فرمێسک مستەفا،ئافرەتێک لە تەنیایی

مام سمایل:کاک نێچیرڤان خۆی داوای بینینی منی کردووە، بەاڵم

نەیانهێشتووە بیبینم

171

باڵوکراوه یه کی ئازاده، یه کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده ری ده کات. سێشه ممه 2013/1/22

هاواڵتیانی دانیشتووی پرۆژەکانی نیشتەجێبوون، گلەیی ئەوە دەکەن کە نەخشەی بنەڕەتی پرۆژەکان دەستکاری کراون و لەالیەن کۆمپانیاکانەوە زەوییەکانی خزمەتگوزاری کراون بە خانوون یان گۆڕاون، یان هەر نەکراون، بەڕێوەبەری گشتیی

وەبەرهێنانی هەولێریش ئەوە رەتدەکاتەوە.

هاواڵتیان دەڵێن: نەخشەی بنەڕەتی پرۆژەکان دەستکاری دەکرێن

قادر عەزیز: کوردستان لەرووی ئاسایشەوە شامی شەریفە، بەاڵم

دیموکراسیەتی تێدا نییەدەخاتە سەر تیشک کوردستان ئایندەی حزبی گشتی عەزیز« سکرتێری دیمانەیەدا »قادر لەم چەندین بابەتی گرنگی پەیوەست بەهەرێم و بەغدا و باس لە بڕیارەکەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەکات، سەبارەت بەوەی سەرۆکی هەرێم ناوی ناوچە جێناکۆکەکانی بەبڕیارێک کرد بە ناوچەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم. جەخت لەوەش دەکاتەوە کە کوردستان لە رووی ئاسایشەوە سەقامگیرە، لە دیموکراسی بەرنامەکانی هێشتا وایە پێشی بەاڵم دەب��ات، ناوی شەریف شامی بە ئەو وەک کوردستان جێگیر نەبووە. راشیدەگەیەنێت کە دروستکردنی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە لە

الیەن مالیکییەوە کاردانەوەیە بەرامبەر هەڵوێستەکانی هەرێمی کوردستان.

د.رێبوار کەریم مەحمود:سەرکردایەتی سیاسی کورد تاکتیکی هەبووە نەک ل5ستراتیژ، هەر بۆیە دەستکەوتەکانیش سنوردار بووە

ل8

ل10 ل6

ل3

www.lawanikurdistan.com ژماره 171 22013/1/22

دوای وەستانی کۆبوونەوە پێنج قۆڵییەکان لە ساڵی ٢٠١١ و، دواتر کۆبوونەوەی نافەرمی و تاک تاکی حزبەکانی ئۆپۆزسیۆن لەگەڵ دوو حزبەکەی دەسەاڵت، هەفتەی رابردوو بۆ یەکەمجار ئۆپۆزسیۆن س��ەرک��ردەک��ەی سێ فەرمی بەشێوەیەکی و کوردستان هەرێمی سەرۆکی وەک بارزانی، مەسعود لەگەڵ کۆبوونەوە. بەگوێرەی ئەو هەواڵەی لە ماڵپەڕی سەرۆکایەتی کە بڕیاردراوە بووەو ئیجابی کۆبوونەکە باڵوکرایەوە، هەرێم کۆبوونەوەکان درێژەیان هەبێت بۆ گەیشتن بە خاڵی هاوبەش یەکڕیزی و چاکسازی مەسەلەی لەسەر زێتر تێگەیشتنی و ناوماڵی کوردستانی و گەڕاندنەوەی ئەو یاسایانەی کە رەهەندی

نیشتمانیان هەیە، بۆ پەرلەمانی کوردستان.دوای کۆبوونەوەکەی سەرۆکی هەرێم لەگەڵ سێ سەرکردەکەی ئۆپۆزسیۆن، مەکتەبی سیاسی یەکێتی و پارتی کۆبوونەوە بۆ زانیارییە بەگوێرەی ئۆپۆزسیۆن، پێشنیارەکانی تاتوێکردنی رۆژنامەوانیییەکانیش، وابڕیارە کۆبوونەوەکانی نێوان دەسەاڵت ئەو مەبەستەش دکتۆر بۆ پێبکاتەوە، ئۆپۆزسیۆن دەست و بەرهەم ساڵح و نێچیرڤان بارزانی، لەالیەن یەکێتی و پارتییەوە راسپێردراون بۆ دەستپێکردنەوەی کۆبوونەوە پێنج قۆڵییەکان.

ئەبوبەکر کاروانی، ئەندامی مەکتەبی سیاسیی یەکگرتوو:بەرەنجامی رەنگە نەبێ، بەرهەمی کۆبوونەوەکە ئەگەر

پێچەوانە بێتەوەئەبوبەکر یەکەمەکان، کەسە کۆبوونەوەی گرنگی لەبارەی کاروانی، پێیوایە ئەگەر خودی کۆبوونەوەی کەسە یەکەمەکان گرنگی تێدا بێت، دەکرێ لە دوورووەوە شرۆڤەی بکرێت، وەک ئەو دەڵێت »دەکرێ ئومێدێکی زیاترمان پێببەخشێت، بەوەی کە دەرگا بکرێتەوە بەرەو رووی چارەسەر کردنی گرفتەکان و دروستکردنی تێگەیشتنێکی هاوبەش لەبارەیانەوە«. دەشڵێت »الیەنی دووەمی ئەوەیە: ئەگەر کۆبوونەوەی کەسە یەکەمەکان شکست بخوات، ئەو بارودۆخەی کە بەدوایا دێت باروودۆخێکی

نائومێدتر و خراپتر دەبێت«.ناوبراو سەرکەوتنی کۆبوونەوەکان دەبەستێتەوە بە کرداریی چاکسازی کردن لەالیەن دەسەاڵتەوە، رایدەگەیەنێت »ئەوەی و هەبێت رۆڵی یەکەمەکان کەسە کۆبوونەوەی دەک��ات وا گۆڕانی ئیجابی لە بارودۆخەکەدا وەدی بێنێت، ئەوەیە تاچەند و هەرێم سەرۆکایەتی و دێت ب��ەدوادا کردەوەیی هەنگاوی ئەمە پێدەکات، دەس��ت گۆڕانکاریی و ریفۆرم دەس��ەاڵت ئیرادەو من چەندە هەر کۆبوونەوەکانە. مەرجی سەرکەوتنی

هەنگاوەکانی چاکسازی الواز و سست دەبینم«.

ئەو، ئامادەبوونی هەر سێ سەرکردەکەی ئۆپۆزسیۆن لەگەڵ سەرۆکی هەرێم بە ئیجابی دەبینێت. هۆشداریش دەدات ئەگەر پێچەوانە بەرەنجامی رەنگە نەبێ، بەرهەمی کۆبووەنەوەکە

باتەوە.

عارف روشدی، ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتی نیشتمانی:هیوام وایە هەوو الیەک لە ئاست بەرپرسیارێتی دابێت و

دوور کەوێتەوە لە بەرژەوەندی بەرتەسکی حزبی و شەخسیهەنگاوێکی کۆبوونەوەیەک هەموو روشدی، عارف بەبڕوای پێشکەوتووە، چونکە دۆخی ئێستای عێراق هەمووان دەخاتە و دوورکەتنە هەر پێشیوایە مێژوویی. بەرپرسیارێتی بەردەم بەزەرەری سیاسییەکان هێزە لەنێوان ناتەباییەک و تەنگژە

گەورە بۆ هەموووان دەگەڕێتەوە.و دەبینێت ئیجابی بە کۆبوونەوەکە یەکێتی، بەرپرسەکەی رایدەگەیەنێت »ئەم کۆبوونەوەیە بەشێکە لەو هەنگاوانەی بۆ چارەسەر کردنی ئەو گرفتانە و گەیشتن بە خاڵی هاوبەشیی بۆ پێیوەی، پابەندبن هەمووان کە نەتەوەیی و نیشتمانی

بەرگریکردن لە دەستکەوتەکانی کوردستان«.ئەو لەگەڵ بەردەوامی کۆبوونەکان دایە و دەشڵێت »هیوام دوور و دابێت بەرپرسیارێتی ئاست لە الی��ەک ه��ەوو وای��ە

کەوێتەوە لە بەرژەوەندی بەرتەسکی حزبی و شەخسی«.ئۆپۆزسیۆن سەرکردەکانی کۆبوونەوەی روش��دی، عارف گوتی و دەک��رد وەس��ف جیاواز بە هەرێم سەرۆکی لەگەڵ

چونکە دەبێت، جیاواز یەکەمەکان کەسە »کۆبوونەوەی سیاسی مەکتەبی ئاستی لەسەر کە پێشوو کۆبوونەوەکانی ئەو گەیشتوونەتە و کردووە گەاڵڵە شتیان زۆر دەبەسترا، رادەیەی کە سەرکردە پلە یەکەمەکان قسەی خۆیان هەبێت و لەگەڵ یەکتری کۆببنەوە. ئەمەش دەبێتە هەنگاوێکی ئەرێنی و ئەو هۆکارانەی کە رێگربوون چارەسەری بۆ دەدۆزرێتەوە«.

کۆمەڵی سیاسی مەکتەبی ئەندامی مەجید، عەبدولستار ئیسالمی:

ئەم کە واب��ک��ات دەت��وان��ێ ک��ردن بە چاکسازی دەس���ەاڵت کۆبوونەوەیە جیاوازبێت

بەبڕوای ئەو، کۆبوونەکانی ئاییندە و ئەنجامەکانی دەریدەخات کە ئایا کۆبوونەوەی سەرکردەکان ئیجابی بووە و رۆڵی هەیە بە »دەس��ەاڵت دەشڵێت مەجید، عەبدولستار نا. یان بووە کۆبوونەوەیە ئ��ەم کە وابکات دەت��وان��ێ ک��ردن چاکسازی

جیاوازبێت لە کۆبوونەکانی تر«.بەرپرسەکەی کۆمەڵی ئیسالمی، کۆبوونەوە و گفتوگۆ کردن بۆ گەیشتن بە رێگە چارەی کێشە و گرفتەکان بەهەنگاوێکی کارنامەی خاوەنی ئۆپۆزسیۆن کە بەتایبەتی دەزانێت، باش

خۆیەتی بۆ چۆنییەتی چارەسەری کێشەکان.

کاردۆ محەمەد، ئەندامی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان و سەرۆکی فراکسیۆنی گۆڕان:

قەیرانە سیاسییەکانی ئێستا، زەروورەتی گفتوگۆی هێناوەتە پێش

بێدەنگی ناتوانرێ ئاستێک کە »ئێستا دۆخەکە گەیشتۆتە چاکسازییە و داخ���وازی ئ��ەو نوێکردنەوەی بۆ لێبکرێت، ریشەییەی کە ئۆپۆزسیۆن داوای کردووە، رەنگە وا پێویست بکات لە بەرزترین ئاستدا دووبارە قسەی لەبارەوە بکرێتەوە، بەاڵم ئەگەر دەسەاڵت هەنگاوی کردەیی نەنێت بۆ گۆڕانکاری، ئەوسا هەر الیەنێک شێوازێکی تر بۆ مامەڵە کردن دەگرێتەبەر لە بوو بەشێک ئەمەش کێشەکان«. کردنی چارەسەر بۆ

قسەکانی کاردۆ محەمەد.زەروورەت��ی ئێستا، سیاسییەکانی قەیرانە ئەو، بەبڕوای »نابێ گوتی ئەو وەک چونکە پێش، هێناوەتە گفتوگۆی ئەوە لەبەر بکرێت. قۆناغەکە پێویستییەکانی فەرامۆشی

حەتمەن زەمینەی باشتری هەیە«.لەگەڵ ئەوەی کە پێی باشە کۆبوونەکان بەردەوامی هەبێت، بچنە پرۆژەکان و بەڵێن کەدەبێ دەکاتەوە جەختیش بەاڵم

واری کردارییەوە.

کۆبوونەوەکەی سەرکردەکانی ئۆپۆزسیۆن لەگەڵ سەرۆکی هەرێم، دۆخی سیاسی بەرەو قۆناغێکی تر دەبات

ئا: پرس

www.lawanikurdistan.com2013/1/22 171 3ژماره

پرس: رۆژ لەدوای رۆژ کێشەکانی عێراق زیاتر قوڵبوونەوە بەخۆیانەوە دەبینن، ئاسۆی چارەسەر کردنی ئەو کێشانەش هیچ کاتێک تروسکای

ئومێدی لێ بەدی ناکرێت، چۆن قەیرانی ئێستا هەڵدەسەنگێنیت؟ تەقینەوەی دەگ���وزەرێ، لەعێراقدا ئێستا ئەمەی عەزیز: ق��ادر قەیرانەکەیە، دوای ئەوەی ماوەیەکی زۆر قەیرانەکە چارەسەر نەکرا، ئەم بۆیە کرد، لەخۆی گوزارشتی تەقیەوەو ئێستا شێوەی بەم تەقینەوەی ئێستاش ئەگەر چارەسەر نەکرێت کە جێبەجێکردنی داواو داخوازییەکانی خۆپیشاندەرانە. ئەوا دوور نییە هەنگاوی تری بەدوادا

بێ، کەئەویش شەڕی تایەفەگەری و دواجار دابەشبوونی عێراقە.پرس: پێشتر سەرۆک کۆماری عێراق لەگۆڕەپانەکەدابوو بەجۆرێک لەجۆرەکان هەوڵی راگرتنی بااڵنسی دابوو لەنێوان الیەنەکان، لەبۆشایی تاڵەبانیدا تاچەند مەترسی تێکچوونی ئەو بااڵنسە هەیە، ئایا تائێستا

کاریگەری هەبووە؟ لەگۆڕەپانەکەدابوو کۆماریش س���ەرۆک کاتێک ع��ەزی��ز: ق��ادر دیارە بەاڵم هەبوو، هەردرێژەیان و هەبوون هەر قەیرانەکان کێشەو و بوون بەئاڵۆز پێشی زۆرجار کۆمار سەرۆک بوونی بەدڵنیاییەوە تەقینەوەی قەیرانەکە دەگرت، بەاڵم لەئێستادا ئەو بوونەش نەماوە، بەهۆی نەخۆشی سەرۆک کۆمار، بۆیە مەترسی تەقینەوە و ئاڵۆز بوونی

بارودۆخەکەی زیاتر کردووە. پرس: بەپێی دەستوور هەرکاتێک سەرۆک کۆماری عێراق ئامادەیی ئێستاشی جێگرەکەی دەبێت، دەسەاڵتەکانی جێگرەکەی نەبێت کەسێکی شیعەیەو بەنزیک لەمالکی ئەژمار دەکرێت ئایا بەکارهێنانی جێگەی تاچەند ئ��ەوەوە لەالیەن کۆمار س��ەرۆک دەسەاڵتەکانی

مەترسییە؟ قادر عەزیز: جێگرەکەی ناتوانێ جێگەی سەرۆک کۆمار بگرێتەوە، بەاڵم دوای تێپەڕبوونی ماوەی یاسایی خۆی بەپێی دەستور لەالیەن نیشان دەست کۆمار سەرۆک جێگرەوەی بۆ کەسێک پەرلەمانەوە دەکرێت، کەئەو کەسەش بەدڵنیاییەوە لەالیەن شیعەوە نابێت، چونکە بەپێی تەوافوق پۆستی سەرۆک کۆمار پشکی کوردەو لەناو کوردیش

پشکی یەکێتیە، کەدەبێ لەالیەن کوردەوە پڕ بکرێتەوە. ئاشتی بانگەشەی لەسەرەتاوە کوردستان هەرێمی کوردو پرس: بەشێوەیەکی توانیویەتی ئایا کردووە، کێشەکانی و چارەسەرکردنی ئەو کردنی لەپێناو چارەسەر بکات مامەڵە دیبلۆماسیانە و ئاقاڵنی

کێشانەی لەگەڵ بەغداد هەیەتی؟ بوو بێالیەن زۆر سااڵنێکی کوردستان هەرێمی عەزیز: ق��ادر لەکێشەکان، واتە وەک خۆی ناوی لێنابوو بەشێک نەبوو لەکێشەکان، وەرگرتنەوەی لەهەوڵی بەاڵم لەچارەسەرەکان، بوو بەشێک بەڵکو متمانە لەنوری مالیکی هەرێمی کوردستان کاتێک چووە پاڵ سوننەکان بوو بەبەشێک لەکێشەکە کە بەمەش زیانی زۆری بەرکەوت، چونکە بۆسەر مالیکی فشارەکانی هاوکات دیجلەو ئۆپەراسیۆنی پێکهێنانی

بەرامبەر لە مالیکی کاردانەوەی لە بوو بەشێک کوردستان هەرێمی ئەو مالیکی ئەگەر بۆیە کوردستان، هەرێمی هەڵوێستەی ئ��ەو هەڵەیەی نەکردبایە لەمەسەلەی رافیع عیساوی کەبەرەیەکی گەورەی لەگەڵ سوننەکان لەخۆی کردەوە، ئەوا بەدڵنیاییەوە وەزعی هەرێمی کوردستان زۆر خراپ دەبوو، بەاڵم هەڵەکەی مالیکی بەخێر بۆ هەرێمی کوردستان گەرایەوە، کە ئێستا کورد دەتوانێ فشاری سوننەکان دژ بە مالیکی بەقازانجی چارەسەرکردنی کێشەکانی لەگەڵ بەغدا بقوزێتەوە،

بەمەرجێک ئەمجارەشیان نەبێ بەالیەنێکی کێشەکە. پرس: کورد ئەزمونێکی تاڵی لەگەڵ سوونەدا هەبووە، ئێستاش ئەوە شیعەیە کە دەبینرێت ئایا تاچەند ئەرێنییە جارێکی تر کورد لەگەڵ سوونەدا هاوپەیمانێتی ببەستێت بەتایبەت کەئێستا سوونە بەرەیەکی

سەرسەخت و گەورەیە دژی مالکی؟ قادر عەزیز: کێشەی ئێستای نێوان سوننەو شیعە کێشەیەکی تایفییە کەنابێ کورد بەهیچ شێوەیەک ببێتە بەشێک لەم کێشەیە، چونکە لەکێشەی دوورە دیموکراسیەو و نەتەوەیی پرسێکی کورد پرسی خۆی بەقازانجی دەرفەتە لەم دەتوانێ کورد بۆیە تایەفەگەری، کەڵک وەرگرێ و وەک لەپێشدا ئاماژەم پێکرد فشارەکانی سوننە دژ بەحکومەتەکەی مالیکی بەقازانجی چارەسەرکردنی کێشەکانی خۆی

لەگەڵ بەغدا بەکاربێنێت. پاڵ هاتنە داوایەیاندا لەم ئۆپۆزسیۆن پرس: سەرجەم الیەنەکانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان و هەڕەشەکانی بەغدادیان بەجدی زانی، ئایا ئەم یەک گرتوویە تاچەند فشارێکی بەهێز دەبێت بۆ سەر نوری

مالکی و حکومەتەکەی؟ قادر عەزیز: بەدڵنیاییەوە ئەو یەکگرتووییە لەبەرامبەر فشارەکانی بەغدا گرنگ بوو، چونکە یەکڕیزی و یەک هەڵوێستی کوردو الیەنەسیاسیەکانی فاکتەرێکی گرنگی بەهێز کردنی بەرەی نێوخۆ و رووبەروو بوونەوەی فشارو مەترسیە دەرەکیەکانە، بەاڵم دیارە نابێت ئەو یەکریزی و یەک هەڵوێستییە تەنها لەکاتی هاتنە پێشەوەی کێشەو قەیرانەکاندا بێت، چونکە ئەگەر وابێ کاتێ ئەو کێشەو قەیرانانە کۆتاییان پێدێت ئەو یەک هەڵوێستیەش کۆتایی پێ دێت، کۆبوونەوەی ئەودواییەی هەر )٣( الیەنەکەی ئۆپۆزسیۆنیش ئەو راستیەی نەشاردەوە کە بەردەوام بوونی

ئەو یەک هەڵوێستیە بەندە بەچاکسازی نێوخۆی کوردستان. پرس: بەبڕیارێک سەرۆکی هەرێمی کوردستان ناوچە دابڕێنراوەکانی بڕیارە ئەم کوردستان هەرێمی ئیدارەی دەرەوەی ناوچەکانی ناونا تاچەند لەجێگەی خۆی دابوو یان بەبڕوای تۆ ئایا ئەمە کاردانەوەبووە

دژی ئەو ناوانەی مالکی دایتاشیون بۆ ئەو ناوچانە؟ ئەو لەبەرامبەر ئەمە بوو، کاردانەوە بەدڵنیاییەوە عەزیز: قادر پێشێلکاریە دەستوورییەی مالکیەوە هات کە ناوچە دابراوەکانی وەک ناوچەی تێکەاڵو )مختلط( ناوبرد، بەاڵم دیارە ئێمە لە کاتێکدا مالیکی بەپێشێلکردنی دەستور تۆمەتبار دەکەین نابێ خۆشمان بەهەمان شێوە

ئەو پێشێلکاریە ئەنجام بدەین، هەتا ئەگەر وەک کاردانەوەش بێت. پرس: لەئێستادا تا رادەیەی لێگەیشتنێک هەیە لەنێوان دەسەاڵت و ئۆپۆزسیۆن پێویستە چی بکرێت بۆ ئەوەی سەرجەم الیەنە سیاسیەکان پێکەوە هەماهەنگ و هاودەنگ بن بەتایبەت کاتێک گلەیی لەوە دەکرێت

سەرۆکی هەرێم تەنها لەبارە گرژیەکاندا، راوێژ بەالیەنەکان دەکات؟ قادر عەزیز: ئەمەی لەم ماوەییەدا بوو هاوهەڵوێستیەکی دەسەاڵت بوو، کوردستان سیاسیەکانی الیەنە سەرجەم و ئۆپۆزسیۆن و هەبوو مالیکیەوە دیجلەو ئۆپەراسیۆنی بە پەیوەندی کەراستەوخۆ لەدوا وەک وابزانم بۆیە داب��راوەک��ان، ناوچە و کەرکوک سەر بۆ پێکرد ئاماژەیان ئۆپۆزیسیۆنیش الیەنەکەی )٣( هەر کۆبوونەوەی ئەو یەک هەڵوێستیە ئەگەر چاکسازیەکی ریشەیی بەدوا دانەیەت ئەوا سیاسیەکان الیەنە هەڵوێستی یەک چونکە دەچێت، کۆتایی بەرەو نابێ تەنها لەکاتی قەیرانەکاندا بێت، بەڵکو دەبێ وەک پێویستیەکی قۆناغەکەو وەک ئەرکێکی نیشتیمانی و دیموکراسی ئەو قۆناغە سەیر بکرێت. کەئەمەش بەمە دەکرێت، یەک ریزیەک بێت لەسەر بنەمایەکی و ماف کردنی رەچاو یاساو س��ەروەری لەسەربنەمای دیموکراسی، رێزگرتن و کۆمەاڵیەتی دادپەروەریەکی بنەمای لەسەر و ئەرکەکان لە فرە حزبی و بەشداری راستەوخۆو راستەقینەی هێزە سیاسیەکان لەبڕیاری سیاسی، کەبەداخەوە تا ئێستا ئەمانە لەهەرێمی کوردستاندا

نیە، هەربۆیە هیچ سەقامگیریەکی سیاسی دروست نابێت. پرس: ئەمڕۆ دوو دەنگ هەیە لەهەرێم یەکەمیان الی وایە کوردستان شامی شەریفەو یەکێکی دیکەشیان رای وایە تروسکای دیموکراسی و

ئومێد لەم هەرێمەدا نییە، تۆ چۆن لەئەمڕۆی هەرێم دەڕوانیت؟ ل��ەرووی کوردستان ه��ەم راستە، دەن��گ ه���ەردوو عەزیز: ق��ادر ئاسایشەوە شامی شەریفە، هەمیش دیموکراسیەتی تێدا نییە، چونکە دیموکراسیەت هەر قسەو ئیدیعا نییە، بەڵکو کۆمەڵێک پێوەر وەک بەکردەوەی کردنەوەی لێکجیا و بوونی شەفافیەت یاساو سەروەری دەسەاڵتەکان و دەستاو دەستکردنی ئاشتیانەی دەسەاڵت و هەڵبژاردنی خاوێن و سەربەخۆیی دادگاکان و رێزگرتن لەفرە حزبی و بەشداری بەکردەوەی هێزو الیەنە سیاسیەکان لەبریاری سیاسی و ......هتد، ڕاستەقینەیان بوونێکی لەکوردستاندا تائێستا هیچیان ئەمانە دیاە نییە، چونکە ئەگەر بوونێکی ڕاستەقینەیان هەبوایە ئەوا کوردستان ئەوەی بەڵکو نەدەگەیشت، ئێستا قەیرانانەی کێشەو هەموو بەم هەیە لەکوردستان زیاتر پەراوێزێکی ئازادییە، کەهەموومان کەڵکمان لێوەرگرتووە، بەاڵم ئەویش زیاتر بەقازانجی دەسەاڵتە، چونکە راستە خەڵک و الیەنی سیاسی و میدیاکان ئازادانە قسەی خۆیان دەکەن، بەاڵم دەسەاڵتیش ئازادانە چی بیەوێ و چۆنی بوێت کاری خۆی دەکات و زۆر تا کەم گوێ بەقسەی خەڵک و الیەنە سیاسیەکان نادات، ئەمە لەکاتێکدا دیموکراسیەت لەبەشێکیدا گوێگرتنە لەقسەو داوای خەڵک و

ئۆپۆزسیۆن و میدیا بەگشتی.

کوردستان لەرووی ئاسایشەوە شامی شەریفە، بەاڵم دیموکراسیەتی تێدا نییەقادر عەزیز، سکرتێری گشتی حزبی ئایندەی کوردستان:

ئایندەی حزبی گشتی سکرتێری عەزیز« »قادر دیمانەیەدا لەم پەیوەست گرنگی بابەتی چەندین سەر دەخاتە تیشک کوردستان کوردستان هەرێمی سەرۆکی بڕیارەکەی لە باس و بەغدا و بەهەرێم جێناکۆکەکانی ناوچە ناوی هەرێم سەرۆکی بەوەی سەبارەت دەکات بەبڕیارێک کرد بە ناوچەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم لەگەڵ چەندین

بابەتی دیکە.دیمانە:زیرەک عەبدولڕەحمان

هەڵەکەی مالیکی بەخێر بۆ هەرێمی کوردستان گەرایەوە، کە ئێستا کورد دەتوانێ فشاری سوننەکان دژ بە مالیکی بەقازانجی چارەسەرکردنی کێشەکانی

لەگەڵ بەغدا بقوزێتەوە

www.lawanikurdistan.com ژماره 171 42013/1/22

*لەکاتی دۆڕانی هەڵبژاردەی تۆپی پێی عیراق لە جامی کەنداو، وایاندەزانی بەعزێکیش و تاعزیەیاندانا لەکوردستان کەس هەندێک

جیهان لە رۆژی کۆتاییدایە ئەوەندە دڵتەنگبوون.)العمران علی عمرک یا صدام(

پێیکراوە تا تیرۆرستەکە گەرچی کەرکووک *تەقینەوەکەی تەقەمەنی و تی ئێن تی لە سەیارەکەی قایم کردبوو، بەاڵم سەیرەکە تومەز تێکدراون، خانوەکان شۆڤڵ و گریدەر بە دەتگوت ئەوەبوو

قۆنتەراتچی بە تف و سیکۆتین بینایەکانیان دروستکردبوون.)ئیتر وازبێنن لەکار و باری تەندەر، لقد اعزر من انزر(

*کەناڵێکی تەلەفزیۆنی پارتێکی ئیسالمی کە بەردەوام بەرنامەی ئاینی باڵودەکاتەوە، فلمێکی تورکی دۆبالژکراو پەخش دەکات، تێیدا جەمالە، ناوی لە مەبەست کە هەیە، )جەمۆ( بەناوی ئەکتەرێک

یەکێکە لەناوەکانی خوا.)ئیشااڵ خوا بە خراپە لێیان وەرناگرێ؟؟؟!!!(

*حکومەت بڕیاری دا بۆ لەمەودوا هاوردەکردنی سەیارە لە رێگای کۆمپانیایەکی فەرەنسی یەوە بێ کە لەسەر سنورەکان شەحنەکان بە کوالێتی کۆنترۆڵ دا تێپەردەبن، بۆ ئەوەی کەمترین فرتوفێڵ بکرێ و

جۆری باشی سەیارە بێتە کوردستان.)کوردە بۆرە فێڵی خۆی هەر دەکات(

مزگەوتەکات ئێران ئیسالمی کۆماری تارانی شاری لە *دەڵێن هیچیان بڵندگۆی گشتیان نییە و تۆ بەالیاندا تێ پەڕدەبی لەکاتی وا پرۆژەیەکی کوردستان لە کەچی نابی، بانگ گوێبستی نوێژدا

پێشکەشکرا مەالکان دنیایان خراکرد.)هەریەکە و بۆخۆی ئاوازێک دەخوێنێ(

ب��واری بە دان��ی گرنگی چ��وارچ��ێ��وەی لە هەرێم *حکومەتی رۆژنامەگەری نێوەندێکی گوتەبێژی حکومەتی کردەوە، کێشە ئەوەیە

گرفت لە نەبوونی ناوەندی گوتەبێژی نییە، بەڵکو لێدوان نەدانە.)جا تخوا ئەمە کەی قسەیە، ئاخر حکومەت چی شاراوەی هەیە؟(

*داوا دەکرێ شاری دهۆک بکرێتە پایتەختی گەشتیاری، کەچی شەوی سەری ساڵ لە رووی جوانکارییەوە بە ئاسایی تێپەڕی.

)کوڕە کەی کێشەیە، بڕیارەکە بدرێت، دواتر شتێکی بۆ دەکەین(

بێ رووتووش

لە یەکێکە شنگن، فیزەی بەتایبەتی فیزە، جۆرەکانی هەموو کێشەکانی ئەم واڵتە، چونکە کەمترین باڵوێزخانەی واڵتانی تێدایە، هەروەها زۆر بە زەحمەت دەستدەکەوێت، بەتایبەتی دەوترێ فیزەی شنگن زێتر بۆ بەرپرسانی حکومی و حزبی و بازرگاکانە وەک لەوەی رێنماییەکانی و مەرج چونکە بکەوێت، ئاسایی هاواڵتی دەست هەڵگرانی ناکەوێت. دەستی وابەئاسانی ئاسایی هاواڵتی و قورسن فیزەی شنگن دەتوانن تەواوی واڵتانی یەکێتی ئەوروپای پێبەگڕێن، جگە لە بەریتانیا، هەر چەندە نرخەکەی گرانە و لە چوار تا پێنج هەزار دۆالردایە، بەاڵم زۆرێک لە گەنجان بەتایبەتی ئەوانەی وەزعی وەک بەاڵم دەکەن، فیزەیە ئەو وەرگرتنی بە حەز باشە داراییان

دەڵێن دەستیان ناکەوێت.هاواڵتییەک بەناوی هیوا ستار، ئاماژە بەوە دەکات کە لەماوەی فەرەنسا سەفارەتخانەی پێشکەشی دۆسیەی دووجار ساڵدا دوو کردووە بۆ وەرگرتنی فیزەی شنگن، بەاڵم وەکخۆی دەڵێت »هێشتا وەاڵمیان نەداومەتەوە«. ئەو کە وەزعی دارایی باشە و وەک باسی لێوە دەکات لە ئەوروپا کۆمەڵێک هاوڕێی هەن، دەیەوێ سەردانیان فیزی نەکەوتنی بەاڵم دەست ئەوروپا، بۆ بکات و گەشتێک بکات

شنگن خەونەکەی لەبار بردووە.لەسەفارەتی ئەوەتا یان دەکەوێت، وەدەست فیزە لەدوورێگەوە کۆمپانیایانەوە ئەو لەرێگەی یان وەردەگرێت، واڵتەکان لە یەکێک بەپێی فیزەکەش م��اوەی فیزەیە. وەرگرتنی کاریان کە دەبێت جۆریی کارەکە و پێویستییەکە جیاواز دەبێت، لە چەند مانگێکەوە بۆ شنگنی فیزەی کە کۆمپانیایانەی ل��ەو یەکێک ساڵێک. بۆ هاواڵتیانی هەرێم دەستەبەر دەکرد بەبێ جیاوازی و جۆریی پیشە و کار، )کۆمپانیای هاماس( بوو، هێرش خاوەنی کۆمپانیای هاماس، لەلێدوانێکیدا بۆ هەفتەنامەی پرس، ئاماژە بە نرخی فیزەکە دەکات و دەڵێت »نرخی هەر فیزەیەک بڕی پێنج هەزار دۆالری ئەمریکی بوو«. گووتیشی »ئێمە لە سەفارەتی ئیاڵیا ڤیزەی شنگنمان بۆ هاواڵتیان سەفارەتخانەی ئێستا کە دەک��ات ئاشکرای بەاڵم وەردەگ���رت«. راگرتووە. کوردستان هاواڵتیانی بە شنگنی فیزەی پێدانی ئیتاڵیا روونیشیدەکاتەوە ئەو فیزەیە بۆ هەموو کەسێک بووە، بەبێ جیاوازی

کەسایەتی و پلە و پۆستی کەسەکان.بەبڕوای شوان سدیقی رۆژنامەنووس، ئەو کونسوڵگەری و نوێنەری لەگەڵ پەیوەندیان هەیە، کوردستان هەرێمی لە بیانیانەی واڵتە هەرێمی کوردستان عێراقیانەیە، واتە ئەوان بەبێ بڕیاری ناوەند کە سەفارەتی گشتیان لە بەغدایە ناتوانن هیچ کارێک ئەنجام بدەن لە

پێدانی ڤیزا بەهاواڵتیان.

و کونسوڵگەری ئەو سەرنجە جێگای »ئ��ەوەی دەڵێت شوان نوێنەری واڵتانە بەچەند رێگایەک ڤیزا دەدەن بۆنموونە بەو کەسانەی کە لەدەرەوە چارەسەر دەکرێن، هەروەها بە سیاسییەکان و ئەوانەی کاری بازرگانی دەکەن، لەگەڵ ئەوانەی بۆ مەبەستی خوێندن دەچنە دەرەوە، بەاڵم ڤیزا بۆ خەڵکی ئاسایی کەمترە«. گووتیشی »بەبڕوای گوزەرانی و بار بە پەیوەندی بەشێکی هەیە، دووالیەنی ئەمە من خەڵکەوە هەیە کە بڕۆنە دەرەوە بە هەر رێگایەک بێت ناگەڕێنەوە، کوردستان دەسەاڵتی ساردی خەم بە پەیوەندی تریشی بەشێکی مافی ئاسایی هاواڵتیەکی هەموو چونکە هەیە، عێراقیشەوە و گەڕان و سەفەریان هەیە«. بەنیگەرانییەوە ئەوەشی گوت »بۆچی خەڵکی ئەوروپا و ئەمریکا ئازادن لە گەشتکردن بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان. بەاڵم کورد و عێراقییەکان بۆیان نەبێت سەفەر بکەن بۆ

ئەمریکا و ئەوروپا«.هەندێک لەو واڵتانەی کە سەفارەت و کونسڵگەری و نوێنەریان لە هەرێمی کوردستان هەیە، فیزەی شنگن بۆ کاری پێویست دەدەن بە هاواڵتیان، سەفارەتخانەی ئەڵمانیا لە هەولێر فیزە دەدات، بەاڵم وەک کاریان یەڵسا، کە بەمەرجە. محەمەد، خاوەنی کۆمپانیای دەوترێ وەرگرتنی فیزەی ئەڵمانیایە، باس لەوە دەکات کە ئەوان تەنیا فیزە بۆ نەخۆش وەردەگرن بۆئەوەی سەردانی ئەڵمانیا بکات بەمەبەستی چارەسەر کردن. ئەمجۆرە فیزایانەش ماوەکەی کەمە و سنووردارە. وێرای ئەوەی کە فیزەی شنگن پێویستی بە کەفیل هەیە، وەک لە

کەفیل دانانی زەوی و خانوو کە بەهاکەی بەرز بێت.وتووە پێیان و هەیە کەمئەندامی مناڵێکی کە رۆژنامەنووسێک لە هاوڕێکانییەوە لەرێگەی هەیە، چارەسەری واڵت دەرەوەی لە کە ئەو وەرگرتووە، واڵتێکی نەخۆشخانەی قبوڵی واڵت دەرەوەی بەشێوەی نافەرمی قسەی بۆ دەکردین، لەدرێژەی قسەکانیدا گوتی مناڵەکە دایکی و تۆ لە وتم پێیان واڵتە ئەو »لەسەفارەتخانەی دەبێ تەنیا کەسێکتان بچن نەک هەر دووکتان«. گوتیشی »لەوێ پێیان وتم گومانی ئەوەمان لێت هەیە کەنەییتەوە، بۆیە دەبێ تەنیا قسەیەی ئەم رۆژنامەنووسەکە بچن«. مناڵەکە لەگەڵ کەسێکتان و حکومی »بەرپرسی گوتی ئەو وەک چونک بووە، سەیر بەالوە کەچی بکات، سەفەر پێدەدرێت رێگەی بنەماڵەوە بە هەیە حزبی بۆ منێک کە مناڵی نەخۆش و کەمئەندامم هەیە رێگەیان پێنەدام«. بۆیە بەو هۆیەوە نەیتوانیوە مناڵەکەی بەرێتە دەرەوەی واڵت، چونکە وەخۆی باسی لێوەکرد خۆی و خێزانەکەی نەیانتواینوە بەبێ یەکتری

سەفەر بکەن، چونکە مناڵەکە پێویستی بە هەردووکیان هەبووە.هەیە، دەرەوەی پەیوەندییەکانی فەرمانگەی هەرێم، حکومەتی

فیزەی شنگنخەونی گەنجان و کلیلی گەشتی بەرپرسان

ئا: پرس

ئەو بۆ فیزە کردنی دابین لە چییە فەرمانگەیە ئەم رۆڵی ئاخۆ هاواڵتیانەی کە پێویستیان پێی هەیە، یان دەیانەوێ بۆ گەشت بچنە دەرەوە. کاروان جەمال، جێگری بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی حکومەتی هەرێمی کوردستان، لەلێدوانیکیدا بۆ هەفتەنامەی پرس روونیدەکاتەوە، هەر واڵتێک سەفارەتی لە واڵتێکی تردا هەبێت، بەشێکی تایبەتی هەیە بۆ پێدانی فیزە بەو هاواڵتیانەی کەدەیانەوێ ئاماژە بە جۆریی فیزەکان دەکات ئەو سەردانی واڵتەکەیان بکەن. و دەڵێت »فیزە چەند جۆرێکی هەیە، هەیە تایبەتە بە بەرپرسانی دەوڵەت، هەیە بۆ بازرگان و سەرمایەدارەکانە، هەشە بۆ مەسەلەی وەک بەاڵم ئاساییە«. خەڵکی بۆ هەشە خوێندارانە، و خوێندن ئەو رایگەیاند »ئەو سەفارەتخانانەی کە لەعێراقدا هەن هێشتا ئەو شێوە ئاساییەی وەرنەگرتووە، بەڵکو زێتر هاوکاری حکومەت دەکەن کە ئەوانەی یان خوێندنکاران، لەگەڵ دیپلۆماسییەکان شاندە بۆ

نەخۆشن«.لەکۆتایی قسەکانیدا، کاروان جەمال، جێگری بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی حکومەتی هەرێمی کوردستان، جەخت لەوە دەکاتەوە کە پێدانی فیزە پەیوەندی بە ئەوانەوە نییە، بەڵکو تەنیا ئێمە »فەرمانگەی گوتی وەکخۆی دەدەن. پشتیگری نوسراوی پەیوەندی بە پێدان و وەرگرتنی فیزەوە نییە، بەاڵم شاندە سیاسی و دپلۆماسییەکان کە دەچنە دەرەوە یان خوێندکاران کە دەچن بۆ خوێندن، ئێمە نووسراویی پشتگیریان دەدەینێ بۆ ئەوەی بەئاسانی

فیزەکە وەربگرن«.

www.lawanikurdistan.com2013/1/22 171 5ژماره

مامۆستاکەی زانکۆ، رۆڵی یەکێتی و پارتی لە رابردوو بەرز دەنرخێنێت و دەڵێت »ئەرکی یەکێتی و پارتی لە رابردوودا وەک دووالیەنی سەرەکی کورد

لە بەغدا ئەرکێکی ئاسان نەبووە و لەداهاتوشدا قورستر دەبێت«.دەکات داوا و دەگرێت کورد لە سیاسەتی سەرکردایەتی رەخنە ئەو، ستراتیژییەت پەیڕەو بکەن »سەرکردایەتی سیاسی کورد زیاتر بە سیاسەتی زۆربەی لە کورد رووداوێکدا. کێشەو هەر لەگەڵ ک��ردووە مامەڵەی رۆژ بۆیە دەستکەوتەکانیش نەک ستراتیژ. هەر تاکتیکی هەبووە زیاتر کاتدا

سنورداربووە«.پرس: لەدوای دروستبوونی عێراقی نوێ و بەشداری کورد تێیدا، بەردەوام کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدا لە هەڵکشان و داکشان دا بووە و چارەسەری بنەڕەتی بۆ کێشەکان نەدۆزراوەتەوە، تۆ ئەو دۆخەی هەڵکشان و داکشانە

چۆن هەڵدەسەنگێنی؟و: بارودۆخی ئێستای عێراق و پەیوەندییەکانی هەرێم و بەغدا بەقۆناغێکی زۆر ئاڵۆزدا تێپەڕدەبێ. ئەوەش پەیوەندی بەو جیاوازییە سیاسییە گەورەیەوە ئەوەی دوای ئێستاش هەیە. هەردووالیەندا تێڕوانینی لەنێوان کە هەیە سەرۆکوەزیرانی عێراق سوپایەکی زەبەالحی هێناوەتە ناوچە دابڕێنراوەکان و دەیەوێت نفوزی راستەقینەی خۆی لەدوو رووەوە لەو ناوچانەدا بسەپێنێت. هەر بۆیە ئەگەر کورد لەپێشتردا تەنها کێشەی پێشمەرگەو ماددەی ١٤٠ و بودجە و یاسای نەوت و گازی هەبووە، ئەوا ئێستا دەیان کێشەی الوەکیتر لەالیەن حکومەتی عێراقەوە دروستکراوە کە کۆی کێشە الوەکییەکانی لەبیری

کورد بردۆتەوە.هەڵکشان و داکشانی کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغداش پەیوەندی بە بەهێزی و الوازی الیەنەکانی بەغداوە هەیە، هەر کاتێک بەغدا بەهێز بێت گرنگی بە خواستە دەستورییەکانی کورد نادات و بەتەواویش پێچەوانەیان کار دەکات. هەر کاتێکیش الواز بێت ئەوا هەوڵی نزیکبونەوە لە کورد دەدات و دەیەوێت خۆی زیندوو بکاتەوە، وەک ئەوەی ئێستا حکومەتی عێراقی رووبەرووی زنجیرەیەک خۆپیشاندانی خەڵکانی سوننەی عەرەب بووەتەوە لەبەرامبەردا دروستکردووە، وەزیران سەرۆک لەسەر خراپی کاریگەری و دەیەوێت لە کورد نزیکبێتەوە، ئەمەش تاکتیکێکی کاتی سەرۆکوەزیرانەو کە

بەهێزبوو پێچەوانەی ئەو کارانەی ئەنجام دەدات.شاندی هەمیشە ک��ورد قەیرانێک هەر دروستبوونی لەگەڵ پ��رس: لەهەرێمەوە رەوانەی بەغدا کردووە بۆ دانووسان، پرسیارەکە ئەوەیە: ئەی ئەو هەمووە وەزیر و بریکار و مودیر عام و جێگر و پەرلەمانتارە کوردانە

ئەرک و رۆڵیان چییە لەوێ و چیان کردووە؟و: کێشەکانی ئێستای عێراق و بەتایبەتی ئەوەی لەنێوان هەرێم و بەغدادا هەیە کێشەی سیاسی گەورەن و تەنها چەند بابەتێکی ئیداری و ئابووریی نییە، هەربۆیە چارەسەری ئەو کێشانەش کەسانی سیاسی خاوەن بڕیاری سیاسی دەوێت. کێشەی سەرەکی لەبوونی ئەو وەزیر و بریکار و مودیر عام

و جێگر و پەرلەمانتارە کوردانە لەبەغدا بریتیە لەوەی ئەوان خاوەنی بڕیاری سیاسی چارەنووسساز نین و تەنها فەرمانبەرێکی دامەزراوەی یاسادانان و جێبەجێکردنن لە عێراق. لەبەرئەوە ناتوانن کێشەکان چارەسەر بکەن و ئەو

دەسەاڵتەشیان لەالیەن حزبەکانیانەوە پێنەدراوە. پرس: بەردەوام رەخنە لەیەکێتی و پارتی دەگیرێت کە لەبەغدا ئەدایان باش نەبووە، بەس ئەو رەخنەیەش هەیە کەئۆپۆزسیۆنی کوردی، بەتایبەتی بزوتنەوەی گۆڕان لەپەرلەمانی عێراق شتێکی جیاوازتری لەیەکێتی و پارتی نەکردووە، دەوترێ هێندەی کەلەوێوە دژایەتی هەرێم دەکات، بەرهەڵستکاری

حکومەتەکەی مالیکی نەکردووە، رای تۆ لەوبارەوە چییە؟هێزێکی بە پەیوەندی گشتیدا کۆی لە بەغدا لە کورد مەسەلەی و: دیاریکراوەوە نییە، بە تەنها کێشەی یەکێتی و پارتی یان گۆڕان و یەکگرتوو کۆمەڵ نییە، هەر کێشەیەکیش کە روو بکاتە کوردستان هیچ الیەنێکیانی لێ پارێزراو نابێ. ئەرکی یەکێتی و پارتیش لە رابردوودا وەک دووالیەنی قورستر لەداهاتوشدا و نەبووە ئاسان ئەرکێکی بەغدا لە کورد سەرەکی دەبێت. لە رابردووشدا کورد هەندێ هەلی لەدەستداوە، بەدڵنیاییەوە الیەنە هیچ بە ئەمە بەاڵم بەرپرسن، لەدەستچوونانە لەو کورد سەرەکییەکانی جۆرێک مانای ئەوە نییە کە سەرلەبەری کارەکان هەڵەبوون و کورد هیچ دەستکەوتێکی نەبووە. هەر الیەنێکیتریش لە بەغدا نوێنەرایەتی کورد بکات، بەدڵنیاییەوە دەرەنجامی باش و خراپی سیاسەتەکانی دەردەکەوێت، چونکە سیاسەت بریتیە لە مامەڵەکردن لەگەڵ واقع و مومکینات، قسەی خەیاڵیش هیچ لە مەسەلەکان ناگۆڕێت، ئەوەی لەبەغدایە واقع دەبینێ، ئەوەشی لە

دوورەوە سەیر دەکات خەیاڵ داگیری کردووە.پرس: بەرای بەرێزتان، پێویستە دەسەاڵتی کوردی چ بکات بۆ ئەوەی تەنگ چیدیکە و چارەسەر بگاتە بەغدا لەگەڵ هەڵواسراوەکانی کێشە

بەهەرێم هەڵنەچێنرێت؟بە بێت رازی جۆرێک هیچ بە نابێ کورد لەئێستادا من بەبڕوای و: دەسەاڵتێکی تاکڕەو لە عێراقدا، چونکە کورد لە رابردوودا لەهەموان زیاتر کورد لەئێستاشدا بەرکەوتووە. عێراقی تاکڕەوانەی دەسەاڵتە ئەو زیانی ناتوانێ لەعێراقێکی دیکتاتۆرییانەدا نەبمێنێتەوەو نەبەشداری حوکمڕانیش بکات. چونکە مەترسییەکانی ئێستا لەسەر کورد هیچی کەمتر نییە لەوانەی عێراقیشدا ئێستای قەیرانانەی ئەم بەردەوامبوونی حاڵەتی لە راب��ردوو. بە پێویستی ئەمەش کە ب��دات چارەنوسساز بڕیاری ک��ورد پێویستە زەمینەسازی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی و هەرێمایەتی هەیە. هەروەها پێویستە هاوپەیمانێتیکردنی کورد لەگەڵ هەر پێکهاتەیەکی عێراقدا لەسەر بنەمای پاراستن و زەمانەتکردنی بەرژەوەندییەکانی بێت. لەگەڵ ئەمانەشدا پێویستە کورد پەیوەندییە ئیقلیمییەکانی بەشێوازێکی نوێ ئاراستە بکات و مەسەلەی

کورد لەهەر چوار پارچەکەدا بەشێکی سەرەکی ئەو پەیوەندییانە بێت.پرس: وترا سەدام دیکتاتۆر بوو، کۆمەڵێک حزبی دیموکراسیخواز دژی

وەستانەوە، کەچی هەمان حزبی دیموکراسیخواز مەیلی بە دیکتاتۆربوونیان هەیە، چۆن ئەو ژینگە و رەوشە سیاسییە شرۆڤە دەکەیت، بەتایبەتی لە ئێستادا کە مالیکی و حزبەکەی خەریکە هەمان رۆڵی سەدام و حزبەکەی

دەگێڕن، کەچی پارت و سەرکردەکانی تر توانای رێگری کردنیان نییە؟و: پرۆژەی حوکمڕانی ئێستای عێراق پرۆژەیەکی عێراقییانە نییە، واتە بەڵکو عێراقدا. لە نییە سیاسەتکردنەوە بە پەیوەندی تەنها مەسەلەکە عێراق تەنها کاراکتەرێکی ئەم ناوچەیەیەو رۆڵێکی بەرکەوتووە لەداڕشتنەوەی سیاسەتی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی دوای بەهاری عەرەبی. مەترسییەکانی ئەم سیستەمەی ئێستا لەعێراق دروستدەبێ مەترسی راستەقینەو واقعین، ئەوەش بە پلەی یەکەم پەیوەندی بە بابەتە هەرێمایەتییەکەوە هەیە، پاشان پەیوەستە بە هەوڵدانی چەند کەس و الیەنێک بۆ مانەوەیەکی درێژخایەن لەنێو حوکمڕانی و دەسەاڵتداری لەعێراقدا. ئەمەش وادەکات کە مەسەلەی دیموکراسییەت بکەوێتە ژێر پرسیارەوە، ئەگەر شێوازی بەڕێوەبردنی ئێستای عێراق بەردەوام بێ، ئەوا خەڵکی عێراق شتێک نابینن ناوی دیموکراسی بێت.پرس: تاچەند پێتوایە عێراق بەرەو هەڵوەشانەوە دەچێت و نەخشەی

سیاسی عێراق دەگۆڕێت، ئەگەر وایە پێگەی کورد لەو نێوەندەدا چییە؟و: ئەگەر الیەنی فەرمانڕەوا بەتایبەتی و الیەنەکانی عێراق بە گشتی پابەند نەبن بە دەستوری عێراقی و مەسەلەی هاوبەشی لەم واڵتەدا، بەدڵنیاییەوە عێراق هەڵدەوەشێت، ئێستاش سەرەتاکانی ئەم هەڵوەشانە دەرکەوتووە. کوردی رایەکی و بکات ئامادە حاڵەتە ئەم بۆ پێویستە خۆی کوردیش یەکگرتوی جەماوەری و حزبی بۆ رێکبخات. دەبێ سازدانێکی کوردستانیش

بۆ رووبەرووبونەوەی مەترسییەکانی بەغدا ببێت.و سیاسی زانستی بەپێی ک��ورد سەرکردایەتی پێتوایە ئایا پ��رس: دیپلۆماسی هەنگای ناوە و خۆی بۆ هەموو ئەگەرێک ئامادەکردووە و پالن

و پرۆژەی داورۆژی هەیە؟و: سەرکردایەتی سیاسی کورد زیاتر بە سیاسەتی رۆژ مامەڵەی کردووە لەگەڵ هەر کێشەو رووداوێکدا. کورد لە زۆربەی کاتدا زیاتر تاکتیکی هەبووە نەک ستراتیژ. هەربۆیە دەستکەوتەکانیش سنورداربووە. هەربۆیە پێویستە ئامادەسازی پالنی داهاتوی کورد پالنێکی درێژخایەنی ستراتیژی بێت و

نەتەوەیی بۆ بکرێت.

سەرکردایەتی سیاسی کورد تاکتیکی هەبووە نەک ستراتیژ، هەر بۆیە دەستکەوتەکانیش سنوردار بووە

ئەوەی لەبەغدایە واقع دەبینێئەوەش لە دوورەوە دەڕوانێت خەیاڵ داگیری کردووە

د.رێبوار کەریم مەحمود، مامۆستای زانستە سیاسییەکان:

لەم دیمانە تایبەتەی لەگەڵ هەفتەنامەی پرس، د.رێبوار کەریم مەحمود، مامۆستای زانستە سیاسییەکان لەزانکۆی سلێمانی، رایدەگەیەنێت ئەگەر شێوازی بەڕێوەبردنی ئێستای عێراق بەردەوام بێ، ئەوا خەڵکی عێراق شتێک نابینن ناوی دیموکراسی بێت. دەشڵێت »بەدڵنیاییەوە عێراق هەڵدەوەشێت و ئێستاش سەرەتاکانی ئەم هەڵوەشانە دەرکەوتووە«. روونیشیدەکاتەوە کورد دەستورییەکانی خواستە بە گرنگی بێت بەهێز بەغدا کاتێک هەر نادات و هەر کاتێکیش الواز بێت ئەوا هەوڵی نزیکبونەوە لە کورد دەدات.

بەبڕوای ئەو، کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدا پەیوەندی بە نوێنەرەکانی کوردەوە نییە، وەک ئەو گوتی »بوونی ئەو وەزیر و بریکار و مودیر عام و جێگر و پەرلەمانتارە کوردانە لەبەغدا، بریتیە لەوەی ئەوان خاوەنی بڕیاری سیاسی چارەنووسساز نین و تەنها فەرمانبەرێکی دامەزراوەی یاسادانان و

جێبەجێکردنن لە عێراق«.

دیمانە: ش.ح سلێمانی

www.lawanikurdistan.com ژماره 171 62013/1/22

گلەیی نیشتەجێبوون، پرۆژەکانی دانیشتووی هاواڵتیانی ئەوە دەکەن کە نەخشەی بنەڕەتی پرۆژەکان دەستکاری کراون و لەالیەن کۆمپانیاکانەوە زەوییەکانی خزمەتگوزاری کراون بە گشتیی بەڕێوەبەری نەکراون، هەر یان گۆڕاون، یان خانوون

وەبەرهێنانی هەولێریش ئەوە رەتدەکاتەوە.یاسای دوات��ر و نیشتەجێبوون سندوقی یاسای ل��ەدوای لەالیەن نیشتەجێبوون پ���رۆژەی زۆرت��ری��ن وەب��ەره��ێ��ن��ان، گرێبەستانەی لەو زۆرێک بەپێی دروستکران. کۆمپانیاکانەوە دەبێ ک��راوە، جێبەجێکار کۆمپانیای و هاواڵتیان لەنێوان دایەنگە و نەخۆشخانە و قوتابخانە خزمەتگوزارییەکانی وەک و باچخە و ...لەپرۆژەکەدا هەبێت، بەاڵم ئێستا دەوترێ زەوی و قازانج تری مەبەستێکی بۆ خزمەتگوزاریانە لەو هەندێک بازارگانی دەستکاری کراون. یان هیچکام لە خزمەتگوزارییەکان

نەکراون.کە ئەندازیاران، دانیشتووی کەریم رەحمان ب��ارەوە لەم پرسی بە بووە، جێبەجێکاری گروپ کۆمەڵگای کۆمپانیای خانووەکەمان کڕینی گرێبەستی کاتێک »ئێمە راگەیاند وەک خزمەتگوزاری نەخشەکەمانکرد، سەیری و واژۆک��رد سەوزایشی ناوچەی تەنانەت و قوتابخانە و نەخۆشخانە ساڵە دوو م��اوەی پرۆژەکە سەرجەمی کە ئێستا هەبوو، کراوەو بۆ قوتابخانەی تەنیا خاوەنەکانیانکراوە، رادەستی خزمەتگوزارییەکانی تری تێدا نییە«. ناوبراو ئاماژەی بەوەشدا کە چەند جارێک گرفتی کارەبایان بۆ دروستبووە، پەیوەندیان پێیانگوتوون ئ��ەوان ک��ردووە، کارەباوە بەرێوەبەرایەتی بە دابینکردنی وێستگەی تایبەت بە پرۆژەکە لەسەر کۆمپانیایە،

کەچی کۆمپانیاش پێی گووتوون لەسەر ئەرکی حکوومەتە.رەحمان کەریم روونی دەکاتەوە کە پێویستە هەر پرۆژەیەکی و س��ەرەت��ای��ی خزمەتگوزارییە س��ەرج��ەم نیشتەجێبوون و شەقام و کارەبا و ئ��اوەڕۆ و ئاو وەک بەردەوامییەکانی و ساوایان باخچەی تەنانە و پۆلیس بنکەی و نەخۆشخانە ئاگرکۆژێنەوەشی هەبێ، بۆیە دەڵێت »داواکارین لە حکومەت دانیشتوانی داخوازییەکانی و پێویستی رەچاوی کۆمپانیا و سنورەکە بکات، چونکە ئێمە پارەمان بەو خانوانە داوە و بە

بەالش پێیان نەبەخشیوین«.لەوەاڵمی ئەو هاواڵتییەدا، خاوەنی پرۆژەکە رەتیدەکاتەوە ئەندازیار بێت. ئ��ەوان ئەستۆی لە خزمەتگوزارییەکان عەبدولخالق رەشید، خاوەنی کۆمپانیای کۆمەڵگەی گروپ، کە

جێبەجێکردووە. ئەندازیارانی ل������ەب������ارەی پرۆژەی »راستە دەڵێت خزمەتگوزارییەکانەوە پ��رۆژەک��ەدا ب��ن��ەڕەت��ی نەخشەی ل��ە قوتابخانە وەکو خزمەتگوزارییەکانی و دایەنگە و پ��ارک و نەخۆشخانە و

پەیوەندی ئەوانە بەس ....تێدایە، بەئێمەوە

نییە، بەڵکو ئەرکە لەسەر حکومەت جێبەجێیان بکات، چونکە ئەوکاتی ئێمە پرۆژەکەمان دەست پێکرد بەپێی یاسای سندوقی نیشتەجێبوون بوو نەک یاسای ئێستای وەبەرهێنان، بۆ ئەوەی خانووەکان نرخی و نەکەوێت هاواڵتیان لەسەر زۆر کولفەی هەرزان بێت، حکومەت بەڵێنیداوە خۆی ئەو پرۆژانە جێبەجێ بکات، بەگوێرەی ئەو رێککەوتنەی کە لەنێوان پارێزگای هەولێر چەند دەکات بەوە ئاماژەش ئەندازیارەکە کراوە«. ئێمەدا و جارێک نووسراویان کردووە بۆ دەزگاکانی پەیوەندیدار کە ئەو بۆیە نەبووە. وەاڵمیان بەاڵم جێبەجێبکەن، خزمەتگوزاریانە دابین خزمەتگوزارییانە ئەو هەولێر پارێزگای »دەبێ دەڵێت

بکات«.هاواڵتییەکی تری دانیشتووی پرۆژەی ئاوێنەی شار لەبارەی ئێمە « دەڵێت و دەدوێ��ت پرس بۆ کوڕییەکانەوە و کەم مانگی لە دەبوو شار، ئاوێنەی پرۆژەی بەشداربووانی وەک دەستەی بەاڵم بوونایە، تەواو خانووەکانمان ٢٠١٢�ەوە ٧�ی وەبەرهێنان بە نایاسایی وادەی پرۆژەکەیان بۆ ٥ مانگی دیکە درێژ کردەوە و کەچی دوای ئەو واددەیەیش تەواو نەبووە«. شار، ئاوێنەی دانیشتوی و رۆژنامەنووس ئەحمەد، مامەیارە کە رایدەگەیەنێت پڕۆژەکەوە نەخشەی گۆڕینی ب��ارەی لە گۆڕانکاریی « گوتی وەکخۆی کراوە، تێدا زۆری گۆڕانکاریی ئەوەی ٦ نەماوەتەوە، سەرەڕای کراوە، سەوزایی تێدا زۆری مانگ بەسەر وادەی تەوابوونی ماوەی پرۆژەکەشدا تێپەڕیوە، کەچی بناغەی هیچ پرۆژەیەکی خزمەتگوزاری وەک قوتابخانە و باخچەی ساوایان و شوێنەکانی تر دانەنراوە«. ئەوەشی گوت چونکە دانا، تیلیکۆمیان کۆڕەک تاوەری شت، هەر »پێش

قازانجی کۆڕەکی تێدا بوو«.سەباح عەلی دانیشتووی شاری ئایندەی یەکە، کە کۆمپانیای »کاتێک دەڵێت بارەیەوە لەم بووە، جێبەجێکاری ف��ەرزاد لەبیرم جێیەی ئەو تا کرد، فرۆشتن بە دەستی پڕۆژەکە مابێت، ٣٥٢ خانوو بوو، بەاڵم کاتێک هاتینە ناویان، دەبینین زیاتر لە ٤٧٠ خانوو دروست کراون کە زەوی هەندێکیان زۆر گەورەترن«. وتیشی »جارێک پرسیاری ئەوەمان کرد، وەاڵمیان لەو دەستیان وەبەرهێنان دەستەی لە کەسانێک کە داینەوە کارەدا هەیە و هەر یەکەو چەند خانوویەکیان بەر کەوتووە و

ئەو کارەیان پەردەپۆش کردووە.« دەڵێت »سەرەڕای راشکاوانە ئایندە دانیشتووەکەی شاری ئەوەی کە جێگەی چەند پارک و سەوزاییەک کراون بە خانوو، ئێستاش بە نیازن الیەکی دیکەی پڕۆژەکە کە بڕیار بوو سەوزایی بێت، بیکەن بەو بەشە تیجارییەی کە شوێنەکەیان کردووە بە

مۆتێل.«

سەباح عەلی هەروەها ئاماژە بەوە دەکات کە لە شارەکەیاندا هیچ بەشێکی خزمەتگوزاریی گشتی تێدا نییە و دەڵێت »هەموو پڕۆژەیەکی نیشتەجێبوون دەبێ قوتابخانە، دایەنگە و بنکەی تەندروستی تێدا بێت، کەچی ئەم شارەی ئێمە، تەنیا خانووە

و هیچی تر.«ئاماژەبەوەش دەکات کە سەردانی دەستەی وەبەرهێنانیان لە بکات، ئەوانە دەب��ێ کۆمپانیا پێیانگوتوون ک���ردووە، کۆمپانیاش پێیاندەڵێن ئەرکی حکوومەتە. پرس جەند جارێک پەیوەندی کرد بە خاوەنی کۆمپاینای فەرزادی جێبەجێکارەوە،

بەاڵم وەاڵمی پەیوەندییەکەی نەدایەوە.باپیر، نەجات کوڕییانە، و کەم و کێشە بەم سەبارەت بۆ لەلێدوانێکیدا هەولێر، وەبەرهێنانی گشتیی بەڕێوەبەری دەستکاری پرۆژەیەک هیچ رەتیدەکاتەوە پرس هەفتەنامەی دیزاین و نەخشەی بنەڕەتی کرابێت. بەڕێوەبەرەکە روونیدەکاتەوە خانووەکانی پێشوەختە پرۆژە خاوەن و کۆمپانیا هەندێک دەستەی لەالیەن پرۆژەکەی و دیزاین ئەوەی بێ دەفرۆشت وەبەرهێنانەوە پەسەند کرابێت. کاتێک کە پەسەند دەکرا رەنگ

جیاوازی هەبا لەگەڵ ئەو نەخشەیەکی کە بەهاواڵتیانی داوە.ئەو بە نموونە باس لە گۆڕینی نەخشەی پرۆژەی ئاوێنەی ١٢٠ی ئاوێنەی شار جادەی دەڵێت »پرۆژەی و دەکات شار چونکە راگ��رت، دیزاینەکەییمان بۆیە هەر دەڕوات، بەناودا کرد، تەسدیق بۆمان ...گۆڕا، و باخچە و قوتابخانە شوێنی

ئینجا رێگەمان پێداوە کاری تێدا بکات«.جەخت لەوەش دەکاتەوە هیچ پرۆژەیەک دەستکاری نەخشەی

بنەڕەتی ناکرێ بەبێ ئاگادری الیەنی پەیوەندیدار.لەناچاری پرۆژە هەندێک دەکات ئاشکراشی باپیر، نەجات دەستکاری دەکرێ، وەک نموونەی پێهێناوە، »پرۆژەی گواڵن دەستکاری ناچارین دەڕوات، بەناودا حکومی جادەی سیتی

نەخشەی بنەڕەتی بکەین«.لەبارەی ئەو پرۆژانەشی کە قوتابخانە و نەخۆشخانە و دایەنگە و ..تێدا نییە، نەجات باپیر، بەڕێوەبەری گشتیی وەبەرهێنانی سەردەمی لە پرۆژانە لەو هەندێک روونیدەکاتەوە هەولێر ئەوجۆرە پ��رۆژەک��ان کە ک��راوون، نێشتەجێبوون سندوقی خزمەتگوزارییانەی تێدا نەبووە، یان بەشێک لەو خزمەتگوزاریانە لە ئەستۆی حکومەت بووە، ئێستاش لەسەر هەمان پالنی خۆیان دەڕۆن«. ئەوەشی گوت »بەاڵم پرۆژە تازەکانی ئێستا مەرجە

ئەو خزمەتگوزاریانەی تێدا هەبێت«.

هاواڵتیان دەڵێن: نەخشەی بنەڕەتی پرۆژەکان دەستکاری دەکرێنبەڕێوبەری گشتیی وەبەرهێنانی هەولێر: شتی وانییە

راپۆرت: پرس

www.lawanikurdistan.com2013/1/22 171 7ژماره

پ: چ تێبینییەکتان لەبارەی پرۆژە یاسای بودجەی پێشنیار کراوی ساڵی ٢٠١٣ ی هەرێمی کوردستان هەیە؟

تەنیا لەگەڵ بودجەی پار ساڵ، و: ئەوەی جیاوازی هەیە ژمارەی پارەکانە، ئەگینا لە ڕووی ئەو کەلێن و بۆشاییانەی سەر لە تێبینی هەمان ب��وو، هەمان ٢٠١٢ ساڵی لە کە داهاتی سەرچاوەکانی دەبێتەوە. دووب��ارە ٢٠١٣ بودجەی هەندێ ماوەنەتەوە. نادیاری بە ن��ەوت کەیسی ناوخۆو، سەرچاوەی تر بە تەمومژی ماوەتەوە. تەرخان کردنی پارە بێ ستراتیجەتی پێوە دیارە. راپۆرتی وەزارەتی دارایی ستراجیەتی حکومەتی دارشتووە ئەو پارانەی تەرخان کراوە دروستی ئەو دەدەم ئەولەویەت دەڵێت حکومەت ناسەلمێنن، ستراتیجەتە بەکەرتی کشتوکاڵ و پیشەسازی، بەاڵم پارە بۆ کشتوکاڵ و داهاتی کراوە. سەرچاوەکانی تەرخان کەم زۆر پیشەسازی بەبێ ئەمانە نەخۆشخانەکان، کارەبا، شارەوانیەکان، وەکو هێنانەوە بۆ خەزێنەی گشتی، راستەوخۆ سەرف دەکرێنەوە، ئەمانە کۆمەڵێک کێشە و تێبینین، بێجگە لە کێشەی میالک کە یەکێکە لە کێشەکانی تر، وەک دەبینین دەزگا ئەمینەکان بە ئاسایش و ئەمن و بەرگرییەوە هەلی یەکسان نارەخسێ بۆ

سەرجەم هاواڵتیان.پ: چۆن ئەم بودجەیە بەسەر سێکتەرەکان دابەش کراوە،

ئەولەویەت بۆ کامە سێکتەرە؟و: سێکتەری سەرەکی ئەمن و بەرگرییە، وەزارەتی ناوخۆ نزیکەی تریلۆنێک و سێ سەد و پەنجا و حەوت ملیارد و پێنج سەد و حەڤدە ملیۆن دیناری بۆ تەرخان کراوە، مولعەقێکی تری ئەمن دەزگای ئاسایشە، کە چوار سەد و هەشتا و حەوت ملیارد دیناری بۆ تەرخان کراوە، مولعەقێکی تری ئەمن ئاژانسە کە پاراستن و زانیاری لە خۆ دەگرێت، سێ سەد و چل و چوار وەزارەتی تر مولعەقێکی کراوە، تەرخان بۆ دیناری ملیارد پێشمەرگەیە، ئەویش نزیکەی تریلۆنێک و سەد ملیارد دیناری سێکتەری ناگاتە تر سێکتەرێکی هیچ کراوە، تەرخان بۆ ئەمنی، تەرخان کردنێکی بە لێشاو و بە شااڵوی بۆ تەرخان کراوە، لەناو سێکتەری ئەمنیدا بۆ )متعاونین و مخبیر سری( پارەیەکی ئەمە کراوە، تەرخان دینار ملیارد حەفتا نزیکەی

یەکجار خەیاڵی زۆرە.

پ: ئایا لە نێو بودجەکەدا پرۆژەی وەهمی هەیە؟و: ناوێک هەیە پارەی بۆ تەرخان دەکرێت، دوایی پارەکەی بۆ سەرف ناکرێت، چونکە جێبەجێ ناکرێت، لە حیساباتی حیساباتی لە دەڵێت: خ��ۆی حکومەت ٢٠١١دا خیتامی وەبەرهێنان بودجەی بۆ کراوەی تەرخان پارە ئەو خیتامی %٥١ی لە واتە بووە سەرف %٤٩ی لە ک��ردووە تەرخانمان پرۆژەکان جێبەجێ نەکراون، ئێمە پارەمان بۆ تەرخان کرد، بەس حکومەت نەیتوانی جێبەجێی بکات، کەواتە لە %٥١ی لەوەی دڵنیام ئەوە لەبەر دەردەچ��ن، وەهمی بە پرۆژەکان پارساڵ حکومەت نەیتوانی بێت چوار تریلۆن و حەوت سەد بە کردبێت، %٥٠ی سەرف ساڵێکدا لە بکات ملیارد سەرف پێ کەسرێکە و تریلۆن پێنج نزیکەی ئەمساڵ دڵنیاییەوە

سەرف ناکرێت. تەرخان بۆ پارەی کە تێدایە دووب��ارەی پرۆژەی ئایا پ:

کرابێتەوە؟پار هەیە ساڵی پرۆژە هەیە، ب��ەردەوام پرۆژەی و: خۆی پارەی بۆ تەرخان کراوە، مەسەلەن ١٠ ملیاردی پێویستە ٥ ملیاردی بۆ تەرخان کراوە، بۆ ئەمساڵیش ٥ ملیاردی تری دەبێت، تەواو ساڵ دوو بە چونکە دەکرێتەوە، تەرخان بۆ دەکرێت، تەرخان دووبارە پرۆژە بۆ پارەکان زۆری ئاساییە

بەاڵم پرۆژەمان هەیە تەواو بووە، هەر ناوی هاتووە. شارەکاندا بەسەر یەکسان شێوەی بە بودجە ئایا پ:

دابەش کراوە؟%٥٤ە، بۆ ٥٣% نزیکەی هەولێر نییە، ٥٠% بە ٥٠% و: سلێمانی لە %٤٦ و %٤٧ە، لە ئەسڵدا دەبێت لەسەر ئەساسی بۆ ببێت، دابەش بودجە زەرەرمەندان و دانیشتوان ژمارەی نموونە هەڵەبجە لە ڕووی دانیشتوانەوە ژمارەی زۆرە، لە ڕووی زەرەرمەندانەوە کیمیاباران کراوە، تەخت کراوە، کەچی هەستم نە زەرەرمەندی رەچاو تێدایە، کەواتە کرد کەمترین پرۆژەی

کراوە، نە ژمارەی دانیشتوانیش رەچاو کراوە. پ: ئایا سولفەکانی هاوسەرگیری و عەقاری گۆڕانکارییان

تێدا دەکرێت؟و: سولفەکان سندوقی خۆی هەیە، هەموو ساڵێک پارلەمان گشتی، بودجەی لە دەدەن سندوقەکە یارمەتی حکومەت و

کە لێیان دەسەندرێتەوە دەگەڕێتەوە بۆ سندوقەکە، پاش ١٠ ساڵێک ئیتر دەبێت لە الیەن حکومەتەوە تەمویل نەکرێت.

پ: ئایا ئاگاتان لە داهاتی نەوت هەیە و دەگەڕێتەوە ناو بودجەی گشتییەوە؟

و: نەخێر، یەکێک لەو کەیسانەی کە بە نادیاری ماوەتەوە بەرهەمە لە نووسیوێتی دارای��ی وەزارەت��ی نەوتە، کەیسی هەیە، دۆالرم پترۆ دیناری ملیارد ٨٠ نەوت ناوخۆییەکانی نەوت کە شوێنەی ئەو عێراقییە، یاساییەکی دۆالر پتڕۆ دەفرۆشێت و دەر دەهێندرێت، هەموو بەرمیلێک دۆالرێکی بۆ ئەو شوێنە دەبێت، یان لە سەد و پەنجا مەتر موکەعەبێک لە غازی سروشتی بۆ ئەو شوێنە دەبێت، ئەم ٨٠ ملیاردە دەکاتە هەشتا ملیۆن دۆالر. بە وەزارەتی داراییم وت ئەمە پارەی پتڕۆ دۆالرەکەیە، بەس پارەی فرۆشی نەوتەکە کوا، کە ٨ ملیارد

دۆالر دەکات.

سێکتەری ئەمنی زۆرترین پارەی بۆ تەرخان کراوە

حکومەت دەڵێت ئەولەویەت دەدەم بەکەرتی کشتوکاڵ و پیشەسازی، بەاڵم پارە بۆ کشتوکاڵ

و پیشەسازی زۆر کەم تەرخان کراوە

هەڵەبجە کەمترین پرۆژەی بۆ تەرخانکراوە

پڕۆژەکان دەبێ لەسەر بنەمای ژمارەی دانیشتوان و زەرەرمەندانەوە دابەش بکرێت، بەاڵم ژمارەی دانیشتوان رەچاو نەکراوە

سەمیر سەلیم، ئەندامی پەرلەمانی کوردستان:

لە میانەی دیمانەیەکی پرس دا سەمیر سەلیم فراکسیۆنی لە کوردستان پارلەمانی ئەندامی دارایی لێژنەی ئەندامی و ئیسالمی یەکگرتووی پارلەمان، باس لە بودجە و کەلێن و تێبینیەکانی

بودجە و کەیسی نەوت دەکات.

دیمانە: محەمەد عومەر

www.lawanikurdistan.com ژماره 171 82013/1/22

ئا: پرس

لەبنەماڵەیەکی عەبدوڕەحمانە، مستەفا کچی فرمێسک، هونەرپەروەر و نیشتمانپەروەر لە دایکبووە، باوکی دەرچووی بووە بەغداد جوانەکانی هونەرە پەیمانگای خولی یەکەم لەبەشی مۆسیقا لە ساڵی ١٩٥٧، کەخاوەنی میلۆدی سرودی

واوەرن الوەکان و ئێمە ئاشتی پەروەرین.

دایکیشی ناوی رەجاء عەبدەیە، لە سااڵنی پەنجاکاندا لە خوشکی دەکاتە بووە. ئەندام سلێمانی ئافرەتانی یەکێتی اللە عەبدەی شێوەکارو نەجاتی عەبدەی موزیک ژەن لە تیپی بەختیاری و نوسەر عەبدەی محەمەد و سلیمانی مەولەوی

عەبدە ی ئەکتەر.فرمێسک پێنج خوشک وبرای هەیە، کە هەمووان لە بواری هونەریدا کاردەکەن. وەک بڵێسەی پەیکەرتاش وکڵپە و پشکۆ

و کوردۆی گۆرانی بێژ و موزیک ژەن. فرمێسک لەساڵی ١٩٦٥ لەگەڕەکی سەر شەقامی سلێمانی سەرەتایی خوێندنی سلێمانی لەشاری هەر دونیاوە، دێتە کۆلیجی بەغدا زانکۆی لە ک��ردووە، ت��ەواو دوان��اوەن��دی و

هونەرەجوانەکان بەشی شانۆی تەواو کردووە.ئەو زێتر لە )٣٠( ساڵ دەبێت لە بواریی شانۆدا کار دەکات

و زێتر لە )٢٠( بەرهەمی شانۆگەریی و تەلەفیزیۆنی هەیە.ساڵی ١٩٩٣ هاوسەرگیری لەگەڵ کورێکی کەرکوکی دەکات کە لە واڵتی ئەڵمانیا دەژیا، فرمێسکیش لەگەڵی دەچێت بۆ

لەئەڵمانیا. ئێستا خاوەنی سێ مناڵە.ئەو باس لە ژیانی ئەڵمانیای دەکات و دەڵێت »لەو ماوەیەدا دابڕام، شانۆ لە بووم، مناڵەکانم پەروەردەکردنی سەرقاڵی گۆڤارەکوردییەکان و رۆژنامە بۆ نوسین ڕێگای لە ب��ەاڵم توانیم قەرەبووی ئەو الیەنە بکەمەوە«. دەشڵێت »دوو ساڵ یاریدەرەی کۆمەڵەی کلتوری کوردی بووم لە شاری شتوتگارت، رادیۆی دەنگی واڵتدا لە بێژەر کارم هەروەها ماوەیەک وەک کرد«. هەر لەوێ شانۆگەری )سەرگوزشتەی دەفێک( و )بادی گروپی و شانۆ زانستی گۆڤاری گەیاندووەو بەئەنجام سەبا( شانۆی نێونەتەوەیی میترای دامەزراندووە و بۆ ماوەی دووساڵ وەک مامۆستای شانۆی پێداگۆگ لە قوتابخانەی بنەرەتی کاری

کردووە.لەدرێژەی قسەکانیدا، باس لە دەستپێکی کارەکانی دەکات ساڵی بۆ دەگەڕێتەوە من هونەری کاری »مێژوی دەڵێت و )کەلە لەشانۆگەریی بووم، ئامادەیی قوتابی کاتێ ١٩٨٣کۆراڵەکانی و لەگۆرانی پێشتریش ب��ووم، بەشدار س��ەردا( چاالکی قوتابخانەکان بەشداریم دەکرد، کە باوکم خۆی لەوێ ١٩٨٦ ساڵی لە ناوبراو ب��وو«. هونەری سەرپەرشتیاری گەنجان فیستڤاڵی لە ناوەندی ئەکتەری باشترین خەاڵتی بەدەست هێناوە. لەساڵی ١٩٨٧یش خەاڵتی باشترین ئەکتەری وەرگرتووە. دوای تەواو کردنی زانکۆ دەگەڕێتەوە بۆ سلێمانی، بەشداری فیلم و تەلەفیزیۆنی و شانۆیی کاری لەچەندین هونەریی مامۆستای ئامادەیی چەندین لە هەروەها دەکات، بووە لەگەڵ پەیمانگای پێگەیاندنی مامۆستایان و پەیمانگای

هونەرە جوانەکانی سلێمانی .چەندین بەاڵم ئەڵمانیایە، دانیشتووی ئەو چەندە هەر ش��ان��ۆگ��ەری��ی ل��ە ه��ەرێ��م ب��ە ئ��ەن��ج��ام��گ��ەی��ان��دووە، ل��ەوان��ە )سەرگوزشتەی دەفێک( و )مۆنۆدرامای تارمایی ژنێک( لەگەڵ

چەندین شانۆگەریی و فیستیڤاڵ و چاالکی تر. هونەرە کۆلێژی لە و هەرێم گەڕاوەتەوە دەبێت ساڵ دوو جوانەکانی هەولێر مامۆستایە، ئەو باس لە هۆکاری گەڕانەوەی ئەڵمانیا بۆ دەگ��ەڕام��ەوە »ئەوکاتانەی دەڵێت و دەک��ات هەرشتێک ڕوویدابێت لە کوردستان، زۆر هەستم بەخەجاڵەتی خۆم دەکرد کە بەشداری ئەو ڕووداوانە نیم و هەڵوێستەیەکی راستەوخۆم نیە«. ئەو بەردەوام دەبێت و دەڵێت »ساڵی ٢٠٠٩ داوایەکم پێشکەش بە وەزارەتی رۆشنبیری کرد کە دابمەزرێم، من دەمتوانی داوای گەڕانەوەی سەرکار بکەم وەک هەر کەسێک کەمافی خۆمە، بەاڵم من وەزارەتی ڕۆشنبیریم هەڵبژارد هەستم دەکرد بوونی من لەوێدایە و راستەخۆ دەتوانم خزمەت بکەم«.

ئێستا لە ماڵێکی نالەبار و نەگونجا بە ژیان و کەسایەتی ئەو، بەتەنیا دەژی، ژنێک لە تەنیایی، بەس پڕ لە ئەزموون و شاکاری شانۆ، ئیتر بڕیار دەدات لێرە بمێنێتەوە »بەتەواوی بڕیارم دا بریارێکی سەخت ئێرە، گەرچی بگەڕێمەوە و ئەوێ جێبهێڵم و دژوارە بۆ منی دایک، بەاڵم بۆمنی کوردستانی و شانۆکار وعەشقم بۆکارەکەم و میلەتەکەم پاڵنەری بەهێزترم بوو«. کە گەڕایەوە لەکۆلیجی هونەرە جوانەکانی هەولێر بەخۆبەخش بۆ لە ماڵی دەستە کار دەکات و شەوانە مانگێک ماوەی چەند خوشکێکی دەمێنێتەوە، تا لە بەشی ناوخۆیی هەژدەی شوبات جێگای پێدەدەن. دواتر بەگرێبەست وانە دەڵێتەوە، بەاڵم دوای سێ ساڵ لەو داوایەی پێشکەشی وەزارەتی رۆشنبیری کردبوو وەک فەرمی بە ٢٠١٢ نۆڤەمبەری مانگی لە دامەزراندن، بۆ

شارەزا بە مووچەی ٩٤٨ هەزار دادەمەزرێت.فرمێسک مستەفا، دوای دابڕانێکی زۆر دەبێتەوە بەمامۆستا و باس لە یەکەم رۆژی وانە وتنەوەی دەکات و گوتی »یەکەم رۆژ کە سەردانی کۆلیجەکەم کرد و چومە هۆڵی وانە ووتنەوە، گەرامەوە کە بوو، الدروست زوو تەواوم بوونێکی پەیوەست ووت پێم لێدا، هاوسەرەکەم بۆ زەنگێکم ناوخۆییەکە بەشە گەر نان و ماست بخۆم لێرە تازە دەمێنمەوە و ناتوانم بێمەوە، دەمەوێت خزمەت و ئەزمونی خۆم بگەیەنمە قوتابیانی بەشی

شانۆ«.ناو سەخت بە هاوسەرەکەی و بۆخۆی بڕیارەکەی ئەو، دەبات و دەڵێت »بێ گومان ئەمە بۆ هاوسەرەکەم و کوڕەکانم هێندە ئاسان نەبووە و بۆ خۆشم بە هەمانشێوە. خێزانێک ببنە دووبەشەوە، بەاڵم ئیسراری من لەسەر مانەوەم و قوتابییەکانم و کارەکەم سەبوری من بوون«. وەک ئەو گوتی »سەبووریەکی تاڵ لە تەنیایی و بێ جێگەیی و بێ پارەیی و خۆ گونجاندنی کە شیرینیش سەبورییەکی دەورووب��ەر، لەگەڵ سەرلەنوێ

بەخشین و نزیکی بوو لە دڵی کوردستان وشانۆوە«.ئااڵی کوردستان خەمڕەوێن و هێورکەرەوەی فرمێسک دەبێت و لەکاتی غەدر و تەنیایی ورەی پێدەبەخشێتەوە »هەر کاتێک تەنیایی وغەدر و بیری خێزانەکەم تەنگی پێهەڵدەچنیم، تاکە ڕێگایەک بۆ دڵنەواییم تاکسیەکم دەگرت بۆبەردەمی پەرلەمان، سەیری ئااڵ بڵندەکەی ناو پەرلەمانم دەکرد، هێمن دەبوومەوە و دەمزانی بۆ لێرەم! چەندین جار لەگەڵ ئەو ئاالیە لەدوورەوە خاکە لەسەرئەو بۆ دەزانێت ئەو تەنیا زانیوە وام دواوم

نیشتەجێم و لەخێزانەکەم خۆم دوورخستۆتەوە«. وەک خۆی باسی لێوە دەکات ئەو لەژوورێکدا دەژیت وژیانێکی تەنیا ژورێکم هەیە، کە گوزەران سەخت دەگوزەرێنێت »من تێیدا زۆر زەحمەتە، رۆژێک بۆ مێژوو وێنەکانی باڵو دەکەمەوە، ئەو ئەڵمانیا«. لە جێمهێشتووە ماڵەی لەو ب��ەراورد بە رەتیدەکاتەوە لە هیچ ئیمتازاتێکی ئەم واڵتە سوودمەندبووبێ، کارم بەگرێبەست ئ��ەوەی »لەبەر گوتی وەکخۆی چونکە کردووە، گرێبەستیش هیچ یەکێک لەو شتانە نایگرێتەوە ».

مامۆستا، و شانۆکار و هونەرمەند مستەفای فرمێسک سندوقی لەلیستی ن��اوی کە کەسانەی ل��ەو ب��وو یەکێک کۆمەککردنی داهێنەرانی وەزارەتی رۆشنبیری بوو، ئەو دوو پرۆژەی پێشکەش کردووە، کەوەکخۆی گوتی »خەونی چەندین ناو شانۆی یەکێکیان بگەیەنم«. ئەنجامیان بە منە ساڵەی دووەم دەروونییە. تێراپی هونەری پرۆژەیەکی کە ، زیندانە مندااڵنی بۆ پێداگۆگییە پەروەردەیی شانۆیەکی پرۆژەیش هونەرمەندەکە دەگەیەنرێت. ئەنجام بە شارۆچکەکان گوندو بڕی کۆمەککردنەکەی ئاشکرا دەکات و دەڵێت »بۆ ئەم دوو پرۆژەیە حەوت ملیۆنم وەرگرت، کەهەردووکی دوو کاری جودان

و نوێن بۆ کوردستان«.

فرمێسک مستەفا، ئافرەتێک لە تەنیایی، تەنیاییەک پڕ لەئەزموون و شاکاری شانۆ

www.lawanikurdistan.com2013/1/22 171 9ژماره

بەشی سێیەم

شارەوا نییە سوپا لەعێراقدا جگە لەوەی ئامڕازێکی سەرەکیی بووە چینی لەبەرژەوەندیی وهەمیشە سیاسییەکان نەیارە سەرکوتی بۆ دەسەاڵتداردا بووە، لەهەمان کاتدا نابێت نکۆڵی لەوەش بکەین خودی مەزهەبی سووننە کەمینەی بۆ سوپا هەستیارەکانی پۆستە سوپاو عەرەبیی بووە. ئەم سیاسەتە وەنەبێ تەنیا لەسوپادا رەنگی دابێتەوە، نەخێر ئەم رامیارییە شۆڤێنییە لەسەر هەموو ئاستەکانی بەڕێوەبردن، بەروونی بەرجەستە ببوو. )حکومەتەکانی عێراق هەر لەدابەشکردنی ئەم ک��ردووە، کورددا لەگەڵ ناواقیعیان مامەڵەیەکی پۆستەکانەوە نموونە بۆ دەدات، دیاری دەسەاڵتەکاندا لەپێدانی یەک مامەڵەیە، لەسااڵنی ١٩٢١ تا ١٩٣٦ لە«٥٧« پیاو بۆ بەڕێوەبردنی کابینەکانی ب��وون، ک��ورد شیعەو »٥«کەسیان تەنیا دان��راب��وون، حکومەت وەزارەتە پێنج ١٩٥٨ لە١٩٢١- بنەماڵەدا دەسەاڵتی لەسەرانسەری گرنگەکە بەدەست سووننە بوون، ئەم بااڵدەستییەی سووننە لەئاستی لەساڵی ١٩٣٣دا سووننەکان نموونە بۆ دابووەوە، رەنگی ناوخۆشدا لە١٤ هەرێم، حوکمی ١٣یان دەکرد، هەروەها ٤٣ قایمقامیان لەکۆی ٣٧ قایمقام بەدەستەوە بوو(. »١٠«. لەژێر رووناکیی ئەم راستییە کوردو دوورخستنەوەی سیاسەتی دەگەین، بڕوایە بەو سادەیەدا لەسەردەمی تەنێ هەستیارەکان وپۆستە لەفەرمانڕەوایی شیعە کۆنتری درێژو مێژوویەکی بەڵکوو پێنەکردووە، دەستی بەعسەوە سالگت« »پیتەر رووەوە لەم هەیە. عێراقدا سیاسیی لەدیرۆکی نوێی دەوڵەتی ئەرێنییەکانی الیەنە سەر بێینەوە »ئەگەر پێیوایە عێراق، کەخۆی لەدەستوورو پرۆسەی دامەزراندنی سوپای نیشتمانیدا دەبینێتەوە کەلەکانوونی دووەمی ١٩٢١دا هاتە کایەوە، ئەمەش هەر لەو کەمایەتییان کەبەشێکی بوو سووننە عەرەبی لەبەرژەوەندیی تری حکومەتەکانی لەهەموو بەعس پێکدەهێنا«.«١١«. واڵت��ەدا عێراق جیددیتر وکاریگەرانەتر کەوتە داماڵینی کوردو شیعە لەپۆستە یەک هەشتا ساڵ بەدرێژایی تەنانەت گرنگەکانی سوپادا. هەستیارو فڕۆکەوانە نەبووە لەریزەکانی سوپای عێراقیدا بەرەگەز کورد بووبێت، یان نەبیستراوە لەو ماوەیەدا هیچ کام لەوەزیرەکانی بەرگریی سەردەمی بۆ ئەمەش بووبێت. بەعسیش تەنانەت کوردێکی حکومەتی سەددام گرەنتیکردنی ئەوە بووە سوپا بۆ کودەتای سەربازیی بەکارنەهێنرێت

لەدژی دەوڵەتی بەعس.

کاریگەریی سوپا لەسەر سیاسەت وشێوەی فەرمانڕەواییکارتێکردن ب��ەردەوام بووە سوپایانە لەو یەکێک عێراق سوپای وکاریگەرییەکی راستەوخۆی لەسەر پرۆسەی سیاسیی واڵت هەبووە، سیاسەت لەبەرامبەر نەبووە بێالیەن سوپا دیکە بەدەربڕینێکی یان ئاماژەی لەسەرەتاشەوە وەک وحوکمداریی. بەڕێوەبردن وپرسەکانی پێدرا بەهۆی ئەو چەپاندنە سیاسییەی هەر لەسەرەتای دروستبوونی عێراقەوە لەم واڵتەدا بەڕێوەچووەو هەروا بەهۆی نەبوونی زەمینەیەکی چاالکیی سیاسییەکان بزووتنەوە هێزو تاکو دیموکراسیی ک��راوەو دەسەاڵتی وبەدەستەوەگرتنی وەدەستهێنان بۆ وکاربکەن تێدابکەن بارەکاندا لەزۆرترین سەربازیی کودەتای رێگەی ئەوە سیاسیی، رێگەچارەیەکی ناچاریی وتەنیا بووە بۆ گۆڕینی مۆدیلی حوکم لەعێراقدا. بزووتنەوە لەالیەن بەردەوام سوپا لەسەرەتاوە هەر دەبینین بۆیەکا بەم فەرمانڕەواکان، رژێمە گۆڕینی بۆ بەکارهێنراوە سیاسییەکانەوە هۆیەوە لەماوەی چەند دەیەی تەمەنی ئەو سوپایەدا چەندان کودەتای سەرچاوە بەپێی ئەنجامداوە. وسەرنەکەتووی سەرکەوتوو سەربازیی کەهاوکاتە ١٩٧٩ -١٩٢١ سااڵنی نێوان لەماوەی تەنیا مێژووییەکان کودەتای ١٣ سوپا حسێن«، »س��ەددام سەرکاری هاتنە لەگەڵ سەربازیی ئەنجامداوە کەبەشێکیان سەرکەوتنیشیان مسۆگەر کردووە.

قۆناغی عێراقی لەمێژووی سەربازییش ک��ودەت��ای یەکەمین سدقی« »بەکر ژەنەراڵ بەفەرماندەیی پادشایەتیدا، فەرمانڕەوایی سەرکەوتنی، پ��اش ئەنجامدراو ١٩٣٦ لەساڵی ک��ورد ب��ەرەگ��ەز پێکهێناو سلێمان« »حیکمەت بەسەرۆکایەتی نوێی حکومەتێکی خۆیشی بووە وەزیری بەرگریی ئەو حکومەتە. بەهۆی ئەوەی »بەکر پلەداری ئەفسەرو وچەندین هەبوو کوردانەی هەستێکی سدقی« عەرەبیی ناسیۆنالیستی ودژی کۆکردبووەوە خۆی لەدەوری کوردی سەردانی سەربازیی نمایشێکی بۆ لەکاتێکدا ١٩٣٧ لەساڵی بوو، ئەوەی دوای بۆسەیەکەوەو کەوتە موسڵ لەشاری کرد، تورکیای

گوللەیەک لەسەری درا، کوژرا.«١٢«. هەر لەسەردەمی فەرمانڕەوایی پادشایەتیدا چەندین کودەتای سەربازیی دیکە روویاندا، لەوانە کودەتای ساڵی ١٩٤١کەلەالیەن ئەفسەری ناسراو »سەالحەددین ئەلسەباغ«ەوە لەدژی حکومەتەکەی »تەها هاشمی« سەریهەڵدا. دوای سەرکەوتنیان دەستەی کودەتاچی حکومەتێکی نوێیان بەسەرۆکایەتی »رەشید عالی نیشتمانیی« بەرگریی »حکومەتی نازناوی کە پێکهێنا، گەیالنی« هەاڵت لەترساندا عەبدولئیالە« »میر واڵت وەلیعەهدی پێدرابوو، وپەنای بۆ یەکەیەکی سەربازیی خۆیان برد لەنزیکی شاری »دیوانیە«، رکێفی لەژێر خوازیاربوو چوونکە نوێیەکە حکومەتە دوات��ر بەاڵم عێراق مەلیکی بنەماڵەی بەهەمانگیی دەرەوە، بێتە بەریتانییەکان وبەریتانییەکان تێکشکێنراو چوار لەسەرکردە سەربازییەکانی کودەتا لەسێدارەدان، خودی »سەالحەدین ئەلسەباغ«یش ناچار بەهەاڵتن بوو سەرەتا بۆ تورکیاو پاشان بۆ ئەڵمانیا، دواتریش گەڕایەوە مەمملەکەتی کرد.«١٣«. واڵتە لەو پەنابەرێتی مافی داوای سعودیەو عەرەبیی گەورەترین وکاریگەرترین کودەتایەک لەسەردەمی پادشایەتیدا روویدا »عەبدولکەریم بەسەرکردەیی ئازادیخواز ئەفسەرانی کودەتای بێت، قاسم« بوو لە١٤ گەالوێژی ساڵی ١٩٥٨. ئەم کودەتایە تەواو سیمای بەرژێمی وکۆتایی گۆڕی عێراقی کۆمەڵگەی وفەرهەنگیی سیاسیی لەو هەر جێگیرکرد. کۆماریی رژێمی لەجێگەیدا هێناو پادشایەتی چوارچێوەیەدا کۆمەڵێک چاکسازیی سیاسیی وئابووری دەستیانپێکرد، بەهاوبەشێتی دانی عێراقی دەستووری جار یەکەمین بۆ بەتایبەت

کوردو عەرەبدا نا لەعێراقدا.لەماوەی پێنج ساڵی حکومی عەبدولکەریم قاسم »١٩٥٩-١٩٦٣«دا لەهەشتی بەڕێوەچووە، قاسم تیرۆرکردنی کودەتاو هەوڵی چەندین »عەقید ش��ەواف هەڵگەڕاوەکەی بزووتنەوە ١٩٥٩ ساڵی ئ��ازاری هەوڵی لەموسڵ، پێنج لیوای فەرماندەی ش��ەواف« عەبدولوەهاب و عەرەب ئەفسەری هەندێک بەیارمەتی دا سەربازییان کودەتایەکی تورکمان، بەاڵم لەکۆتاییدا بزووتنەوەکە دامرکێنرایەوەو »شەواف«یش قاسم حکومەتی ئەوەی بەهۆی کوژرا. عێراقەوە هێزەکانی لەالیەن مافەکانی لەدابینکردنی ببووەوە پەشیمان خۆی لەبەڵێنەکانی بزووتنەوەی لەگەڵ بوو نابەرامبەردا لەشەڕێکی بەپێچەوانەوە کورد، شڵەژان عێراق ناوخۆیی بارودۆخی کوردستان، گەلی رزگاریخوازی وئاڵۆزییەکی سەرسوڕهێنەری بەخۆوە بینی، ئەمەش دەرگای خستە لەرۆژی عەرەبەکان وناسیۆنالیستە بەعسیی بۆ پشت گازارەی سەر هەشتی شوباتی ١٩٦٣ کودەتایەکی سەربازیی بەسەر حکومەتەکەی وهاوەڵێکی، وەزیر چەند کۆمارو سەرۆک وخودی بکەن »قاسم«دا بە دیلیی بکەونە بن دەستی کودەتاچییەکان. سەرکردەکانی کودەتا کوشتنی بەهۆی خوازیاربوون ع��ارف« »عەبدولسەالم بەتایبەت بدەن. نیشان لەعێراقدا تۆقاندن کەشێکی وهاوڕێکانییەوە قاسم فەرمانی خنکاندن کارتۆنیدا لەدادگاییەکی سەربازیی خێراو ئەوەبوو زۆر پەسندکراو وهاوکارەکانی قاسم عەبدولکەریم ولەسێدارەدانی

بەخێراییش جێبەجێکرا. سەمیر خەلیل »کەنعان مەکییە« لەکتێبەکەیدا »کۆماری ترس« دەست وهاوکارو قاسم کەریم لەسێدارەدانی دیمەنەکانی دەرب��ارەی وپێوەندەکانی، دەنووسێت »الشەکەیان هێنا بۆ ناو ستۆدیۆ ولەسەر بەوەستاویی الشەکەوە لەتەنیشت سەربازێک دایاننا. کورسییەک دەردەکەوت، سەربازەکە بەشە جۆربەجۆرەکانی الشەی قاسم لەگەڵ هەندێ روونکردنەوەدا پیشانی خەڵکی دەدات. لەناکاودا ئەم دیمەنانە الدەچوو وچەند دیمەنێکی تر لەشەڕی قاسم والیەنگرانی ئەو لەگەڵ بینەران نیشانی روویدابوو زانیارییدا کەلەوەزارەتی کودەتاچییەکان حکومەتێکی شوبات، هەشتی کودەتای دوای .»١٤« دەدران«. بەاڵم پێکهات، عارف« »عەبدولسەالم ژەنەراڵ بەسەرۆکایەتی نوێ دیسان ئەم حکومەتەش لەهەڕەشەی کودەتا دەربازی نەببوو، ساڵی ١٩٦٦ سەرۆکی عێراق لەرووداوێکی تەمومژاوییداو لەئەنجامی کەوتنە خوارەوەی فڕۆکە، گیانی لەدەستدا. بەهۆی ئەم رووداوەوە حکومی واڵت کەوتە بن دەستی براکەی »عەبدولڕەحمان عارف«. تەمەنی ئەمیش لەفەرمانڕەواییدا وەک کاکی کورت بوو، چوونکە زۆری نەخایاندو پاش سەربازییەوە کودەتایەکی لەرێگەی بەعسییەکان ساڵ، لەدوو کەمتر »عەبدولڕەحمان عارف«یان لەسەر کار الداو ناچار بەهەڵهاتنیان کرد. لەساڵی ١٩٦٨ بەوالشەوە چەندین هەوڵی تری سەرنەکەتووی کودەتا هاتنە ئارا، بەاڵم زۆرینەیان بەهۆی دڵڕەقیی بەعسییەکانەوە بەزوویی دامرکێنرانەوە. لەوانە هەوڵی شکستخواردووی«نازم کەزاز«ی ئەندامی

١٩٧٣دا. لەساڵی بەعس حیزبی راستی ودەستی ئەمن بڵند پایە ئامادە رێوشوێنێک هەموو بەعسییەکاندا دەسەاڵتی لەسەروەختی کران بۆ بەرگرتن لەئەنجامدانی کودەتای سەربازیی، بۆ ئەو مەبەستە تر دامودەزگایەکی وچەند وئاسایش موخابەرات نهێنییەکانی یەکە ئاساییان هاوواڵتیانی هەڵسوکەوتی تەنانەت چاودێریی بەوردیی دەکرد، هەر لەم سااڵنە بەدواوە بەدەیان هەزار بگرە سەددان هەزار چاودێریی بەوردیی تائەوەی دامەزرێنەران، نهێنی راپۆرتنووسی بوو هۆیەوە بەم هەر بکەن. سادەش هاوواڵتییەکی هەر جموجۆڵی لەساڵی ١٩٧١ »سەددام حسێن« جێگری سەرۆک کۆماری ئەوکات، توانی بەلووتبەرزییەکەوە بەرۆژنامەنووسان بڵێت »ئەو رۆژانە تێپەڕی ئامادەکارییەک بەچەند کۆببنەوەو یەکتر ل��ەدەوری کەسێک چەند کودەتا بکەن ورژێم بڕوخێنن وخۆیان بگەیەننە دەسەاڵت. حیزبی ئێمە نادات«. بەهێزەو چیتر مۆڵەتی چاالکیی خائینانە بەمجۆرە کەسانە لەوانەیە بگەینە ئەو ئەنجامەی لەمێژووی نوێی ئەگەر سەرنج بدەین رۆژهەاڵتی نێویندا عێراق تاکە واڵتێک بێت زۆرترین ژمارەی کودەتای سەربازیی تێدا ئەنجامدراوە. هەروەک ئاشکرایە لەبەرەبەیانی مێژووەوە سەرکردەو ئەو زۆرترین بەعس، تا لەسۆمەرەوە دەگات، تابەئێستا شاو میرانەی حوکمی عێراقیان کردووە بەکوشتنیان کۆتایی بەدەوریان هەمیشە عێراق سوپای سەربازییش لەکودەتای ب��ەدەر هێنراوە. لەزۆرترین بەکارهێنراوە، فەرمانڕەوادا دەستەبژێری لەبەرژەوەندیی جارەکاندا، سوپا رۆڵێکی ئێجگار دڕندانەی بینیوە لەخامۆشکردنەوەی هەمیشە سوپا چۆن هەروەک عێراق، گەالنی راپەڕینی بزووتنەوەو قەڵغانێک بووە بۆ پاراستنی دەسەاڵتی خاوەن شکۆو میرو دیکتاتۆرە سیاسییە سەرهەڵدانە دژی هەمیشە ئ��اواش دەس��ەاڵت��دارەک��ان،

گۆڕانخوازەکان رۆڵێکی بێڕەحمانەو ئێجگار هۆڤانەی گێڕاوە. سوپا وەک دامەزراوەیەکی سەرکوتکاریی ناوخۆیی »١٩٢١- ٢٠٠٣«سوپای عێراقیی ئەگەرچی یەکێک بووە لەپڕ چەکترین وقەرەباڵغترین دەرەکیی جەنگێکی هەموو هەمیشە ب��ەاڵم لەناوچەکەدا، سوپا ناوخۆی سیڤیلی هاوواڵتیانی لەناوبردنی لەجەنگی تەنیا دۆڕاندبوو، واڵت سەرکەوتوو ودلێر بووە. ئەگەر بڕوانین سوپای عێراق لەدەیەی شەستەکانی سەدەی بیستەم »١٩٦٧« لەجەنگی هەمەالیەنەو گشتیی واڵتی لەخاکی عێراقیی کەزۆرینەی سوپای ئیسرائیل لەگەڵ عەرەب »ئوردون«دا بوون، یەکێک بوو لەبەزیوترین سوپاکان، جەنگی هەشت لەبەزینی جگە نەبوو تری مانایەکی چی ئێران – عێراق ساڵەی کەنداودا جەنگی لەهەردوو ئەوە جەنگدا. لەمەیدانی عێراق سوپای سوپای عێراق نەک هەر نەیتوانی بەرگریی بکات وداکۆکیی لەواڵتەکەی بکات، بەپێچەوانەوە بەچەند رۆژێکی کەمی شەڕ، سەرلەبەر تێکوپێک شکاو ریزەکانی پەرتەوازە بوو. لەئاستی ناوخۆیشدا سوپای عێراقیی نەیتوانیوە بەبێ پاڵپشتیی دەرەکیی وبەکارهێنانی چەکی کۆمەڵکوژ بەسەر هێزە بەرهەڵستکارە چەکدارەکاندا زاڵببێت، بەتایبەت هەمیشە لەبەرامبەر هێزی پێشمەرگەدا خۆڕاگرییەکی ئەوتۆی تۆمار نەکردووە، یەک ساڵی شەڕی ئەگەر مێژوودا. لەوانەی بێت نووسینەوە شیاوی کورد وعێراق بەنموونە وەربگرین »١٩٧٤- ١٩٧٥« ئەو راستییەمان لەال ئاشکراتر دەبێت لەمەیدانی جەنگدا سوپای عێراقی نەک نەیتوانیوە کوردستان کۆنترۆڵ بکات بەڵکو توانای داکۆکییەکی زۆریشی لەخودی خۆی نەبووە، ئاخر بێ هۆ نییە حکومەتێکی بەهێزی خاوەن توانای بەئێران لەواڵتەکەی بەشێک بەخشینی لەرێی عێراق وەک ئابووری رێککەوتنی جەزائیری ساڵی مینا رێکەوتننامەیەکی ژێرباری وچوونە ١٩٧٥ەوە خوازیاربێت بزووتنەوەی گەلی کورد تووشی شکست بکات. چوونکە روون بوو بۆی هەرگیز سوپا وزەی نییە رووبەڕووی شۆڕشێکی گەورەو بەهێزی وەک شۆڕشی ئەیلوول ببێتەوە. سوپای عێراق هەر چەندین بەرپرسیاری هەڵوەشاندنەوەی، تا لەدایکبوونییەوە لەگەڵ سەرکوتکاریی ناوخۆیی هاوواڵتیانی هەموو گەلە جیاوازەکانی ناو عێراق بووە، ئەم سوپایە زیاتر لەجارێک پرۆسەی کۆمەڵکوشتن وپەالماردانی بۆ سەر هاوواڵتیانی سیڤیل بەڕێوە بردووە، ئەم پرۆسەیە لەباشووری کوردستان بەسەختترین وکاریگەرترین شێوە تێپەڕیوە، بەئەندازەیەک کەم ماڵ هەیە النیکەم قوربانییەکی نەبێت لەسەر دەستی ئەو سوپایە، هەروەک چۆن کەم گوندو شارۆچکە هەیە زیاد لەجارێک نەکەوتبێتە کەئەمەش عێراق، رژێمەکانی والپاڵمی وتۆپ تانک رەحمەتی ژێر کوردستان لەباشووری کەنار، ناوچەکانی گوندو زۆرینەی وایکردووە

چەندان جار رووخێنران وسووتێنراون وخەڵکەکەشی راگوێزراون.

سوپای عێراق.....لە فەرمانڕەوایی شا فەیسەڵەوە تا نوری مالیکی

ستیڤان شەمزینانی

www.lawanikurdistan.com ژماره 171 102013/1/22

خوێندووە ناوەندی سێی تاوەکو سمایل( )مام یاسین دارەوان کارکردن بە و دەستی هێناوە لە خوێندن وازی نەبوونی لەبەر و کردووە، ئەو بە ئاهێکەوە دەڵێت »کاتێک پۆلی سێیەمی ناوەندیم لەوێ هونەرەجوانەکان پەیمانگای بچمە زۆرم حەزدەکرد تەواوکرد بەهرەیەکی گەورە خودای چونکە بدەم، هونەریم کاری بە درێژە

هونەری جوانی پێبەخشیوم، بەاڵم نەمتوانی«.مام سمایل لەبارەی سەرەتای دەرکەوتنییەوە دەڵێت »سەرەتا بە کاری شانۆیی دەستم بە کاری هونەری کرد و، لە چەند شانۆگەرییەک سمایل )مام بەرنامەی ١٩٩٢ ساڵی لە پاشانیش کرد، بەشداریم لە باسمان ئێستا وەک ئەوکاتیش پێشکەشکرد، عەیشێم( پلە و یەکجار زۆری بیسەرێکی تائێستا کێشەوگرفتەکانی خەڵک دەکرد،

هەیە«.هەروەها لەبارەی بەرنامەکەیەوە زیاتر دووا و گوتی »لە سااڵنی نەوەدەکانەوە تا دوو هەزار، رۆژانە بە فەردە خەڵک نامەی بۆمان دەنارد، ئەو نامانەش لە هەموو گەڕەکاکانەوە دەهات، بە تایبەتی و عەشایەری بەرنامەکە ناوەڕۆکی چونکە شەعبییەکان، گەڕەکە شەعبی بوو، زۆرجارانیش خەڵک لێمان زویر دەبوو، دەیوت نامەمان

ناردووە نەتانخوێندۆتەوە، نەیدەزانی سڕەی نەگەیشتووە«. گرتووە، ڕەخنەمان »زۆرج��ار دەڵێت ڕاشکاوانە سمایل مام حکومەت پێی ناخۆشبووە، چونکە وتویانە تازە حکومەتین و هێشتا چاککردنی بۆ زێتر ئێمە ڕەخنەکانی بەاڵم سەرپێ، نەکەوتینە

کارەکان بووە«. موچەخۆری ئێستا تاوەکو لێوەدەکات، باسی خۆی ه��ەروەک ئێستا تاوەکو کە بەرنامەنەی ئەو سەرجەم و، نییە حکومەت پێشکەشی کردووە بە خۆبەخشانە بووە، ئەو دەڵێت »لەو شوێنانەی

کارم لێی کردووە، جار بەجار پاداشتیان پێمداوە«. وەزیران ئەنجومەنی بڕیارێکی بە لەمەوبەر ساڵ سێ نزیکەی تەلەفیزیۆنەکان و ڕادی��ۆ و رۆژنامە و گۆڤار سەرجەم بودجەی ڕاگیرا، ئەوەبوو هەندێکیان بەردەوام بوون لەسەر کارەکانیان، بەاڵم زۆربەیان داخران، مام سمایل کە بەڕێوەبەری ڕادیۆ و تەلەفیزیۆنی لە ملیۆنیان حەوت نزیکەی مانگانە بڕیارە ئەو پێش منارەیە، ڕاگیراوە، بودجەیە ئەو کە کاتێک بەاڵم وەرگرتووە، حکومەت کاریگەری زۆری کردۆتە سەر ئەوان و بڕیاریان داوە هەردوو دەزگاکە تاوەکو بۆیە دایبخەن، لێنەگەڕاوە بە وتەی خۆی خەڵک دابخەن، ئێستا بەردەوامە، تەنها داواکاریشی ئەوەیە کە سەرۆکی حکومەت،

بەرێز نێچیرڤان بارزانی بودجەکەی بۆ بگەڕێنێتەوە. لە درێژەی قسەکانیدا مام سمایل، باس لە بینینی کاک نێچیرڤان بارزانی دەکات و وتی »لە پرسەی دایکە حەمائیل، کاتێک کاک نێچیرڤانم بینی، نامەیەکی داواکاریم دایە دەستی خۆی، پێشم وت مانگی دوو پاشان بدەیەوە، نامەیەم ئەو وەاڵمی حەزدەکەم زۆر

وتم کاتێک چووم، داوایان کردم، بەڕێزیان نوسینەگەی لە پێچوو داواکارم بودجەکەم بۆ بگەڕێنێتەوە، ئەوانیش وتیان زۆری نەماوە سەرۆکی حکومەت بێتەوە، چاوەڕێ بە، هەتا ئێستاش چاوەڕێم«. ئەو بەردەوام دەبێت لەسەر گێڕانەوەی چیرۆکەکە و دەڵێت »لەو رۆژانەی ڕابردووش سەردانی بەرێز عیماد ئەحمەدم کرد، بەاڵم کە چووم سەرجەم فەرمانبەرەکانی ئەنجومەنی وەزیران وێنەیان لەگەڵ دەگرتم، بەاڵم عیماد ئەحمەد وتی )نازانم تۆ کێی و ناتناسم( زۆرم بان وتی )بە ئەویش باسکرد، بۆ بابەتەکەی خۆم پێ سەیربوو،

چاو( تاوەکو ئێستاش هەر چاوەڕێم«. دەڵێت و دەکات دەزگاکەی دارایی باریی لە خراپی باس ئەو، »ئێستا بارودۆخی دەزگاکەمان زۆرخراپە و بە پارەی خەڵک ڕادیۆ و تەلەفیزیۆن بەڕێوەدەبەم، بە جۆرێک پیرەژنێک دوو سەد دۆالر دەهێنێت، یەکێکی تر سەد هەزاری دەهێنێت، بەو شێوەیە بەڕێوەی

دەبەم«. بە وتەی مام سمایل، بەرێز نێچیرڤان بارزانی چەندجارێک داوای بینینی ناوبراوی کردووە، بەاڵم دەوروبەرەکەی نەیانهێشتووە بیبینن، ئەو دەڵێت »لە شوێنک کاک نێچیرڤانم بینی پێم وت، حەزدەکەم لە نزیکەوە سەردانت بکەم، ئەویش وتی هەرکاتێک دەرفەتت هەبوو و بیبینم حەزدەکەم و چاوەڕێمە هەر ئێستاش ئاساییە، وەرە داواکاریم تەنها نەبێت بینیش بە ئەگەر باسبکەین، بۆ کێشەکانی

ئەوەیە بودجەکەمان بۆ بگەڕێنێتەوە«. زۆرجار مام سمایل، بەوە تۆمەتبار دەکرێت، کە لە بەرنامەکەیدا بە شان و باڵی بەرپرساندا هەڵدەدات، بەاڵم ئەو دەڵێت »زۆرجار بەرپرسانیش لە دەستخۆشی خۆیەتی، جێگای لە دەگرم، ڕەخنە

دەکەم ئەویش لە جێگای خۆیەتی«.»زۆر رایگەیاند بەرپرسەکانەوە و خۆی پەیوەندی لەبارەی هاوکاریم بکات لەوانەیە حەزیش منی خۆشدەوێت، هەیە بەرپرس بکات، بەاڵم نەچوومە، بەرپرسیش هەیە چومەتە الی رێزی لێگرتووم

و کارەکەی بۆم نەکردووە؟و، بینینی )پلە عەیشێ(یان کردووە داوای بیسەران لە زۆرێک نیشان خەڵک بە ناوبراو کەی ئایا پرسی لێمان بینیوە، نەیان دەدەیت، ناوبراو وتی »هێشتا کاتی نەهاتووە، بەاڵم ئەو رۆژەی وتم ماڵئاوا و چیتر بەرنامە پێشکەش ناکەم، بە خەڵکی پیشاندەدەم«. بۆ تەلەفۆنی پەیوەندی هەزار پێنج نزیکەی رۆژانە مام سمایل دێت، بەو هۆیەشەوە ساڵی ٢٠١١ کۆمپانیای کۆڕەک تیلیۆم خەاڵتێکی ٥٠٠ دۆالریان پێی داوە، چونکە یەکەم کەسبووە لە کوردستان رۆژانە

ئەوەندە پەیوەندییەی بۆبێت«. سەبارەت بەو کەلوپەالنەی خەڵک کە دەیاندۆزێتەوە، ئەو دەڵێت هاواڵتی و، دەدۆزن��ەوە بۆ کەلوپەلمان تاکسی شوفێری »زیاتر ئاساییش رۆژانە کەلوپەلی دۆزراوی زۆرمان بۆ دەهێنن، لە رێگەی

بەرنامەکەوە بانگەوازی بۆ دەکەین، زۆربەیان دراوەنەتەوە خەڵکی«. »کەسێکی دەڵێت خۆیشەوە کۆمەاڵیەتی ژیانی ل��ەب��ارەی حەق و، زۆرباشە خەڵکی لەگەڵ پەیوەندیم و کۆمەاڵیەتیم زۆر قورئانیش ناچێت، نوێژم بچێت »س��ەرم وتیشی ڕەقیشم«. و

دەخوێنم«. ڕاشکاوانە باس لە سەردەمی گەنجیی خۆی دەکات و دەڵێت »ئەو کاتەی گەنج بووم، خۆشەویستم کردووە، بەاڵم ئەنجامی نەبووە«. بکرێت بچێتە هەر شوێنک شتێک نایشارێتەوە، کە مام سمایل وێنەشی و لێوەردەگرن کەمی برێکی یاخود لێوەرناگرێت پارەی

لەگەڵ دەگرن. لە کۆتایی دیمانەکەشدا وتی »کوڕی ئەو هەولێرەم و هەروەها

ئێستا ماڵم بردۆتەوە گوند«.

پرۆفایل: ناوی تەواوی دارەوان یاسین ناوسراو بە )مام سمایل(.

لە ساڵی ١٩٥٧ لە هەولێر لە دایکبووە.تاوەکو سێی ناوەندی خوێندووە.

نزیکەی بیست ساڵە بەرنامەی )دەتەقێی بەیانیان(ی هەیە، کە ناسراوە بە مام سمایل و پلە عەیشێ.

خێزاندارە.

عیماد ئەحمەد وتی )نازانم تۆ کێی و ناتناسم(

کۆرەک تیلیکۆم وتی »رۆژانە پێنج هەزار پەیوەندی تەلەفۆنیت بۆ دێت، 500 دۆالر

خەاڵتیان پێمدام

ئەو رۆژەی وتم ماڵئاوا و چیتر بەرنامە پێشکەش ناکەم، پلە عەیشێ بەخەڵکی

نیشاندەدەم

کاک نێچیرڤان خۆی داوای بینینی منی کردووە، بەاڵم نەیانهێشتووە بیبینممام سمایل:

کرد، سەردانیمان »پرس« هەفتەنامەی وەک ئێمە کاتێک بەرنامەکەی »عەیشێ و سمایل«، کەمتر لە پێنج دەقیقەی مابوو پێشوازی گەرمی بە بەرنامەکەی تەواوبونی پاش تەواوببێت، لێکردین، لە میانەی ئەو دیمانەیەدا دارەوان یاسین، ناسراو بە )مام سمایل( تیشکدەخاتە سەر بەرنامەکەی، کە زیاتر لە بیست کە بەیانیان( )دەمەتەقێی ناوی بە دەکات پێشکەشی ساڵە بە سمایل و عەیشێ ناسراوە، هەروەها لە رێگەی هەفتەنامەی پرسەوە داوا لە سەرۆکی حکومەت دەکات یان بیبینێت یاخود

بودجەی ڕادیۆی و تیڤیەکەی بۆ بگەڕێنێتەوە.

دیمانە: توانا شێخانی

www.lawanikurdistan.com2013/1/22 171 11ژماره

خاوەنی ئیمتیاز:ئومێد خۆشناوسەرنووسەر:

ئاڤان حه مه ساڵح0750-446 1301

جێگری سه رنووسه ر: شاخه وان عومه ر سلێمان0750-448 0225

به ڕێوه به ری نووسین: فەرەیدون بێوار0750-414 1910

f_bewar@yahoo.com

ناونیشان: هەولێر- بارەگای مه کته بی سکرتارییه تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه نجومه نی وه زیران

یان له رێگه ی ئه م ئیمه یله وه بابه ته کانتان بنێرن:shaxawanjournalist@yahoo.com

لە خانەقین دایەنگەی میری نییەئا: سەربەست برزۆ، خانەقین

دایەنگەی میری یان کەرتی تایبەت، پێویستییەکی گرنگە بۆ خێزانەکان، بەتایبەتی بۆ دایکانی فەرمانبەر، یەکێک لەکێشەکانی خانەقین نەبوونی دایەنگەی میرییە، تەنیا یەک دایەنگەی ئەهلی هەیە، وەک دەوترێ ئەویش

کەم و کوڕیی زۆری هەیە. سەبارەت بەنەبوونی دایەنگە و پالنی شارەوانی لەمڕووەوە، سۆران عەلی حەسەن، سەرۆکی شارەوانی خانەقین، بۆ پرس وتی »ئێمە وەکو شارەوانی لە ماستەر پالندا شۆینی داینگەمان هەیە، چەند جارێکیش بەاڵم کردووە، داینگەمان کردنەوەی باسی پەیوەندیدار الیەنی لەگەڵ هۆکاری دروست نەکردنی دەگەڕێتەوە بۆ کەمی ئەو بودجەیەی کە بۆ ئەم ناوچەیە تەرخان دەکرێت لە الیەن حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە«.کاروباری کارو وەزارەت��ی رێگەی لە کە دەکات ئاشکراشی ناوبراو جێبەجێ بواری لە مندااڵن گەشەپێدانی سەنتەرێکی کۆمەاڵیەتییەوە

داوە بەڵێنی کۆمەاڵیەتی کاروباری وەزی��ری راشیگەیاند کردندایە. دایەنگەیەک بۆ خانەقین بخاتە بەرنامەی وەزارەتەکەیەوە.

هەروەها فەالح حەسن گۆران جێگری بەرێوەبەری پەروەردەی خانەقین وتی : کردنەوەی داینگە زەرورەتە بۆ ئەم شارە چونکە دەیان خێزان

هەن کە فەرمانبەرن بۆیە لە کاتی دەوام کێشەیان بۆ دروست دە بێ .فەالح حەسەن، ئاشکرای دەکات کە وەکو پەروەردە چەندینجار داوایان لەدەسەاڵتی »ئەوە دەڵێت وەخۆی بەاڵم بکرێتەوە. دایەنگە کردووە ئێمە نییە، بەڵکو لە دەسەاڵتی وەزارەتی کارو کاروباری کۆمەاڵیەتییە، وەزارەتی پەروەردە تەنیا رەزامەندی لەسەرە، ئێمەش هیچ الریمان نییە

لە کردنەوەی دایەنگە«.بەبڕوای رۆژنامەنووسێک دایەنگە ماڵی دووەمی منداڵە. ساڵح قادر، دەڵێت »دایەنگە هاوشێوەی کۆشی دایکە و راهێنانیشە بەرەو قوتابخانە

و هۆکاریکی باشی دەبێت بۆ چوست وچاالکی قوتابی«.لە خانەقین منااڵنی کە دەخ��وات ئەسەف رۆژنامەنووسەکە بەاڵم دیسان مافە، لەو بەشن بێ خانەقین »مندااڵنی بێبەشن دایەنگە خەمێکی گەورەشە بۆ ئەو دایکانەی کارمەندن لە دام و دەزگا و شۆینە

گشتییەکان«.خاتوو لیقا حوسێن، دایکی دوو منداڵ، بەوبارەوە بۆ هەفتەنامەی پرس وتی »من کە دوو منداڵم هەیە، خۆم و هاوسەرم فەرمانبەرین، گەورەترین منداڵەکانمان الی نیە کەسێکیش دایەنگەیە، نەبوونی ئێمە بۆ کێشە

دابنێن«.هەیە، تایبەت دایەنگەی یەک وت »لەخانەقین ئەوەشی راشکاوانە الیەنی هیوادارین بۆیە نییە. تایبەت دایەنگەی بە متمانم من بەاڵم پیوەندیدار کێشەی خێزانی فەرمانبەرانی ئەمشارە چارەسەر بکات«.

پ: لەئێستادا رەوشی پەروەردە لە خانەقین چۆنە؟ و: لە خانەقین دوو ئیدارەی پەروەردە هەیە، بەڕێوبەرایەتی پەروەردەی خانەقین کە سەر بە وەزارتی پەروەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستانە و بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەش سەر بە پارێزگای دیالەیە و هەماهەنگی لە

نێوماندا هەیە .پ: سنوری بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەی خانەقین، تاکو کوێ دەگات؟

و: لە سەنتەری شارەوە دەست پێدەکات و شارۆچکەکانی جەلەوال و سەعدیە و مەندەلی و قەرەتەپە و جەبارە بەخۆوە دەگرێ، ئەمە سنورێکی

فراوانە، بۆیە بەڕێوەبەرایەتی پەروەردە لە خانەقین قورسە.پ: لە روی میالکی فەرمانبەرەوە بەڕێوەبەرایەتییەکەتان چۆنە؟

و: لە دوای پرۆسەی ئازادییەوە لەساڵی ) ٢٠٠٣ ( لە الیەن حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە فەرمانبەرێکی زۆرمان بۆ دامەزراوە، بۆیە لەو ڕوەوە

کەموکوڕییمان نیە.پ: حکومەتی هەرێمی کوردستان تا چەند توانیوێتی خزمەتی خانەقین

بکات لە بواری پەروەردەدا؟و: لەماوەی رابردوو حکومەتی هەرێم لە رێگەی وەزارەتی پەروەردەوە توانیوێتی دوو قوتابخانەی نمونەیی )١٨( پۆلی بە هەموو پێداویستیەکانییەوە

دروست بکات، کە هەریەکەیان زیاتر لە یەک ملیار و هەشتسەد و پەنجا ملیۆن دینار عێراقی تێچووە. لەگەڵ دابین کردنی کەل و پەلی پێویست بۆ هەموو قوتابخانەکانی سنوری بەڕێوەبەرایەتییەکەمان. لەگەڵ ئەمانەشدا نزیکی چوار هەزارو حەفتاو شەش مامۆستاو فەرمانبەری لەسەر میالکی

وەزارەتی پەروەردەی هەرێم دامەزراندووە. پ: لەم نزیکانە حکومەتی هەرێم فۆرمی دامەزراندنی رەوانەی خانەقین

کرد، دەکرێ لەمبارەیەوە رونکردنەوەمان بۆ بدەی؟و: لەدوای سەردانی بەڕێز کاک)نێچیرڤان بارزانی( سەرۆکی حکومەت، بەرێزیان بەڵینیاندا کە فۆرمی دامەزراندن رەوانەی خانەقین بکات، ئەوە بوو چوار هەزار فۆرمی دامەزراندن دابەشکرا، بۆ ئەوەی بەپێی نمرە چوار سەد و بیست و پێنج لەدەرچووانی زانکۆ و پەیمانگە و ئامادەییەکان دابمەزرێن.پ: باس لەوە دەکرێ ئەو مامۆستایانەی کە لەسەر میالکی حکومەتی ئەمە قوتابخانەکان، لە بەڕێوەبەر جێگری و بەڕێوەبەر ناکرێنە هەرێمن

تاچەند راستە؟و: راستە، بەڕێوەبەرایەتی گشتیی پەروەردەی دیالە رێگە نادات بەوەی کە میالکی هەرێم بکرێنە بەڕێوەبەر و جێگری بەڕێوەبەر لە قوتابخانەکان، لە بەر ئەوی خانەقین تاکو ئێستا لەسەر ئیدارەی پارێزگای دیالەیە. بە

راستی ئەوە کێشەیەکە کە بێزاری دروست کردووە لەم دەڤەرە. پ: باس لەوە دەکرێت کە ئەو قوتابیانەی لە خوێندنی کوردی دەخوێنن،

ئاستی نمرەیان کەمە، بۆچی؟الیەن لە پرسیارەکان کە دەگەڕێتەوە ئەوە بۆ ئ��ەوەش راستە، و: و نمرەکان دانانی هەروەها دادەنرێت، ناوەندەوە پ��ەروەردەی وەزارەتی وردبینی کردن بە رێکوپێکی نیە، بۆیە هەندێ جار کێشە دروست دەکات. بەس بەڕێوەبەری گشتی خوێندنی کوردی لە وەزارەتی پەروەردەی عێراق

مامۆستا )حوسێن جاف( بەڵێنی چارەسەری ئەو کێشانەی داوە پێمان.پ: ئەوەی دەبینرێت بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەی خانەقین لە بارەگایەکی

بچوکدایە، بۆ تا ئێستا نەتانتوانیوە شوێنێکی شیاو دابین بکەن؟بەڕێوبەرایەتی هەردوو کە دەگەڕێتەوە ئەوە بوو ئەوەش راستە، و: پ��ەروەردەی حکومەتی هەرێمی لە الیەن وەزارەت��ی بارەگاداین. لە یەک کوردستانەوە بوودجەیەک دەسنیشان کراوە بۆ دروست کردنی بینای نوێی

پەروەردە، بەاڵم تاکو ئێستا جێ بە جێ نەکراوە.

لە الیەن وەزارەتی پەروەردەی هەرێمەوە بوودجەیەک دەستنیشان کراوە بۆ دروست کردنی بینای نوێی پەروەردە، بەاڵم تاکو ئێستا جێ بە جێ نەکراوە

فەالح حەسەن حوسێن، جێگری بەڕێوبەری پەروەردەی خانەقین:

لەالیەن ٢٠٠٣ ساڵی ل��ەدوای خانەقین پ���ەروەردەی بەڕێوبەرایەتی فەرمانبەری و مامۆستا کراوەتەوەو سەدان کورستان هەرێمی حکومەتی ئیدارەی دەرەوەی کوردستانییەکانی ناوچە خزمەتی بۆ دامەزراندووە ئەو رەوشی لە بوون ئاگادار نزیکەوە لە زیاتر بۆ کوردستان. هەریمی بەڕێوبەرایەتییە بە پێویستمان زانی ئەم دیمانەیە لەگەڵ )فەالح حەسەن

حوسێن، جێگری بەڕێوبەری پەروەردەی خانەقین( ساز بدەین.

دیمانە: سەربەست برزۆ

خانەقین دوو بەڕێوبەرایەتی پەروەردەی هەیە و لە یەک

بینایەشدان

پروفایل: فەالح حەسەن حوسێن، لە ساڵی ١٩٧٨ لەدایکبووە، دەرچوی پەیمانگایە.

کورد، ئەو نەتەوەی بەهەر هۆکارێک بێت لە زۆر مافی سروشتی و بنەڕەتی خۆی بێبەش کراوە. هەموو ئەوانەی کەهاتوون و واڵتی کوردانیان داگیرکردووە و کوردیان چەوساندۆتەوە، هەمیشە لە هەوڵی ئەوەدابوونە کەوا وێنەیەکی ناشیرن بدەنە ئەم نەتەوە ژێردەستە کراوە، بۆیە بەدرێژایی مێژوو چەندین ناوو ناتۆرەی ناشیرن دراوەتە پاڵ هەموو ئەو سەرکردە و جواڵنەوانەی کە بۆ مافی نەتەوەکەی خۆیان تێکۆشاون، وەک )چەتە و ڕێگر و تێکدەر و بەکرێگیراو(، کەچی کاتێ لێکۆلەرێکی بیانی هاتووە و توێژینەوەی کردووە، ئەوە نەبووە کە واڵتانی سەردەستەی تەنها هەبووە ئەوەی بۆکردووە، پڕوپاگەیاندەیان داگیرکەر جواڵنەوەیەکی نیشتمانی خۆرسکی نەتەوەیەک بووە، لە پێناو مرۆڤێکی و نەتەوە هەموو وەک ژیان، سەرەتایەکانی مافە

سەرزەمین.زۆرجار داواکردن بۆ مافەکە لە چوارچێوەی مافێکی ئینسانی ڕەشە و جینۆساید لەبەرامبەردا کورد کەچی نەبووە، زیاتر تیرۆر گفتوگۆدا و ئاشتی کاتی لە سەرکردەکانی کوژکراوە، کراون، نموونەی )میرەکانی کۆنی کورد و شیخ عەبدولسەالم بارزانی و سمکۆی شکاک و قاسملو و شەرەفکەندی و..( چەندان بۆ تیرۆرکردنی سەرکردەکانی تری کوردی عێراق. هەوڵی تر زلهێزی واڵتانی لە زۆر ئەوە داگیرکەرەکان واڵتە س��ەرەڕای ئەو پیالن و ناو لە کوردستان چەندین جار هاتوونەتە دوور مەبەست کوردیان ڕزگاریخوازەکانی بزووتنەوە کە نەخشانەی هەیە زۆر یەکجار نموونەی ببەن. لەناوی ئەوەی بۆ بووە، لەبەرامبەردا بیگری. کورد بە دژ بابەتێکی و الیەن هەر لە پەیامی هەمیشە کوردا ڕەشەکوژکردنی و تیرۆر گەرمەی لە ئاشتی و ئاشتەواویی لەبیر کورد نەچۆتەوە. لە دواین کردەوەی تیرۆرکردنی سێ ژنە چاالکوانی کوردی باکور لەسەروبەندی نوزە ڕێگایەک بۆ ئاشتی لە باکوری کوردستان، لە نێوان دەوڵەتی تورک و کوردا، بەئاشکرا دیارە دەستێک هەیە نایەوێت ئاشتی لەم بەینەدا بەرقرار بێت، کەچی سەرکردەکانی کورد لەم ئان و ساتە لەگەل تەواوی ڕای گشتی شەقامی کوردی هەر دووپاتی چارەسەری ئاشتیانەی کێشەکان دەکەنەوە، لە جیاتی ئەوەی داوای تۆڵە و خوێن ڕشتنی زیاتر بکەن، بۆیە کورد هەمیشە قوربانی ڕێگای ئاشتیە. لەو ڕێگایەدا هەمیشە ئامادەیە تێکۆشان

بکات، قوربانی زیاتر بدات.لە هەرێمی کوردستان ماوەی چەندین ساڵە لەناو چوارچێوەی نەتەوەیەک وەک ک��ورد کەچی دەوڵەتە، ئەم قەیرانەکانی بە بەرامبەر ڕقی و پاراستووە کۆمەاڵیەتی ئاشتی هەمیشە نەتەوە و ئایین و ئاینزاکانی بەرامبەری هەڵنەگرتووە، هەرێمی کوردستان بووە بە النە و پەناگەی دەیان هەزار کەس کە لە کردووە، ڕای مەزهەبی و ئاینی و نەتەوەیی تیرۆری ترسی کەچی لەبەرامبەردا نەیارانی ئاشتی و ئارامی کورد لەهەفتەی بارەش ئەم لەسەر کرد. خوێن خەڵتانی کەرکوکیان ڕابردوو جیاوازەکانەوە بیروڕا بەهەموو کورد سەرکردەکانی هەمیشە دووپاتی ڕێگا چارەی ئاشتیانە دەکات بۆ عێراق و ناوچەکە. هەر ئەمەشە وایکردووە زۆر لەناوەندەکانی بڕیاربەدەستی جیهان بۆ سەقامگیری و پڕۆسەی ئاشتی لە عێراق هەمیشە کورد وەک کاراکتەرێکی ئەکتیڤ بۆ ئاشتی سەیر دەکەن. کوردیش هەمیشە لە ئاستی سیاسی و میللیەوە ئەوەندی لە ڕێگای ئاشتییە بۆ

چارەسەرکردن ئەوەندە لە ڕێگای شەڕ و توند و تیژیدا نیە .

لە ڕێگای ئاشتیدا

حەیات مەجید پەرخی، شاعیر:

چۆن ک��وردی شیعری ئێستای رەوت��ی و ئاست پ: هەڵدەسەنگێنی، تاچەند پێتوایە هاوچەرخانەیە؟

و: ئەتوانم بڵێم لە ئێستادا ڕەوتی ئێستای شیعری کوردی لە هەیە بۆری و زۆری ئەمە، بۆ داخ��ەوەم بە فەوزاییە، نوسیندا، لەگەڵ ئەمەشدا نوسینی ناوازە و جوان هەیە، کە شایەنی ئەوەیە پشت گوێ نەخرێت، ئیهتیمامی پێ بدرێت، بە جۆرێک هاوچەرخی بوون لە نوسیندا بەندە لەسەر دوا

نەکەوتن لە ئەدەبی جیهانی، بە تایبەت شیعر.هاورەگەزکانت، شیعری کرۆکی لەسەر چییە رات پ:

بەتایبەتی لەرووی پەیامی مێینەوە؟ژنەکانماندا دەنگی مێینە لە نوسینی و: هەتا ئێستاش کردووە، کپ خۆیان مێینەی دەنگی هەشە زاڵە، و هەیە ئەمە لە کاتێکدا چەند ئافرەتێکی بوێر و بە توانا و خاوەن دەنگی ژنانەمان هەیە، کە مایەی شانازین بۆ کورد. لێرەدا ئەمەوێت ئاماژە بۆ ئەوەش بکەم، بە ئازایەتی نابینم ژنێک لە شیعردا تەنیا باس لە غەریزە ڕووتەکانی ژن بکات، بەڵکو دەبێت بەشێوەیەکی کارامە بە تەکنیکی جوان و سەلیقەی ورد کار لەسەر جوانی خۆی و دەربڕینی مێینایەتی خۆی

بکات.پ: زۆر وتراوە و دەوترێ لەسەر »ئەدەبی ژنانە« رای

تۆ لەو بارەوە چییە؟سەر کاتێک پیاوانە و ژنانە ئەو ئەدەبە، ئ��ەدەب و: بە بگەڕێین دەکات وا ئەمەیە هەیە، فەراغ کە هەڵدەدات

شوێن ناوی نوێ بۆ پڕ کردنەوەی کەلێنەکان.پ: پیاو لە شیعرەکانی تۆدا ئامادەگییەکی جوانی هەیە،

رەگەزی پیاو لە واقیعی ژیانی تۆدا چی دەگەیەنێ؟و: پێش هەموو شتێک پیاو مرۆڤە بەر لەوەی پیاو بێت، با ئێمە ئیش لەسەر مرۆڤ بوونی خۆمان بکەین، نەک شەڕ کردن لەسەر ڕەگەز. نەبوونی سیقە و سەلیقە وا دەکات پیاو بە دیارە بڕوانن، وەک لێیان ترەوە بە چاوێکی ژنان الی داخەوە ژنی ئێمە ئەوەندە ئازاری بە دەست پیاوەوە دیوە

لە شیعریشدا پیاو ڕەفز دەکاتەوە، بەس خراپی پیاوێک یان ڕەفز پیاو هەموو ژن منی نیە ئەوە مانای پیاوێک چەند لە جوانترین لە باوکە کە یەکێکە بکەمەوە، پیاو الی من بوونەوەری خودا. هەمیشە هەوڵم داوە ژیان دۆستی دروست

بکەم لە بەینی ژن و پیاودا نەک دوژمنایەتی.پ: بەشداریت لە زۆریک لە فیستیڤاڵ و کۆڕ و مێهرەجانی

شیعری کوردی کردووە، چۆن هەڵیاندەسەنگێنی؟و: بە شێوەیەکی گشتی خراپ نیە، هەرچەندە زۆری و وننابێت، هەر جوان دواجار شیعری بەاڵم هەیە، بۆریەکە کە فیستیڤاڵێک لە ن��اڕوات. هەرگیز جوان شیعری بۆنی الوان هەڵبەستی فیستیڤاڵی ناوی بە نوسەران یەکێتی ئەنجامی دا، نزیکەی زیاتر لە ٥٠ کوڕو کچی جوان بەشدار بوون، من دڵخۆش بووم بە شیعرەکانیان، هەرچەندە شتی بێبایەخی تێدا بوو، بەس شتی جوانیشی زۆر تێدا بوو، ئەوە

دڵخۆشی کردم.پ: دەوترێ رەخنەی شیعری کوردی لەئێستادا مردووە، چییە تۆ رای شیعرییەوە، باشی دەقی نەبوونی بەهۆی

لەوبارەوە؟و: کە دەوترێت ڕەخنەی کوردی مردووە، ئەوە لە نەبوونی ڕەخنەگری کوردییەوە دێت نەک لە نەبوونی دەقی جوانەوە، مایەی کە هەیە، جوانمان زۆر زۆر دەق��ی ئێستادا لە ئەدەبیمان ڕەخنەگری ئەوەیە کێشەکە بەس ئیفتیخارن،

کەمە بە داخەوە، ئەمەیە فەراغەکەی زیاد کردووە.

بە ئازایەتی نابینم ژنێک لە شیعردا باس لە غەریزە

ڕووتەکانی ژن بکات

خراپی پیاوێک مانای ئەوە نییە منی ژن هەموو پیاو ڕەفز بکەمەوە

دیمانە: پرس

ەنەس

حەال

ن مدما

شا

بە داخەوە ژنی ئێمە ئەوەندە ئازاری بە دەست پیاوەوە دیوە لە شیعریشدا پیاو

ڕەفز دەکاتەوە

یەکەم دیوانە شیعری، پاش نزیکەی ٩ ساڵ لە نوسین، خوێنەرانی ب��ەردەم دەکەوێتە نزیکدا داهاتوویەکی لە شیعر بە ناوی )پیاوێک لە مندا سەما دەکا(. کەعینوانی فیستیڤاڵی شیعری یەکەمی خەاڵتی و شیعرێکێتی گەالوێژی پێبردەوە. شیعرەکانی بۆ چەند زمانێکی جیاواز وەرگێردراون وەک عەرەبی و ئینگلیزی و فارسی و سویدی.دایک لە ١٩٨٣ ساڵی لە پەرخی، مەجید حەیات کردووە، تەواو سلێمانی لە خوێندنی قۆناغەکانی بووە.

کۆلێژی بازرگانی هەر لە سلێمانی خوێندووە، دەرچووی پەیمانگای پێگەیاندنی ئافرەتی سەرکردەیە، ماوەی ٥ ساڵ لە ڕێکخراوەکانی کۆمەڵی مەدەنیدا کاری کردووە، خێزاندارە و دایکی کیژێکی خنجیالنەیە.