nov10 intro ontology_development
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
แนะน��ขั้��นตอนก�รพั�ฒน�ออนโทโลยี�(Introduction to Ontology Development)
ดร.ม�ร�ต บู�รณร�ช1 และ อ.นพัดล ชลอธรรม21 ศู�นยี�เทคโนโลยี�อ!เล"กทรอน!กส์�และคอมพั!วเตอร�แห่&งช�ต! (NECTEC)
2 คณะเภส์�ชศู�ส์ตร� ม.ศู!ลป�กร ว!ทยี�เขั้ตพัระร�ชว�งส์น�มจั�นทร�ว�นพั�ธท�+ 10 พัฤศูจั!ก�ยีน 2553
ณ. กรมส์&งเส์ร!มก�รเกษตร
ขั้��นตอนก�รพั�ฒน�ออนโทโลยี�
1) ก��ห่นดส์�ขั้� และขั้อบูเขั้ต (domain and scope)
2) ก��ห่นดมโนท�ศูน� (concept)
3) ก��ห่นดคว�มส์�มพั�นธ�ระห่ว&�งมโนท�ศูน�แบูบู”จั�ดเป.น” (IS-A)
4) ก��ห่นดค�ณส์มบู�ต!ขั้องมโนท�ศูน� (property)
2
1) ก��ห่นดส์�ขั้� และ ขั้อบูเขั้ต (domain and scope) ออนโทโลยี�ท�+ส์ร/�งขั้0�นจัะครอบูคล�มเน1�อห่�ในส์�ขั้�ใด?
เช&น กล/วยีไม/, ขั้/�ว ออนโทโลยี�น��จัะน��ไปใช/ง�นอะไร (ว�ตถุ�ประส์งค�)?
เช&น ส์น�บูส์น�นก�รส์&งออก, เพั�ะปล�ก, ควบูค�มค�ณภ�พั, จั��ห่น&�ยี ออนโทโลยี�น��ช&วยีตอบูค��ถุ�มอะไร ?
เช&น กล/วยีไม/ท�+ด�ม�ล�กษณะอยี&�งไร?, กล/วยีไม/พั�นธ��ใดอยี�&ในส์�ยีพั�นธ��เด�ยีวก�บูพั�นธ��ค�ทล�ยี�บู/�ง?, กล/วยีไม/ค�ทล�ยี�เห่ม�ะก�บูง�นพั!ธ�แต&งง�นห่ร1อไม&?, กล/วยีไม/พั�นธ��ไห่นเห่ม�ะท�+จัะน��ม�ท��พัวงม�ล�ยีบู/�ง? , ฤด�ร/อนเห่ม�ะจัะปล�กกล/วยีไม/พั�นธ��ไห่น?, พั�นธ�ใดปล�กได/ด�ท�งภ�คเห่น1อ?, ฯลฯ
3
2) ก��ห่นดมโนท�ศูน� (Concept)
มโนท�ศูน� เป.นกล�&มขั้องส์!+งท�+ม�ค�ณส์มบู�ต!เห่ม1อนๆก�น
ก��ห่นด มโนท�ศูน� ท�+ส์��ค�ญในส์�ขั้�ขั้องเร� เช&น ดอกไม/ กล/วยีไม/ กระถุ�งต/นไม/ ล�กค/� ฯลฯ
4
3) คว�มส์�มพั�นธ�ระห่ว&�งมโนท�ศูน�แบูบู”จั�ดเป.น” (IS-A)
ก��ห่นดคว�มส์�มพั�นธ�ระห่ว&�งมโนท�ศูน�แบูบู IS-A
ต�วอยี&�งคว�มส์�มพั�นธ�ระห่ว&�งมโนท�ศูน�แบูบู IS-A เช&น “แอปเป8� ล” จั�ดเป.น “ผลไม/” “ขั้/�วเห่น�ยีว” จั�ดเป.น “ขั้/�ว” “แอปเป8� ลก�ล�” จั�ดเป.น “แอปเป8� ล”
5
คว�มส์�มพั�นธ�ระห่ว&�งมโนท�ศูน�แบูบู”จั�ดเป.น” (IS-A) (2)
Middlelevel
Toplevel
Bottomlevel
6
4) ค�ณส์มบู�ต!ขั้องมโนท�ศูน� (property)
ค�ณส์มบู�ต!ขั้องมโนท�ศูน� เช&น “ไวน�” ม�ค�ณส์มบู�ต! ค1อ ส์�, เปอร�เซ็"นขั้องแอลกอฮอล�,
ผ�/ผล!ต เป.นต/น ประเภทขั้องค�ณส์มบู�ต!
ค�ณส์มบู�ต!ท�+ม�ม�แต&ก��เน!ด (intrinsic) เช&น กล!+น และ ส์�ขั้องไวน�
ค�ณส์มบู�ต!ท�+ได/ม�ภ�ยีห่ล�ง (extrinsic) เช&น ช1+อ และ ร�ค�ขั้องไวน�
7
ก�รส์1บูทอดค�ณส์มบู�ต!ขั้องมโนท�ศูน�
เช&น ห่�ก “ไวน�” ม�ค�ณส์มบู�ต!ค1อ ส์� และ กล!+น “ไวน�แดง” ก"ต/องม�ค�ณส์มบู�ต! ค1อ ส์� และ กล!+นด/วยี เน1+องจั�ก “ไวน�แดง” จั�ดเป.น “ไวน�” ชน!ดห่น0+ง
8
จั��นวนค�ณส์มบู�ต!ท�+ม�ได/ (cardinality)
จั��นวนค�ณส์มบู�ต!ท�+ม�ได/ อ�จัแบู&งเป.น จั��นวนท�+ม�ได/อยี&�งม�กท�+ส์�ด (Maximum
cardinality) เช&น “คน”ม�บู!ด�ได/อยี&�งม�กท�+ส์�ด “1” จั��นวนท�+ม�ได/อยี&�งน/อยีท�+ส์�ด (Minimum
cardinality) เช&น “คน”ม�บู�ตรได/อยี&�งน/อยีท�+ส์�ด “0”
9
ส์ร�ปชน!ดคว�มส์�มพั�นธ�ระห่ว&�งมโนท�ศูน�
คว�มส์�มพั�นธ�ชน!ด”จั�ดเป.น” (IS-A) คว�มส์�มพั�นธ�ชน!ดค�ณส์มบู�ต! ห่ร1อ ”เป.นส์&วนห่น0+ง
ขั้อง” (part-of)
10
คว�มส์�มพั�นธ�ชน!ด”จั�ดเป.น” (IS-A)
A
B
“B จั�ดเป.นชน!ดห่น0+ง ขั้อง A”
11
คว�มส์�มพั�นธ�ชน!ดค�ณส์มบู�ต!แบูบู ”เป.นส์&วนประกอบูขั้อง” (part-of)
A
Bp/o
“B จั�ดเป.นส์&วนประกอบู (ค�ณส์มบู�ต!) ขั้อง A”
12
คว�มส์�มพั�นธ�ชน!ดค�ณส์มบู�ต! แบูบู ”เป.นค�ณล�กษณะขั้อง” (attribute-of)
13
A
ขั้/อม�ลแบูบูต�วเลขั้ห่ร1อขั้/อคว�มa/o
“B จั�ดเป.นค�ณล�กษณะ (ค�ณส์มบู�ต!) ขั้อง A”
ต�วอยี&�งทดส์อบูคว�มเขั้/�ใจั (1)
14
เล่�นกอล่�ฟ
งานอดิ�เรก
ภั�ตตาคาร
โรงแรม
มน�ษย์� สั�ตว์�เล่��ย์งล่�กดิ�ว์ย์นม
ย์��เป็ ง ป็ระเพณี�ล่อย์กระทง
ต�วอยี&�งทดส์อบูคว�มเขั้/�ใจั (2)
15
พล่าสัต�ก
ถ้�ว์ย์น&�า
ผู้��เล่�นต&าแหน�งม�ดิฟ)ล่ดิ�
ท�มฟ�ตบอล่
ล่�น�กสั� คอมพ�ว์เตอร�
เห+ดิ ต�มย์&า
ท�+อยี�&
16
ท�+อยี�& ท�+อยี�&
part-of relation
Is-a relation
Class (concept)
ต��บูล อ��เภอ จั�งห่ว�ด
ต��บูล
อ��เภอ
จั�งห่ว�ด
1
1
1
ทศูพั!ธร�ชธรรม
17
ทศูพั!ธร�ชธรรม ทศูพั!ธร�ชธรรม
part-of relation
Is-a relation
Class (concept)
ท�น
ศู�ล
คว�มซ็1+อตรง
ท�นศู�ลคว�มซ็1+อตรง
1
1
1
มโนท�ศูน� “จั�กรยี�น”
18
part-of relation
ล/อ
เบู�ะน�+ง
เท/�ถุ�บู
ม1อจั�บู
ต�วรถุ
Class (concept)
จั�กรยี�น
1
1
1
1
2
มโนท�ศูน� “จั�กรยี�น”(ต&อ)
19
จั�กรยี�น
จั�กรยี�นขั้นส์&ง จั�กรยี�นภ�เขั้�
จั�กรยี�นเส์1อห่มอบูจั�กรยี�นพั�เท�+ยีว
จั�กรยี�นช�ยีห่�ด จั�กรยี�น BMX
Is-a relation
Class (concept)
Is-a relation
มโนท�ศูน� “จั�กรยี�น”(ต&อ)
20
จั�กรยี�น
จั�กรยี�นขั้นส์&ง จั�กรยี�นภ�เขั้�
จั�กรยี�นเส์1อห่มอบูจั�กรยี�นพั�เท�+ยีว
จั�กรยี�นช�ยีห่�ด จั�กรยี�น BMX
Class (concept)
Part-of relation
มโนท�ศูน� “จั�กรยี�น”(ต&อ)
21ล/อ
เบู�ะน�+ง
เท/�ถุ�บู
ม1อจั�บู
ต�วรถุ
Class (concept)
Is-a relation
จั�กรยี�นขั้นส์&ง
จั�กรยี�นภ�เขั้�
จั�กรยี�นเส์1อห่มอบู
จั�กรยี�นพั�เท�+ยีว
จั�กรยี�นช�ยีห่�ด
จั�กรยี�น BMX
จั�กรยี�น
1
1
1
1
2
ภัาคป็ฏิ�บ�ต� : การพ�ฒนาออนโทโล่ย์�เพ/�อสัน�บสัน�นห�ว์งโซ่�อ�ป็ทานกล่�ว์ย์ไม� พั�ฒน�ออนโทโลยี�ในห่�วขั้/อต&อไปน��
(1) การเพาะป็ล่�กกล่�ว์ย์ไม�- สัว์นกล่�ว์ย์ไม�, ต�นกล่�ว์ย์ไม�, โรงเพาะกล่�ว์ย์ไม�, โรงเร/อน, พ�นธุ์��กล่�ว์ย์ไม�
2( ) ผู้ล่�ตภั�ณีฑ์�กล่�ว์ย์ไม�- พาหนะขนสั�งกล่�ว์ย์ไม�, สั�นค�ากล่�ว์ย์ไม�, ผู้��ซ่/�อสั�นค�ากล่�ว์ย์ไม�, การตล่าดิสั&าหร�บกล่�ว์ย์ไม� (3) โรค/ศั�ตร�พ/ชของกล่�ว์ย์ไม�
- โรคกล่�ว์ย์ไม�, ว์�ชพ/ชกล่�ว์ย์ไม�
22
โปรแกรมช&วยีพั�ฒน�ออนโทโลยี� Hozo (1) พั�ฒน�โดยีมห่�ว!ทยี�ล�ยีโอซ็�ก� (Osaka
University) แห่&งประเทศูญ�+ป�<น http://www.hozo.jp/
23
24
25
File > new File …Project > new Project …
26
27
28
29
Right click > add Node …
30
31
32
33
Right click > add Slot > part-of
34
35
36