PEPTIDI I PROTEINI4. razred gimnazije

Predmet: KemijaProfesor: Antonija Jurčić

Gimnazija Ljubuški

PEPTIDI

• Aminokiseline se mogu međusobno povezivati peptidnom vezom u veće molekule

koje zovemo PEPTIDI

• Peptidna veza sadrži -CO-NH- skupinu

• Peptidi su amidi (reakcijom između karboksilne skupine jedne i amino-skupine druge

aminokiseline nastaje amid)

SLIJED AMINOKISELINA JE USMJREN

Slika 1. Nastajanje dipeptida Phe-Cys

PEPTIDI

• Peptidi čije su molekule izgrađene od dvije aminokiseline

zovu se dipeptidi, od tri aminokiseline tripeptidi, itd.

• Peptidi izgrađeni od najviše 10 deset aminokiselina zovemo

oligopeptidi

• Peptidi izgrađeni s više od deset aminokiselina zovu se

polipeptidi

• Molekule izgrađene s više od sto aminokiselina zovu se

proteini

PEPTIDI

• Sekvencija aminokiselina

• Nazivi peptida tvore se kombiniranjem naziva ili kratica pojedinih aminokiselina

Slika 2. Slijed aminokiselina

BIOLOŠKA ULOGA PEPTIDA

• Neuroprijenosnici

• Koenzimi

• Hormonski peptidi

• Hormoni gušterače (inzulin, glukagon)

• Peptidni antibiotici (pencilin)

• Jaki otrovi (zmijski otrovi po kemijskom sastavu su najčešće

peptidi)

• Citostatici (peptidi su citostatici te se koriste kod liječenja

zloćudnih tumora)

PROTEINI

PROTEINI (grč. proteios)

• Jednostavne građe• Organski spojevi • Velike relativne molekulske mase (104 do 107)• Sastoje se od jednog ili više polipeptidnih lanaca• Biološka funkcija• Netopljivi proteini (kolagen, elastin) • Proteini topljivi u vodi• Jednostavni proteini (građeni samo od aminokiselina)• Složeni proteini (građeni od aminokiselina i prostetičkih

skupina)

ULOGA PROTEINA

• Glavni građevni materijal organizma• Sudjeluju u regulaciji metabolizma kod:• Prijenosa kisika

• Stezanja mišića

• Imunološke zaštite (imunoglobulini)

• Bioloških procesa

• Prijenosa genetičkih informacija

• Hormonalne kontrole

PROTEINI I STRUKTURA PROTEINA

• Različiti proteini sastavljeni su od dvadesetak aminokiselina povezanih različitim slijedom

• Molekule proteina složene su građe• Razlikujemo četiri stupnja strukture proteina:1. PRIMARNU

2. SEKUNDARNU

3. TERCIJARNU

4. KVATERNU

PRIMARNA STRUKTURA PROTEINA

• Slijed aminokiselina u proteinskom lancu zove

se primarna struktura proteina

• Peptidni lanac je opružen u prostoru bez

dodatnih povezivanja unutar peptidnog lanca

• Primarna struktura je preduvjet nastajanja

složenijeg strukturnog uređenja proteina

• Inzulin

Slika 1. Primarna

struktura proteina

SEKUNDARNA STRUKTURA PROTEINA• Pravilan prostorni raspored aminokiselinskih ostataka u polipeptidnom

lancu, stabiliziran vodikovim vezama između bliskih jedinica naziva se sekundarnom strukturom proteina

• Nastaje uslijed vodikovih veza koje se stvaraju između kisika karbonilneskupine jedne peptidne veze i amidnog vodika druge peptidne veze

• Vlaknasti (fibrilarni) proteini

Slika 3. Vodikove veze između polipeptidnih

lanaca

SEKUNDARNA STRUKTURA PROTEINA

Slika 4. Sekundarne strukture proteina

TERCIJARNA STRUKTURA PROTEINA• Tercijarna struktura proteina nastaje uslijed blizine aminokiselinskih R

ostataka u samoj proteinskoj molekuli • Pod utjecajem nekovalentnih vezivanja dolazi do povijanja

polipeptidnog lanca a proteinska molekula zauzima sferični izgled u prostoru

• Tercijarna struktura proteina je kombinacija primarne i sekundarne strukture

• Prostorno uređenje je stabilizirano energijom veza• Nekovalentne interakcije: 1. Vodikove veze2. Ionske sile3. Hidrofobne interakcije4. Koordinacija iona metala

• Globularni proteini

KVATERNA STRUKTURA PROTEINA

• Nastaje međusobnim udruživanjem i polimerizacijom proteina tercijarne strukture

• Udruživanje se temelji na istim vezama kao i kod tercijarne strukture• Hemoglobin

Slika 5. Hemoglobin

SVOJSTVA PROTEINA

• Nativna (prirodna) konformacija• Denaturiranje (ireverzibilno i reverzibilno)

➢ Reakcije karakteristične za proteine su:1. Denaturacija proteina (https://www.youtube.com/watch?v=DAs34WA5tXk)

2. Ksantoproteinska reakcija (https://www.youtube.com/watch?v=y2FbmNUoJtM)

3. Biuret-reakcija (https://www.youtube.com/watch?v=WzI2CWvPykk)

PONOVIMO!

SAMOSTALNI RAD

1. Definiraj peptide i aminokiseline.

2. Objasni ulogu peptida i proteina.

3. Opiši strukturu hemoglobina, navedi kojoj skupini proteina pripada i

koja je njegova biološka uloga u organizmu.

4. Usporedi primarnu, sekundardnu, tercijarnu i kvaternu strukturu

proteina.

5. Izradi modele primarne, sekundarne, tercijarne i kvaterne strukture

proteina uz pomoć materijala koje imaš u svome domu.

Za sve nejasnoće u vezi

nastavnog gradiva iz kemije

obratite se predmetnom profesoru ili meni na mail:

antonija.jurcic@skole.sum.ba

LITERATURA

1. Stričević, D., Seber, B., (2006), Temelji organske kemije, Zagreb, Profil

2. Sikirica, M., Kopar-Čolig, B., (2006), Organska kemija, Zagreb, Školska knjiga

3. Cooper, G. M., Hausman, R. E., (2004), Stanica, Zagreb, Medicinska naklada

4. Stryer, L., Berg, J., Tymoczko, J., (2013), Biokemija, Zagreb, Školska knjiga