کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدا، لە رۆخی

تەقینەوەدا

عارف ڕوشدی:مالیکی گوتی ڕاستە لە دەستوردا بڕیاری فیدراڵی دراوە، بەاڵم ئەگەر جێبەجێ بکرێت عێراق

دەبێتە گۆمی خوێن

168

باڵوکراوه یه کی ئازاده، یه کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده ری ده کات. سێشه ممه 2012/12/11

دکتۆر محەمەد ئەحمەد، باس لە هۆکارەکانی پاڵنەری »بەشێکی دەڵ��ێ و دەک��ات مالیکی هەڕەشەکانی سیاسییەکانی الیەنە چاوترساندنی بە پەیوەندی عێراقەوە هەیە بۆ ئەوەی کەس داوای بە هەرێمبوون سەرهەڵدانی تری »بەشەکەی دەشڵێت نەکات«، کێشەکان، بە هاوکێشە هەرێمایەتییەکان و بارودۆخی

سووریا و گوشارەکانی ئێرانەوە پەیوەستن.«

د. محەممەد ئەحمەد: مالیکی بە بڕوای خۆی لەڕێگەی سوپاوە

کارێک دەکات کە خەڵکی ناوچەکانی تر بیر لە هەرێم

بوون نەکەنەوە

جەمال مورتکە: ئەوانەی ئێستا پێشمەرگە بە ملیشیا دەزانن،

جەمال مورتکە، ئەندامی پێشووی سەرکردایەتی پارتی دیموکراتی کوردستان، لە دیمانەیەک لەگەڵ پرسدا، ئاماژە بە رووداوەکانی ئێسای گۆڕەپانی سیاسی کوردستان دەکات و پێی وایە کورد لە ئێستادا، لە هەموو کاتێک زیاتر پێویستیی بە یەکگرتوویی هەیە، دەربارەی پێشمەرکەش دەڵێت ئێمە پاش راپەرین ١٩٩٣ لەشکری یەکگرتوی کوردستانمان دامەزراند، بەاڵم کێ بوون ئەوانەی ئەو لەشکرەیان تێک شکاند؟

ئەو کەسانە بوون کە ئێستا پێشمەرگە بە ملیشیا ئەزانن.«

پەرلەمانتارێکی پارتی: بەشداری نەکردنی نەوشیروان مستەفا

لەکۆبونەوەکانی سەرۆکی هەرێم ل2غروری سیاسیە

ل5

ل6

ل3

هەر ئەوانە بوون لەشکری یەکگرتوی کوردستانیان تێک شکاند

ل8

www.lawanikurdistan.com ژماره 168 22012/12/11

چاودێرانی سیاسی و ڕۆژنامەنووسان بەشداری کردنی سەرکردە ئۆپۆزیسیۆنەکانی کۆمەڵ و یەکگرتوو بەخاڵێکی ئەرێنی وەسف بوونەوەو لەیەکنزیک بۆ باشە هۆکارێکی پێیانوایە و دەکەن کوردستان، هەرێمی ل��ەدەرەوەی یەکگوتاری کردنی دروس��ت بەاڵم ئەوەی لەو نێوەندەدا ڕاوبۆچوونی جیاوازی لێ کەوتۆتەوە بەهێزترین وەک��و مستەفایە نەوشیروان نەکردنی بەشداری سەرۆکی دوایەی ئەم لەکۆبونەوەکانی ئۆپۆزیسیۆن سەرکردەی

هەرێم.»ئەو ڕایدەگەیەنێت سیاسی عەبدواڵ«چاودێری »عەدالەت نەتەوەیی کێشەی بەهەندێک پەیوەندیان دەکرێت کۆبونەوانەی ئاستی بۆیە بۆتەوە، ڕووبەڕوومان کە هەیە، نیشتیمانیەوە و دەکات دەستنیشانی ئاراوە هاتونەتە کێشانەی هەڕەشەو ئەو کە دەبێت کۆبونەوەی الیەنە کوردییەکان لەچ ئاستێکدا بێت و کێش تێیدا ئامادەبێت، بۆیە پێدەچێت سەرۆکی هەرێم بەگرنگی زانیبێت لەکاتی وادا پێویستە ڕاستەوخۆ کەسانی گەورەی ناوپارتە ئۆپۆزیسیۆنەکان ئاگادار بکرێن لەو گۆڕانکاریانەو بیروڕایان لەگەڵ نمرە سەرکردە بانگێشتی ڕوانگەیەوە لەم بۆیە بکات، ئاڵوگۆڕ

یەکەکانی ئۆپۆزیسیۆن کرابێت«.بەبڕوای عەدالەت عەبدواڵ بەشداری نەکردنی نەوشیروان مستەفا تا ڕادەیەک جێگەی پرسیارە، لەبەر ئەوەی ئەو پێشتر لەبۆنەی لەبارەگای کردووە کوردستانی هەرێمی سەرۆکی سەردانی تردا سەرۆکی هەرێم، بەاڵم لەم مەسەلە نەتەوایەتی و نیشتیمانیانەدا ئەوا نەکردووە، بەشداری بەشدارن تێیدا دیکەش کەالیەنەکانی دەشڵێت ب��دات��ەوە. وەاڵم��ی خۆی دەبێت پرسیارەو جێگەی کەم گۆڕان الیەنی پێگەی لەئاستی نییە مانایە بەو »ئەمەش بەشێکە گۆڕان بزووتنەوەی هەڵوێست وەکو چونکە بکرێتەوە، کوردییەکان الیەنە هەموو ئەوەدان کەلەگەڵ لەهێزەکوردییەکان ئاستی بەاڵم ئەرێنییە، خاڵێکی کەئەوەش ب��وون، یەکگرتوو

بەشداریکردن لەکۆبونەوەکاندا ئەوە مەسەلەیەکی دیکەیە«.گۆڕان سەر هێنایە ڕەخنەی کۆمەڵێک سیاسیەکە چاودێرە ملمالنێیە قۆناغی میراتی هەندێک هێشتا وایە پێی لەوکاتەداو سەرکردەکان دەروون��ی الیەنی لەسەر کاریگەری ناوخۆییەکان پێدابنێین دانی مابێت، بەاڵم وەکخۆی گوتی »بەگشتی دەبێت خۆی نییە کەسێک هەرێمەو س��ەرۆک��ی هەرێم کەسەرۆکی ماوەیەی کەسەرۆکە، لەو لێبگیرێت ڕێزی دەبێت و سەپاندبێت یەکەمی کەسی بانگەشەی کاتێک نەتەوەییەکانیشدا لەمەسەلە حیزبەکان دەکات زۆر ئاساییە، ئەوەی ئێمەش بیستومانە ئەوەیە کۆبونەوەکان هەبووە لەوە ڕەخنەی نەوشیروان کاک گوایە کە ئەجەندایەکی دیاری کراوی نەبووە، لەمەشدا دەبێت سەرۆکایەتی هەرێم وەاڵم بداتەوە، کە ئەجنداکان چی بوون و چی نەبوون تاکو

ئەو ڕەخنانە نەمێنێت«.و ئیسالمی کۆمەڵی ئەمیری کردنی بەبەشداری سەبارەت نەوشیروان نەکردنی بەشداری و ئیسالم یەکگرتووی ئەمینداری پارتی پەرلەمانتاری هەرێم سەرۆکی لەکۆبونەوەکانی مستەفا دەڵێت هەفتەنامەی بۆ عومەر( )ژیان کوردستان لەپەرلەمانی کە وتووبوو ئۆپۆزیسیۆن لە هاوڕێیەکم بەچەند پێشتر »من دەمەوێت ئەو پرسیارە لەنەوشیروان مستەفا بکەن، داخۆ بۆچی ئەمەش دیارە ناکات، هەرێم سەرۆکی کۆبونەوەکانی بەشداری

غرورێکی سیاسیەو حەز ناکات بەشداری بکات«.سوێند لەکاتی ڕوو دەخاتە ئەوەش پارتی پەرلەمانتارەکەی هەموو کوردستان پەرلەمانی نوێی خولی ئەندامانی خواردنی ئەمەش مستەفا، لەنەوشیروان جگە ئامادەبوون سەرکردەکان

لەکاتێکدا گۆڕان خاوەنی بیست و پێنج کورسی پەرلەمانییە.عەبدولستار ئیسالمی، کۆمەڵی سیاسی مەکتەبی ئەندامی مەجید، بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند »ئەو پرس و بابەتانەی بەگشتی پەیوەندیان بەهەرێمی کوردستان و تایبەت تر بە نێوانی ڕاوێژ و پرس پێویستە وایە پێم هەیە، بەغدادەوە و هەرێم بەیەکتر بکرێت، بەو پێیەی ئێمە لەکوردستان وەکو ئۆپۆزیسیۆن

حەقی ئەوا هەبێت لەیەکتری ڕەخەنەیەکمان هەر دەسەاڵت و خۆمانە و ڕەخنەکانمان لەکات و شوێنی خۆیدا بکەین«.

بابەتەکان ئەگەر »بەاڵم گوت ئەوەشی مەجید عەبدولستار ک��وردەوە بەهەموو پەیوەندی و هەبێت نیشتیمانی ڕەهەندی هەبێت، نابێت پرسە گەورەکانی تایبەت بەکورد بکەینە قوربانی بیروڕای جیاواز و ناشبێت بەهۆی ملمالنێکانی نێوان دەسەاڵت و

ئۆپۆزیسیۆن شتی گرنگمان لەدەست بچێت«.مستەفا ن��ەوش��ی��روان ن��ەک��ردن��ی ب��ەب��ەش��داری س��ەب��ارەت سیاسی مەکتەبی ئەندامەکەی هەرێم سەرۆکی لەکۆبونەوەکانی کۆمەڵ وێرای ئەوەی دەڵێت ئێمە وەکو هەردوو الیەنی کۆمەڵ و کۆبونەوەکانی بەشداری زانیوە بەپێویستمان یەکگرتوو جاروبار نەکردنی بەشداری وایە پێشی هاوکات بکەین. هەرێم سەرۆکی ڕاوبۆچونیان هەیەو بەخۆیانەوە پەیوەندی مستەفا نەوشیروان نەوشیروان بەشداریکردنی هاوکات نەکەن. بەشداری واب��ووە بەگرنگ هەرێم سەرۆکی کۆبونەوەی لەهەندێک مستەفاش

دەزانێت.هەولێر لەپارێزگای گۆڕان بزووتنەوەی باژێروانی خۆیەوە الی )برزۆ مەجید( سەبارەت بەم بابەتە بۆ هەفتەنامەی پرس گووتی دەیبینیەوەو لەکارنامەسیاسیەکەی لەکۆبونەوەکان »گرنگی مەکتەب یاخود سەرۆکەکان نوێنەرانەی بەو دەسەاڵت پێدانی

سیاسی حیزبەکان بەشداری تێدا دەکەن«. لە سیاسی غروری جۆرێک »بەهیچ ڕاشیگەیاند مەجید برزۆ

نەوشیروان مستەفا ناوەشێتەوە«.بەبڕوای باژێروانەکەی بزووتنەوەی گۆڕان لەهەولێر ئێستا لەنێوان و بەهەماهەنگی پێویستیمان بۆیە هەیە، کێشە وبەغداد هەرێم بەهێز کردنی گوتاری سیاسی هەیە. وەکخۆی دەڵێت »بەشدار دەبین لەگەاڵڵەکردنی ستراتیژیەتێکی نەتەوەیی و نیشتیمانی بۆ ڕێکخستنی پەیوەندیەکانی نێوان هەرێم و بەغدادو ئەوکاتیش بۆ بەهێز کردنی گووتاری سیاسی و ماڵی کوردی، هەر مەسەلەیەکیش

بە نەتەوەیی بێت دەبێت هەموومان بەشدار بین تیایدا«.بەشداری لەبارەی ئەحمەد« ڕۆژنامەنووس«دیار نوسەرو هەرێم سەرۆکی لەکۆبونەوەکانی مستەفا نەوشیروان نەکردنی بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند »ئەو ملمالنێ سیاسیە لە کۆنەوە بۆ مستەفا نەوشیروان کە بەوەی سەبارەت کێشاوە درێ��ژەی بەشداری ناکات لە کۆبونەوەکانی سەرۆکی هەرێم، ئەمە سیراعی سیاسی لە پشتەوەیە، چونکە ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ دواوە بەتایبەت ئەوکاتانەی کە کاک نەوشیروان لەناو یەکێتی بوو لەوە دەچێت

بڵێم بەشێکی زۆری کێشە ناوخۆیەکانی ناو یەکێتی بە هۆی ئەو ئیتفاقییە ستراتیژییە بوو کە یەکێتی بەستوویەتی لەگەڵ پارتی، ئەگەر بشڵێم بەشێکی جیابونەوەکەشیان هەر لەبەر ئەم هۆکارە بوو«. گوتیشی »بە بڕوای خۆم کاک نەوشیروان کە بۆتە شوانی بزوتنەوەی گۆڕان هەلێکی تایبەتی بۆ هاتۆتە پێشەوە کە بتوانێت بە مەسعود کاک لەگەڵ هەیەتی سیراعەی ئەو سەربەستانە ئارەزوی خۆی بڕیاری لێبدات لە ژێر ناوی ئۆپۆزسێۆن بووندا«.

ناوبراو پێشی وایە نەوشیران مستەفا دەبێت خۆی ئەو قوفڵەی دەبێت کۆتاییدا لە خستووە، دای و دەرگایە لەو داویەتی کە بیکاتەوە، چونکە کاریگەری تەواوی لەسەر خۆی و بزوتنەوەکەی لەیەکەم هەر »من دەشڵێت جەماوەرییەوە. ڕوی لە دەبێت رۆژەوە وتوومە ئەو شەڕەی کە مەسعود بارزانی سەرۆکی هەرێم کۆتایەکەیشی ڕەوای��ە، شەڕێکی مالیکی لەگەڵ رایگەیاندووە بینیمان مالیکی لەبەرگی سەدام حسێندایە، ئەوەش نەتیجەکەیەتی و جا هەر بۆیە لەو کۆبونەوانەی کە کاک مەسعود سازی دەکات

دەبێت کاک نەوشیروان بونی هەبێت«.دیار ئەحمەد مەجید بەڕاشکاوی دەڵێت »لەکاتێکدا نەوشیروان بۆیە گەورەیە ئۆپۆزیسیۆنی بزووتنەوەیەکی شوانی مستەفا بەشداری نەکردنی نەوشیروان مستەفا لەکۆبونەوەکان غررورێکی

سیاسیەو زۆر تاکڕەوانەیە«.

پەرلەمانتارێکی پارتی: بەشداری نەکردنی نەوشیروان مستەفا لەکۆبونەوەکانی سەرۆکی هەرێم غروری سیاسیە

ڕاپۆرت: پرس، سلێمانی

ڕۆژنامەنووسێک: نەوشیروان مستەفا شوانی ئۆپۆزیسیۆنێکی گەورەیەو

بەشداری نەکردنی لەکۆبونەوەکانی سەرۆکی هەرێم تاکڕەوانەیە

باژێڕوانی بزووتنەوەی گۆڕان لەهەولێر: لەو کۆبونەوانەی کە کاک مەسعود سازی دەکات دەبێت کاک نەوشیروان بونی هەبێت

www.lawanikurdistan.com2012/12/11 168 3ژماره

پ: رای بەرێزتان لە بارەی ئۆپراسیۆنەکانی دیجلەوە چیە؟ئەو هەموو پێچەوانەی دیجلە ئۆپراسیۆنی دامەزراندنی و: رێکەوتنامە و هەنگاوانەیە کە بۆ چارەسەرکردنی کێشەی ناوچە ئەو هەمان دیجلە ئۆپراسیۆنی دامەزراندنی نراوە، دابڕاوەکان هەنگاوانەیە کە کاتی خۆی رژێمی بەعس لە کۆتاییەکانی سااڵنی حەفتاکان لە سەدەی بیست دایمەزراند، کە دەسەاڵتی رەهای دایە حەسەن مجید و قیادەی شیمالی دامەزراند، بە هەمان شێوە بۆ سەرکوت کردنی هەموو ئەو بیرو باوەڕ و دەستکەوتانەی کە گەلی کورد و پێکهاتەکاتی تریش وەک نەتەوەکانی تورکمان و مەسحی و لە هەمان کاتدا دووبارە داگیرکردنەوەی کوردستانە من بۆیە دان��اوە، بۆ بەرنامەیان ئ��ەوان ئێستا شێوازەی بەو بە تریشی هەنگاوەکانی دیجلە، ئۆپراسیۆنی دامەزراندنی بە مەترسیدار ئەزانم، دەیانەوێ ئەو دەستکەوتە یاساییەی کە کورد کێشە ناوچە و کوردستان لە تایبەت بە هێناوە، دەستی بە لەسەرەکان، وەک کەرکوک کە پارێزگار سەالحیاتی خۆی هەیە، دیانەوێت ئەوانە لەرێگەی ئەو ئۆپراسیۆنە لە دەسەاڵت نەیهێڵن، بەڵکو حوکمی عەسکەری بکەن، بە شێوازێک کە تاقمێکی وەک نەهێڵن ئەو دەستکەوتانە و بێنە سەرکار درندانە و دیکتاتۆر و عێراق بەرەو هەڵدێر ببەن، بۆیە بەڕای من دامەزراندنی ئەو هێزە گەورەترین مەترسییە، پێویستە لەسەر هەموو نەتەوەکان رێی سەر دێنە کە بێت کۆسپانە بەو کۆتایی بکەونەخۆو پێشکەوتن و ژیانی خۆشگوزەرانی و ئازادی ئایندەی گەلەکەمان.ئەم لەهەمبەر کورد سیاسەکانی الیەنە یەکهەڵوێستی پ:

مەسەلەیە چۆن ئەبینی؟ و: ئەو لێکپچڕان و چەند هەڵوێستە جیایەی رابردوو، دەتوانین بڵێین بەشێکە لەو هەنگاوانەی ناحەزان و ئەوانەی دژ بە داخوازی و ئامانجەکانی رەوای کوردن. ئەو هەنگاوانەی جەنابی سەرۆک لە نەورۆزی رابردوو بە ئاشکرای کرد، بەڵکو کاک مەسعود لە کۆبونەوە تایبەتییەکان مەترسیەکانی دەست نیشان کرد، پێی دەگوتین بەو شێوەیە هەنگاو دەنێین، حکومەتی عێراق بەتایبەت دەوڵەتی یاسا بەوجۆرە هەنگاو دەنێت کە بەعس چۆن دژایەتی بۆیە دەڕۆن، هەنگاوە ئەو ب��ەرەو ئەوانیش دەک��رد، ک��وردی پێویستە ئێمە هەموومان یەکبین و یەکبگرین، بتوانین بەرپەرچی

ئەو دەستدرێژیانە دەینەوە کە کورد لە ئایندەدا توشی ئەبێت.بەغدا لە کوردەکان پەرلەمانە ئەندام و وەزیر پێتوانیە پ:

نەیانتوانیوە ئەرکی خۆیان جێ بەجێ بکەن؟ سستی بەاڵم نەکردووە، هیچیان ئەوان بڵێم ناتوانم من و: و کەمتەرخەمی پێوەدیارە و کەم و کوڕیی هەبووە، پێویستە هەمویان وەک یەک گروپ و یەک ئامانجی دیاری کراویان هەبێت.کورد وەک ئەبێت کەوتین، بەسەر حەمرین چیای لە کە بکەین و لە دەستکەوتەکانی خۆمان بەرگری بکەین و مامەڵە ئامانجانەی کە بەدی نەهاتوون، هەوڵبدەین بەدیانبهێنین، ئەو چونکە ئێمە لە پێگەیەکی جوگرافی مەترسیدارا ئەژین، ئەبێت هەمو کوردێک بزانێت واقیعی کوردستان لە نێو روبارێک دایە هەر چواردەورەی دوژمنە، بۆیە پێویستیمان بە پتەو کردنی ریزەکانی خۆمانە، بەاڵم ئەگەر نارێک بووین زۆر بە ئاسانی پەرش و باڵو

ئەبین.ناو بەملیشیا پێشمەرگە چەندینجارە گۆران بزوتنەوەی پ:

ئەبات، تۆ وەک پێشمەرگەیەک چ قسیەکت هەیە؟پێشمەرگە راس��ت��ە گ���ۆڕان. بزوتنەوە بۆ ب��ەداخ��ەوە و: هەڵسوکەوتی لە هەندێک شێوازی نیزامی کەم و کوڕیی تێدا هەیە، بەاڵم ساڵەهای ساڵە توانیمانە بەرگری لە نەتەوە و خاکی خۆمان بکەین، خەڵکانێک بۆ مەرامی سیاسی ئەو دەخەنە پاڵ ناوی پێشمەرگە. بە داخەوە خۆیان ئامانجی سیاسیان هەیە بۆ

لەکەدار کردنی پێشمەرگە.کوردستانمان یەکگرتوی لەشکری راپەرین ١٩٩٣ پاش ئێمە دامەزراند، بەاڵم کێ بوون ئەوانەی ئەو لەشکرەیان تێک شکاند؟

ئەو کەسانە بوون کە ئێستا پێشمەرگە بە ملیشیا ئەزانن.پ: زۆربەی الیەنەسیاسیەکان پارتی و یەکێتی بەوە تۆمەتبار

ئەکەن کە ناهێڵن دەستور بگەڕێتەوە پەرلەمان؟ نییە کە دەستور ئەوە بۆ بەرای من گەڕانەوەی دەستور و: هەموار بکرێتەوە و هەندێک مادەی بگۆڕێت، بەڵکو بۆ ئەوەیە ئەو

رەشنووسەش نەمێنێت. من گەڕانەوەی زۆر بە خەتەری ئەزانم.من لەگەڵ ئەوەدام بدرێتە راپرسی، پاشان چ مادەیەک نارێک بەاڵم بکرێتەوە، هەموار با ئێستا، لەگەڵ نەگونجا یان و بوو ئێستا بگەڕێتەوە پەرلەمان کێ زەمانەت ئەکات ئەو رەشنووسە

بە دەساڵی تریش بۆ کورد جێگیر دەکرێتەوە.ئاماژە تێدایە مادەیەکی پارتیدا، ناوخۆی پەیڕەوی لە پ: بەشێک کە دەک��ات، شارەزایان ئەنجوومەنی دامەزراندنی بە کە سەرکردایەتییانەی ئەندام لەو پێکدێت لەئەندامەکانی

دەرنەچوونەتەوە یان وازیان هێناوە، بەاڵم دوای ٢ساڵ تێپەڕبوون، کەچی هێشتا ئەنجومەنە دامەنەزراوە، رای تۆ لەو بارەوە چییە؟

و: ئەوە یەکێک لە بڕیار و خاڵەکانی پەیڕەوی ناوخۆیە، بەاڵم بە دانەمەزراوە، بەس من نازانم هۆیەکەی چیە کەهەتا ئێستا باشی ئەزانم کە دروست بکرێت. چونکە یەک لە خاڵە گرینگەکانە

کە لە کۆنگرە بڕیاری لەسەردراوە.لە پێش دێتە و هەیە ئێستا کە نالەبارییەی ئەو بەهۆی

کوردستان، پێشبینی ئەکەم لەو نزیکانە پێکبهێنرێت.کەم لە روو جەماوەرییەوە رووی لە پارتی دەوت��رێ پ:

بوونەوەیە، تۆ چ قسیەکت هەیە؟پێشووش قۆناغەکانی لە بەڵکو ئێستا، لە نەک پارتی و: شۆڕش تێکچوون و موئامەرەکردن و چەندین شتی تری هاتە پێش، بەاڵم پارتی بە حوکمی بناغە پتەوەکەی خۆی لە ناو ڕەگی جەماوەر رابەری خۆی و سەرکردایەتی بەهێزی خۆی، جەنابی بارزانی باوک و کاک مەسعود، لە هەمان کاتدا شەعبیەتی پارتی

مومکین نییە پارتی الواز بێت. ئەوەی پارتییە بە بیروباوەڕ پارتییە، بڕوای بەوە هەیە کە ئەو رێبازە راست و دروستە. لە هەر کەسێک توڕە ئەبێت، بەاڵم هەر

پارتییە و هەر بەرگری لە پارتی ئەکات.تاقی نێودەوڵەتی خۆیان لە ئاستی دوژمنانی زۆر گەورەتر هەیە بڕوام من هێناوە. فەشەلی ئەنجامێکی بەاڵم کردۆتەوە، پارتی لە ئێستا قەت بەهێزتر نەبووە لە رووی جەماوەر و توانای سیاسی لە بەرنامەکانی. بە بڕوای من ئەوانە زۆر لە هەڵەدان کە قیاس لەسەر ئەو بابەتە بکەن، با قیاس لەسەر شتی تر بکەن

باشترە.

دەوڵەتی یاسا بەوجۆرە هەنگاو دەنێت کە بەعس چۆن دژایەتی کوردی دەکرد، ئەوانیش بەرەو ئەوە دەڕۆن

جەمال مورتکە، ئەندامی سەرکردایەتی پێشووی پارتی بۆ پرس:

کوردستان لەهەرێمی ئێستا کە ئاڵۆزیانەی و کێشە ئەو بارەی لە لەو پێشمەرگە کردنی بەرگری و دیجلە ئۆپراسیۆنی تایبەت هەیە، سنورانە و چەندین پرسی تر، جەمال مورتکە، وەک پێشمەرگەیەک بۆ

پرس دەدوێت:دیمانە: تریفە ئازاد

ئێمە پاش راپەرین ١٩٩3 لەشکری یەکگرتوی کوردستانمان دامەزراند،

بەاڵم کێ بوون ئەوانەی ئەو لەشکرەیان تێک شکاند؟ ئەو کەسانە بوون کە ئێستا پێشمەرگە بە ملیشیا ئەزانن.

www.lawanikurdistan.com ژماره 168 42012/12/11

دادەگیرسێنێ سۆپا خەڵک و هاتوە زستان *لەوەتەی سۆپاکان پڵیتی نەوتەکەدا لە زۆر ئاوێکی بوونی بەهۆی

هەمیشە وشک دەبن وخوا بازاڕی وەستاکانی جواڵندەوە.) رۆژگارێک دێ ئاویش وەک نەوت بەنرخ دەبێ، دەبێ

ئەوکات چی تێ کەن(بۆ کارەبای کێشەی هەرێم حکومەتی ساڵە *بیست گرانکردنی لەجیاتی کارەبا وەزارەت��ی نابێ، چارەسەر تازەی وێسگەی بەردەوام چاودێریکردنی و کارەبا نرخی

بەرهەمهێنان دەکاتەوە.)بەنوکی دەرزی کۆیدەکاتەوە و بە شەنە بە بای دەکا(

*بزووتنەوەی ئیسالمی دەڵێ ١٢ ساڵە چەند ئەندامێکمان لەالیەن یەکێتی گیراون و ئازاد نەکراون و ئێستاش لە ژیاندا

ماون، داوا دەکەین ئازادیان بکەن.)حزب دەبێ ئاوا زوو لەسەر خەڵکی خۆی بەوەاڵم بێ(

*لە یاریەکی خولی نایابی کوردستان یانەی هەولێر چوە سلێمانی و لەوێ پێشوازیەکی بێ وێنەیان لێکردن، گەرچی چارەگی کورسیەکانیش پڕ نەبوو بونەوە، بەاڵم چی بتڵی

ئاو هەیە بەسەر و گوێالکی یاریزانەکانیاندا داباراندن.)گەر یاریگا پڕبوایە چی رویدەدا(

* ئێستا رۆژنامەنووسان فێر بوونە ئەگەر داواکارییەکیان هەڕەشەیان و دەک��ەن بەرپرسەکە بۆ تەلەفۆن هەبێت، لەسەریان نەبێت، جێبەجێ داواکەیان ئەگەر دەکەن لێ بۆیان و کاریگەریانەوە ژێر دەکەونە ئەوانیش دەنووسن.

جێبەجێ دەکەن.)مشت لە درێشە دەگەڕێتەوە(

بێ رووتووش

لێکۆڵینەوەی هەل و مەرجی ئەو نەتەوانەی کە ناچار کراون جودا و داببڕێن دیاریکراو سیاسی کیانێکی و ق��ەوارە لە ببنەوە، ئەوەمان بۆ دەسەلمێنن کە النی کەم بە سێ شێواز جوودا بوونەوە ڕوا و گونجاوە و مافی یاسایی و ڕەوایانە کە

جوودا ببنەوە . لێ داکۆکی نێودەوڵەتیەکانیش یاسا کە یەکەم، شێوازی دەکەن ئەوەیە کە »کاتێک نەتەوەیەک و خاکی ئەو نەتەوەیە ناوەندییەوە، دەوڵەتی بە بلکێندرێت ستەمکاری و زۆر بە دەوڵەتی لە نەتەوەو خاکەکەی ئەو دابڕان وجودابوونەوەی ناوەندی ڕەوایە و هەوڵدانە بۆ بە ئەنجامگەیاندنی دادپەروەری

و قەرەبووکردنەوەی مافی فەوتاوی ئەو نەتەوەیە.شێوازی بە ناوەندی دەوڵەتی کاتێک دووهەم، شێوازی بنەڕەتییەکانی مافە سیستەماتیک و بۆدارێژراو بەرنامە نەتەوەیەک پێشێل بکات، کاتێک دەوڵەتی ناوەندی بیهەوێت لە رێگای بەکارهێنانی زۆر و کوشتن و ئەشکەنجە و زیندان و کەلتوور و زم��ان کوشتنی و جینوساید و سەرکوت و چاالکوانانی و سەرکردە بردنی لەناو و دیمۆگرافی گۆڕانی ببات، لەناوی بتوێنێتەوەو نەتەوەیەک .... و سیاسی دەوڵەتی لە دەتوانێت نەتەوەیە ئەو وادا و ساتێکی لەئان ناوەندی جوداببێتەوە. دیارە ئەم جودابوونەوەیە ڕەوایە و کە ئینسانیەکان، بنەڕتییە مافە بە گەیشتن بۆ هەوڵدانە یاسا نێودەوڵەتییەکان و لەوانەش جاڕنامەی گەردوونی مافی

مرڤ داکۆکی لێ دەکەن.شێوازی سێهەم، کاتێک ڕەوایە کە نەتەوەیەک لە دەوڵەتی ناوەندی جوداببێتەوە کە دەوڵەتی ناوەندی بە پێی رێککەوتن و پەیمانێکی دیاری کراو لە چوارچێوەی سەروەری دەسەاڵتی دەوڵەتی ناوەندیدا مافی خۆبەرێوەبردنی دابێت بە نەتەوەیەک و بە پێی ئەو پەیمانە دەوڵەتی ناوەندی بەڵێنی دابێت کە بە ناوەندی دەوڵەتی کاتێک نەکات، مافانە لەو نکووڵی ب��ەردەوام و الیەنە یەک پەیمانەکەی و بەڵێن پێچەوانەی مافەکانی کە نەتەوەیە ئەو ئەوا بکات، پێشێل مافانە ئەو پێشێل دەبێت دەتوانێت لە دەوڵەتی ناوەندی جوداببێتەوە بە تایبەت لە کاتێکدا کە دەوڵەتی ناوەندی باوەڕی بە مافی الیەن لە نەبێت نەتەوەیە ئەو چارەنووسی کردنی دیاری

خودی نەتەوەکەوە. دیارە نەتەوەی کورد لە واڵتی ئێراق ڕووبەڕووی هەر سێ شێوازەکە بووەتەوە و بە بڕوای من جوودابوونەوە مافی سەد لە سەدی نەتەوەی کوردە و زۆر لۆژیک و گونجاوە کاتێک

بیهەوێ لە دەوڵەتی ناوەندی عێراق جودا ببێتەوە.گومان لەوەدا نییە کە خاکی کوردستان و نەتەوەی کورد لەم بەشە واتا لە باشووری کوردستان، پاش جەنگی جیهانی هەڵوەشاندنەوەی و عوسمانی و شکستی خەالفەتی یەکەم واڵتانی ئ��ارەزووی و خواست پێی بە ئیمپراتۆرییەتە ئەو پاش فەرەنسا و بەریتانیا تایبەت بە جەنگ ب���راوەی دابڕاندنی لە خەاڵفەتی نەخۆش و شکستخواردووی عوسمانی ئەگەر ئێراقەوە، ناوی بە تازەدامەزراو واڵتێکی بە لکێندرا بارودۆخی خاک و نەتەوەی کورد لە باشووری کوردستان لە چوارچێوەی ئەو خااڵنەی سەرەوە هەڵبسەنگێنین بە ڕوونی بۆمان دەردەکەوێت کە کوردستان بە زۆر لکێندراوە بە دوو پارێزگای بەغداد و بەسرەوە و پاشان ناویان لێ ناوە ئێراق. لێرەدا لە هەر دەرفەتێک کە بۆ کورد برەخسێت لە پێناو قەرەبووکردنەوەی مافی پێشێلکراوی خۆی دەتوانێت خاک و

نەتەوەکەی لە ئێراق جودا بکاتەوە.لە چوارچێوەی خاڵی دووهەمیشدا لەو رۆژەوە کە ئەم قەوارە باشووری ئێراق، ناوەندی حکوومەتی دام��ەزراوە، سیاسیە کوردان واڵتی و زێد (بە کوردستان )هەرێمی کوردستان نازانێت و الی وایە کە بەشێکی هەتاهەتایی و خوداوەندییە لە خاکی ئێراق ، و سەروەری واڵتی ئێراق وا دەخوازێت کە بە هەر شێوەیەک بیهەوێ دەبێت دەسەاڵتی خۆی بسەپێنێت کاتێکدایە لە ئەمە هەرێمەدا. ئەم دانیشتووانی سەر بە و خوداوەندییە و نەگۆڕ ئێراق جوگرافیای و نەخاک کە نەحکوومەتی ناوەندی ئێراق دەتوانێت وەک سەردەمی پێشوو تاو کوردستان خاکی ناو لە جینوساید و ئەنفال ئەسپی لە یەک حکوومەتە کە هەیە حاشاهەڵنەگر بەڵگەی بدات. و بۆدارێژراو بەرنامە شێوازی بە ئێراق یەکەکانی دووای سیستەماتیک مافە بنەڕەتییەکانی نەتەوەی کوردیان پێشێل کردووە و لە رێگای زۆر و کوشتن و ئەشکەنجە و زیندان و سەرکوت و جینوساید و کوشتنی زمان و کەلتوور و گۆڕانی و چاالکوانانی سیاسی بردنی سەرکردە لەناو و دیمۆگرافی لەم بەرن. ناو لە کورد نەتەوەی کە ویستوویانە .... و حاڵەتەشدا مافی حەتمی و یاسایی و سەد لە سەدی کوردە

کە لە ئێراق جووداببێتەوە.ئەگەر چاو لە رووداوەکانی پاش رووخانی حکوومەتی بەعسی شۆڤینی و هەوڵدان بۆ دامەزراندنی ئێراقی نوێ بکەین، لە یەکەم رۆژی داڕشتنی یاسای بنەرەتییەوە هەتا ئێستا هەر یاساییەکانی پەیمانە و بەڵێن کە ناوەندییە حکوومەتی

دیاریکردنی چارەنووسلە دووڕێیانی دیموکراسی و جوداییدا

هەژار هەورامی

ئەو نەتەوەیەی کە مافەکانی پێشێل دەبێت دەتوانێت لە دەوڵەتی ناوەندی جوداببێتەوە بە تایبەت لە کاتێکدا کە دەوڵەتی ناوەندی باوەڕی بە مافی دیاری کردنی چارەنووسی ئەو نەتەوەیە نەبێت

لە الیەن خودی نەتەوەکەوە

جێبەجێ ناکات و حکوومەتی ناوەندییە کە دەیهەوێت مادەی کورد بوودجەی بەشە و نەکات جێبەجێ ١٤٠ دەستووری زۆرەوە رێگای لە و بسڕێتەوە پێشمەرگە هێزی و نەدات کورد بکاتەوە بە کۆیلە و یەخسیری حکوومەتی شۆڤینیستی ناوەندی حکوومەتی کە مەرجەشدا و هەل لەم عەرەبی. پەیمان شکێنە، نەتەوەی کورد دەتوانێت خۆی و خاکەکەی لە ئێراق داببڕێت و بە یەکجارەکی لە ئێراق جودا ببێتەوە.

ئەم جودابوونەوەیە یاسایی و ڕەوایە. بنەماکانی ئێراق ن��اوەن��دی حکوومەتی ئ��ەگ��ەر بۆیە دیموکراسی و فیدراڵیسم پەیرەو نەکات باشترین رێگا چارە

جودابوونەوەی کوردە لە حکوومەتی ناوەندی ئێراق.

www.lawanikurdistan.com2012/12/11 168 5ژماره

کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدا روو لە تەقینەوە و هەڵکشانە، بەتایبەتی دوای دامەزراندنی فەرماندەیی ئۆپراسیۆنەکانی دیجلە و جواڵندنی سوپا لەالیەن نوری مالیکی سەرۆک وەزیرانی عێراقەوە، و ئەگەرێک هەر ئامادەی کوردستانیش هەرێمی پێشمەرگەی بە کوردستانیش سیاسییەکانی هێزە رووب��ەرووب��وون��ەوەی��ەک��ە. دەسەاڵت و ئۆپۆزسیۆنەوە، سەبارەت بەو مەترسی و هەڕەشانەی لەالیەن حکومەتی ناوەندەییەوە دەکرێتە سەر هەرێمی کوردستان، جیاوازە روانگەی لە راپۆرتەدا، لەم یەکگرتوون. و هاوهەڵوێست

شرۆڤەی بابەتە دەکرێت.

فیدڕاڵ، کە و نوێ لەدامەزراندنی عێراقی نۆ ساڵ پرس: دوای بە حیساب کورد هاوبەشە تێیدا، دوای پێکهێنانی چەندین لیژنەی هاوبەش و سەردانی کردنی شاند بۆالی هەر دووال، هێشتا کێشەکانی نێوان هەرێم وبەغدا چارەسەر نەبوونە و بە هەڵواسراوی ماوەنەتەوە و جارجارە رووەوە هەڵکشا دەچێت. بەڕێزتان جەوهەری بەردەوامی

کێشەکان لە چیدا دەبینیتەوە؟ستیڤان شەمزینی، سەرنووسەری گۆڤاری شەپۆل

لە عەقڵییەتەیە ئەو بەغداد، لەگەڵ هەرێم کێشەی ناوەڕۆکی هێشتا ئ��اوەزەی ئەو بەدەستەوەیە، سیاسیی دەسەاڵتی ناوەند عەرەب نیشتمانی لە دانەبڕاو بەشێکی بە کوردستان هەرێمی دەزانێت. ئەو عەقڵییەتەی هەمیشە لە هەوڵی جیددیدایە پاشەکشە بە راب��ردوو ساڵی ٩٠ ماوەی لە بکات کورد دەستکەوتانەی بەو

مەسەلەکە بەدەستیهێناوە. فرمێسک و خوێن مالیکی یان جەعفەری نییە، بەڵکو کێشەکە ئەو ترادیسیۆنەیە کە سایەی کردووە بەسەر روئیا و رامیاریی هێزە عەرەبییەکانی عێراقدا کە هەمیشە ژێردەست ن��ەت��ەوەی وەک ک��ورد دەی��ان��ەوێ��ت وەک سلێمانی، و هەولێر دەیانەوێ بهێڵنەوە،

بەسرە و سەماوە لێبکەن.و ه��ەرێ��م ئێستای بنەڕەتییەکانی کێشە بەغداد، تەوزیف بووە بۆ چەند پرسێکی گرنگی وەک: بودجە، پێشمەرگە، نەوت، ماددەی ١٤٠. عەقڵییەتە ئەو بەرهەمی هەمووی ئەمانەش پێکرد. ئاماژەم لە سەرەتاوە عەرەبییە کە من هزرە ئەو لەگەڵ ئێمە کێشەی بەکورتییەکەی شۆڤێنییە عەرەبییەیە دەیەوێت لە کەنداوەوە بۆ زەریا تەعریب بکات، دەیەوێت نەتەوەی عەرەب بۆ کەنداوەوە لە سەردەست نەتەوەی بکاتە ئێمە کێشەی مێژووش بەدرێژایی ئۆقیانووس. هەر لەگەڵ ئەو خەیاڵدانە بووە، تا ئەو ئاوەزەش هەیە بەردەواممان کێشەی بێگوومان بمێنێت تا بەردەوامە پرۆسەیەش ئەم ناوەند، لەگەڵ

کوردستان لە عێراق جیا دەبێتەوە.

پرس: لەبەرامبەر ئەو مەترسی و هەڕەشانەی ناوەندییەوە و و حکومەتی مالیکی لەالیەن کە پێویستە کوردستان، هەرێمی سەر دەکرێتە ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت چی هەنگاوێک بگرنەبەر

و چۆن پێکەوە کار بکەن و هاوهەڵوێست بن؟عەزیز رەئۆف، چاودێری سیاسی

دەس��ەاڵت و ئۆپۆزسیۆن من بەتەسەوری بن هەڵوێست و دی��د ی��ەک خ���اوەن ناتوانن سەبارەت بە هەڕەشە دەرەکییەکان. جارێ بەر لە هەر شت دەبێت دیدی خۆمان بۆ هەڵوێست مالکی بەرامبەر هەڵوێست بگۆڕین، وەرگرتن شەڕی و سوپا لەسەر قسە ئەگەر چی؟ یانی بەرامبەرە ئەوا ئەوە بە سیستەم دەکرێت، بەوە لە و بپۆشێت کوردی قاتی هەرکەسەو ناکرێت پێشەوەی شەڕەکان خۆی وەک پاڵەوان نیشان بدات. ئەمە بە سیستەم دەکرێت: کام سیستەم؟ نەمانتوانیوە ئێمە ڕاب��ردوودا ساڵی بیست لە مافی کە هەبێت حوکمڕانیمان سیستەمێکی

هەمووان بە ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵتەوە بە یەکسانی تێیدا پارێزراو بکەین ئەگەر ناتوانین شەڕی کەس ئێمە وایە بۆیە من پێم بێت. لە کوردستان چاکسازی ریشەیی نەکەین و سیستەمێکی حکومڕانی

کامڵ و پێرفێکت دروست نەکەین. لە بەر بوەستینەوە نەیارەکانمان پالنی بەرامبەر ئ��ەوەی بۆ ناعەدالەتی بەم هەمووان. بۆ هەبێت واڵتێکمان دەبێت شت هەر سیاسی و کۆمەاڵیەتی و ئابوورییەوە ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت ناتوانن هاوئاهەنگ بن بەرامبەر بە پالنی نەیارەکانمان. ئەگەر ئێمە لە بیست چەکداری نەک هەبوایە یەکگرتوومان سوپایەگی ڕاب��ردوودا ساڵی حزبەکان، ئێستا چاومان لە قەناس و بەژن و بااڵی کاکە حەمەی حاجی مەحمود نەدەبوو لە بەرەی شەرەوە وەک پاڵەوان خۆیانمان نیشان بدەن. بۆیە بۆ هەماهەنگی ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت النیکەم نوخبەیەکی ئەگەر بێت. هەمووان بۆ واڵتە لەم سیاسەت دەبێت بکات میدیا و دەسەاڵت و چەکدار کۆنترۆڵ ئابووری و سیاسەت، ئەوا قسە لە بەشداری هەمووان دژ بە مالیکی هیچ بەهایەکی نییە.

جێگری و هەواڵگری بەرپرسی و سوپاساالر کاتێک لە پرس: سەرۆک وەزیرانی عێراق و سەرۆک کۆمار و ٥٧ پەرلەمانتار و دەیان بەرپرسی تری کورد لەبەغدان و پۆستی بااڵیان لە حکومەتدا هەیە. تاچەند ئەوان دەکەن؟ چی بەغدا لە کورد نوێنەرانی دەپرسین دابوونە؟ هەرێم دۆزی و کێشە و ک��ورد نوێنەرایەتی لەئاست

بەتایبەتی لەمجۆرە کێشانەی وەک ئێستا؟سیروان رەشید، رۆژنامەنووس

وەرگرتنی پۆستی بااڵ، بەتەنیا سەرکەوتن نییە، بەڵکو سەرکەوتنی سیاسیی راستەقینە لەوەدایە ئەو پۆستانە بۆ کاریگەریی دروستکردن بەکاربهێنرێت بە شێوەیەک لەخزمەتی بەدەستهێنانی ماف و دۆزە

نەتەوەییەکانماندا بێت.لەبەغدا ک��ورد نوێنەرانی بەعسەوە، رژێمی روخانی ل��ەدوای توانیویانە بەشێوەیەکی زۆر سەرکەوتوو نوێنەرایەتی بەرژەوەندییە هەرێم بەرژەوەندییەکانی نەک بکەن، حیزبیەکانیان و شەخسی ئەو بەرمەبنای ئەویش بگرن. لەبەرجاو کوردستان خەڵکی و

پاشەکشەیەی بە سەنگی کورددا هاتووە لەعێراق.)کێکی سەندنی لەخەمی ئەوەندەی لەبەغدا کورد بەرپرسانی هێشتنەوەی و پاراستن بۆ کاریان هێندە نیو دابوون حکومەت( نەکردووە. هەرێم ئابورییەکانی و ئیداری و سیاسی بەرژەوەندییە کەزۆر فاکت هەیە باسیان بکەین، بەاڵم لەبەر کەمی ئیقتیباسەکەمان

دەرفەتی وتنیان نیە.ناهەقیشیان ناگرین ئەگەر وابکەن، چونکە دەسەاڵتدارانی یەکێتی تائێستا دەک��ەن، ئیش لەهەرێم ناموئەسەسیانە هێندە پارتی و پارتی لەبەغدا. بکات کورد نوێنەرانی محاسەبەی نیە جیهەتێک پێیوایە سەرۆکایەتی هەرێم مەرجەعەو یەکێتیش ناچێتە ژێر ئەوبارەو

سەرۆک کۆمار بەبەرپرس لەو دۆسیەیە ئەزانێ.فەرماندەیی جواڵندنی و دام��ەزران��دن لەمەسەلەی پ��رس: و هەرێم نێوان کێشەکانی زەقبوونەوەی و دیجلە ئۆپراسیۆنەکانی

بەغدا، رۆڵ و کاریگەری ئەمریکا چۆن هەڵدەسەنگێنی؟حەمید بەدرخان، ئەندامی ئەنجوومەنی سەندیکای رۆژنامەنووسانی

کوردستانبەتایبەتی ع���ێ���راق، ک��ێ��ش��ان��ەی ل���ەو سەرۆکوەزیرانی عێراق نوری مالیکی دروستی کرد، ئامانجیان ئەوە بوو کە کوردی باشوور چونکە نەکات، سوریا کوردانی هاوکاری حیزبواڵ و سوریا و ئێران لەبەرەی مالیکی لەگەڵ گشتی رای بۆیە ئەوانیکەیە. و جیاوازیش رای ب��وو، کوردستان هەرێمی ئاشکرا بە عێراق لە شیعە مەرجەعی لەناو مالیکی هۆکارانە، ئەو لەبەرامبەر دەبیسترا، بەشیمان خۆی شتەکانی لەزۆر ناراستەوخۆ

بۆوە، جگە لە دیجلە.ئەمریکییەکانیش ن��ەچ��ێ، بیریشمان چونکە ب��وون، خ��ەت لەسەر ناراستەوخۆ کوردستان بۆ ئەمریکا پێگەیەکی بەهێزە و هاوپەیمانین، بۆیە بە هیچ جۆرێک دۆستانی

کورد ئەوجارە پشتیان لە کورد نەکرد.هێزی دیجلە تاکڕەوانە دامەزراوە:

١: دژی عەالوی. ٢: مەسەلەی هەڵبژاردن. نەجمەدین دکتۆر جوانەکانی کارە دژی :٣کەریم، هەموو پێکهاتەکانی کەرکوک ستایشی دامەزراندنی هۆکارەکانی لە یەک دەک��ەن. دەگەڕێنمەوە، هۆکارە ئەو بۆ دیجلە هێزی زۆر کاری نەجمەدین دکتۆر لەسەردەمی کە

باش کراوە.سەرەکییەکانیش ه��ۆک��ارە ل��ە یەکێک سەرخەت، نەهاتە راستەوخۆ ئەمریکا کە موراعاتی وەزعی کوردیان کرد، چونکە ئەوان بەپێی ئەوان ناکەن، کار بەسۆز ئێمە وەک دەستوور کار دەکەن، ئەویش ماددەی ١٤٠ە

کەپێی دەوترێت ناوچە دابڕێنراوەکان. ل��ە مالیکی ل��ە ک��ۆت��ای��ی��دا م��ن دڵ��ن��ی��ام ناکرێت ق��ب��وڵ ئ���ەو وەک ئ��ەم��س��ال��ی و مالیکی بیکات. بوێت هەرچی تاکڕەوانە سەرۆک دەنگی ک��ردووە، قازانج شتی یەک عەشیرەتەکانی عەرەبی بردەوە، کە لە دەنگی عەالوی کەم دەکاتەوە، لەبەرامبەر ئەودا کورد یەکگرتوو بوو، ئەو دەنگەی پێشتر پەرتبوو، ئەوجارە ناسوتێت. هیوادارم کورد لەمەسەلە

چارەنووسسازەکاندا یەکگرتوو بێت.

تایبەت بە پرس

کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدا، لە رۆخی تەقینەوەدا

www.lawanikurdistan.com ژماره 168 62012/12/11

پرس:دواین تێروانینی تۆ بۆ کێشەکانی ئێستانی نێوان هەرێم و بەغداد چییە چۆن دەڕوانیتە ئەو قەیرانانەی مالکی دروست دەکات؟

و هەرێم نێوان بەکێشەی دەکرێت ناوزەند ئێستا ئەوەی ڕوشدی: عارف بەغداد کێشەی هەموو عێراقەو سەرۆک وەزیرانی عێراق تەنها کێشەی لەگەڵ هەرێمدا نییەو دەتوانم بڵێم لەگەڵ زۆرینەی پێکهاتە سیاسیەکانی عێراق کێشەی هەیە، لەوانەش لەگەڵ عێراقیە هەیەتی، جگە لەوەش لەگەڵ چەند هاوبەشێکی ئەنجومەنی لیستەکەی خۆشی کێشەی هەیە، کەئەوانیش ڕەوتی سەدرو ناو بااڵی ئیسالمین. مالکی کێشەکانی لەگەڵ هەرێمیش هەنگاو بەهەنگاو بەرەو سەرەوە برد. بەبڕوای من کێشەکان لەوە دەستی پێکرد کەپێش دووساڵ نوری مالکی لە ڕەمادی لێدوانێکی دا سەبارەت بەجێبەجێ کردنی فیدراڵیەت، ووتی: دەبێتە بکرێت جێبەجێ ئەگەر بەاڵم لەسەرداوە، بڕیاری لەدەستوردا ڕاستە بەشێوەی خۆیەتی مافی پارێزگایەک هەر دەستوریش بەپێی خوێن. گۆمی هەرێمی فیدراڵیەتی جیاوازی بەاڵم بمێنێت، عێراقدا لەچوارچێوەی فیدراڵ کوردستان و شوێنەکانی دیکە دیار بکرێت، فیدراڵیەتی ئێمە لەسەر بنەمای نەتەوەی و جوگرافی و سیاسیەو دەکرێت ئەگەر لەشوێنەکانی دیکە فیدرالیەت

دروست ببێت کارگێڕی بێت.چەند ساڵێکە قەیرانمان بۆ دەهێننە پێشەوە، لەوانەش قسەکردن لەسەر زیادی بودجەی عێراق، لەکاتێکدا لەسەردەمی سەدام حسێنیش هەر ئەو بودجەیە دەدرا بەئێمە کە بڕەکەی %١٢ بووە، بەاڵم ئێستا تەنانەت ئەو ڕێژەیەش نادرێت. ئەو بیانوانەشی بەئێمەی دەگرن لەچوارچێوەی بیرکردنەوەی تەسکدایە، هەر بۆیە هاواڵتیانی عێراق دروستکردنی قەیرانیان قبوڵ نییەو دەبێت پێشمەرگەش بەشێک بێت لەپێکهاتەی بەرگری عێراق و چی ماف و ئیمتیازاتیش هەیە دەبێت پێشمەرگە بگرێتەوە و ئەو قسانەشی دەیکەن لەسەر زۆری پێشمەرگە هەمووی بیانووە، بۆیە کاتێک قبوڵمان کردوە بەشێک بین لەعێراق، دەبێت مافەکانی

وەکو بودجەو بەڕێوەبردنی وواڵتمان پێ ڕەوا ببینن.پرس: سەبارەت بە پێکهێنانی ئۆپەراسیۆنی دیجلەو بڕیاری جوڵەکردنی هێز

لەعێراق ئەوەی مالکی دەیکات تاچەند دەستوری و یاساییە؟بە دەبێت ببێت، هەرالیەک لەگەڵ شەڕ لەعێراقدا ئەگەر ڕوشدی: عارف موسادەقەی سەرۆک کۆمار بێت، بەبێ ئەو نابێت، جوڵە پێکردنی هێزەکانیش بەپێی دەستور نابێت بۆ چارەسەرکردنی گرفتە ناوخۆیەکان بەکار بێت، بەاڵم

ئێستا باز دراوە بەسەر دەسەاڵتەکانی سەرۆک کۆماردا.ئەمەش دان��راون، وەکالەت بەشێوەی فیرقەکان فەرماندەی دامەزراندنی بەرپرسە و فڕقەکان قائید عێراق نوێنەرانی لەئەنجومەنی دەبێت لەکاتێکدا

سەربازیەکانی دیکە دەنگی لەسەر بدرێت ،ئەوکات لەو پۆستانە دابنرێن.پرس: بانگەشەکانی ئەم دواییەی نوری مالکی بۆ شەڕی نەتەوەی کورد و

عەرەب بەبڕوای تۆ چی لەپشتەوەیە؟عارف ڕوشدی: هەر هۆکارێکی هەبێت ئەوە دواکەوتنێکی زەقی دیموکراسیەتی پێوە دیارە، چونکە سەدام حسێن کە ئەو هەموو شەڕەی لەگەڵ گەلی کورد کرد نەی گووت ئەمە شەڕی نێوان کورد و عەرەبە، بەڵکو هەمیشە شەڕی کورد

و حکومڕانەکان بووە، بۆیە ئەو قسەیەی مالکی زۆر مەترسیدارە، چونکە ئەگەر بێت و دوو پێکهاتەو گەل پێکەوە لەژێر چەتری دەستوور پێکەوە بژین، ئەو

بانگەشەیە لەگەڵ هیچ لۆژیکێکی سیاسی یەک ناگرێتەوە.پرس: ئایا نوری مالکی چ کارتێکی دیکەی بەدەستەوە ماوە لەهێنانی هێزو

ئەو لێدوانە توندانەو هەڕەشەی کەمکردنەوەو بڕینی بودجە؟عارف ڕوشدی: هیچ کارتێکی دیکەی بەدەستەوە نەماوە، تەنانەت حیزبەکەو لیستەکەی خۆی ئەگەر بێت و بەباشی بیر بکەنەوە دەبێت ڕێگە نەدەن جارێکی

دیکە نوری مالکی پۆستی سەرۆک وەزیران وەربگرێتەوە.بەڕێوەبردنی لەسەر هەبووبێت جیاواز بیروڕای لەڕابردوو ئەگەر پرس: هاتە ئۆپۆزیسیۆنیش بەغداد لەدژی دوایانەدا لەم ئەوا لەهەرێم دەس��ەاڵت پاڵ دەسەاڵت، ئەمە تاچەند گرنگەو چی بکرێت بۆئەوەی ئەم یەک دەنگیە

بپارێزرێت؟کێشەکانی چونکە ڕێزە، جێگەی بوو هەڵوێستێک ئەوە ڕوشدی: عارف نێوان هەرێم و بەغداد و ئۆپەراسیۆنی دیجلە مەسەلەیەکی نیشتیمانییەو تەنها یەک الیەن لەکوردستان لێی بەرپرس نییە، بەڵکو هەموو الیەنە سیاسیەکان و تاکێکی کورد لێی بەرپرسە لەڕووی وەرگرتنی هەڵوێستەوە، هیواداریشم ئەو هەڵوێستانە گەشەی پێبدرێت و بتوانرێت گفتوگۆی زیاتر لەنێوان الیەنەکانی هەرێمدا هەبێت و دڵنیاشبن تاکو ماڵی کورد یەکگرتوو ترو بەهێزتر بێت ئەوەندە

لەبەرامبەر ناحەزانمان بەهێزتر دەبین.پرس: مالکی لەگەڵ چەند لیستێکی دیکەی ناو هاوپەیمانێتیەکەی ڕێک نییە، لەوانەش ڕەوتی سەدر، پێویستە کورد چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەو شیعانە بکات

کە نەیاری مالکین؟و: بەبڕوای من پێش هەموو شتێک کورد دەبێت ڕاشکاوانە لەچوارچێوەی دەستوری عێراقدا پێ لەسەر داواکاریەکانی کورد دابگرێت، ئەگەریش لەڕابردوودا ئەنجامەکەیەتی ئەمە چونکە دایبگرێت، زیاتر دەبێت داگرتبێت لەسەر پێی کەئێستا دەیبینین و بەالوازی بۆ ئێمە لەقەڵەم دەدرێت، دەبێت موجامەلەی ماف گەلێکی و ناخوات موجامەلە لەسیاسەتدا چونکە نەکەین، الیەک هیچ خوراوین و فاکتەری سەرەکی ڕووخانی سەدام و دروستکردنەوەی عێراق ئێمە بووین،کاتێکیش ئەوەمان کردووەو ڕەزامەند بووین لەچوارچێوەی عێراقدا بمێنین بەتایبەتیش بکەین، بەرجەستە خۆمان مافەکانی دەستور بەپێی دەبێت ماددەی سەدوچل، چونکە ناکرێت هەر ڕۆژەو قەوانێکمان بۆ لێبدەن و یەکێک دەڵێت مادەی سەدوچل مردووەو یەکێکیش دەڵێت جێبەجێ ناکرێت، بۆ ئێمە

نیە خاوە خاوە لەمەسەلەی خاکماندا بکەین.لەگەڵ خاکی کێشەی کوردیش دەسەاڵتەو لەسەر شیعە ئێستا پرس: سونەدا هەیە، بەاڵم لەئێستادا تا ڕادەیەک هاودەنگی لەگەڵ سونەدا هەیە بۆ

ڕووبەڕووبوونەوەی مالکی؟عارف ڕوشدی: سوننە بێت یان شیعە بێت ئەوان عەرەبن، ئێمە کێشەمان تائیفی بنەمای لەسەر یان شیعەن، چونکە ئەوان سوننەن ئەوەنییە لەسەر مامەڵەیان لەگەڵ ناکەین و ئێمە دووەم نەتەوەی ئەم عێراقەین و ئەو خاکەشی

لەوە باس دەستوریشدا لە ک��وردەو گەلی مێژووی خاکی دەکەین باسی کراوە، کەچۆن چارەسەر دەکرێت، ئیتر شیعە یان سووننە لەسەر دەسەاڵت بێت، دەبێت ئەو مادەیە جێبەجێ بکرێت و قۆناغەکان جێبەجێ بکرێت، کە لەمادەکەدا هاتووە، جگە لەوەش ڕاستیەکەی دیکە هەیە، لەوانەیە ئێمە خۆمان بەهەڵەدا بردبێت کەدەڵێین ئێمە لەپەرلەمانی عێراق کەمینەین و ئەگەر هەر شتێک بەدەنگدان بێت ئێمە بەشخوراو دەبین، ئەوەش بەبڕوای من بۆچوونێکی تەندروست نییە، چونکە ئەگەر ئێمەکەمینەش بین نابێت بەو شێوەیە مامەڵە لەگەڵ ئێمە بکرێت، چونکە ئێمە دووەم نەتەوە و پێکهاتەی ئەم وواڵتەین، و دەبێت وەکو نەتەوە مامەڵەمان لەگەڵ بکەن، چونکە دەبێ ئیستحقاقی نەتەوەیی

و نیشتیمانی ئێمە قبوڵ بکەن.پرس: بەردەوام چاودێرانی سیاسی دەڵێن نوێنەرانی کورد نەیان توانیوە ڕۆڵی خۆیان ببینن، ئەم ڕایە تاچەند لۆژیکیە ئایا توانیویانە ڕۆڵی خۆیان ببینن؟ماندوون، کردوەو کاریشیان بگرە نەیانتوانیوەو ناڵێم من ڕوشدی: عارف بەبۆچوونی خۆم بەاڵم هەیە، هەرێم زیاتری پاڵپشتی بەهاوکارو پێویستیان هەندێک جار کەوتونەتە موجامەلەکردنی سیاسیەوە کە نابێت ئەوە بمێنێت و زیانی لەکورد داوە، چونکە سیاسەت پێی دەڵێن گفتوگۆ و دانوستاندن و گەیشتن بەچارەسەر، ئێمە دەبێت ئەوە بزانین کە سیاسەت دەکەین و ئسوڵی سیاسەتیش و دەبیت میانڕەو بەاڵم ناکەیت، مەسەلەکان لەسەر سازش تۆ کە ئەوەیە هەندێک جار چاوپۆشی دەکەیت بۆئەوەی بگەیتە ئامانج، ئیدی بەهەرشێوەیەک بەدەست ئامانجەکەشمان بێت، بەئامانج گەیشتن ئێمە هەوڵی دەبێت بێت، کوردستانە، نیشتیمانیەکانی خەڵکی و نەتەوەیی مافە دابینکردنی و هێنان کوردو شیعەش پەیوەندیەکی درورودرێژیان لەگەڵ یەکدا هەیە، بەاڵم بەداخەوە هەندێک لەبەرپرسانی شیعە دێن و دەڵێن ئەوە راست نییە. بەس ئەو قسانە ڕاستی تێدانییە و کوردو شیعە پەیوەندیەکی زۆر مێژوویان هەیە، دیاریشە ئێستا سیستانی ئیدانەی بارگرژیەکانی مالکی دەکات لەگەڵ هەرێمی کوردستان، کاتێک بگەیەنین تێیان دەبێت ئەواندا وداوکاریەکانی ماف بەسەر نادەین باز ئێمە

کەئەوانیش باز نەدەن بەسەر ماف و داواکاریەکانی ئێمەدا.پ: رۆڵی دەوڵەتی ئەقلیمی لە کێشەکاندا چۆن دەبینی؟

و: بەردەوام ملمالنێی دەوڵەتانی هەرێمی لەعێراقدا بوونی هەبووە، ئینجا ئەگەر ئێران یان تورکیاو ئەمەریکا بووبێت، ئەم ناوچەیەی ناونابوو )کەوانەی تەنگەژەدار( کە پڕ لەلێکدان و بەگژداچوونەوەو ملمالنێی بەرژەوەندیەکان بووە، ئێستاش ئەو حاڵەتەی کەلەعێراقدا هەیە هەژموونی دەوڵەتانی ئیقلیمی پێوە

دیارەو بۆیەشە کێشەکان بەئاسانی چارەسەر نابن.پێشم وایە میحوەری سەرەکی مالکی لەئێراندایەو تاماوەیەک پێش ئێستاش ئەو گەیشتۆتە ئێستا بەاڵم دەکات، پشتیوانی ئەمریکا کە ئەدا پیشانی وا و دیموکرات عێراقێکی بۆئەوەی دەک��رد مالکی پشتیوانی ئەو کە راستیە سەقامگیر دروست بکات، بەاڵم کەدەبینێت دەستور پێشێل دەکات و بازدەدات ئەمریکاش هەوڵوێستەکانی و دەزانێت ڕاستیەکەی ئەمەریکا ئەوا بەسەریدا،

ڕۆژانە زیاتر دەردەکەوێت.

عارف ڕوشدی: مالیکی گوتی ڕاستە لە دەستوردا بڕیاری فیدراڵی داوە، بەاڵم ئەگەر جێبەجێ بکرێت عێراق دەبێتە گۆمی خوێن

عارف ڕوشدی ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان:

عارف روشدی، ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتی نیشتمانی و گ��رژی لە ب��اس پرسدا دیمانەیەکی لە کوردستان، کوردستان هەرێمی نێوان دواییەی ئەم ئاڵۆزییەکانی کە دەک��ات بەوە ئاماژە و دەک��ات ناوەند حکوومەتی و لە مالیکی ن��ووری کە چوو تێک کاتێک بارودۆخەکە، دەستووردا لە »راستە گوتی و دا لێدوانێکی روم��ادی، جێبەجێ ئەگەر بەاڵم دراوە، فیدراڵییەت لەسەر بڕیار دیمانەکەدا لە هەر خوێن.« گۆمی دەبێتە واڵت بکرێت، دەڵێت »عەرەب هەر عەرەبە و مالیکی و ئەوانی دیکە هیچ

جیاوازییەکیان نییە.«دیمانە:زیرەک عەبدولڕەحمان-سلێمانی

www.lawanikurdistan.com2012/12/11 168 7ژماره

ڕەوشی ڕوداوە هەرێمییەکان و هەڵکردنی باهۆزی دیموکراسی لەسەر ڕوباری خوێنی گەالنی ئازادی خواز بە پشتیوانی واڵتە یەکگرتوەکانی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی، بونەتە مایەی کەوتنی ڕۆژهەاڵتی لە درێژخایەن دەسەاڵتی دیکتاتۆرو ژمارەیەک کە کۆمەڵگایانەی لەو تاک ڕۆحی بوژاندنەوەی و ناوەڕاست گۆڕانکارییەکان گرتونیەتیەوە، ئەگەر دوێنێ تونس و میسرو گۆڕانکاری و بوبن ڕژێمەکان کەوتنی شانۆی یەمەن لیبیاو هێڵی لەسەر سوریا ئێستا ئەوا پێبەخشیبن، تری فۆرمێکی ئەو ژێی لەسەر تر واڵتێکی چەند سبەینێش گۆرانکارییەو گۆڕانە دەبێت بلەرنەوە کە دیارترینیان ئێرانە. لەمانەش گرنگتر بۆ نەتەوە رزگاری خوازەکان پاراستنی ئامانج و دروشمەکانی شۆڕشە لەو هێزە ئیسالمییانەی کە دیموکراسی وەک پلیکانەی

سەرکەوتن بۆ کورسی دەسەاڵت دەبینن و هیچی تر.کیان بێ میللەتی گەورەترین بە کە کورد نێوەندەدا لەم هەژمار دەکرێت، بەدەرنییە لەم گۆڕانکارییانە، ئەگەرچی پێش نۆ ساڵ لەمەوبەر وەک هاوپەیمانێکی ئەمریکا، باجی گۆڕانکاری رژێمەکەی دا کە دیکاتۆر ڕژێمی دڕەندترین تەالری لە خۆی سەدام بوو، لەو ساتەوەختەوە تا هەنوکە کورد بەپێی تواناو لە تێبینی بوونی وێڕای بوبێت، لەبار هەلومەرج ئەوەندەی ئەدای کارکردنی توانیویەتی کار بکات بۆ بەرەوپێشڤەچوونی ئەو دەسەاڵتە حوکمڕانییەی کە لە عیراقدا دروستی کردووەو پاشکۆبوون و لەباربردن بۆ دەرەکییەکانیشی هەوڵە هاوکات پوچەڵ کردۆتەوەو لەسەر سیاسەتی شەریکایەتی و هاوسودمەند

بوون کاری کردووە.خوێندنەوەی سیاسییەکانی کورد بۆ گۆڕانکارییەکان گەرچی ناوەناوە یەک ئاڕاستە نەبووەو شپرزەیی پێوە دیار بووە، بەاڵم ڕوونی بەرچاو و گۆڕانکارییەکان کەشی ڕوونبوونەوەی پاش زۆر لە ئاڕاستە بەیەک هەموو ئەنجام سەر سیاسییەکان،

بابەتدا یەک دەنگ بوون.زوو هەر ک��وردە، هەڵبژێردراوی سەرکردەی کە بارزانی پێشبینی ڕوداوەکانی کردو بە ئاراستەی درووست لەیەک کاتدا سەرهەڵدانی لەگەڵ ئەمەش دا، لێدوانی هەم و نا هەنگاوی شۆرشی سوریا و پشتگیری کردنی لە شۆڕش و مەشقکردن پاراستن بۆ و سەربازی ئیداری ڕوی لە رۆژئاوا کوردانی بە دەرک��ەوت، سوریا لە کوردییەکان ناوچە بەڕێوەبردنی و عیراقیش ناوخۆی بۆ بارزانی خوێندنەوەی ئەوە س��ەرەڕای ساڵە پەنجا لە زیاتر کە ئەزموونەی بەو ئەو بوو، دروست پێش ڕوداوەک��ان، پێشوەختەی دیتنی بۆ پاشخانێک بۆتە هەمووان دەستی )نا(ی بۆ دروستبوونی ڕژێمێکی دیکتاتۆری

لە عیراقدا بەرزکردەوە، لە مانگەکانی سەرەتای ٢٠١٢ دا کە سەرەتا ئەگەر چی وەدەردەک��ەوت، تازە دیکتاتۆریەت بیری زۆرێک لە هێزە سیاسییە کوردییەکان و تەنانەت هاوپەیمانی پارتەکەی سەرۆکی هەرێم وایان خوێندەوە کە بارزانی کێشەی لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی عیراقدا هەیە، بەاڵم دروست کەسی بوونی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە زەنگی مەترسیدارو پێشتریش بوون، بارزانی لێدوانەکەی سەلمێنەری بەڵگەی لەم کەلێنەوە ئێران کەوتە جوڵەو )قاسم سولەیمانی( ناردە کەسە تەنانەت میدیاو چاوی لە دوور و هەرێم خاکی ناو بەرپرسە ئەو یەکێتی و گۆڕان، سیاسییەکانی هەردوو هێزی نەوشیروان و )تاڵەبانی لەگەڵ نهێنی بە ئێران سەربازییەی مستەفا( کۆبویەوە و دواتریش ژێدەرەکان ئەوەیان خستە ڕوو کە ئیران داوای پشتگیری کردنی مالیکی لەو دوو هێزە کردووە و جواڵنەوەکانی ئەو دوو هێزەش ئەو هەواڵەیان ڕاستکردەوە، بەاڵم زۆری نەبرد و هەموو خوێندنەوەی خۆیان کردو هەنگاوە تاکڕەوییەکانی مالیکی و ناردنی هێز بۆ ناوچە دابڕێنراوەکان لەو ناچاربوون هێزە دوو ئەو هەرێم، لەگەڵ راوێ��ژ بەبێ پرسە نەتەوەییە چارەنوس سازەدا نەتوانن پشت لە خەڵکی گوتاری سەرئەنجام بکەن، بارزانی وتەکانی و کوردستان خۆیان ڕاستکردەوە گەرچی دواکەوتن،بەاڵم هاوشێوەی بارزانی )نا(یان بۆ دیکتاتۆری کرد و ماڵی کوردیش جارێکی تر بویەوە یەک و هەمووان پێکەوە هەڵوێستێکی بەرپرسیارانەی مێژوویی

گرنگیان نیشاندا.ئاسۆیەکی بەرەو سەرکردایەتییەکەی و کورد ئێستادا لە ئەوە ئاماژەکانیش و دەڕۆن ڕوداوەک���ان هاوتەریبی ڕون تەنها کاتێکی کەمی ماوە، کەوتنی دەردەخەن ڕژێمی سوریا ئەو رژێمەش کاریگەری گەورەی لەسەر ئایندەی کورد دەبێت، چونکە لە ڕوی جیۆپۆلەتیکەوە پێگەی جوگرافی سوریا کلیلی کردنەوەی گرێ گەلێکە لە ناوچەکە کە یەکێکیان گرێی کێشەی کوردە، ئەمەش بەمەرجی خوێندنەوەی دروستی ڕوداوەکان و و حوکمڕان بە کورد سیاسیی سەرکردایەتی بەرنامەسازی ئۆپۆزسیۆن و ئەوهێزە کوردیانەی تریش کە لە پارچەکانی تر بوونیان هەیە، بە ئاڕاستەی دەستەبەرکردنی مافەکانی گەلی مەرجی ئەوەی بەاڵم نوێدا، ناوەڕاستی رۆژهەاڵتی لە کورد بنەڕەتی زامنکردنی و دەستخستنی ئەو مافانەیە، یەکدەنگی و هەڵگرتنی هەنگاوی ئەرێنییە لەگەڵ ڕوداوەکان و بەرنامەسازییە و هاوکار هێزانەی ئەو لەگەڵ بەرپرسیارانە مامەڵەکردنی بۆ پاڵپشتی دیموکراسین تا کورد بەرەو ئاسۆیەکی ڕون هەنگاو

بنێت لەم کاتە هەستیارەدا.

ساتە هەستیارەکە و ئایندەی کورد

فەرەیدون بێوار*

ئەردەاڵن ئەحمەد

و قەیران و شڵەژان لە لە هەرێمەدا، لەم پ��ەروەردە کەرتی دایە، سیستمی بێ سەروبەری سیستم و مەنهەجی پەروەردەیی ن��اوەڕۆک بێ بڕوانامەی بەخشینی و قوتابیان دەرچوواندنی تاکی و نابەخشێت زانیاری و زانست هێندە نیو زانستییە، و قوتابی پەروەردە ناکات و پێی ناگەیەنێت و بنەما و پێداویستییە فەراهەم قوتابیان و سیستمەکە بۆ فێرکردنەکان و پەروەردەیی جێی وەزارەتەکە و پ��ەروەردە بەڕیوەبەرانی هێندەی و نەکراوە چەقی مەنهەجەکە و قوتابیان خودی هێندە نیو بایەخپێدانن، و داڕم��او و بینایەی کۆن وەک نین، بایەخپێدان و کارکردن نەبوونی ئامێرەکانی ساردکەرەوە و گەرمکەرەوە و دابینکردنی کتێب و مامۆستا لەکاتی خۆی و نەبوونی مامۆستای تایبەت بۆ خاوەن کەرەستەکانی پێویست وەک نەکردنی دابین و پێداویستییەکان توێژینەوە بۆ وانە زانستییەکان و... ئەمە دۆخی پەروەردەیە لە کەرتی گشتیی حکومەت، کە سااڵنە دەیان ملیار دیناری بەناو بۆ

خەرج دەکرێت و دەخورێت و بەهەدەر دەچێت.چەند ساڵێکیشە بەناوی کەرتی تایبەت و باخچەی ساوایان و نەخوێنەوار قوتابی تر کۆمەڵێکی ئەهلییەکان، قوتابخانە و بڕوانامەداریی بێ ناوەڕۆکی بەرمهێناوە )بەرێژە نەک بەرەها(، ئەم قوتابخانە ئەهلییانە کەمترین مەرجەکانی زانستی و پەروەردەیان تێدا رەچاو کراوە و چاودێری نەکراون، هێندەی کە وەک کەرتی بازرگانی و سەرچاوەی دارایی بۆ خاوەن و بەڕێوەبەرانی بەسوود

بووە.و بەرپرس کچە و کوڕ لە بووە پڕ ئەهلییەکان، قوتابخانە سەرمایەدار و بازرگانە نەخوێنەرەکان )بەرێژە نەک بەرەها( و تەنیا مەرجی ماددیان لەبەر چاو گرتووە و الیەنی پەروەردەیی و زیرەکی و کۆنمرە و مرۆیی فرامۆش کراون، کەچی کوڕە هەژارێک هەموو ژیانی خۆی دەبەخشێ بۆ ئەوەی نمرەیەکی زیادی وەدەست بێنێت، کەچی هەر ناگات بەو بەش و کۆلێژەی کە خۆی مەبەستێتی، کەچی لەو الوە کەسێک بە هێزیی مادی بەبێ لەبەر چاوگرتنی کۆنمرە و الیەنی

زانستی، دەچێتە باشترین قوتابخانە و کۆلێژ و زانکۆ.زانستیی ن��ادادپ��ەروەری سیستمە ئ��ەم پێموایە من بۆیە ئەهلییەکان قوتابخانە بۆ سنوورێک پێویستە بەرهەمهێناوە. دابنرێت و ئیمتیازاتی خەیاڵیان پێنەبەخشرێت و حکومەت پشت نەدارانە. و هەژار خەڵکی کەرتی کە نەکات گشتیی کەرتی لە پێویستیشە لە باخچەی ساوایان و قوتابخانە ئەهلییەکان رێژەیەک و دابنرێت نەدارەکان و تایبەت پێدوایستی خاوەن کەسانی بۆ بەنرخێکی کەمتر، یان لەسەر حیسابی حکومەت لەوێ بخوێنن،

کەپێویستە لەوێ بن.دەبێ چیتر رێگە نەدرێ سیستمی پەروەردە ببێتە سەرچاوەی بەرهەمهێنەری ل��ەوەی وەک م��اددی، کردنی پەیدا و بازرگانی باشترین تاکی قوتابی و زانست و مەعریفە و پەروەردەبن. چونکە دەنێ، بونیاد تاکەکان کەسایەتی بونیادی پەروەردە، سیستمی بۆ گرنگە زۆر ساڵی ١٢ هەتا مناڵییەوە تەمەنی لە بەتایبەتی جێگیربوونی کەسایەتی تاکەکان و چۆنییەتی پەروەردە و بارهێنان و بەخشینی زانیاری و مەعریفە پێیان، ئەگەر ئەم بونیادە هەڵە و چەوت بێ، ئەوا نەوەیەکی ناتەندروست بەرهەم دێت، دواجاریش

کۆمەڵگە زیانبەخش دەبێت.من یپێموایە قوتابخانە ئەهلییەکان هێندەی چوونەتە خزمەتی نەوەی بەرپرس و سەرمایەدار و بازرگانەکان، نیو هێندە لە خزمەتی

کەرتی پەروەردە و فێر کردندا نەبوونە، مەگەر لە مەودووا.* توێژەری کۆمەاڵیەتی

کەرتی پەروەردە، سیستمی

بڕوانامەداریی بێ زانست

www.lawanikurdistan.com ژماره 168 82012/12/11

د. محەممەد ئەحمەد، سەرۆکی ئەنجومەنی سەرکردایەتی پارێزگای سلێمانی یەکگرتووی ئیسالمی کوردستان:

دکتۆر محەمەد ئەحمەد، باس لە هۆکارەکانی پاڵنەری هەڕەشەکانی بە چاوترساندنی الیەنە مالیکی دەکات و دەڵێ »بەشێکی پەیوەندی هەرێمبوون بە داوای کەس ئەوەی بۆ هەیە عێراقەوە سیاسییەکانی بە کێشەکان، سەرهەڵدانی تری »بەشەکەی دەشڵێت نەکات«، هاوکێشە هەرێمایەتییەکان و بارودۆخی سووریا و گوشارەکانی ئێرانەوە

پەیوەستن.«

دیمانە: سەرکۆ بەختیار، سلێمانی

هاتۆتە جێناکۆکەکان لەناوچە کە وەزع��ەی ئەوی پ: ئاراوە، ئێوە چۆن لێکیدەنەوە؟

و: لەراستیدا کۆمەڵێک پاڵنەر لەپشت ئەم مەوزوعەوە هەیە، حکومەتی بۆچوونی دیدو یەکەم پاڵنەری من بەبۆچوونی زۆر ناوەندی پرسە سەرەکییەکان، حکومەتی بۆ ناوەندییە بڕوای بە فیدراڵیەت نییە، تەنها بەقەد ئەوەندەی کە ناچارە و زەرورە، هەروەها باوەڕی بە شەراکەتی راستەقینە نییە، بەڵکو باوەڕی بە بەشداری پێکردن هەیە و قەناعەتی وایە هەرچی ئەیەوێت نییە، گونجاو عێراق بۆ دیموکراسی کە کردووە درێژە بە دەسەاڵتی خۆی بدات لە پۆستی سەرۆک وەزیرانیدا. بە بڕوای خۆی لەڕێگەی سوپاوە کارێک ئەکات کە خەڵکی ناوچەکانی تر بیر لە هەرێم بوون نەکەنەوە. ئەوەی خەڵک هەتا ئەکات دروست لەسەر فشاری کوردستانیش وانەزانن کەهەرێمی کوردستان زۆر لە رەفاهیەت و خۆشی و ئارامی و ئاسایشدایە، بۆ ئەوەی ناوچەکانی سوننە و شیعە بیر لە دروست کردنی هەرێم نەکەنەوە، لەبەر ئەوەی بڕوای

بە سیستەمی فیدراڵی نییە.هەروەها بەهۆی هەڵسوکەوتی هەندێک بەرپرسی مەدەنی کورد دژی شوێنانە لەو گشتی رای کە کرد وای کوردەوە وروژا، بۆیە بڕوای وایە بە هێزی سەربازی و هەڵسوکەوتی بەرپرسە سەربازی و ئەمنییەکان دەنگی ئەو ناوچانەی کە کە پێیوایە چۆن هەروەک دەهێنێت، بەدەست جێناکۆکن حکومەتی و دەهێنێت بەدەست شیعەکان ناوچە دەنگی زۆرینە دروست ئەکات، چونکە ئەو باوەڕی بە حزبی قاعید و سەرکردەی زەرورە هەیە، کە ئەویش جەنابی مالکی و حزبی ئەبن کەبەشدار حزبانەشی ئەو دەعوەیە. حزبی قاعیدیش لەگەڵیدا هەمووی ئەبێت لەو چوارچێوەیەدا بێت کە ئەو پێی

باشە نەک کە ئەمانیش شەریک بن لە حکومەت و وواڵتدا.بەشێکی تری پەیوەندی بە سوریاشەوە هەیە، کە ئەگەر هەیمەنەی ج��ۆرێ بە پێویستی بڕوخێ، سوریا رژێمی ئەمانە لەوێ، وەزع کردنی کۆنترۆڵ بۆ هەیە عەسکەری هەموو لەدوای ئەوەوەن کە فشارێک لەسەر هەێمی کوردستان بکات، ترسی دروست بوونی هەرێمێکی تری هەیە لەعێراقدا هەرێمێکی کە ک��ردووە کەداوایان سوننەکانەوە، لەالیەن

سوننی دروست بکەن. هەروەها بەسرەش داوای جیابونەوەی کردووە، تەنانەت نەجەف و کەربەالیش داوای دروست کردنی هەرێمی تایبەت بە خۆیان دەکەن، ئەم هەرێمانە وا ئەکەن کە حکومەتی مەرکەزی بەم شێوە نەمێنێ کە ئێستا مالکی

خەونی پێوە ئەبینێ.

ژیان(ی پێکەوە و برایەتی )لیستی بوونی دروست پ: پارێزگاکان ئەنجوومەنی هەڵبژاردنی بۆ کوردییەکان، پارتە

لە کەرکوک و ناوچە دابڕێنراوەکان چۆن هەڵئەسەنگێنی؟و: ئەوە خواستێکی ئێمەیە، کە لەدەورەی پێشوودا داوامان کرد، ئەگەر چی هەر پارێزگایەک بۆخۆی بازنەیەک بوو، ئێمە داوامان کرد ئەکرێت لە ناوچەکانی تر جیابین، بەاڵم لە ناوچە جێناکۆکەکان وەک کەرکوک و موسڵ و دیالە باپێکەوە بین، بەاڵم ئەو عەقڵییەتە حزبییە نەیهێشت، تەنانەت لە هەندێ شوێن لەبەر ئەوەی ئێمە ئیسالمییەکان دەرنەچین کەخەریک بوو دەرچین، تەوجیهیان دابوو کە هەر کەس دەنگ بە کەسە هەڵبژاردنەکانی لە ئەوە لەبەر بدەن. خۆیان حزبییەکانی ئێستاش چوو، بەفیڕۆ کورد زۆری دەنگێکی ٢٠١٠ ساڵی داوامان کردووە کە ئەو هەاڵنە با دوبارە نەبنەوە و با پێکەوە دەنگمان ئەوەی بۆ کەم النی ببینەوە، کۆ لیستدا لەیەک بەفیڕۆ نەڕوات، ئەگەر چی ئێستا ئەیانەوێت یاساکە والێبکەن بۆ نەک بدەن خۆیان پاڵێوراوەکانی بۆ دەنگ کەسە هەر لیستەکەشدا لەناو ئەیانەوێت نیشتمانییەکە، چونکە لیستە بە نسبەت دەنگ دابەش بکەن بۆ ئەوەی هەرکەس دەنگ بە پاڵێوراوی حزبەکەی خۆی بدات، بەهەرحاڵ هەرچۆنێک بێت خۆی وەختی کە چاکترە، ئێمە لەالی هاوبەشەکە لیستە ئۆپۆزسێۆن بە هەبێت لیستمان یەک کە کرد پێشنیارمان بین، پێکەوە جێناکۆکەکان ناوچە لە دەسەاڵتیشەوە و و هەیە لیستمان ی��ەک هەموومان ئێستا خۆشبەختانە

هەموومان پێکەوەین.

ئەکەن کەرکوک گەڕاندنەوەی داوای کەرکوکییەکان پ: کە ئەوەی گەیشتۆتە کار ئایا کوردستان، هەرێمی بۆسەر

تروسکایی نەمێنێت بۆ چارەسەری کێشەکان؟

و: یەکێک لە کێشەکانی نێوان حکومەتی ناوەند و حکومەتی هەرێم کێشەی ناوچە جێناکۆکەکانە، بەاڵم بەبۆچونی من وا چاکترە خەڵکی ئەو شوێنانە خۆیان رۆڵی سەرەکیان هەبێت لە یەکالیکردنەوەی کێشەکان، هەر لە دەستوریشدا بەم جۆرە ناکرێت کە بکرێتەوە، ئاسایی دۆخەکە کە ئەڵێت هاتووە: خەتای حکومەتی ناوەندە، خەڵکی کەرکوک حەز ناکەن لە ئاوارە خۆی خەڵکەکەی و بهێنرێت بۆ خەڵکیان دەرەوە

بکرێت.کورد و عەرەب و تورکمان حەز دەکەن خەڵکە ئەسڵەکە وەک خۆیان بمێننەوە و حەز ناکەن ئەو بەشانەی کە لێی ئەمە تر، پارێزگاکانی سەر بۆ گوێزراونەتەوە و داب��ڕاوون وەک خۆی لێبکرێتەوە، پاشان راپرسی لەناو خۆیاندا بکەن و بەڕێوەبردنی ئەو شوێنانەش خۆیان بەشەریکی بیکەن، لەو شوێنانەی کە عەرەب زۆرینەیە با عەرەب ئیدارەی بکات بە هاوکاری کورد و تورکمان، ئەو شوێنەی کە تورکمان زۆرینەیە با تورکمان ئیدارەی بکات و کورد و عەرەب هاوکاری بکەن، کورد با زۆرینەیە کورد کە ناوچانەی ئەوە بۆ هەروەها

ئیدارەی بکات و عەرەب و تورکمان هاوکاری بکەن.و ک��ورد بە هەیە کەرکوکیەکاندا لە رۆحیەتییە ئ��ەم بە موسوڵمانەوە، و مەسیحی بە عەرەبەوە، و تورکمان بەبەرژەوەندی ناوەندی حکومەتی بەاڵم سوننەوە، شیعەو بەغداد، ئەبرێتەوە کێشەکان زۆربەی بۆیە ئەبینێ، خۆی دەبێ بەس کراوە، تەهمیش جێناکۆکەکان خەڵکی رۆڵی خۆیان رۆڵیان هەیە لەدیاری کردنی چارەنووسی ناسنامەی

ئەو شوێنانە و چۆنییەتی چارەسەر کردنی کێشەکان.

مالیکی بە بڕوای خۆی لەڕێگەی سوپاوە کارێک ئەکات کە خەڵکی ناوچەکانی تر بیر لە هەرێم بوون نەکەنەوە

بەسرەش و نەجەف و کەربەالیش داوای دروست کردنی هەرێمی خۆیان دەکەن، ئەم هەرێمانە وا ئەکەن کە حکومەتی مەرکەزی بەم شێوە نەمێنێ کە ئێستا مالکی خەونی پێوە ئەبینێ

www.lawanikurdistan.com2012/12/11 168 9ژماره

نووسەر کوردە، هێرۆ )پرس(، هەفتەنامەی لەگەڵ تایبەتەیدا دیدارە لەم یادی چۆنییەتی لە رەخنە )ه���ەواڵ( هەفتەنامەی لە رۆژن��ام��ەن��ووس و بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان دەگرێت و پێشیوایە کە بەپیاوی کورد بەوجۆرە نین کە هەندێک چاالکوانی ئافرەت و رێکخراوەکانی ئافرەتان بە خراپی وێنای دەکەن. دەشڵێت »ئەوەی دڕندەیە پیاو نییە، بەڵکو خێزانە، کچی وا هەیە بە دەستی دایکی بەکوشت دراوە، دایکی سنوری ئازادییەکانی بەرتەسک

کردووەتەوە«.

ب��ەن��اوی دی��اری��ک��ردووە م���اوەی ٢ه��ەف��ت��ەی ه��ەرێ��م پ���رس: حکومەتی »بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان« کە کۆمەڵێک چاالکی و سمینار و هونەری تێدا بەڕێوە دەچێت، تۆ وەک ئافرەتێک رات چیە لەسەر ئەو یادە و

جۆریی چاالکییەکان؟کوردە: من لەگەڵ هیچ بۆنە و یادێک نیم کە تێیدا الیەنێک سکی پر بکات لە پارە، بەناوی چاالکی و دۆخی ژنیش بەرەو خراپتر بچێت، ئەمەش وەک دەیان کاری دیکەی حکومەت شتێکی پووچە، دەی کوا لەم دوو هەفتەیە چ شتێکی تایبەت و جیاوازیان کردووە بۆ ژن؟ چ دەستکەوتێکیان بەدەست هێناوە؟ هیچ ئەو جۆرە یادانە گاڵتە پێکردنن لەکاتێکدا دەیان ژن لە برسا دەمرن یان لە

پەناگەیەک بۆهەتا هەتایە زیندان دەکرێن. گرنگترین کار کە بۆ ژن بکرێت بەرێگەی یاسایی بکرێ و فشاری بەهێزە بۆ سەر دەسەاڵت کە بەشۆخییەوە نەڵێت ئێمە پشتی ژن دەگرین، دەبێت وا بکەن. حکومەت بەر لەهەموو شت مافی ژن بدات، خۆ تەنها کوشتن کێشەی ژن نییە! ژنی وا هەیە نووسەرە، چاالکوانە و دەسەاڵت یان لە شوێن کارەکەی سوکایەتی پێ دەکرێ، لەکار دوردەخرێتەوە، مافی دەخورێ�ت و دەیان شتی

تر و یاسایەک نییە بیپارێزێت.پرس: وێرای زۆری رێکخراوەکانی تایبەت بە ئافرەتان و هەبوونی ئەنجوومەنی خانمان و بەڕێوبەرایەتییەک لە وەزارەتی ناوخۆ بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی

دەوت���رێ رەوش���ی ئ��اف��رەت ه��ەر روو لە دژی ژنان، کەچی رێکخراوانە و دەزگ��ا ئەو و خراپییە هەڵنەساوون خۆیان ئەرکی بە و هۆڵ و شار سنووری هێشتا و هوتێلە ٥ ئەستێرەییەکانی شاریان بارەوە لەم تۆ رای تێنەپەڕاندووە.

چییە؟کوردە: کار کراوە بۆ ژنان، بەاڵم پێویستمانە. ئێمە کە نا، ئەوەندە رێکخراوەکان خۆیان پێویستیان بە

چاودێرییە. کارکردن بۆ توێژێک لە کۆمەڵگایەکدا کە هێشتا مافی مرۆڤ تێیدا کاری و بێت توندوتیژ خۆی حکومەتەکەی بەتایبەتی سەختە، نەچەسپاوە

نامرۆڤانە بکات و وەک تاوانی بچوک بڕوانێتە مرۆڤکوژی.و خێزانی وشیاری پرسی بە داوە بایەخی کوردی میدیای تاچەند پرس: کە تەندروست، کۆمەڵگەیەکی و خێزان بونیادنانی بۆ ئافرەت پرسەکانی

ئافرەتیش تێیدا ئاسوودە و ئازاد و خاوەن کەسایەتی خۆی بێت؟کوردە: میدیا بەردەوام ژنی کردووەتە کەرەستەی کاری خۆی، بەاڵم بەسەقەتی کاری کردووە، چونکە ئامانجی کارکردنی راکێشانی سەرەنج بووە، تاکو وەک دەزگایەکی مرۆڤدۆست دەربکەوێت و هیچی تر. زۆر جاریش بەهۆی راپۆرت و تووشی کۆمەڵیان ناوەتەوەو هەرایان ناپیشەیی کەسانی سەقەتی نووسینی هیستیریا کردووە. قسەکردن لەبارەی کەیسی ژنەوە نووسەری پیشەیی دەوێ.

پرس: تۆ پێتوایە پیاوی کورد هێندە دڕەند و تاکڕەو و زاڵمە وەک هەندێک هۆکارەکە یان دەکەن، وێنای ئافرەتان رێکخراوی و ئافرەت چاالکوانی لە

دووالیەنەیە و پیاویش خۆی قوربانی کولتورە؟نییە تێدا شتێکی ئێستا تاکو لەکۆمەڵگەیەکداین ئێمە وتم وەک کوردە: پێی بوترێت مافی مرۆڤ، نەک تەنها ژن بەڵکو تەواوی توێژەکانی قوربانین و بەجۆرێک لەجۆرەکان توندوتیژیان لەگەڵ دەکرێت و یاسایەک نییە بەجدی بیانپارێزێت. ئەوەی دڕندەیە پیاو نییە، بەڵکو خێزانە، کچی وا هەیە بە دەستی کردووەتەوە. بەرتەسک ئازادییەکانی سنوری دایکی دراوە، بەکوشت دایکی

تۆمەتبارکردنی پیاو بە پلەیەک چارەسەری کێشەی ژنان ناکات.هێرۆ حوسامەدین، تەمەنی ٢٣ ساڵە و خاوەنی بڕوانامەی بەکاریۆلۆسە لە بۆ رۆژنامەنووسی دەکات و فێرکردن. ماوەی شەش ساڵە کاری پ��ەروەردەو هەندێ لە گۆڤارەکانی دەرەوەی کەرکوک کاری کردووە، وەک گۆڤاری وێ و شاوشکا و رۆژنامەی کوردستانی نوێ و رۆژنامەی رووبەر و کوردستان راپۆرت، لەکەرکوکیش لە کۆڤاری رۆژ و رۆژنامەی باسەڕەو کەرکوکی نوێ کاری کردووە و ئێستاش لە هەفتەنامەی هەواڵ بەرپرسی الپەرەکانی ژنان و گەنجان و ئەدەب و هونەرە، هەموکارەکانی لە بواری مافەکانی ژنان و گەنجان و مندااڵنەو هەڵگری

میدالیای زێڕە بۆ پاراستنی مافی مرۆڤ لە رێکخراوی k h rw لەکەرکوک.

مهاباد قەرەداغی، بەرپرسی پەیمانگەی یەکێتی ئافرەتان بۆ پرسە کۆمەاڵیەتییەکان:

هێرۆ کوردە، نووسەر و رۆژنامەنووس:

هەندێک دابونەریتی کۆمەاڵیەتی کە تۆخ ئەکرێتەوە، رەنگە بەرگێکی ئایینی بکرێتە بەر بۆ ئەوەی بمێنن

تۆمەتبارکردنی پیاو بە پلەیەک چارەسەری کێشەی ژنان ناکات

دیمانە: تریفە ئازاد

دیمانە: پرس، کەرکوک

پ: ئەگەر بکرێت باسێکی کورت لە رێژەی ئەو توندوتیژیانە بکەی لە چەند ساڵی رابردوو روویانداوە؟

و: ئەگەر بێت و بە ئامار قسە بکەین لەبارەی توندوتیژی لە چەند ساڵی رابردوو، بە پێی ئەو توێژینانەوەی کە کردوومانە، لە ساڵی ٢٠٠٨ەوە تا ساڵی ٢٠١١ لە هەندێک ساڵدا رێژەکەی دابەزیوە، لە هەندێک ساڵیشدا وەک خۆیەتی، ئەو دابەزینەش رێژەکەی زۆر نییە. ئامارەکان زیاتر لەسەر ئەو توندوتیژیانەن کە لە ناو خێزاندا هەن، کە ئەبێتە هۆی کوشتی ژنان یان خۆسوتاندنی ژنان یان ئەو ئافرەتانەی کە ژیانیان لەدەست دەدەن لە ساڵی ٢٠٠٨ بووە، بەو شێوەیە کەرێژەیەکەی توندوتیژی. بە هۆی )٥١٦( ئافرەت بە هۆی توندوتیژی جەستیەوە گیانیان لە دەست داوە، ئەمە دەکاتە لە هەر هەفتیەکدا )١٠( ئافرەت. لە ٢٠٠٩ )٤٨٩( ئافرەت گیانیان لە دەست داوە، بە هۆی سوتان و کوژرانەوە، ئەمەش لە هەفتەی ئەکاتە )٧( ئافرەت. لە ٢٠١٠ ئەم رێژەیە هەندێک کەم بۆتەوە بۆ )٣٥٦( ئافرەت. لە ساڵی ٢٠١١ رێژەکەی بەرز بۆتەوە بۆ )٤٦٥( ئافرەت، واتە رێژەکەی ٢٠١٠ ساڵی لە تەنها کرد، بەراوردمان کە ساڵەی چوار لەو کەمی کردووە، بەاڵم دیسان لە ٢٠١١ رێژەکەی بەرز بۆتەوە، کە ئەکاتە لە هەفتەیەک )٩ ( ئافرەت گیان لەدەست ئەدات بە هۆی ئەو توندوتیژیانەی

بەرامبەری ئەکرێت.یان ئەکات ئافرەت بەرامبەر توندوتیژی پیاو تەنها وایە پێت پ:

ئافرەتیش توندوتیژی بەرامبەر بە ئافرەتان ئەکات؟و: زۆر حاڵەتی وا هەبووە، کە لێی دەکۆڵینەوە ئافرەتێک لە ناو خێزان رێگەی خۆشکەر بووە بۆ توندوتیژی بەرامبەر بە ئافرەتێکی تر، یان خۆی توندوتیژی بەرامبەر بەو ئافرەتە کردووە لە نێو بنەماڵەیەک یان خێزانێکی بە نییە سەبارەت تر. ئەوەش ئەگەرێتەوە بۆ ئەوەی کە هۆشیارییەک توخمی ئافرەت. ئەو تێروانینە باوکساالرییەی کە لە ناو خێزان هەبووە

کاریگەری لەسەر ئافرەت هەبووە.لە واڵتی ئێمەدا شێوەیەکی هەرەمی هەیە، پیاو لە سەرووی هەرمەکەیە، جا لە دوای ئەوەوە پێگەی ئافرەت، یەکەم پێگەش باوک و براکانە، جا دێتە سەر ئەوەی پێگەی دایک دێت، کچەکانی خێزان هەمیشە پێگەیان لە خواروی هەرمەکەیە، زۆرجار دایک هەبووە ئەبێتە هۆی چەوسانەوەی

کچەکانی خۆی یان ئافرەتەکانی تری ناو خێزان.تاچەند خێزان بە دژ توندوتیژی بوونەوەی بەرەنگار یاسای پ:

توانیوێتی کاری خۆی بکات؟یەکەم بکات، چونکە کاری خۆی نەیتوانیوە هێشتا یاسایە ئەو و: یاساکە تازەیە و ساڵ و سێ مانگ ئەبێت ئەو یاسایە دەرچووە، هێشتا یاساکە لەناو بواری جێبەجی کردنەوە، چونکە نەچۆتە پێویست وەک ئەوە هەبووە کە پێویستە دادگایەکی تایبەت بە توندوتیژی خێزان هەبێت، ئەو دادگایە تازە بڕیاری دامەزراندنی دراوە، هێشتا نەکەوتۆتە سەرپێ، لەبەر ئەوە هەم ئەو یاسایە و هەم یاسای هەموارکراوی باری کەسێتی وەک پێویست جێ بەجێ نەکراون، بە پێی ئەو بەدواداچوونەی کە ئێمە

کردوومانە.پ: پێت وانییە ئەوەندە باس کردنی ئافرەت بازرگانی کردن و سیاست

کردنە بە نرخی ئافرەتان؟کۆمەڵگەیەکی هەیە، کۆمەڵگە ناو لە کێشانەی ئەو راستی لە و: تەندروست دەبێت گفتوگۆی لەسەر بکات و نەیشارێتەوە. پێویستە ئەگەر بۆ بکرێت کێشەکان نیشانی دەست و بکرێت باس هەبێت کێشەیەک پێشکەوتووەکان کۆمەڵگە لە بۆیە بدۆزرێتەوە، بۆ چارەسەری ئەوەی کە ئەوەیە مەبەستیش ئەکرێت، لەسەر قسەی هەبێت کێشەیەک هەر

چارەسەری بۆ بکرێت.پ: تاچەند پێت وایە حزبە ئیسالمییەکان مافی ئافرەت پێشل ئەکەن؟رەنگە ئەکرێتەوە، تۆخ کە کۆمەاڵیەتی نەریتی و داب هەندێک و:

بەرگێکی ئایینی بکرێتەبەر بۆ ئەوەی ئەو داب و نەریتانە بمێنن. زۆرجار پیاوانی ئایینی ئەیانەوێت یارمەتیدەر بن، ئەگەر ئەو داب و نەریتانەی کە

پەیوەندی بە ئایین نییە بۆ خەڵک روون بکرێتەوە.

پ: پێتوانییە لەگەڵ زۆری و بۆری رێکخراوەکان و سەنتەرەکانی تایبەت بە ئافرەتان، کێشەی ئافرەتان زیادی کردووە؟

مەدەنی کۆمەڵی کاتێک ئەوروژێنن، زیاتر مەسەلەکان بێگومان، و: زۆربوونەوتەوە، کێشەکان کە نییە ئەوە مانای کۆمەڵگە، لە چاالکترە چاالکییانە ئەو کراوە، لەسەر بێدەنگیان بەاڵم هەن کێشەکان زۆرجار الیەنە و بکرێت لێوە باسی و ببینن ش��اراوەک��ان کێشە هۆی ئەبنە باسی زانستیانە بەشێوەیەکی ئەگەر بن. ئاگادار لێی پەیوەندیدارەکان لێوە بکرێت و چارەسەری کێشەکان بکرێت، بە بڕوای من کێشەکان کەم

ئەبنەوە.

www.lawanikurdistan.com ژماره 168 102012/12/11

چۆن ک��وردی میدیای رەوش��ی گشتی بە لەئێستادا پرس: دەبینی، بەتایبەتی لە رووی پیشەیی و پرۆفیشناڵ بوونییەوە؟

هەبێت میدیایەک کوردستاندا لە نیم باوەڕەدا لەو شوانی: کە توانیبێتی متمانەی تەواوی پڕۆفیشناڵی هەبێت، بەڕای من لەکوردستاندا میدیای پڕۆفیشناڵ ئاسا بوونی نییە، لە ڕاستیدا کوردستان ئێستا لە ئاستی گواستنەوەی فکرەدایە لە ڕابردووەوە حکومەتە سەرەکی ئەرکی ئ��ەوەش ڕوون، داهاتوویەکی بۆ بتوانێت پێداویستیەکانی کۆمەڵگایەکی زیندوو دەستەبەر بکات.پرس: زۆر جار میدیای کوردی پۆلێن دەکرێ بەسەر بەرەی و ئەهلی میدیای »ب��ەرەی و دەسەاڵتدار« حزبی »میدیای

سەربەخۆ«، تۆ تاچەند لەگەڵ ئەم پۆلێن کردنەدایت؟مەبەستی گەیشتبم پرسیارەکە لە بەجوانی ئەگەر شوانی: بڵێین ئەتوانین کارە ئەو سێبەر، واتە پۆڵینکردن لە ئێوە یان کەسێک کراوەی پۆڵین لەڕاستیدا ئازاد بەناو میدیاکەی الیەنێکی حیزبییە، دەتوانین بڵێین سیخورییەکی ئاشکرا لە ژێر میدیای کوردی ئەمەش کەمکردنەوەی سەنگی میدیادا! ناوی دەگەێینیت، دەبێت میدیاو ڕۆژنامە و گۆڤارەکان ئەوە بەخەتی سور بزانن، چونکە لە هەر دوو بواردا بەمردنی خۆیان تەواو

دەبێت.

و و سەربەخۆ ئەهلی میدیای لەسەر و سەرنجت را پرس: ئەدای کردنی چییە لە کوردستان؟

شوانی: نەبوونی سەندیکایەکی بەهێز لە کوردستاندا، مەستم لەوەیە سەندیکایەک کە بتوانێت سەدلەرسەد بێ الیەنی خۆی لە و کاربکات ڕۆژنامەگەری پێشەیی بەپێی و رابگەیەنێت هەردوو بواردا پشتیوانی تەواوی ڕۆژنامەگەری و ڕۆژنامەنووسان بێت، بۆیە لەمبارەیەوە هەندێکجار ڕۆژنامەکە یان نوسەر لەبەر پاراستنی گیانی و بەرژەوەندی خۆی ڕەنگە المەرکەزی سێبەر

بۆخۆی دروست بکات.پرس: ئێستا هەستدەکرێ کە میدیای خوێنراو وەک جاران ئایا تەکنەلۆجیاوە، پێشکەوتنی بەهۆی نەماوە، خوێنەری لەق خوێنراو میدیای بە جێی ئیلیکترۆنی میدیای پێتوایە

کردووە؟تاکو ڕابردوو ساڵی پێنج ماوەی لە ئەوەی بەڵێ، شوانی: ئێستادا میدیای ئیلیکترۆنی وەک فەیسبوک و تویتەر.. زانیاری کوردی کۆمەڵگای ئینتەرنێتەوە، ڕێگای لە گەیاندن خێرا ئەومیدیای ناو بێتە توانیوێتی پێشکەوتووە، بارەیەوە لەو سەردەمەوە، بەاڵم لە واڵتانی دەرەوە هێشتا خوێنەری ڕۆژنامەو بۆیە خەڵکی، ب��اوەڕی جێگای بۆتە م��اوە، هەر گۆڤارەکان

گۆڤارەکان و ڕۆژنامەکان تەواو جێگای باوەڕن.

هیوا شوانی، سەرنووسەری سایتی کوردستانی گەورە:

لە واڵتانی دەرەوە هێشتا خوێنەری رۆژنامە و گۆڤارەکان ماوندیمانە: پرس

لەگەڵ هاتنی هەر تەکنەلۆژیایەکی نوێ و سەردەمیانە چەندین تاوان و دیاردەی نەشیاوی نوێ دروست دەبن، باشترین نمونە مۆبایل و ئەنتەرنێتە وەکو مەیدانی تاوان و تاوانکاری لێهاتووە

لە تاوانی نوێ و کۆندا.تاوانە کۆنەکان وەکو دزی و ناو زڕاندن و کوشتن و تەزویر و ڤایرۆس تاوانی نوێ وەکو دروست کردنی و ساختەکاری،

تێکدانی ئامێری پەیوەندی کردن.ئەو هەموو وات��ا ک��ردن پەیوەندی ئامێری لە مەبەست مۆبایل، وەکو کردن پەیوەندی بۆ دێن بەکار کە ئامێرانەی وەکو کۆمەاڵیەتیەکانی تۆڕە و ئەنتەرنێت نۆڕماڵ، هێلەکانی

توێتەر و فەیسبوک و یاهوو، ئایپاد،..هتد.ئەو ئامێرانە بە هۆی پەیوەندی کردنەوە تاوانیان پێدەکرێت و ئاسانکاری زۆر بۆ ئەنجامدانی تاوان دەکات. تایبەتمەندی ئەو تاوانانە ئەوەیە کە لە الیەن کەسانی شارەزا و زیرەکەوە ئەنجام لە لەوانەیە کێیە؟ نازانرێ بکەرەکەی جار زۆر کە دەدرێن واڵتێکیتر بێت!. ئەم تایبەتمەندییانە وایکردووە کە نەتوانرێ یاخود زەحمەت بێ یاسایەک دابنێن کە بەرەنگاری ئەم تاوانانە

ببێتەوە.)یاسای ناوی بە هەیە یاسایەکمان کوردساندا هەرێمی لە

قەدەغە کردنی خراپ بەکارهێنانی ئامێرەکانی پەیوەندی کردن( کراوەتەوە، باڵو لە )وقائعی کوردستان( لە ٢٠٠٨/٥/١٩ کە بەاڵم ئەم یاسایە زۆر کەم و کوڕیی تیایە کە ناتوانێ بە باشی

بەرەنگاری هەموو تاوانەکان ببێتەوە.هەولێر تاوانی دادگاکانی لە کە سەرژمێرییەی ئەو بەپێی ئەنجامماندا، دەرکەوت هەر لەو کاتەوەی ئەم یاسایە جێ بە جێ کراوە لە ساڵی ٢٠٠٨ تاوەکو ٢٠١١/١١/٣٠ تەنیا ٤٨ داوا

هەبووە، کە تایبەتمەند بووە بە یاسای ناو براو. بەم شێوەیە:

هیچ داوایەک نەبووە. ساڵی ٢٠٠٨ ←

تەنیا ٨ داوا هەبووە. ساڵی ٢٠٠٩ ← ساڵی ٢٠١٠ تەنیا ١٦ داوا هەبووە.

تەنیا ٢٤ داوا هەبووە. ساڵی ٢٠١١ ← لە کۆی ئەو ٤٨ داوایە ٤٥ داوا حوکم کراون بە پێی ماددە )٢(ی ئەم یاسایە. هەروەها )٣( داوا حوکم کراون بە ماددە

.)٣(بە پێی ئەم سەرژمێرییە دەردەکەوێت کە داواکان هەر ساڵێ دووقات زیادی کردووە، هەرچەندە لە راستیدا تاوانەکان زۆر

زۆر لەو رێژەیە زیاترن، بەاڵم ناگەنە دادگاکان.هەستی و دی��ارە ئاشکرا بە یاسایە ئەو کوڕیی و کەم

پێ کاری زیاتر و کارایە )٢( ماددە تەنیا کە پێدەکرێت، تاوانەکانی هەموو فراوانە زۆر )٢( ماددە چونکە دەکرێت، تیا کۆ کراوەتەوە، سەرباری ئەوەی کە هەر یەک لەو تاوانانە

تاوانی سەر بەخۆ و جیاوازن.

وەک لە ماددە)2(ی ئەم یاسایەدا هاتووە: )هەر کەسێک سزا دەدرێت بە ماوەیەک کەمتر نەبێت لە غرامە هەروەها ساڵ، پێنج لە نەبێت زیاتر و مانگ شەش دەکرێت بە بڕێک کەمتر نەبێت لە ملیۆن دینار و زیاتر نەبێت سزا سزایە دوو لەم یەکێک بە یان دینار، ملیۆن پێنج لە یان موبایل هێنانی بەکار بە هەستا هاتوو ئەگەر دەدرێت، هەر ئامێرێکی پەیوەندی بێ تەل و بە تەل یان ئینتەرنێت بۆ مەبەستی هەڕەشەکردن یان جوێن دان و ناوزڕاندن یان باڵو کردنەوەی باڵو هۆی ببێتە کراو دروست هەواڵی کردنەوەی و وێنە کردنەوەی باڵو یان بکەوێتەوە. لێ ڕوداوی و ترس ڤیدیۆ یان کورتە نامەی دژ بە ئەخالق و ئادابی گشتی، یان باڵو کردنەوەی وێنە بێ رەزامەندی خاوەنەکەی یان هاندانی خەڵکی بۆ ئەنجام دانی تاوان و کاری ناشرین و باڵو کردنەوەی تایبەتی ژیانی و نهێنی بە هەبێت پەیوەندی کە زانیاری تاکەکان و خێزان هەتا ئەگەر ڕاستیش بێت باڵو بکرێتەوە بۆ

مەبەستی خراپەکاری یان زیان گەیاندن«.

لەماددە )3( ی ئەم یاسایە هاتووە:)هەر کەسێک سزا دەدرێت بە حەپس کردن کە ماوەکەی کەمتر نەبێ لە شەش مانگ و زیاتر نەبێت لە ساڵێک، لەگەڵ غرامە کردنێک کە کەمتر نەبێت لە حەفت سەدوپەنجا هەزار یەکێک بە یان دینار، ملیۆن سێ لە نەبێت زیاتر و دینار لەم دوو سزایە سزا دەدرێت ئەگەر هاتوو بە عەمدی هەستا تری ئامێرێکی هەر یان تەلەفون ئامێری کارهێنانی بە بە یان ئینتەرنێت یان تەل بێ و تەل بە کردنی پەیوەندی تر، کەسانی کردنی بێزار مەبەستی بۆ ئەلیکترۆنی بەریدی

جگە لەو حاڵەتانەی کە لە ماددە) ٢( هاتوون(.

مافپەروەر، ناز ڕزگار شێخانی

رێژەی داواکانی خراپ بەکارهێنانی ئامێرەکانی پەیوەندی ساڵ بە ساڵ لە بەرز بوونەوەیە

www.lawanikurdistan.com2012/12/11 168 11ژماره

نوێنەرایەتییەکان کردنەوەی لە هەرێم ئامانجی حکومەتی پ: چییە و ئەرکیان چییە؟

و ئابووریی و سیاسی پەیوەندی پەرەپێدانی بەمەبەستی و: فەرهەنگییە لەگەڵ ئەو واڵتانەی کە ئامادەی هاوکاری و هەماهەنگی و پەیوەندی بەستنن لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان، ئەم رووی بە دەالقەیەک بۆکردنەوەی دەروازەیەکن نوێنەرایەتیانە نوێنەرایەتییەکانە لەرێگەی هەرێم. حکومەتی و جیهان واڵتانی حکومەتی هەرێم پەیامی خۆی دەگەیەنێت و توانیوێتی دۆست و

پاڵشتی بۆخۆی پەیدا بکات.نوێنەرایەتییەکان کۆمەڵێک ئەرکیان لەسەرە، پێش هەموو شتێک نوێنەرایەتییەکان نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان دەکەن. ئەرکێکیان پرسی دروستکردنی پەیوەندی ئابوورییە لەگەڵ واڵتان و هاندانی وەبەرهێنەران و پیشاندانی دەرفەتی وەبەرهێنان و کەش و هەوای وەبەرهێنانە لەهەرێمی کوردستان، لەرێگەی ئەنجامدانی کۆربەندی ئابورییەوەیە کە نوێنەرایەتییەکان رێکیدەخەن. ئەمەش سوودێکی زۆری گەیاندووە بە هەرێمی کوردستان، بۆیە دەبینین ئێستا هەرێمی کوردستان لە قۆناغی ئاوەدانکردنەوەدایە، لەهەموو کاتێک زیاتر پێویستی بەو پەیوەندییە ئابوورییە هەیە و هەروەها کوردستان هەرێمی لە کەبێن وەبەرهێنەران سەرنجی راکێشانی وەبەرهێنان بکەن. ئەمە بێجگە لەوەی کە حکومەتی هەرێم کەڵکی لێوەردەگرێ لەرووی ئاوەدانکردنەوە، لەهەمان کاتدا لە بەرژەوەندی خەڵکی کوردستانیشە کە دەرفەتی کار زیاتر دەبێت و پارەی بیانی

دێتە هەرێمی کوردستانەوە.هەروەها لەسەر پرسە گرنگەکانی هەرێمی کوردستان ئیش دەکەن، بۆ نموونە بەرنامەمان هەیە بۆ جینۆناساندنی ئەو تاوانانەی کە بەرامبەر بە خەڵکی هەرێمی کوردستان کراون. راستە پشکە هەر گەورەکەی بەر کورد کەوتووە، بەاڵم پێکهاتەکانی تریش کە لەناو هەرێمی کوردستانا دەژین تاوانیان بەرامبەر کراوە. هەر چەندە ئەم تاونانە لەالیەن دادگای عێراقییەوە لەناوخۆ بە جینۆساید ناسراوە، ناساندنی نێونەتەویی بە تاوانانە ئەم دەمانەوێ ئێمە بەاڵم

جینۆسایدی بکەین کە بەسەر نەتەوەکەماندا هاتووە.لەمڕووەوە نوێنەرایەتییەکانمان دەورێکی گرنگیان هەیە لەلۆبی کردن بۆ روونکردنەوە و پیشاندانی ئەو دیراسات و تاوانانەی کە بەسەر نەتەوەکەماندا هاتووە، لە ناوندە جیهانییەکاندا. هەروەها ئەوەی بۆ واڵتانەدا ئەو پەرلەمانی لەناو لۆبی دروستکردنی مەسەلەی جینۆسایدی خەڵکی کوردستان وەکو پرۆژەیەک ببرێتە پەرلەمانی ئەو واڵتانە و بتوانین کۆدەنگی لەسەر پەیدا بکەین، بۆ

ئەوەی ئەو واڵتانە دان بنێن بەو تاوانەدا، کە تاوانێکی جینۆسایدە و بەرامبەر بە میللەتی کورد و پێکهاتەکانی تری نێو کوردستان نوێنەرایەتییەکانە ئەرکەکانی گرنگی بەشێکی ئەمانە ک��راوە.

لەدەرەوە.کردنەوەی و نوێنەر نیشانکردنی دەس��ت مێکانیزمی پ:

نوێنەرایەتییەکان لەسەر چ بنەمایەکە؟و: هەتا ئێستا ١٤ نوێنەرایەتیمان لەواڵتانی جیهان هەیە، شێوازی دەست نیشانکردنی نوێنەر و و کردنەوەی نوێنەرایەتییەکان، لەسەر پێشنیازی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوە دەبێ بۆ سەرۆکایەتی ئەنجوومەنی وەزیران، پێشنیازەکەی ئێمەش لەچوارچێوەی گرنگی ئەو واڵتانەیە لەناو کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا و کاریگەریان بەسەر دروستکردنی خواستی تاچەند هەروەها بڕیارەوە. ناوەندەکانی پەیوەندییان هەیە لەگەڵ هەرێمی کوردستان و تاچەند بەرژەوەندیی سیاسی و ئابووریمان پێکەوە هەیە و تێکدەکاتەوە. ئەمانە بنەمان

بۆ کردنەوەی نوێنەرایەتی.سیڤی ئێمە نوێنەرەکانیش نیشانکردنی دەست مەسەلەی بۆ چەند کەسێک وەردەگرین و دەینێرین بۆ سەرۆکایەتی ئەنجوومەنی وەزیران، ئەوان بڕیاری لەسەر دەدەن، هەندێکجاریش خۆیان کەسە

دیاری دەکەن. پ: ئایا نوێنەرایەتییەکان بە راپۆرت کاروچاالکییەکانیان دەنێرن

بۆ ئێوە؟ئیش لە راپ��ۆرت بە مانگانە کەدەبێ شەرشانیانە ئەرکی و: نییە مەرج هەیە واش جاری بکەنەوە، ئاگارمان کارەکانیان و مانگانەبێ، بەڵکو هەر پرسێکی گرنگ کە روودەدات ئێمەی لێ

ئاگادار دەکەنەوە.نوێنەرایەتییەکانی لەگەڵ مامەڵە فەرمی بە ئایا واڵتەکان پ:

حکومەتی هەرێم دەکەن؟و: دەتوانین واڵتەکان پۆلێن بکەین، هەندێک واڵت هەیە، هەر هەرێمی سیاسییەکانی حزبە بوونی ئۆپۆزسیۆن سەردەمی لە ک��ردووە، بەعس حکومەتی دژی کەخەباتیان کوردستانەوە، کوردستان سیاسییەکانی حزبە لەگەڵ مامەڵەیان و پەیوەندی هەبووە، ئێستا کە نوێنەرایەتییەکانمان کراونەتەوە وەک ئەمرێکی واقیع مامەڵەی لەگەڵ دەکەن، بەاڵم هێشتا وەزعی دیپلۆماسیان کەدەبێ هاتووە عێراقدا دەستووری لە چونکە نەکراوە، دیار نوێنەرایەتی کردنی هاوکاری شێوازی بۆ دابنرێت نیزامێک مەبەستەش ئەو بۆ عێراق. باڵوێزخانەکانی لەگەڵ هەرێمەکان دروست لیژنەیەکی عێراق وەزیرانی ئەنجوومەنی سەرۆکایەتی

کرد، بۆ جێبەجێکردنی )قانون الخدمە جاریجیە(، کە لە ٥ کەس پێکهاتبوون، نوێنەری هەرێمی کوردستانیشی تێدابوو، بۆ دارشتنی نیزامێک. ئێمە وەک هەرێم رەشنووسێکمان پێشکەش کرد، دوای سێ کۆبوونەوە ئەوان هیچ تێبینییەکیان لەسەری نەبوو، بەگوێرەی دەبێت، دیپلۆماسیان پێگەی نوێنەرایەتییەکان پرۆژەیە ئەو ئەوکات لەرێگەی وەزارەتی دەرەوەی عێراق دەبێت، چونکە ئێمە قەناعەتمان بەوە هەیە کە سیاسەتی دەرەوەی عێراق وەزارەتی

دەرەوەی عێراق دایدەرێژێت.هەرێمێکی وەک یان عێراق لە بەشێک وەک واڵتەکان پ:

سەربەخۆ مامەڵە لەگەڵ نوێنەرایەتییەکان دەکەن؟و: وەک هەرێمێک لە عێراقی فیدراڵ مامەڵەیان لەگەڵ دەکەن.

کوردستانەوە لە و حزبین نوێنەرەکان هەموو دەوت��رێ پ: نێردراون، رات لەم بارەوە چییە؟

و: مەرج نییە ئەو کەسەی کە دایدەنێین لە دەرەوەی واڵت بێت لە هەموو شتێکی ئەو واڵتە. ئەوکەسانەشی کە و شارەزا بێت حزبین، بەشێکن لە کۆمەڵگە، ئەوانیش توانایان هەیە و بە مافی خۆیانی دەزانن یەکێک لە پۆستەکانی حکومەت چ لە ناوەوە یان دەرەوەی واڵت پشکیان هەبێت و بەشدار بن. ئێمە سیڤی چەند کەسێک وەردەگرین و کۆمەڵێک بنەما لەبەر چاو دەگرین، ئەوکات

کەسەکە دیاری دەکرێ.کوردستانییەکانیش حزبە مەکتەبی واڵتەکان لەزۆربەی پ:

بوونیان هەیە، ئێوە چۆن مامەڵەو هەماهەنگیان لەگەڵ دەکەن؟و: کاریان لێکجیاوازە، چونکە نوێنەرایەتییەکانی حکومەتی هەرێم نوێنەرایەتی فەرمی حکومەت دەکەن و بەشێوەی فەرمی مامەڵە و پەیوەندی لەگەڵ دام و دەزگاکانی ئەو واڵتەدا دەکات و پەیامی فەرمی حکومەتی هەرێم دەگەیەنێت. بەاڵم هەموو حزبێکیش بۆیە

هەیە لەهەر واڵتێکدا پەیوەندی لەگەڵ حزبێکدا ببەستێت. عەرەبییەکاندا واڵتە لە هەرێم حکومەتی ئێستا هەتا پ:

نوێنەرایەتی نییە، بۆچی؟و: ئێمە خواستی ئەوەمان هەیە لەگەڵ واڵتانی عەرەبی و واڵتانی کەنداودا پەیوەندی و هەماهەنگیمان هەبێت، ئێستاش لە هەرێمی کوردستان چواری واڵتی عەرەبی )ئیمارات و ئۆردەن و میسر و کردۆتەوە لەوە بیرمان ئێمەش قونسڵگەریان هەیە، فەلەستین( و پێنشازیشمان کردووە بۆ سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران کە لەواڵتە عەرەبییەکان نوێنەرایەتی بکەینەوە، هەر کات حکومەتی هەرێم بڕیاری لەسەردا، ئەوکات دەکەوینە گفتوگۆ و ئامادەکاری.

کاروان جەمال، جێگری بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی حکومەتی هەرێمی کوردستان:

عەبدوڵاڵی حاجی مەحمود ئاماژە بەوە دەکات کە ئەوان پێیان باشە بە زووترین کات ئۆپەراسیۆنی دەربارەی پەرلەمانیش هەڵوێستی لەبارەی بکرێت، دەستوور بۆ راپرسی دیجلە دەڵێت کە پێویستە پەرلەمان مەرجەع بێت، دەشڵێت کە وەزارەتی کارەبا، کاراترین

وەزارەتی حکوومەتە.دیمانە: پرس

هەتا ئێستا ١٤ نوێنەرایەتیمان لەواڵتانی جیهان هەیە

خاوەنی ئیمتیاز:ئومێد خۆشناوسەرنووسەر:

ئاڤان حه مه ساڵح0750-446 1301

جێگری سه رنووسه ر: شاخه وان عومه ر سلێمان0750-448 0225

به ڕێوه به ری نووسین: فەرەیدون بێوار0750-414 1910

f_bewar@yahoo.com

ناونیشان: هەولێر- بارەگای مه کته بی سکرتارییه تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه نجومه نی وه زیران

یان له رێگه ی ئه م ئیمه یله وه بابه ته کانتان بنێرن:shaxawanjournalist@yahoo.com

کاتێک ئەمریکا دە ساڵ زیاتر بە ناوی چەکی کۆمەڵکۆژ هەموو و عێراق هێزەکانی بە تەحروشی قەدەغەکراو و عێراق کرد، ئەگەر لەژێر ناوی جیاجیاش بێت ئەوا دروشمی سەرەکی بە ناوی ئازادی عێراق بوو، دڵنیام ئێمە لە سەرەتاوە نەکەین، پەلە ئەگەر بەاڵم هەبووە، دروشمە لەو گومانمان ئەوا کۆمەڵێک ئەگەر دەخەینە بەردەست، من دەڵێم رەنگە ئەو کات مەبەستی ئەمریکا قڕکردنی تیرۆر بووبێت، بەاڵم خۆ ئێستا لە عێراق تیرۆر ماوە، رەنگە مەبەستی نەوت بێت، خۆ ئێستاش نەوتی عێراق بەیەدەگەوە خراپ نییە، ئەگەر باسیش لە دوا مەبەستی ئەمریکا بکەین کە دیموکراسی بوونی عێراقە، ئەگەر ئێمەش بەالمانەوە نوکتەیەک بێت، ئەوا ئەمریکا بڕوای پێبوو، بەاڵم لە زەوینەی واقیعدا دەکرێت بپرسین، ئەمریکا کردە عێراقی چەند هێنا؟ بەدەست ئامانجەی ئەو چەند

دیموکراسی؟بەسەر ساڵێک کە دەکەین پرسیارە ئ��ەو لەکاتێکدا گەڕیین لەوە با تێدەپەرێت، ئەمریکا هێزەکانی کشانەوەی ئێمە هەڵەبووین کاتێک ئەوا بە فەرمی لە مەحفەلی دەولی پرۆسەی نابوو ناومان ئێمە ک��ردووە. داگیرم من دەیگوت ئازادی عێراق. با لەوەش گەڕێین ئەمریکا ئێستاشی لەگەڵ کۆمەڵکوژی چەکی لەبارەی پێنەداین سەرەداوێکی دابێت ئەمریکا گەلی ئەوا بین، ساویلکە ئێمە ئەگەر عێراقەوە، لەوەدا ساویلکە نییە، جورج تێنت کە بەرپرسی هەواڵگری چەکی کە کرد ئ��ەوەی باسی لەکتێبەکەی بوو ئەمریکا کۆمەڵکوژ چ نوکتەیەکە. هەموو ئەوانە نەهاتەدی، نەچەکی کۆمەڵکوژ دۆزرایەوە نە عێراقیش ئازادکرا، بەاڵم کەسانێکیش هەیە پێیوایە ئەمریکا لە دوای ١١ی سێپتێمبەرەوە توڕەبوو، داگیرکردنی عێراقیش بەشێک بوو لەجەنگی دژە تیرۆر، ئەو بیانووە هیچ بەهایەکی نامێنێ ئەگەر بڵێین ئێستاش رۆژانە دراوسێی لە خەریکە و تیرۆر قوربانی دەبنە عێراقییەکان عێراقیش، مەبەستم سوریایە تیرۆریستەکان جڵەوی دەسەاڵت دەگرنە دەست، کەواتە بەرهەمی ئەمریکا لەو هەموو ئەگەرانە

چی بوو؟نە چەکی کۆمەڵکوژ دۆزرایەوە و نە تیرۆر قڕ کرا، ئەی چی؟ ئەگەرێک ماوە ئەویش پرۆسەی بە دیموکراسی بوونی بێت، وەاڵمتر بڕێ هەموویان لە ئەمەیان رەنگە عێراقە؟ چونکە ئەگەر بپرسین ئەمریکا لە عێراق چەند ئەو ئامانجەی پێکاوە، ئەوا وەاڵمەکەمان زۆر تراژیدی دەبێت، رەنگە مرۆڤ

تەسەور نەکات، ئەنجامەکان چەند نیگەرانمان دەکات!چۆن باسی دیموکراسبوونی عێراق بکەین؟ کاتێک کە دەزانین دوای ساڵێک لە کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا تەنها پیاوێکی وەک مالیکی دەستی لە قوڕگی دیموکراسیەتی عێراق ناوە. سوپا دروست دەکات و بە سوپا هەڕەشە دەکات و پەرلەمان ئارامی لەبارەی ئیفلیج دەکات. کوا بەڵێنەکانی ئەمریکا کە بەرنامەیەک عەرەبیە لەکەناڵی ئ��ەورۆژە دایبوو؟ عێراقەوە لەبارەی ساڵیادی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا هەبوو، بەاڵم بەرنامەکە میوانی کە ئەمریکا دەرەوەی وەزارەتی وتەبێژی بوو بە بیانووی )جارێ نایانەوێ لەسەر عێراق قسە بکەن( ئامادە نەبوو. شرۆڤەکارێکی سیاسی زۆر بە جوانی وتی«من پێم سەیرە ئەمریکا هەزاران خەڵکی خۆی کردە قوربانی بۆ دیموکراسی و پارەیەکی خەیاڵیشی سەرف کرد، بەاڵم دوای ساڵێک لە رۆیشتنی ئەمریکا دیکتاتۆر دروست بوو لە عێراق«.

ئەمریکا بۆ بێ دەنگە

لقمان غەریب، دەرهێنەر:

پرس:هاتنت بۆ ناودنیای هونەری بۆکەی دەگەرێتەوە؟وەاڵم/لە دوای ساڵی ١٩٩٢ لە )tv( کاری دەرهێنەری دەکەم، وەک حەزو ئارەزویەکی خۆشم و هەوڵدانم لەبواری کاری دەرهێنان وسیناریۆ

نوسین ئەو بوارەم هەڵبژاردوە، تاکو ئەمڕۆش هەربەردەوامم تێیدا.پرس: ئەوبەرهەمە هونەریانەی لە هەردوو بواری دەرهێنان و سیناریۆ

و نووسیندا ئەنجامت داون چەندن؟ وەاڵم/ زیاترلە )٦٠تاکو ٦٥ ( کاری دیکۆمێنتاری و فلمم کردووە، لە١٩٩٩ بۆ ٢٠٠٠تاکو ٢٠٠١کارم لە چەند فلمێکی کوردی کردووە، لە درامای گەورەشدا لە)٤(درامادا کارمکردووە، وەک ) لەگوڵێ کاڵتر، فلمێکی لەگەڵ یاقۆب( دوابڕیارەکانی رەیحانە، ئەشەرف، نامەکانی

گەورەش کە ماوەکەی )٨١(خولەکە بەناوی )سندوقە چایی( .tv پرس: ئەو دراماو فلمانەی بەرهەمت هێناون، لەسەر خواستی

یە کان بوە یان کۆمپانیایەک هاوکاریی کردوی؟)نامەکانی درام��ای بەتایبەتی بەرهەمێک چەند وەاڵم/ل���ەدوای ئەشرەف(، لە رێگای ناوەندێکی ئەهلی بەناوی ناوەندی بەرهەمهێنانی دامان ٢٠٠٧ ساڵی لە کە تەلەفزیونی( و سینەمایی کاری هونەری لەگەڵ ناوەندە ئەم دەکەین، کارەکانمان سلێمانی لە م��ەزران��دووە کەناڵێی هونەری تەنسیق دەکات ئەم کارەش شێوازێکی جیهانی یە، بەاڵم بەحکومی ئەوەی کارەکانی ئێمە لەگشت رویەکەوە باش بوە، چەند کەناڵێک لەسەرخەتن بۆ وەرگرتنی بەرهەمەکانمان و دیتنەوەی

سپۆنسەر بۆ کارەکانمان .پرس: : بۆتاکو ئێستا بیرتان لەوە نەکردۆتەوە کار لەسەر مێژووی ئەوان ئەوکاتی دەسەاڵتی و ژیان لەسەر فلم و بکەن میرنشینەکان

بەرهەم بهێنن؟ وەاڵم/ بیرمان لێ کردۆتەوە، بەاڵم کۆمەڵێک هۆکار هەیە، بەپلەی یەکەم هۆکاری سیاسی، کە پەیوەستە بە واقعی سیاسی کوردستان و ناوچەکەوە، تۆ ناتوانی دەست بۆ هەمووشتێک بەری، دووهەم کارکردن لەسەر درامای مێژوویی پێویستی بە کۆمەڵێک شتی تایبەت بەوکات و ژیان شێوە و بەرگ و جل بوارێکی گشت لە هەیە زەمەنەوە و هەڵسوکەوت، دەبێ بینەر بگەڕێنیتەوە بۆ ئەوسەردەمە، ئەمەش توشی ماندوبونێکی زۆر و خەرجکردنی پارەیەکی باشت دەکات، رەنگە ئەو کۆمپانیایانەی کاریان لەگەڵدا دەکەیت ئامادەی ئەوکارەیان تیا نەبێت.

) تورکی و بەتایبەتی )کۆری بیانی فلمی دۆبالژکردنی پرس: پانتایەکی زۆری کەناڵە لۆکاڵی و ئاسمانیەکانی گرتۆتەوە، ئەم کارە

تاچەند گونجاوە؟وەاڵم/ ئەم کارە پەیوەندی بە کەمی بەرهەمی هونەری کوردیەوە و دیکەیە مەجالێکی بۆخۆی فلم دۆبالژکردنی مەسەلەی نییە، مێژوویەکی هەیە لە تەلەفزیونی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست بەگشتی، کاتی خۆی تەلەفزیونی عیراق چەند درامایەک پیشاندراوە، بەاڵم پرسیارکە لێرە دایە بۆ کەناڵیکی کوردی لەبری خزمەتکردن بە کەلتوری کوردی پەنا بۆئەم کارانە دەبا. ئەم کارەش بۆ ئەوە دەگەرێتەوە بەهەرزان دەستیان دەکەوێت، لەگەڵ ئەوەش پرلە هەڵەی وەرگێڕان و چیرۆکی الوازن. ئەمانیش فەراغی خۆیانی پێ پڕدەکەنەوە، بینەریشی هەیە.

هونەری بەڕێوبەرایەتی بەتایبەتی رۆشنبیری وەزارەت��ی پرس: تاچەند هاوکارتانە؟

وەاڵم/ من دەڵێم وەزارەتی رۆشنبیری بونی زەرەری هەیە ئەوەش نیە

بڵێم بونی لەنەبونی باشترە، بەڵکو دەڵێم بونی زەرەری هەیە، مەگەر لەو واڵتانە نەبێت کە شمولی و دیکتاتۆرین لە سەردەمی بەعس وەزارەتی سەقافەو شەباب هەبوو، ئێمە رۆژێک لە رۆژان کارمان بە ئەوان بکەوێت

وەک شتێکی مەعنی بووە.پرس: لەکاتی دەرکردنی دراماو فلم و کاری هونەری هیچ پرسیان

پێ دەکەن تاکو کارەکانتان بە فلتەراتی ئەواندا بروات؟ وەاڵم/ ئیشمان بەوەزارەتی رۆشنبیری نییە، بە خۆی چەند ئێشکی کردووە هیچی کەڵکی نەبوە، بۆ زانیاریت سێ ساڵ لەمەوبەر دوو ئیشم کردووە لەکۆی) ١٨( ئیش تەنها رەزامەندی بۆ ئیشەکەی من هاتەوە، بەمانای ئەوانی دیکە فڕێدران و بەکەڵکی پیشاندان نەهات. کەسێک نەی پرسی ئەو هەموو دۆالر و پارەی حکومەتیش بە فیرۆچو؟. گەر نابۆ

پیشان نادرێن، چونکە بەکەڵک نایەن.پرس: سەبارەت بە ئەنجامدانی ڤیستڤاڵی کورتە فلم لەکوردستان و لە واڵتانی دیکەش کە هونەرمەندانی ئێمەش بەشدار دەبن تاچەند

لێی رازیت؟.لەسەر یە، هەمووی نی کارەکان بۆ بەدواداچون بەداخەوە وەاڵم: کاغەز و روپەڕی رۆژنامەکان بازاڕی بۆ خۆشدەکەن، ڤیستڤاڵیان کردووە برادەری خۆمان لەوێ بووە، لە دەرەوەی واڵت بەهەموو بەشداربوان و ئەوانی فلمیان هەبووە ئەوانەی لێرەشەوە چونە ژمارەیان )٢٠٠(کەس بوە، زیات لە )٥٠( فلم بەشدار بوە هەرفلمێک )٤(کەسی بەرکەوتوە ئەمە کەی ڤیستڤاڵە، لەکوردستانیش وایە، ئێستا ڤیستڤاڵ بۆگیرفان پڕکردنە. دوایی کورتەفلمی چی یە؟. پێم ناڵێیت؟ . لەواڵتان خەڵک

دەی کاتەوە وەک ۆرک شۆپ بۆ راهێنان و فێربون.چ لە ئێمە لەکوردستان سینەمایی ک��اری بە سەبارەت پ��رس:

قۆناغێکین؟وەاڵم/ سینەما پیشەیەسازی یە، لەواڵتی ئێمە ئەڵێین شتێک نی فلمێکی چاو لە هەوڵدراوە هەیە، کوردی فلمی سینەما، بەناوی یە سینەمای بڵێین ئەگەرنا پیشانبدرێت، ک��وردی فلمێکی سینەمای کوردی ئەوەشتێکی خەیاڵی یە و شتی وا نییە، بەاڵم بەرەو پێشچون زۆرباشە ئێستاکە فلمی کوردی فلمی کوردی، لەدروستکردنی هەیە بابەتەکانی شێوازی بەرهەمهێنانی گەرچی هەرلەسەرەتادایە، بەاڵم بەداخەوە سینەمایی کوردی . تۆ سەیری کە لە هەولێری پایتەخت بکە هۆڵێکی سینەما نی یە؟ شەریکەیەکی سینەما هەیە؟ شوێنێک نییە

فیلمی سینەمایی لێ بشواتەوە.تاچەند پەرتەوازەکردنی هونەرمەندان لە رۆڵی سیاسەت پرس:

کاریگەری خراپی بینی وە؟وەاڵم/هەرکەس ئازادە لەچ حزبێک کاردەکات و چ حزبێکی پێ باشە، بەاڵم نابێت سیاسەت داخلی کاری هونەری بکرێت، ئەم کارە پەیوەستە بەبینەرەوە، چونکە بینەر بەشێوەیەکی گشتی دابەشی گشت الیەنێک

بو. ژیانی سەرکردەی لەسەر فلمێک نەکردۆتەوە لەوە بیرتان پرس:

کورد)بارزانی ( بەرهەم بهێنن؟ نەمری کەسایەتیەکی لەسەر تایبەت فلمێکی دروستکردنی وەاڵم/ وەک مەالمستەفای بارزانی، ئەمە پێویستی بە توانایەکی زۆری تەکنیکی و هونەری و خەڵکی شارەزاو پڕۆفیشناڵ و سیناریۆ نوسی باشی ئەوسەر دەمە هەیە، بەڕاستی دەستبردن بۆ کارێکی وا ئاسانییە. وەسەنعاتەکە

قورسە هەمووکەس ناتوانێ شانبداتە بەرکاریی وا قورس.

ئامادەکردنی: نەوزاد فواد

وەزارەتی رۆشنبیری لە واڵتانی

دیکتاتۆریدا نەبێت،

پێویست نییە

لیلخە

ەڵ ەیس

ف