Fakultet prirodoslovno matematikih i odgojnih znanosti, Mostar Travanj, 2014.

Opa kartografija

(SKRIPTA U OBLIKU PITANJA I ODGOVORA)

Sadraj

Rije autora ..................................................................................................................................... 1 1. to je kartografija? ................................................................................................................... 2 2. Rotacija? .................................................................................................................................. 2 3. Revolucija (dokazi)? ................................................................................................................ 2 4. Precesija? ................................................................................................................................. 2 5. Nutacija? .................................................................................................................................. 2 6. Azimut? .................................................................................................................................... 3 7. Meridijani? ............................................................................................................................... 3 8. Paralele? ................................................................................................................................... 3 9. Geografska irina? ................................................................................................................... 3 10. Geografska duina? ................................................................................................................. 4 11. Objekti kartografije? (9) ......................................................................................................... 4 12. Gneseoloki koncept kartografije? (11) .................................................................................. 4 13. Kartovenedia? (11) ................................................................................................................. 5 14. Kartoloki koncept? (12) ........................................................................................................ 5 15. Kartografija prema Jackes Bertenu? (12) ............................................................................... 5 16. Metateorijski koncept? (12) .................................................................................................... 5 17. Grafo-komunikacijski koncept? (12) ...................................................................................... 5 18. Definicija kartografije po ICA-u (1995)? (14) ....................................................................... 6 19. Kartografija drugi jezik geografije? (14) ................................................................................ 6 20. Tri sastavnice kartografije? (16) .............................................................................................. 6 21. Podjela kartografske znanosti (s obzirom na tematiku)? (16) ................................................. 6 22. Nabrojat topografske objekte prema vrsti i javljanju u prirodi? (20) ...................................... 7 23. Kartografski opis pojedinog objekta (odnosi)? (20) ............................................................... 8 24. Objekti topografskog prikaza se dijele na? (20) ..................................................................... 8 25. Imena objekata na kartama - njihove nazive? (21) ................................................................. 8 26. Osnovna karta (bazna karta)? (22) .......................................................................................... 9 27. Temeljna karta? (22) ............................................................................................................... 9 28. Nabrojat svojstva karte? (23) .................................................................................................. 9 29. Prostornost karte? (23) ............................................................................................................ 9 30. Mjerilo karte? (24) .................................................................................................................. 9 31. Mjerljivost karte? (24) ....................................................................................................... 10 32. Cjelovitost karte? (24) ........................................................................................................ 10 33. Tonost karte? (24) ............................................................................................................... 10 34. Estetinost karte? (25) ......................................................................................................... 11 35. Kartama srodni prikazi? (26) ............................................................................................ 11 36. Profili? (26) ............................................................................................................................ 11 37. Panorame? (27) ..................................................................................................................... 11 38. Reljefne karte? (28) ............................................................................................................... 11 39. Globus? (29) ........................................................................................................................ 11 40. Sastavni dijelovi karte? (29) ................................................................................................. 11 41. Geografski elementi karte (unutranji, sadrajni dio karte)? (29) ........................................ 12 42. Generaliziranje? (31) ............................................................................................................ 12 43. imbenici generaliziranja? (32) ........................................................................................... 12 44. Matematiki elementi karte (elementi forme)? (35) ............................................................. 13

45. Geografski elementi karte (elementi sadraja)? (35) ........................................................... 13 46. Dopunski elementi karte (deskriptivni elementi)? (35) ........................................................ 13 47. Osnovni elementi karte? (38)............................................................................................... 13 48. Tabula Peutingeriana? (43) .............................................................................................. 13 49. Geodetske toke? (55) .......................................................................................................... 14 50. Astronomske toke? (56) ....................................................................................................... 14 51. Trigonometrijske (triangulacijske) toke? (57) .................................................................... 15 52. Poligonske toke? (62) ....................................................................................................... 15 53. Polarna metoda premeravanja (64) ....................................................................................... 16 54. Ortogonalna metoda premjeravanja (64) .............................................................................. 16 55. Nivelman? (66) ..................................................................................................................... 16 56. Geometrijski nivelman? (66) ............................................................................................... 17 57. Fotogrametrija? (73) ............................................................................................................. 17 58. NAVSTAR GPS? (74) .......................................................................................................... 17 59. Eratostenovo mjerenje Zemlje? (80) .................................................................................... 18 60. Arapsko mjerenje Zemlje? (83) ............................................................................................ 18 61. Zemljin elipsoid? (87) ............................................................................................................ 19 62. Geoid? (94) .......................................................................................................................... 19 63. Odstupanje geoida od elipsoida? (95) .................................................................................... 19 64. Elementi zemljinog elipsoida? (prema Bessel-u) (96) .......................................................... 20 65. Referetni elipsoid? (103) ................................................................................................... 20 66. Geodetski datum? (103) ........................................................................................................ 20 67. Visinki datum (visina vertikalnog datuma)? (104) ............................................................... 20 68. BIHREF 98? (107) ............................................................................................................... 20 69. Nadmorska visina? (109) ..................................................................................................... 21 70. Kronometar? (111) ................................................................................................................ 21 71. to je kartografska projekcija? (113) ..................................................................................... 21 72. Glavni pravci deformacija? (117) .......................................................................................... 21 73. Indikatrisa deformacija? (118) ............................................................................................... 22 74. Kartografske projekcije prema vrsti deformacije? (127) ..................................................... 22 75. Konformne projekcije? (128) ............................................................................................... 22 76. Ekvivalentne projekcije? (129) ............................................................................................. 22 77. Ekvidistantne projekcije? (129) ............................................................................................. 23 78. Ortogroma? (165) ................................................................................................................ 23 79. Loksodroma? (165) ............................................................................................................... 23 80. imbenici pri izboru projekcije? (196) ................................................................................. 23 81. Vrste mjerila (nabrojat mjerila)? (214) ................................................................................. 23 82. Brojano mjerilo? (214) ........................................................................................................ 23 83. Opisno ili imenovano mjerilo? (215) .................................................................................... 24 84. Prosto grafiko mjerilo (linijsko mjerilo? (216) ................................................................... 24 85. Popreno (transferzalno) mjerilo (218) ................................................................................ 24 86. Okvir karte? (222) ................................................................................................................. 24 Dodatno ......................................................................................................................................... 24

1

Rije autora

Odgovori skripte su nali svoj izvor u knjzi Osnovi kartografije za geografe autorica dr.sc.

Snjeane Muse i dr.sc. Marijane Milievi. Skripta je iskljuivo za studente prve godine studija

geografije, kolegij Opa kartografija. Tonost odgovora ili opirnije informacije moete provjeriti

u navedenoj knjizi, a to moete jednostavnije uiniti zahvaljujui brojevima kraj pitanja koji se

nalaze u zagradama i oznaavaju broj stranice na kojem moete pronai podobnije informacije na

konkretno pitanje. Naravno da ovih 86 pitanja nije cijelokupno gradivo iz knjige, ali zasigurno je

dobra osnova i sadri najbitnije informacije potrebne za polaganje kolegija. Prvih 10 pitanja je

osnovno za razumijevanje kartografije i snalaenje na karti, odnosno na koordinatnoj mrei.

Skripta je posebno namijenjena buduim generacijama studenata geografije kako bi poslije

odsluanih glasina o teini kolegija, uzeli ove 24 stranice u ruke i uvjerili se u suprotno.

Zahvala studentima koji su sudjelovali u stvaranju ove skripte koja je oblikovana kao pitanja i

njihovi neporedni odgovori. Pritom se posebno eli istaknuti da se veina od ovih 86 pitanja

pojavljivala na ispitnom listu.

elimo vam sreu, kako na kolegiju kartografije, tako i na ostalim kolegijima do kraja vaeg studija.

Autori:

Studenti geografije

Dozvoljeno je svako neovlateno kopiranje, umnoavanje, distribuiranje, iznajmljivanje, posudba, davanje na koritenje

i javno izvoenje ovog materijala ili bilo kojeg njegovog dijela u komercijalne svrhe. Nikakva prava proizvoaa i vlasnika djela nisu pridrana.

2

1. to je kartografija?

Kartografija je djelatnost koja se bavi prikupljanjem, obradom, prouavanjem i upotrebom

prostornih informacija, posebno njihovom vizualizacijom kartografskom kartom.

2. Rotacija?

Rotacija Zemlje je okretanje Zemlje oko njene zamiljene osi u smjeru Z-I. Traje 23h 54min 4s.

Posljedice su izmjena dana i noi. Dokaz za rotaciju je spljotenost na polovima, devijacija stalnih

planetarnih vjetrova, zemljina gravitacija ili sila tee. Najvea brzina okretanja je na ekvatoru (1700

km/h) dok polovi ne sudjeluju u rotaciji.

3. Revolucija (dokazi)?

Revolucija Zemlje je okretanje Zemlje oko Sunca po ekliptici (950 mil. km) u smjeru obrnutom od

kazaljke na satu. Traje 365,25 dana (365d 5h 48 min 46 sek). Posljedice: budui da je Zemlja

nagnuta pod kutem od 6633' , tijekom godine mijenjaju se godinja doba, kao i trajanje dana i noi.

4. Precesija?

Zbog gravitacijskih utjecaja Sunca i Mjeseca na Zemlju, zemljina os nije stalno u svom poloaju

ve relativno sporo opisuje plat stoca (poput zvrka). Period precesije je oko 26.000 godina.

5. Nutacija?

Zbog podrhtavanja, baza stoca koji se opisuje precesijom nije ravna ve naborana. Period nutacije

je 18,6 godina.

Slika 1. Precesija s nutacijom

3

6. Azimut?

Azimut je kut to ga zatvara pravac sjevera i pravac iz toke stojita na objekt dogledanja. Mjerenje

se uvijek vri u smjeru kazaljke na satu!

Slika 2. Azimut

7. Meridijani?

Meridijani ili podnevnice su zamiljene linije koje polaze iz jednog pola, presjecaju ekvator pod

pravim kutem i zavravaju na drugom polu. Svi su iste duine.

8. Paralele?

Paralele ili usporednice su linije koje idu paralelno s ekvatorom, provlae se smjerom I-Z i

presjecaju meridijane pod pravim kutem.

9. Geografska irina?

Geografska irina (gr. ) neke toke na Zemljinoj povrini je kut izmeu ravnine Zemljinog

ekvatora i pravca od sredita Zemljine kugle do te toke. Ili, geografska irina je dio meridijanskog

luka od ravnine Zemljinog ekvatora do te toke.

Geografska irina se izraava u kutnim stepenima, minutama i sekundama od ekvatora 0 do

sjevernog pola +90 odnosno junog pola 90. Tako se govori o sjevernim i junim geografskim

irinama, odnosno o geografskim irinama sjeverno i juno od ekvatora.

4

10. Geografska duina?

Geografska duina (gr. ) neke toke na Zemljinoj povrini je dio ekvatorskog luka od poetnog

meridijana do meridijana te toke. Ili, geografska duina neke toke je kut izmeu ravnine poetnog

meridijana i ravnine meridijana te toke.

Geografska duina se izraava u kutnim stepenima, minutama i sekundama, a mjeri se od poetnog

meridijana (0) na istok do 180 i na zapad do 180. Tako se govori o istonoj i zapadnoj

geografskoj duini, odnosno o geografskoj duini istono i zapadno od poetnog meridijana.

Slika 3. Geografska irina i duina

11. Objekti kartografije? (9)

Objekt kartografije je Zemlja, nebeska tijela, zvjezdano nebo i svemir. Najpopularnija djela

kartografije su opegeografske karte, reljefi i globusi.

12. Gneseoloki koncept kartografije? (11)

Korijeni kartografije i izrada karata su dakle veoma stari, ali je ona u znanost ubrojana tek sa

radovima Maxa Eckerta, pa se on i smatra tvorcem moderne kartografije. On je postavio

gnoseoloki koncept kartografije: kartografija je horoloka znanost o prikazivanju fiziko-

geografskih i antropogenih pojava na povrini Zemlje.

5

13. Kartovenedia? (11)

Koncept kartovedenia zasnovao je ruski znanstvenik K. A. Saliev. On kae da je predmet

prouavanja kartografije sama karta. Saliev kartografiju definira kao zasebnu znanost o

geografskoj karti, njenoj sutini, elementima i razvoju, a takoer o metodama i procesima njenog

stvaranja i izrade.

14. Kartoloki koncept? (12)

Kartoloki koncept razradio je poljski kartograf L. Ratajski. Za njega je kartografija znanost koja

istrauje procese prijenosa horoloke informacije posredstvom karte i efektivnost toga prenosa i

kretanja, tj. rezultate koje dobija korisnik karte.

15. Kartografija prema Jackes Bertenu? (12)

Jackes Berten kartografiju smatra oblikom grafikog istraivanja te izjednaava kartologiju i

kartografiju.

16. Metateorijski koncept? (12)

Metateorijski koncept razvio je gruzijski teoretiar kartografije A. F. Aslanikavili. Prema

Aslanikaviliju kartografija kao znanost ima predmet svog saznanja objektivno postojei poredak

uzajamnog razmjetaja (konkretan prostor) materijalnih predmeta i pojava prirodnih i drutvenih, a

takoer i vremenska izmena toga poretka. Njegov pristup kartografiji ukazuje na to da je predmet

kartografije realna stvarnost.

17. Grafo-komunikacijski koncept? (12)

Grafo-komunikacijski koncept u kartografiji postavio je E. Arnberger. On kartografiju definira kao

znanost o logici, metodici i tehnici konstrukcije, izrade i tumaenja karte i drugih kartografskih

oblika koji treba oblikovati prostorno ispravnu predstavu o realnoj stvarnosti.

6

18. Definicija kartografije po ICA-u (1995)? (14)

Kartografija je disciplina koja se bavi zasnivanjem, izradom, promicanjem i prouavanjem karata.

19. Kartografija drugi jezik geografije? (14)

Popularnost i vezanost geografije i kartografije jo davno je nala odraz u definiciji Baranjskog koji

kae da je ona poseban jezik ili drugi jezik geografije.

20. Tri sastavnice kartografije? (16)

Teorijska kartografija ili artologija

Ekspertimentalna kartografija

Metodologija kartografije ili metakartografija

21. Podjela kartografske znanosti (s obzirom na tematiku)? (16)

1. Opa kartografija - prouava osnovna svojstva geografskih karata, njihov razvoj, klasifikaciju,

elemente sadraja, sredstva i metode grafikog izraavanja, ope probleme izrade karata, naine

njihovog koritenja.

2. Matematika kartografija se bavi matematikom osnovom neophodnom pri konstrukciji karte.

Ona ima osnovni zadatak izuavanja matematikih metoda predstavljanja sferoidne povrine na

ravan, tj. izuava teoriju kartografskih projekcija. Ona izuava svojstva, kvalitetu, probleme

projiciranja i stupanj deformacija, trai izbor projekcija vezanih naravno za razliite namjene. Ona

istrauje i naine mjerenja na kartama.

3. Praktina kartografija bavi se problemom znanstveno - tehnike izrade karata i njihove

reprodukcije. Dijeli se na dvije discipline:

Sastavljanje i redakcija karata - to je disciplina koja razrauje metode i procese kabinetske

izrade karata tj. kartografskog originala. Izuzetak su topografske karte koje nastaju sa

originala snimljenog na terenu ili fotogrametrijskim putem.

Reprodukcija karata ima za predmet razradu metoda i procesa tiskanja karata, to je predmet

rada u oblasti kartografske tehnologije.

7

4. Kartometrija se izdvaja kao posebna disciplina i bavi se mjerenjem na kartama. Kartometrija se

bavi izuavanjem naina koritenja karata, mjerenjem duina, kutova, povrina na kartama.

5. Semiometrija je metriko-dimenziono kartiranje prostorne tematike, kartometrijska i dimenziona

analiza sadraja karte.

6. Svemirska kartografija bavi se predstavljanjem odreenog nebeskog tijela ili pak nebeskog

svoda.

22. Nabrojat topografske objekte prema vrsti i javljanju u prirodi? (20)

statine i dinamine

konkretne i apstraktne

diskretne i kontinuirane

homogene i strukturalne

Statini i dinamini objekti.

Statinim objektima smatramo one koji se nalaze u stanju mirovanja i ravnotee, a dinaminim

objektima one koji su pokretljivi ili promjenjivi.

Konkretni i apstraktni objekti

Konkretnim objektima nazivamo stvarne, postojee, vidljive objekte, kojima su dimenzije

izmjerljive, a prostorni poloaj tono odreen. Apstraktni objekti su misaoni, neopaajni a mogu

se izvesti ili zamisliti na temelju opaanja ili istraivanja drugih objekata. Apstraktnim

objektima smatramo i stanja konkretnih objekata. Na topografskim kartama su svi objekti prikaza

konkretni, a na tematskim kartama su mnogi objekti prikaza apstraktni.

Diskretni i kontinuirani objekti

Diskretni (ili odjeliti) objekti su oni koji su sa svih strana ogranieni drugim objektima.

Kontinuirani objekti su prostorno i povrinski neogranieni. Svi opegeografski objekti su diskretni

osim reljefa.

8

Homogeni i strukturalni objekti

Homogeni objekti su oni koji su u svim svojim dijelovima istovrsni ili jednolini. Strukturalni

objekti su oni koji stvarno posjeduju sloenu unutranju grau.

23. Kartografski opis pojedinog objekta (odnosi)? (20)

Kartografski opis pojedinog objekta sastoji se openito od navoda o njegovom:

prostornom odnosu (geometrijska informacija)

znaenjskom odnosu (semantika informacija)

vremenskom odnosu (temporalna informacija).

24. Objekti topografskog prikaza se dijele na? (20)

Objekte geodetske izmjere i prikaza na izvornim topografskim kartama, tzv. opegeografske ili

topografske objekte dijelimo najprije na prirodne i izgraene. Prirodne objekte dijelimo dalje na:

oblike reljefa Zemlje, vode i vegetaciju, a izgraene objekte na naselja i prometnice. Kao posebnu

skupinu dodajemo granice ili podruja.

25. Imena objekata na kartama - njihove nazive? (21)

Mnogi objekti imaju svoja imena ili nazive kojima se meusobno razlikuju, pa njihovo unoenje na

kartu ini kartografski prikaz informativnijim. Kao nacionalno leksiko blago vrlo su vani

autohtoni ili tradicionalni toponimi, no pri tom su mogue razne zloupotrebe. Zbog pomanjkanja

mjesta pri pisanju toponima na kartografskom prikazu potrebno je ponekad neke rijei skratiti.

Stoga osim zbirke ili tumaa kartografskih znakova, postoje i tumai kratica. Imena

opegeografskih ili topografskih objekata geografska dijelimo na :

oronime (gr. oros brdo) ili imena pojedinih oblika reljefa Zemlje

hidronime (gr. hidro voda) ili imena voda

regionime (lat. regio oblast) ili imena oranica, livada, panjaka, voanjaka, vinograda i

uma te veaih geografskih cjelina

oikonime (gr. oikos kuaa) ili imena naselja

9

hodonime (gr. hodos put) ili imena prometnica

teritorionime (lat. territorium zemljite) ili imena pojedinih podruja pod vlau neke

teritorijalne jedinice.

26. Osnovna karta (bazna karta)? (22)

Temeljna podjela geografskih karata je naopegeografske i tematske. Osnovna karta nastaje kao

rezultat neposredne geodetske izmjere topografskih objekata, odnosno opaanja, mjerenja ili

prikupljanja podataka o tematskim objektima. One su izvorne karte za izradu izvedenih karata.

27. Temeljna karta? (22)

Temeljna karta je pojednostavljena topografska karta koja slui za izradu tematskih karata.

28. Nabrojat svojstva karte? (23)

Svojstva karte (prema Frangeu) su: prostornost, mjerljivost, modelnost, tonost, cjelovitost i

estetinost.

29. Prostornost karte? (23)

Poznato je da zakrivljenu povrinu Zemlje (aproksimiranu elipsoidom ili kuglom) nije mogue

preslikati u ravninu bez deformacija, pa je karta na poznati odreeni nain deformiran prikaz.

30. Mjerilo karte? (24)

Mjerilo karte predstavlja odnos elemenata duljine luka u projekciji prema podudarnoj duljini na

elipsoidu (kugli). Mjerilo je odnos duljina na karti prema odgovarajuim duljinama u prirodi.

10

31. Mjerljivost karte? (24)

Mjerilo karte omoguava mjerenja na karti. Mjerilo karte predstavlja odnos elemenata duljine luka

u projekciji prema podudarnoj duljini na elipsoidu (kugli). Mjerilo je odnos duljina na karti prema

odgovarajuim duljinama u prirodi. Karta je pojednostavljen prikaz prostora ili znakovni model, pa

razlikujemo:

tlocrtno vjerodostojan prikaz samo na kartama najkrupnijeg mjerila

tlocrtno slian prikaz na kartama krupnog mjerila, sauvani su tipini oblici obrisa

objekata.

poloajno vjerodostojan prikaz na kartama srednjeg, sitnog i najsitnijeg mjerila, samo su

najveai objekti prikazani tlocrtno, ostali signaturama, ali sredina signature tono de nira

poloaj objekta

prostorno vjerodostojan prikaz kod znatnog pojednostavljenja prikaza, objekt nije u svom

poloaju, vea je sveden na odnosnu povrinu. Znaenjska tonost postoji na karti ako je

uspostavljeno suglasje.

32. Cjelovitost karte? (24)

Sadrajna cjelovitost (ili potpunost) karte znai da ona sadri sve objekte koji se u danom mjerilu

mogu i moraju prikazati. Stalnim promjenama na objektima, do kojih dolazi zbog ljudske djelatnosti

i prirodnih utjecaja, karta gubi na cjelovitosti. Odravanje podrazumijeva stalnu aktualizaciju

sadraja karte.

33. Tonost karte? (24)

Izmeu znaenja objekta na karti iskazanog odreenim kartografskim znakom stvarnog znaenja

objekta. Geometrijska tonost postoji na karti ako je uspostavljena podudarnost poloaja neke toke

odreenog s karte prema stvarnom poloaju te toke u prostoru, koja ne smije prijei odreenu

vrijednost.

11

34. Estetinost karte? (25)

Estetske komponente koje poveavaju uporabnu vrijednost karte su:

usklaen vanjski i unutarnji sadraj karte

lijepo oblikovan itljiv crte

harmoninost boja

usklaeno pismo itd.

sadri razliite vrste karata

MS Encarta World Atlas

35. Kartama srodni prikazi? (26)

U kartama srodne prikaze ubrajamo dvodimenzionalne i trodimenzionalne crtee. To su: profili,

panorame, blokdijagrami, prikazi u ptijoj perspektivi, zrani snimci.

36. Profili? (26)

Profili su paralelne projekcije niza toaka u vertikalnu ravninu.

37. Panorame? (27)

Panorame su crtei u centralnoj projekciji dijela krajolika na cijelom horizontu.

38. Reljefne karte? (28)

Reljef je trodimenzionalni model dijela povrine Zemlje ija je osnovica ravnina.

39. Globus? (29)

Globus je trodimenzionalni model Zemlje, nekog svemirskog tijela ili prividne nebeske sfere, raen

je u obliku kugle u odreenom mjerilu.

40. Sastavni dijelovi karte? (29)

To su polje karte i njezin okvir.

12

41. Geografski elementi karte (unutranji, sadrajni dio karte)? (29)

Geografski elementi karte ili nutranji ili sadrajni dio karte su : prikaz reljefa, voda, vegetacije,

naselja, prometnica, podruja (granica), koordinatna ili kartografska mrea, umetnuta karta,

proirena karta, bezokvirna karta, opis karte, unutarnji i vanjski rub karte, ime ili naslov karte,

mjerilo karte (brojano, grafiko, opisno), oznaka lista (nomenklatura), podaci o projekciji, tuma

znakova, autor, nakladnik (izdava), datum izrade i izvornici.

vanjski ili formalni dio karte

unutarnji okvir

vanjski okvir

meuokvirni prostor

rub ili margina karte

42. Generaliziranje? (31)

Generalizirnje geografskog sadraja karte - na karti nije mogue prikazati sve objekte i pojave, pa

se po odreenom kriteriju biraju oni, koji su za datu namjenu i mjerilo, a sukladno naslovu

znaajniji. Ostali elementi sadraja se izostavljaju.

43. imbenici generaliziranja? (32)

Stupanj umanjenosti kartiranog prostoras, koji je definiran mjerilom karte

Namjena karte, koja definira itljivost karte i gustou postavljenog grafikog aparata

Karakteristika modela koja se predstavljaju na karti

Izbor grafikih metoda za predstavljanje sadraja

13

44. Matematiki elementi karte (elementi forme)? (35)

Matematiki elementi (elementi forme) karte su: kartografska projekcija i koordinantna mrea,

okvir karte, geodetska osnova i mjerilo.

45. Geografski elementi karte (elementi sadraja)? (35)

Fizikogeografski elementi: reljef, hidrografija, tlo i vegetacija.

Sociogeografski elementi: naselja, elementi infrastrukture, gospodarski objekti, granice

46. Dopunski elementi karte (deskriptivni elementi)? (35)

Dopunski elementi (deskriptivni elementi) karte obuhvaajuju: naziv karte, mjerilo, kazalo, tuma

ili legendu, informacije o vremenu izdavanja, izdavaa, te neke elemente objanjenja sadraja kao

grafikone, profile, dijagrame, tabele i tekst.

47. Osnovni elementi karte? (38)

Oni sadraji koji se nalaze na svim kartama nazivaju se osnovni elementi karte. U njih se ubrajaju:

Mrea meridijana i paralela kao osnovna kartografska mrea

Vode, koje se mogu podijeliti na rijenu mreu, mora, jezera, movare i bare.

Matematiki okvir karte u kojem se nalaze oznake mree meridijana i paralela izraeni u

stupnjevima i minutima.

48. Tabula Peutingeriana? (43)

Iz starog Rima, iz druge polovice IV. stoljea potjee prikaz cesta, naselja i udaljenosti meu

njima, poznat kao Tabula Peutingeriana. O cestovnoj mrei rimske drave, koju su Rimljani izveli s

velikim oprezom i gdjekad (npr. u Alpama) nakon velikih potekoa, upueni smo dosta potpuno po

cestovnoj karti u bekoj dvorskoj biblioteci. Ova se karta oslanja na slubena vrela (na kartu M.

Vipsanija Mesale), a rije je o tzv. Tabuli Peutingeriani (naslikanoj u 13. stoljeu, koja ima 11

pergamentnih komada 0,33m visokih, a 6,75 m dugih; dvanaesti je, najzapadniji dio izgubljen).

14

49. Geodetske toke? (55)

Geodetske toke su sve one toke geodetske izmjerene koje su na zemljitu oznaene trajnim

biljegom koji moe biti kamen, betonski ili eljezni stup, kula drvena i dr. Tim su tokama

odreene geografske (ili pravokutne) koordinate i nadmorske visine, ili pak samo nadmorske visine.

To su polazne toke od kojih se vre mjerenja na zemljitu, s ciljem izrade plana i topografske

karte. Te toke ine matematiku osnovu plana ili topografske karte.

* Matematiku osnovu srednjerazmernih i sitnorazmernih karata ini mrea meridijana i paralela.

Za premjeravanje zemljita treba ve imati terenu odreen broj geodetskih toaka. Ako je mjerilo

krupnije rastojanja izmeu geodetskih toaka na zemljitu trebaju biti kraa, odnosno treba imati

vie toaka, jer grafika tonost svakog mjerila uvjetuje odgovarajuu veliinu najveeg rastojanja

koje se smije mjeriti na zemljitu. Moraju postojati najmanje dvije geodetske toke na zemljitu, ali

je poeljno odrediti jo nekoliko dopunskih toaka zbog kvalitete premjera.

50. Astronomske toke? (56)

Da bi se odredile geografske koordinate veem broju toaka na nekom dijelu Zemljine povrine,

moraju se bar jednoj od tih toaka astronomskom metodom odrediti geografske koordinate i azimut

pravca na neku drugu toku, pa na osnovu tako dobijenih koordinata odrediti geografske koordinate

ostalih toaka trigonometrijskom metodom.

Astronomska metoda odreivanja geografskih koordinata, pored ostalog, trai precizne i skupe

instrumente kao i due pogodno vrijeme za promatranje, pa je sporija i skuplja od trigonometrijske

metode koja se moe primjeniti jedino ako postoji najmanje jedna astronomska toka. Zato se

astronomska metoda primjenjuje za odreivanje geografskih koordinata samo manjem broju

meusobno znatno udaljenih toaka (60-100km), izmeu kojih se nalazi daleko vei broj toaka ije

se koordinate odreuju trigonometrijskom metodom, a na osnovu koordinata astronomskih toaka.

Astronomske toke su na zemljitu oznaene betonskim ili kamenim stupom visokim oko 1m, a na

planovima i topografskim kartama posebnim kartografskim znakom (na naim kartama u vidu

malog jednakostraninog trokuta, a na stranim kartama kao zvijezdice).

15

51. Trigonometrijske (triangulacijske) toke? (57)

Trigonometrijskim tokama nazivaju se one, trajnim biljegom oznaene toke na zemljitu, kojima

je trigonometrijskom metodom mjerenja i raunanjem odreen meusobni i apsolutni poloaj na

Zemljinoj povrini. To su toke kojima su trigonometrijskom metodom odreene geografske

koordinate i apsolutne (nadmorske) visine. Da bi ove toke posluile kao polazne za premjeravanje

zemljita, te da bi se to lake odredio njihov meusobni poloaj u horizontalnom smislu, mora se

voditi rauna o izboru mjesta ili objekata, te se moraju zadovoljavati sljedei uvjeti:

dobra preglednost okolnog zemljita,

dobra vidljivost susjednih toaka

zamiljeno povezane pravcima, toke moraju oblikovati mreu trokuta, koji su to vjerniji

obliku jednakostraninog trokuta.

Najpogodnija mjesta na zemljitu za izbor i oznaavanje trigonometrijskih toaka su vrhovi

reljefnih oblika, ali ih mora biti i u nizinama. Mogu to biti i visoki graevinski objekti, kao npr.

crkveni zvonik, tvorniki dimnjak Trigonometrijske toke na zemljitu stabilizirane su trajnom

biljegom. Ona je najee kameni ili betonski blok iznad zemlje vidljiv desetak cm. Na njegovoj

vidljivoj strani je uklesan krii. Presjek linija kriia predstavlja poloaj trigonometrijske toke.

Poloaji trigonometrijskih toaka na topografskim kartama oznaen je znakom u vidu malog

jednakostranog trokuta sa tokom u sredini, a na planovima znakom krunice iznad kojega je

docrtan mali trokut koji je jednom crtom povuenom iz srednje toke osnovice trokuta spojen sa

krunicom, pri emu je sredite krunice toan poloaj toke na karti). Uz ove znakove upisane su i

vrijednosti njihove nadmorske visine.

52. Poligonske toke? (62)

Gustoa trigonometrijskih toaka, i pri potpuno izvedenoj trijangulaciji svih redova na teritoriju koji

treba premjeriti, nije dovoljna kao jedini oslonac i polazne toke premjera zamljita. Ovaj problem

rjeava se tako da se potrebna gustoa postie tokama kojima je drugim metodama odreen poloaj

na Zemljinoj povrini. Razlikuju se dva naina odreivanja novih toaka. Ako se premjeravanje vri

numerikom metodom (za izradu planova), primjenjuje se numeriki (poligonometrijski) nain

odreivanja takvih toaka. To su poligonske ili poligonometrijske toke. Ako se pak premeravanje

vri grafikom metodom (za topografske karte) toke se odreuju grafikim presijecanjem pravaca

16

povuenih na planeti mjernikog stola od odnosnih trigonometrijskih do novih toaka; takve toke

nazivaju se geometrijskim tokama.

Bitna razlika izmedu numerike i grafike metode premjeravanja je to to se kod numerike metode

(ima ih dvije) svi mjereni podaci na terenu upisuju u odreeni zapisnik i skicu terena, da bi se

koristili kao elaborat za izradu plana u birou. Kod grafike metode se odmah, tijekom mjerenja

iscrtava prikaz terena, tj. stvara original budue karte.

Znatan broj pogodnijih poligonih toaka na terenu je obiljeen (stabiliziran) trajnim biljegom a

ostale poligone toke obiljeavaju se privrijemenim biljegom kao npr. drvenim koiem.

Geometrijske toke se samo privremeno biljee signalima.

Razlika izmedu poligonskih i geometrijskih toaka je i u tome to poligonske toke imaju, na

osnovi mjerenja, izraunate pravokutne koordinate i nadmorske visine, a za geometrijske toke su

samo izraunate nadmorske visine.

53. Polarna metoda premeravanja (64)

Primjenjuje se za premjeravanje zemljita van naselja, kada za to nije mogue primijeniti

ortogonalnu metodu i kad je potrebno da se na planu prikae i reljef zemljita. To znai da kod

mjerenja ovom metodom imamo uvijek i odreen poloaj detaljnih toaka i u vertikalnom smislu.

54. Ortogonalna metoda premjeravanja (64)

Kao najtonija, primjenjuje se za izradu planova gradova u mjerilima 1:500 i 1:1000, za potrebe

katastra zemljitai ureenja zemljita u neke tehnike svrhe. Ona je pogodna za premjeravanje

ravnog zemljita.

55. Nivelman? (66)

Nadmorska (apsolutna) visina neke toke na fizikoj Zemljinoj povrini je u stvari njeno vertikalno

odstojanje od matematike Zemljine povrine, tj. od zamiljeno produene srednje razine mora

ispod kopna. S obzirom da se razina morske vode stalno mijenja srednja se razina odreuje na

osnovi viegodinjih mjerenja mareografima.

17

Na Jadranskom moru mareografi su postavljeni na obalama u Rovinju, Bakaru, Splitu, Dubrovniku

itd. Nadmorske visine svih geodetskih toaka naih prostora odreene su u odnosu na tzv. normalni

reper na molu Sartorio u Trstu, ija je visina 3,352 m iznad srednje razine mora u Transkom

zaljevu. Na osnovi nadmorskih visina ovih toaka, drukijim postupkom mjerenja i raunanja

odreuju se nadmorske visine svih ostalih geodetskih toaka. Postupak oko odreivanja visinskih

razlika izmedu toaka na fizikoj Zemljinoj povrini, odnosno odreivanja njihovih nadmorskih

visina, naziva se nivelman. S obzirom na primijenjeni nain odreivanja visina, nivelman moe biti:

geometrijski, trigonometrijski i barometarski (fiziki).

56. Geometrijski nivelman? (66)

Geometrijski nivelman je metoda odreivanja visinskih razlika pomou horizontalne vizure.

Instrument kojim se horizontalna vizura postie naziva se nivelir.

57. Fotogrametrija? (73)

Terenskim radom karta nastaje uz pomo postojeih koordinata. Satelitske snimke su fotografije, pa

kartu dobiti iz njih moe se na vie naina: crtanjem konture na snimku, ali mjeriti rastojanje na njoj

kao udaljenost toaka A i B mora se izmjeriti fotogrametrijski. Fotogrametrija je znanost, ali i

tehnika mjerenja pomou kojih se iz fotografskih snimaka dobiva oblik, veliina i poloaj

snimljenog predmeta. Fotogrametrija moe koristiti snimke iz aviona i tada je to aerofotogrametrija.

Ako su snimci s terena, govorimo o terestrikoj fotogrametriji.

58. NAVSTAR GPS? (74)

Navigacijski sustav koji na temelju poznatih koordinata satelita, izmjerenih parametara vremena i

udaljenosti odreuje poloaje toaka na zemlji, moru, ali i u zraku i u viim sferama prema svemiru.

Pojednostavljeni prikaz osnovnog principa rada GPS-a Wooden (1984 g): NAVSTAR GPS je

satelitski navigacijski sustav razvijen od strane Ministarstva obrane SAD-a, s osnovnim ciljem da u

bilo kojim vremenskim prilikama omogui vojnim snagama (SAD-a) tono odreivanje pozicije,

brzine i vremena u nekom zajednikom koordinatnom referentnom sustavu, bilo gdje na i u blizini

zemlje. Ameriki kongres je naredio ministarstvu obrane da odobri i civilnu upotrebu.

18

59. Eratostenovo mjerenje Zemlje? (80)

Luk na Zemljinoj povrini koji je Eratosten uzeo kao izmjeren pruao se izmeu Aleksandrije A i

Siene S (dananji Asuan). On je pretpostavio da oba mjesta lee na istom meridijanu, to znai da

je taj luk najkrae rastojanje izmeu njih. Eratosten nije sam izveo mjrenje duine tog luka, nego je

u biblioteci u Aleksandriji, gdje je i radio, doao do podatka.

Prema njima uzeo je da je rastojanje Siena - Aleksandrije oko 5.000 aleksandrijskih stadija.

Odreivanje kuta a koji odgovara tom luku, dakle, astronomski rad, Eratosten je izveo na sljedei

nain: saznao je da u jednom danu godine, Sunce u asu gornje kulmincije potpuno osvjetljava dno

jednog bunara u Sieni. Iz tog podatka zakljuuje da je toga dana Sunce nad tim bunarom u zenitu.

Znai to da je zenitna udaljensot Sunca u Sieni 000000". Toga istog dana, on je u Aleksandriji,

pomou skafiona, izmjerio zenitnu udaljenost Sunca. Podatak koji je dobio iznosio je 712. Taj kut

se nalazi tono pedeset puta u punoj krunici (360). Zakljuio je da obim velike krunice na

povrini Zemlje 50 puta vei od duine dijela njegovog luka.

60. Arapsko mjerenje Zemlje? (83)

Zapadnom svijetu malo su bili poznati radovi koje su Arapi obavljali kao geodetska i

astronomska mjerenja duine luka po meridijanu. Oni su mjerenja obavljali u Sirijskoj pustinji oko

827 g. n. ere.

Skupine istraivaa podijelile bi se u one koji su ili na sjever i one na jug. Traili su promjenu

visine zvijezde za jedan stupanj. Skupina mjeraa, odredila bi najprije na jed- noj toki u pustinji

visinu sjevernog nebeskog pola. Od te toke se ilo prema sjevernoj toki na horizontu, dok im se

visina pola nije poveala za 1. Ona skupina koja bi krenula prema junoj toki stalno je

kontrolirala visinu pola, ili su sve dotle dok im se visina pola nije smanjila za 1, i usput su mjerili

duinu puta pomou tadanje mjere za duinu ija je vrijednost 0,5 m. Zatim bi se obje grupe

mjeraa vratile na poetnu toku. Jedni su dobili da je duina prevaljenog puta od 1 = 56, 66

arapskih milja, a druga ravno 56 arapskih milja. Kako arapska milja ima 4.000 lakata, to je oko

2.000 m., pa prema tome 1 ima 113.332 m. Dobiveni rezultat je veoma precizan, jer 1 po

meridijanu odgovara duina luka od oko 111.111 m, uzeta kao srednja vrijednost.

19

61. Zemljin elipsoid? (87)

Nizozemski fiziar i astronom Christian Huygens engleski matematiar Isac Newton zakljuili su

da se Zemlja zbog rotacije morala splotiti du rotacijske osi i tako oblikovati tijelo rotacijski

elipsoid. To tijelo nastaje kada se elipsa zarotira oko svoje krae osi.

62. Geoid? (94)

Premjeravanja su dovela do zakljuka da Zemlja nema oblik elipsoida, pa je Listing 1873. g. uveo

za oblik Zemlje novi pojam geoid. (gr. Geoeides = slina Zemlji). Geoid, dakle, predstavlja pravi

oblik Zemlje, omeen plohom koju bi inila mirna povrina svih mora i oceana uz uvjet da su

meusobno povezani i produeni kroz kontinent.

Ta bi povrina u svakoj svojoj toki bila okomita na smjer sile tee u toj toki. Na taj nain, ploha

geoida na kontinentima nadviava plohu elipsoida, a na oceanima je ispod nje. Geoidska povrina je

nepravilna i ne moe biti odreena nikakvim metodama prostorne analitike geometrije. Takvo se

tijelo ne moe ni izraditi, jer bi bilo potrebno izvriti bezbroj mnogo mjerenja Zemljine tee na

povrini Zemlje.

63. Odstupanje geoida od elipsoida? (95)

Odstupanje geoida od elipsoida ne iznosi vie od 115 m. Da bi elipsoid po svojim dimenzijama

bio to blii pravom obliku Zemlje geoidu, potrebno je da ispunjava sljedee uvjete:

da volumen elipsoida bude jednak volumenu geoida,

da geometrijski centar elipsoida lei u centru Zemljine tee,

da se mala osobina elipsoida podudara sa obrtnom osovinom Zemlje.

Elipsoid koji ispunjava ove uvjete najvie odgovara geoidu i zove se opi zemljin elipsoid.

20

64. Elementi zemljinog elipsoida? (prema Bessel-u) (96)

a) Obim ekvatora ( za R = 6370 km) - 40 024 km (40.000 km)

b) Obim po meridijanu - 40 024 km (40.000 km)

c) Meridijanski kvadrant - 10 006 km (10.000 km)

d) 1 po meridijanu i ekvatoru - 111 111 m.

e) 1 po meridijanu i ekvatoru - 1 852 m.

f) 1" po meridijanu i ekvatoru - 31 m

g) Povrina zemlje - 510 mil. km2

h) Poluprenik Zemljine kugle - 6 370 km.

65. Referetni elipsoid? (103)

Geoid na koji se svoje sva geodetska mjerenja i na kojem se ona obrauju.

66. Geodetski datum? (103)

Geodetski datum definira poloaj ishodita, mjerilo i orjentaciju osi koordinatnog sustava

rotacijskog elipsoida.

67. Visinki datum (visina vertikalnog datuma)? (104)

Geoid nije pravilnog oblika, njegova povrina nije generalno paralelna elipsoidnoj povrini. On se

uobiajeno fiksira za neku lokaciju, reper ija je visina iznad srednje razine mora odreena, te se

sve mjerene visine odnose na tu taku. Tu se toku naziva visina vertikalnog datuma.

68. BIHREF 98? (107)

Krajem dvadesetog stoljea porastom upotrebe GPS tehnologije za kartografiju i znanstveni rad

pojavila se potreba da za novom referentnom mreom, koja bi bila kompatibilna s novom

tehnologijom I, naravno, to je najvanije, da povee kartografski okvir u globalni i kontinentalni

referentni sustav. Bosna i Hercegovina je zbog nesree- nih politikie situacije malo zakasnila u

21

odnosu na Europu, ali je ipak nainjen prvi korak 1996. godine kad je opaano 5 toaka osnovne

trigonometrijske mree prvog reda, a u okviru GPS opaake kampanje CROREF96. U ljeto 1998.

godine organizirana je GPS kampanja BIHREF 98, kad je opaano 13 toaka osnovne

trigonometrijske mree prvog reda (8 toaka u FBiH, 5 u RS). Ove su toke bile povezane s pet

fundamentalnih toaka koje definiraju ITRF u Europi.

69. Nadmorska visina? (109)

Nadmorska visina neke toke h predstavlja njenu vertikalnu udaljenost od srednjeg nivoa mora. Ta

udaljenost se naziva apsolutna visina, a izraava se u jedinicama za mjerenje udaljenosti. Apsolutna

visina moe biti pozitivna, ako je toka iznad nivoa mora ili negativna, ako je ispod nivoa mora.

Tako se govori o pozitivnim i negativnim apsolutnim visinama. Razlika izmeu apsolutnih visina

dvije toke, daje tzv. relativnu visinu ili visinsku razliku.

70. Kronometar? (111)

Pouzdano i praktino utvrivanje vremenskih razlika meu pojedinim tokama na Zemlji omoguio

je tek kronometar. Prvi dovoljno precizan sat, kasnije nazvan kronometar, konstruirao je tesar i

urar John Harisson 1738.g. Kronometar pokazuje srednje Sunano vrijeme poetnog meridijana

(danas je to Greenwich Mean Time, odnosno Universal Time). Geografska duina nekog mjesta

odreuje se usporedbom mjesnoga satnog kuta Sunca i satnog kuta Sunca za poetni meridijan.

Satni kut je sferni kut koji zatvara ravnina meridijana i ravnina deklinacijskog kruga nekog

nebeskog tijela.

71. to je kartografska projekcija? (113)

Kartografske projekcije su matematiki postupci koji omoguuju preslikavanja zakrivljene plohe

Zemlje (sfere ili rotacijskog elipsoida) ali i drugih nebeskih tijela u ravninu.

72. Glavni pravci deformacija? (117)

Razmatranjima u matematikoj kartografiji navode se dokazi, da svakoj projekciji u bilo kojoj

njenoj toki, postoje dva pravca po kojima deformacije imaju ekstremne (najvee, odnosno

22

najmanje) vrijednosti. Ti pravci se uzajamno sijeku pod pravim kutom kao i na povrini sferoida i

nazivaju se glavnim pravcima deformacija.

73. Indikatrisa deformacija? (118)

Tissot-ova elipsa (Tissots indicatrix). Ime indikatrisa u prijevodu znai pokazatelj i elipsa, pa je

logino da je ona ovdje zoran pokazatelj deformacija koje nastaju pri projiciranju sferne na ravnu

povrinu. Na njoj velika i mala osa elipse odgovaraju glavnim pravcima deformacija.

Oblik i veliina takve elipse je razliita u raznim projekcijama. Razlike u izgledu elipsi deformacija

na raznim projekcijama i u razliitim dijelovima iste projekcije ogledaju se u:

razliitoj spljotenosti;

razliitoj orijentaciji osa i

razliitoj povrini.

74. Kartografske projekcije prema vrsti deformacije? (127)

Po karakteru deformacija, tj. po ouvanju pojedinih matematikih vrijednosti projekcije su

podijeljene na: konformne, ekvivalentne i proizvoljne.

75. Konformne projekcije? (128)

Konformne ili istokutne (ravnokutne ili kutno vjerne) projekcije su one kod kojih su pri projiciranju

ouvane vrijednosti kutova sa sferoida. Kutovi meu pojedinim pravcima na Zemljinoj povrini su

jednaki sa odgovarajuim kutovima na karti.

76. Ekvivalentne projekcije? (129)

Istopovrinske ili ekvivalente projekcije su one projekcije u kojim svaka povrina na karti ima istu

vrijednost kao na globusu istog mjerila. Ova se odlika ne moe postii bez vee deformacije; pa su

smjerovi prilino zakrivljeni, osobito na periferijama. Karte izraene u ekvivalentnim projekcijama

su dobre za prikazivanje distribucije ekonomskih proizvoda.

23

77. Ekvidistantne projekcije? (129)

Proizvoljne projekcije su konstruirane tako da imaju deformaciju sva tri elementa. Ipak su

deformacije kutova su manje nego kod ekvivalentnih, a deformacije povrina znatno manje nego

kod konformnih projekcija.

78. Ortogroma? (165)

Ortograma je najkrau put izmeu dvije toke na zemaljskoj kugli.

79. Loksodroma? (165)

Loksodroma je linija koja presjeca sve meridijane pod istim kutem.

80. imbenici pri izboru projekcije? (196)

namjena karte

poloaj, veliina i oblik kartiranog teritorija

mjerilo karte

81. Vrste mjerila (nabrojat mjerila)? (214)

brojana

grafika

opisna

82. Brojano mjerilo? (214)

Najee se nanosi na kartama. Predstavlja gmatematiki odnos, tj. proporciju koja pokazuje koliko

se puta jedinica iz prirode umanjila.

npr. 1:25000 1mm na karti = 25000mm u prirodi.

24

83. Opisno ili imenovano mjerilo? (215)

Ima istu funkciju kao i brojano s tim to neposredno daje ispisan odnos duina na karti prema

duinama u prirodi.

84. Prosto grafiko mjerilo (linijsko mjerilo? (216)

Predstavljeno je pravom linijom koja je u biti brojevna crta na koju je nekoliko puta nanesena du

koja predstavlja osnovnu jedinicu mjere.

85. Popreno (transferzalno) mjerilo (218)

Sloeno ili popreno grafiko mjerilo koristi se za preciznija mjerenja u odnosu na deseti podiok

osnovne jedinice mjere. Pri konstrukciji sloenog grafikog mjerila lijevo od nule sustavom

umetnutih trokuta u pravokutnom trokutu dobija se deseti dio desetog dijele osnovne jedinice mjera

kao tonost, tj. dobija se mogunost za iitavanje stotog dijela osnovne jedinice mjere.

86. Okvir karte? (222)

Okvir ili ram karte predstavlja jedna ili vie linija koje ograniavaju geografski sadraj karte. Okvir

se sastoji od dva dijela unutranji i vanjski. Vanjski okvir je nacrtan debljom crtom zbor estetskih

razloga da bi se ograniio prostor oko matematikog okvira.

Dodatno

Projekcije

Raunski zadaci (preraunavanje povrina i duljina na karti u danom mjerilu)

Iitavanje geografskih koordinata date toke na koordinatnoj mrei

naslovnica_Opa kartografijaSkripta_opa_kartografijaRije autora1. to je kartografija?2. Rotacija?3. Revolucija (dokazi)?4. Precesija?5. Nutacija?6. Azimut?7. Meridijani?8. Paralele?9. Geografska irina?10. Geografska duina?11. Objekti kartografije? (9)12. Gneseoloki koncept kartografije? (11)13. Kartovenedia? (11)14. Kartoloki koncept? (12)15. Kartografija prema Jackes Bertenu? (12)16. Metateorijski koncept? (12)17. Grafo-komunikacijski koncept? (12)18. Definicija kartografije po ICA-u (1995)? (14)19. Kartografija drugi jezik geografije? (14)20. Tri sastavnice kartografije? (16)21. Podjela kartografske znanosti (s obzirom na tematiku)? (16)22. Nabrojat topografske objekte prema vrsti i javljanju u prirodi? (20)23. Kartografski opis pojedinog objekta (odnosi)? (20)24. Objekti topografskog prikaza se dijele na? (20)25. Imena objekata na kartama - njihove nazive? (21)26. Osnovna karta (bazna karta)? (22)27. Temeljna karta? (22)28. Nabrojat svojstva karte? (23)29. Prostornost karte? (23)30. Mjerilo karte? (24)31. Mjerljivost karte? (24)32. Cjelovitost karte? (24)33. Tonost karte? (24)34. Estetinost karte? (25)35. Kartama srodni prikazi? (26)36. Profili? (26)37. Panorame? (27)38. Reljefne karte? (28)39. Globus? (29)40. Sastavni dijelovi karte? (29)41. Geografski elementi karte (unutranji, sadrajni dio karte)? (29)42. Generaliziranje? (31)43. imbenici generaliziranja? (32)44. Matematiki elementi karte (elementi forme)? (35)45. Geografski elementi karte (elementi sadraja)? (35)46. Dopunski elementi karte (deskriptivni elementi)? (35)47. Osnovni elementi karte? (38)48. Tabula Peutingeriana? (43)49. Geodetske toke? (55)50. Astronomske toke? (56)51. Trigonometrijske (triangulacijske) toke? (57)52. Poligonske toke? (62)53. Polarna metoda premeravanja (64)54. Ortogonalna metoda premjeravanja (64)55. Nivelman? (66)56. Geometrijski nivelman? (66)57. Fotogrametrija? (73)58. NAVSTAR GPS? (74)59. Eratostenovo mjerenje Zemlje? (80)60. Arapsko mjerenje Zemlje? (83)61. Zemljin elipsoid? (87)62. Geoid? (94)63. Odstupanje geoida od elipsoida? (95)64. Elementi zemljinog elipsoida? (prema Bessel-u) (96)65. Referetni elipsoid? (103)66. Geodetski datum? (103)67. Visinki datum (visina vertikalnog datuma)? (104)68. BIHREF 98? (107)69. Nadmorska visina? (109)70. Kronometar? (111)71. to je kartografska projekcija? (113)72. Glavni pravci deformacija? (117)73. Indikatrisa deformacija? (118)74. Kartografske projekcije prema vrsti deformacije? (127)75. Konformne projekcije? (128)76. Ekvivalentne projekcije? (129)77. Ekvidistantne projekcije? (129)78. Ortogroma? (165)79. Loksodroma? (165)80. imbenici pri izboru projekcije? (196)81. Vrste mjerila (nabrojat mjerila)? (214)82. Brojano mjerilo? (214)83. Opisno ili imenovano mjerilo? (215)84. Prosto grafiko mjerilo (linijsko mjerilo? (216)85. Popreno (transferzalno) mjerilo (218)86. Okvir karte? (222)Dodatno