Uitmijnen in de praktijk:

Resultaten Roeghoorn

Debby van Rotterdam, Romke Postma

Nutriënten Management Instituut B.V.

Postbus 250, 6700 AG Wageningen

T: 088 8761280

E: nmi@nmi-agro.nl

I: www.nmi-agro.nl

Smeenge

• Veel landbouwgronden zijn/worden omgevormd naar natuur

• Voedselrijke en droge uitgangssituatie ongewenst

• Hoge fosfaattoestand groter knelpunt dan stikstof- en kali-toestand

• P-beschikbaarheid wordt verhoogd door vernatting

Natuurontwikkeling op voormalige

landbouwgronden

P-toestand bodem

Hydrolo-gie

Zaadbank

Archeolo-gischewaarde

Bodem en aardkundige waarde

Afgraven bovengrond (20-100 cm)

VOORDELEN• Snelle verwijdering

nutriënten

• Maaiveld verlaagd

voor vernatting

• Potentieel snelle

manier om natuurdoel

te bereiken

NADELEN• Kostbaar

• Verstoring aardkundige

waarden

• Verstoring bodemkundige

waarden

• Verwijdering zaadbank

• gronddepots onwenselijk in

natuurgebieden

• Zonde van opgebouwde P-

reserves in de bodem

WANNEER ZINVOL

• Bij zeer hoge P-toestand (agrarische bestemming grond?)

• Bij gesloten grondbalans in gebied

Verschralen (maaien en afvoeren)

VOORDELEN• Goedkoop

• Geen verstoring bodemkundige-

en aardkundige waarden

• Zaadbank blijft intact

NADELEN• Duurt erg lang als P

niet erg laag is

• Iemand moet het

beheer uitvoeren

WANNEER ZINVOL

• Overgangsbeheer wanneer P-toestand al laag is

• Als tijd geen rol speelt

Maximalisatie opbrengst door bemesting met N en K waardoor

ook versnelde P-onttrekking tov verschralen

HOE

• Bemesting met N, K, … en eventueel bekalking

• Geen P-toediening, dus geen dierlijke mest/beweiding

• Gewassen oogsten en afvoeren van het veld

Alternatief: uitmijnen

Uitmijnen (bemesten, maaien, afvoeren)

VOORDELEN• Goedkoper dan afgraven

• Nuttig gebruik P voorraad bodem:

gewas naar lokale boer

• Geen verstoring bodemkundige-

en aardkundige waarden

• Zaadbank blijft intact

NADELEN• Inrichtingskosten en

inspanning over

meerdere jaren

• Alleen zinvol onder

bepaalde (?)

omstandigheden

WANNEER ZINVOL

• Als inrichtingsmaatregel bij een intermediaire (?) P-toestand

• Goede afspraken en samenwerking (?) tussen lokale overheid, natuurbeheerder en lokale boer

Samenwerkingsproject

Start onderzoek

ONDERZOEKSDOELEN

• Nagaan hoe uitmijning kan bijdragen aan realiseren van

randvoorwaarden van de bodem voor natuur?

• Vormgeving praktijk; samenwerking tussen overheden, terrein-

beheerders en agrarisch ondernemers

• Meer bekendheid geven aan uitmijning

• Draagvlak in beleid vergroten

Smeenge

5

4

6

1

23

Onderzoek tussen 2010 - 2014

Locatie proef

Norg

Roden Eelde

Roeghoorn

• Her-meanderen beek in beekdal

• Doelstelling natuur:

• Vochtige en natte schraallanden

• Bloemrijke hooilanden

Onderzoekslocatie

B.

Uit-

mijnen

A.

Ver-

schral

en

• Uitgangspunt droge locaties 3 en natte locaties 2 sneden

• Bij uitmijnen N- K bemesting met kunstmest:

1e snede 120 kg N (KAS) + 180 kg K2O ha( kornkali)

2e snede 100 kg N + 100 kg K2O (kali 60)

3e snede 80 kg N + 100 kg K2O (kali 60) Alleen droge

locaties

• Streven naar 3000-3500 kg drogestof per snede

• Gewenst: gewas van voederkwaliteit

Uitvoering proef:

Resultaten

• Locaties 1, 2 en 3 zijn relatief droog

• Locatie 6 is relatief nat en 4 en 5 zijn intermediair

Vochttoestand

-90

-80

-70

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

0 2 4 6 8 10 12

Gro

nd

wat

erst

and

(cm

-mv)

Maanden

Gem. grondwaterstand 2011 - 2014

Locatie 1

Locatie 2

Locatie 3

Locatie 4

Locatie 5

Locatie 6

Drogestofopbrengst gem. 2,1

keer hoger

Verschil neemt af gedurende exp.

Effect uitmijnen op drogestofopbrengst

2.02.9

1.5

2.7

2.1

1.6

0

2

4

6

8

10

12

14

1 2 3 4 5 6

Ge

m. d

roge

sto

fop

bre

ngs

t 2

01

0 -

20

14

(to

n d

s/h

a)

Locatie

verschalen

uitmijnen

y = -0,18x + 357,65R² = 0,78

0

1

2

3

2010 2011 2012 2013 2014

Ver

ho

ud

ing

uit

mijn

en /

ve

rsch

rale

n

Drogestofopbrengst gem. 2,0 keer

hoger

Verschil neemt af gedurende exp.

Locatie 3 P onttrekking lager

Effect uitmijnen op P-opname gewas

1.8 2.5

0.8

2.3 1.9 1.3

0

20

40

60

80

1 2 3 4 5 6

Ge

m. P

-op

nam

e 2

01

0 -

20

14

(kg

P2

O5

/ha)

Locatie

verschalenuitmijnen

y = -0,25x + 495,94R² = 0,88

0

1

2

3

2010 2011 2012 2013 2014

Ver

ho

ud

ing

uit

mijn

en /

ve

rsch

rale

n

• Kwaliteit gras bij uitmijning duidelijk hoger dan bij

verschraling (VEM: 700 – 830 en Ruw eiwit: 130 – 190)

• Te laag voor melkvee maar

• Bruikbaar voor droogstaande koeien en jongvee

Voederwaarde kwaliteit

P-toestand bodem

• Grote variatie tussen

locaties

• Maar óók tussen

behandelingen

• Veengrond heeft heel

hoge P-ox

Uitgangstoestand bodem (0-10 cm-mv)

0

5

10

15

20

25

1 2 3 4 5 6

P-A

L (m

g P

2O

5/1

00

g)

Locatie nr

Verschralen

Uitmijnen

0

10

20

30

40

50

60

1 2 3 4 5 6

P-o

x (m

mo

l P/k

g)

• Locatie 3 en 6 zijn

voorafgaand aan proef

afgegraven (20 cm)

• Drogere locaties (1 t/m 4) P-AL neemt AF met de diepte

• Nattere locaties (5 en 6) P-AL neemt TOE met de diepte

Uitgangstoestand bodem (0-50 cm-mv)

0

5

10

15

20

25

30

P-A

L (m

g P

2O

5/1

00

g)

Verandering P-AL 2010-2014

0

50

100

150

200

P-A

L (k

g P

2O

5/h

a)

Locatie 2

0

100

200

300

P-A

L (k

g P

2O

5/h

a)

Locatie 3

0

20

40

60

P-A

L (k

g P

2O

5/h

a)

Locatie 4

0

20

40

60

80

100

P-A

L (k

g P

2O

5/h

a)

Locatie 6

Verandering P-AL tov P-onttrekking

0

100

200

300

400

500

P-o

ntt

rekk

ing,

P-A

L (k

g P

2O

5/h

a)

Locatie 2

0

100

200

300

P-o

ntt

rekk

ing,

P-A

L (k

g P

2O

5/h

a)

Locatie 3

0

100

200

300

400

P-o

ntt

rekk

ing,

P-A

L (k

g P

2O

5/h

a)

Locatie 4

0

100

200

300

400

P-o

ntt

rekk

ing

P-A

L (k

g P

2O

5/h

a)

Locatie 6

Verandering P-AL & P-ox tov P-

onttrekking

0

500

1000

1500

P-o

ntt

rekk

ing,

P-o

x, P

-A

L (k

g P

2O

5/h

a)

Locatie 2

0

200

400

600

800

1000

P-o

ntt

rekk

ing,

P-o

x, P

-A

L (k

g P

2O

5/h

a)

Locatie 3

0

500

1000

1500

2000

P-o

ntt

rekk

ing,

P-o

x, P

-A

L (k

g P

2O

5/h

a)

Locatie 4

0

200

400

600

800

P-o

ntt

rekk

ing,

P-o

x, P

-A

L (k

g P

2O

5/h

a)

Locatie 6

• Plant beschikbaar P (P-AL) wordt sterk gebufferd vanuit:

• Totaal beschikbaar P

• P in diepere bodemlagen

• M.n. bij hogere P-AL is afname sterker bij uitmijnen dan

verschralen

• Bij P-AL 3 - 5 mg P2O5/100g is P limiterend voor gras tenzij aanvoer

uit diepere bodemlagen

• Sterke variatie in P-ox tussen de jaren – geen duidelijke

conclusies mogelijk.

• P-tot is gemiddeld 1,7 x P-ox (range 1,2 – 2,6 x P-ox)

Resultaten bodemonderzoek

N- en K-bemesting

gemiddeld gelijk aan

onttrekking, tenzij P-

limiterend is.

Bemesting

16 -13

142

-27 -12 -33

-400

0

400

800

1 2 3 4 5 6

N-b

alan

s (k

g N

/ha)

Locatie

N-balans 2010

2011

2012

2013

9 -34

206

-3 51-93

-500

0

500

1000

1 2 3 4 5 6

K-b

alan

s (k

g K

/ha)

K-balans 2010201120122013

N- bemesting: 220 /

300 kg N/ha

K-bemesting 280 /

380 kg K2O/ha

Uitmijnen versus verschralen

• Drogestofopbrengst 2 x zo hoog

• P-onttrekking 2 x zo hoog

• Gedurende de tijd neemt het verschil tussen

uitmijnen en verschralen (licht) af

Uitmijnen werkt alleen wanneer P in de bodem niet limiterend is voor gewasgroei

Conclusies (1)

Daling P-toestand bodem is afhankelijk van:

• Totale hoeveelheid P in de bodem

• Bij hoge P-totaal sterke buffering van beschikbaar P

• Hoeveelheid beschikbaar P

• Bij relatief hoge P-beschikbaar sterkere daling

• Daling sterker bij uitmijnen dan bij verschralen.

• Hoeveelheid P in de diepere bodemlagen

• Waterhuishouding: Redox omstandigheden

Conclusies (2)

Afgraven:

• P-toestand bodem zeer hoog en uitmijnen te lang zou duren

• gesloten grondbalans binnen terrein, slimme herinrichting

Uitmijnen:

• P-toestand hoog is maar binnen redelijke termijn kan worden

verlaagd

• Fosfaat blijft in kringloop! Maaisel wordt benut als veevoer

Verschralen:

• P-toestand in gehele bodemprofiel bijna limiterend is voor

gewasgroei

• Overgangsbeheer (na uitmijnen) naar natuur

Implicaties voor maatregelen

Bedankt voor uw

aandacht