prasa nowosadecka1891 1996

Upload: maria-las

Post on 07-Jan-2016

19 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

Historia prasy lokalnej

TRANSCRIPT

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 1

    Bogdan Potoniec

    PRASA NOWOSDECKA W LATACH 1891 - 1996

    Mino ponad 100 lat od wydania w Nowym Sczu Szkolnictwa Ludowego - pisma, ktre dao pocztek miejskiej prasie. Dnia 13 stycznia 1891 roku ukaza si pierwszy numer czasopisma, wydawanego przez dugi okres czasu przez nowosdeckich nauczycieli. Tygodnik Nauczycieli Ludowych by pierwszym i za-razem najduej wydawanym pismem w miecie. Ukazywa si a 22 lata, do-cierajc daleko poza granice Galicji.

    Z okazji jubileuszu 105 rocznicy powstania prasy nowosdeckiej Woje-wdzki Orodek Kultury w Nowym Sczu zorganizowa wystaw "Prasa nowo-sdecka 1891- 1996"1. Uroczyste otwarcie nastpio 10 stycznia, ekspozycja trwaa do 15 marca 1996 roku. Bya to pierwsza w dziejach miasta wystawa prezentujca rozwj pimiennictwa lokalnego w ostatnich stu latach. Ekspozy-cja obejmowaa prawie sto tytuw i przedstawiaa imponujcy dorobek miasta w zakresie rozwoju wydawnictw prasy lokalnej.

    Ruch prasowy w miecie zapocztkowany zosta z koocem ubiegego wieku i z niewielkimi przerwami trwa po dzisiejszy dzieo.

    W ponad stuletnich dziejach rozwoju prasy mona wyrnid kilka okresw znaczonych wanymi wydarzeniami historycznymi.

    W pierwszym okresie, ktry przerwa wybuch 1 wojny wiato-wej, w miecie ukazywao si po-nad 20 pism lokalnych, jed-nodniwek, wydawnictw legiono-wych, modzieowych. Trwaod tytuw, ktre powstay z koocem XIX wieku bya dua: "Szkolnictwo" - 22 lata, "Zwizek Chopski" - 14 lat, Mieszczanin - prawie 9 lat. Pi-sma z drugiej czci tego okresu posiaday duo mniejsz trwaod, wikszod upadaa po wydaniu

    1 Bya to z kolei druga wystawa prasy, poprzednia "Prasa wojewdztwa nowosdeckiego w latach 1989 -1995" -trwaa od 26

    kwietnia do 30 czerwca 1995 roku i zorganizowana bya z okazji jubileuszu pitej rocznicy powstania niezalenej prasy lokal-nej.

    Fragment wystawy fot. M. Bieszczad

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 2

    kilku numerw, tylko nieliczne dotrway dwch lat.

    Cech charakterystyczn bya dua liczba dwutygodnikw, z koocem 1900 roku ukazyway si a cztery: "Szkolnictwo", "Zwizek Chopski", "Sdeczanin" i "Gazeta Pocztowa". W pocztko-wych miesicach wojny wyda-wane byo pierwsze pismo co-dzienne w Nowym Sczu "Nowiny Wojenne". Przygotowywane przez Edwarda Golachowskiego, ktry tu przed wybuchem wojny redagowa tygodnik "Ziemia S-decka", uznawany za najlepsze pismo tego okresu.

    W drugim okresie rozwoju prasy wyznaczonym wojnami wiatowymi ukazywao si nieco wicej tytuw - ponad 25, ale trwaod pism bya duo mniejsza. Najduej -11 lat - ukazywa si tygodnik "Gos Podhala", ponad 6 lat dwutygo-dnik modziey "Lot", po 5 lat "Nowiny Podhalaoskie" i "Zew Gr" -pismo mo-dziey szk rednich. Inne niestety pomimo szumnych zapowiedzi paday po wydaniu jednego lub kilku numerw. W okresie midzywojennym pojawiy si tendencje nawizywania w tytule do Podhala, (6 tytuw), okres ten to rwnie okres tygodnikw. W miecie wychodziy trzy pisma w cyklu tygodniowym: "Gos Podhala", "Nowiny Podhalaoskie", "Podhalaoska Prawda". Najlepsze pi-sma tego okresu to: "Goniec Podhalaoski", "Podhalaoski Kurier Tygodniowy" i wspomniany ju "Gos Podhala". Wybuch II wojny wiatowej przerwa rozwj ruchu wydawniczego. W miecie i najbliszym rejonie rozpoczto drukowad pisma konspiracyjne, zwane potocznie bibu. Przygotowywane i kolportowane z naraeniem ycia, byy wanym orem w walce z okupantem. Pierwsze po-wstaway z zabronionego przez hitlerowcw nasuchu radiowego, pniejsze przygotowyway zakonspirowane zespoy redakcyjne oddziaw partyzanckich.

    Po zakooczeniu dziaao wojennych cenzura skutecznie utrudniaa wyda-wanie niezalenych czasopism. Pisma prorzdowe ukazyway si nakadem Frontu Jednoci Narodu i PZPR. W latach 1945 - 1981 wydawano zaledwie 19 tytuw, z tego prawie to okazjonalne jednodniwki. Prasa tego okresu okre-

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 3

    lana bya jako propagandowa, partyjna, ideologiczna, itp. Kolejny bardzo bogaty okres dla prasy miejskiej rozpocz si po roku

    1989 i zniesieniu cenzury. Okres ten charakteryzowa si dynamicznymi zmia-nami na rynku prasowym, bardzo du ilod tytuw oraz krtkim okresem wy-dawania. Ukazyway si nie tylko pisma lokalne adresowane do szerokiego grona czytelnikw, ale i wiele innych: biuletyny zakadw, organizacji, stowa-rzyszeo, zwizkw przeznaczone dla wszego grona odbiorcw; pisma para-fialne, gazetki szkolne, jednodniwki. Pojawiy si nowe, dotychczas nie spoty-kane wydawnictwa o zakresie oglnopolskim (gazety reklamowe) i stutysicz-nym nakadzie (krzywki panoramiczne). Trwaod wikszoci z nich bya nie-wielka, upaday szybko gwnie z przyczyn finansowych. Miasto nie moe po-szczycid si trwaym pismem, chocia posiada w tym zakresie tak bogate trady-cje. W ostatnich szeciu latach tygodniki upaday jeden po drugim: "Gos Sdec-ki", "Gazeta Nowosdecka", "Tygodnik Sdecki", "Echo".

    Zrealizowana wystawa oprcz tytuw powszechnie znanych prezento-waa rwnie pisma mao lub zupenie dotychczas nieznane, np.: "Aspiryna" i "Obijak" - pisma legionowe, "Emissaryusz" - pismo Koa Filaretw w Nowym Sczu; "Harcerz Podhalaoski", "Ogniwo", "Orl", "Wczga" - wydawnictwa krgu harcerskiego. Przeprowadzona kwarenda w archiwach, bibliotekach i muzeach zweryfikowaa informacj o ywocie kilku tytuw. Ustalono, i nie-ktre pisma ukazyway si duej nawet o kilka miesicy: "Kurier Podhalaoski", "Gos Podhala" oraz dwutygodnik modziey "Lot".

    l. Prasa do l wojny wiatowej

    W Nowym Sczu, niewielkim miasteczku, ruch prasowy by wczenie za-pocztkowany i trwa bez przerwy do pierwszych tygodni 1 wojny wiatowej. Zasig pism obejmowa nie tylko powiat nowosdecki ale i ca Galicj. Byy czasopisma, ktrych ywot by bardzo krtki (jeden lub kilka numerw) ale byy te takie, ktre przetrway kilka a nawet kilkanacie lat.

    Pierwszym wydawnictwem lokalnym wydawanym w Nowym Sczu byo pismo pt. "Tygodnik Szkolny"1. W roku 1868 wydane zostay prawdopodobnie cztery numery tego czasopisma, w niewielkim nakadzie ok. 50 egzemplarzy kady. Redaktorem naczelnym by Franciszek Murdzioski. Niestety do dnia dzi-siejszego nie zachowa si ani jeden numer tego wydawnictwa. Pismem, ktre dao pocztek prasie sdeckiej byo "Szkolnictwo Ludowe". Dnia 13 stycznia 1891 roku ukazuje si pierwszy numer dwutygodnika, ktry zapocztkowa rozwj miejskiej prasy. Byo to pierwsze systematycznie wydawane pismo w miecie, redagowane na wysokim poziomie, ukazywao si a 22 lata. adne pniejsze wydawnictwo nie powtrzyo tego osignicia, wydawane byy

    1 Smajdor Kazimierz, "Szkolnictwo Ludowe w Nowym Sczu (l. 1891 -1913)", Rocznik Sdecki, t. IX, Nowy Scz 1968

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 4

    o wiele krcej. Od dnia 5 kwietnia 1895 roku tytu zosta zmieniony na "Szkol-nictwo", podtytu pozosta ten sam Organ nauczycieli ludowych. Dwutygodnik ukazywa si pocztkowo 5 i 20 kadego miesica, po dwch latach trzy razy w miesicu (5, 15 i 25). Format zbliony do A4, objtod 16 stron. Redaktorem naczelnym i wydawc by Henryk Kisielewski nauczyciel szkoy wydziaowej w Nowym Sczu. Od 20 kwietnia 1893 roku pismo zacz prowadzid Jzef Gutow-ski. Czasopismo ukazywao si do maja 1913 roku. Byo to niezalene czasopi-smo, oprcz Galicji rozchodzio si na lsk, do Ksistwa Poznaoskiego i Amery-ki. Drukowane byo u Jana Litwioskiego w Wieliczce.

    Do duej wydawanych pism w Nowym Sczu nalea "Zwizek Chopski". Pierwszy numer ukaza si 1 marca 1894 roku, ostatni w kwietniu 1908. Dwu-tygodnik polityczny, ekonomiczny i spoeczny; od 1 lutego 1896 roku organ stronnictwa chopskiego i klubu katolicko - ludowego. Jedyny prawny organ stowarzyszenia politycznego tej nazwy. Wychodzi 1 i 15 kadego miesica; od 10 marca 1895 roku 1, 11 i 21 dnia kadego miesica. Wydawca i redaktor od-powiedzialny Stanisaw Potoczek z Rdziostwa.

    Kolejny tytu "Mieszczanin", wydawany by z przerwami od 1 padzierni-ka 1894 do 31 grudnia 1908 roku (przerwa w druku trwaa od 1897 do 1902 roku). Dwutygodnik polityczny, ekonomiczny i spoeczny - organ miast i mia-steczek wychodzi 1 i 15 kadego miesica. Format pocztkowo A4 pniej 36 x 25 cm, objtod 8 stron. Redaktor naczelny i wydawca Jzef Gutowski. Druko-wane byo rwnie u Jana Litwioskiego w Wieliczce. Pismo o zasigu na ca Maopolsk o zabarwieniu czysto mieszczaoskim.

    "Sdeczanin" ju od 1897 roku by dodatkiem do "Mieszczanina", od 5 padziernika 1900 roku samodzielny. Organ miasta Nowego Scza i Obwodu, wychodzi co sobot wieczorem, od 1902 roku 1 i 15 kadego miesica. Ostatni numer wydano 15 maj 1903 roku. Wydawca i odpowiedzialny redaktor Zyg-munt Mayer, 14 wrzenia 1902 roku przej go Jzef Gutowski.

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 5

    Pierwszym pismem satyrycznym w Nowym Sczu by "Parochd". W lu-tym 1897 roku wydano jeden numer przez "Wydzia miejscowy Towarzystwa urzdnikw kolei austriackiej w Nowym Sczu". Format duy 50 x 30 cm, obj-tod 12 stron. Celem pisma byo rozweselanie czytelnikw i pozyskanie fundu-szy na budow domw wypoczynkowych dla urzdnikw.

    Bolesaw Wiess w roku 1900 wyda 5 numerw tygodnika "Gos Podta-trzaoski". Pierwszy ukaza si w niedziel 29 kwietnia, ostatni 27 maja 1900 ro-ku, cznie ukazao si 5 numerw. Format duy 50 X 30 cm, objtod 4 strony. Tygodnik powicony sprawom spoecznym, ekonomicznym i politycznym. Drukowany by u Jzefa Jakubowskiego w Nowym Sczu.

    Od dnia 1 maja 1900 roku ukazywaa si w Nowym Sczu "Gazeta Pocz-towa". Pismo powicone spraw poczt i ich funkcjonowania, ukazywao si 1 i 15 kadego miesica. Pierwszy rok zamknito 16 numerami, w drugim wydano jeszcze 25 zeszytw wszystkie po 8 stron objtoci.

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 6

    Pismo redagowa Zygmunt Mayer, a od marca 1901 roku Stefan Rogalski byy pracownik poczty.

    Wasne pismo informacyjne wydawa nowosdecki Magistrat. Od dnia 1 lipca 1902 roku ukaza si "Gos z Nowego Scza". Wychodzi 1 i 15 kadego miesica. Dwutygodnik wydawany przez urzdnikw informowa o pracach Za-rzdu Miasta. Po wydaniu kilkunastu numerw pismo upado.

    Znany sdecki drukarz Roman Pisz w roku 1907 wyda siedem numerw czasopisma pt. "Nowosdecki Rozwj". Dwutygodnik przemysowo - handlowy "powicony sprawom mieszczaostwa polskiego ze szczeglnym uwzgldnie-niem interesw rkodzielnikw, przemysowcw i kupcw". Pierwszy numer ukaza si 1 lipca w nakadzie 2000 egzemplarzy, ostatni 1 padziernika. Format pisma duy 38 x 26 cm, objtod 8 stron. Odpowiedzialny redaktor Jzef Maty-jaszek, drukowane byo w zakadzie waciciela pisma.

    Przed wyborami do Rady Paostwa w roku 1907 stronnictwo Demokra-tyczno - Narodowe wydawao wasne pismo "Dzieo". Organ Stronnictwa wy-chodzi 1 i 15 kadego miesica. Ostatni numer, do ktrego zdoano dotrzed ukaza 1 padziernika 1907 roku i oznaczony by jako 13. Wydawc by dr Edward Zielioski, naczelnym redaktorem Bronisaw Kryczyoski. Dwutygodnik propagowa kandydatur dr Ludomia Germana, zwalczajc Zygmunta Marka z PPS.

    Jzef Gutowski wkrtce po zaprzestaniu wydawania "Mieszczanina" rozpocz redagowanie nowego pisma "Gazety Sdeckiej". Wydawana trzy razy w miesicu (1, 10 i 20), w drugiej poowie 1909 roku. Pierwszy numer 10 lipca, ostatni podwjny 16 i 17 ukaza si 20 grudnia, format may A4, objtod 8 stron, druk u Jana Litwioskiego w Wieliczce.

    W okresie od 28 wrzenia 1912 roku do kwietnia roku nastpnego ukaza si "Gos Ziemi Sdeckiej". Tygodnik redagowa i wydawa Stanisaw Nowicki. Objtod 4 - 6 stron, druk u Krystyny Jakubowskiej, pniej u Romana Pisza w Nowym Sczu.

    Ostatnim pismem wydawanym w miecie przed wybuchem 1 wojny bya "Ziemia Sdecka". Tygodnik powicony sprawom politycznym, spoecznym i ekonomicznym, wychodzi w kad sobot przed poudniem. Wydawany by od 3 maja 1913 do 27 lipca 1914 roku przez Spk Wydawnicz Sdeck. Re-daktor naczelny Edward Golachowski. Format duy 48 x 30 cm, objtod 4 - 6 stron. To nowoczesne o wysokim poziomie wydawnictwo uznawane jest za najlepsze pismo tego okresu. Bezporedni przyczyn zaniechania wydawania pisma by wybuch 1 wojny wiatowej.

    Ten sam redaktor Edward Golachowski kilka tygodni pniej wydawa "Nowiny Wojenne", pierwsze pismo codzienne w Nowym Sczu. Gazeta uka-zywaa si od 16 padziernika 1914 do 20 stycznia 1915 roku, do chwili powoa-

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 7

    nia redaktora na front, z ktrego ju nie wrci. Format duy 48 x 30 cm, obj-tod 2 strony. Pismo przynosio wycznie informacj o dziaaniach wojennych.

    W czasie 1 wojny w Nowym Sczu znajdoway si dwa szpitale wojskowe. Jeden z pacjentw Ludwik Markowski w roku 1917 wydawa organ szpitalnikw pt. "Aspiryna". Pismo okrelone "wychodzi kiedy chce" ukazao si dwukrotnie numer pierwszy 9 marca i nr drugi 16 kwietnia 1917 roku. Format 17 x 10,5 cm, objtod 8 stron, drukowane na hektografie.

    Wspomniany Ludwik Markowski z 4 puku piechoty by rwnie redakto-rem naczelnym innego pisma legionowego wydawanego w kilku miejscowo-ciach Galicji, w tym rwnie w Nowym Sczu. "Obijak" by gazet polow dru-kowan staraniem II baonu 4 puku piechoty Legionw Polskich. Ukazywa si nieregularnie, w Nowym Sczu z koocem 1916r. wydano numer 17, w kolejnym roku wydano numery od 18 do 22. Na wystawie eksponowano kopi nr 18 z 6 stycznia 1917 roku. Format 22 x 17,5 cm, objtod 20 stron, druk na hektogra-fie.

    Wasn pras wydaway rwnie zamieszkae w Nowym Sczu i okolicy mniejszoci narodowe. Nowosdeccy ydzi w roku 1910 wydawali pismo "San-dezer Zeitung" /Gazeta Sdecka/. Najstarszy numer, do ktrego udao si do-trzed pochodzi z 6 maja 1910 roku, ostatni to nr 3 z 2 czerwca 1911 roku. Pi-smo z zaoenia miao byd tygodnikiem, ukazywao si w kady pitek, druko-wane byo w jzyku jidisz.

    Gmina ydowska wydawaa krtko w roku 1914 inne wasne pismo "Nasz Gos". Prawdopodobnie by to tygodnik drukowany w jzyku polskim.

    Mniejszod emkowska wydawaa w latach 1911 - 1913 tygodnik emko /. lemko/. W Nowym Sczu wydano prawdopodobnie 4 numery, ostatni z dat 18 stycznia 1912 roku, przenoszc druk do Gorlic. Ludowy tygodnik w jzyku em-kowskim, wychodzi w kady pitek. Format duy, 42 x 21 cm, objtod 8 stron, pismo w jzyku emkowskim. Wydawca Aleksander Hassaj, redaktor odpowie-dzialny Dymitr Wisocki. Drukowane u Kazimierza Jakubowskiego w Nowym S-czu. Po przeniesieniu redakcji do Gorlic pismo wychodzio w kad rod. Wy-dawca pozosta bez zmian, natomiast funkcj redaktora odpowiedzialnego ob-j Iwan Andrejko. Druk u Zygmunta Torowicza w Gorlicach.

    Do mniej znanych wydawnictw z tego okresu nale pisma modzieowe, l Nowosdecka Druyna Harcerska im. Stefana Czarnieckiego, od roku 1916 wydawaa tygodnik harcerzy nowosdeckich "Kukuka". Pismo firmowa V za-stp, redaktor Romuald Kawalec. Format 16x12 cm, o objtoci od 4 do 8 stron. Pismo zawierao wiadomoci z ycia zastpu, byo jego kronik, pamitnikiem oraz przynosio rne praktyczne informacje przydatne skautom i harcerzom. Pierwszy rok wydawania zamyka nr 18 datowany 15 i 22 grudnia 1917. Na-stpnych zeszytw tego typu nie odnaleziono.

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 8

    Zupenie nieznanym wydawnictwem modzieowym z tego okresu jest "Emissaryusz". Tygodnik wydawany by przez Koo Filaretw z Nowego Scza i rozprowadzany potajemnie wrd czonkw organizacji. Zaoony zosta przez Bolesawa Barbackiego, ktry ozdabia je wasnymi rysunkami i Romana Mas-soczego. Format 21 x 16 cm, objtod ok. 12 stron, drukowany na hektografie. Na wystawie eksponowano numery od 15 grudnia 1912 do 22 VI 1913 roku.

    "Wyznanie Przekonaniowe Gromady Jastrzbi" to pismo modzieowe, ktre znane jest tylko z opisu znajdujcego si w Centralnej Bibliotece Woj-skowej w Warszawie. O wydawnictwie wiadomo tylko, e byo to pismo sokole i jeden z numerw ukaza si w Nowym Sczu 10 marca 1910 roku.

    II. Prasa okresu midzywojennego

    Zapocztkowany z koocem XIX wieku ruchu wydawniczy rozwija si w okresie midzywojennym. Pierwszym pismem wydawanym w miecie po za-kooczeniu dziaao wojennych by "Dziennik Urzdowy Starostwa i Rady Szkolnej Okrgowej w Nowym Sczu". Pismo ukazywao si ju w 1912 roku, po zakoo-czeniu dziaao wojennych wznowione zostao 10 lutego 1919 roku i drukowane byo do czerwca roku nastpnego. Wydawane byo trzy razy w miesicu: 1, 11, 21. Objtod 4 strony, druk u Teresy Jakubowskiej.

    Prawdopodobnie w latach 1918-1920 wydawane byo pismo pt. "Pomie-nie"1. Wydawc byo Koo Modziey Socjalistycznej w Nowym Sczu, druko-wane na hektografie.

    Kolejne czasopisma zaczy ukazywad si dopiero kilka lat pniej. Od 15 kwietnia 1922 roku Narodowa Partia Robotnicza zacza wydawad miesicznik "Robotnik" - organ niezawisy powicony interesom robotnika polskiego i inte-ligencji pracujcej. Naczelny i odpowiedzialny redaktor Jzef Macko. Format pisma duy 38 x 27 cm, objtod 8 stron. O tym tytule wydano prawdopodobnie dwa numery, kolejne numery ukazay si pod zmienion nazw na "Trybuna Spoeczna" i nowym podtytule Organ stojcy na stray interesw polskiej kla-sy.pracujcej. Zmieniono czstotliwod na dwutygodnik, redaktorem pozosta Jzef Macko.

    Okrgowy Zwizek Chopski w Nowym Sczu od wrzenia 1924 roku wy-dawa "Nowy Zwizek Chopski". Dwutygodnik spoeczno-polityczny, powi-cony sprawom ludu wiejskiego, organ Zwizku Chopskiego. Naczelnym redak-torem by dr Jzef odygowski z Nowego Scza, odpowiedzialnym Jzef Mo-krzycki z Korzennej. W roku 1925 zmieniony zosta tytu na "Zwizek Chopski", ale pismo wkrtce upado.

    Stowarzyszenie Modziey polskiej od marca 1924 roku wydao kilka nu-merw miesicznika "Zoty Rg". Redaktorem naczelnym by Zdzisaw Je. Tytu 1

    1 Dobrowolski Henryk. "Materiay do dziejw ruch komunistycznego w Nowym Sczu w latach 1918-1928", Rocznik Sdecki t.

    IV, Nowy Scz, 1960

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 9

    ten nie by eksponowany na ekspozycji. Dnia 1 listopada 1924 roku ukaza si jedyny numer pisma "Pionier". Re-

    daktorem by Stefan Lenczewski, robotnik kolejowy o przekonaniach komuni-stycznych. Format 29 x 21 cm, objtod 16 stron. Prawdziwym wydawc byli dziaacze komunistyczni,1 a nie jak podano w stopce pisma Robotnicza Sp-dzielnia Spoywcw z Nowego Scza. Pismo przygotowywane byo w Warsza-wie, nastpnie materiay byy przekazywane do Nowego Scza. Nakad 2000 egzemplarzy, drukowane w drukarni Jelenia w Tarnowie.

    W roku 1926 wydane zostay dwa nowoczenie redagowane pisma. Pierwszy tytu "Goniec Podhalaoski", niezalene pismo spoeczno - gospodarcze i literackie, ukazywa si od 25 padziernika 1926 roku do 18 kwietnia 1927 ro-ku. Format tygodnika duy 44 x 30 cm, objtod 4 - 6 stron. Wydawc by Kazi-mierz Prawdzie - Filipowicz, redaktorem odpowiedzialnym Jan obodzioski - Przewodniczcy Koa Inwalidw Wojennych w Nowy Sczu. Sekretarzem redak-cji od nr 9 by Tadeusz Giewont - Szczecina, pniejszy literat i piewca Podhala. Od numeru 12 z 21 lutego 1927 roku nastpiy zmiany na stanowiskach redak-torw: naczelnym zosta Bronisaw Kalwary z Warszawy, odpowiedzialnym Henryk Lamber. czasopismo zasigiem obejmowao nie tylko Nowy Scz, ale i Krynic oraz Zakopane. Drukowane byo pocztkowo u Romana Pisza w No-wym Sczu, pniej w Tarnowie.

    Drugim starannie redagowanym pismem by "Podhalaoski Kurjer Tygo-dniowy", bezpartyjny tygodnik ziemi sdeckiej, grybowskiej, limanowskiej oraz uzdrowisk. Tygodnik sanacyjny, opierajcy si na Zwizku Naprawy Rzeczypo-spolitej i organizacji "Strzelec" wydawany by od 14 listopada 1926 do 11 sierp-nia 1929 roku.2 Od nr 18/1927 nastpia zmiana tytuu na "Tygodniowy Kurjer Podhalaoski", organ Podhala i Zdrojowisk, a od nr 46/1927 na "Kurjer Podha-laoski". Naczelnym redaktorem by Stanisaw Klernensiewicz, a odpowiedzial-nym Stanisaw Krbel, wydawc spka wydawnicza. We wrzeniu 1927 roku naczelnym zosta St. Krbel, a odpowiedzialnym Tadeusz Giewont - Szczecina. Format tygodnika podobny do poprzedniego tytuu, objtod 4 - 6 stron, druk pocztkowo u Teresy Jakubowskiej w Nowym Sczu, pniej u Izaka Engelberga w Tarnowie.

    Dnia 10 lutego 1929 roku ukazuje si pierwszy numer kolejnego znako-micie redagowanego tygodnika pt. "Gos Podhala". Pismo wydawane byo przez 11 lat, a do wybuchu II wojny wiatowej, ostatni numer ukaza si 25 sierpnia 1939 roku. Tygodnik posiada bardzo dugi podtytu "aktualny tygodnik powia-tw: gorlickiego, limanowskiego, makowskiego, nowosdeckiego, nowotar-skiego i ywieckiego". Redaktorem odpowiedzialnym pocztkowo by ks. Jan

    1 Op. cit

    2 Ostatni egzemplarz, do ktrego udao si dotrze to numer 32 z 11 sierpnia 1929 roku. Znajduje si w Bibliotece Muzeum

    Okrgowego w Nowym Sczu.

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 10

    Dbrowski, pniej funkcje te penili: Maksymilian Szerbowski, Marian Moroo-czyk, Leon Jasinicki i Walenty Cyo. Wydawc Spka Wydawnicza "Gos Podha-la" z Nowego Scza. Format duy 42 x 29 cm, objtod 12 stron, druk u Romana Pisza. Na lata 1934, 1935 i 1936 wydany zosta rwnie "Kalendarz Gosu Pod-hala".

    Aktywny dziaacz ruchu chopskiego Jzef Mokrzycki z Korzennej w roku 1932 wydawa wasne pismo pt. "Polak". Pierwszy numer ukaza si w Nowym Sczu w niedziel 17 stycznia 1932 roku. Jak zapewnia wydawca miao to byd "Podkarpackie czasopismo spoeczno - owiatowe i gospodarcze" drukowane co drug niedziel. Ukazao si 10 numerw ostatni 29 maja 1932 roku. Format 29 x 21 cm, objtod 8 -12 stron, drukowane byo u Alojzego Mki w Nowym Sczu.

    "Zadowolid czytelnikw" to gwny cel wydawcw tygodnika "Nowiny Podhalaoskie". Pierwszy numer aktualnego, niezalenego pisma tygodniowego ukaza si 3 czerwca 1934 roku. Redaktorem naczelnym by M. Lusting, odpo-wiedzialnym Edward Pudo. Format duy 46 x 30 cm, objtod 4 - 6 stron, dru-kowane byo w drukarni Alojzego Mki. Od roku 1936 czasopismo zaczo ukazywad si nieregularnie, rocznie ukazuje si 12 - 13 zeszytw. Pismo do-trwao do roku 1939, w pitym ostatnim roku wydawania wydrukowano jeszcze 10 numerw.1

    Mieczysaw Cholewa w czerwcu 1936 roku wyda jeden numer - z zaoe-nia miesicznika - pisma pt. "Watra Podhala". Czasopismo regionalne podha-laoskie, powicone sprawom kulturalno-owiatowym i gospodarczym. Obej-mujce wszystkie dziedziny Podhala. Format may 30 x 22 cm, objtod 12 stron, bogato ilustrowany, druk u Alojzego Mki.

    W 1938 roku pojawi si kolejny - trzeci w Nowym Sczu tygodnik. "Pod-halaoska Prawda", niezalene czasopismo tygodniowe, ukazywaa si od 5 czerwca 1938 do maja 1939 roku. Wydawc by spka wydawnicza, redaktor odpowiedzialny Stanisaw Brzezioski. Format duy, tak jak dwch poprzednich tygodnikw, objtod 4 - 8 stron. Pierwsze numery drukowane byy w Drukarni Diecezjalnej w Tarnowie, od lipca 1938 w drukarni Krystyny Sieradzkiej dawnej Romana Pisza w Nowym Sczu.

    W okresie midzywojennym kontynuowano wydawanie pism mniejszoci narodowych. W roku 1934 mniejszod narodowa emkw wydaa w Nowym Sczu 2 numery (w lutym i kwietniu) pisma emko /Lemko/. Pierwszy numer wydany zosta 22 lutego 1934 roku, by to Organ Zwizku emkowskiego, uka-zywa si we czwartki okoo 15 i 30 kadego miesica. Format duy 40 x 28 cm, objtod 4 strony. Pismo w jzyku emkowskim. Po wydaniu dwch numerw redakcja zostaa przeniesiona do Krynicy.

    1 Biblioteka Jagielloska - sygn. 7036 IV czas.

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 11

    Gmina ydowska w tym okresie wydawaa trzy tytuy. Dnia 15 maja 1933 roku ukazao si pismo "Itonejnu". By to Organ Podokrgu Nowosdeckiego ydowskiej Organizacji skautowej "Hanor - Nacjoni". Pismo w jzyku polskim, format may 27 x 22 cm, objtod 4 strony. Innych numerw pisma nie odnale-ziono.

    O kolejnym tytule "Sandzer Zeitung" (Gazeta Sdecka) rwnie niewiele wiadomo. Do lipca 1933 roku ukazay si 3 numery, pismo w jzyku jidisz.

    Trzeci tytu "Nasz Gos" - Niezaleny organ ydowski Podhala i Podkarpacia ukaza si z koocem 1938 roku dwukrotnie. Format pisma duy 40 x 28 cm, objtod 4 strony. Pismo w jzyku polskim.

    W miecie ukazao si kilka tytuw pism modzieowych wydawanych przez druyny harcerskie i uczniw szk rednich.

    Z grupy pism harcerskich1 na wystawie eksponowano nastpujce tytu-y: "Harcerz Podhalaoski", 1920 rok; "Orl" - pismo eoskiej lii Druyny Harcer-skiej, im. Emilii Plater, miesicznik wydawany od padziernika 1926; "Wcz-ga" - pismo Starszej eoskiej Druyny Harcerskiej, wydawane w maszynopisie przez Zastp Promykw Sonecznych, prawdopodobnie od listopada 1929 roku; "Ogniwo" - miesicznik rwnie w maszynopisie, od stycznia 1937, redaktor naczelny dh Ludwik Kowalski, redaktor odpowiedzialny dh Wacaw Martyszew-ski, wydawca Krg Starszo Harcerski "Stare Ory" przy III Druynie im. tadeusza Kociuszki.

    ywot pism harcerskich nie by dugi, natomiast regularnie ukazyway si pisma modziey szkolnej. Przez szed lat wydawany by "Lot" dwutygodnik modziey. Ukazywa si w okresie 1 marca 1927 do 6 grudnia 1932 roku,2 wy-chodzi pocztkowol i 15 kadego miesica, pniej nieregularnie - pismo stao si miesicznikiem. Format may 30 x 20 cm, objtod 12 stron. Twrc i re-daktorem naczelnym pierwszych numerw by Stanisaw Bugajski, artykuy do pisma dostarczali uczniowie szk rednich Nowego Scza i Starego Scza.

    W niecay miesic po upadku "Lotu", 1 stycznia 1933 roku ukaza si pierwszy numer nowego pisma szkolnego pt. "Zew Gr". Organ Zrzeszenia Modziey Szk rednich ukazywa si w poowie kadego miesica z przerw na wakacje letnie. Format pisma podobny do poprzedniego, objtod zwik-szona zostaa do 20 stron. Miesicznik redagowaa modzie szk rednich Nowego Scza, pisma posiaday bogat szat graficzn. Ostatni numer rocznika VII oznaczony jako 50 ukaza si 20 maja 1939 roku.

    Oprcz pism, ktre ukazyway si z rn regularnoci, wydanych zo-stao kilka jednodniwek. Mao dotychczas znan jest "Jednodniwka Zwizku Strzeleckiego" Powiat Nowy Scz. Wydana zostaa w okresie od 12 do 20 wrze-

    1 Pisma harcerskie udostpni) na wystaw Stanisaw Komsiewicz z Nowego Scza.

    2 Najstarszy numer Lotu (nr 5 z 6 grudnia 1932 r.) znajduje si w Archiwum Pastwowe w Krakowie Oddzia w Naszym Sczu.

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 12

    nia 1936 roku z okazji organizowanego w Nowym Sczu Tygodnia Strzelca". Wydawnictwo pod redakcj Michaa Likiewicza i Romana Michasiewicza, uka-zao si nakadem Zarzdu i Komendy Powiatu Zwizku Strzeleckiego. Jednod-niwka drukowana bya u Romana Pisza.

    Rok pniej ukazaa si jubileuszowa jednodniwka z okazji XXV lecie Koa Towarzystwa Szkoy Ludowej im. S. Wyspiaoskiego w Nowym Sczu. Przedstawiaa bogate dzieje i ogromny dorobek kulturalno - owiatowy Koa.

    III. Prasa konspiracyjna II wojny wiatowej.

    Po rozpoczciu II wojny wiatowej i likwidacji niezalenych czasopism, zaczto wydawad pisma konspiracyjne. W Nowym Sczu i jego okolicach, nie tylko kolportowano pisma wydawane w Krakowie i Warszawie, ale drukowano te wasne.

    Ju na przeomie roku 1940/41 wychodzi "Biuletyn Informacyjny". Ma-szynopis powstawa z zabronionego przez okupanta nasuchu radiowego. Ze-spoowi redakcyjnemu przewodzi Bolesaw Barbacki i Stanisaw Wsowicz. Ge-stapo w roku 1941 zlikwidowao redakcj pisma i nastpia przerwa w wydawa-niu wasnych pism podziemnych a do roku 1943.

    W drugiej poowie tego roku organizacja Stronnictwa Ludowego Roch" wydaa kilka numerw pisma "Orle Ciosy". Pismo przygotowywa zesp redak-cyjny, ktremu przewodzi Mieczysaw Cholewa, przeznaczone byo dla onie-rzy i wsppracownikw oddziau Batalionw Chopskich Juhas".

    Innym pismem, ktrego redaktorem by Mieczysaw Cholewa ps. Obaz" dowdca oddziau BCh Juhas", byo "Z Uboczy" wydawane na przeomie 1943 -1944 roku. Gazetka przynosia informacje o wydarzeniach na frontach, dema-skowaa poczynania propagandy niemieckiej, usiujcej pozyskad do wasnych celw mieszkaocw Podhala.

    Z pocztkiem 1944 roku rwnie z inspiracji SL Roch" zaczto wydawad "Zarzewie". Pocztkowo dekadwka, od numeru 15 tygodnik ukazywa si od 20 marca 1944 do 7 stycznia 1945 roku, cznie 29 numerw. Redaktorem na-czelnym by Alojzy Wiatr ps. Zawierucha", w skad zespou redakcyjnego wchodzi m.in. Jzef Bieniek ps. Piast" z Nowego Scza. Format pisma A4, ob-jtod 8-12 stron, nakad 300 - 1500 sztuk. Do kwietnia 1944 r. drukowane byo w Brzanie pow. tarnowski, potem w domu Jzefa Maciaszka w Bukowcu k. Lip-nicy Wielkiej gmina Korzenna.

    Wzmoone kontrole patroli niemieckich na drogach i kolei w roku 1944 utrudniay kolporta prasy na lew stron Dunajca. Powiatowe kierownictwo SL Roch" podjo latem decyzj o powstaniu drugiego pisma konspiracyjnego przeznaczonego dla tego rejonu. Otrzymao ono tytu "Ku Wolnoci", a wyda-wane byo od lata do jesieni 1944 roku. Naczelnym redaktorem by Kazimierz

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 13

    Wglarski, w zespole redakcyjnym pracowali: Mieczysaw Cholewa, Jzef Ma-ciaszek oraz Jan i Stanisaw Sznajder. Spotkania redakcji odbyway si we wsi Rogi gmina Podegrodzie. Prawdopodobnie ukazao si okoo 14 numerw, drukowane rednio co 12 dni, powielane byo w nakadzie ok. 200 - 300 egzem-plarzy.

    Pismem wydawanym przez Komend Obwodu Armii Krajowej bya "Myl Polska" . Ukazywaa si od maja do wrzenia 1944 roku, pod redakcj Mieczy-sawa Keniga. Wsppracownikiem redakcji by wspomniany ju Jzef Bieniek z Nowego Scza. Gazetka ukazywaa si nieregularnie; co tydzieo lub dwa ty-godnie, redakcja miecia si w domu Jzefa Fornagla w elenikowej. Pismo ukazywao si w maszynopisie, w niewielkim nakadzie.

    Z powyszych pism konspiracyjnych na wystawie przedstawiono tylko "Zarzewie". Pozostaych tytuw pomimo usilnych starao nie udao si pozy-skad. Dlatego dodatkowo ekspozycj wzbogacono pismami podziemnymi kol-portowanymi na terenie Sdecczyzny, a wydawanymi poza ni.1 Byy to: "In-surekcja", miesicznik wydawany przez Komend Gwn Zwizku Walki Zbrojnej przemianowanego 14 lutego 1942 r. w Armi Krajow;

    "Kurier Powszechny", dziennik wyd. w 1944 r. przez Delegatur Rzdu; "Jutro Polski", dwutygodnik wyd. przez Stronnictwo Demokratyczne; "Przegld Polski", tygodnik wyd. przez harcerzy z Szarych Szeregw podporzdkowanych woj-skowej organizacji Zwizek Walki Zbrojnej Armii Krajowej; "Szaniec", dwutygo-dnik wyd. przez Stronnictwo Narodowe z przybudwk wojskow Narodowe Siy Zbrojne; "Przez walk do zwycistwa", miesicznik (?) wydawany przez Centralny Komitet Ruchu Ludowego (Stronnictwo Ludowe); "onierz polski w drugiej wojnie wiatowej" (daw. "onierz polski w kampanii wrzeniowej") miesicznik wydawany przez Komend Gwn Zwizku Waki Zbrojnej Armii Krajowej; "Walka", tygodnik wyd. przez Stronnictwo Narodowe; "Jutro Polski", dziennik wyd. przez Stronnictwo Demokratyczne; "Orli Zew", dwutygodnik.

    IV. Prasa w latach 1945 - 1981

    Kilka dni po wyzwoleniu Nowego Scza ukazaa si gazeta codzienna

    1 Pisma konspiracyjne wypoyczy Jzef Bieniek.

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 14

    "Dziennik Ziemi Sdeckiej". Wydawana od 8 lutego do 1 marca 1945 roku przez Powiatowy Wydzia Informacji i Propagandy w Nowym Sczu. Format A4, obj-tod 2 strony - od numeru pitego zwikszona zostaa do 4 stron. cznie wy-dano 17 numerw na twardym, kolorowym papierze. Pismo informowao o dziaaniach wojennych na frontach.

    Kontynuacj "Dziennika" by wydawany od 2 marca 1945 roku rwnie codziennie "Biuletyn Informacyjny Ziemi Sdeckiej". Ukad i format bez zmian. Po wydrukowaniu 69 numerw, ostatni 20 maja 1945 roku, pismo przestao si ukazywad.

    W kwietniu ukazay si dwie jednodniwki. Pierwsza o szeciostronico-wej objtoci nosia tytu "Jednodniwka PPR i PPS", wydana zostaa 26 kwiet-nia 1945 roku, druga "Gos Sdecki", ukazaa si 30 kwietnia 1945 roku. Wy-dawc byy rwnie partie PPR i PPS.

    W dniach 18-25 kwietnia 1948 roku ukazaa si pod hasem Zwizki Za-wodowe dwigni rozwoju spoecznego" jednodniwka Powiatowej Rady Zwizkw Zawodowych w Nowym Sczu. Przynosia informacje o dziaalnoci Zwizkw Zawodowych.

    Po kilkuletniej przerwie w roku 1954 pojawio si kolejne pismo lokalne, "Wiadomoci Sdeckie", wydawane od 1 listopada 1954 przez Powiatow Rad Narodow, PZPR i Komitet Powiatowy Frontu Narodowego w Nowym Sczu. W trzecim roku wydawania od numeru 35 z 10 - 25 sierpnia 1956 roku nastpia zmiana tytuu na "Wiadomoci Sdecko-Limanowskie" Organ Komitetw Frontu Narodowego. Ustalona zostaa te czstotliwod na dwutygodnik. Format 40 x 30 cm, objtod 4-8 stron, nakad 5 ty. egzemplarzy, druk w Krakowskich Za-kadach Graficznych. cznie wydrukowano 47 numerw, ostatni 22 lutego 1957 roku.

    Z okazji wita 1 Maja w roku 1956 Komitet PZPR wza PKP w Nowym Sczu wyda pismo "Kolejarz Podhala". ywot pisma by krtki, w czerwcu uka-za si jeszcze drugi numer po czym pismo upado. Przygotowane byo przez kolegium redakcyjne, format 42 x 30 cm, objtod 4-6 stron.

    Dwa miesice po upadku "Wiadomoci" wasne pismo zacz wydawad Klub Ziemi Sdeckiej. "Ziemia Sdecka" czasopismo kulturalno-spoeczne uka-zao si dwukrotnie 15 IV i 15 Vi 1957 roku. Organ Klubu Ziemi Sdeckiej posia-da format 43 x 30 cm, objtod 8 stron, nakad 7 000 egzemplarzy. Pismo re-dagowao kolegium: Jzef Bieniek, Gabriel Goda, Tadeusz Hodakowski, Janusz Koszyk, Roman Pawowski, Zenon Potoczek (przewodniczcy kolegium), Helena lepiakowa, Ryszard Wolny.

    Po zaprzestaniu wydawania Ziemi Sdeckiej przez kilka lat ukazyway si wycznie jednodniwki:

    "140-lecie istnienia i Liceum Oglnoksztaccego im. Jana Dugosza w No-

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 15

    wym Sczu 1818 -1958". Jednodniwka wyd. przez Komitet Obchodw 140-lecia l LO.

    "Jednodniwka z okazji zjazdu absolwentw Liceum dla Pracujcych w Nowym Sczu, 1948 -1958", wyd. nakadem Liceum Dla Pracujcych.

    "Sdecki Eksperyment - Nowy Scz, powiat i miasto", wyd. w styczniu 1958 r. przez Powiatowy i Miejski Komitet Frontu Jednoci Narodu.

    "Ziemia Sdecka w latach 1945 - 1959", jednodniwka wydana nakadem Powiatowego Komitetu Frontu Jednoci Narodu w Nowym Sczu.

    "Na Sdeckiej Ziemi", jednodniwka wyd. w 1961 r. przez Powiatowy Ko-mitet Frontu Jednoci Narodu w Nowym Sczu.

    "70 lecie Orkiestry Dtej Zakadw Naprawczych Taboru Kolejowego w Nowym Sczu 1892 -1962". Wydana przez Komitet Obchodw Jubileuszu w ZNTK.

    "Od nas samych wiele zaley - Program wyborczy Powiatowego Komitetu Frontu Jednoci Narodu w Nowym Sczu". Jednodniwka z okazji wybo-rw do FJN w 1965 roku.

    Dopiero z koocem 1973 roku zostaje wydane w miecie pismo pt. "Try-buna Sdecka" Wydawnictwo Spoeczno - Kulturalne PiMk Frontu Jednoci Na-rodu. Pierwszy numer ukaza si w grudniu 1973, drugi - ostatni - w lutym 1974 roku. Format 42 x 30 cm, objtod 12 stron, drugi numer zawiera omiostroni-cowy dodatek z okazji XXX lecia Polski Ludowej. Pismo redagowa zesp. Wy-dawc by Powiatowy i Miejski Komitet Frontu Jednoci Narodu. Druk w Praso-wych Zakadach Graficznych RSW Prasa - Ksika - Ruch" w Krakowie.

    Do grupy najduej wydawanych pism w miecie nale dwa tytuy. Pierwszy "Gos ZNTKr ukazywa si od wrzenia 1976 roku. Czasopismo powsta-o z okazji jubileuszu 100 lecia powstania ZNTK w Nowym Sczu. Pismo Zaogi Zakadw Naprawczych Taboru Kolejowego pocztkowo byo miesicznikiem, a od nr 4/76 dwutygodnikiem. Funkcj redaktorw naczelnych kolejno penili: Andrzej Wolakowski, Kazimierz Strachanowski i od 18 wrzenia 1978 roku - Je-rzy Wide. Pozostae osoby zespou redakcyjnego stanowili: Daniel Weimer - sekretarz redakcji, Andrzej Soja - redaktor techniczny i Zdzisawa Zygadwna. Do grupy wsppracownikw naleeli: Kazimierz Bryndza, Antoni Kiemystowicz, Antoni Kroh, Zbigniew Mordawski, Sawomir Sikora, Wadysaw Szafran (foto-graf) oraz fotograf Stanisaw mierciak. Pismo przetrwao do kooca 1989 roku, w poowie grudnia ukaza si ostatni 15/89 numer, cznie wydrukowano 255 numerw. Format duy 42 x 30 cm, objtod 8 stron. Drukowane byo w Pra-sowych Zakadach Graficznych RSW Prasa-Ksika-Ruch" w Krakowie w naka-dzie 3000 egzemplarzy.

    Drugi tytu "Dunajec", wydawany by w okresie od grudnia 1979 do 25 marca 1990 roku. Pocztkowo miesicznik, od 18 padziernika 1980 roku - ty-

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 16

    godnik, wydawany by przez Komitet Wojewdzki PZPR w Nowym Sczu. Re-daktorem przez cay czas by Adam Ogorzaek. Z pismem wsppracowaa grupa nowosdeckich publicystw, plastykw, fotografw. Format 48 x 22, objtod 16 stron, druk w Zakadach Poligraficznych w Krakowie.

    V. Prasa w okresie 1981 -1989

    Po podpisaniu porozumieo gdaoskich" w sierpniu 1980 roku i zareje-strowaniu Niezalenego Samorzdnego Zwizku Zawodowego Solidarnod", pojawiy si rwnie w miecie pisma i biuletyny informacyjne wydawane przez dziaaczy zwizkowych. Pocztkowo wydawane jawnie, a po wprowadzeniu stanu wojennego jako pisma drugiego obiegu.

    Biuro Informacyjne NSZZ Solidarnod" Komisja w Nowym Sczu wyda-wao w okresie od 3 lutego do 29 marca(?) 1981 roku "Informator". Biuletyn formatu A4, o czterech stronach objtoci kolportowany by na terenie miasta w wikszych zakadach przemysowych.

    Miesic po wprowadzenia stanu wojennego 13 stycznia 1982 roku na-kadem Frontu Jednoci Narodu i PZPR w Nowym Sczu wydana zostaa "S-decka Jednodniwka".

    Kilka dni pniej 26 stycznia 1982 roku Niezaleny Samorzdny Zwizek Zawodowy Solidarnod" wyda pierwszy numer "Nowosdeckich Wiadomoci". W grudniu 1982 roku zmieniono tytu na "Wiadomoci Nowosdeckie". Pierw-szy zesp redakcyjny tworzyli m.in.: T. Gorzkiewicz, Leszek Maleszka, Jerzy Pazdan, . Swierz. Po roku 1985 nastpia zmiana zespou redakcyjnego; gwny trzon stanowili: Zygmunt Berdychowski, Piotr Kaamarz, Henryk Szewczyk i Andrzej Szkaradek. Ostatni numer, do ktrego udao si dotrzd wydano 10 stycznia 1990 roku. Pismo formatu maego 21 x 15 cm, objtod cztery strony.

    Po wprowadzeniu stanu wojennego z pocztkiem 1982 roku ukaza si "Dunajec" w ciemnych barwach. W odpowiedzi na mtny "Dunajec" ukazay si dwa lub trzy numery czystej "Kamienicy". Pismo o jednej stronie maszynopisu formatu A4 wydawane byo w okresie od lutego do kwietnia 1982 roku.1

    Sdecka Oficyna Wydawnicza - Dzia Wojewdzkiego Orodka Kultury w Nowym Sczu - w roku 1984 wydaa osiem numerw "Biesiady Nowosdeckie-go Informatora Kulturalnego". Informator wydawany by co miesic od marca do padziernika w nakadzie 200 egzemplarzy. W zespole redakcyjnym praco-wali: Zdzisawa Zygadwna, Jacek Mazanec, Mieczysaw Mczka. Format A4, objtod 26 - 30 stron.

    Interesujcym wydawnictwem prezentujcym histori i zabytki miasta by "Dziewidsi". arzc Wojewdzki Polskiego Towarzystwa Turystyczno - Krajoznawczego wyda 6 numerw w latach 1985 - 1987. Zesp redakcyjny

    1 Informacja ustna od Jerzego Widta, pracownika Oddziau Dziennika Polskiego w Nowym Sczu.

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 17

    stanowili: Tadeusz Czubek, Stanisaw Korusiewicz, Antoni Sitek, Edward Storek, Irena Styczyoska, Stanisaw Walczyoski. Format may 21 x 15 cm, objtod 48 stron. Kwartalnik drukowany by w nakadzie 500 egzemplarzy.

    Z okazjib 90 lecia ruchu ludowego Wojewdzki Komitet Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w Nowym Sczu w lipcu 1985 roku wyda jednodniwk "Ludowiec Sdecki".

    W lecie 1988 roku Miejski Komitet Obywatelski w Nowym Sczu wyda kilka numerw pisma pt. "Kleks". Format may 21 x 15 cm, objtod 4 strony, technika druku: maszynopis drukowany na powielaczu.

    VI. Prasa po roku 1989

    Po zniesieniu cenzury i likwidacji Urzdu Kontroli Publikacji i Widowisk w roku 1989 zniesione zostay bariery polityczne uniemoliwiajce wydawanie niezalenych pism. W miecie nastpi duy ruch na rynku prasowym, pojawio si wiele nowych, ktre szybko upady.

    Do grupy pism waniejszych, adresowanych do wikszego grona odbior-cw naleay m.in.:

    W okresie od maja do padziernika 1989 roku wydano prawdopodobnie 10 numerw "Gazety Chopskiej". Wydawca bya Nowosdecka "Solidarnod" Rolnikw Indywidualnych. Zesp redakcyjny stanowili: Zygmunt Berdychowski - redaktor naczelny, Jan Duda, Andrzej Piszczek, Henryk Szewczyk. Format pierwszych numerw may 21 x 15 cm, nastpnych redni 29 x 21 cm, objtod 4 - 8 stron.

    Z koocem 1989 roku pojawio si pierwsze niezalene pismo miejskie pt."Tygodnik Sdecki". ywot tygodnika nie by dugi, ukazywa si od 23 grud-nia 1989 do 1 stycznia 1991 roku. Pismo redagowa zesp w skadzie: Jzef Bieniek (dzia historyczny), Marta Bilska-Kubacka (dzia owiatowy), Tadeusz Duda, Bogdan Kajzer (dzia spoeczno -polityczny), Piotr Kaamarz (redaktor na-czelny), Ryszard Miek (dzia sztuki), Agata Pajda-Motak (dzia reportau), Bog-dan Sekua, Jacek Zaremba (sekretarz redakcji), Leszek Zegzda. Dodatkowo w Gorlicach utworzono oddzia, w ktrym zatrudniony by Jacek Pietruszka (za-stpca redaktora naczelnego). Zasigiem obejmowao region Nowego Scza i Gorlic. Format A4, objtod 8-12 stron, cznie wydrukowano 20 numerw.

    Po upadku "Gosu ZNTK", w wyniku porozumienia samorzdu pracowni-czego i wadz samorzdowych powsta "Gos Sdecki", ktry by kontynuacj gazety zakadowej. Tygodnik lokalny sponsorowany przez ZNTK, SZEW i Rad Miasta Nowego Scza. Wydawany by w okresie 31 stycznia 1990 do 24 grudnia 1992 roku. Wydawc bya Spka Wydawnicza Gos Sdecki", redaktorem na-czelnym Jerzy Wide. Zasigiem obejmowa byy powiat sdecki. Format czaso-pisma w pierwszym i drugim roku wydawania duy 42 x 30 cm, potem zmniej-

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 18

    szony do A4, objtod 12-24 strony, dla numerw podwjnych 36 stron. Po kilkumiesicznej przerwie w roku 1993 wrci na sdecki rynek pra-

    sowy "Gos Sdecki". Finansowanie tygodnika podjo Wydawnictwo Jagiello-nia" S.A. z siedzib w Krakowie (wydawca Dziennika Polskiego). Tym razem pod redakcj Sawomira Sikory pismo wydawane byo od lutego do padziernika 1993 roku. Format 33 x 24 cm, objtod 12-16 stron.

    Wkrtce po zaprzestaniu wydawania drugiego "Gosu Sdeckiego" w miecie ukazuje si nowy tygodnik pt. "Gazeta Nowosdecka" tygodnik pry-watny. Pismo wydawane byo od 28 padziernika 1993 do 15 czerwca 1994 ro-ku przez sdeczanina Wincentego ygad. Zesp redakcyjny stanowili: Danuta Binek (redaktor naczelny) i Artur Smoleo, z redakcj wsppracowali: Tomasz Binek, Leszek Korzeniowski, Jacek Mazanec, Maria Olszowska, Kinga Wilczyo-ska. Format A4, objtod 24 strony, nakad 1500 - 3000 egzemplarzy. Zasig: Nowy Scz, Gorlice, Krynica.

    Na krtki okres czasu powrci na sdecki rynek prasowy tygodnik "Ty-godnik Sdecki". W okresie od 14 kwietnia do 7 maja 1994 roku ukazay si za-ledwie trzy numery z podtytuem "Czarno na biaym". Wydawc bya Spka Cywilna WOMAD. Redaktorem naczelnym Tomasz Biel, z redakcj stale wsp-pracowali: Sebastian Podkocielny z Warszawy i Iwona Poniak z Krakowa. Format duy 42 x 30 cm, objtod 12 stron.

    Po ponad rocznej przerwie w lipcu 1995 roku ukazuje si w Nowym Sczu nowe pismo. "Sdeczanin" by miesicznikiem wydawanym przez Urzd Miasta Nowego Scza. Podtytu pisma uleg zmianie: Ratuszowy Biuletyn Informacyjny, Miesicznik Samorzdowy i wreszcie Biuletyn Samorzdowy. Zmieni si take wydawca: Wydzia Kultury i Promocji UM ustpi miejsca Fundacji Na Rzecz Miasta Nowego Scza. Redaktorem naczelnym by Wojciech Chmura. Format A4, objtod 6 - 28 stron (dla numerw podwjnych). Ostatni numer 8 ukaza si w kwietniu 1996 roku.

    Pierwsze informacje o nowej gazecie zwizanej ze spk Wibor pojawiy si z pocztkiem stycznia 1996 roku. W dniach 15-29 kwietnia 1996 roku, w lo-kalnym radiu Echo" intensywna reklama i zapowied nowego tygodnika o za-sigu wojewdzkim. Prace nad jego przygotowaniem prowadzili: Jerzy Leniak1 (redaktor naczelny), Tomasz Binek (poprzednio pracowa w "Gazecie Krakow-skiej") i Henryk Szewczyk (dziennikarz "Czasu Krakowskiego")2. Pierwszy numer pisma "Echo" Tygodnik Regionalny3 pojawi si w kioskach 30 kwietnia 1996 roku i datowany 1-8 maja 1996, format 41 x 28 cm, pierwsza i ostatnia strona okadki wielobarwna, cznie 24 strony. Skad komputerowy u Krzysztofa Klicha

    1 Jerzy Leniak do 31 grudnia 1995 r. by kierownikiem Oddziau "Gazety Krakowskiej" w Nowym Sczu. Zastpi go na tym

    stanowisku Wojciech Molendowicz. 2 Od 1 stycznia 1996 r. "Czas Krakowski" stal si tygodnikiem.

    3 Tygodnik "Echo" nie byt prezentowany na wystawie, gdy ukaza si ju po jej zakoczeniu.

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 19

    w firmie "Alt" w Nowym Sczu, druk a w Opolu w drukarni "Rola-Press". Ko-lejne numery ukazyway si we czwartki, drugi 9 maja, a trzeci (ostatni) 16 maja datowany 16-22. Tygodnik wydawaa spka z o.o. "Wibor" (waciciel radia "Echo"), prezesem jej by Stanisaw Myoski (poprzednio kierownik filii "Gazety Wyborczej" w Nowym Sczu). Ogromnym zaskoczeniem dla mieszkaocw mia-sta bya informacja w "Gazecie Krakowskiej" z 17 maja 1996 roku, i wydawca zawiesza wydawanie tygodnika "Echo" na czas nieokrelony.

    Do grupy jednodniwek wyborczych doczy "Kurier Wyborczy", wydany 19 listopada 1995 roku przez Wojewdzki Sztab Wyborczy Lecha Wasy w Nowym Sczu.

    Inne wydawnictwa prezentowane na wystawie - wydane po 1989 - zo-stay przedstawione w artykule "Prasa wojewdztwa nowosdeckiego w latach 1989-1995"1. Po wydaniu drukiem artykuu w "Roczniku Sdeckim" autor uzy-ska dodatkowe informacje zwizane z przedstawionym materiaem. Wedug relacji Jacka Zaremby zesp redakcyjny jednodniwki "Durnajec" wydanej 1 kwietnia 1990 roku, stanowili oprcz niego: Piotr Kaamarz (pomysodawca), Leszek Zegzda, Bogdan Kajzer i Ryszrd Miek (grafik).

    Redaktor naczelny "Gosu ZNTK" i pierwszego "Gosu Sdeckiego" - Jerzy Wide zweryfikowa dat wydania ostatniego numeru pisma zakadowego i dat powstania "Gosu". Ostatni numer gazety zakadowej "Gos ZNTK" ukaza si 15 grudnia 1990 roku, a "Gos Sdecki" powsta ostatniego dnia stycznia 1990 r. Henryk Szewczyk przekaza dane dotyczce skadu zespou redakcyjnego "Wia-domoci Nowosdeckich" po 1985 r. Byli to: Zygmunt Berdychowski, Piotr Ka-amarz, Henryk Szewczyk, Andrzej Szkaradek.

    Z kronikarskiego obowizku poniej podane waniejsze tytuy wydane w miecie ju po zamkniciu wystawy a przed oddaniem materiau do druku. Dnia 30 marca 1996 roku w Nowym Sczu lekarz Bogdan Kalisz wyda jednod-niwk "Nowosdecki Kurier Chorych", w duym nakadzie 20.000. Z okazji ju-bileuszu Roku Harcerskiego na Ziemi Sdeckiej we wrzeniu 1996 r. wydano "Jednodniwk, Harcersk". "Informator Juwenaliowy" wydany zosta z okazji organizowanych w dniach 10-12 maja 1996 roku zabaw juwenaliowych przez studentw Wyszej Szkoy Biznesu w Nowym Sczu

    W poowie wrzenia 1996 roku rozpoczto w miecie reklamowad nowy tygodnik. Na tablicach ogoszeniowych i w autobusach MZK ukazay si afisze, nad ul. Jagielloosk przewieszka z hasami reklamowymi: Nowy tygodnik "Nasze Strony" w waszych rkach. Podobna reklama pyna z eteru lokalnego radia "Echo". Tygodnik o takim samym tytule wydawany by przez Rabczaosk Agen-cj Informacyjn od 10 kwietnia 1994 roku, redaktorem naczelnym by Pawe Filas z Rabki. Zasig pisma duy, obejmowa zachodni czd wojewdztwa

    1 Rocznik Sdecki, t. XXIV, Nowy Scz 1996, str. 287-302.

  • Rocznik Sdecki 1997 r. tom XXV; str. 118-132 Bogdan Potoniec

    Prasa nowosdecka w latach 1891-1996 str. 20

    nowosdeckiego i Chicago w USA. W Nowym Sczu powsta oddzia tego pisma, redakcja miecia si przy ul. Sobieskiego 1a. W kioskach z prasa tygodnik "Na-sze Strony" pojawi si ju we czwartek 19 wrzenia, chocia datowany by 22 wrzenia 1996 roku. Redaktor naczelny Pawe Filas, zesp redakcyjny: Marta Bilska-Kubacka, Krzysztof Bojarczuk, Joanna Dziedzic, Andrzej Grszczyk, Jerzy Olszowski, Adam Pawowicz (Warszawa), Zygmunt Pytlik, Magorzta Rams, Adam Rzepecki. Wydawca Naska Press Sp. z o.o. z Rabki. Posiada numer 1/(129), format 42 x 28, objtod 20 stron. Wewntrz kolorowy 16 stronicowy dodatek z tygodniowym programem telewizyjnym.

    Bogdan Potoniec