKI mArn l|gpX hM? kI kuJ hor lokM vM{< sA^ vI t¨hA.y kol

pircw p|tr ilaA`,y cAhIdy hn jM thAToN eh p|trlY,y cAhIdy hn= 2t¨sIN Kud sA.y p|tr ho= eh p|trsA.y idlM ty iliK! hoe! hY= sAry lokIN es ^ jA,dyhn aty es ^ p/H skdy hn= 3t¨sIN ivKAP ik t¨sINmsIh v|loN sA.y rAhIN G%il! hoe! e|k p|tr ho<eh p|tr is!hI nAl nhIN iliK! hoeaA pr\tU jIivt

3

2 kuir»TIaM 3:4-4:10 1198

prmyS¨r dy aAtmy nAl iliKaA hoeaA hY= eh p|TrItKtI ty nhIN iliKaA hoeaA= eh mn¨|KI ihridaM tyiliKaA hoeaA hY=

4asIN eh g|lM es lE aAK skdy hM ik`Njo asIN msIh dy rAhIN prmyS¨r a|gy pUrA wkIn r|KdyhM= 5myrA eh mtlb nhIN ik asIN eh kih skdy hMik asIN koE vI nyk kArj Kud kr skdy hM=eh tM prmyS¨r hI hY ijh/A sA^ eh krn wogb,A`NdA hY= 6prmySr ny sA^ nvyN ekrAr dy syvAdArbn, dy wog b,AeaA= prmyS¨r v|loN !p,y lokMlE eh nvM ekrArnAmA iliK! hoe! nym nhINhY= eh !tmA dA hY= iliK! hoe! nym mØt ilaA`NdAhY jd ik !tmA jIvn id\dA hY=

nvM krAr mhAn mihmA ilaA`NdA hY7`h purA,A krAr (SrHA) ijsny mØt ilaANdI p|Tr

`%ty SbdM nAl iliKaA hoe! sI= eh prmyS¨r dygOrv nAl !eaA= mUsA dA m¨K mihmA nAl e»nAcmk irhA sI ik esrAXlI `s v|l e|k q|k nhINdyK sky= pr mgroN< eh mihmA iF|kI pY gE= 8esylE< `h krAr ijh/A aAtmA ilaAeaA s|c m¨|c hImhAn mihmA r|KdA hY= 9BAv eh hY; ik `h purA,AkrAr jo lokM dy pApM dy doSI ho, dA inr,A krdA hY<hAly vI `s dI mihmA sI= tM aijhA nvM krAr<ijh/A lokM ^ DrmI b,A`NdA hY< inSict hI mhAnmihmA r|KdA hY= 10`s purA,y krAr dI mihmA sI=pr jdoN purA,I mihmA dI smAntA nvyN krAr dIv.yrI mihmA nAl kItI jMdI hY tM eh aAp,I mihmAguaA lYNdA hY= 11jy `h nvM krAr ijh/A mihmA nAlaAeaA< iF|kI ho skdA hY< tM nvM krAr< ijh/A sdIvIjArI rhygA< mhAn mihmA r|KdA hY=

12sA^ es g|l dI `mId hY< es lE asIN bhutbhAdur hM= 13asIN mUsA vMg nhIN hM= mUsA ny aAp,AichrA >k, lE e|k p|lA pAeaA hoeaA sI< tM joesrAXl dy lok `s mihmA v|l e|k q|k nA vyK, jojldI hI iF|kI ho rhI sI= 14pr `nHM dy mnM ^ tAlyl|gy hoX sn= `h smJ nhIN sky sI= a|j dy idn t|kvI< jdoN purA,A krAr pi/HaA jMdA hY tM `hI prdA`nHM dy arTM ^ >k lYNdA hY= eh prdA nhIN hqAeaAigaA= eh tM kyvl msIh dy rAhIN hI hqAeaA igaAhY= 15hu, vI< jdoN mUsA dA nym pi/HaA jMdA hY tM e|kprdA `nHM dy mnM ty ipaA hu\dA hY= 16pr jdoN koEivaktI bdldA hY aty pRBU v|l prtdA hY< tM prdAhq jMdA hY= 17e|Ty Sbd “pRBU” aAtmA nAl s\b\iDt

hY= aty ij|Ty ikty pRBU dA aAtmA hY `%Ty azAdI hY=18aty sA.y ichry >ky hoX nhIN hn= asIN sAry pRRBU dImihmA ^ drSA`Ndy hM asIN bdl ky `sy vrgy b,rhy hM eh tbdIlI sA.y lE vDyyry mhAn mihmAilaA`NdI hY= eh mihmA pRBU v|loN aA`NdI hY jo ikaAtmA hY=

im|qI dy gmilaM iv|c aAtmk KzAnAprmyS¨r ny sA^ eh kArj aAp,I imhr rAhINid|tA sI= es lE asIN `tsAh nhIN guaAvMgy=

2pr\tU asIN gupt aty SrmnAk rAhM toN dUr l\G gXhM asIN clAkIaM nhIN vrtdy aty nAhI asIN prmySrdy `pdyS ^ tbdIl krdy hM= nhIN⁄ asIN spSq tOrty s|c dA pRcAr krdy hM= esy >\g nAl< asIN lokM ^idKA`Ndy hM asIN kO, hM= tM jo `h aAp,y mnM iv|ceh jA, sk, ik prmyS¨r dI idRSqI iv|c asIN ikstrHM dy ensAn hM= 3`h KuS KbrI ijs dA asINpRcAr krdy hM< lukI hoE hY= pr eh isrf `nHM lokMlE CupI hoE hY ijh/y guaAcy hoX hn= 4es dunIaMdy mAlk* ny `nHM lokM dy mnM ^ a»nHM b,A id|tA hY<ijh/y ivSvAs nhIN krdy= `h KuS KbrI dI roSnI<msIh dI mihmA dI KuS KbrI ^< nhIN dyK skdy=isrF msIh hI hY ijh/A hU-b-hU prmyS¨r vrgA hY=5asIN aAp,y aAp dA pRAcAr nhIN krdy= pr\tU asINeh pRRAcAr krdy hM ik iwsU msIh pRBU hY= aty asINpRAcAr krdy hM ik asIN iwsU lE t¨hA.y syvAdAr hM=6e|k vArI prmyS¨r ny aAiKaA sI< “cAn, ^ hnyry toNbAhr cmk, id`=” aty eh PhI prmyS¨r hY ijsnysA.y ihridaM iv|c jot jgAE hY= `s ny sA^ prmySrdI mihmA toN jA,U krvAeaA ijh/I msIh hY aty es^ sA^ id|tA= 7sA.y kol eh KzAnA hY jo prmyS¨r v|loNid|tA hoe! hY= pr\tU asIN isrf im|qI dy `nHM gmilaMvMg hM ijnHM iv|c KzAnA sMiBaA hu\dA hY= es toNpRt|K hu\dA hY ik eh mhAn SktI sA.I nhIN sgoN prmySrdI id|tI hoE hY= 8asIN m¨SiklM iv|c iGry hoX hM prasIN hAry hoX nhIN hM= bhutI vAr sA^ eh ptA nhINhu\dA ik asIN kI krIX pr asIN ih»mt nhIN hArdy=9sA^ stAeaA jMdA hY pr prmyS¨r sA^ nhIN C|.dA=kE vArI sA^ T|ly s¨|q id|tA jMdA hY pr asIN kdy vItbAh nhIN hu\dy= 10iwsU dI mØt sA.y SrIrM iv|c hY atyij|Ty vI asIN jMdy hM< asIN es mØt ^ hmySA aAp,y

“mAlk” a|KrI tOr ty “dyvtA”

nAl cu|kdy hM< tM jo iwsU dA jIvn sA.y SrIrM iv|c

4

1199 2 kuir»TIaM 4:11-5:17

ivKAeaA jA sky= 11asIN ij`Ndy hM pr iwsU lEasIN sAry mØt dy Ktry hyQM rih»dy hM eh sA.y nAlvAprdA hY tM jo sA.y mr jA, vAly SrIrM iv|c iwsUdA jIvn dyiKaA jA skdA hY= 12esy lE mØt sA.yiv|c k\m kr rhI hY< pr jIvn t¨hA.y iv|c k\m krirhA hY=

13eh poTIaM iv|c iliKaA hoeaA hY: “mYN ivSvAskItA es lE< mYN boilaA hM=”* sA.I inhcA vI `sytrHM dI hY= asIN ivSvAs krdy hM aty esy lE boldyhM= 14prmyS¨r ny pRBU iwsU ^ mØt toN `BAiraA= atysA^ ptA hY ik prmySr sA^ vI iwsU dy smyt `BArygA=prmySr sA^ thA.y nAl ilaAvygA asIN `s dy snm|KK/yH hovMgy= 15eh sArIaM cIzM t¨hA.y vAsty hn=es lE prmyS¨r dI ikrpA v|D toN v|D lokM ^ id|tIgE hY= es lE prmyS¨r ^ `s dI mihmA lE v|DtoN v|D S¨krAny ho,gy=

!sTA an¨sAr ij`,A16ehI kAr, hY ik asIN kdy vI kmzor nhIN b,Mgy=

sA.A BOitk SrIr bu|>A ty kmzor ho irhA hY< pr sA.Ia»drlI hoNd idn pRit idn nvIN b,dI jA rhI hY=17hu, To/y smyN lE< sA^ CoqIaM tklIFM iml,gIaM=pr eh m¨SiklM sA^ sdIvI mihmA hAisl krn iv|cshAE ho rhIaM hn= `h sdIvI mihmA enHM mSiklMnAloN ikty mhAn hY= 18es lE asIN `nHM g|lM bArynhI socdy jo asIN dyKdy hM< sgoN `nHM g|lM bAry socdyhM jo asIN dyK nhIN skdy= jo cIzM asIN dyKdy hM `hTo/y icr lE hn aty jo cIzM asIN dyK nhIN skdy<sdIvI hn=

sA^ ptA hY ik eh t\bU BAv DrtI `%prlA sA.Aeh SrIr ijs iv|c asIN rih»dy hM< tbAh kr

id|tA jAvygA= pr jdoN aijhA hovygA tM prmyS¨r sA^rih, lE Gr dyvygA= eh Gr mn¨|KM dA b,AeaAhoeaA nhIN hovygA= eh Gr svrg iv|c hovygA ijh/AsdIvI hY= 2pr hu, asIN es BOitk SrIr toN T|k gXhM= asIN aAp,y aAp ^ sA.y s¨rgI Gr nAl >ky jA,lE b/I tIbR e|CA krdy hM= 3eh sA^ k|j lvygAaty asIN ngn nhIN hovMgy= 4ij\nM icr asIN est\bU iv|c rhMgy< sA^ m¨SiklM hn aty asIN iSkAetMkrdy hM myrA eh mtlb nhIN ik asIN es t\bU toNCuqkArA pA`,A cAhu\dy hM pr asIN cAhu\dy hM ik asIN!p,y svrgI t\bU nAl s|jy hoEX= Fyr eh mr jA,

“mYN ivSvAs ... boilaA hM” zbUr 116:10

vAlA SrIr pUrI trHM jIvn nAl k%ijaA jAvygA=

5

5prmyS¨r ny sA.I sAjnA esy lE kItI sI= aty `sny pRmA, dy, lE zmAnt vjoN sA^ e|k !tmA pRAdAnkItA hY ik `h sA^ eh nvM jIvn dyvygA=

6es lE asIN sdA hONslA r|Kdy hM asIN jA,dyhM ik ij\nA icr asIN es SrIr iv|c rih rhy hM asINpRBU toN dUr hM= 7asIN `sy s\g rih»dy hM ijs iv|casIN ivSvAs r|Kdy hM nA ik jo sA^ nzr !`NdA hY=8es lE mYN kih\dA hM ik sA^ wkIn hY= aty asINs|c m¨|c es SrIr ^ C|.,A locdy hM aty pRBU dIhAzrI iv|c rih,A cAhu\dy hM= 9sA.A e|ko e|k qIcAprmyS¨r ^ pRs\n krnA hY= ij|Ty ikty vI asIN hM< BAvyNasIN e|Ty SrIr iv|c rhIX jM `%Tyy pRBU nAl< sA.Ie|CA `s ^ pRs\n krn dI hY= 10sA^ sAiraM ^ av|ShI msIh dy sAmH,y inr,y lE Klo,A pvygA= hrivaktI `hI pRApt krygA jo `s ^ dy, wog hY= jokuJ vI `s ny es BOitk SrIr iv|c rih»idaM kItABAvyN `h c\gA sI jM burA=

lokM ^ prmyS¨r dy dost bn, iv|c shAetA krnA11asIN sAry jA,dy hM ik pRBU toN .rn dA kI arT

hY= es lE asIN lokM dI s|c ^ pRApt krn iv|cshAetA krdy hM= prmyS¨r jA,dA hY ik asIN asliv|c kI hM= aty mY^ `mId hY ik t¨sIN sA^ !p,yidlM iv|c jA,dy hoN= 12asIN t¨hA^ !p,y !p dAm¨/ ky pRmA, dy, dI koiSS nhIN kr rhy= pr asINt¨hA^ !p,y bAry d|s rhy hM= asIN kAr, dy rhy hMijs vAsty tsIN sA.y `%ty mA, kr skdy ho= Fyr thA.ykol `nHM lE `%tr hovygA ijh/y idRSqmAn cIzM`%ty mA, krdy hn= `h lok es g|l dI pRvAh nhINkrdy ik iksy ivaktI dy idl iv|c kI hY= 13jy asINJ|ly hM tM eh pRBU lE hY= jy sA.A idmAg shI hY tMt¨hA.y lE hY= 14asIN msIh dy ipaAr dy v|s hM ik`Nik asIN jA,dy hM ik `h sAiraM lE miraA< esylE sAry mr gX hn= 15msIh sAiraM lE miraA<tM jo ijh/y lok ij` rhy hn `nHM ^ aAp,y aAp lEij`,A b\d kr dy,A cAhIdA hY= `h `nHM lE miraAaty mØt toN `BAiraA igaA= tM jo `h lok `s dy lEij`,=

16hu, toN asIN iksy ivaktI bAry `s trHM nhINsocdy ijvyN dunIaM dy lok socdy hn= eh s|c hY ikipCly smyN asIN msIh bAry dunIaM dy lokM vMg hIsoicaA sI= pr hu, asIN `s trHM nhIN socdy= 17jykrkoE vI msIh iv|c hY< `h nvM b, ig! hY= purA,IaMcIzM dUr clIaM gEaM aty hu, sB kuJ nvM hY=

2 kuir»TIaM 5:18-7:1 120018eh sArA kuJ prmyS¨r v|loN hY= prmyS¨r ny msIh dyrAhIN sA.y aty !p,y ivckAr SMtI dA s\b\D joi/aAhY= aty prmyS¨r ny sA^ lokM aty `s ivckAr SMtIbnA`, dA k\m id|tA hY= 19myrA BAv eh hY ik prmySrmsIh iv|c aAp,y aty dunIaM ivckAr SMtI sTAiptkr irhA sI= msIh iv|c prmyS¨r ny lokM ^ `nHM dyjurmI gunAhM dA ij\mydAr nhIN QihrAe!= `s nysA^ SMtI dA s\dyS id|tA= 20es lE asIN msIh bAryg|l krn lE Byjy gX hM= eh es trHM hY ijvyNprmyS¨r sA.y rAhIN lokM ^ s|d irhA hY= es lEmsIh dy p|KoN asIN t¨hA^ byntI krdy hM: prmyS¨rnAl SMtI bnAP= 21msIh iv|c koE gunAh nhIN sI=pr prmyS¨r ny `s ^ gunAh b,A id|tA= prmyS¨r nyeh sA.y lE kItA sI tM jo `s rAhIN asIN prmyS¨rnAl DrmI b, skdy hM=

asIN prmyS¨r dy nAl k\m krn vAly kAmy hM=es lE asIN thA^ byntI krdy hM= eh vyK,A

ik ijh/I imhr t¨sIN prmyS¨r toN pRApt krdy ho iktyivarT nA ho jAvy= 2prmyS¨r dA kTn hY<

“mYN shI smyN t¨hA^ s¨i,aA aty m¨ktI dy idhA/yt¨hA.I shAetA kItI=” wsAwAh 49:8

mYN t¨hA^ !KdA hM ik “shI smM” hu, hY “m¨ktI dAidhA/A” hu, hY=

3asIN nhIN cAhu\dy ik lok sA.y k\m iv|c koE n¨ksl|B sk,= es lE asIN aijhA kuJ nhIN krdy jolokM lE rukAvqM pA`NdA hovy= 4pr asIN es trHMnAl eh drSA`Ndy hM ik asIN prmyS¨r dy syvk hM;bhut sArIaM sKt g|lM iv|c du|K pRvAn krn iv|c<m¨SiklM aty sm%isaAvM iv|c= 5sA^ mAiraA ku%iqaAaty b\dI b,AeaA jMdA hY= lok prySAn hu\dy hn atysA.y nAl l/dy hn= asIN sKt myhnt krdy hM< atykdy kdy asIN nINd aty Bojn toN vMJy rih jMdy hM=6asIN !p,I smJ rAhIN< !p,y DIrj< !p,IimhrbAnI aty aAp,y S¨D jIvn eh drSA`Ndy hMik asIN prmyS¨r dy syvk hM= aijhA asIN piv|tr!tmA rAhIN< s|cy pRym rAhIN drSA`Ndy hM= 7s|c bolkyaty prmyS¨r dI SktI rAhIN asIN aAp,y shI jIvn>\g ^ hr cIz dy iKlAf r%iKaA krn lE vrtdyhM= 8kuJ lok sA.A sitkAr krdy hn< pr dUsry loksA.A inrAdr krdy hn= kuJ lok sA.y bAry BlIaMg|lM kih\dy hn< dUsry lok m»dIaM g|lM boldy hn=kuJ lok aAKdy hn ik asIN JUQy hM pr asIN s|c boldy

6

hM= 9kuJ lokM v|loN sA^ aigaAt smiJaA jMdA hY<jdik asIN c\gI trHM pRis|D hM= sA^ mry hoX krArid|tA igaA< pr dyKo asIN ij`N rhy hM= sA^ du|K id|tyjMdy hn pr asIN mAry nhIN gX= 10hAlM ik asIN`dAs hM< pr asIN hmySA KuS hM= BAvyN asIN grIb hMpr asIN bhut sAry lokM ^ amIr b,A`Ndy hM= sA.ykol kuJ vI nhIN pr asl iv|c sA.y kol sB kuJ hY=

11asIN t¨hA^< koir\Tus dy lokM ^< spSqtA nAls\boDn kItA hY= asIN t¨hA.y a|gy aAp,y ihrdy KolHid|ty hn= 12t¨hA.y lE sA.A pRym Ktm nhIN hoe!=pr t¨sIN sA.y v|l aAp,A ipaAr rok id|tA hY= 13mYNthA.y nAl g|lM kr irhA hM ijvyN tsIN myry b|cy hovoN=`vyNhI kro ijvyN asIN kItA hY–aAp,y ihrdy vI KolH idP=

gYr msIhIaM bAry cytAvnI14t¨sIN `nHM ivaktIaM vrgy nhIN ho ijh/y aAsTA

nhIN r|Kdy= es lE `nHM dy nAl nA ju/o= c\igaAEaty buiraAE ek|Qy nhIN jMdy= cAn, aty hnyry dIs\gt ek%iQaM nhIN ho skdI= 15kI msIh aty bilaAl(SYtAn) iv|c koE krAr ho skdA? e|k !sTAvAnaty anAsTAvAn iv|c kI sMJ hY= 16prmyS¨r dy m»draty mUrtIaM ivckAr koE ekrArnAmA nhIN hY= atyasIN ij`Ndy jAgdy prmyS¨r dA m»dr hM ijvyN ikprmyS¨r ny ikhA hY:

“mYN `nHM s\g rhMgA aty `nHM s\g t¨rMgA mYN `nHMdA prmyS¨r hovMgA aty `h myry b\dy ho,gy=”

lyvIaM 26:11–12

17“es lE `nHM lokM toN bAhr aA jAP aty `nHMtoN al|g ho jAP=” pRBU aAKdA hY= iksy vI aS¨D cIz^ nA CUho< Fyr mYN t¨hA^ kbUl kr lvMgA=”

wsAwAh 52:11

18“mYN t¨hA.A iptA hovMgA aty t¨sIN myry pu|tr atyDIaM hovoNgy< eh srb-SktImAn pRBU aAKdA hY=”

2 smUXl 7:14; 7:8

ipaAry im|tro< sA.y kol eh vAady hn= eslE sA^ !p,y !p ^ hr `s cIj toN S¨D kr

lY,A cAhIdA hY jo sA.y SrIr jM aAtmy ^ aSD b,A`NdIhY= sA^ aAp,y jIvn >\g iv|c s\pUr, ho, dI koiSSkrnI cAhIdI hY< ik`N ik asIN prmyS¨r dA aAdrkrdy hM=

7

1201 2 kuir»TIaM 7:2-8:7

pØlus dI KuSI2sA.y lE aAp,y idl KolH idP= asIN iksy dA burA

nhIN kItA= asIN iksy ivaktI (dy ivSvAs) ^ tbAhnhIN kItA< aty iksy ^ vI DoKA nhIN id|tA= 3eh g|lmYN t¨hA^ ksUrvAr QihrA`, lE nhIN aAK irhA= mYNpihlM hI t¨hA^ ikhA hY ik asIN t¨hA^ e»nA ipaArkrdy hM ik t¨hA.y lE ij`, dy e|Cuk hM aty e|ToNt|k ik t¨hA.y nAl mrn dy vI= 4mY^ t¨hA.y `%pr pUrABrosA hY= mY^ t¨hA.y `%pr bhut mA, hY= mYN t¨hA.y koloNbhut hONslA pRApt kItA hY= aty mY !p,y sAry du|KMiv|c bhut KuS hM=

5jdoN asIN mkdUinwA iv|c aAX sI tM sA^ koEarAm nhIN imilaA= sA^ sAry pAsyy aØk/M idKAEid\dIaM sn= sA.y bAhr l/AEaM sn aty sA.y a»dr.r= 6pr prmySr duKIaM ^ sK id\dA hY= aty prmySrny tIt¨s dy aA`, ty sA^ idlAsA id|tA= 7`s dIaAmd ny sA^ idlAsA id|tA aty nAly ijh/A idlAsAt¨sIN `s ^ id|tA< tIt¨s ny sA^ d%isaA ik t¨sIN mY^iml,A cAhu\dy ho= `s ny d%isaA ik t¨sIN !p,y gltkIty lE mAfI cAhu\dy sI= aty tIt¨s ny mY^ t¨hA.I myrylE ic\tA bAry vI d%isaA= eh s¨, ik mY^ bhut KuSIhoE=

8hAlM ik mYN t¨hA^ aAp,I ic|QI rAhIN `dAs kItAhY< pr mY^ es vAsty koE Kyd nhIN= mY^ ptA hY ikt¨sIN myrI ic|QI rAhIN `dAs ho gX aty es lE du|KmihsUs kItA= pr es ny t¨hA^ bhut To/y icr lE`dAs kItA= 9hu, mYN KuS hM= es lE nhIN ik mYNt¨hA^ `dAsI dy, dA kAr, bi,aA hM< pr ik`N jues rAhIN t¨hA.y idl bdl gX hn= t¨sIN prmyS¨rdI rzA ansAr `dAsI ^ ilaA= es lE asIN thA^iksy trHM vI d|uK nhIN phu\cAeaA= 10`dAsI prmyS¨rdI rzA an¨sAr ivaktI ^ !p,y ihrdy aty jIvn^ tbdIl krA`NdI hY= eh ivaktI ^ m¨ktI v|l lYjMdI hY< aty es g|l dA sA^ koE du|K nhIN ho skdA=ijh/I `dAsI dunIaM id\dI hY `h lokM lE mØtilaA`NdI hY= 11t¨hA^ gm imilaA ijh/A prmyS¨rcAhu\dA sI= hu, dyKo es gm ny t¨hA^ kI id|tA hY=es gm ny t¨hA^ bhut g\BIr b,AeaA hY= es nyt¨hA^ es wog b,AeaA ik t¨sIN aAp,y inrdoS ho,dA pRmA, dy skoN= es ny t¨hA.y a»dr g|usA aty .rpYdA kItA= es ny t¨hA^ myry bAry iFkrm»d b,AeaA=es ny t¨hA.y a»dr inaM dy, dI e|CA ^ pYdA kItAhY= t¨sIN es g|l dA pRmA, dy id|tA hY ik t¨sIN `ssm%isaA bAry iksy vI p|KNo gunAhgAr nhIN sI= mYN eh

p|tr glt k\m lE nhIN iliKaA aty nA hI `s lEijs ^ sdmA l%igaA= 12pr mYN `h p|tr t¨hA^ eslE iliKaA sI ik t¨sIN prmyS¨r dy snm¨|K eh dyKskoN ik t¨hA^ sA.I ik\nI pRvAh hY= 13ehI kAr, hY iksA^ s¨K imilaA=

sA^ es g|l dI hor vI KuSI hoE ik tIt¨s e»nAKuS pAeaA igaA sI= t¨sIN sAiraM ny `s ^ bhut s¨|Kid|tA= 14mYN tIt¨s ^ t¨hA.y bAry aiBmAn jtAeaAsI= aty t¨sIN eh drSA id|tA ik mYN QIk sI= asINsAiraM ny jo kuJ vI t¨hA^ aAiKaA `h s|c sI= atyt¨sIN es g|l dA sbUt dy id|tA hY= ik ijnHM g|lM bAryasIN tIt¨s ^ aiBmAn jtAeaA sI `h QIk sn=15jdoN vI `h wAd krdA hY ik t¨sIN sAry `s ^ m»n,lE itaAr sI t¨hA.y v|l `s dA ipaAr vD jMdA hY=t¨sIN `s ^ aAdr aty BYa nAl jI aAeaM aAiKaAsI= 16mYN bhut KuS hM ik mYN t¨hA.y ty pUrA BrosA krskdA hM=

inhcAvAnM v|loN dAnaty hu, BrAvo aty BY,o mYN eh cAhu\dA hM ikt¨sIN `s ikrpA bAry jA, lvoN ijh/I prmyS¨r

ny mkdUinwA dIaM klIiswAvM ^ pRdAn kItA sI=2`nHM aAsTAvAnM ^ v|.IaM aØk/M rAhIN priKaA igaAsI= aty `h bhut grIb sn= pr `nHM ny aAp,IaTAh KuSI toN bhut kuJ id|tA= 3mYN t¨hA^ kih skdAhM ik `h ij\nM krn dy wog sn `nHM ny bhut kuJkItA= `nHM aAsTAvAnM ny aAp,y iv|t nAloN vI v|Did|tA eh g|l `nHM KulH idlI nAl kItI= iksy ivaktIny `nHM ^ aijhA krn lE nhIN aAiKaA= 4`h sA^byntI kr rhy sn aty bAr bAr pu|C rhy sn ik `hvI prmyS¨r dy lokM dI es `dAr syvA iv|c SrIk hosk,=

5aty `nHM ny es trHM id|tA ijsdI sA^ aAs t|knhIN sI= `nHM ny !p,A Dn dy, toN vI pihlM !p,y!p^ pRBU dy aty sA.y nimt smrip|t kr id|tA= ehIg|l hY jo prmyS¨r cAhu\dA hY= 6es lE asIN tIt¨s ^ikrpA dy es ivSyS kArz iv|c t¨hA.I shAetA krnlE ikhA= tIt¨s hI `h ivaktI hY ijsny `h kArjaAr\B kItA=

7tsIN hr cIz iv|c amIr hoN< ivSvAs iv|c< bolcAliv|c< igaAn iv|c< shAetA krn dI `ts¨ktA iv|c<aty `s ipaAr iv|c ijh/A t¨sIN sA.y koloN is%iKaA=aty es lE asIN cAhu\dy hM ik t¨sIN dAn dI esdAt iv|c vI amIr hovoN=

8

2 kuir»TIaM 8:8-9:5 12028mYN t¨hA^ dAn dy, dA hukm nhIN dy irhA= pr mYN

eh dyK,A cAhu\dA hM ik t¨hA.A pRym s|cA hY ik nhIN=aijhA mYN t¨hA^ eh drSA`, lE krdA hM ik horlok vI s|c m¨|c shAetA krnA cAhu\dy hn= 9t¨hA^sA.y pRBU iwsU msIh dI ikrpA bAry tM ptA hI hY= t¨sINjA,dy ho ik msIh amIr sI< pr thA.y lE `h grIbb, igaA= msIh ny aijhA es vAsty kItA tM jot¨sIN `s dy grIb b, jA, ty amIr b, skdy ho=

10mYN socdA hM ik t¨hA^ eh krnA cAhIdA hY= atyik`N ju mY^ ivSvAs hY ik eh t¨hA.y lE c\gA hY< mYNeh d|sdA hM: ipCly sAl< t¨sIN pihly lokI sI jo dy,lE agMh aAX= aty t¨sIN dy, vAly pihly lokI sI=11es lE hu, eh k\m ijh/A t¨sIN S¨rU kItA hY< pUrAkr lvo= fyr t¨hA.I “krnI” t¨hA.I “krnI dI e|CA”dy brAbr hovygI= jo kuJ t¨hA.y kol hY `s iv|coN dyvo=12jy tsIN dy,A cAhu\dy ho thA.I dAt svIkAr ho jAvygI=t¨hA.A dAn es p|KoN svIkAr hovygA ik t¨hA.y kol kIhY nA ik `s p|KoN ik t¨hA.y kol kI nhIN hY= 13asINt¨hA^ m¨sIbtM iv|c nhIN vyK,A cAhu\dy jdoN dUsryaAp,IaM m¨sIbtM toN m¨kt hn= asIN hr cIz dIbrAbrI cAhu\dy hM= 14es vkt t¨hA.y kol bhut kuJhY= ijh/IaM cIzM t¨hA.y kol hn hornM lokM dIaMlo/M ^ pUrIaM krn iv|c shAetA kr skdIaM hn=fyr mgroN jdoN `nHM dy kol bhut kuJ hovygA tM `ht¨hA.IaM lo/M pUrIaM krn iv|c shAetA kr skdyhn= fyr sAry brAbr ho jA,gy= 15ijvyN ik poTIaMiv|c iliKaA hY<

“ijs ivaktI ny bhutA joi/aA< `s kol kuJ vIvADU nhIN sI aty ijs ivaktI ny To/A joi/aA `s kolbhut To/A nhIN sI=” kUc 16:18

tIt¨s ty `s dy s\gI16mYN prmyS¨r dI< tIt¨s ^ t¨hA.y lE `sy trHM dA

ipaAr dy, lE< `stit krdA hM jo mY^ t¨hA.y lEhY= 17tIt¨s ny `nHM cIzM ^ hI pRvAn kItA ijnHM bAryasIN `s ^ krn lE aAiKaA sI= `h t¨hA.y koljA, lE bhut cAhvAn sI= eh `s dI aAp,I ps\dsI= 18asIN tIt¨s dy nAl `s BrA ^ G|l rhy hMijsdI sArI klIiswA `stit krdI hY= es BrA dI`stit `sdy KuS KbrI ^ fYlA`, dI syvA lE hY=19aty klIiswA ny vI es BrA ^ sA.A sAT dy, lEcui,aA jdoN asIN eh dAt cu|k,I hY= asIN eh syvApRBU dI mihmA lE kr rhy hM aty eh drSA`, lEvI ik asIN s|c m¨|c shAetA krnA cAhu\dy hM=

20asIN sAvDAn hM tM jo< asIN ijs >\g nAl DndI e|.I v|.I rkm dI dyK BAl krdy hM< koE vI ksUrnA k> sky= 21asIN Pho kuJ krn dI koiSS kr rhyhM jo `ict hY= asIN Pho kuJ krnA cAhu\dy hM ijs ^pRBU shI pRvAn krdA hY= aty nAly ijs ^ lok shIsmJdy hn=

22nAly< asIN `nHM dy nAl !p,y `s BrA ^ vIG|l rhy hM jo ik hmySA shAetA krn lE itaArrih»dA hY= `s ny eh kEaM avsrM ty sAbt krid|tA sI= aty hu, tM `h hor vI vDyry shAetA krnAcAhu\dA hY ik`N ik `s dA t¨hA.y iv|c bhut ivSvAshY=

23hu, tIt¨s bAry–`h myrA BAEvAl hY= t¨hA.IshAetA krn iv|c `h myry nAl k\m kr irhA hY= atyhorM BrAvM bAry `nHM ^ klIiswA v|loN G%ilaA igaAhY< aty `h msIh ^ mihmA id\dy hn= 24es lE<enHM lokM ^ idKAP ik t¨hA^ pRym hY= `nHM ^ ehdrSA idP asIN t¨hA.y `%pr ik`N mA, krdy hM fyrsArI klIiswA es ^ dyK skygI=

sATI msIhIaM dI shAetA kroasl iv|c< t¨hA^ prmyS¨r dy lokM dI es mddbAry ilK, dI< myry lE< koE zrUrt nhIN=

2mYN jA,dA hM ik t¨sIN myrI shAetA krnI cAhu\dy ho=es bAry mYN mkdUinwA dy lokM ^ mA, nAl kih\dAirhA hM= mYN `nHM ^ d|s id|tA hY ik t¨sIN aKAwA dy lokipCly vryH toN hI dAn dy, lE itaAr sI= aty t¨hA.Idy, dI es kAmnA ny hor bhut sAry lokM iv|c vI dy,dI kAmnA ^ pYdA kItA hY= 3pr mYYN t¨hA.y v|l BrAvM^ G|l irhA hM= mYN nhIN cAhu\dA ik es mAmlys\b\DI t¨hA.y bAry myrA eh Gm». ivarT jAvy= mYNcAhu\dA hM ik t¨sIN `sy trHM itaAr rho ijvyN mYN t¨hA.ybAry ikhA sI= 4jy mkdUinwA toN koE lok myry nAlaA`Ndy hn ty `nHM ^ ptA cldA hY ik t¨sIN es bAryitaAr nhIN ho tM eh sA.A apmAn hovygA= asIN esg|loN Srim»dy hovMgy ik asIN t¨hA.y bAry e»ny Brosym»dsM= aAK, dI lo/ nhIN ik t¨sIN vI Srim»dA hovoNgy=

5es lE mYN soicaA ik es toN pihlM ik asINt¨hA.y v|l aAEX mY^ cAhIdA hY ik enHM BrAvM ^t¨hA.y v|l G|lM= `h tohfA itaAr kr sk,gy ijsdA t¨sIN vAadA kItA sI= eh t¨hA.A tohfA hovyygA=fyr jdoN asIN aAvMgy tM `h tohfA itaAr hovygAijh/A t¨sIN dy,A cAhu\dy sI= Fyr eh tohFA e|ksvYNe%iCt tohFA hovygA nA ik a,e%iCt=

9

1203 2 kuir»TIaM 9:6-10:136eh wAd r|Ko; ijh/A ivaktI To/A bIjdA hY `h

To/A hI pRApt krdA hY= pr ijh/A bhutA bIzdA hY`h bhutA k|qygA= 7hr aAdmI ^ `hI dy,A cAhIdA hYjo kuJ vI `s ny aAp,y idl iv|c inSict kItA hY=iksy ^ vI `dAsI nAl nhIN dy,A cAhIdA= prmyS¨r`sy ^ ipaAr krdA hY jo ipaAr nAl id\dA hY= 8atyprmyS¨r t¨hA^ t¨hA.I lo/M nAloN v||D asIsM dy skdAhY= jdoN t¨hA.y kol hmySA hr cIz dI bhutAt hovygI=t¨hA.y kol hr c\gy kArj lE dy, lE kAfI kuJhovygA= 9eh poTIaM iv|c iliKaA hY:

“`h grIbM ^ v|.y idl nAl id\dA hY< `s dI imhrsdA siTr rih»dI hY=” zbUr 112:9

10prmyS¨r hI hY ijh/A bIj, vAly ^ bIj pRdAnkrdA hY= aty Bojn lE roqI id\dA hY= aty prmyS¨rthA^ !tmk bIj dyvygA aty ijh/A es ^ `gAvygA=`h t¨hA.I c\igaAE iv|coN v|.I Fsl v|>ygA=11prmyS¨r t¨hA^ hr trHM nAL amIr b,AvygA tM jotsIN hmySA `dArtA nAl dAn kr skoN= aty sA.y rAhINt¨hA.A id|tA hoeaA dAn lokM ^ prmyS¨r dA D\nvAdIb,AvygA= 12ijh/A c\dA t¨sIN es syvA lE id\dy ho`h prmyS¨r dy lokM dIaM lo/M iv|c mdd krdA hY=pr t¨hA.I syvA kyvl e»nI hI nhIN hY= eh prmyS¨rlE hor vDyry S¨krAny ilaA`NdI hY= 13ijh/A c\dAt¨sIN id\dy ho `h t¨hA.y ivSvAs dA pRmA, hY= esvAsty lokIN prmyS¨r dI `stit krngy= `h prmyS¨rdI `stit es vAsty krngy ik`N ik t¨sIN msIh dIe»jIl ip|Cy cldy ho `h e»jIl ijs iv|c tsIN ivSvAskrdy ho= lokI prmyS¨r dI `stit krngy ik`N ikt¨sIN `nHM nAl aty sAry lokM nAL sMJA krdy ho=14aty jdoN `h lok pRArTnA krngy< `h klpnAkrngy ik t¨hA.y nAl rih,= `h aijhA es lEkrngy ik`N ik prmyS¨r dI BrpUr ikrpA t¨hA.y nAlhY= 15es dAt lE prmySr dA D\nvAd hovy jo vrn,krn lE bhut ac\iBt hY=

pØlus aAp,y aAtmk imSn ^ `ict QihrA`NdA hYmYN pØlus hM ty mYN t¨hA^ byntI krdA hM mYNkomltA nAl aty msIh dI ikrpA nAl dlIl

pyS krdA hM kuJ lok eh aAKdy hn jdoN mYN t¨hA.ynAL hu\dA hM tM hlImI vAlA hu\dA hM aty jdoN t¨hA.ytoN dUr hM mYN dlyr hu\dA hM= 2kuJ lokI socdy ny ikasIN dunIaMdArM vMg rih»dy hM= jdoN mYN aAvMgA tM

10

eho ijhy lokM dy iKlAf mYN bhut bybAkI toN k\m lvMgA=mYN t¨hA^ byntI krdA hM ik jdoN mYN aAvMgA tM mY^aijhI bybAkI t¨hA.y nAl nhIN vrt,I pvygI= 3asINdunIaM iv|c rih»dy hM pr asIN `s trHM nhIN l/dyijvyN dunIaM l/dI hY= 4asIN ijnHM hiTaArM nAl l/dyhM `h dunIaMvI hiTaArM nAloN v|Kry hn= sA.yhiTaArM iv|c prmyS¨r dI SktI hY= eh hiTaArduSm, dy mzbUt iqkAi,aA ^ nSq kr skdy hn=enHM hiTaArM dI shAetA nAl< asIN lokM dIaM dlIlM^ tbAh krn dy wog hM= 5aty asIN hr gumAn BrIg|l dA nAS krdy hM ijh/I prmyS¨r dy igaAn dyiKlAf aAp,y aAp ^ vDA`NdI hY= aty asIN hr ivcAr^ f/dy hM aty es ^ inrh\kAr b,Ak msIh dyaAigaAkAr b,A`Ndy hM= 6`Ty asIN hr `s ivaktI^ szA dy, lE itaAr rih»dy hM ijh/A aAigaAkArnhIN hY= pr pihloN asIN cAhu\dy hM ik t¨sIN pUrI trHMaAigaAkAr hovoN=

7t¨hA^ cAhIdA hY ik t¨sIN aAp,y sAmH,y pyS hoXt|TM ^ ghu nAl dyKoN= jy koE ivaktI socdA hY ik`h msIh nAl s\b\iDt hY= tM `s ^ cyty r|K,A cAhIdAijvyN `h s\b\iDt hY asIN vI `vyN hI msIh nAl s\b\Dr|Kdy hM= 8eh s|c hY ik asIN pRBU v|loN id|ty gXeKitaAr bAry SyKI mArdy hM= pr `s ny thA^ mzbUtbnA`, lE sA^ eh eKitaAr id|tA hY nA ik thA^du|K phu\cA`, lE= es lE mYN aAp,I SyKI `%tySrmsAr nhIN hM= 9mYN nhIN cAhu\dA ik t¨sIN eh socoik mYN t¨hA^ aAp,y p|trM rAhIN BYBIt kr irhA hM=10kuJ lokIN aAKdy ny< “pØlus dy p|tr SktISAlI hn tymh|tvpUr, hn= pr jdoN `h sA.y nAl hu\dA hY `hkmzor hu\dA hY= aty `s dI bolcAl kuJ vI nhIN hu\dI=”11`nHM lokM ^ eh ptA ho,A cAhIdA hY; hu, asIN`%Ty t¨hA.y nAl nhIN hM es lE eh g|lM asINp|trM rAhIN aAK rhy hM= pr jdo asIN t¨hA.y nAlhovMgy< tM ijh/A eKitaAr asIN aAp,IaM ic|QIaMiv|c ivKA`Ndy hM< `hI eKitaAr asIN t¨hA^ivKAvMgy=

12asIN es g|l bAry socMgy vI nhIN ik asIN `nHMlokM nAl ju/ jAEX ijh/y aAp,y aAp ^ mh|tvpUr,krAr id\dy hn= asIN aAp,y aAp dI t¨lnA `nHM nAlnhIN krdy= `h !p,y aAp dA aAp,y aAp nAl mlMk,krdy hn< aty aAp,y aAp dI t¨lnA aAp,y aAp nAlkrdy hn= eh ivKA`NdA ik `h mUrK hn= 13prasIN `nHM cIzM bAry gumAn nhIN krMgy ijh/IaM sA^id|ty hoX kArj to bAhr hn= asIN aAp,I SyKI ^ `sy

2 kuir»TIaM 10:14-11:20 1204

kArj t|k sImt r|KMgy ijh/A prmyS¨r ny sA^ pRdAnkItA hY= pr eh kArj sA.y kArj ^ t¨hA.y nAlSAiml krdA hY= 14asIN bhutI SyKI nhIN mArdy= jykrasIN pihlM hI t¨hA.y kol nA aAX hu\dy< tM sA.I SyKIbhut izaAdA hu\dI= pr asIN t¨hA.y kol aA gX hMasIN thA.y kol msIh dI KuS KbrI lYky aAX hM= 15asINaAp,I SyKI ^ aAp,y kArz t|k hI isimt r|Kdy hMasIN horM dy kIty hoX kArz bAry gumAn nhIN krdy=`vyN hI ijvyN t¨hA.I inhcA vD,A jArI r|KdI hY< sA^`mId hY ik t¨hA.y iv|c sA.A kArj vI vDyry h|d t|kvDygA= 16asIN KuS KbrI dA pRcAr t¨hA.y Sihr toNagyry hornM SihrM iv|c vI krnA cAhu\dy hM= asIN`s kArz bAry aAtm pRS\sA lY,A nhIN cAhu\dy ijh/ApihlM hI iksy hor ivaktI dy elAky iv|c kItA jAcu%ikaA hY= 17pr< “ijh/A ivaktI gumAn krdA hY`s ^ pRBU iv|c hI gumAn krnA cAhIdA hY=”* 18ijh/AivaktI ap,y aAp ^ c\gA aAKdA hY `h pRvAn nhINhu\dA= pr ijs ivaktI ^ pRBU c\gA smJdA hY `hIpRvAn hu\dA hY=

pØlus aty JUQy rsUlmyrI KAhS hY ik t¨sIN PdoN vI myry nAl th|mltoN k\m lvo jdoN mYN To/A ijhA mUrK hovM pr

t¨sIN tM myry nAl pihlM toN hI DIrjvAn ho= 2mY^t¨hA.y nAl ErKA ho rhI hY= aty eh ErKA prmyS¨rv|loN aA`NdI hY= mYN t¨hA^ msIh ^ dy, dA vAadAkItA hY tM jo isrf `hI t¨hA.A ptI ho sky= mYN t¨hA^msIh ^ `s dI pAk kuaArI ho, lE pyS krnA cAhu\dAhM= 3pr mYN .rdA hM ik SAed t¨hA.y mn EmAndArIaty msIh v|l S¨DtA toN Bqk nA gX ho,= ijvyN h|vAs|p dI SYtAnI iv`Nt nAl gumrAh ho gE sI= 4t¨sINhr ivaktI nAl bhut inmR ho ijh/A thA.y kol aA`NdAhY= ijh/A iwsU bAry `nHM g|lM dA pRAcAr krdA hY josA.y pRcAr nAloN v|KrIaM hn= t¨sIN iksy aAtmA jMe»jIl ^ jo aAtmA aty e»jIl nAloN v|KrA hY jo t¨sINsA.y koloN gRih, kItA hY< m»n, lE itaAr ho jMdy ho=Fyr t¨hA^ myyry nAl vI DIrjvAn ho,A cAhIdA hY=

5mYN nhIN socdA ik `h “mhAn rsUl” iksy vI >\giv|c myry nAloN ibhtr hn= 6eh QIk hY ik mYN koEkuSl bulArA nhIN hM pr myry kol igaAn zrUr hY=eh g|l asIN hr trHM nAL t¨hA.y a|gy spSq kr

“ijh/A ... cAhIdA hY” iwrimwAh 9:24

id|tI hY=

11

7mYN t¨hA^ prmyS¨r dI KuS KbrI dA pRAcAr ibntnKAhoN id|tA hY= mYN aAp,y aAp ^ inmA,A b,AeaAtM jo mYN t¨hA^ mh|tvpUr, b,A skM= kI t¨sIN ehsocdy ho ik mYN glt sM= 8mYN hornM klIiswAvM v|loNtnKAh pRvAn kItI= mYN `nHM toN t¨hA.I syvA krnlE Dn ilaA= 9jdoN mYN t¨hA.y kol sM tM mY^ kuJ nAkuJ cAhIdA sI= pr mYN t¨hA.y iv|coN iksy ^ tklIfnhIN id|tI= ijh/y BrA mkdUinwA toN aAX `nHM ny mY^sB kuJ id|tA ijs dI mY^ lo/ sI= mYN t¨hA.y `%pr iksytrHM dA boJ nhIN sM= aty mYN Biv|K iv|c kdy vI t¨hA.y`%pr boJ nhIN b,MgA= 10aKAwA dA koE vI ivaktImY^ es bAry gumAn krn toN rok nhIN skygA= ehg|l mYN aAp,y a»dr msIh dI s|cAE nAl aAK irhAhM= 11aty mYN t¨hA.y `%pr ik`N boJ nhIN bi,aA?t¨hA.A kI iKaAl hY ik eh es lE hY ik mYN t¨hA^ipaAr nhIN krdA? nhIN= prmyS¨r jA,dA hY ik mYNt¨hA^ ipaAr krdA hM

12aty sdA `hI krdA rhMgA jo mYN hu, kr irhAhM aijhA mYN es lE kr irhA hM tM jo `nHM lokM kolSyKI mArn dA koE kAr, nhIN hovygA= `h ehivKA`,A ps\d krdy hn ik ijs kArj dI `h SyKImAr rhy hn `h sA.y kArj vrgA hY= 13eh lokINs|cy rsUl nhIN hn= `h aijhy kir\dy hn jo JUQ boldyhn= `h msIh dy rsUlM vM{ idK, lE Bys bdllYNdy hn= 14es g|loN sA^ hYrAnI hu\dI hY= SYtAn vIaAp,y aAp ^ rOSnI dy dUt vM{ idK, lE Bys bdllYNdA hY= 15es lE asIN hYrAn nhIN hu\dy jdoN SYtAndy syvk aAp,y Bys s|c dy syvkM vrgy b,A lYNdy hn=pr aAKrkAr `nHM lokM ^ aAp,y kIty lE szA Bugt,IpvygI=

pØlus aAp,y du|KM bAry d|sdA hY16mYN t¨hA^ fyr aAKdA hM; koE ivaktI vI eh nA

socy ik mYN mUrK hM= pr jy t¨sIN socdy ho ik mYN mUrK hMtM t¨sIN mY^ e|k mUrK vMg hI pRvAn kro= Fyr mYN vITo/I ijhI SyKI mAr skMgA= 17mYN es lE SyKI mArdAhM ik`N jo mYN aAp,y bAry Brosym»d hM= pr mYN `vyNnhIN bol irhA ijvyN pRBU bol skdA hY= mYN e|k mUrKvMg SyKI mArdA hM= 18bhut sAry lok dunIaM iv|caAp,y jIvn bAry SyKI mArdy hn= es lE mYN vISyKI mArMgA= 19t¨sIN sUJvAn ho< es lE t¨sIN KuSInAl mUrKM bAry th|ml toN k\m lvogy= 20mYN jA,dA hMik tsIN th|ml toN k\m lvoNgy ik`N ik tsIN `s ivaktInAl vI inmR ho ijh/A t¨hAToN glt g|lM krA`NdA hY

1205 2 kuir»TIaM 11:21-12:10

aty t¨hA^ vrtdA hY= t¨sIN `nHM lokM nAl th|ml toNk\m lYNdy ho ijh/y t¨hA.y nAl Cl krdy hn< jM ijh/ysocdy hn ik `h t¨hA.y nAloN ibhtr hn< jM t¨hA^T|p/ mArdy hn= 21myry lE eh aAK,A SrmnAk hY<pr asIN t¨hA.y nAl aijhIaM g|lM krn lE bhut“kmzor” sM=

pr jy koE SyKI mArn dI dlyrI krdA hY< tM mYN vIdlyr b,MgA aty SyKI mArMgA= mYN e|k mUrK vMgg|lM kr irhA hM= 22kI `h lokI ebrAnI hn? kI`h esrAXlI hn? mYN vI esrAXlI hM< kI `habrAhAm dy pirvAr iv|coN hn? mYN vI hM= 23kI `hlok msIh dI syvA kr rhy hn? mYN `nHM nALoN vDky`s dI syvA kr irhA hM (mYN J|lA hM jo es trHM g|lMkr irhA hM) mYN `nHM lokM nAloN vDyry kArz kItA hY=bhut vArI mYN kYd iv|c sM= mYN vI vDyry ku|qM J|lIaMhn= bhut vArI mYN mØt dy bhut ny/y sM= 24whUdIaM nymY^ p»j vyrIN 39 koi/aM dI szA id|tI sI= 25it»n v|Kv|K simaM ty mY^ slAKM nAl ku%iqaA igaA sI= e|kvArI tM mY^ p|TrM nAl mAr hI id|tA igaA sI= it»nvArI mYN `nHM jhAzM iv|c sM ijh/y tbAh ho gX< atyenHM iv|coN e|k mØky ty mYN e|k rAt aty e|k idn sm\driv|c gujAry hn= 26mYN bhut sArIaM CoqIaM wAtrAvMaAp,y ij\my lEaM hn= mYN diraAvM< .AkUaM< aAp,ysihwogIaM aty gYr whUdIaM v|loN Ktry dA sAmH,Akr irhA sI= mY SihrM iv|c KtrA J%ilaA aty `nHMTAvM iv|c ij|Ty koE nhIN rih»dA aty sm¨\dr `%ty vI=aty mYN `nHM lokM dy s\g iv|c vI Ktry iv|c ipaA hMijh/y aAKdy hn ik `h BrA hn pr `h s|c m¨|c BrAnhIN hn= 27mYN sKt aty TkA dy, vAlA kArz vIkItA hY= mYN bhut vAr ibn nIdoN igaA= mYN Bu|K atyipaAs mihsUs kItI= bhut vArI myry kol KA, lEBojn nhIN sI= mYN k|pi/aM to ibnA srdI shArI hY=28aty bhut sArIaM hor sm%isaAvM vI hn= enHM iv|coNe|k hY myrI smUh klIiswAvM dI dyK BAl= enHM bArymYN hr roz ifkrm»d rih»dA hM= 29jdoN koE dUsrAkmzor hu\dA hY tM mYN vI aAp,y aAp ^ kmzor mihsUskrdA hM jdoN iksy ivaktI ^ pAp lE prtAeaAjMdA hY< mYN vI prySAn ho jMdA hM=

30jy mYN SyKI mArnA hI cAhu\dA hM< tM mYN `nHM g|lMiv|c SyKI mArMgA ijh/IaM myrI kmzorI ^drSA`NdIaM hn= 31prmyS¨r jA,dA hY ik mYN JUQnhIN aAK irhA= `h pRBU iwsU msIh dA iptA atyprmyS¨r hY< aty `s dI sdA `stit ho,I cAhIdI hY=32jdoN mYN d\imsk iv|c sM tM rAjA airtAs dy gvrnr

ny mY^ igrFtAr krnA cAihaA= es lE `s ny sArySihr iv|c gArd ibQA id|tI= 33pr kuJ im|trM ny mY^e|k qokrI iv|c pA id|tA= fyr `nHM ny `s qokrI ^ k\DivcAly iK/kI rAhIN l\GA ky mY^ hyQM `tAr id|tA=es lE mYN rAjpAl dy h|ToN bc igaA sM=

pØlus dy jIvn iv|c ivSyS asIsmYN SyKI mArnA av|S jArI r|KMgA BMvyN esdA koE fAedA nhIN= pr hu, mYN pRBU v|loN

drSnM ty pRkASM bAry g|l krMgA= 2mYN msIh iv|ce|k aAdmI* ^ jA,dA hM ijs ^ `tAhM tIsry svrg^ iljAeaA igaA sI= eh l|gB|g cOdM sAl pihlMhoeaA sI= mY^ ptA nhIN ik `h aAdmI SrIr iv|cigaA sI jM SrIr toN ibnA= pr prmyS¨r jA,dA hY=3-4aty mYN jA,dA hM ik es aAdmI ^ srg iljAeaAigaA sI= mYN nhIN jA,dA ik `h aAp,y SrIr iv|csI jM es toN dUr sI= pr `s ny kuJ aijhIaM g|lMs¨,IaM ijnHM dI `h ivaAiKaA nhIN kr skdA sI=`s ny `h g|lM s,IaA ijs bAry d|s, dI iksy aAdmI^ ezAzt nhIN= 5mYN aijhy ivaktI bAry SyKI mArMgA=pr mYN aAp,y aAp bAry SyKI nhIN mArMgA= mYN kyvlaAp,IaM kmzorIaM bAry SyKI mArMgA= 6BAvyN mYN aAp,yaAp bAry hI SyKI mArnA cAhu\dA hM pr tM vI mYN mUrKnhIN hovMgA ik`N ik mYN s|c d|s irhA hovMgA= pr mY^aAp,y aAp bAry SyKI nhIN mArnI cAhIdI= ik`N? ik`Njo mYN eh nhIN cAhu\dA ik `h myry bAry v|D soc,< jo`h mY^ kridaM dyKdy hn jM kih\idaM s¨,dy hn=

7pr mY^ cAhIdA hY ik mYN `nHM anoKIaM g\lM bAry<jo mY^ drSAEaM gEaM sn< bhutA gumAn nA krM<es lE mY^ e|k drd BrI sm%isaA* id|tI gEsI= sm%isaA eh sI: SYtAn v|loN e|k dUt ^ mY ku|q,lE myry kol ByijaA igaA sI tM jo mYN gumAn nA krskM= 8mYN pRBU ^ eh sm%isaA lY, lE it»n vArbyntI kItI= 9pr pRBU ny mY^ aAiKaA< “myrI ikrpA hItyry lE kAfI hY= jdoN t¨sIN kmzor hu\dy ho< myrI pUrISktI thA.y iv|c drSAE jAvy=” esy lE mYN aAp,IaMkmzorIaM bAry SyKI mArky KuS hM= `doN msIh dI SktImyry a»dr invAs kr skdI hY=

10es lE jdoN mYN kmzor hu\dA hM mYN KuS hu\dA hM=jdoN lok mY^ burA boldy hn tM mYN KuS hu\dA hM= jdoN mYN

e|k aAdmI t¨k 12:2–5 iv|c pØlus SAed= aAp,y bAryanw purK vjoN g|l kr irhA hY=

drd BrI sm%isaA a|KrI tOr ty “mAs iv|c iCltr=”

t\gIaM rAhIN l\GdA hM< mYN KuSI mihsUs krdA hM=

12

2 kuir»TIaM 12:11-13:9 1206

jdoN lok mY^ d\. id\dy hn< mYN KuSI mihsUs krdA hM=aty jdoN mYN sm%isavM dA sAmH,A krdA hM tM mYN KuShu\dA hM= eh sArIaM g|lM msIh lE hn= aty mYNenHM g|lM nAl KuS hM ik`N ik jdoN mYN kmzor hu\dA hMPdoN hI mYN s|c m¨|c tAktvr hu\dA hM=

kuir»T iv|c msIhIaM bAry pØlus dA ipaAr11mYN e|k mUrK dI trHM boldA hM pr aijhA t¨sIN

myry koloN krAeaA= t¨hA^ lokM ^ mY^ c\gA kih,AcAhIdA hY= mYN kuJ vI nhIN hM< pr mYN iksy vI >\g nAl“mhAn rsUlM” nAloN G|q nhIN hM= 12jdoN mYN t¨hA.ynAl sI tM mYN `h g|lM kItIaM ijnHM to pRAmA, imldAhY ik mYN e|k rsUl hM= mYN icnH id|ty< ac\By kIty< atykirSmy kIty= eh sB g|lM mYN bhut th|ml nAlkItIaM= 13es lE t¨sIN `h sB kuJ pRApt kItA johornM klIiswAvM ^ imilaA hY= isrf e|ko g|l v|KrIhY: mYN t¨hA.y `%pr boJ nhIN bi,aA= es KAtrmY^m¨aAF kr id`=

14hu, mYN tIsrI vAr t¨hA.y kol aA`, ^ itaAr hMaty mYN thA.y lE boJ nhIN b,MgA= mY thA.A aAp,AkuJ vI nhIN cAhIdA= mYN tM isrf t¨hA^ cAhu\dA hM<b%icaM ^ aAp,y mAipaM lE cIzM bcA`, dI lo/nhIN= jd ik mAipaM ^ aAp,y b%icaM lE b|ctkrnI cAhIdI hY= 15es lE mYN t¨hA^ `h sB kuJdy, lE aAn\idt hM jo myry kol hY= mYN aAp,A aAp vIt¨hA^ dy dyvMgA= jy mYN t¨hA^ v|D ipaAr krMgA tMvI t¨sIN mY^ G|q ipaAr kroNgy=

16eh g|l tM sAf hY ik mYN t¨hA.y `%pr boJ nhINhM= pr t¨sIN socdy ho ik mYN m|kAr hM aty t¨hA^ F/nlE t¨hA^ JUQ boilaA= 17kI mYN aAp,y Byjy hoX iksyvI aAdmIaM rAhIN t¨hA^ DoKA id|tA hY? nhIN⁄ t¨sINjA,dy ho ik mYN eh nhIN kItA= 18mYN tIt¨s ^ aAiKaAik t¨hA.y kol jAvy= aty mYN sA.y BrA ^ `s dy nAlG%ilaA= kI tIt¨s ny t¨hA^ DoKA id|tA? nhIN⁄ t¨hA^ptA hY ik mYN aty tIt¨s ny Psy trHM dy k\m kIty atyPsy trHM dA ivhAr kItA=

19t¨hA.A kI iKaAl hY ik asIN eh sArA smM aAp,yaAp ^ sfAE id\dy rhy hM? nhIN= asIN eh g|l msIhiv|c aAKdy hM aty eh g|lM asIN prmyS¨r dy a|gyaAKdy hM t¨sIN sA.y ipaAry im|tr ho= aty jo kuJ vIasIN krdy hM< asIN eh t¨hA^ mzbUt b,A`, lEkrdy hM= 20aijhA mYN es lE krdA hM ik jdoN mYNaAvMgA< mY^ .r hY ik mYN t¨hA^ aijhA nhIN pAvMgA=ijhI ik mY^ aAs hY< t¨sIN mY^ `vyN dA nhIN pAvoNgy

ijvyN ik t¨sIN mY^ ho, dI aAs r|Kdy ho= mY^ .r hY ikt¨hA.y smUh iv|c ikDry dlIlbAzI< ErKA< gu|sA<KudgrzI ty Jg/y< m»dy bol< g|p h\kAr aty `lJnMnA ho,= 21mYN .rdA hM ik jdoN mYN t¨hA.y kol fyr aAvMmyrA prmyS¨r ikDry mY^ t¨hA.y a|gy inmA,A nA b,Adyvy= mYN `dAs ho skdA hM ik`N ik thA.y iv|coN kEaMny gunAh kIty hn= mYN es g|loN `dAs ho skdA hM ik`nHM lokM ny aAp,y idlM ^ nhIN bdilaA tM jo !p,ybdkArI dy jIvn< !p,y ijnsI gunAhM aty !p,ykIty hoX SrmnAk kArzA bAry Srim»dA ho sk,=

!KrI ictAvnIaM ty S¨B kAmnAvMmYN t¨hA.y kol fyr aAvMgA= eh tIsrI vArhovygA= aty wAd r|Ko< “hr e|k iSkAet lE

do jM it»n ivaktI ho,y cAhIdy hn jo aAK skdy ho,ik eh s|c hY=”* 2jdoN mYN dUjI vArI t¨hA.y kol sM<mYN `nHM lokM ^ cytAvnI id|tI hY ijnHM ny pihlM pApkIty sn= hu, mYN t¨hAToN dUr hM< mYN bAkI sAry lokM ^cytAvnI id\dA hM ijnHM ny pAp kIty hn= jdoN mYN thA.ykol fyr vAps aAvMgA mYN t¨hA^ szA dyvMgA= 3t¨sINes g|l dA sbUt cAhu\dy ho ik msIh bol irhA hY= myrAsbUt eh hY ik msIh t¨hA^ szA dy, lE kmzornhIN hY= pr msIh t¨hA.y ivckAr SktISAlI hY= 4ehQIk hY jdoN msIh ^ sUlI q\igaA igaA sI `h kmzorsI= pr hu, `h prmyS¨r dI SktI rAhIN ij`NdA hY=aty eh vI s|c hY ik asIN msIh iv|c kmzor hM= prasIN t¨hA.I KAitr prmyS¨r dI SktI duaArA msIhnAl ij`vMgy=

5!p,y !p dI prIiKaA kro aty vyKo ik kI t¨sIN!sTA iv|c ij`N rhy ho? t¨hA^ mihsUs krnA cAhIdAhY ik msIh iwsU t¨hA.y iv|c hY= pr jy t¨sIN prIiKaAiv|coN fyl ho gX tM msIh t¨hA.y a»dr nhIN rih irhA=6pr mY^ `mId hY ik t¨sIN dyK lvoNgy ik asIN prKiv|coN fyl nhIN hM= 7asIN prmyS¨r ^ pRArTnA krdyhM ik t¨sIN koE mA/A k\m nA kroN= kI eh g|lmh|tvpUr, nhIN hY ik eh lok vyK, ik asIN prIiKaAiv|c sFl ho gX hM= pr mh|tvpUr, g|l eh hY ikt¨sIN `hI kro jo QIk hY= BAvyN eh l|gdA hY ik asINprK iv|c asFl ho gX hM= 8asIN kuJ vI nhIN krskdy jo s|c dy ivru|D hY= asIN PhI g|lM kr skdy hMijh/IaM s|c lE hn= 9asIN kmzor ho, lE KuS hM

“hr e|k iSkAet ... s|c hY” ibvsTA 19:15

jy t¨sIN tAktvr hoN= aty sA.I pRArTnA hY ik t¨sIN hor

13

1207 2 kuir»TIaM 13:10-14

vDyry tk/y hovo= 10eh g|lM mYN t¨hA^ t¨hA.I gYrhAzrI iv|c ilK irhA hM eh mYN es lE aAK irhAhM tM jo jdoN mYN t¨hA.y kol aAvM tM mY^ !p,I SktIt¨hA^ szA dy, vAsty nA vrt,I pvy= pRBU ny ehSktI mY^ t¨hA^ tk/A b,A`, lE pRAdAn kItI hY=t¨hA^ tbAh krn lE nhIN=

11hu, BrAvo aty BY,o< thA^ alivdA= s\pUr, bn,dI koiSS kro= `hI kro jo kuJ mYN t¨hA^ krn lEikhA hY= e|k dUsry

nAl sihmt hovo aty SMtI iv|c ij`Nvo= fyr pRym atySMtI dA prmyS¨r t¨hA.y nAl hovygA= 12jdoN t¨sIN e|kdUsry ^ S¨BkAmnA id`< tM e|k dUsry ^ e|k piv|trcu\mI id`=

13prmyS¨r dy sB piv|tr lok t¨hA.A s¨aAgt krdyhn= 14pRBU iwsU msIh dI ikrpA< prmyS¨r dA ip!raty piv|tr aAtmA dI sMJ t¨hA.y sAiraM dy nAlhovy=

aAmIn⁄

1208

pØl¨s rsUl v|loN< SuB kAmnvM= mY^ mn¨|KM v|loNrsUl vjoN nhIN cui,aA igaA sI= mYN lokM duaArA

nhIN ByijaA igaA= nhIN⁄ iwsU msIh aty prmySur iptAny mY^ e|k rsUl b,AeaA= prmySur hI hY ijs ny iwsU^ mOt toN `BAiraA=

2msIh iv|c `nHM sAry BrAvM v|loN glAitwAivclIaM klIiswAvM ^ SuBkAmnAvM ijh/y myry nAlhn=

3mYN pRArTnA krdA hM ik prmySur sA.A iptA atysA.A pRBU iwsU msIh t¨hA^ SMtI dyvygA= 4iwsU ny sA.ypApM lE aAp,y aAp ^ kurbAn kItA= iwsU ny aijhAsA^ es bdI dI dunIaM toN m¨kt krn lE kItAijs iv|c asIN rih»dy hM= ehI hY jo iptA prmySur ^cAhIdA sI= 5sdIvI mihmA prymSr nAl s\b\iDt hY=aAmIn=

isrF e|k KuS ˘KbrI hI s|cI hY6To/A smM pihlM< prmySur ny t¨hA^ aAp,y pYrokAr

ho, lE bulAeaA sI= prymSr ny t¨hA^ msIh dIikrpA rAhIN s%idaA= pr mYN tusM lokM `%ty b/A hYrAnhM ik`N ik t¨sIN e|k v|KrI KuS ˘KbrI v|l m¨/ rhy ho=7asl iv|c hor koE s|cI KuS ˘KbrI hY hI nhIN pr kuJlok t¨hA^ SSop»c iv|c pA rhy hn= `h iwsU msIh dIKuS ˘KbrI ^ bdl,A cAhu»dy hn= 8asIN t¨hA^ s|cIKuS ˘KbrI dA pRcAr kItA= es lE jykr asIN Kud jMsurg dA koE dUt vI t¨hA^ e|k v|KrI trHM dI KuS˘KbrI dA pRcAr krdA hY< tM `s dA itrskAr krdy,A cAhIdA hY= 9eh g|l mYN pihloN vI aAKI sI atyhu, mYN fyr aAKdA hM ik t¨sIN pihlM hI s|cI KuS˘KbrI ^ pRvAn kr cuky ho= jo koE ivaAktI t¨hA^m¨ktI dA koE hor mArg d|sdA hY `s ^ in»idaAjA,A cAhIdA hY=

10kI hu, t¨sIN socdy hoN ik mYN lokM ^ aAp,y aAp ^kbUl krA`, dI koiSS kr irhA hM? nhIN⁄ prmySurhI hY ijs ^ mYN pRs\n krn dI koiSS kr irhA hM= kI

glAtIaM ^ p|tRI

1 mYN lokM ^ pRs\n krn dI koiSS kr irhA hM? jy mYNlokM ^ pRs\n krnA cAhu\dM< tM mYN iwsU msIh dA e|ksyvk nA hu\dA=

pØl¨s dA aiDkAr prmySur v|loN hY11BrAvo mYN t¨hA^ eh d|s,A cAhu»dA hM ik ijh/I

KuS ˘KbrI dA pRcAr mYN t¨hA^ kItA sI `h mn¨|KM dIb,AE hoE nhIN sI= 12mY^ eh KuS ˘KbrI iksy mn¨|Kv%loN nhIN imlI sI= iksy mn¨|K ny mY^ eh KuS ˘KbrInhIN p/HAE= mY^ eh iwsU msIh ny id|tI sI= `s nyeh KuS ˘KbrI mY^ prgq kItI sI=

13t¨sIN myry ipCly jIvn bAry su, cuky ho= mYN whUdIDrm dA anwAE sM= mYN prmySur dI klIiswA ^ bhutstAeaA sI< aty mYN es ^ tbAh krn dI koiSS kItIsI= 14mYN whUdI Drm iv|c aAp,I `mr dy hornMwhUdIaM nAloN vDyry vD irhA sI= mYN aAp,y v|loN purA,ImrwAdA dA an¨sr, krn dI pUrI koiSS kItI= ehnym `hI irvAz sn ijnHM ^ asIN aAp,y puriKaM toNhAisl kItA sI=

15pr myry jnm toN vI pihlM< myry lE prmySur dIKAs iv`Nt sI= es lE prmySur ny mY aAp,I ikrpAnAl s%idaA= 16prmySur cAhu\dA sI ik mYN `s dy pu|trbAry gYr whUdIaM ^ KuSKbrI d|sM= es lE prmySurny mY^ aAp,y p|utr bAry pRkAS kItA= jdoN prmySur nymY^ bulAeaA< mYN iksy mn¨|K pAsoN slAh jM shAetAnhIN m»gI= 17mYN wrUSlm iv|c rsUlM ^ iml, nhINigaA= eh lok myry toN vI pihlM hI rsUl sn= pr mYNt¨r\t arb dyS ^ clA igaA= bAad iv|c mYN d\imskSihr iv|c vAps clA igaA=

18it»nM sAlM bAad mYN wrUSlm clA igaA= mYN ptrs^ iml,A cAhu»dA sM= mYN ptrs kol p»drHM idnM t|kQihiraA= 19mYN iwsU dy BrA wAkUb toN ibnA iksy horrsUl ^ nhIN imilaA= 20prmySur jA,dA hY ik ehijh/IaM g|lM mYN ilK irhA hM JUQIaM nhIN hn=21bAad iv|c mYN suirwA to ikilikwA dy elAky v|l

1209 glAtIaM ^ 1:22-2:18

clA igaA= 22whUidwA iv|c msIh dIaM klIiswAvMmY^ injI tOr ty nhIN imlIaM=

23`nHM ny myry bAry ehI sui,aM sI: “eh aAdmIsA^ nSq krn dI koiSS kr irhA sI= hu, `h lokM^ Psy ivSvAs dA pRcAr kr irhA hY ijs ^ kdy `htbAh krnA cAhu\dA sI=” 24enHM aAsTAvnM ny myryvAsty prmySur dI vi.aAE kItI=

horM rsUlM ny pØl¨s ^ pRvAn kItAcOdHM sAlM bAad mYN e|k vAr Fyr wrUSlm igaA=mYN `%Ty brnbAs dy nAl igaA aty aAp,y s\g

tIt¨s ^ vI lY igaA= 2mYN es lE igaA ik`N ikprmySur ny mY^ inrdyS id|tA sI ik mY^ jA,A cAhIdAhY= mYN `nHM lokM kol igaA ijh/y aAsTAvAnM dy aAgUsn = jdoN asIN aAgUaM nAl ek|ly sM< mYN `nHM ^ gYrwhUdIaM ^ KuS ˘KbrI dA pRcAr kItA= mYN cAhu\dA sI ikeh lok myry kArj ^ smJ lY, tM jo myrA pihlMkItA hoeaA kArj aty hu, dA kArj ivarT nA jAvy=3-4myry nAl tIt¨s vI sI= tIt¨s e|k wUnAnI hyY= prenHM aAgUaM ny tIt¨s ^ vI su\nt krn ty mjbUrnhIN kItA= enHM g|lM bAry g|l krnI sA.y lE zrUrIhY ik`N ik kuJ nklI BrA corI Cupy sA.y smUh a\draA v/y sn= `h jsUsM dI trHM msIh iwsU iv|c sA.Is¨t\trtA bAry jA, gX sn= 5pr asIN aAp,y aAp ^e|k G/I lE vI enHM JUQy BrAvM dIaM m»gM dy hvAlynhIN kItA= asIN tM KuS ˘KbrI dy s|c ^ t¨hA.y lEbnA`,A cAhu\dy hM=

6ijh/y lok mh|tvpUr, lgdy hn `nHM ny `s KuS˘KbrI iv|c koE tbdIlI nhIN kItI ijs dA mYN pRcArkr irhA sM= myry lE es g|l dA koE arT nhIN sIik `h mh|tvpUr, hn< jM nhIN= prmySur lE sArymn¨|K brAbr hn=

7pr enHM aAgUaA ny dyiKaA ik prmySur ny mY ptrsvMg hI koE KAs kArj id|tA hY= prmySur ny ptrs ^whUdIaM ^ KuS KbrI dy, dA kArj id|tA sI= pr mY^prmySur ny gYr whUdI lokM ^ KuS ˘KbrI dy, dA k\msONipaA sI=

8prmySur ny ptrs ^ rsUl vjoN kArj krn dAaiDkAr id|tA sI= ptrs whUdI lokM lE rsUl hY=prmySur ny mY^ vI rsUl vjoN kArj krn dA aiDkArid|tA sI pr mYN `nHM lokM dA rsUl hM ijh/y whUdInhIN hn= 9wAkUb ptrs aty wUh\nA aAgU idKAE id»dysn= `nHM ny vyiKaA ik prmySur ny myry ty vI ehivSyS ikrpA kItI hY= es lE `nHM ny mY^ aty

2

brnbAs ^ pRvAn kr ilaA= ptrs wAkUb aty wuUh\nAny aAiKaA< “pØl¨s ty brnAbs asIN eh m»ndy hM ikt¨sIN `nHM lokM kol jAP ijh/y whUdI nhIN hn= asINwhUdIaM kol jAvMgy=” 10`nHM ny sA^ kyvl ek g|lkrn lE aAiKaA ik hmySA grIbM dI shAetA krnIwAd r|K,A= aty ehI sI< jo mYN asl iv|c krnA cAhu\dAhM=

pØl¨s drsA`NdA hY ik ptrs Zlt sI11ptrs a»tAikwA iv|c aAeaA= `s ny kuJ aijhA

kItA jo QIk nhIN sI= mYN aAmHo sAmH,y ptrs dy ivruDboilaA ik`N ik `h Zlt sI= 12eh `doN hoeaAjdoN ptrs pihlM pihlM a»tAikwA iv|c aAeaA= `sny gYr whUdI lokM nAl dostI kItI aty Bojn sMJAkItA= pr fyr kuJ whUdI lok wAkUb vloN aAxy= jdoNeh whUdI aAxy tM ptrs ny gYr whUdIaM nAl KA,AC|. id|tA= ptrs ny aAp,y aAp ^ gYr whUdIaM toNv|K kr ilaA= `h `nHM whUdIaM toN .rdA sI ijh/yes g|l iv|c ivSvAS krdy sn ik sAry gYr whUdIlokM dI su\nt ho,I cAhIdI hY= 13es lE ptrspK».I sI= hor whUdI aAsTAvAn vI ptrs nAl rlgxy= es lE `h vI pAK».I sn= brnbAs vI `nHMwhUdIaM toN pRBAivt sI aty `h vI e|k kpqI sI=14mYN dyK ilaA ik whUdI kI krdy sn= `h KuS ˘KbrIdy s|c `%pr nhIN t¨r rhy sn= esy lE mYN ptrsnAl e»J g|l kItI tM ik hor sAry whUdI vI myrI g|lsu, lY,= mYN eh aAiKaA< “ptrs tU\ whUdI hYN= pr tU\e|k whUdI vMg nhIN rih\dA= tU\ tM gYr whUdI vMgrih»dA hYN= es lE tU\ hu, gYr whUdIaM ^ whUdIaMvMg rih, lE ik`N mzbUr kr irhA hYN ?”

15asIN whUdI pApI ZYr whUdIaM vM{ pYdA nhIN hoxysI= asIN whUdIaM vM{ pYdA hoX sM= 16asIN jA,dy hMik koE ivaktI isrF nym dA an¨sr, krky DrmInhIN b, skdA= eh iwsU msIh iv|c ivSvAs hI hYjo iksy ivaktI ^ DrmI b,A`NdA hY= es lE asINiwsU msIh iv|c aAp,A ivSvAs pAeaA hY ik`N ikasIN prmySur nAl DrmI ho,A cAhu\dy hM= asIN prmySurnAl DrmI hM ik`N jo asIN msIh `%ty ivSvAs kItAnA ik es lE ik asIN nym `%ty c|ly= eh QIk hY ikkoE vI ivaktI nym `%ty c|lky DrmI nhIN ho skdA=

17asIN whUdIaM ny msIh ^ ap,AeaA tM jo asINDrmI b,AX jAEX= es lE eh spSq hY ik asINvI pApI sM= kI es dA BAv eh hY ik msIh sA^ pApIb,A`NdA hY? iblkul nhIN⁄ 18s|cm|c< mYN Zlt ho skdA

glAtIaM ^ 2:19-3:15 1210

hM jy mYN iFr toN `nHM `pdySM dA pRcAr krnA SurU kridaM jo mYN C|. id|ty sn= 19mYN nym lE ij`,A C|.id|tA= eh nym hI sI ijs ny mY^ mAr id|tA sI= mYN nymKAtr es lE miraA tM jo hu, mYN prmySur lEij`N skM= mY^ msIh nAl hI slIb id|tI gE sI=20es lE ijh/A jIvn mYN hu, ij`N irhA hM `hmyrA nhIN hY= `h tM myry a\dr msIh ij`N irhA hY= mYNhAly vI aAp,y SrIr iv|c ij`NdA hM pr mYN prmySurdy pu|tr iv|c ivSvAs rAhIN ij`NdA hM= `s ny mY^ipaAr kItA aty mY^ bcA`, lE aAp,y aAp ^kurbAn kr id|tA= 21eh dAt prmyusr v%loN hY atyeh myry lE bhut mh|tvpUr, hY= ik`Nik jykr nymhI sA^ DrmI b,A skdA hu\dA< tM fyr msIh dy mrndA koE kAr, hI nA hu\dA=

prmySur dIaM asIsM ivSvAs rAhI iml skdIaMhy glAitP⁄ asIN thA.IaM a|KM sAmH,y ivaAiKaAkItI ik ikvyN iwsU msIh ^ slIb id|tI gE sI=

pr t¨sIN bhut mUrK sI= t¨sIN kuJ lokM dI clAkI dyiSkAr b, gX= 2mY^\ e|k g|l d|so ik t¨sIN piv|traAtmA ^ ikvyN pRApt kItA? kI t¨sIN nym dA an¨sr,krky piv|tr aAtmA ^ pRApt kItA? nhIN⁄ tsIN aAtmAes lE pRRApt kItA sI ik`N jy t¨sM KuS KbrI s¨,I`s iv|c ivSvAs vI kItA= 3t¨sIN msIh iv|c aAp,AjIvn aAtmA nAl SurU kItA= kI hu, t¨sIN es ^aAp,I tAkt nAl jArI r|K, dI koiSs kr rhy ho?eh mUrKtA hY= 4t¨sIN bhut g|lM an¨Bv kItIaM hn=kI eh sAry an¨Bv zAeaA ho gxy? mY^ `mId hY ik`h an¨Bv bykAr nhIN hoX⁄ 5kI prmySur t¨hA^ eslE piv|tr aAtmA pRdAn krdA hY ik t¨sIN nym `%tycldy ho? nhIN⁄ kI prmySur t¨hA^ kirSmy es lEidKA`NdA hY ik tsIN nym `%ty cldy ho? nhIN⁄ prmySurt¨hA^ aAp,A aAtmA es lE pRdAn krdA hY atykirSmy krdA hY ik`N ik t¨sIN KuS KbrI ^ sui,aA hYaty `s `%ty wkIn kItA hY=

6poTIaM abrAhAm bAry vI ehI aAKdIaM hn=“abrAhAm ny prmySur iv|c ivSvAS kItA= atyprmySur ny abrAhAm dy ivSvAS ^ pRvAn kItA= `sny abrAhAm ^ DrmI b,AeaA=”* 7es lE t¨hA^ptA ho,A cAhIdA hY ik ijnHM ^ inhcA hY `h abrAhAmdI s|cI `lAd hn= 8poTIaM ny aAiKaA ik Biv|K iv|ckI vAprygA= enHM ilKtM ny aAiKaA ik prmySur ZYr

“abrAhAm ny ≥≥≥ DrmI b,AeaA” `tpt 15:6

whUdIaM ^ `nHM dy ivSvAS duaArA DrmI b,AvygA=

3

abrAhAm ^ eh KuS KbrI es dy vAprn toN pihlMhI d|s id|tI gE sI: prmySur ny abrAhAm ^ ikhA<“mYN sArIaM kOmM dy lokM ^ tyry rAhIN asIsM dyvMgA=”*9abrAhAm ny es `%pr ivSvAS kItA= ik`N ikabrAhAm ny ivSvAS kItA ik `s `%ty prmySur dIimhr hoE hY= a|j vI eho g|l hY= sAry lok< ijnHM ^ivSvAS hY< `vyN hI asIs id|tI gE hY ijvyN abrAhAm^ id|tI gE sI= 10pr ijh/y lok DrmI bn, lEnym `%ty inrBr krdy hn `h srApy hoxy hn= ik`N?ik`N ik poTIaM aAKdIaM hn< “e|k ivaktI ^ `hsB kuJ krnA cAhIdA hY jy nym iv|c iliKaA hoeaAhY= jo `h hmySA esdA pAl, nhIN krdA tM `hivaktI srAipaA hoeaA hY=”* 11esy lE eh bhutspSq hY ik nym duaArA koE vI DrmI nhIN b,AeaAjA skdA= poTIaM aAKdIaM hn< “ijh/A ivaktIprmySur nAl `s dI inhcA kAr, DrmI hY `h sdAjIvygA=”* 12nym ivSvAS dI vrtoN nhIN krdA ehv|KrA >\g aAp,A`NdA hY= nym aAKdA hY: ijh/A<“ivaktI nymM dA ansr, krky jIvn pA`,A cAhu\dAhY `s ^ `h sB g|lM krnIaM cAhIdIaM hn jo nymaAKdA hY=”* 13nym ny sA.y `%pr ek srAp r|Kid|tA= pr msIh ny `s srAp ^ dUr kr id|tA hY= `sny sA.y nAl aAp,I TM bdl lE= msIh ny `h srApaAp,y aAp `%pr lY ilaA= poTIaM iv|c eh iliKaAhY< “jy iksy ivaktI dy SrIr ^ ru|K `%ty lqkAeaAjMdA hY tM `h ivaktI srAp hyQM hu\dA hY=”* 14iwsUmsIh ny aijhA es lE kItA tM jo sAry lokM ^prmySur dI asIs iml sky< prmySur ny es asIs dAvcn abrAhAm ^ id|tA sI= ehI aAsIs iwsU msIhrAhI aA`NdI hY= iwsU es lE kurbAn hoeaA ikasIN `s piv|tr aAtmA ^ pRApt kr skIxy ijs dAprmySur ny vAaAdA kItA sI= eh vAaAdA sA.y ivSvAskAr, sA^ pRRApt hoeaA hY=

nym aty vAaAdA15BrAvo aty BY,o mYN t¨hA^ e|k `dhAr, id\dA

hM= e|k krAr bAry soco jo e|k ivaktI ilKdA hY=

“myN sArIaM ≥≥≥ asIsM dyvMgA” `tpt 12:3

“e|k ivakt ≥≥≥ srAipaA hoeaA hY” ibvsTA 27:26

“ijh/A ivaktI ≥≥≥ sdA jIvygA” hb|kUk 2:4

“ivaktI nymM ≥≥≥ aAKdA hY” lyvIaM 18:5

“jdoN ≥≥≥ hu\dA hY” ibvsTA 21:23

jdoN eh krAr kA^nI hu\dA hY< tM koE vI es ^ r|d

1211 glAtIaM ^ 3:16-4:9

nhIN kr skdA ty nA hI `s iv|c kuJ jo/ skdA hY=aty koE ivaktI `s ekrArnAmy ^ aA,i.Q nhINkr skdA= 16prmySur ny abrAhAm ^ aty `s dI`lAd nAl vAady kIty= prmySur ny eh nhIN aAiKaA<“aty t¨hA.IaM `lAdM ^=” `s dA arT bhut sArylok ho skdA hY= es dI jgHA prmySur ny aAiKaA<“aty t¨hA.I `lAd ^=” es dA arT hY kyvl ekivaktI; aty `h msIh hY= 17myrA kih, dA BAv ehhY ik: ijh/A krAr prmySur ny abrAhAm ^ id|tA jonym dy, toN bhut smM pihlM kAnU\nI b, igaA sI=nym 430 vryH bAad iv|c aAeaA= es lE nym ‘krAr’^ r|d krn dy wog nhIN sI aty nA hI prmySur dyabrAhm ^ id|ty vAady ^ r|d krn wog sI= 18kInym dI pAl,A krnA sA^ `h cIzM pRdAn kr skdAhY ijsdA prmySur ny vAadA kItA? nhIN⁄ jy asIN pAl,Akrky pRApt kr skdy hu\dy< tM `h prmySur dA vAadAnhIN ijh/A sA^ `h cIzM pRdAn krdA hY= pr\tUprmySur ny aAp,IaM BrpUr asIsM abrAhAm ^ aAp,yvAady rAhIN id|tIaM=

19Fyr SrHA kAhdy vAsty hY? nym lokM dIaM kItIaMbdkArIaM ^ `jAgr krn lE id|tA sI= SrHA `%doNt|k jArI rhI jdoN t|k ik abrAhAm dI KAs nslnhIN aAE= prmySur dA vAadA es KAs `lAd nAls\b\iDt sI= SrHA dUtM rAhIN id|tI gE sI= dUtM nylokM t|k SrHA phu\cA`, lE mUsA ^ ivcoly dI trHMestymAl kItA= 20pr jdoN kyvl ek iDr hu\dI hY tMivcoly dI koE lo/ nhIN hu\dI< aty prmySur kyvl ekhY=

mUsA dy nym dA m»tv21kI es dA eh arT hY ik nym prmySur dy vAaidaM

dy briKlAf hY? nhIN⁄ jykr aijhI SrHA hu\dI ijh/IlokM ^ jIvn dy skdI< fyr asIN byS|k `s SrHA dAansr, krky DrmI b,AX jMdy= 22pr eh s|c nhINhY< ik`N ik poTIaM ny prgq kItA ik sAry lokIN pApnAl b|Jy hoxy kYdI hn= poTIaM ny eh ik`N prgqkItA? tM jo ivSvAs rAhIN lokM ^ vAadA id|tA jAsky= eh vAadA lokM ^ iwsU msIh iv|c ivSvAskrn lE id|tA igaA hY=

23es ivSvAs dy aA`, toN pihlM asIN sAry nymdy kYdI b,y hoxy sM aty nym dI ingrAnI hyQ sM= sA^`%doN t|k koE aAzAdI nhIN sI jdoN t|k prmySur nysA.y ty ivSvAS dA `h mArg< prgq nhIN kItA<ijh/A aA irhA sI= 24esy lE msIh dy aA`, t|k

nym sA.A inghbAn sI= msIh dy aA`, toN mgroNasIN ivSvAs rAhIN prmySur nAl DrmI b,AX jAskMgy= 25hu, ivSvAs dA mArg aA cu%ikaA hY= esylE< asIN hu, nym dy inw\tRn hyQM nhIN ij`Ndy=

26t¨sIN sAry msIh iwsU iv|c es inhcA duaArAprmySur dy b|cy ho= 27ik`N ik t¨hA^ sAiraM ^ msIha»dr bpitsmA id|tA igaA hY aty t¨sIN aAp,y aAp ^msIh nAl >k ilaA hY= 28hu,< msIh iwsU iv|c<whUdIaM aty wUnAnIaM ivckAr koE vI Frk nhIN=e|Ty gulAmM aty aAzAdM ivckAr vI koE Frk nhIN=nr aty mAdA iv|c koE Frk nhIN hY= ik`N ik t¨sINsAry msIh iwsU iv|c e|k ho= 29t¨sIN msIh dy ho eslE t¨sIN abrAhAm dI `lAd ho= t¨sIN sAry prmySurdy abrAhAm ^ vAady kAr, prmySur dIaM asIsMpRApt krdy ho=

mYN t¨hA^ eh d|s,A cAhu\dA hM< “jdoN t|k e|kvArs nAbAlZ hu\dA hY `h gulAm nAloN bhutA

v|KrA nhIN hu\dA= jykr vArs hr cIz dA mAlk b,jMdA hY tM vI es iv|c koE frk nhIN pYNdA= 2ik`N?ik`Nik `s dy bcpny vyly< `s ^ aAp,I dyK BAlkrn vAilaM dA aAdyS ^ m»n,A pYNdA hY= pr jdoN`h aAp,y iptA duaArA inrDArt `mr iv|c phu\cdAhY< `h aAzAd ho jMdA hY= 3sA.y nAl vI evyN hI hY=asIN vI kdy b|icaM vrgy sM= asIN es dunIaM dyivarT irvAzM dy gulAm sM= “pr jdoN QIk smMaAeaA tM prmySur ny aAp,A pu|tr G|l id|tA= 4prmySurdA pu|tr ek aØrt ^ j\imaM sI= prmySur dA pu|trnym dy inw\tR, hyQ ij`NeaA= 5prmySur ny aijhAes lE kItA tM jo `h nym dy aDIn rih rhy lokMlE aAzAdI ilaA sky prmySur dA m»tv sA^ aAp,yb|cy bnA`,A sI=

6t¨sIN prmySur dy b|cy hoN `sy lE prmySur ny sA.yihridaM iv|c aAp,y pu|tr dy aAtmy ^ G%ilaA= aAtmAkurlMdA hY< “iptA< ipaAry iptA=” 7es lE t¨sIN hu,atIt dI trHM gulAm nhIN ho= t¨sIN prmySur dy b|cy ho=prmySur thA^ `h cIzM dyvygA ijs dA `s ny vAadAkItA sI= ik`Nik t¨sIN `s dy b|cy ho=

glAtI msIhIaM lE pØl¨s dA pRym8atIt iv|c t¨sIN prmySur ^ nhIN sI jA,dy= t¨sIN

`nHM dyvitaM dy gulAm sI ijh/y vAstivk nhIN sn=9pr hu, t¨sIN aslI prmySur ^ jA,dy ho= eh s|cm¨|c prmySur hI hY ijh/A t¨hA^ jA,dA hY= es lEaijhA ik`N hY ik t¨sIN `nHM intA,y aty fjUl nymM

4

glAtIaM ^ 4:10-5:3 1212

v|l vAps jMdy ho ijnHM dA an¨sr, t¨sIN m¨|> iv|ckItA sI? kI t¨sIN hu, fyr `nHM cIzM dy gulAm bn,AcAhu\dy ho? 10t¨sIN hAly vI KAs idnM< mhIinaM< ru|tMaty sAlM ^ mh|ttA id\dy ho= 11mYN t¨hAToN es lE.rdA hM= mY^ .r hY t¨hA.y lE myrA kArj zAeaA hoigaA hY=

12BrAvo aty BY,o mYN vI t¨hA.y vrgA hI sM; eslE ikrpA krky myry vrgy b, jAvo= t¨sIN pihlM myry`%pr bhut imihrbAn sI= 13t¨sIN jA,dy ho mYN pihlIbAr t¨hA.y kol ik`N aAeaA sM= eh es lE sI ikmYN ibmAr sM= eh `doN sI jdoN mYN t¨hA^ SuBsmAcAr dA pRcAr kItA sI= 14myrI bImArI t¨hA.y`pr boJ sI= pr t¨sIN myry bAry koE nFrt nhINidKAE= t¨sIN mY^ vAps cly jA, lE mjbUr nhINkItA t¨sIN myrI es trHM aA` Bgt kItI sI ijvy mYNprmySur vloN aAeaA koE dUt hovM= t¨sIN mY^ e`NpRvAn kItA ijvyN mYN Kud iwsU msIh hovM= 15`doN t¨sINbhut KuS sI `h KuSI hu, ikTy hY? mY^ wAd hY ik t¨sINmyrI shAetA lE hr s\Bv jtn krnA cAhu\dy sI=jykr s\Bv hu»dA tM t¨sIN aAp,IaM a|KM bAhr iK|clYNdy aty `nHM ^ mY^ dy id\dy= 16kI hu, mYN t¨hA.AduSm, hM ik`Nik mYN t¨hA^ s|c aAKdA irhM=

17`h lokIN thA^ `tyijt krn lE aAp,I pUrIkoiSS kr rhy hn= pr `nHM dA m»tv QIk nhIN hY=`h lokI t¨hA^ sA.y ivruD jA, lE pRyirt kr rhyhn= `h cAhu\dy hn ik tsIN kyvl `nHM dA hI ansr,kro nA ik horM dA= 18lokM lE t¨hA.y a\dr idlcspIdrSA`,A c\gI g|l hY= pr `doN hI jdoN `nHM dAm»tv c\gA hovy= eh g|l hmySA s|cI hY= eh `doN vIs|cI hY jdoN ik mYN t¨hA.y nAl hM aty `doN vI jdoN mYNt¨hA.y kolo dUr hu\dA hM= 19myry bicP< ek vArI Fyr mYNt¨hA.y lE `sy trHM dA du|K mihsUs kr irhA hM ijstrHM dA koE jn,I b|cy dy jnm smyN an¨Bv krdIhY= aijhA mYN `doN t|k mihsUs krdA rhMgM jdoN t|kik t¨sIN s|c m¨c msIh vMg nhIN b, jMdy=

20mYN kAmnA krdA hM ik mYN hu, t¨hA.y nAl ho skM=jykr mYN t¨hA.y nzdIk hu\dA= `doN SAed mYN t¨hA.ynAl g|l bAt krn dA aAp,A >\g tbdIl kr lYNdA=hu, mY^ ptA nhIN ik mYN t¨hA.y nAl kI krM=

hAjrA aty sArAh dI imsAl21t¨hA.y iv%coN kuJ lok hAly vI mUsA dy nym dy aDIn

ho,A locdy hn= mY d%so ik nym kI aAKdA hY? 22poTIaMd|sdIaM hn ik abrAhAm dy do pu|tr sn= ek pu|tr

dI mM gulAm aØrt sI= dUsry pu|tr dI mM aAzAd aOrtsI= 23abrAhAm dA gulAm aOrt toN jnimaM pu|tr<aAm ensAnI >\g iv|c jnimaM sI= pr aAzAd aØrttoN jnimaM pu|tr `s vAady kAr, jnimaM sI ijh/AprmySur ny abrAhAm nAl kItA sI=

24eh s|cI khA,I sA.y lE e|k tsvIr b,A`NdIhY= dovyN aØrtM prmySur aty mn¨|KM ivckAr kIty gxydo krAr vM{ hn= e|k krAr sInAE prbt `%tykItA igaA hY= ijh/y lok es krAr dy aDIn hn `hgulAmM vrgy hn= hAjrA nAmyN mM `s krAr vrgIhY= 25esy lE hAjrA arb iv|c sInAE prbt vrgIhY= hAjrA mØjud wrUSlm Sihr dI tsvIr hY= ehSihr e|k gulAm hY< aty es ivcly sAry vsnIk nymdy gulAm hn= 26pr surgI wrUSlm `s aAzAd aOrtvrgA hY= eh sA.I mM hY= 27poTIaM iv|c e`N iliKaAhY:

“KuS ho< bMJ aOrt⁄ tU\ iksy b|cy ^ nhIN jnimaM= tU\ijs ny kdy vI sUtkI pI/A an¨Bv nhIN kItI< an\dnAl cIk aty rOlA pA⁄ ijh/I aØrt itaAgI hoE hY`s ^ `s aØrt nAloN v|D b|cy ho,gy ijs kol `s dAptI hY=” wsAwAh 54:1

28-29abrAhAm dA ek pu|tr aAm ensAnI >\giv|c jnimaM sI= abrAhAm dA dUsrA pu|tr< eshAk<prmySur dy vAady kAr, aAtmA dI SktI nAl jnimaMsI= myry BrAvo aty BY,o< tsIN vI eshAk dI trHM vAadytoN jnmy b|cy ho= aAm ensAnI >\g iv|c jnmy pu|trny dUsry pu|tr nAl dur ivvhAr kItA= a|j vI evyN hIhY= 30pr poTI kI aAKdI hY? “gulAm aOrt ^ aty `sdy pu|tr ^ bAhr D|k idP⁄ aAzAd aØrt aty iptA dApu|tr `s hr cIz ^ pRApt krygA ijh/I `s dy iptAdI hY”=* pr gulAm aOrt kuJ vI hAisl nhIN krygI=”31es lE myry BrAvo aty BY,o asIN gulAm aØrt dyb|cy nhIN hM= asIN aAzAd aØrt dy b|cy hM=

aAp,I aAzAdI aAp,y kol r|Kohu, t¨sIN aAzAd ho= msIh ny sA^ aAzAd kItAhY= es lE mjbUtI nAl Klovo= bdlo nA aty

m¨/ ky nym dI gulAmI v|l nA prto= 2su,o mYN pØl¨s hM=mYN t¨hA^ d|sdA hM jykr t¨sIN nym v|l vAps jAvo atysu\ntIX ho jAvo tM msIh dA t¨hA.y lE hor vDyry koEnFA nhIN= 3e|k vArI fyr< mYN hr mn¨|K ^ cytAv,I

“gulAm aØrt ≥≥≥ dI hY” `tpt 21:10

id\dA hM; jy t¨sIN aAp,I su\nt krn idPgy tM t¨hA^

5

1213 glAtIaM ^ 5:4-6:6

mUsA dy sAry nymM dA pAl, krnA pvygA= 4jy t¨sINSrHA rAhIN DrmI ho, dI koiSS kro< tM t¨hA.A msIhnAl jIvn a»t ty aA pu|ijaA hY= t¨sIN prmySur dIikrpA toN i.|g cu|ky ho= 5asIN inhcA rAhIN prmySurnAl DrmI ho,A cAhu\dy hM= aty asIN aAtmA rAhINsA^ id|tI jA, vAlI `s `mId dA e»itzAr kr rhyhM= 6jdoN koE ivaktI msIh iwsU iv|c hY< tM esnAl koE Frk nhIN pYNdA BAvyN `s dI su\nt hoE hovyjM nA= a|t mh|tvpUr, g|l tM aAsTA dI hY ijh/IpRym rAhIN kArj krdI hY= 7t¨sIN b/I c\gI dO/ dO/rhy sI= t¨sIN s|c dI pAl,A kr rhy sI= iks ny t¨hA^s|c dy mArg dA an¨sr, krn toN roikaA? 8es trHMdI pRyr,A `s e|k v|loN nhIN aA`NdI ijs ny t¨hA^cui,aA hY= 9hoiSaAr rho⁄ “b|s To/A ijhA KmIr aAqydI pUrI tO, ^ `BAr id\dA hY=” 10mY pRBU `%ty ivSvAShY ik tsIN `nHM v|Kry ivcArM `%ty ivSvAS nhIN krogy=koE t¨hA^ `lJA irhA hY= `h ivaktI BAvyN koE vIhovy szA pAvygA=

11myry BrAvo aty BY,o mYN eh isiKaA nhIN id\dA iklokM dI su\nt jrUr ho,I cAhIdI hY= jy mYN hAly vIsu\nt bAry pRcAr krM tM mY^ hAly vI d\. ik`N id|tyjA rhy hn? jykr eh s|c hu\dA< Fyr slIb bAry myrypRcAr toN koE vI sm%isaA pYdA nA hoE hu\dI= 12myrIKAhS hY ijh/y lok t¨hA^ prySAn krdy hn aAp,Is\unt dy nAl K|sI ho, ^ vI SAiml kr lY,= 13myryBrAvo aty BY,o< prmySur ny t¨hA^ aAzAd ho, dA s|dAid|tA sI= pr es aAzAdI ^ aAp,y pApI aAipaM ^pRs\n krn dy arTM vM{ estymAl nA kro= pr ekdUsry dI ipaAr nAl s\pUrn syvA kro= 14sm¨|cA nymdA sArMS es e|k hukm iv|c hY: “horM ^ vI `vyNipaAr kro ijs trHM t¨sIN aAp,y aAp ^ ipaAr krdyho=”* 15jy t¨sIN e|k dUsry ^ duKI krdy rhogy atyek dUsry ^ pA/dy rhoNgy< tM scyt rho⁄ t¨sIN pUrI trHMek dUsry ^ tbAh kr idPgy=

aAtmA aty mn¨|KI suBA16es lE mYN t¨hA^ d|sdA hM: aAtmA dI agvAE

iv|c jIP= fyr t¨sIN koE m»dy k\m nhIN krogy ijh/ythA.y pApI aApy ^ ps\d hn= 17sA.y pApI aApy `hIg|lM cAhu\dy hn jo aAtmA dy ivru|D hn= aAtmA `hg|lM cAhu\dA hY jo sA.y pApI aAipaM dy ivruD hn= eh

“horM ^ vI ≥≥≥ krdy ho” lyvIaM 19:18

dovyN e|k dUsry dy ivruD hn= es lE t¨sIN `h k\m

nA kro ijh/y t¨sIN s|cm¨|c krnA cAhu\dy ho= 18pr jyt¨sIN aAtmA dI agvAE ^ aAigaA dyvo tM t¨sIN nymdy aDIn nhIN ho=

19m»dy k\m< ijh/y sA.A pApI aApA krdA hY b/y spSqhn= ijnsI gunAh< apiv|trtA aty ijnsI bdI< 20JUQydyvI aty dyvitaM dI pUjA krnI< jAdU krny< nfrt<Jg/A< ErKA< kRoD< KudgrjI< lokM ^ ek dUsry nALl/A`,A< v\.IaM pA`,IaM< 21doKI ho,A< SrAbI ho,A<anYitk dAavtM< aty esy trHM dy hor k\m= mYN e|kvAr Fyr t¨hA^ `sy trHM cytAv,I id\dA hM ijvyN mYNthA^ pihlM id|tI sI: ijh/y lok aijhIaM g|lM krdyhn prmySur dy rAj iv|c jgHA pRApt nhIN krngy=22pr aAtmA pRym< aAn\d< SMtI< sbr< deaM< c\igaAE<vFAdArI< 23komltA aty sVYN s\jm pRdAn krdA hY=koE vI nym aijhA nhIN hY ijh/A enHM cIzM ^ ZltaAK skdA hY= 24ijh/y lok msIh iwsU nAl s\b\iDthn< `nHM ny aAp,y pApI aAipaA ^ mAr id|tA hY= `nHMny KudzrjI aty m»dIaM g|lM C|. id|tIaM hn jo `hkrnIaM cAhu\dy sn= 25 asIN aAp,A nvM jIvn aAtmAtoN pA`Ndy hM= es lE sA^ aAtmA dI agvAE dyan¨sAr hI ivhAr krnA cAhIdA= 26sA^ aiBmAnInhIN ho,A cAhIdA= sA^ ek dUsry ^ B/kA`,A nhINcAhIdA= aty sA^ ek dUsry nAl ErKA nhIN krnIcAhIdI

e|k dUsry dI shAetA kroBrAvo aty BY,o t¨hA.y smUh iv|coN koE ZltI krlvy= t¨sM aAtmk lokM ^ `s pAp krn vAly

ivaktI kol jA,A cAhIdA hY= ijh/A glt kr irhAhY= t¨hA^ `s dI fyr QIk ho, iv|c shAetA krnIcAhIdI hY= t¨hA^ eh nrmAE nAl krnA cAhIdA hY=pr hoiSaAr rih,A⁄ t¨hA^ vI pAp krn dI `ksAhqho skdI hY= 2aAp,IaM m¨SiklM iv|c ek dUsry dIshAetA kro= jdoN t¨sIN aijhA krdy ho< s|cm¨c t¨sINmsIh dy nym ^ m»ndy ho= 3jdoN e|k ivaktI ehsocdA hY ik `h bhut KAs hY< hAlM ik `h kuJ vInhIN< tM `h aAp,y aAp ^ gumrAh kr irhA hY= 4iksyivaktI ^ hornM lokM nAl aAp,I t¨lnA nhIN krnIcAhIdI= hr ivaktI ^ Kud aAp,y krmM ^ prK,AcAhIdA hY= `doN `h Kud aAp,y kIty hoxy `pr mA,kr skdA hY= 5hr ivaktI ^ aAp,I iz\myvArI zrUrsvIkAr krnI cAhIdI hY= 6ijh/A ivaktI prmySurdy `pdyS is|K irhA hY `s ^ aAp,IaM smUh c\gIaM

6

glAtIaM ^ 6:7-18 1214

cIzM `s ivaktI nAl sMJIaM kr,IaM cAhIdIaMhn ijh/A `s ^ isiKaM dy irhA hY=

jIvn e|k Kyt dI bIjAE krn vM{ hY7aAp,y aAp ^ gumrAh nA kro: t¨sIN prmySur ^

DoKA nhIN dy skdy= ivaktI `nHM hI cIzM dI vA>IkrdA hY ijh/IaM `h bIjdA hY= 8jy e|k ivaktIaAp,y pApI aApy ^ s\t¨Sq krn lE bIj bIjdA hY<`s dA pApI aApA `s lE tbAhI ilaAvygA= pr jykoE ivaktI aAp,y aAtmy ^ pRs\n krn lE bIjdAhY tM `h aAp,y aAtmA pAsoN sdIvI jIvn pRAptkrygA= 9sA^ c\igaAE kridaM T|k,A nhIN cAhIdA=asIN QIk smyN ty aAp,I sdIvI jIvn dI fsl pRAptkrMgy= sA^ aAs nhIN C|.,I cAhIdI= 10es lEjdoN vI sA.y kol koE avsr hovy asIN sAiraM lokMlE c\gA krIX= pr `nHM lokM v|l sA^ ivSyS ipaArdy,A cAhIdA hY ijh/y aAsTAvAnM dy pirvAr nALs\b\D r|Kdy hn=

pØl¨s aAp,A p|tr Ktm krdA hY11eh p|tr mYN aAp,y h|TI ilK irhA hM = dyKo

mYN ik»ny v|.y a|Kr vrt irhA hM= 12kuJ lokthA^ su\ntIX ho, lE mjbUr kr rhy hn= `h aijhA

es lE kr rhy hn ik`N jo `h cAhu\dy hn ik dUsry`nHM ^ kbUl,= aty `h t¨hA^ isrF es .r dykAr, su\nt krA`, lE mjbUr krdy hn< ikjykr `h isrF msIh dI slIb dA ansr, krngy<`nHM ^ tsIhy id|ty jA,gy= 13ijh/y aAdmIaM dI s\nthoE hu\dI hY `h Kud vI nym ^ nhIN m»ndy= pr `ht¨hA.I su\nt krA`,I cAhu\dy hn tM jo `h Gm». krsk, ik `h t¨hA.I su\nt krA`, iv|c sFl ho gX=14mY^ `mId hY ik mYN kdy vI eho ijhIaM g|lM `%tyGm». nhIN krMgA= isrF sA.y pRBU msIh iwsU dI slIbhI `h kAr, hY ijsty mY^ mA, hY= iwsU dI slIb`%ty hoE mOt rAhIN dunIaM myry lE mr cukI hY* atymYN dunIaM lE mr cu%ikaM hM= 15eh g|l koE mh|tvnhIN rKdI ik iksy ivaktI dI sun\t hoE hY jM nhIN=mh|tvpUr, g|l prmySur dy b,AX nvyN lok b,nAhY= 16`nHM sB ^ SMtI aty imhr< jo es irvAz dAan¨sr, krdy hn aty prmySur dy sAry lokM ^=

17es lE ikrpA krky mY^ hor kSq nA idP= myrysrIr `%ty zKmM dy dAg hn< aty eh drSA`Ndy hnik mYN msIh iwsU nAl s\b\iDt hM=

18myry BrAvo aty BY,o mYN pRArTnA krdA hM ik t¨hA.yaAtimaM nAl sA.y pRBU msIh iwsU dI ikrpA hovy=

mr cu%ikaA hY a|KrI tOr ty sUlI c/HA id|tA igaA hY=

aAmIn⁄

1215

eh p|tr msIh iwsU dy rsUl pØl¨s v|lo hY= mYNrsUl es lE bi,aA hM ik eh prmyS¨r dI rzA

sI= eh p|tr msIh iwsU iv|c ivSvAs r|K, vAlyinhcAvAnM< aFs¨s iv|c rih»dy prmyS¨r dy piv|trlokM ^ iliKaA hY= 2prmyS¨r sA.y iptA aty pRBU iwsUmsIh v|loN t¨hA.y ty ikrpA aty SAtI hovy=

msIh iv|c aAtmk asIsM3sA.y pRBU iwsU msIh dy iptA prmyS¨¨r dI `stit

kro= prmySur ny sA^ msIh iv|c s¨rg dI hr aAtmkasIs id|tI hY= 4msIh iv|c sA^ prmyS¨r ny dunIaMsAj, toN pihlM hI cu, ilaA sI= prmyS¨r ny sA^ pRymnAl< aAp,y piv|tr lok aty `s a|gy doS riht lokho, lE cui,aA hY= 5aty dunIaM dI sAjnA krn toNpihlM hI prmyS¨r ny iwsU msIh rAhIN sA^ aAp,y b|cybnA`, dA inr,A kItA= eh prmyS¨r dI rzA sI=es ny `s ^ pRs\n kItA hY= 6eh prmyS¨r ^ `stitid»dI hY ik`N jo `s ny ikrpA idKAE= prmyS¨r nyaAp,I ikrpA sA.y `%ty m¨ft kItI hY `s ny sA.y`pr eh ikrpA msIh iv|c id|tI ijs ^ `h ipaArkrdA hY= 7msIh dy nim|t sA^ `s dy lhU rAhIN aAzAdIid|tI gE sI= sA.y kol prmySr dI apAr ikrpA duaArAaAp,y pApM dI mAFI hY= 8prmySr ny aAp,I pUrI ikrpA<isaA,p aty igaAn sA.y `%ty m¨ftI iC/ikaA hY=9`s ny aAp,I gupt wojnA aAp,I e|CA anusAr sA^prgq kItI= aty `s ny eh wojnA msIh rAhIN pUrnkrn dA inScA kItA= 10prmyS¨r dA erAdA >ukvysmyN ty aAp,y `dyS ^ pUrA krn dA sI= prmyS¨r dIwojnA s¨rg aty DrtI ivclIaM sArIaM cIzM ^ek|iQaM krky msIh ^ mKI b,Aky `s dy aDIn krndI sI=

11msIh iv|c sA^ prmyS¨r dy lokM iv|coN cui,aAigaA sI= prmySr ny pihlM hI sA^ aAp,y lok bnA`,dI wojnA b,AE hoE sI< ik`N ik eh prmyS¨r dIe|CA sI= eh prmyS¨r hI hY jo hr cIz ^ aAp,I

aFsIaM ^ p|tRI

1 e|CA aty fYsly nAl rzAm»d krA`NdA hY= 12asIN pihlylok hM ijnHM ny msIh iv|c `mId rKI= aty sA^ eslE cui,aA igaA sI tM jo asIN prmyS¨r dI mihmAdI `stit kr skIxy= 13t¨hA.y nAl vI aijhA hI hY=tsIN s|cI is|iKaA s,I< `h thA.I mktI dI KuS KbrIhY= jdoN t¨sIN `h KuS ˘KbrI s¨,I< t¨sIN msIh ivcivSvAS kItA= aty msIh dy rAhIN< prmyS¨r ny t¨hA^`h piv|tr aAtmA dy ky ijs dA `s ny vAadA kItAsI< aAp,A ivSyS inSAn thA.y `pr lgAeaA= 14ehpiv|tr aAtmA sAKI hY ik asIN `h sArIaM cIzM pRAptkrMgy ijnHM dA prmyS¨r ny aAp,y lokM nAl vAadAkItA sI= eh `nHM lokM ^ aAzAd kr dyvygA< ijh/ylok prmySr nAl s\b\iDt hn= es sB kAsy dA `dySprmyS¨r dI mihmA ^ `stit ilaA`,A hY=

pØl¨s dI pRArTnA15-16ehI kAr, hY ik mYN aAp,IaM pRArTnAvM iv|c

hmySA t¨hA^ cyty krdA hM aty t¨hA.y lE prmyS¨r dAD»nvAn krdA hM= mYN eh hmySA toN kItA hY< jdoN toN mYNpRBU iwsU iv|c t¨hA.y ivSvAS aty prmyS¨r dy lokM lEt¨hA.y ipaAr bAry s¨i,aA= 17mYN hmySA sA.y pRBU iwsUmsIh dy prmySr ^ pRArTnA krdA hM< jo ik mihmAmEiptA hY= mYN pRArTnA krdA hM ik `h t¨hA^ aAtmAdyvy ijh/A thA^ isaA,A b,A`NdA hY aty thA^ aAp,ybAry igaAn id\dA hY< ijs toN `s ny thA^ jA,° krAeaAhY= 18mYN prmyS¨r ^ pRArTnA krdA hM ik `h t¨hA^t¨hA.y ihridaM iv|c smJdArI dy sky= fyr t¨sIN `s`mId bAry jA, lvoNgy ijs ^ r|K, lE sA^ cui,aAigaA hY= tsIN jA, jAvogy ik ijh/IaM asIsM prmySrny aAp,y lokM ^ dy, dA vAadA kItA sI `h apAraty mihmAmE hn= 19aty t¨sIN jA, jAvogy ik sA.yaAsTAvAnM lE< prmyS¨r dI SktI bhut mhAn hY=20eh mhAn SktI `hI hY ijh/I prmyS¨r ny msIh ^mØt toN `BArn lE vrtI sI= prmyS¨r ny msIh ^srgI TAvM iv|c aAp,y s|jy pAsy ibQAeaA= 21prmyS¨r

aFsIaM ^ 1:22-2:21 1216

ny msIh ^< sAry hAkmM< aiDkArM< SktIaM< aty rAijaMnAloN vDyry mh|tvpur, b,AeaA= msIh hr cIz nAloNvI vDyry SktISAlI hY jo vI es dunIaM iv|c jM Biv|KdI dunIaM iv|c tAkt rKdA hY= 22prmyS¨r ny sArIaMcIzM msIh dI aDIntA T|ly pA id|tIaM hn= atyprmyS¨r ny `s ^ klIiswA dIaM sm¨|cIaM cIzM dAm¨KIaA tAenAt kItA hY= 23klIsIwA msIh dA SrIrhY= klIiswA msIh nAl BrpUr hY= `h hr >\g nAlsArIaM cIzM s\pUr, b,A`NdA hY=

mØt toN jIvn v|latIt iv|c thA.A aAtmAk jIvn thA.y pAp aty`nHM g|lM kArn ijh/IaM tsIN prmySr dy iKlAf

kItIaM< m¨rdA sn= 2hM< atIt iv|c t¨sIN eh pApkrdy hoxy ij`NX= t¨sIN dunIaM dy lokM vMg ij`NX=t¨sIN s\sAr iv|c bdI dIaM SktIaM dy hAkm dy cylysI= hu, ehI aAtmA `nHM lokM iv|c k»m kr irhA hYijh/y prmyS¨r ^ av%igaAkArI hn= 3ipCly simaMiv|c< asIN sAry `sy trHM rhy ijvyN `h lok rhy= asINaAp,y pApI aAipaM ^ s\t¨Sq kr rhy sM= asIN `hsArIaM g|lM kItIaM ijnHM dI sA.y tnM aty mnM nykrn dI e|CA kItI= jdoN asIN aijhI iz\dgI ij`Nrhy sM< asIN prmyS¨r dy kRoD dA sAmH,A krn vAly sMik`N ju asIN duSq lok sI= asIN hornM sAry lokMvrgy sM=

4pr prmyS¨r ny ijh/A e»nA ikrpAlU hY sA^ mhAnipaAr ivKAeaA= 5asIN aAtmk tOr ty mr cu|ky sM=asIN `nHM Zlt g|lM kAr, mAry hoxy sM ijh/IaMasIN prmyS¨r dy iKlAf krdy sM= pr prmyS¨r ny sA^msIh nAl e|k nvM jIvn id|tA= t¨sIN prmyS¨r dIikrpA kAr, bcAX gX= 6aty prmyS¨r ny sA^ msIhsmyt `%pr `QAeaA aty sA^ `s dy nAl s¨rgITAvM iv|c ibQAeaA= prmyS¨r ny eh sB kuJ sA.ylE kItA jo msIh iwsU iv|c hn= 7prmyS¨r ny ehaA`, vAly jugM iv|c aAp,I ikrpA dI mhAn amIrIivKA`, lE kItA= prmyS¨r sA.y `%pr eh ikrpAmsIh iwsU iv|c aAp,I dwAltA rAhIN vrtA`NdA hY=8myrA kih, dA BAv hY ik t¨sIN inhcA rAhIN prmyS¨rdI ikrpA duaArA bcAX gX ho= aty t¨sIN eh ikrpAivSvAS rAhIN pRApt kItI hY= t¨sIN aAp,y aAp ^ nhINbcAeaM eh tM prmyS¨r v|loN id|tI dAt sI= 9nhIN⁄t¨sIN aAp,y `nHM k\mM rAhIN nhIN bcy ijh/y t¨sIN kItyhn= es trIky nAl< koE vI ivaktI Gm». nhIN krskdA ik `s ny Kud ^ bcAeaA= 10prmyS¨r ny sA^

2

`vyN b,AeaA hY ijvyN dy asIN hM= prmyS¨r ny sA^msIh iwsU iv|c nvyN b,AeaA tM jo asIN c»gy k»mkrn wog ho skIX= prmySr ny pihlM hI enHM sArIaMc»gIaM g|lM dI wojnA sA.y lE itaAr kItI hoE hY=tM ik asIN aAp,A jIvn c»gy k»m kridaM btAExy=

msIh iv|c e|kimk11t¨sIN gYr whUdIaM dy tOr ty jnmy sI= t¨sIN `h

lok ho ijnHM ^ whUdI “by-s»untIX” aAKdy hn= `hwhUdI ijh/y thA^ “by-s»ntIxy” aAKdy hn `h aAp,yaAp^ “s¨»ntI” aKvA`Ndy hn= `nHM dI s¨»nt aijhIhY ijh/I `h Kud aAp,y SrIrM `pr krdy hn=12atIt iv|c< wAd r|Ko ik t¨sIN msIh toN ibnA sI=t¨sIN esrAxyl dy nAgirk nhIN sI= t¨hA.y kol vAadydA `h krAr nhIN sI< ijh/A prmyS¨r ny aAp,y lokM^ id|tA sI= thA^ koE `mId nhIN sI aty tsIN prmySr^ nhIN jA,dy sI= 13es trHM e|k smyN t¨sIN prmyS¨rtoN bhut dUr sI= pr hu, t¨sIN msIh iwsU iv|c `s dylhU rAhIN prmyS¨r dy ny/y ilaAxy gX ho= 14msIh dykAr, hu, sA^ SMtI imlI hoE hY= msIh ny sA^ dohM^ e|k kOm vM{ ek|iQaM kItA hY= whUdI aty gYrwhUdI es trHM v\.y hoX sn ijvyN `nHM ivckAr e|kk\D hovy= `h e|k dUsry ^ nfrt krdy sn= prmsIh ny aAp,A SrIr dyky nFrt dI `s k\D ^ >Ahid|tA= 15whUdI SrHA iv|c kE hukm aty asUl sn=pr msIh ny `s SrHA dA a»t kr id|tA= msIh dA`dyS lokM dy do smUhM ^ aAp,y iv|c e|k kOm bnA`,Aaty `%Ty SMtI sTAipt krnA sI= 16msIh ny slIb tymrky enHM dohM smUhM ivclI nFrt dA a»t kr id|tAhY= jdoN do smUh e|k SrIr b, gxy< `h vAps `nHM^ prmyS¨r kol lY aAeaA= eh msIh ny slIb `%tyaAp,I mØt rAhIN kItA= 17msIh aAeaA aty `s nySMtI dA pRcAr thA.y sBnM iv|c kItA tsIN jo prmySrtoN dUr ho aty t¨sIN ijh/y prmyS¨r dy nzdIk ho= 18hM<msIh rAhIN< sA.y dohM smUhM ^ e|k aAtmA iv|c iptAkol aA`, dA h|k hY=

19hu, t¨sIN gYr whUdIP Ppry jM wAtrI nhIN ho=hu, t¨sIN< prmyS¨r dy piv|tr lokM dy nAl dy nAgirkho t¨sIN prmyS¨r dy pirvAr dy hoN= 20t¨sIN aAsTAvAn`s emArt vMg ho ijsdA mAlk prmyS¨r hY= ehemArt rsUlM aty nbIaM duaArA b,AE `s buinwAd`pr `sArI gE sI= msIh iwsU Kud es emArt dAsB toN mh|tvpUr, p|Tr hY= 21eh sArI emArt msIhiv|c s\wukt hY= aty es ^ vDA ky< msIh es ^ pRBU

1217 aFsIaM ^ 2:22-4:7

iv|c e|k piv%tr m»dr b,A id\dA hY= 22aty msIhiv|c< t¨sIN lok hornM lokM smyt `sAry jA rhy hoN=t¨sIN e|k aijhy sTAn ty inrimt kIty jA rhy ho ijTyaAtmA dy rAhIN prmyS¨r invAs krdA hY=

pØl¨s dA gYr whUdIaM lE kArje`N< mYN< pØl¨s< msIh iwsU dA e|k kYdI hM= mYNthA.y lokM lE< ijh/y whUdI nhIN hn< ek kYdI

hM= 2thA^ inSict hI ptA hY ik mY eh k»m prmySrdI ikrpA duaArA id|tA igaA sI= prmyS¨r ny mY^ ehk»m t¨hA.I shAetA krn lE sONipaA sI= 3prmyS¨rny aAp,I gupt wojnA myry ty prgq kItI= `s ny mY^eh drsA id|tA= es bAryy mYN pihlM vI kuJ ilKcu%ikaA hM= 4aty jykr t¨sIN myrIaM ilKtM p/Ho< t¨sINjA, jAvoNgy ik s|cm¨|c mYN msIh bAry s|c ^ smJdAhM= 5hornM simaM iv|c rih, vAly lokM ^ `s gupts|cAE bAry nhIN d%isaA igaA sI= pr hu, piv|traAtmA dy rAhIN< prmySr ny eh gupt s|c aAp,y piv|trrsUlM aty nbIaM ^ pRgq kItA hY= 6gupt s|c eh hYik gYr whUdI vI `h cIzM pRApt krngy jo prmyS¨rkol `sdy aAp,y lokM lE hn= ZYr whUdI aty whUdIek|Qy eko SrIr nAl s\b\iDt hn= aty `h ek|QyprmyS¨r dy iwsU iv|c id|ty vAady ^ sMJA krdy hn=gYr whUdIaM kol eh sB cIzM KuSKbrI dy kAr,hn=

7prmyS¨r dI ikrpA dI dAt kAr, mYN KuSKbrI bAryd|s, vAlA syvk b, igaA hM= prmyS¨r ny aAp,ISktI rAhIN ikrpA id|tI= 8mYN prmyS¨r dy smUh lokMivcoN sB toN Gq mh|tvpUr, hM= prmyS¨r ny mY^ gYrwhUdIaM ^ msIh iv|c amIrI bAry KuS ˘KbrI dy, dIdAt id|tI= eh amIrI sA.I smJ iv|c aA`, toNbAhr hY= 9aty prmyS¨r ny mY^ smUh lokM ^ aAp,ygupt s|c dI wojnA d|s, dA k»m id|tA= eh gupts|c aAidkAl toN prmyS¨r iv|c CuipaA hoeaA sI= ehprmyS¨r hI hY ijs ny hr SYa dI isrAj,A kItI hY=10prmyS¨r dA mnorT sI ik smUh hAkmM aty s¨rgITAvM dy aiDkArM ^ v|K v|K rAhM dA ptA ho,A cAhIdAhY ijs rAhIN prmyS¨r aAp,I isaA,p ivKA`NdA hY=`h es^ klIiswA dy kAr, jAn,gy= 11eh `hwojnA sI jo prmySr ny aAidkAl toN b,AE sI= prmySrny aAp,I wojnA anusAr hI kItA ijh/I `s ny sA.ypRBU msIh iwsU rAhIN b,AE sI= 12msIh iv|c< asINazAdI nAl prmyS¨r sAmH,y inrBY ho ky aA skdy hM=eh g|l asIN msIh iv|c aAp,y ivSvAS rAhIN kr

3

skdy hM= 13es lE mYN t¨hA^ d|sdA hM ik ijh/y du|KmYN t¨hA.I KAtr shAr irhA hM `nHM kAr, hONslA nAguaAP= myrIaM tklIfM t¨hA.y lE sitkArilaA`NdIaM hn=

msIh dA ipaAr14es lE mYN pRArTnA iv|c iptA a|gy JukdA hM=

15DrtI aty svrg `%ty hr pirvAr aAp,A aslInAm `sy toN pRApt krdA hY= 16mYN iptA ^ pRrTAnAkrdA hM ik `h aAp,I asIm mihmA duaArA t¨hA^t¨hA.y aAtimaM iv|c mjbUt ho, lE SktI dyvy= `ht¨hA^ eh tAkt aAp,y aAtmy rAhIN dyvygA= 17mYNpRArTnA krdA hM ik thA.y ivSvAs rAhIN msIh thA.yidlM iv|c rhygA= mYN pRArTnA krdA hM ik t¨hA.AjIvn joi/aA jAvy aty pRym `pr `sAiraA jAvy= 18atymYN pRArTnA krdA hM ik t¨sIN aty prmyS¨r dy piv|trlok msIh dy pRym dI mhAntA ^ smJ sk, dI SktIr|KoNgy= mYN pRArTnA krdA hM ik t¨sIN eh smJ sko ikeh ipaAr ik»nA l\mA< ik»nA ivSAl ik\nA `%cA atyik»nA gihrA hY= 19msIh dA ipaAr iksy vI ivaktIdy igaAn dI s\BAvnA nAloN ikty v.yrA hY= pr myrIpRArTnA hY ik t¨sIN es^ jAn, iv|c smrT hovoN= tMt¨sIN prmyS¨r dI BrpUrtA nAl Bry jA skoNgy=

20prmySr aAp,I SktI nAl< jo sA.y iv|c k\m krdIhY nAloN ikty vDyry izaAdA kr skdA hY jo ik asIN`s pAsoN m»g skdy hM jM `s bAry soc skdy hM=21prmyS¨r dI klIiswA iv|c aty iwsU msIh iv|c sdAsdA lE mihmA hovy= aAmIn=

SrIr dI xyktAmYN kYd ivc hM ik`N ik mYN pRBU nAl s»b»iDt hM=aty prmyS¨r ny t¨hA^ aAp,y lokM vjoN cui,aA=

hu, mYN t¨hA^ prmyS¨r dy lokM vM{ rih, lE byntIkrdA hM= 2hmySA inmR aty koml b,o DIrj rKo atye|k dUsry nAl pRym aty SMtI nAl ju/y rho= 3t¨sIN e|kdUjy nAl aAtmA rAhIN SMtI nAl j¨/y hoX ho= es >»gnAl j¨/y rih, lE hr s»Bv jtn kro= kAS t¨sINSMtI dy b\Dn duaArA s\wukt rho= 4e|k srIr hY tyek hI aAtmA hY= aty prmySr ny thA^ ek hI `mIdrK, dA s|dA id|tA hY= 5e|k pRBU hY< e|k ivSvAs atyix|k hI bpitsmA= 6`%Ty isrf e|k hI prmyS¨r hY< josArIaM cIzM dA iptA hY= `h hr cIz ty hkUmt krdAhY= `h hr jgHA hY aty hr cIz a»dr hY= 7msIh nysA.y iv|coN hr e|k ^ e|k ivSyS dAt id|tI hY= hr

4

aFsIaM ^ 4:8-5:2 1218

ivaktI ^ `h imilaA jo msIh `s ^ dy,A cAhu»dAsI= 8esy lE< eh poTIaM iv|c iliKaA hoeaA hY:

“jdoN `h `%pr aAkAS iv|c igaA< `s ny kYdIaM^ aAp,y nAl ilaA< aty lokM ^ dAtM id|tIaM=”

zbUr 68:189jdoN eh aAKdA hY< “`h `%cA igaA<” es dA kI

arT hY? esdA arT hY ik pihlM `h DrtI `%ty T|lyaAeaA= 10es lE msIh hI hY jo hyQM aAeaA< aty`hI hY ijh/A `pr igaA= `h sAry aAkASM nAloN`pr igaA= msIh ny aAijhA hr cIz ^ aAp,y nAlBrpUr krn lE kItA= 11aty `sy msIh ny lokM ^dAtM id|tIaM= `s ny kEaM ^ rsUl< kEaM ^ nbI<kEaM ^ KuSKbrI dA pRcAr krn lE< aty kuJ e|k^ dyK BAl aty prmyS¨r dy lokM ^ `pdyS dy, lEb,AeaA= 12msIh ny eh dAtM prmyS¨r dy piv|trlokM ^ syvA dA k»m krn dI itaArI lE id|tIaM< tMik msIh dy srIr ^ mzbUt b,AeaA jA sky= 13eskArj ^ jArI rih,A cAhIdA hY< jdoN t|k asIN sAryeko ijhy ivSvAs iv|c aty prmySr dy pu|tr bAry igaAniv|c e|k m¨|Q nhIN ho jMdy= sA.y lE `doN t|k vD,Aaty pRp|k bn,A zrUrI hY jdoN t|k ik asIN msIhvrgy nA b, jAEX aty `s dI `tikRSqtA hAslnA kr lEX=

14`doN asIN b|cy nhIN hovMgy= asIN `NnHM lokM vrgynhIN hovMgy ijh/y `s jhAz vM{ aAp,I idSA bdldyhn ijs ^ lihrM e|k pAisPN dUsry pAsy lY jMdIaMhn= asIN `nHM `pdySM toN pRBAivt nhIN hovMgy joasIN `nHM lokM toN pRApt krdy hM jo sA^ gumrAhkrn dI koiSS krdy hn= aijhy aAdmI lokM ^ gltrAhy pA`,A cAhu\dy hn aty `nHM ^ glt rAh sJA`Ndyhn= 15nhIN⁄ asIN pRym iv|c s|c bolMgy= asIN hr rAhymsIh dI trHM bn, lE vDMgy= msIh isr hY atyasIN srIr hM= 16sm¨|cA srIr msIh `%pr inrBrhY= aty srIr dy sAry a»g ju/y hoxy aty ek|Qy hn=srIr dA hr a»g aAp,A k»m krdA hY= aty es trHMs»pUr, srIr vDdA hY aty pRym iv|c mjbUt hu\dA hY=

ijs >»g nAl t¨hA^ ij`,A cAhIdA17pRBU lE mYN thA^ dsdA hM aty mYN thA^ cytAvnI

id»dA hM: anAsTAvAnM vM{ ij`, iv|c siTr nArho= `nHM dy ivcAr iksy k»m dy nhIN hn= 18`nHM lokMdy mn hnyrmE ho gX hn= `h kuJ nhIN jAndy<ik`Nik `h s¨,n toN enkArI hn= es lE `hjIvn nhIN pRApt kr skdy ijh/A prmyS¨r pRdAn

krdA hY= 19`nHM ny aAp,I SrmsArI dI BAvnA guaAlE hY= `h aAp,y jIvn bdI krn lE estymAlkrdy hn= `h hr pRkAr dIaM v|D toN v|D bdkArIaMkrnIaM cAhu\dy hn= 20pr ijh/IaM g|lM t¨sIN msIhiv|c isKIaM hn `h `nHM m»dIaM g|lM vrgIaM nhINhn= 21mYN jA,dA hM ik t¨sIN `s bAry s¨, cuky ho=aty ik`N ju t¨sIN `s iv|c ho< `s dA s|c t¨hA^isKAeaA igaA= hM s|c iwsU iv|c hY= 22t¨hA^ aAp,ypurA,y aApy dA itaAg krnA isKAeaA igaA sI= esdA arT hY ik t¨hA^ `s trHM dy m»dy >»g nAl ij`,AC|. dy,A cAhIdA hY ijs trHM t¨sIN pihlM ij`N rhysI= `h purA,A aApA bdtr b,dA jMdA hY< ik`N julok `nHM bdkArIaM duaArA gumrAh ho gX hnijh/IaM `h krnIaM cAhu\dy hn= 23pr thA^ aAp,yidlM ivc aty mnM iv|c nvyN bn, lE isKAeaAigaA hY= 24t¨hA^ e|k nvyN ivaktI bn, lEisKAeaA igaA hY= eh nvM ivaktI piv|tr atyDArimktA nAl rih, lE prmyS¨r vrgA b,AeaAigaA hY=

25t¨hA^ JUQ bol,A b\d kr dy,A cAhIdA hY= t¨hA^hmySA e|k dUsry nAl s|c bol,A cAhIdA hY ik`N ikasIN eko SrIr iv|c e|k dUsry dy a»g hM= 26jdoNt¨sIN gu|sy hu\dy ho< tM aAp,y kRoD ^ pAp krA`, dAkAr, nA b,n idP sArA idn kRoD krnA jArI nAr|Ko= 27SYtAn ^ koE aijhA rAh nA idP ijh/A thA^hrA sky= 28jy koE corI kr irhA hY tM `s ^ corIkrnI C|. dy,I cAhIdI hY= es dI jgHA `s ^ sKtimhnt krnI cAhIdI hY= `s ^ aAp,y h|TM dI vrtoNc»gyy k\m krn lE krnI cAhIdI hY= fyr `s dy kolgrIb lokM nAl sMJA krn lE kuJ n kuJ hovygA=

29jdoN t¨sIN boloN t¨hA^ m»dy bol nhIN bol,y cAhIdy=pr `h g|lM kro ijnHM dI lokM ^ jrUrt hY< `h g|lMijh/IaM horM lokM ^ mzbUt b,n ivc shAE ho,=eh g|lM thA.y s,n vAilaM dI shAetA krngIaM=30piv|tr aAtmA ^ `dAs nA b,AP= aAtmA esg|l dA pRmA, hY ik t¨sIN prmyS¨r dy ho= prmyS¨r nyeh aAtmA t¨hA^ eh drsA`, lE id|tA sI ikprmySr thA^ >ukvyN smyN aAzAd krygA= 31sB ku/|t,<kRoD< kop rOlA aty durbcn sArI buiraAE s,y aAp,yaAp toN dUr kr dyvo= 32idaAlU b,o aty dUsiraM ^ipaAr krdy rho= e|k dUsry ^ `sy trHM mAf kr id`NijvyN prmyS¨r ny msIh iv|c t¨hA^ m¨aAf kItA hY=

t¨sIN prmyS¨r dy `h b|cy ho ijnHM ^ `h ipaArkrdA hY= 2es lE prmySr vMg b,n dI koiSS5

1219 aFsIaM ^ 5:3-32

kro= pRym dA jIvn jIP= horM ^ `sy trHM ipaAr kroijvyN msIh ny t¨hA^ ipaAr kItA= msIh ny aAp,yaAp ^ sA.y lE kurbAn kItA sI= `h prmyS¨r ^c/AE gE c\gI s¨g»D aty e|k kurbAnI sI= 3t¨hA.yiv|c ijnsI pAp nhIN ho,A cAhIdA= t¨hA.y iv|c iksyvI iksm dI aSu|DtA jM lAlsA nhIN ho,I cAhIdI=tuhA^ enHM burIaM g|lM bAry g|l vI nhIN krnIcAhIdI= ik`N? ik`N ik eh g|lM prmyS¨r dy piv|trlokM lE shI nhIN hn= 4es toN elAvA t¨hA.ydrimaAn B|dIaM g|lM nhIN ho,IaM cAhIdIaM= thA^kdy vI mUrKtA Bry bol nhIN bol,y cAhIdy ty nAhIg\dy mzAk krny cAhIdy hn= eh g|lM t¨hA.y lEshI nhIN hn= prmyS¨r ^ SukrAnA dy,A hI t¨hA.ylE shI hY= 5t¨sIN es bAry inSict ho skdy ho= e|kivaktI ijh/A ijnsI pAp krdA hY jM `h jo pApkrdA jA loBI vpArI hY `s ^ prmyS¨r aty msIh dyrAj iv|c koE jgHA nhIN imlygI e|k ivaktI ijh/AhmySA aAp,y lE v|D toN v|D pRApt krn dI cAhnAr|KdA mUrtI `pAsk hY=

6kdy vI iksy ivaktI ^ `s dIaM KoKlIaM g|lMnAl aAp,y aAp ^ gumrAh nA krn id`= ehbdkArIaM prmyS¨r ^ `nHM lokM `pr kihrvAnkrdIaM hn ijh/y `sdI aAigaA dA pAln nhINkrdy= 7es lE `nHM nAl eho ijhIaM g|lM n kro=8atIt iv|c< t¨sIN hnyry nAl iGry hoxy sI= pr hu,t¨sIN pRBU ivclI roSnI nAl Bry hoxy ho= es lE `nHMlokM vM{ rho ijh/y rOSnI nAl s»b»D rKdy hn= 9roSnIc»igaAE< DrmI jIvn aty s|c id\dI hY= 10is|K, dIkoiSS kro ik pRBU ^ kI pRs»n krdA hY= 11aijhIaMg|lM nA kro ijh/IaM `h lok krdy hn< ijh/y hnyryiv|c hn= aijhIaM g|lM koE lAB nhIN ilaA`NdIaM=pr eh drSA`, lE c»gIaM g|lM kro ik hnyryivclIaM g|lM Zlt hn= 12`nHM g|lM bAry bol,A vISrmnAk hY ijh/IaM hnyry iv|c kItIaM jMdIaM hn=13pr jdoN asIN drsA`Ndy hM ik eh g|lM glt hn<roSnI `nHM g|lM ^ pRt|K b,A id\dI hY= 14aty ijh/Ig|l pRt|K hY roSnI b, skdI hY= esy lE asIN aAKdyhM: “jAgo< tsIN s%itP b\idP⁄ mØt toN `Bro< aty msIht¨hA.y `%pr cmkygA=”

15es lE es g|loN bhut sAvDAn rho ik t¨sINikvyN ij`Ndy ho= igaAnhI, b\idaM dy >\g vM{ nAjIvo= sgoN igaAnvAn b,ky jIP= 16myrA BAv eh hYik t¨hA^ aAp,y hr mØky ^ c»gy k\m lE vrt,AcAhIdA hY ik`N ik eh smyN iBRSq hn= 17es lE

mUrKtA dA jIvn nA jIvo= pr `h g|lM is|Ko ijh/IaMpRBU thA.y pAso krvA`,IaM cAhu»dA hY= 18mY nAl SrAbInA hovo= eh aAtmk tOr ty t¨hA^ tbAh kr dyvygI<pr es dI jgHA aAtmA nAl BrpUr hovo= 19ek dUsrynAl BjnM< SbdM< aty aAtmk gItM nAl bolo= aAp,yidlM ivc pRBU lE gAP aty s»gIt Cy/o= 20hr cIzlE iptA prmyS¨r dA SukrAnA kro< `s dA sA.y pRBUiwsU msIh dy nAm ty SukrAnA kro=

ptnIaM aty ptI21e|k dUsry dI g|l m»n, lE sdA itaAr rho=

aijhA es lE kro ik`N jo t¨sIN msIh dA aAdrkrdy ho= 22ptnIP< aAp,y ptIaM dy aiDkArM hyQM`vyN hI rho ijvyN ik t¨sIN pRBU dy aiDkAr hyQM ho=23ptI ptnI dA m¨KIaA hY< ijvyN ik msIh klIiswA dAm¨KIaA hY= klIiswA msIh dA SrIr hY= msIh srIrdA riKak hY= 24klIiswA msIh dy aiDkAr hyQM hY=es lE ptnIP t¨hA.y bAry vI evyN hI hY= t¨hA^ hrg|l ivc aAp,y ptIaM dy aiDkAr hyQM ho,A cAhIdAhY= 25ptIP aAp,IaM ptnIaM ^ `vyN ipaAr kroijvyN msIh ny klIiswA nAl kItA hY= msIh klIiswAlE miraA sI= 26`h klIiswA ^ aAp,I syvA vAstySuD bnA`, lE miraA sI= pr pihlM msIh nyklIiswA ^ KuS KbrI rAhIN pA,I nAl Doky sAF kItA=27msIh miraA tM jo `h klIiswA ^ aAp,y aAp lEe|k vhuqI vM{ mihmA nAl smript kr sky jo mihmA(s¨\drtA) nAl BrpUr hY= `h miraA tM jo klIiswApiv|tr aty doS riht ho sky aty bdI toN ibnA ho skyjM pAp jM hor iksy vI g|l toN jo glt hY= 28atyptIaM ^ aAp,IaM ptnIaM ^ esy trHM ipaAr krnAcAhIdA hY= `nHM ^ aAp,IaM ptnIaM ^ `vyN ipaArkrnA cAhIdA hY ijvyN `h aAp,y SrIr ^ ipaAr krdyhn= ijh/A ivaktI aAp,I ptnI ^ ipaAr krdA hY`h aAp,y aAp ^ ipaAr krdA hY= 29ik`N? ik`N ikkdy vI iks ny aAp,y Kud dy SrIr ^ nfrt nhINkItI= hr koE aAp,y SrIr dA poS, krdA hY atyes dA c\gA iKaAl r|KdA hY= aty ehI g|l hY ijh/ImsIh ny klIiswA lE kItI< 30ik`Nik asIN `s dySrIr dy a»g hM= 31poTIaM aAKdIaM hn< “es lEaAdmI aAp,y mAtA iptA ^ C|. dyvygA aty aAp,IptnI nAl iml jAvygA= esy trHM< `h dovyN e|k b,

“es lE aAdmI ≥≥≥ e|k b, jA,gy” `tpt 2:24

jA,gy=”* 32eh gupt s|c bhut mh|tvpUr, hY= mYN

aFsIaM ^ 5:33-6:24 1220

msIh aty klIiswA bAry g|l kr irhA hM= 33pr ehthA.y ivcoN hr e|k `%ty lAgU hu\dA hY: thA^ aAp,IaMptnIaM ^ `vyN ipaAr krnA cAhIdA hY ijvyN t¨sINaAp,y aAp ^ ipaAr krdy ho aty e|k ptnI ^ aAp,yptI dA aAdr krnA cAhIdA hY=

b|cy aty mApybicP< t¨hA^ aAp,y mAipaA dI aAigaA dIpAl,A `vyN hI krnI cAhIdI hY ijvyN pRBU t¨hAToN

cAhu\dA hY= ehI g|l krn lE shI hY= 2hukm aAKdAhY: “t¨hA^ aAp,y mAtA aty iptA ^ sitkArnA cAhIdAhY=” eh pihlA hukm hY ijs dy nAl e|k aA`NdAhoeaA vAadA hY= 3`h vAadA hY: “fyr t¨hA.y lEsB kuJ c\gA hovygA= aty t¨sIN DrtI `ty l»mI `mribtAPgy=” 4iptAP< aAp,y bicaM ^ gu|sy nA kro=pRBU dI isKlAE aty `pdyS anusAr aAp,y b%icaMdA pAl, pos, kro=

gulAm aty mAlk5gulAmo DrtI `%ty aAp,y mAlkM dI aAigaA m»no=

aAdr aty .r nAl `nHM dy aAdySM dI pAl,A kro=aty eh g|l s|cy idloN kro ijvyN tsIN msIh dI aAigaAdA pAl, krdy ho= 6jdoN t¨hA.y mAlk t¨hA^ dyK rhyhu\dy hn= t¨hA^ `nHM dI aAigaA dA pAl, krn toNikty vDyry `nHM ^ s\t¨Sq krnA cAhIdA= t¨hA^ `nHMdI syvA `vyN hI krnI cAhIdI hY ijvyN t¨sIN msIh dIsyvA krdy ho= thA^ aAp,y pUry idloN `hI krnA cAhIdAhY jo prmyS¨r cAhu»dA hY= 7aAp,A k»m kro aty es dykrn ivc KuSI mihsUs kro= es trHM k»m kro ijvyN ikt¨sIN pRBU dI syvA kr rhy ho aty nA ik ijvyN t¨sINmnu|KM dI syvA kr rhy ho= 8wAd rKo ik pRBU hr `sivaktI ^ Fl dyvygA jo c\gIaM krnIaM krdA hY=hr ivaktI ^ `sdIaM c\gIaM krnIaM lE< ilhAzkIty ibnA ik `h e|k gulAm hY jA azAd aAdmI< Flid|tA jAvygA= 9mAlko< esy trHM hI tsIN aAp,y gulAmMnAl c»gA slUk kro= `nHM ^ .rA`, DmkA`, vAlIaMg|lM n aAKo= t¨sIN jA,dy ho ik t¨hA.A mAlk aty `nHMdA mAlk e|ko hI hY jo svrg iv|c hY= aty `s dyvAsty hr koE brAbr hY=

prmyS¨r dI >Al pihn lvo10aAp,A p|tr Ktm kridaM hoeaM mYN d|sdA hM

ik t¨hA^ pRBU iv|c aty `s dI mhAn SktI iv|c tk/yho,A cAhIdA hY= 11prmyS¨r dI >Al pihn lvo tM joo

6

t¨sIN SYtAn dIaM SYtAnI cAlM dy iKlAf l/ sko=12sA.I l/AE DrtI dy lokM dy iKlAf nhIN hY= asINes hnyrI dunIaM dy hAkmM< aiDkArIaM aty SktIaMnAl l/ rhy hM= asIN bdI dIaM aAtmk tAktMijh/IaM svrgI TAvM iv|c hn dy ivru|D l/ rhy hM=13es lE thA.y kol prmySr dy pUry kvc ho,y cAhIdyhn= fyr bdI vAly idn t¨sIN mzbUtI nAl .q ky Kloskogy= aty jdoN t¨sIN pUrI l/AE Ktm kr lE hovygIt¨sIN fyr vI siTr Kloty hovogy= 14es lE mzbUtInAl Klovo aty aAp,I kmr duaAly s|c dI pyqI b»nHlvo= aty aAp,I CAtI `%ty shI jIvn dI r%iKaA pAlvo= 15SMtI dI KuSKbrI dA pRcAr krn lE aAp,ypYrM iv|c rzAm»dI dI ju|tI pA lvo= ijs nAl t¨sINmjbUtI nAl Klo skdy ho= 16aty ivSvAS dI >Al dAvI estymAl kro= es nAl< t¨sIN duSq dy sAry agnIbA,M ^ rok skdy ho= 17prmyS¨r dI m¨ktI dA qoppRApt kro= aty aAtmA dI tlvAr f/ lvo= `h tlvArprmySr dI isiKaA hY= 18hmySA aAtmA iv|c pRArTnAvMkrdy rho= aAp,I hr zrUrt pUrI krn lE hr trHMdIaM pRArTnAvM nAl pRArTnA kro= t¨hA^ eh hrsmyN krn lE hmySA itaAr rih,A cAhIdA hY= hONslAnA guaAP= hmySA prmyS¨r dy smUh lokM lE pRArTnAkro= 19myry lE vI pRArTnA kro= pRArTnA kro ik jdoNmYN bolM prmyS¨r mY^ Sbd pRdAn kry= tM ik mYN ibnAiksy .r dy KuS ˘KbrI dy gupt s|c bAry d|s skM=20mY^ `s KuS ˘KbrI bAry bol, dA k»m sOipaA igaAhY= ehI g|l mYN hu, eTy es kYd iv|c kr irhA hM=myry lE pRArTnA kro ik mYN lokM iv|c es KuSKbrI dApRcAr ibnA .r kr skM ijs >\g nAl mY^ krnAcAhIdA hY=

a»itm SuB kAmnAvM21mYN t¨hA.y kol t¨iKkus sA.y BrA ^ Byj irhA hM

ijs ^ asIN ipaAr krdy hM= `h pRBU dy kArj dAvFAdAr nOkr hY= `h thA^ `s hr g|l dI jA,kArIdyvygA ijh/I myry nAl e%Ty vApr rhI hY= fyr t¨hA^myrI s¨|K sMd bAry ptA l|gygA aty mYN kI kr irhA hM=22ehI kAr, hY ik mYN `s ^ G|l irhA hM= mYN cAhu»dAhM ik t¨sIN sA.I s¨|KsMd bAry jA, lvo= mYN `s ^t¨hA^ hOslA dy, lE G|l irhA hM=

23prmyS¨r iptA aty pRBU iwsU msIh v|loN SMtI atyipaAr ivSvAs smyt t¨hA.y nAl hovy= 24prmyS¨r dIikrpA `nHM sAiraM nAl hovy ijh/y sA.y pRBU iwsU msIh^ ipaAr krdy hn `h ipaAr jo kdI nhIN m¨|kdA=

1221

msIh iwsU dy syvkM pØlus aty itmoiT`s v|loN<msIh iv|c prmyS¨r dy `nHM sAry lokM ^ jo ifil|pY

iv|c rih»dy hn< aty t¨hA.y sAry bz¨rgM* aty KAsshAekM ^ S¨B kAmnAvM = 2prmyS¨r< sA.y iptA< atypRBU iwsU msIh v|loN t¨hA^ ikrpA ty SMtI=

pØlus dI pRArTnA3hr vyly jdoN vI mYN t¨hA^ cyty krdA hM tM mYN

prmyS¨r dA D\nvAd krdA hM= 4mYN t¨hA.y sAiraM lEhmySA an\d nAl pRArTnAvM krdA hM= 5mYN `s shAetAlE prmyS¨r dA D\nvAd krdA hM ijh/I t¨sIN `spihly idn toN lY ky hu, t|k KuS ˘KbrI FYlA`, iv|ckItI hY= 6mY^ pUrn ivSvAs hY ik prmyS¨r ny t¨hA.ydrimaAn eh c\gA k\m aAr\iBaA hY= `h `s k\m ^jArI r|KygA aty msIh iwsU dI phu\c vAly idn es ^pUrA krygA=

7aty mYN jA,dA hM ik myrA t¨hA.y sAiraM lE e`N<soc,A QIk hI hY= t¨hA.I myry idl iv|c e|k KAs jgHAhY= ik`N ik t¨sIN sAry myry nAl prmyS¨r dI ikrpA ^sMJA krdy ho= t¨sIN `doN myry nAl prmyS¨r dI ikrpAsMJI krdy ho jdoN mYN kYd iv|c hu\dA hM< jdoN mYN KuS˘KbrI dI r%iKaA kr irhA hu\dA hM< aty jdoN mYN KuS˘KbrI dy s|c ^ sAbt kr irhA hu\dA hM= 8prmyS¨rjA,dA hY ik mYN t¨hA^ msIh iwsU dy ipaAr nAl dyK,dA cAhvAn hM=

9t¨hA.y lE myrI eh pRArTnA hY: t¨hA.A pRym v|D toNv|D vDy< t¨hA.y kol s|cA igaAn hovy aty t¨hA.y ipaArnAl smJ hovy;

10t¨sIN c\gy ty mA/y iv|c frk krn wog hovoN atyaAp,y lE sB toN c\gA cu, skoN; tsIN msIh dy aA`,

bz¨rg klIiswA dI agvAE krn lE cu,y gX aAdmIaMdA smUh= enHM ^ “v|i.ky” aty aAj/I vI aAiKaA jMdA sI<`nHM dA k\m prmyS¨r dy lokM dI dyKBAl krnA hY= rsUlM dykrt|b 20:28; aFsIaM 4:11tIt¨s 1:7

lE piv|tr aty inrdoS hovoN=

iFil|pIaM ^ p|tRI

111tsIN iwsU msIh dI shAetA nAl prmySr ^ mihmA

aty `stit ilaA`, lE c\gIaM krnIaM kr skoN=

pØlus dIaM m¨SiklM pRBU dy kArj iv|c shAE hu\dIaM12BrAvo aty BY,o< mYN cAhu\nM ik t¨sIN `nHM sArIaM

m»dIaM g|lM bAry jA,o ijh/IaM myry nAl vAprIaM< tyijnHM ny mY^ KuS ˘KbrI ^ v|D toN v|D FYlA`, iv|cshAetA kItI hY= 13hu, eh g|l sAf hY ik mYN kYdiv|c hM ik`N ik mYN msIh dI syvA krdA hM= sAry romIpihrydAr ty hor sAry lok vI eh jA,dy hn= 14ik`Nju mYN kYd ivc hM< pRBU iv|c bhut sAry BrA msIh bArys\dyS ^ hor vDyry hONsly aty dlyr hoky bol, ^ itaArhn=

15kuJ msIh bAry ErKA aty SrIky kAr, pRcArkrdy hn< pr dUsry msIh bAry c\gy pRwojnM nAl pRcArkrdy hn= 16eh lok es lE pRcAr krdy hn ik`Nik `h mY^ ipaAr krdy hn aty `h jA,dy hn ikprmyS¨r ny mY^ KuS ˘KbrI dI riKaA krn dA kArjid|tA sI= 17pr `h dUsry lok msIh bAry KudgrzIdI mnoibrtI nAl pRcAr krdy hn= `nHM dy pRwojnZlt hn= `h socdy hn ik `h myry lE a/cnMpYdA kr skdy hn jdoN ik mYN kYd iv|c hM=

18mh|tvpUr, g|l eh hY ik hr >\g iv|c BAvyNc\gy pRwojn nAl jM m»dy nAl< msIh dy s\dyS dA pRcArho irhA hY= aty es vAsty< mYN pRs\n hM aty pRs\n ho,AjArI r|KMgA= 19t¨sIN myry lE pRArTnA kr rhy ho atyiwsU msIh dA aAtmA myrI shAetA krdA hY= eslE mYN jA,dA hM ik eh mSiklM jo myry nAl vAprIaMmyry lE CuqkArA ilaA`,gIaM=

20jo mYN s|cm|uc cAhu\dA hM aty aAs r|KdA hM ik mYNaijhA kuJ vI nhIN krMgA ijs ty mYN Srim»dgI mihsUskrM= mY^ `mId hY ik hu, myry kol hmySA dI trHM<aAp,y jIvn iv|c msIh dI mihmM ivKA`, lE hONslAhY< BAvyN mYN jIvM zM mrM= 21myrI iz\dgI dI m|htvpUr,g|l msIh lE ij`,A hY= “mØt vI myry lE FAedym»d

iFil|pIaM ^ 1:22-2:17 1222

hovygI=”* 22jo mYN SrIrk tOr ty ij`NdA rih»dA hM tMjo mYN pRBU lE kArj kr skMgA= pr mY^ co, iksg|l dI krnI cAhIdI hY= ij`, dI jM mr, dI? mYnUptA nhIN= 23ij`, ty mrn ivckAr co, krnI aØKIhY= s|cmu|c mYN eh jIvn C|.,A cAhu\dA hM aty msIhnAl rih,A cAhu\dA hM= `h ikty izaAdy ibhtr hY=24pr t¨hA^ lokM ^ myrI SrIrk tOr ty lo/ hY= 25mY^ptA hY ik t¨hA^ myrI lo/ hY= esy lE mYN jA,dA hMik mYN t¨hA.I shAetA krn lE inSict hI e|TyQihrMgA tM ik t¨sIN vDoN aty eh inSict krn lEik t¨hA.y kol aAn\d hY jo inhcA toN imldA hY= 26eslE t¨sIN msIh iwsU iv|c bhut KuS hovoNgy< jdoN mYN Fyrt¨hA.y nAl hovMgA=

27eh inSict hovo ik t¨sIN msIh dI KuS ˘KbrI dIwogtA dy rvYwy iv|c rih»dy ho= fyr jy mYN t¨hA.y kolsFr krky aAvM zM mYN t¨hAToN dUr hovM< mYN t¨hA.y bAryc\gIaM g|lM s¨,MgA= mYN s¨,MgA ik t¨sIN e|k mnnAl inhcA lE< ijh/I KuS KbrI toN aA`NdI hY< s\GrSkr rhy ho= 28aty t¨hA^ `nHM< lokM toN koE .r nhINhovygA< ijh/y t¨hA.y iKlAf hn= eh sArIaM g|lMprmyS¨r v|loN sbUt hn ik t¨sIN bcAX jAvoNgy atyt¨hA.y vYrI nSq kIty jA,gy= 29t¨hA^ isrf msIhiv|c ivSvAs r|K, dA hI aiDkAr nhIN id|tA igaA<sgoN msIh lE du|K J|l, dA vI= pr eh g|lM msIhlE mihmA ilaA`NdIaM hn= 30t¨sIN `h j|doijhdvyKI jo mYN kItI< aty ajy vI t¨sIN `nHM s\GrsM bArys¨,dy ho jo mY^ hn= t¨sIN Kud `nHM s\GrSM rAhIN l\Grhy ho=

xykA kro aty e|k dUsry dy shAek rhokI msIh iv|c tsIN myrI KAitr koE k\m kr skdyhoN? kI t¨hA.A ipaAr mY^ idlAsA dy,A cAhu\dA

hY? kI asIN piv|tr aAtmA iv|c ek|Qy BAgIdAr hM?kI t¨hA.y iv|c dwA aty ikrpA hY? 2jy t¨hA.y a»dreh sB g|lM hn< tM mYN t¨hA^ myrI KAitr koE k\mkrn lE aAKdA hM= es nAl mY^ bhut pRsn\tAimlygI= mYN m»gdA hM ik t¨sIN sAry e|ko mn nAl e|kyivCy iv|c ivSvAs kroN= e|k dUsry ^ ipaAr kridaMe|ksAT ju/ ky rho= e|ko trHM dIaM socM aty eko trHMdy `dyS r|Kky ek|Qy ij`Nvo=

3KudgrzI jM KoKly Gm». nAl g|lM nA kro= es

“mØt ≥≥≥ hovygI“ pØlus aAKdA hY ik mØt ibhtr hovygI< ik`Nik mØt `s ^ msIh dy hor ny/y ilaAvygI=

dI jgHA< inmR b,o aty dUsry lokM ^ aAp,y aAp nAloN

2

vDyry ibhtr krAr id`= 4t¨hA^ sAiraM ^ kyvlaAp,y hI mAmilaM bAry nhIN soc,A cAhIdA sgoNdUsiraM lokM dy mAmilaM bAry vI soc,A cAhIdA=

msIh pAso byZrz ho,A isKo5aAp,y drimaAn `sy trHM dI mnoibrtI r|Ko< jo

msIh iwsU dI sI=6msIh Kud hr g|l ivc prmyS¨r vMg sI= msIh

prmyS¨r dy brAbr sI= pr `s ny eh nhIN soicaA ikprmyS¨r nAl brAbrI kuJ aijhI sI jo hr hAltiv|c `s ^ Kud lE hI r|K,I cAhIdI sI=

7es dI jgHA< `s ny aAp,A sB kuJ itaAg id|tAaty e|k ensAn dA rUp DAiraA aty e|k syvk vrgAb, igaA= 8jdoN `h es dunIaM iv|c e|k mn¨|K vM{rih irhA sI `s ny Kud ^ inmR b,AeaA= `h prmySr^ e»nA aAigaAkArI ho igaA ik `s ny slIb `%tyaAp,A jIvn vI dy id|tA= 9msIh ny prmyS¨r dIaAigaA dA pAl, kItA< es lE prmyS¨r ny `s ^`cAE vAlI jgHA ty `BAiraA= aty `s ^ e|k nMid|tA jo ik dUjy sAiraM nAvM toN `%cA hY= 10es lE<iwsU dy nM vAsty svrg iv|c< DrtI `%ty zM DrtI dya»dr hr go.A JukygA= 11aty hr jIB eh sVIkArkrygI< “iwsU msIh pRBU hY=” jdoN `h eh aAK,gy`h prmyS¨r lE sitkAr ilaA`,gy=

ijho ijhA prmyS¨r cAhu\dA hY `ho ijhy b,o12myry ipaAry loko hu, myrA aAdyS c\gI trHM m»no=

jdoN mYN t¨hA.y nAl nhIN hM< iFr jdoN mYN t¨hA.y nAlhovMgA= prmySr lE mhAn e|zt aty .r nAl aAp,Im¨ktI s\pUr, krn lE k\m krnA jArI r|Ko= 13ik`Nik prmyS¨r hI hY jo t¨hA^ e|CA ty SktI `s dy c\gy`dyS anusAr k\m krn lE id\dA hY=

14sAry k\m ibnA iSkAet zM dlIlbAzI kIitaMkrny jArI r|Ko= 15kI fyr t¨sIN S¨|D aty mAsUm hovogy=t¨sIN bdI aty es pI/HI dy k|by lokM iv|coN ibnA iksydoS toN prmyS¨r dy b|cy hovoNgy= es dunIaM iv|c tAryvM{ cmko= 16ijh/A s\dyS jIvn id\dA hY `s ^ F/Ir|Ko= eh msIh dy aA`, vyly t|k kro= Fyr mYN t¨hA.yty mA, kr skMgA ik`N ik myry sAry kArj aty koiSSMbykAr nhIN sn=

17tuhA.A ivSvAs aty tuhA.I syvA jo t¨sIN prmyS¨r^ ByNq krdy ho< `s blIdAn vrgIaM hn jo t¨sIN`s ^ arp, krdy hoN= ho skdA hY mY^ vI t¨hA.yblIdAn nAl aAp,A lhU vhA`,A pvy= Fyr mYN bhut

1223 iFil|pIaM ^ 2:18-3:13

KuS hovMgA aty tsIN vI myrI KuSI ^ sMJA kroNgy= 18t¨hA^sAiraM ^ vI myry nAl rl ky KuS aty aAn\d nAlBrpUr ho,A cAhIdA hY=

itmoiT`s aty epAFrodIt¨s dI Kbr19mY pRBU iwsU iv|c itmoiT`s ^ CytI t¨hA.y v|l

Byj, dI aAs r|KdA hM= jdoN mYN `s koloN t¨hA.y bAry˘Kbr pRApt krMgA< tM mYN bhut KuS hovMgA= 20myry kolitmoiT`s vrgA hor koE ivaktI nhIN hY= `h scmct¨hA.y Bly dA iKaAl r|KygA= 21hr koE aApo aAp,ymAmilaM iv|c hI idlcspI lYNdA hY= koE vI msIhiwsU dy kArj iv|c idlcspI nhIN lYNdA= 22tsIN jA,dyhI ho ik itmoiT`s iks trHM dA ivaktI hY= t¨sINjA,dy hI ho ik `s ny KuS ˘KbrI dy, ivc myry nAlimlky `sy trM syvA kItI hY ijvyN koE p|utr aAp,yiptA dI syvA krdA hY= 23myrA `s^ t¨hA.y v|l CytIByj, dA erAdA hY= mYN `s^ `doN Byj idaMgA jdoNmY^ aAp,y nAl vAprn vAly hAlAtM bAry ptA l|gjAvygA= 24mY^ pRBU iv|c ivSvAs hY ik mYN vI CytI hIt¨hA.y kol aAvMgA=

25mYN mihsUs kItA hY ik epAFrodIt¨s ^ t¨hA.y kolByj,A zrUrI hY= `h msIh iv|c myrA BrA< e|k sATIsYink aty msIh dI sYnA iv|c e|k sh krmcArI hY=jdoN mYN zrUrt iv|c sI< t¨sIN `s ^ myrIaM lo/M dAiKaAl r|K, lE ByijaA sI= 26`h t¨hA^ sAiraM ^iml,A cAhu\dA hY= `h iFkrm»d hY ik`N ik t¨sIN jA,gX ik `h ibmAr sI= 27`h bhut bImAr sI atymrn hI vAlA sI= pr prmySr ny `s ^ imhr ivKAE=isrF `sy ^ hI nhIN< sgoN mY^ vI< tM jo mY^ hor`dAsI nA J|l,I pvy= 28es lE mYN jldI hI `s^t¨hA.y kol Byj irhA hM= jdoN t¨sIN `s^ vyKoNgy< tMt¨sIN e|k vAr Fyr KuS hovoNgy= aty myrI ic\tA vI GqjAvygI= 29es lE `s dA pRBU iv|c v|.y aAn\d nAls¨aAgt kro= eh inSict kr lvo ik t¨sIN `s vrgylokM dI e|zt krdy ho= 30`s ^ sitkAiraA jA,AcAhIdA ik`N ik `s ny msIh dI KAitr aAp,y pRA,dy, ij»nA k\m kItA= `sny myrI shAetA krn lEaAp,y Kud dy pRA, vI Ktry iv|c pA id|ty= tsIN aijhIshAetA myrI KAitr nhIN kr sky=

msIh hr g|l nAloN vDyry mh|tvpUr, hYes lE BrAvo aty BY,o< pRBU iv|c aAn\d mA,o=myry lE eh g|lM bAr bAr ilK,IaM koE tklIF

nhIN= eh t¨hA^ hor vDyry itaAr ho, iv|c mdd3

krngIaM= 2`nHM lokM toN huisaAr rho ijh/y bdkArIkrdy hn= `h ku%itaM vrgy hn= `h SrIr v|>,lE m»g krdy hn= 3pr asIN `h lok hM ijnHM dIs|cI s¨\nt hoE hY= asIN prmyS¨r dI `pAsnA `s dyaAtmy rAhIN krdy hM aty aAp,A ivSvAs aAp,y Kudiv|c r|K, dI bjAX msIh iwsU ivc r|Kdy hM= 4hAlMik mYN aAp,A BrosA aAp,y iv|c r|K skdA hM< pr mYNaijhA nhIN krdA= jykr koE socdA hY ik `h aAp,ABrosA aAp,y aAp iv|c r|K skdA hY< Fyr myry kol aAp,ABrosA aAp,y aAp iv|c r|K, lE v|D kAr, hn=5myrI s\unt j\mn toN bAad a|QvyN idn hI ho gE sI=mYN ibnwAmIn dy v\S ivcoN hM= mYN e|k whUdI hM atymyry mApy whUdI sn= mUsA dI SrHA myry lE bhutmh|tvpUr, sI< esy lE mYN e|k frIsI b, igaA=6mYN aAp,y whUdI Drm bAry b/A joSIlA sI= es lEmYN klIiswA ^ d\. id|ty= mYN b/y iDaAn nAl mUsA dISrHA dI pAlnA kItI aty iksy ^ vI myry SrHA ^ m»n,dy >\g iv|c koE doS nA l%iBaA=

7pr jo sArIaM cIzM e|k smyN iv|c myry lEmh|tvpUr, sn< a|j mYN `nHM cIzM ^ msIh dy kAr,ivarT krAr id\dA hM= 8es toN vI v|.I g|l eh hYik mYN aAp,y pRBU iwsU msIh dI `%tmtAE dy kAr,a|j t|k sB kAsy ^ hI, smJdA hM= `sy lE mYN sBkAsy ^ itaAg id|tA hY= aty mYN sB kAsy ^ kU/A hIsmJ, l|gA hM tM ik mYN msIh ^ pA skM= 9eh mY^msIh iv|c aty DrmI ho, iv|c mdd krdA hY= ehDArimktA SrHA dA anusr, krn toN nhIN aA`NdI<sgoN inhcA rAhIN prmyS¨r v|loN aA`NdI hY= prmyS¨rmY^ msIh iv|c myry ivSvAs rAhIN DrmI b,A`NdA hY=10mYN jo jAn,A cAhu\dA hM msIh aty `s SktI ^ ijsny `s ^ mØt toN `BAiraA hY= mYN msIh dy du|KM dABAgIdAr ho,A cAhu\dA hM aty `sdI mØt ivc `syijhA b,nA cAhu\dA hM= 11es trHM< mY^ `mId hY ikikvyN vI mYN `nHM iv|coN ho skdA hM jo mØt toN `BAryjA,gy=

qIcy `%pr phu\c, dA jtn12myrA eh BAv nhIN ik mYN pihlM hI iblkul `ho

ijhA b, igaA ijvyN prmyS¨r mY^ bnA`,A cAhu\dAsI= mYN hAly qIcy t|k nhIN phu\icaA= pr mYN `s qIcyt|k phu\c, lE inr\tr s\GrS kr irhA hM= ehisrF ehI kAr, hY ik msIh iwsU ny mY^ aAp,Ab,AeaA= 13BrAvo aty BY,o mYN jA,dA hM ik mYN hAlyt|k m\ijl ty nhIN phu\icaA= pr e|k g|l hY jo mYN

iFil|pIaM ^ 3:14-4:17 1224

hmySA krdA hM: mYN bItIaM g|lM ^ Bu|l cu%ikaA hM atymYN `s m»ijl ty a|p/n dI sKt koiSS kr irhA hM jomyry sAmH,y hY= 14mYN m\ijl ty a|p/n lE aty `henAm ij|t, lE lgAtAr koiSS kr irhA hM< ijsvAsty prmyS¨r sA^ msIh iwsU rAhIN s¨rg ^ bulAirhA hY= 15sA^ sAiraM ^< ijh/y aAtmk tOr ty pUrItrHM v|.y ho cu|ky hM< esy trHM hI soc,A cAhIdA hY= prjykr t¨sIN enHM iv|coN iksy g|l nAl vI sihmt nAhovo< tM prmyS¨r t¨hA^ eh spSq kr dyvygA= 16hrhAlt iv|c sA^ s|c dy rAh ty trnA jArI r|K,A cAhIdAhY jo asIN hu, t|k anusr, krdy aAX hM=

17BrAvo aty BY,o< myry `dAhr,M dA anusr, kro=`nHM lokM dA nrIK, kro ijh/y ny/tA nAl sA.y`dAhr,M dA anusr, krdy hn= ijvyN asIN ehrAh t¨hA^ ivKAX= t¨sIN vI `nHM vM{ anusr, kro=18bhut sAry lok msIh dI slIb dy duSm,M vM{ ij`Ndyhn= mYN kE vArI aijhy lokM bAry t¨hA^ d%isaA hY=aty hu, `nHM bAry d|s, l%igaM mY^ ro,A aA`NdA hY=19ijs rAh ty `h ij`N rhy hn `h rAh hY jo tbAhIv|l jMdA hY= `nHM dI Bu|K hI `nHM dA prmyS¨r hY=`nHM ^ `nHM g|lM ty aiBmAn hY ijh/IaM g|lM ty`nHM ^ SrmsAr ho,A cAhIdA hY= `h isrf duinaAvIcIzM bAry socdy hn= 20pr sA.I mAt BUmI s¨rgM iv|chY= asIN aAp,y mktIdAty dy srgM toN aA`, dI `.Ikkr rhy hM= sA.A mktI dAtA pRBU iwsU msIh hY= 21msIhsA.y BOitk SrIrM ^ aAp,y mihmAmE SrIr vMg bdldyvygA= `h eh `s SktI nAl krygA ijs nAl `hsArIaM cIzM ^ inw\tR, hyQ r|K, wog hY=

krn lE kuJ g|lMmyry ipaAry BrAvo aty BY,o mYN t¨hA^ pRym krdA hMaty thA^ iml,A cAhu\dA hM= tsIN mY KuSI id`

aty mY^ t¨hA.y `%ty mA, hY=ijvyN mYN t¨hA^ ikhA sI< vFAdArI nAl pRBU dA

anusr, krnA jArI r|Ko= 2mYN wUPdIaA aty s¨\t¨Ky ^e|k dUsry nAl sihmt ho, lE byntI krdA hY ik`Nik t¨sIN prmyS¨r nAl s\b\iDt ho= 3myry im|tro< ik`Nikt¨sIN myry nAl rl ky vfAdArI nAl syvA kItI hY eslE mYN thA^ enHM aØrtM dI aijhA krn ivc sAhetAkrn lE aAKdA hM= enHM ny klym»s nAl myry p|KoNaty myry hor sATIaM nAl imlky KuSKbrI FYlA`, iv|csKt imhnt kItI hY= `nHM dy nAm jIvn dI pustk*iv|c ilKy gX hn= 4hmySA pRBU iv|c aAn\d mA,o= mYNes ^ ifr aAKMgA< aAn\d mA,o=

4

5hr iksy ^ t¨hA.y inmR s¨BAa bAry jAn, id`=pRBU CytI aA irhA hY= 6kAsy dI vI ic\tA nA kro= pr hrhAlt iv|c< prmyS¨r ^ `h pu|CidaM hoeaM pRArTnAkro jo t¨hA^ lo/IdA hY= aty jdoN vI t¨sIN pRArTnA kro<`sdA S¨krAnA kro= 7prmyS¨r dI SMtI e»nI mhAn hYik es ^ sA.y mn smJ, lAek nhIN hn= pr `hSMtI msIh iwsU iv|c sA.y idlM aty mnM dI rKvAlIkrygI=

8BrAvo aty BY,o< `nHM g|lM v|l iDaAn id` jos|cIaM< sitkAr wog< shI< S¨D< ipaAr krn wog atypRs\sA wog hn= hmySA `nHM g|lM bAry soco jo `%tmaty pRS\sA wog hn= 9`h g|lM kro ijh/IaM t¨sIN mYToNis|KIaM aty pRApt kItIaM hn= `h g|lM kro jo t¨sINmYToN s¨,IaM aty jo g|lM mY^ kridaM vyiKaA prmyS¨rijh/A SMtI id\dA hY< t¨hA.y nAl hovygA=

pØlus ifil|pynI msIhIaM dA D\nvAd krdA10t¨sIN myry iht bAry socdy sI< pr t¨hA.y kol eh

ivKA`, dA mØkA nhIN sI= pr e|k vAr Fyr t¨sIN mY^mh|ttA dy,I S¨rU kr id|tI= es lE mYN bhut pRs\nhM= 11mYN eh g|lM t¨hA^ d|s irhA hM pr eh eslE nhIN ik mY^ koE cIz lo/IdI hY= mYN iksy vI trHMdIaM pirsiTtIaM iv|c< ijnHM iv|c mYN ij`NdA hM<s\t¨Sq ho,A is|K ilaA hY= 12mY^ ptA hY ik grIbIiv|c ikvyN rih,A cAhIdA hY aty amIrI iv|c ikvyNrih,A chIdA hY= mYN hr smyN aty hr pirsiTtI iv|cBAvyN rjyvyN iv|c rih,A pvy aty BAvyN BuKmrI iv|c<BAvyN amIrI iv|c rih,A pvy aty BAvyN grIbI iv|c=KuS rih, dA gupt rAj jA, ilaA hY= 13mY msIhrAhIN sArIaM g|lM kr skdA hM< jo mY^ bl bKSdAhY=

14pr eh c\gA sI ik m¨sIbtM iv|c t¨sIN myrI mddkItI= 15ifil|pY iv|c t¨sIN lokoN< wAd kro< jdoN mYN `%TypihlI vArI KuS ˘KbrI dA pRcAr kItA sI= jdoN mYNmYkdUinwA C%i.aA< thA.I hI e|klI klIiswA sI ijsnymyrI shAetA kItI sI=

16jdoN mYN T|slunIky iv|c sM tM bhut vArI t¨sIN myrylE lo/IdIaM cIzM ByjIaM sn= 17s|cm¨|c< eh nhINik mYN t¨hAToN s¨gAtM pRApt krnIaM cAhu\dA hM< pr mYNcAhu\dA hM ik t¨sIN `h lAB pRApt kroN ijh/A dy, toN

jIvn dI pustk prmyS¨r dI pustk ijs iv|c prmyS¨r dysAry cu,y hoX lokM dy nAm drz hn= pRkAS dI poTI 3:5;21:27

aA`NdA hY=

1225 iFil|pIaM ^ 4:18-2318myry kol sB kuJ zrUrt toN v|D hY= ijh/y dAn

tsIN epAFrodIts rAhIN Byjy `nHM myrIaM sArIaM lo/MdA pUrI trHM iKaAl riKaA= t¨hA.I dAt prmyS¨r ^c/AE sg\iDt blI vrgI hY= prmySr ny es ^ pRvAnkItA aty `h es nAl pRs\n hY= 19myrA prmySr msIhiwsU dI mihmA nAl bhut amIr hY= `h t¨hA.IaMsArIaM lo/M ^ aAp,I amIrI rAhIN pUrn krygA jomsIh iwsU iv|c `plbD hn= 20sA.y prmyS¨r aty

sA.y iptA dI hmySA hmySA lE mihmA hovy= aAmIn=21msIh iwsU iv|c prmySr dy smUh lokM ^ SBkAmnAvM=`h sAry BrA vI jo myry nAl hn< t¨hA^ aAp,IaMSBkAmnAvM Byjdy hn= 22prmySr dy sAry lok< KAskr`h ijh/y sIzr dy mihl iv|c hn< t¨hA^ aAp,IaMS¨BkAmnAvM Byjdy hn=

23pRBU iwsU msIh dI t¨hA.y sAiraM `pr ikrpAhovy=

1226

msIh iwsU dy rsUl pØl¨s vloN SuBkAmnAvM= mYYNixs lxI prmySr dA rsUl hM ik`N ik ixh prmySr

dI rzA sI= msIh iv|c sA.y BrA itmoiT`s v|loN vISuB kAmnAvM

2`nHM sAry piv|tr aty vFAdAr BrAvM ^SuBkAmnAvM ijh/y msIh iv|c inhcA r|Kdy hn atyijh/y kul¨|sY Sihr iv|c rih»dy hn= prmyS¨r sA.y iptA<v|loN t¨hA^ ikrpA aty SMtI=

3jdoN vI asIN t¨hA.y lE prmyS¨r a|gy pRArTnAkrdy hM< asIN hmySA sA.y pRBU iwsU msIh dy prmyS¨riptA dA D\nvAd krdy hM= 4asIN prmyS¨r dA SukrAnAkrdy hM ik`N ik asIN t¨hA.y msIh iwsU iv|c ivSvAsaty prmyS¨r dy smUh lokM lE pRym bAry sui,aA hY=5t¨hA^ ptA hY ik ijnHM cIjM dI t¨sIN aAs rKdy hot¨hA.y lxI svrg iv|c sur%iKat r|KIaM gEaM hn=t¨sIN `s aAs bAry `doN isiKaA jdoN t¨sIN s|cy `pdyS<KuS KbrI ^ s¨i,aA sI= 6ijh/I KuSKbrI t¨hA^ khIgE sI Fl dy rhI hY aty sArI dunIaM iv|c vD rhIhY= hu, t|k t¨hA.y nAl vI `hI g|l vAprI ijs smyNtoN t¨sIN KuS KbrI s¨,I aty prmyS¨r dI ikrpA bArys|cm¨|c smJ gX=

7tsIN prmySr dI ikrpA bAry sA.y sATI syvk epfRAstoN isiKaA= asIN `s ^ ipaAr krdy hM aty `h msIhdA e|k vFAdAr nokr hY= 8ixpAfRAs ny sA^ t¨hA.y `spRym bAry vI d%isaA ijh/A t¨hA^ piv|tr aAtmA pAsoNimilaA hY= 9ijs idn toN asIN t¨hA.y bAry ixh sBs¨i,aA hY asIN t¨hA.y lE pRArTnA krdy rhy hM= asINt¨hA.y lxI enHM g|lM dI pRArTnA kr rhy hM:

t¨hA^ `s bAry pUrA igaAn hovy jo prmySur cAhu\dAhY; t¨hA.y kol mhAn isaA,p aty aAtmk g|lM iv|csmJdArI hovy;

10t¨sIN aijhy >\g nAl jIvo jo pRBU ^ mAn ilaA`NdAhovy aty `s ^ hr trHM pRs»n krdA hovy; t¨sIN sBtrHM dy c\gy k»m kr skoN aty prmyS¨r dy pUrn igaAniv|c vD skoN;

kul¨|sIaM ^ p|tRI

111prmySr thA^ aAp,I mhAn SktI nAl bl bKSy

tM jo t¨sIN v|.y sbr nAl sArIaM tklIFM ^ J|lskoN=

Fyr aAn\d nAl< 12t¨sIN iptA dA SukrAnA kroNgy=`sny thA^ `h cIzM hAisl krn dy smr|T b,AixaAhY ijh/IaM `sny thA.y lxI itaAr kItIaM hn= `snyixh sB cIzM aAp,y `nHM lokM lxI itaAr kItIaMhn ijh/y roSnI iv|c rih»dy hn= 13prmyS¨r ny sA^`s SktI toN m¨kt krAeaA ijh/I hnyry ty SAsnkrdI hY= aty sA^ aAp,y ipaAry pu|tr dy rAj iv|cilaAeaA= 14`s pu|tr ny sA.y pApM dA m¨|l tAiraAhY< `s iv|c asIN aAp,y pApM toN bKSy gxy hM=

jdoN asIN msIh v|l dyKdy hM sA^ prmyS¨rnzr aA`NdA hY

15koxI vI ixnsAn prmyS¨r dA dIdAr nhIN krskdA= pr iwsU iblkul prmyS¨r vrgA hY= iwsU `nHMsArIaM cIzM dA hAkm hY jo sAjIaM gxIaM hn=16svrg iv|c jM DrtI `tlIaM cIzM< pRt|K cIzMjM apRt|K cIzM< is»GAsn aty aiDkAr< hAkm atySktIaM sArIaM cIzM `sy rAhIN aty `sy lxI sAjIaMgxIaM hn= 17koxI vI cIz sAjy jA, toN pihlM msIhe|Ty mojUd sI= aty `s dy kAr, sArIaM cIzM dI hoNdhY= 18msIh SrIr dA m¨KI hY= jo ik klIiswA hY= sBcIzM `s v|loN aA`NdIaM hn= aty `hI pihlM hY joik m¨rdy toN `BAiraA igaA sI< ixs lxI sArIaM cIzMiv|coN msIh sB toN m|htvpUr, hY= 19msIh iv|c pUrItrHM rih,< iv|c prmyS¨r dI KuSI sI= 20msIh rAhIN<prmyS¨r sArIaM cIzM< DrtI `%ty dIaM aty surgiv|c dIaM cIzM< Fyr aAp,y v|l vAps ilaA`,IaMcAhu»dA sI= prmyS¨r ny SMtI bnA`, duaArA msIh dylhU rAhIN< jo slIb `%ty .u%ilHaA sI< sArIaM cIzM dAmyl imlAp kr id|tA=

21atIt iv|c< t¨sIN prmyS¨r toN bhut dUr sI= t¨sINaAp,y mnM aty aAp,y idlM iv|c vI `s dy duSm,

1227 kul¨|sIaM ^ 1:22-2:15

sI= t¨hA.IaM bdkrnIaM ny sAbt kr id|tA ik ehs|c sI= 22pr hu, msIh ny t¨hA^ fyr prmyS¨r dyim|tr b,A id|tA hY= msIh ny aijhA `doN kItA jdoN`h SrIr DArI sI= msIh ny aijhA ixs lxI kItA tMjo `h t¨hA^ prmyS¨r a|gy piv|tr< doS riht< ibnAelzAm dy ilaA sky= 23msIh aijhA hI krygA tM jot¨sIN `s KuS KbrI iv|c ivSvAs krdy rho ijh/It¨sIN su,I hY= eh tM hI s»Bv hY jykr t¨sIN aAp,yinhcy iv|c tk/y ho,A jArI r|KoNgy aty `s `mId toNprHM nhIN hqoNgy jo KuSKbrI ny t¨hA^ id|tI hY= ixsyKuS KbrI dA pRcAr dunIaM dy smUh lokM ^ kItA igaAhY= ik mYN pØl¨s `sdA syvk hI b, igaA hM=

pØl¨s dA klIiswA lxI kArj24t¨hA.y lxI du|K J|l, iv|c mY^ KuSI hY= klIiswA

dI KAitr hAly msIh lE jo vI du|K bAkI hn< mYN `nHMtklIFM ^ aAp,y SrIr `%ty pRvAn krdA hM= mYN`sdy SrIr< klIiswA lxI tklIfM JldA hM= 25mYNklIiswA dA syvk b, igaA ik`N ik prmyS¨r ny mY^t¨hA.y lAB lE e|k KAs k»m krn lE id|tA hY= myrAkArj prmySr dy `pdyS ^ pUrI trHM d|s,A hY= 26ixh`pdyS `h gupt s|c hY jo sdIaM aty pI/HIaM t|klokM toN l¨koeaA hoeaA sI= pr hu, ixh s|c prmyS¨rdy piv|tr lokM ^ zAhr kItA igaA hY= 27prmyS¨r nyaAp,y lokM ^ eh ptA lgA`, dA inr,A kr ilaAik eh s|c ik»nA amIr aty mihmAmE hY= ixh gupts|c smUh kOmM lE hY= ixh scAxI Kud msIh hY ijsdA invAs t¨hA.y a»dr hY= mihmA lxI `h sA.I ixkoixk `mId hY= 28ixs lxI asIN lokM ^ msIh bArydsdy rih»dy hM= asIN hr e|k ^ tk/A krn aty hre|k ^ `pdyS dy, lE sArI isaA,p dA estymAlkrdy hM= asIN smUh lokM ^ prmyS¨r dI hjUrI iv|cilaA`, dI koiSS kr rhy hM= tM ik `h msIh dynim|t aAtmk tOr ty s»pUr, ho jA,= 29es m»tvnAl< mYN `s tAkt nAl s˘Kt imhnt krdA hM jomsIh mY^ id\dA hY= `h SktI myry jIvn iv|c kArjkr rhI hY=

mYN cAhU»nA ik t¨sIN ixh jA, lvo ik mYN t¨hA.IshAixtA krn lxI bhut sKt koiSS kr irhA

hM= aty mYN lA`idkIaM dy lokM aty `nHM hor lokM dIshAixtA krn lxI koiSS kr irhA hM ijnHM ny mY^kdy dyiKaA nhIN= 2mYN cAhu\dA hM ik `h mzbUt ho,aty pRym nAl ixkm¨|Q ho,= mYN aijhA es lE krirhA hM tM ik `h hONslym»d aty pRym nAl s»wukt

2

ho,gy= mYN `nHM ^ `s ivSvAs iv|c pUrI trHM amIrhoeaA dyK,A cAhu»dA hM jo smJdArI toN aA`NdA hY=aty mYN cAhu»dA hM ik t¨sIN pUrI trHM `s gupt s|c bAryjA, jAvoN jo prmyS¨r ny prgq kItA hY= eh s|cmsIh hI hY= 3msIh iv|c< isaA,p aty igaAn dy sAryKzAny l¨ky hoX hn=

4ixh g|lM mYN t¨hA^ ixs lxI d|s irhA hM tM jokoxI vI ivaktI t¨hA^ im|QIaM g|lM rAhIN mUrK nb,A sky ijh/IaM lgdIaM tM c\gIaM hn pr asliv|c JUQIaM hn= 5hAlM ik mYN t¨hA.y nAl< SrIr iv|cnhIN hM< myrA idl t¨hA.y nAl hY= mYN t¨hA.y c\gy jIvnaty msIh iv|c t¨hA.y tk/y ivSvAS ^ dyK ky KuS hM=

msIh iv|c ij`,A jArI rKo6t¨sIN iwsU msIh ^ pRBU vM{ kbUl kItA= es lxI

`s iv|c ij`,A jArI rKo= 7t¨hA.I iz»dgI `s tyinrBr krnI cAhIdI hY= aty j/HM msIh iv|c ho,IaMcAhIdIaM hn= ijvyN t¨hA^ isKAeaA igaA sI< aAp,yidlM ^ `s ivSvAs iv|c idR/H rih, id`= pRBU dyS¨krguzAr hovo=

8sAvDAn rho ik koE t¨hA^ glt ivcArM atyduinaAvI lokM dy inrArTk SbdM nAl kurAhy nA pAdyvy aijhy ivcAr lokM toN aA`Ndy hn< msIh v|loNnhIN= 9msIh iv|c prmyS¨r dI s»pUr,tA SrIrI rUpiv|c ij`NdI hY= msIh dy DrtI `prly jIvn iv|cvI aty msIh dy nim|t t¨sIN BrpUr ho= 10t¨hA.A jIvnmsIh nAl thA.y irSty iv|c pUrA hY= msIh smUh hAkmMaty SktIaM dA hAkm hY= 11msIh dy nimt tsIN v|KrItrHM dI su\nt vAly ho= `h su\nt iksy ivaktI dy h|ToNnhIN kItI gxI= msIh dI kItI su\nt rAhIN t¨sIN pApIaApy dI SktI toN mkt kIty gX ho= 12eh `doN vApiraAjdoN t¨hA^ bpitsmA id|tA igaA sI; t¨hA.A purA,AaApA mr igaA aty t¨sIN msIh dy nAl dFnAX gxysI= t¨sIN prmyS¨r dI SktI iv|c inhcA duaArA msIhdy nAl `BAry gxy sI= prmySr dI SktI `doN drSAxIgxI jdoN `s ny msIh ^ mOt toN `BAiraA sI= 13t¨sINaAp,y pApM kAr, aAtmk tOr ty mr gX sI= t¨sINaAp,y pApI aApy dy kAbU hyQ sI= pr prmyS¨r ny t¨hA^msIh smyt jIvn id|tA= aty t¨hA.y sAry pAp mAf krid|ty= 14prmyS¨r ny `h dstAvyz hqA id|tA ijs iv|csAry doS SAiml sn= `h elzAm es lE lgAXgX sn ik`N ik asIN mUsA dI SrHA ^ nhIN m»inaA=prmyS¨r ny es ^ lY ilaA aty es ^ slIb `%ty q\gid|tA= 15prmyS¨r ny slIb duaArA aAtmk hAkmM aty

kul¨|sIaM ^ 2:16-3:15 1228

SktIaM ^ hrA id|tA= Fyr `s ny `nHM ^ SrmsArkItA jdoN ik sArI dunIaM ny vyiKaA=

`nHM nymM ty nA c|lo ijh/y ixnsAn b,A`Ndy hn16iksy ^ vI aAp,y bAry eh prK, nA idP ik

tsIN kI KMdy aty pINdy ho aty whUdI `tsvM dA ansr,krn bAry< ijvyN am%iswA jM sbt= 17atIt iv|c ixhg|lM `s prCAvyN vrgIaM sn ijh/IaM ixhdrsA`NdIaM sn ik kI ho, vAlA hY= `h g|lM jo aArhIaM sn hu, msIh iv|c l|BdIaM hn= 18kuJ lokes trHM dA idKAvA krnA ps»d krdy hn ijvyN ik`h inmR hn aty dUtM dI pUjA krnI ps»d krdy hn=`h lok hmySA drSnM bAry g|lM krdy hn ijh/y`nHM ny vyKy hn= `nHM lokM ^ eh aAK, dI aAigaAnA idP< “t¨sIN glt ho ik`N ik t¨sIN eh g|lM nhINkrdy=” `h lok mUrKmE Gm». nAl BrpUr hn ik`Nik`h kyvl dunIaM dIaM cIzM bAry hI socdy hn= 19`hlok msIh nAl XktA iv|c nhIN ij`Ndy= msIh SrIrdA m¨KI hY= sArA SrIr msIh `|ty inrBr krdA hY=es lE SrIr dy sAry a»g ek|Qy ju/y hoX hn= e|kdUsry dA iDaAn r|Ko aty e|k dUsry dI mdd kro= ehSrIr ^ tAkt pRApt krn iv|c aty `sy >\g nAlvD, iv|c mdd krdA hY< ijvyN prmyS¨r cAhu»dA hY=

20t¨sIN msIh dy nAl mry aty dunIaM dIaM iBRSqSktIaM toN sut\tr kr id|ty gX sI= ixs lxI t¨sINixs trHM dA ivhAr ik`N krdy ho ijvyN tsIN es dunIaMdy hovoN aty enHM nymM dA an¨r, krdy hovoN= 21“es^ nA F/o”< “es dA suaAd nA vyKo”< “es ^ nA CUho”?22ixh sAry nym `nHM g|lM bAry hn= jo e|k vAr vrtoNkrn toN bAad nSq ho jMdy hn= ixh `h hukm aty`pdyS hn ijh/y lokM toN aA`Ndy hn= 23ixh nymsUJvAn jApdy hn= pr ixh nym mAnv-isrijt DrmdA a»g hn= `h lokM a|gy inmRtA dA idKAvA krdyhn aty `nHM toN aAp,y SrIrM ^ d\. duvA`Ndy hn=eh nym lokM ^ bdIaM krn toN rok, iv|c mddnhIN krdy jo `nHM dIaM pApI e|CvM krnIaM cAhu»dIaMhn=

t¨h.A msIh dy nimt nvM jIvnjykr t¨hA.A punr `%TAn msIh nAl hoeaA hY<tM surgI cIzM ^ pRApt krn dI koiSS kro= myrA

BAv hY `h cIzM ijh/IaM msIh dy pAs hn ijTy ik`h prmyS¨r dy s|jy pAsy bYQA hoixaA hY= 2svrg dIaMcIzM bAry hI soco< DrtI dIaM cIzM bAry nhIN= 3ik`N

3

ik t¨hA.A purA,A pApI aApA mr igaA aty t¨hA.A nvMjIvn msIh nAl prmySr iv|c r%iKaA igaA hY= 4msIhsA.A jIvn hY= jdoN `h fyr aAvygA< t¨sIN `s dImihmA iv|c SAiml hovoNgy= 5ixs lxI sArIaM m»dIaMg|lM aAp,y jIvn ivcoN k|> id`= `h hn: ijnsIpAp< anYitktA< lAlsA< burIaM e|CAvM aty lAlc joik mUrtI `pAsk hn= 6prmyS¨r dA gu|sA `nHM lokM tyaAvygA jo m»n, toN enkAr krdy hn=* 7atIt iv|c<t¨sIN aijhy lokM dA s»g kItA aty eh sArIaM g|lMkItIaM= 8pr hu, tsIN enHM sB g|lM ^ aAp,y jIvnivcoN bAhr k|> id`: nrAzgI< kRoD durBAvnA< dUsiraMdI bye|ztI krnA< aty g\dI BASA estymAl krnI=9e|k dUsry nAl JUQ nA bolo= ik`N? ik`Nik t¨sINaAp,A purA,A pApI jIvn C|. cuky ho aty `h g|lMC|. cu|ky ho jo t¨sIN pihloN krdy sI=

10hu, t¨sIN e|k nvM jIvn SurU kItA hY= aAp,ynvyN jIvn iv|c< t¨sIN idR/HtA nAl `s vrgy bn,lE< ijs ny t¨hA^ sAijaA hY< nvyN b,AX jA rhy ho=t¨hA.A nvM jIvn t¨hA^ prmyS¨r dA s|cA igaAnid\dA hY= 11ixs nvyN jIvn iv|c wUnAnIaM aty whUdIaMivckAr koxI a»tr nhIN= `nHM lokM ivckAr ijnHM dIsu\nt hoxI hY aty ijnHM dI sun\t nhIN hoxI< jM ijh/ylok iksy bAhrly dyS dy jM skUTI hn< koxI a»tr nhIN=aAzAd lokM aty gulAmM ivckAr koxI a»tr nhIN=pr\tU msIh `nHM smUh SrDAlUaM iv|c hY= aty msIhhI ijh/A srb `%c hY= 12ik`N ik t¨sIN prmyS¨r dycu,y hoX lokI ho= `s ny t¨hA^ piv|tr b,AeaA aty`h t¨hA^ ipaAr krdA hY= ixs lxI hmySA hmdrdI<ikrpA< inmRtA< s|jntA aty sbr nAl BrpUr rho=13e|k dusry nAl nArAz nA hovo< sgoN ix|k dUsry ^mAf kr id`= jy koxI ivaktI t¨hA.y nAl kuJ gltkrdA hY< `s ^ mAf kr id`= t¨hA^ hornM ^ `vyNm¨aAF kr dy,A cAhIdA hY ijvyN pRBU ny t¨hA^ m¨aAFkr id|tA= 14ixh sArIaM g|lM kro; pr sB toNm|htvpUr, g|l ixh hY ik ix|k dUsry ^ ipaAr kro=ipaAr hI `h tAkt hY jo t¨hA^ sAiraM ^ shI xyktAiv|c b\nHdI hY= 15jo SMtI msIh t¨hA^ id\dA hY `s ^aAp,y `%ty rAj krn id`= es krky hI thA^ sAiraM

t¨k 6 kuJ wUnAnI nklM jo/dIaM hn: “`nHM lokM dy iKlAFijh/y prmyS¨r dA hukm nhIN m»ndy=”

SrIr msIh dA aAtmk SrIr= ijs dA arT klIiswA–`sdy lok hn=

^ ix|k SrIr* iv|c ixk|QA kItA igaA hY= hmySA

1229 kul¨|sIaM ^ 3:16-4:18

SukrguzAr hovo= 16aAp,y a»dr msIh dI isiKaA ^amIrI nAl vs, id`= sArI isaA,p ^ ix|k dUsry^ `pdyS dy, aty e|k dUsry ^ mjbUt bnA`, lxIvrto= prmyS¨r ^ `dAr idlM nAl Bjn< Sbd atyaAtmk gIt gAP= 17jo kuJ vI t¨sIN aAKdy ho aty jokuJ vI t¨sIN krdy ho< eh pRBU iwsU dy nM iv|c ho,id`= sArIaM g|lM iv|c< iwsU rAhIN prmyS¨r iptA dADnvAd kro=

horM lokM nAl t¨hA.A nvM jIvn sMJA kro18ptnIP< aAp,y ptIaM dI aAigaA dA pAl, kro=

pRBU iv|c aijhA krnA hI QIk hY=19ptIP< aAp,IaMptnIaM ^ ipaAr kro aty `nHM nAl bdtmIzI nAkro= 20b%icP< hr g|l iv|c aAp,y mAipaM dA aAKAm»no= ixs nAl pRBU pRs»n hu»dA hY= 21iptAP< aAp,ybicaM ^ inrASAjnk nA b,AP= jy t¨sIN `nHM nAlizaAdA sKt hovoNgy tM `h koiSS krnI C|. dy,gy=

22nOkro< hr cIz iv|c aAp,y mAlk dA kih,A m»no=hmySA `hI kro jo thA.A mAlk thAToN krA`,A cAhu»dAhY< `doN vI jdoN `h t¨hA^ nhIN vyK irhA= lokM ^pRs»n krn dy `dyS nAl g|lM nA kro< pr `nHM ny pUryidloN pRBU ^ pRs»n krn lE kro= 23hr k»m ijh/At¨sIN kr rhy ho< aAp,I pUrI smrTA nAl kro= estrHM k»m kro ijvyN t¨sIN lokM lxI nhIN pRBU lxI krrhy ho= 24wAd rKo t¨sIN pRBU pAsoN aAp,A ixnAm hAislkrogy= `h t¨hA^ `ho dyvygA ijs dA `s ny t¨hA.ynAl vAadA kItA hY= eh pRBU msIh hY ijs dI syvAt¨sIN kr rhy ho= 25wAd rKo ik ijh/A ivaktI gltk»m krdA hY `s ^ `s dI gltI dI szA imlygI=aty pRBU hr ivaktI nAl ixko ijhA slUk krdA hY=

mAlko< aAp,y nokrM nAl nrm rho aty jo jAeztOr ty `nHM dA hY< `nHM ^ id`= wAd rKo ik

svrg iv|c t¨hA.A vI koxI mAlk hY=

pØl¨s msIhIaM ^ kuJ cIzM krn lxI aAKdA2a.ol pRArTnA kro aty jdoN tsIN pRArTnA kro< hmySA

cOks rho aty prmyS¨r dA SukrAnA kro= 3sA.y lxI vIpRArTnA kro= pRArTnA kro ik asIN msIh bAry `sgupt s|c dA pRcAr lokM ^ krn wog hoEX jo prmySrny sA.y ty prgq kItA hY= mYN es lE kYd iv|c hMik`N ik mYN es s|c dA pRcAr krdA hM= 4pRArTnA kroik mYN es bAry spSq tOr ty bol skM ijvyN mY^ bol,AcAhIdA hY=5gYr whUdIaM nAl isaA,p nAl vrtAPkro= aAp,y smyN ^ v|D toN v|D c\gI trHM vrto= 6jdoN

4

tsIN g|l bAt kro< thA^ hr smyN imhrbAn aty isaA,Aho,A chIdA hY= fyr t¨sIN hr ivaktI ^ `sy trHMjvAb dy skogy ijs trHA t¨hA^ dy,A cAhIdA hY=

pØl¨s dy s»gI lokM bAry Kbr7msIh iv|c e|k ipaArA BrA< tiKkus= `h myry nAl

pRBU lE k»m kridaM Brosywog syvk hY= `h t¨hA^myry bAry sArIaM KbrM dyvygA= ijh/IaM myry nAl vAprrhIaM hn= 8ixhI kAr, hY ik mYN `s ^ t¨hA.y v|lByj irhA hM= mYN cAhu»dA hM ik t¨sIN sA.IaM g|lM toNjA,U hovo= aty mYN `s ^ ixs lxI Byj irhA hM ik t¨sINhONslA rKo= 9mYN `s dy nAl `nyism¨s ^ vI Byj irhAhM= `h sA.y lE e|k vFAdAr aty ipaArA BrA hY=`h t¨hA.y smUh iv|coN e|k hY= t¨iKkus aty `nyism¨st¨hA^ `h sArA kuJ d|s dy,gy jo ixTy vApiraA sI=

10airstrKus v|loN SuBkAmnAvM= `h myry nAl kYdiv|c hY= mrkus< brnAbAs dy ccyrA BrA< v|loN vISuBkAmnAvM= mYN pihlM hI t¨hA^ `s bAry ihdAetMdy cu%ikaA hM jdoN `h aAvygA< `s dA saAgt kirP=11iwsU ijs ^ wUst¨s vI aAiKaA jMdA hY vI t¨hA^S¨BkAmnAvM ByjdA hY= isrf ixhI `h whUdIinhcAvAn hn ijh/y myry nAl prmyS¨r dy rAj lxIkArj kr rhy hn= `h myry lE skUn dA e|k sADnhn=

12ixpfRAs v|loN vI t¨hA^ SuBkAmnAvM= `h t¨hA.ysmUh iv|coN e|k hY aty msIh iwsU dy syvkM iv|coN e|khY= `h hmySA g\BIrtApUrvk prmySr ^ thA.y sAiraMlE pRArTnA krdA hY tM jo t¨sIN aAtmk tOr ty pUrItrHM vDo aty `h sArIaM cIzM pRApt kro jo prmyS¨rcAhu»dA hY ik t¨hA.y kol ho,= 13mY jA,dA hM ik `snyt¨hA.y lxI aty lA`idikwA aty hIXrpuils dy lokMlxI sKt imhnt kItI hY= 14dymAs aty sA.A ipaArAimtr vYd lUkA< S¨BkAmnAvM ByjdA hY=

15lA`idikwA iv|c BrAvM aty BY,M ^ myrIaMSuBkAmnAvM dy,IaM= aty n¨mfAs aty `s klIiswA^ ijh/I `s dy Gr nAl ju/dI hY< S¨BkAmnAvM aAKo=16jdoN ixh p|tr t¨hA^ su,AixaA jAvy ixs g|l ^ vIwkInI b,A` ik ixh lA`idikwA dI klIiswA ^su,AixaA jAvy= aty t¨sIN vI `h p|tr pi/HaA jo mYNlA`idikwA dI klIiswA ^ iliKaA= 17ariKpu|s ^aAKo< “`h k»m pUrA kry ijh/A pRBU ny tY^ id|tA hY=”

18mYN pØls SBkAmnAvM aAKdA hM aty ixs ^ aAp,yh|TIN ilK irhA hM= wAd r|Ko ik mYN kYd iv|c hM= prmySrdI ikrpA t¨hA.y a»g s»g hovy=

1230

p¯l¬¬s< islvAnus aty itmoiT`s v|loN T|sl¬nIkIaMdI klIiswA ^ S¬BkAmnAvM= `h klIiswA

prmySur iptA aty pRBU iwsU msIh dy nim|t hY= prmySrt¬hA^ ikrpA aty SMtI dyvy=

T|sl¬nIkIaM dA jIvn aty ivSvAs2jdoN asIN pRArTnA krdy hM tM hmySA t¬hA^ wAd

krdy hM aty t¬hA.y sAiraM lE asIN prmySur dADÈnvAd krdy hM< 3jdoN asIN prmySur aAp,y iptAa|gy pRArTnA krdy hM= asIN hmySA `nHM g|lM lEijh/IaM t¬sIN aAp,y ivSvAs rAhIN kItIaM hn<S¬krAnA krdy hM= aty `s kÈm lE ijh/A t¬sIN aAp,yipaAr sdkA kItA hY S¬krAnA krdy hM= asIN `s dAS¬krAnA krdy hM ik`N ik t¬sIN sA.y pRBU iwsU msIhiv|c aAp,I aAs lE mjbUt ho= 4BrAvo aty BY,oprmySr t¬hA^ ipaAr krdA hY= aty asIN jA,dy hMik `sny t¬hA^ aAp,y lok bnA`, lE cui,aA hY=5asIN t¬hA.y lE KuSKbrI ilaMdI= pr asINisrf SbdM dI vrtoN nhIN kItI= asIN `s KuS ùKbrI^ SktI nAl ilaMdA asIN es ^ piv|tr aAtmA dynAl ilaMdA aty v|D inSicttA nAl ik eh s|c sI=t¬sIN eh vI jA,dy ho ik jdoN asIN t¬hA.y nAlsM asIN ikvyN rihÈdy sM= asIN `sy trHM t¬hA.IshAetA krn lE itaAr ij`N rhy sM= 6es lEt¬sIN sA.y aty pRBU vrgy b, gX= t¬sIN bhut m¬SiklMrAhIN guzry pr fyr vI t¬sIN `pdyS ^ KuSI nAl pRvAnkItA eh KuSI t¬hA^ piv|tr aAtmA ny id|tI= 7t¬sINmkdUinwA aty aKAwA dy smUh SrDAlUaM lE e|kimsAl b, gxy= 8t¬hA.y rAhIN pRBU dy `pdyS mkdUinwAaty aKAwA iv|c fYl gX= aty t¬hA.A prmySur iv|civSvAs vI hr TM mShUr ho igaA= es lE sA^ivSvAs bAry kuJ kih, dI zrUrt nhIN= 9hr TM lokI`s c\gy >Èg bAry g|lM krdy hn ijs nAl t¬sIN sA.AsuaAgt kItA sI jdoN asIN t¬hA.y kol aAX sI= `hlok d|sdy hn ik ikvyN t¬sIN mUrtIaM dI pUjA C|.

T|sl¬nIkIaM ^ pihlI p|tRI

1 id|tI aty ij`Ndy aty s|cy prmySur dI syvA krnlE bdl gxy= 10t¬sIN mUrtIaM dI pUjA C|. ky prmySurdy pu|tr dI svrg ivcoN aAmd ^ `.Ik, l|gy=prmySur ny aAp,y pu|tr iwsU ^ m¬rdy toN `BAiraA=iwsU hI hY jo sA^ prmySur dy gu|sy toN bcAvygA jo ik aAirhA hY=

T|sl¬nIkIaM iv|c p¯l¬s dA kArjBrAvo aty BY,o< t¬sIN jA,dy ho ik t¬hA.I jgHAv|l sA.I fyrI asfl nhIN sI= 2t¬hA.y v|loN aA`,

to pihlM asIN ifil%pY iv|c kSq shAry= `%ToN dy lokMny sA.y iKlAf mÈdIaM g|lM aAKIaM= t¬sIN es bArysB kuJ jA,dy ho= aty jdoN asIN t¬hA.y kol aAxy bhutsAry lok sA.y iKlAf sn= pr sA.y prmySur ny dlyrb,n iv|c sA.I shAetA kItI= `sny t¬hA^ KuSKbrIdA pRcAr krn iv|c sA.I shAetA kItI= 3asIN lokM^ `tsAht krdy hM= sA^ iksy ny vI gumrAh nhINkItA hY= asIN duSq lok nhIN hM= asIN lokM ^ gumrAhkrn dI koiSS nhIN kr rhy= `nHM g|lM lE jo asINkr rhy hM sA.y eh mksd nhIN hn= 4nhINÚ asINKuSKbrI bAry boldy hM ik`Nik prmySr ny sA^ prKilaA hY aty sA^ KuSKbrI dA pRcAr krnA sONipaA hY=es lE jdoN asIN boldy hM asIN mnu|KM ^ KuS krndI koiSS nhIN krdy= asIN prmySr ^ KuS krn dIkoiSS kr rhy hu\dy hM= prmySr hI hY ijh/A sA.y idlM^ prKdA hY=

5t¬sIN jA,dy ho ik asIN kdy vI t¬hA.I `stitkrky t¬hA^ pRBAivt krn dI koiSS nhIN kItI= asINt¬hA.I Dn pRApt krn dI koiSS nhIN kr rhy= t¬hA.ykoloN CupA`, vAlI sA.I koE KudgrzI nhIN= prmyS¬rjA,dA hY ik eh s|c hY= 6asIN lokM v|looN `stit dIJAk nhI rKdy= asIN t¬hA.y v|looN jM iksy hor v|loN`stit dI JAk nhIN r|Kdy=

7asIN msIh dy rsUl hM= es lE jdoN asIN t¬hA.ynAl sM< tM t¬hA.y v|loN kItA hoeaA kÈm pRApt krn

2

1231 T|sl¬nIkIaM ^ 2:8-3:9

lE asIN aAp,A h|k vrt ilaA huÈdA= pr asIN t¬hA.ynAl bhut koml sM=* asIN `s dAE vMg sM jo KudaAp,y Coqy b|icaM dA iDaAn r|KdI hY= 8sA^ t¬hA.Abhut iDaAn sI= asIN KuSI KuSI t¬hA.y nAl prmySurdI KuSKbrI sMJI kItI= isrf ehI nhIN< ik`N j¬asIN t¬hA^ bhut ipaAr kItA asIN aAp,IaM izÈdgIaM^ vI t¬hA.y nAl sMJIaM krky bhut KuS sM= 9BrAvoaty BY,o mY jA,dA hM ik t¬hA^ sA.I sKt imhnt dAcytA hY= asIN aAp,I rozI roqI kumA`, lE idn rAtkÈm kItA= jdoN asIN t¬hA.y drimaAn prmySr dIKuSKbrI dA pRcAr kr rhy sM< asIN t¬hA.y iv|coN iksy`%pr vI boJ nhIN b,y=

10SrDAlUP< jdoN asIN t¬hA.y nAl sM< asIN piv|tr<DrmI aty doS riht izÈdgI vtIt kItI= t¬sIN jA,dyho ik eh s|c hY aty prmySur jA,dA hY ik eh s|chY= 11t¬sIN jA,dy ho ik asIN t¬hA.y iv|c hr e|k nAl`sy trHM dA slUk kItA ijho ijhA koE iptA aAp,yb%icaM nAl krdA hY= 12asIN t¬hA^ hONslA id|tA<t¬hA^ skUn id|tA< aty asIN t¬hA^ prmySr lE c\gIaMizÈdgIaM ij`, lE aAiKaA= prmySr t¬hA^ aAp,yrAj aty aAp,I mihmA v|l bulA`NdA hY= 13eh vIik< ijs trHA t¬sIN prmyS¬r dy sÈdyS ^ kbUilaA asINinrÈtr prmyS¬r dA S¬krAnA krdy rihÈdy hM= t¬sINsAToN eh sÈdyS s¬i,aA aty es ^ prmyS¬r dy SbdMvM{ kbUl ilaA nA ik ensAnI SbdM vM{= aty s|cm¬|ceh prmySr dA sÈdyS hY= aty eh sÈdyS t¬hA.y iv|ckÈm krdA hY jo SrDAlU ho=

14BrAvo aty BY,o< t¬sIN prmyS¬r dIaM klIiswAvMvrgy b, gX< jo ik msIh iwsU iv|c whUidwA iv|chn= whiUdaM iv|c prmySr dy lokM ny `uToN dy horwhUdIaM v|loN kSq shAry< aty t¬sIN aAp,y hI dyS dylokM v|loN vI kSq shAry= 15`nHM whUdIaM ny pRBU iwsU^ ktl kItA aty `nHM ny nbIaM ^ ktl kItA= aty`nHM whUdIaM ny sA^ `h kOm C|., lE mjbUr kItA=prmySr `nHM nAl KuS nhIN hY= `h smUh lokM dyivru|D hY=

16hMÚ `h sA^ gYr-whUdIaM ^ `pdyS dy, toN rok,dI koiSS krdy hn= asIN gYr-whUdIaM ^ es lEpRcAr krdy hM tM jo `nHM ^ bcAeaA jA sky= pr`h whUdI aAp,y hu, t|k kIty pApM iv|c hor pApjo/n dI koiSS kr rhy hn= hu, prmySr dA pUrA

pr ... koml sM kE wUnAnI nklM iv|c iliKaA hY: ÒprasIN b|cy b, jMdy hM=Ó

kroD `nHM `%pr hY=

p¯l¬s dI `nHM kol fyr jA, dI e|CA17BrAvo aty BY,o< asIN To/y smyN lE t¬hA.y koloN

al|g ho gxy sM= asIN t¬hA.y nAl nhIN sM pr sA.IaMsocM hmySA t¬hA.y nAl sn asIN t¬hA^ iml,A cAhuÈdyhM aty asIN t¬hA^ iml, lE bhut jtn kIty= 18hM<asIN t¬hA.y kol aA`,A cAhuÈdy sM= s|cm¬|c hI< mYN< pl¬sny< kE vArI aA`, dI bhut koiSS kItI pr SYtAn nysA^ rok ilaA= 19t¬sIN sA.I aAs< sA.I KuSI aty sA.AtAj ho ijs vAsty asIN `doN mA, krMgy jdoN sA.ApRBU iwsU msIh aAvygA= 20s|cm¬|c hI t¬sIN sA.I mihmAaty sA.I KuSI ho=

1-2asIN t¬hA.y kol nhIN aA sky< pr hor kuJ smMeÈtjAr krnA bhut aKA sI= es lE asIN fYslA

kItA ik itmoiT`s ^ t¬hA.y kol ByjIX ty aTyny iv|ce|kly rhIX= itmoiT`s sA.A BrA hY= `h prmySrlE sA.y nAl kÈm krdA hY `h iwsU msIh bAry KuSKbrIfYlA irhA hY= asIN itmoiT`s ^ t¬hA.y ivSvAs ^mjbUt bnA`, lE aty t¬¬hA^ aArAm dy, lEByijaA= 3asIN itmoiT`s ^ es lE ByijaA tM jot¬hA.y ivco koE vI `nHM m¬sIbtM toN prySAn nA hovyijh/IaM hu, sA^ hn= t¬sIN Kud jA,dy ho ik `hm¬sIbtM sA.y nAl vAprn vAlIaM hn= 4jdoN asINt¬hA.y nAl sM< asIN t¬hA^ d%isaA sI ik sA^ m¬SiklMdA sAmH,A krnA pvygA= aty t¬sIN j,dy ho ik ijvyNasIN thA^ aAiKaA sI eh `vyN hI hoeaA hY= 5ehIkAr, hY ik mYN itmoiT`s ^ t¬hA.y v|l ByijaA tM jo mYNt¬hA.y ivSvAs bAry jA,kArI hAisl kr skM= jdoNmYN hor eÈtjAr nA kr sikaA tM mYN `s ^ Byj id|tA=mY^ .r sI ik `h ijh/A lokM ^ prtA`NdA hY SAed`sny t¬hA^ prtAivaM nAl hrA id|tA hovy= fyr tMsA.I k/I imhnt bykAr ho gE hovygI=

6pr itmoiT`s t¬hA.y koloN sA.y kol vAps aA igaA=`h sA.y lE t¬hA.y ivSvAs aty pRym bAry KuS ùKbrIilaAeaA= `s ny sA^ d%isaA ik t¬hA.y kol hmySAsA.IaM c\gIaM wAdM hn= `sny sA^ d%isaA ik t¬hA^sA^ Fyr iml, dI bhut cAhnA hY= esy trHA< sA^ vIt¬hA^ iml, dI bhut cAhnA hY= 7es lE BrAvo atyBY,o< asIN t¬hA.y bAry t¬hA.y ivSvAs kAr, s¬KI hM=asIN tklIFM aty prySAnIaM nAl iGry hoEX pr asINhAly vI s¬KI hM= 8jykr t¬sIN idR/HtA nAl pRBU iv|cKloty hoN< Fyr sA.A jIvn s|cm¬|c BrpUr hY= 9tuhA.ykAr, sA^ aAp,y prmySur a|gy ik\nI KuSI hYÚ eslE asIN prmySur dA D\nvAd krdy hM= pr asINaAp,I sArI pRs\ntA lE `s dA kAFI D\nvAd nhIN

3

T|sl¬nIkIaM ^ 3:10-4:18 1232

kr skdy= 10asIN rAt idn t¬hA.y bAry pRArTnA krdyrihÈdy hM= asIN pRArTnA krdy hM ik asIN e|k vArfyr `Ty aA skIX ty t¬hA^ iml skIX t¬hA.y ivSvAs^ hor mjbUt bnA`, lE t¬hA^ sArIaM cIzM pRdAnkr skIX= 11asIN pRArTnA krdy hM ik sA.A prmyS¬rty iptA aty sA.A pRBU iwsU msIh t¬hA.y kol aA`,lE sA.A rAh b,AvygA= 12asIN pRArTnA krdy hM ikpRBU t¬hA.A ipaAr vDAvygA asIN pRArTAnA krdy hM ikprmyS¬r t¬hA.y pRym ^ e|k dUsry lE aty sAiraM lEhor ClkAvygA= asIN pRArTnA krdy hM ik t¬sIN sBlokM ^ `sy trHA ipaAr kro ijvyN asIN t¬hA^ krdyhM= 13asIN eh pRArTnA es lE krdy hM tM jot¬hA.y ihrdy mzbUt b,Axy jA sk,= Fyr t¬sIN sA.yprmyS¬r aty iptA a|gy piv|tr aty doS riht hovoNgyjdoN sA.A pRBU iwsU aAp,y sAry piv|tr lokM nAlaAvygA=

prmySur ^ pRsÈn krn vAlA jIvnBrAvo aty BY,o hu, mYN t¬hA^ kuJ hor g|lM bAryd|sdA hM= asIN t¬hA^ jIvn dA `h >Èg

isKAeaA hY jo prmyS¬r ^ pRsÈn krdA hY= aty asINjA,dy hM ik t¬sIN `sy >Èg iv|c ij`N rhy ho= hu,asIN t¬hA^ puCdy hM aty t¬hA^ pRBU iwsU dy nM iv|cesy >Èg iv|c v|D toN v|D ij`, lE `tsAht krdyhM= 2t¬sIN jA,dy ho ik jo g|lM asIN t¬hA^ krn lEaAKIaM asIN t¬hA^ `h g|lM pRBU iwsU dy aiDkArnAl khIaM sn= 3prmySr cAhuÈdA hY ik t¬sIN piv|trhovo= `h cAhuÈdA hY ik t¬sIN ijnsI pApM toN dUr rho=4prmySr cAhuÈdA hY=* ik t¬hA.y ivcoN hr koE aAp,ySrIr `ty kAbU rK,A isK lvy= aAp,y SrIr dAestymAl `s >Èg nAl kro ijh/A piv|tr atysitkArwog hY=

5aAp,y SrIr ^ ijnsI pAp lE nA vrto= ijh/ylok prmyS¬r ^ nhIN jA,dy aijhA krdy hn= 6esmAmly iv|c t¬hA.y iv|coN iksy ^ vI msIh iv|c aAp,yBrA dA kuJ burA nhIN krnA cAhIdA jM `sdA FAedAnhIN `QA`,A cAhIdA= ijh/y lok aijhA krdy hnprmySr `nHM ^ szA dyvygA= asIN es bAry t¬hA^pihlM hI d|s cu|ky hM aty cytAvnI dy cu%ky hM= 7prmySur

prmyS¬r cAhuÈdA hY prmyS¬r ^ aAdr jM prmyS¬r cAhu\dA hYik t¬hA.y iv|coN aAp,I ptnI nAl aijhy >Èg nAlo ij`,Ais|K lvy ijh/A piv|tr hY aty prmyS¬r ^ aAdr idÈdA hY=

ny sA^ piv|tr ho, lE s%idaA= `h nhIN cAhuÈdA ik

4

asIN pAp dA jIvn jIvIX= 8es lE ijh/A ivaktIes `pdyS ^ kbUl, toN enkAr krdA hY `h iksymnu|K dI nhIN sgoN prmySr dI av%igaA krdA hY=aty prmySur hI hY ijh/A t¬hA^ aAp,A piv|tr aAtmApRdAn krdA hY=

9msIh dy nimt t¬hA.y BrAvM aty BY,M lE t¬hA.ypRym bAry sA^ ilK, dI lo/ nhIN hY= prmySr ny pihlMhI t¬hA^ e|k dUsry nAl pRym krnA isKAeaA hY= 10atys|cm¬|c hI t¬sIN sAry mkdUinwA iv|c aAp,y BrAvMaty BY,M ^ ipaAr krdy ho= BrAvo aty BY,o hu, asINt¬hA^ `nHM ^ hor vDyry ipaAr krn lE `tsAihtkrdy hM=

11amn BrpUr jIvn ij`, lE jo kuJ vI t¬sINkr skdy ho `hI kro= aAp,y kArobAr dA iKaAl rKoaty aAp,I rozI kumA`, lE kÈm kro= asIN ehg|lM krn lE pihlM hI aAK cu|ky hM= 12jy t¬sINaijhIaM g|lM krogy tM `h lok vI ijh/y SrDAlUnhIN hn t¬hA.y jIvn >Èg dI e|zt krngy= atyt¬hA^ aAp,IaM lo/M lE hornM lokM `%pr inrBrnhIN ho,A pvygA=

pRBU dI aAmd13BrAvo aty BY,o asIN cAhuÈdy hM ik t¬sIN `nHM lokA

bAry jA, lvo ijh/y mr cu|ky hn= asIN nhIN cAhÈdy ikt¬sIN hornM lokM vMg `dAs hovo-`nHM lokM vMg ijnHMkol koE aAs nhIN hu\dA= 14asIN ivSvAs krdy hM ikiwsU miraA aty fyr m¬rdy toN `BAiraA igaA= eslE iwsU dy kAr,< prmySr iwsU smyt `nHM lokM ^fyr ilaAvygA ijh/y mr cu|ky hn= 15t¬hA^ ptA hY ikjo kuJ asIN hu, t¬hA^ d|s rhy hM pRBU dA aAp,A sÈdyShY= asIN ijh/y hu, ij`N rhy hM SAed `doN t|k ij`NdyrhIX jdoN t|k pRBU fyr vAps aAvygA= asIN ijh/y`doN ij`N rhy hovMgy< pRBU dy nAl hovMgy< pr `nHMlokM dy sAmH,y nhIN< ijh/y pihlM hI mr cu|ky hn=16pRBU Kud svrg toN hyQM aAvygA= `doN bhut v|.Ahukm aAvygA= eh hukm mhM dUt dI aAvAz iv|c atyprmySr dI tUrHI nAl hovygA= aty `h m¬rdA lok ijh/ymsIh iv|c sn pihlM `Brngy=

17`s toN mgroN< asIN sAry< ijh/y hAly t|k ij`NdyhM< `tMh `nHM lokM nAl e|kQy hovMgy ijh/y mr cu|kysn= sA^ bdlM nAl iljAeaA jAvygA aty hvA iv|cmsIh nAl imlAeaA jAvygA= aty asIN hmySA lEpRBU nAl aÈt tIk hovMgy= 18es lE e|k dUsry ^enHM SbdM rAhIN hOslA id`=

1233 T|sl¬nIkIaM ^ 5:1-28

pRBU dI aAmd lE itaAr rhohu, BrAvo aty BY,o< asIN mihsUs krdy hM ikt¬hA^ smyN aty itTI bAry ilK,A jrUrI hY= 2t¬sIN

bhut c\gI trHM jA,dy ho ik ijs idn pRBU fyr aAvygA`sy trHM hYrAn BiraA hovygA ijvyN `doN jdoN rAt vylycor aA`NdA hY= 3lokI kih,gy< ÒasIN amn iv|c hMaty sr|iKat hM=Ó `sy smyN bhut tyjI nAl tbAhI aAjAvygI= eh tbAhI `sy trHM aAvygI ijvyN a¯rt ^b|cy dy j\m, dIaM pI/M sih,IaM pYNdIaM hn= aty`h lokI nhIN bc,gy= 4pr t¬sIN BrAvo aty BY,o hnyryiv|c nhIN ij`Ndy= es lE `h idn t¬hA^ cor vMghYrAn nhIN krygA= 5t¬sIN sAry ijh/y roSnI iv|c ij`Nrhy ho< aty t¬sIN idn nAl sÈb\iDt ho= asIN rAt jMhnyry nAl sÈb\iDt nhIN hM= 6es lE sA^ hornMlokM vMg nhIN ij`,A cAhIdA= sA^ jAgy rih,AcAhIdA aty svY-kAbU ho,A cAhIdA hY= 7ijh/y lok sONdyhn< rAt ^ sOdy hn= ijh/y lok SrAb nAl bdmsthuÈdy hn< rAt ^ huÈdy hn= 8pr asIN tM idn vAly hM<es lE sA^ aAp,y-aAp `%pr kAbU rK,A cAhIdAhY= sA^ ivSvAs aty pRym ^ aAp,y s¬r%iKaA kvcvM{ pihn,A cAhIdA hY< aty m¬ktI dI aAs sA.A qopho,I cAhIdI hY= 9prmySr ny sA^ aAp,A kihr J|l,lE nhIN cui,aA= prmySr ny sA^ aAp,y pRBU iwsUmsIh rAhIN m¬ktI pA`, lE cui,aA= 10iwsU sA.ylE miraA tM jo asIN ek|Qy `sdy nAl ij`N skIX=jdoN `h aAvygA tM eh koE zrUrI nhIN ik asINij`Ndy hoEX jM mr cu|ky hoEX= 11es lE ijvyNt¬sIN pihlM hI kr rhy ho< e|k dUsry ^ hONslA atytAkt id`=

aAKrI `pdyS aty S¬BkAmnAvM12hu,< BrAvo aty BY,o< `nHM dI e|zt kro ijh/y

t¬hA.y drimaAn sùKt imhnt krdy hn< ijh/y t¬hA.I

5pRBU iv|c agvAE krdy hn= aty t¬hA^ `pdyS idÈdyhn= 13`nHM dI ez|t `s kÈm dI KAitr< e|k KAspRym nAl kro< ijh/A `h krdy hn= e|k dUsry nAlSMtI nAl rho=

14BrAvo aty BY,o< asIN t¬hA^ `nHM lokM ^ cytAvnIdy, lE aAKdy hM ijh/y kÈm nhIN krdy= `nHM lokMdI hONslA afzAE kro ijh/y .rdy hn= ijh/y kmzorhn `nHM dI shAetA kro= hr iksy nAl inmR hovo=15es g|l ^ wkInI b,A` ik koE vI ivaktI bdIdy bdly bdI nhIN krdA= sgoN esdI jgHA hmySA`hI krn dI koiSS kro jo e|k dUsry lE aty sAiraMlokM lE c\gA hY=

16hmySA KuS rho= 17kdy vI pRArTnA krnI n C|.o=18hr vyly prmySr dA DÈnvAd kro= ehI hY jo msIhiwsU iv|c prmySr t¬hAToN cAhuÈdA hY=

19piv|tr aAtmA dy kArj ^ nA roko= 20ag\mI vAkM^ eÈJ nA smJo ijvyN ik `h mh|tvhI, ho,= 21prhr g|l dI prK kro= jo c\gA hY `s ^ r|K lvo=22aty hr pRkAr dI bdI toN dUr rho=

23asIN pRArTnA krdy hM ik amn dA prmySr Kudt¬hA^ `sy dA ho, lE piv|tr b,Avy= asIN pRArTnAkrdy hM ik t¬hA.A aAtmA aty jIvn aty SrIr sA.ypRBU iwsU msIh dy aA`, t|k s¬r%iKat aty doS rihtrih,=

24`h prmySr ijsny t¬hA^ s|dA id|tA hY t¬hA.ylE eh krygA= t¬sIN `s iv|c ivSvAs r|K skdy ho=

25BrAvo aty BY,o ikrpA krky sA.y lE pRArTnAkro= 26jdoN t¬sIN ek|Qy hovoN tM sAry BrAvM aty BY,M^ e|k piv|tr cu\m, nAl S¬BkAmnAvM id`=

27mYN t¬hA^ pRBU dy eKitaAr nAl msIh iv|c sAryBrAvM aty BY,M ^ eh p|tr p/H ky s¬nA`, lEaAKdA hM=

28sA.y pRBU iwsU msIh dI ikrpA t¬hA.y nAl hovy=

1234

pl¬s< islvAnus aty itmoiT`s v|loN T|sl¬nIkIaMdI klIiswA ^ SuBkAmnAvM t¬sI lok prmySr<

sA.y iptA< aty pRBU iwsU msIh dy iv|c ho=2prmySr< sA.y iptA aty pRBU iwsU msIh v|loN t¬hA.y

ty ikrpA aty SANtI hovy=3BrAvo aty BY,o< asIN t¬hA.y lxI hmySA prmySr dA

SkrAnA krdy hM= aty sA^ ixh krnA cAhIdA hY ik`Nik sA.y lxI ixh QIk hY ik`Nik t¬hA.A ivSvAs vD-f|ulirhA hY aty `h ipaAr ijh/A t¬hA.y iv|coN hr koxIixk dUsry ^ krdA hY< `h vI vD-f|ul irhA hY= 4ixslxI asIN prmyS¬r dIaM klIiswAvM iv|c GmÈ. krdyhM ik t¬sIN ikvyN tk/y rihÈdy ho aty inhcA r|Kdy ho=tusIN stAX jA rho ho= aty t¬sIN bhut sArIaM muSiklMrAhIN l\G rhy ho pr t¬sIN tk/y rho aty aAsTA r|Ko=

p¯l¬s prmySr dy inr,y bAry d|sdA hY5ixh ixs g|l dA pRmA, hY ik prmySr aAp,y inr,y

iv|c shI hY prmySur cAhuÈdA hY ik t¬sIN `sdy rAj dywog hovo= t¬hA.IaM tklIfM `s rAj lxI hn=6prmySur `hI krygA jo shI hY `h `nHM lokM ^ tklIfMdyvygA ijh/y t¬hA^ tklIFM idÈdy hn= 7aty prmySurt¬sM lokM ^ ijh/y kSq iv|c ho< SMtI dyvygA aty `hsA^ SMtI dyvygA prmySr sA^ eh shAixtA `doNdyvygA jdoN sA^ pRBU iwsU pRgq hovygA iwsU aAp,ySktISAlI dUtM dy nAl svrg ivcoN aAvygA= 8`hsvrg ivcoN bldI hoxI a|g nAl `nHM lokM ^ szAdy, lxI aAvygA ijh/y prmySur ^ nhIN jA,dy= `h`nHM ^ szA dyvygA ijh/y sA.y pRBU iwsU msIh dIeÈjIl ^ nhIN mÈndy= 9`nHM lokM ^ aijhI tbAhIvAlI szA id|tI jAvygI ijh/I hmySA jArI rhygI `nHM^ pRBU dy nAl rih, dI ixjAjt nhIN imlygI `nHMlokM ^ `sdI mhAn SktI toN dUr riKaA jAvygA==10ixh `s idn vAprygA jdoN sA.A pRBU iwsU aAvygA=iwsU mihmAmE ho, lE aAp,y piv|tr lokM smytaAvygA= `h sAry lok< ijnHM ny ivSvAs kItA< hYrAn ho

T|sl¬nIkIaM ^ d¡jI p|tRI

1 jA,gy jdoN `h iwsU ^ vyK,gy= t¬sIN aAsTAvAnM dy`s smUh iv|c hovoNgy< ik`Nik tusIN `nHM g|lM iv|civSvAs kItA ijh/IaM asIN t¬hA^ d|sIaM sn=

11ixsy lxI asIN hmySA t¬hA.y lxI pRArTnA krdyhM= asIN aAp,y prmySr ^ byntI krdy hM ik `hc\gy >\g nAl ij`, iv|c t¬hA.I mdd kry< ijs ^ij`, vAsty `s ny t¬hA^ s%idaA hY= t¬hA.y aÈdr dIc\igaAxI t¬hA^ c\gA krn lE hONslA idÈdI hY atyt¬hA.A ivSvAs t¬hA.y pAsoN k\m krvA`NdA hY asINpRArTnA krdy hM ik prmySur t¬hA^ aAp,I SktI nAlixnHA g|lM ^ hor vDyry krn iv|c shAxI hovygA=

12asIN enHM sB g|lM lE eslE pRArTnA krrhy hM tM ik sA.y pRBU iwsU msIh dA nAm t¬hA.y iv|cmihmA mE ho sky aty t¬sIN `s iv|c mihmA hAislkr skdy ho= eh mihmA sA.y prmyS¬r aty pRBU iwsUmsIh dI ikrpA v%loN aA`NdI hY=

burIaM GqnAvM vAprngIaMBrAvo aty BY,o< asIN t¬hA^ sA.y pRBU iwsU msIhdy aA`, bAry d|s,A cAhuÈdy hM= asIN t¬hA.y nAl

`s smyN bAry g|l krnA cAhuÈdy hM jdoN asIN `s iv|ciml ky ixk|Qy hovMgy= 2aAp,y mnM iv|c prySAn nAhovo aty GbrAP nA jykr t¬sIN s¬,oN ik sA.y pRBU dAidn pihlM hI aA cu|kA hY= koE eh g|l agÈm vAkjM s\dyS iv|c vI aAK skdA hY= jM t¬sIN es bAry iksyic|QI iv|c p/HoN jo ik koE dAvHA kr skdA hY ik `hp|tr sA.y v|loN hY= 3iksy vI ivaktI ^ aAp,y aAp ^mUrK nA bnA`, id`= pRBU dA idn `doN t|k nhINaAvygA jdoN t|k ivdRoh nhIN huÈdA aty kuDrmI jo nrknAl s\b\iDt* hY< pRgq nhIN huÈdA= 4kuDrmI prmyS¬rnAmIN hr cIz dA jM koE vI cIz ijs dI lok `pAsnAkrdy hn ivroDI hY= aty `s kuDrmI ny aAp,y aAp^hr `s cIz nAloN; ijs ^ prmySr aAKdy hn jM ijs

nrk nAl s\b\iDt a|KrI tOr ty< Ò`h tbAhI dA pu|tr hY=

dI lok `pAsnA krdy hn< aAp,y aAp ^ `%cA b,AeaA

2

1235 2 T|sl¬nIkIaM ^ 2:5-3:9

hY aty bdI dA `h mAnv prmySr dy mÈdr iv|c vIjMdA hY aty `Ty bYQdA hY fyr `h aAKdA hY ik `hprmySr hY=

5mYN t¬hA^ pihlM hI ikhA sI ik jdoN mYN hAly t¬hA.ynAl sM ik eh sB g|lM vAprngIaM kI tuhA^ wAdhY? 6aty t¬sIN jA,dy ho ik kuDrmI ^ hu, ikh/I cIzrok rhI hY `s^ hu, ixs lxI roikaA jA irhA hY ik`h shI smyN pRgq hovy= 7bdI dI gupt SktI hu,pihlA hI s\sAr iv|c kArj kr rhI hY pr ixTye|k aijhA vI hY ijh/A bdI dI es gupt SktI ^rok irhA hY= `h ixs^ `doN t|k rokdA rhygA jdoNt|k `h hqAeaA nhIN jMdA= 8FyrkuDrmI pRgq hovyygAaty pRBU iwsU msIh `s kuDrmI ^ aAp,y mUÈh ivcoinkl, vAly sAh nAl mAr dyvygA= pRBU iwsUkuDrmI ^ aAp,I mihmAmE aAmd nAl tbAh krdyvygA= 9kuDrmI SYtAn dI SktI nAl aAvygA= `skol bhut v|.I SktI hovygI< aty `h kE trHM dy JUQykirSmy< inSAn aty ac\By krygA=

10kuDrmI `nHM lokM nAl DoKA krn lxI hr trHMdA Cl kpq krygA ijh/y pihlM hI guaAcy hoxy hn`h lok ixs lxI guaAcy hoxy hn ik`N ik `nHM ny s|c^ ipaAr krn toN ixnkAr kItA hY jy `h s|c ^ ipaArkrdy= `h bc jMdy= 11pr `nHM lokM ny s|c ^ ipaArkrn toN ixnkAr kItA ixs lxI prmySur `nHM v|laijhI SktI SAlI cIz ByjdA hY ijh/I `nHM ^ s|cto dUr lY jMdI hY prmySur ixh SktI `nHM v|l ixslxI ByjdA hY tM jo `h iksy aijhI cIz iv|c ivSvAskrn ijh/I s|c nhIN hY=

12ixs lxI `h sAry lok ijh/y s|c iv|c ivSvAsnhIN krdy `nHM dA inr,A doSIaM vMg hovygA= `nHMny s|c iv|c ivSvAs nhIN kItA< eslE `nHM ny bdIkridaM aAn\d mAi,aA=

t¬hA^ m¬ktI lxI cui,aA igaA hY13BrAvo aty BY,o pRBU t¬hA^ ipaAr krdA hY prmySur

ny SurU toN hI t¬hA^ bcA`, lxI cu, ilaA sI ixslxI sA^ hmySA t¬hA.y lxI prmySr dA SukrAnA krnAcAhIdA hY= ijh/A aAtmA tuhA^ piv|tr b,A`NdA hY`s krky aty t¬hA.y s|c ty ivSvAs krn krky< tuhA^bcA ilaA igaA hY=

14prmySur ny t¬hA^ ixh m¬ktI hAisl krn lxIs%idaA sI `sny t¬hA^ `s KuS KbrI dI vrtoN rAhINs%idaA sI ijs dA asIN pRcAr kItA= prmySur ny t¬hA^ixs lxI s%idaA sI tM jo t¬sIN sA.y pRBU iwsU msIh dI

mihmA iv|c ih%sydAr ho skoN 15ixs lxI BrAvo atyBY,o mzbUtI nAl Klovo aty `nHM `pdySM iv|c ivSvAskrdy rho ijh/y asIN t¬hA^ id|ty hn asIN t¬hA^ `h`pdyS aAp,y BAS, iv|c aty t¬hA^ ilKy aAp,y p|trMiv|c id%ty sn=

16-17asIN pRArTnA krdy hM ik pRBU iwsU msIh Kudaty prmySr sA.A iptA t¬hA.y idlM ^ suK dyvygA atyt¬hA^ hr c\gI g|l iv|c jo< t¬sIN krdy aty aAKdy ho<bl bKSy sn= prmyS¬r ny sA^ ipaAr kItA= aAp,IikrpA rAhIN `s ny sA^ c\gI aAs aty aArAm id|tA hYijh/A amr hY=

sA.y lxI pRArTnA kroaÈtkAr< BrAvo aty BY,o< sA.y lxI vI pRArTnAkro= pRArTnA kro ik pRBU dy `pdyS CytI fYl,y

jArI rih,= pRArTnA kro ik lok `nHM `pdySM ^ `sytrHM mA, dy, ijvyN ik eh t¬hA.y nAl vApiraA=2aty pRArTnA kro ik asIN bury aty bd vAly lokM toNsuriKat rhIxy= ijvyN ik t¬sIN jA,dy ho< sAry lokI pRBUiv|c ivSvAs nhIN r|Kdy=

3pr pRBU vfAdAr hY= `h t¬hA^ tAkt dyvygA atyt¬hA^ duSq (SYtAn) toN bcAvygA= 4pRBU sA^ ivSvAsidÈdA hY ik t¬sIN `hI g|lM kr rhy ho jo asIN t¬hA^khIaM= aty asIN jA,dy hM ik t¬sIN enHM g|lM ^lgAtAr krdy rhoNgy= 5asIN pRArTnA krdy hM ik pRBUt¬h.y ihridaM ^ prmySur dy ipaAr aty msIh dysbr v|l jA, lxI agvAxI krygA=

k\m dA Frz6BrAvo aty BY,o asIN aAp,y pRBU iwsU msIh dy

aiDkAr rAhIN t¬hA^ ixh aAdyS idÈdy hM ik hr `sSrDAlU toN dUr rho ijh/A k\m krn toN ixnkAr krdAhY `h lok ijh/y k\m krn toN ixnkAr krdy hn< `nHM`pdySM ty aml nhIN kr rhy ijh/y asIN `nHM ^id|ty sn= 7t¬sIN aAp hI jA,dy ho ik t¬hA^ vI `sytrHM rih,A cAhIdA hY ijvyN asIN rihÈdy hM jdoN asINt¬hA.y nAl sM asIN aAlsI nhIN sM= 8aty jdoN vIasIN iksy dUsry ivaktI dA Bojn KADA asIN hmySA`sdI kImt id|tI< asIN sùKt imhnt kItI tM joasIN t¬hA.y iksy lxI vI kSq dA kAr, nA b,IX=asIN lgBg idn rAt k\m krdy rhy= 9sA.y kol t¬hA^sA.I shAetA krn lxI aAK, dA aiDkAr sI= prasIN aAp,A iDaAn r|K, lxI k\m kItA tM ik asIN

3

2 T|sl¬nIkIaM ^ 3:10-18 1236

t¬hA.y lxI anusr, krn dA ix|k `dAhr, b,skIxy=

10jdoN asIN t¬hA.y kol sM asIN t¬hA^ ixh inwmid|tA sI: Òjy koxI ivaktI k\m nhI krdA< tM `hBojn vI nhIN krygA=Ó

11asIN su,dy hM ik t¬hA.y smUh iv%coN kuJ lok k\mkrn toN ixnkAr krdy hn= `h kuJ nhIN krdy aty`h lok aAp,y aAp ^ hornM lokM dy jIvn iv|c ruJAErKdy hn=

12asIN `nHM lokM ^ h¬km idÈdy hM ik `h hornM ^kSq dy,A b\d kr dy, aty asIN pRBU iwsU msIh dy nMiv|c `nHM ^ k\m krky aAp,A Bojn kmA`, dI byntIkrdy hM= 13BrAvo aty BY,o< c\igaAE kridaM nAT|ko=

14jykr koxI ivaktI ijs bAry asIN es ic|QI iv|ciliKaA hY `s ^ nhIN mÈndA< tM `s dA iDaAn r|Ko=

`s ivaktI nAl s\gt nA kro= tM jo `h SrimÈdAhovygA= 15pr `s ^ eÈJ krAr nA id` ijvyN ik `ht¬hA.A duSm, hovy= sgoN `s ^ e|k BrA vM{ ictAvnIid`=

aAKrI Sbd16asIN pRArTnA krdy hM ik SMtI dA pRBU t¬hA^

hmySA SMtI dyvy= asIN pRArTnA krdy hM ik `h t¬hA^hr smyN aty hr trHM nAl SMtI dyvy= pRBU t¬hA.y sAiraMdy aÈg s\g rhy=

17mYN p¯l¬s hM< aty mYN ixh S¬BkAmnAvM aAp,y Kuddy h|TIN ilK irhA hM= myry sAry p|trM `%ty ixh KAsinSAn hY aty eh drSA`Ndy hn ik `h myry v|loNhn= mYN evyN hI ilKdA hM=

18sA.y pRBU iwsU msIh dI ikrpA t¬hA.y sAiraM nAlhovy=

1237

msIh iwsU dy rsUl< pOl¨s v|loN SuB kAmnAvM= mYNsA.y m¨ktIdAtA prmyS¨¨r dy aAdyS aty sA.I aAs

msIh iwsU v|loN rsUl hM=2itmoiT`s ^= tU\ mY^ inhcA iv|c e|k s|cy pu|tr

vrgA hYN= prmyS¨¨r iptA aty sA.y pRBU msIh iwsU v|loNtY^ ikrpA< imhr ty SMtI=

JUQy `pdyS bAry cytAvnI3mYN cAhu»dA hM ik t¨sIN afs¨s iv|c Qihro= jdoN mYN

mkdUinwA iv|c igaA sM tM mYN t¨hA^ aijhA krnlE aAiKaA hY= aFs¨s iv|c kuJ lok JUQIaM g|lM dA`pdyS dy rhy hn= `Ty Qihro tM jo t¨sIN `nHM lokM ^JUQIaM g|lM dy `pdyS dy, toN ruk, dA aAdyS dyskoN= 4`nHM lokM ^ `nHM khA,IaM ty smM nA brbAdkrn lE kho ijh/IaM s|cIaM nhIN hn aty nAmMdIaM v|.IaM p|tRIaM `%ty pirvArk ethAs nAls\b\iDt hn= `h cIzM kyvl vAd ivvAd K/A krdIaMhn= `h g|lM prmyS¨¨r dy kArj iv|c shAetA nhINkrdIaM= prmyS¨¨r dA kArj tM ivSvAs rAhIN hu»dAhY= 5es aAdyS dA qIcA lokM ^ ipaAr BAvnA r|KnnAl s\b\D r|KdA hY= es ipaAr ^ hAisl krn lElokM ^ aAp,A idl S¨D r|K,A pvygA `nHM ^ `ho kuJkrnA cAhIdA hY ijh/A `nHM dI smJ an¨sAr shI hY<aty `nHM ^ s|cA ivSvAs r|K,A cAhIdA hY= 6kuJ lokMny eh g|lM nhI kItIaM= `h dUr cly gxy sn atyhu, `h `nHM cIzA bAry g|lM kr rhy hn ijh/IaMinrArTk hn= 7`h lok nym dy `pdySk b,nA cAhu»dyhn= pr `h nhIN jA,dy ik `h iks bAry g|lM krrhy hn= `h tM `nHM g|lM ^ smJdy vI nhIN ijnHMbAry `h p|ky Brosy nAl g|lM kr rhy hn=

8asIN jA,dy hM ik jy koE ivaktI shI >\g nAlSrHA dI vrtoN krdA hY tM SrHA c\gI hY= 9asIN eh vIjA,dy hM ik SrHA c\gy lokM lE nhI b,AE gE=sgoN `nHM lokM lE b,AE gE hY ijh/y SrHA dy ivru|Dhn aty `nHM lokM lE ijh/y SrHA ^ m»n, toN enkArI

itmoiT`s ^ pihlI p|tRI

1 hn= SrHA `nHM lokM lE b,AE gE hY ijh/yprmyys¨r dy i˘KlAF hn< `nHM lE jo pApI hn< `nHMlE ijh/y apiv|tr hn< `nHM lE ijh/y mzhb dyiKlAF hn< `nHM lE ijh/y aAp,y mAtA iptA ^ mArdyhn< KUnIaM lE< 10`nHM lE ijh/y ijnsI pAp krdyhn< smil\gIaM lE< `nHM lE ijh/y gulAmM ^ vycdyhn< JUiQaM lE< `nHM lE ijh/y kichrI iv|c JUQboldy hn< aty `nHM lE ijh/y prmyS¨¨r dy `pdyS dyi˘KlAF g|lM krdy hn= 11eh `pdyS `s KuS˘KbrIdA a»g hY ijh/I mY^ prmyS¨¨r ny horM ^ dy, lEpRdAn kItI sI= mihmAmE KuSKbrI BAgSAlI prmySrv|loN hY=

prmyS¨¨r dI imhr lE S¨krAnA12mYN msIh iwsU< sA.y pRBU< dA S¨krAnA krdA hM

ik`Nik `sny myry `%pr BrosA kItA aty mY^ `s dIsyvA krn lE eh kArj id|tA= `hI mY SktI pRdAnkrdA hY= 13atIt iv|c< mYN msIh dy ivru|D boldA sM ty`s ^ d». id|ty aty mYN `s ^ du|K phu»cAe!= prprmyS¨¨r ny mY^ aAp,I imhr ivKAE ik`N ik mYN nhINjA,dA sI ik mYN kI kr irhA sM= eh g|lM mYN `doNkItIaM sn jdoN myry a»dr ivSvAs nhIN sI= 14prsA.y pRBU dI ikrpA mY^ pUrI trHM id|tI hoE sI< atyikrpA dy nAl ivSvAs aty `h ipaAr aAeaA jomsIh iwsU iv|c hY=

15jo kuJ mYN aAK irhA hM s|c hY aty eh pUrI trHMkbUl kr lY, dA aiDkArI hY= msIh iwsU es dunIaMiv|c pApIaM ^ bcA`N, lE aAeaA= aty mYN `nHMpApIaM ivcoN sNB toN burA sM= 16pr mY^ dwA ivKAEgE= tM jo msIh iwsU myry iv|c ivKA sky ik `s dAsbr asIm hY= msIh ny aAp,A sbr myry< sB pApIaMtoN gX guzry< ty ivKAeaA= iwsU cAhu»dA sI ik mYN `nHMlokM lE e|k imsAl b,M ijh/y `s iv|c ivSvASkrdy hn aty sd jIvn pRApt krdy hn= 17`sbAdSAh ^ mihmA ty snmAn ijh/A sdIvI tOr ty

1 itmoiT`s ^ 1:18-3:6 1238

rAj krdA hY= `s ^ tbAh nhIN kItA jA skdA atynA hI dyiKaA jA skdA hY= isrf prmyS¨¨r ^ hI sdAaty sdA lE sitkAr aty mihmA= aAmIn⁄

18itmoiT`s< t¨sIN myry lE e|k pu|tr vMg ho= mYNt¨hA^ aAdyS dy irhA hM= eh aAdyS `nHM ag»mI vAkMdy ansAr hY ijh/y atIt iv|c t¨hA.y s\b\D iv|c d|sygX sn= mYN eh g|lM t¨hA^ es lE d|s irhM hM tMjo t¨sIN `nHM ag\m vAkM an¨sAr clo aty ivSvAslE sfl wu|D l/o= 19ivSvAs iv|c siTr rho< aty`s dy aADAr ty jI, ijs ^ t¨sIN m»no ik shI hY= kuJlokM ny aijhA nhIN kItA< es lE `h aAsTA toNi.|g gX= 20huimnAwus aty isk\dr `nHM lokM iv|coNhn ijnHM ny eh kItA hY= mYN `nHM ^ SYtAn ^ dy id|tAhY tM jo `h prmyS¨¨r dy i˘KlAF nA bol,A is|K,gy=

aAdmIaM ty aØrtM lE kuJ inrdySsB toN pihlM< mYN thA^ srbt lokM lE pRArTnAkrn lE aAKdA hM= sAry lokM lE prmyS¨¨r

nAl g|l kro= `s koloN `h cIzM m»go ijh/IaM lokM^ lo/INdIaM hn< aty `s dA S¨krAnA kro= 2rAijaMaty `nHM sAiraM lokM lE pRArTnA kro ijnHM kolaiDkAr dIaM pdvIaM hn= `nHM aAgUaM lE pRArTnAkro tM jo asIN e|k aijhA jIvn ij`N skIX jo SMt<KAmoS< `pAsnA nAl BrpUr aty prmySr ^ sitkArdAhovy= 3eh c\gA hY< aty eh prmyS¨¨r sA.y m¨ktI dAtA^ pRs\n krdA hY= 4prmyS¨¨r cAh\udA hY ik sAry lokm¨kt ho sk,= aty `h cAhu»dA hY ik sAry lok s|c ^jA, lY,= 5prmyS¨¨r kyvl e|k hY= aty prmyS¨¨r t|kphu»c, dA kyvl e|k hI rAh hY= eh rAh msIh iwsUrAhIN hY< jo ik e|k ensAn hY= 6iwsU ny lokM dy pApMdI kImt aAp,y aAp ^ ByqA krky adA kItI= iwsUes g|l dA pRmA, hY ik prmySr smUh lokM ^ bcA`,AcAhu»dA hY= aty `h shI smyN ty aAeaA= 7ehI kAr,hY jo `s ^ KuS˘KbrI dy, lE cui,aA igaA= ehIkAr, hY ik mY^ rsUl cui,aA igaA sI mYN s|c kihirhA hM< JUQ nhIN bol irhA= mYN gYr whUdIaM lE gurUdy tOr ty cui,aA igaA sI= mYN `nHM ^ ivSvAs krnaty s|c jAn, dy `pdyS id»dA hM=

8mYN cAhu»nA ik hr jgHA admI pRArTnA krn= lokijh/y pRArTnA iv|c aAp,y h|T `%pr cu|kdy hn piv|trho,y cAhIdy hn= `%Ty `h lok nhIN ho,y cAhIdy ijh/ykoRD krdy hn aty Jg/dy hn=

9mYN eh vI cAhu»nA ik aØrtA `ho ijhy kp/y pA`,ijh/y `nHM lE >ukvy ho,= aØrtM ^ lAz aty s»jm

2

siht itaAr ho,A cAhIdA hY= `nHM ^ aAp,y vAlM dIszAvq nhIN krnI cAhIdI aty aAp,y aAp ^ su\drdrSA`, lE sony jM hIry motI jM mih»gy k|p/y nhINpihn,y cAhIdy= 10pr `nHM ^ c\gy k\mM rAhIN aAp,yaAp ^ su\dr bnA`,A cAhIdA hY= `h aØrtM ijh/IaMaAKdIaM hn ik `h prmyS¨¨r dI `pAsnA krdIaMhn< `nHM ^ es >\g nAl aAp,y aAp ^ su\dr bnA`,AcAhIdA hY=

11aØrt ^ KAmoSI nAl sun, aty hmySA m»n, lEpUrI trHM itaAr rih,A is|K,A cAhIdA hY= 12mYN aØrt^ aAigaA nhIN id»dA ik `h mrd ^ isKAvy= aty mYNaØrt ^ mrd `%pr hukm clA`, dI ejAzt nhINid»dA= aØrt ^ KAmoS rih,A cAhIdA hY= 13 ik`N?ik`N ik aAdm ^ pihlM sAijaA igaA sI aty fyrav|h b,AE gE sI= 14eh vI< ik `h aAdm nhINsI jo SYtAn duaArA gumrAh kItA igaA sI= eh aØrtsI jo gumrAh kItI gE sI aty prmyS¨¨r v|lav%igaAkArI b, gE= 15pr aØrtM ^ b|cy pYdA krndy aAp,y kArj rAhIN m¨ktI imlygI `h bcAEaMjA,gIaM jy `h aAp,y ivSvAs iv|c iqkIaMrih,gIaM aty ipaAr aty piv|trtA aty shI >\gnAl svVYN kAbU r|K,gIaM=

klIiswA dy aAgUjo mYN kih»dA hM `h s|c hY: jy koE ivaktIklIiswA dA bzurg b,nA cAhu»dA hY tM `h c\gA

k\m krnA cAh irhA hY= 2bzurg ^ es h|d t|k c\gAho,A cAhIdA hY ik lok `s ^ h|kI tOr ty Zlt nA kihsk,= `s dI kyvl e|k hI ptnI ho,I cAhIdI hY=bzurg ^ aAp,y aAp `%pr kAbU r|K,A cAhIdA hY atyisaA,A ho,A cAhIdA hY= `s ^ c\gA ho,A cAhIdA hYtM jo lok `s ^ e|zt dy sk,= `s ^ hornA lokM dIshAetA krn lE aty aAp,y Gr iv|c pRvAn krnlE hmySA itaAr rih,A cAhIdA hY= `h e|k c\gA`pdySk ho,A cAhIdA hY= 3`s ^ bhutI s¨¨rA nhINpI,I cAhIdI= `s ^ Jg/AlU nhIN ho,A cAhIdA= `hSrIf aty amn ps\d ho,A cAhIdA hY= `h aijhAivaktI nhIN ho,A cAhIdA jo pYsy nAl ipaAr krdAhovy= 4`s ^ aAp,y Gr dA e|k c\gA aAgU ho,A cAhIdA=es dA arT eh hY ik `sdy b|cy pUrI e|zt nAl `sdA aAKA m»ndy ho,= 5jy iksy ivaktI ^ aAp,y pirvArdA aAgU nhIN b,nA aA`NdA tM `h prmyS¨¨r dIklIiswA dA iDaAn r|K, dy wog nhIN ho skdA= 6pre|k bzurg ^ nvM inhcAvAn nhIN ho,A cAhIdA=

3

1239 1 itmoiT`s ^ 3:7-4:9

ik`N ik ijh/A ensAn nvM inhcAvAn hY= tM `haAp,y aAp `%pr gumAn kr skdA hY= fyr `h aAp,yh\kAr lE `sy trHM in\idaA jAvygA ijvyN SYtAn in\idaAigaA sI= 7e|k bzurg ^ `nHM lokM v|loN vI e|ztiml,I cAhIdI hY ijh/y klIiswA nAl s\b\D nhINr|Kdy= fyr `s dI aAlocnA< hornM duaArA nhIN hovygIaty `h SYtAn duaArA nhIN FsAeaA jA skdA=

klIiswA dy shAek8esy >\g nAl< ijh/y aAdmI klIiswA iv|c ivSyS

shekM vjoN syvA krdy hn< e|zt dy BAgI ivaktIho,y cAhIdy hn= `nHM ^ `h g|lM nhIN aAK,IaMcAhIdIaM ijnHM dA koE arT nhIN< aty `nHM ^ aAp,AsmM srA pI, iv|c nhIN ibtA`,A cAhIdA= `h aijhyivaktI nhIN ho,y cAhIdy ijh/y hmySA horM ^ DoKA dyky amIr ho, dI koiSS krdy rih»dy hn= 9`nHM ^ `sivSvAS iv|c c|l,A cAhIdA hY jo prmyS¨¨r ny sA^id|tA hY= aty `nHM ^ hmySA `sy aADAr ty g|lM krnIaMcAhIdIaM hn ijs ^ `h shI smJdy hn= 10t¨hA^enHM lokM dI prK pihlM hI kr lY,I cAhIdI hY= jyt¨hA^ `nHM iv|c koE nuks idKAxI nA dyvy tM `hivSyS shAekM vjo syvA kr skdy hn= 11esy trHMhI aØrtM ^ vI hornM lokM pAsoN e|zt dy wog ho,AcAhIdA hY= `h aijhIaM aØrtM nhIN ho,IaM cAhIdIaMijh/IaM dUsiraM bAry m»dA boldIaM hn= `nHM ^aAp,y aAp `%ty s\jm ho,A cAhIdA hY aty aijhIaMaØrtM b,nA cAhIdA hY ijnHM `%pr hr g|loN etbArkItA jA sky= 12ijh/y !dmI ivSyS shAekM vjosyvA krnA cAhu»dy hn `nHM ^ kyvl e|k ptnI r|K,IcAhIdI hY= `nHM ^ aAp,y pirvArM aty aAp,y b%icaMdy c\gy aAgU ho,A cAhIdA hY= 13`h ijh/y shI >\gnAl syvA krdy hn aAp,y aAp lE snmAn wog TMb,A rhy hn aty `h msIh iwsU iv|c aAp,y ivSvASdI inSicttA pA`,gy=

sA.I iz»dgI dA rh|s14mY^ `mId hY ik mYN CytI hI t¨hA.y v|l aA skdA

hM= pr hu, mYN t¨hA^ eh g|lM ilK irhA hM= 15tMfyr jy mYN t¨hA.y v|l CytI nA vI aA sikaA< t¨sIN `nHMg|lM bAry jA, lvoN ijh/IaM prmySr dy pirvAr iv|clokM lE krnIaM zrUrI hn= eh pirvAr ij`NdyjAgdy prmyS¨¨r dI klIiswA hY= aty prmyS¨¨r dIklIiswA s|c dA shArA ty buinaAd hY= 16ibnA iksyS|k< sA.I r|bI iz»dgI dA rh|s mhAn hY:

“`h sA^ mnu|KI SrIr dy rUp iv|c drSAeaA igaAsI; aAtmA ny eh pRmA, id|tA ik `h shI sI; `s ^dUtM ny dyiKaA= `s bAry KuS˘KbrI dA pRcAr horM kOmMiv|c kItA igaA; dunIaM dy lokM ny `s iv|c ivSvASkItA `s ^ pUrI mihmA nAl svrgM iv|c iljAeaAigaA=

JUQy `pdySkM bAry cytAvnIpiv|tr aAtmA sAf tOr ty aAKdA hY ik aA`,vAly simaM iv|c kuJ lok s|cy ivSvAs ^ nAm»zUr

kr dy,gy= `h `nHM aAtimaM ^ sun,gy ijh/y JUQaAKdy hn< aty `h BUtM dy `pdySM dA an¨sr,krngy= 2`h `pdyS `nHM lokM v|loN aA`Ndy hn joJUQy aty kpqI hn= `nHM lokM ny shI aty Zlt iv|cFrk krn dI aAp,I wogtA guaA lE hY= eh estrHM hY ijvyN `nHM dI a»tr aAtmA ^ grm lohy nAlsA/ id|tA igaA hovy= 3`h lok hornM ^ aAKdy hn ikivaAh krA`,A Zlt hY= aty `h `nHM ^ kih»dy hnik kuJ aijhIaM cIzM hn izh/IaM lokM ^ nhI KA,IaMcAhIdIaM pr ijh/y lok inhcAvAn hn aty ijh/ys|c ^ jA,dy hn `h `nHM BojnM ^ prmySr dA SkrAnAkrky KA skdy hn ik`N ik prmyS¨r hI hY ijs ny `nHMBojnM ^ b,AeaA= 4hr `h cIz ijh/I prmyS¨¨r nysAjI hY c\gI hY= prmyS¨¨r dI sAjI hoE koE vI cIznAm»zUr nhIN krnI cAhIdI jy es ^ prmySr dy SukrAnynAl ilaA jAvy= 5prmyS¨¨r duaArA sAijaA hoeaA sBkuJ prmyS¨¨r dy bcn aty pRArTnA nAl piv|tr b,jMdA hY=

msIh iwsU dy c\gy syvk b,o6eh g|lM PToN dy BrAvM aty BY,M ^ d|so= eh

sAbt kr dyvygA ik t¨sIN msIh iwsU dy s|cy syvk ho=tsIN sAbt kr dyvoNgy ik tsIN ivSvAS dy bcnM duaArAaty `nHM s|cy `pdySM duaArA< ijnHM dA t¨sIN an¨sr,kItA hY tk/y b, gX ho= 7lok mUrK khA,IaM s,A`Ndyhn ijnHM dA prmyS¨¨r dy s|c nAl koE myl nhIN=`nHM khA,IaM dy an¨sAr nA clo= pr aAp,y aAp ^prmyS¨¨r dy s|cy syvk ho, vjoN itaAr kro= 8t¨hA.ISrIrk ksrt iksy g|loN t¨hA.I shAetA krdI hY=pr prmyS¨¨r dI syvA t¨hA.I hr trIky nAl shAetAkrdI hY= prmyS¨¨r dI syvA t¨hA.I vrtmAn iz»dgIaty Biv|K dI iz»dgI lE vI asIsM dA vAadA krdIhY= 9jo mYN aAK irhM `h s|c hY aty t¨hA^ es ^ pUrItrMH pRvAn kr lY,A cAhIdA hY=

4

1 itmoiT`s ^ 4:10-5:17 124010ehI kAr, hY ik asIN k\m krdy hM aty S\GrS

krdy hM: asIN ij`Ndy jAgdy prmyS¨¨r iv|c aAs r|KdyhM= `h smUh lokM dA m¨ktIdAtA hY= KAs tOr ty ijh/ylok `s iv|c inhcA r|Kdy hn=

11hukm id` aty enHM g|lM dy `pdyS id`= 12t¨sINnOjvAn ho pr iksy ^ es trHM dA vrtAP n krnid` ijvyN t¨sIN m|htvpUr, nhIN ho= `nHM lE aAp,yBAS, iv|c< aAp,y iz»dgI dy >\g iv|c< aAp,y pRymiv|c< aAp,I inhcA iv|c aty ap,y piv|tr jIvniv|c e|k `dAhr, b,o= 13lokM ^ poTI dA pAQs,A`Ndy rho< `nHM ^ mjbUt b,A`< aty `pdyS id`=jdoN t|k mYN aA`NdA nhIN eh g|lM kro= 14ijh/IdAt t¨hA.y kol hY `s dI vrtoN krnI cyty r%Ko= ehdAt t¨hA^ ag\mI vAk duaArA id|tI gxI sI< jdoNbzurgM ny t¨hA.y `%ty aAp,A h|T r%iKaA sI= 15ehg|lM krdy rho= enHM g|lM ^ krn lE aAp,A jIvnarpn kr id`= fyr sAry lok vyK sk,gy ik t¨hA.AaAtmk jIvn pRgtI kr irhA hY= 16aAp,y jIvnaty `pdySM v|l iDaAn id`= `pdyS dy,A aty shI>»g nAl rih,A jArI r%Ko= Fyr t¨sIN aAp,y aAp ^aty `nHM lokM ^ bcA skdy hoN< ijh/y t¨hA.y `pdySs¨,dy hn=

horM lokM nAl ij`, dy kuJ asUliksy bzurg nAl gu|sy nAl nA bolo sgoN `s nAle»J g|l kro ijvyN `h t¨hA.A iptA hovy= CoiqaM

nAl BrAvM dI trHM vrtA` kro= 2v|.I `mr dIaMaØrtM nAl mAvM vrgA ivhAr kro= CoqIaM aØrtMnAl BY,M vrgA ivhAr kro= hmySA `nHM nAl pUrIS¨DtA nAl ivhAr kro=

3klIiswA ^ `nHM ivDvAvM dA iKaAl r|K,AcAhIdA hY jo s|cm|c ek|lIaM hn= 4pr jy iksy ivDvAdy b|cy hn jM potry-potrIaM hn< tM ijh/I g|l sBtoN pihlM `nHM ^ isK,I cAhIdI hY `h eh hY: `nHM^ aAp,y Kud dy pirvAr dy jIaM dA iDaAn r|KkyprmyS¨¨r dI e|zt krnI cAhIdI hY= jdoN `h evyNkrngIaM< tM `h aAp,y mAipaM aty bzurgM `%ty`pkAr kr rhIaM ho,gIaM eh prmyS¨r ^ pRs\nkrdA hY= 5jykr e|k ivDvA s|cm|uc ibnA iksy dyshAirPN ek|lI hY< tM `h aAs r|KdI hY ik prmyS¨¨rek|lA `s dI shAetA krygA= `h prmySr ^ shAetAlE idn rAt pRArTnA krnI jArI r|KdI hY= 6prijh/I ivDvA aAp,y jIvn ^ kyvl aAp,I KuSI lE

5

ibtA`NdI hY `h ij`NdI hoE vI m¨rdA hY= 7`ToN dyinhcAvAnM ^ eh krn lE aAKo tM jo koE vI ivaktIeh nA kih sky ik `h Zlt k\m kr rhy hn= 8e|kivaktI ^ aAp,y sAry lokM dA iDaAn r|K,A cAhIdAhY= KAskr< `s ^ aAp,y pirvAr dA iDaAn r|K,AcAhIdA hY= jy koE aijhA nhIN krdA< tM `h s|cyivSvAS ^ nhIN m»ndA= `h ivaktI e|k anAsTAvAnnAloN vI BY/A hY=

9ivDvAvM dI t¨hA.I sUcI iv|c ju/n lE `h s|QMvirHaM dI jM es toN v.yrI ho,I cAhIdI hY= `h aAp,yptI dI vfAdAr rhI ho,I cAhIdI hY= 10`h aijhIaØrt vjoN jA,I jMdI ho,I cAhIdI hY ijsny c\gy k\mkIty ho,= myrA BAv c\gIaM g|lM hn< ijvyN aAp,yb%icaM dI prvirS krnI< aAp,y Gr !X PpiraMdI mihmAn-nvAzI krnI< prmySr dy lokM dy pYr Do,y<`nHM dI shAetA krnI ijh/y m¨sIbtM iv|c hn atyaAp,y jIvn ^ hr trHM dy c\gy k\m krn lE vrt,A=

11pr `s p|tRI iv|c jvAn ivDvAvM ^ SAiml nAkro= jdoN `h aAp,y aAp ^ msIh dy nimt arp,kr id»dIaM hn< tM bhut vArI `h aAp,IaM tk/IaMSrIrk lo/M kAr, `s koloN dUr ho jMdIaM hn= tMfyr `h dubArA SAdI krnA cAhu»dIaM hn= 12es vAsty`nHM dA inr,A hovygA= ik`N ik `nHM ny aAp,A pihlAvAadA nhIN inBAeaA= 13eh vI< ik eh ivDvAvMjldI hI e|k Gr toN dUjy Gr jA ky aAp,A smM nSqkrn dIaM aAdI ho jMdIaM hn= `h dUsiraM bAryg|lM krdIaM hn aty dUsiraM lokM dIaM iz»dgIaMiv|c dKl dy,A S¨rU kr id»dIaM hn= `h aijhIaMg|lM aAKdIaM hn ijh/IaM `nHM ^ nhIN aAK,IaMcAhIdIaM= 14es lE mYN cAhu»nA ik jvAn ivDvAvMiFr toN ivaAh krvA lY, aty b|cy ^ jnm dy, atyaAp,y GrM dA iDaAn r|K,= jy `h aijhA krdIaMhn tM sA.y duSm, ^ `nHM dI aAlocnA krn dA mØkAnhIN imlygA= 15asl iv|c< kuJ jvAn ivDvAvM pihlMhI SYtAn dA an¨sr, krn lE m¨/ cu|kIaM hn=

16jy iksy inhcAvAn aØrt dy pirvAr iv|c ivDvAvMhn< tM `s ^ Kud `nHM dA iDaAn r|K,A cAhIdAhY=* klIiswA ^ `nHM dA iDaAn r|K, dA boJ nhIN`QA`,A cAhIdA= Fyr klIiswA `nHM ivDvAvM dAiDaAn r|K skygI ijnHM dA pirvAr ij`NdA nhIN hY=

17ijh/y bzurg klIiswA dI agvAxI c\gy >\g

jy iksy aØrt ... cAhIdA h Y kuJ wUnAnI nklM iv|c iliKaAhY: “mrd jM aØrt ... h÷ `h (aØrt)

nAl krdy hn `h mhAn e|zt pA`, dy wogI hn=

1241 1 itmoiT`s ^ 5:18-6:13

ijh/y v.yry bol cAl rAhIN aty `pdyS rAhIN kArjkrdy hn aijhy ivaktI hn ijh/y mhAn e|zt dywogI hn= 18ik`N ik poTI aAKdI hY< “`s bld dAmU»h nA b\nHo ijh/A gAhu»dy T|ly `%ty k\m krdA hY=”*aty poTI eh vI aAKdI hY< “mzdUr aAp,I mjdUrI dywog hY=”*

19`s b\dy dI nA s¨,o ijh/A e|k bzurg `%tyelzAm lA`NdA hY= t¨hA^ `s b\dy ^ isrF tM hIs¨n,A cAhIdA hY jykr do jM it»n b\dy gvAhI dy, ikbzurg ny Zlt k\m kItA hY= 20pApIaM ^ aAKo ik `hZlt k\m kr rhy hn= eh g|l sArI klIiswM dysAmH,y aAKo= es trHM horM ^ vI cytAvnI imlygI=

21mYN t¨hA^ prmyS¨¨r< iwsU msIh aty cu,y hoxy dUtMdy snm|uK< eh g|lM krn dA hukm id»dA hM= pr s|cjAn, toN pihlM lokM bAry inr,A nA kro= aty enHMg|lM bAry hryk nAl eko ijhA slUk kro=

22iksy ivaktI ^ bzurg bnA`, toN pihlM iDaAnnAl soco= horM lokM dy pApM dy BAgI nA b,o= aAp,yaAp ^ S¨D r|Ko=

23itmoiT`s< t¨sIN kyvl pA,I hI pIdyN rhy ho= ehg|l C|.o rtA ku mY pIP= eh t¨hA.y imhdy aty t¨hA.Iaksr ho, vAlI ibmArI lE c\gI hovygI=

24kuJ lokM dy pAp dyK,y suKAly hn= `nHM dy pApMdrSA`Ndy hn ik `nHM dA aslI inr,A ho, toN pihlMhI `h doSI hn= pr kuJ lokM dy pAp mgroN nzraA`Ndy hn= 25ehI g|l lokM dy c\gy k\mM bAry vI hY=lokM dy c\gy k\m kIty CytI idKAxI id»dy hn= BAvyN `hc\gIaM krnIaM vyK,IaM s¨KAlIaM nhIN hn< `hl¨kIaM vI nhIN rih skdIaM=

`h ijh/y gulAm hn `nHM ^ aAp,y mAlkM ^pUrI e|jt dy,I cAhIdI hY= jdoN `h aijhA krdy

hn< tM prmyS¨¨r dy nM aty sA.y `pdyS dI aAlocnAnhIN hovygI= 2kxIaM gulAmM dy mAlk inhcAvAn hu»dyhn= es lE gulAm aty mAlk BrA BrA hn= prgulAmM ^ es g|lo `nHM dI G|q ez|t nhI krnIcAhIdI= nhIN⁄ `nHM gulmM ^ tM sgoN `nHM inhcAvAnmAlkM dI hor vDyry c\gI syvA krnI cAhIdI hY= ik`N?ik`Nik ijh/y ivaktI aAp,I c\gI syvA dy lAB dyaAn\d mA,dy hn `h SrDAlU hn ijnHM ^ `h ipaAr

“`s ... krdA hY” ibvsTA 25:4

“mzdUr ap,I mzdUrI dy wog hY” lUkA 10:7

krdy hn=

6

JUQy `pdyS aty s|cI dOltehI s|c hn ijnHM dy t¨hA^ `pdyS dy,y cAhIdy

hn aty lokM ^ `nHM ^ krn dI slAh dy,I cAhIdIhY= 3kuJ lok JUQIaM g|lM dy `pdyS id»dy hn= `hlok sA.y pRBU iwsU msIh dy `pdyS nAl sihmt nhINhu\dy= aty `h aijhy `pdyS nAl sihmt nhIN ho,gyijh/y prmyS¨¨r dI s|cI syvA nAl sihmt hu\dy hn=4ijh/A ivaktI JUQIaM g|lM dy `pdyS id»dA hY h\kArnAl BiraA hoeaA hY aty `h kuJ vI nhIN jA,dA=aijhy ivaktI ^ dlIl bAjI krn dI burI e|CAhu»dI hY aty SbdM bAry l/n dI jo ErKA< mtByd<bye|ztI dy Sbd< aty BirSq S\kAvM ilaA`NdI hY=5aty es nAl `nHM lokM dI dlIl bAzI vI sAmH,yaA`NdI hY ijnHM dy idmAg bdI nAl Bry hoxy hn=`nHM lokM ny s|c ^ guaA ilaA hY= `h socdy hn ikprmyS¨¨r dI syvA krnI amIr bn, dA sAD, hY=

6hM< eh s|c hY ik prmyS¨¨r dI syvA krnI `s ^amIr b,A id»dI hY jo syvA krdA hY jykr `h `snAl s\t¨Sq hY jo `s kol hY= 7jdoN asIN es dunIaAiv|c aAxy< asIN kuJ nhIN ilaAX= jdoN asIN mrMgy<`doN vI asIN aAp,y nAl kuJ vI lYky nhIN jAvMgy=8es lE jy sA.y kol KAn pihn, ^ hY tM asIN `snAl s\t¨Sq hovMgy= 9jo lok amIr bn,A chu»dy hn`h prtAvy iv|c pY jMdy hn= `h fs jMdy hn atyink\mIaA cIzM aty hAnIkArk cIzM lY,IaM S¨rU krid»dy hn= `h cIzM lokM ^ tbAh ty brbAd kr id»dIaMhn= 10pYsy nAl ipaAr sB trHM dIaM burAxIaM dAkAr, hY= kuJ lokM ny aiDktm pYsy kumA`, dy c|kriv|c s|cy ivSvAs ^ C|. id|tA hY= pr `h aAp,y aAp^ bhut sAry drdM Bry anuBvM nAl s|q mAr lYNdyhn=

kuJ g|lM ijh/IaM t¨hA^ wAd r|K,IaM cAhIdIaM11pr tU\ e|k prmySr dA b\dA hY= thA^ `nHM sArIaM

g|lM toN dUr rih,A cAhIdA hY= shI >\g iv|c ij`,dI koiSS kro< aty prmyS¨¨r dI syvA kro; ivSvAS< pRym<sbr< aty s|jntA r|Ko= 12aAp,y ivSvAS ^ b,AxIr|KnA dO/ dO/n vMg hY= `s dO/ ^ ij|t, lE pUrAtA, lA id`= es g|l ^ wkInI b,A` ik t¨sIN `hjIvn pRApt kr lvo ijh/A sdIvI hY= t¨hA^ `sjIvn ^ pRApt krn lE s|dA id|tA igaA sI= atyt¨sIN bhut sAry lokM a|gy msIh bAry mhAn s|c sVIkArkr ilaA hY= 13mYN t¨hA^ prmyS¨¨r aty msIh iwsU dysnm¨|K e|k hukm id»dA hM= msIh iwsU hI hY ijsny

1 itmoiT`s ^ 6:14-21 1242

`h mhAn s|c `doN sVIkAr kItA sI jdoN `h pu»itwusiplAt¨s dy sAmH,y K/A sI= aty prmyS¨¨r hI hY ijh/Ahr e|k ^ jIvn id»dA hY= 14hu, mYN t¨hA^ d|sdA hM:`hI g|lM kro jo krn dA t¨hA^ hukm id|tA igaA sI=`h g|lM sArI S¨DtA nAl kro aty es >\g nAl kroik koE vI `doN t|k t¨hA.y `%ty elzAm nA lA skyjdoN t|k ik sA.A pRBU iwsU msIh vAps nhIN aA jMdA=15`h `doN aAvygA jdoN prmyS¨¨r FYslA krygA ik ehIshI smM hY= prmyS¨¨r D\n hY aty isrF e|k SAsk hY=prmyS¨¨r bAdSAhM dA bAdSAh aty pRBUaM dA pRBU hY=16pRBU kdI nhIN mrdA prmyS¨¨r aAp,I pRc\. roSnIiv|c rih»dA hY ik lok `sdy ny/y nhIN jA skdy= iksyvI ivaktI ny prmyS¨¨r ^ kdy nhIN dyiKaA= koE vIivaktI prmyS¨¨r ^ dyK sk, dy smrT nhIN hY=prmyS¨¨r dI sdA `stit aty SktI hovy= aAmIn=

17eh aAdyS `nHM lokM ^ id` ijh/y es dunIaMdI dOlt nAl mAlA mAl hn= `nHM ^ aAKo ik gumAnnA krn= `nHM amIr lokM ^ aAKo ik prmyS¨¨r iv|caAs r|K,< aAp,I dolt iv|c nhIN= dOlt dA koE

etbAr nhIN kItA jA skdA= pr prmyS¨¨r amIrInAl sA.A iDaAn r|KdA hY= `h sA^ Bog, lE hrSYa id»dA hY= 18amIrM ^ c\gy k\m krn lE aAKo=`nHM ^ c\gy k\mM iv|c amIrho, lE aAKo= aty `nHM^ KuSI nAl dAn krn aty dOlt sMJI krn lEaAKo= 19aijhA kridaM `h aAp,y lE svrg iv|ce|k KzAnA jo/ rhy ho,gy= `h KzAnA `nHM dyBiv|KmE jIvn lE e|k p|kI buinaAd hovygA= fyr`h aijhA jIvn hAisl krn dy wog ho jA,gy ijh/As|cA hY=

20itmoiT`s< prmyS¨¨r ny tY^ bhut sArIaM cIzMsOpIaM hn= enHM cIzM dI rKvAlI kr= `nHM lokM toNdUr rho ijh/y mUrKmE g|lM aAKdy hn< ijh/IaMprmyS¨¨r v|loN nhIN hn= `nHM lokM toN dUr rih ijh/ydlIlbAzI krdy hn ijs ^ `h “igaAn” aAKdyhn pr eh asl iv|c eh igaAn nhIN hY= 21kuJlok aAKdy hn ik `nHM kol `h “igaAn” hY= `nHMlokM ny s|cy ivSvAS ^ C|. id|tA hY=

prmyS¨¨r dI ikrpA t¨hA.y sAiraM nAl hovy=

1243

msIh iwsU dy rsUl< pØlus< v|loN S¨B kAmnAvM= mYNrsUl es lE hM ik`N ik eh prmyS¨r dI rzA

hY= prmyS¨r ny mY^ lokM ^ jIvn dy `s vAady bAryd|s, lE ByijaA hY ijh/A msIh iwsU iv|c hY=2itmoiT`s ^= t¨sIN myry lE ipaAry pu|tr vrgy ho=prmyS¨r iptA aty msIh iwsU sA.y pRBU< v|loN t¨hA^ikrpA< imhr aty SMtI hovy=

S¨krAnA aty hONslA aFzAE3mY hmySA idn rAt thA^ aAp,IaM pRArTnAvM iv|c

cyty krdA hM= enHM pRArTnAvM iv|c mYN t¨hA.y lEprmySr dA SkrAnA krdA hM= `hI prmySr hY ijsdImyry puriKaA ny syvA kItI sI= mYN vI hmySA `s dIaijhy k\m kridaM syvA kItI hY ijnHM ^ mYN shI smiJaAhY= 4ijh/y a|TrU t¨sIN myry lE vhAX ny mY^ wAdaA`Ndy hn= mYN t¨hA^ iml, lE bytAb hM tM jo mYNBrpUr KuSI hAisl kr skM= 5mY t¨hA.y s|cy ivSvAS ^wAd krdA hM= eh `hI aAsTA hY ijh/I thA.I dAdIloes aty t¨hA.I mAtA wUnIkA ^ sI= mY^ wkIn hY ikt¨hA^ vI `hI aAsTA hY=

6esy lE mYN cAhu\nA ik t¨sIN `s dAt ^ cyty kroijh/I t¨hA^ prmyS¨r ny bKSI sI= prmyS¨r ny ehdAt t¨hA^ `doN bKSI sI jdoN mYN t¨hA.y ty aAp,y h|Tr|Ky sn= hu, mYN cAhu\dA hM ik t¨sIN es dAt dI vrtoNkro aty es ^ `sy trHM pRf|ult ho, id` ijvy a|g dIc\igaA/I lAq b, jMdI hY= 7prmyS¨r ny sA^ aijhAaAtmA nhIN id|tA ijh/A sA^ .rpok b,A`NdA hovY=prmyS¨r ny sA^ SktI< pRym aty sVYN-s\jm dA aAtmApRdAn kItA hY=

8es lE lokM ^ sA.y pRBU iwsU bAry d|sidaM s\gonA= aty myry lE vI SrmSAr nA hovo= ik`N ik mYN pRBUdy nimt kYd iv|c hM= pr myry nAl KuS ˘KbrI lEkSq shAro= prmySr sA^ aijhA krn lE bl bKSdAhY= 9prmyS¨r ny sA^ bcAeaA aty sA^ aAp,y piv|trlok b,AeaA= eh es lE nhIN ik asIN kuJ kItA

itmoiT`s ^ d°jI p|tRI

1 hY blik eh `s dy aAp,y erAdy aty ikrpA kAr,hoeaA hY= eh ikrpA sA^ dunIaM dy m¨|>oN msIh iwsUrAhIN pRdAn kItI gE hY= 10eh ikrpA hu, t|k sA^nhIN drsAE gE sI= eh `doN ivKAE gE sI jdoNsA.A m¨ktIdAtA msIh iwsU aAeaA sI= iwsU dy kAldA ivnAS kItA aty sA^ jIvn dA rAh idKAeaA=hM⁄ KuS KbrI dy rAhIN iwsU ny sA^ aijhy jIvn ^pRApt krn dA rAh idKAeaA ijh/A tbAh nhIN hoskdA=

11mY^ eh KuSKbrI dy, lE cui,aA igaA= mY^rsUl dy tOr ty aty KuS KbrI dA gurU cui,aA igaA hY=12hu, mYN eh kSq es lE shAr irhA hM ik`N ikmYN eh KuSKbrI d|s irhA hM= pr mYN srmSAr nhINhM= mYN jA,dA hM ik mYN iks `%ty ivSvAs kItA hY=mY^ ptA hY ik `h `s dI rAKI krn dy smrT hY jo`s ny mY^ a»tly idhA/y t|k sONipaA hY=

13`nHM s|cy `pdySM `%ty c|lo ijh/y t¨sIN myry koloNs¨,y hn= `nHM `pdySM dA an¨sr, kro ijh/y sA.ymsIh iwsU iv|c ivSvAs aty pRym nAl hn=

14ijh/A s|c t¨hA^ id|tA igaA hY `s dI riKaAkro= `nHM cIzA dI rAKI piv|tr aAtmA dIshAetA nAl kro= `h piv|tr aAtmA sA.y a»drvsdA hY=

15tsIN jA,dy ho ik aiswA dy dyS iv|c hr ivaktIny mY C|. id|tA hY= eToN tk ik fuiglus aty hrmgnysny vI mY^ C|. id|tA hY= 16mYN pRArTnA krdA hM ik pRBU`nisfurus dy pirvAr `%ty imhr drSAvygA=`nisfurus ny kE vArI myrI shAetA kItI hY= `hes gloN SrmsAr nhIN ik mYN kYd iv|c hM= 17nhIN⁄`h SrmsAr nhIN sI jdoN `h rom iv|c aAeaA `sny myrI hr TM BAl kItI ty mY^ aAiKrkAr l|B ilaA=18mYN pRArTnA krdA hM ik pRBU `nisFurus ty inr,y dyidhA/y imhr drSAvygA= t¨sIN c\gI trHM jA,dy ho ik`nisFurus ny aFs¨s iv|c ik»ny >\gM rAhIN myrI trHMshAetA kItI sI=

2 itmoiT`s 2:1-25 1244

msIh iwsU dA vfAdAr ispAhIitmoiT`s tU\ myry lE ek p|utr vrgA hYN `sivSvAs iv|c mzbUt rih ijh/A sA^ msIh iwsU

iv|c hY= 2t¨sIN `h g|lM s¨,IaM hn jo mYN smJAEaM=hor vI bhut sAry lokM ny enHM `pdySM ^ sui,aA hY=t¨hA^ ehI `pdyS `nHM ^ vI dy,y cAhIdy hn ijnHMty t¨sIN BrosA kr skdy ho= fyr `h `hI g|lM horMlokM ^ vI isKA sk,gy= 3sA.IaM aØk/M dy BAgI b,o=enHM aØk/M ^ msIh iwsU dy s|cy ispAhI vM{ J|lo=4e|k ispAhI aAp,y sYnAptI ^ KuS krnA cAhu\dA hY=esy lE `h ispAhI aAp,A smA `nHM g|lM iv|c nhINlA`NdA ijnHM iv|c buhty hor lok lA`Ndy hn= 5jy koEivaktI dO/ lA irhA tM `s ^ ij|t, lE nymM dIpAl,A krnI cAhIdI hY= 6ijh/A iksAn sKt imhntkrdA hY `h Kyt dI Fsl dA aAn\d mAn, vAlApihlA ivaktI ho,A cAhIdA hY= 7jo g|lM mYN aAK ihhAhM enHM bAry soco= pRBU t¨hA^ enHM sArIaM g|lM ^smJ, dI smrTA dyvygA=

8iwsU msIh ^ cyty rKo= `h dA~d dy pirvAr ivcoNhY= jdoN iwsU miraA tM `s ^ mØt toN `BAiraA igaA=ehI KuSKbrI hY ijs bAry mYN lokM ^ d|sdA hM= 9mYNes lE kSq sih irhA hM ik`N jo mYN KuSKbrI bArylokM ^ d|sdA hM= mY^ `s ivaktI vMg j\zIrM nAljki/aA hoeaA hY ijsny s|cm¨c koE mA/A k\m kItAhovy= mYN j\zIrM nAl b\inHaA hoeaA hM< pr prmyS¨r dy`pdySM ^ j\zIrM nhIN pAEaM jA skdIaM= 10eslE mYN sbr nAl enHM sArIaM aØk/M ^ J|ldA hM=aijhA mYN `nHM lokM dI shAetA lE kr irhA hMijnHM ^ prmyS¨r ny cui,aA hoeaA hY= mYN eh aØk/Mes lE shAr irhM tM jo eh lok msIh iwsU rAhINm¨ktI pRApt kr sk,= `s m¨ktI nAl sdIvI mihmAaA`NdI hY=

11eh `pdyS s|c hY:“jy asIN `s nAl mry< tM asIN vI `sdy nAl rhMgy=12jy asI du|KM ^ pRvAn krdy hM< tM asIN `sdy

nAl rAj krMgy= jy asIN `s ^ pRvAn krn toN enkArIhovMgy< tM `h sA^ pRvAn krn toN enkArI hovygA=

13jy asIN vfAdAr nhIN `h fyr vI vfAdAr hovygAik`N ik `h aAp,y aAp ^ m¨nkr nhIN ho skdA=”

e|k svIkRt mzdUr14lokM ^ eh g|lM dsdy rho= aty `nHM lokM ^

prmyS¨r dy snm¨K cytAvnI id` ik SbdM bArydlIlbAzI krn nAl iksy ^ vI koE lAB nhIN hovygA<

2blik< eh `nHM ^ brbAd kr dyvygA jo es ^ s,dyhn= 15`ho ijhA b,n dI pUrn koiSS kro ijs ^prmyS¨r pRvAn kry aty aAp,y aAp ^ `s a|gy arpnkr id`= ek aijhA mzdUr b,o ijh/A aAp,y k\m`%ty Srim»dA nhIN aijhA mzdUr ijh/A s|cy `pdyS^ shI >\g nAl estymAl krdA hY= 16`nHM lokM toNdUr rho ijh/y aijhIaM ivhlIaM g|lM krdy hnijh/IaM prmyS¨r vloN nhIN hn= eh g|lM lokM ^prmyS¨r toN hor vDyry dUr lY jA,gIaM= 17`nHM dy`pdyS t¨hA.y SrIr a»dr bImArI vMg fYl jA,gy=huimnAwus aty iflyt¨s eho ijhy b\dy hI hn= 18`nHMny s|cy `pdyS C|. id|ty= `h aAKdy hn smUh lokM dAmØt toN `BrnA pihlM hI vApr cu%ikaA hY= aty ehdovy b\dy kuJ lokM dy ivSvAS tbAh kr rhy hn= 19prprmyS¨r dI mjbUt buinaAd `sy trHM b,I rih»dI hY=eh Sbd vI `s buinaAd `%pr ilKy hoxy hn:“prmySr `nHM lokM ^ jA,dA hY ijh/y `s nAl s\b\iDthn=”* eh Sbd vI `s buinaAd `%ty ilKy hoX hn:“hr koE ijh/A aAKdA hY ik `h pRBU iv|c inhcArKdA hY `s ^ duSq g|lM krnIaM b\d kr dy,IaMcAhIdIaM hn=” 20e|k v|.y Gr iv|c sony aty cMdIdIaM b,IaM hoEaM kuJ vstNA hn= pr kuJ vstMlk/I ty im|qI dIaM vI b,IaM hoEaM hn= kuJ cIzM^ KAs mØikaM ty estymAl kItA jMdA hY= hor kEcIzM m»dy k\mM lE vI estymAl kItIaM jMdIaM hn=21jykr e|k ivaktI aAp,y aAp ^ sB m»dIaM g|lMtoN S¨D b,A lYNdA hY< Fyr `h KAs k\mM lE vritaAjAvygA= `h ivaktI piv|tr b,AeaA jAvygA atymAlk `s dA estymAl kr skygA= `h ivaktI hrc\igaAE krn lE itaAr hovygA=

22`nHM duSq g|lM toN dUr rho ijh/IaM e|k jvAnaAdmI krnIaM cAhu\dA hY= QIk >\g nAl ij`, lEaty aAsTA< pRym aty SMtI pRApt krn lE sKt imhntkro= eh g|lM `nHM lokM nAl imlky kro ijnHM dyihrdy S¨D hn aty ijnHM ^ pRBU iv|c ivSvAS hY=23ink\mIaM aty ifzUlI dlIlM toN dUr rho= tsIN jA,dyhI ho ik `h bihsM v|.IaM bihsM b, jMdIaM hn=24pRBU dy syvk ^ bihs nhIN krnI cAhIdI= `s ^hr iksy nAl inmR ho,A cAhIdA hY= pRBU dy syvk ^ e|kc\gA gurU ho,A cAhIdA hY= `s ^ sbr vAlA ho,AcAhIdA hY= 25pRBU dy syvk ^ cAhIdA hY ik `h `nHMlokM ^ nrmAE nAl `pdyS dyvy ijh/y `s nAl sihmt

“pRBU `nHM lokM ^ ... s\b\iDt hn” ig,tI 16:5

nhIN hn= SAed prmyS¨r `nHM lokM dy mnM ^ es

1245 2 itmoiT`s 2:26-4:5

trHM tbdIl kr dyvy ik `h s|c ^ pRvAn kr lY,=26SYtAn ny `nHM lokM ^ FsA ilaA hY aty `nHM pAsoN`hI krA`NdA jo `h cAhu\dA hY= pr ho skdA hY `hjAg jA, aty eh ptA lA lY, ik SYtAn `nHM dIvrtoN kr irhA hY aty aAp,y aAp ^ SYtAn dy iSk\jytoN m¨kt krA lY,=

aKIrly idneh wAd r|Ko⁄ aAKrI idnM iv|c bhut m¨SiklMaA`,gIaM= 2`nHM simaM iv|c< lok isrf aAp,y

aAp ^ aty Dn ^ ipaAr krngy= `h Gum».I atyaiBmAnI ho,gy= `h e|k dUjy dI in\idaA krngy=lok aAp,y mAipaM dA aAKA nhIN m»n,gy= lok nAS¨kry ho,gy= `h aijhy ensAn nhIN ho,gy ijho ijhyprmySr cAhu\dA hY= 3lok e|k dUjy nAl pRym nhIN krngy=`h horM lokM ^ mAfI dy, toN enkAr krngy aty`nHM bAry m»dA bol,gy= lok aAp,y aAp `%ty kAbUnhIN r|K,gy= `h zulmI ho,gy aty `h c\igaAE ^nFrt krngy= 4aAKrI idnM iv|c lok aAp,y dostMdy iKlAf ho jA,gy= `h ibnA socy smJy glt k\mkrngy= `h h\kArI aty gumAnI ho,gy= lok Bog iblAs^ ipaAr krngy aty `h prmyS¨r ^ ipaAr nhINkrngy= 5`h lok es trHM dA idKAvA krdy rih,gyijvyN ik `h prmyS¨r dI syvA krdy ho,= pr ijs >\gnAl `h ij`Ndy hn `s toN ptA cldA ik `h prmySrdI syvA nhIN krdy= itmoiT`s eho ijhy lokM toN dUrrih,A= 6`nHM ivcoN kuJ dUsiraM dy GrIN v/ jMdyhn aty kmzor aØrtM `%ty inw\tR, kr lYNdy hn=eh aØrtM pAp nAl BrpUr hn aty `nHM g|lM dIaMgulAm hn jo `h krnIaM cAhu\dIaM hn= 7`h aØrtMhmySA nvyN `pdySM ^ is|K, dI koiSS krdIaM hn<pr `h kdy vI s|c ^ QIk trHM smJ, dy kAiblnhIN hn= 8w\nys ty w\brys ^ cytyy kro= `h mUsA dyiKlAf sn= enHM lokM bAry vI evyN hI hY= `h s|c dyivruD hn= `h BrmA~ mnM dy hn= `h ivSvAs dymArg anusAr c|l, iv|c asfl hn= 9pr `h kdyvI `nHM g|lM iv|c sfl nhIN ho,gy ijh/IaM `h krrhy hn= hr koE jA, jAvygA ik `h mUrK hn=jyns aty jAmbys nAl vI aijhA hI vApiraA sI=

aAKrI `pdyS10pr tsIN myry bAry sArA kuJ jA,dy ho= tsIN jA,dy

hI ho ik mYN ikh/I g|l dA `pdyS id\dA hM aty ikstrHM dA jIvn ij`NdA hM= t¨sIN myry jIvn dy `dyS

3

bAry jA,dy ho= t¨sIN myry ivSvAs< myry sbr aty myrypRym bAry jA,dy ho= t¨sIN jA,dy ho ik mYN kdy vI koSISkrn toN nhIN rukdA= 11t¨sIN myrIaM m¨sIbtM aty mY^stAX jA, bAry jA,dy ho= t¨sIN `nHM sB g|lM bAryjA,dy ho jo a»tAikwA< ekoinwum< aty lustrA iv|cmyry nAl vAprIaM sn= t¨hA^ `nHM tsIihaM bAry ptAhY jo mYN enHM TAvM ty sihn kIty= pr pRBU ny mY^ `nHMsArIaM aØk/M toN bcAeaA= 12hr koE ijh/A msIhiwsU iv|c `sy >\g nAl ij`,A cAhu\dA hY ijvyN prmySrcAhu\dA hY< `h stAeaA jAvygA= 13eh lok ijh/y buryhn aty horM ^ DoKA id\dy hn idno idn hor BY/y hu\dyjA,gy= `h horM lokM ^ mUrK bnA`,gy< pr `haAp,y aAp ^ vI mUrK b,A rhy ho,gy=

14pr t¨hA^ `nHM `pdySM ty aml krnA cAhIdA hYijh/y t¨sIN is|Ky hn= t¨sIN jA,dy ho ik eh `pdySs|cy hn= t¨sIN jA,dy ho ik t¨sIN `nHM ty BrosA krskdy ho ijnHM ny t¨hA^ `h g|lM isKAEaM= 15t¨sINpiv|tr poTIaM aAp,y bcpny toN hI is|KIaM hn= ehpoTIaM t¨hA^ isaA,A bnA`, dy sm|rT hn= `hisaAp, t¨hA^ msIh iwsU iv|c ivSvAs rAhIN m¨ktIv|l lY jMdI hY= 16sArIaM poTIaM prmyS¨r v|loN pRdAnkItaM gEaM hn= piv|tr poTI lokM ^ `pdyS id\dIhY aty `nHM dI iz\dgI dy Zlt k\mM ^ drSA`NdI hY=eh nuksM ^ dUr krn aty shI jIvn >\g isKA`,lE fAedym»d hY= 17`h ivaktI ijh/A poTIaM dIvrtoN krky prmyS¨r dI syvA krdA hY< sB kuJ pRAptkrygA jo `s ^ hr c\gA k\m krn lE lo/IdA hY=

mYN t¨hA^ prmyS¨r aty msIh iwsU dy snm¨|K e|khukm id\dA hM= msIh iwsU hI hY ijh/A `nHM

sAry lokM dA inr,A krygA jo ij`Ndy hn aty ijh/ymr cu|ky hn= `s kol e|k bAdSAht hY aty `h fyraA irhA hY= es lE mYN t¨hA^ eh aAdyS id\dA hM<2lokM ^ KuSKbrI id`= hmySA itaAr rho= lokM ^`h g|lM d|so ijh/IaM `nHM ^ krnIaM cAhIdIaMhn< `nHM ^ d|so jdoN `h gltI kr rhy hu\dy hn= aty`nHM ^ `tsAht kro= eh sB kuJ b/y sbr atyscyt `pdyS nAl kro= 3e|k smM aAvygA jdoN loks|cy `pdyS ^ nhIN s¨,ngy= pr lokM ^ bhut sArygurU iml,gy jo `nHM ^ KuS krngy= lokM ^ aijhygurU iml,gy ijh/y `hI g|lM aAK,gy ijh/IaM `hlok s¨,nA cAhu\dy hn= 4lok sc ^ s¨,nA C|. dy,gy=`h mnG/t kTA khA,IaM dI `pdyS ty aml krnAS¨rU kr dy,gy= 5pr t¨hA^ hmySA aAp,y aAp `%tykAbU rK,A cAhIdA hY= jdoN aØk/M aA`, tM `nHM

4

2 itmoiT`s 4:6-22 1246

ako/A dA sAmH,A kro= KuSKbrI fYlA`, dA kArjkro= prmyS¨r dy syvkM vAly sAry frz inBA`= 6myrAjIvn prmyS¨r dI ByqA kItA jA irhA hY= es jIvn^ C|., dA smM aA cu%ikaA hY= 7mYN c\gA wu|D li/aAhM= mY dO/ pUrI kItI hY= mYN s|cy ivSvAs dA anusr,kItA hY= 8hu, DArimktA dA e|k tAj myrI `.Ik krirhA hY= prmyS¨r hI hY ijh/A inrp|K inr,A krdA hY`s idn `h mY^ e|k tAj dyvygA= `h eh tAjisrF mY^ hI nhIN dyvygA< sgoN `nHM sAiraM lokM ^vI dyvygA ijh/y tMG nAl `s dy aA`, dA e»tzArkr rhy hn=

injI s\dyS9aAp,I pUrI koiSS kro aty jldI toN jldI myry

kol aA jAP= 10dymAs ny mY^ es lE C|. id|tA ik`Nik `s ny es dunIaM ^ bhut ipaAr kItA= `hT|slunIikwA c|lA igaA= kryskys glAitwA aty tItsdlmAtIwA clA igaA= 11lUkA hI hY ijh/A hAly t|kmyry nAl hY= jdoN t¨sIN aA` tM mrkus ^ vI nAl lYkyaA`,A= `h eTy myry k\m iv|c shAetA kr skdA hY=12mYN t¨iKkus ^ afs¨s ByijaA hY=

13jdoN mYN tRoaAs iv|c sM tM mYN `Ty aAp,A koqkArpus kol C|. aAeaA= es lE jdo t¨sIN aA`es ^ myry kol lYdy aA`,A= nAly myrIaM iktAbM vIlYNdy aA`,A= ijh/IaM iktAbM mYN By. dI K|l `%prilKIaM sn `nHM dI mY^ sB toN v|D lo/ hY=

14isk\dr QQyry ny mY^ bhut sArIaM hAnIaMphu\cAEaM= pRBU isk\dr ^ `s dy kIty dI szAdyvygA= 15t¨sIN hoiSaAr rih,A ikDry `h t¨hA^ vInuksAn nA pucAvy= `h sA.y `pdyS dy iv|ruD .q kyli/aA=

16jdoN mYN pihlI azmAeS vyly aAp,A bcA kItA<iksy ny vI myrI shAetA nhIN kItI= hr koE mY^ C|.igaA= mY pRArTnA krdA hM ik prmyS¨r `nHM ^ mAfkr dyvy= 17pr pRBU `%Ty myry nAl sI= `s ny mY^tAkt id|tI tM ik mYN pUrI trHM gYr whUdIaM ^ KuS-KbrId|s skM= pRBU cAhu\dA sI ik sAry gYr-whUdI `s KuSKbrI^ s¨n,= es lE mYN Syr dy mU»hoN bcAeaA igaA sI=18jdoN koE ivaktI mY^ nuksAn phu\cAvygA tM pRBUmyrI riKaA krygA= prmySr mY sr|iKat aAp,y srgIrAj iv|c lY jAvygA= pRBU ^ sdA aty sdA lE mihmA

aAKrI S¨B kAmnAvM19pirskA aty akUlA aty `nyisfurus dy pirvAr ^

myrIaM S¨BkAmnAvM= 20agst¨s kuir\Tus iv|c QihrigaA= aty mYN tRoiFm¨s ^ imlyt¨s iv|c C|. aAeaA=`h bhut bImAr sI= 21v|D toN v|D koiSS krnA ikt¨sIN srdIaM toN pihlM myry kol aA skoN=

wbUlus< pUdys< lInus< klodIaA aty msIh iv|c sAryBrA t¨hA^ aAp,IaM S¨BkAmnAvM Byjdy hn=

22pRBU t¨hA.y aAtmy dy a»g s\g hovy= prmyS¨r dIikrpA t¨hA.y nAl hovy=

1247

prmyS¨r dy syvk aty iwsU msIh dy rsUl< pØlusv|loN SuBkAmnvM= mY^ prmyS¨r dy co,vy lokM dy

ivSvAs iv|c shAetA krn lE ByijaA igaA sI=mY^ es lE ByijaA igaA sI tM jo mYN `nHM lokM dIs|c dy igaAn iv|c shAetA kr skM= aty eh s|cylokM ^ prmyS¨r dI syvA krn dI jAc isKA`NdA hY=2eh ivSvAs aty `h igaAn sA.y sdIvI jIvn dIaAs toN aA`NdA hY= prmyS¨r ny aAidkAl toN pihlM hIsA.y lE es trHM dy jIvn dA krAr kItA sI atyprmyS¨r JUQ nhIN aAKdA= 3shI smyN ty< prmyS¨r nydunIaM ^ KuS ˘KbrI dy pRcAr rAhIN `s jIvn bAryjAn, id|tA= prmyS¨r ny eh kArj mY^ sONipaA= mYNenHM g|lM bAry es lE pRcAr kItA ik`N ik jo sA.ymuktI dAtA prmyS¨r dA aAdyS sI=

4tIt¨s ^= tU\ myry lE sA.y sMJy ivSvAs iv|c e|ks|cy pu|tr dy smAn hY=

t¨hA^ iptA prmyS¨r aty sA.y muktIdAtA msIh iwsUvloN imhr aty SMtI imly=

krIq iv|c tIt¨s dA kArj5mYN krIq iv|c t¨hA^ es lE C%i.aA tM jo t¨sIN

`nHM sArIaM cIzM ^ pUrA kr sko ijh/IaM krnvAlIaM sn= mYN t¨hA^ krIq iv|c C%i.aA sI tM jotsIN sAry ngrM iv|c bzrgM ^ inwukt kr skoN ijvyNmYN t¨hA^ ihdAetM id|tIaM sn= 6bz¨rg bn, vAlAivaktI glt >\g nAl ij`, dA ksUrvAr nhINho,A cAhIdA= `s dI kyvl ek hI ptnI ho,I cAhIdIhY= `sdy b|cy etbAr krn wog ho,y cAhIdy hn= `haijhy b|cy nhIN ho,y cAhIdy ijh/y aAvArAgrd atyaAigaAkAr nhIN hn= 7ik`N ik bzrg dA k\m prmySrdy kArj dI ingrAnI krnA hY= es lE lok eh nAaAK sk, ik `h glt >\g nAl ij`N irhA hY= `haijhA ivaktI nhIN ho,A cAhIdA ijh/A h\kArI atyKudgrz hY aty CytI gu|sy iv|c aA jMdA hY= `s ^ipaAkl nhIN ho,A cAhIdA= `s ^ Jg/AlU nhIN ho,A

tIt¨s ^ p|tRI

1 cAhIdA `h aijhA ivaktI nhIN ho,A cAhIdA ijh/AhmySA horM ^ DoKA dy ky amIr b,n dI koiSS krdArih»dA hY= 8bz¨rg ^ hmySA ajnbIaM dA aAp,y Griv|c suaAgt krn dA e|Cuk ho,A cAhIdA hY= `s ^cAhIdA hY ik c\gIaME ^ ipaAr kry= `s ^ isaA,Aho,A cAhIdA hY= `s ^ shI >\g nAl ij`, vAlAho,A cAhIdA hY= `s ^ piv|tr ho,A cAhIdA hY= aty`s ^ Kud `%pr kAbU krn dy wog ho,A cAhIdA hY=9bz¨rg ^ vFAdArI nAl s|c dA an¨sr, krnAcAhIdA hY ijvyN asIN es dA `pdyS id\dy hM= bz¨rg^ s|cy `pdyS nAl lokM dI shAetA krn wog ho,AcAhIdA hY= `s ^ lokM ^ eh ivKA`, wog ho,AcAhIdA hY ik kO, s|cy `pdyS dy ivruD hn aty `hik|Ty glt hn=

10bhut sAry aijhy lok hn ijh/y aAigaA pAl,toN enkArI hn `h lok ijh/y iFzUl g|lM krdy hnaty horM lokM ^ glt rAh pA`Ndy hn= mYN KAskr`nHM lokM dI g|l kr irhA hM ijh/y eh aAKdy hnik sAry gYr whUdI lokM dI su\nt ho,I cAhIdI hY=11e|k bz¨rg ^ eh ivKA`, wog ho,A cAhIdA hY ikjo `pdyS `h lok id\dy hn `h Zlt hn aty `nHM^ `ho ijhy `pdyS dy, toN rok, dy kAibl ho,A cAhIdAhY= `h lok `nHM g|lM dy `pdyS dy ky< ijh/y `nHM ^nhIN dy,y cAhIdy< pUry pirvArM ^ nSq kr rhy hn=`h `pdyS kyvl lokM ^ DoKA dy, aty pYsA kmA`,lE id\dy hn= 12`nHM dy ek aAp,y nbI krytI nyaAiKaA hY< “krytI dy invAsI hmySA JUQy hn= `h BY/ypSU aty ink\my hn ijh/y KA, toN isvA kuJ vI nhINkrdy=”

13ijh/y Sbd `s nbI ny aAKy hn `h s|cy hn=es lE `nhM lokM ^ d%so ik `h glt hn= t¨hA^`nHM nAl s˘Kt ho,A cAhIdA< tM hI `h s|cI inhcAdA an¨sr, kr,gy= 14fyr `h lok whUdI khA,IaMty ivSvAs krnA b\d kr dy,gy< aty `h `nHM lokMdy aAdySM ^ m»n,oN hq jA,gy ijh/y s|c dI pRvAh

tIt¨s ^ 1:15-3:4 1248

nhIN krdy= 15Su|D lokM lE sB kuJ S|uD hY< pr ijh/ylok pAp nAl BrpUr hn aty inhcA nhIN rKdy< `nHMlE kuJ vI S|uD nhIN hY= asl iv|c< `nHM dI socduSq ho gE hY aty `nHM dI shI ^ jAn, dI wogtAnSq ho cu|kI hY= 16`h lok aAKdy hn ik `h prmyS¨r^ jA,dy hn= pr ijh/y m»dy k\m krdy hn `nHM toNptA cldA hY jo ik `h prmyS¨r ^ idloN pRvAn nhINkrdy= `h b/y iBaAnk lok hn `h aAigaA pAl,toN enkArI hn aty `h iksy trHM dA vI c\gA k\mkrn dy kAibl nhIN hn=

s|cy `pdyS ty amltIt¨s< ij|ToN t|k tyrA svAl hY< tY^ lokM ^ `hg|lM isKA`,IaM cAhIdIaM hn ijh/IaM `nHM

lE s|cy `pdySM dA an¨sr, krn lE zrUrI hn=2v.yrI `mr dy aAdmIaM ^ svYN kAbU r|K,A< g\BIrrih,A< aty isaA,A ho,A isKAP= `nHM ^ s|cy ivSvAsdA an¨sr, krnA cAhIdA hY aty `nHM kol< pRym atyDIrj ho,A cAhIdA hY=

3v.yrI `mr dIaM aØrtM ^ vI aAp,y jIvn >\giv|c piv|tr ho, dy `pdyS idP= `nHM ^ dUsiraMbAry mA/A nA bol,A zM bhutI mY nA pI, dy `pdySid`= `nHM aØrtM ^ cAhIdA hY ik c\igaAE dy `pdySdy,= 4es >\g nAl< `h jvAn aØrtM ^ aAp,y ptIaMaty b%icaM ^ ipaAr krnA isKA skdy hn= 5`hjvAn aØrtM ^ isaA,IaM aty SuD g|lM< aAp,y GrMdI dyK BAl krnI< aty aAp,y ptIaM ^ aAigaAkArIho,A isKA skdIaM hn= fyr koE ivaktI vI `s`pdyS dI aAlocnA nhIN kr skygA ijh/A sA^prmyS¨r ny pRdAn kItA hY= 6`sy trHM jvAn aAdmIaM^ vI isaA,y `pdyS dy,y cAhIdy hn= 7t¨hA^ dyK,AcAhIdA hY ik t¨sIN nOjvAn lE hr trHM nAl e|kimsAl b,o jdoN t¨sI `pdyS dyvo tM emAndAr atyg\BIr hovo= 8aty jdoN t¨sIN bolo< tM s|c d|so tM jot¨hA.I aAlocnA nA ho sky= tM koE vI ivaktI ijh/At¨hA.y ivruD hY< SrmsAr ho jAvygA ik`N ju `sdy kolsA.y ivruD bol sk, lE kuJ nhIN hovygA=

9eh g|lM `nHM lokM ^ d|so ijh/y gulAm hn= `nHM^ hr vyly aAp,y mAlkM dA hukm m»n,A cAhIdA hY=`nHM ^ aAp,y mAlkM ^ KuS krn dI koiSS krnIcAhIdI hY= `nHM ^ aAp,y mAlkM nAl dlIlbAzInhIN krnI cAhIdI= 10`nHM ^ aAp,y mAlkM dI koEcIz corI nhIN krnI cAhIdI hY= `nHM ^ aAp,y mAlkM^ sbUt dy,A cAhIdA hY ik `h pUrI trHM Brosym»d

2

hn= gulAmM ^ eh g|lM aAp,y sB k\mM iv|c krnIaMcAhIdIaM hn tM< `h sAbt kr skdy hn ik prmySr<sA.y muktIdAtA< dy `pdyS c\gy hn=

11`nHM ^ esy trHM ij`,A cAhIdA hY< ik`NikprmyS¨r dI ikrpA ivKAE jA c|ukI hY= eh ikrpA hrivaktI ^ bcA skdI hY= aty eh ikrpA sA.y `%prhoE hY= 12eh ikrpA sA^ isKA`NdI hY ik asIN aijhAjIvn nA vtIt krIX ijh/A prmyS¨r dy ivru|D hovy<aty `h m\dIaM g|lM nA krIX jo dunIaM krnA cAhu\dIhY= eh ikrpA sA^ hu, es DrtI `%pr isaA,paty shI >\g nAl ij`,A isKA`NdI hY= ijh/A ehdrSA`NdA hY ik asIN prmySr dI syvA krdy hM= 13`doNjdoN ik asIN aAp,y mhAn prmyS¨r aty muktIdAtyiwsU msIh dI aAmd dA e»tzAr kr rhy sM< sA^ esyshI >\g nAl ij`,A cAhIdA hY= `h sA.I mhAnaAs hY aty `h mihmA nAl aAvygA= 14`sny sA.ylE aAp,I kurbAnI id|tI< tM ik `h sA^ hr burISYa toN bcA sky aty sA^ piv|tr b\dy b,A sky ijh/yisrf `sy dy hn< aty ijh/y hr vyly c\gy k\m krnAcAhu\dy hn=

15lokM ^ eh g|lM d%so= t¨hA.y kol pUrA aiDkArhY= es lE es aiDkAr ^ lokM dI shAetA krnlE aty jykr `h Zlt hn `nHM ^ shI krn lEvrto= aty iksy ivaktI ^ vI aAp,y nAl aijhAivhAr nA krn id` ik ijvyN t¨hA.A koE mh|tv hInhIN=

ij`, dA shI >\glokM ^ aAKo ik hr vyly eh g|lM krnIaM cytyr|K,: hAkmM aty aAgUaM dy inw\tR, hyQM rih,;

`nHM aAgUaA ^ m»n, lE aty hr trHM dA c\gA k\mkrn lE itaAr rih, lE= 2`nHM ^ dUsiraM bArym»dA nA bol, lE< horM nAl SMtI nAl rih,A< horMnAl s|jntA nAl rih,A; aty hr pirsiTtI iv|csAiraM lokM nAl idaAlU rih,A d|so= `nHM ^ ijh/yivSvAs krdy hn ehI g|lM krnIaM d|so=

3bIty smyN iv|c asIN vI mUrK sM= asIN aAKA nhINm»ndy sM asIN glt sM aty asIN bhut aijhIaM g|lMdy gulAm sM ijh/IaM sA.y srIr krnIaM aty mAn,IaMcAhu\dy sn= asIN bdI BiraA jIvn jI rhy sM atyasIN ErKAlU sM= lok sA^ nFrt krdy sn aty asINek dUjy ^ nFrt krdy sM= 4Fyr prmyS¨r< sA.ymuktIdAtA< ny aAp,I deaA aty pRym drSAeaA=

3

1249 tIt¨s ^ 3:5-155`s ny aAp,I imhr kAr, sA.A CuqkArA kItA<

`nHM c\gIaM g|lM krn krky nhIN ijh/IaM asINprmyS¨r nAl DrmI ho, lE krdy sM= `sny aijhAsA^ e|k eSnAn krvA ky kItA ijs ny sA^ piv|traAtmA rAhIN nvM ensAn b,AeaA= 6prmySr ny `spiv|tr aAtmA dI BrpUr brKA sA.y muktI dAtA iwsUmsIh rAhIN< sA.y `%ty kItI=

7asIN prmyS¨r dI idRSqI iv|c `s dI ikrpA rAhINDrmI b,AX gX sM= aty prmyS¨r ny sA^ piv|traAtmA id|tA tM jo asIN sdIvI jIvn pRApt kr skIX=aty eh sA.I `mId hY= 8eh e|k s|cA `pdyS hY=aty mYN cAhu\dA hM ik t¨sIN eh inSict kr lvo iklok eh g|lM smJdy hn= fyr ijh/y lok prmyS¨riv|c aAsTA r|Kdy hn< aAp,y jIvn ^ c\gIaM g|lMkrn lE vrt, vAsty iDaAn r|K,gy= eh g|lMc\gIaM hn aty sAry lokM lE mddgAr hn=

9`nHM lokM toN dUr rho ijh/y mUrKtA BrI dlIlbAzIkrdy hn< aty `nHM lokM toN vI ijh/y aAp,y puriKaMdy eithAs bAry bykAr g|lM krdy hn< ijh/y mUsA dISrHA dy `pdySM bAry l/dy hn= eh g|lM inrArTkhn aty enHM dA lokM ^ koE lAB nhIN hovygA= 10jykrkoE ivaktI bqvAry krdA hY< tM `s ^ cytAv,I dy

id`= jykr `h ivaktI nhIN su,dA< tM `s ^ FyrcytAv,I id`= Fyr jykr hAly vI `h nhIN su,dA<Fyr `s nAl kuJ lY,A dy,A nA r|Ko= 11t¨sIN jA,dyho ik eho ijhA ivaktI BY/A aty pApI hu\dA hY= `sdypAp sAbt krdy hn ik `h doSI hY=

wAd krn lE kuJ g|lM12jdoN mYN aritmAs zM t¨iKkus ^ t¨hA.y v|l ByjM<

t¨sIN myry kol inkupuils iv|c aA`, dI pUrI koiSSkirP= mYN eh srdIaM `%Ty hI ibtA`, dA FYslAkItA hY= 13jdoN SrHA dy p/HA`, vAly zyns aty apulosSFr lE itaAr ho jA, tM `nHM ^ `nHM dy sfr lEpUrI shAetA idP= iKaAl rKnA ik `nHM kol lo/INdIhr cIz hovy= 14sA.y lokM ^ aAp,A jIvn c\gIaMg|lM iv|c lA`,A isK,A cAhIdA hY= `nHM ^ `nHMlokM dI mdd krnI is|K,I cAhIdI hY ijh/y bhutzrUrI lo/M iv|c hn= Fyr `nHM dIaM iz»dgIaM FlhI,nhIN ho,gIaM=

15eToN dy myry nAl dy sAry lok t¨hA^ SuBkAmnAvMByjdy hn= `nHM lokM ^ SuBkAmnA id` ijh/y inhcAiv|c sA^ ipaAr krdy hn=

t¨hA.y sAiraM `%pr ikrpA hovy=

1250

iwsU msIh dy kYdI pØlus aty sA.y BrA itmoiT`sv|loN SuB kAmnAvM= sA.y ipaAry im|tr aty sihkrmIiflymon ^= 2sA.I BY, a|fIaA ^ vI aty sA.y sihkrmIaAriKp|us ^ aty t¨uhA.y Gr iv|c ju/n vAlI klIiswA^ vI= 3sA.y prmyS¨r iptA aty pRBU iwsU msIh dIt¨hA.y `%pr ikrpA ty SMtI hovy=

iflymon dA pRym aty ivSvAs4mYN t¨hA^ aAp,IaM pRArTnAvM smyN cyty krdA hM=

aty mYN t¨hA.y lE prmyS¨r dA sdA D\nvAn krdA hM=5mYN t¨hA.y prmyS¨r dy smUh piv|tr lokM lE pRym bAry<aty t¨hA.I pRBU iwsU iv|c inhcA bAry su, irhA hM< atymYN es pRym aty ivSvAs lE prmyS¨r dA D\nvAdkrdA hM= 6mYN pRArTnA krdA hM ik ijh/A ivSvAst¨sIN sMJA kr rhy ho t¨hA^ `nHM sArIaM c\gIaM g|lMbAry smJ, dy wog b,Avy jo asIN msIh iv|c rKdyhM= 7myry BrA< t°\ aAp,A ipaAr drSA ky prmyS¨r dylokM dy idlM ^ aAn\idt kr id|tA hY= es ny mY^ b/AaAn\d aty idlAsA id|tA hY=

Pnyismus ^ BrA smJo8ek g|l aijhI hY ijh/I t¨hA^ krnI cAhIdI hY<

aty msIh iv|c mYN in.r ho skdA aty t¨hA^ `h krndA aAdyS dy skdA hM= 9pr mYN t¨hA^ aAdyS nhIN dyirhA< mYN t¨hA^ eh krn dI byntI ipaAr dy kAr,kr irhA hM= mYN pØl¨s hM mYN hu, bu|>A ho igaA hM= atymYN msIh iwsU dA kYdI hM= 10mYN t¨hA^ eh aAp,ypu|tr Pnyismus lE pu|C irhA hM= jdoN mYN kYd iv|c sMtM `h myrA pu|tr b, igaA sI= 11atIt iv|c< `ht¨hA.y lE bykAr sI= pr hu, `h dohM myry aty t¨hA.ylE `pwogI b, igaA hY= 12mYN `s^ t¨hA.y kol ByjirhA hM= `s dy nAl mYN aAp,A idl Byj irhA hM=13mYN `s^ `nA icr shAetA lE aAp,y nAlr|K,A cAhu\nA ijnHM icr t|k mYN KuS ˘KbrI lEkYd iv|c hM= `h t¨hA.I jgHA myrI syvA kr irhA

iflymon ^ p|tRI

hovygA= 14pr t¨hA^ pihlM pu|Cy bgYr mYN koE vI g|lnhIN sI krnA cAhu\dA= tM fyr ijh/I vI BlAE t¨sINmyry lE kroNgy `h es lE hovygI ik t¨sIN aijhAcAhu\dy sI nA ik es lE ik mYN t¨hA^ krn lEmjbUr kItA= 15To/y plM lE Pnyismus t¨hA.y koloNv|K ho igaA sI= ho skdA hY ik aijhA es lE vApiraAtM jo `h c\gy lE t¨hA.y kol vAps aA sky< 16a|gy toNe|k dAs hoky nhIN< pr e|k ipaAry BrA vM{ jo ike|k dAs nAloN ikDry v|D hY= mYN `s ^ bhut ipaArkrdA hM pr tsIN `s ^ `stoN vI vDyry ipaAr krogy=t¨sIN `s ^ donyN trHM e|k ivaktI vM{ aty pRBU iv|cBrA ho, krky ipaAr krogy=

17jy t¨sIN mY^ aAp,A im|tr smJdy ho tM Pnyismus^ dubArA ap,A lvo= `sdA svAgt Psy trHM kroijs trHM t¨sM myrA svAgt krnA sI= 18jo Pnyismusny t¨hA.y nAl burA kItA hY jM `s ny t¨hA.A kuJ dy,AhY= tM es bAry mY^ ijmyvAr smJo= 19mYN pOlus hM< atymYN eh aAp,y h|TIN ilK irhA hM= jy `nyismus ny thA.AkuJ dy,A hY tM mYN< adA krMgA aty mYN `s bAry kuJnhIN aAKMgA jo kuJ t¨sIN aAp,I ij»dgI lE myrydy,dAh ho= 20es lE< myry BrAvo< mYN tuhA^ pRBU iv|caAp,y lE kuJ krn lE kih»dA hM= 21eh ic|QI mYNeh jA,dA hoeaA ilK irhA hM ik t¨sIN `h kroNgy jomYN m\gMgA= mYN jA,dA hM ik t¨sIN myrI m\g nAloN vIv|D krogy= 22es toN elAvA myry Qihrn lE ekkmrA vI itaAr rK,A= mY^ `mId hY ik prmyS¨rt¨hA.IaM pRArTnAvM m»n lvygA aty mYN t¨hA.y kol aAskMgA=

aAKrI SuB kAmnAvM23epfrAs vI myry nAl msIh iwsU iv|c kYdI hY=

`h t¨hA^ aAp,IaM SuBkAmnAvM ByjdA hY= 24mrkus<airstrKus< dymAs aty lUkA vI t¨hA^ SuBkAmnAvMByjdy hn= `h myry nAl k\m krdy hn= 25sA.y pRBUiwsU msIh dI ikrpA t¨hA.y aAtmy dy a\g s\g hovy=

1251

prmyS¨r aAp,y pu|tr rAhIN boilaAatIt iv|c< prmyS¨r nbIaM rAhIN sA.y puriKaMnAl boilaA= prmyS¨r ny `nHM nAl g|l kItI=

2aty hu, enHM aAKrI idnM iv|c prmyS¨r ny fyr sA.ynAl g|l kItI hY= prmyS¨r ny sA.y nAl aAp,y pu|trrAhIN g|l kItI hY= prmyS¨r ny sArI dunIaM aAp,ypu|tr rAhIN sAjI= prmyS¨r ny es ^ aAp,y pu|tr rAhINsAijaA= prmyS¨r ny aAp,y pu|tr ^ sArIaM cIzM dA`%trAaiDkArI ho, lE cui,aA= 3pu|tr prmyS¨r dImihmA ^ drsA`NdA hY= `h prmySr dy sBA dI s»pUr,nkl hY= pu|tr aAp,y SktI SAlI aAdyS rAhIN hrcIz ^ b»nH ky rKdA hY= pu|tr ny lokM ^ `nHM dy pApMtoN sAF kr id|tA= fyr `h svrg iv|c rih, vAlymhM purK dy s|jy h|T bYQ igaA= 4prmyS¨r ny `s ^`h nAm id|tA ijh/A iksy vI dUt dy nM nAloN mhAnsI= aty `h dUt nAloN vI ik\nA vDyry mhAn b, igaA=5prmyS¨r ny aAp,y iksy vI dUt ^ aijhIaM g|lM nhINaAKIaM:

“tU\ myyrA pu|tr hYN; a|j mYN tyrA iptA b, igaA hM=”zbUr 2:7

prmyS¨r ny kdy vI iksy dUt ^ nhIN aAiKaA<“mYN `s dA iptA hovMgA< aty `h myrA pu|tr b,ygA=”

2 smUXl 7:146aty jdoN prmyS¨r aAp,y pihlM jnmy* pu|tr ^dunIaM a»dr ilaAvygA< tM aAKdA hY<

“prmyS¨r dyy sAry dUt pu|tr dI `pAsnA krn=”ibvsTA 32:43

7dUtM bAry prmyS¨r ny eh aAiKaA:

“prmyS¨r aAp,y dUtM ^ hnyrIaM vrgA b,A`NdAhY aty aAp,y syvkM ^ a|g dIaM lAqM vrgA b,A`NdA

pihlA jnmyN (ploQA) es Sbd dA arT hY ik msIhprmyS¨r dy sAry b|icaM iv|coN sB toN pihlA ty sB toNmh|tvpUr, sI=

hY=” zbUr 104:4

ebrAnIaM ^ p|tRI

18pr prmyS¨r ny aAp,y pu|tr bAry eh aAiKaA:

“hy prmySr< tyrA tKt sdA sdA lE slAmt rhygA<tU\ aAp,I bAdSAht `pr shI inaM vAlI hkUmtkrygA=

9tU\ `sy ^ ipaAr kItA jo shI hY aty `s ^ nFrtkItI jo Zlt hY= esy lE< prmyS¨r ny< tyry prmyS¨rny< tY^ tyry sATIaM nAloN vDyry aAn\d id|tA hY=”

zbUr 45:6-7

10prmyS¨r eh vI aAKdA hY<“hy pRBU< m¨|> iv|c tU\ DrtI ^ sAijaA aty tyry h|TM ny

aAkAS ^ sAijaA=11eh cIzM alop ho jA,gIaM pr tU\ rhygA= sArIaM

cIzM kpi/aA vMg purA,IaM ho jA,gIaM=12tU\ `nHM dI koq vMg tih lAvyNgA= aty `h kpi/aM

vMg tbdIl ho jA,gIaM= pr tU\ kdy tbdIl nhINhovygA= aty tyry jIvn dA kdy a»t nhIN hovygA=”

zbUr 102:25Ð27

13aty prmyS¨r ny eh kdy vI aAp,y iksy vI dUt ^nhIN aAiKaA:

“`doN t|k myry s|jy pAsy bYQ jdoN t|k mYN tyry duSm,M^ tyry inw\tR, hyQM nA kr dyvM=”* zbUr 110:1

14sAry dUt< ijh/y prmyS¨r dI syvA krdy hn< aAtmyhn aty `h `nHM lokM dI shAetA krn lE ByjygX hn jo m¨ktI pRApt krdy hn=

sA.I m¨ktI SrHA nAloN mhAn hYes lE sA^ bhut iDaAn nAl `nHM g|lM ^m»n,A cAhIdA hY ijnHM dI sA^ is|iKaA id|tI

gE sI= sA^ sAvDAn rih,A cAhIdA hY tM jo asIN

“`doN t|k ... kr dyvM” a|KrI tOr ty “`doN t|k mYN t¨hA.yduSm,M ^ t¨hA.y pYrM r|K, dI cOkI nA b,A dyvM=”

s|c dy mArg toN dUr nA ho jAEX= 2ijh/y `pdyS

2

ebrAnIaM ^ 2:3-3:3 1252

(SrHA) prmyS¨r ny dUtM rAhIN id|ty `nHM ^ s|c sAbtkIty gX sn= aty jdoN vI lok `s `pdyS dy i˘KlAFgX aty `s `pdyS dI av%igaA kItI< `nHM ny >ukvINszA pRApt kItI= 3ijh/I mktI sA^ imlI hY `h bhutmhAn hY= es lE jykr asIN aijhA socky jIvnvtIt krIX ik es m¨ktI dA koE vI mh|tv nhIN< tMasIN szA pA`, lE b\iDt hM= eh pRBU hI sI ijs nylokM ^ es m¨ktI bAry sB toN pihlM d%isaA= atyijh/y lokM ny `s ^ s¨i,aA< sA^ es g|l dA sbUtid|tA ik eh m¨ktI s|cI hY= 4prmyS¨r ny vI es dAsbUt kirSimaM< mhAn inSAnM aty kE trHM dyac\iBaM rAhIN id|tA= aty `s ny es dA sbUt lokM ^piv|tr aAtmA v|loN id|tIaM dAtM rAhIN vI id|tA= `sny eh dAtM aAp,I rzA anusAr id|tIaM=

msIh lokM ^ bcA`, lE mnu|KM vrgA b, igaA5prmySr ny aA`, vAlI nvIN dunIaM `%pr hkUmt

krn lE dUtM dI co, nhIN kItI= eh Biv|K dIdunIaM hI aijhI dunIaM hY ijs bAry asIN g|lM krdyrhy hM= 6eh poTIaM iv|c e|k jgHA ty iliKaA igaAhY<

“prmyS¨r< tU\ mnu|K dA iDaAn ik`N r|KdA hY? tU\ik`N mnu|K dy pu|tr dI ic\tA krdA hY= kI `h e»nA hImh|tvpUr, hY?

7To/y ijhy smyN lE< tU\ `s ^ dUtM nAloN nIvM krid|tA= tU\ `s ^ mihmA aty e|zt tAj vM{ id|tI hY=

8tU\ hr cIz ^ `s dy aDIn kr id|tA=”zbUr 8:4-6

jy prmyS¨r ny sB kuJ `s dy kAbU hyQM kr id|tA tMkoE aijhI cIz nhIN bcI ijs `%ty `sdI hkUmtnhIN sI= pr asIN hAly `s ^ hr cIz `pr hkUmtkridaM nhIN dyKdy= 9To/y plM lE< iwsU ^ dUtM toNnIvM kItA igaA sI= pr hu, asIN `s ^ mihmA atysitkAr tAj dI trHM pihny hoX dyKdy hM< ik`Nik `sny du|K J|ly aty kAlv|s ho igaA= prmyS¨r dI ikrpA dykAr, iwsU hr mnu|K lE miraA=

10prmyS¨r hI hY ijsny sArIaM cIzM sAjIaM atyeh smUh cIzM `sdI mihmA lE siTr hn= prmySrny aAp,I mihmA sMJI krn lE kE pu|tr ho, dIe|CA kItI= es lE prmyS¨r ny `hI kItA jo `hkrnA locdA sI= `sny iwsU ^ s\pUrn b,AeaA ijh/A`nHM lokM ^ m¨ktI v|l lY jMdA hY= prmyS¨r ny iwsU ^iwsU dy kSqM rAhIN s\pUrn m¨ktIdAtA b,AeaA=

11`h e|k ijh/A lokM ^ piv|tr b,A`NdA hY aty`h lok ijh/y piv|tr b,AX jMdy hn< eko hI pirvArdy hn= es lE `h `nHM lokM ^ aAp,y BrA atyBY,M aKidaM koE doSI mihsUs nhIN krdA= 12iwsUaAKdA hY<

“hy prmyS¨r< mYN aAp,y BrAvM aty BY,M ^ tyry bAryd|sMgA= tyry sAry lokM dy snmK mYN tyry gu, gAvMgA=”

zbUr 22:2213`h vI aAKdA hY<

“mYN aAp,A BrosA prmyS¨r iv|c r|KMgA=”wsAwAh 8:17

aty `h aAKdA hY<“mYN e|Ty hM= aty `h sAry b|cy myry nAl hn ijnHM ^

prmyS¨r ny mY^ id|tA hY=” wsAwAh 8:18

14`h b|cy BOitk srIrM vAly lok hn= es lEiwsU Kud `nHM vrgA b, igaA aty `h `sy anuBvrAhIN l\iGaA ijs rAhIN `h vI l\Gdy hn= iwsU nyaijhA es lE kItA tM jo `h mrky `s dA ivnASkr sky ijs kol mØt dI SktI hY= `h e|k SYtAn hY=15iwsU `nHM lokM ijhA es lE bi,aA aty miraA tMjo `h `nHM ^ m¨kt kr sky= `h mØt dy BY kAr,ij»dgI Br lE gulAmM vrgy sn= 16eh g|l sAf hYik eh dUt nhIN hn ijnHM< dI shAetA iwsU krdAhY= iwsU `nHM lokM dI shAetA krdA hY ijh/y abrAhAmdI `lAd hn= 17esy kAr, iwsU ^ e|k srdArjAjk bn, dI KAitr hr trHM aAp,y BrAvM atyBY,M vrgA bn,A pY,A sI jo ik prmyS¨r dI syvA iv|cimhrbAn aty vFAdAr hY= tM fyr iwsU lokM dy pApM ^bKS sky= 18aty hu, iwsU `nHM lokM dI shAetA krskdA hY jo BrmAX gX hn= iwsU eh lE shAetAkr sk, dy wog hY ik`N jo `h tsIihaM rAhIN gujiraAaty BrmAeaA igaA sI=

iwsU mUsA nAloN v.yrA hYes lE thA^ sAiraM ^ iwsU bAry soc,A cAhIdAhY= prmyS¨r ny iwsU ^ iblkul sA.y v|l G%ilaA<

aty `h sA.y ivSvAS dA srdAr jAjk hY= myry piv|trBrAvo aty BY,oN mYN t¨hA^ eh dsdA hM< t¨hA^ sAiraM^ prmyS¨r ny bulAeaA hY= 2prmyS¨r ny iwsU ^ sA.yv|l G%ilaA aty `s ^ sA.A srdAr jAjk b,AeaA=aty iwsU iblkul mUsA dI trHM hI prmyys¨r ^ vFAdArsI= `s ny `hI sB kuJ kItA ijvyN prmyS¨r cAhu\dA sIik `sny prmyS¨r dy pUry Gr iv|c krnA hY= 3jdoN koE

3

1253 ebrAnIaM ^ 3:4-4:7

ivaktI Gr dA inrmA, krdA hY tM lok `s ivaktIdI Gr nAloN v|D e|zt krdy hn= iwsU bAry vI evyNhI hY= iwsU dI e|zt mUsA nAloN vDyry ho,I cAhIdI hY=4hr Gr iksy duaArA b,AeaA igaA hY pr prmyS¨rhI hY ijs ny sB kuJ b,AeaA= 5mUsA prmyS¨r dy smUhGr iv|c syvk vrgA vFAdAr sI= `s ny lokM ^ `nHMg|lM bAry ikhA ijh/IaM prmyS¨r `nHM ^ Biv|K iv|caAK skdA sI= 6pr iwsU vFAdArI nAl prmyS¨r dyGr `%ty SAsn kr rhy pu|tr vrgA hY= asIN inhcAvAnprmyS¨r dA Gr hM= jy asIN idR/H hM aty aAp,I aAsiv|c SyKI mArdy hM jo e»nI mhAn hY< Fyr asIN prmyS¨rdA Gr hM=

sA^ prmyS¨r dy anuwAE b,y rih,AjArI r|K,A cAhIdA

7eh piv|tr aAtmA dy kTn vMg hY: “jy t¨sIN a|j prmyS¨r dI aAvAz s¨,dy ho<8tM bIty smyN dI trHM iz|dI nA b,o< jdoN ik t¨sIN

prmyS¨r dy iv|ruD sI= `hI smM sI jdoN t¨sIN prmyS¨r^ `jA/ iv|c priKaA=

9cAlI sAlM t|k mArUTl iv|c t¨hA.y lokM ny `hg|lM dyKIaM jo mYN kItIaM sn= pr `nHM ny myrI prIiKaAlE aty myry sbr dA emithAn ilaA=

10es lE mYN `nHM lokM nAl gu|sy sM= mYN aAiKaA<‘`nHM dIaM socM hmySA Zlt hn= `nHM lokM ny kdyvI myry rAhM ^ nhIN smiJaA=’

11es lE mYN gu|sy sM ty sONh KAky ekrAr kItA:‘`h lok kdy vI myrI aArAmgAh iv|c dAKl nhINho,gy=’” zbUr 95:7Ð11

12BrAvo aty BY,o< scyt rho ik t¨hA.y drimaAn<iksy kol vI duSq idl nhIN ho,A cAhIdA< ijh/AivSvAs nhIN krdA aty t¨hA^ ij`Ndy prmyS¨r dyanusr, krn iv|c ivGn pA`NdA hovy= 13pr hrroz e|k dUsry ^ `tsAiht kro= es ^ `doN kro jdoNik “a|j idn” hAly e|Ty hI hY= e|k dUsry dI shAetAkro tM jo koE vI p|Tr idl nhIN b,ygA aty nA pApduaArA mUrK b,AeaA jAvygA= 14asIN sAry msIh dyih|sydAr hM= eh s|c hY ik jy asIN `sy inhcA ty a»ttIk c|lIX ijh/I S¨rU toN sA.y kol hY= 15ehI hY jopoTIaM iv|c iliKaA igaA hY:

“jy t¨sIN a|j prmyS¨r dI aAvAz s¨,dy ho< tM `satIt dI trHM iz|dI nA b,o jdoN t¨sIN prmyS¨r dyiKlAf sI=” zbUr 95:7Ð8

16`h lok kO, sn ijnHM ny prmyS¨r dI aAvAzs¨,I aty `s dy iKlAf sn? eh `h smUh lok snijh/y mUsA rAhIN imsr toN bAhr ilaAX gX sI= 17atyprmyS¨r cAlI sAlHM t|k iks nAl nrAz sI? prmyS¨r`nHM lokM nAl nrAz sI ijnHM ny pAp kItA= `h lokmArT|l iv|c mAry gX= 18aty iknHM nAl prmyS¨r nykOl kItA sI ik `h kdI vI `s dy ivSrAm iv|c pRvySnhIN kr,gy= prmyS¨r `nHM lokM bAry g|l kr irhAsI ijnHM ny `s dA hukm nhIN m»inaA= 19es lEasIN dyKdy hM ik `nHM lokM ^ pRvyS krn aty prmySurdA ivSrAm krn dI ejAzt nhIN sI= ik`N? ik`Nik`nHM ny inhcA nhIN kItI=

sA.y kol hAly vI `h vAaAdA hY ijh/A prmyS¨rny `nHM lokM nAl kItA sI `h vAadA sI ik

asIN prmyS¨r dy ivSrAm iv|c pRvyS kr skIX= eslE sA^ bhUt scyt rih,A cAhIdA hY< tM jo t¨hA.yiv|coN koE vI `s vAady toN vMJA nA rhy= 2m¨ktI dAmArg sA^ d%isaA igaA sI ijvyN `nHM lokM ^ d%isaAigaA sI= pr ijh/I `pdyS `nHM lokM ny s¨,I `s dI`nHM ^ koE shAetA nhIN hoE= lokM ny `h `pdySMs¨,IaM pr `s ^ ivSvAS nAl pRApt nhIN kItA=3asIN lok< ijh/y inhcA rKdy hM< pRvyS krn atyr|bI ivSrAm krn dy wog hM= `vyN hI ijvyN prmyS¨rny aAiKaA<

“kRoD iv|c mYN sONh KADI: ‘`h kdy vI myry ivSrAmiv|c pRvyS nhIN krngy=’” zbUr 95:11

hAlM ik prmyS¨r dA kArj `doN hI s\pUr, ho cu%ikaAsI< ijs smyN toN `s ny eh dunIaM sAjI sI< `s nye»J aAiKaA= 4poTIaM iv|c e|k jgHA< prmyS¨r ny hftydy stvyN idn bAry eh boilaA sI: “prmyS¨r ny aAp,ysAry kArj pUrn kr id|ty aty s|tvyN idn `s ny aArAmkItA=”* 5aty poTIaM iv|c e|k hor jgHA< prmyS¨r nyeh vI aAiKaA< “`h lok kdy vI myry ivSrAm iv|cnhIN v/ngy=”

6eh s|c hY ik kuJ lok prmyS¨r dy ivSrAm iv|cpRvyS krngy= pr `h lok ijnHM ny sB toN pihlMm¨ktI dy mArg bAry s¨i,aA pRvyS nhIN kItA= `nHM nyes lE pRvyS nhIN kItA ik`N ik `h aAigaAkArInhIN sn= 7es lE prmyS¨r ny e|k hor KAs idn dIiv`Nt b,AE= es ^ “a|j dA idn” aAiKaA jMdA

“prmyS¨r ny ... aArAm kItA” `tpt 2:2

hY= prmyS¨r ny es idn bAry l\by smyN bAad< dA~d

4

ebrAnIaM ^ 4:8-5:11 1254

rAhI g|l kItI= poTI dy esy ih|sy iv|c ijs ^ asINpihlM vI vritaA hY:

“a|j jykr t¨sIN prmyS¨r dI aAvAz ^ s¨,o< tM atItdI trHM iz|dI nA b,o=” zbUr 95:7–8

8asIN jA,dy hM kI whoSUaA ny prmyS¨r dy vAaAdyanusAr lokM dI ivSrAm iv|c agvAE nhIN sI kItI=asIN es bAry jA,dy hM ik`Nik bAad iv|c prmyS¨rny ivSrAm dy e|k hor idn “a|j dy idn” bAry g|lkItI hY= 9es toN ptA cldA ik prmyS¨r dy lokM lEivSrAm dA s|tvM idn hAly vI aA irhA hY= 10prmyS¨rny aAp,y kArj m¨kA lY, toN bAad ivSrAm kItA=es lE `h ivaktI ijh/A pRvyS krdA aty r|bIivSrAm pA`NdA hY< `h ivaktI hY ijsny prmyS¨r dItrHM aAp,A kArj m¨kA ilaA hY= 11es lE asIN `sivSrAm iv|c v/n lE sKt koiSS krIX= sA^ aijhy>\g iv|c koiSS krnI cAhIdI hY ik sA.y iv|coN koE vI`nHM dy `dAhr, dA anusr, krky `nHM vM{ ivSrAmnA guaA lvy< jo aAigaAkArI nhIN sn=

12prmyS¨r dA vcn sjIv hY aty kArj kr irhAhY= `s dA vcn tyz toN tyz DAr vAlI tlvAr nAloNit|KA hY= prmyS¨r dA vcn sA.y a»dr .U\iGaM k|qdAhY< `s jgHA vI ij|Ty rUh aty aAtmA ju/dy hn= prmySrdA vcn sA.y jo/M aty h|.IaM a»dr vI mAr krdA hY=eh sA.y idl dIaM socM aty erAidaM dA inr,AkrdA hY= 13dunIaM iv|c kuJ vI prmyS¨r toN CuipaAnhIN rih skdA= `h sB cIzM ^ sAf dyK skdA hY=hr cIz `s dy sAmH,y KulI hY= aty `sy ^ sA^ aAp,yjIvn >\g dA lyKA dy,A pvygA=

iwsU sA.I prmyS¨r dy snm¨K aA`,iv|c shAetA krdA hY

14sA.y kol e|k mhAn srdAr jAjk hY ijh/AprmyS¨r nAl svrg iv|c rih, lE igaA hY= `hprmyS¨r dA pu|tr iwsU hY= es lE asIN ivSvASiv|c< ijh/A sA.y kol hY< idR/ rih,A jArI rKIX=15iwsU< ijh/A srdAr jAjk sA.y kol hY< sA.IaMkmzorIaM ^ smJ, dy smr|T hY= jdoN iwsU DrtI tyij`NeaA `h sA.I trHM hryk >\g nAl prtAeaAigaA sI= pr `s ny kdy pAp nhIN kItA sI= 16iwsU dysA.y srdAr jAjk hu\idaM asIN ikrpA dy is»GAs, dysAmH,y aA`, lE s¨t\tr hM= `%Ty sA.y kol jdoN vIsA^ lo/ hovygI mdd krn lE imhr aty deaAhovygI=

hr whUdI srdAr jAjk lokM iv|coN cui,aA jMdAhY= jAjk ^ `nHM g|lM nAl lokM dI shAetA

krn dA k\m soNipaA igaA hY ijh/IaM `h prmyS¨rlE krdA hY= `s jAjk ^ pApM lE prmyS¨r ^tohfy aty kurbAnIaM arpn krnIaM cAhIdIaM hn=2srdAr jAjk smUh lokM vMg Kud kmzor hY= eslE `h `nHM lokM nAl koml ho skdA hY jo aigaAnIhn aty shI rAh toN BqkAX gX hn= 3srdAr jAjklokM dy pAp lE blI c/HA`NdA hY= pr srdAr jAjkKud kmzorIaM rKdA hY= es lE `s ^ Kud dy pApMlE vI blIaM ByNq krnIaM cAhIdIaM hn=

4srdAr jAjk dI trHM inwukt ho,A e|k sitkArhY= pr koE vI ivaktI es kArj lE Kud aAp,yaAp dI co, nhIN krdA= `s ivaktI ^ prmyS¨rv|loN< aAron vMg< bulAeaA jA,A cAhIdA hY= 5msIhnAl vI evyN hI hY= `s ny srdAr jAjk b,n dAgOrv hAisl krn dI co, Kud nhIN kItI= sgoN prmySrny `s ^ cui,aM= prmyS¨r ny msIh ^ aAiKaA:

“tU\ myrA pu|tr hYN; a|j mYN tyrA iptA b, igaA hM=”zbUr 2:7

6aty poTIaM iv|c e|k hor jgHA ty prmyS¨r aAKdA hY<“tU\ sdA lE mlikisdk* vrgA jAjk hovyNgA=”

zbUr 110:4

7jdoN msIh DrtI `%ty rih»dA sI `s ny prmyS¨ra|gy pRArTnA kItI aty shAetA dI m»g kItI= prmySrhI hY ijh/A `s ^ mØt toN bcA skdA sI aty iwsU nypurmyS¨r a|gy `%cIaM cIkM aty h\JUaM rAhIN pRATnAkItI= aty prmyS¨r ny iwsU dIaM pRArTnAvM dA `%trid|tA ik`Nik iwsU inmR sI aty `s ny hr `h g|lkItI ijs iv|c prmyS¨r dI rzA sI= 8iwsU prmyS¨r dApu|tr sI= pr iwsU ny du|K J|ly aty ijnHM du|KM rAhIN `hguziraA< `s ny tAbydArI is|KI= 9fyr iwsU s\p»n sI=`h `nHM sAry lokM lE kAr, bi,aA< ijh/y sdIvImktI pRApt krn lE `s ^ m»ndy hn= 10aty prmySrny iwsU ^ `vyN hI srdAr jAjk b,AeaA ijvyN ikmlikisdk sI=

igrAvq dy i˘KlAF ictAvnI11asIN t¨hA^ es bAry bhut sArIaM glM d|s,IaA

mlikisdk e|k jAjk ty rAjA ijh/A abrAhAm dy smyNrih»dA sI= `tpt 14:17–24

cAhu\dy hM= pr eh t¨hA^ spSq krnA bhut aOKA hY

5

1255 ebrAnIaM ^ 5:12-6:18

ik`Nik t¨sIN smJ, dy e|Cuk nhIN ho= 12t¨hA^ e»nAsmA iml cu%ikaA hY ik hu, t|k tM t¨hA^ gurU b,jA,A cAhIdA sI= pr t¨hA^< e|k vArI Fyr< prmyS¨rdy `pdyS dy m¨|>ly pAQ p/HA`, vAly< iksy ivaktIdI lo/ hY= t¨hA^ hAly vI `pdyS dI du|D vMg lo/ hY=t¨sIN hAly Qos aAhAr lE itaAr nhIN ho= 13koE vIijh/A hAly du|D dy aAsry ij`NdA< e|k iSSU hY= aijhAivaktI shI `pdyS bAry kuJ nhIN jA,dA= 14prQos aAhAr `nHM lokM lE nhIN hY ijh/y iSSUaM vrgyhn= `h `nHM lE hY ijh/y aAtmk tOr ty pRØ> hn=`nHM dy rozAnA aiBaAs duaArA< `nHM ny aAp,y aAp ^c\gy aty bury iv|c Frk krn lE p|kA kr ilaA hY=

es lE sA^ msIh bAry m¨>|ly pAQ b\d kr dy,ycAhIdy hn= sA^ `nHM g|lM v|l vAps nhIN jA,A

cAhIdA ijnHM nAl asIN S¨rUaAt kItI sI= asIN msIhiv|c aAp,y jIvn dI S¨rUaAt pihlM kItIaM m»dIaMg|lM toN dUr jA, toN aty prmyS¨r iv|c ivSvAS rAhINkItI sI= 2`s smyN< sA^ bpitsmy bAry< lokM `%ty h|Tr|K, dy KAs ivKAvy bAry< m¨ridaM ^ `BAry jA, bAry<aty sdIvI inaM bAry isKAeaA igaA sI= pr hu,<sA^ agAhM hor vDyry pRp|ktA dy `pdyS v|l vD,AcAhIdA hY= 3aty jy prmyS¨r aAigaA dyvy< tM asIN vIeh krMgy=

4-6jdoN lok msIh dA mArg C|. cu|ky ho, tM kIt¨sIN `nHM dA jIvn fyr tbdIl krvA skdy hoN? mYN`nHM lokM bAry g|l kr irhA hM ijnHM ^ s|c dA ptAhY= `nHM ny prmyS¨r toN dAt pRApt kItI aty piv|traAtmA iv|c s\imlt hoX= `nHM lokM ny prmyS¨r dIaMaAKIaM g|lM s¨,IaM aty `nHM ny prmyS¨r dI nvIdunIaM dI mhAn SktI vI dyKI= `nHM ny Kud dyiKaMik `h sArIaM g|lM bhut c\gIaM sn= pr fyr `nHMny iwsU dA mArg C|. id|tA= `nHM lokM ^ aAp,A jIvntbdIl krA`,A aty msIh kol vAps aA`,A s\BvnhIN= ik`N? ik`Nik `h lok ijnHM ny msIh dA mArgC|. id|tA hY< asl iv|c `h prmyS¨r dy pu|tr ^ Fyr toNslIb `%ty Qok rhy hn aty smUh lokM sAmH,y `s lESrm ilaA`Ndy hn=

7`h lok `s DrtI vrgy hn ijh/I bhut vrKApRApt krdI hY= iksAn `s DrtI ty bIj bIjdA hYaty `s dI dyK BAl krdA hY tM jo `h es toN anAjpA sky= jykr `h zmIn `nHM lE FslM `gA`NdI hYjo `s ty vAhI krdy hn< `h DrtI prmyS¨r duaArAasIsmE hY= 8pr jy `h DrtI GAh-p|ty ty k\.y`gA`NdI hY tM bykAr hY= `s DrtI ^ eh KtrA hY

6

ik `s `%pr prmyS¨r dI ifqkAr hovygI= aty `sDrtI ^ a|g rAhIN tbAh kr id|tA jAvygA=

9ipaAry imtro< asIN eh g|lM t¨hA^ aAK rhy hM=pr asIN t¨hA.y pAsoN vDyry c\gIaM g|lM dI aAs rKdyhM= sA^ wkIn hY ik t¨sIN m¨ktI bAry `h g|lM kroNgy=10prmyS¨r inaME hY= prmyS¨r `s sAry k\m ^ cytyr|KygA ijh/A t¨sIN kItA hY= aty prmyS¨r cyty r|KygAik t¨sIN `s dy lokM dI shAetA `s nAl aAp,AipaAr pRgq krn lE kItI hY= aty prmyS¨r cytyr|KygA ik t¨sIN `s dy lokM dI shAetA inr\tr krrhy hoo= 11asIN cAhu\dy hM ik t¨sIN sAry jIvn Br `hImSikl k\m krdy rho= fyr tsIN inSict hI `h mhAncIz pRApt kroNgy ijs dI t¨sIN `mId kr rhy sI=12asIN eh nhIN cAhu\dy ik t¨sIN aAlsI b,o= asINcAhu\dy hM ik t¨sIN `nHM lokM vrgy b,o ijh/y prmyS¨rv|loN vAadA kItIaM cIzM pRApt kr lYNdy hn= `nHMlokM ny aAp,y ivSvAs aty sbr dy kAr, prmyS¨r dyvAaidaM ^ pRApt kItA hY= 13prmyS¨r ny abrAhAmnAl e|k vAadA kItA= ijvyN ik `%Ty prmyS¨r nAloNv.yrA koE nhIN sI< `s ny sONh KA, lE aAp,A hInM estymAl kItA ik `h `hI krygA ijsdA `s nyvAadA kItA sI=

14prmyS¨r ny aAiKaA< “mYN s|cm¨c tY^ asIsM id»dAhM= mY tY bhut bhut `lAdM dyvMgA=”* 15abrAhAmny sbr nAl es dA e»tzAr kItA aty bAad iv|cabrAhAm ny `h pRApt kItA ijsdA prmyS¨r ny `snAl vAadA kItA sI=

16jdoN lok sONh KMdy hn< `h hmySA aAp,y aAp toNmhAn ivaktI ^ vrtdy hn= eh sONh es t|T dAsbUt hY ik jo kuJ vI `h aAKdy hn s|c hY aty sArIaMdlIlM lE vI a»t hY= 17prmyS¨r eh cAhu\dA sI ik`s dA vAadA s|cA hY= prmyS¨r eh sbUt `nHM lokMlE cAhu\dA sI jo `s dy vAady ^ pRApt krn vAlysn= `h cAhu\dA sI ik `h lok spSqtA nAl smJlY, ik `h aAp,IaM wojnAvM tbdIl nhIN krygA=es lE jo prmyS¨r ny aAiKaA vAprygA< `s ny ehe|k sONh KAky sAbt kr id|tA= 18eh do g|lM kdy vInhIN bdl,gIaM= jdoN vI prmyS¨r kuJ aAKdA hY<`h JUQ nhIN boldA aty jdoN `h kOl krdA hY< `hkdI vI JUQ nhIN bolygA= es lE asIN s¨r%iKaAlE prmyS¨r kol B|j pX hM< es g|l ny sA^ bhutidlAsA id|tA hY= eh dovy g|lM sA^ idlAsA aty tAkt

“mYN s|cm¨|c ... lAdM dyvMgA” `tpt 22:17

id»dIaM hn< tM jo asIN `s `mId ^ jArI r|KIX

ebrAnIaM ^ 6:19-7:22 1256

ijh/I sA^ prmyS¨r duaArA id|tI gE sI= 19sA^es `mId dA aiDkAr hY= aty eh l\gr dI trHM hY=eh mzbUt aty Brosywog hY aty sA.y aAtmA lEs¨riKaA hY= eh prdy ipCy sB toN piv|tr TM svrgIm»dr iv|c jMdI hY= 20iwsU pihlM hI `%Ty pRvyS pAcuikaA hY aty `s ny sA.y lE rAh Kol id|tA hY= iwsUhmySA lE mlikisdk vMg e|k srdAr jAjk b,igaA hY=

jAjk mlikisdkmlikisdk slym dA rAjA sI aty sB toN `%cyprmyS¨r dA jAjk sI= jdoN abrAhAm rAijaM ^

hrA ky vAps prt irhA sI tM mlikisdk abrAhAm^ imilaA= `s idn mlikisdk ny abrAhAm ^ asIsid|tI= 2aty abrAhAm ny aAp,I hr SYa dA dsvMih|sA mlikisdk ^ dy id|tA= mlikisdk dy nM slymdy rAjy dy do arT hn= pihlM mlikisdk dA arT“c\igaAE dA rAjA<” aty< “slym dA rAjA<” dA mtlbhY “SMtI dA rAjA” 3“koE nhIN jA,dA ik mlikisdkdy mAtA iptA kO, sn jM `h ikToN aAeaA sI=”* atykoE nhIN jA,dA ik `h kdoN pYdA hoeaA aty kdomiraA= mlikisdk prmyS¨r dy pu|tr vrgA sI aty`h sdA e|k jAjk bn,A jArI rKdA hY=

4t¨sIN dyK skdy ho ik mlikisdk bhut mhAn sI=abrAhAm e|k mhAn iptA ny l/AE iv|c ijtI hoEaAp,I hr SYa dA dsvM ih|sA mlikisdk ^ dy id|tA=5hu, nym aAKdA hY< ik lyvI dy GrA,y dy `nHM lokM ^ijh/y jAjk b,dy hn< lokM pAsoN dsv\D iml,AcAhIdA hY= jAjk es ^ aAp,y lokM pAsoN ek|QAkrdy hn< BAvyN jAjk aty `h lok dovyN hI abrAhAmdy pirvAr iv|coN sn= 6mlikisdk lyvI dy GrA,yiv|coN nhIN sI= pr `s ny abrAhAm koloN dsv\D hAislkItA= aty `s ny abrAhAm ^—`s ivaktI ^ ijsdy kol prmyS¨r dy vAady sn—asIs id|tI= 7aty sArylok jA,dy hn ik vDyry mh|tvpUr, ivaktI G|qmh|tvpUr, ivaktI ^ asIs id»dA hY= 8eh jAjkdsv\D pRApt krdy hn pr `h ensAn hn ij`Ndyaty mr jMdy hn= pr mlikisdk< ijs ny abrAhAmtoN dsv\D pRApt kItA< jo poTIaM iv|c aAiKaA hY< `sdyy anusAr sdIvI ij`NdA hY= 9eh lyvI hY ijh/AlokM pAsoN dsv\D ek|QA krdA hY= pr asIN aAK skdy

“koE nhIN ... aAeaA sI” a|KrI tOr ty “mlikisdk mMipP bAhrA aty j|d toN bAhrA sI=”

hM ik jdoN abrAhAm ny mlikisdk ^ dsv\D id|tA<

7

lyvI ny vI `s^ dsv\D id|tA= 10lyvI tM hAly pYdA hInhIN sI hoeaA= pr jdoN mlikisdk abrAhAm ^imilaA tM lyvI hAly aAp,y purKy abrAhAm dy SrIriv|c hI sI=

11lokM ^ lyvI dy GrA,y v|loN jAjk-vrg dy aADArty SrHA id|tI gE sI= pr lokM ^ jAjkM dI `s ivvsTArAhIN aAtmk tOr ty pUr, nhIN b,AeaA jA sikaA=es lE iksy hor jAjk dI aAmd dI lo/ sI= myrABAv hY `s jAjk dI ijh/A aAron vrgA nhIN sgoNmlikisdk vrgA hovy= 12aty jdoN e|k v|KrI trHMdA jAjk aA`NdA hY< tM SrHA vI bdlI jA,I cAhIdIhY= 13asIN eh g|lM msIh bAry aAK rhy hM= `h e|kvKry pirvArk smUh toN sI= `s GrA,y iv|coN kdy vIiksy ny j|gvydI ty e|k jAjk dI trHM syvA nhIN kItI=14ik`N ik eh spSq hY ik sA.A pRBU whUdAh dy GrA,yiv|coN sI aty mUsA es GrA,y iv|coN jAjkM bAry kdykuJ nhIN boilaA=

iwsU mlikisdk vrgA e|k jAjk hY15aty eh g|lM hor vI sAf ho jMdIaM hn= asIN

dyKdy hM ik e|k hor jAjk aA`NdA hY ijh/Amlikisdk vrgA hY= 16`h nA hI SrHA duaArA tynAhI `s dy ensAnI pirvAr dy asUlM kAr,< jAjkbi,aA= `h aAp,y jIvn dI `s SktI duaArA jAjkbi,aA ijh/I sdA jArI rih»dI hY= 17`s bAry poTIaMiv|c eh iliKaA hY: “tU\ mlikisdk dI trHM ek sdIvIjAjk hYN=”*

18purA,A nym (SrHA) hu, a»t ty aA, pu%ijaA hY ik`Nju eh kmzor ty ivarT sI= 19mUsA dI SrHA iksy cIz^ vI s\pUr, nhIN b,A skdI sI= aty hu, sA^ ibhtr`mId pRdAn kItI gE hY= aty `s `mId nAl asINprmyS¨r dy nzdIk ho skdy hM=

20eh m|htvpUr, hY ik jdoN prmyS¨r ny iwsU ^e|k srdAr jAjk b,AeaA< `s ny e|k sONh KADI=jdoN dUsry jAjk b,AX gX sn< `%Ty koE sONh nhINsI= 21pr iwsU prmySr dI sONh anusAr jAjk bi,aA=prmyS¨r ny `s ^ aAiKaA:

“pRBU ny e|k sONh KADI hY< aty `h aAp,A mn nhINbdlygA; ‘tU\ sdA lE e|k jAjk hY=’”

zbUr 110:4

22es lE es dA arT hY ik iwsU prmyS¨r v|loN

“tU\ mlikisdk ... jAjk hYN” zbUr 110:4

aAp,y lokM nAl krAr dI ibhtr zAmnI hY=

1257 ebrAnIaM ^ 7:23-9:223aty< jdoN `nHM hornM jAjkM iv|coN koE mr jMdA

sI tM `h jAjk bi,aA nhIN sI rih skdA= eslE `ho ijhy anykM jAjk sn= 24pr iwsU sdA ij`NdAhY= `h kdy vI jAjk ho, toN nhIN hqygA= 25es lEmsIh `nHM lokM ^ m¨ktI dy skdA hY ijh/y `s dyrAhIN prmyS¨r v|l aA`Ndy hn= msIh sdIv kAl lEaijhA kr skdA hY ik`Nik `h sdA ij`NdA hY< lokMdI shAetA lE ttpr hY jdoN `h prmySr dy snmKaA`Ndy hn=

26es lE iwsU e|k trHM dA srdAr jAjk hY ijsdI sA^ lo/ hY= `h piv|tr hY `s iv|c koE pAp nhINhY= `h S¨D hY aty pApIaM toN pRBAivt nhIN hY= `hsvrg nAloN vI `%cA cu%ikaA igaA hY= 27`h hornMjAjkM vrgA nhIN hY= hornM sAry jAjkM ^ hr rojblI dy,I pYNdI sI= `nHM ^ pihlM lokM dy pApM KAtrblI dy,I pYNdI sI aty Fyr aAp,y Kud dy pApM lE=pr msIh ^ aijhA krn dI koE lo/ nhIN sI= msIhny sAry simaM lE kyvl e|k hI blI id|tI< `s nyaAp,y aAp ^ kurbAn kr id|tA= 28SrHA srdAr jAjkMdI co, `nHM lokM iv|coN krdI hY ijnHM dIaM kmzorIaMlokM vrgIaM hI hu\dIaM hn= pr prmyS¨r ny e|k sONhKADI< ijh/I SrHA toN bAad aAE= es vAady ny prmySrdy pu|tr ^ srdAr jAjk b,AeaA= `h pu|tr sdAlE s\pUr, b,AeaA igaA sI=

iwsU sA.A srdAr jAjkjo kuJ asI aAK rhy hM `s iv|c nuktA ehy hY:sA.y kol aijhA e|k srdAr jAjk hY ijs bAry

asIN thA^ d|s rhy hM= `h srdAr jAjk hu, svrgiv|c prmyS¨r dy s|jy pAsy bYQA hY= 2`h a|t piv|trsTAn ty syvA kr irhA hY< aslI `pAsnA dA sTAn<ijh/A prmySr ny b,AeaA hY aty nA ik iksy ensAnny=

3hr srdAr jAjk dy iz\my prmyS¨r ^ blI atytohfy arpn krn dA kArj id|tA igaA hY= es lEsA.y `%c jAjk ny vI prmyS¨r ^ kuJ arp, krnAsI= 4jy sA.A srdAr jAjk hu, DrtI `pr rih irhAhu\dA tM `s ny jAjk nhIN sI ho,A= aijhA mYN eslE aAK irhA hM ik`N ju e|Ty pihlM hI jAjk hnijh/y SrHA anusAr prmyS¨r ^ tohFy ByNq krdy hn=5ijh/A kArj eh jAjk krdy hn `h asl iv|csvrgI cIzM dI nkl ty pRCAvA mAtr hn=ehI kAr,hY ik jdoN mUsA piv|tr KYmA `sArn lE itaAr sI tMprmyS¨r ny `s ^ cytAvnI id|tI sI= “tY^ sB kuJ

8

iDaAn nAl `sy nmUny ty bnA`,A cAhIdA jo mYN tY^prbt `%ty drSAeaA sI=”

6pr ijh/A kArj iwsU ^ soipaA igaA hY `h `nHMjAjkM ^ soNpy hoX kArj nAloN ikty v.yrA hY= esy trHMhI< `h krAr< jo iwsU prmySr v|loN lokM lE ilaAeaApurA,y< krAr nAloN vI ikty v.yrA hY= aty eh nvMkrAr ibhtr cIjM dy vAady `%ty sTAipt kItA igaAhY=

7jy pihly krAr iv|c koE gltI nA hu\dI tM dUsrykrAr dI lo/ hI nhIN sI pY,I= 8pr prmyS¨r ny lokMiv|c kuJ gltIaM dyKIaM= prmyS¨r ny aAiKaA:

“vkt aA irhA hY jdoN mYN ezrAXl dy lokM atywU.A dy lokM nAl e|k nvM krAr b,AvMgA=

9eh `s krAr vrgA nhIN hovygA= ijh/A mYN `nHMdy puriKaM nAl kItA sI= eh krAr `h sI jo mYN `nHM^ hT f/ ky imsr toN bAhr lY jA, vyly kItA sI=`nHM lokM ny `h krAr inBA`,A jArI nhIN r%iKaAijh/A mYN `nHM nAl kItA sI aty pRBU aAKdA hY ik esylE mYN `nHM v|l aAp,I ipQ BuaA lE=

10eh nvM krAr hY ijh/A mYN ezrAXl dy lokMnAl krMgA= mYN eh nvM krAr aA`, vAly idnMiv|c dyvMgA< pRBU aAKdA hY= mYN aAp,y nym `nHM dymnM iv|c rK idaMgA aty mYN aAp,y nym `nHM< dy idlM`pr ilK idaMgA= mYN `nHM dA prmyS¨r hovMgA aty`h myry lok ho,gy=

11Fyr kdy vI iksy ivaktI ^ aAp,y BrA jM horMlokM ^ prmyS¨r bAry isKA`, dI lo/ nhIN pvygI= tynA hI ik prmyS¨r ^ jA,o bAry d|s, dI lo/ hovygI=ik`Nik sAry -mAhn lok aty hI,y lok- mY jA, jA,gy=

12mYN `nHM ^ myry i˘KlAF kItIaM bdIaM m¨aAF kridaMgA aty mYN `nHM dy pApM ^ cyty nhIN r|KMgA=”

iwrimwAh 31:31-34

13prmyS¨r ny es ^ nvM krAr aAiKaA< es lEprmyS¨r ny pihly krAr ^ purA,A b,A id|tA hY= atyijh/I cIz purA,I aty bykAr hY `h alop ho, vAlIhY=

purA,y krAr iv|c inhcApihly krAr iv|c< `%Ty `pAsnA vAsty asUlaty aAdmIaM duaArA b,AeaA `pAsnA sTAn

sI= 2eh sTAn e|k t\bU dy a»dr sI= t\bU ivcly aglyih|sy ^ piv|tr sTAn aAiKaA jMdA sI= piv|tr sTAniv|c e|k SmMdAn aty myz sI ijs `%pr prmyS¨r ^

9

ebrAnIaM ^ 9:3-20 1258

c/HAE KAs roqI sI= 3dUsry prdy ip|Cy e|k kmrA sIijs ^ sB toN piv|tr sTAn aAiKaA jMdA sI= 4sBtoN piv|tr sTAn iv|c e|k snihrI vydI sI ijs `%prDUf DuKAE jMdI sI= aty `%Ty e|k nym dA s\dUk vI sIijs iv|c purA,A krAr riKaA hoeaA sI= s\dUk sonynAl mi/HaA hoeaA sI= s\dUk iv|c< `%Ty e|k s¨inhrImrtbAn iv|c m»n sI aty aAron dI soqI< `h soqIijs `%pr pihlM p|ty `%gy hoX sn= bksy iv|c cpqyp|Tr vI sn ijnHM `pr purA,y krAr dy ds aAdyS`kry hoX sn= 5bksy `pr do krUbI FirSitaM dIaMmUrtM sn jo prmyS¨r dI mihmA drSA`NdIaM sn=`nHM dUtM dIaM mUrtM bksy dy imhr-sTAn dy `prsn= pr hu, asIN enHM cIjM bAry sB kuJ nhIN aAKskdy= 6t\bU ivclI sArI smAgrI `sy trHM sI ijvyN mYNibaAn kItI hY= fyr jAjk hr roz aAp,I `pAsnAlE pihly kmry iv|c jMdy sn= 7pr dUsry kmry iv|cisrf srdAr jAjk hI jA skdA sI= aty srdArjAjk `s dUsry kmry iv|c sAl iv|c isrf e|k vArIjMdA sI= aty srdAr jAjk aAp,y nAl lhU iljAXibnA dAKl nhIN sI ho skdA= jAjk `h lhU prmyS¨r^ aAp,y aty lokM dy pApM lE arpn krdA sI= ehpAp `h sn ijh/y lokM ny eh nA jA,dy hoX kIty ik`h pAp kr rhy sn= 8piv|tr aAtmA sA^ enHM dohMkmiraM rAhIN isKA`NdA hY ik `doN a|t piv|tr asTAndA rAh nhIN KulHA sI jdoN t|k ajy pihlA kmrA siTrsI= 9eh sA.y lE a|j e|k `dAhr, hY= eh sA.ylE spSq hY ik prmySr ^ ByNq kIty c/HAvy aty blIaM`s ivaktI ^ pUrI trHM sAF nA kr sky< ijh/A`pAsnA krdA hY= `h blIaM `s ivaktI ^ idliv|c s\pUr, nhIN b,A skdIaM sn= 10eh c/HAvyaty blIaM< KA, aty pI, vAly pdArTM aty ivSySsFAEaM< nAl hI s\b\iDt sn= eh cIzM kyvl SrIrnAl s\b\iDt asUl sn< pr idl nAl s\b\iDt nhINsn= prmyS¨r ny eh anuSAsn `doN t|k gRYh, krnlE id|ty jdoN t|k ik prmyS¨r dA nvM aAdyS nhINaAeaA=

nvyN krAr dy aDIn an¨sr, kro11pr hu, msIh srdAr jAjk vM{ aAeaA hY=

`h `nHM sArIaM c\gIaM cIzM dA srdAr jAjk hYijh/IaM hu, sA.y kol hn= pr msIh iksy t\bU iv|c`s trHM syvA nhIN krdA ijs trHM `nHM dUsry jAjkMny syvA kItI= msIh `s t\bU nAloN ibhtr sTAn tysyvA krdA hY= eh izaAdA s\pUr, hY= aty eh sTAn

mnu|KM dA b,AeaA hoeaA nhIN hY= eh es dunIaAdA nhIN hY= 12msIh sB toN piv|tr sTAn iv|c kyvle|k vArI dAKl hoeaA sI ijh/A a»t smyN tIk kAFIsI= msIh sB toN piv|tr sTAn iv|c aAp,y aAvdylhU nAl dAiKl hoeaA sI= bkiraM ty jM vih/ikaMdA lhU lY ky nhIN= msIh kyvl e|k hI vAr dAKlhoeaA aty sA.y lE amr aAzAdI ilaAeaA=13b|krIaM aty bldM dA lhU aty v|Cy dI rAK `nHMlokM `%pr iC/kI gE sI jo sAF nhIN sn aty `pAsnAsTAn iv|c dAKl nhIN ho skdy sn= `s lhU aty `srAK ny `nHM ^ fyr piv|tr b,A id|tA pr isrf `nHMdy srIrM ^=

14es lE av|S hI msIh dA lhU bhut bhut vDkr skdA hYY= msIh ny aAp,y aAp ^ amr aAtmy dyrAhIN prmySr lE e|k s\pUr, blI dy rUp iv|c ariptkItA= `s dA lhU sA^ aAp,y kIty m»dy k\mM toN pAkkr dyvygA= `s dA KUn sA^ aAp,y idlM iv|c vIpiv|tr b,AvygA= sA^ es lE S¨|D b,AeaA igaAhY tM jo asIN ij`Ndy prmyS¨r dI `pAsnA kr skIX=

15es lE msIh prmyS¨r v|loN aAp,y lokM lEe|k nvM krAr lY ky aA`NdA hY= msIh eh nvM krAres lE lY ky aA`NdA hY tM jo `h lok ijh/y prmyS¨rv|loN bulAX gX hn `h cIzM hAsl kr sk, ijsdAprmyS¨r ny vAadA kItA hY= prmyS¨r dy lok `h cIzMhmySA lE hAsl kr skdy hn= `h eh cIzM eslE pRApt kr skdy hn ik`Nik msIh `nHM pApM dABugtAn krn lE miraA jo lokM ny pihly krAr dyaDIn kIty sn= msIh lokM ^ `nHM pApM toN m¨ktkrA`, lE miraA=

16jdoN koE ivaktI mrdA hY tM `h e|k vsIatC|. jMdA hY= pr lokM ^ eh g|l sAbt krnI pYNdI hYik `s vsIat ^ ilK, vAlA mr cuikaA hY= 17ijsivaktI ny vsIht ilKI ij\nM icr ij`NdA hY `nAicr t|k `s vsIat dA koE arT nhIN= vsIat ^kyvl `dyN hI estymAl kItA jA skdA hY jdoN `hivaktI mr jMdA hY= 18pihlA krAr prmyS¨r aty`s dy lokM ivckAr bAry vI evyN hI hY= nym ^ asriv|c aA`, lE lhU ByNq kItA jA,A cAhIdA sI=19pihlM< mUsA ny sAry lokM ^ SrHA dA hr e|k hukmd%isaA= fyr `s ny v%iCaM aty b|krIaM dA lhU ilaAaty es ^ pA,I nAl imiSRt kItA< fyr lAl `%n atye|k zUFy dy pØdy dI qih,I nAl< aty `s ny lhU nAlimiSRt pA,I ^ SrHA dI pustk aty sAry lokM `%toN dIiC/ikaA= 20fyr mUsA ny aAiKaA< “eh `h lhU hY

1259 ebrAnIaM ^ 9:21-10:14

ijh/A krAr ^ shI b,A`NdA hY= `s krAr ^ ijsdA prmyS¨r ny t¨hA^ pAl, krn dA aAdyS id|tA=”*21esy trHM mUsA ny piv|tr t\bU `%pr lhU dA iC|qAid|tA= `s ny pUjA dI hr smAgrI `%pr KU\n dA iCq|Aid|tA= 22SrHA aAKdI hY ik tkrIbn sB cIzA ^ lhUrAhIN piv|tr b,AeaA jA,A cAhIdA hY= aty pApM ^lhU toN ibnA mAF nhIN kItA jA skdA=

msIh dA blIdAn pApM ^ dUr krdA23eh cIzM aslI svrgI cIzM dI nkl hn=

enHM cIzM ^ .\grM dIaM blIaM nAl S¨D bnA`,AzrUrI sI= pr svrg dIaM aslI cIzM vAsty bhutibhtr blIaM lo/INdIaM hn= 24msIh sB toN piv|trsTAn iv|c igaA= pr msIh `s a|t piv|tr sTAniv|c nhIN igaA ijh/A mnuKM dA b,AeaA hoeaAsI= `h a|t piv|tr sTAn s|cy a|t piv|tr asTAndI nkl hY= msIh svrg iv|c igaA= msIh hu, `TprmySr dy nAl sA.I shAetA lE hY= 25srdAr jAjksB toN piv|tr sTAn iv|c sAl iv|c e|k vArI dAKlhu\dA hY `h arp, krn lE aAp,y nAl lhU lYNdAhY= pr `h aAp,A lhU arp, nhIN krdA ijhA ikmsIh ny kItA sI= msIh svrg iv|c igaA pr `s`c-jAjk vMg ijh/A bAr bAr lhU arpn krdA hYaAp,y aAp ^ bAr bAr arp, krn lE nhIN= 26jymsIh ^ aAp,y aAp ^ vAr vAr ByNq krnA pYNdA< tM`s ^ es dunIaM dI sAjnA toN lYky hu, t|k bhutbArI du|K J|l,y pY,y sI= pr msIh ny aAp,y aAp ^kyvl e|ko hI vArI ByNq kr id|tA= aty `h ‘e|ko vArI’sAry simaM lE kAFI hY= msIh `doN aAeaA jdoNdunIaM a»t dy nzdIk sI= msIh aAp,y aAp dI blIdy ky sAry pApM ^ lY lY, lE aAeaA= 27hr ivaktIny e|k hI vAr mrnA hu»dA hY= jdoN koE ivaktI mrdAhY tM `h priKaA jMdA hY= 28es lE msIh ny bhutsAry lokM dy pAp lY lY, lE e|k hI vArI aAp,y aAp^ blI vM{ ByNq kr id|tA= msIh dUsrI vAr fyr pRgqygApr pAp dI KAtr nhIN= msIh dUsrI vAr `nHM lokM ^mktI dy, lE aAvygA ijh/y `s dA tMG nAl e»tzArkr rhy hn=

msIh dA bildAn sA^ s»pUr, b,A`NdA hYSrHA sA^ BivK iv|c aA`, vAlIaM c»gIaMg|lM dI e|k Du»dlI ijhI tsvIr idKA`NdI

“eh `h ... aAdyS id|tA” kUc 24:8

hY= SrHA aslI cIzM dI s»pUr, tsvIr nhIN hY= SrHA10

lokM ^ hr sAl `hI blIaM c/HA`, lE aAKdI hY=`h lok ijh/y prmyS¨r dI `pAsnA krn aA`Ndy hn`hI blIaM c/HA`Ndy rih»dy hn= pr SrHA `nHM lokM^ kdy vI s»pUr, nhIN b,A skdI= 2jy ikty SrHA lokM^ s»pUr, b,A skdI hu»dI< tM `h blIaM hu, t|kb»d ho gEaM hu»dIaM= `h lok aAp,y pApM toN hu,t|k pAk ho gX hu»dy= aty `nHM ny hu, vI aAp,y aAp ^aAp,y pApM lE ksUrvAr mihsUs nhIN sI krnA= prSrHA eh kr hI nhIN skdI= 3`nHM lokM dIaM blIaMhr sAl `nHM ^ aAp,y pApM dA cytA krA`NdIaM hn<4 ik`Nik bkIraM aty vih/ikaM dA lhU pApM ^ dUrnA kr sikaA=

5es lE jdoN msIh dunIaM iv|c aAeaA tM `sny aAiKaA:

“hy prmyS¨r< tY^ blIaM aty ByqAvM dI zrUrt nhINsgoN tU\ myry lE e|k srIr itaAr kItA hY=

6tU\ mAry hoX aty sA/y hoX jAnvrM dIaM blIaMnAl pRs»n nhIN hu»dA= aty tU\ pAp dIaM blIaM nAlKuS nhIN hovyNgA=

7Fyr mYN aAiKaA< ‘hy prmyS¨r< mYN e|Ty hM= myry bAryeh SrHA dI pustk iv|c iliKaA hoeaA hY ty mYN tyrIrzA ^ hI pUrA krn lE aAeaA hM=’”

zbUr 40:6-8

8poTIaM dy es BAg iv|c< msIh ny pihlM aAiKaA sI<“tY^ c/HAivaM ty blIaM dI lo/ nhIN= tU\ hom blIaMaty pAp dIaM ByqAvM toN KuS nhIN hYN=” eh blIaMhn jo SrHA dy anusAr ByNq kItIaM jMdIaM hn= 9fyrmsIh ny aAiKaA< “hy prmyS¨r mYN hAzr hM= mYN tyrIrzA ^ hI pUrA krn lE aAeaA hM=” es lE prmySrblIaM dy `s pihly pRb»D ^ Ktm kr id»dA hY atyaAp,A nvM rAh S¨rU krdA hY= 10iwsU msIh ny `hIg|lM kItIaM ijh/IaM prmyS¨r `s toN krvA`,IaMcAhu»dA sI= es kAr,< asIN msIh dy SrIr dI blIduaArA piv|tr b,AX gX hM= msIh ny e|k vArIblI id|tI ijh/I sdA lE kAfI hY= 11hr roz< jAjkKlo ky aAp,I DArimk syvA adA krdy hn aty `hIblIaM bAr bAr ByNq krdy hn= pr `h blIaM kdyvI pApM ^ dUr nhIN kr skdIaM= 12pr msIh nypApM lE isrf e|k hI blI c/HAE aty `h srbsmyN lE kAfI hY= fyr msIh prmyS¨r dy s|jy pAsy bYQigaA= 13aty hu, msIh aAp,y duSm,M ^ aAp,ISktI dy aiDkAr hyQM ilaAX jA, dA e»tzAr krirhA hY= 14isrF e|k hI blI rAhIN msIh ny sdA lE

ebrAnIaM ^ 10:15-34 1260

aAp,y lokM ^ pUrn kr id|tA= `h `hI lok hn ijh/ypiv|tr b,AX jA rhy hn=

15piv|tr aAtmA ny vI sA^ es bAry d|isaA hY=pihlM `h kih»dA hY:

16“ehI hY krAr ijh/A mYN aAp,y lokM nAl BivKiv|c krMgA< pRBU aAKdA hY= mYN aAp,y nym `nHM dyidlM iv|c pAvMgA= mYN enHM ^ `nHM dy mnM iv|c ilKidaMgA=” iwrimwAh 31:33

17fyr `h aAKdA hY:“mYN `nHM dy pAp mAf kr idaMgA aty `h m»dy k»m

vI ijh/y `h krdy hn- mYN `h g|lM kdy dubArA cytynhIN krMgA=” iwrimwAh 31:34

18aty jdoN eh sAry pAp m¨aAF ho jMdy hn< pApM lEhor vDyry blI c/HA`, dI koE lo/ nhIN hY=

prmyS¨r dy nzdIk aAP19aty es lE BrAvo aty BY,o asIN a|t piv|tr

sTAn iv|c pRvyS krn lE pUrI trHM aAzAd hM= asINmsIh dy lhU dy kAr, eh ibnA .r kr skdy hM=20asIN `s nvyN rAh rAhIN pRvyS kr skdy hM ijh/AsA.y lE msIh ny KoiluaA hY= eh e|k sjIv rAh hY=eh nvM rAh prdy rAhIN agvAE krdA hY ijh/AmsIh dA SrIr hY= 21aty sA.y kol e|k mAhn jAjkhY ijh/A prmySr dy Gr `pr hkUmt krdA hY= 22asINdoSI BAvnAvM toN S¨D aty s¨t»tr b,AX gX hM= atysA.y srIrM ^ S¨D pA,I nAl Do id|tA igaA hY= eslE SD idlI nAl aty thA.y ivSvAs dy Brosy prmySrdy nzdIk aA`= 23sA^ `s `mId ^ k|m ty f/ lY,Ac»AhIdA hY ijh/I sA^ imlI hoE hY= aty sA^ kdy vIaAp,I `mId bAry lokM ^ ds|, toN Ku»J,A nhIN cAhIdA=sA^ wkIn ho,A cAhIdA hY ik prmyS¨r `h krygA ijsdA `s ny vAadA kItA hY=

mzbUt b,n iv|c e|k dUsry dI shAetA kro24sA^ e|k dUsry bAry soc,A cAhIdA hY aty e|k

dUsry ^ pRym drSA`, aty c\gy k\m krn lE `tsAhtkrnA cAhIdA hY= 25sA^ e|k dUsry nAl iml,A nhINC|.,A cAhIdA= ehI g|l hY ijh/I kuJ lok kr rhyhn= pr sA^ e|k dUsry ^ `tsAiht krnA cAhIdA hYaty es ^ hor vDyry kro ik`N ik idhA/A* ny/y aA

idhA/A SAed `h smM jdoN msIh dobArA aAvygA=

irhA hY=

msIh toN bym¨|K nA hovo26jy t¨sIN s|c bAry igaAn pRApt krn toN bAad vI

pAp krnA jArI r|KoNgy< `%Ty koE blI nhIN jo horM dypApM ^ hqA skdI hovy= 27jy asIN pAp krdy rih»dy hMtM sA.y kol es toN elAvA hor koE cArA nhIN ikasIN hSr dy inr,y toN .rIX aty `s kihrI a|g toN.rIX ijh/I `nHM sAry lokM ^ FnAh kr dyvygI ijh/yprmySr dy ivru|D ij`Ndy hn= 28koE vI ivaktI ijh/AmUsA dI SrHA ^ m»n, toN enkArI hu»dA sI `s ^ do jMit»n gvAhIaM dy aADAr ty ksUrvAr QihrAeaA jMdAsI= `s ivaktI ^ mAf nhIN sI kItA jMdA= `s ^mAiraA igaA= 29es lE t¨hA.y iKaAl anusAr `sivaktI nAl kI slUk kItA jA,A cAhIdA hY ijh/AprmyS¨r dy pu|tr dy iKlAf nfrt pRgq krdA hY?inSict hI `s ivaktI ^ iBaAnk szA id|tI jA,IcAhIdI hY= hM< `s ivaktI ^ iBaAnk szA id|tIjA,I cAhIdI hY ik`Nik `s ny `s lhU nAl aAdrdA ivhAr nhIN kItA ijs nAl nvM krAr S¨rU hu\dA hY=`s lhU ny `s ^ piv|tr b,AeaA hY= aty `s ^iBaAnk szA id|tI jA,I cAhIdI hY ik`Nik `s nyprmyS¨r dy ikrpA dy aAtmA dy ivru|D aAp,I nFrtdrSAE hY= 30asIN jA,dy hM ik prmyS¨r ny aAiKaA<“mYN lokM ^ `nHM dy m»dy k\mM dI szA idaMgA= mYN `nHM^ kIty glt k»mM dA jvAb idaMgA=”* aty prmyS¨rny eh vI aAiKaA sI< “pRBU aAp,y lokM dA inr,AkrygA=”* 31e|k pApI lE ij`Ndy prmyS¨r dy v|spY,A bhut iBaAnk hovygA=

aAp,y hONsly aty KuSI ^ nA gvA`32`nHM pihilaM idnM ^ cyty kro jdoN tsIN pihlM

pihl s|c dA igaAn hAsl kItA sI= t¨hA^ bhut sArykSqM nAl j|do ijhd krnI pE< pr t¨sIN mzbUtb,y rhy= 33kE vArI lokM ny t¨hA^ nfrt BrIaMg|lM aAKIaM aty bhut sAry lokM sAmH,y thA^ stAeaA=aty kE vArI t¨sIN horM lokM dI shAetA kItI ijnHMnAl kdy esy trHM dA ivhAr kItA igaA sI= 34hM<t¨sIN `nHM lokM dI mdd kItI hY jo kYd kIty gX snaty tsIN `nHM dy du|KM ^ sMJA kItA hY= aty jdoN thA.IaMsArIaM cIzM t¨hA.y pAsoN dUr Koh lEaM gEaA sn

“mYN lokM ^ ... jvAb idaMgA” ibvsTA 32:35

“pRBU ... inr,A krygA” zbUr 135:14

tM vI t¨sIN an»d iv|c rhy sI= t¨sIN es lE an\d

1261 ebrAnIaM ^ 10:35-11:13

iv|c rhy ik`Nik t¨sIN jA,dy sI ik t¨hA.y kol kuJibhtr sI ijh/A sdA rih, vAlA sI=

35es lE hONslA nA hAro ijh/A t¨sIN atIt iv|criKaA sI= t¨sIN aAp,y hONsly lE e|k v|.A purskArpRApt kroNgy= 36t¨hA^ av|S hI sbr r|K,A cAhIdAhY= Fyr< t¨hA.y `hI krn toN bAad< jo prmyS¨r cAhu\dAhY< t¨sIN `nHM cIzM ^ pRApt kroNgy ijnHM dA prmyS¨r nyvAadA kItA sI= 37To/y hI smyN iv|c<

“`h ijh/A aA`, vAlA hY< aAvygA= `h dyr nhINkrygA=

38ijh/A ivaktI myry nAl DrmI hY< `h aAp,IaAsTA duaArA jIvn pRApt krygA= pr jy `h ivaktI.r nAl m¨/ pYNdA hY mYN `s nAl pRs»n nhIN hovMgA=”

hb|kUk 2:3-4

39pr asIN aijhy lok nhIN hM ijh/y ip|Cy m¨/y atyguaAc gX ho,= nhIN⁄ asIN `h lok hM ijh/y inhcArKdy hM aty bcAX gX hM=

inhcAinhcA dA arT `nHM cIzA bAry inSict ho,AhY ijnHM dI asIN `mId r|Kdy hM aty `nHM

g|lM ty inhcA krnI hY ijh/IaM asIN nhIN vyK skdyik `h s|c hn= 2prmySr `nHM lokM nAl KuS sI ijh/yatIt iv|c rhyN ik`N ik `nHM ny es rAh ty inhcAkItI=

3inhcA eh smJ, iv|c sA.I shAetA krdI hYik prmySr ny aAp,y aAdyS nAl sArI dunIaM ^ sAijaAsI= es dA eh arT hY ik ijh/IaM cIzM asIN dyKdyhM `nHM cIzM toN bAhr b,AEaM gEaM sn ijs ^dyiKaA nhIN jA skdA=

4ken aty Xbl dohM ny prmySr ^ blIaM c/HAEaMsn= pr Xbl ny prmyS¨r ^ ibhtr blI c/AE sIik`Nik `s ^ inhcA sI= prmyS¨r ny aAiKaA ik `hXbl dIaM c/HAEaM cIzA toN pRs»n sI= aty es lEprmyS¨r ny Xbl ^ c»gA mnu|K aAiKaA ik`Nik `s ^inhcA sI= Xbl mr igaA< pr aAp,I inhcA rAhIN`h hAly vI bol irhA hY=

5enok ^ es DrtI toN `QA ilaA igaA= `h kdynhIN miraA poTI aAKdI hY ik enok ^ `QAX jA, toNpihlM< `h s|cI trHM prmySr ^ pRs\n krky ij`NeaA=bAad iv|c< lok enok ^ nhIN l|B sky< ik`N ik prmySrny enok ^ svrg iv|c ho, lE `QAeaA= enoknAl aijhA vApiraA ik`Nik `h inhcAvAn sI=

11

6inhcA toN bgYr koE ivaktI prmyS¨r ^ pRs»n nhINkr skdA= ijh/A ivaktI prmyS¨r v|l aA`NdA hY`s ^ inhcA krnI hovygI ik prmyS¨r vAstivk hY=aty ijh/A ivaktI prmyS¨r kol aA`NdA hY `s ^inhcA krnI pvygI ik prmySr `nHM lokM ^ Fl id»dAhY ijh/y `s ^ s|cm¨c l|B,A cAhu»dy hn=

7nUh ^ prmySr v|loN `nHM cIzM bAry ictAvnI id|tIgE sI ijnHM ^ `h hAly nhIN dyK sikaA sI= pr nUhdy idl iv|c prmyS¨r lE inhcA aty aAdr sI= eslE nUh ny aAp,y pirvAr ^ bcA`, lE e|k v|.IikStI b,AE= aAp,I inhcA rAhIN nUh ny drsAeaAik dunIaM glt sI= aty nUh `nHM lokM iv|c SAiml hoigaA ijnHM ^ inhcA rAhIN prmyS¨r nAl DrmIb,AeaA igaA sI=

8prmyS¨r ny abrAhAm ^ bulAeaA ik `h dUsrysTAn dI wAtrA kry ijs bAry prmyS¨r ny abrAhAm ^dy, lE vAadA kItA sI= abrAhAm ^ koE ptA nhINsI ik `h sTAn ikTy hY= pr abrAhAm ny prmyS¨r dAhukm m»inaM aty sFr SrU kr id|tA ik`N ik abrAhAm^ inhcA sI= 9abrAhAm `s dys iv|c rih, l|gAijs dA prmyS¨r ny `s ^ dy, lE vAadA kItA sI=abrAhAm `s jgHA e|k wAtrI vM{ irhA ijToN dA`h nhIN sI= `s ny aijhA aAp,I inhcA kAr,kItA= abrAhAm eshAk aty wAkUb nAl t»bUaM iv|cirhA ijnHM ny vI prmyS¨r koloN `hI vAadA pRApt kItAsI= 10abrAhAm `s Sihr dA e»tjAr kr irhA sIijs dI buinaAd vAstivk hY= `h `s Sihr lEe»tzAr kr irhA sI ijsdA prmyS¨r ny nmUnAitaAr kItA sI aty `sAiraA sI=

11abrAhAm ^ b|cA pRApt krn lE bhut ibrD hocu%ikaA sI= sArAh vI b|cy dy kAibl nhIN sI= prabrAhAm ^ prmySr iv|c inhcA sI= es lE prmySrny `nHM ^ `lAd pYdA krn dy wog b,AeaA= ehes lE hoeaA ik`N ik abrAhAm ^ BrosA sI ikprmyS¨r `h kr skdA ijsdA `s ny vAadA kItAsI= 12eh aAdmI e»nA ibrD sI ik `h mrn k»>ysI= pr `s e|k aAdmI toN e»ny lok aAX< ij»ny ikaAkAS iv|c a,ig,t tAry hn aty sm¨»dr dy k»>yryt dy k, hn=

13`h sAry mhAn lok mØt t|k inhcA nAl ij`Ndyrhy= `nHM lokM ny `h cIjM nhIN pAEaM ijnHM dAprmyS¨r ny `nHM lE vAadA kItA sI= `nHM lokM ny`nHM cIzM ^ dUr Biv|K iv|c dyiKaA aty `h KuS sn=`nHM lokM ny kbUilaA ik `h DrtI `%ty ajnbI aty

ebrAnIaM ^ 11:14-35 1262

wAtrI sn= 14jdoN lok kuJ aijhA pRvAn kr lYNdyhn tM `h lok drSA`Ndy hn ik `h e|k aijhy dysdA e»tzAr kr rhy hn ijh/A `nHM dA aAp,A hovygA=15jy `h lok `s dys bAry hI soc rhy hu»dy ijh/A `nHMny C|. id|tA sI< tM Fyr `nHM kol `%Ty vAps jA, dAvylA sI= 16pr `h lok e|k ibhtr dys dA e»tjArkr rhy sn-iksy svrgI dys dA= es lE prmyS¨r`nHM dA prmyS¨r aKvA`, iv|c Srm mihsUs nhINkrdA= aty prmySr ny `nHM lokM lE e|k Sihr itaArkItA hY=

17-18prmyS¨r ny abrAhAm dI inhcA ^ priKaA=prmyS¨r ny abrAhAm ^ aAiKaA ik `s ^ eshAk dIblI c/HA`,I cAhIdI hY= abrAhAm ny hukm m»inaMik`Nik `s ^ `s iv|c inhcA sI= abrAhAm kolpihlM hI prmyS¨r dy vAady sn= aty prmyS¨r nyabrAhAm ^ pihlM hI aAK id|tA sI< “eh eshAk hIhY ijsdy rAhIN tyrI `lAd pYdA hovygI=”* pr abrAhAmaAp,y ekloty putr eshAk dI blI dy, lE itaArsI= abrAhAm ny aijhA es lE kItA ik`Nik `hinhcAvAn sI= 19abrAhAm ny ivSvAs kItA ikprmyS¨r lokM ^ mØt toN jIvn v|l vAps ilaA skdAhY= aty s|c m¨|c asIN aAK skdy hM ik e|k trIkynAl< jdoN prmyS¨r ny abrAhAm ^ `s ^ mArn toNroikaA< tM eh iblkul e»J sI ijvyN `s ny eshAk^ mØt toN vAps pRApt kr ilaA hovy=

20eshAk ny wAkUb aty itmoiT`s dy BivK ^ asIsid|tI= eshAk ny aijhA es lE kItA ik`Nik `s^ inhcA sI=

21aty wAkUb ny wUs¨f dy hr pu|tr ^ asIs id|tI=wAkUb ny aijhA `Ndo kItA jdoN `h mrn hI vAlAsI= `h prmyS¨r dI `pAsnA krn lE aAp,I soqI`%ty JuikaA hoeaA sI= wAkUb ny eh g|lM es lEkItIaM ik`Nik `s ^ inhcA sI=

22aty jdoN wUs¨f mrn k»>y sI `s ny ezrAXlIaMdy imsr C|., bAry g|l kItI= aty wUs¨f ny lokM ^ikhA ik `nHM ^ `s dy bcy hoX SrIr nAl kI krnAcAhIdA hY= wUsf ny eh g|lM es lE aAKIaM ik`Nik`s ^ inhcA sI=

23aty mUsA dy mAipaM ny mUsA dy jnm toN bAd `s ^it»n mihny t|k CupAE r%iKaA= `nHM ny aijhA eslE kItA ik`Nik `h inhcAvAn sn= ik`N ju `nHMny dyiKaA ik mUsA e|k KUbsUrt b|cA sI< aty `h iFr~n

“eh ... pYdA hovygI” `tpt 21:12

dy aAdyS dI av%igaA krn toN vI nA .ry=

24jdoN mUsA v|.A hoeaA< `s ny ifr~n dI DI dAp|utr aKvA`,A ps\d nA kItA= ik`N ik `s ^ aAsTAsI< `s ny aijhA kItA= 25mUsA ny pAp dy Bog iblAsnA mAn, dI co, kItI= eh Bog iblAs CytI m¨kjA, vAly sn= es dI bjAe mUsA ny prmyS¨r dy lokMs»g kSq J|l, dI co, kItI= mUsA ny aijhA eslE kItA ik`N ik `s ^ inhcA sI= 26mUsA ny soicaAik imsr dy sAry KjAinaM dA mAlk ho, nAloN msIhlE du|K J|l,A ibhtr sI= mUsA `s enAm dI `.Ikkr irhA sI jo prmyS¨r `s ^ dy, vAlA sI= 27mUsA nyimsr C|. id|tA= `s ny imsr es lE C|i.aA ik`Nik`s ^ inhcA sI= mUsA rAjy dy kihr toN nhIN .rdAsI= mUsA ny e`N idR/H rih,A jArI r%iKaA ijvyN ik`h prmyS¨r ^ vyK sky ijs^ koE vI nA vyK sikaA=28mUsA ny psAh dA it`hAr mnAeaA aty lhU ^drvAizaM `%ty iC/ikaA= eh lhU drvAizaM ty eslE iC/ikaA igaA sI tM jo mØt dA dUt whUdI lokMdy pihly jnmy pu|trM ^ mAr nA sky= mUsA ny aijhAes< lE kItA ik`Nik `s ^ inhcA sI=

29aty `h lok ijnHM dI mUsA ny agvAE kItI sIsAry lAl sm¨»dr iv|coN s¨|kI DrtI `%toN l»G gX= `haijhA krn dy wog es lE ho sky ik`Nik `s ^inhcA sI= imsrIaM ny vI sm»dr iv|coN gujurnA cAihaApr `h sAry .u|b mry= 30aty wyrIho dIaM k»DM prmyS¨rdy lokM dy ivSvAs kAr, >|Q gEaM= lokM ny wrIhodIaM k»DM duaAly s|t idn t|k mArc kItI aty k»DM>|Q gEaM= 31aty vysvA rhAb ny ezrAXlI jAsUsMdA s¨aAgt kItA aty im|trA vMg `nHM dI shAetAkItI= aty aAp,I inhcA kAr, `h `nHM hor lokMnAl mArI nhIN gE ijnHM ny aAigaA nhIN m»nI=

32kI myry v|loN t¨hA^ hor `dAhr,M dy, dI lo/ hY?t¨hA^ gid~n< bArk< smsUn< iwftA< dA~s< smUXlaty nbIaM bAry d|s, lE myry kol G|q smM hY= 33enHMsAry lokM ^ aAsTA sI= `nHM ny aAp,y ivSvAS nAlhkUmtM ^ hrA id|tA= `nHM ny `hI kItA jo shI sI aty`h cIzM pRApt kItIaM ijnHM dA prmyS¨r ny vAadAkItA sI= `nHM iv|coN kEaM ny aAp,I inhcA duaArASyrM dy mU»h b»d kr id|ty= 34kuJ lokM ny iBaAnk a|gMbuJA id|tIaM aty dUsry tlvArM nAl mAry jA, toN bcgX= `nHM ny eh sB aAp,I inhcA dy kAr, kItA=ijh/y lok kmzor sn `h inhcA duaArA blvAnb,AX gX sn= `h j»g iv|c SktISAlI b, gXaty duSm, dIaM fOzM ^ bAhr BjA id|tA= 35ijh/ylok mAry gX `h `nHM dI mØt toN `BAry gX< aty `nHM

1263 ebrAnIaM ^ 11:36-12:16

dy pirvArM dIaM aØrtM dy hvAly kr id|ty gX= hornMlokM ^ tsIhy id|ty gX aty `nHM ny aAp,I irhAEpRApt krn toN enkAr kr id|tA= `nHM ny aijhA eslE kItA tM jo `nHM ^ mØt toN jIvn v|l `BAr kyibhtr jIvn pRApt ho sky= 36kuJ lokM dA mzAk`.AeaA igaA aty koi/aM nAl mAry gX= hornM lokM^ b»n ky kYd iv|c s¨|q id|tA igaA= 37`nHM ^ p|TrMnAl mAr id|tA igaA aty do qoiqaM iv|c v». id|tAigaA= `nHM ^ tlvAr rAhIN ktl kr id|tA igaA=kuJ lokM ny By.M aty bkrIaM dIaM K|lM pA lEaMaty Bqk, l|gy= `h grIb< stAX hoX< aty horM duaArAbdslUkI kItI hoX sn= 38enHM mhAn lokM lE dunIaMkAFI nhIN sI= eh lok mArUTlM aty prbtM iv|cBqkdy rhy aty gufAvA aty DrtI dy GurinaM iv|crih»dy rhy= 39eh sAry lok aAp,I inhcA lE mShUrho gX= pr `nHM iv|coN iksy ny vI `h pRApt nhIN kItAijsdA prmyS¨r ny vAadA kItA sI=

40prmySr ny sA^ kuJ ibhtr dy, dI iv`Nt b,AE=`h enHM lokM ^ sA.y smyt s\pUr, bnA`,A sI=

sA^ iwsU dI imsAl ty c|l,A cAhIdAsA.y aAly duaAly bhut sAry inhcAvAn lokhn= `nHM dIaM ij»dgIaM sA^ ds|dIaM hn

ik inhcA dA kI arT hY= es lE sA^ `nHM vrgAho,A cAhIdA hY= sA^ vI `h dO/ lA`,I cAhIdI hYijh/I sA.y sAmH,y hY aty kdy vI koiSS krnI nhINC|.,I cAhIdI= sA^ aAp,y jIvn iv|coN `h hr cIzijh/I sA^ rokdI hovy dUr kr dy,I cAhIdI hY= sA^`s pAp ^ vI dUr s¨|q dy,A cAhIdA hY ijh/A sA^aAsAnI nAl F/ lYNdA hY= 2sA^ sdA iwsU dI imsAl`%pr c|l,A cAhIdA hY= iwsU sA.I inhcA dA aAgU hYaty `hI hY jo es ^ s»pUr, krdA hY= `s ny slIb`%ty mØt dA sAmH,A kItA= pr iwsU ny slIb dI byez|tI^ es trHM J%ilaA ijvyN ik eh kuJ vI nhIN sI= `sny aijhA `s hulAs lE kItA ijh/A prmyS¨r ny `sdy sAmH,y riKaA sI= aty hu, `h prmyS¨r dy tKt dys|jy pAsy bYQA hY= 3iwsU bAry soco= jdoN gunAhgAr lok`s dy iKlAf m»dIaM g|lM kr rhy sn `h sAbr sI=`s bAry soco tM jy t¨sIN vI sbr vAly b,o aty koiSSkro nA hqo=

prmyS¨r e|k iptA vM{ hY4t¨sIN pAp dy ivruD s»GrS kr rhy ho< pr t¨hA.y

s»GrS ajy thA.y mAry jA, dA kAr, nhIN b,y= 5t¨sIN

12

prmyS¨r dy pu|tr ho< aty `h t¨hA^ skUn phu»cA, vAlySbd bol irhA hY= t¨sIN `nHM SbdM ^ Bu|l cu|ky ho:

“myry pu|tr< jdoN prmyS¨r tY^ anuSAist krdA hY<tM es ^ t¨|C nA jA,I= aty koiSS krnI C|.I nA< pRBUtY^ sONpdA hY=

6pRBU `s ^ shI krdA ijs ^ `h ipaAr krdA hY<aty `h hr `s ivaktI ^ szA id»dA hY ijs ^ `haAp,y pu|tr dI trHM kbUldA hY=” khA`tM 3:11-12

7es lE du|KM ^ e»J J|lo ijvyN ik eh anuSAsnho,= prmySr thA.y nAl pu|trM vrgA ivhAr kr irhAhY= kI aijhy koE b|cy hn jo ip`vM duaArA anuSAistnhIN kIty gXy= 8sAry b%icaM ^ anuSAist kItA jMdAhY= es lE jykr t¨sIN kdy vI anuSAist nhIN kItygX< Fyr t¨sIN s|cy b|cy nhIN ho< es dI jgHA< t¨sINnAjAez b|cyy ho= 9hAlM ik DrtI `%pr sA.y sAiraMdy iptA sn ijnHM ny sA^ anuSAist kItA= asIN ajyvI `nHM dA aAdr kItA= es lE sA.y lE aAtimaMdy iptA duaArA id|ty anuSAsn ^ pRApt krnA bhutmh|tvpUr, hY= jy asIN aijhA krMgy tM sA.y koljIvn hovygA= 10sA.y DrtI `prly ip`vM ny sA^To/y smyN lE anuSAist kItA= `nHM ny sA^ `sy >\giv|c anuSAist kItA ijh/A `nHM ny sB toN `%tmsmiJaA= pr prmyS¨r sA.I shAetA krn lE sA^szA id»dA hY< tM jo asIN `sy vMg piv|tr b, skIX=11jdoN asIN anuSAist hu\dy hM< eh sA.y lE pRS\sAnhIN ilaA`NdA< jdik eh drd ilaA`NdA hY= prbAd iv|c< jdoN asIN `s anuSAsn toN kuJ is|K lYNdyhM< asIN S¨rUaAt toN shI >\g iv|c ij`, lE SMtIpRApt krdy hM=

aAp,y jIvn >»g bAry sAvDAn rho12t¨sIN kmzor ho cu|ky ho= es lE aAp,y aAp ^

e|k vAr fyr mjbUt b,A`= 13QIk trIky nAl t¨rotM jo tsIN mktI pRApt kr sko aty thA.IaM kmzorIaMt¨hA^ guaAc, nhIN dy,gIaM=

14smUh lokM nAl SMtI nAl rih, dI koiSS kro=aty pAp toN m¨kt jIvn ij`, dI koiSS kro= jy iksyivaktI dA jIvn piv|tr nhIN hY< `h kdI vI pRBU ^nhIN vyKygA= 15sAvDAn rho ik koE vI ivaktIprmyS¨r dI ikrpA hAsl krn iv|c asfl nA hovy=sAvDAn rho ik t¨hA.y iv|coN koE vI kO/I bUqI vrgAnA b, jAvy= aijhA ivaktI thA.y sAry smUh ^ g\dAkr skdA hY= 16sAvDAn rho ik t¨hA.y iv|coN koE vI

ebrAnIaM ^ 12:17-13:6 1264

ijnsI pAp nA kry= sAvDAn rho ik koE vI XsA`vrgA nhIN ijs ny kdy vI prmyS¨r bAry nhIN soicaA=XsA` jyQA pu|tr sI aty `h `s sAry kAsy dA`%traiDkArI ho, vAlA sI jo `s dy iptA dA sI= prXsA` ny eh sB kuJ isrF e|k .\g Bojn dI KAitrvyc id|tA=

17wAd kro ik eh krn toN bAad XsA` ny cAihaAik `h aAp,y iptA dI asIs lvy= XsA` eh asIse»nI tIbrtA nAl cAhu»dA sI ik `h ro ipaA= pr `sdy iptA ny `s ^ asIs dy, toN enkAr kr id|tAik`Nik XsA` dy kol koE aijhA trIkA nhIN sI ijsnAl `h aAp,y kIty ^ tbdIl kr skdA=

18t¨sIN e|k nvIN TM ty aAX ho= eh sTAn `sphA/ vrgI nhIN ijTy ezrAXl dy lok aAX sn=t¨sIN `s phA/ ty nhIN aAX ho ijs ^ t¨sIN CUh skdyho aty `s ty ijh/A a|g nAl bl irhA hY= t¨sIN `ssTAn ty nhIN aAX ho ijTy a»DkAr< `dAsI aty t¨fAnhn= 19`%Ty koE tUrHI dI aAvAz nhIN hY aty nA hIkoE Sbd `cArn vAlI aAvAz hY ijvyN `nHM lokM nys¨,I sI= jdoN `nHM lokM ny `h aAvAz s¨,I< `nHM nyFyr kdI vI hor aijhA Sbd nA sn, dI byntI kItI=20`h es aAdyS ^ s¨,nA brdASt nA kr sky : “jykoE vI cIz< e|k jAnvr vI< es phA/ ^ CU»hdA hYeh p|TrM nAl mAiraA jA,A cAhIdA=” * 21 ijh/IaMg|lM `nHM lokM ny dyKIaM e»nIaM iBaAnk sn ik mUsAny aAiKaA sI< “mYN .r nAl k»b irhA hM=” *

22pr t¨sIN es trHM dy sTAn ty nhIN aAX ho= ijsnvyN TM ty tsIN aAX ho `h sIwon phA/ hY= tsIN ij`NdyprmyS¨r dy Sihr iv|c aAX ho< jo ik s¨rgI wrUSlmhY= t¨sIN hulAs nAl Bry hzArM dUtM dy ek|Q dI jgHAty aAX ho= 23t¨sIN prmyS¨r dy pihlM jnmyN pu|trM dIsBA iv|c aAX ho= `nHM dy nAm svrg iv|c ilKy hoXhn= t¨sIN prmyS¨r v|l aAX ho ijh/A smUh lokM dAinaM pAlk hY= aty t¨sIN `nHM c»gy lokM dy aAtimaMkol aAX ho ijnHM ^ s»pUr, b,A id|tA igaA hY= 24t¨sINiwsU kol aAX ho= jo prmyS¨r v|loN aAp,y lokM lEnvM krAr lYky aAeaA hY= t¨sIN `s iC/ky hoX lhUkol aAX ho ijh/A sA^ Xbl dy lhU nAloN ibhtrg|lM bAry dsdA hY=

25sAvDAn rho aty jdoN prmySr boldA hovy tM s,n

“jy koE ... jA,A cAhIdA hY” kUc 19:12 –13

“mYN .r nAl k\b irhA hM” ibvsTA 9:19

toN enkAr nA kro= `nHM lokM ny `s ^ `doN s¨,nA

C|. id|tA jdoN `s ny `nHM ^ DrtI `pr ictAvnIid|tI sI= aty `h lok nhIN bc sky= hu, prmyS¨rsvrg iv|coN g|l bol irhA hY= es lE hu, eh `nHMlokM lE hor mA/I hovygI ijh/y `s ^ s,n toN enkArkrdy hn= 26ijs smyN `h boilaA< `sdI aAvAz nyDrtI ihlA id|tI= pr hu, `s ny vAadA kItA hY<“e|k vAr Fyr mYN DrtI ^ ihlA idaMgA= pr mYN svrg^ vI ihlA idaMgA=” * 27eh bcn ik “ek vArIfyr” sA^ sAf drSA`Ndy hn ik hr cIj ijh/I b,AEgE sI tbAh ho jAvygI= ehI cIzM hn ijh/IaMihlAEaM jA skdIaM hn= aty isrf `hI cIzM joihlAEaM nhIN jA skdIaM< sdIvI rih,gIaM=

28sA^ prmyS¨r dy S¨krguzAr ho,A cAhIdA hY ik`Nik sA.y kol nA ih|l, vAlI bAdSAht hY= sA^ prmySrdA S¨krAnA krnA cAhIdA aty `s >\g nAl `s dI`pAsnA krnI cAhIdI hY jo `s ^ pRs\n krdA hY=sA^ SrDA aty .r nAl prmyS¨r dI `pAsnA krnIcAhIdI hY= 29ik`Nik sA.A prmyS¨r `s a|g vrgA hYijh/I tbAh kr skdI hY=

t¨sIN msIh iv|c BrA aty BY,M ho< es lEe|k dUsry ^ ipaAr krnA jArI r|Ko= 2hmySA

ajnbIaM ^ aAp,y Gr bulA`,A aty `nHM dI mddkrnI cyty rKo= aijhA krky< kuJ lokM ny aAp,y igaAndy ibnA hI dUtM dI mihmAn nvAzI kItI hY= 3`nHMlokM ^ kYd iv|c nA Bu|lo= `nHM ^ es trHM cyty kroijvyN t¨sIN vI `nHM nAl kYd iv|c hovy= aty `nHM lokM^ vI nA Bu|lo ijh/y tsIihaM rAhI l\G rhy hn= t¨hA^nhIN Bu|l,A cAhIdA ik t¨hA^ vI `nHM tsIihaM rAhINhI l\G,A pvygA=

4ivaAh dA smUh lokM v|loN aAdr kItA jA,A cAhIdAhY= aty hr ivaAh ^ isrf do lokM iv|c piv|tr riKaAjA,A cAhIdA hY= prmyS¨r `nHM lokM ^ pApI prKygAijh/y ijnsI pAp aty bdkArI krdy hn= 5aAp,yjIvn ^ pYsy dy ipaAr toN m¨kt rKo= aty ijh/IaMcIzM t¨hA.y kol hn `nHM nAl s»t¨Sq rho= prmyS¨r nyaAiKaA hY<

“mY kdy vI t¨hA^ nhIN C|.MgA= mYN kdy vI t¨hA^nhIN itaAgMgA=” ibvsTA 31:6

6es lE asIN wkInI aAK skdy hM<“prmyS¨r myrA shAek hY aty mYN nhIN .rMgA= lok

“e|k vAr Fyr ... ihlA idaMgA” h|jE 2:6

myrA kuJ nhIN ivgA/ skdy=” zbUr 118:6

13

1265 ebrAnIaM ^ 13:7-257aAp,y aAgUaM ^ cyty rKo= `nHM ny t¨hA^ prmyS¨r

dy s»dyS dA pRcAr kItA= cyty rKo ik `h ikvyN jIvyaty mry< aty `nHM dy ivSvAS dI nkl kro= 8iwsUmsIh kl< a|j aty sdA lE eko ijhA hY=

9hr trHM dy ajIb `pdySM dy nAl nA cly jAP=t¨hA.y idl ^ prmyS¨r dI ikrpA duaArA tAkt pRAptkrnI cAhIdI hY nA ik Bojn s\b\DI asUlM dA anusr,krky= `nHM asUlM dA anusr, krky a|j tAEN iksyny vI koE lAB pRApt nhIN kItA hY=

10sA.y kol e|k blI hY= aty ijh/y jAjk piv|trt»bU iv|c syvA krdy hn `nHM ^ blI iv|coN KA, dAkoE eKitaAr nhIN hYy= 11srdAr jAjk jAnvrM dAlhU a|t piv|tr sTAn iv|c lY jMdA hY= `h `s lhU^ pApM lE arpn krdA hY= pr `nHM jAnvrM dySrIr KYmy toN bAhr sA/y jMdy hn= 12esy lE iwsU vISihr toN bAhr pRA, hI, hoeaA= iwsU aAp,y lokM ^aAp,y hI lhU rAhIN piv|tr bnA`, dy `dyS nAlmiraA= 13esy lE aAP asIN vI .yiraM toN bAhriwsU kol c|lIX= sA^ vI `sy Srm ^ pRvAn krnAcAhIdA hY ijs^ msIh ny kItA sI= 14eTy DrtI tysA.y kol aijhA koE Sihr nhIN ijh/A sdIvI rhygA=pr asIN `s Sihr dI `.Ik kr rhy hM jo sA^ Biv|Kiv|c imlygA= 15es lE sA^ msIh iwsU rAhIN prmySr^ aAp,IaM blIaM dy,IaM b\d nhIN krnIaMcAhIdIaM= `h blIaM `hI `stit hn jo `nHM lokMdy bu|lHM toN aA`NdI hY jo `s dy nM ^ mihmAmE krdyhn= 16aty dUsry lokM nAl BlA aty sMJ krnI nivsro= ehI `h blIaM hn ijh/IaM prmySr ^ pRs»nkrdIaM hn=

17aAp,y aAgUaM dA hukm m»no aty `nM dy aDInrho= `h lok t¨hA.y lE izmyvAr hn= es lE `h

hmySA t¨hA.A iDaAn r|Kdy hn= `nHM lokM dA hukmm»no tM jo `h aijhA k»m KuSI nAl kr sk,< `dAsInAl nhIN= `nHM dy k»m ^ m¨Sikl b,Aky t¨hA.A BlAnhIN hovygA=

18sA.y lE pRArTnA krdy rho= jo asIN krdy hMasIN es bAry QIk smJdy hM< ik`Nik asIN hmySA`%tm g|lM krn dI koiSS krdy hM= 19aty mYN t¨hA^byntI krdA hM ik t¨sIN prmyS¨r ^ pRArTnA kro tM jo`h mY^ vAps t¨hA.y kol jldI Byjy= eh g|l mYN iksyvI hor cIz toN v|D cAhu»dA hM=

20-21mYN pRArTnA krdA hM ik sMtI dA prmySr thA^`h hr c»gI cIz dyvy ijs dI t¨hA^ lo/ hY tM jo t¨sIN`sdI rzA anusAr k»m kr sko= prmyS¨r hI hY ijsnysA.y pRBU iwsU ^ mØt toN `BAiraA= prmyS¨r ny iwsU<By.M dy mhAn aAj/I ^< aAp,y lhU rAhIN `BAiraA=`s dy lhU ny nvyN krAr dI s¨rUaAt kItI sI ijh/AsdIvI krygA= mYN pRArTnA krdA hM ik prmyS¨r sA.yiv|c c»gIaM g|lM krygA ijh/IaM `s ^ pRs»n krdIaMhn= mYN pRArTnA krdA hM ik `h eh g|lM iwsU msIhrAhIN krygA= iwsU dI hmySA mihmA hovy= aAmIn⁄

22myry BrAvo aty BY,o mYN byntI krdA hM ik ijh/IaMg|lM mYN t¨hA^ aAKIaM hn enHM ^ sbr nAl s¨,o=eh g|lA mYN t¨hA^ mzbUt b,A`, lE aAKIaM hn=aty eh icQI bhutI l»mI nhIN hY= 23mYN cAhu»dA hM ikt¨sIN eh g|l jA, lvo ik sA.A BrA itmoiT`s kYdtoN m¨kt ho igaA hY= jy `h myry kol CytI aA igaA tMasIN dovyN t¨hA^ iml, aAvMgy=

24aAp,y sAry aAgUaM aty prmyS¨r dy sAry lokM ^nmskAr aAiK`= etAilwA iv|c prmyS¨r dy sAry lokt¨hA^ nmskAr aAKdy hn=

25prmyS¨r dI ikrpA t¨hA.y sAiraM nAl hovy=

1266

eh p|tr prmyS¨r aty pRBU iwsU msIh dy syvkwAkUb vloN< dunIaM iv|c hr TM iK|lry hoX prmyS¨r

dy lokM ^ iliKaA igaA hY: S¨B kAmnvM=

ivSvAS aty isaA,p2myry BrAvo aty BY,o< t¨sIN kE trHM dy kSqM dA

sAmH,A kroNgy= pr jdoN eh g|lM vAprn tM t¨hA^KuS ho,A cAhIdA hY= 3ik`N? ik`Nik t¨sIN jA,dy ho ikeh sB g|lM t¨hA.I inhcA ^ prK, lE vAprIaMhn tM jo t¨sIN enHM g|lM ^ sbr nAl sihn krnAis|K lvoN= 4jo kuJ vI t¨sIN krdy ho `s iv|c pUrn tOrty sbr drSAP= fyr t¨sIN shI aty s\pUr, ho jAvogyaty hr cIz jo t¨hA^ lo/IdI hY< pRApt kr lvoNgy=5pr jy t¨hA.y iv|coN koE isaA,p lo/dA hY tM t¨hA^eh prmyS¨r pAsoN m»g,I cAhIdI hY= prmyS¨r `dArhY= `h smUh lokM ^ dAtM dy ky pRS\n hu\dA hY= eslE prmyS¨r t¨hA^ isaA,p dyvygA= 6pr jdoN t¨sINprmyS¨r pAsoN m»go tM t¨hA^ ivSvAS ho,A cAhIdA hY=prmySr `pr S\kA nA kro= ijh/A ivaktI S\kA krdAhY `h sm»udr ivclI lihr vrgA hY= hvA `s ^`%pr hyQM krdI hY= S\kAlU ivaktI `s lihr vrgAhY= 7-8S\kAlU ivaktI eko vyly do g|lM soc irhA hu\dAhY= `h aAp,I iksy vI krnI dA FYslA nhIN kr skdA=eho ijhy ivaktI ^ soc,A vI nhIN cAhIdA ik `hpRBU pAsoN kuJ pRApt krygA=

aslI dOlt9jykr koE SrDAlU grIb hY< tM `s ^ es bAry

mAn krn id`= ik`N ik prmyS¨r ny `s ^ aAtmktOr ty amIr b,AeaA hY= 10jykr koE SrDAlU amIrhY< tM `s ^ Gm». krn id` ik`Nik prmyS¨r ny `s^ drsAeaA hY ik `h aAtmk tOr ty grIb hY= e|kamIr aAdmI j\glI fu|l vM{ alop ho jAvygA= 11sUrjc/HdA hY aty pl pl grm huu\dA jMdA hY= sUrj dIgrmI pØdy ^ bhuut s¨kA id\dI hY=fu|l J/ jMdA hY= fu|l

wAkUb dI p|tRI

1 bhut KUbsUrt sI pr hu, eh mrdA hY= amIr aAdmInAl vI evyN hI hu\dA hY= jdoN hAly `h aAp,y kArobArlE iv`tM hI b,A irhA hovygA< `h mr jAvygA=

prtAvA prmyS¨r v%loN nhIN aA`NdA12jdoN iksy ivaktI dI inhcA prKI jMdI hY< ty

Fyr `h mjbUt bi,aA rih»dA hY< tM `s ^ KuS ho,AcAhIdA hY= ik`N? ik`N ik jdoN `s ny aAp,A ivSvASsAbt kr id|tA hY< `h prmyS¨r pAsoN sdIvI jIvn dAtAj pRApt krygA= prmyS¨r ny es g|l dA vAadA`nHM smUh lokM ^ idtA hY ijh/y `s ^ pRym krdy hn=13jdoN iksy ivaktI ^ prtAeaA jMdA hY tM `s ^eh nhIN aAK,A cAhIdA< “prmyS¨r mY^ prtA`NdAhY” bdI prmyS¨r ^ nhIN prtA skdI= aty prmyS¨rKud iksy ^ nhIN llcA`NdA= 14`h m»dIaM g|lM ijnHMdI koE ivaktI kAmnA krdA hY< `hI hn jo `s ^prtA`NdIaM hn= `s dIaM aAp,IaM duSq e|CAvM`s ^ dUr lY jMdIaM hn aty `s^ vrglA`,gIaM=15ehI kAmnA pAp pYdA krdI hY= aty jdoN pAp pUrItrHM ho jMdA hY tM eh mØt ilaA`NdA hY=

16myry ipaAry BrAvo aty BY,o es g|loN mUrK nAb,o= 17hr c\gI cIz prmyS¨r v|loN aA`NdI hY= atyhr s\pUr, dAt prmyS¨r v|loN aA`NdI hY= eh sArIaMc\gIaM dAtM iptA v|loN aA`NdIaM hn ijsny aAkASivclIaM smUh roSnIaM b,AEaM hn= pr prmyS¨renHM roSnIaM vMg kdy vI tbdIl nhIN hu\dA= `hsdA eko ijhA hI rih»dA hY= 18prmyS¨r ny sA^ s|c dySbd rAhIN jIvn dy, dA inr,A kItA= `h cAhu\dAik asIN `s dIaM sAjIaM hoEaM smUh cIzM iv|c sBtoN mh|tvpUr, hoExy=

s¨n,A ty m»n,A19myry ipaAry BrAvo aty BY,o< hmySA bol, nAloN s,n

dy vDyry e|Cuk b,oN= CytI hI gu|sy iv|c nA aAP= 20iksyivaktI dA gu|sA `s ^ prmyS¨r dI rzA anusAr shI

1267 wAkUb 1:21-2:13

jIvn ij`, iv|c mdd nhIN krdA= 21es lE aAp,yjIvn iv|coN hr bdI ^ k|> idP aty hr `h m»dIg|l ijh/I t¨sIN krdy ho= inmA,y b,o aty prmyS¨r dy`s `pdyS ^ pRvAn kro ijh/A t¨hA.y ihrdy iv|cbIijaA igaA hY= eh `pdyS t¨hA^ bcA skdA hY=

22`hI kro jo prmyS¨r dI is%iKaA aAKdI hY= isrfs¨,o hI nA aty aml vI kro= ik`N? ik`Nik jdoN t¨sINbYQY bYQy s¨,dy hI rih»dy ho tM t¨sIN aAp,y aAp ^ mUrKb,A rhy hu\dy ho= 23jy koE ivaktI prmyS¨r dy `pdySs¨,dA hY ty aml nhIN krdA tM `h es trHM dA hY:`h `s b\dy vrgA hY ijh/A SISy iv|c aAp,A ichrAdyKdA hY= 24`h ivaktI aAp,y aAp ^ dyKdA hY< fyrt¨r jMdA hY aty CytI hI Bu|l jMdA hY ik `h ikho ijhAidsdA sI= 25pr e|k aAdmI ijh/A s|cm|¨c KuS hY<`hI hY ijh/A prmyS¨r dy prIpUr, nym ^ p/HdA hY jolokM ^ azAd krdA hY= `h es^ p/HdA hI rih»dAhY= `h prmyS¨r dy `pdySM ^ iDaAn nAl ibnABulAeaM s¨,dA hY< ik `s ny kI s¨i,aA= fyr `hprmyS¨r dy `pdySM ty aml krdA hY= `s duaArA<`h s|cm¨|c KuS hY=

prmyS¨r dI `pAsnA dA shI >\g26BAvy koE ivaktI eh socdA hovy ik `h DrmI

hY pr jykr `h `hI g|lM aAKdA jo `s ^ nhINaAK,IaM cAhIdIaM tM `h aAdmI aAp,y aAp ^mUrK b,A`NdA hY= `sdy Drm dA koE arT nhIN hY=27ijs trHM dA Drm prmyS¨r ^ cAhIdA hY `h eh hY:`nHM wtImM aty ivDvAvM dI prvirS krnA ijnHM ^shAetA dI lo/ hY< aty aAp,y aAp ^ dunIaAvI pRBAvtoN m¨kt rK,A= ehI `h Drm hY ijs ^ prmyS¨r S¨Daty piv|tr kbUldA hY=

smUh lokM ^ pRym kromyry ipaAry BrAvo aty BY,o t¨hA^ mhAn pRBU iwsUmsIh iv|c aAsTA hY= es lE eh nA soco ik

kuJ lok dUsry lokM nAloN izaAdA m|htvpUr, hn=2frz kro ik koE ivaktI c\gy k|p/y aty e|k sony dIm¨»drI pAky t¨hA.I s\gt iv|c aA`NdA hY= `sy smyN hI<e|k grIb aAdmI vI purA,y g\dy k|p/y pAky aA`NdAhY= 3t¨sIN c\gy k|pi/aM vAly ivaktI v|l KAs iDaAnid\dy ho= t¨sIN aAKdy ho< “aAP eTy es c\gI TM tybYQo?” pr t¨sIN grIb ivaktI ^ khoNgy< “jA< `%TyK/A ho jA⁄” zM “T|ly FrS ty myry pYrM kol bYQ jA=”4t¨sIN kI kr rhy ho? t¨sIN kuJ lokM ^ hornM nAloN

2

vDyry mh|tvpUr, b,A rhy ho= m»dy ivcArM nAl t¨sINeh inr,A kr rhy ho ik ikh/A ivaktI ibhtr hY=5myry ipaAry BrAvo aty BY,o s¨,o⁄ prmyS¨r ny dunIaM dygrIb lokM ^ inhcA dy s\g amIr ho, lE cui,aAhY= `s ny `nHM ^ `h rAj pRApt krn lE cui,aA hYijsdA prmyS¨r ny `nHM lokM ^ vAadA kItA sI ijh/y`s ^ pRym krdy hn= 6pr t¨sIN grIb aAdmI ^ koEaAdr mA, nhIN id\dy= aty t¨sIN jA,dy ho ik amIraAdmI hI hn ijh/y thA.IaM iz»dgIaM `%ty inw\tR,krdy hn= aty eh `hI lok hn ijh/y t¨hA^kcihrIaM iv|c lY jMdy hn= 7amIr lok hI hn ijh/y`s e|k dy S¨B nM dy ivr|uD boldy hn ijh/A t¨hA.AmAlk hY=

8sB nymM dy `pr eko hI nym dI srdArI hY= ehSAhI nym poTIaM iv|c iliKaA igaA hY: “hornM lookM ^vI `vyN ipaAr kro ijvyN t¨sIN aAp,y aAp ^ ipaArkrdy hoN=”* jy t¨sIN es nym dA anusr, krogy<t¨sIN shI g|l kr rhy hoN= 9pr jy t¨sIN e|k ivaktInAl es trHM dA vrtA` kr rhy ho ijvyN `h dUsryivaktI nAloN vDyry mh|tvpUr, hY tM t¨sIN pAp krrhy ho= SAhI nym sAbt krdA hY ik t¨sIN prmyS¨r dynym dA `l\G, krn dy doSI ho= 10ho skdA BAvyN koEivaktI prmyS¨r dy sAry nymM dy hukmM dA anusr,krdA hovy= pr jy `h ivaktI `s nym dy isrf e|kaAdyS dA vI av%igaAkArI hY tM `h pUry nym dIav%igaA krn dA doSI hovygA= 11prmyS¨r ny aAiKaAhY< “bdkArI dA pAp nA kro=”* `sy prmyS¨r ny ehvI aAiKaA< “iksy ^ nA mAro”* esy lE< jy t¨sINbdkArI dA gunAh nA kroN< pr iksy ivaktI ^ mArid`N< Fyr t¨sIN prmyS¨r dy pUry nym dA `l\Gn krndy doSI ho=

12t¨hA.I prK `s nym dy aADAr ty hovygI ijh/AlokM ^ m¨kt krdA hY= aAp,I hr kih,I aty krnIiv|c t¨sIN es g|l ^ cyty rKo=

13hM< t¨hA^ dUsiraM ty dwA drSA`,I cAhIdI hY=jy t¨sIN dUsiraM ty dwA nhIN drSAvoNgy< tM prmyS¨rvI tuhA.y ty dwA nhIN drSAvygA jdoN `h t¨hA.Ainr,A krygA= pr e|k ijh/A dwA drSA`NdA hY `h`doN in.r hoky Klo skdA hY jdoN `s dA inr,A kItA

“horM lokM ^ ... krdy hoN” lyvIaM 19:18

“bdkArI ... nA kro” ibvsTA 5:18

“iksy ^ nA mAro” kUc 20:13; ibvsTA 5:17

jA irhA hovygA=

wAkUb 2:14-3:12 1268

inhcA aty c\igaAEaM14myry BrAvo aty BY,o jy koE ivaktI eh aAKdA

hY ik `s dy kol inhcA hY pr aml nhIN krdA tM`s dI inhcA inrArTk hY= kI eho ijhI inhcA `s^ bcA skdI hY? nhIN⁄ 15msIh iv|c kuJ BrA jM BY,SAed `s idn lE k|p/y aty roqI dy lo/v\d ho,=16pr t¨sIN `s ivaktI ^ aAKo< “prmyS¨r t¨hA.y a»gs\g hovy⁄ aAp,y aAp ^ grmAP aty coKA KAP=” t¨sINisrF ehI g|lM aAKdy ho pr t¨sIN `s ivaktI ^`h cIzM nhIN id\dy jo `s ^ lo/IdIaM hn= jy t¨sIN`s ivaktI dI shAetA nhIN krdy< tM esdA kIfAedA hY= 17inhcA dy nAl vI ehI hY= jy inhcA kuJnhIN s\vArdI tM `h inhcA inrjIv hY ik`N ik `hek|lI hY= 18koE ivaktI SAed eh aAKy< “tU\ inhcArKdA hYN< pr mYN k\m krdA hM= mY^ aAp,I inhcAidKA⁄ tyrI inhcA kuJ vI nhIN krdI= mYN aAp,y amlMrAhIN tYN^ aAp,I inhcA idKAvMgA=” 19t¨sIN inhcAkrdy ho ik prmyS¨r e|k hY= QIk hY⁄ pr BUtM vI ehivSvAs krdIaM hn aty .r nAl k\bdIaM hn=

20P mUrK ivaktI⁄ kI tY^ eh av|S drSA`,ApvygA ik ijh/I inhcA kuJ vI nhIN krdI `h ink\mIhY? 21abrAhAm sA.A iptA sI= abrAhAm ^ DrmI`s dy aml rAhIN b,AeaA igaA sI= `s ny jgvydI`pr prmyS¨r ^ aAp,A pu|tr eshAk ByNq kItA=22es lE t¨sIN smJ lvo ik abrAhAm dI inhcAaty `s dy amlM ny e|ksAT kArj kItA= `s dIinhcA ^ `s dy amlM rAhIN s\pUr, b,AeaA igaA=23hr g|l toN poTI dA pUrA arT spSq hu\dA hY ijh/IaAKdI hY: “abrAhAm ny prmyS¨r iv|c ivSvAs kItA=aty es inhcA ny abrAhAm ^ DrmI b,AeaA=”*abrAhAm ^ “prmyS¨r dA im|tr”* aAiKaA jMdAsI= 24es lE t¨sIN dyKdy ho ik iksy ivaktI ^ `sdy amlM rAhIN tM DrmI b,AeaA jA skdA hY pr`s ^ isrF inhcA rAhIN DrmI nhIN b,AeaA jAskdA=

25dUsrI imsAl rhAb dI hY= rhAb e|k vySvA sI<pr `s ^ `s dy aml rAhIN DrmI b,AeaA igaA=`s ny prmySr dy lokM lE sUhIaM dI shAetA kItI=*

“abrAhAm ny ... b,AeaA” `tpt 15:6

“prmyS¨r dA im|tr” eithAs dI dUjI poTI 20:7; wsAwAh41:8

“`s ny ... shAetA kItI” eh rAhb dI bAry khAnI whoSUaA2:1-21 iv|c imldI hY=

`s ny `nHM dA s¨aAgt aAp,y mihmAnM vM{ kItA

aty e|k v|Kry rsty duaArA `nHM dI bc inkl, iv|cshAetA kItI= 26aAtmA toN ibnA ivaktI dA SrIre|k loT hY= inhcA bAry vI evyN hI hY ijh/A inhcAnhIN krdA `h m¨rdA hY=

aAp,y kTn `%pr kAbU r|Komyry BrAvo aty BY,o< thA.y iv|coN bhuitaM ^ `pdySkbn, dI e|CA nhIN krnI cAhIdI= ik`N? ik`Nik

ijh/A ivaktI `pdyS id\dA hY `s dA inr,A horvI kQortA nAl hovygA= 2asIN sAry hI bhut gltIaMkrdy hM= jy aijhA vI koE hY jo aAp,I aAK,I iv|cgltI nhIN krdA< tM `h ivaktI s\pUr, hovygA=`h aAp,y pUry SrIr `pr kAbU r|K, dy vI wog hovygA=

3asIN Goi/aM dy mU\h iv|c lgAmM pA`Ndy hM tM ikGo/A sA.A kih,A s¨,y aty m»ny `nHM dy mU\hM iv|c enHMlgAmM rAhIN asIN `nHM dy pUry SrIr ^ kAbU kr skdyhM= 4jhAj< bAry vI evyN hI hY= e|k jhAz bhut v|.Ahu\dA hY aty tyz hvAvM dI shAetA nAl clAeaAjMdA hY= pr bhut CoqA ijhA e|k ptvAr `s v|.yjhAz ^ kAbU iv|c rKdA hY= ijh/A ivaktI `sptvAr ^ kAbU iv|c rKdA hY `hI inr,A krdA hY ikjhAz ikDr jAvygA= jhAz `Dr hI jMdA ijDr `hivaktI cAhu\dA hY= 5iblkul evyN hI sA.I zbAn bAryhY= eh sA.y SrIr dA e|k CoqA ijhA a»g hY< pr ehSyKI mArdI hY ik eh mhAn g|lM kr skdI hY=

j\gl dI iBaAnk a|g e|k inkI ijhI c\igaArInAl B/k skdI hY= 6zubAn a|g dI trHM hY= eh sA.ysrIr dy a»gM ivckAr bdI dI dunIaM hY= ikvyN? zubAnaAp,I bdI ^ sA.y sAry SrIr iv|c fYlA id\dI hY= ehaijhI a|g lA`NdI hY ijh/I sA.y sAry jIvn `%tyasr pA`NdI hY= zuubAn a|g nrk toN hAisl krdI hY=7lokI hr trHM dy j\glI jAnvrM p»CIaM< s|pM atym|CIaM ^ isDA skdy hn= lokM ny pihlM hI `nHM ^isDAeaA hoeaA hY=

8pr koE vI ivaktI aAp,I jIB ^ kAbU nhIN krskdA= eh j\glI aty bd hY= eh zihr nAl BrIhoE hY ijh/I lokM ^ mAr skdI hY= 9asIN aAp,IzubAn ^ pRBU aty iptA dI `stit krn lE vrtdyhM aty asIN es ^ lokM ^ SrAp dy, lE vI vrtdyhM= prmyS¨r ny enHM lokM ^ aAp,y vrgA b,AeaAhY= 10`stit aty gAlM `sy mU\h iv|coN inkl dIaMhn⁄ myry BrAvo aty BY,o aijhA nhIN ho,A cAhIdA hY=11kI im|QA aty lU,A pA,I eko smyN Jrny toN fu|qdA hY?nhIN= 12myry BrAvo aty BY,o kI a»jIr dy py/ `%ty

3

1269 wAkUb 3:13-4:13

zYtUn dy fl `%g skdy hn? nhIN kI a»gUr dI vyl`%ty a»jIr dA fl `%g skdA hY? nhIN⁄ ayty lU,ypA,I nAl BiraM KUh im|QA pA,I nhIN dy skdA=

aslI isaA,p13kI t¨hA.y iv|coN koE aijhA hY jo bu|DIvAn aty

smJ, dy kAibl hY? tM< `s ^ inmR >\g iv|c shIkrnIaM krky aAp,I bu|D sAbt krn id`= ekisaA,y ivaktI ^ h\kAr nhIN krnA cAhIdA= 14jyt¨sIN Kudgrz ho aty t¨hA.y idlM iv|c kO/I ErKABrI hoE hY tM t¨hA.y lE h\kAr krn dA koE kAr,nhIN= t¨hA.A h\kAr JUQA hY ijh/A s|c ^ CupA`NdA hY=15eho ijhI “isaA,p” prmyS¨r v|loN nhIN aA`NdI=eh “isaA,p” dunIaM vloN aA`NdI hY= eh aAtmknhIN hY= eh SYtAnI hY= 16ij%Ty vI ErKA aty KudgrzIhY g/b/I aty hr trHM dI bdI PTy hovygI= 17prijh/I isaA,p prmyS¨r v|loN aA`NdI hY `h es trHMdI hY= pihlI g|l eh S¨D hY= eh SMtmE< koml atyaAsAnI nAl pRs\n krn vAlI hY= eh isaA,phmdrdI nAl BrpUr hY aty hornM lokM lE c\gIaMkrnIaM krn lE itaAr hY= eh isaA,p hmySAinaME aty emAndAr hu\dI hY= 18`h lok ijh/ySMtmE >\g nAl SMtI lE k\m krdy hn jIvn dIaM>\gIaM cIjM ^ pRApt kr lYNdy hn ijh/IaM shIjIvn >\g nAl imldIaM hn=

aAp,y aAp ^ prmyS¨r ^ sONp idPt¨hA.y aAp,y ivckAr< l/AEaM aty Jg/y hn=kI t¨sIN jA,dy hoN ik eh g|lM ik|To aA`NdIaM

hn? eh `nHM Kudgrz e|CAvM toN aA`NdIaM hnijh/IaM t¨hA.y a»dr l/dIaM hn= 2t¨sIN vstM dIkAmnA krdy ho< pr t¨sIN `nHM ^ pRApt nhIN krdy=es lE tsIN ktl krdy ho aty dUsry lokM nAl ErKAkrdy ho= pr t¨sIN fyr vI `h cIzM pRApt nhIN krdyijnHM dI t¨sIN kAmnA krdy ho= es krky t¨sIN l/dyaty Jg/dy ho= t¨sIN aAp,IaM mn e|iCt cIzM eslE pRApt nhIN krdy ik`Nik t¨sIN prmyS¨r toN nhINm»gdy= 3pr jdoN t¨sIN m»gdy ho tM vI t¨hA^ nhINimldIaM= ik`Nik ijs lE t¨sIN m»gdy ho `h glthY= t¨sIN eh cIzM es krky m»gdy hoN tM jo t¨sIN `nHM^ kyvl aAp,I pRs\ntA lE hI vrt skoN=

4es lE t¨sIN lok prmyS¨r nAl vfAdAr nhIN ho⁄t¨hA^ ptA ho,A cAhIdA hY ik dunIaM ^ ipaAr krndA arT hY prmyS¨r ^ nfrt krnA= es lE jo

4

ivaktI es dunIaM dA dost b,nA cAhu\dA hY `haAp,y aAp ^ prmyS¨r dA duSm, b,A lYNdA hY= 5kIt¨hA.A iKaAl hY ik poTI arThI, hY? poTI aAKdI hY<“`h aAtmA ijh/A prmyS¨r ny sA.y a»dr rih, lEb,AeaA `h sA^ isrF aAp,y lE hI cAhu\dA hY=”*6pr ijh/I ikrpA prmyS¨r pRdAn krdA hY es toNv.yrI hY= ijvyN poTI aAKdI hY< “prmyS¨r h\kArI lokMdy ivr|uD hY< pr `h aAp,I ikrpA inmR lokM `%tykrdA hY=”* 7es lE aAp,y aAp ^ prmyS¨r ^arpn kr idP= SYtAn dA ivroD kro aty SYtAn thA.ykoloN dUr B|j jAvygA= 8prmySr dy ny/y aAP aty prmySrt¨hA.y ny/y aA jAvygA= t¨sIN doSI ho= es lE t¨hA.yidlM ^ aAp,IaM duSq krnIaM toN sAf bnAP t¨sINeko vyly dunIaM aty prmyS¨r dy rAh t¨rn dI koiSSkr rhy ho= aAp,y ivcArM ^ S¨D kro= 9`dAs hovo<afsos kro aty rovo⁄ aAp,y hAisaM ^ ro, iv|c bdlidP< aAp,I KuSI ^ `dAsI iv|c bdl idP= 10prmySrdy snm¨K aAp,y aAp ^ inmA,y b,AP aty prmyS¨rt¨hA^ mhAn b,AvygA=

t¨sIN m¨nsF nhIN ho11BrAvo aty BY,o e|k dUsry dy iKlAf g|lM nA kro=

jy t¨sIN msIh iv|c aAp,y iksy BrA dI in\idaM jM `sdA inr,A krdy ho< tM eh SrHA dy i˘KlAF bol, atySrHA dI aAlocnA krn vM{ hI hY ijs dA `h anusr,kr irhA hY= jdoN tsIN msIh ivc iksy BrA bAry inr,Akrdy ho tM t¨sIN asl iv|c `s SrHA bAry inr,A krdyho ijs dI `h pAl,A krdA hY aty jdoN t¨sIN SrHAbAry inr,A krdy ho tM t¨sIN SrHA dy pAlk nhIN ho=t¨sIN Kud munsF b, jMdy ho= 12prmyS¨r hI hY ijh/AnymM ^ b,A`NdA hY= isrf `hI eko e|k munsF hY=eh isrf prmyS¨r hI hY ijh/A bcA skdA hY atytbAh kr skdA hY= es lE t¨hA.y vAsty eh QIknhIN ik t¨sIN iksy dUsiraM bAry inr,A kro=

prmyS¨r ^ t¨hA.y jIvn dI agvAE krn id`13t¨hA.y iv|coN kuJ aAKdy hn< “a|j jM k|l< asIN

“`h aAtmA ... cAhu»dA hY” hor s\Bv anuvAd : “prmyS¨r`s aAtmA ^ tIbrtA nAl cAhu\dA hY ijs ^ `s ny sA.ya»dr rih, lE r||iKaA sI=” jM< “`h aAtmA ijs ^ prmySrny sA.y a»dr rih, lE r|iKaA hY ErKAlU kAmnAvM nAmBiraA hoeaA hY=” kUc 20:5

“prmyS¨r ... krdA hY” khA`tM 3:34

es Sihr jM `s Sihr iv|c jAvMgy= asIN `%Ty e|k

wAkUb 4:14-5:20 1270

sAl lE QihrMgy< kArobAr krMgy aty pYsA kmAvMgy”s¨,o⁄ es bAry soco= 14t¨sIN eh nhIN jA,dy ik k|l ^kI hovygA? t¨hA.A jIvn e|k Du\d vMg hY= t¨sIN es^ To/y smyN lE dyK skdy ho< pr fyr eh C|q jMdI hY=15es dI jgHA< t¨hA^ aAK,A cAhIdA hY< “jy pRBU nycAihaA< asIN jIvMgy aty eh jM `h krMgy=” 16prhu, t¨sIN Gm».I ho aty gunAh kr rhy ho= es trHM dysAry Gm». Zlt hn= 17eslE jdoN koE ivaktIc\igaAE krnI jA,dA hY< pr aijhA nhIN krdA tM`h pAp krdA hY=

KudZrj amIr lokM ^ szA imlygIamIr loko tsIN s,o⁄ cIko aty drd iv|c kurlAPik`N ik v|.IaM m¨SiklM t¨hA.y ty aA rhIaM hn=

2thA.I dOlt Zl jAvygI aty bykAr ho jAvygI= thA.yk|p/y kIi/aM duaArA KADy jA,gy= 3t¨hA.y sony cMdI ^j\g l|g jAvygA< aty `h z\g es g|l dA sbUt hovygAik t¨sIN Zlt sI= `h z\g t¨hA.y SrIrM ^ a|g vM{KA jAvygA= aAKrI idnM lE tsIN ap,A KzAnA bcAkyriKaA= 4lokM ny t¨hA.y KytM iv|c k\m kItA< pr t¨sIN`nHM ^ `nHM dI mzdUrI nhIN id|tI= `h lok cIk rhysn= `nHM ny t¨hA.I Fsl v|> lE= hu, s¨rgI fOjMdy pRBU ny `nHM dA cIk,A s¨, ilaA hY= 5t¨hA.A DrtI`%prlA jIvn BrpUr amIrI vAlA sI= tsIN e|k bykAriz\dgI ij`NX= t¨sIN aAp,y aAp ^ moqA tAzA krilaA< `s jAnvr vMg< ijh/A blI lE itaAr hu\dAhY= 6t¨sIN c\gy lokM `pr koE imhr nhIN idKAE= `ht¨hA.A ivroD nhIN kr rhy sn< Fyr vI t¨sIN `nHM ^mAr id|tA=

sbr vAly b,o7BrAvo aty BY,o sbr vAly b,o; pRBU aAvygA= es

lE `s smyN t|k sbr kro= iksAn sbr vAly hn=iksAn aAp,I m¨|lvAn fsl dA BoN iv|coN `%g, dAe»tzAr krdA hY= iksAn sbr nAl aAp,I fsl `typihlA aty aAKrI mINh pY, dI `.Ik krdA hY= 8t¨hA^vI zrUr sbr krnA cAhIdA hY= `mId nA C|.o= pRBUCytI hI aA irhA hY= 9BrAvo aty BY,o e|k dUsry dyiKlAf iSkAetM nA kro= jy tsIN iSkvy iSkAetM nhINC|.ogy tM t¨hA^ doSI QihrAeaA jAvygA= aty m¨nsfCytI hI aA`, vAlA hY= 10BrAvo aty BY,o< `nHM nbIaMdy rAh ty c|lo ijh/y pRBU dy nM iv|c boly hn= `nHM nybhut du|K J|ly pr `h bhut sbr vAly sn= 11asINaAKdy hM ik `h lok ijnHM ny aAp,IaM m¨SiklM ^

5

sbr nAl brdASt kItA hu, bhut pRs\n hn= t¨sINwAkUb dy sbr dy bAry s¨i,aA hovygA= t¨sIN jA,dyho ik awUb dIaM sArIaM m¨SiklM toN bAd pRBU ny `sdI shAetA kItI= estoN ptA cldA hY ik pRBU deaAnAl BrpUr hY aty imhrbAn hY=

aAp,y kTn bAry svDAn rho12myry BrAvo aty BY,o eh bhut zrUrI hYY ik jdoN

t¨sIN koE vAadA kro tM sONh nA KAP= svrg< DrtIjM iksy hor cIz dA nAm aAp,y bolM ^ tsdIk krnlE nA vrto= jdoN t¨hA.A BAv “hM” hovy t¨hA^ isrF“hM” aAK,I cAhIdI hY= jdoN t¨hA.A BAv “nAh” hovytM t¨sIN isrF “nAh” aAKo= aijhA hI kro tM jo t¨hA^doSI nA QihrAeaA jAvy=

pRArTnA dI SktI13jy t¨hA.y iv|coN koE m¨SiklM iv|c iGiraM hoeaA

hY tM `s ^ pRArTAnA krnI cAhIdA hY= jy t¨hA.y iv|coNkoE KuS hY tM `s ^ gA`,A cAhIdA hY= 14jy t¨hA.yiv|coN koE bImAr hY tM `s ^ klIiswA dy bz¨rgM ^bulA`,A cAhIdA hY= aty bz¨rgM ^ cAhIdA hY ik `hpRBU dy nAm ty `s `pr tyl ml, aty `s lE pRArTnAkrn= 15aty jykr `h pRArTnA ivSvAs iv|c aAKIgE hY< tM prmyS¨r `s ivaktI ^ c\gA krygA= atyjy `s ivaktI ny pAp kItA hY tM prmyS¨r `s ^ mAfkr dyvygA= 16hmySA e|k dUsry ^ `nHM glt g|lMbAry d%so ijh/IaM t¨hA.y pAsoN hoEaA hn= fyr e|kdUsry lE pRArTnA kro aijhA hI kro tM jo prmyS¨rt¨hA^ rAzI kr sky= jdoN koE nyk aAdmI inhcAnAl pRArTnA krdA hY tM mhAn g|lM vAprdIaM hn=17XlIwAh sA.y vrgA hI e|k ivaktI sI= `s nypRArTnA kItI ik mINh nA pvy= aty sA>y it»n virHaMt|k `s DrtI ty mINh nhIN ipaA= 18fyr XlIwAh nypRArTnA kItI ik mINh pvy= aty aAkAS toN vrKA ho,l|gI aty DrtI ty fslM fyr `%g pEaM=

pApIaM ^ pAp toN vAps ilaAP19myry BrAvo aty BY,o t¨hA.y iv|coN koE SAed s|c dy

rAh toN Bqk jAvy= aty dUsrA ivaktI SAed `s ^s|c v|l vAps ilaA`, iv|c mdd kry= 20es ^wAd r%iKP: koE vI ivaktI ijh/A iksy pApI ^Zlt rAh toN mo/dA hY< `h `s pApI ^ mØt toN bcA`NdAhY= aijhA krky< `h ivaktI aAp,y bhut sAry pApMdI m¨aAFI dA kAr, b,ygA=

1271

iwsU msIh dy e|k rsUl ptrs v|loN< SuB kAmnAvMprmyS¨r dy `nHM cu,y hoxy lokM ^ ijh/y aAp,y

GrM toN dUr hn= ijh/y lok p»tus< gAlAitwA< k|pdokIwA<asIaA aty ibTunIwA dy elAikaM iv|c fYly hoxy hn=2prmyS¨r ny tuhA^ aAp,y piv|tr lok b,Aky cu,ndI wojnA bhut pihlM b,A lE sI= tuhA^ piv|trb,A`,A aAtmA dA kArj hY= prmyS¨r cAhu\dA sI iktusIN `s dA hukm m»no aty iwsU msIh dy lhU rAhIN SuDho jAvo= kAS tusIN BrpUr ikrpA aty SMtI nAl D\nhovoN=

ij`NdI aAs3prmySr aty sA.y pRBU iwsU msIh dy iptA dI `stit

hovy= prmyS¨r bhut imhrvAn hY aty `s dI imhrkAr, hI sA^ nvM jIvn imilaA hY= eh nvIN iz\dgIsA.y lE iwsU msIh dy mØt toN `BArn rAhIN ij`NdIaAs lYky aAE hY= 4hu, asIN prmyS¨r dIaM asIsM dI`mId rK skdy hM ijh/IaM `s ny `sdy b%icaMlE r|KIaM hn= eh asIsM tuhA.y lE svrg iv|cr|KIaM hoEaM hn= `h ˘aSuD nhIN b,AEaM jAskdIaM< nA hI `h aAp,I su\drtA guaA skdIaMhn= 5prmyS¨r dI SktI tuhA^ tuhA.I inhcA rAhIN`doN t|k sur%iKat r|KygI jdoN t|k tusIN muktI pARptnhIN kr lYNdy= eh muktI jo itaAr hY< tuhA^ a»tlysmyN iv|c id|tI jAvygI= 6es nAl tuhA^ bhut KuSIhu\dI hY= pr hu,< b|s To/y hI smyN lE< tuhA^ `dAskrn vAlIaM kE trHM dIaM muSiklM ho skdIaM hn=7aijhIaM muSiklM ik`N aA`NdIaM hn? eh sAbtkrn lE ik tuhA.I inhcA s|cI hY= tuhA.I inhcA dIeh SuDtA `s sony nAloN vI v|D mu|lvAn hY ijh/A ika|g rAhIN SuD krn dy bAvzUd vI Kyh ho jMdA hY=tuhA.I inhcA dI SuDtA tuhA^ `doN `stit mihmAaty sitkAr dyvygI jdoN iwsU msIh pRgq hovygA= 8tusINmsIh ^ nhIN dyiKaA pr ifr vI tusIN `s ^ ipaArkrdy ho= hu, vI tusIN `s^ dyK nhIN skdy pr tusIN

ptrs dI pihlI p|tRI

1 `s iv|c ivSvAs r|Kdy ho= tusIN e»ny KuS ho ijh/IibaAn nhIN kItI jA skdI aty `h KuSI mihmAnAl BrI hoE hY= 9tuhA.I inhcA dA e|k qIcA hYaty tusIN `h qIcA pRApt kr rhy hoN< jo ik tuhA.ImuktI hY=

10nbIaM ny es muktI bAry b/y iDaAn nAl tlASaty pu|C ig|C kItI hY= `h `s ikrpA bAry boly jo tusINprmyS¨r toN pRApt krn vAly sI= 11enHM nbIaM iv|cmsIh dA aAtmA sI= aAtmy ny `nHM ^ `nHM sAry d|uKMbAry d%is! jo iwsU ^ Bog,y pY,gy aty `s mihmAbAry vI jo enHM d|uKM toN bAad aAvygI= nbIaM ny `hsmJ, dI koiSS kItI jo aAtmA `nHM ^ drSA irhAsI< wAnI ik< eh GqnAvM kdoN Gq,gIaM aty `ssmyN dunIaM ikvyN dI hovygI=

12`nHM nbIaM ^ drSA id|tA igaA sI ik `nHM dIsyvA `nHM dy aAp,y lE nhIN sI sgoN `h thA.y lEsyvA kr rhy sn= enHM lokM ny< ijnHM ny tUhA^ KuS˘KbrI dA pRcAr kItA< `hI g|lM khIaM= eh g|lMsurg v|loN Byjy piv|tr aAtmy rAhIN id|tIaM gEaMsn= dUt vI `nHM g|lM bAry jAn, lE `tsuk sn jotuhA^ d|sIaM gEaM hn=

piv|tr jIvn lE s|dA13es lE aAp,y mnM ^ syvA lE aty aAtmA ^

aAtm s\wm lE itaAr r|Ko= tuhA.I sArI aASA `sikrpA dI dAt `ty ho,I cAhIdI hY ijh/I tuhA^ `doNimlygI jdo iwsU msIh pRgq hovygA= 14ik`N j¨ bItyidnM iv|c tusIN es sB bAry kuJ vI nhIN jA,dy sI<tusIN `h sArIaM BirSq krnIaM kItIaM jo tusINkrnIaM cAhu\dy sI= pr hu, tusIN prmyS¨r dyaAigaAkArI b|cy ho= es lE hu, tusIN `s trHM dAjIvn nA jIvo ijho ijhA jIvn atIt iv|c jI`NdysI= 15tuhA^ aAp,y ivhAr iv|c `vyN hI piv|tr ho,AcAhIdA hY ijvyN ik prmyS¨r piv|tr hY= prmyS¨r hI hYijsny tuhA^ s%idaA hY= 16eh poTIaM iv|c iliKaA

1 ptrs 1:17-2:12 1272

hY: “`vyN piv|tr b,o ijvyN mYN piv|tr hM=”* 17jdoNtusIN prmyS¨r ^ pRArTnA kroN< tusIN `s ^ aAp,AiptA bulAP= prmyS¨r ibnA p|KpAt dy hr mn¨|K ^`s dy k\mM an¨sAr inr,A id\dA hY= es lE< jdoNtusIN es dunIaM iv|c musAiFrM dI trHM jIvo tM tuhA^prmyS¨r lE e|k e|zt dI iz\dgI ij`,I cAhIdIhY= 18tusIN jA,dy ho ik atIt iv|c tusIN byarT jIvnibtA rhy sI= eh jIvn >\g tusIN aAp,y puriKaM toNis|Ky sI= pr tuhA^ `s trHM dy jIvn >\g toN bcAilaA igaA= tuhA^ KrIidaA igaA hY pr sony atycMdI nAl nhIN jo nSq ho jMdy hn= 19tuhA^ msIh dya,mol lhU nAl KrIidaA igaA hY jo ik e|k s\pUr,aty SuD lyly vM{ kurbAn kItA igaA sI= 20msIh ^`doN cui,aA igaA sI jdoN hAly dunIaM vI nhIN b,IsI pr `s ^ tuhA.y lE enHM a»tly simaM iv|cpRgq kItA igaA= 21tusIN msIh dy rAhIN prmySur iv|cinhcA rKdy ho= prmyS¨r ny msIh ^ mØt toN `BAiraAifr prmyS¨r ny `s^ mihmA id|tI= es lE tuhA.AinhcA aty tuhA.I aAs prmyS¨r iv|c hY=

22hu, tusIN s|c ^ m»n ky aAp,y aAp ^ SuD b,AilaA hY= hu, tuhA.y kol aAp,y BrAvM aty BY,M lEs|cA pRym hY= es lE e|k dUsry ^ .U\Gy ipaAr aty SuDidl nAl ipaAr kro=

23tuhA.A punr jnm hoeaA hY= tusIN eh nvM jIvn`s bIj toN pRApt nhIN kItA jo mr jMdA hY< sgoN `sbIj toN jo hmySA siTr rih»dA hY= tusIN prmyS¨r dys\dyS kAr, Fyr jnmy sI jo ij`NdA hY aty sdA rih»dAhY= 24ik`N ik poTI* dA kTn hY:

“sAry lok GAh vrgy hn aty `nHM dI mihmA j\glIfu|lM vrgI hY= GAh su|k jMdA hY< aty fu|l J/ jMdyhn=

25pr prmyS¨r dA Sbd hmySA rhygA=”wsAwAh 40:6-8

aty eh Sbd hI sI ijh/A tuhA^ id|tA igaA sI=

ij`NdA p|Tr aty piv|tr lokes lE horM ^ duK dy, vAlI koE g|l nA kro=JUQ nA bolo< kpqI nA hovo< dUsiraM ty ErKA nA

kro< aty dUsiraM bAry m»dIaM g|lM nA bolo= eh sArIaMg|lM aAp,y jIvn ivcoN k|> id`= 2nvyN jnmy b%icaM

“`vyN...piv|tr hM” lyvIaM 11:44< 45; 19:2, 20:7

poTI purAtn nym dIaM piv|tr ilKtM dA e|k ih|sA=

vrgy hovo aty SuD aAtmk du|D dI e|CA kro ijh/A

2

tuhA^ muktI dy rAh iv|c vD, lE mdd krygA=3tusIN pihlM hI pRBU dI c\igaAE dA svAd c|K ilaAhY= 4pRBU `h “p|Tr” hY ijh/A ij`NdA hY= dunIaM dylokM ny inr,A kItA sI ik `h `s p|Tr ^ nhINcAhu\dy< pr `h aijhA p|Tr sI ijsdI prmyS¨r ny co,kItI sI= prmyS¨r lE `h vDyry mu|lvAn sI= eslE `s v|l aA`= 5tusIN vI ij`Ndy p|TrM vMg ho=prmyS¨r tuhA^ aAtmk m»dr dI `sArI lE vrtirhA hY= aty tusIN `s m»dr iv|c piv|tr jAjkM vMgsyvA kro< aAtmk blIaM ByNq krky ijh/IaM prmyS¨riwsU msIh rAhIN kbUl krdA hY= 6poTI aAKdI hY:

“dyKo< mYN e|k a,mol KU\jy dA p|Tr cui,aA hY= atymYN `s p|Tr ^ sIwon iv|c r|K id|tA hY ijh/A ivaktI`s iv|c BrosA rKdA hY kdy vI SrmsAr nhIN hovygA=”

wsAwAh 28:167eh p|Tr< tuhA.y lE bhut a,mol hY< ijnHM ^ ivSvAshY= pr ijh/y lok ivSvAs nhIN krdy `nHM lokM lE`h p|Tr hY:

“ijs p|Tr ^ `sArIaM ny r|idaA< soE KU»jy dA isrAho igaA=” zbUr 118:228aty `nHM lokM lE< ijnHM ^ ivSvAs nhIN hY< `h hY:

“e|k p|Tr ijh/A lokM lE Qokr KA, dA kAr,b,dA hY aty e|k p|Tr ijh/A lokM ^ .yg, dA kAr,b,dA hY=” wsAwAh 8:14

lok es lE Qokr KA ky i.gdy hn ik`N ik `h `sdI av%igaA krdy hn jo prmyS¨r aAKdA hY= prmyS¨rny eh `nHM nAl vAprn lE iv`NitaA=

9pr tusIN prmyS¨r dy cu,y hoX lok ho< rAjy dy jAjkaty e|k piv|tr kOm ho= tusIN prmyS¨r dy aAp,y lokho= tusIN `s duaArA lokM ^ `s dIaM hYrAnkun krnIaMbAry d|s, lE cu,y gX ho= `sny tuhA^ hnyry ivcoNk|> ky aAp,I mhAn roSnI v|l bulAeaA hY=

10e|k smyN< tusIN prmyS¨r dy lok nhIN sI< pr hu,tusIN prmyS¨r dy lok ho= e|k smyN< tusIN prmyS¨r dIimhr pRApt nhIN kItI sI< pr hu, tusIN prmyS¨r dIimhr pRApt kItI hY=

prmyS¨r lE jI`11myry ipaAry imt|ro< tusIN es dunIaM iv|c musAifrM

aty prdysIaM vrgy ho= es lE mYN tuhA^ aAp,ySrIrM dIaM duSq e|CAvM toN dUr rih, lE byntIkrdA hM= eh e|CAvM tuhA.I rUh dy iKlAF l/dIaMhn= 12ijh/y lok prmyS¨r iv|c ivSvAsI nhIN hn

1273 1 ptrs 2:13-3:9

`h tuhA.y aAly duaAly rih rhy hn= `h JUQy tOr ty hIaAK skdy hn ik tusIN lok duSqtA kr rhy ho= eslE e|k c\gA jIvn ibtAP= fyr `h tuhA.y nyk k\m<jo tusIN krdy ho< dyK,gy aty prmyS¨r ^ `s dy aA`,vAly idn mihmA dy,gy=

aiDkArIaM dI pAl,A kro13`nHM lokM dy hukm dI pAl,A vI kro ijnHM kol

es dunIaM iv|c eKitaAr hY= eh pRBU dI KAitrkro= `s bAdSAh dI m»no ijs kol hr aiDkAr hY=14aty `nHM aAgUaM dy hukm dI pAl,A vI kro ijh/ybAdSAh duaArA Byjy gX hn= enHM ^ m»dy lokM ^ szAdy, lE aty c\gy lokM dI `stit krn lE ByijaAjMdA hY= 15eh prmyS¨r dI e|CA hY ik tusIN aAp,IaMc\gIaM krnIaM dy nAl< aigaAnI lokM ^ mUrKtABrIaM g|lM aAK, toN cu|p krAP= 16aAzAd b\idaMvMg rho pr aAp,I aAzAdI ^ aAp,IaM bdIaM >k,lE nA vrto= es trHM rho ijvyN tusIN prmyS¨r dygulAm ho= 17sB lokM dI e|zt kro= prmySr dy pirvArdy smUh BrAvM aty BY,M ^ ipaAr kro= prmyS¨r toN.ro aty bAdSAh dI ezt kro=

msIh dy du|K dI imsAl18hy gulAmo< aAp,y mAlkM dI pUrI trHM e|zt kro

aty `nHM dy aiDkAr hyQM rho= tuhA^ isrF `nHM dyhukm dI hI pAl,A nhIN krnI cAhIdI jo DrmI atyidaAlU hn< sgoN `nHM dI vI jo m»dy hn= 19iksy ivaktI^ `doN vI du|K J|l,A pY skdA hY jdoN `sny kuJ vIglt nhIN kItA hu\dA= jykr `h ivaktI `s kSq^ prmyS¨r dA smJ ky sihn kr lYNdA hY< Fyr ehprmyS¨r ^ pRs\n krygA=

20jykr tuhA^ tuhA.I glt krnI dy kAr, szAid|tI jMdI hY< Fyr tuhA.I `stit krn dI koE lo/nhIN= pr jykr tusIN c\gy k\m kIty hn aty tusIN sbrnAl tsIhy J|l lYNdy ho< Fyr eh prmySr ^ pRs\n krdAhY= 21ehI hY ijs lE tuhA^ prmySr v|loN s|dA imilaAsI= msIh ny vI tuhA.I KAitr du|K J%ilaA< aty aijhAkrky `s ny tuhA.y lE aAp,y pd icnHM `%ty c|l,lE e|k imsAl kAem kItI hY=

22“`s ny koE vI pAp nhIN kItA< aty nAhI `snykdy koE JUQ boilaA=” wsAwAh 53:9

23lokM ny `s ^ m»dIaM g|lM aAKIaM pr `sny vAps`nHM ^ m»dIaM g|lM nhIN bolIaM= msIh ny du|K shAry<

pr `sny kdy koE DmkI nhIN id|tI= nhIN< msIh nyaAp,y aAp ^ prmySr ^ smript kr id|tA= prmySrhI hY ijh/A shI inaM id\dA hY= 24msIh ny slIb`pr aAp,y SrIr `%ty sA.y pAp lY lX= aijhA `snyes lE kItA tM jo asIN pAp nhIN krMgy aty asINc\gy kArj krn lE ij`vMgy `s dy z˘KmM rAhINtuhA.A elAj kItA igaA= 25tusIN e|j/ toN BqkIaMBy.M vrgy sI= pr hu, tusIN `s aAj/I kol vApsmu/ aAX hoN jo tuhA.A iKaAl r|KdA hY=

ptnIaM ty ptI1-2`sy trHM hI ptnIP aAp,y ptIaM dy aiDkAr^ kbUlo= es lE fyr jykr `nHM iv|coN kuJ prmySr

dy `pdyS ^ av%igaAkArI hn< `h tuhA.y `dArivhAr dy `s e|k vI Sbd aAKy ibnA ij|t jA,gyijh/A SuD aty prmyS¨r ^ sitkAr wog hY= 3tuhA.Isu\drtA tuhA.y vAlM dA is»gAr< gih,y zM vDIaA k|p/ynhIN ho,y cAhIdy= 4sgoN tuhA.I su\drtA `s komltAaty SMt aAtmA dI ho,I cAhIdI hY jo tuhA.y a»droNaA`NdI hY= eh s\drtA kdI vI iF|kI nhIN pvygI=5atIt iv|c< esy >\g nAl< piv|tr aØrtM< aAp,IaAs prmyS¨r iv|c r|K ky aAp,y aAp ^ su\drb,A`NdIaM sn= `nHM ny aAp,y ptIaM dy aiDkAr ^sVIkAiraA sI= 6mYN sArAh vrgIaM aØrtM bAry g|l krirhA hM ijs ny aAp,y ptI abrAhAm dy hukm dIpAl,A kItI aty `s^ mAlk bulAeaA= esy lEaØrto< jy tusIN vI `hI kro jo shI hY aty kAsy toN vIBYBIt nA hovo< tM tusIN vI sArAh dIaM aslI b|cIaMhovoNgIaM= 7esy trHM ptI` tuhA^ aAp,IaM ptnIaMnAl sihmtI nAl rih,A cAhIdA hY= tuhA^ ptnIaMdI e|zt krnI cAhIdI hY= ik`N j¨ `h tuhA.y nAloNkmzor hn= `vyN hI ijvyN ik prmyS¨r tuhA^ asIsid\dA hY< `h `nHM ^ vI `sy trHM dIaM asIsM dyvygA=

nykI lE duK BognA8smApt krn lE< mYN tuhA^ d|sdA hM< ik tuhA^

e|k dUsry nAl SMtI nAl rih,A cAhIdA hY= e|k dUjy^ smJ, dI koiSS kro e|k dUsry ^ BrAvM aty BY,MvM{ ipaAr kro= idaAlU aty inmR b,o= 9ijh/A tuhA.ynAl burA krdA hY bdly iv|c `sdy nAl burA nA kro=jM ijh/A tuhA^ m»dA boldA hY bdly iv|c `s nAlm»dA nA bolo= pr `s ivaktI ^ asIs id` ik`N j¨tusIN vI prmyS¨r duaArA asIsM pRApt krn lE s|dygX sI=

3

1 ptrs 3:10-4:11 127410poTIaM dA kTn hY<“`h ivaktI ijh/A e|k KuS jIvn vtIt krnA

cAhu\dA hY aty c\gy idn ibtA`,A cAhu\dA hY< `s^m»dA bol, toN aAp,I jIB ^ rok,A cAhIdA hY aty<JUQ bol, toN aAp,y bulHM ^ rok,A cAhIdA=

11`s ^ SMtI l|B,I cAhIdI hY aty es ^ pRAptkrn vAsty s˘Kt imhnt krnI cAhIdI hY=

12pRBU c\gy lokM ^ dyKdA hY aty pRBU `nHM dIaMpRArTnA sM ^ su,dA hY; pr pRBU `nHM lokM dy iKlAf hYijh/y bdI krdy hn=” zbUr 34:12- 16

13jykr tusIN c\igaAE krn lE s˘Kt imhntkroNgy< koE vI tuhA^ n¨ksAn nhIN phu\cAvygA= 14jdoNtusIN `hI kroN jo c\gA hY< SAed tuhA^ du|K Bog,Apvy= jy aijhA vAprdA hY tM tusIN D\n ho= “`nHM lokMtoN nA .ro ijh/y tuhA^ DmkA`Ndy hn aty prySAn nAhovo=”* 15sgoN msIh ^< pRBU krky< aAp,y jIvnMiv|c piv|tr m»no= hmySA iksy vI `s ivaktI ^ jvAbdy, lE itaAr rho ijh/A tuhA^ `s aAs dIivaAiKaA pu|CdA hY< ijh/I tuhA^ hY= 16pr `nHM lokM^ komltA aty e|zt nAl `%tr id`= tuhA^ hmySAeh mihsUs krn dy wog ho,A cAhIdA ik tusIN shIg|l kr rhy ho= jy tusIN es trHM kroNgy< tM eh lokijh/y msIh iv|c tuhA.y c\gy jIvn bAry m»dA boldyhn< Srim»dA hov,gy= 17bdI krky du|K J|l, nAloN<c\igaAE krky d|uK J|l,A byhtr hY< jykr ehI prmySrcAhu\dA hY= 18msIh ny vI du|K J%ilaA aty isrF e|khI vAr pApM lE miraA= `sny pAp nhIN kItA pr`h `nHM sAry lokM lE miraA ijnHM ny pAp kItA=`sny aijhA sA^ sAiraM ^ prmyS¨r dy nzdIkilaA`, lE kItA= `sdA SrIr mr igaA pr `haAp,y aAtmy iv|c ij`NdA irhA= 19Fyr aAtmA iv|c<`h igaA aty kYd ivcly aAtimaM ^ pRcAr kItA=20eh aAtmy `hI sn ijnHM ny nUh dy vyly prmyS¨r dAhukm m»n, toN enkAr kr id|tA sI= jdoN nUh ikStIb,A irhA sI= prmyS¨r `nHM dA sbr nAl e»tzArkr irhA sI= isrf To/y ijhy lok ijh/y ig,tI iv|ckul a|Q sn pA,I iv|coN ikStI rAhIN bcAX jA sky=21`h pA,I `s bpitsmy vrgA sI jo hu, tuhA^bcA`NdA hY= bpitsmy dA arT SrIr toN mYl lAhu,AnhIN< sgoN eh prmyS¨r pAsoN SuD idl dI m»g krnAhY= eh tuhA^ es lE bcA`NdA hY ik`Nik iwsU msIh

“`nHM lokM toN...prySAn nA hovo” wsAwAh 8:12

mØt toN `BAiraA igaA sI= 22hu, iwsU svrg iv|c

clA igaA hY=aty prmyS¨r dy s|jy pAsy bYQdA hY= `hdUtM< aiDkArIaM aty SktIaM ty rAj krdA hY=

pirvritt jIvniwsU ny tsIhy J|ly jdoN `h aAp,y SrIr iv|cirhA= es lE tuhA^ vI aAp,y aAp ^ `sy soc

nAl lYs kr lY,A cAhIdA hY ijh/I iwsU kol sI< ik`Nik `h ijs ny SrIrk tsIhy J|ly hn pAp krny b\dkr id|ty hn= 2aAp,y aAp ^ mzbUt b,A` tM jotusIN aAp,I bAkI dI iz\dgI es dunIaM iv|c `san¨sAr jIvo ijs dI prmyS¨r kAmnA krdA hY< nA iklokM dIaM bd kAmnAvM dy an¨sAr= 3atIt iv|c<tusIN bhutA smM `sy iv|c brbAd kr id|tA joanAsTAvAn krdy hn= tusIN anYitk g|lM kr rhysI= tusIN `hI BirSq g|lM kr rhy sI jo tusIN krnIaMps\d kItIaM= tusIN SrAbI ho rhy sI< aYS pRst dAavtMaty SrAbI sBAvM krdy sI aty `nHM mUrtIaM dI pUjAkrdy sI ijnHM ty pAb\dI hY= 4eh `nHM ^ hYrAn krdAhY ik hu, tusIN `nHM dy enHM asiBa aty iFzUl ivhAriv|c SAiml nhIN hu\dy= es lE `h tuhA^ gAlHM dy,l|g pYNdy hn=

5pr enHM lokM ^ aAp,y hr k\m dI ivaAiKaA jo`h krdy hn< `s e|k ^ krnI pvygI< jo ij`NidaMaty mry lokM dA inr,A krn lE itaAr hY= 6KuSKbrI dA `pdyS `nHM lokM ^ id|tA igaA sI ijh/yhu, mr cu|ky hn ik`Nik `nHM lokM bAry vI `sy trHMinr,A hovygA ijvyN smUh lokM bAry hu\dA hY= KuS ˘KbrIdA pRcAr `nHM ^ es lE kItA igaA sI tM jo `h`sy trHM aAtmA iv|c ij`N sk, ijvyN prmyS¨rrih»dA hY=

prmyS¨r dIaM dAtM dy c\gy pRb\Dk b,o7`h idn ny/y hY jdoN sB kuJ nSq ho jAvygA= es

lE sAf mn rKo aty svY kAbU rKo aty eh tuhAnU\tuhA.IaM pRArTnAvM iv|c shAetA krygA= 8sB toNzrUrI g|l hY e|k dUsry ^ .U\GAE nAl ipaAr krnAik`N ik ipaAr bhut sAry pApM ^ >k lYNdA hY= 9ibnAiksy iSkAet dy e|k dUsry dI aAP Bgt kro= 10tusINsAiraM ny prmyS¨r pAsoN aAtmk dAtM pRApt kItIaM=prmyS¨r ny tuhA^ aAp,I ikrpA v|K v|K >\gM nAldrSAE hY= tuhA^ prmyS¨r dIaM dAtM vrt, lEsONpIaM gEaM hn= esy lE< tuhA^ c\gy nokrM dItrHM `nHM ^ e|k dUsry dI syvA krn dy `dyS nAlestymAl krnA cAhIdA hY= 11jy koE ivaktI boldA

4

1275 1 ptrs 4:12-5:14

hY tM `s^ prmySr dy Sbd bol,y cAhIdy hn= ijh/AkoE syvA krdA hY< `s ^ aijhA `s tAkt nAlkrn idP ijh/I prmySr `s ^ id\dA hY< tM jo sArIaMg|lM iv|c< prmyS¨r msIh iwsU rAhIN mihmAmE hovy=SktI aty mihmA sdIvI `sy dI hovy= aAmIn=

msIhIaM vjoN du|K Bog,A12myry imt|ro< `nHM du|K Bry tsIihaM ty hYrAn nA hovo

ijh/y tusIN Bog rhy hoN< ik`N ik eh tsIhy tuhA.IinhcA dI prK krn lE hn= eh nA soco ik tuhA.ynAl kuJ ajIb vApr irhA hY= 13tuhA^ KuS ho,A cAhIdAhY ik tusIN msIh dy tsIihaM iv|c SrIk ho rhy ho tM jojdoN `h mihmA iv|c aAvy tM< tusIN KuS aty aAn\idthovoNgy= 14jy koE msIh dy cyly ho, kAr, tuhA.Ibye|ztI krdA hY< tM KuS hovo= ik`Nik mihmA dA aAtmA<jo ik prmyS¨r dA aAtmA hY< tuhA.y nAl hY= 15jykrtusIN tsIhy sih»dy ho< tM eh g|l wkInI b,AP ikeh kAitl ho, vAsty jM cor< jM bdI krn vAlyvAsty nhIN jM `s vAsty nhIN hn ijh/A ibn bulAeaMdUsiraM lokM dy mAmilaM iv|c d˘Kl id\dA hY= 16prjy tusIN e|k msIhI ho, krky tsIhy J|ldy hoN tMSrim»dgI mihsUs nA kro< sgoN tuhA^ `s nM vAstyprmyS¨r dI `stit krnI cAhIdI hY= 17inr,y dIG/I aA cu|kI hY aty eh inr,A prmyS¨r dy pirvArnAl aAr\B hovygA= jykr eh sA.y nAl SurU ho, vAlAhY< tM `nHM lokM nAl kI vAprygA ijh/y prmyS¨r dIKuSKbrI ^ nhIN m»ndy?

18“aty jykr e|k nyk aAdmI lE bc,A e»nM hIaØKA hY< `s ivaktI nAl kI vAprygA ijh/A prmyS¨rdy iKlAf aty pApI hY=” khA`tM 11:31 (wUnAnI an¨vAd)

19es lE ijh/y lok prmyS¨r dI rzA an¨sAr tsIhyJ|ldy hn< `nHM ^ aAp,y aAp ^ prmyS¨r ^ sONp dy,AcAhIdA hY= prmyS¨r hI hY ijsny `nHM dI sAjnA kItIhY aty ijsty BrosA kItA jA skdA hY= es lE `nHM^ c\gIaM krnIaM krdy rih,A cAhIdA hY=

prmyS¨r dA pirvArhu, mYN tuhA.I s\gt dy bzurgM ^ invydn krnAcAhu\dA hM= mYN Kud e|k bzurg hM aty msIh dy

tsIihaM dA gvAh hM= mYN `s mihmA iv|c BAg lvMgAijh/I sA^ drSAE jAvygI= 2tuhA^ prmySr dy e|j/dA iDaAn r|K,A cAhIdA hY ijs ^ tuhA.I ingrAnIiv|c r|K id|tA igaA hY= tuhA^ prmyS¨r ^ pRs\n krn

5

lE esty svY e|CA pUrvk nzr r|K,I cAhIdI hY<nA ik ijvyN tusIN eh krn lE mzbUr kIty gX hovo=tuhA^ eh krn lE `tsAht ho,A cAhIdA hY< priksy mAlI lAB lE nhIN= 3eh lok tuhA.I dyKBAlhyQM rKy gX hn= es lE zAlm hAkm vM{ nA b,osgoN e|j/ lE e|k `dAhr, dI trHM hovo= 4atyjdoN mu|K aAj/I aAvygA< tusIN SAndAr tAj pRApt kroNgy<jo aAp,I su\drtA nhIN guaA`NdA=

5esy trHM hI< mYN jvAn lokM ^ vI bzurgM dy aiDkAr^ kbUl, dI m»g krdA hM= tuhA^ sAiraM ^ e|kdUsry dI inmRtA nAl syvA krnI cAhIdI hY= ik`N ik:

“prmyS¨r Gm».I b\idaM dy i˘KlAF hY= pr `h hmySAinmA,y b\idaM ^ ikrpA drSA`NdA hY=” khA`tM 3:34

6es lE prmyS¨r dy SktISAlI h|T hyQM inmR rho=fyr `h tuhA^ shI smM aA`, ty `%cA `QAvygA=7aAp,IaM sArIaM ic\tAvM `s v|l mo/ id` ik`N ik`h tuhA.A iDaAn rKdA hY= 8Kud ty kAbU r|Ko atyscyt rho= SYtAn tuhA.A duSm, hY= `h iSkAr ^ KAjA, lE< e|k Syr vM{ g|jdA hoeaA cAr cuFyry Gu»mdAiFrdA hY=

9inhcA iv|c idR/H rih ky< `s dA ivroD kro= wAdr|Ko ik sArI dunIaM iv|c< tuhA.y BrA aty BY,M vI `sy>\g nAl du|K sih rhy hn=

10prmyS¨r ny aAp,I ikrpA duaArA tuhA^ msIhiwsU iv|c sdA rih, vAlI mihmA iv|c sMJ pA`,lE s|dA id|tA sI= hM< tuhA^ To/y arsy lE du|K J|l,ApvygA aty `stoN mgroN prmyS¨r sB cIzM QIk krdyvygA= `h tuhA^ idR/ b,AvygA< `h tuhA.A aAsrAhovygA aty tuhA^ i.|g, toN bcAvygA= 11`s dI SktIsdA rih»dI hY= aAmIn=

aAKrI SuB kAmnAvM12mYN tuhA^ eh CoqA ijhA p|tr islvAn¨s dI

shAetA nAl iliKaA hY= mY^ ptA hY ik `h msIhiv|c vFAdAr BrA hY= mYN eh tuhA.y `tsAh lEiliKaA hY aty tuhA^ eh d|s, lE ik eh prmyS¨rdI s|cI ikrpA hY= prmyS¨r dI ikrpA iv|c idR/H rho=

13bAbul dI klIiswA ijh/I pRBU v|loN cu,I gE hY=tuhA^ SuB kAmnAvM ByjdI hY= `nHM lokM ^ vI tuhA.yvMg hI cui,aA igaA sI< myrA put|r mrkus vI tuhA^SuBkAmnAvM id\dA hY= 14jdoN tusIN imlo< e|k dUsry ^pRym dI cu\mI nAl SuB kAmnAvM id`= tuhA^ sAiraM ^SMtI< ijh/y msIh iv|c hn=

1276

Sm~n ptrs< iwsU msIh dy syvk< aty e|k rsUlv|loN SuB kAmnvM< `nHM smUh lokM ^ ijnHM ^ `hI

mu|lvAn inhcA hY ijh/I sA^ vI hY= tsIN eh ivSvAses lE pRApt kItA hY ik`Nik sA.A prmySur atymuktIdAtA< iwsU msIh< inrp|K hY=

2kAS tusIN BrpUr ikrpA aty SMtI pRApt kro ik`Nik tusIN sc muc prmySur aty sA.y pRBU iwsU ^ jA,dyho=

prmySur ny sA^ hr lo/INdI cIz id|tI hY3iwsU kol prmySur dI SktI hY= `s SktI ny sA^

`h sB kuJ id|tA hY jo sA^ ij`, lE aty prmySurdI syvA krn lE lo/INdA hY= iwsU ny sA^ ap,ImihmA aty c\igaAE nAl `s bAry .U\Gy igaAn kAr,s|idaA hY= 4`s dI mihmA aty c\igaAE kAr,< iwsUny sA^ `h mhAn aty anmol cIzM id|tIaM hn ijnHMdA vAadA `s ny sA.y nAl kItA sI= enHM cIzM nAl<tusIN prmysur dI kudrt iv|c ih|sA lY skdy ho= e`N<sA.A es dunIaM dy nSq krn vAly pRBAvM aty iBRSqkAmnAvM duaArA nuksAn nhIN hovygA= 5ik`Nik tuhA^eh asIsM id|tIaM gEaM hn< tuhA^ enHM g|lM ^aAp,I iz\dgI iv|c jo/n dI pUrI vAh lA`,I cAhIdIhY: c\igaAE ^ tuhA.I inhcA nAl jo/o; aty igaAn ^c\igaAE nAl jo/o; 6svY kAbU ^ tuhA.y igaAn nAljo/o; tuhA.y sbr ^ svYN kAbU nAl jo/o aty prmySurlE syvA ^ tuhA.y sbr nAl jo/o; 7aty tuhA.I prmySurdI syvA iv|c aAp,y BrAvM aty BY,A lE ikrpA ^imhrbAnI nAl jo/o aty aAp,y BrAvM aty BY,A lEes dwA dy nAl ipaAr ^ jo/ lvo=

8jy eh sArIaM g|lM tuhA.y iv|c hn aty tuhA.yiv|c vD rhIaM hn< tM eh cIzM tuhA^ kdy vI bykArnA ho, iv|c mdd krngIaM= eh tuhA^ sA.y pRBUiwsU msIh dy igaAn iv|c FldAek b,A`,gIaM=9pr `h ivaktI ijs kol `%prlIaM KUbIaM nhINhn< spSq vyK, dy kAibl nhIN hY= `h ivaktI

ptrs dI d°jI p|tRI

1 a»nHA hY= `h Bu|l cu%ikaA hY< ik `s ^ aAp,y ipClypAp toN CuqkArA iml cuikaA hY=

10myry ipaAry BrAvo aty BY,o< prmySur ny tuhA^ aAp,ylok ho, lE cui,! hY= eslE eh sAbt krn dIkoiSS kro ik tusIN prmySur dy cu,y hoX ho= jy tusINaijhA kroNgy< tusIN kdy vI Qokr nhIN KAvoNgy ty nA hIkdy i.gogy= 11aty tusIN sA.y pRBU iwsU msIh dy rAja»dr in|GA suaAgt pRApt kroNgy ijh/A rAj sdIvIjArI rih»dA hY=

12tusIN eh sB jA,dy ho= `s s|c iv|c idR/H rho johu, tuhA.y iv|c hY= pr mYN enHM g|lM ^ cyty krn iv|chmySA tuhA.I mdd krMgA= 13mYN socdA hM ik myry lEeh shI hY ik ij\nA icr es DrtI ty ij`NdA hMenHM g|lM ^ cyty krn iv|c tuhA.I mdd krM= 14mYNjA,dA hM ik mYY^ CytI hI eh SrIr C|.,A pvygA=sA.y pRBU iwsU msIh ny vI mY^ eh drSAeaA hY= 15mYNhr s\Bv koiSS krMgA ik es jIvn ^ C|., toNbAad vI tuhA^ eh g|lM wAd krn iv|c tuhA.IshAetA krM=

asIN msIh dI mihmA dyKI16jdoN asIN tuhA^ sA.y pRBU iwsU msIh dI SktI

aty `s dy aA`, bAry d|isaA< asIN tuhA^ cAlAkInAl b,AEaM khA,IaM nhIN d|sIaM= ik`N ik asINasl iv|c `sdA tyj aAp,IaM Kud dIaM a|KM nAlvyiKaA sI= 17jdoN iwsU ny prmySur iptA v|loN mihmAaty SktI pRApt kItI< `s ny tyjsvI mihmA v|loNe|k aAvAz su,I= es aAvAz ny aAiKaA< “eh myrApu|tr hY< mYN `s ^ ipaAr krdA hM< aty mYN es nAlbhut pRsn hM=” 18aty asIN aAvAz su,I< jdoN svrgiv|coN aAvAz aA rhI sI asIN iwsU nAl pivtr prbt`pr Kloty sM=

19eh g|lM sA^ hor vDyry pRp|k krdIaM hn ik jog|lM nbIaM ny aAKIaM `h s|c hn= tusIN< jo nbIaMny aAiKaA `s dA s˘KtI nAl anusr, krn kAr,<

1277 2 ptrs 1:20-2:16

shI hoN= `nHM dA s\dyS `s cAn, vrgA hY jo hnyryivc cmkdA hY= eh cAn, sUrj c/Hn t|k aty svyrdy tAry dy tuhA.y idl iv|c c/Hn t|k rih»dA hY= 20`hsB toN mh|tvpUr, g|l jo tuhA^ jA, lY,I cAhIdIeh hY ik: iksy vI ivaktI ^ poTIaM ivclI iksy vIdYvI bA,I dI aAp,y tOr ty ivaAiKaA nhIN krnIcAhIdI= 21koE vI ag»m vAk `vyN nhIN hoE ijvyNkoE ivaktI cAhu\dA sI= ik`N ik ag\m vAk mn¨|K dIe|iCaA toN kdy nhIN aAeaA sgoN mn¨|K piv|tr aAtmAdy `ksA`, nAl prmyS¨r v|loN boldy hn=

nklI `pdySatIt iv|c< prmySur dy lokM drimaAn JUQy nbIsn= tuhA.y drimaAn vI< es trHM ivaktI

ho,gy= `h JUQy `pdyS dy,gy ijh/y lokM dI guaAc,iv|c agvAE krngy= tuhA^ eh vyK, iv|c muSiklpyS aAvygI ik jo `pdyS `h dy rhy hn `h glthn= `h `s pRBU ^ nhIN kbUl,gy ijs ny `nHM lEaAzAdI ilaMdI hY= eslE `h jldI hI aAp,y`%ty tbAhI ilaA`,gy=

2bhut sAry lok `nHM dy ip|Cy l|g,gy aty jo anYitkg|lM `h krdy hn `hI krngy= `nHM lokM dy kAr,<dUsry lok s|c dy mArg bAry m»dIaM g|lM aAK,gy=3`nHM dy lAlc dy kAr,< `h tuhA^ JUQIaM khA,IaMd|sky tuhA.A nAjAez FAedA `QA`,gy= pr `nHMdI szA bhut smM pihlM prmySur duaArA inrDAirtho cu|kI hY= `nHM dI tbAhI itaAr hY aty CytI hI `nHM`%pr i.|g pvygI=

4jdoN dUtM ny pAp kItA sI tM prmySur ny `nHM ^ vIszA tooN nhIN bKiSaA aty szA id|tI= nhIN⁄ prmySurny `nHM ^ dozK iv|c Byj id|tA= prmySur ny `nHM ^a\DkAr dIaM grM iv|c su|q id|tA sI= `nHM ^ hSr dyidhA/y t|k PTy hI riKaA igaA hY= 5prmySur ny `nHMlokM ^ vI szA id|tI ijh/y pRAcIn kAl iv|c ij`Ndysn= prmySur ny h/H ilaA ky dunIaM ty tbAhI ilaMdIjo ik pApIaM nAl BrpUr sI= pr prmySur ny nUh aty`s dy nAl hor s|tM lokM ^ bcAeaA= nUh hI sIijsny lokM ^ DrmI jIvn bAry d%isaA=

6prmySur ny sdUm aty amUrAh dy SihrM ^ sA/ kysuaAh krky aty `nHM ^ tbAh krky szA id|tI= prmySurny enHM SihrM ^ e|k `dAhr, b,A id|tA ik `h`nHM lokM nAl kI krn vAlA sI jo aA`, vAly idnMiv|c prmySur dy i˘KlAF mu/ngy= 7pr prmySur ny l°t^ c\gA mnu|K ho, krky enHM SihrM toN bcA ilaA=

2

`h `nHM lokM dIaM anYitk g|lM toN prySAn sI ijnHMny nym dI av%igaA krky jIvn vtIt kItA= 8lUt`nHM m\dy lokM dy iv|c rih»dA sI= es c\gy mnu|K dAidl `nHM bd krnIaM nAl idn rAt prySAn rih»dAsI jo `h su,dA aty dyKdA sI=

9eslE pRBU jA,dA hY ik `nHM lokM dI r%iKaAikvyN krnI hY jo `sdI syvA aAp,y du|KM v|loN krdyhn= `h jA,dA hY ik `nHM lokM ^ szA ikvyN dy,I hY<jo m»dy hn aty `nHM ^ inr,y dy idn lE r|iKaAigaA hY= 10szA KAs tOr ty `nHM lokM lE b,I hYijh/y aAp,y pApI aAipaM dIaM BirSq kAmnAvM dyanusAr duSq g|lM krdy hn aty pRBU dy aiDkAr ^nFrt krdy hn=

`h byprvAh hn aty aAp,I mn mrzI krdy hn=`h pRtApI dUtM dI bye|ztI krn toN vI nhIN .rdy=11dUt enHM JUQy `pdySkM nAloN ikty vDyry tAktvraty SktISAlI hn= pr dUt vI `doN enHM dI bye|ztInhIN krdy jdoN `nHM ny pRBU a|gy enHM JUQy pRcArkA tyJUQy elzAm lA`,y hu\dy hn= 12pr eh JUQy `pdySk`nHM g|lM dy ivru|D vI m\dA boldy hn ijnHM ^ `hsmJ nhIN skdy= eh JUQy `pdySk `nHM jAnvrMvrgy hn ijh/y soc nhIN skdy= `h e»J vrtA`krdy hn ijvyN `nHM dI agvAE aAp,I sihj pRyr,AduaArA kItI gE hovy= `h f/y jA, aty mAry jA,lE hI j\mdy hn= eslE j\glI psUaM vM{ ehJUQy prcArk vI tbAh ho jA,gy=

13eh JUQy prcArk kE lokM ^ tsIhy dy, dAkAr, b,y hn= es lE `h vI tsIhy J|l,gy= eh`nHM dy bdI krn dIaM tnKAhM hn= `h socdy hnik `nHM lE KulHyaAm bdI krnA mØj hY= `h duSqg|lM krky an\d mA,dy hn jo `nHM ^ pRs\n krdIaMhn= es lE jdoN `h tuhA.y nAl sMJIaM dAavtMiv|c Bojn KMdy hn< tM `h tuhA.y ivckAr B|dy dAgMaty D%ibaM vrgy hn=

14hr vkt `h Bog ivlAs krn lE aØrtM ^l|Bdy rih»dy hn= `nHM dI pAp krn dI e|CA kdy vIs\tuSq nhIN hovygI= `h `nHM lokM ^< pAp dy jAliv|c FsA`Ndy hn ijh/y kmzor hn= `h lAlc nAlBry hoX hn aty srApy hoX hn=

15enHM JUQy pRcArkM ny shI rstA C|. ky glt rAhf/ ilaA hY= `nHM ny `hI rstA fi/aA hY ijh/AiblaAm ny fi/aA sI= iblaAm ibPr dA pu|tr sI=iblaAm Zlt krn lE pYsy kumA`, ^ c\gA smJdAsI= 16pr e|k gDy ny iblaAm ^ d|isaA ik `h Zlt

2 ptrs 2:17-3:16 1278

k\m kr irhA sI= gDA bol nhIN skdA< pr eh e|kmnu|K dI aAvAz iv|c boilaA aty nbI ^ `s kmlIg|l krn toN roikaA=

17eh JUQy pRcArk pA,I dy su|ky hoX Jrny hn= eh`nHM b|dlM vrgy hn ijnHM ^ e|k bu|lA `.A lY jMdAhY= Gor a»DkAr vAlI TM enHM lE jmHA kItI gE hY=18eh JUQy pRcArk aijhy SbdM nAl pAp krdy hnijnHM dA koE arT nhIN hu\dA= eh `nHM lokM ^BqkA`Ndy hn< ijnHM ny hu,y hu,y Zlt krn vAilaMdI s\gt C|.I hovy= `h aijhA aAp,y pApI aAipaMdIaM duSq e|CAvM duaArA krdy hn= 19eh JUQypRcArk vAadA krdy hn ik `nHM lokM ^ aAzAdIimlygI= pr eh JUQy pRcArk tM Kud vI aAzAd nhINhn= eh BRSqAcAr dy gulAm hn= e|k ivaktI hr`s cIz dA gulAm hY ijs ny `s ^ aAp,y kAbU hyQMkr ilaA hY=

20eh lok sA.y pRBU aty muktIdAty iwsU msIh ^.U\GAE nAl jAn, duaArA dunIaM dy m»dy rAhM toNbcAX gX sn= pr jdoN eh lok enHM m»dIaM g|lMiv|c vAps mu/ pYNdy hn aty Fyr es dy inw\tR, hyQMaA jMdy hn< tM `nHM dI hAlt pihlM nAloN vI vDyry˘KrAb ho jMdI hY=

21hM< eh c\gA hu\dA jy `h shI rAh ^ jAn, dIbjAe es ^ nAhI jA,dy aty Fyr `s piv|tr hukmtoN mu/ jMdy jo `nHM ^ id|tA igaA sI= 22jo `nHM nykItA hY `h sAbt krdA hY ik eh aAK,IaM s|c hn:“e|k ku|tA `lqI krdA hY aty aAp,I `lqI v|lvAps prtdA hY=”* aty< “e|k sUr nuhA`, toN bAad<mu/ ic|k/ iv|c ilq, lE vAps cilaA jMdA hY=”

iwsU fyr aAvygAmyry imtro tuhA.y v|l eh myrI dUjI ic|QI hY= mYNtuhA^ eh dovyN ic|QIaM emAndArI nAl soc,

lE hONslA dy, lE< aty eh g|lM cyty r|K, lEilKIaM hn= 2mYN cAhu\dA hM ik tusIN `nHM SbdM ^ cytykro ijh/y atIt iv|c piv|tr nbIaM ny boly sn= sA.ypRBU aty muktIdAty ny eh hukm sA^ tuhA.y rsUlM rAhINid|tA sI= 3t¨hA.y lE eh jAn,A zrUrI hY ik aKIrlyidnM iv|c kI vAprygA= lokIN aAp,IaM e|CAvM anusArduSq g|lM krngy= `h tuhA.y ty h|s,gy=

4`h lok aAK,gy< “`s ny fyr aA`, dA vAadA

“e|k ku|tA ≥≥≥ prtdA hY” khA`tM 26:11

kItA sI= ik|Ty hY `h? sA.y ip` dAdy mr cu|ky hn= pr

3

dunIaM Psy trMH cl rhI hY ijs trHM eh jdoN toNb,AE gE sI=” 5pr eh lok `h cyty krnA ps\dnhIN krdy jo bhut pihlM vApiraA sI= aAkAS `%TyhI sI aty prmySur ny DrtI ^ pA,I toN aty pA,I nAlsAijaA= eh sB kuJ `s dy bcn nAl sAijaA igaAhY= 6`s dunIaM iv|c h/H aAX aty pA,I duaArA nSqho gE= 7prmySur dA `hI bcn aAkAS aty DrtI ^rKdA hY ijh/A hu, sA.y kol hY= `h a|g duaArAtbAhI lE rKy jA rhy hn= eh inr,y dy idn t|kr|Ky jA,gy aty `nHM dI tbAhI lE ijh/y prmySur dyiKlAF mu/dy hn=

8pr myry ipaAry im|tro= eh e|k g|l nA Bu%ilP=pRBU lE e|k idn hzArM sAlM vrgA hY aty hzArMsAl e|k idn vrgy hn= 9pRBU `h g|l krn iv|ci>l nhIN lA irhA ijs bAry `s ny vAadA kItA hY<ijvyN kuJ lok smJdy hn= pr prmySur tuhA.y nAlsbr toN k\m lY irhA hY= prmySur nhIN cAhu\dA hY ikkoE vI ivaktI tbAh ho jAvy= `h cAhu\dA hY ik hrivaktI aAp,y aAp ^ bdl dyvy aty pAp krnA C|.dyvy=

10pRBU dy aA`, dA idn `sy trHM hYrAnIjnk hovygAijvyN e|k cor aA`NdA hY= e|k `%cI aAvAz nAl aAkASalop ho jAvygA aty aAkAS ivclI hr cIz a|g duaArAtbAh kr id|tI jAvygI= DrtI aty es `tlI hrSYa sA/ id|tI jAvygI= 11es trHM hr cIz ijvyN ikmYN tuhA^ d%isaM hY< tbAh ho jAvygI= es lE socotuhA^ iks trHM dy lok ho,A cAhIdA hY? tuhA^ e|kpiv|tr jIvn ij`,A cAhIdA hY aty prmySur dI syvAkrn lE g|lM kr,IaM cAhIdIaM hn=

12tuhA^ pRBU dy idn dA e»tzAr kr,A cAhIdA hYaty `tsuktA nAl es vAsty agMh vyKo= jdoN `hidn aAvygA< aAkAS a|g duaArA tbAh ho jAvygA< atyes ivclA sB kuJ grmI dy kAr, ipGl jAvygA=13pr ijvyN prmySur ny vAadA kItA sI< asIN nvyNaAkAS aty nvIN DrtI dA e»tzAr kr rhy hM ij|TyDArimktA vsygI=

14eslE myry ipaAry im|tro< ik`N ik tusIN enHMg|lM dy vAprn dA e»tzAr kr rhy hoN prmmySur a|gySuD aty inrdoS pRgq ho, dI aAp,I pUrI koiSS kro=prmyS¨r nAl SMtI iv|c rih, dI koiSS kro= 15wAdrKo ik prmySur dA sbr bc, dA e|k mØkA hY= sA.yipaAry BrA pOlus ny tuhA^ ehI g|l d|sI sI jdoN `sny tuhA^ `s isaA,p nAl ic|QI ilKI sI ijh/IprmySur ny `s ^ sUJ id|tI sI= 16pØlus aAp,y sAry

1279 2 ptrs 3:17-18

p|trM iv|c enHM g|lM bAry esy trHM hI ilKdA hY= `sdIaM ilKtM iv|c< kuJ g|lM hn ijh/IaM smJ, lEaØKIaM hn= a,jA, lokI aty `h lok jo inhcA iv|ckmzor hn< jA, bu|J ky aijhIaM g|lM dA glt mtlbid\dy hn= `h dUsrIaM poTIaM nAl vI `hI slUkkrdy hn= aijhA krky< `h aAp,y aAp ^ tbAh krrhy hn=

17ipaAry im|tro tusIN es bAry pihlM hI jA,dy ho=es lE hooiSaAr rho= m»dy lokM ^ enHM Zlt a»dAizaMnAl tuhA^ shI rAh toN BqkA`, aty tuhA^ a/HkA kyaAp,I mjbUt inhcA toN .yg, dA mØkA nA id`=18pr sA.y pRBU aty muktIdAty iwsU msIh dI ikrpAaty igaAn iv|c vDo= hu, aty sdA lE mihmA `s ^hovy⁄ aAmIn=

1280

hu, asIN t¨hA^ `s bAry kuJ d|sdy hM jo mu|> toNhI mØj¨d sI=

eh asIN sui,aA hYaty asIN aAp,IaM a|KM nAl dyiKaA hY=asIN es^ aAp,y h|TM nAl CUihaA hY=

asIN t¨hA^ `s vcn bAry dsdy hM ijh/A jIvnpRdAn krdA hY= 2ijh/A jIvn sA^ drSAeaA igaA=asIN es ^ dyiKaA asIN es bAry gvAh hM= hu,asIN t¨hA^ es jIvn bAry dsdy hM= eh jIvnsdIvI hY= eh jIvn prmySr iptA dy nAl sI= prmySrny eh jIvn sA^ drsAeaA= 3hu, asIN t¨hA^ `hg|lM dsdy hM ijnHM ^ asIN dyiKaA ty sui,aA= ik`N?ik`N ik asIN cAhu\dy hM ik t¨sIN sA.y nAl s\gt iv|cSrIk hovo= ijh/I s\gt iv|c asIN sANJ rKdy hM `hprmyS¨r iptA aty `s dy pu|tr iwsU msIh dy nAl hY=4asIN t¨hA^ eh g|lM t¨hA.y aAn\d ^ sA.y nAl pUrAkrn lE ilK rhy hM=

prmyS¨r sA.y pApM ^ muaAF krdA hY5asM s|cA `pdyS prmyS¨r pAsoN s¨i,aA hY= hu,

asIN eh t¨h^ dsdy hM: prmyS¨r rOSnI hY= prmyS¨riv|c koE a»DkAr nhIN hY= 6es lE jy asIN aAKdyhM ik asIN prmyS¨r nAl s\gt rKdy hM< pr asINa»DkAr iv|c ij`,A jArI rKdy hM< tM asIN JUQy hMasIN s|c nhIN boldy= 7prmyS¨r rOSnI hY= sA^ vIrOSnI iv|c rih,A cAhIdA hY= jy asIN rOSnI iv|crhMgy< tM asIN ek dUsry nAl s\gt rKdy hM= jyasIN rOSnI iv|c rih»dy hM= iwsU dA KUn sA^ hr pAptoN pAk krdA hY=

8jy asIN aAKdy hM ik sA.y iv|c koE pAp nhIN hY< tMasIN aAp,y aAp^ gumrAh kr lYNdy hM< aty s|c sA.yiv|c nhIN hY= 9pr jy asIN aAp,y pApM dA ekbAlkr lEX< tM prmySr sA.y pAp muaAF kr dyvygA=

wUh»nA dI pihlI p|tRI

1 asIN prmyS¨r ty BrosA kr skdy hM=`h PhI krdAhY jo shI hY= `h sArIaM glt g|lM muaAF kr dyvygAjo asIN kItIaM hn= 10jy asIN aAKdy hM ik asIN pApnhIN kItA tM asIN prmySr ^ JUQA isD kr rhy hovMgy=asIN prmyS¨r dy `pdyS dA anusr, nhIN kr rhy=

iwsU sA.A shAek hYmyry ipaAry bicP< mYN eh Kt t¨hA^ es lEilK irhA tM jo t¨sIN pApM nA kro pr jy koE

ivaktI pAp krdA hY tM sA.y kol iwsU msIh shAetAkrn lE mØjUd hY= `h `hI krdA jo shI hY= iwsUprmyS¨r iptA dy sAmH,y sA.y lE boldA hY= 2iwsU sA.ypApM dA prASict hY= isrF sA.y hI pApM dA nhINsgoN sAry s\sAr dA vI=

3jy asIN prmyS¨r dy hukm dI pAl,A krMgy< tMasIN eh g|l p|kI kr idaMgy ik asIN prmyS¨r ^s|c muc jA,dy hM= 4jy koE aAKdA hY< “mYN prmyS¨r ^jA,dA hM=” pr jy `h ivaktI prmyS¨r dA hukmnhIN m»ndA< tM `h ivaktI JUQA hY= s|c `s iv|cnhIN hY= 5jdoN koE ivaktI prmyS¨r dy `pdySM tyaml krdA hY tM prmyS¨r dA ipaAr s|c m¨|c `sivaktI iv|c s\pUr, rUp iv|c hY= esy trHM hI asINjA, lYNdy hM ik asIN prmySr iv|c hM= 6jy koE ivaktIeh aAKdA hY ik `h prmyS¨r dy nimt rih irhA hYtM `s^ `sy trHM rih,A cAhIdA hY ijvyN iwsU jIivaAsI=

iwsU ny sA^ e|k dUsry ^ ipaAr krn dA hukm id|tA

7myry ipaAry imtro mYN t¨hA^ koE nvM hukm nhINilK irhA= eh `hI purA,A hukm hY ijh/A t¨hA.y kolmu|> toN hI sI= eh purA,A hukm `hI `pdyS hY ijh/At¨sIN pihlM hI su, cu|ky hoN= 8mYN t¨hA^ eh hukm eknvyN hukm vMg ilK irhA hM= eh hukm s|cA hY< t¨sINesdI s|cAE ^ iwsU iv|c aty aAp,y aAp iv|c dyiKaA

2

1281 1 wUh»nA 2:9-3:1

hY= hnyrA alop ho irhA hY aty s|cy pRkAS ny pihlM hIcmk,A SurU kr id|tA hY=

9e|k ivaktI aAKdA hY< “mYN rOSnI iv|c hM=” prjy `h ivaktI aAp,y BrA ^ nfrt krdA hY tM `hhAly vI a»DkAr iv|c hY= 10ijh/A ivaktI aAp,yBrA ^ ipaAr krdA hY `h rOSnI iv|c rih irhA hYaty koE vI aijhI cIz nhIN ijh/I `s pAsoN gltk\m krA skygI= 11pr ijh/A ivaktI aAp,y BrA ^nfrt krdA hY `h hAly vI a»DkAr iv|c hY aty a»DkAriv|c cldA hY? `h nhIN jA,dA ik `h ik%Ty jA irhAhY ik`N ik a»DkAr ny `s ^ a»nHA b,A id|tA hY=

12ipary b%icP< mYN t¨hA^ eslE ilK irhA hM<ik`N ik msIh rAhIN t¨hA.y pAp muaAF ho gxy hn=

13iptAP< mYN t¨hA^ ilKdA hM< ik`N ik t¨sIN `sbAry jA,dy ho ijs dI hoNd aAid toN hY= nOjvAn loko<mYN t¨hA^ eslE ilK irhA hM ik`N ik t¨sIN duSq(SYtAn) ^ hrA id|tA hY=

14b%icP< mYN t¨hA^ eslE ilK irhA hM ik`N ikt¨sIN prmyS¨r iptA ^ jA,dy ho= iptAP< mYN t¨hA^ eslE ilK irhA hM< ik`N ik t¨sIN `s^ jA,dy ho jo mu|>toN mØj¨d sI= hy nOjvAn aAdmIP< mYN t¨hA^ eslEilK irhA hM< ik`N ik t¨sIN mzbUt ho; prmyS¨r dASbd thA.y a»dr vsdA hY< aty tsIN `s duSq (SYtAn)^ hrA id|tA hY=

15dunIaM ^ jM dunIaM ivclIaM cIzM ^ ipaAr nkro= jy koE ivaktI dunIaM ^ ipaAr krdA hY< tM`s iv|c prmyS¨r dA ipaAr nhIN hY= 16eh duinaAvIg|lM m»dIaM hn=

sA.y pApI-aApy dIaM e|CAvM<`nHM pApI g|lM dI e|CA ijnHM ^ asIN dyKdy hM<`nHM cIzM dA bhut Gm». krnA jo sA.y kol hn=

pr enHM coN koE vI cIz prmyS¨r pAsoN nhIN aAE=`h dunIaM v|loN hn= 17dunIaM aty `h sArIaM cIzMvI ijh/IaM dunIaM iv|c lok cAhu\dy hn< ivnASmAnhn= pr `h e|k ijh/A prmyS¨r ^ m»ndA hY sdAij`NdA hY=

msIh dy duSm,M dy ip%Cy nA l|go18myry ipaAry b%icP< a»t ny/y aA cu%ikaA hY= t¨sIN

sui,aA hoeaA hY ik msIh dA duSm, aA irhA hY< atyhu, msIh dy e»ny duSm, pihlM hI e|Ty hn= es

lE asIN jA,dy hM ik a»t ny/y hY= 19msIh dy `hduSm, sA.y smUh iv|c sn< pr `nHM ny sA^ C|. id|tA=`h s|c muc sA.y nhIN sn= jy `h sA.I s\gt dAih|sA hu\dy tM `h sA.y nAl hI rih»dy= pr ik`N j¨ `hsA^ C|. gxy< eh drSA`NdA hY ik `nHM iv|coN koE vIsA.y ivclA nhIN sI= 20pr t¨hA.y kol `s piv|tr(prmyS¨r jM msIh) v|loN id|tI gE dAt hY< es lEt¨sIN sAry s|c ^ jA,dy ho= 21mYN t¨hA^ eh ik`N ilKirhA hM? kI mYN es lE ilKdA hM ik`N ik t¨sIN s|cbAry nhIN jA,dy? nhIN? mYN eh Kt es lE ilKirhA hM ik`N ik t¨sIN s|c bAry jA,dy ho= aty t¨sINjA,dy ho ik koE vI JUQ s|c iv|coN pYdA nhIN hu\dA=

22es lE JUQA kO, hY? eh `hI ivaktI hY ijh/AaAKdA hY ik iwsU msIh nhIN hY= `h msIh dA duSm,hY= `h ivaktI iptA iv|c jM `s dy pu|tr iv|c vIivSvAs nhIN rKdA= 23ijh/A koE pu|tr iv|c inhcAr|K, toN enkAr krdA hY iptA vI `s dA nhIN hY=pr ijh/A ivaktI pu|tr ^ pRvAn krdA hY tM iptAvI `sdA hY= 24es g|loN wkInI hovo ik t¨sIN `sy`pdyS dA anusr, krdy ho ijh/A t¨sIN mu|> toN hIsu,dy aA rhy hoN= jy t¨sIN es `pdyS ty aml kroNgytM t¨sIN pu|tr aty iptA dohM iv|c siTr rhoNgy= 25ehIhY ijs dA pu|tr ny sA.y nAl vAadA kItA sI= ehsdIvI jIvn hY=

26mYN eh g|lM `nHM lokM bAry ilK irhA hM ijh/yt¨hA^ glt rAh ty iljA, dI koiSS kr rhy hn=27msIh ny t¨hA^ KAs dAt id|tI sI= aty eh dAthAly t¨hA.y a»dr hY= es lE t¨hA^ iksy ivaktI dy`pdyS dI lo/ nhIN= ijh/I dAt `sny t¨hA^ id|tIsI t¨hA^ hr g|l bAry `pdyS id\dI hY= eh dAt s|cIhY= eh g|l JUQI nhIN hY= es lE msIh dy nimtij`,A jArI rKo ijvyN ik `sdI dAt ny thA^ isKAeaAhY= 28eslE< myry ipaAry b%icP< `s iv|c jIvo= jykrt¨sIN aijhA krdy hoN< tM sA^ ivSvAs hovygA aty sA^`sdI hzUrI iv|c `s vyly Srim»dA ho, dI lo/ nhINhovygI jdoN `h pRgqygA= 29t¨sIN jA,dy ho ik msIhhmySA `hI krdA jo c\gA hY= es lE t¨sIN jA,dy hoik sAry lokIN ijh/y nyk k\m krdy hn prmyS¨r dy b|cyhn=

asIN prmyS¨r dy b|cy hMiptA ny sA^ e»nA ipaAr id|tA hY= es lE sA^prmyS¨r dy b|cy aAiKaA jMdA hY= aty asIN sc

muc prmySr dy b|cy hM= pr dunIaM dy lok nhIN smJdy3

1 wUh»nA 3:2-4:1 1282

ik asIN prmyS¨r dy b|cy hM< ik`N ik `h `s ^ nhINjA,dy= 2ipaAry im|tro< asIN hu, prmyS¨r dy b|cy hM=hAly sA^ eh nhIN disaA igaA ik asIN Biv|K iv|ckI hovMgy< pr sA^ ptA hY jdoN msIh vAps aAvygA<asIN `s vrgy hovMgy= asIN `s^ Psy rUp iv|c dyKMgyjo `h asl iv|c hY= 3msIh piv|tr hY= hr ivaktIijs ^ msIh iv|c eh aAs hY `h aAp,y aAp ^msIh vMg SuD b,A lYNdA hY=

4jdoN koE ivaktI pAp krdA hY= tM `h prmyS¨rdA nym to/dA hY= hM< pAp krnA `syy trHM dI g|l hYijvyN prmyS¨r dy nym ivru|D ij`,A= 5t¨sIN jA,dy hoik msIh lokM dy pApM ^ dUr krn lE aAeaA sI=msIh iv|c koE pAp nhIN sI= 6es lE ijh/A ivaktImsIh iv|c ij`NdA hY `h pAp nhIN krdA rih»dA= jykoE ivaktI pAp krdA rih»dA hY< tM `sny kdy vImsIh ^ nhIN smiJaA aty jAi,aA=

7ipaAry bicP< iksy vI ivaktI ^ eh mØkA nAidP ik `h t¨hA^ glt pAsy pA sky= msIh s|cA hY=`s vMg s|cA ho, lE ivaktI ^ `hI kuJ krnApvygA ijh/A shI hY= 8SYtAn mu|> toN hI pAp krdA aAirhA hY< aty ijh/A ivaktI pAp krdA rih»dA hY SYtAnnAl s\b\iDt hY= prmyS¨r dA pu|tr es lE aAeaA:SYtAn dy k\m ^ Ktm krn lE= 9jdoN prmyS¨r iksyivaktI ^ aAp,A b|cA b,A`NdA hY tM `h ivaktIpAp krdA nhIN rih skdA= ik`N? ik`N ik ijh/AnvM jIvn prmySr ny `s ^ id|tA hY< `s iv|c rih»dAhY= es lE `h ivaktI pAp krnA jArI nhIN r|KskdA= ik`N ik `h prmyS¨r dA aAp,A b|cA b,igaA hY= 10es lE asIN dyK skdy hM ik prmyS¨r dyb|cy ikh/y hn= aty SYtAn dy b|cy ikh/y hn= ijh/ylok nyk k\m nhIN krdy prmyS¨r dy b|cy nhIN ho skdy=aty ijh/A ivaktI msIh iv|c aAp,y BrA jM BY, ^ipaAr nhIN krdA `h vI prmyS¨r dA b|cA nhIN hY=

e|k dUsry ^ ipaAr kro11ehI `pdyS hY ijh/A t¨sIN SurU toN sui,aA hY:

sA^ e|k dUsry ^ ipaAr krnA cAhIdA hY= 12kenvrgy nA b,o= ken duSq (SYtAn) sI= ken ny ap,yBrA Xbl ^ mAr id|tA= ken ny aAp,y BrA ^ ik`NmAr id|tA? ik`N ik ijh/IaM g|lM kyn ny kItIaMm»dIaM sn< pr ijh/IaM g|lM xybl ny kItIaM c\gIaMsn=

13myry BrAvo aty BY,o< jykr dunIaM dy lok t¨hA^nFrt krn tM hYrAn nA hovo= 14asIN jA,dy hM ik`N

ik asIN mØt ^ C|. cu|ky hM aty jIvn iv|c aA cu|ky hM=asIN eh eslE jA,dy hM ik`N ik asIN aAp,yBrAvM aty BY,A ^ ipaAr krdy hM= ijh/y lok ipaArnhIN krdy `h hAly vI mØt dy kbzy hyQ hn= 15hrykivaktI ijh/A aAp,y BrA ^ nfrt krdA hY< e|kkAtl hY= aty t¨sIN jA,dy ho ik koE vI kAtl aAp,ya»dr sdIvI jIvn nhIN rKdA= 16evyN hI asIN jA,dyhM ik s|cA ipaAr kI hY: msIh ny sA.y lE aAp,AjIvn id|tA= es lE sA^ vI sA.y BrAvM aty BY,M^ aAp,A jIvn dy,A cAhIdA hY ijh/y msIh iv|chn= 17frz kro ik e|k inhcAvAn hY jo ik bhutamIr hY aty `s kol `h sB kuJ hY< jo `s ^ cAhIdA=pr jykr `h inhcAvAn `doN hmdrdI nhIN ivKA`NdAjdoN `h aAp,y BrA ^ vyKdA hY ijh/A grIb hY atyaAp,I rozI dA lo/v\d hY< `s inhcAvAn dy idliv|c prmyS¨r dA ipaAr ho,A ikvyN s\Bv hY= 18myryb%icP< sA.A ipaAr g|lM aty SbdM t|k sIimt nhINho,A cAhIdA= sA^ s|cA ipaAr ho,A cAhIdA aty sA^eh amlM rAhIN drSA`,A cAhIdA hY= 19-20esy >\gnAl asIN jA, skdy hM ik kI asIN s|c dy rAh nAls\b\iDt hM jM nhIN= aty jdoN sA.A idl sA^ ksUrvArmihsUs krA~NdA hY< tM asIN hAly vI prmySr dI hAzrIiv|c SMtI pA skdy hM= ik`N ik prmyS¨r sA.y idlMnAloN v.yrA hY aty `h sB kuJ jA,dA hY=

21myry ipaAry im|tro< jykr asIN eh mihsUs krMgyik asIN kuJ Zlt nhIN kr rhy< tM asIN jdoN vIprmyS¨r kol aAvMgy< in.r hovMgy= 22aty prmyS¨rsA^ `h cIzM dyvygA jo asIN m»gMgy= sA^ es lEcIzM pRApt hu\dIaM hn ik`N ik asIN prmyS¨r dAhukm m»ndy hM aty asIN `h g|lM krdy hM ijnHM nAlprmySr pRs\n hu\dA hY= 23ehI hY ijsdA prmySr aAdySid\dA hY= sA^ `s dy pu|tr iwsU msIh iv|c ivSvAsho,A cAhIdI hY aty e|k dUjy ^ ipaAr krnA cAhIdAhY ijvyN `s ny sA^ hukm id|tA sI= 24ijh/A ivaktIprmyS¨r dy aAdyS ^ m»ndA hY `h prmyS¨r dy nimtij`NdA hY= aty prmyS¨r `s ivaktI dy a»dr vsdAhY= eh g|l asIN ikvyN jA,dy hM ik sA.y a»dr prmySrvsdA hY? eh g|l asIN `s aAtmA rAhIN jA,dy hMjo sA^ prmyS¨r ny id|tA hY=

JUQy pRcArkM toN sAvDAn rhomyry ipaAry im|tro< e|Ty dunIaM iv|c bhut sAryJUQy nbI hn= es lE hryk ty ivSvAs nA kro

ijh/A aAKdA hY ik `s kol prmyS¨r dA aAtmA hY=4

1283 1 wUh»nA 4:2-5:5

esdI jgHA< eh vyK, lE `nHM ^ prtAP ik ijh/AaAtmA `nHM kol hY s|cmu|c prmySr v|loN hY= 2es trIkynAl< t¨sIN prmyS¨r dy aAtmy ^ pCA, skdy ho= e|kaAtmA aAKdA hY< “mY^ ivSvAS hY ik iwsU hI msIh hYijh/A DrtI ty mnu|KI rUp iv|c aAeaA=” aijhA aAtmAprmyS¨r v|loN hY= 3aty dUjA aAtmA ijh/A iwsU bAryeh s|c nhIN sVIkArdA prmyS¨r v|loN nhIN hY= ehaAtmA msIh dy duSm, dA hY= t¨sIN sui,aA hY ikmsIh dA duSm, aA irhA hY= asl iv|c `h pihlMhI dunIaM iv|c aA cu%ikaA hY=

4myry ipaAry b%icP< t¨sIN prmyS¨r nAl s\b\iDt ho=es lE t¨sIN enHM JUQy `pdySkM ^ hrA id|tA hY=ik`N? ik`N ik e|k ijh/A t¨hA.y a»dr hY `h `se|k nAloN v.yrA hY jo dunIaM iv|c hY= 5eh JUQy `pdySkdunIaM nAl s\b\iDt hn= es lE jo `h aAKdy hndunIaM v|loN hY< aty dunIaM `h su,dI hY jo `h aAKdyhn= 6pr asIN prmyS¨r v|loN hM= es lE jo lokprmyS¨r ^ jA,dy hn `h sA^ su,dy hn< pr ijh/ylok prmyS¨r v|loN nhIN hn sA^ nhIN su,dy= evyN hIasIN s|cy aAtmy aty FrybI aAtmy ^ jA,dy hM=

ipaAr prmyS¨r v|loN aA`NdA hY7ipaAry im|tro sA^ e|k dusry ^ ipaAr krnA cAhIdA

hY= ik`N ik ipaAr prmyS¨r v|loN aA`NdA hY= ijh/AivaktI ipaAr krdA hY `h prmyS¨r dA b|cA hY aty`h prmyS¨r ^ jA,dA hY= 8ijh/A ivaktI ipaArnhIN krdA `h prmyS¨r ^ nhIN jA,dA ik`N ikprmyS¨r ipaAr hY= 9ehI `h trIkA hY ijs nAlprmyS¨r ny sA^ aAp,A ipaAr drSAeaA: prmyS¨r nyaAp,y eklOty pu|tr ^ dunIaM iv|c ByijaM tM jo `sdy rAhIN sA^ jIvn pRdAn kr sky= 10eh ipaAr hY:eh nhIN ik pihlM asIN prmyS¨r ^ ipaAr kItA; ehprmySr hY ijs ny sA^ pihlM ipaAr kItA= aty prmySrny aAp,y pu|tr ^ rAh vM{ ByijaA< ijsdy duaArAprmyS¨r sA.y pAp dUr krdA hY= 11ipaAry im|tro< dyKoprmyS¨r ny sA^ ik»nA ipaAr kItA⁄ es lxI sA^ vIe|k dUsry ^ ipaAr krnA cAhIdA hY= 12iksy ny kdyvI prmyS¨r ^ nhIN dyiKaA= pr jy asIN e|k dUsry ^ipaAr krdy hM tM prmyS¨r sA.y a»dr vsdA krdAhY= aty e»J eh ipaAr sA.y a»dr s\pUr, ho igaA hY=

13asIN jA,dy hM ik asIN prmySr iv|c invAs krdyhM aty prmyS¨r sA.y a»dr vsdA hY= aijhA asIN eslE jA,dy hM ik`N ik prmySr ny sA^ aAp,A aAtmAid|tA hY= 14asIN vyiKaA hY ik iptA ny aAp,y pu|tr ^

dunIaM dA muktI dAtA ho, lE ByijaA hY= aty asINlokM ^ ehI g|l d|s rhy hM= 15jy koE ivaktI ehaAKdA hY< “myrA ivSvAS hY ik iwsU prmyS¨r dA pu|trhY<” tM prmyS¨r `s ivaktI a»dr vsdA hY= aty `hivaktI prmySr iv|c invAs krdA hY= 16aty estrHMasIN `s ipaAr bAry jA,dy hM ijh/A prmyS¨r dAsA.y lxI hY= aty asIN `s ipaAr iv|c BrosA rKdyhM=

prmySr ipaAr hY= `h ivaktI ijh/A ipaAr iv|cij`NdA hY prmySr iv|c invAs krdA hY= aty prmySr`s ivaktI iv|c vsdA hY= 17jy sA.y a»dr prmyS¨rdA ipaAr s\pUr, hY< tM asIN inr,y dy idn by-.rhovMgy= asIN by-.r es lE hovMgy ik`N ik asINes dunIaM iv|c `vyN hI hM ijvyN `h hY= 18ij|Ty prmySrdA ipaAr hY< `%Ty koE BY nhIN= ik`N? ik`N ik prmySrdA s\pUr, ipaAr BY ^ dUr krdA hY= eh tM prmyS¨rdI szA hY ijh/I ivaktI a»dr .r pYdA krdI hY=es lE `s ivaktI iv|c prmySr dA ipaAr s\pUr,nhIN hY=

19asIN ipaAr krdy hM ik`N ik pihlM prmyS¨r nysA^ ipaAr kItA sI= 20 jy koE ivaktI aAKdA hY<“mYN prmyS¨r ^ ipaAr krdA hM<” pr `h ivaktIaAp,y BrA jM BY, ^ nfrt krdA hY=< tM `h ivaktIJUQA hY= ik`N ik jykr `h aAp,y `s BrA ^ ipaArnhIN krdA ijs ^ `h vyK skdA hY< tM Fyr `s lEprmyS¨r ^ ipaAr krnA vI s\Bv nhIN ijs ^ `hnhIN vyK skdA= 21prmyS¨r ny sA^ ehI hukm id|tAhY: ijh/A ivaktI prmyS¨r ^ ipaAr krdA hY `s ^aAp,y BrAvM aty BY,M ^ vI ipaAr krnA cAhIdA hY=

prmyS¨r dy b|cy dunIaM ^ ij|t lYNdy hnijh/y lok eh ivSvAS krdy hn ik iwsU hImsIh hY= `h prmySr dy b|cy hn= ijh/A ivaktI

iptA ^ ipaAr krdA hY< `h `s dy b%icaM ^ vIipaAr krdA hY= 2asIN eh ikvyN jA,dy hM ik asINprmyS¨r dy b%icaM ^ ipaAr krdy hM? asIN eheslE jA,dy hM ik`N ik asIN prmyS¨r ^ ipaArkrdy hM aty `s dy hukmM ^ m»ndy hM= 3asl iv|c<prmyS¨r ^ ipaAr krnA hI `s dy hukmM ^ m»n,A hY=aty `s dy hukmM dA anusr, krnA aØKA nhIN hY=4ik`N? ik`N ik hr `h ivaktI ijh/A prmyS¨r dAb|cA hY dunIaM ^ ij|t lY, dI SktI r|KdA hY= 5ehsA.I inhcA hI hY ijsny dunIaM dy ivru|D ij|t pRAptkItI hY= es lE `h ivaktI ikh/A hY ijh/A dunIaM

5

1 wUh»nA 5:6-21 1284

^ ij|tdA hY? isrf `hI ivaktI ijh/A eh ivSvAsrKdA hY ik iwsU hI prmyS¨r dA pu|tr hY=

prmyS¨r ny sA^ aAp,y pu|tr bAry d%isaA sI6iwsU msIh hI e|k hY ijh/A pA,I aty KUn nAl

aAeaA; `h isrf pA,I rAhIN hI nhIN aAeaA sgoNpA,I aty lhU nAl aAeaA= aty aAtmA sA^ d|sdA hYik eh s|c hY= aAtmA hI s|c hY= 7eh it»n pRmA, hnijh/y sA^ iwsU bAry d|sdy hn= 8aAtmA< pA,I atyKUn eh it»n pRmA, e|k dUsry nAl imldy hn= 9asINlokM ty ivSvAs krdy hM jdoN `h kuJ aijhA aAKdyhn jo s|c hY= pr jo prmyS¨r aAKdA hY `h vDyrymh|tvpUr, hY= jo prmySr ny aAiKaA hY: `s ny aAp,yp|utr bAry sA^ s|c d|isaA=

10ijh/A ivaktI prmyS¨r dy pu|tr iv|c ivSvAsrKdA hY `s kol `h s|c hY jo sA^ prmySr ny d%isaA=ijh/A ivaktI prmyS¨r dI g|l `%pr ivSvAs nhINkrdA `h prmyS¨r ^ JUQA is|D krdA hY= ik`N? ik`Nik `h ivaktI `s g|l iv|c ivSvAs nhIN rKdAijh/I sA^ prmySr ny aAp,y pu|tr bAry aAKI hY= 11ehIhY jo prmyS¨r ny sA^ aAiKaA: prmyS¨r ny sA^ sdIvIjIvn id|tA hY= aty eh amr jIvn `s dy pu|triv|c hY= 12ijs ivaktI kol pu|tr hY `s kol s|cAjIvn hY= pr ijs kol prmyS¨r dA pu|tr nhIN hY `skol s|cA jIvn nhIN hY=

hu, amr jIvn sA.A hY13mYN eh Kt t¨hA^ ilK irhA hM ijh/y prmyS¨r dy

pu|tr iv|c ivSvAs rKdy ho= eh mYN es lE ilK

irhA hM tM t¨hA^ ptA l|g sky ik amr jIvnt¨hA.A hY= 14eslE asIN prmyS¨r kol es ivSvASnAl aA skdy hM ik jdoN asIN `s dI rzA anusAr`stoN kuJ m»gdy hM< `h sA.I su,dA hY = 15eslEsA^ ptA hY ik jdoN vI asIN `s pAsoN kuJ m»gdy hM<`h sA^ su,dA hY= tM sA^ ptA hY ik `h sA^ `hid\dA hY jo asIN `s pAsoN m»gdy hM=

16jykr koE eh vyKdA hY ik `s dA BrA jM BY,koE aAijhA pAp kr irhA hY jo `s ^ mØt v|l nhINiljMdA< Fyr `s ^ ap,y BrA jM BY, lE pRArTnAkrnI cAhIdI hY= prmySr `s ^ jIvn pRdAn krygA=mYN `nHM lokM bAry g|l kr irhA hM ijh/y pAp krdyhn pr `nHM dy pApM dI szA mØt wog nhIN hY= e%Tyaijhy pAp ijh/y szA dy tOr ty mØt iv|c mukdy hn= mYNt¨hA^ es pAp bAry pRArTnA krn lE nhIN kihirhA= 17kuJ burA krnA hmySA pAp hY= pr aijhy pApvI hn ijh/y sdIvI mØt v|l nhIN iljMdy=

18asIN jA,dy hM ik jy koE ivaktI prmyS¨r dAb|cA b, igaA hY `h pAp krnA jArI nhIN rKdA=prmyS¨r dA pu|tr `s ^ suriKat rKdA hY< aty duSq(SYtAn) aijhy ivaktI ^ hAnI nhIN phu\cA skdA=19asIN jA,dy hM ik asIN prmyS¨r dy lok hM pr duSq(SYtAn) sArI dunIaM ^ inw\tR, iv|c rKdA hY= 20asINeh vI jA,dy hM ik prmyS¨r dA pu|tr aA cu%ikaA hYaty sA^ isaA,p id|tI hY tM jo hu, asIN `s e|ks|cy ^ jA, skdy hM= aty asl iv|c sA.IaM iz\dgIaM`s e|k s|cy iv|c hn= `hI s|cA prmyS¨r hY aty `hIamr jIvn hY= 21es lE myry b%icP< aAp,y aAp ^JUQy dyvitaM to dUr rKo=

1285

bzurg v|loN SuB kAmnAvM= prmySr v|loN cu,I hoEes suaA,I aty `s dy b%icaM ^=

mYN scAE iv|c t¨hA^ sAiraM ^ ipaAr krdA hM=`h sAry lok vI ijh/y scAE ^ jA,dy hn< t¨hA^ipaAr krdy hn= 2asIN t¨hA^ s|c dy kAr, ipaArkrdy hM: ijh/A sA.y a\dr vsdA hY= `h s|c sA.ynAl hmySA rhygA=

3prmySr iptA aty `sdy pu|tr iwsU msIh v|loNikrpA< imhr aty SMtI sA.y nAl hovygI= asIN ehasIsM s|c aty ipaAr rAhIN pRApt krdy hM=

4mY^ t¨hA.y kuJ b%icaM bAry jA, ky bhut KuSI hoEik `h s||c dy rAh ty jA rhy hn ijvyN ik iptA ny sA^hukm id|tA sI= 5aty hu, ipaArI suaA,I mYN tY^ d|sdAhM ik sA^ sAiraM ^ e|k dUsry nAl ipaAr krnAcAhIdA hY= eh koE nvM hukm nhIN hY= eh PhIhukm hY jo sA^ SurU ivc imilaA sI= 6ipaAr krn dAarT prmyS¨r duaArA sA^ id|ty gX hukm anusArij`,A hY= prmySr dA hukm e|k ipaAr dA jIvnij`,A hY= t¨sIN eh hukm SurU toN sui,aA hY=

7hu, dunIaM iv|c bhut sAry JUQy `pdySk mØjUdhn= eh JUQy `pdySk eh ekbAl krn toN enkArkrdy

wUh»nA dI d°jI p|tRI

hn ik iwsU msIh DrtI ty aAeaA aty e|k mnu|K b,igaA= ijh/A ivaktI es s|c dA ekbAl krn toNenkAr krdA e|k JUQA `pdySk aty msIh dA duSm,hY= 8hoiSaAr rho⁄ `h enAm nA gvAP ijs vAstyasIN k/I imhnt kItI hY< tM jo t¨hA^ pUrA enAmid|tA jA sky=

9e|k ivaktI ^ iwsU msIh dy `pdyS dA hIanusr, krdA cAhIdA hY= jykr koE ivaktI msIhdy `pdyS ^ bdldA hY tM `s ivaktI dI prmySrnAl koE s\gt nhIN hY= jykr koE ivaktI msIh dy`pdyS dA anusr, krdA hY< tM `h ivaktI iptAaty pu|tr nAl dohM s\gt rKdA hY= 10jy `h ivaktIjo t¨hA.y kol aA`NdA hY< eh `pdyS nhIN ilaA`NdA<`s ^ aAp,y Gr a\dr nA kbUlo= `sdI aAPBgtnA kro 11jy t¨sIN `s dA suaAgt krdy ho< tM t¨sIN `sdy bd k\mM iv|c `sdA sAT dy rhy ho=

12mYN thA^ bhut kuJ kih,A cAhu\dA hM= pr mYN isaAhIaty kAgz nhIN vrt,A cAhu\dA= pr mY^ t¨hA.y kolaA`, aty t¨hA.y nAl aAmHo sAmH,y g|l krn dI aAshY= es nAl sA^ bhut KuSI imlygI=

13prmySr duaArA cu,y gX thA.I BY, dy b|cy thA^aAp,A ipaAr Byjdy hn=

1286

wUh\nA bzurg v|loN myry im|tr gAwus ^ SuB kAmnvM<ijs^ mYN s|cIN ipaAr krdA hM=

2myry ipaAry im|tro< ijvyN ik t¨hA.I aAtmk iz\dgIc\gI c|l rhI hY< mYN pRArTnA krdA hM ik t¨hA.y nAlsB kuJ vDIaA jAvy aty t¨sIN c\gI isht dA aAn\dmA,o= 3kuJ BrA myry kol aAxy sn aty `nHM ny mY^thA.y jIvn dI scAE bAry d%isaA= `nHM ny mY d%isaAik t¨sIN inr\tr s|c dy mArg ty t¨r rhy ho= es nAlmY^ KuSI hoE= 4jdoN vI mYN eh s¨,dA hM ik myry b|cys|c dy mArg dA an¨sr, krdy hn tM mY bhut KuShu\dA hM= mY^ es toN v|D hor koE aAn\d nhIN hY=

5myry ipaAry im|tro eh c\gI g|l hY ik t¨sIN aAp,yBrAvM dI shAetA vI kr rhy ho ijnHM ^ t¨sIN jA,dyvI nhIN= 6enHM BrAvM ny klIiswA ^ t¨hA.y ipaArbAry d%isaA= ikrpA krky `nHM dI wAtrA lE `nHMdI shAetA krnI jArI rKo= `nHM dI es >\g nAlshAetA kro ijs nAl prmySr pRs\n hovy=

7eh BrA msIh dI syvA krn lE aAp,I wAtrAty gxy= `nHM ny anAsTAvAnM pAsoN koE shAetA pRvAnnA kItI= 8es lE sA^ aijhy BrAvM dI shAetAkrnI cAhIdI hY= jdoN asIN `nHM dI shAetA krdyhM< tM asIN s|c lE `nHM dy kArj iv|c ih|sydAr b,jMdy hM= 9mYN klIiswA ^ Kt iliKaA sI< pridwuitRfys ny sA.I g|l nhIN s¨,I= `h hmySA `nHMdA aAgU ho, dA

wUh»nA dI tIjI p|tRIivKAvA krnA ps\d krdA hY= 10jdoN mYN aAvMgA< mYNidKA dyvMgA ik idwuitRfys kI kr irhA hY= `h JUQboldA hY aty sA.y bAry m»dA boldA hY= isrf ehI hInhIN< `h `nHM BrAvM dA saAgt krn toN vI enkArkrdA hY ijh/y msIh dI syvA lE wAtrA krdy hn=`h `nHM ^ rok, dI koiSS vI krdA hY< ijh/y `nHMBrAvM dI shAetA krnA cAhu\dy hn aty `nHM ^klIiswA C|., lE mzbUr krdA hY= 11myry ipaAryim|tr< `nHM dy `dAhr,M dA anusr, nA kr ijh/ybdI krdy hn< sgoN `nHM dy `dAhr,M dA anusr,kr ijh/y nykI krdy hn= ijh/A ivaktI c\gIaMg|lM krdA hY prmySur nAl s\b\iDt hY pr `h ivaktIijh/A bdI krdA hY `s ny kdy vI prmySr ^ nhINjAi,aA=

12hr koE dymyitRwus dI `stit krdA hY= s|c Kud`s nAl sihmt hu\dA hY jo `h aAKdy hn= sA.y kolvI `s lE aAK, lE c\gIaM g|lM hn= tsIN jA,dyho ik jo kuJ vI asIN aAKdy hM< s|c hY=

13bhut sArIaM g|lM hn ijh/IaM mYN thA^ d|s,IaMcAhu\nA= pr mYN klm dvAt dI vrtoN nhIN krnAcAhu\dA= 14mYN t¨hA^ CytI hI vyK, dI aAs rKdA hM=fyr asIN aAmHo sAmH,y g|l kr skdy hM= 15t¨hA^ SMtIpRApt hovy= myry nAl dy e|To dy im|tr t¨hA^ aAp,AipaAr id\dy hn= ikrpA krky `%ToN dy sA.y sAry im|trM^ sA.A ipaAr sUct krnA=

1287

whUdAh v|loN< jo msIh iwsU dA syvk hY aty wAkUbdA BrA hY< `nHM smUh lokM ^ SuBkAmnAvM ijnHM ^prmySur duaArA s%idaA igaA hY= prmySur iptA tuhA^ipaAr krdA hY aty tuhA^ iwsU msIh dy iv|c suriKatr%iKaA igaA hY= 2imhr< SMtI aty ipaAr v|D toN v|DtuhA.A hovy=

prmySr `nHM lokM ^ szA dyvygA ijh/y m»dyk\m krdy hn

3ipaAry im|tro< mYN tuhA^ `s muktI bAry ilK, lEbhut `tsuk hM ijh/I asIN sAry ek|Qy sMJI krdyhM= pr mYN es ^ zrUrI smiJaA ik tuhA^ iksy horcIz bAry ilKM: mYN tuhA^ `s inhcA lE< ijh/I `sny aAp,y piv|tr lokM ^ id|tI hY< s˘Kt s\GrS krnlE `tsAiht krnA cAhu\dA hM= prmySur ny eh inhcAeko vArI pRdAn kItI hY aty eh sdA lE id|tI gEhY= 4kuJ lok corI iCpy tuhA.I s\gt iv|c aA v/yhn= enHM lokM ^ pihlM hI aAp,y m»dy kAiraM lEdoSI krAr id|tA igaA hY= bhut smM pihlM< `nHM bArypoTIaM iv|c eh iliKaA igaA hY= eh lok prmySur dyi˘KlAF hn= `nHM ny sA.y prmySur dI ikrpA dIBirSq krnIaM krn lE kuvrtoN kItI hY= eh lokiwsU msIh< sA.y e|ko mAlk aty pRBU ^ kbUl, toNenkAr krdy hn=

5mYN `nHM g|lM ^ cyty krn iv|c tuhA.I shAetAkrnI cAhu\dA hM ijnHM ^ tusIN pihlM hI jA,dy ho:wAd kro ik pRBU ny aAp,y lokM ^ imsr dI DrtI toNbcAe! aty bAhr ilaMdA= pr bAad iv|c pRBU ny`nHM smUh lokM ^ tbAh kr id|tA ijnHM ^ inhcAnhIN sI= 6eh vI cyty r|Ko ik< dUtM kol SktI tM sIpr `nHM ny r|KI nhIN= `nHM ny aAp,y Gr C|. id|tyaty es lE pRBU ny `nHM ^ hnyry iv|c riKaA= `nHM^ sdIvI z\zIrM iv|c r|iKaA hoeaA sI= `sny `nHM^ `%Ty mhAn idn `%ty `nHM dA inr,A krn lEriKaA hoeaA hY=

whUdAh dI p|tRI7sdUm aty amorAh dy Sihr ^ vI cyty kro aty `nHM

dy aAly duaAly dy bAkI SihrM ^ vI= `h vI `nHM dUtMvMg hI hn= `h Sihr ijnsI gunAh aty hor m»dyk\mM nAl Bro hoxy sn= `h sdIvI a|g dI szA Bugtrhy hn= `nHM dI szA sA.y lE e|k imsAl hY=

8ijh/y tuhA.I s\gt iv|c aAX hn enHM bAry vIevyN hI hY= `h supinaM dy ip%Cy l|gy hoxy hn= `haAp,y aAp ^ pAp rAhIN plIt krdy hn= `h prmySurdy aiDkAr ^ r|d krdy hn= aty surgI dUtM bArym»dA boldy hn= 9pr mhM dUt mIkAXl ny vI es trHMdA ivhAr nhIN kItA= mhM dUt mIkAXl ny SYtAn nAlivvAd kItA ik mUsA dy SrIr ^ kO, aAp,y kol rKygA=pr mIkAXl ny SYtAn dy iKlAF bdnAmI dy elzAmlA`, dA hOslA nhIN kItA= pr mIkAXl ny aAiKaA<“pRBU tY^ szA dyvygA=” 10pr eh lok `nHM cIzM dIalocnA krdy hn ijnHM ^ eh smJdy nhIN hn= `hsoc ky g|lM ^ nhIN smJdy< sgoN kudrtI pRivR|tI duaArApsUaM vM{ jo soc nhIN skdy= ehI g|lM hn ijh/IaM`nHM ^ tbAh kr id\dIaM hn= 11eh enHM lE burAhovygA= enHM lokM ny `hI rAh cui,aA hY ijs `%tyken c%ilaA sI= pYsA kmA`, lE `nHM ny aAp,yaAp ^ `sy rAh pA ilaA hY ijs rAh iblaAm ipaAsI= eh lok prmySur dy i˘KlAF korAh vMg l/y hnaty korAh vMg tbAh ho jA,gy=

12eh lok tuhA.y KAs `tsvM iv|c B|dy dAgM vrgyhn= `h bySrm hoky tuhA.y nAl Bojn KMdy hn= `hisrf aAp,A hI iKaAl rKdy hn= `h ibn vrKAvAly b|dlM vMg aty hvA duaArA `.AX jA, vrgyhn= `h fl toN s|K,y ibrK hn aty smM pY, ty `nHM^ DrtI toN pu|q id|tA jMdA hY= es lE `h duhrImØt mrdy hn= 13`h smu\dr dIaM tufAnI lihrM vMghn= ijh/IaM J|g b,A`NdIaM hn= `h lok `sytrHM SrmSArI vAlIaM g|lM krdy hn ijvyN lihrMJ|g b,A`NdIaM hn= eh lok `nHM tAiraM vrgyhn ijh/y aAkAS iv|c Gum»dy hn= Gor a»DkAr iv|c

whUdAh 14-25 1288

enHM lokM lE e|k jgHA r|KI gE hY= 14aAdm dIs|tvIN `lAd hnok ny< `nHM bAry aAiKaA; “dyKo< pRBUaAp,y hzArM aty hzArM piv|tr dUtM nAl aA irhAhY= 15pRBU hr ivaktI dA inr,A krygA= pRBU `nHMsAry lokM dA< `s dy i˘KlAF kItIaM `nHM sArIaM duSqg|lM lE< inr,A krn aty `nHM ^ szA dy, aA irhAhY= `h enHM pApIaM ^ jo `sdy i˘KlAF hn aty `nHMsArIaM g|lM lE jo `nHM ny `sdy i˘KlAF kItIaM aty`nHM sArIaM g|lM lE jo `nHM `sdy i˘KlAF aAKIaM<szA dyvygA=”

16eh lok hmySA hornM lokM bAry iSkAet krdyrih\dy hn aty `nHM dy nuks k|>dy rih\dy hn= `hhmySA `hI burIaM g|lM krdy hn jo `h cAhu\dy hn=`h aAp,y-!p bAry SyKI mArdy hn= `nHM dA lokM dItArIf krn dA kyvl e|k kAr, hu\dA hY< aAp,I mne|Ct vstU ^ pRApt krnA=

e|k cytAv,I aty krn vAlIaM g||lM17ipaAry imtro jo kuJ sA.y pRBU iwsU msIh dy rsUlM

ny pihlM aAiKaA hY `s ^ cyty rKo= 18`nHM ny tuhA^ikhA< “aAKrI simaM iv|c< kuJ lok aijhy ho,gy ijh/yprmySur dA mzAk `.A`,gy=” eh lok mn aAEaMkrdy hn `h g|lM krdy hn jo prmySur dy i˘KlAFhn= 19ehI lok hn ijh/y tuhA.y iv|c fu|q pA`Ndy

hn= eh lok aAp,y pApI aApy dI e|CA anusAr hIkrdy hn= `nHM kol aAtmA nhIN hY=

20pr ipaAry im|tro< tusIN< `s a|t piv|tr inhcAdI vrtoN kro jo tusIN aAp,y aAp ^ tAktvr bnA`,lE pRApt kItI hY= piv|tr aAtmA nAl pRArTnA kro=21aAp,y aAp ^ prmySur dy ipaAr iv|c siTr rKo=pRBU iwsU msIh dA e»tzAr kro jo tuhA^ aAp,I imhrivKAvygA aty tuhA^ sdIvI jIvn dyvygA=

22`nHM lokM dI shAetA kro ijh/y ainScttA iv|ciGry hoX hn= 23tuhA^ kuJ lokM ^ bcA`, dI lo/ hY=tusIN enHM ^ a|g ivcoN bAhr k|> rhy hovoNgy= prtuhA^ `doN sAvDAn rih, dI lo/ hY jdoN tusIN hornMlokM dI shAetA krdy hovoNgy= `nHM dy kpi/aM ^ vInfrt kro jo ik `nHM dIaM BRSq krnIaM duaArAg\dy hn=

prmySur dI vi.aAE kro24prmySur SktISAlI hY aty `h i.|g, toN tuhA.I

r%iKaA kr skdA hY= `h tuhA^ ibnA iksy burAE dyaAp,I mihmA dy snmuK ilaA skdA hY aty tuhA^v|.I KuSI pRdAn krygA= 25kyvl `h hI prmySur hY=`hI hY ijh/A sA^ bcA`NdA hY= sA.y pRBU iwsU msIhrAhIN BUtkAl< vrtmAn aty sdIvI< mihmA< mhAntA<SktI< aty aiDkAr `sy dA hovy= aAmIn=

1289

wUh»nA ixs pustk bAry d|sdAixh iwsU msIh dA prkAS hY= prmyS¨r ny iwsU ^ixh g|lM id|tIaM tM jo `h aAp,y syvkM ^ ixh

drSA sky ik jldI hI kI vAprnA cAhIdA hY= msIhny ixh g|lM aAp,y nOkr wUh»nA ^ drsA`, lxIaAp,y dUt ^ G|ilaA=

2wUh\nA ny `h sB kuJ ikhA jo `sny dyiKaA sI=ixh `h s|c hY ijh/A iwsU msIh ny `s^ d|isaA sI;ixh prmyS¨r dA s\dyS hY=

3D\n hY `h ijh/A prmyS¨r dy es s\dyS dy Sbds\gt ^ p/H ky su,A`NdA hY= aty D\n hn `h< ijh/ysu,dy hn aty `s ty aml krdy hn< jo ixs iv|ciliKaA hoeaA hY= bhutA smM nhIN bicaA=

wUh»nA iwsU dy s\dySM ^ klIiswA lxI ilKdA hY4 wUh\nA v|loN<aiswA dy sUby iv|c s|t klIiswAvM ^:

`s e|k v|loN t¨hA^ ikrpA aty SMtI< jo hY jo hmySAsI aty jo aA irhA hY; aty `s dy tKt dy a|gy dy s|taAtimaM vloN aty iwsU msIh v|loN=

5iwsU e|k vFAdAr gvAh hY `h `nHM iv|coN pihlAsI ijnHM ^ mØt toN `BAiraA igaA sI= iwsU DrtI dyrAijaM dA SAsk hY=

iwsU hI hY ijsny sA^ ipaAr kItA aty `s dy lhUrAhIN sA^ aAp,y pApM toN mukt kItA= 6iwsU ny sA^aAp,I imhnt nAl b,AeaA hY= `sny sA^ aijhyjAjk b,AeaA ijh/y `sdy iptA prmyS¨r dI syvAkrdy hn= e|Ty `s ^ hmySA aty hmySA mihmA atySktI hovy= aAmIn=

7dyKo< iwsU bdlM dy s\g aA irhA hY= hr koE `s ^dyKygA< `h vI vyK,gy ijnHM ny `s ^ CyikaA* sI=DrtI dy sAry lok `sdy kAr, `cI-`|cI ivrlAAp

CyikaA jdoN iwsU ^ mAiraA igaA< tM `s dI v|KI iv|c e|knyjy nAl vAr kItA igaA sI= wUh\nA 19:34

krngy= hM< aijhA vAprygA⁄ aAmIn=

wUh»nA dy prkAS dI poTI

18pRBU prmyS¨r aAKdA hY< “mYN hI alFA ty PmygA*

hM= mYN hI `h hM ijh/A hmySA sI aty ijh/A aA irhAhY= mYN srbSktI mAn hM=”

9mY wUh\nA hM aty msIh iv|c mYN t¨hA.A BrA hM=asIN ek|Qy iwsU iv|c hM aty eh sArIaM g|lM sMJIaMkrdy hM; du|K< rAj aty sih,SktI= mYN pAtmus dyqApU `%ty sM ik`Nik mYN prmyS¨r dy s\dyS aty iwsU dys|c pRtI vFAdAr sM= 10pRBU dy idn aAtmA ny myry`pr aiDkAr kr ilaA= mYN aAp,y ip|Cy `|cI avAzsu,I= eh avAz ibgul vrgI sI= 11avAz ny aAiKaA<“`h sArIaM g|lM ijh/IaM tU\ vyKIaM hn `h sArIaMe|k iktAb iv|c ilK aty `nHM ^ s|t klIiswAvM ^Byj= aFs¨s< smurny< prgm¨m< TUaAtIry< sArdIs<iFldlFIX aty lA`idkIX ^=”

12mYN mu/ ky dyiKaA ik myry nAl kO, g|l kr irhAsI= jdoN mYN mui/aA< mYN sony dy s|t SmHAdAn dyKy= 13enHMSmHAdAnM ivckAr mYN iksy ^ KloitaM dyiKaA ijh/A“mn|K dy pu|tr vrgA” sI= `sny `sdy pYrM t|k phu\cdAe|k l\mM cogA pAeaA hoeaA sI aty `sdI CAtIduaAly e|k sony dI pyqI b\nHI hoxI sI= 14`sdA israty vAl `n aty brF vM{ ic|qy sn= aty `sdIaMa|KM a|g dy a»igaArM vrgIaM sn= 15`sdy pYr B|QIiv|c dgdy hoxy tMby vrgy sn= `sdI avAz h/H dypA,I vrgI sI= 16`sny aAp,y s|jy h|T iv|c s|t istAryF/y hoxy sn= `sdy muK iv|coN it|KI do DArI tlvArinkl rhI sI= `h dupihr dy sUrj vrgA idiKaA=

17jdoN mYN `s^ t|ikaA tM mYN `sdy crnM ty murdAlAS vMg >ih ipaA= `sny aAp,A s|jA h|T myry `%tyr|iKaA aty aAiKaA< “BYBIt nA hovo⁄ mYN hI pihlA tyaKIr hM= 18mYN hI hM ijh/A ij`NdA hY= mYN mr cu|kAsI< pr dyKo: mYN sdA aty sdA lxI jIivt hM aty myry

alFA ty PmygA wUnAnI BASA dy pihly aty aAKrI a|Kr÷ijs dA arT hY aAid aty a»t=

pAtAl (hy.s) `h TM ij%Ty lok mrn toN bAad jMdy hn=

kol hI mØt aty pAtAl* dIaM ku\jIaM hn= 19es

prkAS dI poTI 1:20-2:17 1290

lxI `hI g|lM ilKo ijh/IaM t¨sIN vyKIaM hn= `hg|lM jo h, vApr rhIaM hn aty jo g|lM Biv|K iv|cvAprngIaM= 20`nHM S|tM tAiraM dA jo t¨sIN myry h|Tiv|c vyKy aty `nHM SmHAdAnM dA jo t¨sIN vyKy luikaAhoeaA mtlb eh hY: s|t SmHAdAnM s|t klIiswAvMhn aty s|t tAry enHM klIiswAvM dy dUt hn=

aFsus dI klIiswA ^ iwsU dA p|tr“aFsus ivKy klIiswA dy dUt ^ eh ilKo:“`h e|k ijsdy s|jy h|T iv|c s|t tAry hn aty

sony dy s|tM SmHAdAnM ivckAr cldA hY= `h t¨hA^eh g|lM aAK irhA hY= 2mYN jA,dA hM ik t¨sIN kIkrdy ho= t¨sIN bhut s˘Kt k\m krdy hoN aty kdy hArdynhIN= mYN jA,dA hM ik t¨sIN m»dy lokM ^ brdAStnhIN krdy= t¨sIN `nHM lokM ^ prK ilaA hY ijh/yeh aAKdy hn ik asIN rsUl hM pr `h nhIN hn=t¨sIN dyiKaA ik `h JUQy hn= 3t¨sIN koiSS krnA jArIr|Ko aty kdy vI nA hAro= t¨sIN myry nAm ty (muSiklM)sihn kItIaM= aty t¨sIN aijhA kridaM T|ky nhIN=

4“pr mY^ t¨hA.y bAry eh iSkAet hY: t¨sIN `hipaAr C|. id|tA hY ijh/A SurU iv|c sI= 5es lxI cytykro ik ptn toN pihlM t¨sIN ikTy sI aAp,y idlM ^bdlo aty `hI g|lM kro ijh/IaM t¨sIN pihlM krdysI= jy t¨sIN aAp,y aAp ^ nhIN bdlogy tM mYN t¨hA.ypAs aAvMgA= mYN thA.A SmHAdAn thA.y pAsoN lY jAvMgA=6pr `%Ty e|k c\gI g|l hY jo t¨sIN krdy hoN= t¨sIN `nHMg|lM ^ nfrt krdy ho ij/IaM inkulAEaM* krdyhn= mYN vI `s ^ nfrt krdA hM jo `h krdy hn=

7“hr ivaktI ijh/A enHM g|lM ^ su,dA hY `s^`s v|l vI iDaAn dy,A cAhIdA hY jo aAtmA klIiswAvM^ aAKdA hY= ijh/A ivaktI ij|t pRApt krdA hY`s^ mYN jIvn dy ruK toN fl KA, dA h|k idaMgA=eh ru|K prmyS¨r dy bAg iv|c hY=

sm¨rny dI klIiswA ^ iwsU dA p|tr8“sm¨rny ivKy klIiswA dy dUt ^ eh ilKo:“`h ijh/A pihlA ty aKIrlA hY< t¨hA^ eh g|lM

d|s irhA hY= `hI hY ijh/A miraA aty Fyr jIvn v|lvAps aAeaA= 9mY t¨hA.IaM muSiklM ^ jA,dA hMaty mYN jA,dA hM ik t¨sIN grIb ho= pr s|cmu|c t¨sINamIr ho= mYN `nHM m»dIaM g|lM ^ jA,dA hM ijh/IaM

inkulAEaM Zlt ivcArM ty c|l, vAlA e|k DArimk iFrkA=

kuJ lok t¨hA.y bAry boldy hn= `h lok aAKdy hn ik

2

`h whUdI hn= pr `h s|cy whUdI nhIN hn= `he|k pUjA sTAn hn ijh/y SYtAn nAl s\b\iDt hn=10`nHM g|lM bAry BYBIt nA hovo ijh/IaM t¨hA.y nAlvAprngIaM= mYN t¨hA^ dsdA hM< SYtAn t¨hA.y iv|coNkuJ lokM ^ kYd iv|c Byj dyvygA= `h aijhA t¨hA.IprK krn dy `dyS nAl krygA= t¨hA^ dsM idnMlE tsIhy J|l,y pY,gy= pr BAvyN t¨hA^ mrnA pvy<tM vI vFAdAr rho= jy t¨sIN vFAdAr b,y rhogy tM mYNt¨hA^ jIvn dA tAj bKSMgA=

11“hr ivkatI ^ jo eh su,dA hY `s ^ `nHMg|lM v|l iDaAn dy,A cAhIdA hY jo aAtmA klIiswAvM^ aAKdA hY= ijh/A ivaktI ij|tdA hY< `s^ dUsrImØt s|q nhIN phu\cAvygI=

prgm¨m dI klIiswA ^ iwsU dA p|tr12“prgmum ivKy klIiswA dy dUt ^ eh ilKo:“`h e|k ijsdy kol doDArI it|KI tlvAr hY t¨hA^

eh g|lM d|s irhA hY= 13mYN jA,dA hM ik t¨sIN ikTyrih\dy ho= t¨sIN `%Ty rih»dy ho ijTy SYtAn dA aAp,AtKt hY< pr t¨sIN myry pRtI vFAdAr gvAh ho= a»itpAsdy smyN vI t¨sIN `s inhcA bAry d|s, toN enkArnhIN kItA sI jo thA^ myry iv|c hY= a»itpAs myrA vFAdArgvAh sI ijh/A t¨hA.y Sihr iv|c mAiraA igaA sI=`%Ty t¨hA.A Sihr hY ijTy SYtAn rih\dA hY=

14“pr myry kol thA.y ivru|D kuJ iSkAetM hn: thA.ysmUh iv|c kuJ lok hn ijh/y iblaAm dy `pdyS ansAraml krdy hn= iblaAm ny bAlAk ^ isKAeaA ikikvyN mUrtM ^ ByNq Bojn KAky aty hrAmkArIaM krkyesrAXlIaM ^ ikvyN `ksAvy= 15t¨hA.y smUh dy lokMnAl vI evyN hI hY= t¨hA.y drimaAn kuJ lok hnijh/y inkolAxItIaM dy `pdyS dA ansr, krdy hn=16esy lxI aAp,y idlM ^ bdlo= jykr t¨sIN aAp,yaAp ^ nhIN bdloNgy< mYN acAnk t¨hA.y kol aAvMgAaty `nHM lokM dy iKlAf myry muK iv|coN inkldI tlvArnAl l/MgA=

17“hr koxI ijh/A enHM g|lM ^ su,dA hY `s ^`s v|l iDaAn dy,A cAhIdA hY jo aAtmA klIiswA ^aAKdA hY= hr ij|t, vAly ivaktI ^ mYN >ukvM m»n*idaMgA= es p|Tr `|ty e|k nvM nAm iliKaA hoeaAhY= koxI vI ivaktI es nvyN nAm bAry nhIN jA,dA=`hI ivaktI ijh/A es p|Tr ^ pRApt krygA< es

m»n svrg dA `h Bojn ijh/A prmyS¨r ny aAp,y lokM ^mArUTl iv|c id|tA= kUc 16:4–36

nvyN nAm bAry jA,ygA=

1291 prkAS dI poTI 2:18-3:1218“TUaAtIry ivKy klIiswA dy dUt ^ eh ilKo:“prmyS¨r dA put|r eh g|lA d|s irhA hY= `hI hY

ijs kol `h a|KM hn ijh/IaM a|g vM{ cmk rhIaMhn aty pYr ijh/y tMby vM{ cmk rhy hn= `h t¨hA^eh aAKdA hY: 19mYN jA,dA hM ik t¨sIN kI krdy ho= mYNt¨hA.y ipaAr< inhcA< syvA< aty sbr bAry jA,dA hM=mYN eh vI jA,dA hM ik hu, t¨sIN pihlM nAloN vDyryg|lM kr rhy hoN= 20pr thA.y iKlAF myrI e|k iSkAethY: t¨sIN Ezbl nAmyN `s aØrt ^ `hI krdy rhy ho jovI `s ^ krnA ps\d hY= `h aAKdI hY ik `h e|knbIaM hY pr `h aAp,y `pdySM nAl myry lokM ^kurAhy pA rhI hY= `h myry lokM ^ ijnsI pAp krnlE aty mUrtIaM ^ ByNq Bojn KA, lE pRyr rhI hY=21mYN `s^ aAp,A idl bdl, lxI aty gunAh toNhq, lxI smM id|tA hY pr `h bdlnA nhIN cAhu\dI=22es lxI mYN `s^ tsIihaM dy ibstry `|ty su|qidaMgM= `h sAry lok ijh/y `s nAl ijnmI pApkrdy hn g\BIr du|K Bog,gy< jy `h `nHM `pdySM toNnhIN mu/ngy ijh/y `h id\dI hY= 23mYN `sdy anwAxIaM^ vI mAr dyvMgA= Fyr sArIaM klIiswAvM jA,lY,gIaM ik eh mYN hM jo jA,dA ik lok ikvyN socdyaty mihsUs krdy hn= aty mYN t¨hA.y iv|c hryk ^t¨hA.IaM krnIaM an¨sAr dyvMgA=

24“pr t¨sM< TUaAtIry dy bAkI lokM ny `pdySM ^`l\iGaA= t¨sIN `h g|lM nhIN is|KIaM ijnHM ^ `hSYtAn .U|Gy rh|s aAKdy hn= t¨hA^ mYN eh aAKdA hM⁄mYN t¨hA.y `pr koxI hor BAr nhIN pAvMgA= 25pr myryaA`, t|k< `sy ^ F/I r|Ko jo t¨hA.y kol hY= 26mYN `s^ hryk kOmM ty SAsn krn dA aiDkAr dyvMgA joij|tdA aty a»t tIk myrI rzA an¨sAr hI g|lM krdAhY=

27‘`h `nHM `pr .\.y nAl rAj krygA= `h `nHMdy im|qI dy BMi.aM vMg qoqy kr dyvygA=’ jbUr 2:9

28eh `hI SktI hY ijh/I mYN aAp,y iptA pAsoNpRApt kItI hY= mYN `s ivaktI ^ svyr dA tArA vIidaMgA= 29hr koxI ijh/A eh su,dA hY `s ^ aAtmAklIiswAvM ^ kI d|sdA hY sun,A cAhIdA hY=

iwsU dA sArids dI klIiswA ^ p|tr“sArdIs ivKy klIiswA dy dUt ^ eh ilKo:“`h e|k ijs kol s|t aAtmy aty s|t tAry hn

eh g|lM d|s irhA hY= lok aAKdy hn ik t¨sIN ij`Ndyho= pr asl iv|c t¨sI murdA ho= 2jAgo⁄ aAp,y aAp ^

3

`doN t|k tAktvr b,AP jdoN t|k t¨hA.y kol kuJ hY=aAp,y aAp ^ `stoN pihlM tAktvr b,AP jdoN t|k`h jo t¨hA.y kol hY pUrI trHM ˘Ktm nhIN ho jMdA= mYNdyK skdA hM ik jo g|lM t¨sIN kr rhy ho myry prmyS¨rdI idRSqI iv|c kAFI c\gIaM nhIN hn= 3jo kuJ t¨sINpRApt kItA aty sui,aA hY `s^ wAd r|Ko= es ^ic\b/y rho= aAp,y idlM aty ij\dgIaM ^ bdlo= thA^jAg,A pvygA nhIN tM mYN e|k cor vMg t¨hA.y kolaAvMgA aty t¨hA^ hYrAn kr idaMgA jdoN mYN aAjAvMgA t¨hA^ ptA vI nhIN clygA= 4pr sArdIsiv|c t¨hA.y kol kuJ lok hn ijnHM ny aAp,y k|pi/aM ^mYlA nhIN kItA hY= `h lok ic|qy vstr pAky myry nAlc|l,gy= ik`N ju `h esdy wog hn= 5hr `h ivaktIijh/A ij|t hAisl krygA enHM lokM vMg hI ic|qy vstrpihnygA= mYN `s ivaktI dA nM jIvn dI pustkiv|coN nhIN k|>MgA= mYN aAp,y iptA aty `s dy dUtM dysnmuK aAKMgA ik `h myry nAl s\b\iDt hn= 6hrivaktI jo su,dA hY `s ^ `h sun,A cAhIdA hY joaAtmA klIiswAvM ^ aAKdA hY=

iwsU dA iFldlFIX dI klIiswA ^ p|tr7“iFldlFIX ivKy klIiswA dy dUt ^ eh ilKo:“`h ijh/A piv|tr aty s|cA hY eh d|s irhA hY=

`sdy kol dA~d dI ku\jI hY= jdoN `h kuJ KolHdA hY<`s^ koE vI b\d nhIN kr skdA= jdoN `h kuJ b\dkrdA hY< koE vI `s^ KolH nhIN skdA= 8mYN jA,dAhM t¨sIN ikh/IaM g|lM kr rhy ho= mYN t¨hA.y sAmH,ye|k KulHA drvAzA r|K id|tA hY= koxI vI ivaktI es^ b\d nhIN kr skdA= mYN jA,dA hM ik t¨sIN kmzorho= pr t¨sIN myrI isiKaA ty aml kItA hY= t¨sIN myrAnAm lY, toN nhIN .rdy sI=

9“su,o⁄ e|Ty kuJ lok hn jo SYtAn dy pUjA sTAnnAl s\b\iDt hn= `h aAp,y aAp ^ whUdI aAKdyhn< pr `h JUQy hn= `h lok s|cy whUdI nhIN hn=mYN `nHM lokM ^ t¨hA.y sAmH,y ilaAvMgA aty t¨hA.ykdmM ty JukAvMgA= `h jA, lY,gy ik t¨sIN hI `hlok ho ijnHM ^ mY ipaAr kItA hY= 10t¨sIN sB kuJ sbrnAl sihn krn lE myry hukm dI pAl,A kItI= esylxI mYN prK dy smyN toN t¨hA.I r|iKaA krMgA ijh/AsArI dunIaM `%ty aAvygA= prK dA eh smM DrtI tyhryk ^ prK, lE hY=

11“mYN jldI hI aA irhA hM= `sy ^ F/I r|Ko jo hu,t¨hA.y kol hY= Fyr koxI vI ivaktI t¨hA.A tAj nhINKoh skygA= 12ijh/A ivaktI ij|t pRApt krdA hY

prkAS dI poTI 3:13-4:11 1292

`h myry prmyS¨r dy m»dr dA T\m hovygA= `s ivaktI^ Fyr kdy vI prmyS¨r dA m»dr C|.,A nhIN pvygA=mYN aAp,y prmySr dA nAm `s ivaktI ty ilK idaMgA=aty mYN aAp,y prmyS¨r dy Sihr dA nAm `s ivaktIty ilK idaMgA `h Sihr nvM wrUSlm hY= eh Sihrmyry iptA vloN svrg iv|coN aA irhA hY= mYN `s ivaktIty aAp,A nvM nAm vI ilK idaMgA= 13hr ivaktIjo eh g|lM su,dA hY `s^ sun,A cAhIdA hY jo aAtmAklIiswAvM ^ d|sdA hY=

iwsU dA lA`idkIX dI klIiswA ^ p|tr14“lA`idkIX ivKy klIiswA dy dUt ^ eh ilKo:“`h e|k ijh/A ‘aAmIn’ hY eh g|lM t¨hA^ d|s

irhA hY= `h vFAdAr aty s|cA gvAh hY= `h `nHMsB dySM dA hAkm hY ijnHM ^ prmyS¨r ny sAijaA hY=`h eh g|lM aAKdA hY= 15mYN t¨hA.IaM krnIaM ^jA,dA hM= nA hI t¨sIN grm ho ty nA hI Q\.y ho= mYNe|CA krdM hM ik jM tM t¨sIN Q\.y sI jM grm= 16prt¨sIN isrf kosy ho- nA grm nA srd= es lxI mYNt¨hA^ aAp,y mU»h iv|coN bAhr Tu|k, lxI itaAr hM=

17“t¨sIN aAKdy ho ik t¨sIN amIr ho= t¨sIN socdy hoik t¨sIN amIr b, gxy ho aty t¨hA^ iksy cIz dI lo/nhIN= pr thA^ ptA nhIN ik tsIN duKI< m»dBAgy< k\gAl<a»nyH aty n\gy ho=

18“mYN t¨hA^ slAh id\dA hM ik t¨sIN myry pAsoN sonAKrIdo a|g iv|c SuD kItA hoeaA sonA= Fyr tsIN scmucamIr ho skogy= mYN t¨hA^ eh dsdA hM: `h kp/yKrIdo ijh/y sfyd hn= Fyr tsIN aAp,A bySrmI BiraAn\g >k skogy= mYN thA^ eh vI aAKdA hM ik aAp,IaMa|KM iv|c pA`, lxI dvAxI KrIdo= Fyr t¨sIN s|cmucdyK skogy=

19“mYN `nHM lokM ^ iJ/kdA aty an¨SAist krdAhM ijnHM ^ mY ipaAr krdA hM= es lxI sKt koiSSkrnI aAr\B kro⁄ aAp,y idlM aty iz\dgIaM ^ bdlo=20eh mYN hM⁄ mYN drvAjy ty KlotA hoeaA dstk dyirhA hM= jykr koxI myrI avAz su,ky drvAzA KolHid\dA hY< mYN a»dr aAvMgA< aty asIN ek|Qy KAvMgy=aty `h ivaktI myry nAl Bojn krygA=

21“hr `s ivaktI ^ ijh/A ij|t pRApt krdA hYmYN aAp,y nAl tKt ty ibQAvMgA myry nAl vI evyN hIhoeaA sI= mYN ij|t pRApt kItI aty aAp,y iptA nAl`sdy tKt ty bYQ igaA= 22hr ivaktI jo eh g|lMsu,dA hY `s^ sun,A cAhIdA hY jo aAtmA klIiswAvM^ d|s irhA hY=”

wUh\nA svrg dyKdA hYtM mYN t|ikaA< aty mYN aAp,y sAmH,y svrg iv|ce|k KulHA drvAzA vyiKaA< aty mYN `hI avAz

su,I ijh/I pihlM hI myyry nAl bolI sI= eh aijhIavAz sI ijh/I ibgl vrgI sI= avAz ny aAiKaA<“eTo aA`< aty mYN tY^ drsAvMgA ik a|go kI ho,vAlA hY=” 2Fyr aAtmy ny mY^ aAp,y aiDkAr iv|c lYilaA= svrg iv|c myry sAmH,y e|k tKt sI= aty koxI`s tKt `%ty bYQA hoeaA sI= 3ijh/A `s tKt tybYQA sI `h kImtI hIry motIaM vrgA nzr aA`NdAsI= tKt dy aAly duaAly e|k str\gI pING sI jo e|kp»ny vM{ cmk rhI sI= 4tKt dy aAly duaAly `%TycOvI hor tKt sn< aty `nHM cOvI tKtM `%ty cOvIbz¨rg bYQy sn= bz¨rgM ny ic|qI poSAkM pihnIaMhoxIaM sn aty `nHM dy isrM ty sunihrI tAj sn=5tKt vloN ibjlI dIaM JlkM aty k/k, dIaMavAzM aA rhIaM sn= tKt dy sAmH,y s|t dIvy blrhy sn= eh dIvy prmyS¨r dy s|t aAtmy sn= 6atytKt dy a|gy SISy dy smu»dr vrgI koxI SYa idKAEid\dI sI= eh blOr vrgI sAf sI=

tKt dy sAmH,y aty `sdy cOhIN pAsIN cAr sjIvcIjM sn= enHM sjIv cIjM ty< pUry ijsm ty< a|gy ip|Cya|KM hI a|KM sn= 7pihlI sjIv cIz Syr vrgI sI=dUsrI v|Cy vrgI sI= tIsrI dA mU»h e|k aAdmI vrgAsI= coTI `.dy hoX bAz vrgI sI=

8enHM cOhM sjIv cIjM iv|coN hr e|k dy Cy K\Bsn= eh sjIv cIzM aNdroN bAhroN sAry pAsy a|KMnAl >kIaM hoEaM sn= idn aty rAt enHM cOhM sjIvcIzM ny kdy vI aAK,A b\d nhIN kItA:

“piv|tr< piv|tr< piv|tr hY pRBU prmyS¨r srbSktISAlI=`h hmySA sI< `h hY aty aA`, vAlA hY=”

9eh sjIv cIzM `s ^ mihmA aty sitkAr atyDnvAd krdIaM rih»dIaM hn ijh/A tKt `%ty bYQAsI= `h hI hY ijh/A sdA aty sdA lE ij`NdA hY=aty hr vAr sjIv cIzM e`N krdIaM sn= 10FyrcOvI bz¨rg `s a|gy Juk gX ijh/A tKt ty bYQdAsI aty `sdI `pAsnA kItI ijh/A sdIvI ij`NdA`nHM ny aAp,y tAj hyQM tKt dy sAmH,y r|Kky aAiKaA<

11“sA.y pRBU aty prmyS¨r< tU\ mihmA< sitkAr atySktI pRApt krn dy wog hYN= tU\ hI sB kuJ sAijaA hY=eh tyrI rzA duaArA hI hY ik jo sArIaM cIzM mØzudhn aty sAjIaM gEaM sn=”

4

1293 prkAS dI poTI 5:1-6:10

Fyr< mYN tKt ty bYQy e|k dy h|T iv|c sUcI p|trvyiKaA= es sUcI dy dohIN pAsIN ilKt sI= sUcI

^ s|t mohrM nAl b\d kr ky riKaA hoeaA sI= 2atymYN e|k SktISAlI dUt dyiKaA= dUt ny `|cI avAziv|c aAiKaA< “kO, enHM mohrM ^ to/n aty sUcI p|tr^ KolH, dy smrT hY?” 3pr `%Ty svrg< DrtI jMDrtI dy hyQM koxI vI aijhA nhIN sI ijh/A sUcIp|tr KolH sky jM a»dr JAk sky= 4mYN cIikaA atycIikaA ik`Nik `%Ty aijhA koxI nhIN sI ijh/A sUcIp|tr KolH, jM `sdy a»dr JAk, dy smr|T hu\dA=5pr bz¨rgM iv|coN e|k ny mY^ aAiKaA ro nA⁄ “whUdAdy v\S iv|coN e|k Syr ny Ftyh hAisl kr lxI hY= `hdA~d dI `lAd hY= `h es sUcI p|tr aty esdIaM s|tM mohrM ^ KolH, dy smrT hY=”

6Fyr mYN tKt dy sAmH,y `nHM cAr sjIv cIzM atybz¨rgM dy ivckAr e|k lylA K/A dyiKaA= lylA e`NidsdA sI ijvyN miraA hoeaA hovy= esdy s|t is\gaty s|t a|KM sn= eh prmyS¨r dy s|t aAtmy snijh/y dunIaM iv|c Byjy gX sn= 7lylA aAeaA aty`sny `sdy s|jy h|T iv|coN< ijh/A tKt ty bYQA sI<sUcI F/ lxI= 8jdoN lyly ny sUcI p|tr ilaA< cArsjIv cIzM aty cOvI bz¨rg `s a|gy Juk gX= `nHMiv|coN hr iksy kol e|k rbAb aty DUf nAl Bry hoxysunihrI klS f/y hoxy sn= eh DUf dy klS prmyS¨rdy pivt|r lokM dIaM pRArTnAvM sn=

9aty `nHM sAiraM ny lyly ^ e|k nvM gIt su,AeaA:“tU\ eh sUcI p|tr lY ky es dIaM mohrM KolH, dy

wog hYN= ik`Nik tU\ mAiraA igaA sI aty tyry lhU duaArAtU\ hr v\S toN lokM ^ BASA< jAtI aty kOm ^ prmyS¨rlxI KrIidaA=

10tU\ enHM lokM ^ e|k sltnt b,AeaA< aty tU\`nHM ^ sA.y prmyS¨r dy jAjk ho, lE b,AeaA `hDrtI `%ty SAsn kr,gy=”

11Fyr mYN dyiKaA< aty bhut sAry dUtM dIaM avAzMsu,IaM= dUt< cAr sjIv cIzM aty bz¨rg tKt dyaAly duaAly sn= `%Ty a,ig,t dUt sn= 12dUtM nye|k `|cI avAz iv|c aAiKaA:

“`h lylA ijh/A mAiraA igaA sI< SktI< Dn<isaA,p< tAkt< sitkAr< mihmA aty `stit pRAptkrn dy wog hY⁄”

13Fyr mYN svrg ivclI< DrtI `tlI aty DrtIhyQlI aty smu»dr iv|clI hr sjIv cIz ^ sui,aA=

5 aty `s ivclI hr SYa ^ ek|ilaM eh kih»idaMsui,aA:

“`s e|k ^ ijh/A tKt ty bYQdA hY aty lyly ^hmySA hmySA lE sArI `stit< sitkAr< mihmA atySktI⁄”

14cOhM sjIv cIzA ny aAiKaA< “aAmIn⁄” aty bzrgT|ly Juky aty `pAsnA kItI=

Fyr mYN lyly ^ s|tM iv|coN pihlI mohr KolHidaMdyiKaA= mYN cArM sjIv cIzM iv|coN iksy ^ tUFAnI

grj vrgI avAz iv|c bolidaM sui,aA= esnyaAiKaA; “aAP=” 2mYN t|ikaA< aty `%Ty myry a|gy e|kic|qA Go/A sI= Gu/svAr dy h|T iv|c e|k Dn¨S Fi/aAhoeaA sI= aty `s ^ e|k tAj id|tA hoeaA sI= `hv|D ij|tM pRApt krn lE e|k jytU dI trHM bAhrigaA=

3lyly ny dUsrI mohr KolHI= Fyr mYN dUsrI sjIv cIz^ eh aAiKidaM sui,aM< “aAP⁄” 4Fyr e|k hor Go/AbAhr aAeaA= eh lAl Go/A sI= Gu/svAr ^ DrtItoN SMtI hqA`, aty lokM ^ e|k dUjy toN mrA`, dISktI id|tI gE sI= es Gu/svAr ^ e|k v|.I tlAvArid|tI gE sI= 5lyly ny tIjI mohr KolHI= Fyr mYN tIsrIsjIv cIz ^ eh aAKidaM sui,aA< “aAP⁄” mYN t|ikaAaty `%Ty myry a|gyy e|k kAlA Go/A sI= Gu/svAr nyaAp,y h|T iv|c e|k tk/I f/I hoE sI= 6Fyr mYN e|kavAz vrgI cIj su,I= eh avAz PToN aA rhI sIijTy cAr sjIv cIzA sn= avAz ny aAiKaA< “e|kidn dI tnKAh vzoN e|k cOTAE k,k dA mAp= atye|k idn dI tnKAh vjoN it»n cOTAE jOaM dA mAp=pr tyl aty mY^ brbAd nA kro⁄”

7lyly ny cOTI mohr KolHI= Fyr mYN cOTI sjIv cIz dIavAz ^ eh aAKidaM su,I< “aAP⁄” 8mYN dyiKaA< aty`%Ty myry sAmH,y e|k iF|ky r\g dA Go/A sI= Gu/svArmØt sI= `sdy ip|Cy< pAtAl aA irhA sI= `nHM ^ DrtIdy e|k cOTAE ih|sy `|pr aiDkAr id|tA igaA sI=`nHM ^ tlvAr duaArA< akAl duaArA< KtrnAkibmArIaM duaArA aty DrtI dy j\glI jAnvrM duaArAmArn dI SktI id|tI gE sI=

9lyly ny p»jvIN mohr KolHI= iFr mYN kuJ rUhM ^ jgvydIhyQM vyiKaA= eh `nHM lokM dIaM rUhM sn jo ik eslE mAry gX sn ik`N ik `h prmyS¨r dy s\dyS lEvFAdAr sn aty aAp,I inhcA bAry boly sn= 10ehrUhM `|cI avAz iv|c cIkIaM< “piv|tr aty s|cy pRBU<tyry lE DrtI dy lokM dA inr,A krnA hovy tM ik»nAicr l|gygA tyry lE `nHM lokM ^ sA^ mArn lE szA

6

prkAS dI poTI 6:11-7:17 1294

dy, lE hor ik»nA smM l|gygA?” 11Fyr `nHM iv|coN hrrUh ^ e|k ic|qA colA id|tA igaA sI= `nHM ^ kuJ smM`.Ik, lE ikhA igaA sI< ij\nA icr `nHM dy kuJhor BrA ijh/y msIh dI syvA kr rhy hn< `nHM vMghI nA mAry jA,= `nHM ^ `nM icr e»tzAr krn lEikhA igaA ij\nA icr mAry jA, vAly lokM dI ig,tIs\pUr, nA ho jAvy=

12Fyr mYN dyK irhA sI jdoN lyly ny CyvIN mohr KolHI=`%Ty bhut v|.A BucAl aA igaA= sUrj b|krI dy vAlMtoN b,y bory vrgA kAlA ho igaA= pUrA c\n lhU vM{lAl ho igaA= 13aAkS dy tAry DrtI `%ty e»J i.|gpX ijvyN ik h\zIr dA bUqA jdoN hvA vgdI hY tMaAp,y k|cy Fl su|q id\dA hY= 14aAkAS lpyqy kAgzvM{U alop ho igaA= sAry phA/ aty jjIry aAp,IaMjgHAvM toN ih|l gX sn=

15Fyr sAry lokM ny aAp,y aAp ^ guFAvM aty phA/MdIaM `tlIaM c|qAnM ip|Cy lko ilaA= `%Ty rAjy<rAjpAl< jrnYl< amIr aty SktISAlI lok sn= hrivaktI ny< BAvyN `h gulAm sI jM aAzAd aAp,y ^lko ilaA= 16lokM ny phA/M aty c|qAnM ^ aAiKaA<“sA.y `|pr i.|g pvo= sA^ `s toN lko lvo ijh/AtKt ty bYQdA hY aty lyly dy gu|sy toN lko lvo⁄ 17`nHMdy gu|sy dA mhAn idn aA cu|ikaM hY= kO, esdA sAmH,Akr skdA hY?”

esrAXl dy e|k lAK cutAlI hzAr lokes dy vAprn toN mgroN mYN cAr dUtM ^ DrtI dycOhM koinaM `|pr KloitaM dyiKaA= dUt DrtI

dIaM cOhM hvAvM ^ DrtI ty jM smu»dr ty jM dRKtM tyvg, toN b\d krn lE F/I hoX sn= 2Fyr mYN pUrbvloN e|k hor dUt ^ aA`NidaM dyiKaA= es dUt kolij`Ndy prmyS¨r dI mohr sI= dUt ny `|cI avAz iv|ccohM dUtM ^ bulAeaA= `nHM cOhM dUtM ^ DrtI atysmu»dr ^ n¨ksAn phu\cA, dI SktI id|tI hoE sI=dUt ny cOhM dUtM ^ aAiKaA< 3“`nM icr< zmIn< smu»drjM ruKM ^ nksAn nA phu\cAe` ij\nM icr asIN prmySrdI syvA krn vAly lokM dy m|iTaM ty mohr nA lA dyEX=sA^ `nHM dy m|iTaM `|ty inSAn zrUr lA`,A cAhIdAhY=” 4Fyr mYN `nHM lokM dI ig,tI su,I ijnHM ty mohrduaArA inSAn lAeaM igaA sI= `%Ty mohr nAl e|kl|K cutAlI hzAr lokM ty inSAn l|gy hoX sn= aty`h esrAXl dy v\S toN sn=5whUdAh dy pirvAr smUh iv|coN 12,000

r~byn dy pirvAr smUh iv|co 12,000

7

gyt dy pirvAr smUh iv|coN 12,0006aASyr dy pirvAr smUh iv|coN 12,000

nFtAlI dy pirvAr smUh iv|coN 12,000

mn|Sh dy pirvAr smUh iv|coN 12,0007ismPn dy pirvAr iv|coN 12,000

lyvI dy pirvAr smUh iv|coN 12,000

iw|sAkAr dy pirvAr smUh iv|coN 12,0008zbUl¨n pirvAr smUh iv|coN 12,000

wUsuF dy pirvAr smUh iv|coN 12,000

ibnwAmIn dy pirvAr iv|coN 12,000

v|.I BI/9Fyr mYN t|ikaA< aty lokM dI e|k bhut v|.I ig,tI

vyKI= `%Ty e\ny sAry lok sn ik koxI vI ivaktI `nHMsAiraM dI ig,tI nhIN sI kr skdA= `h DrtI dIhr kOm< kbIly< jAtI< aty BASA iv|coN sn= eh loktKt dy aty lyly dy sAmH,y Kloty hoxy sn= `nHM sAiraMny ic|qy vstr pihny hoxy sn aty `nHM dy h|TM iv|czYtUn dIaM qih,IaM sn= 10`nHM ny `%cI `%cI rOlApAeaA< “ij|t sA.y prmyS¨r dI hY ijh/A tKt ty bYQAhY aty lyly dI hY=” 11bz¨rg aty cAry sjIv cIzA`%Ty hI sn= sAry dUt `nHM dy aty tKt dy aAly duaAlyKloty hoX sn= dUt tKt a|gy mUDy mU»h i.|g pX atyprmySr dI `pAsnA kItI= 12`nHM ny aAiKaA< “aAmIn⁄`stit< mihmA< isaA,p< DnvAdI ho,A< sitkAr<SktI aty tAkt sdA aty sdA sA.y prmyS¨r ^ hovy=aAmIn⁄”

13ifr bz¨rgM ivcoN e|k ny mY^ pu|iCaA< “eh ic|qyvstr pAX lok kO, hn? `h ikToN aAX hn?”

14mYN jvAb id|tA< “jnAb t¨sIN jA,dy hI ho `hkO, hn=”

aty bz¨rg ny aiKaA< “eh `hI lokIN hn ijh/yv|.y tsIihaM rAhIN l\Gy hn= `nHM ny aAp,y coly lylydy lhU nAl Doty aty `nHM ^ ic|qy b,AeaA= 15eslxI hu, eh lok prmyS¨r dy tKt a|gy K/oty hn=`h idn rAt prmyS¨r dI syvA `sdy m»dr iv|c krdyhn= aty `h e|k ijh/A tKt ty bYQdA hY `nHM dIr|iKaA krygA= 16`h Fyr kdy vI Bu|Ky nhIN ho,gy= `hFyr kdy vI ipaAsy nhIN ho,gy= sUrj `nHM ^ n¨ksAnnhIN pucAxygA= koxI tpS `nHM ^ sA/ygI nhIN= 17tKtdy a|gy KlotA lylA aAj/I vM{ `nHM dA iDaAn r|KygA=`h `nHM ^ pA,I dy JrinaM kol lY jAvygA jo jIvnid\dy hn< aty prmyS¨r dIaM a|KM iv|coN `nHM dy a|TrUpU»J dyvygA=”

1295 prkAS dI poTI 8:1-9:15

s|tvIN mohrlyly ny stvIN mohr KolHI= ifr `%Ty svrg iv|clgBg a|Dy G»qy t|k cu|pI CAxI rhI=2aty mYN `nHM

s|tM dUtM ^ dyiKaA ijh/y prmyS¨r sAmH,y Kloty hoXsn= `nHM ^ s|t ibgul id|ty gxy= 3e|k hor dUt aAeaAaty jgvydI dy sAmH,y K/A ho igaA= es dUt kolsuinhrI DUFdAn sI= dUt ^ pRArTnA dy nAl prmyS¨rdy lokM ^ ByNq krn lE kAfI mAtrA iv|c DUf id|tIgxI sI= dUt ny tKt dy ny/y pxI hoE suinhrI jgvydI`%ty eh sm|grI r|K id|tI= 4DUf dA D\UaM dUt dy h|TMiv|coN prmyS¨r kol tAhM ^ igaA= eh DU\aM prmyS¨r dylokM dIaM ardAsM nAl `pr `iQaA= 5iFr dUt nyDUFdAn ^ j|gyvdI dI a|g nAl BiraA= dUt ny DUFdAnDrtI `%ty su|q id|tA= iFr `%Ty ibjlI ilSkI< grj,AhoE< hor avAzM aAEaM aty BucAl aAeaA=

s|t dUt aAp,IaM tUrHIaM vjA`Ndy hn6iFr `h dUt ijnHM kol s|t tUrHIaM sn aAp,IaM

tUrHIaM vjA`, lE itaAr hoX= 7jdoN pihly dUt nyaAp,I tUrHI vjAE= t¨r\t hI< lhU nAl imiSRt g/yaty a|g DrtI ty i.|g,y SurU ho gX= aty DrtI dAtIjA ih|sA< ru|KM dA tIjA ih|sA aty hrA GAh esdynAl s/ igaA=

8dUjy dUt ny aAp,I tUrIH vjAE= ifr kuJ a|g nAlm|cdA hoeaA e|k v|.A phA/ smu»dr iv|c su|iqaA igaAsI= ntIjy dy tOr ty< smu»dr dA tIjA ih|sA lhU b,igaA= 9aty smu»drI jIvM dA tIsrA ih|sA mr igaAaty jhAzM dA tIjA ih|sA tbAh ho igaA=

10ifr tIjy dUt ny aAp,I tUrHI vjAE= ifr mSAlvMg bldA hoeaA e|k v|.A tArA akAS iv|coN i.igaA=eh tArA diraAvM aty pA,IaM dy JrinaM dy tIjyih|sy `%ty i.|igaA= 11istAry dA nM hY vrm vu|. atysAry pA,I dA tIjA ih|sA kO/A ho igaA= bhut sAry lok`h kO/A pA,I pIky mr gX=

12coTy dUt ny aAp,A ibgul vjAeaA= ifr sUrjdA tIjA ih|sA< c\n dA tIjA ih|sA aty tAiraM dA tIjAih|sA Ku|B igaA sI= esy dy kAr, hI< `nHM iv|coN e|kithAE kAly b, gX sn= idn aty rAt dA tIjAih|sA ibnA cAn, toN sn=

13jdoN mYN t|ikaA< mYN aAkAS iv|c bhut `%cy `/dybAj ^ vyiKaA aty `s ny aAiKaA< “tklIF⁄ tklIF⁄`nHM lokM lE tklIF jo DrtI ty rih»dy hn= eh`doN SurU hovygI jdoN dUsry it»n dUt aAp,IaM tUrHIaMvjA`,gy=”

8p»jvyN dUt ny aAp,A ibgl vjAeaA= Fyr mYNaAkAS toN qu|q ky DrtI `|ty i.gdy hoxy tAry ^

dyiKaA= tAry ^ `s .U\Gy surAK dI ku\jI id|tI hoE sI joT|ly tlhI, K|. ^ jMdA sI= 2Fyr tAry ny `s .U\GysurAK ^ KoilHaA ijh/A tlhI, K|. v|l jMdA sI=surAK iv|coN DU\aA e»J bAhr aAeaA ijvyN ik eh v|.IB|QI iv|coN inkl irhA hovy= surAK iv|coN inkldy DU\xykAr, sUrj aty aAkAS ty hnyrA CA igaA= 3Fyr DU\xyiv|coN hyQM DrtI ty slA dy iq|.IaM dA e|k dl aAeaA=ijnHM kol ib|CUaM vM{ .\g mArn dI SktI sI= 4enHMiq|.IaM ^ DrtI dy GAh< jM iksy bUqy jM iksy vI dRKt^ n¨ksAn nA phu\cA, lE ikhA igaA sI= `h isrF`nHM lokM ^ hI n¨ksAn phu\cA skdIaM sn ijnHM dym|iTaM |ty prmySr dA inSAn nhIN sI= 5enHM iq|i.aM^ lokM `%ty p»jM mhIinaM t|k drd ilaA`, dAkAr, bn, dI SktI id|tI gxI sI= iq|.IaM ^ lokM^ mArn dI SktI nhIN sI id|tI gxI= aty `h pI/ijh/I lokM ny mihsUs kItI `sy truM dI sI ijs trHMdI pI/ ksy ivaktI ^ ib|CU dy .\g, nAl hu\dI hY=6`nHM idnM iv|c< lok mrn lE koE rAh l|B,gy pr`nHM ^ e|k vI rAh nhIN imlygA= `h mrnA cAhu\,gypr mØt `nHM pAsoN Cup jAvygI=

7iq|i.aM `nHM Goi/aM vM{ idKAxI dy rhy sn jo wu|DlE itaAr sn= `nHM ny aAp,y isrM `|ty sony dy tAjvMg lgdIaM cIzM pihnIaM hoxIaM sn= `nHM dyichry ensAnI ichiraM vrgy idKAxI id\dy sn=8`nHM dy vAl aØrt dy vAlM vrgy sn= `nHM dy d\dSyrM dy d\dA vrgy sn= 9`nHM dIaM CAtIaM lohy dIaM>AlM vrgIaM nzr aAEaM= `nHM dy K»BM toN e|kavAz pYdA hoE ijvyN ik bhut sAry Go/y aty r|T wu|Div|c B|j rhy ho,= 10iq|i.aM dIaM pUCM ib|CUaM vMg.\g vAlIaM sn= lokM `%ty p»jM mhIinaM lE drdpA`, vAlI SktI `nHM dIaM pUCM iv|c sI= 11iq|i.aMdA e|k rAjA sI= eh tlhI, K|. dA dUt sI= `sdAnAm ebrAnI BASA iv|c abAdon hY= wUnAnI BASA iv|c`sdA nAm apolAe`n (ivnASk) hY=

12pihlI v|.I musIbt m|uk cu|kI hY pr bAkI dIaM domusIbtM hAly aA`, vAlIaM hn= 13CyvyN dUt ny aAp,Aibgl vjAeaA= Fyr mYN prmyS¨r dy sAmH,y r|Ky hoXsony dI jgvydI dy Cy is\gM iv|coN e|k avAz inkldIsu,I= 14avAz ny `s CyvyN dUt ^< ijsdy kol ibglsI< aAiKaA< “`nHM cAr dUtM ^ aAzAd kr id` ijh/ymhM ndI FrAt `pr b\nHy hoxy hn=” 15enHM cAr dUtM^ esy sAl< mhIny< idn aty G»qy (smyN) lxI itaAr

9

prkAS dI poTI 9:16-11:6 1296

kr ky riKaA igaA sI= enHM dUtM ^ DrtI `tly sArylokM iv|coN e|k ithAxI ^ mAr mukA`, lxI aAzAdkItA igaA sI= 16mYN sui,aM `nHM dI FOz iv|c Goi/aMdIaM ik»nIaM qolIaM sn= eh vIh kro/ sn=

17aAp,y drSn iv|c mYN evyN hI Goi/aM aty Go/svArM ^ dyiKaA: `nHM kol >AlM sn jo ik a»igaArMvrgIaM lAl gU/Hy nIly aty g\Dk vrgy pIly r\gdIaM sn= Goi/aM dy mU»h SyrM dy mU»hM vrgy sn= Goi/aMdy mU»hM iv|coN a|g< D\UaM aty g\Dk inkl rhI sI= 18enHMit\nM muSiklM duaArA: Goi/aM dy mU»hM iv|coN inkldIa|g< DU\X aty g\Dk nAl< DrtI dy e|k ithAE lok mrgX= 19Goi/aM dI SktI `nHM dy mU»hM iv|c aty pUCMiv|c sI= `nHM dIaM pUCM `nHM spM vrgIaM sn ijnHMdy isr lokM ^ .\g, aty n¨ksAn phu\cA`, lxI hu\dyhn= 20DrtI `tly bAkI lok enHM muSiklM kAr,nhIN mry= pr hAly vI enHM lokM ny aAp,y idl atyjIvn nhIN bdly aty aAp,y hI h|TM duaArA b,AEaMcIzM toN dUr ho gX= `nHM ^ sony< cMdI< ip|tl< p|Traty l|k/ dIaM BUtM dI pUjA krnI b\d nhIN kItI=eh mUrtM nA vyK skdIaM sn aty nA hI su, aty nAhI t¨r skdIaM sn= 21enHM lokM ny aAp,y idl atyaAp,y jIvn nhIN bdly< aty nAhI aAp,y ktlM toN<jAdUaM toN< aAp,y ijnsI pApM toN ty nAhI `nHM corIaMtoN aAp,y aAp ^ moi/aA=

dUt aty CoqI sUcIFyr mYN e|k hor SktISAlI dUt ^ svrg iv|coNhyQM aA`NidaM dyiKaA= dUt ny bdlM dA

ilbAs pihinaM hoeaA sI= `sdy isr duaAly s|tr\gIpIG sI= dUt dA ichrA sUrj vrgA sI< aty `sdIaMl|tM a|g dy T\mM vrgIaM sn= 2dUt ny e|k CoqI sUcIf/I hoxI sI= sUcI `sdy h|TM iv|c KulI hoxI sI= dUt nyaAp,A s|jA pYr smu»dr `|ty riKaA aty K|bA pYr DrtI`|ty= 3dUt ny g|jdy Syr vM{ rOlA pAeaA= `sdy rOlApA`, toN bAad< s|tM grjM dIaM avAzM bolIaM=4s|t grzM bolIaM< aty mYN ilK, lE itaAr hoeaA=Fyr mYN svrg toN e|k avAz ^ eh aAKidaM sui,aM<“`h g|lM nA ilK jo s|t grjM bolIaM< es ^ guptr|K=”

5Fyr `s dUt ny< ijs ^ mYN smu»dr aty DrtI `%tyK/otA dyiKaA sI< aAp,A s|jA h|T svrg v|l cu|ikaA=6dUt ny `s e|k dy nM dI sONh KADI ijh/A hmySA atyhmySA rih»dA hY< ijs ny aAkAS aty `s ivclA sBkuJ< DrtI aty es ivclA sB kuJ< smu»dr aty es

10

ivclA sB kuJ sAijaA hY= dUt ny aAiKaA< “hu, e|Tyhor i>l nhIN hovygI= 7pr `nHM idnM iv|c< jdoN s|tvMdUt aAp,I tUrHI vjAvygA< prmyS¨r dI gupt wojnApUrI ho jAvygI= eh wojnA `h KuS KbrI hY jo prmySrny aAp,y syvkM< nbIaM ^ aAKI sI=”

8Fyr mYN svrg iv|coN iFr toN myry nAl g|l krdI`hI avAz su,I= avAz ny mY^ aAiKaA “jA aty dUtdy h|TM iv|clI KulI sUcI ^ lY= eh dUt `hI hY ijh/Asmu»dr aty DrtI iv|c KlotA sI=”

9es lxI mYN dUt kol igaA aty `s^ aAiKaA ikCoqI sUcI mY^ dy dyvo= dUt ny mY^ aAiKaA< “sUcI ^ lYaty es^ KA jA= eh tyry i>|. ^ K|qA kr dyvygI< preh tyry mU»h iv|c Siht ij\nI im|QI hovygI=” 10eslxI mYN dUt dy hToN CoqI sUcI lY lxI= asl iv|c<esdA myry mU»h iv|c Sht ijhA im|QA suaAd aAeaA<pr es^ KA, toN bAad< esny myry i>|. ^ K|iqaMkr id|tA= 11Fyr mY^ ikhA igaA< “tY^ Fyr toN lokM<kOmM< BASAvM aty rAijaM bAry ag\m vAk* krnypY,gy=”

do gvAhFyr mY^ e|k mAp, vAlI slA˘K id|tI gE sIjo ik e|k KU».I vrgI sI= mY^ ikhA igaA<

“jA aty prmyS¨r dy m»dr aty j|gvydI ^ mAp aty`%Ty `pAsnA krdy lokM dI ig,tI vI krIN= 2prm»dr dy bAhrly ivh/y ^ nA mApIN< es ^ C|. dyvIN=eh gYr whUdIaM ^ id|tA igaA sI= aty `h btAlImhIinaM t|k piv|tr Sihr ^ im|D,gy= 3mYN aAp,y dogvAhM ^ SktI dyvMgA aty `h e|k hzAr do sO s|QidnM lE ag\m vAk krngy= `h t|p/ pihny hoXho,gy=” 4eh do gvAh zYtUn dy do r|uK aty do SmHAdAnhn ijh/y DrtI dy pRBU dy snmu|K K/dy hn= 5jy koxIenHM gvAhM ^ n¨ksAn phu\cA, dI koiSS krdA< tMgvAh dy mU»hoN a|g inkldI hY aty duSm,M ^ mArid\dI hY= ijh/A ivaktI `nHM ^ n¨ksAn phu\cA`,dI koiSS krygA esy trHM mAiraA jAvygA= 6enHM gvAhMkol aAkAS toN aA`Ndy mINh ^ vI rok, dI SktI hY<`s smyN jdoN `h ag\m vAk kr rhy ho,= enHM gvAhMkol pA,I ^ lhU iv|c bdl, dI SktI hY= `nHM dykol DrtI ty hr trHM dI iBaAnk musIbt ^ Byj, dISktI hY= `h eh g|l ij\nI vAr mrjI kr skdy

ag\m vAk prmyS¨r duaArA g|lM bol,IaM jM isKA`,IaM=

hn=

11

1297 prkAS dI poTI 11:7-12:97jdoN enHM dohM gvAhM ny prmyS¨r dy s\dyS ^

FYlA`, dA k\m pUrA kr ilaA< tM jAnvr `nHM dyivru|D l/ygA= eh `hI jAnvr hY ijh/A tl hI,K|. iv|coN aAeaA hY= `h `nHM dohM ^ hrA dyvygA atymAr dyvygA= 8enHM dohM gvAhM dy srIr v|.y Sihr dIglI iv|c pxy ho,gy= es Sihr dA nAm sdUm* atyimsr hY= Sihr dy enHM nAmM dA KAs arT hY= eh`hI Sihr hY ijTy `nHM dA pRBU miraA sI= 9hr jAtI<kbIlA< BASA aty kom dy lok sA>y it»n idnM t|k enHMdohA loTM `%ty ingAh r|K,gy= `h `nHM ny iksy ^ vIdFnA`, nhIN dyvygA= 10DrtI dy rih, vAly lokes g|loN KuS ho,gy ik eh do,o mr cu|ky hn= `hdAavtM kr,gy aty e|k dUjy ^ sugAtM Byj,gy=`h eh g|l es lxI krngy ik`Nik enHM dohM nbIaM(gvAhM) ny dunIaM dy lokM lxI hu, bhut du|K tklIfMilaMdIaM=

11pr sA>y it»nM idnM ip|CoN prmyS¨r v|loN jIvn dysAh ny `nHM iv|c pRvyS kItA aty `h aAp,y pYrM tyK/o gX= `h sAry ijnHM ny `nHM ^ vyiKaA .r nAlBr gX sn= 12Fyr dohM gvAhM ny aAkAS iv|coN e|k`|cI aAvAj aAKdI su,I< “eTy `%ty aA jAP=” Fyr`h b|dl iv|c tAhM svrg ^ cly gxy= `nHM dy duSm,`nHM ^ jMidaM dyKdy rhy=

13`sy vyly hI e|k v|.A BucAl aAeaA= Sihr dAdsvM ih|sA tbAh ho igaA= aty BucAl iv|c s|t hzArlok mAry gxy= ijh/y lok bc gX bhut .ry hoX snaty `nHM ny svrg dy prmyS¨r ^ mihmAmE kItA=

14dUsrI v|.I musIbt Ktm ho cu|kI sI= tIsrI v|.ImsIbt CytI hI aA`, vAlI hY=

s|tvM ibgul15s|tvy dUt ny aAp,A ibgul vjAeaA= `%Ty svrgM

iv|c `%cIaM avAzM sn= avAzM ny aAiKaA:

“dunIaM dI sltnt hu, sA.y pRBU aty `sdy msIhdI b, gxI hY= aty `h sdA aty sdA lE hkUmtkrygA=”

16Fyr `h cOvI bz¨rg aAp,y isrM ty Juky atyprmySr dI `pAsnA kItI= eh `hI bzrg sn ijh/y

sdUm e|k Sihr ij%Ty bhut m»dy lok rih»dy sn= prmyS¨r ny`nHM dA Sihr tbAh krky `nHM ^ szA id|tI=

prmyS¨r dy sAmH,y aAp,y tKtM ty bYQy hoxy sn=

17bz¨rgM ny aAiKaA:“hy pRBU a|t SktIsAlI prmyS¨r< asIN tyrA SukrAnA

krdy hM ik`N ik tU\ hI hY jo mØjud sI aty hmySA hImØzud sI= asIN sukrAnA krdy hM tyrA ik`Nik tU\ aAp,IaAp,I mhAn SktI dI vrtoN kItI hY aty hkUmt krnIaAr\B kItI hY⁄

18dunIaM dy lok gu|sy iv|c sn; pr hu, smM hY tyrygu|sy dA= hu, smM hY mry hoxy lokM bAry inr,A krndA= eh smM nbIaM tyry syvkM ^ Fl pRdAn krn dAhY= tyry piv|tr lokM ^< v|.y aty CoiqaM ^ Fl dy, dAsmM hY jo tY^ sitkArdy hn= ehI `nHM lokM ^ tbAhkrn dA smM hY ijh/y DrtI ^ tbAh krdy hn⁄”

19Fyr svrg iv|c prmyS¨r dA m»dr KulH igaA=`h piv|tr bksA ijs iv|c ekrArnAmA ijh/AprmyS¨r ny aAp,y lokM nAl kItA sI< `s^ `sdym»dr iv|c dyiKaA jA skdA sI= Fyr `%Ty lSkM< grjM<ibjlI dA k/Hk,A< BUcAl< bhut v|.y g/y vrHy=

aØrt ty ajgrFyr svrg iv|c e|k v|.A ajIb inSAn pRgqhoeaA= `%Ty ixk aØrt sI ijs^ sUrj dy

vstr pihnAxy gxy sn= c\drmM `sdy pYrM hyQM sI=`sdy isr ty bArHM istAiraM vAlA tAj sI= 2aØrtgrBvtI sI= `h sUtk pI/M nAl kurlAh rhI sIik`N ju `h b|cy ^ jnm dy, hI vAlI sI= 3Fyr svrgiv|c e|k hor inSAn pRgq hoeaA : `%Ty e|k lAl r\gdA v|.A ajgr sI= v.y ajgr dy st isr sn ijnHM`Nty tAj sn= ajgr dy ds is\g vI sn= 4ajgrdI pUC ny aAkAS iv|coN ix|k ithAxI tAry k|> lX aty`nHM ^ DrtI `|ty su|q id|tA= ajgr igaA aty `saØrt a|gy Klo igaA jo jnm dy, vAlI sI= ijvyN hI`h iSSU pYdA hovy ajgr `s aØrt dy iSSU ^ ingljA,A cAhu\dA sI= 5aØrt ny e|k pu|tr ^ jnm id|tA< joe|k lohy dI slAK nAl sArI kOmM ty SAsn kr skdAsI= aty `sdy b|cy ^ prmyS¨r aty `sdy tKt koliljAeaA igaA= 6aØrt mArUTl iv|c `s TM v|l B|jpxI ijs ^ prmyS¨r ny `s lxI itaAr kItA sI=mArUTl iv|c `sdI e|k hzAr do sO s|Q idnM t|k dyKBAl kItI jAvygI=

7Fyr svrg iv|c j\g iC/ gxI= mAxIkl aty `sdydUt ajgr dy ivru|D l/y= ajgr aty `sdy dUtM nyjvAbI hmlA kItA= 8pr ajgr e\nA tAktvr nhINsI= v|.y ajgr aty `sdy dUtM ny svrg ivclIaAp,I TM gvA lxI= 9ajgr ^ svrg toN bAhr su|q

12

prkAS dI poTI 12:10-13:14 1298

id|tA igaA= `h v|.A ajgr `hI purA,A s|p sI joik dYNt jM SYtAn sdA`NdA hY= `h sArI dunIaM ^kurAhy pA irhA hY= ajgr ^ `sdy dUtM s,y DrtI tysu|q id|tA igaA=

10pr mYN svrg iv|c e|k `|cI avAz ^ ehaAKidaM sui,aA< “`sdy msIh dI Fith< SktI<sltnt aty aiDkAr hu, aeaA hY= eh g|lM eslEaAEaM hn ik`N ik sA.y BrAvM ty doS lA`, vAly ^bAhr su|q id|tA igaA hY= `hI e|k sI jo sA.y BrAvMty doS lA irhA sI= 11sA.y BrAvM ny `s^ lyly dy lhUduaArA aty lokM ^ id|ty `nHM dy s\dyS duaArA hrAid|tA= `h aAp,y jIvn ^ bhutA ipaAr nhIN krdysn= `h mØt toN nhIN .rdy sn= 12es lxI< svrgM^ jAP aty t¨sIN sAry surg vAsIP< aAn\d mA,o⁄ preh zmIn aty smu»dr lxI iBaAnk hovygA ik`NikSYtAn hyQM t¨hA.y kol aA igaA hY⁄ SYtAn gu|sy nAlBiraA hoeaA hY= `h jA,dA hY ik `sdy pAs bhutMsmM nhIN hY=”

13jdoN ajgr ny dyiKaA ik `s^ hyQM DrtI `%tysu|q id|tA igaA hY< `sny `s aØrt dA ip|CA kItAijsny nr b|cy ^ jnm id|tA sI= 14pr `s aØrt ^v|.y bAz dy do K\B id|ty gxy sn tM jo `h `%. sky aty`jA/ iv|c jgHA ty jA sky jo ik `s lE itaAr kItIgE sI= `s TM `%ty `sdI sA>y it\nM sAlM t|k dyKBAl hovygI= `%Ty `h ajgr toN dUr hovygI= 15Fyr`s s|p ny `s aØrt v|l aAp,y mU»h iv|coN diraA vM{pA,I vhAeaA tM jo `h h/H nAl ru/H jAvy= 16prDrtI ny aØrt dI shAetA kItI= DrtI ny aAp,A mU»hKoilHaA aty `s diraA ^ ingl gE ijh/A `sajgr dy mU»h iv|coN inkilaA sI= 17Fyr ajgr aØrtty bhut gu|sy hoeaA= `h `s aØrt dy dUsry b|icaM dyivru|D wu|D krn lE cilaA igaA= `s dy b|cy `hlok hn ijh/y prmyS¨r dy hukmM dI pAl,A krdy hnaty `s s|c ty siTr rih»dy hn jo iwsU ny isKAeaA=18Fyr ajgr smu»dr dy k\>y Klo igaA=

do jAnvrFyr mYN e|k jAnvr ^ smu»dr iv|coN inklidaAdyiKaA= `s dy ds is\g aty s|t isr sn=

hr is\g `%ty e|k tAj sI= e|k nM jo ik prmyS¨r lEe|k bye|ztI sI hr isr `%ty iliKaA igaA sI= 2jojAnvr mYN vyiKaA cIty vM{ idisaA= pr `sdy pYrir|C vrgy sn< `sdA mU»h Syr dy mU»h vrgA sI= ajgrny aAp,I SktI< aAp,A tKt aty v|.A aiDkAr es

13

jAnvr ^ dy id|tA= 3jAnvr dA e|k isr es trHMidKAE id\dA sI ijvyN zKmI hovy ty mr igaA hovy= preh mOt dA zKm Br cu|ikaA sI= dunIaA dy sAry lokhYrAn sn aty `nHM sAiraA ny jAnvr dA ip|CA kItA=4lokM ny ajgr dI pUjA eslE kItI ik`N ik `s nyaAp,A aiDkAr `s jAnvr ^ dy id|tA sI= aty lokMny `s jAnvr dI vI pUjA kItI= `nHM ny pu|iCaA< “esjAnvr ij\nA tAktvr kO, hY? `s nAL kO, l/skdA hY=”

5jAnvr ^ SyKI Bry Sbd aty prmyS¨r ^ bye|ztIdy Sbd aAK, dI ejAzt sI= jAnvr ^ 42 mhInyt|k aAp,I tAkt dI vrtoN krn dI ejAzt sI=6jAnvr ny prmyS¨r dI bye|ztI krn lE aAp,AmU»h KoilHaA= jAnvr ny prmyS¨r dy nM aty `s jgHAdI ij|Ty prmyS¨r vsdA hY aty lokM dI jo surg iv|cvsdy hn bye|ztI kItI= 7jAnvr ^ prmyS¨r dypiv|tr lokM dy iKlAF l/n aty `nHM ^ hrA`, dIaAigaA id|tI gE sI= `s ^ hr v\S< zAtI< BASAaty kOm `%ty vI aiDkAr id|tA igaA sI= 8DrtI `%tyrih, vAly sAry lok `s jAnvr dI pUjA krngy=eh sAry lok dunIaM dy ar\B toN hn= ijnHM dy nM lylydI jIvn dI pustk iv|c nhIN ilKy gX= lylA `h hYijh/A mAiraA igaA sI= 9ijh/A ivaktI enHM g|lM^ su,dA hY tM `s ^ es g|l v|l vI iDaAn dy,AcAhIdA hY=

10jy iksy ny kYd ho,A hY< tM `h kYd hovygA= jy iksyny tlvAr nAl mrnA hY< `h tlvAr nAl hI mAiraAjAvygA=

es dA BAv ik prmyS¨r dy piv|tr lokM ^ sbraty inhcA r|K,I cAhIdI hY= 11ifr mYN DrtI toN in|kldyhoX e|k hor jAnvr ^ dyiKaA= `s dy lyly vMg dois\g sn< pr `h ajgr vMg g|lM krdA sI= 12ehjAnvr vI pihly jAnvr dy sAmH,y KloNdA aty `sySktI dI vrtoN krdA hY ijh/I pihly jAnvr kolsI= `h es SktI dI vrtoN dunIaM dy sAry lokM toNpihly jAnvr dI pUjA krA`, lE krdA hY= pihlAjAnvr hI `h hY ijs ^ mOt dA zKm sI ijh/A Brcu|ikaA sI= 13eh dUjA jAnvr v|.y kirSmy krdA hY=`h lokM dy v|i.aM aAgUaM ^ svrg toN DrtI tyilaA`, dI koiSS krdA hY= `h a|g ^ aAkASoN T|lyilaA`NdA jdoN ik lok vyK rhy hu\dy hn= 14eh dUsrAjAnvr DrtI ty rih, vAly lokM ^ mUrK b,A`NdAhY= eh `nHM lokM ^ aijhy kirSimaM rAhIN mUrKb,A`NdA hY ijsdI SktI `s ^ pRdAn kItI gE hY=

1299 prkAS dI poTI 13:15-14:15

`h eh kirSmy pihly jAnvr dI syvA krn lEkrdA hY= es ny lokM ^ pihly jAnvr dI mUrt bnA`,dA hukm id|tA jo ik tlvAr nAl zKmI ho igaA sIpr miraA nhIN sI= 15dUsry jAnvr ^ eh SktIid|tI gE sI ik `h pihly jAnvr dI mUrt iv|cjAn pA sky= ifr `h mUrt bol skdI sI aty `nHMlokM ^ mArn dA aAdyS dy skdI sI ijnHM ny es dIpUjA nhIN kItI sI= 16dUsry jAnvr ny sAry lokM ^Coqy aty v|.y< amIrM aty grIbM< azAdM aty gulAmM<^ aAp,y s|jy h|T jA aAp,y m|Ty `%ty e|k inSAn lA`,lE mzbUr kItA= 17koE vI ivaktI es inSAn toNibnA KrIdo froKt nhIN kr skdA sI= eh inSAn`s jAnvr dA nM jM `s dy nM dI s\iKaA hY= 18ehsmJ, lE thA^ isaA,p dI lo/ hY= koE vI ivaktIjo isaA,A hY es jAnvr dI s\iKaA ^ k|> skdA hY=s\iKaA e|k aAdmI dI s\iKaA hY= s\iKaA 666 hY=

mukt lokM dA gItifr mYN t|ikaA< aty `%Ty myry sAmH,y e|k lylAsI= `h jI`n prbt `%ty KlotA sI= `s dy

nAl e|k l|K cutAlI hzAr lok sn= `nHM sAiraM dym|iTaA `%ty `s dA aty `s dy iptA dA nAm iliKaAhoeaA sI= 2Fyr mYN surg iv|coN aA`NdI e|k avAzsu,I jo ik h/H dy pA,I aty `%cI grj dI avAzvrgI sI= ijh/I avAz mYN su,I `h lokM dy rbAbvjA`, dI avAz vrgI sI= 3lokM ny tKt dy sAmH,yaty cAr sjIv cIzM aty bz¨rgM dy sAmH,y e|k nvMgIt gAeaA= eh nvM gIt isrF `h e|k l|K cutAlIhzAr lokIN hI is|K skdy sn ijh/y DrtI toN KrIdygX sn= koE hor es gIt ^ nA gA sikaA= 4ehe|k l|K cutAlI hzAr lok `hI sn ijnHM ny aØrtMnAl kuJ vI apiv|tr nhIN kItA sI `nHM ny aAp,yaAp ^ piv|tr r|iKaA= `h ij|Ty ikty vI lylA jMdA`sdA ip|CA krdy< enHM lokM ^ DrtI toN KrIidaAigaA sI= ehI pihly lok sn ijh/y prmyS¨r aty lyly^ arp, kIty gX sn= 5eh lok JUQ bol, dy doSInhIN sn= eh lok ibnA iksy doS toN sn=

it»n dUt6ifr mYN e|k hor dUt ^ hvA iv|c `%cA `.idaM

vyiKaA= es dUt kol DrtI ty rih, vAly lokM - hrkOm< kbIly< BASA aty jAtI dy lokM ^ kdI vI nA Ktmho, vAlI KuSKbrI id|tI gE sI= 7dUt ny `%cI avAziv|c aAiKaA< “prmySr toN .ro aty `s ^ mihmA id`=

14

prmyS¨r lE inr,A dy, dA smM aA igaA hY= `s dI`pAsnA kro= `s ny svrg< DrtI< smu»dr aty pA,Idy cSmy b,AX hn=”

8ifr pihly dUt dy ip|Cy dUsrA dUt aAeaA aty `sny aAiKaA< “`h tbAh ho cu|kI hY⁄ bybIlon dI mhAnngrI tbAh ho cu|kI hY= `s ny hI sArIaM kOmM ^aAp,I bdkArI dI mY pI, aty prmyS¨r dy gu|sy ^iplAeaA=”

9donM dUtM dy ip|Cy tIjA dUt aAeaA= es tIjy dUtny `%cI avAz iv|c aAiKaA< “`s ivaktI lE ehiBaAnk hovygA ijh/A jAnvr aty jAnvr dI mUrtIdI pUjA krdA hY aty aAp,y m|Ty jM h|T `%ty inSAnpRApt krA`NdA hY= 10`h ivaktI prmyS¨r dy gu|sy dImY pINdA hY= eh mY prmyS¨r dy gu|sy vAly ipaAly iv|cibn ptlI kIitaM vrtAE jAvygI= es ivaktI ^bldI hoE g\Dk nAl piv|tr dUtM aty lyly dy sAmH,ykSq id|ty jA,gy=

11aty `nHM dI bldI hoE pI/A dA DU\aM hmySA-hmySAlE `.dA rhygA= `nHM lokM ^ kdy vI idn jM rAt^ aArAm nhIN imlygA= ijh/y jAnvr aty `s dImUrtI dI pUjA krdy hn aty `sdy nM dA inSAn pRAptkrdy hn= 12es dA arT hY ik prmyS¨r dy piv|trlokM (aAsTAvAnM) ^ DIrj vAly ho,A cAhIdA hY= `nHM^ cAhIdA hY ik prmyS¨r dy aAdyS m»n, aty iwsU iv|caAp,I inhcA r|K,=

13Fyr mYN svrg iv|coN e|k avAz su,I= avAz nyaAiKaA< “es ^ ilKo: D\n hn `h lok ijh/y hu,y toNpRBU iv|c pRA, hI, hu\dy hn=”

aAtmA aAKdA< “hM< eh s|c hY= eh lok hu, aAp,ykr/yy k\m toN aArAm pA`,gy= ijh/y k\m `nHM ny kItyhn `nHM dy nAl rih,gy=”

DrtI dI vA>I hu\dI hY14mYN t|ikaA aty myry a|gy e|k ic|qA b|dl sI= `s

ic|qy b|dl `%pr `h bYQA sI ijh/A mn¨|K dy pu|tr*vrgA jApdA sI= `s dy isr ty suinhrI tAj sI aty`s dy h|T iv|c it|KI dAtrI sI=

15Fyr e|k hor dUt m»dr iv|coN bAhr aAeaA= esdUt ny `s ^ ijh/A b|dl `%ty bYQA sI e|k ^ `|cIavAz iv|c aAiKaA< “aAp,I dAtrI lY aty DrtI dIfsl ek|QI kr= vA>I dA vylA aA igaA hY= DrtI dA

mn¨|K dA pu|tr eh nAm dAnIXl 7:13–14 iv|coN hY= iwsU nyes nAm dI vrtoN aAp,y lE kItI=

Fl p|k cu|ikaA hY=”

prkAS dI poTI 14:16-16:10 130016iFr `s ny ijh/A b|dl `%pr bYQA sI< aAp,I

dAtrI DrtI `%ty su|q id|tI= t¨r\t hI DrtI dI fsldI v>AE ho gE= 17Fyr svrg dy m»dr iv|coN e|khor dUt bAhr aAeaA= es dUt kol vI it|KI dAtrIsI= 18Fyr e|k hor dUt j|gvydI v|loN bAhr aAeaA=es dUt kol a|g `|ty aiDkAr sI= es dUt ny `|cIavAz nAl `s ^ s|idaA= ijs kol it|KI dAtrI sIaty aAiKaA< “aAp,I it|KI dAtrI lY aty DrtI dya»gUrM dy bAg ivcoN a»gUr to/= a»gUr p|ky hoX hn=”

19dUt ny aAp,I dAtrI DrtI v|l vgAE= dUt nyDrtI dy a»gurM dy bAg iv|coN a»gUrM ^ ek|QA kItAaty `nHM ^ prmyS¨r dy gu|sy dI v|.I GulA/I iv|c pAid|tA= 20Sihr toN bAhr a»gUrM ^ GulA/I iv|c pIi/HaAigaA= GulA/I iv|coN lhU co, l|gA= eh 200 mIl t|kGoi/aM dy isrM ij\nA `%cA `|Q igaA=

aAKrI plyg dy nAl dUtFyr mYN svrg iv|c e|k hor ac\BA dyiKaAeh bhut mhAn aty hYrAnI BiraA sI= `%Ty

s|t dUt s|t musIbtM ilaA rhy sn= eh aAKrI musIbtMsn< ik`N ik estoN baAd prmySr dA gu|sA mu|k jAvygA=

2jo kuJ mYN dyiKaA `h SISy dy smu»dr vrgA sI ijsiv|c a|g blI hoE sI= `h sAry lok ijnHM ny jAnvr<aty `s dI mUrtI aty smu»dr k\>y Kloty `s dy nAmMdI s\iKaA `|ty ij|t pRApt kr lE sI= enHM lokM kol`h sAr\gIaM sn ijh/IaM `nHM ^ prmyS¨r v|loNid|tIaM gEaM sn= 3`nHM ny prmyS¨r dy syvk mUsAdA gIt aty lyly dA gIt gAeaA<

“pRBU prmyS¨r srb SktImAn< ijh/IaM g|lM tU\krdA hYN mhAn aty hYrAnkun hn= sArIaM kOmM dyrAijaA< tyry rAh DrmI aty s|cy hn=

4hy pRBU sAry lok tYToN .rngy= sAry lok tyry nAm dI`stit krngy= isrf tU\ hI piv|tr hYN= sArIaM kOmMaA`,gIaM aty `pAsnA krngIaM< ik`N ik ehspSq hY ik tU\ hI `h g|lM krdA hYN< ijh/IaM shIhn=”

5es toN mgroN mYN svrg iv|c m»dr prmyS¨r dI

prmyS¨r dI hzUrI dA piv|tr sTAn a|KrI tOr ty< “gvAhIdA t\bU” purAtn nym iv|c eh piv|tr t\bU dy `s kmry dAnAm sI ijs iv|c p|Tr dIaM slyqM `%ty ilKy hoX ds hukmr|Ky gX sn= eh prmyS¨r dy aAp,y lokM nAl kIty krAr dy‘pRmA,’ jM ‘sbUt’ sn= ehI kmrA hY ijs iv|c prmyS¨raAp,y lokM drimaAn rih»dA sI= kUc 25:8–22

hzUrI dA piv|tr sTAn* dyiKaA= m»dr KulHA sI= 6s|t

15

dUt ijnHM kol s|t msIbtM sn m»dr iv|coN bAhr aAX=`h sAF aty cmkdAr ktAn iv|c s%ijt sn= `nHMdy sIinaM ty suinhrI p|qIaM b\nHIaM hoEaM sn= 7FyrcOhM sjIv cIzM iv|coN e|k ny s|t dUtM ^ sony dy s|tkqory id|ty= kqory `s prmyS¨r dy kRoD nAl Bry hoX snijh/A sdA jIvt hY= 8m»dr prmyS¨r dI SAn atySktI dy DU\XN nAl BiraA hoeaA sI= `nM icr koEvI m»dr iv|c dAKl nhIN ho skdA ij\nA icr s|tMdUtM dIaM s|ty musIbtM s\pUr, nhIN ho jMdIaM =

prmyS¨r dy kRoD nAl Bry kqoryFyr mYN m»dr iv|coN e\k `%cI avAz su,I= avAzny s|tM dUtM ^ aAiKaA< “jAP aty prmyS¨r dy

kroD nAl Bry s|tM kqoiraM ^ DrtI `%ty .olH idP=”2pihlA dUt cilaA igaA= `s ny DrtI `%ty aAp,A

kqorA ro/H id|tA aty `h sAry lok ijnHM ty jAnvr dAinSAn sI ty ijnHM ny `s dIaM mUrtIaM dI `pAsnAkItI< `nHM dy SrIrM ty bdSkl aty drdnAk Fo/y hogX= 3dUsry dUt ny aAp,A kqorA smu»dr `%ty ro/Hid|tA= tM smu»dr lhU vrgA< murdA aAdmI dy lhUvrgA< b, igaA= smu»dr ivclI hr ij\dA SYa mrgE= 4tIsry dUt ny aAp,A brtn diraAvM atypA,IaM dy cSimaM ty KAlI kr id|tA= diraA atypA,I dy cSmyN lhU b, gX= 5Fyr mYN pA,IaM dy dUt ^aAKidaM sui,aA:

“tU\ hI hYN jo mOjUd hY< aty mØjUd sI= tU\N hI piv|trhYN= tU\ e»nA inri,aM iv|c `ict hYN ijh/y tU\ b,AXhn=

6lokM ny lhU .oilHaA hY t¨hA.y piv|tr lokM dA atyt¨hA.y nbIaM dA= hu, tU\ `nHM lokM ^ lhU pI, lEid|tA hY= ehI hY jo `nHM lE >ukvM hY=”7aty mYN jgvydI ^ aAKidaM sui,aM<

“hM< pRBU prmyS¨r srb SktImAn tyry FYsly s|cy atyDrmI hu\dy hn=”

8cOTy dUt ny aAp,A kqorA sUrj `|ty .olH id|tA=sUrj ^ lokM ^ a|g nAl sA/n dI SktI id|tI gE=9lokIN tyz grmI dy kAr, mr gX= enHM lokM nyprmyS¨r dy nM ^ srAipaA ijsny enHM musIbtM tyinw\tR, kItA sI= pr lokM ny aAp,y idlM ty iz\dgIaMbdl, toN aty prmyS¨r ^ mihmA dy, toN enkArkItA= 10p»jvyN dUt ny aAp,A kqorA jAnvr dy tKt`%ty KAlI kr id|tA= aty jAnvr dI sltnt ^ hnyryny k|j ilaA= lokM ny drd dy mAry ap,IaM jIBM qu|k

16

1301 prkAS dI poTI 16:11-17:12

lEaM= 11ijh/y drd aty jKm lokM ^ imly sn`nHM kAr, `nHM ny surg dy prmyS¨r ^ m»dA boilaA=pr lokM ny aAp,y idlM ^ bdl, aty aAp,y m»dykAiraM ^ b\d krn toN enkAr kItA=

12Cyvy dUt ny aAp,A kqorA mhAn frAt diraA `%tyKAlI kr id|tA= diraA dA pA,I su|k igaA= es nyrAijaM ^ pUrb toN aA`, dA rAh b,A id|tA= 13FyrmYN it\n bdrUhM dyKIaM ijh/IaM .\.UaM vMg idKAEid\dIaM sn= `h v|.y ajgr dy mU»h toN< jAnvr dymU»h toN aty JUQy nbI dy mU»h toN inklIaM sn= 14enHMBUtM dIaM rUhM kol kirSmy krn dI SktI sI= ehbdrUhM sArI dunIaM dy rAijaM kol srb SktI mAnprmyS¨r dy mhAn idn ho, vAlI j\g lE `nHM ^ek|QA krn lE gEaM=

15“su,o⁄ mYN cor dy aA`, vM{ acAnk aAvMgA<`h ivaktI suBAgA hY ijh/A jAgdA rih\dA hY atyaAp,y nAl aAp,y vstr itaAr r|KdA hY= Fyr `s ^ibnA k|pi/aM toN nhIN jA,A pvygA aty lokI `h cIjMnhIN dyK,gy ijh/IaM `h lokM ^ idKA`, toN s\gdAhY=” 16Fyr bdrUhM ny rAijaM ^ `s sTAn ty ek|iQaMkItA ijs ^ ebrAnI BASA iv|c aArmAgy.n aAiKaAjMdA hY=

17s|tvyN dUt ny aAp,A brtn hvA iv|c KAlI krid|tA= Fyr m»dr iv|coN tKt toN `%cI avAz aAE=avAz ny aAiKaA< “es dA KAtmA ho igaA=” 18`|TyFyr ibjlI dI lSk< Sor< grj aty v|.y BucAl hoX=eh `s smyN t|k aAX sB BucAlM toN v|.A BucAl sI<jdoN toN lok DrtI ty rih rhy sn= 19v|.A Sihr it\nih|isaM iv|c pAq igaA= kOmM dy Sihr tbAh ho gX=aty prmyS¨r bybIlon ^ sjA dy,I nhIN Bu|ilaA= `sny `s ^ aAp,y iBaAnk kroD nAl BiraA e|k mY dAipaAlA id|tA= 20hr z\zIrA alop ho igaA aty `%Tyhu, koE vI phA/ nhIN sI= 21lokM ty akAS toN v|.yg/y i.g,y SurU ho gX= enHM gi/aA dA vzn tkrIbn50 iklo gRAm sI= lokM ny gi/aM dI es musIbt lEprmyS¨r ^ koisaA=eh musIbt b/I iBaAnk sI=

jAnvr ty svAr aØrts|tM dUtM iv|coN e|k myry kol aAeaA= eh`nHM dUtM iv|coN e|k sI ijnHM pAs s|t ipaAly

sn= dUt ny aAiKaA< “aAP< mYN thA^ `h szA idKA`NdAhM ijh/I pRis|D vySvA ^ id|tI jAvygI= `h `hI hYijh/I bhut sAry pA,IaM `%ty bYQI hoE hY= 2DrtI dyrAijaM ny `s nAl ijnmI pAp kIty= DrtI dy lok

17

`s dy ijnmI pAp dI mY nAl SrAbI ho gX= 3tM FyrdUt mY^ aAtmA rAhIN mArUTl ^ lY igaA= `%Ty mYN e|kaØrt ^ lAl r\g dy jAnvr `%ty bYiQaM dyiKaA=jAnvr `%ty sAry pAsy m»dy nAm ilKy hoX sn= jAnvrdy s|t isr aty ds is\g sn= 4aØrt ny jAmnI r\g tylAl r\g dA k|p/y pAX hoX sn= `h sony< jvAhrM atymotIaM nAl cmk rhI sI= `s dy h|T iv|c e|k suinhrIipaAlA sI= eh ipaAlA iBaAnk cIzM aty `s dyijnsI pApM dI g\dgI nAl BiraA hoeaA sI= 5`sdy m|Ty `%ty isrlyK iliKaA hoeaA sI= es isrlyKdA lukvM arT ehI iliKaA hoeaA sI:

mhAn bybIlon vySvAvM dI mMaty DrtI dIaM sB bdIaM

6mYN dyiKaA ik aØrt SrAbI sI= `h prmyS¨r dypiv|tr lokM dA lhU pI ky SrAbI hoE sI= `h `nHMlokM dA lhU pIky SrAbI hoE sI ijnHM ny iwsU iv|caAp,I aAsTA pRgq kItI sI=

jdoN mYN aØrt ^ dyiKaA tM mY^ bhut hYrAnI hoE=7Fyr dUt ny mY^ aAiKaA< “tU\N hYrAn ik`N hY? mYN tY^es aØrt aty `s jAnvr dA ijs ty `h svAr hY<guJA arT d|sdA hM= jAnvr ijs dy s|t isr atyd|s is\g hn= 8ijh/A jAnvr t¨sIN vyiKaA e|k vylyij`NdA sI= pr `h jAnvr hu, ij`NdA nhIN hY= pr`h jAnvr ij`NdA ho jAvygA aty TlhI, K|. iv|coNbAhr inklygA aty tbAh ho, lE cilaA jAvygA=`h es g|l toN hYrAn ho jA,gy ik eh pihlM jI`NdAsI< hu, eh mr cu|kA hY< pr `h ifr aAvygA= ehI`h lok hn< ijnHM dy nM dunIaM dy m¨|> toN hI jIvndI pustk iv|c kdI vI nhIN ilKy gX=

9“es ^ smJ, lE t¨hA^ bu|DImAn idmAg dIlo/ hY= jAnvr dy s|t is\g= `h s|t phA/IaM hnij%Ty aØrt bYQI hY= `h s|t rAjy vI hn= 10rAijaMiv|coN p»j pihlM hI mr cu|ky hn= `nHM rAijaM iv|coNe|k rAjA hAly vI ij`NdA hY= aty aAKrI rAjA aAirhA hY= jdoN `h aAvygA tM isrF To/y smyN lE hIrhygA= 11`h jAnvr ijh/A pihlM jIivt sI ty hu,jIivt nhIN hY< `h hu, a|QvM rAjA hY= eh a|QvMrAjA vI pihly s|tM rAijaM nAl dA hY= aty `h vIjAky tbAh ho jAvygA=

12“d|s is\g ijh/y t¨sIN dyKy sn `h ds rAjy hn=enHM dsM rAijaM ^ hAly aAp,A rAj nhIN imilaA=pr `nHM ^ jAnvrM nAl rAj krn lE e|k hI G»qy

prkAS dI poTI 17:13-18:16 1302

lE SktI imlygI= 13enHM dsM rAijaM dA e|k hI`dyS hY= `nHM ^ aAp,I SktI aty aAp,A aiDkArjAnvrM ^ dy, dA aAdyS hY= 14`h lyly dy iKlAfj\g Cy/ngy< pr lylA `nHM ^ hrA dyvygA< ik`N ik`h dyvitaM dA pRBU hY aty rAijaM dA rAjA hY= `h`nHM ^ aAp,y cu,y hoX< aty vFAdAr lokM nAl hrAdyvygA=”

15Fyr dUt ny mY^ aAiKaA< “`h pA,I t¨sIN dyiKaAij|Ty vySvA bYQdI hY< iviB»n trHM dy lokM dI BI/ jAtIaM<kOmM aty BASAvM dy pRtIk hn= 16jAnvr aty `h dsis»g ijh/y t¨sIN dyKy hn `h vySvA ^ nfrt krngy⁄`h `s dI hr cIz Koh lY,gy aty `s ^ n\gA krkyC|. dy,gy= `h `s dy SrIr ^ KA lY,gy aty a|gnAl `s dy SrIr ^ sA/ dy,gy=

17prmyS¨r ny enHM ds is»gA ^ aAp,A `dyS pUrnkrn lE b,AeaA= `h `doN t|k jAnvr ^ hkumtkrn lE aAp,I SktI dy, lE sihmt ho,gy ij\nMicr jo pRBU ny aAiKaA hY pUrn nhIN ho jMdA= 18`haØrt ijh/I t¨sIN dyKI e|k mhA ngr hY ijh/A DrtIdy rAijaM `%ty hkUmt krdA hY=”

bybIlon tbAh ho igaAiFr mYN svrg v|loN e|k hor dUt ^ aA`NidaAdyiKaA= dUt kol mhAn tAkt sI= `s dI

mihmA ny DrtI ^ cAn, mE kr id|tA= 2dUt ny zordAravAz iv|c aAiKaA:

“`h tbAh ho cu|kI hY⁄” bybIlon dI mhAngrI tbAhho gxI hY= `h BUtM lE e|k Gr b, gxI hY= `hsAry iBRSq aAtimaM lE jgHA b, gE hY= `h e|kaijhA Sihr b, gE hY jo hr trHM dy aSu|D p»CIanAl BrpUr hY= `h aSu|D aty iGR,Awog jAnvrM dASihr b, gE hY=

3DrtI dy sAry lokM ny `sdy ijnsI pApM aty prmySrdy gu|sy dI mY pItI hY= DrtI dy rAijaM ny `s nAlijnsI pAp kIty< aty DrtI dy vpArI `s dy aYS BryjIvn rAhIN amIr b, gX=”

4ifr mYN svrg toN e|k hor avAz su,I:“myry loko< ngr toN bAhr aA jA`< tM jo t¨sIN `sdy

pApM dy BAgI nhIN hovoNgy= Fyr t¨sIN `s dIaM szAvMiv|c ih|sA pRApt nhIN kroNgy=

5`s ngr dy pApM dA >yr svrg ij\nA `%cA hoigaA hY= prmyS¨r `nHM glt g|lM ^ nhIN Bu|ilaAijh/IaM `sny kItIaM sn=

18

6ngr ^ `hI kuJ id` jo `sny horM ^ id|tA=dU,A krky mo/o ij\nM `sny t¨hA.y nAl kItA `s lEe|k ipaAlA itaAr kro jo `s ipaAly nAloN dU,A nSIlAhovy jo `s ny t¨hA.y lE itaAr kItA hY=

7`s ny aAp,y aAp ^ ij»nI vDyry mihmA aty aYSoaArAm dI iz\dgI id|tI= `s ^ `nyN hI tsIhy aty`dAsI id`= `h aAp,y aAp ^ aAKdI hY< ‘mYN aAp,ytKt ty bYQI e|k rA,I hM= mYN e|k ivDvA nhIN hM=mY^ kdy vI iksy smyN `dAsI nhIN imlygI=’

8eh sArIaM musIbtM `s `%ty e|k hI idn iv|caA`,gIaM= mØt< mhM `dAsI aty akAl< eh a|gduaArA tbAh hov,gy= ik`N ik prmyS¨r ijh/A `sdA inr,A krygA bhut SktISAlI hY=

9“DrtI dy `h rAjy ijnHM ny `s nAl ijnsI pApkIty aty `s nAl `s dI aYSo aArAm dI iz\dgI sMJIkItI sI= `h `sdy bl, dA DU\aM dyK,gy= ifr `hrAjy `s dI mØt kAr, ro,gy aty `dAs ho jA,gy=10rAjy `sdy tsIihaM toN .r jA,gy aty dUr Klotyrih,gy= rAjy aAK,gy:

‘iBaAnk< `F ik»nA iBaAnk⁄ ty bybIlon dySktISAlI Sihr< tyrI szA e|k G»qy iv|c aA gE⁄’

11“DrtI dy vpArI `s lxI ro,gy aty ip|q,gy<ik`N ik koE vI hu, `nHM dIaM cIzM nhIN KrIdygA=12`h sonA< cMdI< jvAhr< motI< kImtI vstr< bYNg,Ik|p/A< rySm< SnIl< hr trHM dy ckotry dI l|k/ atyhATI d\d toN b,IaM kE pRkAr dIaM vstUaM< ip|tl<lohA< aty s\gmrmr vycdy sn= 13`nHM vpArIaM nydAlcInI< msAly< DUf< lubA,< mY< jYtUn dA tyl< vDIaAaAqA< k,k< jAnvr< By.M< Go/y aty r|T lokM dy SrIr<aty mn¨|KI iz\dgIaM vI vycIaM=

14vpArI ro,gy aty aAK,gy< ‘hy bybIlon ijh/IaMc\gIaM cIzM tU\ cAhu\dI sI `h tYToN Ku|s gEaM hn=tyrIaM sArIaM kImtI aty SAndAr cIzM alop hogEaM hn= t¨sIN `nHM iv|coN kuJ vI hor cIzM nhINvyKoNgy=’

15“vpArI `sdy duK toN BYBIt ho jA,gy aty `stoNdUr hI rih,gy= eh `hI lok hn ijh/y `s^ cIzMvycky amIr b,y sn= eh lok ro,gy ty `dAs ho,gy=16`h aAK,gy:

“iBaAnk⁄ ik\nA iBaAnk `s mhAngrI lxI⁄ `hbrIk sUtI kp/y< bYNg,I aty lAl vstr pAky itaAr

1303 prkAS dI poTI 18:17-19:10

hoE sI aty `h sony< jvAhrM aty motIaM nAl jgmgArhI sI=

17sArI amIrI plM iv|c gAeb ho gE=’

“jl sYnA dy sAry kptAn< `h sAry ijh/y pA,I dyjhAz iv|c sFr krdy hn< sAry m|lAh< aty `h sAryijh/y smu»dr iv|c k\m krky pYsA kumA`Ndy hn< bybIlontoN dUr hI Klo,gy= 18`nHM ny `sdy s/n dA DU\aAdyiKaA= `nHM ny `|cI avAz iv|c aAiKaA< ‘esmhAngrI vrgA koxI hor ngr nhIN sI⁄’ 19`nHM nyaAp,y isr im|qI pAxI= `h roxy aty `dAs hoxy= `nHMny `cI aAiKaA:

‘iBaAnk ik\nA iBaAnk es mhM ngrI lxI⁄ ehsAry lok ijnHM dy jhAz smu»dr `%ty sn `sdI dOltnAl amIr b, gX⁄ eh sArIaM cIzM e|k G»qy iv|cnSq kr id|tIaM gEaM hn=

20hy svrg KuS ho es kAr,⁄ KuS hoxy prmyS¨r dypiv|tr loko< rsUlo aty nbIP⁄ prmyS¨r ny szA idtI hY`s^ `nHM g|lM dI ijh/IaM kItIaM `sny t¨hA.ynAl=’”

21ifr ix|k SktISAlI dUt ny ix|k v|.A p|Tr cuikaAixh p|Tr c|kI dy pu/H ij\nA v|.A sI= dUt ny p|Trsmu»dr iv|c su|iqaA< aty aAiKaA=

“esy trHM hI< bybIlon dI mhMngrI ^ T|ly su|qid|tA jAvygA= aty es ^ hor vDyry nhIN vyiKaA jAvygA

22lokM dA rbAb< hor s\gItk sAz< sAr\gIaM< atytUrHIaM vjA`,IaM Fyr kdI vI t¨hA.y iv|c su,IaMnhIN jA,gIaM= t¨hA.y iv|c kArIgr kE pRkAr dIkArIgrI krdy t¨hA.y iv|c iFr kdy nhIN l|By jA,gy=c|kI dy pu/H dI avAz Fyr t¨hA.y iv|c kdy vI nhIN su,IjAvygI=

23dIvy dI roSnI t¨hA.y iv|c ifr kdy vI nhINcmkygI= lA/y aty vhuqI dIaM avAzM t¨hA.y iv|ciFr kdI vI nhIN su,IaM jA,gIaM= ik`N ik t¨hA.yvpArI DrtI dy sB toN SktISAlI lok sn< aty t¨sINsArIaM kOmM ^ aAp,y jAdU nAl DoKA id|tA=

24bybIlon nbIaM ^ aty prmyS¨r dy piv|tr lokM ^aty `nHM sAiraM ^ mArn dA doSI hY ijh/y DrtI tymAry gX hn=”

svrg iv|c lok prmyS¨r dI `stit krdy hnes toN mgroN< mYN svrg iv|coN e|k `%cI avAzsu,I jo bhut sAry lokM vM{U l|gI= `h19

“hllUwAh⁄ aAK rhy sn= Ftyh< mihmA aty SktIsA.y prmyS¨r nAl s\b\iDt hY=

2inr,y `sdy hn s|cy ty shI= sA.y prmyS¨r ny `smhAn vySvA ^ szA id|tI ijsny aAp,y ijnsI pApMnAl DrtI ^ plIt kr id|tA= prmyS¨r ny vySvA ^d\. dyky aAp,y syvkM dI mØt dA bdlA lY ilaA=”

3svrg ivcly lokM ny aAiKaA:“hllUwAh⁄ `h s/ rhI hY aty `sdA DU\aM sdA

aty sdA lE `%QygA=”4ifr cOvI< bz¨rg aty cAr sjIv cIjM JukIaM

aty `nHM ny `s e|k dI `pAsnA kItI jo `s tKt tyibrAjmAn sI= `nHM ny aAiKaA:

“aAmIn< hllUwAh⁄”5ifr tKt toN ix|k avAz aAxI= avAz ny aAiKaA:

“tU\ sAry loko jo sA.y prmyS¨r dI syvA krdy ho< `sdI `stit kro⁄ sAry loko< v|.y aty Coqy ijh/y prmyS¨r^ sitkArdy ho< `s dI `stit kro⁄”

6iFr mYN kuJ sui,aA ijsny bhut sAry lokM ij\nMrOlA pAeaA= eh h/HM dy pA,I vrgI aty SktISAlIgrj vrgI sI= lok aAK rhy sn:

“hllUwAh⁄ sA.A pRBU prmyS¨r SAsn krdA hY= `hhI srb SktI mAn hY=

7aA`< asIN aAn\d mA,IX aty KuS hoEX aty prmySr^ mihmA dyEX asIN e»J `s dI `stit krIX ijvyNlyly dA ivaAh aAeaA hY= aty lyly dI vhuqI ny aAp,yaAp ^ iS»gAiraA hY=

8lA/I ^ pA`, lE vDIaA ilnn dy k|p/y id|tygX sn= vDIaA ilnn dy k|p/A sAF aty cmkIlAsI=

vDIaA ilnn dy k|p/y toN BAv hY prmyS¨r dy piv|trlokM dIaM c\gIaM krnIaM=

9Fyr dUt ny mY^ aAiKaA< “ixh ilKo: `h lok ijh/ylyly dy ivaAh dI dAavt ty s|dy gxy hn< `h suBAgyhn⁄” Fyr dUt ny aAiKaA< “ixh prmyS¨r dy s|cy Sbdhn=”

10iFr mYN `pAsnA krn lE dUt dy crnM ty in`NigaA= pr dUt ny mY^ aAiKaA< “myrI `pAsnA nA kr⁄mYN tM t¨hA.y aty t¨hA.y BrAvM vMg hI ix|k syvk hMijnHM pAs iwsU dA s|c hY= ixs lxI `pAsnA prmyS¨rdI kro⁄ ik`Nik iwsU dA s|c ag\m vAk dA aAtmA hY=”

prkAS dI poTI 19:11-20:10 1304

ic|qy Go/y `%ty Go/ svAr11Fyr mYN svrg ^ KulHidaM dyiKaA= `%Ty myry sAmH,y

ix|k ic|qA Go/A sI= Go/ svAr vFAdAr aty s|cAsdA`NdA hY= `h aAp,y inr,y iv|c aty j\g krniv|c shI hY= 12`s dIaM a|KM a|g dy BMb/ hn=`sdy isr `%ty bhut sAry tAj hn= `sdy `|ty ix|knAm iliKaA hoixaA hY pr isrf `ho hI hY ijh/A ixknAm jA,dA hY= koxI hor ivaktI ixh nAm nhINjA,dA=

13`sny lhU iBijaA colA pAixaA hY= `sdA nAmprmyS¨r dA Sbd hY= 14svrg dIaM FOjM `sdAan¨sr, kr rhIaM sn= `h ic|qy Goi/aM ty svArsn= `h vDIaA ilnn dy k|pi/aA nAl s|jy hoX snjo sAF aty ic|qA sI= 15Go/ svAr dy m¨|K iv|coN ixkitKI tlvAr bAhr aA`NdI hY= `h ixs tlvAr dIvrtoN komM ^ hrA`Nn lE krygA= `h `nHM `|ty lohydI slAK nAl SAsn krygA= `h srb SktImAnprmyS¨r dy iBaAnk gu|sy dI GulA/I iv|c a»gUrM ^inco/ygA= 16`sdy coly `%ty aty `sdI l|t `|ty ixhnM iliKaA hoixaA sI:

rAijaM dA rAjA aty puBUaM dA pRBU

17Fyr mYN ix|k dUt ^ sUrj iv|c KloitaM dyiKaA=dUt ny aAkAS iv|c `%cy `%. rhy p»CIaM ^ cIk kyaAiKaA< “t¨sIN sAry ek|Qy hoky prmyS¨r dI mhAndAavt ty aAP= 18ix|kQy aA` tM jo t¨sIN rAijaMjrnYlM aty mShUr aAdmIaM dy SrIrM ^ KA sko=Goi/aM dy aty `nHM dy svArM dy SrIrM ^ aty aAzAd<gulAm< Coqy< v|.y< smUh lokM dy srIrM ^ KA, lxI aAjA`=”

19Fyr mYN jAnvr ^ aty DrtI dy rAijaM ^ dyiKaA=`nHM dIaM FOzA Go/ svAr aty `sdI fOj dy ivru|Dj\g l/n lxI ixkQIaM hoEaM= 20pr jAnvr f/ilaA igaA= aty JUQA nbI vI f/ ilaA igaA= ixhJUQA nbI `hI sI ijsny jAnvr lxI kirSmy idKAxysn= eh JUQA `nHM lokM ^ gumrAh krn lE kirSmykrdA sI ijnHM kol jAnvr dA inSAn sI aty `sdImUrt dI pUjA krdy sn= JUQy nbI aty ij`Ndy jAnvr^ g\Dk nAl l|gI hoxI a|g dI JIl iv|c su|q id|tAigaA= 21`nHM dIaM FOjM `s tlvAr duaArA mArIaMgEaM sn jo ik Go/ svAr dy mU»h iv|coN bAhr aA rhIsI= sAry p»CIaM ny SrIrM ^ `doN t|k KADA jdoN t|k`h r|j nA gX=

e|k hzAr vrHAiFr mYN svrg v|loN ix|k dUt ^ hyQM aA`NidaMdyiKaA= dUt kol TlhIn K|. dI cAbI sI=

dUt dy h|T iv|c ixk s\glI vI f/I hoxI sI= 2dUt nyyajgr< `s purA,y s|p ^ f/ ilaA= ajgr `hISYtAn hY jo ik StAn jAi,aM jMdA hY= dUt ny `s^e|k hzAr vrHy lxI s\glM nAl b\nH id|tA= 3dUt nyajgr ^ tlhI, K|. iv|c su|q id|tA aty `sdA mU»hb\d kr id|tA= dUt ny tlhI, K|. ^ ajgr smyt hItAlA lA id|tA= `s ny aijhA ixs lxI kItA tM joajgr agly e|k hzAr sAlM tAEN DrtI dy lokM ^gumrAh nA kr sky= e|k hzAr sAl bAd ajgr ^kuJ smyN lxI aAzAd krnA pY,A sI= 4Fyr mYN kuJ tKtdyKy ijnHM `%ty kuJ lok bYQy hoX sn= eh `h lok snijnHM ^ inr,A krn dI SktI pRdAn kItI gE sI=mYN `nHM lokM dIaM rUhM vI vyKIaM= ijnHM ny aAp,yisr JukAX sn ik`N ik `nHM ny msIh dy s|c iv|civSvAs kItA aty prmyS¨r dy s\dyS ^ vFAdAr sn=`nHM ny jAnvrM aty `s dIaM mUrtM dI pUjA nhINkItI= `nHM kol `nHM dy h|TM jM `nHM dy m|iTaM `%tyjAnvr dA inSAn nhIN sI= eh lok iFr toN ij`Ndy hogX aty `nHM e|k hzAr sAlM t|k msIh nAl SAsnkItA= 5dUsry imRt ivaktI `nM icr nhIN jIvy ijnMicr t|k e|k hzAr vrHA Ktm nhIN ho igaA= ehmiraM hoeaA dA pihlA punr `%TAn hY= 6D\n hn`h ijnHM dA es pihly punr `%TAn iv|c ih|sA hY=dUsrI mØt dA enHM lokM `%pr koE aiDkAr nhIN hY=`h lok prmyS¨r aty msIh lE vI jAjk ho,gy=`h`s dy s\g e|k hzAr sAl t|k hkUmt krngy=

SYtAn dI hAr7e|k hzAr sAlM dy a»t toN bAad< SYtAn ^ `s dI

kYd iv|coN mukt kItA jAvygA= 8StAn sArI dunIaAdIaM kOmM ^ gumrAh krn lE bAhr aAvygA gogaty mgog= StAn `nHM ^ j\g lE e|ksAT ektRkrygA=`%Ty e\ny lok ho,gy ik `h smu»dr k\>y dI rytvMg jAp,gy= 9SYtAn dI fOj ny DrtI toN pAr kUckItA aty prmyS¨r dy lokM dy aty prmyS¨r dy Sihrijs ^ `h ipaAr krdA hY duaAly gu|q b,A ilaA=pr akAS iv|coN a|g vrHI aty SYtAn dI fOj tbAh hogE= 10aty SYtAn ^ ijsny `nHM lokM ^ gumrAh kItA<jAnvrM ^ aty JUQy nbIaM smyt g\Dk dI bldI JIliv|c su|iqaA igaA= `%Ty< `nHM ^ idn rAt sdA atysdA lE kSq id|ty jA,gy=

20

1305 prkAS dI poTI 20:11-21:20

dunIaA dy lokM bAry inr,A hu\dA hY11Fyr mYN e|k v|.A sArA ic|qA tKt dyiKaA= mYN `s

^ vI dyiKaA ijh/A tKt ty bYQA sI= DrtI ty akAS`s kolo B|j gX aty alop ho gX= 12Fyr mYN `nHM lokM^ dyiKaA ijh/y mr cu|ky sn< dohM v|i.aM aty CoiqaM^ vI< tKt dy a|gy K/oitaM vyiKaA< aty jIvn dIpustk ^ KoilHaA igaA= `%Ty hor pustkM vI KulHIaMhoEaM sn= enHM murdA lokM bAry `nHM dy amlM ansArinr,A kItA igaA=eh g|lM pustkM iv|c iliKaMhoEaM hn= 13smu»dr ny `nHM jo `s a»dr sn murdAlokM ^ `s ^ sONp id|tA= mØt aty pAtAl ny vI `nHMmuridaM ^ sONp id|tA jo `nHM dy a»dr sn= hr ivaktIbAry `s dy amlM an¨sAr inr,A kItA igaA= 14mOtaty pAtAl a|g dI JIl iv|c su|q id|ty gX= eh a|gdI JIl dUsrI mØt hY= 15ijs ivaktI dA nM jIvndI pustk iv|c iliKaA hoeaA nhIN l|iBaA `h vIa|g dI JIl iv|c su|q id|tA igaA=

nvM wrUSlmFyr mYN e|k nvM svrg aty nvIN DrtI dyKI=pihlA svrg aty pihlI DrtI alop ho gX

sn= hu, `%Ty koE smu»dr nhIN sI= 2mYN svrg toNprmyS¨r v|loN inkl ky T|ly aA rhy piv|tr Sihr ^ vIdyiKaA= eh piv|tr Sihr nvM wrUSlm hY= es ^vr lE vhuqI dI trHM sjAeaA igaA sI= 3mYN tKtv|loN aA`NdI e|k `%cI avAz su,I= avAz ny aAiKaA<“hu, prmyS¨r dA Gr lokM dy nAl hY= `h `nHM dynAl hovygA= `h `s dy lok ho,gy=prmyS¨r Kud `nHMdy nAl rhygA aty `nHM dA prmyS¨r hovygA= 4prmyS¨r`nHM dIaM a|KM iv|clA hr a|TrU pU\J dyvygA=hu, kdIvI mOt< `dAsI< ro,A jM du|K drd nhIN hovygA=sArypurA,y rAh guzr gX hn=”

5ijh/A tKt `%ty bYQA sI `s ny aAiKaA< “dyKo⁄ mYNhr cIz nvIN b,A irhA⁄” Fyr `s ny aAiKaA< “es ^ilKo ik`N ik eh Sbd s|cy hn aty enHM `%pr BrosAkItA jA skdA hY=”

6ijh/A tKt `%ty bYQA sI `s ny mY aAiKaA< “ehKtm ho cu|ikaA hY= mYN hI alfA ty PmygA hM= mYN hImu|> aty a»t hM= mYN `nHM sAiraM ^ muFt hI jIvn dypA,I dy Jrny toN pA,I idaMgA ijh/y ipaAsy hn=7ijh/A vI ivaktI ij|t pRApt krdA hY `h es sBkuJ ^ pRApt krygA=aty mYN `s dA prmyS¨r hovMgAaty `h myrA pu|tr hovygA= 8pr `h lok ijh/y kAerhn< `h lok ijh/y aAsTA toN munkr hn< `h lok

21

ijh/y iBaAnk g|lM krdy hn< `h lok ijh/y ktlkrdy hn< `ho ik ijh/y ijnsI pAp krdy hn< `hlok ijh/y kAlA jAdU krdy hn< `h lok ijh/y mUrtI`pAsnA krdy hn< aty `h lok ijh/y JUQ boldy hn`nHM sAry lokM dI TM bdlI hoE g\Dk dI JIl iv|chovygI= ehI hY dUsrI mØt=”

9`nHM s|tM dUtM iv|coN e|k myry kol aAeaA= ijskol aAKrI s|t muSiklM nAl Bry s|t kqory sn= dUtny aAiKaA< “myry nAl aA mYN t¨hA^ lyly dI ptnI< lA/IidKAvMgA=” 10dUt mY^ aAtmA nAL cu|k ky e\k bhutv|.y ty `%cy phA/ `%ty lY igaA=dUt ny mY^ wrUSlmdA piv|tr Sihr idKAeaA= eh Sihr prmyS¨r v|loNsvrg toN bAhr aA irhA sI= 11eh Sihr prmyS¨rdI mihmA nAl cmk irhA sI= eh iksy bhut hI kImtIjvAhr vM{< e|k purKt p|Tr vM{U cmk irhA sI=eh blOr vrgA sAf sI= 12`s Sihr dy igrd bhut`%cI k\D sI ijs dy bArHM drvAzy sn= enHM drvAizaM`%pr bArHM dUt Kloty sn= drvAizaM `%ty esrAXldy hr v\S dy muKI dy nM ilKy hoX sn= 13it»n drvAzypUrb v|l sn< it»n bUhy `%tr v|l< it»n drvAzy d|K,v|l aty it»n drvAzy p|Cm v|l sn= 14Sihr dIaMk\DM bArHM nINh p|TrM `%ty `sArIaM gEaM sn= p|TrM`%ty lyly dy bArM rsUlM dy nAm ilKy hoX sn=

15ijh/A dUt myry nAl g|l kr irhA sI `s dy kole|k sony dA pYmAnA sI=dUt kol eh pYmAnA esdySihr< es dy drvAizaM aty es dI k\D ^ nAp,lE sI= 16Sihr dI `sArI vrgAkAr rUp iv|c hoEsI=es dI l\bAE cO/AE dy brAbr sI= dUt ny Sihr^ pYmAny nAL nAipaA= Sihr dI l\bAE bArHM hzArsqy.IaA* sI< cO/AE bArHM hzAr sqy.IaA sI aty`cAE bArHM hzAr sqy.IaA sI= 17dUt ny k\D ^ vInAipaA eh 144 h|T `%cI sI= dUt vI `hI nAp tolvrt irhA sI jo lok vrtdy hn= 18k\D jYspr dIb,I hoE sI= Sihr SuD SISy vrgy sony dA bi,aAhoeaA sI SISy vrgy SuD sony dA= 19Sihr dIaM k\DMdI nINh dy p|Tr kE trHM dy kImtI jvAhrM nAlsjAX hoX sn= pihlA nINh dA p|Tr bdAmI r\g dAsI= dUsrA nIlm dA< tIsrA duDIaA akIk dA< 20cOTAp»ny dA< p»jvM sulymAnI dA< CyvM lAl akIk dA< s|tvMzubrz|d dA< a|QvM bYrUz dA< nOvM sunihly dA< d|svM

sqy.IaA e|k sqy.IaM l|gB|g do sO gz dy aAs pAs dIdUrI sI= eh romIaM dy e|k mIl dA a|QvM ih|sA sI=

hry akIk dA< igaArvM zurkn dA< bArHvM kqhly

prkAS dI poTI 21:21-22:21 1306

dA= 21bArHM drvAzy bArHM motI sn= hr drvAzA e|kmotI toN bi,aA hoeaA sI= Sihr dI glI SuD sony dIb,I hoE sI= sonA blOr vrgA sAf sI=

22mYN Sihr iv|c koE m»dr nhIN dyiKaA= pRBU prmySrsrb-SktImAn aty lylA (iwsU) hI Sihr dy m»drhn= 23Sihr ^ sUrj jM c\n dI cmk dI lo/ nhINsI= prmyS¨r dI SAn hI Sihr ^ rOSnI pRdAn krdIhY= lylA (iwsU) Sihr dA dIpk hY= 24dunIaA dIaMkOmM lyly duaArA id|tI hoE rOSnI duaArA ifrn trngy=DrtI dy rAjy Sihr iv|c aAp,I mihmA lY ky aA`,gy=25Sihr dy drvAzy iksy vI idn b\d nhIN kIty jA,gyik`N ik `%Ty rAt hY hI nhIN= 26kOmM dI mhAntA atydOlt Sihr iv|c ilaMdI jAvygI= 27koE vI nApAkcIz kdy Sihr iv|c dAKl nhIN hovygI=koE vI ivaktIijh/A Srim»dgI BrIaM g|lM krdA hY jM JUQ boldAhY kdy Sihr iv|c dAKl nhIN hovygA=isrf `hI lokSihr iv|c dAKl ho,gy ijnHM dy nAm lyly dI jIvndI pustk iv|c ilKy hoX sn=

Fyr mY^ dUt ny jIvn dy jl dA diraAivKAeaA= ndI blOr vM{ cmk rhI sI=

eh ndI prmyS¨r dy aty lyly dy tKt toN vgdI sI=2eh Sihr dI glI dy ivckAr vgdI hY= ndI dydohM k\i>aA `%pr jIvn dA ru|K sI= jIvn dA ru|KsAl iv|c bArHM vArIN fl id\dA hY= eh hr mhIny flid\dA hY= ru|K dy p|itaM dI vrtopN sArIaM kOmM dy lokM^ c\gA krn lE kItI jMdI hY= 3prmyS¨r lE esSihr dy lokM ^ kos,A hor vDyry zrUrI nhIN hovygA=prmyS¨r aty lyly dA tKt Sihr iv|c hovygA= prmyS¨rdy syvk `s dI `pAsnA krngy=

4`h `s dA dIdAr krngy= prmyS¨r dA nAm `nHMdy m|iTaM ty iliKaA hovygA= 5`%Ty kdy vI Fyr rAtnhIN pvygI= lokM ^ iksy dIvy dI rOSnI jM sUrj dIrOSnI dI lo/ nhIN pvygI= pRBU prmyS¨r `nHM ^ rOSnIdyvygA= aty `h rAijaM vMg sdA rAj krngy=

6dUt ny mY aAiKaA< “eh Sbd s|cy hn aty ivSvAskrn wog hn= pRBU aAtimaM aty nbIaM dA prmyS¨rhY= prmyS¨r ny aAp,A dUt aAp,y lokM ^ `h GqnAvMdrsA`, lE ByijaA hY ijh/IaM CytI hI vAprnIaMcAhIdIaM hn=”

7“iDaAn nAL su,o mYN CytI hI aA irhA hM= ijh/AivaktI es pustk dy s\dyS dy bcnM dI pAl,AkrdA hY `h KuS hovygA=”

8mYN wUh\nA hM= mYN hI sI ijsny eh g|lM su,IaM tydyKIaM sn= eh g|lM sun, aty dyK, toN bAad< mYN

22

`s dUt dy cr,M `%ty SIS invAeaA ijs ny `sdI`pAsnA krA`, lE mY^ eh sB g|lM drsAEaM=9pr dUt ny mY^ aAiKaA< “myrI `pAsnA nA kro⁄ mYN vIt¨hA.y aty t¨hA.y nbIaM BrAvM vrgA hI hM= mYN vIhor sAiraM< vrgA e|k syvk hM ijh/y es iv|c ilKybcnM dA an¨sr, krdy hn= t¨hA^ prmyS¨r dI`pAsnA krnI cAhIdI hY=”

10ifr dUt ny mY^ ikhA< “es pustk dy ag\m vAkdy bcnM ^ gupt nA r|K= enHM g|lM dy vAprn dAsmM bhut ny/y hY= 11ijh/A ivaktI burA krdA hY<`s ^ burA krI jA, idP= ijh/A ivaktI g\dA hY<`s ^ hor vI g\dA hu\dA jA, idP= ijh/A ivaktI`hI krdA hY jo DrmI hY< `s ^ `hI krI jA, idPjo DrmI hY= ijh/A piv|tr hY `s ^ piv|tr bi,aArih, idP=” 12su,o⁄ mYN bhut CytI aA irhA hM= mYNaAp,y nAl enAm ilaAvMgA= mYN hryk ivaktI ^`s dy kIty dA fl dyvMgA= 13mYN alfA ty `mygA hM<pihlA ty aAKrI< aAid ty a»t=

14 “`h lok ijnHM ny aAp,y coly Doty hn< suBAgyho,gy= `nHM ^ jIvn dy ru|K dA fl KA, dA eKitaArhovygA= `h bUihaM rAhIN Sihr iv|c dAiKl ho,gy=15Sihr toN bAhr< `%Ty ku|ty hn< `h jo jAdU krdy hn<ijnsI pAp krdy hn< ijh/y ktl krdy hn< ijh/ymUrtIaM dI `pAsnA krdy hn aty `h ijh/y JUQ ^ipaAr krdy hn aty JUQ boldy hn=

16“mYN< iwsU ny klIiswA ^ eh g|lM d|s, lEaAp,y dUt ByjdA hM= mYN dA~d dy pirvAr dI `lAdhM= mYN svyr dA cmkdA istArA hM=” 17aAtmA atylA/I aAKdy hn< “aAP⁄” aty sRoitaM ^ aAK,A cAhIdA<“aAP⁄” jykr koE ipaAsA hY< `s ^ aA`, idP atyjykr `h cAhu\dA tM jIvn dA pA,I muFt e|k sugAtvjoN pI, id`=

18hu, mYN `nHM sB ^ ictAvnI id\dA hM ijh/y espustk dI ag\m vAk dy SbdM ^ su,dy hn= jykrkoE enHM SbdM iv|c kuJ jo/dA hY< prmyS¨r `s `%ty`h musIbtM ilaAvygA ijnHM bAry es pustk iv|ciliKaA hoeaA= 19aty jykr koE vI ag\m vAk dIes pusrk iv|coN SbdM ^ k|>dA hY< prmyS¨r jIvn dyru|K iv|coN `s dA ih|sA aty piv|tr Sihr iv|coN `s dITM lY lvygA= ijs bAry es pustk iv|c iliKaA hY=

20iwsU hI hY ijh/A aAKdA hY ik eh sArIaM g|lMs|c hn= hu, `h aAKdA hY< “tM< mYN CytI aA irhAhM=” aAmIn< aAP pRBU iwsU⁄

21pRBU iwsU dI imhr sBnM ty hovy=

License Agreement for Bible TextsWorld Bible Translation Center

Last Updated: September 21, 2006

Copyright © 2006 by World Bible Translation CenterAll rights reserved.

These Scriptures:

• Are copyrighted by World Bible Translation Center.• Are not public domain.• May not be altered or modified in any form.• May not be sold or offered for sale in any form.• May not be used for commercial purposes (including, but not limited to, use in advertising or Web banners used

for the purpose of selling online add space). • May be distributed without modification in electronic form for non-commercial use. However, they may not be

hosted on any kind of server (including a Web or ftp server) without written permission. A copy of this license (without modification) must also be included.

• May be quoted for any purpose, up to 1,000 verses, without written permission. However, the extent of quotation must not comprise a complete book nor should it amount to more than 50% of the work in which it is quoted. A copyright notice must appear on the title or copyright page using this pattern: “Taken from the HOLY BIBLE: EASY-TO-READ VERSION™ © 2006 by World Bible Translation Center, Inc. and used by permission.” If the text quoted is from one of WBTC’s non-English versions, the printed title of the actual text quoted will be substituted for “HOLY BIBLE: EASY-TO-READ VERSION™.” The copyright notice must appear in English or be translated into another language. When quotations from WBTC’s text are used in non-saleable media, such as church bulletins, orders of service, posters, transparencies or similar media, a complete copyright notice is not required, but the initials of the version (such as “ERV” for the Easy-to-Read Version™ in English) must appear at the end of each quotation.

Any use of these Scriptures other than those listed above is prohibited. For additional rights and permission for usage, such as the use of WBTC’s text on a Web site, or for clarification of any of the above, please contact World Bible Translation Center in writing or by email at [email protected].

World Bible Translation CenterP.O. Box 820648Fort Worth, Texas 76182, USATelephone: 1-817-595-1664Toll-Free in US: 1-888-54-BIBLEE-mail: [email protected]

WBTC’s web site – World Bible Translation Center’s web site: http://www.wbtc.org

Order online – To order a copy of our texts online, go to: http://www.wbtc.org

Current license agreement – This license is subject to change without notice. The current license can be found at:http://www.wbtc.org/downloads/biblelicense.htm

Trouble viewing this file – If the text in this document does not display correctly, use Adobe Acrobat Reader 5.0 or higher. Download Adobe Acrobat Reader from:http://www.adobe.com/products/acrobat/readstep2.html

Viewing Chinese or Korean PDFs – To view the Chinese or Korean PDFs, it may be necessary to download the Chinese Simplified or Korean font pack from Adobe. Download the font packs from:http://www.adobe.com/products/acrobat/acrrasianfontpack.html