osatuberri 20a

2014ko urtarrila | 14. zk.Osatuberri

IRITZIA | 7 Aulki Hutsak

GURE ELKARTEAK | 10-11Hirigoyen, lan jazarpenen kontrako elkartea

GERTUTIK | 14-15 Ianire Elorriaga

BIODONOSTIA, ONGIETORRI EUSKADIKO OSASUN IKERKETAKO LEHEN INSTITUTUARI

EUSKARA OSAKIDETZAN | 16-17 Euskarazko ofimatikako erremintak

2 | AGENDA AURKIBIDEA

UrTArrILA“Osasun arlOan praktika kOmunitateak: prOfesiOnal eta pazienteen artekO erlaziOaren mOdu berria” jardunaldia.Ekitaldia 2013ko urriaren 29an, asteartean, Donostia Unibertsitate Ospitaleko areto nagusian egingo da.Mezurik bidali ahal izateko: [email protected]

bilbO eskualdekO hObekuntza taldeen eta berrikuntza prOiektuen Vi. jardunaldia.2013ko urriaren 31n, ostegu-nean, Bilboko Bidebarrieta Liburutegian, Bilbo Eskual-deko hobekuntza taldeen eta berrikuntza proiektuen VI. jardunaldia egingo da.Edozein kontsulta egiteko Prestakuntza Batzordearen posta elektronikoa dago:[email protected]

OTSAILAhizkuntza-eskakizunak egiaztatzekO 2013kO 2. OhikO deialdia2013ko 2. ohiko deialdiari da-gokionez, azaroaren 9an, la-runbatean, euskara azterke-taren probak egiteko lekuak zehaztu dira.Gasteiz: Las Nieves gelate-gia, EHUko Campusa, Nieves Cano 33.Bilbao: Industria Ingeniaritza Teknikoko UE, Rafael Moreno 'Pitxitxi' 33, paseale

Osatzenen XiV. jardunaldiakAzaroaren 14an eta 15ean, 'Topagunea' lelopean, Osatzen- Familia eta Komunitate Medikuntzako Euskal Elkarteak XIV. Jardunaldiak egingo ditu Gasteizko Europa Jauregian.

kalitatearen eurOpar astea2013ko azaroaren 14an, ostegunean, Gurutzetako Unibertsitate Ospitaleko

areto nagusian, 09:15etik 14:30era : 'Berrikuntzaren eta Teknologiaren Eboluzioa arlo sanitarioan eta soziosanitarioan. Azkar gauzatzeko gai al gara? Esperientzak' jardunaldia izango da. formació[email protected]

etika eta zinemaren Vi. jardunaldiakGaldakao-Usansolo Ospi-taleko Etika Asistentzialeko Batzordeak egingo ditu. GUOko ekitaldi aretoan, urriaren 15etik abenduaren 3ra bitartean.Azaroak 5: 'Osasun langileak eta ezberdintasun sozialak osasun arloan'.Abenduak 3: 'Osasun langi-leak ezgaitasunek ( fisikoak eta psikikoak) eragindako ezberdintasunen aurrean'.

MArTXOAhizkuntza-eskakizunak egiaztatzekO 2013kO 2. OhikO deialdia2013ko 2. ohiko deialdiari da-gokionez, azaroaren 9an, la-runbatean, euskara azterke-taren probak egiteko lekuak zehaztu dira.Gasteiz: Las Nieves gelate-gia, EHUko Campusa, Nieves Cano 33.Bilbao: Industria Ingeniaritza Teknikoko UE, Rafael Moreno 'Pitxitxi' 33, pasealekua.Donostia: Barriola eraikina, EHUko Campusa, Elhuyar pla-za 1.

Osatzenen XiV. jardunaldiak2013ko azaroaren 14an, ostegunean, Gurutzetako Unibertsitate Ospitaleko areto nagusian, 09:15etik 14:30era : 'Berrikuntzaren eta Teknologiaren Eboluzioa arlo sanitarioan eta soziosanitarioan. Azkar gauzatzeko gai al gara? Esperientzak' jardunaldia

2 AGENDA

3 EDITORILA

4|6 SAKONEAN Biodonostia

7 IRITZIA 'Aulki hutsak'

8 | 9 OSASUN URRATSAK Haurrak Mugimenduan programa

10 | 11 GURE ELKARTEAK Hirigoyen elkartea

12 | 13 PLAZATIK Añanako Gatz Harana

14 | 15 GERTUTIK Ianire Elorriaga

16 | 17 EUSKARA OSAKIDETZAN Euskarzako ofimatikako erremintak

18 | 19 OSAKIDETZAN BIZITZA Elektromedikuntzako langileen elkartasuna

20 KONTRAZALA

3 | EDITORIALA

Batzuetan, ahaleginak ondorio onak ere ekartzen dizkigu, eta irakurketak horieta-ko asko izan ditzake aipagarri, are gehiago sakondu eta ikasi nahi dugun hizkuntzan trebatzen laguntzen badigu. Dena dela, neurologiako adituen ikerketako emaitzen arabera, irakurketaren onurak begi bista-koak dira, eta lehentasunezko bost bat ai-patuko ditugu.

Hasteko, buru argitasuna areagotzen du. Hala izanik, enpatia sustatu eta neuro-nen arteko bide loturak ere errazten ditu. Beraz, ohitura egiten bada, adinagatik ger-tatzen den galera saihesteko ariketa egokia da.

Bestetik, gizarte harremanak ere bul-tzatzen ditu. Era berean, adituen esanetan, irakurketak elkarrizketarako hizpidea ere suspertzen du. Horren ondorioz, pertsonen elkarreragina eta gizarte harremanak piz-ten ditu. Aipatutakoaren harira, Buffaloko Unibertsitateko ikertzaileek argitaratutako Psychological Science ikerlanean adierazten denez, irakurketak talde sentimendua ere areagotzen du irakurgai bera duten irakur-leen artean.

Eta hori gutxi balitz bezala, estres mai-la ere gutxitzen du. Esate baterako, oheratu baino lehen irakurriz gero, loaldirako ohitura onak sortzen dira, hau da, insomnioari aurre egiteko baliabidea ere izan daiteke.

Halaber, ikusmen sistema ere aktiba-tzen du. Batez ere, idatzizko letren formak irakurtzeko erabiltzen diren burmuin ere-muak astintzen ditu.

Azkenik, lanbide arrakasta lortzeko osagarri ona ere bada. Oxfordeko Uniber-

tsitatean egin duten ikerketaren arabera, plazerezko irakurketak eragin handia du lanbide arrakastarako bidean, eta nerabe-zaroan hasitako irakurleek emaitza hobeak lortzen omen dituzte helduaroan.

Hori guztia aintzat hartuta, hizkuntza-ren ikasketa prozesua behar bezala buru-tzeko, ezinbestekoa da halako dohainak garatzea. Hori dela eta, irakurtzen dugun bitartean, euskara ikasi eta finkatu egingo dugu, eta, horrez gain, burmuina bera ere indartuko dugu.

Erradiogazioa garatuko dute harrota-sunez eta zintzotasunez. Beraz, ez omen dira estresaren eragizitzako urte luze eta oparoetan. Zerk eskainiko digu gehia-go?Bestetik, gizarte harremanak ere bul-tzatzen ditu. Era berean, adituen esane-tan, irakurketak elkarrizketarako hizpidea ere suspertzen du. Horren ondorioz, per-tsonen elkarreragina eta gizarte harrema-nak pizten ditu. Aipatutakoaren harira, Buffaloko Unibertsitateko ikertzaileek ar-gitaratutako Psychological Science ikerla-nean adierazten denez, irakurketak talde sentimendua ere areagotzen du irakurgai bera duten irakurleen artean.

Eta hori gutxi balitz bezala, estres maila ere gutxitzen du. Esate baterako, oheratu baino lehen irakurriz gero, loal-dirako ohitura onak sortzen dira, hau da, insomnioari aurre egiteko baliabidea ere izan daiteke.

Halaber, ikusmen sistema ere aktiba-tzen du. Batez ere, idatzizko letren for-mak irakurtzeko erabiltzen diren bur-muin eremuak astintzen ditu.

IRAKURKETA ETA OSASUNA

Argitaratzailea:OsakidetzaAraba kalea 45, 01006 Vitoria-GasteizTel.: 945 006 [email protected]

Erredakzio kontseilua:Xabier Arauzo Juan Elorriaga

Euskara zuzentzaileak:Juan ElorriagaMikel Maioz EMUN lana euskalduntzekokooperatiba

Koordinatzailea:Arteman Komunikazioa

Tirada:7.000 ale

Lege gordailua:ISSN 2254-450X

Diseinua eta maketazioa:Arteman Komunikazioa

Argazkiak:Arteman

Inprimategia:Gertu (Oñati)

Osatuberrin parte hartu nahi?

Zeu ere protagonista izan zaitezke aldizkarian. Atal hauetan parte hartzeko idatzi [email protected] helbidera.

Eta gainera...

Ezetz jakin!Hizkuntzaren aldeko grama-tikaren edo terminologiaren inguruko zalantzarik baduzu, gurera bidali eta erantzun zuzena ematen ahaleginduko gara.Adibidez: Egokia al da Basur-tuko Ospitalea idaztea? Ez, gaur egun, Basurtuko Uni-bertsitate Ospitalea bere izen ofiziala [email protected]

Osatuberri helbide elektronikora jaso nahi baduzu, zure datuak gurera bidali besterik ez [email protected]

4 | SAKONEAN

Ikerketa era koordinatuan bi-deratu nahi du Biodonostiak, ikerketaren arloan egon dai-tezkeen aktore guztiak aintzat hartuta, eta bideratuta ingu-

ruko enpresei, administrazioari zein berrikuntza guneei. Ana Gar-mendia da koordinazioaz ardu-ratzen dena, “bi noranzko dituen ikerketa burutu nahi du gure ins-titutuak. Zentro teknologiko, en-presa eta ospitaletako ezagutza aktibatuz, batetik bestera eta kon-trako bidean osasun sistema hobe bat lortu dadin guztien elkarlana-ren bitartez”.

APLIKAZIORA BIDERATUTAKO IKERKETAElkarlanean ari den erakundea da eta Ana Garmendiak adierazi di-gunez, tresna eta gailuen sorkun-tza eta aplikazioa da Biodonostian egiten den ikerketaren helburu na-gusietako bat. “Gure sistema oso bideratuta dago aplikaziora. Pa-zientearen beharrei erantzun bat emateko benetan baliagarriak izan-go diren errekurtso teknologikoak sortu nahi ditugu. Inork ez baldin badu erabili behar gure sorkuntza, ez dugu bide hori jorratuko”.

Eta helburu horrekin, Biodo-nostiak sanitario guztiei ireki dizkie ateak. “Zazpi arlotan egiten dugu lan eta horietan guztietan ikertze-ko diziplina anitzeko pertsonak nahi ditugu. Bioingeniaritzan, me-dikuntza biziberritzailean, epide-milogian eta osasun publikoan, digestio aparatuko gaixotasunen zein gaixotasun kardiobaskularren eta neurozientzien arloan, infekzio-gaixotasunetan eta onkologian”. Arlo horietan guztietan baliagarriak izan daitezkeen osasun teknologia edo farmakoak lortu nahi dituzte. “Guztien arteko lana ezinbestekoa da, sinergiak bultzatu behar ditu-gu, eragile desberdinen arteko eza-gutza eta guztien artean produktu erabilgarriak sortu behar dira”. Ha-lakoa izan behar da Biodonostiaren ikuspegia Ana Garmendiaren esa-netan.

IKERKETA ONKOLOGIA ARLOANSorreratik sei arlo jorratu izan ba-ditu ere, otsailaren 10etik aurrera onkologia alorrean ere badihardu


ARDURADUNAK.Ezkerretik esku-mara, Pneumolo-gia pediatrikoko atalburu Javier Korta, Neonato-logiako mediku Oihana Muga eta Pediatriako buru Joseba Landa.

Euskal Autonomia Erkidegoko lehenengo osasun ikerketa institutua da Biodonostia, eta Gipuzkoa osoari zerbitzua eskaintzeko helburuarekin sortu zen orain lau urte. Ateak 2010ean ireki bazituen ere, Donostia Ospitaleak aspaldi-ko urteetan egindako ikerketan dago sustraituta Institutu berria.

SAKONEAN | 5

Institutuak. Eta onkologian aurre-ra egiteko eta lidergo lana egiteko Oxford unibertsitate ospetsuko ikerlari bat ekarri dute. “Taldea oso motibatuta dago eta dagoeneko aurrerapausoak eman dituzte zen-bait ikerketatan”.

Onkologia arloan Donostia Unibertsitate Ospitaleko gunea erreferentzia bilakatzen ari da Es-tatuan, bertan daude-eta Onko-logikoa, Donostia Unibertsitate Ospitalea, parke teknologikoko ikerketa zentroak eta enpresak. “Guztien artean gune interesgarria sortzen ari gara, azpiegitura doto-reekin, eta kanpoko ikerlari ospe-tsuendako gero eta erakargarria-goa da Donostia”. Gaur egun, arlo berrian 20 ikerlari inguru ari da jardunean, baina kopuru hau han-dituko da etorkizun hurbilean iker-keta lerro berriak gehitzean, betie-re instituzio eta elkarteen bultzada mantentzen bada.

Biodonostian dihardutenen profilari erreparatuz gero, 300 ikerlari horietatik asko dira Uni-bertsitate Ospitaleko sanitarioak, baina badaude bekadunak eta era-kundearen ikerlari propioak ere. “Ikerketan jarduteko berezko gri-na izatea beharrezkoa da. Ikerketa bultzatzeko eta zerbitzuak hobe-

tzeko sanitario guztien esperien-tzia oso inportantea da”, pertsona guztiek dituzte ateak irekita Biodo-nostian. Baina horiekin guztiekin batera, badira ingeniariak, mate-matikariak eta informatikariak ere. “Garrantzitsua da pazientearen tratamenduan hobekuntzak ezar-tzea eta horretarako, sanitarioez gain, beste espezialitate askotako pertsonen lana ere oso inportan-tea da, guztien artean hobekun-tzak proposatu ditzaten”.

GIZARTEA ETA SEKTORE SANITARIOA Gizarteak gero eta gehiago eska-tzen du hobekuntza arlo sanita-rioan. Bizi itxaropena luzatu egin da eta guztiok kalitatezko bizitza nahi izaten dugu, eta hori lortze-ko ezinbestekoak dira hobekuntza prozesuak. “Ikertu beharra dago,

garatu behar dira proiektuak eta zerbitzua eskaini behar diegu gi-puzkoar guztiei. Sistemari eran-tzunak eskatzen dizkiogu herrita-rrek bizitza aktiboa izaten jarraitu dezaten”, gaineratu du Biodonos-tiako berrikuntza unitateko koor-dinatzaileak.

Era berean, sektore sanitarioa ere hazi egin da aspaldion Euskal Autonomia Erkidegoan. Gero eta enpresa gehiago ari da osasuna-ren arloan lanean, era egituratuan, korporazio handien promozio zen-troetan eta horrek guztiak eragina izango du Institutu berriaren egu-neroko jardunean.

MUGARRI NAGUSIAKLau urteko ibilbidea laburra bada ere, epe horretan Biodonostiak dagoeneko lortu ditu mugarri ga-rrantzitsu batzuk. “Esklerosi ani-tzerako patente bat lortu dugu”. Alor horretan lan-talde polita sor-tu dute eta erreferentziazko gune bilakatu nahi dute. Baita paten-teen sorkuntzan ere. “Laster mer-katuratu daitekeen produktu bat dugu, gure lurraldeari aberasta-suna eragingo diona, eta ikertzen jarraitzeko aukera emango digu-na”. Sorkuntza horren berri jaki-tun izan arren, oraindik ezin dute

ARDURADUNAK.Ezkerretik esku-

mara, Pneumolo-gia pediatrikoko

atalburu Javier Korta, Neonato-logiako mediku

Oihana Muga eta Pediatriako buru

Joseba Landa.

“Biodonostia jaiobe-rrian guztira 300 iker-

lari ari da lanean, goize-tik iluntzera arte, etenik gabe, hobekuntza medi-koak bilatu nahian.

6 | I+G IRITZIA | 7 6 | SAKONEAN

Egileek Eri-zaina Kirofa-noan, lehen hastapenak izena jarri nahi zioten

liburuari, baina izenbu-ruaren bigarren zatia kentzea era-baki zuten. Horiek horrela, egileen esanetan liburua neurrikoa da be-raien zereginaren xehetasun guz-tiak hartzen dituena, baina era-bat sakondu nahi izan ez duena: “Liburu erabilgarri eta praktikoa egiteko asmoz ez ditugu gai guz-tiak luze eta zabal landu, baina diren guztiak hortxe daude”, az-pimarratu zuen Roberto Canok.

Bestalde, David Sotok gogo-rarazi nahi izan zuen liburua egi-terakoan ezarritako abiapuntua pazientearen segurtasuna izan zela, “horrek kirofanoan egiten den lan guztia erabat baldin-tzatzen duelako: pazientearen identifikazioa, alergiak dituen, zer ebakuntza mota egin behar zaion… Guztiak du erlazio zuzena pazientearen segurtasunarekin”.

Kirofano barruan anestesis-ta batek, bi zirujauk eta bi eri-zainek lan egiten dute. Liburuak

erizain instrumentista eta erizain zirkulatzailearen figura eta zere-ginak erabat identifikatzeaz gain –instrumentistak laguntzen dio zirujauari ebakuntza egiten, eta zirkulatzaileak guztia kontrola-tu eta koordinatzen du-, prozesu edo zirkuitu guztia atalez atal ze-rrendatzen du: higienea, asepsia eta esterilizazioa; unitate kirur-gikoaren egitura; lanaren anto-laketa, pazientearen artatzea; kirofanoan bereiztutako guneak eta bakoitzean kontuan hartu beharreko protokolo eta proze-durak… Arlo guztietan argibide ugari ematen ditu eta ez du za-lantza izpirik uzten.

Zirkuituari dagozkion arlo es-pezifiko horiez guztiez, aipamen berezia egin diote, era berean, Etika eta lege arauei eta Kode deontologikoari. “Gure lanarekin lotuta beti ahotan ditugun oi-narriak dira, baina behingoz ida-tzita edukitzea oso komenigarria zen”, argitu zuen Giraltek.

Liburua Mendaroko espe-rientzian oinarrituta badago ere, edozein ospitaletan erabiltzeko egina dago.

Informazio gehiago.

PROFESIONALENTZAT EUSKARAZKO KONTSULTA LIBURUA

Idatzian zehar esandako ideia nagusiei erreparatuko die-gu. Hurrengo ideiotan falta diren hitzak behar bezala ko-katzen saia zaitez:

1.Aipamen / 2. Baldintzatu / 3. Behingoz / 4. Ebakun-tza / 5. Ebakuntza-gela / 6. Norbaitek ahotan izan / 7. Zirujaua

Bestalde, David Sotok gogorarazi nahi izan zuen liburua egiterakoan ezarritako abiapuntua pazientearen segurtasu-na izan zela, “horrek kirofanoan egiten den lan guztia erabat ..................... duelako: pazientearen identifikazioa, alergiak dituen, zer..................... mota egin behar zaion… Guztiak du erlazio zuzena pazientearen segurtasunarekin”.

Kirofano barruan anestesista batek, ............................. eta bi erizainek lan egiten dute. Liburuak erizain instrumen-tista eta erizain zirkulatzailearen figura eta zereginak erabat identifikatzeaz gain –instrumentistak laguntzen dio zirujaua-ri ebakuntza egiten, eta zirkulatzaileak guztia kontrolatu eta koordinatzen du-, prozesu edo zirkuitu guztia atalez atal ze-rrendatzen du: higienea, asepsia eta esterilizazioa; unitate kirurgikoaren egitura; lanaren antolaketa, pazientearen arta-tzea; kirofanoan bereiztutako guneak eta bakoitzean kontuan hartu beharreko protokolo eta prozedurak… Arlo guztietan argibide ugari ematen ditu eta ez du zalantza izpirik uzten.

Zirkuituari dagozkion arlo espezifiko horiez guztiez, .................... berezia egin diote, era berean, Etika eta lege arauei eta Kode deontologikoari. “Gure lanarekin lotuta beti .................... oinarriak dira, baina behingoz idatzita edukitzea oso komenigarria zen”, argitu zuen Giraltek.

Liburua Mendaroko esperientzian oinarrituta badago ere, edozein ospitaletan erabiltzeko egina dago.

Aipamen: mención.Baldintzatu: condicionar.Behingoz: por una vez.Ebakuntza: operación.Ebakuntza-gela: sala de operacionesNorbaitek ahotan izan: estar en boca de alguien.Zirujaua: cirujano.

ARIKETA 1

6 | I+G IRITZIA | 7

'AULKI HUTSAK'

Gaur egun eta Lehenengo Mundu delako honetan heriotza oso gai deserosoa da. Are gehiago geure Euskal Herri honetan. Ekidin beharreko tabua da, umeei ezkutatzen diegun errealitatea, “aurrera begiratu behar da, ez dago besterik”. Irakatsi ziguten sentimenduak ez adierazten, negar ez egiten, bereziki gizonezkooi. Euskal hiztunen artean, erdaldunekin konparatuta, isiltasun konspirazio hau ez dakit zabalduagoa egongo den ala ez, baina gutxiago garela badakigu, eta esperientzia pertsonalak pu-blikoki azaltzea gehiago kostatzen zaigula ere baietz esango nuke.

Horrexegatik, hain zuzen ere, hain eskertzekoa da abentura honetan apuntatu diren guztien ahalegina. Guztion artean saiatu gara galdera potolo horietako bati erantzuten: “Maite dugun hori hiltzean zer?”. Zer sentitzen dugun, zer gertatzen zaigun, ea ahaztu behar dugun, ea aulki huts hori inork inoiz bete dezakeen, noiz joan beharko ginen laguntza eske…

Dokumental batean biltzen ari gara galderak eta erantzunak. Profesionalenak eta senideenak. Euskara da hizkuntza nagusia, baina gazteleraz eta ingelesez ere jaso ditugu testigantza batzuk. Lau kapitulutan banatuta dago, gaika: mina, haserrea, egun seinalatuak eta itxaropena. Epilogo batek burutzen du lana.

Geure hizkuntzazko musika garaikidearen alde egin dugu apus-tua, geure belaunaldikoen alde: Ruper, Gari, Gorka Urbizu… Eta ko-kalekuak Iruñea, Lesaka, Errenteria, Donostia, Oñati, Aretxabaleta, Bilbo eta Santurtzi dira. Gehiago ez dizuet kontatuko, abenduaren 12an estreinatu nahi dugu 'Arinduz'-eko jardunaldian eta orduan au-kera edukiko duzue 'Aulki Hutsak' ikusteko eta entzuteko.

Bestela, laster ikusi ahal izango dugu doluari buruzko beste lan bat, fikziozkoa, film luzea, 'Loreak errepidean' (Jose Mari Goenaga eta Jon Garaño). Hildako maitea ahaztu edo gogoratu, dikotomia bere gordintasunean. Zuzendari eta gidoilari hauexek '80 egunean' gogoangarria egin zuten orain dela urte batzuk, beste gomendio bat. Halaber, aurtengo “Zinemaldian” beste lan interesgarri bat estreinatu dute, 'Amaren eskuak' (Mireia Gabilondo), Alzheimerrak jotako ema-kume (ama) bat erdigunean.

Euskarazko zinema, gero eta osasuntsuagoa eta erakargarriagoa. Horrexegatik, hain zuzen ere, hain eskertzekoa da abentura honetan apuntatu

diren guztien ahalegina. Guztion artean saiatu gara galdera potolo horietako bati erantzuten: “Maite dugun hori

Dokumental batean biltzen ari gara galderak eta erantzunak. Profesionalenak eta senideenak. Euskara da hizkuntza nagusia, baina gazteleraz eta ingelesez ere jaso di-tugu testigantza batzuk. Lau kapitulutan banatuta dago, gaika: mina, haserrea, egun seinalatuak eta itxaropena. Epilogo batek burutzen du lana.

Geure hizkuntzazko musika garaikidearen alde egin dugu apustua, geure belau-naldikoen alde: Ruper, Gari, Gorka Urbizu… Eta kokalekuak Iruñea, Lesaka, Erren-teria, Donostia, Oñati, Aretxabaleta, Bilbo eta Santurtzi dira. Gehiago ez dizuet kon-tatuko, abenduaren 12an estreinatu nahi dugu .

Iñaki Peña Gurutzetako medikua.

“Maite dugun hori hiltzean zer?”. Zer sentitzen dugun, zer gertatzen zaigun, ea ahaztu behar du-gun, ea aulki huts hori inork inoiz bete dezakeen...

8 | GURE ELKARTEAK GURE ELKARTEAK | 9 8 | OSASUN URRATSAK OSASUN URRATSAK | 9

Tolosako pediatra eta erizain talde bat haurren loditasunaren arazoari aurre egiteko lanean hasteko puntuan dago. Horretarako, Katalunian aspalditik oso emaitza onak ematen diharduen Nens en Moviment programa euskaratzeko eskaera egin zuten, Osakidetzak onartu zuena. Programa honek umeen lodita-sunari aurre egiten baino askoz gehia-go, arazo hori duten umeei autoestimua indartzen eta taldeetako parte izaten la-guntzen die. Osasun arloko aditu hauek eremu fisikoetatik haratago, emoziona-lak eta sozialak ere landu nahi dituzte arazoari sustraietatik heldu ahal izate-ko. Horiek horrela, azken urteotan pi-suarekin desorekak dituzten umeak gero eta gehiago dira, eta profesional hauen ustetan premiazkoa da konpon-bideak ematen dituzten formulak gara-tzea.

Helena Zubillaga eta Donetz Iradi Tolosako osasun zerbitzuko langileak dira, bata pediatra eta bestea erizaina, eta orain arte egunerokotasunean lan-du eta ikusi dutenarekin, argi dute hau-rren loditasunari beste trataera integra-lago bat eman behar zaiola. Horregatik, Kataluniako Valle D´Hebron ospitalean garatutako Nens en Moviment progra-maren berri izan zutenean, informazio gehiago bildu ahal izan zuten eta gaia jorratzeko trebakuntza edo prestakun-tza eman zieten.

Haur loditasuna benetako arazoa da gaur egun; loditasun datuak lortze-ko Zubillagak eta Iradik, umeen bataz besteko pisua eta altuera kontuan har-tuta pertzentila neurtzen dute. Aldagai horiek ematen duten emaitza eta baita, haurren bataz besteko gorputz masa ere, handituz doaz etengabe, eta kezka-tzeko moduko datuak dira. “Gure egune-roko lanean behatu dugunaren arabera, Tolosan 7 eta 14 urte bitarteko umeen loditasun proportzioa handia da”, azal-du zigun Helena Zubillagak.

Haurren artean, hazten doan lodi-tasunaren arrazoiak aztertzerakoan, bi profesionalek oso argi dute biolo-gikoak baino garrantzitsuagoak direla beste batzuk: psikologikoak eta batez ere sozialak. “Ez da bakarrik zenbat jaten duzun edo jandakotik ariketa fi-sikoa eginez zenbat erretzen duzun; baita kulturalki eta gizartean nola da-goen ikusita gizena egotea ere”. Eta horien ondorioz, Tolosako profesiona-len esanetan, etorriko dira arazo psi-kologikoak: “Haur batzuek bizi dituzten hutsune, tristura, aspertze eta bakar-dadea, gabezia horiek guztiak, kasu batzuetan janariarekin baretzen saia-tzen dira, baina janariak ez ditu horiek guztiak asetzen”.

GIZARTE LEHIAKOR BATEANGizen egoteak, besteak beste, trakes-tasuna eragin dezake haur batzuen-gan eta horrek baldintzatu dezake: talde dinamikatan edo jolasean kanpo gelditzea, lagunen partetik baztertuak izatea…, are gehiago, gizarte lehiakor honetan lehia oso baloratuta baitago. Hori gutxi balitz, telebistak eta heda-bideek zabaltzen dizkieten mezuak ere kaltegarriak dira eta kasu batzuetan, arazoak izaten dira gizarteak ezartzen dituen neurrietako arropak erosteko gorputzaren aldeko eragozpenak dire-la eta.

GERTUTASUN GEHIAGOTolosako langileen esanetan jaiotzen direnetik hainbat osasun azterketa egi-ten zaizkie haurrei, baina bada adin tarte bat ia aztertu gabekoa izaten dena. 6 eta 10 urte bitartean medi-kuek haurrak oso gutxitan ikusten di-tuzte, eta adin tarte horretan desoreka handiak izan daitezke bai arlo fisikoan zein emozionalean edo sozialean. “Adin guztietan gertu egon beharko genuke loditasuna gorantz joan ez dadin”.

'HAURRAK MUGIMENDUAN' LODITASUN ARAZOAK DITUZTEN UMEEI LAGUNTZEKO EKIMENA TOLOSAN

HAURREN LODITASUNARI AURRE EGITEKO AUTOESTIMUA INDARTU

8 | GURE ELKARTEAK GURE ELKARTEAK | 9 8 | OSASUN URRATSAK OSASUN URRATSAK | 9

Aldagai: variableArgaldu: adelgazarDesoreka: desequilibrioGorputz masa: masa corporalJarraipen: seguimientoKudeaketa: gestiónTrakestasun: torpezaTrebakuntz: preparación

haurrekin zein gurasoekin ere landuko dituzte: etxeko ohiturak, emozioen ku-deaketa, giza harremanak… besteak beste. Hau da, uneoro komunikazioa bi noranzkoa izango da eta guztien ar-tean adostuko dira egin beharrekoak. Gurasoekin, berriz, lan sakonagoa egi-ten dela azaldu ziguten: “Eguneroko-tasuneko esparru asko ukitzen dira eta sentimendu asko azaleratzen dira. Ez da erraza, baina emaitzak lortzeko modu onena da eta gurasoak inplika-tzea ezinbestekoa da”.

EUSKARATZEKO PREMIAValle D´Hebronen oso tresna egokiak prestatu dituzte eta aditu horiek irrikan daude programa hori Tolosan aplikatu ahal izateko. Horren harira, Gasteizko Txagorritxu ospitalean gazteleraz landu dute aipatutako hori Tolosakoan, ordea, euskara hizkuntza nagusia denez, Osa-kidetzari eskatu zioten programa hori euskaratzeko, eta horren zain daude lantzen hasteko. ”Tolosakoekin haste-ko asmoa daukagu, baina prest gaude eskualdeko lankideekin hitz egiteko eta beraien ekarpenak eta ideiak jasotze-ko”. Bestaldetik, abantaila handia da Tolosaldeako zentro batean programa hau garatzea hurbileko umeak diren heinean, jarraipena egiteko erraztasun handiagoa dute eta.

AUTOESTIMUA HOBETUKatalunian sortu eta garatutako Nens en Moviment programak hainbat emaitza lortu ditu orain arte, beste pro-gramek lortu ez dituztenak, hain zuzen ere. Kasu gehienetan, programa hone-tan parte hartzen duten haurrek ez dute pisua gutxitzen, bai ordea, hazten joa-ten dira eta horregatik bere IMC (gor-putz masa indizea) gutxitu egiten da. Horrez gain, autoestimua asko hobetzen dute eta gizartean aktiboagoak izaten dira. Azken bi horiek lortzea da Zubilla-ga eta Iradiren ustez helbururik garran-tzitsuena: “Helburu garrantzitsuena ez da argaltzea, ohiturak aldatu, onartua sentitu eta autoestimu handiagoa izatea baino ”.

GURASOAK DIRA GILTZAHaurrak mugimenduan programan umeak kontuan hartu ez ezik, gurasoak ere parte garrantzitsu dira; izan ere, programaren helburuetako bat izan-go litzateke bizimoduan eta elikadura ohituretan aldaketak izatea, eta horre-tarako gurasoen parte-hartze aktiboa behar-beharrezkoa da. “Haurra ez dago isolatuta; ingurune guztiak eragiten dio eta nagusiena familia da. Horrez gain, eskolak eta osasun adituok ere badugu zertan lan egin”.

Horregatik, Nens en Moviment edo Euskal Herrian ezagutuko dugun Hau-rrak Mugimenduan programek, hau-rrekin eta gurasoekin, biekin, lan egiten dute. 7 eta 13 urte bitarteko haurrak hartzen dituzte jomugan, eta horiek parte hartu ahal izateko ezinbestekoa da euren gurasoak edota umeak zain-tzen dituzten bestelako senitartekoek parte hartu nahi izatea; hori gabe ez dago ezer egiterik.

Metodologia aldetik, umeak 7-10 eta 10-13 urte bitarteko bi taldetan ba-natuko dituzte eta komeni da talde ba-koitzeko gehienez hamar haur egotea. Halatan, gurasoak eta umeak bereiz-tuta, hamaika saio egingo dituzte. Eta

PROFESIONA-LAKDonetz Iradi eri-zainak eta Helena Zubillaga pediatrak Tolosako osasun zentroan lan egiten dute. Loditasuna duten haurrei la-gundu nahi diete.

Gasteizko Txagorritxu os-pitalean gazteleraz landu dute programa, bai-na Tolosakoan euskara da hizkuntza nagusia.

“Helburu garrantzitsuena ez da argaltzea, ohiturak aldatu, onartua sentitu eta autoestimu handiagoa izatea baino ”.

10 | GURE ELKARTEAK GURE ELKARTEAK | 11

LAN JAZARPENA OSASUN ARAZOA ERE BADELAKO

Euskadiko laneko jazarpen mora-laren kontrako Hirigoyen elkartea 2001ean sortu zuten jazarpena su-fritu zuten bi lagunek. Euren lana, elkartearen bitartez, laneko jazar-pena nozitzen duten herritarrak babestea izan da. Laneko jazarpena mobbing moduan ere ezagutzen da. Gaur egun Angel Telo da elkar-teko presidentea. Elkartea sortu zutenetik gaur arte 900 bat lagun pasatu dira elkartetik. Horren hari-ra Telok dio: “Jazarpena oso arazo gogorra da, horregatik ulertu behar duzue jendeak beldurra duela heda-bideetan irten edo hitz egiteko; hau da, publikoki euren egoera salatze-ko”, eta gaineratu du: “Beldurgarria ez da egoera salatzea, beldurgarria dena da pertsona horiei egiten die-ten jazarpena”.

Elkarteak bi alde ditu: batetik, alde juridikoa egongo litzateke, hau da, kaltetu horiek noraezean egon ez daitezen, gertatzen zaienari bu-

ruzko jarraibideak eskaintzen zaiz-kie; bestetik, alde psikologikoa dago, jendea ze egoeratan joaten den el-kartera eta ze baliabide duten eurei laguntzeko.

ELKARRIZKETA PERTSONALA Elkarteak protokolo bat jarraitzen du laneko jazarpen kasuetara-ko. Elkartera joaten denari elka-rrizketa pertsonala egiten diote eta hartu-eman horretan ikusten dute pertsona horrek lan-jazarpe-na pairatu duen edo ez. Erasoa su-fritu duenak gutun bat idazten du gertatzen zaionaren berri emateko. Gutun hori enpresako gerenteari bidaltzen zaio, eta gerenteak bile-rara deitzen du. Lan arriskuen le-geak dioena da hori, baina askotan ez da egiten. Elkartearen azken as-moa epaitegietara jotzea izaten da. “Hona inor ez da diru bila etortzen, ez dute kalte-ordaina jaso nahi iza-ten; beraien egoera konpontzea

nahi dute. Elkarte honetatik hiru bider joan gara epaitegira, gaine-rakoetan akordioetara iritsi gara”, azaldu du Telok. Salaketa jarri nahi duen orori laguntzen dio Telok lan ikuskaritzara.

Azkeneko hiru urteetan gizarte zerbitzuetako psikologo eta psikia-tren gomendioz jo dute askok Hiri-goyen elkartera. “Hona datorrenari protokoloa zein den azaltzen dio-gu, eta berari dagokion alde juridi-koa eta psikologikoa. Aurrera egitea erabakitzen badu bazkide kuota bat izango du, eta kuota horren bi-tartez psikologoarekin hitz egiten hasiko da”, azaldu du Telok.

INGURUAN ERAGITEN DULan-jazarpenak ez du langilea bera bakarrik kaltetzen, familia guztiak nozitzen du erasoa. “Inguru guztia apurtu egiten da”, dio presiden-teak. Hirigoyen elkartekoek diote ez dagoela erasotzaile eta biktima-ren perfilik, eta, horren harira, Telo haserre agertu da: “Biktimaren per-fila zein den ezagutzera etortzen dira ikertzaileak. Baina noiz ikertu behar dute zein den erasotzailea-ren perfila?”. Jazarpena nagusiaren aldetik datorrenean, helburua iza-ten da langileak lana uztea. Baina, jazarpena langileen artean ere ger-ta daiteke; baita nagusiaren aurka ere. Kasu horietan lankideari bizi-modua hondatzea da helburua.

Pertsona batek lan-jazarpena jasaten duenean, zera galdetzen dio bere buruari: "Zer egin dut gaizki? Zergatik niri? Arraroa ote naiz?"... eta horrek guztiak pertsonaren moralean eragiten du, pertsonak hondoa jo arte. Jazarpen horren ondorioa hau izaten da: bakartzea,

HIRIGOYEN ELKARTEAK LANEKO JAZARPEN MORALAREN KONTRA EGITEN DU LAN. BILBOKO ERRONDA KALEAN DUTE EGOITZA, BOLUNTAREN ERAIKINEAN, ETA ASTEAN BEHIN ELKARTZEN DIRA. PSIKOLOGO BATEN LAGUNTZAREKIN LANGILEAK NOZITZEN DUEN EGOERA AZTERTU ETA HORRI AURRE NOLA EGIN IKASTEN DUTE. HORREZ GAIN, LAGUNTZA JUDIZIALA ERE ESKAINTZEN DUTE. ANGEL TELO DA ELKARTEKO PRESIDENTEA. HARK EMAN DIGU EUREN LANAREN BERRI.

ANGEL TELO Hirigoyen elkarteak Bilboko Erronda kalean duen bule-goetan.

“Lan-jazarpenak ez du langilea bera bakarrik

kaltetzen; familia guztiari eragiten dio”.

10 | GURE ELKARTEAK GURE ELKARTEAK | 11

Garun kalte: daño cerebralBerbagai: tema de conversa-ciónHausnarketa: reflexiónIrentsi: tragarZerrendatu: enumerar, enunciar

suminkortasuna, segurtasun eza, nekea, sufrimendua, kalte psikolo-gikoa, somatizazioa eta hutsegite larriak. Biolentzia matxistaren an-tza duela diote, ez dute onartu gura izaten jazarpena sufritzen dutela, eta are gutxiago jendaurrean esan. “Horregatik argi izan behar dugu erasoa nozitu duena biktima dela eta ez erruduna”, diote. Gainera, ospe-galtze kanpaina egiten dute langilearen inguruan.

“Nik uste dut instituzioek legeak egiten dituztela baina gero ez dute-la euren legedia errespetatzen. Ez du ezertarako balio artikulu zehatz bat egiteak lan jazarpena delitua dela esanez. Gainera, tipifikatuta dator prozedura kriminalaren le-geko artikulu zehatz batean. Baina ez dute ezer egiten”, azaldu du Te-lok. Horren harira, administrazioak berak gehiago egin dezakeela uste dute elkarteko kideek. Famili medi-kuen kasuan, Telok dio askok jakin-go dutela euren pazienteek lan-ja-zarpena pairatzen dutela, baina ez direla ausartzen hori aitortzera.

KRISIAK NABARMENDU EGIN DU EGOERADatuek diote populazio aktiboaren %15ek sufritzen duela lan-jazarpe-na, eta Teloren esanetan datu hori handiagoa izango da, %17 gutxi go-rabehera, jende askok isilean gor-detzen duelako. Gainera, azkeneko urteetan lan-jazarpen kasuak %75 igo direla diote, eta horretan eragin handia izan duela bizi dugun krisi ekonomiko egoerak.

Lan-jazarpenak osasun-arazoak dakartza, baina administrazioaren-dako gastua ere bada: “Finean, per-tsona bat gaixotzea da, eta horrek gastua dauka”, dio Telok. Pertsona bat uneoro jazarpena sufritzen ari bada, gaixotu egiten da azkenera-ko. Burutik gaizki bukatzen du, eta errekuperatu arte denbora asko pasatzen da. Gertatu izan da admi-nistrazio mailan egitea jazarpena: halakoetan, administrazioari mul-ta bat ezartzen zaio, baina Telo ez dago horrekin ados. “Administra-zioak ordaindu behar badu guztiok ordaindu behar dugu, baina guk

Zer eskaintzen du elkarteak?Hirigoyen elkarteko kideak astean behin elkartzen dira, martitzenetan, 18:00etatik 20:00etara Bilboko Bolun-taren egoitzan. Laguntza psikologikoa eskaintzen dute batzar horietan. Ho-rrez gain, Angel Telo presidenteak te-lefono bat dauka eta egunero jasotzen ditu telefono deiak. Telok berak azaldu du zenbaki horretara ez duela hemen-go jendeak bakarrik deitzen, hemendik kanpokoek ere deitzen dutela. Eta, ho-rrelakoetan, oso zaila da esatea “barka-tu, baina Bilbora deika zabiltza, okertu egin zara...”. Gaur egun 40 bat bazkide ditu elkarteak. Irabazi asmo gabeko el-kartea da Hirigoyen.

EUSKADIKO LANEKO JAZARPEN MORALAREN KONTRAKO HIRIGOYEN ELKARTEA

Erronda kalea. Bolunta eraiki-na. 2. pisua48005 Bilbo. Bizkaia.Telefonoa: 660 522 899http://asociacionhirigoyen.blogspot.com.es/

“Lan-jazarpenak osasun- arazoak dakartza, eta

ondorioz baita administra-zioarendako gastua ere”.

ez diogu langile horri eraso; hor-taz, uste dugu zigortu behar dela erasoa egin duen pertsona. Berak ordain dezala, eta ken diezaiotela dirua nominatik edo bere ondasu-netik”, gaineratu du.

Segurtasunean gastatzea osa-sunean irabaztea da, eta etorki-zunean ongizatea berreskuratzea; denok, bai enpresak, bai gizarteak. Ondo zaindutako langile batek emaitza onak ematen ditu.

12 | PLAZATIK PLAZATIK | 13

Inork besterik gabe Gesaltza herria autoan zeharkatu badu, gauza se-gurua da hango paisaiarekin zur eta lur gelditu dela, ez baitu pare-korik: milaka urtetan gatza modu tradizionalean landutako hiru hek-tareako lurzorua, maldan dagoena eta ehunka terrazatan banatutako ehunka larrain dituena.

Gesaltzako ur gaziko iturburuen inguruan aurkitutako lehen giza az-tarnak orain dela 5.000 urte inguru-koak dira, eta ordutik hango gatza oso preziatua izan da; hainbeste, une oro inguruan herrixkak eta hi-riak izan zirela; askoz geroago, 1114. urtean Alfontso I.ak Gesaltzari erre-ge forua eman zion, Euskal Herriko lehena, hain zuzen ere.

Mendeetan gatzak berebiziko garrantzia izan du, hotz industria-lik egon artean berori zelako eli-kagaiak iraunarazteko sistemarik eraginkorrena; horregatik, askotan ‘urre zuria’ esan izan zaio gatzari. Adierazgarria da, adibidez, 1851n Londresko Nazioarteko Erakuske-tan Gesaltzako gatzak ohorezko aipamena eta brontzezko domina irabazi izana.

Gure garaietatik hurbilago, XX. mendean, luzaroan halako historia eta garrantzia izan duen gatz ha-rana galtzear egon zen, hango ga-tzak merkatuan lehiatzeko zituen zailtasunak ikusita herritar askok beste lan batzuk bilatu zituztelako. Horren aurrean, ondare hura gal-bidean zihoala ikusita, 90eko ha-

ARABAN KOKATUTA DAGO GESALTZA HERRIA, IZENA, IZAERA ETA ZAPOREA EMATEN DION GATZAGA ERRALDOIAREN INGURUAN. MILAKA URTE DITU GATZAGA HONEK ETA BERE INGURUAN SORTUTAKO GESALTZA HERRIA EUSKAL HERRIKO HIRIBILDU ZAHARRENA DA –1114KOA–. AÑANAKO GATZ HARANA FUNDAZIOA GATZ HARANA BERRESKURATZEKO LAN IZUGARRIA EGITEN ARI DA, ETA HORREN EMAITZA DA, BESTEAK BESTE, UNESCOK GATZ HARANA MUNDUKO ONDARE IZENDATZEKO PROZESUAN BURU-BELARRI JARDUTEA.

markadan herriko gatz ekoizleek erakundeetara jo zuten laguntza eske. Arabako Foru Aldundiak ga-tzagaren eta ingurunearen zaintza hartu zuen bere gain eta bera be-rreskuratzeko proiektu bat idatzi zuen. Hala, 2009an Añanako Gatz Harana Fundazioa eratu zuten. Fundazioa Arabako Aldundiak, Gesaltzako Udalak eta gatz ekoiz-leen Gatzagak elkarteak osatzen dute.

Gesaltzako motorra bihurtu den fundazioak hiru helburu na-gusi ezarri zituen: batetik, garapen jasangarriaren bitartez, gatzaga kontserbatzea. Hala, gatza ekoiz-tearekin bat egitura ere bere ho-rretan zaintzea. Bestetik, kalitate

BERRESKURATUTAGaur egun Gesaltzan 2.000 larrain inguru daude berriro lanean. Gero eta larrain gehiago martxan egotea gatzagaren kontserbazioarentzat oso onuragarria da.

oneko gatza ekoiztea, beste ekoiz-leekin lehiatu ahal izateko eta, bide batez, bere kabuz finantzatu ahal izateko. Eta, azkenik, herriaren eta eskualdearen garapen ekonomiko, sozial, kultural eta turistikoari on egingo dioten ekintzak antolatzea.

GATZ OSO BEREZIAGesaltzako gatza oso berezia da di-tuen ezaugarri jakin batzuei esker. Oso kalitate eta purutasun handi-koa da. Horren erakusle da, esate-rako, 18 Michelin izar batzen dituz-ten hainbat sukaldari ezagun gatz horren erabiltzaile eta enbaxadore izatea. Pedro Subijana (Akelarre), Andoni Luis Aduriz (Lugaritz), Martin Berasategi (Berasategi),

AÑANAKO GATZ HARANA, GATZA SORTU ETA ZAINDUTAKO ONDARE NEURTEZINA

“1851n Londresko Na-zioarteko Erakusketan

Gesaltzako gatzak oho-rezko aipamena eta bron-tzezko domina irabazi zuen”.

12 | PLAZATIK PLAZATIK | 13

puntu batzuetara bideratzen da eta han, eguzkiaren beroak lagunduta, litro bakoitzeko 240 gramoko gatz kontzentrazioa lortzen da. Gatz li-kido horrek oso harrera ona du eta hala ontziratuta saltzen dute. Eta bestetik, lantzak, Gesaltzako te-rraza eta kanaletan sortutako es-talaktita formako ur gazidun tanta gogortuek osatuta. Iraganean ez zi-tzaien baliorik ematen, baina gaur egun oso preziatuak dira.

Kalitate handiko gatz horiek dagoeneko munduko 20 herrialde-tan saltzen dira, eta irabazi guztiak gatz haranean inbertitzeko balia-tzen dituzte. Fundazioaren gerente Roberto Lopez de Eguilazek jaki-narazi duenez, 2012an 250.000 eu-roko salmentak izan zituzten.

GATZ EKOIZLE GAZTEEN TREBAKUNTZAAzken urteetan, Fundazioak egin-dako lan erraldoiaren ondorioz, la-rrain askoz gehiago daude berriro gatza ekoizten. Lopez de Eguilazek emandako informazioaren arabe-ra, gatz haranaren erdia berreskura-tua dago eta 2.000 bat larrain daude martxan. Ekoizpenaren geldiunea-ren ondorioz, horietako asko erdi estalita zeuden, baina garbitu eta lanean jarri dira berriro. Izan ere, fundazioaren gerentearen esane-tan, “zenbat eta ekoizpen gehiago egon, gero eta hobeto zaintzen da

FUNDAZIOA90eko hamarka-dan, gatzagaren egoera kaskarra ikusita, Arabako Aldundia egin zen bere kargu. Eta gerora Aldundiak, Gesaltzako Udalak eta gatz ekoizleek fundazioa sortu zuten.

GATZ LIKIDOA Ur litro bakoitzeko

240 gramokogatz kontzentrazioa lortzen da.

LANTZAKTerraza eta kanaletan sortutako estalaktita formako ur gazidun tan-ta gogortuak dira. Gaur egun oso preziatuak.

Eneko Atxa (Azurmendi), Francis Paniego (Marques de Riscal) eta bestelako sukaldari handiek ekoiz-penean parte hartu eta Gesaltzako gatza kontsumitzen dute.

Gatza modu tradizionalean ekoizten dute, han beti egin ohi izan den bezala: haranaren goial-deko iturburuetan sortutako ur ga-zia kanalen bidez garraiatu eta ga-tzuna zabaldu egiten da. Hurrengo egunerako gatza kristaldu egiten da sukaldarientzat hain preziatuak diren ezkata edo xaflatan. Eta, ge-rora, gatz arrunta ere ateratzen dute.

Baina badira beste gatz mota batzuk ere. Batetik, gatz likidoa. Gatzuna horretarako prestatutako

gatzaga eta horren egitura. Horren arrazoia da gatzunak egurrari eta egiturari on egiten diela, intsektu eta antzekoetatik babesten ditue-lako”.

Horri lotuta, azken bi urteotan gatz ekoizle gazteen trebakuntza ere lantzen dihardute. 2012an bost gazte aritu ziren, eta 2013an beste bost. Horren helburua da herriko eta eskualdeko gazteei guraso eta arbasoen lanbidea ezagutzeko au-kera ematea, batetik, eta lanpostu berriak sortzea, bestetik. Hain zu-zen ere, fundazioko arduradunen ustetan, gatzagak langileak behar-ko ditu laster: maiatzetik irailera bi-tartean gatza ekoizteko, eta urteko gainontzeko hilabeteetan manten-tze lanak egiteko.

GESALTZA GIZATERIAREN ONDARE IZATEKO PROZESUANOrain dela urte batzuk fundazioko gerenteak hedabide batean esan zuen Gesaltza Arabarako izan dai-tekeela Guggenheim Bilborako izan denaren parekoa. Une hartan batzuek esaldi hura lelokeriatzat hartu bazuten ere, denborak era-kutsi du Gesaltzak askok uste bai-no oihartzun handiagoa hartuko zuela. “Munduan oso leku gutxitan aurki daiteke honen pareko pai-saiarik eta hain ondo zainduta da-goen antzinako ondare eta tradi-ziorik. Are gehiago, ia ezinezkoa da hiru hektareako lurzoruan balioa duten hainbeste gauza aurkitzea”, borobildu du Lopez de Eguilazek.

Eta horren guztiaren erakusle da Unescok Gatz Harana Gizateria-ren Ondare izendatzeko hasitako prozesua.

Informazio gehiago.

“Zenbat eta ekoizpen gehiago egon, gero

eta hobeto zaintzen da gatzaga eta horren egitu-ra. Gatzunak egurrari eta egiturari on egiten die, intsektu eta antzekoetatik babestuz”.

Garun kalte: daño cerebralBerbagai: tema de conversa-ciónHausnarketa: reflexiónIrentsi: tragarZerrendatu: enumerar, enunciar

14 | GERTUTIK GERTUTIK | 15

“GIDABAIMENIK EZ GENUENEAN GURE GARRAIOBIDEA ZEN PATINA”IANIRE ELORRIAGA

TXAPELDUNABakioko Ianire Elorriaga Europako emakumezkoen skate txapelduna izan da behin baino gehia-gotan.

Zer da zuretzat patinatzea?Pasioa da. Dibertitzeko era ere

bada, eta gainera zeuk bakarrik egin dezakezu; lagunekin hobe-to, baina bakarrik ere egin daiteke. Gainera, zeure burua menperatze-ko modua da, gauza berriak ikasiz. Horrek poztasuna ematen du.

Ogia erostera patinatzen joaten zaren horietakoa zara?

Bai, halakoa izango nintzateke kalean bizi izango banintz; baina, mendian bizi naiz. Bilbon bizi nin-tzenean beti patinarekin ibiltzen nintzen, baita Bakion ere. Gida-baimenik ez genuen garaian gure garraiobidea zen patina: edonora joateko erabiltzen genuen. Modu horretan abilezia hartzen da pati-narekin.

Patinatzea: kirola, zaletasuna, bi-zitzeko modua... zer da?

Nik uste dut pertsona bakoi-tzarentzat gauza bat izan daite-keela; eta bizitzako momentu bakoitzean ere gauza bat izan dai-teke. Kirol moduan ikus daiteke, AEBetan adibidez kirola da; bizi-tzeko era ere izan daiteke, egunero erabiltzen duenarentzat, nahiz eta lehiaketetan parte hartu ez. Nire-tzat zaletasuna da, gustuko dudan zerbait.

Noiz konturatu zinen txapelkete-tara joateko moduan zeundela?

Egia esan, ez nintzen kontu-ratu. Niretzat patinatzea jolas bat zen; behin Frantziara (Hossegorre) joatea proposatu zidaten, Europa mailako lehenengo nesken txapel-ketara (2000. urtean). Irabazi egin nuen eta konturatu nintzen ez ze-goela horrenbesteko mailarik. Hara joanda lortu nituen gaur egun ditu-dan babesle garrantzitsuenak. On-doren, beste herrialde batzuetara joateko deitu zidaten. Hiru aldiz joan naiz Frantziako txapelketa ho-rretara eta hiruretan irabazi dut.

Gurasoek zer diote?Beti izan dut euren laguntza. Ja-

rrera ona izan dute egin dudan guz-tiarekin, beti iruditu zaie ondo egin dudana, eta horregatik jarraitu dut honetan. Egia esan, sozialki zaila da neska bat horrela ibiltzea.

IANIRE ELORRIAGA BIZKAITARRA OSO GAZTE HASI ZEN PATINATZEN, NEBA NAGUSIAREN ERAGINEZ. LEHIAKORRA DA, ETA, ONDORIOZ, EUROPAKO TXAPELDUNA IZAN DA BEHIN BAINO GEHIAGOTAN. BAKION BIZI DA GAUR EGUN. BAKIOKO PATINATZE PISTAKO LURRA EGOERA TXARREAN DAGOELA DIO, ETA, HORREGATIK, MUNGIARA JOATEN DIRA ENTRENATZERA. ELORRIAGA NESKA KIROLZALEA DA: ARETO FUTBOLEAN

14 | GERTUTIK GERTUTIK | 15

KIROLAPatinatzeaz gain, areto futbolean ere jokatzen du eta Gorputz Hez-kuntzako irakaslea da.

Zer esango zenieke neskei patina-tzera animatzeko?

Esango nieke oso kirol polita dela, eta lagun asko egiten direla. Gainera, ez da oso kirol lehiakorra. Bakoitzak ahal duena egiten du. Garrantzitsuena lotsa kentzea da. Nahiko ondo ibiliz gero, neska ba-tentzat samurragoa da aurrera egi-tea eta lehiatzea. Patinatzetik bizi ahal izatea oso zaila da. Urte ba-tzuetan izan dut aukera hori, bai-na gaur egungo krisialdiarekin oso zaila da. AEBetan hori posible da.

Zure patinatzeko moduak zer ezaugarri ditu?

Europa mailan neska askok ez dute aldapan patinatzen eta guk, aldiz, hemengo pistetan aldapa handiak ditugu. Txapelketetan ibil-bideak izaten ditugu, hainbat ozto-porekin; aldapak bakarrik abiadura hartzeko izaten dira. Baina, ondo moldatzen garenez, trukuak egite-ko aprobetxatzen ditugu aldapak.

“Patinatzea ez da ki-rol oso lehiakorra,

bakoitzak ahal duena egiten du”.

Izan duzu lesiorik?Bai, izan ditut. Guk ez dugu ba-

besik eramaten; babesa eramaten dute U handian ibiltzen direnek. Hemen ez dago horrelako pistarik. Lesioak, batez ere, orkatiletan iza-ten dira.

Gorputz Hezkuntzako ikasketak egin zenituen eta gaur egun ira-kasle lanetan zabiltza.

Ingelesezko irakasle ikasketak eta Gorputz Hezkuntza ikasi ni-tuen. Lehen Hezkuntzan (6-12) eta Haur Hezkuntzan ibiltzen naiz normalean. Gustura nago irakasle lanarekin: ordutegi ona, oporrak... Umeei klaseak ematea gustuko dut. Ikasleek badakite txapelketetan parte hartzen dudala; gainera, beti sartzen dut patinatzeari buruzko eskolaren bat. Oso gustura ibiltzen dira, nahiko arrakasta izaten du.

Munduko Txapelketan ere parte hartu izan duzu.

Australian birritan egon naiz Munduko Txapelketan; beste behin Alemanian egon naiz, Münsterren, baita Pragan ere. Aurtengo Bartze-lonako txapelketara ere gonbida-tu naute: parte hartzaile gehienak AEBetakoak ziren, Brasildar bat ere

bazegoen eta ni neu. Nesken mai-la gero eta altuagoa da. AEBetan, adibidez, entrenamenduak izaten dituzte, eta txikitatik aritzen dira honetan.

Roxy Ianire Elorriaga Master Week. Zure izena zeraman udale-kua izan zenuen?

Neska hasi berrientzako uda-lekua izan zen. Roxyk antolatu zuen eta arrakasta handia izan zuen. Neska batzuk kanpoan ge-ratu ziren, plazarik gabe. Irakas-le lanetan ibili nintzen, Holanda, Suedia eta Ingalaterrako beste hiru lagunekin. Udalekuak jarrai-pena izan behar zuen, baina krisia dela-eta ez du aurrera egin.

Abilezia: habilidad, destreza.Babes: protector.Gidabaimen: permiso de conducir.Lehen Hezkuntza: Educación Primaria.Lehiakor: competitivo/a. Orkatila: tobillo.

16 | EUSKARA OSAKIDETZAN EUSKARA OSAKIDETZAN | 17

Osakidetzako euskara-planaren helburuetako bat da ia langile guztiek lanabes duten ordenagai-luetan euskaraz aritzeko aukera izatea. Horren bidean, Euskara Zerbitzuak Erakunde Zentraleko Informatika Zuzendariordetzara jo zuen. Departamentu horreta-tik saiatu egin ziren Osakidetzan garai hartan indarrean zegoen XP softwarearen eta bere office-ren bertsio euskaratua erabiltzen, bai-na konfigurazio horrek erakundea-ren sisteman arazoak eman zituen. Office-k ondo funtzionatzen zuen, baina sistema operatiboak ez, eta horren ondorioz lan egiteko mo-dua asko moteldu egiten zen.

Sasoi hartan XP softwarearekin egiten zen, orain, berriz, Windows 7 prozesua burutzen ari da Osaki-detzan. Sistema hori garatu da eta

OSAKIDETZAKO EUSKARA ZERBITZUAREN EKIMENEZ, WINDOWS 7 DUTEN OSAKIDETZAKO PC GUZTIETAN EUSKARAZKO OFIMATIKA-ERREMINTAK PRESTATU DAITEZKE. ERAKUNDE ZENTRALEKO INFORMATIKA ZUZENDARIORDETZAK HAINBAT PROBA EGIN DITU SISTEMA OPERATIBO BERRIAK ETA EUSKAL OSASUN ZERBITZUAREN SISTEMAK TALKA EGIN EZ DEZATEN; AZKENEAN, EMAITZA ONAK LORTU DITUZTE, ETA DAGOENEKO LANGI-LEENTZAT ESKURAGARRI DAGO.

oraingoa bateragarriagoa da. In-formatika Zuzendariordetzak sis-tema operatibo horrekin probak egin ostean, Euskara Zerbitzuak erabaki du badela garaia euskaraz-ko aukera emateko.

OFIMATIKAKO OINARRIZKO TRESNAK Lehenik eta behin, argitu beha-rra dago sistema operatiboa dela ordenagailuak, makinak berak, funtzionatzeko behar duena eta ofimatikako tresna arruntak aipa-tzen direnean office-z ari garela, alegia, mahai-gaineko aplikazio orokorrak biltzen dituen aplikazio multzoaz; ezagunenak aipatzea-rren: word, excel, powerpoint eta outlook.

Dena dela, ofimatikako tresnak euskaraz erabiltzeko aukera eskai-ni aurretik Informatika Zuzenda-

riordetzak aztertu egin du zein den Osakidetzako lanpostu estandarra. “Beste programa askoz gehiago daude eta badira beste asko era-biltzen dituzten langileak, baina oinarrizkoenetara jo dugu”, azaldu du Informatika Zuzendariordetza-ko Rosa Bastidak.

Informatikariek azaldu digute-nez, Osakidetzan ez dute ezer be-rririk sortu; egin dutena da sistema operatiboak probatu eta, bateraga-rriak direla ziurtatu ostean, Euskara Zerbitzuak berak eta zenbait langi-lek egindako eskaerari erantzuna eman. Bide batez, gainera, sistema operatiboa aldatzeaz baliatu dira konfigurazio hori guztia maketa-ra pasa eta sistemak berak zituen gehigarriak garbitzeko. “Windows XPrekin lanean sei urte pasa gene-ramatzan eta departamentu edo

ERABILTERRAZAInformatika eta Euskara Zerbitzuek ahalbideratu dute oinarrizko ofimatika erremintak euskaraz erabiltzea. Argaz-kian Osakidetzako bi langilek euskarazko aplikazioan dihardute.

EUSKARAZKO OFIMATIKAKO ERREMINTAK

NAHI DUTEN LANGILE GUZTIEK EUSKARAZKO OFIMATIKAKO ERREMINTA OROKORRAK INSTALATU ETA ERABIL DITZAKETE

16 | EUSKARA OSAKIDETZAN EUSKARA OSAKIDETZAN | 17

Eredugarri: Ejemplar, modélico.Gonbitea egin: Invitar.Jarraibide: Instrucciones, pautas.Lanabes: Herramienta.Mahai-gain: EscritorioSustatu: Impulsar.

sail desberdinetatik eskatutako al-daketa zehatzak gehituta, sistemak konfigurazio asko zituen gehituta”.

Gainera, Informatika Zuzen-dariordetzatik argitu dute siste-ma operatiboaren eta office-ren lizentzia gaztelaniaz dagoela, bai-na modulu horren barruan beste hainbat hizkuntzaren aukera da-goela (euskara, galiziera eta kata-lana, tartean); eta aukera horretaz baliatzen direla.

MAKETA INSTALATUTAEuskara Zerbitzuak Erakunde Zen-traletik Osakidetzako erakunde guztietako euskara-arduradunei bi-dali dizkie euskarazko ofimatika-e-rremintak instalatzeko argibideak. Era berean, Erakunde Zentraleko Informatika Zuzendariordetzatik erakunde guztietako informati-kariei eman dizkiete horri buruz-ko argibideak. Hortaz, euskaraz-

LEGEZKO OHARTARAZPENAEskuliburu honetatik hartutako pantaila eta produktuak Microsoft Corpo-ration eta beste fabrikatzaile batzuek erregistratutako markei dagokie.

ko erremintak erabili nahi dituen edozein langilek bere erakundeko euskara-arduradun edo informa-tikariarengana jo ahal izango du laguntza eske, nahiz eta langileak berak aukera duen hizkuntza-alda-keta egiteko.

EMAN BEHARREKO PAUSOAK Dagoeneko Osakidetzako ia langile guztiek hizkuntza-aukera hori ja-sotzen duen maketa jarrita dauka-te beraien sistema operatiboaren barruan; bai, behintzat, lanpostu arrunta dutenek eta Windows 7

duten PC guztietan. Eta make-ta horretatik abiatuta, prestatzea erraza da, baina langile guztiak ez daude hori egiteko baimendu-ta. Dena dela, hizkuntza-aldaketa lehenengo aldiz egiteko, langileei aholkatzen zaie beraien erakunde-ko informatikariei informazioa es-katzea. Hizkuntza-aldaketa egite-ko jarraibideei dagokienez, eman beharreko pausoak oso errazak dira.

Euskara Zerbitzuko arduradu-nak pozik daude lortutakoarekin, eta Osakidetzako langileei gonbi-tea egiten diete pauso hori eman eta euskarazko ofimatikako erre-mintak erabil ditzaten. Informa-tikako Zuzendariordetzako tek-nikari Rosa Bastidaren esanetan, “ez dauka zailtasunik, erraza da. Gainera, ni euskara ikasten nabil eta gehiago ikasteko oso apropo-sa da”. Euskara Zerbitzutik, berriz, uste dute euskararen normaliza-zioaren bidean administrazioa eredugarria izan behar dela eta bertako langileek ere ahalegin txiki hori egin beharko luketela.

Euskal hiztun batzuen artean uste zabaldua da informatikako esparrua gaztelaniaz jorratzekoa dela, baina euskarazko software orokorrak euskaraz ere izateak la-gun lezake muga hori gainditzen eta euskara teknologia alorrera oztoporik gabe hedatzen. Izan ere, erreminta berriak instalatu eta denbora gutxira zalantza txi-kiak ager litezke, baina gerora ohi-tu eta berdin-berdin lan egiten da euskarazko softwareekin. Euskal Autonomia Erkidegoko gainera-ko Administrazio Publikoetan ere software orokorren euskarazko bertsioen erabilera sustatu da, eta etorkizunean ere ildo beretik ja-rraitzeko konpromisoa egongo da.

18 | OSAKIDETZAN BIZITZA

Euskalman enpresa Grupo Empresarial Electromedico taldearen barruan dago, eta talde horrek Munduko Teknikariak GKE sortu zuen 2010ean. Era berean, talde horrek harreman handia dauka Mu-garik gabeko Medikuak eta Mugarik ga-beko Erizainak GKEekin ere. Hala, herrial-de txiroagoetara elkartasuneko hainbat proiektu bideratzen dituzte.

Dena dela, Galdakao-Usansolo Ospi-talean lan egiten duten Mikel Gotzon Bi-jueska, Carlos Cortazar eta Ander Illarra-mendi elektronika-teknikariek osatutako taldeak urte asko daramatza beraien la-naren bitartez premia dutenei laguntzen. Izan ere, Cortazar Cuzcon (Peru) izana da askotan eta horrek ikuspegia ireki diola dio: “Hango errealitatea ikusteak kon-tzienteago egiten zaitu munduan dauden

egoerekiko, eta guk soberan daukagun gauza gutxirekin beste herrialde batzue-tan asko lagundu dezakegula erakusten digu”. Cortazar harago doa eta adibide esanguratsu bat aipatu du: “Gaur egun ospitaleetako profesionalek ez dute nahi sei kanal baino gutxiago duen elektrokar-diograforik, eta berez kanal bakarrekoek ere ederto funtzionatzen dute. Teknolo-gia oso azkar doa, baina atzean gelditzen denak ere balio handia izan dezake”.

Lantalde horren eguneroko ze-regina Galdakao-Usansolo Ospitalean eta horren sarearen barruan dauden osasun-zentroetan (Galdakao, Basauri, Gernika, Durango eta Laudio) matxura-tutako makinak (elektrokardiografoak, X izpienak…) konpondu eta orokorrean pazienteekin lotutako aparatu guztien

mantenua egitea da. Lan handia izaten dute makina horiek guztiak konpontzen eta, gainera, kasu gehienetan lana pre-sazkoa izan ohi da, erreminta horietako asko ebakuntza-geletan erabiltzekoak izaten direlako.

ZAHARKITUTAKOAK EGOKITUZenbait kasutan, baina, ez dituzte ma-kinak konpontzen, Osakidetzak berria-goak erosi eta horiek dituzten ezau-garriei dagokienez zaharkituak gelditu direla erabaki eta alboratu egiten di-tuelako; edo erremintaren matxura handiegia dela ondorioztatzen delako. Hala ere, “guk bajan emandako maki-nak, itxuraz ondo badaude eta konpon-tzeko aukera dagoela ikusten badugu, gordetzen ahalegintzen gara”, diote. Dena dela, argitu nahi dute alboratu-tako makinak, behin baino gehiagotan, apurtuta baino gehiago erabilera dese-gokiaren ondorioz kaltetuta egoten di-rela berez.

Hortaz, erreminta horietako batzuk alboratu eta gorde egiten dira. Batzue-tan Euskalmaneko langileek gordetzen dituzte eta beste batzuetan ospitaleko zelari edo erizainburuek. Eta, eskaera-rik badago, konpontzeari edo berritzeari ekin eta premia duen herrialdera bidal-tzen dituzte. Kasu gehienetan eskaera hori Munduko Teknikariak GKEtik heltzen da, baina berau sortu aurretik ere kon-pondu eta bidali izan dituzte makinak.

Esaterako, orain dela sei bat urte Errusiara tentsiometro eta bestelako aparailuz betetako autobus bat bidali zuten eta hainbat mediku ere hara joan ziren laguntzera. “Aparatu batzuek urte dezente zuten, baina, ondo berraztertu

ELEKTROMEDIKUNTZAKO LANGILEEN ELKARTASUNA HERRIALDE TXIROEKIN

“Guk bajan emandako makinak, itxuraz ondo

badaude eta konpontzeko aukera dagoela ikusten badugu, gordetzen ahale-gintzen gara”.

LANTALDEAEzkerretik eskumara Mitzel Gotzon Bijues-ka, Carlos Cortazar eta Ander Illarra-mendi. Euskalman enpresako langileak dira eta Galdakao Usansolo Ospita-lean dute tailerra. Ebakuntza-geletarako makinen mantenua eta konponketa egi-ten dute.

GALDAKAO-USANSOLO OSPITALEAN EUSKALMAN ENPRESAKO HIRU LANGILEK ASPALDITIK DIHARDUTE LANEAN EBAKUNTZA-GELETARAKO MAKINAK KONPONTZEN ETA HORREN MANTENUA EGITEN. BERAIEN OHIKO LANEZ GAIN, TARTEKA OSPITALEAN EDO ESKUALDEKO OSASUN-ZENTROETAN ZAHARKITUAK GELDITU DIREN MAKINAK KONPONDU ETA BESTE HERRIALDE TXIROAGOETARA BIDALTZEN DITUZTE.

GALDAKAO-USANSOLO

OSAKIDETZAN BIZITZA | 19

Arakatu: Registrar, explorar, rastrear.Alboratu: Apartar, arrinconar.Irabiagailu: Agitador, batidor.Lagin: Muestra.Zaharkitu: Obsoleto.Heriotza-tasa: Mortalidad.

ostean, horietako asko baliagarriak zi-rela egiaztatu eta bidali egin genituen”.

Cuzcon ere, Carlos Cortazarren eki-menaren bitartez, tailer bat eraiki eta martxan jarri zuten, hango artisau ba-tzuek bizimodua atera ahal izateko. Kasu horretan, gainera, Euskalmaneko langileez gain, Galdakao-Usansolo Os-pitaleko pertsona asko egon zen inpli-katuta.

GKE-EN ESKAEREN ARABERABestalde, 2010ean Munduko Teknika-riak GKE hau sortu zenetik elkartasu-neko lan horiek bestelako prozedura izaten dute, hau da: GKEtik deitu edo idatzi egiten diete beste herrialde ba-tera bidaltzeko makina konkretu bat eskatuz. Euskalmanekoek beraien bil-tegia arakatzeaz gain, zelari eta eba-kuntza-geletako arduradunei galde-tzen diete ea ezaugarri zehatz horiek dituen eta erabiltzen ez den aparailurik ba ote dagoen; eta halakorik badago, lehenbailehen konpontzeari ekiten dio-te. “Eskaeraren arabera egiten dugu lana”, azaldu du Mikel Gotzon Bijues-kak; izan ere, “luzaroan inork ez badu eskatzen, makina asko bota egiten dira pena handiz, biltegietan leku asko har-tzen dutelako”.

Hala, gerta daiteke makina bat konponduta edo eraberrituta egotea eta nora bidali ez izatea; edo kontra-koa, gobernuz kanpoko erakundeen bi-tartez material zehatzen baten eskaera jaso, baina bertan halakorik aurkitu ez eta ezin erantzun izana. Adibidez, orain dela hilabete batzuk txertoak eta lagi-nak prestatzeko laborategiko irabia-gailuak lortzeko eskaera jaso zuten, baina azkenean Galdakao-Usansolon ez zuten halakorik aurkitu.

Bizkaiko ospitale honetatik eginda-ko materialen azken bidalketa, berriz, Hondurasera egin zuten, Munduko Me-dikuak gobernuz kanpoko erakundea-ren bitartez. Handik esterilizatutako materialaren eskaera egin zuten. Gai-nera, kasu hartan, Grupo Empresarial Electromedicok desfibriladore erdi-au-tomatiko berri bat erosi eta hura ere bidali zuen.

Euskalman enpresaren eta Grupo Empresarial Electromedico taldearen Munduko Teknikariak gobernuz kanpo-ko erakundeak azken urteotan Maurita-nian lan handia egin izan du, nahiz eta gaur egun, herrialde horretan dauden arazo larrien eta segurtasun ezaren ondorioz, zonaldez aldatzeko asmotan

dagoen. Carlos Cortazarrek positibo ikusten du zonalde konkretu batean la-guntzea: “Egia da herrialde txiro asko daudela eta guztiei laguntzea ezin ho-bea litzatekeela, baina, hori ezinezkoa denez, hobe da zonalde konkretu ba-tean arreta jarri eta hango beharrak ondo aztertuta asetzen saiatzea”.

MUNDUKO TEKNIKARIAKGKE hau 2010ean sortu zen Afrika-ko herrialdeen garapenean eragiteko, eta bere jomuga asistentzia sanitarioa bermatzea da. Horretarako, hainbat proiektu zuzentzen ditu eta Munduko Medikuak eta Munduko Erizainak fun-dazioekin ere elkarlanean aritzen da.

Orain arte zuzendutako proiektu garrantzitsuenak Mauritanian gauzatu dira: Nuakchoteko haur eta gaztetxoen Centre Sante L´Espoir Ospitalera eki-

pamendu medikoz hornitutako anbu-lantzia bidali zuten. Tiguenteko Centre Sante-rako beste anbulantzia bat lortu zuten, haurren heriotza-tasa gutxi-tu eta zirkulazio-istripuetan asisten-tzia azkarra bermatzeko. Horrez gain, Boghe eskualdeko alkateak Munduko Teknikariak elkartera jo zuen anbu-lantzia bat eskatzeko. Horren bitartez lortu dute eskualde horretako gaixo larriak ospitale prestatuagoak dauden zonaldeetara eramatea.

Eta esparruz aldatuta, Munduko Teknikariak erakundeak elkarlaneko hi-tzarmena sinatuta dauka Nuakchoteko Ospitale Nazionalarekin. Horren bitar-tez, Mauritaniako ospitale hartako lan-gileei ekipoak mantentzen laguntzen diete.

ELKARTASUNAOspitaleko langileek, Técnicos Sin Fronte-ras-en bitartez zein beste GKE batzuekin elkarlanean Maurita-nia, Perú, Honduras, Errusia eta beste herrialde batzuei la-guntza eman diete.

GKE hau 2010ean sortu zen Afrikako herrialdeen garapenean eragiteko, eta bere jomuga asisten-tzia sanitarioa bermatzea da.

gertuagoOrain

osatuberri.netArlo sanitarioko bloga euskaraz: informazio gaurkotua, euskarri ezberdinetan ikusteko aukera izango duzu.

Bi hilean behin buletin digitala jasoko duzu zure e-posta helbidean.

Osatuberri

Botikak ordaintzeko salbuespenakUztailaren batetik aurrera, Lege Dekretuaren aginduz, ekarpen berezia egin behar da botikak erosteko orduan. Halaber, EAEko farmazialariek informatika sistema egokitu dute, erosle bakoitzak egin behar duen ekarpena eta hilean ordaintzeko diru kopuruaren muga zein den momentuan bertan jakin ahal izateko. Horrela, osasun txartela baliagarria da, norberaren errenta maila zein den eta ordaindu beharreko kopuruaren kodea zein den agertzen delako bertan. Gehiago irakurri>>

JardunaldiakErabiltzaileak artatzeko jardunaldiak Uztailaren batetik aurrera, Lege Dekretuaren aginduz, ekarpen berezia egin behar da botikak erosteko orduan. Halaber, EAEko farmazialariek informatika sistema egokitu dute, erosle bakoitzak egin behar duen ekarpena eta hilean ordaintzeko diru kopuruaren muga zein den momentuan bertan jakin ahal izateko.Gehiago irakurri>>

Gripearen aurkako txertoaren 2013ko kanpaina

Kanpaina irailaren 23an hasi zen, eta azaroaren 8ra arte iraungo du. Kanpaina arrisku taldeetako pertsonentzat da: 65 urtetik gorakoak, diabetesa edo gaixotasun kronikoak dituztenak eta osasun arloko profesionalak. Gripea gaixotasun infekziosoa eta oso kutsakorra da, eta edonori eragin diezaioke.Oro har, onbera da, baina birika, bihotz edo gibeleko gaixotasun kronikoa edo dia-betesa duten pertsonen kasuan konplikazio larriak eragin ditzake. Horregatik, ga-rrantzitsua da 65 edo urte gehiagoko pertsonek txertoa jartzea, gaixotasunik izan ez arren. Gehiago irakurri>>

Buletin hau ondo ikusten ez baduzu, zabaldu zure nabigatzailean

arlo sanitarioko albisteak euskaraz

Urtarrila 2014

Sartu gure webgunean. Copyright © 2014 OsatuberriBuletin hau jasotzen duzu Osatuberri argitalpenaren harpidedun zarelako.Helbidea: Osakidetza. Araba kalea 45, 01006. Vitoria-Gasteiz Spain

Zure kontaktu agendan gehitu gaitzazu

Harpidetza kendu | Harpidetza eguneratu







Ikusi aldizkaria 14. zk.

arlo sanitarioko albisteak euskaraz

Hasiera Honi buruz Aldizkariak Harremanetarako

Osatuberri

Gripearen aurkako txertoaren 2013ko kanpaina 2014/01/10 Osatuberriblog-ek argitaratua

Kanpaina irailaren 23an hasi zen, eta azaroaren 8ra arte iraungo du. Kanpaina arrisku taldeetako pertsonentzat da: 65 urtetik gorakoak, diabetesa edo gaixotasun kronikoak dituztenak eta osasun arloko profesionalak. Gripea gaixotasun infekziosoa eta oso kutsakorra da, eta edonori eragin diezaioke.Oro har, onbera da, baina birika, bihotz edo gibeleko gaixotasun kronikoa edo diabetesa duten pertsonen kasuan konplikazio larriak eragin ditzake. Horregatik, garrantzitsua da 65 edo urte gehiagoko pertsonek txertoa jartzea, gaixotasunik izan ez arren. Urtero jarri behar da txertoa, birusa aldatu egiten baita. Gaur egun, prebentzio neurri segurua eta eraginkorra da txertoa. Oso erraza da txertoa jartzea. Horretarako, nork bere osasun zentrora deitu behar du edo hara joan, eta nola egin azalduko diote.

Uncategorized atalean publikatua

Botikak ordaintzeko salbuespenak2014/01/10 Osatuberriblog-ek argitaratua

Uztailaren batetik aurrera, Lege Dekretuaren aginduz, ekarpen berezia egin behar da botikak erosteko orduan. Halaber, EAEko farmazialariek informatika sistema egokitu dute, erosle bakoitzak egin behar duen ekarpena eta hilean ordaintzeko diru kopuruaren muga zein den momentuan bertan jakin ahal izateko. Horrela, osasun txartela baliagarria da, norberaren errenta maila zein den eta ordaindu beharreko kopuruaren kodea zein den agertzen delako bertan. Pentsiodun guztiek eta haien onuradunek hilean ordaintzeko muga dute, eta, hortik gora egiten badute ere, ez dute zertan ordaindurik izango.Pazienteak badu diru ekarpena berreskuratzeko eskubiderik, hurrengo kasuotan: Ordaintzeko salbuespenak:- Sindrome toxikoa duten pertsonak.- Ezintasunen bat dutenak, beren araudi berezian adierazitako kasuetan.- Gizarteratzeko errentak edo kotizaziorik gabeko pentsioak jasotzen dituztenak.- Langabeziako sorospena jasotzeko eskubidea galdu duten langabeak.- Laneko istripuen eta laneko gaixotasunen ondorioz egin beharreko tratamenduak.

Uncategorized atalean publikatua







Hemeroteka

Argazki galeria

Bidali zureiradokizunak

Harpidetu buletinera

Parte hartulehiaketan

Post hau Uncategorized atalera osatuberriblog-ek bidalia da. Gogokoetara gehitzeko lotura iraunkorra.

arlo sanitarioko bloga euskaraz

2014ko urtarrila | 14. zk.

Osatuberri

IRITZIA | 7 Aulki Hutsak GURE ELKARTEAK | 10-11Hirigoyen, lan jazarpenen kontrako elkartea




Arlo sanitarioko albisteak euskaraz hilero, paperekoaz gain formatu digitalean.

Harpidetu zaitez!

osatuberri 20a

Documents