KerstnachtdienstKerstnachtdienstKerstnachtdienstKerstnachtdienst

� Festival of Lessons and Carols � � koormuziek, samenzang en lezingen uit de Engelse traditie �

Oude of Sint Alexanderkerk Bennekom

Zaterdag 24 december 2016, 22.00 uur

Kleur: wit

2

Voorwoord Welkom bij deze bijzondere dienst van wijk 2 en 3 van de Hervormde gemeente te Bennekom. Deze kerstnachtdienst heeft de vorm van het 'Festival of Lessons and Carols' dat in de Anglicaanse Kerk bekend is geworden. Het eerste 'Festival' werd ontworpen door de bisschop van Truro in 1880, maar grote bekendheid heeft deze liturgie pas gekregen sinds de vieringen in de kapel van King 's College (Cambridge), vanaf 1918. Ook buiten Engeland is dit Festival bekend geworden, vooral dankzij de jaarlijkse uitzending door de BBC. De opzet van de viering is een serie lezingen uit de Bijbel en een gedicht ('lessons') die worden afgewisseld door koorzang en samenzang ('carols'). Aan het begin hoort u een prachtig nieuw motet van de Schot MacMillan met de profetische woorden van Jesaja over de messias: 'O Stralende Dageraad' - vandaar de voorkant van deze liturgie. U maakt ook kennis met 'Morning Star' van de Estlander Arvo Pärt en de Zweedse versie van 'Er is een roos ontloken' (met onder de klassieke zetting een eigentijds zoemkoor). Ook de rest van de koorstukken is afwisselend: oude en nieuwe Engelse muziek, een onbekende Bach (schoonvader van J.S.) en nog veel meer. De samenzang bestaat deels uit 'klassiekers' die ons direct in de kerstsfeer brengen, maar deels ook uit bekende melodieën met voor u wellicht onbekende teksten. De lijn van de lezingen is zoals u gewend bent: vanuit de beloften in het Oude Testament naar de vervulling in het Nieuwe Testament: de dageraad breekt aan! Zoals in de Engelse traditie gebruikelijk is, worden het intochts- en het uittochtslied ook daadwerkelijk bij binnenkomst en vertrek van het koor gezongen. We wensen u een inspirerende dienst toe. voorganger: ds. Wouter Smit ouderling van dienst: Riek van Haarlem-Smits 2e ouderling: Michiel van der Leeuw diaken van dienst: Dick Meijer kerkrentmeester: Rob van Haarlem lectoren: Mieke van Zoelen Caroline Hendriksen ds. Wouter Smit organist: Erik van der Heijden koorzang: Torenkamerkoor, o.l.v. Elly Meijer-Klein

3

� O Radiant Dawn James MacMillan (*1959)

motet voor koor a capella (2007) tekst: vertaling:

O Radiant Dawn, Splendour of eternal Light, Sun of Justice:

O Stralende Dageraad, Glans van eeuwig Licht, Zon van de Gerechtigheid:

come, shine on those who dwell in darkness and the shadow of death.

kom, beschijn hen die wonen in het duister en de schaduw van de dood.

Isaiah had prophesied: Jesaja profeteerde: "The people who walk in darkness have seen a great light;

"Het volk dat in duisternis ronddoolt ziet een groot licht;

upon those who dwelt in the land of gloom a light has shone."

over hen die wonen in het land van de somberheid straalt een licht."

Amen Amen.

� Uit het duister hier gekomen Henry Gauntlett (1805-1876) /

bew. vers 1-3 Arthur Mann (1850-1929) en vers 4 David Willcocks (1919-2015) intochtslied voor koor, samenzang en orgel

alleen koor:

Uit het duister hier gekomen mensen van de wereldnacht onbestemd verward in dromen niet vermoedend wie hen wacht, zoekend of een woord opgaat als een ster van dageraad.

allen: Nacht waarin zou zijn geboren die de naam heeft dat Gij redt, morgentaal in onze oren hemel op ons hoofd gezet, ogenwenkend woord van U nieuw getijde dat is nu. Gij die nieuw zijt alle dagen bron en hartslag van de tijd, kunt Gij één moment verdragen dat Gij niet mijn toekomst zijt? - die gezegd hebt 'Ik zal zijn' en 'de dood zal niet meer zijn'. Zeg ons dat Gij niet zult slapen Eerste Stem die nimmer zweeg. Zie de mens door U geschapen, waarom zijn wij woest en leeg, als de dood zo zwaar en dicht? Spreek ons open naar uw licht.

Welkom en gebed

4

Lezing: Jesaja 9: 1-5

� Morning Star Arvo Pärt (*1935)

voor koor a capella (2007) tekst: vertaling:

Christ is the morning star, Christus is de Morgenster, who when the night of this world is past die, wanneer de nacht van deze wereld

voorbij is gegaan, brings to his saints the promise of the light of life

de belofte van het levenslicht brengt aan zijn heiligen

and opens everlasting day. en de eeuwigdurende dag laat aanbreken.

Gedicht: Het licht is uitgezaaid (Sytze de Vries)

Samenzang: Van ver, van oudsher aangereikt

Van ver, van oudsher aangereikt,

een woord dat toch niet van ons wijkt,

nabij en nieuw ons aangedaan,

weer vlees geworden, opgestaan!

Dit woord komt tot ons op de wind. Het zoekt een huis, een wijs. Het vindt gehoor bij mensen, onderdak. Dit Woord, dat God van oudsher sprak. Dit woord blijft leven in een lied. Waar mensen zingen sterft het niet, als adem die de harten voedt, als lente die ons bloeien doet. Dit lied dat onze nacht verstoort wordt keer op keer als nieuw gehoord. Het breekt zich baan in morgenlicht, een nieuwe dag, een vergezicht. Van ver, van oudsher aangezegd, een naam, opnieuw op ons gelegd, een woord, dat onze monden vult, een lied, dat Gods gelaat onthult.

5

O woord, zolang ons toegedaan, zet ons opnieuw tot zingen aan: gezegend, hier en overal die is, die was, die komen zal!

Lezing: Jeremia 33: 10-11, 14-16

� Det är en ros utsprungen Michael Praetorius (1571-1621) /

bew. Jan Sandström (*1954) voor twee koren a capella (1609/1990

1)

tekst: vertaling:

Det är en ros utsprungen Er is een roos ontsproten av Jesse rot och stam. uit Jesses wortel en stam. Av fädren ren besjungen, Reeds bezongen door de vaderen, den står i tiden fram. is het een teken van de tijd. En blomma skär och blid, Een zuivere en zachte bloem, mitt i den kalla vinter, midden in de koude winter, i midnatts mörka tid. in het donkere middernachtelijke uur. .

Samenzang: O wijsheid, daal als vruchtbare taal

Ja kom, Gij wortel Isai, verlos ons van de tirannie, van alle goden dezer eeuw, o herder, sla de boze leeuw! O kom, ja, kom, Emmanuël! Verblijd uw volk, uw Israël! Ontsluit, Gij die de sleutel zijt, die opendoet en niemand sluit, het huis van dood en duisternis waarin uw volk gekluisterd is! O kom, ja, kom, Emmanuël! Verblijd uw volk, uw Israël! Daag op, o grote dageraad, licht aan, wij zijn ten einde raad, verjaag de nacht van onze nood en maak uw toekomst rozerood! O kom, ja, kom, Emmanuël! Verblijd uw volk, uw Israël!

Lezing: Lukas 1: 26-33

1 Koor 1 zingt de zetting van Praetorius (4-stemmig), koor 2 de toevoeging van Sandström (8-stemmig).

6

� Ave Maria Robert Parsons (ca. 1530-1572)

voor zesstemmig koor a capella (ca. 1550) tekst: vertaling:

Ave, Maria, gratia plena; Dominus tecum; Gegroet, Maria, vol van genade: de Heer is met u.

benedicta tu in mulieribus, Gezegend bent u onder de vrouwen et benedictus fructus ventris tui, Jesus. en gezegend is de vrucht van uw schoot:

Jezus.

Samenzang: De engel Gabriël komt aangesneld

Jouw moederschap, een zegen, weet dat wel, Jouw zoon, zo langverwacht, Emmanuel, en alle mensen danken jou de eeuwen door: hoogst uitverkoren vrouwe. Gloria. Verwonderd kijkt Maria, heft het hoofd, en zegt: voor mij is goed, wat God belooft. Mijn ziel zingt hoog de Heer en prijst zijn grote naam: hoogst uitverkoren vrouwe. Gloria. Emmanuel, de redder, bracht zij voort in Bethlehem, die kerstnacht naar Gods woord voor allen die geloven zal zij altijd zijn: hoogst uitverkoren vrouwe. Gloria.

Lezing: Lukas 1: 39-46a

7

� Magnificat Henry Purcell (1658-1695)

uit: Magnificat and Nunc dimittis in G Minor, Z231, voor koor a capella tekst: vertaling:

My soul doth magnify the Lord, and my spirit hath rejoiced in God my Saviour.

Mijn ziel maakt groot de Heer, en mijn geest heeft zich verblijd over God, mijn Heiland,

For he hath regarded the lowliness of his handmaiden.

omdat Hij heeft omgezien naar de lage staat van zijn dienares.

For behold, from henceforth all generations shall call me blessed.

Want zie, van nu aan zullen mij alle geslachten zalig prijzen, ,

For He that is mighty hath magnified me, and holy is his Name.

omdat Hij die machtig is, mij groot gemaakt heeft. En heilig is zijn naam,

And His mercy is on them that fear him throughout all generations.

en zijn barmhartigheid is voor wie Hem vrezen van generatie op generatie.

He hath shewed strength with His arm, He hath scattered the proud in the imagination of their hearts.

Hij heeft kracht getoond door zijn arm, Hij heeft hoogmoedigen verstrooid in de overlegging van hun harten;

He hath put down the mighty from their seat, and hath exalted the humble and meek.

Hij heeft de machtigen van hun troon gestoten en de nederigen en zachtmoedigen verhoogd,

He hath filled the hungry with good things, and the rich He hath sent empty away.

de hongerigen heeft Hij met goederen vervuld en de rijken heeft Hij leeg weggezonden.

He rememb'ring His mercy hath holpen his servant Israel. As he promised to our forefathers Abraham and his seed, for ever.

Hij dacht aan zijn genade en heeft zijn knecht Israel geholpen. Zoals Hij beloofd heeft aan onze voorvader Abraham en zijn nageslacht, voor altijd.

Glory be to the Father, and to the Son, and to the Holy Ghost;

Eer zij de Vader en de Zoon en de Heilige Geest.

As it was in the beginning, is now, and ever shall be, world without end. Amen.

Zoals het was in het begin, en nu, en altijd, en van eeuwigheid tot eeuwigheid. Amen.

Lezing: Lukas 2: 1-7

� Hoe leit dit kindeken Jetse Bremer (*1959)

uit: Twaalf Nederlandse Kerstliederen, voor koor a capella (1992)

Samenzang: De grote Jozefdromen (melodie: Er is een roos ontloken)

De grote Jozefdromen zijn aan een kind vervuld. De vrede is gekomen, God heeft zijn Naam onthuld. Hier is zijn eigen zoon, Hij zal bij herders wonen, een koning zonder troon. Hij is voorgoed gekomen, die mens genoemd naar God. Hij doet nog van zich horen en keert ons mensenlot. Hij is de eerste stem van alle slavenkoren, dat kind uit Bethlehem.

8

Hij roept door tijd en grenzen, tot hiertoe en vannacht, om nieuwe vredesmensen, een koninklijk geslacht; wij even arm en rijk? Waar dit niet blijft bij wensen, begint Gods koninkrijk.

� Psallite unigenito Michael Praetorius (1571-1621)

voor koor a capella (1609) tekst: vertaling:

Psallite Unigenito, Psalmzingt de Eniggeborene, Christo Dei Filio, Redemptori Domino, Christus de Zoon van God, Verlosser-Heer, puerulo, iacenti in praesepio. jongetje, liggend in de kribbe. Ein kleines Kindelein liegt in dem Krippelein; Een klein kindje ligt in het kribje; alle liebe Engelein dienen dem Kindelein, und singen ihm fein,

alle lieve engeltjes dienen het kindje en bezingen Hem zuiver.

Psallite... Psalmzingt...

Lezing: Lukas 2: 8-12

� Fürchtet euch nicht Johann M. Bach (1648-1694)

motet voor twee koren a capella tekst: vertaling:

Fürchtet euch nicht! Weest niet bevreesd! Siehe, ich verkündige euch große Freude, Zie, ik verkondig u grote blijdschap, die allem Volk widerfahren wird. die heel het volk ondervinden zal. Denn euch ist heute der Heiland geboren, Want u is heden de Heiland geboren, welcher ist Christus, der Herr, in der Stadt David.

die Christus is, de Heer, in de stad van David.

Samenzang: Midden in de winternacht

Midden in de winternacht ging de hemel open; die ons heil ter wereld bracht, antwoord op ons hopen. Elke vogel zingt zijn lied, herders, waarom zingt gij niet? Laat de citers slaan, blaas de fluiten aan, laat de bel, laat de trom, laat de beltrom horen: Christus is geboren. Zie, reeds staat de morgenster stralend in het duister, want de dag is niet meer ver, bode van de luister die ons weldra op zal gaan; herders blaas uw fluiten aan, laat de bel, bim-bam, laat de trom, rom-rom, kere om, kere om, laat de beltrom horen: Christus is geboren!

Lezing: Lukas 2: 13-16

9

� Eens waren herders op het veld William H. Monk (1823

v. 6 bew. David Willcocks (1919voor koor, samenzang en orgel (ca. 1870/ca. 1970)

Eens wa- ren her- ders op het veld, ’s nachts hielden

wacht, toen hun de engel van de Heer verscheen in lichte pracht. ‘Vrees niet’, sprak hij, omdat de angst hun hart bevangen had.‘Een vreugdeboodschap breng ik u voor ’t menselijk geslacht, In Bethlehem ontlook vannacht een loot aan Davids stam.En dit zal u het teken zijn dat hier uw Heiland kwam. En dit zal u een teken zijn: zie, alles wat u vindt zijn doeken en een krib als wieg. Daarin een Koningskind!' Zo sprak de engel en terstond verscheen een wolk van licht.Een stralend koor van eng’len zong dit hemelse bericht: Aan God de eer de hemel rond en vrede wereldwijd Zijn welbehagen in de mens nu en in eeuwigheid!

� The little road to Bethlehem Michael Head

voor koor a capella (1945) tekst: vertaling:

As I walked down the road at set of sun, Toen ik bij zonsondergang de weg afliep,the lambs were coming homewards, one by one.

kwamen de lammeren huiswaarts, één.

I heard a sheepbell softly calling them Ik hoorde een schaapsbel hen zachtjes roepen,

along the little road to Bethlehem. langs het weggetje naar Bethlehem. Beside an open door, as I drew nigh, Toen ik een open deur naderdeI heard sweet Mary sing a lullaby. hoorde ik lieve Maria een wiegelied zingen.She sang about the lambs at close of day Ze zong over de lammeren op het einde van

de dag and rocked her tiny King among the hay. en wiegde haar kleine Koning te midden v

het hooi. Across the air the silver sheepbell rang, Door de lucht klonk de zilveren schaapsbel"The lambs are coming home," sweet Mary sang,

"De lammeren komen thuis", zong lieve Maria,

"your Star of gold, your Star of gold is shining in the sky,

"jouw Ster van goud schijnt aan de hemel,

so sleep, my little King, go lullaby." dus slaap, mijn kleine Koning, slaap zacht."

William H. Monk (1823-1889) /

David Willcocks (1919-2015)

het veld, ’s nachts hielden zij de

van de Heer verscheen in lichte pracht.

‘Vrees niet’, sprak hij, omdat de angst hun hart bevangen had. vreugdeboodschap breng ik u voor ’t menselijk geslacht,

In Bethlehem ontlook vannacht een loot aan Davids stam.

Daarin een Koningskind!'

Zo sprak de engel en terstond verscheen een wolk van licht. Een stralend koor van eng’len zong dit hemelse bericht:

Michael Head (1900-1976)

Toen ik bij zonsondergang de weg afliep, kwamen de lammeren huiswaarts, één voor

Ik hoorde een schaapsbel hen zachtjes

langs het weggetje naar Bethlehem.

naderde, hoorde ik lieve Maria een wiegelied zingen. Ze zong over de lammeren op het einde van

en wiegde haar kleine Koning te midden van

Door de lucht klonk de zilveren schaapsbel; "De lammeren komen thuis", zong lieve

"jouw Ster van goud schijnt aan de hemel,

dus slaap, mijn kleine Koning, slaap zacht."

10

As I walked down the road at set of sun, Toen ik bij zonsondergang de weg afliep,the lambs were coming homewards, one by one.

kwamen de lammeren huiswaarts, één voor één.

I heard a sheepbell softly calling them Ik hoorde een schaapsbel hen zachtjes roepen,

along the little road to Bethlehem. langs het weggetje naar Bethlehem.

Gebed en zegen

� Ding dong! Merrily on High Philip W.J. Stopford (

voor koor en piano (2014) tekst: vertaling:

Ding, dong! Merrily on high, Bim, bam! Vrolijk in de hoge,in heav'n the bells are ringing. in de hemel, beieren de klokken.Ding, dong! Verily the sky Bim, bam! Waarlijk, de luchtis riv'n with angel singing. is opengescheurd met engelenGloria, hosanna in excelsis! Gloria, hosanna in de hoge! E'en so here below, below, Laat evenzo hier benedenlet steeple bells be swungen, torenklokken worden geluand "Io, io, io!" en "io, io, io!"

2

by priest and people sungen. door priester en volk worden geGloria, hosanna in excelsis! Gloria, hosanna in de hoge! Pray you, dutifully prime We verzoeken jullie om your matin chime, ye ringers; jullie klok voor het morgengebed

maken, gij klokkenluiders;may you beautifully rime dat jullie lied voor het avondgebedyour evetime song, ye singers. mooi moge rijmen, gij zangers.Gloria, hosanna in excelsis! Gloria, hosanna in de hoge!

� Een lied klinkt in de wereldnacht Arthur S. Sullivan (1842

uittochtslied voor koor, samenzang en orgel (1874)

2 "io" is latijn en waarschijnlijk een uitroep van vreugde.

Toen ik bij zonsondergang de weg afliep, kwamen de lammeren huiswaarts, één voor

Ik hoorde een schaapsbel hen zachtjes

langs het weggetje naar Bethlehem.

Philip W.J. Stopford (*1977)

Bim, bam! Vrolijk in de hoge, in de hemel, beieren de klokken. Bim, bam! Waarlijk, de lucht is opengescheurd met engelengezang. Gloria, hosanna in de hoge!

evenzo hier beneden worden geluid

worden gezongen. Gloria, hosanna in de hoge!

We verzoeken jullie om plichtsgetrouw het morgengebed gereed te

maken, gij klokkenluiders; het avondgebed gij zangers.

Gloria, hosanna in de hoge!

Arthur S. Sullivan (1842-1900)

11

De wolken breken, waar dit lied op vredesvleugels wiekt. De wijde wereld raakt vervuld van hemelse muziek. Zij wordt vanuit haar diepe nacht gewekt door deze klank, haar spraakverwarring overstemd door engelengezang. alleen koor:

De aarde, in zichzelf verdeeld, zucht in haar barensnood van eeuwenlange duisternis, van leven totterdood. De mensen, met elkaar in strijd, zijn nog verdoofd door angst. Zij zullen zwijgen, sterker klinkt dit engelengezang.

allen: De nieuwe tijd breekt weldra aan naar het profetenwoord. De nieuwe aarde van omhoog begroet haar Vredevorst. En wereldwijd klinkt dan het lied dat deze Koning dankt. Voorgoed zingt alle mensentong dit engelengezang.

De bloemen uit deze dienst gaan als groet van de gemeente naar dhr. T. de Rooy,Hofrustlaan 50. Na afloop is er bij de deur een collecte Diaconie: Kerk in Actie, kinderen in de knel

uit deze dienst gaan als groet van de gemeente naar dhr. T. de Rooy,

12

Onder de toren hoort u het koor o.a. zingen:

� Resonet in laudibus Jacob Handl (1550-1591)

Na deze bijzondere viering kunnen we elkaar op het voorplein van de kerk ontmoeten onder het genot van warme dranken en houtvuur (bij slecht weer is er geen houtvuur en kan de warme drank onder de toren genuttigd worden).

Op het Torenkamerkoor is nog plek voor meer tenoren. Interesse? Op woensdagavonden is er van 20 tot 22 uur repetitie in de Wageningse Grote Kerk. Zie: www.torenkamerkoor.net.