mirjana cvetković seminarski rad.doc

Mirjana Cvetković Seminarski rad 1

VISOKA POLJOPRIVREDNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA U

ŠAPCU

Studijski program

Zaštita životne sredine

- SEMINARSKI RAD -

- RIBARSTVO -

Voda kao životna sredina

Šaranski ribnjaci

Gajenje pastrmke

Student: Profesor:Mirjana Cvetković 15/5 Dr Zlatko Glišić

Šabac, 2013


SADRŽAJ:

1. UVOD....................................................................................................................................3

2. VODA KAO ŽIVOTNA SREDINA..........................................................................................4

3. ŠARANSKI RIBNJACI..........................................................................................................8

4. GAJENJE PASTRMKE.......................................................................................................10

5. ZAKLJUČAK.......................................................................................................................11

6. LITERATURA......................................................................................................................12


1. UVOD

Za ribarstvo se zna od nastanka čovečanstva. Od momenta kada je čovek počeo da

se hrani mesom, počeo je da se bavi lovom i ribolovom. U Srbiji, prvi pisani dokumenti o

ribarenju na otvorenim vodama, vezani su za reku Dunav, Tisu i Begej. Početci organizovane

proizvodnje ribe u Srbiji, vezani su za Vojvodinu i selo Ečka.

Ribnjaci su veštački izgrađena ili prilagođena jezera koja se, po želji, mogu prazniti ili

puniti vodom. U sistemu kopnenih voda zauzimaju posebno mesto, jer su pod antropogenim

faktorom više nego bilo koji drugi tip kopnenih voda.

Na području Srbije gajenje pastrmke se najvećim delom obavlja u hladnovodnim

pastrmskim ribnjacima, u manjoj meri u kaveznim sistemima i u ograđenim prirodnim i

antropogenim vodama. Proizvodnja na ribnjacima je jako promenljiva, što zavisi od niza

faktora, ali i od većih ili manjih propusta u samom projektovanju ribnjaka.


2. VODA KAO ŽIVOTNA SREDINA

Voda kao životna sredina u mnogome se razlikuje od kopna kao životne sredine. Ona

zauzima oko 71, posto od ukupne površine zemlje. Vode koje pokrivaju zemlju nazivaju se

hidrosfera, dok su gasoviti omotač naziva atmosfera.

Nauka koja se bavi proučavanjem hidrosfere naziva se hidrologija, na proučava živi

svet vodenih staništa, radi ispitivanja uticaja takve životne sredine na živa bića koja ga

naseljavaju.

Ekološki faktori vode dele se u dve grupe:

1. Abiotički faktori

2. Biotički faktori

ABIOTIČKI FAKTORI VODENE SREDINE

Abiotički faktori vodene sredine su fizičko - hemijski uslovi vode, kao ekosistema, od kojih

ističemo kao najznačajnije: temperaturu, gustinu, svetlost, prozornost i boju, strujanje i

hemizam vode.

Temperatura vode:

Vrlo značajan ekološki faktor za ribe kao organizme sa promenljivom telesnom temepraturo

m (poikilotermni organizmi). Od temperature vodene sredine prvenstveno zavisi njihova

telesna temperatura.

Sve životne funkcije ribe, kao kretanje, razmnožavanje, rast i ishrana u zavisnosti su

od temperature sredine. U vezi sa temperaturom vode dolazi i do specifičnog rasporeda riba

u njoj. Neke vrste kao što su tropske ribe i ribe hladnih klimatskih oblasti, kao i ribe hladnih

dubina, gde su malavariranja temperature, ne podnose velika kolebanja temperature

(stenotermne vrste).

Međutim, i kod naših slatkovodnih riba u vezi sa temperaturom mogu se razlikovati

toplovodne i hladnovodne ribe. Prve su šaran, linjak, deverika, karaš i ostale ribe iz familije

Cyprinidae kao i ribe iz drugih familija kao što su štuka, som, smuđ i kečiga. Ova grupa riba

najbolje podnosi temperaturu vode od 17 ºC do 25 ºC.

Pri tim temeperaturama odigravaju se najintezivnije sve njihove životne funkcije. Već

pri temperaturi od oko 7 ºC one prestaju da se hrane, a na nižim temperaturama slabije se

kreću, skupljuju se u grupe na dnu u udubljenja i padaju u zimsko mirovanje.

Temperatura kao ekološki faktor naročito ima velikog uticaja na razmnožavanje

riba.Tako od temperature zavisi dužina vremena ptrebno za polno sazrevanje riba.


U toku mrešćenja temperatura utiče na početak i dužinu mrešćenja, na sazrevanje ikre i larvi,

kao i na razviće mlađi.

U opšte od temperature zavisi potpun uspeh mrešćenja. Međutim, kod nekih drugih

vrsta, kao kod amura i tolstolobika, ako je temperatura niža od 12 ºC dolazi do propadanja

ikre.

Slično se dešava i kod šarana, ako temperatura vode naglo padne, a ikra je već

položena, dolazi do propadanja ikre i uginjavanja mlađi.

Gustina vode:

Gustina vode predstavlja veoma značajan faktor za život vodenih organizama. Gustina se

menja sa količinom rastvorenih soli ali isto tako u zavisnosti od temperature i dubine. Naime,

voda je i najgušća (a to znači i najteža) pri temperaturi od 4 ºC, dok je na svim ostalim

temperaturama, višim i nižim, i ređa i lakša.

Topliji slojevi se kao lakši dižu - i posle hlađenja nanovo tonu na dno. S obzirom na to

da donji slojevi dostignu temperaturu od 4 ºC pri kojoj je voda najteža – oni tu i ostaju. Gornji

slojevi se i dalje hlade, prelazeći postepeno u led koji, pošto je takođe lakši od vode čija je

temperatura 4 ºC, ostaje na površini. Zbog toga se vode, čija je dubina veća od 50 do 60 cm,

u praksi nikada ne smrzavaju do dna, što je od posebnog značaja u slučaju ribnjaka.

Svetlost:

Odnosi svetla u vodi direktno određuju rasprostranjenje živog sveta. Gornja osvetljena zona

(eufotična zona) je istovremeno prostor maksimalnog inteziteta fotosinteze, a to znači i

primarne produkcije organske materije.

U ribnjačkim uslovima podjednako negativne efekte ima kako preterana, tako i

nedovoljna količina svetla. Zimi pak, nedostatak svetla izazvan ledenom korpom smanjuje ili

onemogućuje oslobađanje kiseonika od strane biljaka, zbog čega može da nastupi uginuće

riba. Prodiranje svetlosti opada sa dubinom i sa sadržajem resuspendovanih čestica u njoj.

Prozirnost i boja vode:

Prozirnost i boja vode se nalaze u direktnoj vezi sa svetlošću i takođe zavise i od čistoće

vode. Smatra se da prosečna prozirnost vode udobro održavanom ribnjaku treba da se kreće

od 20 do 25 centimetara. Boja vode zavisi od resorpcije spektra ali svakako i od određenih

primesa.

Pokretljivost (strujanje) vode:

To je veoma bitan faktor koji u priličnoj meri utiče na sastav i raspored živog sveta.

Kretanjem vode obnavlja se utrošen kiseonik prvenstveno u donjim, dubljim slojevima, a

istovremeno se menja hemijski sastav i vrši slojna redistribucija hranljivih materija.

Dok je u tekućim vodama kretanje izazvano prirodnim padom terena, dotle je

u stajaćim vodam rezultat strujanja izazvanog pretežno razmeštanjem vodenih slojeva sa

različitim temperaturama. Jedan od uzroka pokretljivosti vode su svakako i vetrovi.


Pokretljivost vode ima značaja i za promenu hemijskog režima vode. Vertikalno

strujanje vode uslovljava u vodenoj sredini izmenu gasova, temperature i planktona.

Hemizam vode:

On objedinjuje u sebi više značajnih hemijskih karakteristika vodene sredine: ph vode,

sadržaj rastvorenih gasova neophodnih za život, koncentracija rastvorenih neorganskih i

organskih materija i sl.

Pod pH vrednošću podrazumeva se stepen kiselosti nekog vodenog rastvora, tj.konce

ntracija vodonikovih jona u rastvoru. Neutralna voda - ni bazna ni kisela, ima pH vrednost pH

= 7. Vrednosti manje od 7 su svojstvene za kisele rastvore dok vrednosti veće od 7

karakterišu bazne rastvore.

U slučaju ribnjaka optimalne vrednosti pH kreću se između pH= 7 do 8. Obično

većina riba više je osetljiva na kiselu nego na alkalnu sredinu. Na kiselost su osetljivi šaran i

pastrmke.

Sadržaj gasova:

Količina gasova u površinskim slojevima vode približno je u ravnoteži sa količinom gasova u

atmosferi.

Ukoliko je temperatura konstantna, koncentracija rastvorenih gasova će biti zavisna

samo od pritiska. Iz toga proizilazi da će pri različitim temperaturama količina rastvorenog

gasa u vodi biti različita. U opšte pokreti vode su uslov da se kiseonik iz vazduha lakše

rastvara u njoj.

BIOTIČKI FAKTORI VODENE SREDINE

Pod biotičkim faktorima, podrazumeva se delovanje pojedinih organizama ili čitavih

populacija na ukupan vodeni sistem.

Kompeticija:

Pod ovim pojmom se podrazumevaju svi oblici aktivne ili pasivne konkurencije (takmičenja) tj

u procesima zadovoljavanja osnovnih životnih potreba.

Dejstvo kompetencije je po prirodi stvari, uvek manje ili više nepovoljno po oba

konkurenta, bilo da se radi o jednakim vrstama jedinki ili različitim vrstama sa sličnim

zahtevima za hranu, prostor, uslove razmnožavanja i sl.

Parazitizam:

Parazitizam označava kategoriju odnosa kroz koje jedna individua ostvaruje korist na račun

druge vrste ( domaćina) i koja iz tog odnosa trpi samo štetu.

Kod riba je, takođe poznat veći broj oboljenja izazvanih parazitima od kojih

izvestan broj može da izazove i smrt domaćina.

Predatarstvo:


Predatorstvo kao odnos praktično obuhvata relaciju grabljivice i plena, svrstavajući

se time istovremeno i u odnose ishrane. Po najširoj definiciji predator je svaka ona

životinjska vrsta čiji se predstavnici hrane živim jedinkama drugih.

Čovek:

Na kraju, organizovanim lovom čovek ugrožava biološki opstanak mnogih vrsta.

Prema prostoru i načinu života živi svet vode može se podeliti na plankton,

nekton,neuston i bentos.

Plankton čine organizmi koji slobodno lebde u vodi i pasivno su nošeni pokretima

vode. To su niži biljni i životinjski organizmi, pa prema tome razlikujemo fitoplankton i

zooplankton. Od fitoplanktona najznačajniji za život riba su zelene alge i bakterije. Zelene

alge u procesu fotosinteze stvaraju organsku materiju i otpuštaju u vodu slobodan kiseonik.

Bakterije imaju značaj kao hrana mlađi riba, a mnoge od njih mogu da budu uzročnici veoma

opasnih oboljenja. Zooplankton čine jednoćelijski i niži višećelijski organizmi, koji čine

prirodnu hranu mnogim ribama. I među njima mogu da se nađu mnogi oblici koji su u stanju

da izazovu razna oboljenja riba.

Nekton čine organizmi koji se samostalno pomoću organa kreću u vodi. Najkarakteris

tičniji predstavnici nektona su ribe.

Bentos je zajednički naziv za organizme koji žive na dnu. Oni čine veliki deo

prirodnehrane riba. Među njima su najzačajniji razni oblici vodenih crva, od kojih se mnogi

javljaju kao paraziti riba, zatim razni mekušci i insekti.

Neuston čine organizmi koji žive na površini vode. To su razne alge, bakterije, larve

insekata i niži račići. I ova zajednica vodenih organizma značajna je za život riba.


3. ŠARANSKI RIBNJACI

Za klasifikaciu ribnjaka mogu poslužiti razni faktori, no ribnjaci se obično dele na

hladnovodne (uglavnom za uzgoj salmonioda) i toplovodne ili šaranske ribnjake u kojima se

uzgaja šaran kao glavna riba. Tip ribnjaka određuju klimatski uslovi i kvalitet vode. Oni

određuju i specifičnost tehnološkog procesa i kompleks ribarsko - tehničkih mera koji

omogućavaju postizanje maksimalno mogućih prinosa ribe. Pri tome je posebno važna

mobilizacija svih mogućnosti za povećanje i iskorišćavanja prirodne prehrambene baze

ribnjaka. Fizička svojsta vode imaju direktan uticaj na tempo i intenzitet rasta ribe u ribnjaku,

odnosno direktno utiču na proizvodnju ribnjaka. Osnovna merenja odnose se na temperature

vode, dubinu i prozirnost.

Dubina vode u šaranskim ribnjacima kreće se obično od 1 do 2 m. Zbog male dubine u

hemijskim i biološkim procesima značajnu ulogu ima temperature vode. Optimalna

temperature vode kreće se od 20 ºC do 27 ºC. Veliko povišenje i sniženje temperature vode

štetno deluje na razvoj prirodne riblje hrane, što za posledicu ima poremećaj rasta ribe.

Visoka temperature vode, naročito u prisustvu veće količine organske materije i amonijaka

uslovljava pojavu različitih bolesti riba. Kiseonik bez koga nije moguć život vodenih životinja

nalazi se u vodi u rastvorenom obliku i o njegovim količinama i mogućnostima nadoknade

ribarski stručnjaci moraju uvek voditi računa.

Deo kiseonika obezbeđuje se iz atmosfere preko vodenog ogledala ribnjaka, a deo se

stvara, odnosno oslobađa asimilacijom vodenih biljaka. Dugotrajna nestašica kiseonika

izaziva kod svih riba, pa tako i šarana, smanjenje aktivnosti i iskorišćavanja hrane. Time se

riba iscrpljuje i smanjuje joj se opšta otpornost prema drugim nepovoljnim ekološkim

faktorima i uzročnicima bolesti. Da bi se sprečio nedostatak kiseonika treba odmah pristupiti

dopuni kiseonika i pronaći uzročnike pojave nestašice kiseonika.

Za uzgoj šarana i životinja u vodi uopšte, najviše odgovara voda sa pH vrednostima od

7,5 do 8. Aktivna reakcija pH vrednost vode menja se po sezonama: zimi i u jesen je

uglavnom postojana, dok je leti podvrgnuta velikim dnevnim kolebanjima.

U tehnološkom uzgoju ribe važnu ulogu ima produktivnost ribnjaka, od koje zavisi ukupno

proizvedena količina ribe po hektaru, i pomoću koje se prati prosečna masa ribe, kvalitet

mesa i procentualni sadržaj masti. Da bi se postigla što veća proizvodnja treba dobro

upoznati hemijsko - biološke parametre u proizvodnom procesu unutar ribnjaka.

u šaranskim ribnjacima. Takođe treba uključiti i neke naučne discipline koje se uopšte

primenjuju u stočarstvu: selekcija, ishrana i zoohigijena. Posebno treba pratiti hidrohemijski


režim koji se specifično menja unutar uzgojnog razdoblja šarana. Važnu ulogu ima i primena

agrotehnike (đubrenje azotom i fosforom) koja omogućava povećanje fitomase, a time preko

hranjenja ribe i povećavanje produktivnosti ribnjaka. Prihranjivanje šarana u ribnjaku vrši se

na određenim mestima koja su označena kolcima ili plovcima. Broj takvih hranilišta određuje

se prema veličini ribnjaka i intenzitetu proizvodnje a ona moraju biti na dubini od 1 do 1.5 m

gde su donekle zaštićna od vodenih ptica. Hrana se na hranilišta dovozi čamcem za

izbacivanje hrane, ili običnim čamcem iz koga se hrana izbacuje ručno, lopatom.

Osim ovoga načina danas se upotrebljavaju automatske hranilice i samohranilice za

prihranjivanje konzumnog šarana, naročito na malim ribnjacima.

Ukoliko se hrana baca iz čamca direktno u ribnjak broj hranilišta se određuje na

osnovu površine ili broja komada šarana u ribnjaku, tako da je na 3 ha površine ribnjaka,

odnosno, na 3000 do 5000 komada šarana potrebno jedno hranilište. Kod automatskih

hranilica računa se na trostruko veći broj riba, odnosno 9000 do 15000 riba po jednoj

automatskoj hranilici.

Da bi bili ekonomski opravdani šaranski ribnjaci treba da su površine najmanje 0.30 ha.

Prema našim klimatskim uslovima lociraju se u ravničarskim područjima na nadmorskoj visini

do 500m.

Za planiranje proizvodnje daje se primer za šaranski ribnjak površine 9.5 ha i

sportsko-rekreativni ribnjak površine 1.66 ha . Poribljavanje se vrši šaranskom mlađi težine

75 – 150g.


4. GAJENJE PASTRMKE

U industrijskom gajenju pastrmki proces počinje izborom matrica. Matično jato sastoji

se ženki starih 3-7 godina, mase 1-1.5kg. Odnos ženki prema mužjacima je3:1. Ishrana

matičnjaka se prekida 10-15 dana pred mrešćenje.

Postupak mrešćenja se svodi na masiranje trbuha ručno kod jaja polno zreli matica,

izlaze u pripremljenu posudu, u tu posudu sipamo spermatozoide sa ikrom i dodajemo vodu,

mešamo i time je oplodnja završena.Tako oplođena ikra taloži se u takozvane ležnice kroz

koje protiče voda. Taj proces se ponavlja kada ličinka napušta ikru, i takav proces traje oko

mesec dana. Uzgoj ličinki ponavlja se prebacivanjem u plastične kade tj. Bazene putem

guste mreže.

U ovoj fazi počinje ishrana ličinki. U početku to je česta ishrana tj. Svakih 15-30

minuta, i takav proces traje mesec dana, kada ličinka dostigne masu 0.3-0.5g, ličinka tada

prelazi u mlađ. Gajenje mlađi odvija se takođe u bazenima dok ne postigne masu 2-3g, i tada

se prebacuje u otvorene bazene. Kada postigne masu 10-15g sortiramo mlađ. Hranjenje se

vrši uglavnom poluautomatskim hranilicama. Odgajivanje i rast ribljine mlađi prati redovna

matična evidencija.

GAJENJE KONZUMNE RIBE

Kada riba dostigne masu 250g, polno se vrši sortiranje prema potrebama tržišta, a

ono što ostane nastavlja svoj tok života ishrane do sledećeg kupca. Tokom gajenja riblje

mlađi i konzumne ribe vrši se periodično uzorkovanje kako same ribe i mlađi, tako i vode. U

toku gajenja tova pastrmke moguće je odgajivanje u kavezima.

Pastrmka se može gajiti za proizvodnju fileta. Pastrmka za filet gaji se od 1kg mase

do maksimalnih 5kg. Od mase 1kg pastrmke dobija se 250g file tj. Porcijska masa, a od 5kg

mase dobija se 1.5kg fileta. Na kraju završenog procesa vrši se izvoz konzumne ribe. Alatke

koje se koriste slične su kao i kod šarana. Najzastupljenija je kalifornijska pastrmka. Njene

karakteristike su: brza,lepa, živi u čistim i brzim vodama, odličan plivač, jakih vilica, sa

velikom glavom i oštrim zubima. Leđa su joj tamne boje nasuprot stomaku koje je svetlo.

Boje su jače izražene u u vreme mrešćenja, i najbitnije za njen život potrebno je velika

količina kiseonika, brz protok vode i temperature 12-16 ºC.


4. ZAKLJUČAK

U Srbiji došlo je do povećanja površine pod ribnjacim, ali je ukupna proizvodnja i dalje mala, da bismo promenili to stanje treba da uložimo u nove tehnologije koje se već primenjuju u svetu.

Na ovaj način došlo bi do potpunog preokreta u razvoju ribarstva jer ne samo da bi pokrili naše tržište, nego izvoz u druge zemlje.


5. LITERATURA

[1]. https://encrypted.google.com/#q=voda+kao+zivotna+sredina

[2]. http://www. Poljoprivreda/Uzgoj-ribe.htm

[3]. http://www. /Poljoprivreda/Gajenje pastrmke.htm

https://encrypted.google.com/#q=voda+kao+zivotna+sredina

mirjana cvetković seminarski rad.doc

Documents