paweł muratow "mediolan i werona"

Copyright © by for the translation by Heirs of Pawe! HertzCopyright © by Fundacja Zeszytów Literackich

Warszawa 2011

ISBN 978-83-60046-27-2

SERIA PODRÓ"E

Redaktor seriiMarek Zaga#czyk

Muratow_Mediolan_Werona:Muratow_Mediolan_Werona 4/19/2011 2:40 PM Strona 2

Pawe! Muratow

Obrazy W!ochMediolan i Werona

T!umaczy! i przypisami opatrzy! Pawe! Hertz

ZESZYTY LITERACKIE


PAR MA

Emi lia jest jed n$ z przo du j$ cych dziel nic W!och wspó! czes -nych. Mia sta jej ostat nio bar dzo si% uprze my s!o wi !y, a wie&wci$' si% do sko na li w za wi !o &ciach no wo cze sne go rol nic twa.Emi lia 'y je tym wszyst kim, co sta no wi zdo bycz ery no wo czes -nej. Mo 'na si% tu taj za po zna( z osi$ gni% cia mi tech ni ki w!o -skiej, z roz wo jem so cja li zmu, ze spó! dziel czo &ci$ wiej sk$, zeszko !$ lu do w$ i z hi gie n$ spo !ecz n$. Ale dla tych pod ró 'nych,któ rzy zaj mu j$ si% sztu k$ i prze sz!o &ci$, nie jest to by naj mniejzie mia obie ca na.

Par ma, któ rej d)wi%cz na na zwa ma tak nie wie le wspól ne goz pro za icz nym i po wsze dnim ob li czem te go wspó! cze sne gomia sta, nie jed ne go ju' przy pra wi !a o roz cza ro wa nie. Trud nochy ba o to wi ni( w!a &nie na sze dni. Mo der ni za cja Par my by !aprze cie' dzie !em wie ku XVIII i pierw szych dzie si% cio le ci wie -ku XIX, to te' nie przy pad kiem ju' Ca sa no va stwier dzi!, 'e zewszyst kich miast w!o skich Par ma wy da !a mu si% naj bar dziejno wo cze sna i naj bar dziej „fran cu ska”1. Pod ró 'ny, znu dzo nywi do kiem ulic mia sta, nie b% dzie mia! oka zji do zmia ny na -stro ju, gdy znaj dzie si% w je go oko li cach. Rów nin ny kra jo brazEmi lii spra wia tu sm%t ne wra 'e nie, a w skwar ny dzie# da le -kie, b!% kit ne Ape ni ny le d wo wid nie j$ zza bia !a wej mg!y i ku -rzu uno sz$ ce go si% nad dro ga mi.

Wiel ka ka te dra ro ma# ska z ogrom ny mi chi me ra mi u wej -&cia, kam pa ni l$ i dzi wacz nym bap ty ste rium wzno si si% tu ni -by wy spa w&ród wszyst ko rów na j$ cych fal wspó! cze sno &ci.

! 5 !


PARMA, KATEDRA I BAPTYSTERIUM


DNI W ME DIO LA NIE

NA ULI CACH

Nic !a twiej sze go, ni' oka za( si% nie spra wie dli wym wo becMe dio la nu i przed sta wi( go w naj zu pe! niej fa! szy wym &wie tle.Pod ró 'ny, wje 'd'a j$c na rów ni ny lom bardz kie ze szczy tówSim plo nu czy Sa int -Got thard, spie szy zwy kle da lej, to te' nie -cier pli wo&( prze szka dza mu w zwie dza niu Me dio la nu, któ ryod t$d trwa w je go pa mi% ci w po sta ci u&miech ni% te go w!o skie -go nie ba po nad da cha mi do mów i bia !y mi igli ca mi ka te dry.Pod ró 'ne mu, któ ry wra ca na Pó! noc z Rzy mu czy z We ne cji,Me dio lan z ko lei wy da je si% ja kim& dru go rz%d nym mia stemeu ro pej skim, znaj du j$ cym si% w!a &ci wie po za gra ni ca mi praw -dzi wych W!och i z!$ czo nym z ni mi je dy nie bar dzo s!a by miwi% za mi. To te' ów pod ró 'ny z pew nym wy si! kiem sta ra si%wy krze sa( z sie bie za in te re so wa nie ar ty stycz n$ prze sz!o &ci$te go mia sta, któ ra znów zwra ca je go my &li i uczu cia ku te muwszyst kie mu, z czym tak nie daw no si% roz sta!.

Aby unik n$( ta kich wra 'e#, nie na le 'y za trzy my wa( si%w Me dio la nie prze jaz dem, tyl ko za miesz ka( tu cho( byna krót ko, i to nie w któ rym& z ba nal nych ho te li w po bli 'udwor ca, lecz gdzie& w sa mym ser cu dziel ni cy sta ro miej skiej,na przy k!ad na Piaz za Fon ta na, gdzie przez ca !$ noc szem rz$Sy re ny1 i do &wi tu nie milk n$ kan co ny i arie roz cho dz$ cychsi% do do mów z ma !ych te atrzy ków i skrom nych ka wiar nimiesz ka# ców te go mia sta, któ re jest prze cie' sie dzi b$ La Sca li.

! 17 !


MEDIOLAN, WIDOK Z KATEDRY


GAU DEN ZIO FER RA RI

U wej &cia do me dio la# skiej Bre ry, w ga le rii ob wie szo nejfrag men ta mi fre sków po prze no szo ny mi tu z pa !a ców i ko &cio -!ów, kil ka ma lo wi de! na pra wej &cia nie spra wia, 'e na gle za -trzy mu je my si% przed ni mi i do pie ro po do brej chwi li ru sza myda lej, prze cho dz$c przez tur ni kiet cu sto de*. Fre ski te przed sta -wia j$ sce ny z 'y cia &w. Jo achi ma i &w. An ny, po k!on TrzechKró li i anio !y; nie dba !y ich ry su nek !$ czy si% z kunsz tow n$kom po zy cj$, nie spo koj nym nie !a dem oraz za mi !o wa niemdo nie zwy k!ych i ma low ni czych szcze gó !ów. W or sza kuTrzech Kró li mi ga j$ twa rze Mu rzy nów, ga lo pu j$ ce ko nie, ma! -py, kar !y i le opar dy, two rz$c ba jecz nie ko lo ro wy, nie sa mo -wicie wprost zwar ty, sk!% bio ny rój. Zdu mie wa ko lo ryt tychfresków, wprost bez przy k!ad ny w ma lar stwie od ro dze nia w!o -skie go. Prze zro czy stym, lek kim li lio wym cie niom, ulot nymza ry som to wa rzy sz$ czy ste, nie zwy kle &mia !o skon tra sto wa nebar wy, z któ rych zw!asz cza zie le# wy ró 'nia si% szcze gól n$,wprost cho ro bli w$ in ten syw no &ci$. Od ra zu wi da(, 'e ma lo -wi d!a te mia !y dzia !a( bez po &red nio, przy pra wia j$c wi dzao sil ny wstrz$s, co zde cy do wa nie wy od r%b nia je z at mos fe ryod ro dze nia, któ ra nie mal za wsze sprzy ja d!u go trwa !ej me dy ta -cji i po wol ne mu od dzia !y wa niu, zbli 'a je na to miast do pe! nejru chu i po &pie chu na szej ner wo wej epo ki. Kie dy si% na niepatrzy, wy czu wa si%, 'e ich twór ca chcia! tu upo ra( si% z ty mi

! 52 !

* Do zor cy.


MEDIOLAN, SANTA MARIA DELLE GRAZIE


BER GA MO

Ber ga mo sk!a da si% jak gdy by z dwu od r%b nych miast, a cho(ni 'ej po !o 'o ne, wi%k sze z nich nie wy da je si% zbyt po ci$ ga j$ ceze swo imi dziel ni ca mi prze my s!o wy mi i sze ro ki mi uli ca mi,wy ty czo ny mi tam, gdzie by! nie gdy& plac tar go wy, za to prze -&licz ne jest ma !e, sta re mia stecz ko na gó rze, pe! ne cie niai ch!o du na wet w naj skwar niej sze let nie po ran ki, gdy wil got -na &wie 'o&(, któ r$ tchn$ piw ni ce na wi no, mie sza si% ze s!od -kim za pa chem gli cy nii pn$ cych si% po mu rach. Gór ne Ber ga -mo bu dzi si% w&ród d)wi%cz ne go stu ko tu drew nia nychzoc co li*, szu mu wo dy gór skiej, któ r$ ko bie ty na bie ra j$ z fon -tan ny do mie dzia nych dzba nów, i dzi wacz ne go, nie zbyt zro zu -mia !e go dia lek tu wspó! ro da ków Ar le ki na i Bri ghel li, a miej -sco wy sta ry al ber go go &cin nie otwie ra swo je po dwo je rzad kimpod ró 'nym, &wia do mym nie zwy k!e go uro ku tej miej sco wo &ci.

Naj wa 'niej szy z za byt ków città al ta**, ka pli ca Col le oni ch1,nie spra wia chy ba te go wra 'e nia, któ re mie li na ce lu jej do bro -dusz ni lom bardz cy bu dow ni czo wie i de ko ra to rzy. Po dob niejak w Me dio la nie i w Cer to sa di Pa via, nie zdo !a li tu stwo rzy(te go, co cho( tro ch% przy po mi na !o by praw dzi wie re ne san so -wy, har mo nij ny kom pleks ar chi tek to nicz no -rze) biar ski. Razjesz cze oka za li si% bez rad ni w nad mier nej p!od no &ci swo je goso lid ne go rze mio s!a, a prze !a do wa nie szcze gó !a mi i ja skra -

! 61 !

* Cho da ków.** Mia sta gór ne go.


BRESCIA


BRE SCIA

Nie raz si% zda rza, 'e pod ró 'ny na gle, bez wszel kie go po wo -du, po pa da w na strój chwi lo we go przy gn% bie nia. Wte dy wie -czór, któ ry go cze ka w ob cym mie &cie, wy da je mu si% niedo znie sie nia, a noc w nie zna nym ho te lu przy kra i bez sen na.Pew ne go ra zu, po zwie dze niu nie zbyt go &cin nej Par my, w ta -kim w!a &nie na stro ju zna la z!em si% na pu stych, za ku rzo nychuli cach ni zin nej Cre mo ny. Dzie# pó) ne go la ta chy li! si% kuwie czo ro wi, s!o# ce ja ko& nie mi le o&wie tla !o z uko sa placprzed sta ro 'yt n$ ka te dr$ i jej wy so k$ wie '$. Na &cia nach ka -te dry wid nia !y wy bla k!e bar wy fre sków, któ re Ro ma ni no1

i Po rde no ne wy pe! ni li zwar tym t!u mem po sta ci. Wy sze d!emspiesz nie z ka te dry i usia d!em przy sto li ku w nie wiel kiej ka -wia ren ce przy g!ów nej uli cy. Z wol na nad ci$ ga! nud ny wie -czór pro win cjo nal ny. Wy stro jo ne ro dzi ny miesz cza# skie i ofi -ce ro wie z miej sco we go gar ni zo nu zbie ra li si% w miej skimogro dzie, aby po s!u cha( woj sko wej or kie stry. Ogar n% !a mnienie prze par ta ch%( uciecz ki, by !em go tów opu &ci( Cre mo n%,nie ogl$ da j$c ani jej wspa nia !ych te ra kot, ani ma lo wi de! Cam -pi ch2. Dwie go dzi ny pó) niej po wol nym tre no lo ca le* wlo k!emsi% w kie run ku Bre scii, a pó) n$ no c$, z ja kim& dziw nym uczu -ciem ulgi i spo ko ju, wsia d!em do ho te lo we go omni bu su, któ rypo chwi li ru szy! z tur ko tem uli ca mi te go po d al pej skie gomiasta. Kie dy przed snem otwo rzy !em okno wy cho dz$ ce

! 74 !

* Miej sco wym po ci$ giem.


MANTUA, PIAZZA SORDELLO


MAN TUA

Zbli 'a li &my si% do Man tui. Upal ny dzie# sierp nio wy gro zi!nad ci$ ga j$ c$ bu rz$. Si wa chmu ra, z któ rej raz po raz strze la !ybez g!o &ne b!y ska wi ce, szyb ko p!y n% !a od Alp prze ciw bie go wipo ci$ gu. Przed na mi i po le wej stro nie ju' by !o wi da( roz le g!$ta fl% La go In fe rio re, gdy po przez tur kot kó! do bieg! nas pierw -szy od g!os grzmo tu. Deszcz spad!, za nim po ci$g za trzy ma! si%na sta cji. Da rem nie by !o by cze ka( ko# ca ule wy na dwor cu,w któ rym za ka 'dym ude rze niem pio ru na dr'a !y wszyst kieszy by. Bu rze lu bi$ to mia sto nad je zio rem i nie ch%t nie si% z nimroz sta j$. Po s!usz ni prze zna cze niu wsie dli &my do ho te lo we goomni bu su, cier pli wie ocze ku j$ ce go tu na swo im miej scu, i ru -szy li &my ca! kiem opu sto sza !y mi uli ca mi, na któ rych, ni czymw pierw szym dniu stwo rze nia, sza la !y roz p% ta ne 'y wio !yi grzmia !y pio ru ny. Po mi mo bu rzy w po ko ju ho te lo wym, po za -wie sza nym g% sty mi mu &li no wy mi za s!o na mi, któ re ma j$ chro -ni( pod ró 'nych przed na tr%c twem mo ski tów, by !o dusz no jakw cie plar ni. Ale owe tra dy cyj ne urz$ dze nia )le spe! nia !y swo -j$ funkcj% w ten nie zwy kle nu '$ cy wie czór, w t% cie p!$, na !a -do wa n$ elek trycz no &ci$, wil got n$ noc, któ r$ a' do &wi tu roz -&wie tla !y bez g!o &ne b!y ska wi ce nie spe! nio nej bu rzy.

Na st%p ne go ran ka nad omy ty mi desz czem bru ka mi man tua# -skich ulic wze sz!o s!o# ce, &wie c$c przez za s!o n% per !o wychopa rów. *wie 'o&( po wie trza, !a god no&( nie ba, me lan cho liacudow ne go roz ta cza j$ ce go si% z Pon te San Gior gio wi do kuna la gu n% z ni czym nie da dz$ si% po rów na(. Od no gi Min cia,

! 81 !


WERONA, PIAZZA DELLE ERBE


WE RO NA

MO WA WE NE CJI

Ko# cz$c w% drów k% po mia stach lom bardz kich, wi%k szychi mniej szych, wspó! cze snych i chlu bi$ cych si% tra dy cj$ dzie jo -w$, po ci$ ga j$ cych lub spra wia j$ cych za wód, pew ne go let nie gowie czo ru zna le) li &my si% w We ro nie. G% sty t!um za pe! nia! viaMaz zi ni, któ ra !$ czy Piaz za del le Er be z Are n$1. Za mkni% tadla po jaz dów, l&ni$ ca &wia t!a mi wy staw skle po wych, w$ ska tauli ca, nad któ r$ wid nie je pa smo wie czor ne go b!% ki tu, roz -brzmie wa j$ ca wy ra) nie s!y szal ny mi w nie zwy k!ej ci szy mo w$prze chod niów i od g!o sem ich kro ków, przy po mi na we nec k$Mer ce ri%. +a god ny zmrok we nec ki osnu wa! sta ry plac del leEr be, gdy przy sto li ku przed nie wiel k$ trak tier ni$ je dli &myobiad, na s!u chu j$c pie &ni i &mie chu miesz ka# ców te go mia sta,któ rzy uko# czy li na dzi& swo je pra ce, oraz plu sku we ro# skiejfon tan ny i prze ni kli we go skwi ru uno sz$ cych si% po mi% dzywie 'a mi nie zli czo nych ja skó !ek. Te go wie czo ru We ro na d!u gonie mil k!a, go &cie wy kwint nych ka wiar ni na prze ciw Are nywci$' sie dzie li nad swo imi gra ni te*, a przez otwar te oknaalber go Ac ca de mia do pó) na do bie ga !y nas od g!o sy kro kówi na wo !y wa nia noc nych hu la ków.

Nie pa mi% tam ju', co owej pi%k nej no cy mó wio no i &pie wa -no na uli cach We ro ny, ale ca !e to lud ne mia sto roz brzmie wa !o

! 101 !

* Lo da mi.


VICENZA, LOGGIA DEL CAPITANO


VI CEN ZA

Vi cen za, któ rej zbi te w gro ma d% czer wo ne da chy wid nie j$w&ród zie lo nych ogro dów i win nic szcz% &li wej do li ny, dzie l$ cejpod nó 'e Alp od Mon ti Be ri ci, po ja wia si% we wspo mnie niachja ko jed no z naj bar dziej uro czych miast w!o skich. Dwie nie ru -cho me zwier cia dla ne rzecz ki, Re tro ne i Bac chi glio ne, op!y wa j$mia sto, któ re go uli ce wy cho dz$ gdzie nie gdzie na ci$ gn$ ce si%wzd!u' ich brze gów !$ ki, a !u ki prze rzu co nych nad ni mi mo -stów od bi ja j$ si% w g!% bo kim lu strze ich wód. S!o# ce, któ reupodo ba !o so bie to pi%k ne mia sto, ob fi cie zle wa swój blaski cie p!o na p!y ty je go wspa nia !e go Piaz za, gdzie wid nie j$ bia !ejak &nieg istryj skie mar mu ry ba zy li ki Pal la dia z czer nie j$ cy mina jej ko lum nach i fry zach &la da mi zi mo wej nie po go dy. Pod -ró'ny, ol&nio ny wi do kiem te go cu du ar chi tek tu ry, wo bec któ re -go bled nie na wet we nec ka Li bre ria1, d!u go stoi na pla cu po gr$ -'o nym w uro czy stej ci szy rze czy do sko na !ych i jak we &niecho dzi po pu stych, fan ta stycz nych uli cach, wzd!u' ci chychwarsz ta tów dzi siej szych rze mie&l ni ków i wspa nia !ych sie dzibre ne san so wych. Prze s!a nia j$c d!o ni$ oczy, aby je uchro ni(od s!o necz ne go bla sku, przy sta je tu co krok i przy gl$ da si% dzi -wacz ne mu go tyc ko -we nec kie mu ca sa* lub wci$' za ska ku j$ cymno wo &ciom ja kie go& pal la dia# skie go pa !a cu.

Vi cen za nie dar mo s!y nie ja ko mia sto pa !a ców: o nich ma rzypod ró 'ny, bu dz$c si% pierw sze go dnia swo je go tu po by tu w ob -

! 129 !

* Do mo wi.


SPIS RZECZY

Parma / 5

Dni w Mediolanie / 17

Gaudenzio Ferrari / 52

Bergamo / 61

Brescia / 74

Mantua / 81

Werona / 101

Vicenza / 129

Przypisy / 149

Indeks osób i dzie! / 169

Indeks miejsc / 179


paweł muratow "mediolan i werona"

Documents