poslovno pravo seminarski rad - izvori poslovnog prava za net

Izvori poslovnog prava – Prof. dr Mile Račić

UNIVERZITET ZA POSLOVNE STUDIJE BANJA LUKAFAKULTET PRAVNIH NAUKA

SEMINARSKI RAD

PREDMET:MEDJUNARODNO PRIVREDNO PRAVO

TEMA:IZVORI PRIVREDNOG PRAVA

Student: Mentor:Lazić Sanja Prof. dr Račić Mile

Istočno Sarajevo, 2016. god.


SADRŽAJ

List br.

Uvod....................................................................................................... 3

IZVORI POSLOVNOG PRAVA.................................................. 4

1. IZVORI POSLOVNOG PRAVA KOJE DONOSI POSLODAVAC 5

1.1 Ustav, zakon i podzakonski propisi....................................... 5

1.2 Sudska (i arbitažna) praksa................................................... 5

2. AUTONOMNI IZVORI POSLOVNOG PRAVA........................... 7

2.1 Poslovni običaji................................................................... 7

2.2 Uzanse................................................................................. 7

2.3 Akti privrednih društva......................................................... 8

2.4 Opšti uslovi poslovanja........................................................ 8

2.5 Trgovačke klauzole i termini................................................. 8

3. OSTALI IZVORI POSLOVNOG PRAVA..................................... 9

3.1 Pravna pravila predratnog trgovačkog prava.......................... 9

3.2 Građansko pravo ….............................................................. 9

3.3 Pravna nauka …................................................................... 10

4. HIERARHIJA IZVORA POSLOVNOG PRAVA........................... 11

Zaključak........................................................................................ 12

Literatura........................................................................................ 13


UVOD

Izvori poslovnog prava klasifikuju se na materijalne i formalne izvore. Materijalni izvori su interesi i volje vladajuće klase, koja se izražava u formalnim izvorima prava. Formalni izori su oblici i

forme u kojima se pojavljuju pojedina pravila iz poslovnog prava. Izvori poslovnog prava mogu da imaju različite načine nastajanja i različito poreklo.

Osnovni izvor statusnog dela poslovnog prava kod nas je Zakon o privrednim društvima iz 2004. godine, zakon je podeljen na više delova. Osnovni izvor našeg prava u vezi sa ugovorima u privredi

je Zakon o obligacionim odnosima iz 1978. godine. Značajno je istaći za naše poslovno pravo da ima čitav niz zakona kao svoje formalne izvore. Odgovarajuće promene u društveno - ekonomskim

odnosima izazivaju i promene u propisima


IZVORI POSLOVNOG PRAVA

Izvori poslovnog prava klasifikuju se na materijalne i formalne izvore.Materijalni izvori su interesi i volje vladajuće klase, koja se izražava u formalnim izvorima prava.Formalni izvori su oblici i forme u kojima se pojavljuju pojedina pravila iz poslovnog prava. Formalni izvori poslovnog prava su mnogobrojni i preko njih se pojavljuju pravne norme različite normativne snage. Zato je potrebno utvrditi redosled primene formalnih izvora poslovnog prava, tj. pravnu snagu pojedinih pravnih normi – pošto je u praksi moguće da se isti društveno – ekonomski odnosi na različite načine pravno regulišu. U takvim situacijama je bitno utvrditi kod kolizije pravnih normi koju pravnu normu primeniti za taj konkretni društveno-ekonomski odnos.Izvori poslovnog prava mogu da imaju različite načine nastajanja i različito poreklo.

Po načinu nastajanja:

Heteronomne izvore prava stvaraju jedni subjekti, a te norme se primenjuju na druge subjekte. Oni su državni propisi koje donosi država po tačno definisanoj i ustaljenoj zakonskoj proceduri. To su ustav, zakon, podzakonski propisi i sudska praksa.

Autonomne izvore prava stvaraju sami subjekti na koje se ovi izvori prava i primenjuju. U ove izvore poslovnog prava spadaju: poslovni običaji, uzanse, trgovački termini i klauzole, opšti uslovi poslovanja, athezioni ugovori i tipski ugovori.

Prema svome poreklu:

Domaći izvori poslovnog prava nastaju u okviru pravnog porekla jedne države (zakon npr.).

Međunarodni izvori poslovnog prava nastaju međunarodnim pravnim putem između dve ili više država, neposredno kao međusobni ugovori ili kao konvencije u okviru međunarodnih privrednih organizacija.

1. IZVORI POSLOVNOG PRAVA KOJE DONOSI


ZAKONODAVAC

1.1 Ustav, zakon i podzakonski propisi

UstavU formalnom smislu je najviši pravni akt jedne zemlje. Ustav Republike Srbije sadrži niz odredbi ekonomsko-pravnog karaktera koje nisu samo načelnog karaktera. One su i neposredno primenjive u praksi. Kako ustavom ne mogu biti regulisana sva pitanja ekonomsko-pravnog i poslovno-pravnog karaktera, Ustav reguliše potrebu i način donošenja zakona, podzakonskih akata koji će bliže i potpunije regulisati određene oblasti privrednog života.

ZakonZakon je posle Ustava pisani pravni akt najviše pravne snage, koji donosi posebni zakonodavni organ, po posebnom postupku. Zakoni, kao opšti pravni akt koje donosi zakonodavni organ države po propisanom postupku, moraju biti saglasni Ustavu.U državi federativnog uređenja kao izvori prava javljaju se zakoni federacije i zakon federalnih jedinica. Zakon federalne jedinice mora biti saglasan zakonu federacije. Ukoliko zakon celovito uređuje određenu pranu oblast, on se naziva zakonik ili kodeks, a proces njegovog donošenja kodifikacija.

Podzakonski propisiPodzakonski propisi su opšti pravni akt niži od zakona koje donose državni organi – izvršni organi uprave. Složenost i dinamika poslovanja čine da je nemoguće sva pitanja regulisati zakonima. Zato postoje podzakonski propisi, kao: uredbe, pravilnici, odluke, naredbe, rešenja i uputstva. Podzakonski propisi se donose radi razrade i lakše primene zakona.

1.2 Sudska (i arbitražna) praksa

Sudsku praksu čini niz sudskih presuda, kojima se pravne norme primenjuju na isti način u praksi. Ipak stavovi viših sudova imaju određeni uticaj na sudsku praksu. Naročito veliki uticaj na sudsku praksu kod nas imaju načelni stavovi usvojeni na sednici Ustavnog suda, Vrhovnog suda i Višeg trgovinskog suda.

Razlozi za ovakav vertikalan uticaj su mnogobrojni: ovako formirana praksa ima veliki autoritet koji počiva na valjanosti razloga sadržanih u


presudi (a posebno na stanovištu ili stavu više sudske instance) višeg suda; psihološki razlog – kada postoji rešenje višeg suda – to ljudi sa lakoćom prihvataju kao

objektivno i tačno sudija veruje da će njegova odluka zadržati pravnu snagu (prebacujući odgovornost na više

sudove)

2. AUTONOMNI IZVORI POSLOVNOG PRAVA


2.1 Poslovni običaji

Poslovni običaji su izvori autonomnog poslovnog prava koje poslovni subjekti stvaraju samostalno, nezavisno od zakonodavca. Reč je o određenim pravilima koja nastaju dugotrajnim ponavljanjem nekih ponašanja u istoj ili sličnoj situaciji. Od poslovnih običaja treba razlikovati tzv. dobre običaje koji predstavljaju pravila morala, a to su norme poslovnog morala jednog društva. U pravnoj teoriji se razlikuju poslovni običaji od normi običnog prava. Osnovna razlika je u tome što se kod običajnog prava kao osnov primene pojavljuje pravna svest o pravnojobaveznosti primene toga pravila ponašanja, dok je osnov poslovnih običaja uređenje o korisnosti odgovarajućeg ponašanja. Poslovni običaji se dužom primenom se postepeno pretvaraju u norme običajnog prava.

Prema vertikalnom kriterijumu poslovni običaji se dele: Opšte poslovne običaje, koji važe za celokupno privredno poslovanje; Posebne poslovne običaje, koji važe za određenu privrednu granu, odnosno struku.

Prema horizontalnom kriterijumu poslovni običaji se dele: Opšte poslovne običaje, koji važe na teritoriji određene zemlje – široj teritoriji Regionalne poslovne običaje, koji važe na području jednog regiona i Lokalne poslovne običaje, koji važe samo u određenom mestu, ili nekoj užoj teritoriji.

2.2 Uzanse

Uzanse (latinski: usus – običaj; francuski - usage) su kodifikovani poslovni (trgovački) običaji, čiju je kodifikaciju obavio za to ovlašćeno telo – privredna komora, berza, udruženjetrgovaca i sl. Kod nas postoje opšte i posebne uzanse. Opšte uzanse sadrže kodifikovane običaje za promet robom koje je donela, Glavna državna arbitaža 1954. godine. Suštinski gledano Opšte uzanse nisu uzanse u smislu kodifikacija trgovačkih običaja, već su pravila obligacionog prava. Posebne uzanse se pojavljuju i primenjuju u pojedinim privrednim granama ili u prometu određenih proizvoda. Kod nas postoje posebne uzanse: Lučke uzanse, Posebne uzanse o ugostiteljstvu, Posebne uzanse o građenju i dr .S obzirom na dispozitivnu prirodu primena uzansi može da se isključi izričito ili prećutno, i to u celini ili delimično. Izuzetak predstvljaju neke odredbe naših Opštih uzansi, koje imaju imperativnu prirodu, te kao nemaju poreklo u običajima.

2.3 Akti privrednih društva


Zakon o privrednim društvima iz 2004. godine, u članu 7. utvrdio je da se privredna društva osnivaju osnivačkim aktom koji ima formu ugovora o osnivanju ako ga osniva više osnivača ili odluke o osnivanju ako ga osniva jedan osnivač. Lica koja osnivaju privredno društvo su osnivači društva. Osnivački akt sadrži: puno ime i prebivalište svakog fizičkog lica osnivača i sedište pravog lica, poslovno ime i sedište društva, delatnost, označenje vrste i vrednosti uloga svakog osnivača.U slučaju neusklađenosti između osnivačkog akta privrednog društva i ugovora članova društva, primenjuje se osnivački akt.

2.4 Opšti uslovi poslovanja

Opšti uslovi poslovanja su značajan oblik autonomnog poslovnog prava, koji u savremenim unutrašnjim i međunarodnim robnonovčanim odnosima dobijaju sve veći značaj. Opšti uslovi poslovanja pojavljuju se u delatnostima velikih trgovinskih organizacija koje obavljaju trgovinu na veliko i malo, kod industrijskih organizacija koje se pojavljuju kao kupci ili prodavci, u oblasti osiguranja, te kod transportnih, skladišnih, kontrolnih i komunalnih organizacija.Opšti uslovi poslovanja pripadaju tzv. formularnom ugovornom poslovnom (trgovačkom) pravu, koje zajedno sa običajnim ugovornim pravom sačinjava autonomno ugovorno poslovno pravo. U formularnom ugovornom trgovačkom pravu najčešće se primenjuju tipski, standardni, formularni ugovori i athezioni ugovori. Tipski, standardni ugovori i athezioni ugovori kao formularni ugovori, kao i opšti uslovi poslovanja ako se usled masovne upotrebe pretvore u poslovne običaje, postaju značajan izvor poslovnog prava.

2.5 Trgovačke klauzule i termini

Slično opštim uslovima poslovanja i i tipskim uslovima, poslovni subjekti se često služe trgovačkim klauzulama i terminima. Ove klauzule i termine sistematizuje i donosi nadležno privredno telo i utvrđuje njihovo značenje, odnosno smisao. Ugovorne strane mogu upotrebljenom trgovačkom terminu dati i drugačije značenje, pa se u tom slučaju upotrebljeni trgovački termin interpretira po volji ugovornih stranaka, a ne prema značenju koje su mu dali njegovi tvorci. Međutim ukoliko ugovorne strane ne odrede značenje upotrebljenom trgovačkom terminu, onda upotrebljeni trgovački termin ima značenje koje su odredili njegovi tvorci. Trgovačke klauzule i termine donele su ovlašćene trgovačke asocijacije kao npr. Međunarodna trgovačka komora u Parizu sa Međunarodnim pravilima za tumačenje trgovačkih termina.

3.OSTALI IZVORI POSLOVNOG PRAVA


3.1.Pravna pravila predratnog trgovačkog prava

Na osnovu Zakona o nevažnosti pravnih propisa donetih pre 6. aprila 1941. godine i za vreme neprijateljske okupacije, u slučaju pravne praznine mogu se pod određenim uslovima primenjivati pravna pravila iz predratnog trgovačkog prava. Kao jedan od značajnih uslova za njihovu primenu jeste da takva pravila nisu u suprotnosti sa osnovana našeg društvenog sistema. Kako dugo u posleratnom razvoju naše zemlje nisu bili doneseni odgovarajići zakonici iz oblasti trgovačkog zakonodavstva, u pojedinim delovima su se primenjivala pravna pravila iz predratnih zakona. Od svih starih zakonika najznačajniji je Hrvatsko-ugarski trgovački zakonik iz 1875. godine, čija se pravna pravila i danas najčešće primenjuju kod nas u slučaju nepostojanja odgovarajućih pozitivnih propisa.

3.2.Građansko pravo

Istorijski posmatrano, Građansko pravo spada u nastarije grane prava uopšte. Pravna pravila ove grane prava imaju svoju dugu tradiciju i potiču još iz starog Rimskog prava. Nastanak novih grana prava, u okviru civilnog (građanskog) prava, nije pratila potrebna kodifikacija u našem savremenom zakonodavstvu. Sama primena pravnih normi građanskog prava na poslovno pravo (privredno i trgovinsko pravo)ima dosta poteškoća: pre svega što građansko pravo kod nas nije kodifikovano kao privrednoi trgovinsko pravo i što se kod nas još uvek primenjuju pravna pravila rascepkanog, neujednačenog izastarelogpredratnog građanskog prava. I pored kodifikacija koje se obavljaju u našem zakonodavstvu (posebno u oblasti stvarnog prava, privrednog i trgovinskog prava), postoji potreba za primenom pravnih pravila građanskog prava i u oblast poslovnog prava.

3.3.Pravna nauka


Stanovište pravne nauke u svetu, pa i kod nas predstavlja formalni izvor poslovnog prava. Izuzetak jedino predtavlja Švajcarski građanski zakonik, koji upućuje sudiju da kod nedostatka propisa sudi po pravilu koje bi doneo kao zakonodavac, gde se od njega traži da pri popunjavanju pravne praznine, sledi i afirmiše pravnu nauku. Međutim, i ako pravna nauka nije formalni izvor prava, ona ipak može na različite načine da utiče na zakonodavnu i sudsku praksu. Njen uticaj u tom smislu je zapažen: putem kritičnih sudija postojećih normativnih rešenja, putem kritičnih prikaza sudske i arbitražne prakse, učešćem u ekspertnim grupama za izradu zakona, učešćem kao članovi veća ili sudija najviših sudova i slično. U tom smislu pravna nauka predstavlja pomoćni, interpretivni, posredni izvor prava, jer argumentovana shvatanja istaknutih pravnih teoretičara se najčešće prihvataju u sudskoj,zakonodavnoj i poslovnoj praksi.

4.HIJERARHIJA IZVORA POSLOVNOG PRAVA


Hijerarhija izvora poslovnog prava ima veliki praktični značaj zbog velikog broja pravnih pravila u poslovnom pravu, što omogućuje pravilnu primenu pravnih pravila u skladu sa društvenim interesima i ciljevima.

Hijerarhija izvora ima i praktične razloge:a)poslovni subjekti time dobijaju sopstvenu pravnu sigurnost, b)sudovi i arbitaže u postuoku razrešavanja sporova imaju precizna stanovišta u primenimaterijalnog prava,c)hijerarhija propisa koristi zakonodavcu da blagovremeno interveniše u pravnojregulativi.

Redosled primene pravnih pravila poslovnog prava je seledeći:1. Ustav, zakon i podzakonski propisi,

2. Opšti akti preduzeća,3. Ugovori, pod uslovom da su u skladu sa imperativnim propisima i moralom,

4. Opšti uslovi poslovanja,5. Dispozitivni zakonski propisi,

6. Posebne uzanse,7. Posebni trgovački običaji,

8.Opšte uzanse, 9. Opšti trgovački običaji,

10. Pravna pravila predratnog trgovačkog prava,11. Pravna pravila građanskog prava,

12. Sudska ili arbitažna praksa (faktički),13. Pravna nauka (posredno)


Zaključak

Pre Drugog svetskog rata na teritoriji jugoslavije su se primenjivali: Srbijanskitrgovački zakonik iz 1860. godine,Hrvatsko-ugarski trgovački zakonik iz 1875. godine, Bsansko-hercegovački trgovački zakonik iz 1883. godine, Crnogorski trgovački zakonik iz 1910.

godine iAustriski trgovački zakonik iz 1862. godine. Detaljnije teritorijalnoj primeni ovih trgovačkihzakona, kao i nekih drugih koji su u tesnoj vezi sa trgovačkim poslovima bilo je reči kada

segovorilo o razvoju poslovnog prava u našoj zemlji. Kako je navedeno Srbijanski i Crnogorski trgovački zakonici bili su, u stvari skraćeni prevodi Francuskog trgovačkog zakonika iz

1807.godine, a da su svi ostali trgovački zakonici bili u potpunosti ili delimično preuzeti iz Opštegnemačkog trgovačkog zakonika iz 1910. godine.


LITERATURA

1. Prof. dr Svetolik Kostadinović, Prof. dr Mile Račić:2. „Poslovno pravo“, Novi Sad, 2011

3. Jankovec I.: „Ugovori u privredi“, Beograd, 1987.4. Vilus J., Opšti uslovi formularnih ugovora, Beograd, 1976

4. Vitomir Popović, Radovan Vukadinović, “Međunarodno poslovno pravo: opsti deo”, Banja Luka-Kragujevac, 2005

poslovno pravo seminarski rad - izvori poslovnog prava za net

Documents