Paco Peňa

Paco Peňa brengt eigenheid en innovatie samen in Flamenco. Als gitarist, componist,

dramaturg, producent en artistiek mentor heeft hij de ideeën over deze typisch Spaanse

kunstvorm veranderd.

Geboren in de Andalusische stad Cordoba in 1942 begon Paco Peňa op zesjarige leeftijd met

het leren van gitaarspelen. Toen hij twaalf jaar oud was had hij zijn eerste professionele

optreden. In de late zestiger jaren verhuisde hij naar London, waar zijn voordrachten van

Flamencomuziek het publiek in vervoering brachten.

Hij trad op in de intieme Ronnie Scott’s Jazz Club en de monumentale Royall Albert Hall in

London. Hij stond met verschillende mede-gitaristen, zangers en muziekgroepen op het

podium, waarbij hij verschillende muziek genres zoals klassiek, jazz, blues, country en Latijns-

Amerikaans met elkaar verbond.

In 1995 schreef de New York Times: “Mr. Peňa is virtuoos en in staat om zijn publiek totaal te

betoveren. Hij combineert snel-vurige muziek met een kleurrijk gevoel van schaduwen: deze

luisteraar heeft nooit een andere gitarist gehoord hebben die zijn instrument zo goed kan

bespelen.” Lezers van het tijdschrift America’s Guitar kozen Paco Peňa voor de komende 5

jaar tot beste Gitarist van het jaar.

In 1981 stichtte hij het Centro Flamenco Paco Peña in Cordoba, later werd hij artistiek

directeur van het Cordoba Internationaal Gitaar Festival. Er zijn plannen gaande voor een

nieuw opleidingsinitiatief in Peňa’s thuisstad. Dit initiatief moet zijn werk als ‘werelds eerste

professor van Flamenco Gitaar aanvullen, een rol die hij in 1985 heeft gekregen aan het

Rotterdamse conservatorium Codarts in Nederland.

Sinds 1970 heeft Paco Peña met zijn eigen samengestelde gezelschap van dansers, gitaristen

en zangers in een opeenvolging van shows regelmatig opgetreden. Het Paco Peña Flamenco

Dansgezelschap heeft Flamenco de theaters gebracht, met regelmatige optredens in London

in Royal Festival Hall, Sadler’s Wells Theatre en de Barbican en optredens op festivals in

Edinburgh, Adelaide, Amsterdam, Athene, Israël, Istanboel, Singapore en Hong Kong.

In 1999 componeerde Peňa Musa Gitana, gebaseerd op het leven en werk van een andere

artiest uit Cordoba, de schilder Julio Romero de Torres. Het zeven-weken-durende seizoen in

het Peacock Theater in London West End staat bekend als de langste periode van een

Flamenco Show.

Een andere mijlpaal is zijn Misa Flamenca uit 1991. Een mis, waarin Peña ’s gezelschap met

een klassiek koor samenspeelde. De première in London’s Royal Festival Hall, uitgevoerd

door het Koor van de Academie van St. Martin-in-the-Fields, werd opgevolgd door een

optreden in de 1992 EXPO in Sevilla. Misa Flamenca was ook te zien in Australië, New

Zeeland, Polen, Duitsland, Nederland, België en de Verenigde Staten.

In 2002 maakte Paco Peña in samenwerking met de beroemde theaterregisseur Jude Kelly

de spectaculaire show Voces y Ecos, die het publiek op reis nam door de geschiedenis van

Flamenco en de meest significante momenten in haar ontwikkeling. De show werd geprezen

als de beste Flamenco show in jaren.

In samenwerking met Jude Kelly’s volgden andere ambitieuze projecten. A Compas! had het

doel om de aangrijpende natuur van verscheidenheid aan Flamenco ritmes levendig

overbrengen op het publiek.

Flamenco sin Fornteras toonde een serie van Flamenco vormen die ontstonden op het

keerpunt van de 20e eeuw als gevolg van Spaanse muzikanten, zangers en dansers die naar

Zuid-Amerika kwamen en daar een rijke folklore ontdekten die hen sterk deed denken aan

hun eigen muzikale tradities. Deze nieuwe groep van stijlen werd Cantes de Ida y Vuelta

genoemd. De show brengt het beste van Flamenco samen met Latijn-Amerika en de grote

variëteit aan muziek die daar bestaat. De show was later ook in Sadler’s Wells te zien.

The productie, Quimeras, die ook door Kelly Jude is geregisseerd, is Paco’s meest recente

danswerk in opdracht van het Edinburg International Festival fort he Arts in 2010. Quimeras

vertelt het verhaal van een groep mensen die vanuit Afrika in Spanje arriveren om werk te

zoeken en dromen over een beter leven. Er wordt een huwelijk tussen traditioneel Spaanse

en Afrikaanse muziek en dans getoond, waarbij een spektakel van virtuoze opvoeringen en

intieme storytelling wordt gecreëerd, en wat na de wereldpremière als “adembenemend

mooi” werd omschreven (Daily Telegraph).

In 1997 is Paco Peña benoemd tot Oficial de la Cruz de la Orden der Merito Civil en in mei

2012 was hij blij bekroond te worden met de Gouden Medaille in Arts door het John

Kennedy Centrum voor de Performing Arts in Washington. Beide prijzen werden uitgereikt

door koning Juan Carlos van Spanje.

Requiem voor the Earth

In opdracht van het Salisbury Festival in 2004 maakte Paco Peña zijn Requiem for the Earth.

Het stuk is een krachtige muzikale expressie van de idee dat ons bestaan op aarde

vergankelijk is. Binnen zekere tijd gaan we allemaal dood, en de meesten van ons leven met

de verwachting dat een nieuwe generatie het over zal nemen, en dat het leven, zoals we het

kennen, voor altijd door zal gaan. Maar Paco’s Flamenco requiem brengt ons voorbij de

traditionele katholieke liturgie, met haar Lux Aeterna, Dies Irae, Libera Me en Agnus Dei,

aangezien dit stuk de hoop uitbeeldt dat op de Dag des Oordeels berouwvolle zielen hun

plek in de hemel zullen vinden. En vandaar een geloof in het eeuwige leven, Paco’s requiem

is een requiem voor het leven op deze planeet.

Paco’s gebruik van Flamenco als een voertuig voor een requiem voor de aarde is uitermate

geschikt. De poet Ricardo Molina uit Cordoba beweert dat Flamenco in de aarde van

Andalusië is geworteld, zoals een boom die zijn levensbehoefte uit de geschiedenis van

dezelfde aarde ontleent. De stem van de Flamencozangers vertelt ons over de essentiële

materies van het leven; en waar andere dansvormen, zoals klassiek ballet, ons in de ether

brengen, naar een plek boven ons, stijgt Flamenco op vanuit de grond als een bevestiging

van onze eigen afkomst uit de aarde zelf. Er zit passie, wanhoop en plezier in Flamenco,

maar ze is niet spiritueel of verheven. Flamenco gaat over het leven van dag tot dag, over

overleving in de harde wereld. Het vertelt over onze leefomgeving in een krachtige leerzame

taal en een uitbarsting van gevoel.

In Misa Flamenca uit 1988, raspt de aangrijpende klaagzang van de Flamencozanger tegen

het rondere, minder onmachtige geluid van het koor. De voortvloeiende spanning verleent

aan beide elementen, de Flamenco en het Liturgische, authenticiteit. Paco’s Requiem for the

Earth is niet minder dramatisch en voegt een krachtige stem aan de woorden toe, zowel

voor de Christelijken als voor degenen die zich met de aarde bezighouden. Tijdens de show

worden we geconfronteerd met onze gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het schaden

van de essentie van het leven, dat onze acties voor zowel onszelf als voor andere

levensvormen catastrofaal blijken te zijn. Paco’s requiem drukt zijn zorgen over de mensheid

uit en bemoedigt ons tegelijkertijd om in hoop voor de toekomst te investeren, en bovenal

om nu te handelen om onze planeet te redden.

Peter Bunyard

Ecologist/ Milieuactivist