nummer 1 • januari 2013 • www.primaonderwij s.nl • verschij nt 6x per jaar •

Is Nederland klaar voor het Finse onderwij ssysteem?

Voor alle professionals in het onderwijsOnderwijsnl

& voorproefje op de NOT 2013 • techniek in de spotlights • laptop als hulpmiddel voor passend onderwij s • het onderwij s uit de kast • win een schoolmusical naar keuze

CPS Academie

Training De vijf rollen van de leraar

Bent u zich bewust van de relatie tussen uw gedrag en dat van uw leerlingen? Hun gedrag wordt namelijk mede door u bepaald en andersom.In deze training maakt u kennis met de vijf rollen van een effectieve leraar: - gastheer- presentator - didacticus - pedagoog - afsluiter. Elke rol hoort bij een bepaalde fase van de les en kent specifiek gedrag. Na de training heeft u zich het bij de rol horende gedrag eigen gemaakt en bent u in staat het gedrag van uw leerlingen positief te beïnvloeden.

Start op 20 maart 2013

3 dagen € 1.230,-

Conferenties en trainingen in 2013

Kijk voor een compleet overzicht van alle CPS conferenties en trainingen op www.cps.nl/academie

Training Waanzinnig leiderschap

In deze training oefent u houdingsaspecten en vaardigheden die medeverantwoorde-lijkheid versterken bij uw medewerkers. U leert technieken toe te passen die uw team stimuleren actief mee te denken en te doen in schoolontwikkeling. Door het betrekken, motiveren en duurzaam mobiliseren van medewerkers zorgt u voor duurzaam commitment en eigenaarschap bij alle betrokkenen.

Start op 22 februari 2013

2 dagen € 895,-

Training Differentiëren is te leren!

Differentiëren is de aangewezen route om het beste uit leerlingen te halen. Maar lesgeven vanuit individuele mogelijkheden en doelen is niet gemakkelijk, zo leert de praktijk. Als u de kunst eenmaal verstaat, draagt u bij aan een betere leeropbrengst en vergroot u de kansen van uw leerlingen.

Start op 16 januari 2013 (vol), 8 februari 2013 (vol), 3 april 2013 (vol) en 18 april 2013

3 dagdelen € 475,-

Conferentie Referentieniveaus en opbrengstgericht werken (basisonderwijs)

Verbeteren van het taal- en rekenonderwijs. Dat is de achterliggende gedachte van de wet ‘Referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen’. Scholen zijn verplicht de referentie niveaus als uitgangspunt te nemen voor beleid, lesaanbod en toetsing. Tegelijkertijd is onderwijsbeleid sterk gericht op het verhogen van de leeropbrengsten. Tijdens deze conferentie ontvangt u actuele informatie over opbrengstgerichtwerken en praktische handvatten om deze werkwijze te koppelen aan de referentieniveaus taal en rekenen. Daarbij gaan we uit van een schoolbrede aanpak: van schoolleider tot leerkracht en leerling.

7 maart 2013 € 350,-

Meike Berben

Martie Slooter

Léon Dingemans

Els Loman

Wegens succes

nieuwe datum

www.cps.nl/waanzinnigleiderschap

www.cps.nl/devijfrollen

www.cps.nl/differentieren

www.cps.nl/conferentierefpo

Met 180.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals.

PrimaOnderwijs is een uitgave van

Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een tweewekelijkse nieuwsbrief en www.primaonderwijs.nl

EDG MediaPostbus 402663504 AB Utrecht

UitgeverErik Trimp

Mediacoördinator Vanessa Pellevpelle@edg.nl

EindredactieManon van Wijnen

VormgevingEllen Lennartz

MedewerkersBrigitte Bloem, Chantal Buitink, Lineke Eerdmans, Saskia van Geijls-wijk, Inez van Goor, Mirjam Janssen, Marius Roos, Gerda van ’t Spijker

Verschijning en verspreidingPrimaOnderwijs verschijnt 6 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland.

Redactie 030-241 70 44redactie@primaonderwijs.nl

Sales Mark Hutzezon 030-2417025, mhutzezon@edg.nl

Klantenservice 030-241 70 30klantenservice@edg.nl

Copyright 2013Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

InhoudVoor alle professionals in het onderwijs

Onderwijsnl

Onderwijsnl

4 Wat is het geheim van het Finse onderwijssysteem?

10 Nieuws

14 Voorproefje op de NOT 2013 met:15 Techniek in de spotlights18 Laptop als hulpmiddel

voor passend onderwijs 20 Eén adres voor talent

30 ‘Gewoon’ naar school in het ziekenhuis36 AMN’s testinstrumentarium meer dan

alleen eindtoets38 Leesbegrip beter in beeld40 Zijn vernieuwingsscholen nog steeds

vernieuwend? 45 Win een complete musical voor je school46 Het onderwijs uit de kast51 Zo gebruik je Schooltv in de klas

15

40

30

Is Nederland klaar voor het Finse onderwij ssysteem?

4

Op YouTube geeft de documentaire The Finland Phenomenon een goed beeld van het Finse onderwij s.

UITGELICHT 5

hIs Nederland klaar voor het Finse onderwij ssysteem?

Het Finse onderwij s trekt al decennia veel belangstel-ling. Hordes onderzoekers, docenten en journalisten uit andere landen mogen achterin de klas zitten om te begrij pen waar de prachtige resultaten vandaan ko-men. Wat ze aantre� en is op het eerste gezicht weinig opzienbarend: kleine scholen met vrij kleine klassen, waar in een ontspannen sfeer wordt lesgegeven. De leerlingen gaan van hun zevende tot hun zestiende naar een basisschool, de peruskoulou. Daar zitten kinderen van alle niveaus door elkaar en werkt ieder in zij n eigen tempo. Ze krij gen weinig les: zo’n 750 uur per jaar. Maar de tij d die leerlingen op school door-brengen, besteden ze e� ectief; ze hebben nauwelij ks huiswerk. De gemiddelde leraar staat 600 uur per jaar voor de klas. De leerlingen worden weinig getest met gestandaardiseerde toetsen en minder onder druk gezet om te presteren. De docenten wij zen hen er vooral op dat ze er voor zichzelf zitten en niet voor iemand anders.En daar begint het cruciale verschil met veel andere landen. De meeste landen werken volgens een Angel-saksisch onderwij smodel, wat neerkomt op het con-stant toetsen en vergelij ken van testresultaten. Niet alleen de prestaties van leerlingen worden voortdu-rend gemeten, maar ook die van leraren en scholen. Dat lij kt heel wetenschappelij k, maar eigenlij k is het een vorm van georganiseerd wantrouwen. De Finnen moeten daar niets van hebben. Zoals de leraren de leerlingen vertrouwen, zo vertrouwen de Finse ouders de leraren en zo vertrouwt ook de overheid de school.

Geen land ter wereld heeft zulke

hoge scores als Finland. En dat al

jarenlang. Toch gaan de Finnen

pas op hun zevende naar school,

krijgen ze minder uren les en

geeft de overheid minder geld

aan onderwijs uit dan veel andere

Westerse landen. Wat is het geheim

van het Finse succes?

tekst mirjam janssen | beeld istockphoto

‘Geen ophokuren’‘Nederlandse scholieren geven aan dat docenten hen niet weten te inspireren en te motiveren’, zegt Lotte Savelberg, voorzitter van het Landelij k Actie Komitee Scholieren. ‘De Finnen hebben dat beter opgelost. Daar worden de beste en meest gemotiveerde studenten leraar. Ik denk dat ze hun enthousiasme beter op leerlingen weten over te bren-gen. Dat doen ze bovendien in minder tij d, want leerlingen gaan daar maar 700 uur per jaar naar school. Hier is dat 1040 uur in de onderbouw en 1000 uur in de bovenbouw. Ze hebben daar geen ophokuren, maar vullen de beperkte lessen nuttig in. We kunnen een voorbeeld nemen aan de onderwij stij d en de docentkwaliteit van de Finnen.’

foto

ar

jan

br

onk

hor

stLAKS: We kunnen een voorbeeld nemen aan de onderwijstijd en de docentkwaliteit van de Finnen

6

Er bestaat geen onderwij sinspectie: opbrengsten worden vooral gemeten door de leraren, scholen en lokale overheden zelf. Leerlingen krij gen rustig de tij d zich te ontwikkelen. De Finnen huldigen de opvatting dat mensen beter werken als ze worden vertrouwd.

KenniseconomieZe bedachten dit onderwij ssysteem nadat ze hun economische situatie grondig hadden geanalyseerd. Het land heeft geen natuurlij ke hulpbronnen of gro-te culturele verworvenheden waaraan het veel kan verdienen. Het besloot daarom vol in te zetten op de ontwikkeling van een kenniseconomie. Daarvoor is heel goed onderwij s nodig dat breed toegankelij k is en iedereen eenzelfde start biedt in het leven. Dat leidde tot een systeem van kleine scholen, verspreid over het hele land die onderwij s van een-zelfde, hoog niveau bieden. Ou-

ders hoeven geen schoolgeld te betalen, schoolboe-ken zij n gratis, net als schoolmaaltij den. De docenten zij n allemaal universitair geschoold en alleen de beste studenten mogen leraar worden. Ieder jaar melden zich duizenden belangstellenden aan, gemiddeld wordt maar tien procent toegelaten tot de lerarenop-leiding. Leraren hebben daardoor status, al verdienen ze zelfs iets minder dan in Nederland. De leraren in opleiding kunnen zich specialiseren als klassen-docent – een soort pedagogisch werker – of vak-docent. Tij dens hun opleiding observeren deze studenten veel lessen van docenten en praten ze over wat ze zien. Als ze eenmaal zelf voor de klas mo-gen staan, werken ze vanuit een strikt lesplan. Hun lessen worden geobserveerd door andere stagiaires en docenten die uitgebreid feedback geven.

AanzienOok als docenten eenmaal een aanstelling hebben, blijven collega’s achterin de klas aanschuiven om adviezen te geven. Het is in Finland heel gebruikelijk

om de les van een collega bij te wonen en achteraf te evalueren. Zo blijven docenten leren en ontwik-kelen teams gezamenlijke opvattingen over de beste manier van lesgeven. Goede lessen betekenen er overigens niet dat docenten de hele les aan het woord zijn: als het goed is, werken de leerlingen zeker de helft van de tijd voor zichzelf en worden ze begeleid door docenten. Na de peruskoulou kunnen de leerlingen kiezen voor een algemeen vormende

‘Verhoog het niveau van de lerarenopleiding’‘Het is een interessant model, maar je moet altijd uitkijken met internationale vergelij-kingen’, zegt Patrick Banis, voormalig vicevoorzitter van CNV Onderwij s. ‘De situatie is nergens hetzelfde. Elementen uit het Finse systeem zouden het Nederlandse onderwij s een boost kunnen geven. Het spreekt me aan dat ze topstu-denten willen in het onderwij s. Het zou goed zij n ook in ons land het niveau van de leraren-opleiding te verhogen. En we zouden zeker geen onbevoeg-den voor de klas moeten zetten.’Ook de nadruk die de Finnen

op vertrouwen leggen, vindt Banis waardevol. ‘Er is nu in Nederland heel weinig professionele ruimte. Alles moet worden verantwoord. Het ma-nagement moet leren loslaten. Bij andere hoog-opgeleiden zie je juist dat ze steeds meer eigen verantwoordelij kheid krij gen. Die houding zou in het onderwij s ook meer het geval moeten zij n.’ Banis is enthousiast over de specialisatie van Finse leerkrachten. ‘Hier moeten leerkrachten alles kunnen. Dat is vaak niet haalbaar. Je kunt ook zeggen: de een maakt extra werk van de rekenlessen en de ander organiseert de Sinter-klaasviering. Waarom zou iedereen een schaap met vij f poten moeten zij n?’ In het Finse onder-wij s wordt veel van ouders verwacht. ‘Ze zij n geen klanten van het onderwij s, maar partici-panten en worden geacht hun kinderen te helpen bij het leren. Het zou het onderwij s hier ten goe-de komen als iedereen ervan doordrongen zou raken dat kinderen ook buiten schooltij d leren.’

Patrick Banis: Elementen uit het

Finse systeem zouden het Nederlandse

onderwijs een boost kunnen geven

ders hoeven geen schoolgeld te betalen, schoolboe-

onderwijs een boost

hele land die onderwij s van een-zelfde, hoog niveau bieden. Ou-

Elementen uit het

ders hoeven geen schoolgeld te betalen, schoolboe- op vertrouwen leggen, vindt Banis waardevol.

‘Geef scholen meer zelfsturing’‘De Nederlandse mindset is tegengesteld aan die in Finland’, zegt Walter Dresscher, voorzitter van de AOb. ‘Als wij iets ongewenst vinden – bij voorbeeld pesten, roken of lage Citoscores – dan gaan we meer controle uitoefenen en meer toezicht organiseren. Het kan juist beter werken als je een probleem op een niet-directieve manier aanpakt en de beroepsgroep het zelf laat afhandelen. In Finland vertrouwen ze op de professionaliteit van de leraar, dat werkt motiverend. Leraren durven elkaar daar aan te spreken op de kwaliteit van hun lessen – die verantwoordelij kheid laten wij over aan de Onderwij sinspectie.Het systeem daar werkt zonder dat iedereen tot in de puntjes wordt gecontroleerd.’ Dresscher erkent wel dat het Finse systeem andere wortels heeft dan het Nederlandse. ‘In Finland heb je geen bij zonder onderwij s, alle scholen zij n openbaar. In Nederland hebben we vrij heid van onderwij s: iedereen mag een school oprichten en de overheid mag zich daar beperkt mee bemoeien. Daardoor heb je meer behoefte aan een kwaliteitssysteem en controle door een onderwij sinspectie.’

De regering zou scholen wat Dresscher betreft toch meer zelfsturing moeten geven. ‘Nu zie je vaak een soort gelatenheid als het over de kwaliteit van het onderwij s gaat. Daarover voeren de onderwij skundigen en de inspectie het hoogste woord, maar de leraren staan aan de zij lij n. Het zou beter zij n als zij daar zelf invloed op kunnen uitoefenen.’

vervolgopleiding of een beroepsopleiding. Ongeveer 45 procent van de leerlingen kiest voor een beroeps-opleiding, die vaak direct aansluit op een (techni-sche) functie. In Finland hebben ook dit soort beroe-pen aanzien. Leerlingen die liever met hun handen werken hebben daardoor niet het gevoel dat ze een negatieve keuze maken. En mochten ze na hun praktische opleiding toch liever verder studeren, dan kan dat alsnog.

Andere boegHet is dus niet verwonderlij k dat de onderwij skundige wereld inspiratie zoekt in Finland. Frank Cuppers, se-nior adviseur bij Onderwij s Maak Je Samen, is betrok-ken bij de Nederlandse bewerking van het boek Finnish Lessons van Pasi Sahlberg, een Finse onderwij sspeci-alist. Volgens Cuppers is Nederland klaar om lessen te trekken uit het Finse systeem: ‘De komende tien jaar gaat 35 à 40 procent van alle leraren en leidinggeven-den in het onderwij s met pensioen. Er komt een nieuwe onderwij sgeneratie aan. Nu kun je een aantal onder-wij szaken vernieuwen en veranderen. We hoeven het Finse systeem niet te kopiëren, maar we kunnen er wel veel van leren. Het Nederlandse onderwij s is beslist niet slecht: nergens zij n kinderen gelukkiger dan hier.

UITGELICHT 7

Onderwijs Maak Je Samen:Er komt een nieuwe onderwijsgeneratie aan

Meer informatie Finnish lessons van de Finse onderwij sdeskundige Pasi Sahlberg is vanaf half januari

te koop in een Nederlandse bewerking. Meer informatie over het

boek en over workshops die hij in Nederland gaat houden, is te vinden

via: www.fi nnishlessons.nl.

NIEUWSBEGRIP + LESBRIEF SAMSAM.NET VOOR WORSTELFILMPJES

Worstelen maakt je sterk!

GADGET TER INTRODUCTIE

DIT IS SAMSAM IN JANUARI!

MAGAZINES VOOR DE

HELE KLAS

NOG GEEN GRATIS ABONNEMENT VOOR AL UW LEERLINGEN? MAIL ONS! SAMSAM@NCDO.NL

SAMSAM.NET

adv-samsam-worstelen..indd 1 05-12-12 17:19

‘Samen een oplossing vinden’Ton Duif, voorzitter van AVS, vindt dat Nederland zich ten onrechte focust op het halen van hoge PISA-scores. ‘In Finland kij ken ze breder en richten ze zich op talentontwik-keling van alle leerlingen. Ze laten kinderen tot 16 jaar bij elkaar zit-ten. Hier beginnen we leerlingen aan het eind van groep 7 al te se-lecteren en zij n we steeds aan het testen. In Finland toetsen ze indi-viduele leerlingen alleen om na te gaan of ze iets beheersen. Ze zij n niet voortdurend aan het vergelij -ken. De ontwikkeling van kinderen wordt niet in cij fers uitgedrukt, maar beschreven en met de kin-deren besproken. Als het niet goed gaat, proberen leerkracht en leer-ling samen een oplossing te vinden. Ik ben twee keer in Finland geweest en wat me opviel tij dens de gesprekken met leerkrachten was hun profes-sionele houding. Ze zij n hoog opgeleid en hebben bewust voor het onderwij s gekozen. In Nederland is het vaker een negatieve beroepskeuze.’ Duif wil niet horen dat het Finse onderwij s aan het Nieuwe Leren doet denken. ‘Dat is maar een label. Het is hier alweer afgezworen. Waar het om gaat is dat het onderwij s zich aanpast aan de behoeften van de leerlingen en inspeelt op een veranderende sa-menleving. En daarin lopen de Finnen op ons voor.’

AVS: De leerkrachten hebben bewust voor het onderwijs gekozenhebben bewust voor

Het pedagogisch klimaat op de Nederlandse scholen is goed. Tegelij k is het zo dat leerlingen tegenwoordig andere leerbehoeftes hebben dan vroeger. Ze willen niet meer in rij tjes zitten en stampen. De Finnen laten zien hoe het anders kan.’ Jan Heij mans, voorzitter van het College van Bestuur van de Katholieke Pabo in Zwolle en bewerker van het boek van Sahlberg, vindt dat Pabostudenten ervan kunnen leren. ‘Het is goed om te zien hoe leraren in Finland samen elkaars lessen bespreken. Hier in Nederland heeft dat nog een hoog praatje-met-een-maatje-gehalte, daar is het geprofessionaliseerd. Het is ook goed om te zien dat het leraarschap daar in hoog aanzien staat. Nederlandse leraren zouden trotser op zichzelf mogen zij n. De overheid zou hen meer ruimte

moeten geven. Nu krij gen ze voortdurend nieuwe plan-nen op zich afgevuurd. Ze kunnen zelf geen richting geven aan het onderwij s en dat zou wel moeten.’Critici zeggen dat de Finnen het makkelij k hebben om-dat ze een vrij homogene cultuur hebben: het overgrote deel van de bevolking is van Finse origine. Die kritiek is niet helemaal terecht, vindt Cuppers: ‘Ook Finland heeft te maken met immigratie. De grote steden tellen veel allochtone leerlingen en die draaien met vrij wel dezelfde resultaten gewoon mee in dit systeem.’

Praat mee! Wat vind jij van het Finse onderwij s? Praat mee via Twitter #primaonderwij s of stuur een mail naar redactie@primaonderwij s.nl

UITGELICHT 9

10

s

NCDO • ISBN 978 90 74612 25 8

Scholen zij n sinds 2006 wettelij k verplicht om aan-dacht te besteden aan (wereld)burgerschap. Dat geldt voor basis- én middelbaar onderwij s. Maar hoe doe je dat? Dat is vaak lastig. Met als gevolg dat het ene kind wél weet wat wereldburgerschap betekent en de andere niet, zo concludeerde de Onderwij sraad

in 2012. Wereldbur-ger met Ketchup gaat leraren een steuntje in de rug geven. Het boek biedt een wereld aan invalshoeken voor lessen en materialen.

Daarmee kunnen leraren kinderen helpen opgroeien tot wereldburgers. Leraren met verschillende achter-gronden vertellen in het boek hoe zij aandacht beste-den aan wereldburgerschap. Ze geven zo een kij kje in hun eigen klas.

Opgroeien als wereldburgerWaarom is onderwij s over wereldburgerschap zo be-langrij k? Omdat globalisering de wereld waarin kinde-ren opgroeien steeds ingewikkelder maakt. Culturele, politieke en economische grenzen vervagen. En door migratie wordt de bevolking steeds gevarieerder. Kinde-ren die deze ontwikkelingen

NCDO ISBN 978 90 74612 25 8

niet leren te begrij pen, lopen het risico zich verloren en bedreigd te voelen. Met als gevolg dat zij zich vij andig opstellen tegen de veranderingen om hen heen, in plaats van de kansen te grij pen die globalisering hen biedt. WERELDBURGER MET KETCHUP

ren opgroeien steeds ingewikkelder maakt. Culturele,

van de lesgevenden in het basisonderwij s vindt wereldburgerschap een belangrij k onderwerp voor het Nederlands onderwij s.

80%

de andere niet, zo concludeerde de Onderwij sraad

van de docenten in het voortgezet onderwij s besteedt incidenteel aandacht aan wereldburgerschap.

58% Ruim een derde van de lesgevenden in het basis- en voortgezet onderwij s vindt dat wereldburgerschap een verplicht onder-deel zou moeten zij n van het curriculum.

van de docenten in het voortgezet onder-wij s noemt ‘tij dgebrek’ de belangrij kste reden om geen aandacht te besteden aan wereldburgerschap.

53%

(Bron cij fers: Hogeling, L. (2012) Leraren & Mondiaal Burgerschap)

€12,95

De juiste professionele houding tegenover kin-deren, maar ook tegen-over ouders, collega’s, en directie: het valt te leren. Wat doe je als leerlingen niet naar je luisteren, als een col-lega heel anders tegen de onderwij spraktij k aankij kt of als je denkt dat een les is mislukt? Hoe ga je om met pes-

ten, een boze ouder of een bezoek van de In-spectie van het Onderwij s? Als stagiaire of (beginnende) leerkracht in het basisonderwij s kun je met nogal wat vragen zitten. Geïnspi-reerd door het boek De gelukkige klas van Theo Thij ssen schreven Marja Veen en Renée Olman Opnieuw de gelukkige klas, waarin je ontdekt en ervaart hoe je elke dag respectvol met kinderen omgaat en met plezier met ze werkt, ook bij tegenslag of problemen. Het is een boek uit de onderwij spraktij k. Het is zeer leesbaar met veel herkenbare voorbeelden en bruikbare tips. De schrij vers hebben ieder meer dan vij fentwintig jaar onderwij servaring van onderbouw tot bovenbouw.www.opnieuwdegelukkigeklas.nlISBN 978 90 232 5077 7 • € 22,95

ten, een boze ouder of een bezoek van de In-

NIEUWS 11

WERELDBURGER MET KETCHUP

53%

Steeds meer leerkrachten kij ken via het digibord online naar program-ma’s en websites van NTR Schooltv, onderdeel van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO). Binnenkort verschij nt er op alle websites van de Publieke Omroep een opvallende balk met de tekst: Accepteert u cookies? Door de cookies te accepteren, zij n de websites en online programma’s van de Publieke Omroep altij d bereikbaar. Als gevolg van de nieuwe cookiewetgeving moet ook de NTR alle bezoekers vooraf om toestemming vragen. Cookies zij n belangrij k voor het functioneren van websites en het meten van bereik, waarover de NPO wettelij k moet rapporteren. Kij k voor meer informatie en voorwaarden op ntr.nl, klik daarna op: ‘algemene voorwaarden’.

Zeg ‘JA’ tegen cookies op websites NTR Schooltv

foto

lil

ian

van

ro

oij

RESPECT

Wetenschap in de WinterschoolOp woensdag 30 januari 2013

organiseren Wetenschapsknooppunt Radboud Universiteit Nij megen een Winterschool, een nascholingsdag

wetenschap en techniek en onderzoekend leren, voor leraren uit

het basisonderwij s en uit de onderbouw van het vo. Dit jaar is er

voor het eerst een aangepast programma voor vo-docenten. Meer informatie en aanmelden

via www.wkru.nl

j

Doe mee met je leerlingen aan de Lustrum Editie van Tube Your Future in het kader van profi elkeuze of loopbaanontwikkeling en win met je klas de 5e Gouden Walvis Award. Tube Your Future is een wedstrij d voor leerlingen van 3, 4 en 5 havo/vwo. Het is er op gericht leerlingen een eigen beeld te laten creëren van het beroepenveld van bètawetenschap  & technologie. De leerlingen interviewen een professional met die achtergrond en monteren dit tot een fi lmpje. De makers van de beste fi lmpjes van school komen naar NEMO voor het

feestelij ke Award Gala. Bekij k het fi lmpje over Tube Your Future op de website en ben in twee minuten precies op de hoogte hoe je het project voor je leerlingen kunt inzetten. Het project is gratis en je kunt het uit-voeren wanneer het je school uitkomt, als de fi lmpjes maar voor eind april bij NEMO zij n. Tube Your Future is ontwikkeld en wordt uitgevoerd

door Science Center NEMO met ondersteuning van Platform Beta Techniek, Jet-Net en TechniekTalent.nu. www.tubeyourfuture.nl/pagina/docenten

Tube Your Future

wedstrij d!

Dit jaar bestaat het programma Het Klokhuis 25 jaar. Het jubileum gaat op 8 januari van start met twee weken thema-uitzendingen over het verle-den en de toekomst onder de titel: Jouw Klokhuis. Jouw Tij d. Het Klokhuis blikt terug met de mooi-ste fragmenten van de afgelopen 25 jaar en met futurologen en tij dcapsules in Het Klokhuis Tij dlab wordt vooruitgekeken naar de toekomst. Tij dens de 25 jaar Het Klokhuis Live Show op zaterdag 12 januari wordt het startschot gegeven voor Het Klokhuis Tij dcapsuleproject. Voor dat project wor-den kinderen van 14 tot en met 18 januari opgeroe-pen hun eigen tij dcapsule te maken en in te sturen naar Het Klokhuis. Kinderen versieren doosjes met daarin toekomstvoorspellingen en spullen of ideeën die ze voor de toekomst willen bewaren. De capsules worden tentoongesteld in Het Klokhuis Tij dlab en 10 jaar in het archief van Beeld en Geluid bewaard. Doe ook mee met je klas! Kij k op www.ntr.nl/hetklokhuis

Ben jij een onderwij s pionier?

Juist leraren hebben goede ideeën om hun school te verbeteren. Het project Onderwij s Pioniers ondersteunt leraren dan ook om innovatieve ideeën over hoe het onderwij s beter kan verder te ontwikkelen én op school te realiseren. Een nieuwe ronde Onderwij s Pioniers gaat nu van start. Twintig leraren(teams) in het voortgezet onderwij s (vo) en middelbaar beroeps-onderwij s (mbo) krij gen de ruimte en gelegenheid om hun eigen werkomgeving te vernieuwen. Leraren krij -gen hiervoor een budget en ondersteuning in de vorm van Pioniersdagen, een helpdesk, een netwerk van Pioniers en kans op de Onderwij s Pioniers Trofee. Een versterking voor de school! Tot 31 maart 2013 kunnen leraren(teams) hun idee op eenvoudige wij ze inzenden via www.onderwij spioniers.nl. Eind april is duidelij k welke nieuwe Onderwij s Pioniers aan de slag kunnen gaan.

MAAK EEN TIJ DCAPSULE MET JE KLAS!

12

mMet de strengere exameneisen is het meer dan ooit van belang dat leerlingen zich tij dig voorbereiden op de school- en eindexamens. Maar de meeste leerlin-gen raken pas écht gemotiveerd vlak voor de exa-mens. Daarom is het van belang om gedurende het schooljaar voldoende gevarieerd oefenmateriaal te

De Koninklij ke Vereniging voor Lichame-lij ke Opvoeding (KVLO) organiseert, in samenwerking met het NOC*NSF, om de twee jaar de verkiezingen voor de Sportiefste basisschool van Nederland. Op 15 mei 2013 worden de volgende verkiezin-gen gehouden op de Academie voor Lichamelij ke Opvoeding in Amsterdam. De winnende school ontvangt een waardecheque van €5000,-!Alle scholen voor het primair onder-wij s in Nederland kunnen deelnemen door hun concreet uitgevoerde plannen met betrek-king tot bewegen en sport in te dienen. Scholen die genomineerd zij n, worden uitgenodigd om met een groep van circa 25 leerlingen naar de lan-delij ke fi naledag in Amsterdam te komen. Daar worden de schoolleiding, de vakleerkracht en een leerling door een deskundige jury bevraagd. De leerlingen krij gen die dag een zeer aantrekkelij k sportprogramma aangeboden. En de scholen ge-

Wie wordt de sportiefste basisschool van Nederland?

ven op hun beurt een originele sportieve podiumpresentatie.

Doe mee! Iedere school kan zich ‘individueel’ aanmelden. Een aantal gemeenten orga-niseert jaarlij ks een verkie-zing van de sportiefste basis-school van die gemeente. Voor

deze gemeentelij ke winnaars zij n een aantal plaatsen gere-

serveerd. De overige plaatsen zij n voor ‘individueel’ aangemelde scho-

len. De nominatiecommissie bepaalt welke van de winnende scholen naar de fi naledag in Amsterdam mogen komen. Doe mee en stuur het aanmeldingsformulier (te downloaden op www.kvloschoolsport.nl) voor 15 maart 2013 in. Aan deelname zij n geen kosten verbonden. Naast de eretitel zij n er aantrekkelij ke prij zen te ver-dienen. De eerste prij s is een waardecheque van €5000,-. De andere genomineerde scholen ont-vangen een waardecheque van €1000,-.

Oefenbank Examentraining bieden van het juiste niveau. ThiemeMeulenho� , uit-gever van de Examenbundels, biedt daarom Oefen-bank Examentraining, waarmee de docent zelf een training op maat kan maken.Die kan bestaan uit oefenvragen, oriëntatietoetsen en examens. De docent kan per leerling een keuze ma-ken in niveau, lengte en onderwerpen van de opgaven en zo een gevarieerde examentraining samenstellen om leerlingen te motiveren om te blij ven oefenen. Oefenbank Examentraining bestaat uit een school-licentie per vak (aangeboden per niveau en per school-locatie) voor vmbo-gt, havo en vwo. Collega-docenten in hetzelfde vak, op dezelfde school, kunnen gebruik-maken van deze schoollicentie.Met de Examenbundels en Samengevat kunnen leerlingen zich ook thuis goed voorbereiden op het examen. Juist door zowel in de klas als thuis te oefe-nen met gevarieerd examenoefenmateriaal, raken zij meer en meer vertrouwd met de examenopgaven en worden zij maximaal voorbereid op het examen.Meer informatie: www.thiememeulenho� .nl

NIEUWS 13

14

Als professional in het onderwijs mag je de

Nationale Onderwijs-tentoonstelling 2013 niet

missen! Multimediale ontwikkelingen,

veiligheid, nieuwe relevante software,

‘groen’ onderwijs en hoe om te gaan

met multitaskende leerlingen en infobesitas…

De NOT kent de trends en na één bezoek ben je

weer helemaal bij.

Het thema van dit jaar is ambities realiseren. Nieuw op de NOT is de Innovatieroute. Er zijn

drie verschillende routes, een po-, een vo- en een mbo-route

waar exposanten hun innovaties presenteren. Zo ben je als

professional snel op de hoogte van de laatste ontwikkelingen

op je vakgebied. Enkele andere nieuwe onderdelen zijn

Open Podium bouw, facilitair en inrichting, de groene route,

de Opleiding- en trainingsroute, de onderwijs op maat route en het

Young Professional Programma.

Meer informatie is te vinden op www.not-online.nl.

Alvast een route uitstippelen? Dat kan met de NOT 2013

BeursApp, te downloaden via www.not-online.nl.

‘AM

BIT

IEs

rEA

lIs

ErEN

’ OP

DE

NO

T 20

13

t

15

Als de gootsteen lekt bel je een loodgieter,

als de stroom uitvalt een elektricien en met

een lekke band loop je naar de fi etsenma-

ker. Het lijkt heel vanzelfsprekend, maar of

dat zo blijft is maar de vraag. Als de huidige

trends doorzetten, zijn dit binnenkort uitge-

storven beroepen. Wat wordt er gedaan om

techniek te promoten en hoe gaat het on-

derwijs hierop inspelen?

tekst albert lubberink | beeld robert aarts

Technisch werk is er genoeg, maar bij na niemand kiest ervoor. Hoe komt het dat er zo weinig belangstelling is voor technische beroepen? Wordt techniek wel gepromoot? Hoe speelt het on-derwij s hier op in? Deze en andere actuele onderwerpen komen aan de orde tij dens de NOT Academie, sinds vorig jaar onder-deel van de NOT. De Nationale Onderwij stentoonstelling is van 22 tot en met 26 januari 2013 te bezoeken in de Jaarbeurs in Utrecht. PrimaOnderwij s neemt vast een voorproefje.

Trends‘Technische beroepen hebben een slecht imago’, vertelt Sake Wagenaar, onderzoeker bij technisch kenniscentrum Kenteq. Kenteq volgt ontwikkelingen op de arbeidsmarkt op de voet om de aansluiting tussen bedrij f en beginnend vakman zo goed mo-gelij k te maken. ‘Technische beroepen hebben de naam dat ze fysiek zwaar zij n en lage salarissen kennen.’ Wagenaar kaart daarmee direct een van de kernproblemen van het imago van technische beroepsopleidingen aan. ‘Dit beeld is echter allang achterhaald. Maar werken met de handen staat nu eenmaal la-ger aangeschreven dan werken met het hoofd, dus het imago is hardnekkig. Het gevolg is dat schoolafdelingen voor technische opleidingen steeds kleiner worden en gaan sluiten. Daardoor wordt de reisafstand tot de afdelingen die nog wel open zij n groter en daalt de animo. Er is een neerwaartse spiraal inge-

Techniek

NOT Academiein de spotlights op de

15

16

zet. Dat betreuren we en via TechniekTalent werken we eraan die spiraal te stoppen.’ (TechniekTalent is exposant op de NOT 2013, red.) Ook ziet Wagenaar dat de belangstelling in stedelij ke gebieden lager is dan op het platteland. ‘In steden zie je een sterkere groei van scholieren die voor mavo en havo kiezen en uitein-delij k in een niet-technisch beroep terechtkomen. De precieze oorzaak van dit verschil is niet bekend.’

Alle sectorenDe overheid heeft in april 2012 een Masterplan gelan-ceerd dat de keuze voor technische beroepen moet stimuleren. Dat is hard nodig. De cij fers zij n indruk-wekkend en beangstigend tegelij k. Tussen nu en 2016 ontstaat een tekort van ongeveer 170.000 technici. De belangrij kste oorzaken: een groot aantal vakmensen gaat met pensioen en er zij n te weinig jongeren die een technisch beroep kiezen.In alle sectoren ziet men een toenemend tekort aan afgestudeerden met een bèta-opleiding. Hun aantal moet de komende jaren fors omhoog, staat in het plan. Gebeurt dat niet, dan dreigt er een schrij nend tekort aan goedopgeleide technici. Om alle technische vaca-tures te kunnen invullen, moeten 26 van de 100 stu-denten kiezen voor techniek. Op dit moment zij n dat er 16 van de 100.

Trots op techniek‘De techniek is een kansrij ke sector met veel baan-zekerheid’, bevestigt Jos Kleiboer, voorzitter van TechniekTalent. ‘Juist door de crisis zouden meer mensen voor techniek moeten kiezen. Maar niet al-leen die baanzekerheid mag een drij fveer zij n. Ons hele leven is ingericht rondom techniek. We gebruiken dage-lij ks allerlei techniek en we willen graag dat die werkt. Daar zij n mensen voor nodig en dat bese� en we te wei-nig. Het nut van een technisch beroep is groot, terwij l de techniek juist vaak onzichtbaar is.’ Over het imago-probleem zegt Kleiboer: ‘We doen te snel minderwaar-dig over technische beroepen. We moeten weer trots

worden op techniek. Je kunt zeggen dat je een hangar veegt, maar je kunt ook zeggen dat je meehelpt mensen op de maan te zetten, door de hangar goed schoon te houden. We willen graag een duurzame samenleving en verantwoord ondernemen, sla er maar een willekeurig politiek partij programma op na. Iedereen is voor. Maar die duurzame samenleving kan alleen worden gerea-liseerd als er voldoende technici zij n. Duurzaamheid leunt zwaar op techniek.’

Doorlopende leerlijnIn de kabinetsreactie op het eerder genoemde Masterplan staat: ‘Het is een goede zaak dat bedrij ven al in het primair onderwij s betrokken zij n bij scholen, om zo bij te dragen aan de vorming van de technische belangstelling van jongeren. Dat werkt later drempel-verlagend.’In het basisonderwij s is inderdaad veel aandacht voor techniek. Er gaan enorme bedragen naar allerlei prachtige projecten waar leerlingen vol enthousiasme aan meedoen. Toch ebt de belangstelling in het voort-gezet onderwij s snel weg. Hoe komt dat? Volgens Jos Kleiboer heeft dat te maken met het ad hoc-karakter van die projecten. ‘Het zij n extraatjes, een soort school-reisjes. Ze tellen niet mee voor de CITO-toets of een schoolkeuze. Een doorlopende leerlij n zou mooi zij n.’

Femme TechVrouwen vormen een bij zondere groep. Zij zij n in tech-nische beroepen ondervertegenwoordigd. Dat kan an-ders. Femme Tech, onderdeel van TechniekTalent, zet zich daar voor in. Jos Kleiboer: ‘Generaliserend kun je zeggen dat vrouwen juist heel geschikt zij n voor techni-sche beroepen. Ze zij n preciezer, hebben meer geduld en zij n zeer gemotiveerd kwaliteit te leveren. Traditio-neel kiezen vrouwen voor verzorgende beroepen of een functie met veel menscontacten. Ook in verzorgende beroepen gaat techniek een steeds grotere rol spelen. Denk, andersom, aan servicemonteurs die óók over goede sociale vaardigheden moeten beschikken.’

bron: de arbeidsmarkt naar opleiding en beroep (roal, 2011)

1717

i

18

Een laptop als hulpmiddel voor passend onderwij s

Hoe Adam zij n draai vond in de klas

Meer weten over de mogelij kheden van ict voor passend onderwij s? Bezoek de Kennisnet-stand op de NOT of kij k op kennisnet.nl/passendonderwij s

i

Ik stel u voor aan Adam, bijna 10 jaar.

Hij zit in groep 6 op basisschool de

Kameleon in Maarssen. Adam is een

leuk joch: aardig, vrolijk, enthousiast,

behulpzaam en levendig. Héél leven-

dig. Het gaat inmiddels erg goed met

Adam, ook op school, maar dat heeft

heel wat voeten in aarde gehad.

In de dagelij kse gang van zaken binnen school bleek het soms moeilij k om te gaan met zij n enorme leven-digheid. Er waren dagen dat Adam meer op of onder zij n tafeltje zat dan eraan. Zij n impulsiviteit zorgde bij na dagelij ks voor confl icten met klasgenootjes. Op-drachten van de juf vond hij heus wel interessant, maar hij was zó snel afgeleid dat het voor hem moeilij k was om tot zij n werk te komen, behalve als de juf naast hem kwam zitten. Dat deed ze ook vaak, maar de an-dere 21 kinderen in de klas hadden ook haar aandacht nodig. Opdrachten waarbij een uitgebreid geschreven antwoord gevraagd werd, waren voor Adam al hele-maal een crime: het lukte hem niet om tegelij kertij d te letten op de inhoud van zij n antwoord en op netjes schrij ven van de letters en ook nog op een redelij k vlot tempo. Hij vond dat frustrerend en werd er extra on-rustig van. Op gegeven moment rees de vraag of de school wel voldoende kon bieden voor Adam. Het was een pittige opgave zo, vooral voor hemzelf, maar ook voor de juf en zij n klasgenootjes.

StructuurIn groep 2 – de diagnose ADHD was inmiddels gesteld – is er een ambulant begeleidster bij betrokken. Haar werd gevraagd mee te denken hoe Adam kon worden ondersteund en hoe de leerkracht kon worden ontlast.Allerlei maatregelen werden ingevoerd: veel struc-tuur in de schooldag, met een duidelij ke dagindeling, het vooraf bespreken van de nieuwe leerstof, het be-perken van zij n taken en een rustige eigen (werk)plek in de klas. Daarnaast kreeg Adam medicatie om de top van zij n hyperactiviteit af te halen. Het bleek niet genoeg, Adam had iets nodig om hem extra structuur te geven op moeilij ke momenten.

LaptopHier bracht ict uitkomst: Adam kreeg een eigen laptop in de klas – gefi nancierd uit de ‘rugzak’. Er kwamen hel-dere afspraken. Adam hoefde stelopdrachten niet meer

met de hand te schrij ven, maar mocht ze in Word op zij n laptop tikken en eventueel printen. Na de klassikale instructie ging hij achter zij n laptop zelf aan de slag met het oefenprogramma dat de juf voor hem klaar had ge-zet. Ze hielp eerst de rest van de klas op gang en kwam daarna Adam de instructie geven die hij nodig had.Dit bleek een gouden greep. Adam vond het erg pret-tig zich in alle rust achter zij n laptop terug te kunnen trekken om zij n taken te doen. Dit bood hem structuur. Hij kon zich op opdrachten via het scherm veel beter focussen, zeker als hij ook zij n koptelefoon opzette. Zo kwam hij met zij n werk makkelij ker op gang en was niet meer zo snel afgeleid. Hij vond het echt fantas-tisch om zij n sommetjes en zij n spellingsoefeningen op de computer te maken. Het feit dat hij niet het over-zicht hoefde houden over een werkboek en een schrift en zich niet druk hoefde te maken over de vorm van de letters, bracht hem rust. De stress ging ervan af en het kwam zij n zelfvertrouwen ten goede. In tij den dat het in de klas wat rommeliger was dan anders, tegen Sinterklaas of Kerst of aan het eind van het schooljaar, kon Adam achter zij n laptop even uit de drukte zij n. Dan zette de leerkracht ook ontspan-ningstaken op de laptop in Adams dagprogramma, educatieve spelletjes bij voorbeeld. De leerkracht kon zo meer aandacht aan de andere kinderen besteden. De computer hield Adam al bij zij n taak, dat hoefde de juf niet meer steeds te doen. Ze kon haar momenten om hem te begeleiden nu beter zelf kiezen, ongeveer elk kwartier in plaats van elke drie minuten. In groep 5 en in het begin van groep 6 maakte de laptop consequent deel uit van Adams dag-programma in de klas.

OntwikkelingInmiddels heeft Adam door de intensieve begeleiding een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Het gaat nu zó goed met hem, dat hij de afzondering achter zij n laptop niet steeds meer nodig heeft. Een groot deel van de tij d kan hij nu in zij n groepje met andere kin-deren zitten werken. De juf geeft hem extra aandacht in dat groepje. Voor stelopdrachten kruipt hij nog wel achter zij n eigen laptop. En soms mag hij als beloning een computerspelletje doen.Dit artikel is begin december 2012 geschreven. Adam en zij n juf hadden hun handen – en hun hoofd – te vol aan de Sinterklaasdrukte om een journalist te woord te kunnen staan. Dit portret is daarom geschetst door Madelène Elmes, ambulant begeleidster van de Fritz Redlschool. Zij werkte met Adams leerkrachten, de intern begeleider van de Kameleon en zij n ouders sa-men aan deze oplossing die echt passend was voor Adams onderwij sbehoeften.

Meer weten over de mogelij kheden van ict voor passend onderwij s? Bezoek de Kennisnet-stand op de NOT of kij k op kennisnet.nl/passendonderwij s

1919

tekst carla desain | beeld hes van huizen

20

dDe Onderwij sraad constateerde vorig jaar dat Neder-land relatief weinig excellent presterende leerlingen heeft. Dat geeft te denken, want talent is er natuurlij k wel. Om en nabij 2,5 procent van alle leerlingen heeft een IQ boven de 130 en nog veel meer leerlingen heb-ben de potentie om in een of meer vakgebieden uit te blinken. Nora Steenbergen schat dat dit laatste een op de tien leerlingen per vakgebied betreft. Nog groter dan het verlies voor de samenleving is het verlies voor de leerlingen persoonlij k. Voor (hoog)begaafde leer-lingen is leren vaak niet meer dan ‘laten zien wat je al kunt’. Ze missen de uitdaging en de aansluiting met hun medeleerlingen. Een aanzienlij k aantal gaat on-derpresteren. ‘Toch hebben ook deze leerlingen recht op passend onderwij s’, zegt Steenbergen. ‘Steeds meer scholen zien dat in en werken aan een passend aanbod. Als dat lukt, geeft het veel voldoening. Het raakt je als je leerlingen die het helemaal niet meer zagen zitten, weer ziet opbloeien.’

Zelfgekozen verbredingstrajectOp het Stedelij k Gymnasium Nij megen zij n (hoog)be-gaafde leerlingen al veel langer in beeld als een groep die aandacht behoeft. Hier werken groepen eerste-klassers aan een zelfgekozen verbredingsproject. Ze kiezen een onderwerp, maken een onderzoeksopzet en werken die gedurende een of meer schooljaren uit, waarbij ze ondertussen veel leren over studievaar-digheden. Minimaal twee uur per week besteden ze aan hun project. Dat gebeurt onder schooltij d, tij dens lesuren van vakken waarvan ze wel een uurtje kun-

Informatiepunt Onderwijs en Talentontwikkeling

De aandacht voor (hoog)begaafdheid en excellentie in Nederland is de

afgelopen jaren in een stroomversnelling gekomen. Vooroordelen over

begaafdheid als ´luxeprobleem´ zijn verdrongen door het inzicht dat het

voor iedereen een gemis is als talenten onbenut blijven. ‘In onze kennis-

economie hebben we al het talent hard nodig’, zegt Nora Steenbergen

(SLO). ‘Maar uit diverse onderzoeken blijkt dat we het potentieel lang niet

altijd benutten.’

tekst suzanne visser | beeld jan schartman, istockphoto

nen missen. De praktij k wij st uit dat de leerlingen verantwoord met deze vrij heid omgaan. Het pro-ject is een van de manie-ren waarop het Stedelij k Gymnasium Nij megen wil voorkomen dat hoogbe-gaafde leerlingen later in hun schoolloopbaan gaan onderpresteren of vast-lopen. ‘Tij dig signaleren is de sleutel’, zegt Anne-Marie Boers-Müller (SLO), tot voor kort verbonden aan de Nij meegse school. ‘Dat begint met deskundigheids-bevordering van docenten. Maar dan nog blij ft het lastig: vakdocenten zien de leerlin-gen een paar uur per week, daarmee pik je de leerlingen met wie het mis kan gaan er niet op tij d uit.’ Daarom worden alle eersteklassers van het Stedelij k Gymnasium Nij megen tij dens de eerste proefwerkweek in oktober gescreend op intel-ligentie, motivatie en welbevinden. Als de uitkomsten daar aanleiding toe geven, worden ze uitgenodigd mee te doen aan het verbredingsprogramma of aan een programma voor onderpresteerders. In totaal doet 10 tot 15 procent van de leerlingen aan het verbredings-project mee.

SLO brengt talent samen!

Om en nabij 2,5 procent van

alle leerlingen heeft een IQ

boven de 130

Om en nabij 2,5 procent van

Nora Steenbergen (l) en Anne-Marie Boers-Müller (r)

Informatiepunt Onderwijs en Talentontwikkeling

SLO brengt talent samen!

Nora Steenbergen (l) en Anne-Marie Boers-Müller (r)

Het informatiepunt is vertegenwoordigd op de NOT bij stand A042.

2121

22

Het Stedelij k Gymnasium Nij megen heeft de afge-lopen jaren in rap tempo gezelschap gekregen van andere scholen die beleid voor talentontwikkeling zij n gaan maken. Onder het laatste kabinet-Balkenende werd besloten hiervoor drie jaar lang geld te geven aan 350 basisscholen, verdeeld over 28 projecten. Ook het kabinet-Rutte zette met de actieplannen Basis voor Presteren en Beter Presteren in op excellentie.

In het basisonderwij s zij n bovenschoolse plusklassen inmiddels geen uitzondering meer. Steeds meer basis-scholen bieden (hoog)begaafde leerlingen ook in de ge-wone lessen meer uitdaging. En in het hele land zij n Leo-nardoscholen als paddenstoelen uit de grond geschoten. Ook in het voortgezet onderwij s bieden veel scholen tegenwoordig iets extra’s: van verbredingsproject tot technasium, van vwo-extra tot tweetalig onderwij s, met hier en daar aparte stromen voor hoogbegaafde leerlin-gen. ‘We zij n de pioniersfase nog niet helemaal ontste-gen’, oordeelt Steenbergen desondanks. ‘Begaafdheid en excellentie zitten bij voorbeeld nog niet standaard in het programma van de lerarenopleidingen. Wel kunnen do-centen inmiddels terecht bij diverse meerjarige opleidin-gen voor de begeleiding van (hoog)begaafde leerlingen. Verder zij n er bloeiende netwerken van begaafdheids-coördinatoren waarin veel kennis en ervaring wordt gedeeld.’ In totaal hebben de netwerken al vij fhonderd leden, al zitten die voornamelij k in het basisonderwij s.

Eén adres voor talentOm de groeiende hoeveelheid informatie, materiaal en deskundigheid te stroomlij nen, is bij SLO sinds 1 januari het Informatiepunt Onderwij s & Talentontwik-keling gevestigd. Het is de voortzetting van de aparte informatiepunten voor het primair- en voortgezet onderwij s die respectievelij k bij SLO en CPS waren ondergebracht. Nora Steenbergen (primair onderwij s) en Anne-Marie Boers-Müller (voortgezet onderwij s) van SLO zij n de projectleiders. Het informatiepunt werkt onder meer samen met School aan Zet, een drie-jarig programma dat de brug slaat tussen beleid van OCW en de praktij k op school. School aan Zet helpt scholen om vanuit hun eigen ambities te werken aan betere onderwij sopbrengsten. (Hoog)begaafdheid en excellentie is een van de thema’s. De taak van het in-formatiepunt is om doelen, inhouden en schoolbeleid op het gebied van (hoog)begaafdheid te verzamelen, valideren en verspreiden. Daarnaast maken de mede-werkers informatie toegankelij k voor verschillende

doelgroepen en slaan ze waar mogelij k bruggen tussen partij en. Dit najaar heeft het informatiepunt bij scholen gepeild waar ze de meeste behoefte aan hebben. Die uitkomsten bepalen mede het uiteindelij ke activitei-tenaanbod. Tegelij kertij d geeft dit onderzoek een goed beeld van de stand van zaken op de scholen wat betreft talentontwikkeling en excelleren. De gegevens worden momenteel uitgewerkt; deelnemende scholen ontvan-gen binnenkort een verslag. Ook is het rapport dan te downloaden bij het informatiepunt.

Voor iedereenEen verschil met vroeger is dat iedereen bij het nieuwe informatiepunt terecht kan: niet alleen leraren, schoolbestuurders en ontwikkelaars, maar ook leerlin-gen en ouders. Afhankelij k van hun informatiebehoefte kunnen zij bellen naar de helpdesk, zich abonneren op digitale nieuwsbrieven, de grote, interactieve website bezoeken of bij eenkomsten en conferenties bij wonen. Daaronder valt ook de landelij ke, internatio-nale conferentie over (hoog)begaafdheid. Verder blij ven de landelij ke en regionale netwerkdagen voor begaafd-heidscoördinatoren bestaan, en worden deze uitge-

Wat maakt jou als leerkrachthoogbegaafd proof?

breid van het basis- naar het voortgezet onderwij s. Het kloppend hart van het informatiepunt bevindt zich op internet. Www.infohoogbegaafd.nl (vanaf de NOT te be-naderen via de nieuwe naam www.talentstimuleren.nl) is een internetportaal met verschillende ingangen: op thema, op doelgroep, op deskundigheid, op school, en-zovoort. Er is informatie te vinden over hoogbegaafd-heid en excellentie, maar ook over de digitale leerom-geving Acadin en over leermiddelen (gelinkt aan het Leermiddelenplein, waar ervaringsinformatie te vinden is). Belangstellenden kunnen hun interesses aanvinken en worden dan in digitale nieuwsbrieven op de hoogte gehouden van voor hen relevante berichten. Scho-len kunnen voorbeeldmateriaal downloaden, evenals kant-en-klare tools en instrumenten die handig zij n bij de dagelij kse begeleiding van (hoog)begaafde leerlin-gen. Boers-Müller: ‘Op de site staat bij voorbeeld een vragenlij stje rond de meervoudige intelligenties van Gardner. Dat kan zinvol zij n voor een mentor die even met een vastgelopen leerling in gesprek is. Maar ook het logboek dat de leerlingen van het Stedelij k Gym-nasium Nij megen bij hun verbredingsproject gebrui-ken, is er te vinden. Evenals een artikel van Jan van Os

van het Stedelij k Gymnasium Schiedam over de vraag: wat maakt jou als leerkracht hb-proof? Heel praktisch dus. Geen enkele school zal instrumenten van een andere school zomaar overnemen, maar je kunt er wel je voordeel mee doen. Het scheelt als je niet zelf het wiel hoeft uit te vinden.’

Informatie plaatsenVoor onderwij sprofessionals biedt de site nog iets extra’s: zij kunnen een uitgebreid profi el aanmaken waarmee zij op een besloten gedeelte kunnen inlog-gen. Bezoekers met een uitgebreid profi el kunnen zelf informatie over hun school plaatsen, zelfgemaakt materiaal delen en soortgelij k materiaal van andere scholen downloaden. Om de kwaliteit te waarborgen, wordt deze informatie eerst wel door het informatie-punt gescreend. Op het besloten deel van de site hebben ook diverse werkgroepen een eigen ontmoetingsplaats. Het gaat om netwerken van begaafdheidscoördinato-ren, schoolbegeleidingsdiensten, ouderbelangenver-enigingen, particuliere praktij ken en psychodiagnostici. Zij kunnen onderling vrij informatie en materialen uitwisselen.

2323

Gratis toegang? Schrijf u nu in op: www.eromes.nl

9 redenen om Eromes te bezoeken op de NOT 2013!

NieuwNieuwNieuw

Stand D068 in hal 7.

■ 200 m2 inrichtingsinspiratie

■ Producent, inrichter en meedenker

■ Workshop “inrichten met kleur”

■ Workshop “zit je wel goed?”

■ Rondom het Studieplein

■ Leerlingstoel op F6 gelijke hoogte

■ In hoogte verstelbare docententafel

■ De schone kantine

■ Een gastvrije ontvangst

Ontdek techniekVan 4 t/m 15 februari is er weer volop aandacht voor techniek. Dit gebeurt onder de noemer Xperiment 2013. schooltv.nl/xperiment

Schooltv brengt de wereld in de klasOf het nu gaat om Nieuws uit de Natuur of actu­aliteiten uit de wereld om ons heen, Schooltv laat zien wat er gebeurt. Dat gaat steeds vaker online via schooltv.nl/schooltvgemist

De wereld van wetenschap en techniek blijft fascinerend. Daarom besteedt Schooltv van 4 t/m 15 februari weer ruimschoots aandacht aan techniek. Dit gebeurt onder de noemer Xperiment

2013. De week erna, in de voorjaarsvakantie, organiseren weten­schaps musea en science centra activiteiten die naadloos aansluiten bij Koekeloere, Huisje Boompje Beestje, Nieuws uit de Natuur en het Schooltv-weekjournaal. Kijk ook op: schooltv.nl/xperiment

Vanaf 9 januari elke woensdag om 9.00 uur. Kijk ook op: schooltv.nl/koekeloere

Koekeloere

Vanaf 9 januari elke woensdag om 9.15 uur. Kijk ook op: schooltv.nl/hbb

Huisje Boompje Beestje

Nieuws uit de Natuur

Van 22 t/m 26 januari 2013 kunt u weer een bezoek brengen aan de Nationale Onderwijs Tentoonstelling in Utrecht. Ontdek het veelzijdige aanbod van NTR Schooltv op standnummer 11.E016.

Vanaf 11 januari elke vrijdag om 10.30 uur. Alle uitzendingen zijn live te zien op internet: schooltv.nl/nieuwsuitdenatuur

Naast de verkeersclips kun je alle 3.500 clips uit de Schooltv-beeldbank op je mobiel of tablet bekijken m.schooltvbeeldbank.nl

Vanaf 11 januari elke vrijdag om 11.00 uur. Alle uitzendingen zijn live te zien op internet: schooltv.nl/schooltvweekjournaal

Gloednieuwe verkeersclips

Verkeersquiz ook online spelenGa naar: schooltvbeeldbank.nl en klik daarna op de tab ‘Plus’. Een leuke en leerzame test voor het verkeersexamen.

m

VERRIJKING 29

KINDERKRANT

“Mensen mopperen heel vaak op onze regering, maar het is onmogelijk om met ruim zestien miljoen tege-lijk een land te besturen. Daarom kiezen we mensen die dat namens ons mogen doen. En als die het niet goed doen, kunnen we ze na een paar jaar wegsturen. Dat is democratie en ik vind dat de beste manier om

een land te besturen. Maar dan moeten mensen wel goed opletten wie ze kiezen. Daarom wilde ik het boek Groep acht aan de macht schrijven: om te laten zien hoe onze democratie werkt en dat het belangrijk is om je best ervoor te doen.”

GROEP ACHT AAN DE MACHT

GROEP ACHT AAN DE MACHT

BOEKWEETJES OPDRACHTEN PUZZELS

Beleef politiek met de hele klas!ProDemos heeft een nieuwe Kinderkrant ontwikkeld die aansluit op het boek

Groep acht aan de macht van Jacques Vriens. In dit boek laat

Meester Mario zijn groep acht een eigen klassenregering vormen.

beeld: annet schaap

Met behulp van de Kinderkrant kan in de

les op een leuke manier de politiek behandeld worden. Jacques

Vriens wist in zij n boek al op heldere ma-nier ‘democratie’ begrij pbaar te maken voor kinderen. In de Kinderkrant wordt hier nog dieper op ingegaan waardoor de hele klas er bij betrokken wordt. De Kinderkrant

Groep acht aan de macht telt acht pagina’s met onder meer aandacht voor; Hoe richt je

een partij op? Hoe werkt de échte Tweede Kamer? Wat doet de regering? Wat is pers-

vrij heid? Wat zij n belastingen?

Jacques Vriens over zij n boek: ‘Het is onmogelij k om met ruim zestien miljoen tegelij k een land te bestu-ren. Daarom kiezen we mensen die dat namens ons mogen doen. En als die het niet goed doen, kunnen we ze na een paar jaar wegsturen. Dat is democratie en ik vind dat de beste manier om een land te bestu-ren. Maar dan moeten mensen wel goed opletten wie ze kiezen. Daarom wilde ik het boek Groep acht aan de macht schrij ven: om te laten zien hoe onze democratie werkt en dat het belangrij k is om je best ervoor te doen.’

www.primaonderwij s.nl/prodemos

“Mensen mopperen heel vaak op onze regering, maar het is onmogelijk om met ruim zestien miljoen tege-lijk een land te besturen. Daarom kiezen we mensen die dat namens ons mogen doen. En als die het niet goed doen, kunnen we ze na een paar jaar wegsturen. Dat is democratie en ik vind dat de beste manier om

een land te besturen. Maar dan moeten mensen wel goed opletten wie ze kiezen. Daarom wilde ik het boek Groep acht aan de macht schrijven: om te laten zien hoe onze democratie werkt en dat het belangrijk is om

hoe onze democratie werkt en dat het belangrijk is om je best ervoor te doen.”je best ervoor te doen.”

De Kinderkrant

Groep acht aan de

macht is te bestellen als

pakket van 35 exemplaren

(inclusief docenten-

handleiding).

Een pakket kost

€43,-.

30

In het ziekenhuis naar school

Ik vind het heel goed dat je hier naar school kunt, anders is de kans groot dat je blijft zitten kunt, anders is de kans dat je hier naar school

d

INSPIREREND 31

In het ziekenhuis naar school

Het Utrechtse Wilhelmina Kinder-

ziekenhuis heeft zijn eigen school

voor kinderen die lang in het

ziekenhuis liggen. Alles is erop

gericht om de ontwikkeling van de

kinderen in het ziekenhuis zo gewoon

mogelijk door te laten gaan.

Onderwijs neemt dan ook een

belangrijke plaats in in het dag-

programma van de kinderen.

Maar het gaat er wel anders aan

toe dan op hun eigen school.

tekst leo vleeshouwers | beeld de kinderen op deze foto’s

zij n niet de kinderen genoemd in het verhaal.

De school in het Wilhelmina Kinderziekenhuis – in de wandelgangen meestal de WKZ–school genoemd – is kleiner dan de kleinste dorpsschool. In drie leslokalen zitten basisschool en middelbare school bij elkaar. En in het midden van elke klas staan slechts een paar tafels. Bezoekers zij n vaak verrast dat in de WKZ–school tien leerkrachten werken. Dat lij kt veel voor zo’n kleine school. Maar als de schooldag ‘s morgens begint, zoeken slechts een paar leerkrachten de klaslokalen op. De rest zwermt uit over het ziekenhuis. Omdat de meeste kinderen niet van hun kamer af mogen, krij -gen ze les aan bed. Dat gebeurt bij voorbeeld wanneer ze erg weinig weerstand hebben tegen infecties. In dat geval komt de docent van de WKZ–school langs met een schort, mondkapje en handschoenen. Elk kind krij gt één uur school per dag. Dat lij kt wei-nig, maar de lessen zij n altij d individueel of in kleine groepjes. Het voordeel van deze kleinschalige aanpak is dat de docenten persoonlij ke aandacht aan de leer-lingen kunnen besteden. Daardoor kun je in één lesuur veel doen. De dertienjarige Yasmina beaamt dat. Ze lag een maand in het ziekenhuis, maar is toch over-gegaan: ‘Ik vind het heel goed dat je hier naar school kunt, want anders is de kans groot dat je blij ft zitten.’

NazorgDe eigen school van de kinderen bepaalt waar ze in het ziekenhuis aan werken. De docent van de WKZ–school neemt altij d contact op met de leerkracht of de mentor van de leerling. Ze spreken af hoe de onder-

32

wij stij d in het ziekenhuis besteed wordt. Een hande-lingsplan is hiervoor een te groot woord: vaak voldoet het om af te spreken dat de leerling zij n klas probeert bij te houden in de belangrij kste vakken. Als de leerling weer naar zij n eigen school teruggaat, levert de WKZ–school nazorg. ‘We hebben vanzelf-sprekend veel ervaring met ernstig zieke kinderen in het onderwij s’, vertelt directeur Berry Dekkers. ‘Ter-wij l een gewone school bij voorbeeld eens in de dertig of veertig jaar een leerling met leukemie heeft, heeft de WKZ–school die elke dag. Ook nadat de kinderen uit het ziekenhuis zij n, vragen ze vaak nog extra aan-dacht. Daarover informeren we hun school uitgebreid.’

Scholen blijven verantwoordelijkScholen blij ven verantwoordelij k voor het onderwij s, ook als een leerling vanwege ziekte een lange tij d af-wezig is. Dat is vastgelegd in de wet. Vaak is dat las-tig voor de school. Het ministerie van Onderwij s biedt daarom een paar handreikingen. Zo bekostigt het mi-nisterie onderwij svoorzieningen in alle universitaire ziekenhuizen. De WKZ–school is dan ook niet enig in zij n soort, in elk universitair medisch centrum kunnen kinderen naar school.

Volgens de letter van de wet is de WKZ–school geen school. De leerlingen blij ven ingeschreven op hun eigen school. Alleen draagt die school het lesgeven tij delij k over aan de leerkracht in het ziekenhuis. In o� ciële stukken heet de WKZ–school ‘Educatieve Voorziening’ en de docent ‘consulent’. Maar omdat niemand deze benamingen kent, worden ze tegenover ouders en kinderen nooit gebruikt.

Zelfvertrouwen De eerste reactie van vrij wel iedereen is: moet je zieke kinderen niet met rust laten totdat ze beter zij n? Als kinderen met griep onder de wol liggen, is dat beslist waar. Maar voor veel kinderen in het ziekenhuis is het anders. De meeste leerlingen van de WKZ–school hebben een chronische ziekte. Dat betekent dat artsen veel doen om de negatieve gevolgen te onderdrukken of te verlichten, maar de ziekte niet kunnen genezen. De kinderen moeten de ziekte daarom een plaats ge-ven in hun leven. Ook in hun schoolcarrière. En die gaat gewoon door in het ziekenhuis. Er zij n meer goede redenen om chronisch zieke kin-deren les te geven. Kinderen kunnen door hun ziekte zelfvertrouwen en veiligheid kwij traken. School kan ze daar iets van teruggeven. Berry Dekkers: ‘In het ziekenhuis is de hele dag door ieders aandacht gericht

op wat er niet goed met je gaat. En er gebeuren nare en angstige dingen die je niet kunt tegenhouden. In het uur school kun je laten zien wat je wél nog presteren kunt. Én het is een uurtje waarin er geen dokter langs-komt en je ongestoord aan het werk kunt zij n met vertrouwde spullen en vertrouwde bezigheden.’

Geen klasgenotenOp één vlak kan de WKZ–school de eigen school van de kinderen onmogelij k evenaren: er zij n geen klasge-noten. Yasmina is blij met de WKZ–school, maar vindt het jammer dat ze haar vriendinnen niet ziet: ‘Ik mis het geklets tussen de lessen en de leuke dingen die we doen.’ Annechien Kuis, docente van de WKZ–school, herkent dat. Als ze het lesrooster opmaakt, vormt ze daarom bij voorkeur kleine groepjes: ‘Individueel zij n ze rustig, timide soms. Maar zet een paar kinderen bij elkaar en je ziet gelukkig meteen weer dat het jonge honden zij n.’

In het uur school kun je laten zien wat je nog wél kunt

ONDERWIJ S AAN ZIEKE LEERLINGEN • De Wet Onderwij s Ondersteuning Zieke Leerlingen regelt de verant-woordelij kheid van scholen voor het onderwij s aan hun zieke leerlingen en de ondersteuning daarbij door de Consulenten Onderwij sonder-steuning Zieke Leerlingen. • De consulenten werken bij de Educatieve Voorzieningen in de Universitair Medische Centra en bij de Onderwij sadviesbureaus. • De onderwij sondersteuning kan variëren van het organiseren van vervangende lessen als de leerling thuis of in het ziekenhuis is tot het begeleiden van scholen en leer-lingen bij het vormgeven van een aangepast lesprogramma op school. • Consulenten geven ook informatie en advies over de gevolgen van ziek zij n voor het onderwij s.

www.ziezon.nl

Flexibiliteit is een belangrijke eigenschap van de docent in het ziekenhuis. Niemand kijkt ervan op als een mid-delbare schooldocent tafels oefent met een jongen uit groep 4. Er zijn leerkrachten voor het primair onderwijs en leerkrachten voor het voortgezet onderwijs, maar iedereen springt bij waar het nodig is. Je moet kun-nen schakelen van groep 1 naar groep 8, van brugklas vmbo naar examenklas vwo. Ook emotioneel moet de leerkracht snel kunnen schakelen. In het ziekenhuis is er geen kind zonder zorgen of verdriet en de leerkracht wordt daar regelmatig deelgenoot van. Annechien Kuis: ‘Dat raakt je soms echt. Maar je volgende leerling mag daar geen last van hebben. Ook die heeft recht op je volledige aandacht. Daarom moet je tussen twee les-sen weleens een knop omzetten.’En af en toe is de docent ineens vertrouwenspersoon. Omdat er geen nadruk op ligt, blijkt school voor som-mige kinderen de ideale omgeving om aan te kaarten wat hun dwarszit. Kuis: ‘De geschiedenisboeken lagen

net open en toen kreeg ik de vraag: Ben jij bang voor de dood? Hij kwam van een jongen uit de brugklas die een stamceltransplantatie onderging, een behandeling die veel risico met zich meebrengt. We hebben in de les samen een brief geschreven aan zijn stamceldonor. Ik kreeg laatst trouwens een dolenthousiaste e-mail van deze leerling: hij was geslaagd voor zijn eindexamen.’

Afscheid nemenIedere dag worden er kinderen in het ziekenhuis op-genomen en gaan anderen weer met ontslag. Waar-schijnlijk zijn er gedurende het schooljaar geen twee dagen waarop het leerlingenbestand van de WKZ–school exact gelijk is. De leerkrachten moeten daarom vaak kennismaken én afscheid nemen. Afscheid nemen heeft vaak twee kanten. Kuis: ‘Wat altijd overheerst is dat je blij bent voor een leerling die naar huis mag. Maar als er een goede band ontstaan is, kun je kinderen wel echt missen.’

INspIrErEND 33

Wat vind jij de moeite waard om te leren?

Veelal gaat onderwijsvernieuwing over de hoe-vraag: hoe kunnen we anders lesgeven of leren? De Ververs Foundation en SLO zijn allebei geïnteresseerd in de wat-vraag: wat is in de toekomst voor leerlingen de moeite waard om te leren? Misschien stel jij jezelf die vraag ook voor je eigen school of vakgebied en heb je daar inmiddels ideeën of een visie voor ontwikkeld. En misschien hebben jouw idealen ook al concreet vorm gekregen in de onderwijspraktijk.

Kunnen jouw visie en voorbeelden anderen inspireren en motiveren? Dan komen we graag met je in contact! De Ververs Award is in het leven geroepen om het inhoudelijk gesprek over ons toekomstige onderwijs op gang te brengen en te houden. De meest aansprekende inzending belonen we met een stimuleringsprijs van € 5.000.

Meer informatie over voorwaarden en aanmelding vind je op www.verversaward.nl.

Ververs AwardPrijs voor inspirerende onderwijsvisies

ideeën

inspiratie

toekomst

prijs € 5.000

onderwijs

visie

VERV

ERS

awar

d

visie

ideeën

inspiratie toekomst

prijs € 5.000

onderwijs

adv_Ververs award_prima onderwijs.indd 1 17-12-12 11:21

d

VERRIJKING 35

De game is bedoeld voor alle basisschoolleerlingen en helpt specifi ek toekomstige VMBO-leerlingen bij een goede voorbereiding. Docenten kunnen de gratis game klassikaal inzetten tij dens een of meerdere lessen.Go VMBO! is een interactief lesprogramma, vormge-geven als game voor leerlingen in groep 7 en 8. Spe-lenderwij s ontdekken leerlingen, maar ook ouders en

leerkrachten, hoe het vo en het vmbo in elkaar zitten. In de game ontdekt de speler met zij n of haar persoon-lij ke avatar het vo. In een virtuele schoolomgeving moet de speler talentpoints verdienen. Deze worden ver-diend door informatie te verzamelen over het voortgezet onderwij s. Ook moet de speler vragen beantwoorden: persoonlij ke vragen (spiegelvragen) over de interesses en voorkeuren van de speler en vragen over algemene en meer specifi eke kennis over het voortgezet onder-wij s. Als het spel is uitgespeeld ontvangt de speler een eigen Go VMBO!-diploma met daarin een persoonlij k advies op basis van zij n of haar situatie en talenten. Dit advies helpt bij het proces van opleidings- en school-keuze. De website www.govmbo.nl bevat naast de game veel informatie voor ouders en leerkrachten basison-derwij s over het voortgezet onderwij s in het algemeen, VMBO in het bij zonder en opleidings- en schoolkeuze.

Met een avatar het voortgezet onderwij s ontdekken!

Een goede schoolkeuze maken na de basisschool is moeilij k. Onderzoek wij st uit dat basisschool-leerlingen en ouders voor dit keuzeproces behoefte hebben aan objectieve, toegankelij ke informatie en hulpmiddelen die aansluiten bij hun belevings-wereld. Daarom heeft de Stichting Platforms VMBO de educatieve game Go VMBO! ontwikkeld.

advertentie

36

D

Compleet PO/VO advies doet recht aan kind!AMN heeft een testinstrumentarium voor het basisonderwijs ontwikkeld dat

meer is dan de eindtoets van het CITO. Naast capaciteiten geeft deze toets

ook informatie over persoonlijkheid, motivatie én interesses.

tekst Lineke Eerdmans | beeld Marius Roos

De huidige Cito eindtoets is onderwerp van discus-sie. In 2013 wordt de Centrale Eindtoets Taal en Re-kenen ingevoerd. Dit zou kunnen resulteren in een afrekencultuur en teaching to test voor goede school-resultaten. Er wordt dan ook gepleit voor de inzet van meerdere testmethodes. Mede omdat de nieuwe eind-toets po pas in april/mei zal worden afgenomen en de uitslag dan niet meer mee kan worden genomen in het schooladvies.

Compleet beeldRoseri Kropfeld, psychologe bij AMN: ‘Een goed schooladvies is essentieel voor de doorgaande leerlijn. Het doel van ons testinstrumentarium ‘Aansluiting’ is de leerkracht/begeleiders te onder-steunen bij het advies voor het vo met een comple-ter beeld dan ooit tevoren. De Cito eindtoets kijkt naar taal, rekenen en studievaardigheden. Wij voegen daar persoonlijkheid, motivatie en interesses aan toe. Deze persoonlijkheidscomponent bestaat uit belangrijke voorspellers van schoolsucces: zorgvuldigheid, con-centratie, motivatie om te presteren, zelfvertrouwen.

En zaken die meer gericht zijn op de schoolsituatie zo-als contact met leeftijdgenoten, interesse in school en betrokkenheid van ouders.De persoonlijkheidsvragenlijst kan deels ook door ouders en leerkracht worden ingevuld, zodat je een compleet beeld krijgt en overeenstemming kunt zien. Hierdoor krijg je 360 graden feedback; ouders hebben een goed beeld van hoe de leerling thuis is en de leer-kracht geeft informatie over hoe die leerling op school is. De stem van de ouders en de leerkracht telt ook mee in het schooladvies.’

Een leven lang lerenOm een doorgaande leerlijn te versterken, biedt AMN ook testen voor vmbo en mbo scholen. Kropfeld: ‘We willen docenten zo compleet mogelijk faciliteren bij het schooladvies aan de leerling. 100% voorspellen kan natuurlijk nooit, problemen die zich later voordoen zijn niet uit te sluiten. Maar dat er meer voorspellers voor schoolsucces zijn, dat is bewezen in de onderzoeksliteratuur. Dat gaat verder dan taal en rekenen. Individuele capaciteiten en persoonlijkheid

Sluit aan!

TAAL & REKENEN 37

Een goed schooladvies is essentieel voor de doorgaande leerlijn

Roseri Kropfeld

tellen mee, geven een beter beeld en dus een beter schooladvies. Dit zorgt ervoor dat leerlingen zich in-schrij ven op het juiste niveau en er minder geswitcht wordt in opleiding of niveau. Met ‘Aansluiting’ kan dit gerealiseerd worden.’

PraktijkervaringHet Twents Carmelcollege in Oldenzaal is een van de scholen die de tests van AMN toepast. Adjunct directeur Hans Meinders: ‘Wij hebben AMN in de hand genomen om de toetsen te kunnen gebruiken voor het opbouwen van een leerlingvolgsysteem voor vmbo leerlingen. In de overgang van onderbouw naar bovenbouw krij g je te maken met selectie en determinatie van de leerweg en sector. Dan spelen persoonlij kheids-factoren een grote rol. Wat voor soort leerling is het, hoe leert hij , waar ligt zij n talent, zij n heel belangrij ke elementen die tot nu toe onderbelicht zij n op de meeste scholen.Door de samenwerking met AMN kunnen wij die ele-menten meer bij die cruciale momenten inbrengen. En

we kunnen de resultaten een belangrij kere rol laten spelen. Het gaat immers om meer dan alleen rap-portcij fers. De testen maken de leerling bewuster, dragen bij in de loopbaankeuze en voorkomen zelfon-derschatting of -overschatting. Er komt zo meer aan-dacht voor loopbaanleren en sector-oriëntatie.’

KeuzeportfolioMeinders: ‘Ons doel is dat wij met de leerling een portfolio opbouwen waarin (toets)resultaten en er-varingen zij n opgenomen. Waar nu het ROC nog de instrumenten inzet rondom de intake, gebruiken wij de instrumenten in een eerdere fase zodat de leerling met een goed toegerust portfolio de juiste vervolgop-leiding kiest. De keuze voor een vervolgopleiding is een kritiek schakelmoment, het is bepalend voor de loopbaan. Het aantal voortij dige schoolverlaters is te hoog. Doordat onze school en het mbo in de regio de-zelfde testinstrumenten gebruiken, spreken we al in een vroeg stadium dezelfde taal en gaat een leerling beter toegerust naar het vervolgonderwij s. In het ka-der van een portfolio opbouwen in de hele kolom zou het mooi zij n dat de start van dit portfolio al in het po plaatsvindt. Dit is nu nog niet het geval.’

AMN start in februari met een pilot van het testinstrument ‘Aansluiting’. Er is nog ruimte voor po-scholen om hier gratis aan deel te nemen. Voor meer informatie: www.amn.nl/amn-voor-scholen/aansluiting-po, info@amn.nl, 026 - 3557333.Bezoek AMN op de NOT: standnr. 11.F040.

38

o

Leerkrachten blijken grote behoefte

te hebben aan informatie over

instructietechnieken en werkvormen

om de ontwikkeling van het lees-

begrip van hun leerlingen goed in

beeld te krijgen. Taal- en leesspecialist

Karin van de Mortel verwacht dat haar

nieuwe boek ‘Grip op Leesbegrip’

scholen een praktisch antwoord

biedt op deze behoefte.

Op de vraag wat bij begrij pend lezen de beste manier is om vast te stellen of kinderen daadwerkelij k leren, antwoordde 71 procent van 580 lezers van het e-boek over leesbegrip dat Karin van de Mortel eerder schreef, dat toetsen en observeren beide even belangrij k zij n. Vervolgens gaf 97 procent(!) van de respondenten aan behoefte te hebben aan instructietechnieken en werk-vormen die beter zicht geven op de ontwikkeling van leesbegrip. Van de Mortel, consultant bij CPS Onder-wij sontwikkeling en advies: ‘Een leerkracht die zij n of haar leerlingen optimaal wil ondersteunen in de ont-wikkeling van lezen met begrip, heeft het knap lastig. Cito-toetsen begrij pend lezen geven weliswaar een helder beeld van de denkvaardigheid van leerlingen, maar bieden geen diagnostische ondersteuning. In het boek Grip op Leesbegrip, dat ik samen met Mariët Förrer schreef, laten we op praktische wij ze zien hoe leerkrachten de leesontwikkeling van leerlingen in beeld kunnen krij gen en verder kunnen ondersteunen.’

tekst brigitte bloem | beeld humantouchphoto

BOEK GRIP OP LEESBEGRIP BIEDT LEERKRACHT HANDREIKINGEN

De Cito-toets begrij pend lezen heeft vooral een sum-matief karakter. In de meeste groepen wordt één keer per jaar gemeten wat de kinderen geleerd hebben in dat jaar. ‘Een prima frequentie’, vindt Van de Mortel. ‘Denk-vaardigheid ontwikkelt zich niet zo snel bij kinderen. Pas bij een jaarlij kse toetsing zij n er signifi cante verschillen te zien. Nadeel is echter dat scholen hierdoor wel kun-nen signaleren, maar diagnosticeren kun je er niet mee. Het is goed om vast te stellen hoe een groep het doet ten opzichte van andere groepen op school en om de re-sultaten van de eigen school te vergelij ken met die van andere scholen. Zo zij n trends over een bepaald tij dvak vast te stellen en is er beleid op te maken. Maar om op het gebied van begrij pend lezen werkelij k te kunnen diagnosticeren, adviseer ik een combinatie van sum-matieve toetsing met formatieve ‘toetsing’, het doorlo-pend verzamelen van informatie over de leerresultaten.’ In Grip op Leesbegrip spreekt Van de Mortel over for-matief waarderen en evalueren. ‘Het waarderen hebben we er heel bewust aan toegevoegd. Het is niet alleen de leerkracht die informatie verzamelt over het leren van de leerlingen om de instructie beter te kunnen aansturen. Ook de leerling wordt geïnformeerd over het leren en de volgende stappen in het leerproces. Vertel precies wat het kind goed doet en wat niet. Vertel ook precies hoe het de komende tij d gaat leren om dat wat niet goed gaat te verbeteren. Het is eigenlij k een pleidooi voor optimale communicatie tussen leerkracht en leerling. Je geeft het kind niet alleen feedback, maar je maakt ook duidelij k welke vervolgstappen nodig zij n om het doel te berei-ken. Dat motiveert enorm en zo krij g je het kind mee.’

Benoem het lerenVan de Mortel pleit voor het toepassen van een helder instructiemodel. ‘Bij de start van een les vertel je aan je leerlingen niet alleen wat je gaat doen, maar, veel belangrij ker, je vertelt ze vooral wat ze gaan leren’,

‘Het is een pleidooi voor optimale communicatie tussen leerkracht en leerling’

TAAL & REKENEN 39

Vooruitlopend op het nieuwe boek Grip op Leesbegrip neemt Karin van de Mortel je in haar gratis e-book alvast mee in:• Het belang om na te gaan of leerlingen daadwerkelij k leren. • Waarom de bestaande toetsen voor begrij pend lezen te weinig informatie opleveren. • Hoe instructietechnieken leerkrachten zicht kunnen geven op de ontwikkeling van het leesbegrip.Download het e-book: www.cps.nl/leesbegrip

legt Van de Mortel uit. ‘Het werkwoord leren hoor ik veel te weinig uit de mond van leerkrachten. Benoem nou eens specifi ek wat de kinderen in je groep in een les gaan leren. Het zou mooi zij n als een leerkracht aan het begin van een les over bij voorbeeld samen-vatten, met de kinderen bespreekt: ‘Weet je wanneer je aan het eind van deze les nou geleerd hebt hoe je een tekst moet samenvatten? Als je in twee zinnen, met de belangrij kste woorden, kunt vertellen wat het belangrij kste is van het stukje tekst dat we heb-ben gelezen. Dán heb je vandaag leren samenvatten.’ Zorg er vervolgens voor dat je de instructieactiviteiten selecteert op je leerdoelen. Kies die opdrachten waarbij je leerlingen de leerdoelen halen die jij geformuleerd had. Het lij kt een open deur, maar in de praktij k wordt nog te vaak klakkeloos het werkboek gevolgd. Stel niet altij d de vragen die door anderen zij n bedacht. Stel je eigen vragen. Alleen daarmee check je of je leerlingen daadwerkelij k hebben geleerd wat jij voor ogen had.’

Groot voordeel van deze manier van opbrengstge-richt leren vindt Van de Mortel dat een leerkracht er heel snel achter komt of de instructie expliciet genoeg was. ‘Vraag jezelf: Heb ik het helder genoeg voorge-daan? Heb ik duidelij ke voorbeelden gegeven? Heb ik de juiste woorden gebruikt? Zit het nu al een beetje in de hoofden van mij n leerlingen?’, suggereert Van de Mortel. Scoort een leerling hoog op technisch lezen, dan maakt dat het kind niet automatisch een goede lezer, is Van de Mortel van mening. ‘Het moet ook leuk zij n om naar hem of haar te luisteren en het kind moet begrij pen wat het leest. Begrij pend leren le-zen is immers de basis voor een goede schoolcarrière en daarmee voor de rest van je leven.’

Het boek Grip op Leesbegrip verschij nt eind februari en is een vervolg op het eerder verschenen Handboek begrij pend lezen (Lezen…denken…begrij pen!) ISBN 978-90-6508-626-6 en de Werkmap Begrij pend lezen (ISBN 978-90-6508-643-3), dat Karin van de Mortel schreef, samen met Mariët Förrer.HEBBEN? PrimaOnderwij s mag vij f exemplaren van Grip op Leesbegrip weggeven. Ding mee door de actie te liken op www.facebook.com/primaonline.nl

Begrijpend lezen is de basis voor de rest van je leven

40

d

De term ‘vernieuwingsonderwijs’ kan

verwarring opwekken: zo nieuw is

het immers niet. Al in de loop van de

negentiende eeuw ontstonden de

eerste scholen die deze kindgerichte

vorm van onderwijs aanhingen, zoals

Montessori-, Dalton-, Freinet-, Jena-

plan- en Vrije scholen. De huidige ver-

nieuwingscholen zijn vaak gebaseerd

op een mengvorm van twee of meer

van deze onderwijsvormen. Prima-

Onderwijs sprak met directeuren van

twee vernieuwingsscholen om uit te

vinden wat deze vorm van onderwijs

vandaag de dag precies inhoudt.

De leerstof en eindtermen in het vernieuwingsonder-wij s zij n dezelfde als die van het klassieke onderwij s. Alleen de manier waarop de leerlingen onderwij s krij -gen is anders. Zo gaan ze op basisschool de Windroos in Wij k bij Duurstede, net als bij Jenaplan- en Freinet-onderwij s, uit van de ervarings- en belevingswereld van de kinderen. De leerkrachten spelen zoveel mo-gelij k in op onderwerpen die de kinderen in hun groep aandragen en stemmen hier hun les op af. Directeur Jan Overweel legt uit: ‘Het gewicht van een pompoen uit de schooltuin leidde tot het opvragen van de geboorte-gewichten van kinderen. Dit werd gebruikt als intro-ductie van getallen boven de 1000 in groep 5/6 met een praktische verwerking door dit geboortegewicht in zand in zakjes te stoppen. De getallen worden zo heel eigen, tastbaar en doorleefd. Op vrij dag tij dens de weeksluiting, een viering die essentieel is voor Jenaplanonderwij s, heeft de groep hier vol trots een presentatie over gegeven aan de rest van de school.’

SchoolkringOp de Windroos wordt samengewerkt in verschillende didactische werkvormen die de leerlingen uitdagen en in staat stellen om op een zelfstandige, refl ectie-ve, kritische en creatieve manier aan de slag te gaan. Leren samenwerken en werken aan sociale vaardighe-den komen dan ook ruim aan bod.De schoolkring is een voorbeeld van een werkvorm ge-richt op de interactie waarmee de samenwerking gesti-muleerd wordt. Overweel vertelt: ‘Eens in de drie we-ken komen een of twee kinderen van elke groep samen in de schoolkring. Er wordt een onderwerp op school-niveau besproken waar ze zelf mee aan de slag moeten. Dit varieert van het organiseren van een activiteit zoals de schoenendoosactie tot het vinden van een oplossing voor het rondslingeren van jassen. De kinderen zetten de stappen die genomen moeten worden op papier en koppelen dit terug naar hun eigen groep. Samen bren-gen ze dit tot een goed eind, met een leerkracht op de

tekst inez van goor

‘Onze praktij k wij st al bij na tien jaar uit dat dit werkt’

SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING CENTRAAL OP VERNIEUWINGSSCHOLEN

PRAKTIJK 41

De school gonst van de positieve energie

achtergrond.’ Voor het werken aan de sociale vaardig-heden maakt de school bewust geen gebruik van een methode maar van een praktij kgerichte werkvorm, namelij k de vergaderkring. ‘In iedere groep liggen schriften met gespreksonderwerpen om gezamenlij k te bespreken. Hier worden door de leerlingen ideeën, felicitaties of klachten in geschreven. Zo kan een kind bij voorbeeld opschrij ven dat hij er last van heeft dat iemand tij dens het werken vaak onrustig is op zij n plek. De naam van dat kind wordt niet opgeschreven. Deze klacht wordt aan het eind van de week tij dens de vergaderkring in de groep besproken. De leerkracht laat de leerlingen met elkaar zelf naar oplossingen zoeken.’ De kracht zit hem volgens Overweel in het gemeenschappelij k maken van onderwerpen. ‘Ook als er iets gebeurt wat meteen opgelost moet worden, zo-als een ruzie, wordt iedereen in de groep uitgenodigd mee te denken over een oplossing. We wij zen niet naar schuldigen maar zij n met z’n allen verantwoordelij k voor de problemen die zich voordoen. Dit versterkt het wij -gevoel en is volgens mij een belangrij ke reden dat er bij ons zo weinig gepest wordt.’

‘Onze praktij k wij st al bij na tien jaar uit dat dit werkt’

SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING CENTRAAL OP VERNIEUWINGSSCHOLEN

42

Gelijkwaardigheid en keuzevrijheidOp basisschool de Ontdekkingsreis in Driebergen is be-wust gekozen om geen bepaalde onderwij svorm of the-orie in het bij zonder aan te hangen. De manier waarop je met elkaar omgaat, is volgens directeur Jetske van der Greef het vernieuwingsaspect waar het om draait. ‘Niet de leerkracht vertelt jou wat goed is voor jou maar de leerkracht zoekt met jou wat goed is voor jou. Natuurlij k moet de leerkracht bij jongere kinderen nog ondersteu-nen maar het idee is vanaf het begin hetzelfde. De leer-kracht en het kind kij ken samen en lopen het pad samen, de leerkracht als onderwij sdeskundige en het kind als

deskundige die weet wat hij nodig heeft. Het is een full partnership waarbij het draait om samenwer-ken vanuit gelij kwaardig-heid.’Het onderwij s op de Ont-dekkingsreis is aanbodge-richt. De Greef: ‘In principe bepaalt de leerkracht wat de kinderen moeten leren, maar ze krij gen de ruimte om in overleg te gaan als ze dingen anders willen. Als een kind kan laten zien dat hij iets wat behandeld gaat worden al kan, mag hij in overleg met de leer-kracht iets anders doen. Wat dat is hangt af van het gegeven vak op dat mo-ment. Tij dens taal is dit bij voorbeeld werken aan een eigen boek, fi lmscript of stripverhaal. In de praktij k volgen veel kinderen gewoon het aanbod, maar alleen al het bestaan van de mogelij k-heid om het anders te doen geeft ze een enorm gevoel van vrij heid.’ Dat keuzevrij heid belangrij k wordt gevonden, blij kt ook uit de inrichting van de donderdagmiddag. Dan worden er schoolbreed workshops gegeven. De kinderen kun-nen kiezen uit diverse knutselactiviteiten en binnen- en buitenspelen, maar ook workshops als meditatie of mas-sage behoren tot het aanbod. Ze kunnen zich hier van te voren zelf voor opgeven. ‘Door de hele school heen

de leerkracht als onderwij sdeskundige en het kind als

zij n kinderen van verschillende leeftij den door elkaar in groepen bezig met de zelfgekozen activiteiten, begeleid door leerkrachten en stagiaires. De school gonst dan van de positieve energie’, glundert van der Greef.

ResultatenOp de Ontdekkingsreis is veel aandacht voor de soci-aal-emotionele ontwikkeling. ‘Wij gaan ervan uit dat als gedrag storend is, je iets in de weg zit namelij k je achterliggende angsten, gedachten en oordelen. Die sporen we op en daar praten we samen over door. Door kinderen op die manier in contact te brengen met wat er van binnen leeft, leren ze begrip voor elkaars gedrag op te brengen in plaats van elkaar er op af te rekenen. De leerkrachten worden hier op school in getraind.’ Confl icten worden, net als op de Windroos, geza-menlij k opgelost. De Greef: ‘Samen met de kinderen zoeken we naar oplossingen, waarbij de leerkracht

zich niet sturend maar bemiddelend opstelt. Ook hier is het belangrij k dat je niet boven maar naast elkaar staat. Het vooropstellen van sociaal-emotionele ont-wikkeling is niet wat de overheid per se wil. Die kij kt alleen naar de cognitieve ontwikkeling. Zij gaan ervan uit dat het goed gaat als de leerresultaten goed zij n. Wij draaien dit om: de resultaten zij n altij d goed als jij je goed voelt. En onze praktij k wij st al bij na tien jaar uit dat dit werkt. We behalen goede leerresultaten met de kinderen. Ze stromen tot nu toe altij d uit naar het gewenste type vervolgonderwij s, dat in overleg met ouders, kind en leerkracht wordt bekeken.’

De resultaten zijn altijd goed als jij je goed voelt

Dit schooljaar, zéker naar de Efteling!

In de Efteling is zoveel te zien en te beleven! Laat uw oudere leerlingen hun heldenmoed testen in de houten racer-achtbaan Joris en de Draak. De allerkleinsten ontmoeten en begroeten - misschien wel voor het eerst - Langnek en Sprookjesboom.

En iedereen geniet van de grootste watershow van Europa: Aquanura! Met zoveel attracties, entertainment en voorzieningen bent u verzekerd van een onbezorgd, veilig en geslaagd dagje uit. Zeker wanneer u profi teert van een voordelige prijs. Boek vóór 1 april 2013 een schoolreis in de periode 4 maart t/m 6 november 2013 voor slechts € 13,- p.p.** Bekijk de actievoorwaarden op efteling.com/schoolreisje

0900-0161 (€ 0,15 p.m.) • efteling.com/schoolreisje

20120137_PrimaOnderwijs_192x285.indd 1 19-11-12 16:12

LeerwegSector

VMBO TL

Hebben jouw leerlingen al een keuze gemaakt?Gamen-derwijS naar het Voortgezet OnderwijSDuizenden leerlingen van groep 8 maken elk jaar de belangrijke stap naar het Voort-gezet Onderwijs. De Go VMBO! game is een goede hulp bij de keuze voor een vervolg-opleiding van groep 8 leerlingen. De Go VMBO! game is educatief, interactief, leuk en gratis! Je leerlingen ontdekken gamen-derwijs het VO, VMBO en hun eigen talenten. Uiteindelijk ontdekken ze welke opleiding het beste bij hen past. Speel daarom in de klas de educatieve Go VMBO! game.

Speel gratiS de Go VMBO! game met jouw klaS op www.govmbo.nl

De

gam

e is

on

twik

keld

in o

pd

rach

t va

n d

e St

ich

tin

g P

latf

orm

s V

MBO

.

www.govmbo.nl AlleS over het

Voortgezet OnderwijS>

Hulp bij opleidingSkeuze >

Jouw leerlingen

ontdekken hun talenten!>Ontvang meer informatie over de Go VMBO! game voor jouw

klas! Ga naar www.govmbo.nl/promotiepakket en bestel het gratis promotiepakket. Doe het nu, want op = op!

Studenten van Inholland helpen uw leerlingen graag bij hun studiekeuze

Live met onze studenten spreken? Bezoek dan op woensdag 16 januari de Open Avond van Inholland.Kijk voor meer info en alle locatieprogramma’s op www.inholland.nl/openavond of scan de QR code.

Hoe is het om bij Hogeschool Inholland te studeren? Wie kunnen dit beter vertellen dan onze studenten zelf?Zij vertellen graag hoe zij hun studiekeuze hebben gemaakt en hoe het is om een hbo-opleiding te volgenbij Inholland via www.inholland.nl/vraagheteenstudent.

Rachel Storm Vierdejaars Commerciële Economie Inholland Haarlem

Voordatikbegonaanmijnhbo-opleiding,twijfeldeikofikweldejuistebeslissinghadgenomen.Als16-of17-jarigeweetjevaaknognietzogoedwatje‘later’wiltworden.

DaarombenikeendaggaanproefstuderenbijInhollandHaarlemendeopleidingCommerciëleEconomiesprongermeteenuitvoormij.Directnahetbehalenvanmijnhavodiplomabenikbegonnenaandezeopleiding.HebbenuwleerlingenvragenoverdeopleidingCommerciëleEconomieofwillenzijwetenhoeikmijnstudieervaar?Twijfeldannietenmailmeviawww.inholland.nl/vraagheteenstudent.

Malika Ouacha Derdejaars Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Inholland Alkmaar

Intotaalhebikdriestudiekeuzetestsgedaanvoordatikbegonaanmijnhbo-opleiding.Iederetestgafdezelfdeuitkomst:SocialWork.Omdatiknogtwijfelde,hebikgesprekkengevoerdmetlerarenopmijnmiddelbareschooleninmijnprivéomgeving.

UiteindelijkhebikMaatschappelijkWerkenDienstverleninggekozen.Ikervaardeopleidingalsleuk,maarvooralookleerzaameninteressant.Willenuwleerlingenmeerwetenoverdezeopleidingenwathetnuzoleukmaakt?Mailmegerust.

Remon Stok Derdejaars HBO-Rechten Inholland Rotterdam

Ikweethoebelangrijkhetisomjegoedteoriënterenopjestudiekeuze.Nadatikmijnhavodiplomabehaalde,wildeikgraagverderstuderen,maarikvondhetmoeilijkeenkeuzetemaken.Ikhebveelscholenenopleidingenbezochtomerachtertekomenwaarmijninteressepreciesligt.Ikkwamuitbijdeoplei–dingHBO-RechtenvanHogeschoolInhollandendaarhebikhetheelergnaarmijnzin.

OmdatikvoorlichtinggeeftijdensOpenDagen,benikdeuitgelezenpersoonomuwleerlingentehelpen!Kortom:vragenoverdestudieHBO-Rechtenen/ofalgemenevragenoverInholland?Mailzedannaarmijenikprobeerzezosnelmogelijktebeantwoorden.

51FL65 Inh_ADV_Prima Onderwijs 185x132mm.indd 1 13-12-12 16:20

VERRIJKING 45

Het is voor velen het hoogtepunt van het jaar; de schoolmusical! Het organiseren vergt wel wat voorbereiding. Groep8musicals.nl helpt een handje en geeft 5 scholen de kans om een complete musical te winnen. Script, tekst, bladmuziek, muziekbestanden, setontwerp, kledingtips, handige lij stjes... Alles staat handig in een download vanuit de webshop of op een te bestellen USB fl ashdrive. Er zij n verschillende musicals beschikbaar. Voor groepen vanaf drie leerlingen tot en met groepen van 50+ leerlingen. Verhalen over piraten, groep 8 op kamp, dieren, wensputten en meer... Bij de musical wordenook lessen gevoegd. Deze lessen zij n toegespitst op moeilij ke of belangrij ke passages in het script. De leerkracht kan aan de hand van deze lessen die situaties oefenen en vorm geven voor de uitvoering. Deze zij n vaak ook gekoppeld aan het regiedocument. In de schema’s die toegevoegd zij n, wordt geholpen met planning en organisatie. Ook het document tips en regie helpen daarbij . Kans maken op een musical naar keuze? Stuur een mail met motivatie naar redactie@primaonderwij s.nl. Kij k voor alle musicals en meer informatie op www.groep8musicals.nl

Maak kans op een

musical naar keuze!

De moderne leidinggevende in het onderwij s moet een alleskunner zij n. Hoe je dat op een e� ciënte manier doet, wordt beschreven in Als leidinggeven in het onderwij s je vak is. Met speciaal op het on-derwij s afgestemde adviezen, praktij kvoorbeelden en overzichtelij ke modellen komen de belangrij kste managementvaardigheden aan de orde. Het is belangrij k af en toe stil te staan bij je sterke en minder sterke kanten en na te denken over vragen als: Waar ben ik goed in als leidinggevende? Wat is op mij n school het hardste nodig? Past dat bij mij ? Hoe zorg ik zelf of via anderen dat dingen verbeteren? Dit boek helpt deze vragen te beantwoorden.€27,95 • ISBN 9789058716903 • www.thema.nl

Als leidinggeven in het onderwij s je vak is

46

w

Onderwij suit de kast!

AANDACHT VOOR SEKSUALITEIT EN SEKSUELE DIVERSITEIT VERPLICHT

De regenboogvlag kan uit, alle

scholen moeten vanaf nu verplicht

aandacht besteden aan seksualiteit

en seksuele diversiteit. Al mogen ze

zelf invullen hoe.

tekst gerda van ‘t spij ker | beeld istockphoto

‘Wat denk je dat het scheldwoord “vieze homo” doet met een kind dat onzeker is over zij n seksuele geaardheid? Als al zij n vrienden en klasgenoten dit roepen? Gaat hij zij n twij fels delen? Tuurlij k niet! Hij voelt zich buiten-gesloten’, stelt Ursula Prinsen, projectleider Schools- OUT! bij de GGD regio Nij megen, een samenwerkings-verband van de gemeente Nij megen, de GGD, Nij meegse scholen en verschillende (Nij meegse) organisaties die opkomen voor de belangen van lesbische, homoseksu-ele, biseksuele en transgender (lhbt)-jongeren. Zij is blij dat per 1 december 2012 de kerndoelen zij n aangepast en dat scholen verplicht aandacht moeten besteden aan seksualiteit en seksuele diversiteit. Deze wij ziging geldt voor de basisscholen, het speciaal onderwij s en de onderbouw van het voortgezet onder-wij s. Voor de scholen in Caribisch Nederland (Bonnaire, Sint-Eustatius en Saba) gaat de aanpassing later in omdat ze al veel moeten veranderen in hun onderwij s. Alle scholen in Nederland, dus ook scholen met een religieuze grondslag, moeten vanaf nu aandacht be-steden aan seksuele diversiteit. Hoe ze dat uitwer-ken, mogen ze zelf weten. Maar ‘respectvol omgaan met verschillen is het uitgangspunt’, stelt een woord-voerder van het ministerie van Onderwij s, Cultuur en Wetenschap (OCW).

achtergrond 47

48

Waarom is het zo belangrij k dat dit opgenomen wordt in de kerndoelen? Nederland is toch een van de meest tolerante landen als het gaat om de acceptatie van lhbt’ers? Onderzoek laat zien dat dit onder jongeren tegenvalt. Vooral jongens hebben moeite met openlij -ke homoseksualiteit en vriendschappen met lhbt-leef-tij dsgenoten zien ze niet zo zitten. Ook denken relatief veel jongeren dat een lhbt-klasgenoot beter niet voor zij n geaardheid kan uitkomen omdat hij dan gepest of buitengesloten wordt. Verder blij kt uit onderzoek van de Onderwij sinspectie dat veel po- en vo-scholen wei-nig aandacht besteden aan seksualiteit en seksuele diversiteit. Het is vaak niet in het lesprogramma of het schoolbeleid opgenomen. Door deze aanpassing van de kerndoelen leren alle kinderen tot ongeveer vij ftien jaar over lhbt. De hoop is dat hierdoor respect voor elkaar, tolerantie en veiligheid op school toenemen. En ook hier geldt jong geleerd is oud gedaan. Zo le-zen we op seksuelevorming.nl, een site van Rutgers-WPF voor leerkrachten en docenten, dat door al op jonge leeftij d te starten met seksuele en relationele

vorming, kinderen vertrouwd raken met het thema. Ze krij gen hierdoor betrouwbare informatie, durven eerder vragen te stellen over seksualiteit, ontwikke-len waarden en normen, worden meer weerbaar en leren respectvol met elkaar om te gaan. De basisschool kan met educatie en een veilig pedagogisch klimaat een belangrij ke bij drage leveren aan een gezonde

seksuele ontwikkeling van kinderen. Na de lessen seksuele en relationele vorming, zou de omgang tus-sen jongens en meisjes minder problematisch verlo-pen. Er is minder gedoe op school. De kennis van leer-lingen over relaties, seksualiteit en seksueel misbruik is toegenomen. Leerlingen hebben een positievere houding ten aanzien van homoseksualiteit en ze zij n assertiever in vergelij king met leerlingen die geen

‘De juf heeft een brief gekregen van Pietje Ver-liefd’, glundert een kleuter vlak voor Sinterklaas. ‘Hij wil met haar trouwen.’ Juf Moon van openbare basisschool De Oversteek in Nij megen glimlacht. ‘En dat gaat niet hè, want ik ben al met een vrouw getrouwd en heb twee kinderen.’Vandaag leest zij haar kleuterklas het verhaal van Tango voor, een pinguïn met twee vaders uit het boekenpakket van SchoolsOUT!. Vorig schooljaar heeft de organisatie alle Nij meegse basisscholen een pakket met verhalen over gezinnen met twee vaders of moeders gegeven. Tango woont met zij n vaders in een dierentuin. Ze hebben hem uit een ei gebroed dat een moeder pinguïn verstoten had. Maar voordat het zover was, zij n de pinguïns eerst uit elkaar gehaald. ‘Waarom mogen ze niet samenzij n?’, vraagt een jongetje beteuterd. ‘De oppassers willen dat ze babypinguïns krij gen en dat kunnen twee manne-tjes niet’, legt juf Moon uit. ‘Twee vrouwtjes ook niet’, roept een meisje. ‘Wel’, roept een ander kind, ’mij n buren zij n twee meisjes en die hebben een baby.’ ’Ik ben ook met een meisje’, zegt juf Moon. ‘Waarom?’, wil een kind weten. ’Omdat ik verliefd werd op haar’, antwoordt ze.Als het verhaal uit is, steekt een jongetje zij n vin-

Twee vaders? Geen issue!der op: ‘En toch vind ik het raar, twee vaders die een baby krij gen.’ ‘Waarom?’, vraagt juf Moon. ‘Omdat dat niet kan’, zegt hij . ‘Ze kregen het ei van iemand anders, het kan dus wel’, antwoordt juf Moon. Het jongetje blij ft moeilij k kij ken.‘Wat gaan we trouwens aan Pietje Verliefd schrij -ven?’, vraagt juf Moon de klas. ‘Kan ik met hem trouwen?’ ‘Nee’, roepen de kinderen, ‘want dan moet je naar Spanje verhuizen.’

een belangrij ke bij drage leveren aan een gezonde

Respectvol omgaan met verschillen is het uitgangspunt

‘In Nederland hebben we goede ervaringen met het programma SchoolsOUT!’, voegt hij eraan toe. Hij start nu met een landelijk onderzoek naar aanleiding van de pilot Sociale Veiligheid op Scholen van OCW. De resultaten van dit onderzoek verwacht hij in 2014.

OndersteuningIn Nij megen besteden alle vo-scholen al ruim tien jaar structureel aandacht aan seksuele diversiteit. Schools- OUT! begeleidt hen hierbij . Sinds vorig schooljaar zij n ook po-scholen en het ROC bij het project betrokken. Het resultaat? In 2003 vond meer dan zestien pro-cent van de Nij meegse tweede- en vierdeklassers het vreemd als twee mannen of vrouwen verliefd op elkaar waren. In 2012 is dat nog elf procent.SchoolsOUT! helpt scholen met het opstellen van be-leid en ondersteunt ze op het gebied van educatie en zorg. Ook begeleidt SchoolsOUT! docententeams. ‘Voor je in de klas iets met dit onderwerp gaat doen, moet je als team goed weten waar je voor staat, wat je visie is’, legt Ursula Prinsen uit. ‘Eigenlij k net als bij het reken- of taalonderwij s.’

SubsidieScholen mogen zelf bepalen hoe ze invulling geven aan seksuele diversiteit. Om ze hierbij te helpen is OCW dit schooljaar de eerder genoemde pilot gestart waar 70 po-scholen en 70 vo-scholen zich voor konden inschrij -ven. Alle plekken zij n vergeven, voor de zomervakantie hadden meer dan 250 scholen zich aangemeld. Scho-len die meedoen, krij gen een subsidie (€8.000 voor po-scholen en €10.000 voor vo-scholen) waarmee ze bij voorbeeld extra voorlichting of activiteiten kunnen organiseren. Prinsen vindt het een verrij king dat allekinderen nu leren dat er meer is dan de heteroseksuele norm: ‘Iedereen kan zich nu in de wereld kan herken-nen. Mooi toch?’

seksuele en relationele vorming hebben gekregen. Mooi streven, maar werk je met alle aandacht niet juist pesten en uitsluiting in de hand? Jongeren geven immers zelf aan dat je je geaardheid maar beter voor je kunt houden. Volgens Freek Bucx, onderzoeker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau, blij kt uit Ameri-kaans onderzoek dat openheid juist positief werkt: de weerbaarheid van leerlingen neemt toe. ‘Als kinderen weinig weten over lhbt, kan dat leiden tot onbegrip en angst’, legt hij uit. ‘Door er over te praten leren kinde-ren wat het inhoudt en hoe ermee om te gaan. En dat kan twee kanten op werken. Als kinderen meer kennis en begrip krij gen, verandert de sfeer in de klas. De lhbt-jongere voelt zich veiliger en meer geaccepteerd. Iedereen heeft er dus baat bij .’

DE WEEK VAN DE LENTEKRIEBELSDe Week van de Lentekriebels is een nationale projectweek waarin in het basisonderwijs een hele week relationele en seksuele vorming gegeven wordt. De Week van de Lentekriebels loopt landelijk van  18 tot en met  22 maart 2013. De week heeft als doel om kinderen van groep 1 t/m 8  te ondersteunen bij hun relati-onele en seksuele ontwikkeling en te leren verantwoorde keuzes te maken. Dit draagt bij aan een respectvolle samenleving en een veilig en prettig leefklimaat. Voor de Week van de Lentekriebels  is het lespakket  Relaties & Seksualiteit ontwikkeld en zijn specifieke Len-tekriebelsmaterialen beschikbaar. Daarnaast kunnen ook andere materialen  worden inge-zet  of activiteiten worden  georganiseerd.  Dit staat vermeld in het draaiboek voor scholen. Belangrijk is om voorafgaand en tijdens de week ouders  actief te informeren en te  be-trekken, door middel van een ouderavond en bijvoorbeeld een tentoonstelling die laat  zien wat de kinderen allemaal hebben gedaan en gemaakt tijdens de week. Kijk voor meer informatie en materiaal op www.weekvandelentekriebels.nl

ACHTERGROND 49

Iedereen heeft baat bij meer kennis en begrip

‘Onderwijs is niet het vullen van een vat, maar het ontsteken van een vuur.’WILIAM BUTLER YEATS

IERSE DICHTER EN TONEELSCHRIJVER (1865 – 1939)

‘Onderwijs is niet het vullen van een vat, maar het ontsteken ‘Onderwijs is niet het vullen van een vat, maar het ontsteken ‘Onderwijs is niet het vullen van een vat, maar het ontsteken

Er is veel discussie over de term ‘wereldburger’. Wanneer ben je het wel? Wanneer niet? Leraren vertellen in dit boek hoe zij daar tegenaan kijken. Deskundigen van NCDO doen dat ook. Zij stellen dat het er bij wereldburgerschapsonderwijs om draait leerlingen bewust te maken van hun verbondenheid met de rest van de planeet. Een lesgevende moet hiervoor kennis aanreiken, maar dient vooral een bepaald soort gedrag te stimuleren. Eén dat blijk geeft van inlevingsvermogen, van communicatieskills, van samenwerkingsvaardigheden en van een respectvolle houding ten opzichte van andermans overtuigingen. Pas in zoverre de leerlingen zulk gedrag vertonen, mogen ze ‘wereldburgers’ heten.

PRETTIGE GEVOELENSDe rol van ouders, onderwijzers en leraren is van onschatbare waarde in de persoonlijke groei van leerlingen – een groei waarvan burgerschapsvorming een essentieel deel uitmaakt. Zoals mede uit de verhalen in dit boek blijkt (bijvoorbeeld het artikel over hersenonderzoek op pagina 106) kan juist zo’n opvoeder, onderwijzer of docent kinderen leren dat de wereld niet om hén draait. Dat ze onderdeel zijn van een een mondiale samenleving; een systeem dat hun identiteit vormt en dat zij op hun beurt beter of juist slechter kunnen maken. Het is de kunst van het opvoeden om kinderen wegwijs te maken in het spanningsveld tussen hun individualiteit en hun lidmaatschap van een groter geheel.Hoe meer kinderen leren over de wereld die hen beïnvloedt, hoe beter zij zichzelf zullen begrijpen. Daarmee krijgen zij meer controle over hun rol in het systeem en kunnen ze deze rol verstandiger invullen. Veruit de meesten zullen manieren zoeken om hun wereldwijde samenleving te versterken. Natuurlijk zijn er uitzonderingen, maar de mens is een sociaal dier en krijgt daardoor negen van de tien keer een prettig gevoel als hij iets goeds doet voor de samenleving. En hij voelt zich hier extra toe geroepen als hij dit samen met anderen mag doen, zoals in een sponsorloop of tv-inzamelingsactie. ‘Goed doen’ werkt aanstekelijk en inspireert. Zeker als een groep het doet.

HOE KIJKEN SCHOLEN IN FINLAND AAN TEGEN COMPETENTIES VAN WERELDBURGERS?Ontdek het zelf! Download Schools reaching out to a global world (2011) op www.oph.fi/english > Sources of information > Publications.

4 X 7 COMPETENTIES VOOR LEERLINGENNaast lezen, schrijven en rekenen, moeten kinderen ook leren zich staande te houden in hun lokale en mondiale samenleving. Hier hebben ze kennis, houdingen en vaardigheden voor nodig – inclusief het vermogen tot reflectie. Al deze competenties zijn impliciet of expliciet doordrongen van waarden. Onderwijs in wereldburgerschap stimuleert die competenties en vormt zo de basis voor gedrag. Voor dit boek heeft NCDO 28 belangrijke competenties op een rij gezet.

KENNIS

• kent de eigen samenleving (politiek, economisch, sociaal, ecologisch);

• begrijpt hoe deze zich verhoudt tot andere samenlevingen;

• ziet hoe ontwikkelingen in de wereld met elkaar samenhangen;

• snapt hoe afhankelijk wereldbewoners van elkaar zijn;

• kent het belang van een duurzame, ethisch verantwoorde levenswijze;

• weet hoe hij snel op de hoogte kan komen van wat zich op aarde afspeelt;

• beheerst meerdere (wereld)talen.

39 X COMPETEN-TIES VOOR LESGEVENDENEen onderwijzer of docent die wereldburger-schap wil stimuleren onder zijn leerlingen, heeft bepaalde competenties nodig. Diverse instanties hebben hier een aanzet toe gegeven. De United Nations Economic Commission for Europe (UNECE) bijvoorbeeld met betrekking tot duurzame ontwikkeling. In haar document Leren voor een Leefbare Toekomst: competenties inzake Educatie voor Duurzame Ontwikkeling noemt UNECE 39 dingen die lesgevenden zouden moeten kennen, kunnen en zijn.

De ideale onderwijzer of docent kan bijvoorbeeld:•omgaan met complexe vraagstukken;•zien hoe ontwikkelingen in de wereldmet elkaar verbonden zijn;

•aangeven wat uit het verledengeleerd kan worden;

•inspireren tot betrokkenheidin het heden.

ALLE 39 COMPETENTIES ONTDEKKEN? Download de Nederlandstalige versie van het UNECE-document op de Belgische website www.lne.be > Thema’s: natuur- en milieueducatie > Algemeen: educatie voor duurzame ontwikkeling > Educatie voor Duurzame Ontwikkeling.

Hoe meer kinderen leren over de wereld die hen beïnvloedt, en die zij op hun beurt beïnvloeden, hoe meer controle zij hebben over hun leven.

VAARDIGHEDEN• kan omgaan en communiceren met mensen met verschillende achtergronden;• is in staat anderen te betrekken, met hen samen te werken en netwerken te vormen;• weet (online) media, vervoers- en communicatiemiddelen te gebruiken;• is in staat snel informatie te vinden en te doorgronden;• kan omgaan met conflicten, snelle veranderingen en onzekere situaties; • weet zich in te leven in wat anderen denken, voelen en willen;• zet zich in om het leven van medemensen te verbeteren, hier én daar.

REFLECTIE• ziet hoe de wereld hem beïnvloedt, bijvoorbeeld

via kansen en uitdagingen;• heeft door hoe hij op zijn beurt de wereld kan

beïnvloeden;• ziet dat hij via samenwerking vaak sneller of beter

problemen oplost;• vormt een gefundeerde mening over de wijze

waarop zijn samenleving in elkaar zit;• vormt een gefundeerde mening over internationale

ontwikkelingen en relaties;• is in staat andermans denken en doen kritisch

te beoordelen;• kan bij zichzelf nagaan of hij (mede gezien de context) het juiste denkt of doet.

HOUDING

• respecteert (en heeft interesse in) diversiteit in normen en waarden;• voelt zich betrokken bij medemensen, in de eigen samenleving én elders;• wil de wereld rechtvaardiger maken, conform de universele mensenrechten;• voelt zich ongemakkelijk bij sociaal onrecht; • gelooft een goede bijdrage te kunnen leveren aan de (mondiale) maatschappij;• staat open voor samenwerking en nieuwe perspectieven of lessen;• is bereid verantwoordelijkheid te nemen voor de eigen acties.

DE LEERLING ALS

WERELDBURGER

>>

>>

15 IN

LEID

ING

kan bij zichzelf nagaan of hij (mede gezien de context)

EINDLIJST

6 X 6 PUNTEN VAN AANDACHT

•Start je lessen met een concrete situatie uit het leven van kinderen.Hang een internationaal component aan een bekend onderwerp.

•Kom direct tot de kern van een verhaal; vermijd wetenschappelijke nuances.

•Laat kinderen ervaringen opdoen via je les: die blijven hen beter bij.

•Leer kinderen kritisch te denken en hun eigen mening te vormen.

•Vermijd een prekerige toon; daarmee schrik je leerlingen af.

2.Een wereld aan definities

• Voorkom dat kinderen mensen in ontwikkelingslanden zielig gaan vinden.• Toon je leerlingen ook de positieve ontwikkelingen in niet-westerse samenlevingen.• Maak duidelijk dat wij ook van die samenlevingen kunnen leren.• Benadruk de overeenkomsten tussen mensen, niet de verschillen.• Stimuleer kennis en houding, maar zeker ook gedrag.• Speel met je wereldburgerschapsonderwijs in op de actualiteit.

1.

Natuurlijk, de ene persoon is de andere niet. Ook in dit boek geeft iedere geïnterviewde zijn eigen suggesties. Van onderwijsexpert tot lesgevende. Toch vallen in elk hoofdstuk wel grote lijnen te ontdekken. Noem het algemene tips, speciaal voor leraren die wereldburgerschap een plek willen geven in hun lessen. Ter afsluiting van dit boek: een selectie uit die tips.

Een wereld aan invalshoeken

Een wereld aan strategieën

•Ontwikkel met de hele schoolorganisatie een visie.•Baseer op die visie structurele aandacht voor wereldburgerschap. •Laat die structuur meerdere vakken en jaren omvatten.•Geef lesgevenden de ruimte om lessen op hun manier te geven.•Zorg dat lessen vanuit het hart (met bezieling) gegeven worden.•Hecht belang aan doe-projecten die ‘droge’ lesstof levendig maken.

•Verbeter je onderwijs met metingen en evaluaties.•Gebruik vragenlijsten zowel voor als na wereldburgerschapslessen.•Focus niet alleen op kennis om wereldburgerschap te toetsen.•Onderzoek ook een vergelijkingsgroep die je les níet kreeg.•Laat universitaire of hbo-studenten helpen bij de meting of evaluatie.•Gebruik meet- en evaluatietrainingen voor lesgevenden.

•Gebruik materiaal van maatschappelijke of onderwijsorganisaties.•Maak als je wilt zelf lessen of stel lessen samen uit bestaand materiaal.•Presenteer ingewikkelde thema’s eerst simpel, zoek daarna de nuance.•Laat leerlingen dingen dóen (om een mondiaal probleem te bestrijden). •Breng hen in contact met mensen uit andere culturen.•Ontdek de Europese subsidies voor uitwisselingsprojecten.

4.

5.

6.

Een wereld aan achtergronden

•Werk samen met ouders: zij leren kinderen hoe de wereld in elkaar steekt.

•Nodig allochtone familie van leerlingen uit om hun levensverhaal te vertellen.

•Benader ouders persoonlijk als je met hen wilt samenwerken.

•Speel hierbij in op hun nieuwsgierigheid naar wat hun kinderen leren.

•Bezoek hen ook thuis. Zo zie je waar kinderen hun wereldbeeld vormen.

•Zorg dat je ouders (informeel) leert kennen, en dat zij jou leren kennen.

3.

Een wereld aan materialen

Een wereld aan resultaten

123

EXTR

A S

AU

S

LESGEVEN OVER BURGERSCHAP. HOE DOE JE DAT? Een lastige vraag. Wereldburger met ketchup helpt het antwoord te vinden. Het boek staat vol best practices, prikkelende suggesties en inhoudelijke interviews. Inspirerend voor iedereen die interesse hee� in (wereld)burgerschap. En in het bijzonder voor de vele leraren op basis- en middelbare scholen die zich nog geen raad weten met dit verplichte onderwijsgebied.

WERELDBURGER MET KETCHUP is een uitgave van NCDO, centrum voor mondiaal burgerschap.

HET BOEK LIGT BEGIN 2013 IN DE BOEKHANDEL EN IS OOK TE BESTELLEN VIA: JVANDERZANT@NCDO.NL. ADVIESPRIJS € 12,95.VIA: JVANDERZANT@NCDO.NL

WERELDBURGERmEt kEtchUp

Lesgeven over wereldburgerschap. Hoe doe je dat?

WERELDBURGER MET KETCHUP BIEDT EEN WERELD AAN:

• DEFINITIESWat is onderwijs over wereld burgerschap?

• INVALSHOEKEN Hoe vul je jouw lessen over wereld burgerschap in?

• ACHTERGRONDEN Hoe gebruik je de diversiteit onder je leerlingen?

• STRATEGIEËN Hoe veranker je wereldburgerschap op school?

• RESULTATENHoe evalueer je lessen over wereld burgerschap?

• MATERIALEN Waar let je op als je lessen ontwikkelt?

‘Wereldburgerschap gaat voor mij niet

alleen over gelijke rechten of de verdeling

tussen arm en rijk, maar ook over sociale

vaardigheden. Hoe gaan we met elkaar om? Waarvoor is

iemand zelf verantwoordelijk? Ik vind het belangrijk dat kinderen

zich bewust worden van de wereld om hen heen. En dat ze leren

dat die bestaat uit verschillen. In cultuur, in religie, in politiek.

Maar ook in normen en waarden.’

DILA NURTAS

BASISSCHOOLLERARES, AMSTERDAM

TEKST BRIGITTE BLOEM | BEELD NTR, ISTOCKPHOTO

Ilse Godtschalk is de bedenker van de cliptoetsen. Na haar sporen als leerkracht en, later, als maker van kinderprogram-ma’s ruimschoots verdiend te hebben, zocht Godtschalk naar een manier om het onderwijs interessanter en uitdagender te maken door een bredere inzet van beeldmateriaal. Ze ver-telt: ‘Voorheen wist je als leraar eigenlijk niet wat er bleef hangen bij je leerlingen als ze een programma van Schooltv bekeken. Daarom gaan we nu van start met de cliptoetsen. We beginnen met het Schooltv-weekjournaal. Daarna volgen de andere Schooltv-programma’s. Met de cliptoetsen kunnen leerkrachten op een aansprekende, interactieve manier tes-ten wat kinderen geleerd hebben van een uitzending.’

Voordat kinderen leren lezen, hebben ze tegenwoordig al ruimschoots kennisgemaakt met de wereld via televisie en internet. Het is daarom belangrijk om deze generatie niet alleen begrijpend te leren lezen, maar zeker ook begrijpend te leren kijken, vinden de makers van Schooltv. De aandacht voor begrijpend kijken wordt ook doorgevoerd in het begeleidend lesmateriaal dat bij de programma’s hoort. Meest in het oog springend onderdeel van de nieuwe aanpak van Schooltv is de interactieve cliptoets voor het Schooltv-weekjournaal.

‘Voorheen wist je alsleraar eigenlijk niet wat er

bleef hangen’

‘We hebben de uitzending in acht clips ge-knipt’, legt Godtschalk uit. ‘Na ieder deel stopt de uitzending even en worden er meerkeuzevragen gesteld. De leerlingen krijgen er punten voor. Kinderen houden erg van filmpjes. Bovendien houden ze van quizzen en spelletjes. Doorgaans zijn ze behoorlijk competitief ingesteld. Ze zijn dan ook reuze gemotiveerd om de vragen van de cliptoetsen te beantwoorden.’

Betere leeropbrengstenNa een uitgebreide testfase met veel en-thousiaste reacties en aantoonbaar be-tere leeropbrengsten werden de cliptoet-sen afgelopen jaar al volop gebruikt in bibliotheken. ‘Uit universitair onderzoek blijkt dat bewegend beeld een grote im-pact heeft op mensen’, weet Godtschalk. ‘Bovendien blijkt dat door interactiviteit in bewegende beelden de boodschap beter

NTR Schooltv leert kinderen meer met ‘begrijpend kijken’

goed_NTRShopJan.indd 1 18-12-12 11:25

schooltv.nl/webwinkel

overkomt en beter blijft hangen. Door de cliptoet-sen blijken kinderen meer betrokken en beter ge-motiveerd. Ze hebben helemaal niet door dat ze aan het leren zijn. Leerkrachten merken dat kinderen er heel gretig van worden. De methode met de clip-toetsen blijkt ook voor kinderen met concentratie-problemen goed te werken.’

Leren met voorkennisBegrijpend kijken wordt wel ‘leren met voorken-nis’ genoemd. Het gaat erom dat kinderen en jon-geren snappen wat ze zien. Ook in het voortgezet onderwijs zijn de programma’s van Schooltv een

begrip. Geerle van der Wijk, eindredacteur van de vo-programma’s: ‘We vinden het heel belangrijk om materialen te maken waarvan docenten enthou-siast worden. Bijvoorbeeld omdat ze een ingewik-keld of abstract onderwerp dankzij de extra in-formatie, schema’s en animaties goed kunnen uit-leggen. Door te werken met de programma’s van Schooltv kun je onderwerpen en begrippen veel meer context en duiding geven. Ook voor vakken waarbij je niet direct uitgebreid beeldmateriaal of animaties verwacht, zoals economie en wiskunde, biedt Schooltv diverse programma’s.’

Nieuwe toepassingenDe Schooltv-programma’s sluiten aan bij lesmetho-des van de reguliere uitgevers. ‘Stel je geeft maat-schappijleer, dan geven wij in de handleiding pre-cies aan bij welk hoofdstuk uit jouw methode ons programma aansluit’, verduidelijkt Van der Wijk. ‘De wereld om ons heen verandert snel. Om docenten terzijde te staan blijft het team achter Schooltv daarom enthousiast en deskundig bezig met het produceren en maken van nieuwe programma’s en het bedenken van nieuwe toepassingen, zoals de cliptoetsen en andere interactieve leermiddelen.’

Gratis proefabonnement!Ontdek vanaf 2013 met een gratis Schooltv-week-journaal proefabonnement zelf hoe leuk, leerzaam en gemakkelijk de cliptoets te gebruiken is. Kijk voor meer informatie over het afsluiten van een gratis proefabonnement op schooltv.nl/webwinkel

goed_NTRShopJan.indd 2 18-12-12 11:32

Blijf op de hoogte van relevant materiaal voor jouw vak! Schrijf je in op schooltv.nl/nieuwsbrieven.

‘Een belangrijk voordeel van werken met de cliptoets is dat je kinderen actiever maakt in het kijken naar het Schooltv-weekjournaal. Je kunt niet alleen con-troleren of kinderen de inhoud van de uitzending hebben begrepen, maar ook of ze verbanden weten te leggen met kennis die tijdens lessen in de zaakvak-ken is opgedaan. Je kunt de cliptoets op meerdere manieren gebruiken. Bijvoorbeeld in de weektaak. Kinderen maken alleen of in kleine groepjes de op-drachten, zoeken actief naar informatie en over-leggen met elkaar. Een andere mogelijkheid is om de cliptoets in quizverband af te nemen. Er worden groepjes gemaakt, het spel wordt gespeeld en na af-loop is het nieuwsteam van de week bekend. Een der-de toepassingsmogelijkheid is om na de cliptoets een van de onderwerpen te pakken en hierover een klas-sengesprek of discussie aan te gaan. Kinderen testen eerst hun kennis en gaan dan op zoek naar wat ze zelf vinden van het onderwerp. Zo kun je actief bur-gerschap mooi vorm en inhoud geven. Als kinderen ontdekken dat het kijken naar het Schooltv-week-journaal niet vrijblijvend is en dat er “gecontroleerd” wordt, zal de betrokkenheid toenemen. Anderzijds laat de cliptoets met overstijgende vragen zien dat

het belangrijk is om relaties te leggen met de kennis die je hebt opgedaan en de wereld om je heen. Daar zit, denk ik, de werkelijke winst van de cliptoets. Kinderen in groep 7 en 8, maar ook in andere groepen, zijn over het al-gemeen geïnteresseerd in de actualiteit. Van-uit de kerndoelen wordt verwacht dat de kin-deren die na groep 8 de basisschool verlaten bijvoorbeeld een brede kijk hebben op onze samenleving, met respect weten om te gaan met andere mensen, respect hebben voor het milieu en kennis van andere culturen en geloven hebben. Daartoe kan het Schooltv-weekjournaal en de cliptoets een belangrijke bijdrage leveren.’

Martin Bootsma (Leraar van het Jaar voor het basisonderwijs 2011)

Het hele jaar door biedt Schooltv programma’s voor het primair- en voortgezet onderwijs. Populair zijn de wekelijkse uitzendingen van Koekeloere (groep 1-2), Huisje Boompje Beestje (groep 3-4), Nieuws uit de Natuur (groep 5-6) en Schooltv-weekjournaal (groep 7-8). Ook voor het voortgezet onderwijs heeft Schooltv een uitgebreid aanbod per vak. Alle tv-pro-gramma’s gaan vergezeld van begeleidend materi-aal. Afhankelijk van het programma bestaat dat uit een handleiding voor docenten en leerlingenboekjes, cd’s, spelmateriaal. Veel Schooltv-series zijn op dvd verkrijgbaar. Op het lesmateriaal dat hoort bij de programma’s Koekeloere, Huisje Boompje Beestje, Nieuws uit de Natuur en Schooltv-weekjournaal kun je een abonnement nemen. Zo beschik je altijd over actuele lessen. Ook halverwege het schooljaar kun je nog instappen. De prijs van het abonnement wordt aangepast aan het moment waarop je instapt. Het

De multimediale aanpak van Schooltv

Schooltv-weekjournaal abonnement is als eerste Schooltv-product uitgebreid met de cliptoetsen.

Kijk op schooltv.nl/webwinkel voor het com-plete aanbod. Alle programma’s van Schooltv zijn terug te kijken via ‘Schooltv Gemist’.

Blijf op de hoogte van relevant materiaal voor jouw vak! Schrijf je in op schooltv.nl/nieuwsbrieven.

Getest! ‘De cliptoets kan een belangrijke bijdrage leveren aan de kijk op de samenleving!’

goed_NTRShopJan.indd 3 18-12-12 11:32

Lessen voor het digitale schoolbord (BO)Op het digibord komen beeld, fi guren en lesmateriaal perfect samen. In de digibordlessen van Schooltv leggen de bekende personages met behulp van verhalen, animaties en fi lmpjes onderwerpen eenvoudig en aansprekend uit. Met uitdagende, interactieve opdrachten kun je direct met de klas kennis in de praktijk brengen.

Actie:Actie:Actie: Nu voordeel tot wel € 49,95 op Nu voordeel tot wel € 49,95 op Nu voordeel tot wel € 49,95 op digibordlessen. Ga naar schooltv.nl/webwinkel digibordlessen. Ga naar schooltv.nl/webwinkel digibordlessen. Ga naar schooltv.nl/webwinkel en de klik op de actiebanner.en de klik op de actiebanner.en de klik op de actiebanner.

dvd of dvdPLUS (BO en VO)Kies uit de rijke collectie van meer dan 175 NTR Schooltv-programma’s op dvd of dvdPLUS - met aanvullend lesmateriaal en opdrachten - voor de ondersteuning van nagenoeg elke les, met een veelheid aan onderwerpen, vakken en thema’s voor zowel het basis- als voortgezet onderwijs.

Spellen en poppen, leesboeken en prentenboeken (BO)Verlevendig de les met de bekende fi guren uit Schooltv-programma’s. Uitleggen en vertellen is leuk en blijft de leerlingen beter bij met bijvoorbeeld de educatieve handpoppensets van Raaf, Moffel en Piertje. In de Schooltv-webwinkel vind je daarnaast een selectie van mooie lees- en prentenboeken.

Handleidingen, werkboekjes en abonnementen (BO en VO)Maak je les compleet met lesmateriaal dat naadloos aansluit bij de Schooltv-programma’s op tv, dvd of internet. De handleidingen en werkboekjes zijn gemaakt om boeiende, leerzame lessen mee te geven. Bij het meeste Schooltv-beeldmateriaal kun je nog lang (extra) begeleidend materiaal blijven vinden in de webwinkel. Altijd zeker zijn van actueel lesmateriaal bij uitzendingen van een programmaserie? Kies dan voor het gemak van een abonnement (BO).

Spellen en poppen,

prentenboeken (BO)Verlevendig de les met de bekende fi guren uit

het gemak van een abonnement (BO). mooie lees- en prentenboeken.

Een schat aan lesmateriaal voor basis- én voortgezet onderwijsVoor elke les, het hele jaar door

Kijk voor het uitgebreide assortiment Kijk voor het uitgebreide assortiment Kijk voor het uitgebreide assortiment van lesmateriaal en aanbiedingen opvan lesmateriaal en aanbiedingen opvan lesmateriaal en aanbiedingen op

ssschooltvchooltvchooltv.nl/.nl/.nl/chooltv.nl/chooltvchooltvchooltv.nl/chooltv.nl/chooltv.nl/chooltvchooltvchooltv.nl/chooltv webwinkelwebwinkelwebwinkel

webwinkel

goed_NTRShopJan.indd 4 18-12-12 11:32

Bestel het i-blocks totaalpakketvoor € 499,- i.p.v. € 579,-

een krachtig leermiddel voorin een krachtige leeromgeving

zelfstandig werken aan reken- en taalvaardigheden

met licht, geluid en spraak

ingebouwde zelfcontrole

voor kinderen uit groep 1, 2 en 3

stimuleert de ontwikkeling van het fonologisch en fonemisch bewustzijn

klank van letters wordt fonetisch uitgesproken

bevordert de analyse en synthese van woorden

www.i-blocks.info

Bezoek onzestand tijdens de NOT van 22 t/m 26januari 2013

stand 11. E082

Biggletoys_ad.indd 1 17-12-12 16:33

22-26 januari 2013Jaarbeurs Utrechtwww.not-online.nl

Vijf dagen inspiratie,de nieuwste trends en ontwikkelingen. Mis het niet!

Registreer nu voor Gratis toegang met

code: 10000534

vnu_25878_advNOT_Prima Onderwijs_192x285mm_v2.indd 1 06-09-12 16:14