Moja historia, moja firmaportrety polskich przedsibiorcw rodzinnych

Moja historia, moja firmaportrety polskich przedsibiorcw rodzinnychMAGORZATA ZAWADKA, URSZULA HOFFMANN

Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci Warszawa 2012

Redaktor prowadzcy: Magorzata Zawadka Koordynacja prac: Magorzata Mczyska Redakcja stylistyczna: Agnieszka Fedorczyk Korekta: Pracownia Register Copyright by Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci Copyright by stowarzyszenie Inicjatywa Firm Rodzinnych Zdjcia: archiwa prywatne bohaterw opowieci ISBN 9788376331454 Wydanie 1 Nakad 1500 egzemplarzy Projekt graficzny okadki: Pracownia Register Projekt graficzny, skad i przygotowanie do druku: Pracownia Register Oprawa i druk: Agencja Wydawniczo-Reklamowa A. Grzegorczyk Wydawca: Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci ul. Paska 8183 00834 Warszawa tel.: +48 22 432 80 80 fax: +48 22 432 86 20 biuro@parp.gov.pl www.parp.gov.plPublikacja powstaa w ramach projektu partnerskiego Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci i stowarzyszenia Inicjatywa Firm Rodzinnych Firmy rodzinne finansowanego z Europejskiego Funduszu Spoecznego ze rodkw Programu Operacyjnego Kapita Ludzki, Priorytet II, Dziaanie 2.1, Poddziaanie 2.1.3

SOWO WSTPNE

M

Szanowni Pastwo, oja historia, moja firma portrety polskich przedsibiorcw rodzinnych to pozycja niezwyka tak jak niezwyke s opowiedziane w niej historie. Opowieci te powstay w ramach projektu Firmy rodzinne realizowanego w partnerstwie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci i stowarzyszenia Inicjatywa Firm Rodzinnych. To portrety wybranych beneficjentw projektu wacicieli firm i czonkw ich rodzin, ktrzy zgodzili si opowiedzie szczerze o tym, jak budowali swj biznes. Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci od lat wspiera rozwj polskich firm, w tym przede wszystkim mikro, maych i rednich, bdcych podstaw naszej gospodarki. Podejmujc decyzj o udzieleniu wsparcia, zawsze przygldamy si firmie potencjalnemu beneficjentowi analizujc jej dotychczasow dziaalno, plany na przyszo, potrzeby szkoleniowe. Starajc si, aby rodki publiczne trafiy tam, gdzie s najbardziej potrzebne i gdzie przynios najlepsze rezultaty, patrzymy na moliwoci efektywnego wykorzystania przez firm otrzymanego wsparcia. Trudno o lepszy sposb przyjrzenia si firmie, jak wysuchanie opowieci jej zaoycieli. Ludzi, dla ktrych firma to nie tylko sposb na biznes. To pasja, sposb na ycie, polisa ubezpieczeniowa caej rodziny, a w wielu przypadkach take ukochany podopieczny. Opowiedziane historie to nie tylko zapis rozwoju firmy, ale rwnie pikne opowieci o rodzinie, mioci, wsplnym deniu do celu, dzieleniu pasji, a take o rozwizywaniu niejednokrotnie bardzo trudnych problemw zarwno rodzinnych, jak i firmowych. Lektura tej ksiki sprawia, i nasi beneficjenci, na ktrych jako dysponent rodkw publicznych patrzymy gwnie przez pryzmat ich potencjau ekonomicznego, stali mi si bliscy. Myl, e stan si bliscy rwnie Pastwu. Zapraszam do lektury,

Boena Lubliska-Kasprzak Prezes PARP

OD AUTOREK

sile opowieci przekonaam si po raz pierwszy, kiedy polecono mi napisa esej o sobie, ze szczeglnym zwrceniem uwagi na firm, jej rozwj oraz sposb zarzdzania. Pierwsz moj myl byo to, e nie bardzo mam o czym pisa, bo nie mam nic ciekawego do opowiedzenia. Fakt, e firm prowadziam z powodzeniem ju od 1990 roku, e zaoyy j dwie kobiety z maymi dziemi, bez wiedzy o zarzdzaniu, marketingu, bez komputerw, Internetu i komrek, a potem zdoay j rozwin do dobrze prosperujcego przedsibiorstwa, nie wydawa mi si niczym szczeglnym. Mj stosunek do firmy i tego, czego w niej dokonaam, zmienia si wraz z procesem pisania. Rosa duma i zrozumienie, e to wszystko nie zrobio si samo, e staa za tym ogromna praca, wiele wyrzecze oraz umiejtno zarzdzania zaog. Wrciy wspomnienia trudu, jakim byo poczenie prowadzenia przedsibiorstwa z wychowaniem czwrki dzieci, pojawia si satysfakcja, e udao mi si to pogodzi. Firma dziaa do dnia dzisiejszego, a dzieci wyrosy na wartociowych i odpowiedzialnych ludzi, z pasj realizujcych swoje marzenia. Ale dopiero napisanie tego eseju pozwolio mi uwiadomi sobie rozmiar wszystkiego, z czym si borykaam, co osignam i poczu prawdziw dum. Majc za sob takie dowiadczenie, atwo mogam zrozumie moich rozmwcw niejednokrotnie nastawionych sceptycznie do propozycji napisania eseju o ich firmie. Pierwsze reakcje byy czsto podobne i wyraay wtpliwoci, czy warto pisa o ich biznesie, gdy: O czym tu waciwie pisa?, bo: To przecie nic takiego, czy: W zasadzie to nie ma si czym chwali. Proponowano mi p godziny na spotkanie w przekonaniu, e tyle wystarczy na rozmow o dziaajcym od wielu lat przedsibiorstwie. Pniej najczciej okazywao si, e opowie mona by snu godzinami i wci przypominao si co nowego. Pojawiay si prawdziwe emocje, czsto duma, wzruszenie, poczucie spenienia. Jeszcze wiksze wraenie robi napisany ju esej. Jak wyrazi si jeden z moich rozmwcw: Opowie dopiero po napisaniu zrobia si prawdziwa i pozwolia ujrze przebytO D AU TO R E K | 7

O

drog. Pki historia firmy bya tylko opowiadana przy rnych okazjach, najczciej fragmentarycznie, nie robia takiego wraenia. Efekt ich wasnej pracy zaskakiwa opowiadajcych dopiero w chwili, gdy po raz pierwszy mogli spojrze na swoj dziaalno i osignicia swego ycia z pewnego dystansu. Ciesz si bardzo, e dane mi byo pozna tylu wspaniaych ludzi i wysucha opowieci o ich firmach i yciu. Moi rozmwcy zdecydowali si wzi los w swoje rce, mieli swoje marzenia i wizj przyszoci, a zawarte tu opowieci pokazuj, e udao im si to zrealizowa, chocia rzadko bya to droga lekka, atwa i przyjemna. Urszula Hoffmann

OD AUTOREK

dy dzielimy si swoj opowieci, zachodz dwa podstawowe procesy: ten, kto opowiada, zostaje wysuchany, ten, kto sucha, jest obdarowany dowiadczeniem drugiego. Na wstpie pragn wic podzikowa wszystkim rodzinnym za obdarowanie nas swoimi historiami, koordynatorowi prac z ramienia PARP, Magorzacie Mczyskiej, za jej wsparcie, wol wsuchania si w opowieci i osobiste zaangaowanie, bez czego nie byoby tej publikacji, oraz autorowi koncepcji metodologii wsparcia firm rodzinnych, Jackowi Jakubowskiemu, za zauwaenie wartoci procesu pracy z narracj i wczenie go do programu. Chciaabym, by ta ksika bya dla Pastwa tym, czym dla mnie stay si spotkania z jej bohaterami inspiracj, plastrem na dusz, zrozumieniem przyczyn wasnych bdw, docenieniem osigni. Bo kade nagranie rodzinnej historii byo dla mnie wsparciem. Sowa opowiadajcych okazyway si drogowskazami na przyszo, tumaczyy skrawki mojej wasnej historii, odpowiaday na, czsto nawet nie wyartykuowane, pytania. Te rozmowy uwiadomiy mi take, jak inny jest nasz kraj od tego, jakim zwykle pokazuj go media. Polska opowiadana nam przez rodzinnych jest krajem ludzi odpowiedzialnych, kierujcych wasnym losem, budujcych godn przyszo i niezaleno swoich dzieci. Ludzi, dla ktrych w biznesie liczy si nie tylko zysk, ale take, jeli nie przede wszystkim wartoci, i ktrzy dbajc o siebie, dbaj o innych, oferujc im jedno z podstawowych dbr czowieka, jakim jest praca. To kraina firm, ktre cechuje zaradno, zdolno przetrwania i rnorodno, a ta z kolei stanowi wielki potencja synergii. Jak bowiem naucza w projekcie prezes stowarzyszenia Inicjatywa Firm Rodzinnych, Andrzej Jacek Blikle: zgodnie wsppracujce rnorodnoci wykorzystuj to, czym si rni, by miast zwalcza si nawzajem uzupenia swoje szanse i talenty. Oby tych zgodnych rnorodnoci, trwaych wartoci oraz godnej pracy zarwno w globalnej, jak i krajowej rzeczywistoci, byo jak najwicej. Zapraszamy Pastwa na spotkanie z polskimi przedsibiorcami. Magorzata Zawadka

G

MAKARCZYKOWIESkarb Matki

NAZYWAM SI DARIUSZ MAKARCZYK. Z zawodu jestem inynierem chemii, wacicielem wytwrni chemiczno-kosmetycznej. Produkujemy kosmetyki dla niemowlt i dzieci.

F

irm prowadz od roku 1965, miaem wtedy 18 lat. Teraz mam lat 64, wic praktycznie cae moje ycie zostao w tej firmie umieszczone. yj z niej i mam nadziej, e tu dalej bd dziaay moje dzieci: Paulina Makarczyk i Pawe Makarczyk. O dziwo, s zainteresowani, co mnie bardzo cieszy. Nigdy nie mylaem, e to bdzie co, co oni po mnie przejm. Czasy poprzedniego systemu gospodarczego oznaczay ycie z dnia na dzie. Co kilka Dariusz Makarczyk lat trzeba byo uzyskiwa pozwolenie i licencj na prowadzenie dziaalnoci. Dostawao si je w zalenoci od sytuacji politycznej w kraju albo znajomoci. Nic nie byo pewne, tylko ta ciga, wymuszana przez system prowizorka. Biznes przejem po ojcu. Wczenie, bo zmar, kiedy miaem 17 lat. Byo to zaraz po maturze. Do tego czasu moje uczestnictwo w jego pracy byo nijakie. Po pierwsze, nieszczeglnie si tym interesowaem, po drugie raczej wstydziem si jego dziaalnoci. Pamitam, jak w szkole bya ankieta i gupio mi byo, e tatu pracuje pod tym samym adresem, pod ktrym ja mieszkam. To byo ju tu, na Poskiej 19 w Warszawie, gdzie teraz jestemy. Pamitam te jakie boisko, miaem czerwon chust na szyi i rodzice si do mnie umiechali. Nie wiem, o co chodzio, ale mam w sobie gboko taki obrazek.M A K A RC Z Y KOW I E | 11

Ojciec pracowa bardzo ciko. Nie byo warunkw mieszkaniowych ani pomieszcze do produkcji. Budka, w ktrej wyrabia kosmetyki, jest wbudowana w dzisiejsz hal i tym bardziej wida, jaka bya malutka. To, co tata robi, wynikao chyba z historii jego ycia. Urodzi si na wsi, w Woowiczowce pod Grodnem dzi to miasto na terenie Biaorusi. Pochodzi z biednej rodziny wiejskiej, studia skoczy w wieku 35 lat, matur zdoby jako samouk. Mam jego wiadectwo maturalne, na ktrym jest napisane: uzyska po przygotowaniu domowym. Matka opowiadaa mi, e chcia studiowa medycyn, ale dosta si na farmacj, bo chyba atwiej byo zdoby stypendium. Kilka lat przed wojn uzyska dyplom i pracowa w aptece. Doszed do tego, przezwyciajc ogromne przeszkody. Pracowa fizycznie i sam si uczy, by zdoby matur. Zastanawiam si, jakie motywy nim kieroway, e jako jedyny z rodziny, z tego pokolenia, zdoby wysz edukacj? Co byo motorem takiego dziaania, skd mia takie samozaparcie? Ojciec to dla mnie wielki wzr. Symbol silnej woli i wytrwaoci. Po wojnie chcia mie wasn aptek, ale poniewa w cigu jednego dnia wszystkie zostay upastwowione, to zacz zaopatrywa te pastwowe apteki w wytwarzane przez siebie produkty ma cynkow i ma na wierzb. To dao mu troch gotwki, a e po wojnie niczego nie byo, to zacz produkowa mnstwo innych rzeczy: past do podg, do zbw, krem przeciw piegom, puder dla dzieci, kamie do czyszczenia teniswek o nazwie Biel Tenis byy wtedy takie pcienne buty, ktre si tym biaym proszkiem smarowao, eby adnie wyglday. Produkowa te anty-ferr, czyli proszek do wywabiania rdzawych plam, znicze nagrobkowe, a nawet puder kolorowy do twarzy. Wci mam etykietki wielu z tych produktw. Wytwarza je najpierw w wynajmowanych lokalach, przy piwnicach, a po zdobyciu gotwki kupi dziak na Zaciszu, przy Poskiej 2000 m, na ktrych wybudowa budynek gospodarczy i tu w do prymitywnych warunkach kontynuowa prac. Mama zajmowaa si domem, moim wychowaniem i wspieraa ojca. Te pochodzia ze wsi. Wiele osb z jej i ojca rodziny przenioso si wtedy do miasta. Na Biaorusi trwaa repatriacja, zabierano ziemie i wszyscy stamtd uciekali. Wielu z nich pracowao u ojca jego brat, wujek ze strony matki, kuzyni. Byem pnym dzieckiem i nie miaem z ojcem duego kontaktu. Zawsze by zaganiany, a ja troch tak patrzyem na niego, jak to modzie nie interesujc si za bardzo. Nie pamitam te, bymy finansowo stali lepiej ni inni. Raczej byy to bardzo trudne warunki. Na dziace, ktr kupi chyba w roku 1950, wod czerpao si kubekiem ze studni i nie byo elektrycznoci. To ojciec wywalczy, e podczono prd w tej okolicy. Podobno by te inicjatorem przeduenia linii autobusowej z dworca Wileskiego, dziki czemu ta okolica zyskaa dostp do kolejki Warszawa-Radzymin.12 | M A K A RC Z Y KOW I E

Zwiza si z Prag pewnie dlatego, e przed wojn Targwek, ulica Stalowa, to bya najbiedniejsza cz Warszawy i tu wynajmowa mieszkanie w czasie studiw. Oglnie Praga bya dzielnic przemysow i peryferyjn, a Zacisze kocem wiata. Czytaem ksik pana Nowakowskiego, w ktrej pisa o Zaciszu jako o tej najgorszej dzielnicy, gdzie nawet policja baa si przyjeda. Ja tu rosem i jako tego nie czuem. Mieszkao tu duo biednych warszawiakw, ale te sporo ludzi przyjedao z zewntrz, takich, ktrzy stawiali ju adne domy i powolutku podnosili poziom dzielnicy. Nie marzyem, by si std wyrwa. Mielimy kilka wama, w oknach bya potna okiennica zamykana na sztab, ale szko, kolegw wspominam dobrze. Jak skoczyem podstawwk, to pobudowali tu tysiclatk. Bya pikna. Niestety, nie zdyem do niej chodzi. Za Gomuki byo takie haso: tysic szk na tysiclecie. Po mierci ojca zostalimy bez rodkw do ycia. Na wiosn zrobiem matur, a e od 15 czerwca mona byo dosta pozwolenie na prowadzenie dziaalnoci gospodarczej na prawach wdowich ju jako 18-letni modzieniec zaczem chodzi po urzdach i to zaatwia. Znajomi ojca mieli pomc, niestety nic nie zrobili, a dla mnie kady pobyt w urzdzie oznacza wielkie i straszne przeycie. W tym czasie wszelka dziaalno prywatna bya niemile widziana. Czuem si jak obywatel drugiej kategorii, tym bardziej e byem taki mody. Ale trzeba byo z czego si utrzyma. Cz klientw ojca bya winna pienidze, ktre nam powoli oddawali, dziki czemu mielimy pierwszy zastrzyk gotwki i zaczlimy robi przede wszystkim lakiery do paznokci. Zostao po ojcu jeszcze troch surowcw, opakowa, buteleczek i razem z matk rozpoczem produkcj. Ona bya prost kobiet, wic ja funkcjonowaem jako ten wyksztacony, ktry po urzdach pisma wysya potrafi. Cigle mylaem, e to wszystko jest chwilowe, na somianych nogach, i e i tak nic z tego nie bdzie, bo system jest, jaki jest, wic koniecznie chciaem zdoby jakie wyksztacenie. Za dobrym uczniem nie byem, nie dostaem si na farmacj, wic poszedem do technikum pomaturalnego na specjalno analiza chemiczna. Prawie je skoczyem, ale poniewa pracowaem i widziaem, e dochody z produkcji lakierw s lepsze ni na jakiejkolwiek posadzie, to zaczem bra korepetycje, eby przygotowa si na studia. Znalazem wysz szko inyniersk w Radomiu, gdzie na obuwnictwie pierwszy semestr by taki sam, jak na wydziale chemicznym na Politechnice Warszawskiej. Tam si dostaem, a po pierwszym semestrze przeniosem si do Warszawy. Wydawao mi si, e jak skocz studia chemiczne, to ju bd wszystko wiedzia o kosmetykach i technologii produkcji. Ale poniewa Polska bya krajem zamknitym i wszelkie surowce byy trudne do zdobycia, to i tak bazowaem na tym, co produkowa ojciec. Tym bardziej e udao mi si zdoby zamwienia eksportowe. Ojciec sprowadza taki specjalny surowiec do lakierw perowych, ja t produkcj rozwinem w o wieleM A K A RC Z Y KOW I E | 13

wikszej skali i wysyaem do Bugarii. Miaem zamwienia na kilkaset tysicy butelek. Udao mi si te nawiza kontakt ze szwajcarsk firm produkujc pigmenty. To by wielki sukces. Lakier bezbarwny kupowaem od fabryki w Cieszynie, miaem pigmenty, a e bya moda na lakiery te, zielone, niebieskie, nawet czarne, to byem prekursorem wprowadzania tych kolorw na krajowy rynek. Wszystko, co si wyprodukowao, od razu wyprzedawaem. To by duy zastrzyk pienidzy, dziki ktremu zaczem planowa budow domu. Pomylaem, e w piwnicach bd mia produkcj, a zamieszkam na grze. I tak si stao. W midzyczasie nkao mnie mnstwo utrudnie systemowych. Na przykad jeli chciao si studiowa wieczorowo, trzeba byo mie zawiadczenie o pracy. Przynosz dziekanowi i sysz: Panie Makarczyk, niech pan przyniesie z jakiej innej instytucji, nie sam od siebie. e niby sam si kieruj na studia, a tak przecie nie mona. Na szczcie dziaa wtedy Komitet Drobnej Wytwrczoci czy Zrzeszenie Prywatnych Wytwrcw i jego prezes zgodzi si napisa, e kieruj mnie na studia. Innych kieroway organizacje pracy i partyjne. Nie byo we mnie nigdy chci zrzeszenia, naleenia gdziekolwiek czy tak zwanej uczciwej, pastwowej pracy. Po co? Skoro ju na studiach jedziem samochodem? Fiatem 125p wprawdzie, ale wtedy to ju byo co. I zamierzaem budowa dom, na co potrzebne mi byy ogromne fundusze. Nie widziaem moliwoci, by zostawi firm, i byem bardzo negatywnie nastawiony do systemu, jaki wtedy w kraju panowa. Wynikao to pewnie z pogldw moich rodzicw. Moje ciotki byy na Syberii, potem zdziczay po tym pobycie, zostay starymi pannami. Par lat temu je pochowaem. Wszyscy pochodzili z tej biaoruskiej wsi i z kimkolwiek nie rozmawiaem, to kto tam wanie wrci z Syberii. Wiedzieli, co to jest komunizm. Babcia zamarza w wagonie przy wywozie na Syberi, nie wiadomo, gdzie jest jej grb, ma tylko symboliczny, u mojego brata w Woominie. Z dziecistwa pamitam, jak ojciec sucha radia Londyn, jak si lampki paliy. W kach ju leelimy, nie wiedziaem, co to jest i po co, ale mam te lad radia w pamici. Jak po tej czerwonej chucie. Na studiach uczyem si ekonomii politycznej kapitalizmu i socjalizmu, bo wtedy by taki obowizek semestr jednego i drugiego trzeba byo zaliczy. Kapitalizm zrozumiaem od razu rynek, wymiana i tak dalej, a socjalizm kompletnie do mnie nie przemawia. W zwizku z tym nie chciaem te i do wojska. Skoro si z tym nie zgadzaem, to uwaaem, e zoenie przysigi byoby czym niemoralnym. Tak wic ju na studiach mam samochd, a na czwartym roku eksportuj. Sprzedalimy wtedy z matk masy tego lakieru i dostalimy okoo ptora miliona zotych, co byo kolosaln sum jak na tamte czasy, i zacz si stres, jak tu nie zapaci ogromnego14 | M A K A RC Z Y KOW I E

podatku i jak te pienidze zatrzyma, bo dostalimy 500 tysicy zotych podatku wyrwnawczego, tak zwanego domiaru. W tym czasie skoczyo mi si te zezwolenie na prowadzenie dziaalnoci gospodarczej, wic zoyem podanie o przeduenie i musiaem zgosi si na komisj. Pamitam t komisj, jakby to byo wczoraj. Stawilimy si tam razem z matk, eby widzieli, e jest osob starsz, chor, z trzeci grup inwalidztwa. Zoyem im owiadczenie, e w przyszoci chc pracowa dla Polski Ludowej, a nie dla siebie, dlatego rezygnuj ze wszystkich produktw, tylko prosz o pozostawienie mi lakierw i zmywacza do paznokci na okres dwch lat, bym mg zarobi na siebie w czasie koczenia studiw i pomc matce. To bya taka moja polityka, by uzyska pozytywny wynik odwoania podatkowego. Zadziaao, komisji bardzo spodobao si, e tak ze wszystkiego zrezygnowaem, wic w nagrod umorzono nam te 500 tysicy podatku. Komornik zdj egzekucj i moglimy kontynuowa budow. Bo wczeniej zajli mi ca ju uzbieran ceg i wszystkie inne materiay. Konta te by pozajmowali, na szczcie pienidze trzymaem w banku ziemnym, czyli w soiku, ktry zakopywaem w ogrodzie. Jak tylko na koncie pojawiay si zaliczki z eksportu, wszystko wypacaem i do ziemi. Potem wszystko, co byo w soju, wydaem na budow domu, w ktrym mieszkam do dzi z moimi dziemi. Bya to dobra inwestycja, oczywicie okupiona jak wszystko w tych czasach walk o kady detal. Byem w tych czasach zapalonym sportowcem i kochaem narty. Pienidzy na sprzt nie miaem, ale raz w roku udawao mi si wyjecha w gry, gdzie strasznie mi si podobay gralskie domy. Przywiozem wic na Zacisze projekt ze spadzistym dachem, co architekt uzna za niebezpieczne fanaberie. Panie, takich domw nie ma! Skd pan drzewo wemie? Nie ma drzewa! Co ty wybudowa? Ten dom jest niepraktyczny syszaem w kko, take od wasnej matki. A dzi wszystkie domy w okolicy maj spadziste dachy, wic nasz wyglda jak nowy, cho jest z wczesnych lat 70. Mielimy jedyny taki dom na terenie caej dzielnicy. W czasach polskiego socjalizmu im wikszy by brud i baagan, tym byo lepiej. Jak przychodziy kontrole, to si pokazywao: O, prosz, tu si wali wszystko, z tego niczego nie mam, widzi pan, to ju ledwo dyszy, nic niewarte W takiej atmosferze yem i niestety potem to rzutuje na cay sposb mylenia. Jak brzmi to przysowie o czowieku sowieckim? Jest przeciwny systemowi, ale te si w nim wychowa, wic jest jego przedueniem. A wracajc do historii, to po komisji mogem znw produkowa lakiery. Wiedziaem, skd bra barwniki, ale nie miaem dewiz na ich zakup, wic szukaem ludzi, ktrzy mieli znajomych za granic, otrzymywali barwniki w paczkach, a ja je odkupywaem. Byy kontrole, wyjanienia, nieustanne perypetie, ueranie si, dziaanie na granicyM A K A RC Z Y KOW I E | 15

prawa. Potem nasta Gierek i ci, ktrzy prowadzili wasne firmy, dostali bezterminowe pozwolenia na produkcj. To dopiero zaskoczenie bogosawiestwo na dalsz prac od towarzysza Gierka! Ale te tylko na lakiery i zmywacze do paznokci. Jakiekolwiek plany czy strategie rozwoju wci byy niemoliwe, wic nie wydawao si tych pienidzy na byle co, tylko na rzeczy, ktre mogy przetrwa. Nie szastaem, oszczdzaem, cigle czuem strach, e dobra passa nie bdzie wieczna. Moe to te geny po ojcu, ta wrodzona gospodarno? Jedyny wydatek na luksus, ktrego si dopuciem, to ten Fiat 125p, bo kupiem go na wolnym rynku, czyli drogo. Ale potem rozwozilimy nim po Polsce cay towar, wic si zwrci. Moja modo wygldaa tak: rano pracowaem, na 16 szedem na studia, do 22 byem zajty. Kady wolny czas musiaem powica na nauk, szczeglnie jak byo laboratorium analiza jakociowa i ilociowa, czyli bardzo trudne zajcia. Jak miaem chwil oddechu od nauki, to wsiadaem w samochd i do Gdaska czy jeszcze gdzie, z tym towarem cholernym. Jak jeszcze studiowaem w Radomiu, miaem wypadek samochodowy pod Paskiem i milicja napisaa do dziekana o opini o mnie. Dziekanowi nie miecio si to w gowie: Mieszka pan w Warszawie, studiuje w Radomiu, by pod Paskiem, wczeniej uczestniczy w zajciach, przedtem by pan gdzie w Elblgu? Kaza mi prosi o urlop, a ja na to: Panie dziekanie, nie mog, tyle woyem pracy w te studia, musz je skoczy, nie mog sobie pozwoli na urlop. Chyba to go ujo, bo mi darowa. Tym bardziej e akurat w Radomiu miaem dobre oceny. Siedziaem w wynajtym mieszkaniu, bez towarzystwa, to si uczyem. Na produkcji lakierw pracowali u mnie sezonowo koledzy z liceum, rodzina i by jeden stay pracownik, ktry nalewa lakier do 5001000 sztuk buteleczek dziennie. Wymyliem pompk do wlewania z kranikiem. Mielimy maszynk do rozlewania, do ktrej wlewao si gsty lakier, zakrcao si korek, a pompk pompowao, eby wytworzy cinienie. Wymyliem te pdzelki. Kupowao si je oddzielnie albo samo wosie w hurtowni, ktre dawaem do jakiej firmy szczotkarskiej i robili z niego pdzelki. Zaczem te wrzuca metalowe kulki do butelek, eby lakier si dobrze miesza. Kulek brakowao, wic je zbieraem po warsztatach. Kolejna historia to buteleczki. Najpierw miaem zapas po mierci ojca, bo on miliony sztuk kupi z fabryki Ewa w odzi, z jakich odpadw. Leay tu na terenie, byo ich jeszcze z kilkadziesit tysicy. Potem jak form w hucie w Garwolinie kupiem, potem znalazem hut w Poznaniu, bya te huta w Krakowie. Jak dostaem zezwolenie w Sosnowcu, by huta w Garwolinie zrobia butelki, to forma bya w Poznaniu. Wic leciaem do Poznania samolotem, przywoziem form do Garwolina, tu robili 25 tysicy butelek, co dla mnie byo mao, wic znw forma w walizk i do samolotu na Pozna. Walizk ledwo niosem, bo forma waya 40 kilogramw,16 | M A K A RC Z Y KOW I E

ale braem j jako baga podrczny. W Poznaniu robili buteleczki z zielonego szka, co nie bardzo mi odpowiadao, ale nie byo rady, wic leciaem do Krakowa, gdzie robili biae. Potem znw Garwolin, a potem porwali samolot linii krajowych i kady baga podlega rewizji. Ju nie mogem lata, tylko znw musiaem jedzi. I bya przygoda. Wspominam to z sentymentem, bo modo, jaki by nie by to czas polityczny, zawsze jest pikna. I byem z siebie dumny, e taki operatywny jestem. Mylaem o emigracji, ale nie dostawaem paszportu. W kocu w roku 1980 pozwolono mi na wyjazd do Ameryki, eby odwiedzi jedn z ciotek. Sprztaem tam za jakiego Polaka, ktry wyjecha na wakacje. Nie znaem jzyka, przez co nie mogem by niezaleny, w pracy traktowano nas bez powaania, wiedziaem, e to niby wielka szansa, ale po dwch miesicach wrciem. Miaem ju wtedy on i dwoje dzieci, nie chciaem ich zostawia. Oeniem si wieku 23 lat. ona skoczya inynieri sanitarn i pracowaa na posadzie pastwowej. Uwaaem, e jej praca jest nic niewarta, e lepiej, jakby bya w domu, a ona nie szanowaa tego, co ja robiem. Eksportowaem do Wietnamu, kupiem dodatkowe mieszkanie na Ochocie, a na pytanie co m robi? odpowied brzmiaa: A tam, rzemielniczek taki, co sobie miesza, jakie lakierki, inynierek prosty. W takim poczuciu yem cay czas: z jednej strony duma z siebie, myli, e inni to frajerzy, a z drugiej wieczne zaenowanie, wstyd za wasn prac i strach, e zaraz bdzie trzeba z ni skoczy. To poczucie, e wszystko jest tymczasowe, zaczynao mi mija, jak si skoczy stan wojenny. A pierwsz szans stworzenia czego trwaego zobaczyem, wprowadzajc mark Skarb Matki, czyli jeszcze prawie 10 lat pniej. Pamitam pierwsze targi farmaceutyczne w Paacu Kultury, na ktrych zaprezentowaem puder dla dzieci. Mogem ju go produkowa, bo zaraz po Okrgym Stole wystpiem z wnioskiem o przywrcenie zgody na produkcj tych artykuw, z ktrych kiedy zrezygnowaem. Puder dla dzieci to bya klasyczna receptura ojca. Nasza dzielnica robia si mieszkaniowa i kosmetyki dla dzieci wyday mi si szlachetniejsz, bardziej prestiow produkcj. Chemia gospodarcza bya brudna, lakiery mierdziay, trzeba byo si pilnowa, bo to grozio poarem, a ja wszystko rcznie mieszaem w sojach i miaem dosy. Tego pudru sprzedaem dziesitki tysicy, jeszcze w stanie wojennym. Tak wic znw miaem duo pienidzy, dom by zbudowany, cae piwnice zagospodarowane na produkcj kosmetyku dla dzieci, ktry sta si bardzo popularny. Nie mia wielu skadnikw, nie dawa alergii, a w pismach zalecano, e jak wszystko zawodzi, to stosujcie ten puder. Uywalimy talku, ktry Chemia Polska sprowadzaa z Chin, wic jedziem od fabryki do fabryki fiatem z przyczepk i tu 500 kilo, tu 500 kilo tak go zbieraem.M A K A RC Z Y KOW I E | 17

Zamwienie skadao si 60 dni przed kolejnym kwartaem. Bya rejonizacja, wic moja trasa to: Chemia Gdask, Chemia Olsztyn, Chemia Pozna i tak dalej. Z opakowaniami te by problem. Wymyliem takie pudeko, e rurk si kleio z kartonu i zaklejao specjalnymi deneczkami. I etykietk trzeba byo wydrukowa, a nie byo na to papieru. To bya ciga walka, czego si szukao, zaatwiao zgody na etykietki ale si krcio. Do jednej z serii etykietek pozowa malutki Pawe mj Puder Baby. Nie chcia si umiecha, wic chyba niezbyt mu si podobao. Z pudrem poszedem do Instytutu Matki i Dziecka po opini, jako pierwszy prywatny producent kosmetykw dla dzieci w Polsce. Potem dodaem oliwk dla dzieci prosty olej parafinowy plus troch zapachu i miaem ju drugi produkt, z ktrym chciaem wchodzi na rynek. Potem bya zmiana systemu gospodarczego i wtedy zmara mi ona. Na raka. Zostaem sam z trjk dzieci. Pawe mia cztery lata, redni syn by w pitej klasie szkoy podstawowej, a crka dostaa si do liceum. I tak siedzielimy w tej nowej rzeczywistoci. Wszyscy si rozwijali, a ja nie wiedziaem, co robi. Wyprawiaem dzieci rano do szkoy i cigle si denerwowaem, e co le ukadam, e co wicej trzeba byo im spakowa. Jaki czas pniej firma Bella, produkujca podpaski, postanowia rozwin produkcj kosmetykw dla dzieci Baby Delfi. Nowy dyrektor sprywatyzowa zakad i zwrcili si do mnie, bym ich zaopatrywa. Pamitam, jak przyjecha tu do mnie, do firmy, rozglda si i pyta: Panie, a ten faks, to dziaa? Na pocztek zrobilimy puder, a poniewa dobrze si sprzedawa, to rozszerzylimy asortyment o pyn do kpieli i oliwk. Odbierali ten towar samochodami, ja zaczem zaopatrywa si w nowe maszyny i znw myle o czym wasnym. Dzi widz to tak, e Baby Delfi mnie poratowaa. Pod ich mark wrciem do produkcji. Dziki nim zdobyem troch pienidzy, nabraem ogady, nauczyem si, jak funkcjonowa ju nie w tym baaganie komunistycznym, tylko w nowych standardach. Potem kupili fabryk Pollena Ewa i tam przenieli produkcj Baby Delfi. Czowieka, ktry to prowadzi, wyrzucili w ramach charakterystycznej dla duych firm cigej walki o pozycj. Z tego, co widz, produkcja kosmetykw dla dzieci ju im podupada. Jak nasz kontrakt dobiega koca to, na szczcie dla mnie, miaem ju gotowe do produkcji swoje wasne kosmetyki: Skarb Matki. No i crka ju ze mn pracowaa. Skarb Matki to dziecko Pauliny i kawa historii jej ycia. Jak do nas dosza, zmienia logo, wymienia etykiety, wszystko nabrao kolorw i spjnej wizji. Pierwsz lini marki Skarb Matki byy produkty dla dzieci i niemowlt. Teraz dosza do tego linia Femina dla kobiet w ciy i poogu. Produkujemy ma do pielgnacji brodawek, pyn do higieny intymnej, bdzie te balsam do ciaa i krem na rozstpy. Przy maej skali produkcji18 | M A K A RC Z Y KOW I E

moemy sobie pozwoli na bardzo krtkie, a wic rnorodne linie, oraz minimaln ilo rodkw konserwujcych. Nawet w kompozycjach zapachowych unikamy alergenw. W wielkich firmach robi jednorazowo kilkanacie ton jednej rzeczy, rozsyaj po caym wiecie od gorcego Egiptu po Alask, wic musz adowa w to duo konserwantw. My nie, bo mamy krtkie partie. I zawsze si trzymamy najbardziej restrykcyjnej normy, dlatego nasze kosmetyki s po prostu bezpieczne. Nie wiem, dlaczego Skarb Matki si utrzyma. Sam si dziwi tyle tego na rynku, wszystko coraz tasze, moe marketing jest dobry? To ju zasuga Pauliny. Moe dziki temu, e znalelimy t ciek farmaceutyczn? Bo jestemy dostpni w aptekach. Chlubimy si tym, e nie mamy adnych zgosze o uczuleniach po naszych kosmetykach. Bo to najwaniejsze, e produkt jest bezpieczny dla dziecka. Jako chemik uwaam, e w ogle im mniej chemii, tym lepiej. A jak ju trzeba, to niech bdzie nasza, polska. Mam nadziej, e w przyszym pokoleniu mode matki bd syszay od swoich mam: Uywaam Skarbu Matki, te to stosuj. Wiadomo, e te wszystkie wielkie zagraniczne firmy nam szkodz, ale walczymy, bdziemy si rozszerzali. Byem niezadowolony jak cholera, gdy zobaczyem, e firmy, ktre nie specjalizuj si w produkcji kosmetykw dla dzieci, nagle zaczynaj te wprowadza swoje dziecice linie. Ale moe to i lepiej? Niech prbuj, zobaczymy, kto jest lepszy. Traktuj to jako dziesit cz tego, co robi, a my jestemy specjalistyczn firm w tej brany: matka i dziecko wszystko dla nich. Kiedy marka staa si rozpoznawalna, zgosi si kupiec. Ptora miliona mi dawali, ale poniewa Paulina wrcia i Pawe te zacz tu pracowa zrezygnowaem z oferty. Crka jest w firmie ju dziesi lat. Pawe przyszed dwa lata temu. Powoli pozwalam dzieciom przejmowa kontrol. Nie upieram si przy swoim. Po co? Miaem wasne chwile. Bd si powoli wycofywa i zdawa si na nich. Ale te suy swoim dowiadczeniem. Gdy zostalimy sami po mierci ony, najtrudniej mi byo z tak zwyk codziennoci popakowa do szkoy, przygotowa jedzenie. To, e pracowaem na miejscu, uatwio mi, bo blisko. Zawsze byem dostpny. Firma suya do tego, by nam zapewni byt. A e teraz mamy szans pracowa tu razem i e kolejne pokolenie wykarmi, tego si nie spodziewaem. Starszy syn zrobi doktorat w Niemczech i tam pracuje. Studiowa chemi na Politechnice Warszawskiej, a kiedy dosta stypendium od rzdu niemieckiego, powiedziaem: Jed, jzyka si nauczysz, zawsze si przyda. Liczyem troch po cichu, e tam zostanie, bo nie wiedziaem, jak tu bdzie. A ju miaem moliwoci troszk mu pomc finansowo, wic pojecha. Teraz pracuje dla koncernu BASF. I taki jest troch rozdarty. Crka mwi, e on te przyjedzie. 15 tysicy pensji mu daj, to wrci. Moe powinien? Wiedz chemiczn ma ode mnie wiksz. Nie da si porwna.M A K A RC Z Y KOW I E | 19

Na studiach uczyem si, ale te patrzyem na innych studiujcych z przymrueniem oka. Bo jasne, trzeba si uczy, ale dla mnie liczya si produkcja i pienidze, ktre napyway. Jedziem samochodem, miaem nalepk hamulce tarczowe ze wspomaganiem i fajnie si z tym czuem. Ale jakby tak gboko wej w siebie, to brakowao mi modoci i studenckiego ycia. Marzyem, eby sobie ot tak, beztrosko y. By ubra si tak, jak mam na to ochot, a nie sztywno, wizytowo. Tylko nie potrafibym si nawet ubra modzieowo, zawsze nosiem garnitur. Ale teraz wszystko mi si zwraca. Waciwie jestem ju stary, ale jestem bardzo zadowolony. No i dzieci podnosz mnie do gry.

NAZYWAM SI PAULINA MAKARCZYK. Jestem crk waciciela firmy kosmetycznej Makarczykowie. I jej wspprowadzc. Jako dziecko bardzo chciaam pracowa z ojcem. Podobao mi si, e cigle gdzie jedzi, co robi, co si dzieje. Potem, nie ukrywam, e z lenistwa, poszam na germanistyk. Znaam niemiecki, wiedziaam, e si dostan, miaam do tego zdolnoci, a mj ojciec ze swymi kompleksami zawsze chcia, ebym bya adn pani za biurkiem. Przez chwil pracowaam w rozgoni harcerskiej i tata mia tak wizj, e bd albo dziennikark, albo tumaczk, byle kim z eleganck, kulturaln prac. Potem jaki czas pracowaam w szkole, ale ta praca si skoczya i niby zaczam szuka czego nowego, wysya listy motywacyjne, ale jako tak bez przekonania. I wtedy ojciec rzuci: To moe przyjd, zobacz, co si u nas dzieje? Przyszam. Dziesi lat temu. No i myl, e byam motorem tego, co jest w tej chwili. Zaczynaam od pracy jako dostawca i goniec. Potem zajam si marketingiem, nauczyam si prowadzi ksigowo, rozlicza ZUS, tak naprawd nauczyam si wszystkiego i te dziesi lat to bya orka. Nie wiem, czy dobrze zarabiam, bo moi znajomi w koncernach na etatach zarabiaj wicej, ale mi nie chodzi o to, by sobie kupi wiksze mieszkanie, jacht czy nowszy samochd, tylko eby firma dziaaa, bya czym istotnym, dawaa ludziom prac. Jestem przeciwnikiem idealizmu, bo to jest zawsze niebezpieczne, ale naprawd czuj, e w jaki sposb to jest przyszo tego kraju. A e jako tam poprzez ca histori swojej rodziny czuj si wychowana w duchu patriotycznym, to myl, e to wane. Oprcz (mam nadziej, e nieszkodliwego) idealizmu, odkrywam te teraz u siebie to, e20 | M A K A RC Z Y KOW I E

jestem systematyczna, uparta, wrcz d do perfekcji. A zawsze sdziam, e poruszam si w ogromnym chaosie. Wszystko, czego dowiadczyam, zanim zaczam pracowa u ojca w firmie, prowadzio mnie w t stron. Pracujc jako dziennikarz, przygotowywaam si do PR-u i marketingu, byam w klasie matematyczno-fizycznej, wic ksigowo te okazaa si logiczn ukadank. Do tego jaka wyjtkowa intuicja i wszystko, co akurat trzeba byo robi, przychodzio mi naturalnie. Moe to jakie duchy przeszoci? Geny dziadka? Ojca? Bo ja naprawd mam wizj tej firmy. Zdarzao si tak, e wymylaam jak akcj czy nowy produkt, a potem czytaam ksik czy publikacj, jak co takiego powinno si przeprowadzi i okazywao si, e zrobiam to podrcznikowo, nie wiedzc, e tak ucz profesjonalici. Skarb Matki to jest co, o czym wszyscy od samego pocztku mwili, e tak si nie robi. Pamitam komentarze, jak ojciec wprowadza t mark. Logo byo wtedy inne, pomys wzi si z gazety. Kto przynis do pracy Przyjacik z lat pidziesitych i tam byo zdjcie, ktre stao si jego inspiracj. Wszyscy mwili, e logo nie moe by dwuczonowe, nazwa ma by krtka, bo dwa sowa nie wpadaj w ucho. A przecie Skarb Matki wietnie pasuje do firmy rodzinnej, daje poczucie, e jest nasza, znajoma. Nie sztuka wymyle obco brzmic nazw, a ta podkrela, e to s polskie kosmetyki. Jedn z pierwszych rzeczy, jakie zmieniam po przyjciu do firmy, to etykiety. Wiedziaam, e trzeba to robi stopniowo. Koczyy si jedne, zmieniaam na nowe. Wtedy przyszy zwierzaki, jak yrafka, lew, w, wielorybek. Waciciel agencji, ktra miaa to robi, tumaczy mi, e nie moe by inny zwierzak na kadym produkcie, bo musi by jeden, a ja myl, e to wanie zwierztka chwyciy. Uparam si przy nich bez przeprowadzania adnych fokusw. Na oliwkach s koty, bo same si myj, na pudrze stru, bo chowa gow w piasek, foka na kremie nawilajcym, na mleczku krowa. Ojciec nie naciska, nie wpywa, to bya zupenie moja decyzja. Jestem mu wdziczna, e zrozumia, jak wana jest reklama i e zaufa mi ze zmian wygldu kosmetykw. Efekty byy stopniowe, ale od tego czasu sprzeda ronie. Jak co robi, to musz by do tego sama przekonana. Mylaam, e to skaza charakteru, pki nie usyszaam na wykadzie profesora Blikle: Nigdy nie rb ciastek, ktre ci nie smakuj. Boe, jak ja to rozumiem. Nawet jak ojciec ma pomys na co, czego ja nie czuj, mwi od razu, e nie dam rady tego wypromowa. Wiem, e si na wiele rzeczy upieram jak osio i trudno mi przeyka krytyk, ale si ucz. Jak wprowadzam co nowego, to zastanawiam si, czy ja bym to kupia. Teraz planuj lini dla przedszkolakw, bo nasz drugi brat, ktry mieszka w Niemczech, ma czwrk w takim wieku. Jestem z nimi bardzo zwizana, wic jak myl o nowych produktach, to dla takich kajtkw.M A K A RC Z Y KOW I E | 21

Pawe, Dariusz, Paulina Makarczykowie oraz Skarby Matki

Dwa lata temu pewna dua firma chciaa nas wykupi. Ogldalimy ich zakad i prezes mwi: Pani Paulino, my pani wemiemy na brand managera! Prosz sobie wyobrazi: w tym magazynie te spitrowane palety to wszystko to jest Skarb Matki! Panie Prezesie, ale ja wiem, e to bdzie nasz wasny magazyn, u Makarczykw. Chyba by zdziwiony, e odrzucam ich wielko. Kusi, e u nich byoby mi atwiej, zajmowaabym si tylko jedn mark, a przecie mnie to pobudza do ycia, kiedy mog robi rne rzeczy. Uwielbiam czu, jak ta firma dziaa, mie wgld w cay system produkcji, planowa jej rozwj i myle, e jak bd miaa dzieci, to moe te tu bd pracoway. Zawsze miaam przekonanie, e ta firma to mj spadek. Dla wielu osb to moe oznacza, e jest si na co skazanym, ale mi to dostarcza tak rnorakich wyzwa, e nie wyobraam sobie inaczej. Cho na pewno wasna firma to te jakie tam skaenie. Na przykad mam tu decyzyjno, na jak nigdzie by mi nie pozwolono. Kiedy na warsztatach projektu Firmy rodzinne robilimy wiczenia testujce kompetencje do pracy w grupie, to wyszo, e ja ich nie mam. Oczywicie chc to poprawi, ale nie zniosabym, jakby mi kto co narzuca od gry. W firmie rodzinnej da si to pogodzi. Wypracowa si midzy nasz trjk konkretny podzia i funkcjonujemy wsplnie. Ja jestem w firmie, hm chyba najbardziej pasuje mi plakietka z napisem dyrektor administracyjny. Mj brat, Pawe, jest z kolei odpowiedzialny za co, czego ja nie jestem w stanie robi, czyli procedury oraz planowanie pracy handlowcw, a take co, do czego ojciec nigdy si nie nadawa, jak prowadzenie dokumentacji. Ojciec jest organizatorem caej produkcji. Ale myl, e jego najwaniejsz funkcj w firmie jest to, e wprowadza22 | M A K A RC Z Y KOW I E

rwnowag. Ja hej do przodu, kolejne pomysy, brat ju by chcia kupowa nowe dziaki i bra kredyty, a ojciec nas spokojnie sprowadza na ziemi. Pracuj z bratem, ktrego w zasadzie wychowaam i czasami jestem zdziwiona, e nam si tak dobrze ukadaj relacje zawodowe. Moe dlatego, e mielimy ju oddech od siebie? Kiedy zacz si ode mnie odcina, bardzo to przeywaam. Dokucza mi, nie chcia ze mn nigdzie chodzi, byo to trudne i zaczam rozumie matki, ktrych dzieci odcinaj ppowin. A potem odbudowalimy nasz relacj na poziomie dorosydorosy i jestemy rwnorzdnymi partnerami. W dziecistwie na tle innych dzieci bylimy zamoni, ale wtedy nie miaam tego poczucia. To koleanki miay ciuchy ze Skry, Rembertowa czy Peweksu, a moi rodzice nie widzieli takiej potrzeby. Gdy kupowali nowy samochd, to zawsze taki sam model. Pamitam, jak mwili, e jest czyciutki, bo z remontu. Myl, e na dnie tego by strach ojca, by si nie wyrnia, skoro i tak jako prywaciarz by wrogiem publicznym. I te nie chcieli z mam, by nam si poprzewracao w gowach. Nasza mama umara, gdy miaam 15 lat. Ojciec zosta sam i byo mu ciko, ale robi wszystko, bymy tego nie odczuli. Niedawno si dowiedziaam, e w liceum na jakiej wycieczce do Parya byam za ostatnie pienidze, jakie mia. Nie miaam zielonego pojcia, e to byy ostatnie pienidze w naszej rodzinie. Jako teraz ojciec zacz opowiada o tych czasach. Chyba nigdy nie doceniaam kobiet w historii swojej rodziny. A teraz myl, e jestem bardzo silna, bo wieloma rzeczami si zajam. Przed duszy czas byam wsparciem dla ojca jako najstarsza crka, cho bardzo si stara mnie nie obcia. Czasami myl: Kurcze, to by ten rok 1989, kiedy tyle si dziao, wchodziy markety, tyle okazji, ale myl o tym bez alu. Bo ten czas by dla naszej rodziny bardzo trudny. Odejcie mamy podamao psychicznie ojca i przez to nie zaapa si na etap najwikszego w Polsce rozwoju po upadku komunizmu. Ja si staraam, by wszystko byo tak samo wita, uroczystoci, ale nie rozumiaam, jak byo mu ciko. Kiedy zatrzyma si w popiechu z Pawem na siusiu i go tam w tych krzakach zostawi. Dopiero za jaki czas przypomnia sobie o nim. Naszym gwnym rdem dochodw stao si mieszkanie, ktre tata kupi jeszcze za czasw dobrobytu i je wynajmowa, a pan Edward, nasz legendarny pracownik, ktry jest z nami do dzi, krci puder, ktry jeszcze udawao si sprzeda. Kilka lat tak byo. A przysza do nas firma z propozycj produkcji kosmetykw Baby Delfi, wrciy pienidze, ojciec znw zacz myle, by robi co swojego i powsta Skarb Matki. Ojciec twierdzi, e rozwaa zamknicie firmy po zakoczeniu kontraktu na Baby Delfi, ale ja go znam i nie wierz, eby to zrobi. Wtedy ju byam z nim w pracy i chciaamM A K A RC Z Y KOW I E | 23

dziaa dalej. Pamitam sytuacje, kiedy wypacalimy ze swoich kart kredytowych na pensje dla pracownikw. Udao si. A moe nie tyle udao, co po prostu to zrobilimy?

NAZYWAM SI PAWE MAKARCZYK, jestem synem waciciela firmy Mackar, Dariusza Makarczyka. Wraz z siostr Paulin stanowimy trzecie pokolenie w tej firmie. Waciwie to pracowaem u ojca ju w wieku niemowlcym, jako model na pudekach z pudrem. Nie pamitam tego, ale poniewa byem bardzo wstydliwym dzieckiem, moja kariera trwaa krtko zdjcie zastpili grak. Kiedy byem nastolatkiem, w czasie wakacji dorabiaem sobie na produkcji. Na ostatnim roku studiw zaczem pomaga ju bardziej na powanie, a w biurze, jako pracownik na peny etat, zatrudniony jestem od roku. Chwile z dziecistwa, ktre pamitam bardzo dobrze, to jak tu trwaa budowa hali produkcyjnej i chodzilimy z tat pobawi si w tak zwanym doku. Doek to byo miejsce pod fundamenty, gdzie bardzo lubiem biega. Jeszcze pamitam, jak tata mia biuro w piwnicy, pod domem. Siedzia w takiej maej kanciapce, dookoa mia wszystkie papiery, a ja przychodziem do niego si bawi i po pienidze na gumy do ucia. Pamitam te, jak wszyscy artowali, e tata yje z pudru i moli. Taki by tekst: sprzedajemy puder i proszek na mole. I tak to widziaem: tata co produkuje i pomaga mu jeden, cay czas ten sam, pracownik. Teraz nie chciabym mieszka w miejscu pracy, ale dla mnie, jako dziecka, byo to bardzo fajne. Tata zawsze mg mnie odprowadzi do szkoy, zawozi na zajcia, angaowa si w moje sprawy. Tym bardziej e mama umara, jak miaem cztery lata i cay ciar wychowania spad na niego. To by bardzo trudny okres i te za to bardzo sobie ceni go jako czowieka. I ten jego sposb pracy, ktry pozwala mu zawsze by blisko. Jak dorastaem, nie miaem adnych kompleksw, jak kiedy tata, e jego ojciec pracowa w domu, ale te nigdy na powanie nie mylaem, e kiedy bd z nim rozwija t firm. W modoci najpierw na wiele lat zaangaowaem si w muzyk. Graem na saksofonie w sposb klasyczny, bardzo dobrze mi szo, nawet rozwaaem akademi. A potem wybraem psychologi. Troch za namow siostry, a troch dlatego, e widziaem siebie w tym zawodzie. Tata sugerowa,24 | M A K A RC Z Y KOW I E

e moe chemia na Politechnice, ale nie naciska. On nas zawsze popiera w tym, co chcemy robi. Wyraa swoje zdanie, ale jak szlimy inn drog, to pomaga i dalej. Rok przed kocem studiw, czyli w sierpniu 2009 r., wziem lub i zaczem prac w naszej firmie, bo potrzebowaem pienidzy. Jednoczenie odbywaem praktyki z psychologii, ktre s obowizkowe na ostatnim roku. I wyszo, e to, co studiowaem, coraz mniej mi si podobao, a to, gdzie pracowaem, coraz bardziej zaczo mnie wciga. Tym bardziej e w biznesie podejcie od strony psychologicznej staje si coraz bardziej istotne. Mj plan na t chwil to rozwija sie przedstawicieli handlowych, bo na razie sprzedajemy przede wszystkim do hurtowni. Chc szkoli si w tym, jak to robi, i tu te wykorzysta program Firmy rodzinne. Jestemy rodzin katolick. To nasza sia, ale troch te problem, bo jestemy bardzo uczciwi. Problem to chyba ze sowo, ale przyszo mi na myl, e trudno jest nam machn na co rk, bo wiadomo, chrzecijastwo mwi, e najwaniejsze nie s pienidze, nawet nie firma, ale strona duchowa. Ojciec uczy nas, e trzeba by dobrym czowiekiem. Dlatego cigle staramy si sprawdzi, czy wszystko jest ok, czy dobrze zaatwione, czy w ksigowoci nie ma bdw. Trudno nam jest nie przejmowa si i i dalej, i czasami przesadnie si przykadamy. Ale to te jest si, bo idziemy ostronie, maymi kroczkami, ale stabilnie i uparcie. Tata, w myl filozofii chrzecijaskiej, uczy nas te dystansu do pienidzy i tego, eby pod koniec ycia mc spojrze na siebie i zobaczy, dla ilu osb byo si dobrym. Bez konfliktw nie ma rozwoju, midzy nami te si zdarzaj, ale w moim odczuciu wsppracuje nam si bardzo dobrze. Jestemy z siostr zupenie inni z charakteru Paulina jest energiczna, agresywna w swoim zachowaniu, pena pomysw, troch roztrzepana, ale bardzo twrcza. Ja lubi porzdek, musz najpierw uoy sobie kartki, zanim zaczn je czyta, posprzta na biurku, zanim zaczn z niego korzysta. To moe mieszne, ale najpowaniejszy z moich problemw to ten, eby by porzdek w biurze. Nie potrafi si skoncentrowa, gdy wszystko jest porozrzucane. Ale jeeli chodzi o konflikty na tle firmowym, to naprawd si rozumiemy. Moe dlatego, e nigdy nie byo midzy nami takiej typowej rywalizacji? Rnica wieku spowodowaa, e ona zawsze bya dla mnie bardziej matk ni siostr. A potem, niedawno, przeszlimy w doros relacj partnersk. Bardzo sobie ceni t wspprac. Jestem solidnym czowiekiem, nie pobaam sobie, nie odpuszczam. Nauczya mnie tego szkoa muzyczna. 13 lat regularnych wicze, codzienna mobilizacja samego siebie to bya szkoa charakteru, ktra mi pokazaa, e jak si co robi, to trzeba solidnie i do koca. Mj wiek z niczego mnie nie zwalnia, ale fakt, e jestem najmodszy, rzeczywicie sprawia, e nie mam takiego poczucia odpowiedzialnoci jak tata czy siostra. Ojciec nibyM A K A RC Z Y KOW I E | 25

nabiera dystansu, nie wida po nim napicia, ale jak przychodzi do jakiej kulminacji, to wida, jak bardzo si spina. Moja siostra z kolei na co dzie bardzo si przejmuje kad spraw, czy wszystko jest dograne, czy jest tak, jak by powinno. Ja z tej trjki najmniej stresuj si w firmie, ale jak co robi, to robi. Tworz listy zada i najlepiej si czuj, gdy wykrelam te zaatwione. Z muzyki wycofaem si midzy innymi dlatego, e kosztowaa mnie zbyt duo stresu. Chyba wynikao to z braku akceptacji siebie w jakim tam momencie. A to z kolei z cigego lku, by si nie pomyli, e co le zagram, e to jeszcze nie to. By koncert, szo mi wietnie, a ja jeszcze bardziej si przejmowaem. W pewnym momencie poczuem, e to nie jest moja droga i przestaem myle o zawodowej karierze muzyka. Potem psychologia wydaa mi si magi. Wyobraaem sobie, e bd zmienia ludzi, e przyjd do mnie zdoowani, wyjd szczliwi. A podczas praktyk jako pomocnik psychoterapeuty zrozumiaem, e wcale tak nie jest. Troch czasami mona pomc, co si w kim przesunie, ale nie s to rzeczy spektakularne. I miaem porwnanie z prac w firmie, gdzie tyle rzeczy zaleao ode mnie, gdzie mogem ksztatowa rzeczywisto caego mikroorganizmu. Kiedy podczas warsztatw dla firm rodzinnych kazano nam zaznaczy obszary wpyww w firmie, to zaznaczyem wszystkie taka jest rzeczywisto. Czy to nie jest super krcce? Jestem mod osob, dopiero zdobywam dowiadczenie i od razu mam decyzyjno na poziomie, na jaki w innej pracy musiabym czeka lata. Jednoczenie mam komfort, e to firma rodzinna, nikt mnie nie wyrzuci, nie musz si ba czy to, co robi, si spodoba. Dziki temu czuj si pewny w tym, co robi. Moja ona te skoczya psychologi, ma swoj prac. Nie planujemy na razie, e przyjdzie do firmy. To dobre, e rano si rozstajemy, a wieczorem ju tsknimy. U nas w rodzinie jest tak, e nie wisimy na sobie. Kady ma swoje ycie, ojciec si do nas nie wtrca. Czasami sobie nawet myl, e te kontakty ze sob mamy za lune. Dla taty byo naturalne, e si koczy studia, staje si dorosym czowiekiem i prowadzi samodzielne ycie. Jestemy w firmie, to rozmawiamy o firmie, przychodz do domu i z on rozmawiamy o rodzinie. Z siostr te najpierw byem dla niej dzieckiem, teraz jestemy partnerami i startujemy z rwnej stopy. Mao jest kwasw, ukrytych emocji. Wydaje mi si, e nasze relacje s proste i czyste. Moe te dlatego, e pracowalimy nad sob. Jestemy wyedukowani psychologicznie i jakie tam rzeczy potrafimy rozwizywa. Widz, jak nasz tata si cieszy, e z nim pracujemy. Dobrze to rozegra. Nigdy niczego nam nie narzuca, nie mielimy ciaru, e przejmujemy firm i mamy obowizek robienia czego, co zaplanowa dla nas ojciec. Komfort wyboru, ktry od niego dostalimy, jest bardzo cenny. T filozofi chciabym przekaza swoim dzieciom. Chciabym oferowa im jak najwiksz pul moliwoci, co chyba zrobi mj ojciec wobec mnie.26 | M A K A RC Z Y KOW I E

Teraz jest tak, e budz si rano i wiem, e to, co robi, jest dla mnie najwaniejsze, e to taki mikroorganizm pod moj opiek. Wic le i myl, jak doszlifowa standardy, ulepszy procedury, eby jeszcze bardziej pomc ojcu czy Paulinie. A najfajniejsze jest to, e wszystko to, co robi, wiem, e robi dla siebie. Wypeniam faktur i nie zoszcz si, e to s jakie nudne rzeczy, tylko si ciesz, e jest zamwienie i zastanawiam si, czy znam tych kontrahentw, czy warto si z nimi spotka. Kada czynno identyfikuje mnie jako czonka tej firmy i mojej rodziny. Magorzata Zawadka, listopad 2011

Oficjalnie o firmie:Mackar Wytwrnia Chemiczno-Kosmetyczna Dariusz Makarczyk: trzypokoleniowa firma rodzinna z siedzib w Warszawie, zaoona w 1947 r. Zakres dziaalnoci: produkcja kosmetykw dla niemowlt, dzieci, kobiet w ciy oraz kosmetykw pielgnacyjnych dla kobiet po urodzeniu dziecka. Sprzedawane gwnie w aptekach kosmetyki dla najmodszych Skarb Matki oraz dla kobiet Femina, oceniane s jako bardzo bezpieczne, polecane dla dzieci ze skonnoci do alergii. www.skarbmatki.pl

M A K A RC Z Y KOW I E

|

27

KRYSTIANZaczo si od maego warsztatu czapniczego

NAZYWAM SI KRZYSZTOF MAECKI, jestem wacicielem zakadw odzieowych Krystian.

F

irm zaoy w 1942 roku mj ojciec, Jan Maecki. Do Przysuchy trafi w roku 1940, wraz ze swoimi rodzicami, przesiedlony z Chemy w powiecie toruskim. Niemcy wyrzucili stamtd wszystkich, ktrzy nie podpisali volkslisty albo tzw. Krzysztof Maecki, Helena Maecka listy poddaczej. Poniewa dziadek czu (nestorka rodu), Teresa Maecka si Polakiem i nie chcia podpisa, zosta stamtd wysiedlony z ca rodzin. Nie wolno im byo niczego zabra ze sob. Jak stali, tak musieli wsi do podstawionych wagonw. Zostali wywiezieni do Sieprawic w wojewdztwie lubelskim. Historia mojej rodziny i ich tuaczka zostay spisane przez mojego brata i wydane w ksice, ktra znajduje si m.in. w muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze. Dziadkowie spdzili w Lublinie dwa lata. Niemcy utworzyli tam getto, do ktrego trafili ydzi z caej okolicy. Wiele mieszka stao pustych. Dziadek zna te okolice, bo stamtd pochodzi i z ca rodzin przeprowadzi si do Przysuchy. Zajli budynek po byym czapniku. Wci stay tam maszyny do produkcji czapek. Waciciel by w getcie, gdzie nadal jeszcze troch prowadzi produkcj. Uszyte przez niego czapki sprzedawa mj ojciec i zobaczy, e z tego interesu mona utrzyma rodzin. Nauczy si wic fachu i sam zacz prowadzi zakad czapniczy. Potem ojciec wraz z brami przyczy si do partyzantw, ktrzy dziaali w lasach koo Przysuchy i pomagali onierzom AK. GdyK RYS T I A N | 29

zostali aresztowani, bracia ojca trafili do obozu w Gross-Rosen, a on sam do wizienia w Tomaszowie Mazowieckim. Po wyzwoleniu przez Sowietw wrci do Przysuchy, oeni si i w 1942 r. zarejestrowa dziaalno gospodarcz, ktr prowadzi nieprzerwanie do 1 lipca 1985 r., kiedy ja oficjalnie przejem zakad. Gdy ojciec odchodzi z firmy, pracowaem jako kierownik bazy transportowo-spedycyjnej w Rejonie Drg Publicznych. Ale pienidze z tego byy niewielkie, wic zdecydowaem si przej zakad po ojcu i zajem si produkcj kapeluszy. To byy mskie kapelusze w kratk, specjalnie toczone. W Polsce byy tylko trzy takie zakady: w odzi, w Warszawie i mj. Caa produkcja schodzia na pniu. Zatrudniaem 20 osb i szylimy te kapelusze przez okrgy rok. Poniewa czasy byy takie a nie inne, wszystko to byo plegalne. Nasze kapelusze sprzedawalimy innym czapnikom, a oni sprzedawali je dalej, ju jako swj wyrb. Mielimy rynki zbytu w Warszawie, Wrocawiu, Radomiu, Lublinie i Wocawku. Kiedy w 1989 r. upad komunizm, mogem ju dostarcza swj towar oficjalnie do domw towarowych. Poniosem w zwizku z tym dotkliwe straty finansowe, bo te domy w krtkim czasie poupaday i za du cz towaru nigdy nie otrzymaem pienidzy. Produkcj kapeluszy zajmowaem si do 1992 r. Ale ju w 1991 r. zaczlimy szy odzie ochronn i robocz. Pocztek lat 90. w Polsce charakteryzowa gwatowny rozwj prywatnej inicjatywy. Zaczo powstawa coraz wicej prywatnych zakadw pracy, ktre potrzeboway odziey roboczej dla swoich pracownikw, wic postanowilimy odpowiedzie na te zapotrzebowania. Mj brat by wtedy wykadowc na uczelni we Wrocawiu, mia kontakty z ludmi, ktrzy koczyli studia i otwierali swoje firmy. To byli nasi pierwsi klienci. W Przysusze dziaay due zakady pastwowe, ktre szyy ubrania wyjciowe i robocze na rynek polski i niemiecki. Nie odnalazy si jednak w nowej gospodarczej rzeczywistoci i zostay zamknite na pocztku lat 90. Przejlimy do swojego zakadu tamtejsz wyspecjalizowan zaog. Z jednej strony my bylimy w stanie da tym ludziom prac, a z drugiej dziki nim moglimy rozwin produkcj. Zakad mieci si najpierw w budynku gospodarczym naszego domu, potem zajem garae i podpiwniczenia. W latach 19942000 pracowao u mnie 60 osb. Zrobilimy w tym czasie certyfikat ISO, a poniewa w roku 1998 mielimy peny portfel zamwie, zdecydowaem si na powikszenie zakadu i kupiem budynki po byej Gminnej Spdzielni, piekarni oraz rozlewni wd gazowanych. Obecnie zakad znajduje si na dziace o powierzchni 1,5 ha i posiada hal o powierzchni 2700 m. Na pocztku firm prowadziem razem z moj on. W 1995 r. doczy nasz syn Jacek. Skoczy szko redni, podj studia wieczorowe na Politechnice Radomskiej, a w dzie30 | K RYS T I A N

pracowa w firmie. W niedugim czasie mj brat zwolni si z uczelni we Wrocawiu i rwnie zacz pracowa razem z nami. We Wrocawiu na Psim Polu wybudowalimy magazyn dla towarw produkowanych w Przysusze. Stamtd odbywa si dystrybucja na cay Dolny lsk. Teraz weszlimy te w rynek odziey specjalistycznej. Produkujemy odzie robocz, ale gwnie ochronn, ktra chroni ludzi przed ukiem elektrycznym, kwasami czy wysok temperatur. Zatrudniamy ponad 150 osb. 1 stycznia 2011 przestao dziaa Przedsibiorstwo Wielobranowe Krystian Krzysztof Maecki, a swj ywot rozpocza spka z o.o. Krystian. Jestemy prawdziw, trzypokoleniow firm rodzinn. Prcz mnie pracuje w niej nadal moja ona i syn oraz synowa, crka i mj brat. A wszystko to zacz mj ojciec. ona jest szefow produkcji. Chocia nie ma wyksztacenia w tym kierunku, to caa produkcj zna od a do z i jest gwn konstruktork. Teraz oczywicie mamy ju wszelkie udogodnienia, jak np. komputerowy system projektowania, zatrudniamy osob, ktra przedstawia wzory rysunkowe, mamy specjalne systemy do wysyania klientom wzorw do akceptacji. System przekazuje dane na maszyn, zwan katerem, ktra tnie zalagowan tkanin tak, e zadaniem czowieka jest tylko pozbiera to wszystko i da na produkcj. Ja mam pomysy, duo jed i podpatruj, co si dzieje na rynku i w brany, ale te pomysy realizuje moja ona. Ona jest t opok, na ktrej si wszystko opiera, ktra wszystko trzyma i doprowadza cao do koca. W ofercie mamy kilka tysicy produktw, ona pamita, jak wyglda ponad 70% z nich. Jest wyjtkowo zdolna. Taka urodzona businesswoman. Oboje zrobilimy papiery czeladnicze z czapnictwa, bo dawniej byo to niezbdne, by mc prowadzi zakad. Ja zrobiem rwnie papiery mistrzowskie, byem nawet przez wiele lat starszym cechu. Teraz zatrudniamy ludzi z potrzebnym wyksztaceniem, np. po wkiennictwie, ale to te nie jest tak, e kady po studiach si nadaje. Spord wielu kandydatw musimy wybiera tych, ktrzy maj zdolnoci w tym wanie kierunku. Nowe pomysy wdraa teraz nasz syn Jacek. On zajmuje si handlem, marketingiem i zarzdzaniem. Ma wyksztacenie w tym kierunku, uzyska tytu magistra zarzdzania przedsibiorstwem. Waciwie to u nas w rodzinie wszyscy interesuj si rodzinnym biznesem. Moi dwaj bracia maj doktoraty z ekonomii. Crka, Elbieta, skoczya zarzdzanie na UW i w firmie zajmuje si sprzeda oraz kontaktami z firmami zagranicznymi. Jej bratowa, czyli moja synowa, ma pod swoj piecz certyfikaty ISO i system jakoci. Ja pilnuj kasy, porzdku i oglnie zarzdzam firm. Zi na razie pracuje w Niemczech w duej korporacji, ale podoba mu si nasze przedsiwzicie, to, e mona mie firm rodzinn. Na razie, ze wzgldu na warunki pacowe, ktrych ja mu nie mog zaoferowa, zostaje na swoim stanowisku, ale myl, e kiedy bdzie z nami.K RYS T I A N | 31

Pracujemy non stop, rwnie w soboty i niedziele. Wasna firma to nie jest zwyka praca, ale cika orka. Czowiek najemny nie jest w stanie tyle z siebie da. Dla czonkw rodziny ta praca jest nieograniczona, dajemy z siebie wszystko. Przy niedzielnych obiadach omawiamy plany na nastpny dzie: co bdziemy robi jutro, jacy kierowcy dokd pojad i tak dalej. Czowiek jest ju niewolnikiem tego wszystkiego. Najtrudniejsze i najbardziej wyczerpujce jest obcienie psychiczne. Boj si, eby nie byo jakiej wtopy, eby dostawy przychodziy do nas na czas i ebymy my rwnie dostarczali towar na czas. Dajemy gwarancj naleytego wykonania i w przypadku nieterminowych dostaw pacimy bardzo dotkliwe kary, ktrych niestety czasami nie da si unikn. Dlatego postanowilimy zaoy spk i by moe kiedy, gdy bdziemy mieli ju tego do, sprzedamy j komu. Mam znajomego, ktry sprzeda swoj firm hiszpaskiemu koncernowi, a sam jest tam teraz dyrektorem i zarzdza tym przedsibiorstwem. Ja zostawi dzieciom woln rk: jak bd chciay, tak zrobi. Mnie ju wiele nie potrzeba, bo do emerytury zostay mi tylko cztery lata. Wsppracujemy z najwikszymi gigantami paliwowo-energetycznymi na rynku. Ja sam nie jestem w stanie ju tego wszystkiego obj, moje moliwoci, jak kadego czowieka, s przecie ograniczone, moich dzieci te. W koncernach trzeba mie olbrzymie pienidze, eby wdraa nowe projekty. eby mc konkurowa, cigle inwestujemy w nasz biznes. Z polskimi firmami ju si nauczylimy rywalizowa, ale przychodz zagraniczni konkurenci, ktrzy maj produkcj w Maghrebie (Algieria, Tunezja, Maroko). To s koncerny woskie i hiszpaskie, do Maghrebu maj blisko, a tam pozyskuj tani si robocz. Chiczycy na szczcie jeszcze nie s dla nas konkurencj, bo produkujemy odzie specjalistyczn, ktrej oni nie robi. Nasza firma jest wzorcowa. Jest na pewno jedn z najlepszych, jeli nie najlepsz w Polsce w tej brany. Taki rozwj by moliwy dopiero po 1989 r., kiedy ca par mona byo przesta puszcza w gwizdek, lecz na toki i one zaczy pracowa. Wczeniej pamitam, e nie mona byo nawet wej do innych zakadw pracy, nie mona byo nic kupi. Majc prywatn inicjatyw, nie dostawao si punktw na studia. W latach 70. nie byo dobrze przyznawa si do posiadania wasnej firmy. Sowo prywaciarz brzmiao zawsze pejoratywnie. W tamtych czasach na fali byo mie pochodzenie robotnicze. Ja studiowaem w Wyszej Oficerskiej Szkole Poarniczej, ktra podlegaa pod resort Spraw Wewntrznych, i tam to ju bya cakowita klska, e mj ojciec by zgniym kapitalist. A przecie pracujc tak ciko, jak pracowa, wykorzystywa przecie tylko samego siebie. Z dziecistwa doskonale pamitam cige kontrole i rewizje. To nie nastrajao optymistycznie. Ojciec zmar w 1986 r., wic nie mia okazji zobaczy intensywnego rozwoju firmy, cho za jego ycia te ju adnie j rozwinlimy. Skrzyknlimy si w kilka osb, utworzylimy konsorcjum i bylimy na rynku32 | K RYS T I A N

monopolistami w produkcji kapeluszy. Ale nic nie trwa wiecznie, wszystko si zmienia i trzeba si dostosowa do nowych realiw. Gdybym mg zacz jeszcze raz, to chyba zrobibym to samo, bo to, czego dowiadczyem, uwaam za wspaniae. Rodzina si przy tym zjednoczya. Moim zdaniem firma rodzinna cementuje rodzin, daje te moliwo utrzymania pewnego standardu yciowego. Ale rwnoczenie ciy na nas dua odpowiedzialno, mamy liczn zaog i za tych ludzi te czujemy si odpowiedzialni. Trzeba dba o to, eby oni rwnie mieli z czego y. Bardzo dbamy o rozwj firmy. Obecnie mamy zamwienia ju na dwa lata z gry. Gwnym odbiorc jest przemys gazowniczy, energetyczny, elektryczny oraz paliwowy, czyli naftobazy i stacje paliwowe. Wszyscy ci ludzie musz pracowa w ubraniach zrobionych ze specjalnych materiaw, ktre w Europie poza nami produkuj tylko dwie firmy: woska i holenderska. W naszej firmie produkcja stanowi 50% dziaalnoci, drugie 50% to handel rnymi artykuami ochrony osobistej, jak rkawice, maski, pochaniacze. Wsppracujemy cile z firm 3M Polska. Jest to amerykaski koncern, wiatowy gigant w produkcji m.in. ubra ostrzegawczych oraz elementw ostrzegawczych, jak np. tamy odblaskowe. Czapki nadal jeszcze szyjemy, m.in. czapki rogatywki dla wojska czy Stray Poarnej. Ubieramy od stp do gw pracownikw sieci handlowej Carrefour 33 tys. ludzi. Wszystko, co pracownicy maj na sobie poczwszy od butw poprzez spodnie, spdnice, bluzki, koszule, czapki, fartuszki itd. pochodzi od nas. Rwnie pracownicy firmy Mastercook ubierani s przez nas od a do z. W naszej firmie mamy dobrych pracownikw, wielu oddanych ludzi, ktrych wyszkolilimy i z ktrych jestemy teraz bardzo zadowoleni. Zawsze uwaaem, e nie wici garnki lepi i jeli kto chce si czego nauczy, to zawsze moe. Dziadek mi mwi: aden Maecki nie bdzie chodzi na gwizdek do fabryki i ja dobrze zapamitaem to zdanie. Zawsze widziaem siebie wycznie we wasnej firmie. Chciaem by sam dla siebie sterem, eglarzem i okrtem i t wizj zrealizowaem. Myl, e ojciec i dziadek byliby z nas dumni. Odkd doczyy do nas dzieci, firma wyglda inaczej. Park maszynowy, ktry mamy, to wanie ich zasuga. Ja si czasami jeszcze wzbraniam przed nowym, ale widz, e niezbdna jest konieczno cigego inwestowania w coraz lepsze maszyny, automaty. One moe nie zawsze przynosz zysk ekonomiczny, ale nasz wyrb jest tak skomplikowany, e dziki maszynom jest tak dobrze uszyty, e inne firmy na dzie dzisiejszy nie s w stanie nas w tym docign. S to przewanie maszyny japoskiej firmy Juka. Bylimy oczkiem w gowie dyrektora tej firmy, ktry nas w nie wyposay po preferencyjnych cenach. Czsto powtarza, e chciaby mie tak firm jak nasza. Niestety zmar w ubiegym roku, ale przez wieleK RYS T I A N | 33

lat nam podpowiada, jakie maszyny s najlepsze i jak powinnimy wyposay nasz firm. Dzi na dziace 1,5 ha stoi hala o powierzchni 2800 m, wszystko nowoczesne, adne. A zaczo si od maego warsztatu czapniczego pewnego yda

NAZYWAM SI ELBIETA ROGOWSKA-MAECKA, jestem crk waciciela firmy Krystian. Moja rodzina zawsze ya historiami rodzinnymi. Byy nam przekazywane przez rodzicw, opowiadane przy rnych okazjach. Nie raz suchaam o dziadku, ktry po przesiedleniu w czasie wojny zaj si szyciem czapek, bo oprcz partyzantki i szycia czapek nie mia nic innego do roboty. I jako im si wiodo. Tata z mam po lubie poszli w cakiem inn stron, bo tata studiowa w Wyszej Szkole Poarniczej w Warszawie i chyba nawet nie bardzo chcia przejmowa ten interes. Tym bardziej e byo ich trzech braci, a to nie bya dua firma, tylko may zakad rzemielniczy. W pewnym momencie stwierdzili jednak oboje z mam, e dziadek podupada na zdrowiu, zaczli mu pomaga i wreszcie przejli interes. Okazao si, e mama pomimo braku dowiadczenia w szyciu ma do tego smykak, e jest naturalnie uzdolniona w tym temacie i bardzo dobrze jej to wychodzio. Z lat dziecicych najbardziej pamitam maszyny do szycia i dwie panie, ktre u nas w domu razem z mam szyy kapelusze. A ja siedziaam na stole i wywijaam rondka. Tak to si w moich wspomnieniach zaczyna. Tata wyjeda w niedziel wieczorem lub w poniedziaek wczenie rano do Wrocawia, bo tam sprzedawa nasze kapelusze. Nie byo go najczciej cay tydzie, wraca dopiero w pitek. Pamitam pewien dzie, bylimy wtedy z bratem maymi dziemi, kiedy tata przyszed i powiedzia, e musi zaoy firm. To by rok 1990. Mama wypisaa ca stron rnych propozycji na nazw tej firmy, lepszych i gorszych, a tata wybra spord nich nazw Krystian, nikt ju nie pamita dlaczego. Nazwa okazaa si do niefortunna, bo ludzie dzwoni i chc rozmawia z Krystianem Maeckim. A poza tym dla tej do przecie twardej brany to mao pasujca nazwa, ale teraz nie moemy jej ju zmieni. Na pocztku nie mylelimy, e firma rozwinie si tak bardzo. Rodzice mieli po prostu swj interes mama produkowaa, a tata sprzedawa i tyle. Sprzedawa zreszt nie tylko nasze kapelusze i w pewnym momencie oboje myleli nawet o zamkniciu produkcji, a zajciu si tylko sprzeda, bo jak to si mwi: lepsze deko handlu ni kilo roboty.34 | K RYS T I A N

Produkcja oznacza maszyny, ludzi, problemy. I rzeczywicie firma bya w pewnym momencie w ok. 80% firm handlow. Teraz jest to mniej wicej p na p, chocia na produkcj przeznaczamy 90% nakadw. Pamitam dzie, kiedy tata przywiz z Wrocawia jakie ubranie robocze, to by chyba fartuch, i spyta mam, czy bdzie moga szy podobne. Mama si bardzo wzbraniaa, mwia, e si na tym nie zna, nie umie, nie ma formy i w ogle nie, nie, nie. Ale ju nastpnego dnia podja pierwsze prby przy pomocy zaprzyjanionego zakadu szwalniczego. Kiedy okazao si, e na te fartuchy jest rynek zbytu, tata zacz kupowa maszyny, dozbraja zakad i zatrudnia kolejne osoby. W pewnym momencie w domu pracowao ju 60 osb, ktre zajmoway kolejne pomieszczenia. Tata dobudowa jeszcze taras i budynek gospodarczy na podwrku, a my mieszkalimy na pitrze. W 2000 r. kupi budynki po Gminnej Spdzielni to kompletna ruina, ktra moim zdaniem nadawaa si tylko do wyburzenia. Ale tata mia swoj wizj i powoli wyremontowalimy to wszystko. Kiedy przenielimy tam maszyny, zajy one raptem cz hal. Pomylaam wtedy, e caa ta powierzchnia jest chyba dla nas za dua i moemy si po niej goni. Za niecay rok hala bya ju pena i trzeba byo kupi nastpny budynek, do ktrego przenielimy krojowni. Kiedy kto mnie pyta, od ilu lat pracuj w firmie, to odpowiadam, e od tylu, ile lat mam. W czasie studiw moe troch mniej si udzielaam, bo studiowaam w Warszawie, a firma znajduje si w Przysusze, ale spdzaam w niej zawsze cae wakacje. Pomagaam bratu robi oferty, pod nieobecno mamy kierowaam produkcj, pilnowaam kolejnych zlece, zastpowaam kasjerk. Dzi zajmuj si naszymi kluczowymi klientami i oferowaniem odziey ochronnej. Klientw szukam wedug brany. W czasie jednych z targw do naszego dostawcy tkanin podszed pewien czowiek, skarc si, e nie ma odpowiedniego dostawcy odziey, bo wszyscy go oszukuj. Wtedy wskazano mu nasz firm jako uczciw i godn polecenia. Ta agentka polecia nas, chocia my z ni nie wsppracowalimy i nie bralimy od niej tkanin, ale wiedziaa, e nie oszukujemy. Od wielu lat znaa mojego tat i brata i wiedziaa, e jestemy uczciwi. To byo dla mnie niesamowicie mie, e kto obdarzy nas takim zaufaniem. Trudno jest dowiedzie si z rynku czego o sobie i dopiero teraz dowiadujemy si, e mamy pozycj firmy uczciwej. Staramy si to konsekwentnie rozwija. Powanym problemem naszej brany jest to, e firmy notorycznie oszukuj: kupuj pozagatunki, cigaj stoki. Jeli kogo obsuguje taka nieuczciwa firma, to z gry jest skazany na to, e dostanie towar poza gatunkiem. W zwizku z tym ja tak naprawd nie sprzedaj produktu, tylko edukuj klientw, jak si broni przed firmami, ktre prbuj oszukiwa. Staram si te uczy, jakie s normy, bo dziki temu produkty obroni si same. Zawsze zostawiam klientom namiary do agentw, u ktrych kupujemy tkaniny.K RYS T I A N | 35

Najwaniejsze to zdoby pierwszego klienta w brany, bo on moe ci poleci dalej, a to jest najlepsza reklama. Ja i mj brat zajmujemy si w firmie sprzeda i wszystkim, co jest z tym zwizane. Mama czuwa nad produkcj i powiem szczerze, e zastanawiam si, kto j kiedy zastpi, bo ja si na produkcji nie widz. Pomimo e trzyma wszystko tward rk, to ludzie j bardzo lubi i podziwiaj, bo pracuje rwno z nimi. To nie jest taka pani, ktra siedzi za biurkiem i co im kae robi. Moim zdaniem to wanie jest klucz do sukcesu. Od lat ma wszystko pod swoj piecz, w tym 150 osb na produkcji. Ona wie wszystko, co si w firmie dzieje. Bratowa zajmuje si kadrami i systemem zarzdzania jakoci. Te brata jest handlowcem i ma kontakt z klientami. Tata zajmuje si wszystkim tym, czym powinien zajmowa si szef: zarzdzaniem i sprawami ksigowo-handlowymi. Pracuje z nami jeszcze wujek, a we Wrocawiu stryjek, ktry prowadzi hurtowni. Mj m pracuje teraz w korporacji i pewnie pozostanie tam jeszcze przez kilka lat. Myl, e kiedy przyjdzie do nas, ale on na razie nie chce, by kto mu zarzuci, e dosta stanowisko tylko dlatego, e jest ziciem waciciela. Na to nie pozwala mu jego mska duma, wic chce pokaza, co potrafi, w innej firmie. Musi si jeszcze sprawdzi, a ja daj mu woln rk i nie bd go zmuszaa do przejcia. Ale myl, mam nadziej, e najdalej za pi lat nasza firma rodzinna powikszy si o mojego ma. Uznalimy, e skoro pracujemy razem, to jest sens rozwija Krystiana. Myl, e gdyby tata wiedzia, e ani ja, ani brat nie chcemy w przyszoci przej firmy, to nie tak by j prowadzi, nie tak inwestowa i nie tak rozwija. Mylaby moe o sprzeday, a tak to cigle myli o doinwestowaniu, eby byo to jak najbardziej prnie dziaajce przedsibiorstwo. Na pocztku m namawia mnie na prac poza rodzinnym przedsibiorstwem, mwi, e nigdy nie bd czua, ile jestem warta, jeli nie sprbuj wasnych si gdzie indziej. Dlatego na studiach pracowaam jako product manager w jednej z firm w Warszawie. Ten rok pozwoli mi na poznanie wasnej wartoci. Wiem, e nie potrzebuj pracowa w korporacji dla kogo za ucisk doni szefa. Potrafi zrobi bardzo dobre projekty, bardzo szybko si rozwinam. Nie pozwalali mi stamtd odej i przez nastpne dwa lata wci jeszcze do mnie dzwonili. Wiem, e rwnie dobrze bym sobie poradzia w kadej innej firmie, wic spokojnie mogam wrci do rodzinnej. Gdybym moga, to bardzo chtnie popracowaabym jeszcze gdzie, najchtniej w consultingu i bardzo auj, e mnie to omino, ale bya potrzeba, ebym wrcia do swoich, wic musiaam z czego zrezygnowa. Bardzo lubi robi to, co robi i nie mogabym zajmowa si niczym innym. Najwikszym problemem pracy na wasny rachunek jest to, e sama musz wyznacza sobie cele i nakada obowizki. Nikt nade mn nie stoi, sama si mobilizuj, sama si36 | K RYS T I A N

Od lewej: Amelia i Magda Maeckie (crka i ona Jacka Maeckiego); Teresa Maecka; Helena Maecka; Micha Rogowski (m Elbiety); Elbieta Rogowska-Maecka. Z tyu: Krzysztof Maecki

organizuj. Nie wiem, czy robi to optymalnie, moe daoby si inaczej, lepiej? Mam za mao pracownikw, bd potrzebowaa wkrtce asystentki, ktra bdzie mi pomagaa i przynajmniej organizowaa prac w biurze. Z mam rozumiemy si wietnie. Jedyne nieporozumienia s czasami przez to, e ona patrzy pro-produkcyjnie, a ja pro-kliencko, a to czasami nie bardzo idzie w parze. Ale dziki temu, e jest moj mam, mam wiksz miao upiera si przy czym, co jest dobre dla klientw i uzyska to na produkcji. Przy obcej szefowej byoby mi o to znacznie trudniej zawalczy. Myl, e dziki uczestnictwu w projekcie Firmy rodzinne bdziemy mie w firmie lepsz komunikacj z pracownikami. Czasami podejmowalimy z rodzin jakie decyzje, co ustalalimy i zapominalimy przekaza to dalej albo robilimy to w krtki, suchy sposb: Trzeba zrobi to i to, tak i tak. A teraz widz, e warto wytumaczy pracownikom ca drog decyzyjn: dlaczego co postanawiamy, w jakim celu i do czego zmierzamy. Czasami tumaczymy si brakiem czasu, ale ju wiem, e to jest ze i trzeba to zmieni. Bd nad tym pracowaa. Mam wiadomo, e dla pracownikw to by stres, kiedy razem z bratem przejmowalimy firm, bali si tego. Widziaam, e kiedy Jacek wchodzi na szwalni, to wszystkie kobiety si prostoway, mylay: o, mody szef idzie. On jest bardzo dokadny, widzia wszystkie bdy i zwraca im na nie uwag. Wic si nauczyy, e musz by dokadne.K RYS T I A N | 37

Pracownicy zobaczyli, ile wkadamy w firm serca i czasu, i si do nas przekonali. Dzi bardzo dobrze si nam z nimi wsppracuje. Ptora roku temu na rynku by kryzys, zwolnilimy ok. 30 osb. Wszyscy si bali, my rwnie, bo zamwienia zmniejszyy si do powanie. Zintensyfikowalimy wtedy nasze dziaania, robilimy mnstwo nowych wzorw dla klientw. Siedziaam cay czas na szwalni, by wszystko byo zrobione tak, jak chciaam, i wygrywalimy przetargi. Pracownicy widzieli, e wkad ich pracy procentuje, e to od nich zaley, jak bardzo dopracuj wzr, z ktrym ja potem id do klienta. Mam taki nawyk, e po wygranym przetargu zawsze przychodz i mwi im, e to dziki ich pracy wygralimy, albo e zostalimy pochwaleni, e co si spodobao. Niedawno bralimy udzia w akcji ofertowej na ca Europ. Do przetargu stany 24 firmy z caej Europy. Zajlimy pierwsze miejsce pod wzgldem jakoci i serwisu. Wszystko mielimy na najwyszym poziomie, ale przegralimy cen. Mam jednak poczucie spenienia. Spotkanie i negocjacje byy w Niemczech. Siedziaam tam i przez pierwsze p godziny a si czerwieniam, bo suchaam samych superlatyw na nasz temat, jakie to wszystko wietne. Spisaam sobie to wszystko, wypeniam taki arkusz ocen, poszam na produkcj i pokazaam to dziewczynom: Patrzcie, takie oceny dostaymy. Mam nadziej, e pracownicy widz, e nie jestem tylko crk szefa, ktra nic nie robi. Oddajemy firmie caych siebie rwnie po to, aby i ludzie mieli prac, bo jedni od drugich zaleymy. Przysucha to mae miasteczko. Kiedy wszyscy wracaj std na weekend do domu, to zostaje tu moe 810 tys. mieszkacw. Po Horteksie jestemy drugim najwikszym pracodawc na lokalnym rynku. Wiele osb dojeda do pracy u nas z okolicznych wiosek. Pracuj w Krystianie niemal caymi rodzinami. Znam tych ludzi, znam ich rodziny, wiem, komu urodzia si wnuczka. Kiedy byam duo modsza, to troch aowaam, e nie jestemy na przykad bran kosmetyczn, bo fajniej byoby sprzedawa perfumy ni ubrania robocze. Teraz ju tak nie uwaam, bo tak naprawd to brana nie ma znaczenia. Jedynym minusem tego, co produkujemy, jest moe to, e stale jestem przeciona, bo chodz z wielkimi torbami i czasem nie mieszcz si w drzwiach. Lubi kontakty z ludmi, lubi si z nimi spotyka i to jest najprzyjemniejsza cz mojej pracy. Dzi na wykadzie usyszaam, e dzieci naley wychowywa nie tak, aby znalazy dobr prac, ale tak, aby daway prac innym, i to jest dla mnie klucz do sukcesu. Moim marzeniem jest, eby firma miaa okrelon pozycj na rynku, dajc mi niezaleno. Pragn, by to by gotowy produkt, ktry bdziemy mogli przekaza dzieciom, jeli38 | K RYS T I A N

bd chciay, albo go sprzeda na rynku. I tak, jak budowa i buduje j tata, dla ktrego firma bya zawsze jego ukochanym, najmodszym dzieckiem, tak i ja wkadam w ni cae serce. Urszula Homann, wrzesie 2010

Oficjalnie o firmie:Przedsibiorstwo wielobranowe Krystian: firma trzypokoleniowa dziaajca w brany odzieowej od roku 1942. Zakad mieci si w miejscowoci Przysucha. Obecnie zatrudnia ponad 200 osb. Zakres dziaalnoci: produkcja odziey zawodowej, ochronnej i korporacyjnej, dystrybucja rodkw ochrony osobistej i systemw higienicznych. Krystian posiada certyfikat ISO 9001, ktry gwarantuje wysok jako produktw i usug. Ich szwalnia wyposaona jest w nowoczesne maszyny sterowane cyfrowo, przygotowanie produkcji CAD oraz automatyczny rozkrj. www.krystian.com.pl

K RYS T I A N

|

39

ANROTwj partner na drodze do poprawy bezpieczestwa

NAZYWAM SI STEFAN ROTARSKI, jestem prezesem firmy poligraficzno-handlowej ANRO Anna Rotarska z Zawiercia. irma rozpocza swoj dziaalno 26 lat temu, 19 kwietnia 1985 roku. Pomys przyszed w wyniku przemyle, co robi, by zapewni dobr przyszo naszej rodzinie. Wiedziaem ju, e na wysokich stanowiskach tylko si bywa, a nie jest i chciaem stworzy co, co bdzie trwao niezalenie od decyzji ludzi ustawionych wyej ode mnie. Poprosiem wic swoj maonk Ann, by si zwolnia Stefan Rotarski podczas z pracy dawnej fabryki opakowa blaszanych targw bezpieczestwa, lata 80. i zaoya firm. Ja piastowaem wtedy kierownicze stanowisko w handlu, postanowiem na razie nadal tam pozosta. P roku czekalimy na pozwolenie z Ministerstwa Kultury i Sztuki, by uruchomi jednoosobow dziaalno gospodarcz pod nazw Pracownia Sitodruku, w kocu przyszo i moglimy zaczyna. Chcielimy produkowa znaki bezpieczestwa: instrukcje BHP, przeciwpoarowe, oznakowania wyj ewakuacyjnych i tym podobne. Robio si je wtedy na blasze albo pytkach pcv, ktrych oczywicie na rynku brakowao. Pytki mona byo importowa, ale do tego potrzebny by wsad dolarowy. Do wsadu brakowao nam wujka za granic. W kocu jednak udao si nam kupi pytki z zakadw Erg w Wojciechowie. Pracowalimy ciko, zarywajc noce, a to, co wyprodukowalimy, wozilimy w paczkach na poczt rowerem. Kilka miesicy pniej ona urodzia syna, ukasza, ktry rs razem z firm. Crka Magosia miaa wtedy cztery latka, a Joanna pi i p roku.A N RO | 41

F

Dziaalno rozpoczlimy na 24 m i z czasem trzeba byo si rozbudowa. Ochotniczy Hufiec Pracy rozbiera akurat swoj siedzib w Zawierciu dwa baraki segmentowe i od nich zdobylimy dwie budki. Wszystkie urzdzenia zrobilimy sami ramki, stoy. Na rynku nic nie byo i musielimy radzi sobie we wasnym zakresie. Gdy ANRO zdobya sobie pozycj na ryku przyszed rok zaamania gospodarczego. Reformy w latach 1989/1990 byy bardzo mocnym uderzeniem, cigay nas w d. Nastpia wymiana pienidzy i trudno byo przewidzie, jak wszystko dalej si potoczy. Panowaa wolna amerykanka nikt nie egzekwowa przepisw, nie byo koniecznoci zamieszczania znakw, instrukcji. Liczya si wtedy euforia, moliwo brania spraw w swoje rce i zakadania wasnych biznesw. Pamitamy leaki rozstawione przed sklepami, na schodach, wszdzie rodacy wykadali i sprzedawali rzeczy z zagranicy. Nikt si niczym nie przejmowa, wic w tym okresie instytucje odpowiedzialne za bezpieczestwo zwyczajnie ucichy. Na szczcie bylimy ju na tyle mocni, e t prb wysadzenia z sioda udao nam si przeczeka. Po dwch latach, w roku 1991, weszy nowe zasady porzdkujce system ewakuacji w Polsce. Zarzdzono uywanie nowych znakw bezpieczestwa, ju fotoluminescencyjnych, czyli wieccych w ciemnoci. Gospodarka otrzsna si, wchodzc w boom rozwojowy. I nagle w caej Polsce potrzebowano znakw, a byo tylko kilka firm, ktre je produkoway: jedna z Warszawy, jedna z Gdaska oraz my, czyli Zawiercie Kromow. I tak udao mi si rozwin i ustabilizowa firm w zasadzie bez adnego kapitau. Inwestowalimy to, co zarobilimy. Rozbudowalimy hal i zaczlimy si zastanawia, co dalej? Wtedy dziki targom rozpocz si take ruch marketingowo-informacyjny. To na nich zdobywalimy wiedz, wymieniajc dowiadczenie z innymi producentami, i poznawalimy oczekiwania klientw. Wystawialimy nasze produkty w caej Polsce, a take za granic, gdzie ogldalimy nowe maszyny i gdzie otwieray nam si oczy na problematyk naszej specjalizacji. Przecie wtedy nie byo szk, ktre by tego wszystkiego uczyy. W podrach do Mediolanu, Parya czy Dsseldorfu zawsze towarzyszya mi crka, Magosia, ktra miaa ju wtedy 1617 lat, znaa angielski i dziki temu moga mnie wspiera. To byy bardzo fajne czasy. W roku 1996 nastpi niezwykle wany moment w rozwoju firmy. Podjem wtedy decyzj, e drug gazi naszej produkcji bdzie fleksografia. Kupiem angielsk maszyn fleksograficzn. Kolejna wana chwila to przenosiny firmy. W zakadzie mieszczcym si za domem pracowao na stae ju 20 osb. I ten tumek wchodzcy i wychodzcy przez nasze podwrko kilka razy dziennie robi si do uciliwy. W tym czasie odbyway si42 | A N RO

wyprzedae rnych obiektw. Podczas jednej z nich kupiem du hal 1,2 tys. m po czym przystpiem do jej adaptacji. By to proces bardzo kosztowny, przeprowadzony etapowo, dziki czemu nadal udawao mi si inwestowa z wasnych rodkw. Najpierw jedna trzecia, potem druga a w kocu cao. I tak 1 wrzenia 1999 roku przeprowadzilimy si w nowe miejsce. Znw zacz si rozwj firmy: nowe technologie, nowe farby, zwikszylimy zatrudnienie. W roku 2000 otrzymalimy status zakadu pracy chronionej, bo zaczlimy zatrudnia osoby niepenosprawne. Wszystkie stanowiska, ktre stworzylimy przy pomocy funduszy urzdu pracy czy innych instytucji wspierajcych istniej do tej pory. Mam wielk satysfakcj z tego, e wykorzystaem wszystkie dotacje, ktre byy dostpne na tworzenie tych stanowisk i e ten zakad pracy chronionej trwa do dzisiaj. Rok 2002 to pierwsza decyzja o skorzystaniu z kredytu bankowego. Wykorzystaem go na zakup maszyny fleksograficznej firmy Gallus o najwyszym standardzie w tym segmencie. W ten sposb rozwinem fleksografi. Po targach w Monachium w 2007 roku firma zakupia nowoczesny park maszynowy, dbajc o rozwj sitodruku. Mog powiedzie, e z funduszy europejskich skorzystaem na tyle, na ile byo mi to potrzebne. Pomijam problemy zwizane z pisaniem wnioskw, ktre jak tylko gdzie brakowao przecinka, to byy odrzucane. Wtedy wysyao si je na nowo. Na pocztku prbowalimy je pisa samemu, jednak trzeba byo podeprze si fachowcem, bo decydoway drobiazgi, ktre nie powinny mie znaczenia. ANRO jest naprawd dobrym miejscem pracy. Motywujemy pracownikw nie tylko najlepszymi warunkami, ale te przyjemnociami organizujemy pikniki firmowe i wycieczki rowerowe, mamy za sob Wielk Gal 25-lecia firmy, kiedy wrczylimy nagrody wszystkim pracownikom, a tych, ktrzy s z nami od pocztku, wyrnilimy specjalnymi statuetkami z brzu, ktre zaprojektowa prof. Jerzy Nowakowski z ASP w Krakowie. Otrzymali je take stali klienci. Sami przez te 25 lat dziaalnoci te zdobylimy wiele nagrd. Na przykad w czasie targw SAWO w Poznaniu otrzymalimy dwa zote medale za nasze produkty. Bardzo cenimy sobie pierwsze miejsce w konkursie Pracodawca Organizator Pracy Bezpiecznej. Byy te Lodoamacze, jako e amiemy bariery zatrudnienia osb niepenosprawnych, i wiele innych, ktre sprawiaj wielk satysfakcj. Nasze produkty sprzedajmy przez sie dystrybutorw w Polsce. Rozwijamy te rynek zagraniczny. Pomocny by w tym udzia w targach BHP A+A w Dsseldorfie, a take w targach PPO Interschutz w Hanowerze. Wsppracujemy midzy innymi z firmami z Niemiec, Holandii, Szwajcarii, Szwecji i Litwy. Nie opuszczamy adnych targw, budujemy na nich swoj pozycj, mark i poznajemy konkurencj, z ktr si szanujemy i wzajemnie odwiedzamy. To jest rynek, ktry wymaga cigego doskonalenia,A N RO | 43

gwkowania, jak lepiej informowa spoeczestwo, wic wymiana wiedzy jest bezcenna. Wszystko, co robimy, ma na celu zwikszenie bezpieczestwa ludzi, eby wiedzieli, co robi w przypadku zagroenia. Przez pierwsze 10 lat od powstania ANRO ja cay czas kierowaem take handlow spk spoywcz SPOEM w Zawierciu. Jak moja firma rozwina si na tyle, e przestaa by tylko czym dodatkowym, podzikowaem piknie za stanowisko w SPOEM i zostaem na swoim ale tamta praca to rwnie istotny kawaek mojej historii. Odszedem, bo inspirowaa mnie wasna dziaalno. Na stanowiskach, nawet tych bardzo wysokich, zawsze jest si uzalenionym od kogo. A tu samemu podejmuje si decyzje i samemu kontroluje, co dalej robi. Nie ma rady nadzorczej ani innych czynnikw politycznych czy instytucjonalnych wpywajcych bezporednio na twj los. S ograniczajce ustawy, ale istot dziaania przedsibiorcy jest to, e moe tworzy to, co sobie zamarzy. Gdy zakadaem wasn firm, kierowaem si po prostu tym, co jest potrzebne na rynku. Miaem 35 lat i nie byem przygotowany zawodowo w dziedzinie poligrafii, ale do zarzdzania tak. Pierwszym etapem mojej zawodowej edukacji byo technikum mechanizacji rolnictwa w Cieszynie. Bardzo to sobie ceni, bo to bya szkoa ycia, jakich dzi ju nie ma. Co tydzie jedzilimy do warsztatw na praktyki: lusarstwo, stolarstwo, tokarstwo, maszyny, urzdzenia techniczne, nauka jazdy i tym podobne. Bralimy udzia w praktykach zawodowych oralimy pole, jedzilimy na niwa. Tak przygotowano nas do pracy w rolnictwie. W szkole mylaem, e bd rolnikiem, ale stamtd poszedem na kolej. Zostaem maszynist trakcji spalinowej, a wieczorowo koczyem studia nauczycielskie na Uniwersytecie lskim, gdzie byem bardzo aktywny spoecznie, bo pracowaem w ruchu modzieowym. Tak uczyem si relacji midzyludzkich, a kiedy zostaem przewodniczcym, rozpocza si moja nauka kierowania ludmi. To byo bardzo wane dowiadczenie. Potem w innych miejscach przechodziem rne szczeble zarzdzania. W kocu zostaem kierownikiem wydziau handlu, a potem prezesem spdzielni. To si brao z ycia. Kto, kto decydowa o tym, e mog peni tak rol, dostrzeg we mnie cechy dobrego organizatora, kogo, kto szybko si uczy, potrafi by wymagajcy, ale potrafi te zrozumie drugiego czowieka, jego motywacje, problemy. Nie wiem, skd si to u mnie wzio. Rodzice nie mieli wasnego biznesu, byli skromnymi osobami. Mama zajmowaa si maym gospodarstwem rolnym, ojciec jako mistrz elektryk przez cae ycie a do emerytury przepracowa na kolei. Opuciem dom rodzinny praktycznie ju w 14. roku ycia, bo uczc si w Cieszynie, mieszkaem w internacie. Od tego czasu kontakt z rodzicami miaem raz w miesicu, gdy na niedziele przyjedao si do domu. Niemniej ojcu udao si zaszczepi we mnie dokadno44 | A N RO

w pracy: Choby mia wyrzuci to, co dzi robisz, zawsze rb to dobrze pamitam, jak to powtarza. Zawsze kierowa si zasad dobrej jakoci. Kiedy wchodziem w ycie zawodowe, to mylaem, e pjd w kierunku rolniczym, ale jak wielu osobom, tak i mnie los wykreowa now drog. Spor cz ycia powiciem, dziaajc obywatelsko. Byem wybierany trzykrotnie radnym Rady Miasta. Po 12 latach odszedem, bo uznaem, e firma jest na tyle rozwinita, e wymaga mojej penej uwagi, a dla mnie bycie radnym to nie tylko chodzenie na sesje i pobieranie diety. Mam swj wkad w rozwj miasta, powicaem czas na sprawy jego mieszkacw. Radnym zostaem, jeszcze pracujc w SPOEM. Zaczo si od tego, e utworzyo si stowarzyszenie, ktre byo niezalen alternatyw wyborcz w naszym miecie. To bya opcja niepartyjna, ale stanowia opozycj do AWS, bo gdy ludzie Solidarnoci przejli wadz, to okazao si, e niewiele potrafi. To by czas, kiedy wielu prezesw i innych dyrektorw musiao si poegna ze stanowiskami. Wybr nie tylko zalea od kandydata, ale te od tego, jakie byy naciski na ludzi. W moim przypadku okazao si, e wana jest take fachowo, bo ludzie nie ulegli presji, stanli za mn. Uznali, e prezes osiga dobre efekty, to czemu maj im narzuci kogo innego? Ich poparcie byo dla mnie bardzo budujce, wic z ludmi, z ktrymi dziaaem w Radzie Nadzorczej, jeszcze intensywniej zaczlimy wsppracowa, udowadnia, e mona jeszcze lepiej rozwin spdzielni. Dziki temu trwa ona do dzi, a wiele innych si rozleciao. Oczywicie teraz to ju zasuga mojej nastpczyni, ktra pracowaa jeszcze ze mn, a teraz jest jednym z najduej dziaajcych prezesw, bo ju 15 lat. Zakadajc ANRO, planowaem, e ma utrzyma rodzin. Daem jej perspektyw rozwoju na dalsze lata. Teraz wiem, e firma ma kontynuowa swoj dziaalno. Moim celem stao si przygotowanie dzieci do sukcesji, skoro maj podstawy i moliwoci dalszego jej rozwoju. Nigdy nie wywieraem na nie presji przejcia firmy, ale mwiem, e chciabym, by tak si stao. Prbowaem je namwi na szkoy poligraficzne, ale wybrali zarzdzanie. Twierdz, e daje im to pogld na cao. Ja sam ju nie pamitam, jak to byo ze mn co chciaem robi, jak byem may. Konstruowalimy z kolegami wzki, zakadalimy kierownice intrygowaa mnie mechanika, ale poszedem w stron organizacji i zarzdzania. Jestem trzecim dzieckiem moich rodzicw. Poszedem we wasn dziaalno gospodarcz, a siostra i brat dalej pracowali na kolei. Ojciec mwi, e pastwowa kolej jest najlepsza i najpewniejsza. Szedem dwoma torami zachowaem posad, a jednoczenie tworzyem co swojego. Wiedziaem, e potrafi to poczy, cho to nie byo proste. Trzeba odwagi, eby i wasn drog. W jej przejciu niezwykle wan rol penia i peni dalej moja maonka Anna. Pragn podkreli, e gdyby nie ona, firmy by nieA N RO | 45

byo. Konsultuj z ni wiele rzeczy, pytam j o zdanie ale nie ma nerwwek. ona nigdy nie wtrcaa si do zarzdzania. W firmie musi by jeden kierownik i jednego trzeba sucha. A czsto w maestwach s spicia jedno chce i w jedn stron, drugie w przeciwn i biznesy si rozsypuj. Anna jest wacicielk, ale wsplnie tworzymy organizm zarzdzania. Podejmowanie decyzji o wydatkach, kupnie urzdze, kierunkach rozwoju i strategii to rodzi si w mojej gowie, a ona pomaga, bo ma stanowisko w firmie w dziale handlowym, kontroluje sprzeda i wysyki. Dla mnie podstaw skutecznego zarzdzania jest zdolno przekonania ludzi, e pracujemy nie tylko dla siebie, ale e tworzymy zesp i idziemy razem. Kto nie chce, musi odej albo czasami obj inne stanowisko. Bo jeeli czowiek czuje satysfakcj z wykonanej pracy, to identyfikuje si z firm, a jeeli do tego dojd przyzwoite zarobki, to tym bardziej. To musi by powizane, ale zarobki nie s najwaniejsze, tylko to, co czowiek robi. Nie ma idealnego sposobu na dobre funkcjonowanie zespou. Trzeba dopasowywa rne rzeczy w trakcie rozwoju firmy. Szkoy, ktre mwi, co robi, tylko pomagaj w podejmowaniu decyzji, ale trzeba umie t wiedz wykorzysta w odpowiednim momencie. Czowiek nigdy nie ma pewnoci, e to, co czyni, przyniesie dobre efekty. Gdy decydowaem o rozwoju fleksografii, nie wiedziaem, czy to przyniesie zyski. Ryzyko istnieje zawsze. A moe po drodze bdzie zaamanie koniunktury i zostaniesz z ogromnym kredytem do spacenia? Ile to rnych firm pado? Mona uoy biznesplan, wyliczy, ile si wydrukuje etykiet, kontrakty mog by podpisane a tu co si zmienia i koniec. Moja rada dla wszystkich przedsibiorcw jest taka, e nie mona przeznaczy caego kapitau na inwestycje, bazujc tylko na kredycie. Bo moe nadej trudny czas i jak si nie bdzie miao wasnej rezerwy, eby zasili budet firmy, to ona padnie. Wanie w taki sposb paday giganty. Im wiksza firma, to tego kapitau potrzeba wicej. Dlatego staram si inwestowa ostronie. Tu trzeba mie troszeczk nosa umie podejmowa ryzyko, ale nie za due. I jeszcze raz podkrel, e warto dziaa dwutorowo.

NAZYWAM SI UKASZ ROTARSKI, mam 25 lat, pracuj w firmie ANRO. Moja kariera zawodowa rozpocza si rok temu. Wczeniej koczyem Midzynarodowe Stosunki Gospodarcze na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie oraz Zarzdzanie Projektami Midzynarodowymi w Wyszej Szkole Europejskiej im. ks. Jzefa Tischnera.46 | A N RO

Praca w korporacji nigdy mnie nie interesowaa, bo tego rodzaju organizacje s nastawione tylko na zysk, a pracownik jest trybikiem w wielkiej strukturze. Ciko jest si wyrni, awansowa, by za cokolwiek odpowiedzialnym. Z kolei praca w administracji rzdowej przestaa mnie interesowa, gdy przed ukoczeniem magisterium odbyem sta w Ministerstwie Skarbu Pastwa i zobaczyem, jak to wyglda. Nie nauczyem si tam niczego, a jedynie zaobserwowaem, jacy ludzie pracuj na jakich stanowiskach i jak podchodz do obowizkw. Zniechcia mnie bierno. Na stau byem z koleg z roku obaj bylimy otwarci na zadania, chodzilimy do dyrektora departamentu z prob, by nam co wyznaczy, a ten spawia nas cigle tym samym tekstem: Spokojnie, jeszcze troch, na pewno co dostaniecie i bdziecie zostawa po godzinach. Nic nie dostalimy za wyjtkiem kilku mao znaczcych spraw w pitek po poudniu, kiedy wiadomo byo, e nikt si z tym ju nie wyrobi. Nie miecio mi si to w gowie przychodzi czowiek peen zapau do pracy, a to jest odgrnie wygaszane, bo ludzie albo s przyzwyczajeni do nierbstwa, albo im si wydaje, e i tak duo robi. Po powrocie na Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie okazao si, e zapomniano o nas, staystach, likwidujc nasz kierunek. Usyszelimy, e jak chcemy dyplom, to trzeba i na inn specjalizacj i zalicza od nowa. Trzeba byo duo kombinowa, eby to sfinalizowa, ale si udao. Ostatecznie ukoczyem kierunek Midzynarodowe Stosunki Gospodarcze, ktry wczeniej nazy