Melih Cevdet Anday - Gizli Emir

Sessizlik, kocaman bir gkta gibi oturmutu kentin stne; bu yzden akna dnen insanlar birbirlerinin yzlerine bakyorlar, uyuyan bir canavar uyandrmaktan korkarmasna ayaklarnn ucuna basarak yryorlard sanki. Sancl bunalmlarn ardndan gelen gevemeye, rahatla benzer bir grn. Bir gen kz, bir kilise duvarnn nnde durmu, ban kaldrm, sol elini alnna siper etmi, bir gz kapal, gnee bakyordu. oktan beri insan aya dememi bir balkonda sereler kouuyordu. Ve inanlmayacak bir ey, kapal kepenkleri delik deik edilmi bir dkknn nnde iek satyordu bir adam, kolunda m kolluu.

Ksa boylu genten bir adam, belediye aptest-hanesinin nne sandn koymu olan boyacya ayakkablarn boyatyordu. Aptesthanenin bekisi -rufak tefek, hasta yzl, stnde p giyitine benzer bir giyit, ksk sesli bir adam kapda belirdi, sokaa bir gz attktan, sonra, boyacya yavaa bir eyler syledi. Boyac oral olmad. Bu sefer daha yksek sesle konumaa balad aptesthane bekisi:

Burada durman doru deil, diyordu boyacya. Katr sylyorum sana olum, saymyor musun beni? Bak, senin hgmn nndeki sandua geer, Belediyeye kanaman. Kark gnler bugnler, emir gelecekmi diyorlar. Emir gelirse ne yapacaz o zaman? Emir gelirse ne sanduun kalr, ne bir eyin. Anladn m olum? Beyin iini bitir de kalk buradan.

Ayakkabsn boyatan:

Ne emri imi o ? diye sordu aptesthane bekisine. Gne gzlkleri vard gznde, boyas yeni vurulmu ve parlatlmadan nce biraz kurusun diye dinlenmeye braklm olan sa pabucuna srnp de boyanmasn kaygusu ile pantalonunun sa paasn eliyle yukarda tutuyordu. Aptesthane bekisi:

Ben bilemem, dedi. Herkes sylyor bir emir gelecek diye.. Gizli bir emirmi. Aptesthaneleri kapatacaklar belki de. nk aptesthanelerde saklananlar varm. ok kr, bugne kadar kimse saklanmad benim aptesthanemde. mirlerim de bilir herhalde bunu. Eskiyim ben bu ite. Evet nmzde kavgalar, dvler oldu, adamlar vuruldu, bombalar patlatld, o ara belki kendini ieri atp kurtulan da olmutur, ama ben bunu nleyemem ki... Neden dersen, vatandaa sahiden aptesti geldi mi, gelmedi mi, sormak bizim hakkmz deildir. Skm, skmam, girer. Dorusunu istersen, ne emri ise bu emir, gelse bir an nce iyi olur. Bizim gibi fukara iin sylemiyorum, biz ne isek oyuz, bizim bir canmz var, o kadar. O da, kimsenin iine yaramaz. Ama ehali tedirgin, kimsenin yle iyi bir uyuduu yok. Aptesthaneye bir girmi, bakyorsun frt gitmi para vermeden. Neden? Can derdi. Bir an nce eve atacak kapa. Kimse darda fazla kalmak istemiyor.

Boyac:

Emir diyorlar ama, gizli emir, dedi. Eh, gizli olunca biz duymayz elbet.

Aptesthane bekisi:

Olum diretme de sanduunu kaldr burdan, diye terslendi. Emir gizli imi diye boyuna burda m duracaksn? Hem nerden biliyorsun o gizli emrin iinde ne olduunu? Belki de diyecek ki, belediye aptesthanelerinin nnde kundura boyanmaz. Ya olum!

Ayakkablarnn boyanmas biten adam, Hadi Allahasmarladk! dedi onlara, ksrd, yryp kar kaldrma geti, sana soluna dikkatli dikkatli bakyordu, otomobillerin arpmasndan korkuyor gibiydi sanki, bir sokaa sapt, bir yokutan indi, sa kedeki kahveye dald.

Kahvenin cama yakn masalar bombotu, mteriler arka masalarda oturmulard. Anlalr bir tedbirdi bu; nk her an bir saldr olabilir, cam ereve krlabilirdi. Kahvenin sahibi, ka kez, Kapataym u kahveyi diye dnmt, ay kahve ieceklerine zkkm isinler, demiti kendi kendine. Ama bu kararn bir trl uygulayamamt. Kapa, kurtul! diyen karsna, Milleti kap dar edemem diye cevap vermiti. Ama camlar sk sk krlyordu, kahvenin iine nedense daha az girdikleri iin bardak tabak kaybndan doan zarar, krlan camlarn masraf kadar nemli deildi. Ancak olaylarn srp gitmesi akln bana getirmiti kahvecinin, camlar, tabak ana sigorta ettirmiti. Her cam krlnda sigortaya bavuruyordu; ama zararnn ancak bir parasn kurtarabiliyordu. nk

nin gzn oyuyor, irade-i cziyeleri ile mi yapyorlar bunu? rade-i cziye, Tanr korkusu, teki dnya korkusu yaratmak iin ne srlm iyi niyetli bir grtr. Fakat esas eldii zaman, deeri sfra iner. Esas dediim de, Tanrnn iradesidir. Kahvenin sahibi:

yle ise bu saldrlar, bu kymlar Tanrnn buyruu ile yapyorlar, dedi alay ederek ve sinirli sinirli enesini kad. Tanr isteseydi toptan bir bel verirdi kentin bana, byle aylarca, yllarca urar myd hi? Ahlktr her iin ba.

Kardaki:

Ahlk baka, politika baka, dedi. Bunlar politikadan oluyor, ahlktan olmuyor ki...

Kahvenin sahibi yerinden kalkp yeniden oturdu:

Senin dediin doru ise, dedi, iflah olmaz bu kent, yer bitirir kendini. yle ise niin emir bekleniyor, syle bakalm?

Memur:

Bekliyoruz elbet, dedi, seyirci kalamayz ya.. Bir sre sustular. Emekli memur, iyi bir cevap

veremedii kans iindeydi. Kahvenin sahibi ise bunu, biraz ge anlamt, gzlerini memura dikerek:

Seyirci kalyoruz ite, dedi. Emir emir dedikleri gelmiyor ki bir trl. Gelse de kurtulsak. Yoksa sigorta ile bam belya girecek. Koskoca cam, pencere cam gibi dyorlar. eytan diyor ki, Kapat u kahveyi, sokakta brak milleti, ldren ldrsn, hi acma! Kahveye neden gelir insan? Bir arkadan grecek, biraz dinden, biraz ahlk-

tan, biraz siyasetten konuacak, bir ay iecek, ferahlayp gidecek, deil mi ya? Nerde... gzm! Ban uzat da u oturanlarn suratlarna bak! Herkeste bir kayg, bir kayg ki sorma! Sonra kendi kendine konuur gibi:

Bakalm bugn gelecek mi emir? diye sylendi:

Memur:

Anlamadm, diye sordu. Kahvenin sahibi sinirlendi:

Bartma beni arkada, dedi, bakalm bugn gelecek mi, diyorum.

Ne gelecek ? Kahveci:

Emir., emir, dedi. Gizli olduu iin yava konuuyorum.

Gelecek miymi bari bugn?

Bekliyoruz. teki:

Hep bekliyoruz, dedi. Sonra da:

Bir haber alnd m kulana? diye sordu. Kahvenin sahibi dnd bir sre, sonra:

Sana bir ey syliyeyim mi ? dedi onun sorusunu duymam gibi. Son umudum beklenen bu emirde. Yoksa kapatacam kahveyi. Kahve bir kentin candamandr, bunu byle bilmeli. Ben grevimi sonuna kadar yaptm, ama imdi kalkp da camn yerine tahta kepenk koyamam, ay barda yerine teneke kupa kullanamam. Her iin bir yolu yordam vardr. Emir geldikten sonra elbet bizi de arp soracaklar. O zaman aka syleyeceim

10

dndm. Benim kimseden korkum yok, kimsenin tarafn da tutmuyorum. Emekli:

Emir gelecek mi? diye sordu.

O zaman kahveci, sanki karsnda oturan adam birdenbire aklm karm gibi, srad yerinden, dik dik bakt onun yzne.

Hi gelmez olur mu? dedi. Delirdin mi sen? Bouna m bekliyoruz? Kahvelerin gelecei gvenlik altna alnmamal m ?

Ayakkablarn yeni boyatm adam bu srada yanlarna geldi, eilip kahve sahibinin kulana bir eyler syledi. Kahve sahibi, gelenin yzne bakmadan:

Daha bir ey yok, dedi. teki:

Sordursana bir., dedi. Kahvenin sahibi:

Otur hele sen, dedi.

Yeni gelen ksa boylu, gzlkl adam, kahve sahibinin yeeni idi, ii gc yoktu, hasta idi, saras vard; ama saral olduu iin deil, tembelliinden, i bilmezliinden almyordu. Daysndan harlk alrd. Babas lmt. te bu yeen, epey oluyordu, evlenmeye karar vermiti, dul bir kadnla evlenecekti. Fakat days bu evlenmeye bir trl raz olmuyordu.

Dur be olum, diyordu, u emir gelsin de ondan sonra dnrz. Anann karnnda nasl sabrettin? Ortalk kark, kimin bana ne gelecei

"belli deil.

Bu sz zerine de yeen:

Ama benim salmla ilgili, diye syleniyordu.

bakyordu, gzleri iyi grmedii iin, kendisini arayan kahveci r'm fark etmemiti. rak da ona bakyor, ama n; bir iaret ediyor, ne de yanna gidiyordu. nk gizli emrin gelip gelmediini renmek iin hemen her gn -kimi gn birka kez- gazeteye uramaktan kapcy bktrmt. Gazetenin kapcs -Veli idi ad, Veli bey derlerdi ona Gel de yazma Veli bey- ok kk yata girmiti gazeteye. Uzun yllar ayak ilerinde altrlm, dizgi atelyesi ile yazileri arasnda mekik dokumu, btn yazarlar tanm, yazarlarn evlerine gidip yazlarn alm, ajanslar dolam ve sonunda kapcla getirilmiti. Kendisini tam bir gazeteci sayard. Otobslerde yanndakilere muhabirim der, bir olayla karlasa, ellerini aarak, Gel de yazma! diye sylenirdi. Bundan tr, Gel de yazma Veli bey koymulard adn.

Gel de yazma Veli bey, ancak bir kiinin oturabilecei genilikteki telefonlu -bu telefon yazileri ile ziyaretiler arasndaki balanty salard-odasnda oturmu, gn nceki saldry dnyor ve yeni bir saldrda acaba bu kk odada kalmasnn m, yoksa kendisini dar atmasnn m daha doru olacan dnyordu. Bununla ilgili baka bir derdi daha vard. gn nce kk odada idi geldiklerinde, kapsn kilitleyivermiti onlar grr grmez ve telefonu ap yazilerine bildirmeye balamt olan biteni:

Alo... Ben Veli... imdi ieri girdiler... Alo... Yazyor musunuz? Duyulmuyor, ok grlt var burda... Alo... imdi ieri girdiler... Otuz, otuz be kii var yok... Ya da elli diyelim hadi... Elli... elli...

Duyulmuyor... Baryorlar imdi. Ne dedikleri anlalmyor... Ama kahrolsunlar diyorlar... Alo... camn arkasndan bana yumruklarn gsteriyorlar... Bylece olan biteni saniyesi saniyesine bildirmiti yukar. Ertesi gn bu saldr haberi ile kan gazeteyi makineden alp okumu, fakat kendisinin verdii bilgilerin bir ksmnn deitirildiini, bir ksmnn ise hi alnmadn grp amt. rnein, basknclarn drt yz kii olduklar yazl idi haberde, oysa drt yz kii birinci kat avlusuna samazd, ounun darda sokakta kald da doru olsa, o zaman haber bu drt yz kiiden en az ellisinin birinci kata kadar varp tecavz ileri gtrd, o anda orada bulunan muhabirimiz tarafndan tespit edilmitir diyerek verilebilirdi. Sonra haberin kahrolsunlar blm olduu gibi atlm, bunun yerini alaklar, namussuzlar, hainler szleri almt. Veli, hemen elinde gazete ile yukar,

yazilerine km, durumu dzeltmeleri gerektiini ilgililere sylemiti. Bu ilgililerden biri:

Veli bey, sen ne zaman verdin bize bu haberi? diye sormutu ona.

Soru sorulunca nedense arrd Veli bey.

Ne zaman m ?

Evet.

Ne zaman olacak, tam baskn srasnda.

Neredeydin sen o srada?

Ben mi?

Evet.

Nerede olacam, aada, kendi odamda.

Ne ile verdin haberi ?

Veli bey, aknlkla ceplerini kantrmaya ba-

14

lamt nce, belki haberin msveddesini bulurum diye, ama der demez hatrlamt telefonla verdiini.

Ne ile olacak, telefonla.

Buraya m?

Evet, buraya.

Ama biz byle bir haber almadk.

Almadnz m?

Almadk ya.

yleyse ben kiminle konutum?

Kimse ile konumadn, nk o srada kimse yoktu burda.

O konuma da bylece sona ermiti. Ama Veli bey, hl dnyordu o gn telefonda kiminle konutuunu ve yeni bir basknda kk odasndan dar kp kmama sorununu. Yazarlar, muhabirleri seslerinden tanrd; belleini zorluyor, gn nce telefonla konuurken karsndaki sesi bulmaya alyordu. Ama -onu asl artan da buydu-

hi bir ses uyanmyordu imdi belleinde. Acaba o grlt patrt arasnda, telefon almad halde ald m sanmt? Meslek hayatnda ilk geliyordu bana.

Kapnn dnda bekleyen topal rak, Gel de yazma Veli beyin dalgn baklarna yakalanmak istermiesine ban, eski kantocularn boyun krmalarna benzer bir hareketle, bir saa bir sola gtryordu. Veli neden sonra grd onu, iki elini havada yukar sallayarak hem git, hem de yok anlamna gelen bir iaret yapt. Geri bu iki anlam, ancak dardan bakldnda sz konusu olabilirdi, yoksa o srada kk odann iinde bulunan biri,

Veli'nin iaret ettii zaman fslt ile gelmedi, gelme- J di dediini duyard. Ama dardaki topal rak bu dm zecek durumda olmad iin bekliyor ve ] bakyordu boyuna. Bunun zerine Veli odasndan kt.

Anlamadn m ? dedi raa. teki:

Hayr, dedi.

Neden anlamyorsun? Gelmedi diyorum. rak:

Gelmitir, diyor bizim patron, diye cevap verdi. Selm var.

Aleykmselam, ama gelmedi ite. Acelesi ne ? Hep bekliyoruz.

rak glmsedi.

Yeeni geldi de... dedi. Biliyorsun, evlenecek fukara. Her gn gelir kahveye.

Veli kzd, ya da kzm grnd.

Evlenecekse evlensin, dedi. O evlenecek diye emri acele karacak deiller ya.

Bekler ite, evlenecek ya... Patron da, emir gelsin, demi bir kez.

Veli:

Gelse ben bilmez miyim? dedi.

Ama o anda iine bir kurt dt; emir geldi de onun haberi olmad ise? Byle bir durum byk bir talihsizlik olurdu onun iin, arkadalarna kar da, ailesine kar da rezil olurdu hi yoktan. Birden ciddileti.

Sen dur, dedi raa.

Ykla ykla -yle yrrd- ieri girdi, idare mdrnn kapsn vurdu. Kula iyi duymad iin,

16

ierden gir dediklerini tahmin ederek at kapy. dare mdr, masasnda oturuyordu; sana den pencereden ikindi gnei, pencere jaluzi ile rtl olduu iin, kesik kesik ieri dyor, bu kesiklerden biri onun yzne, biri masann nndeki koltukta oturan dizgi atelyesi efinin yzne -dizgi atelyesi efi bundan tr sol elini gzne siper etmiti- biri de, dipte, idare mdrnn soluna den koltuktaki mtercim Bay Efdal'in yzne dyordu. Bay mtercimin kucanda bir gitara vard. Veli'nin ieri girdiini kimse fark etmedi.

Mtercim Efdal, iri solgun yzl, alt duda aa sarkk, gs ieri km, hafife gbekli, baklar acma uyandracak kadar kederli bir adamd. Kentin dzeni yerinden oynad gnlerde bir sinir rahatszl geirmi, bu yzden bir yl hastanede yatm, hastaneden biraz imanlam bir halde ve bu kederli baklarla kmt. Bandan geenleri, nceleri herkese, bir anlattna bir daha anlatrd. Apartman-larn nne sktrlm bir genlik grubunun arasnda kalmt, genlerin kendilerini savunacak hi bir aralar yoktu ellerinde, ite bu durumda kanunsuz basknclarn silhl sopal saldrlarna uramlard ve kaacak bir yerleri de yoktu. Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt grevlileri, olana bitene seyirci kalmlard, fakat bu seyircilerin sonradan hangi kla girdiklerini Mtercim Efdal ok ac renmiti. Genlerin, canlarn kurtarmak iin aldklar kaplar almyordu. Bir piyanist arkadann evinden elinde gitaras ile dnmekte iken bu grubun arasna giriveren Mtercim Efdal, korkun durumu grerek, yardm iin Asayii Yerletirme Olaanst

17

Tekilt memurlarna barmaa balamt. Fakat karabasanl bir d gibi, hi biri onun sesini duymuyordu sanki. Saldrclar onu evirerek ellerindeki sopalarla vurmaa baladlar. Mtercim Efdal, bir ara gzlerinin nnde baklarn parlad-n da grd. O ise, kendisini deil, her eyden nce algsn korumak istemiti ve sopalar kalkp indike, baklar gzlerinin dibinde parlayp sndke, usta bir jonglr beceriklilii ile, gitaray bir bann stne, bir ayaklarnn arasna, bir arkasna, bir yanna alyor, hem de ekilmeye alyordu. Byle dayak yiye yiye, her an lm tehlikesi ile burun buruna gelerek, Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt Genel Direktrlnn yakndaki merkezine kadar geri geri sokuldu. Kendini oraya atmak son umudu idi. Fakat oraya girdii halde saldrclar ardn brakmamlard. Binann iinde ise artk kimden dayak yediini anlayamaz oldu. Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt Genel Direktrl memurlarna, Buras neresi? diye sormak istiyor, fakat azndan burnundan, alnndan inen ve gzlerini rtecek kadar yzn kaplayan kanlar iinde, onlar kpkrmz gryordu. Gnler sonra, bir akl hastanesinin tek karyolal bir odasnda kendine gelmi ve ilk ii, algsn aramak olmutu. algdan kimsenin haberi yoktu. Doktorlar, hastabakclar, kendine gelir gelmez algdan sz aan bu hastann bsbtn kt duruma dt kansna vardlar. alg bulunur. Nasl bir alg bu? diyerek oyalamaa baladlar onu ve bir yla yakn tuttular hastanede. Bir teyzesinden baka kimsesi yoktu. Onun evine gitmek zere taburcu edildii gn:

18

Gitaram verin benim., diye yalvarmt. Hastabakclardan biri de, gldn gstermemeye alarak:

__Bir daha geliinde alrsn, demiti.

Mtercim Efdal:

Ben bir daha karakola gelmem, diye cevap vermiti.

Adam da:

Buras karakol mu? diye sormutu, evresindeki teki hastabakclara bakarak ve glmseyerek.

Mtercim Efdal, bunca zaman yatt yerin bir hastane olduunu unutmu gibiydi, oradan ayrldktan sonra bile, bir sre, hasta aylarn bir karakolda geirdiini sylemiti tekine berikine.

Efendim byk byk karakollar yapmlar her yere... diye anlatyordu.

Nerelere? diye soranlara da:

Her yere ite... diye cevap veriyor, kentin byk hastanelerini, bankalarn, yneticilerin oturduklar yerleri, byk otelleri, elilikleri sayp dkyordu.

Bir gn bir arkadana, o arkadann oturduu apartmann kapsndan ayrlrken:

Sen bu karakolda m oturuyorsun? diye sormutu.

Sonra sonra brakt bu karakol lafn, bir byk yapy gsterip, Efdal bey, buras nedir? diye alayl alayl soranlara cevap vermez oldu. Ve yeni bir gitara satm ald, unuttu bandan geen ac olaylar, evirilerine ve gitarasma gmld.

19

Mtercim Efdal, gazetede, en iyi idare mdr ile anlayordu. dare mdr geri sanattan anlayan biri deildi, hele bat mziinden hi holanmazd, aralarnda bir ruh ve kafa benzerlii yoktu, ama Efdal bey odasna geldiinde idare mdr ona bir kahve syler ve kendi ilerine dalard. te byle zamanlarda mtercim Efdal, oturduu yerden ona, yava bir sesle, evirdii yaptlar anlatr ve yeni rendii gitara paralarn urasndan burasndan alard.

O gn de, lm bir spanyol yazarnn ak stne bir oyununu anlatyor ve oyunun bir yerinde mzik balad m, gitaras ile o mzii gei-veriyordu. Diyordu ki:

Adam, kadnn evine misafir geldii gn, nce hi konumuyor, sonra yavaa gitarasn eline alp almaa balyor... yle...

Bu srada dizgi atelyesi efi girmiti ieri. Dizgi atelyesindeki iiler, aylarca nce kararlatrlan zamlarn bir trl verilmemesinden yaknyorlard. dare mdr, bu yaknmalar bir temsilci olarak kendisine getiren dizgi atelyesi efine diyordu ki:

Konu benim yetkimi ayor, ben sorumluluumla balym. Oysa yetki ile sorumluluk arasnda bir eitlik olmak gerekir.

Gitarasma hafif hafif devam eden Efdal'e dnp:

Rica ederim Efdal bey, biraz ara verelim., dedikten sonra devam etti:

...olmak gerekir. Ben askerliimde koca bir tmeni ynettim. Evet, koca bir tmeni... Bir ara yarbay hastaland, ben iae subay idim, tmen

20

levazm amirlii bana dt... Sorumlu bir i, ama yetkim de vard. Burada yle deil ki.. Sorumluluk var, yetki yok. Evet, byle bir karar verildi. Fakat gelecei sylenen emirde ne var, bunu bilmiyoruz..

Dizgi atelyesi efi:

O bizi ilgilendirmez, diyerek mtercim Efdal'e bakt.

Bu bakta dinleyenden yardm isteyen bir kimsenin dilei vard. Mtercim Efdal, ba ile ona cesaret verdi. Bunun zerine dizgi atelyesi efi glendi.

Deil mi? diye devam etti. Emir gelecekmi- Ne imi bu emir?

dare mdr:

Yok, yle konumayn, dedi. Herkesin umudu bu emirde. Herkesin ve kentin. Bu kadar bencil olmayalm.

Bu sz biraz ar kamt, nitekim idare mdr de bunu anlad, dostluu bozmak istemediini belli etmek iin bir gz att dizgi atelyesi efine. O ise hibir ey anlamamt bu gz attan, onun akl bencil szne taklmt.

Bencillik deil, dedi. Hepimiz severiz kentimizi, onun ykselmesini hepimiz candan isteriz. Nitekim bize verilen grevlerin hibirinden kamyoruz. Benim babam ehittir..

dare mdr:

Benim de... dedi. Dizgi atelyesi efi:

Grdnz m? diye devam etti. Benim demek istediim, gelecei sylenen bu emirle bizim zamlarn ne ilgisi var...

21

dare mdr:

Ne ilgisi var olur mu? diye gld. Dizgi atelyesi efi:

Vardr elbet., dedi duraklad.

Bu ilgiyi bir trl bulamyordu, ama karsndakinin gvenli hali yldryordu onu. Ne ilgisi var? szn glmseme ile karlayacak kadar bir bilgiye, salam bir bilgiye dayanyor olmalyd idare mdr. Oysa gizli olduu syleniyordu emrin, gizli bir emir stne bunca gvenli bir bilgi edinmek kolay myd? Btn bunlar belki tartlabilirdi, ama gnn koullan buna elvermi-yordu.

Bu.dnce ile:

Gnn koullar, dedi dizgi atelyesi efi, konumamz doru olmaz.

Bylece kendisinin de idare mdr kadar bilgili olduunu anlatm oluyordu. Bu sze idare mdr de mal bulmu gibi sarld.

Elbette gnn koullan, dedi. Yoksafben de size daha doyurucu bir cevap vermek isterim.

te o zaman, dizgi atelyesi efi, gnn koullan sznn bo bir sz olduunu kesenkes anlad, karsndaki de kendisi gibi kullanmt onu, hi bir ey bilmeden ve hi bir ey dnmeden, Gnn koullar insan birtakm skntlardan kurtaran bir szd, o kadar. Bunun zerine dizgi atelyesi efi yreklendi.

Biz brakalm kentin iini, siyaset deil bizimkisi, dedi. kimiz de gnn koullarnda birletik mi ?

dare mdr:

22

__Elbet, dedi sevinle.

__yleyse, diye devam etti dizgi atelyesi efi,

gelelim bizim zamlara. Gizli emirde bizim zamlarla ilgili bir ev m' olacak?

dare mdr:

Neden olmasn? dedi. Dizgi atelyesi efi:

Bilmiyoruz ama...

Diyerek, hem idare mdrne gizli bir emrin iinde ne bulunup ne bulunmayacan bilmenin olanaksz olduunu hissettirmek, hem de bylece o emre kar saygl bulunduunu anlatmak istedi. teki devam etti:

Bilmiyoruz.. Evet.. Diyelim buncadr beklenen gizli emir geldi. Ya gazeteler kapatlyorsa? Efendim? O zaman gzetelerin acele denmi olmasndan patronlar beni sorumlu tutmazlar m?

Dizgi atelyesi efi:

Ama gizli emir niin geliyor? diye sordu.

Niin?

Haklnn haklarn korumak, haksz, saldrgan durdurmak iin deil mi?

dare mdr:

Evet, eitli sylentiler var, dedi, gizli emir hakknda. Ama bir emir gizli mi korkarm ben. Sorumluluktan korkarm. Bunca yl temiz yaadm. Koca tmeni tertemiz ynettim de imdi burada...

Dizgi atelyesi efi:

Size ne sorumluluk dsn? dedi. Madem verilmi bir karar var, gazeteler kapansa da ii, zamm hak etmi demektir. Gizli emir diyorsunuz, byle bir emir geldii takdirde gemi haklar inenecek mi ?

23

dare mdr:

Ben siyasetten anlamam, dedi. Holanmam da... Ne yapacaklarn, ne diyeceklerini bilemem.

Bunlar syledi, ama hemen arkasndan bu szlerin, biraz nceki bilgiliine hi uymadn dnp ekledi:

Ben aracym. Byle bir emrin ne gibi haklar ortadan kaldracan, ne gibi yeni durumlar getireceini bilemem elbet. Bundan baka patronlarn bu yeni emri nasl yorumlayacaklarn da kestiremem. Belki de bakarsnz, sizin istediinizden daha iyisi olur. Ben uradaki grevime baladm gnden beri, inkr edemezsiniz, iileri ko-rumuumdur. Ama imdi sizin de bana kar anlayl olmanz gerekir.

Bu konumann sonlarna doru, ban gitara-sna emi Mtercim Efdal, hafife dim dim diye sesler karmaa balamt. Konumann bir kmaza girmesinden ve dizgi atelyesi efinin bir trl bandan ayrlmamasndan bunalan idare mdr, bu kez, gitaradan yana bakarak ba ile belli belirsiz tempo tuttu.

te Gel de yazma Veli bey bu srada girdi odaya. Geri kahvecinin rana bekle demesinden, gizli emrin gelip gelmediini sorup renecei anlam kard, ama odaya girer girmez unutmutu bile niin girdiini, -sk sk odalara girip kard cannn skntsndan- ierdekilere bir sre baktktan sonra yrd, iskemlenin zerine darma dan atlm gazeteleri toplayp bir dzene koydu, Mtercim Efdal'i eliyle dosta selmlad.

Dizgi atelyesi efi:

24

yle ise biz patrona karz, dedi.

Hafif bir tehdit gizli idi bu szde. dare mdr:

Hakknzdr, kabilirsiniz...

Dedi ama, telland da, ya patron, Bana niin geliyorsunuz? dare mdr ile konuun! derse, bununla da yetinmeyip, arn bana idare mdrn diye kzarsa?.. Kendiliinden gitmek, arlmaktan daha iyidir diye dnen idare mdr, dizgi atelyesi efine:

Hatrnz iin, bir defa daha konuaym, dedi, Oysa bu konuyu patronla ak ak konuma-

mt, Her i patrona almaz, yetkimi bilmeliyim demiti kendi kendine. Ayrca zam konularndan patronlarn holanmadklarn denemiti, bilirdi. Bu dncelerle u konuyu da, belki bir defa, yarm yamalak am, fakat gizli emrin hikyesini -kimsenin bilmedii bu hikyeyi- saati saatine izlemekten yorgun den patronda bir ilgi uyan-dramamt.

dare mdr yerinden kalkp kapya doru yrd. Ondan nce davranan Veli, kapy amt bile. nden idare mdr kt, arkasndan dizgi atelyesi efi, en arkadan da Veli.

lk ikisi merdivenlerden yukar karlarken Veli gazetenin kapsna yneldi, darda bekleyen raa:

Sorduruyorum, dedi. , rak:

Neyi? dedi.

Neyi olacak olum, emir gelmi mi, gelmemi mi? Selm syle benden patrona. Bak gr-

25

dn, senin yannda girdim idare mdrnn yanna. Benim haberim olmayacak da onun mu haberi olacak? kt yukar, grdn gznle. nallah gelmitir. Geldiyse haber yollarm, merak etmesin. rak geri dnd, kahveye yolland.

dare mdrnn odasndan gitara sesleri geliyordu.

Dizgi atelyesi efi, ikinci katta dizgi atelyesine girdi. dare mdr nc kata kt. Patronun oda kapsnda bir iskemlede uyuklamakta olan kapcy drtt; kapc srayarak uyand ve:

Ben uyumuyorum, dedi.

Gece on ikide nbeti aldna gre, aa yukar on alt, on yedi saattir oradayd. dare mdr:

Toplant bitmedi mi? diye sordu.

Hayr, dedi adam gerinerek, bekliyorlar.

dare mdr, karsnda bir odacnn byle sere serpe gerinmesinin doru olmadn dnd, ama patronun kapsnda barmak istemedii iin grmezlikten geldi, barmadan adamn haddini bildirmek ise bir ie yaramazd.

Bitmedi demek? dedi.

Bitmedi, dedi teki.

Bunun zerine idare mdr geri dnd, merdivenlerden indi, dizgi atelyesine uramad, doruca kendi odasna yolland.

26

II

Emrin birka saat iinde kesin olarak gelecei sylentisinin kt sal gn ikindi vaktinden beri -o gn perembe olduuna gre demek gnden beri- yukarda, bayazarn odasnda be kii srekli toplant halindeydiler: Bayazar Kutsi, Siyaseti Ahmet, eski bakanlardan Fazl, Doktor Amil, Yazar ermin, Mhendis Fasih. Fakat Mhendis Fasih, aramba gn sabah, srekli beklemenin sinirlerinde uyandrd gerginlie daha fazla dayanamayarak -ve kavga ederek- onlardan ayrlmt. Bylece be kii kaldlar.

Sal gn toplandklarnda hepsinin yz glyordu; geri emrin gelmesi onlar iin yeni ve g grevlerin balamas -emirde bu gibi grevlerden sz edilecei hi belli deildi, belki de edilmeyecei belliydi, ama onlar yapacaklar ilerle gelecek emir arasnda byle bir balant kurmulard- demek olacakt, fakat yeniden her trl zorlua kar koymak iin hazr bulunduklar o saatlerde bile, nicedir sren bekleyiin sona ermesinden duyulan mutluluk yzlerinden okunuyordu gene de. Halk, sava bitti diye zafer sevinci ile sokaklarda dn bayram ederken, yneticilerin bar kurmak iin etin konumalarda ter dkmeleri gibi, onlar da emrin kendilerine ykleyeceini tasarladklar nceden kestirilemez kim bilir ne gibi sorumluluk-

27

larn arl altnda idiler imdiden. Ka kez toplanmlar ve emrin gene gecikecei -ama bu gecikme hep iki ya da gn olarak dnlrd- anlayarak dalmlard. Bekleyi ok uzun zamandr srp geldii iin de toplananlar boyuna deimi -lenler olmutu epey-, ayrca toplananlarn says da yirmi ikiden altya dmt. Bir dayankllk ve istem sava idi bu, sinirlerine egemen olanlar kazanacakt sonunda.

Biraraya geldiklerinde saat on yedi idi. Siyaseti Ahmet, pencerelerin siyah perdelerini ta aa kadar ekmiti ilk i olarak, sonra da bayazar Kutsi'ye, odaya kimsenin alnmamasn tembih etmiti -ama sesinde emir tonu vard-. Geri bouna idi byle bir hatrlatma, nk bayazar Kutsi, tedbirlerini oktan alm, oda kapsna birini oturtmu ve santrale -gazete santraline- telefon hatlarndan birinfn bo braklmasn emretmiti. Byle nemli bir gnde alnmas gerekli daha baka tedbirler de olabileceini dnyor, fakat bunlardan bakasn,

kapld heyecandan olacak, bir trl bulamyordu. Bir de zel doktoruna telefon etti nedense, yiyim dedi, o kadar. Elbet bu arada, Siyaseti Ahmet'in kendisine emir verir gibi davranmasna da kzyordu, ama bunu tartmann zamansz kaaca kansnda idi.

Toplantya katlanlar, baka baka yollar-,dan, beer onar dakika aralkla gazeteye gelmiler ve bulumann tmden bir rastlant olduu izlenimini uyandrmak iin ellerinden geleni yapmlard. rnein Doktor Amil, nce gazetenin kapsnda durmu, elindeki kitab Gel de yazma Veli bey e uzatm ve bunun Bayazar Kutsi'ye verilmesini rica

28

etmiti, fakat bayazarn, odasnda bulunduunu renince sevinmi gibi yaparak, yleyse ben kendim vereyim demiti. tekiler de buna benzer dzenlerle kmlard yukar. Sadece Siyaseti Ahmet, kapda kimseye grnmeden -her halde, Gel de yazma Veli bey uyukluyordu o sra- merdivenlere atlm ve soluk solua yukar karak kendini odaya atm, atar atmaz da kapy kapam ve srtn kapya dayamt.

Alacaklar bir yn karar vard, fakat bu kararlar konumaa balamadan kk bir tartma gemiti; Siyaseti Ahmet, telefon hatlarndan birinin daima bo bulundurulmas hakknda verilen emrin ok yanl olduunu sylyor, bunun, nemli bir telefon konumas yaplacann herkese anlalmasna yol aacan ileri sryordu. Bayazara gre ise, hep yaplagelen bir iti bu, byk bir gazetede bo telefon hatt bulmak kolay olmazd her zaman ve bir bayazarn da byle bir emir vermesi kadar olaan bir i yoktu; ayrca ve en nemlisi, bunu yapmak zorunluydu da, gelecek gizli emrin iinde o saat uygulanmas gereken ilemler bulunmadn kim syleyebilirdi?

Siyaseti Ahmet:

Anlyorum, diyordu, ama gizli emrin, ille de telefonla verileceini nerden biliyoruz? Ayrca, bir gazetenin telefonlar yzde yz dinlenir ve pek iyi bildiimiz gibi, bu emri u saatte kar yandakiler ve Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt Genel Direktrl de renmek istiyor elbet.

Bayazar Kutsi:

Gizli emrin, dedi, telefonla verileceini

29

kesin olarak bilmediimiz doru, ama bizim sanki telefonla verilecekmi gibi dnmemizde hi bir saknca yok. Eer gizli emir telefonla verilmez de baka bir yoldan bize iletilirse, ne gibi bir zararmz olacaktr? Gazete telefonlarnn dinlenmesi konusuna gelince, gizli emri gnderecek olanlar, hi kukunuz olmasn ki, bunun da aresini dnmlerdir. Biz ona karmayalm. Szgelii bu emir, normal bir gazete haberi biiminde verilemez mi? Yazar ermin kesti onun szn:

O zaman biz, bunun bir gazete haberi mi, yoksa beklenen gizli emir mi olduunu nasl anlayacaz? diye sordu.

Bayazar Kutsi glmsedi.

O zaman o haberi amak bize decek, dedi.

Yazar ermin:

yle ise gazeteye gelen haberlere imdiden elkoyalm, dedi. .

Lzum yok, dedi Bayazar Kutsi, rica ederim kesmeyin szm. Kesmeyin demekle sz hakknz baltaladm sanlmasn, burada her eyi, ama her eyi btn ayrntlar ile konuacaz. Ancak Ahmet arkadamzn bir szne daha deinmek istiyorum. Bu emri bakalarnn da renmek isteyeceine gelince, bundan olaan bir ey dnlemez. Bizim zerinde durmamz gereken konu u olmaldr: renirlerse ne olur?

Doktor Amil:

Ve bir de u soru: Nerde? Ne zaman? diye destekledi Bayazar Kutsi'yi, sonra da:

Btn kitaplar byle yazar, diye ekledi.

30

Tavandaki avizeden gelen klar zar zor aydnlatyordu oday, bu yar aydnlkta, iilen cigaralann gittike younlaan dumanlan, stnde yaam olup olmad kestirilemeyen uzak bir gezegeni sarm bulut dalgalar gibi her eyi gizlemek istercesine karardka kararyordu.

Siyaseti Ahmet'in konumaa hazrlandn gren Bayazar Kutsi, bu sefer saldrya geti:

Gerekte, dedi, sizin perdeleri kapamanz yanlt. Ben de tedbirli bir adamm, fakat perdelerin kapanmasnda ne gibi bir iyilik dndnz anlyamyorum. Perdeyi an bakn, en yakn yap ile aramzda otuz krk metre bir ara var. Biz telefonla verilen gizli emri dinlerken, otuz krk metre tedeki yapdan gzetlediklerini varsayalm, neyi dinlediimizi nerden bilecekler? Ama siz, onlarn sadece burada kimler toplanm, ne zaman toplanm...

Doktor Amil:

Tamam, dedi.

Bayazar Kutsi onu duymazlktan gelerek devam etti:

...Bunlar renmek iin gzetleme yapacaklar kansnda iseniz, bunu baka yollardan da pek gzel renebilirler. Yo... yanl anlamayn, gene de size kar deilim, tedbir tedbirdir.

Siyaseti Ahmet, bu szler zerine kalarn att, masann karsndaki koltuklardan birine oturdu, ayak ayak stne att, kollarn gsnde kavuturdu ve:

Ben susuyorum, dedi.

Elli yalarnda, hafife kambur, miyop, ene kemikleri gze batacak kadar kk bir adamd. Bacan sinirli sallarken gzlerini kapyordu ve

31

kimizaman da, kalar ile oynuyordu. Kalar ile oynarken, arada bir gzlerini ayor, parmaklarnn arasndan odadakilere bakyordu. Sylendiine gre, Siyaset bilgisi olmayann kente yardm dokunamaz szn dilinden drmedii iin ona Siyaseti Ahmet adn takmlard. Eski bir satran idi. Satran merakn, olduu gibi siyasete aktarmt.

Btn sorumluluu onlara brakm oluyorum bylece, diyordu iinden. Hi konumayacam artk, beni gereksiyecekleri dakikaya dein susacam ve o zaman btn yetkileri zerime alacam. Ben g aniarn adamym ve ynetmek iin domuum. Kendimi kk savalarda harca-mamalym, hep ileri bakmalym, ba olarak greceim ie hazrlanmalym. Demin tartmaya girmekle yanl bir i yaptm, bekleyecektim, ne dndm merak ettikleri an -ve elbet herkes konutuktan sonra, en sonra- sz alacaktm. Bunu ka kez kararlatrdm, ama gene de unutup ortaya atlveri-yorum, acele ediyorum, evet, acele ediyorum, bana yakmyor bu. Bundan sonra dikkat!

Doktor Amil, sol duvar batan baa rten kitaplktaki kitaplara gz gezdiriyordu. Ama buna gz gezdirmek denemezdi artk, her kitab birer birer yerinden karyor, ap bakyor, yapraklarn kartryor, sonra gene yerine koyuyordu. Byle yapmakla acaba, her an gelmesi beklenen gizli emrin onda uyandrd heyecan m bastrmak istiyordu, yoksa byle gergin bir anda bile kitaplara olan merakm srdrecek kadar soukkanl myd? kisinin de doru olabileceini gsteren tantlar vard; nk bayazarn masasnda bulduu bir kda, bakt

kitaplardan birkann adn yazmas ile kitaplarn tozlarn flemee ve raflarda boy sras kurmaa kalkmas, biribiri ile badaacak davranlar gibi grnmyordu. flenen kitap tozlan burnuna kadar geldii iin Mhendis Fasih yerini deitirdi ve Doktor Amil'e ters ters bakt.

Yazar ermin -gen, iman, gzlkl bir kadn- kocaman antasn am, iinde bir ey aryordu. Eski bakanlardan Fazl, her halde kalem aryordur diye dnerek, kendi kalemini uzatt ona.

Buyurun, dedi.

Yazar ermin, teekkr ettikten sonra:.

Kalemim var, dedi. ,

Bu ksa konuma odann youn sessizlii iinde tn tn tt sanki ve Siyaseti Ahmet, ban kaldrp onlara bakt. Bu baktan rken Fazl, elindeki kalemi gsterdi Siyaseti Ahmet'e ve sonra tekilere bakarak glmsedi, ama bu glmsemeyi hi biri grmedi, o da kalemini cebine soktu, antasndan ufak boyda ktlar karp Bayazar Kutsi'nin masasna koyan Yazar ermin'e:

Balyor muyuz? diye sordu. Bayazar Kutsi:

Neye balyoruz? dedi kalarn kaldrarak. Fazl ksk*bir sesle:

Toplantya, dedi. Bayazar:

Ama toplantdayz, diye cevap verdi.

Fazl, nce ;biraz arr gibi oldu, sonra toplad kendisini.

Emir beklerken de yapacamz iler olduunu sanyorum, dedi.

32

33

Bayazar:

Ne gibi? diye sordu.

Eski bakanlardan Fazl, Yazar ermin'i yardmna armak ister gibi:

ermin hanmn ktlar karmas da bunu gstermiyor mu? dedi. Zamanmz boa harcayacak durumda deiliz. Gelecek gizli emrin kapsayaca konular ngrerek, yarnki almalarmzn taslaklarn hazrlamakta yarar umarm.

Bir an durdu, heyecandan soluu kesilmiti, sonra daha ateli, nerdeyse kendini unuturcasna devam etti:

Kentimiz sonu gelmeyen aclar iine dmtr. nsanlk d davranlara dur demek iin surda belki be dakika var yok. Btn iyi niyetli idealistlerle birlik olarak, kentimizi kurtarmak istiyoruz, insanlarmza rahat bir soluk aldrmak istiyoruz, bunu nasl yapacaz? Tezimiz nedir, ideolojimiz nedir, tehisimiz nedir?

Falta gibi alm gzlerini odadakilerin yzlerinde gezdiriyordu, arada bir de, efendim... efendim diye mrldanyordu.

Syledii szlerden ok, onun bu heyecanl davran etkisini gstermekte gecikmedi: Siyaseti Ahmet ayak deitirdi, Yazar ermin kalemini ktlarnn stne brakt. Doktor Amil bakt kitaptan ban kaldrd ve Mhendis Fasih gs geirdi.

Bunun zerine Bayazar Kutsi:

Bizim grevimiz, gelecek olan emri beklemektir, dedi.

Ve o srada telefon ald.

Bayazar Kutsi telefona davrannca, Siyaseti

34

Ahmet yerinden frlayp elini telefonun stne koydu.

Durun, dedi. Emir gelmi bulunuyor. Bayazar, dinlediklerini tekrarlayacak, ermin hanm da yazacaktr. Bu arada kimse konuamaz ve kimse dar kamaz.

Sonra bayazara dnd:

An, dedi.

Bayazar Kutsi telefonu at:

Alo.. Benim.... Efendim? Sen misin kardeim?.. Daha gelmedi... Bekliyoruz. Evet, bekliyoruz... Dinliyorum... Btn gnlmle katlrm... Yakn, evet, ok yakn... Gzlerinden perim.

Kapad telefonu.

Bir arkada, dedi. O da bekliyor... Herkes gibi.

Sonra tekilerin zgn baklar arasnda ekledi:

Bir sylev hazrlam da...

Berikiler yorgun argn yerlerine dndler. Ama sinirler bozulmutu, yar tabancasnn sesini duymu atletler gibi bayazarn masasna atlan bu gergin bedenleri, eski yerlerine oturtmak hi bir gcn baaraca i deildi, nitekim yerlerine dndler, ama yazar ermin'den bakas oturamad. Otursa, elden frlam kurulu oyuncaklar gibi kanepelerin orasna burasna arparak, belki de yere deceklerdi. Bu yzden gezinmeye baladlar. Ama oda kk olduu iin rahata yryemiyorlard. kide bir duruyor, birine yol veriyor, tekinin verdii yoldan bir koltuun arkasna geiyor, oradan geri dnerek kitapla kadar yol alyor, sonra korkmu, ya da saldrya uram gibi geri geri gidiyorlard.

35

Mhendis Fasih birden:

Durun arkadalar, dedi. Dolamakla hi bir ii zmleyenleyiz. Bouna vakit harcamayalm.

O zaman, eski bakanlardan Fazl, biraz nce oturmakta olduu koltua kt ve:

Demin ben de bunu sylyordum. Fakat sayn bayazarn ciddiye almamas sonucu...

Bayazar:

Hayr, yle deil, dedi, siz basbaya bir sylev vermeye balamtnz.

Evet, dedi Fazl, isterseniz bunu bir sylev sayabilirsiniz; ancak kentimizin iine dt aclardan sz etmeyi sylev sayarak bu aclar kmse-diinizi sylemek istemiyorsunuz sanrm. Ben kentimin temsilcisiyim burada ve bu

bakmdan da onun aclarn yanstmak grevimdir. Onlar ac ekerken bizim bou bouna vakit ldrmemiz doru olmaz. Bunu sylyorum ben.

Doktor Amil:

Bir noktaya takldm szleriniz arasnda, diye eski bakanlardan Fazl'ya bakt. Kentimin temsilcisiyim buyurdunuz. Bizler de onun temsilcisi deil miyiz?

O zaman eski bakanlardan Fazl:

Kendinizi yle saydnza gre elbet, diye cevap verdi ve bu szleri sylerken nedense Yazar ermin'e bakt.

Doktor Amil, elindeki kitab Bayazar Kut-si'nin masasna atarak -bu srada gene tozlar kalkt kitaptan ve masadan- eski bakanlardan Fazl'nn zerine yrd:

36

Ne dediniz? Ne dediniz? Kendimi yle sayarsam m? Ya siz beyefendi, sizin temsilcilik ilmnz m var elinizde?

Eski bakanlardan Fazl, yz sapsar -nk korkmutu Doktor Amil'den- ne diyeceini bilemeden yle bakt bir sre onun yzne, sonra:

Evet, ilmm var, dedi.

Ve bir saldrdan korunmak ister gibi sa kolunu alnna kaldrd.

yle mi? diye bard Doktor Amil. Gsterir misiniz u ilm?

Eski bakanlardan Fazh:

Oturunuz yerinize de, yle konualm, dedi. teki:

Ben ayakta duruyordum, gene ayaktaym. Siz cevap verin bakalm, gsterebilecek misiniz

ilm ?

Eski bakanlardan Fazl:

lle de ilm diye tutturdunuz, dedi. lm sz yanl. Temsilcilie gelince, yazl belge gstermek zorunda mym?

Ben zorunda mym?

Hayr.

yleyse ?

O zaman Siyaseti Ahmet elkoydu konuya, iinden Haydi Ahmet, sran geldi diyerek.

Durun bakalm ikiniz de, dedi. Burada kimsenin kimseye stnlk gsterisinde bulun-* maa hakk olmad gibi, kimsenin kimseden belge istemeye de hakk yoktur. Hepimiz vicdanmzla babaayz.

Ve fena fena bakt ikisinin de yzne, nce

37

Doktor Amil'in, sonra eski bakanlardan Fazl'nn. Fazl ses karmad, ama Doktor Amil onun bakndan huylanarak:

Sizin belgeniz var m elinizde? diye sordu. Siyaseti Ahmet, cevap vereceine, kalarn

kaldrp tepeden aa szd Doktor Amil' Verebilecei bir cevap olsa, bu yolu tutmazd. Bayazar Kutsi:

Oturalm baylar, dedi, sknet iinde bekleyelim gelecek emri. Birbirimize girmek iin hi bir neden gremiyorum ortada. Anlalan beklemenin verdii gerginlik, sinirlerinizi bozdu. Olur bu gibi eyler, daha iin bandayz, bouna yormayalm kendimizi, birbirimize girmeyelim.

Bu szler etkisini gstermekte gecikmedi. Hepsi eski yerlerine oturdular. Doktor Amil ise gene kitap rafnn nnde kitaplar kartrma iine koyuldu. Kavgaya ya da kavga balangcna benzeyen o olay srasnda istifini bozmayan tek kii, Yazar ermin'di. antasndan kard ktlar Bayazar Kutsi"nin masasna koymu, birtakm notlar alyordu. Mhendis Fasih oldu buna ilk dikkat eden.

Hanmefendi, aldnz notlar grebilir miyim? diye sordu.

Bayazar Kutsi, Acaba yeni bir olay m kyor? diye dnmekten kendini alamad.

Yazar ermin ise, not tuttuu kd ald, katlad, antasna koydu.

Bsbtn harekete geirdi bu durum Mhendis Fasih'i:

Gizli miydi? diye sordu.

Hayr, ya da isterseniz evet, dedi Yazar ermin.

38

Mhendis Fasih:

Ne demek yani? diye sordu. Bir ey hem gizli, hem de ak olabilir mi?

Yazar ermin, sinirli sinirli:

Olabilir elbet, dedi, ayn ey birtakm insanlar iin gizli, birtakm insanlar iin deildir. Bir de rnek ister misiniz? Bizim buradaki toplantmz. Bu toplant gizli emri beklemek iin deil mi? Oysa bu emrin bugn buraya telefonla verileceini bizden baka bilen yok. te bakalar iin gizli olan bir ey, bizim iin deil. Rahatladnz m beyefendi?

nce yanldnz yeri belirteyim: Bugn gizli emrin bize telefonla verilecei hi de kesin deil. Eer bu konuda kesin bir bilginiz varsa, ltfedin de renelim. Ancak benim sorduum bu deildi, bunu sonraya brakalm. Ben, aldnz notlar soruyordum.

Bayazar Kutsi girdi araya.

Birbirimizden mi phe ediyoruz ?

O zaman Siyaseti Ahmet durdurdu onu:

Neden olmasn, dedi. Ancak bunu phe gibi bir szckle anlatmak yanl olur belki. Bylesine cidd ve tehlikeli bir ie beraberce kafa koyan insanlarn birbirlerine hesap vermek zorunda olduklarn kabul etmiyor musunuz?

Bayazar Kutsi bozuldu:

Onu demek istemedim, diye kekeledi.

yle ise? diye pis pis srtt Siyaseti Ahmet.

yle ise, dedi Bayazar Kutsi, kendimizden de kukulanmamz gerekir. Ve en nce kendimizden. nk burada toplananlar, hepimiz, bir inancn ard kimseleriz. Bakalarnn inancn sigaya

39

ekmeden, kendi inancmz denemek, bir baka anlatmla, kendi iimizi temizlemek... Siyaseti Ahmet:

Bunu kimse syleyemez bana, diye bard. Ben onu syleyen... ^

Bayazar Kutsi:

Yo, durun, dedi, siz bakalarn phe altnda tutarak kendinizi temize karmak yolunu tutmusunuz. Oysa bu yolu kendi banza bulmaa alsanz, hi kimseyi alaltmay dnmeden yapabil-seniz...

Yazar ermin, konumann kt bir sonuca doru yol aldn anlayarak Mhendis Fa-sih'e:

ok merak ettiiniz notlarm ite burda, dedi ve antasndan kd kard. Buyurun bakn... Yukarda toplantmzn tarihi, altnda toplananlarn adlar, soyad sras ile.

Bu sefer eski bakanlardan Fazl kart araya:

Bunu niin gerekli buldunuz hanmefendi ? diye sordu.

Tutanak balangc olarak, dedi kadn ve keskin bir lk att. Bu lktan tekiler ylesine akna dnmlerdi ki, alk olmalar gerekirken, ne yapacaklarn bilemediler. O srada kap ald ve odac:

Bir emriniz mi var? diye ieri girdi. Bayazar Kutsi:

Ne emri? dedi yanllkla. Birbirlerine baktlar.

arlmadan girme ieri bir daha, anladn m? diye paylad adam Bayazar Kutsi.

40

Adam:

Bastne beyefendi, dedi ve kt.

Yazar ermin, sanki biraz nceki keskin l atan o deilmi gibi, eski bakanlardan FazVya bakyor, ondan cevap bekliyordu. Yalnz, yznn rengi bembeyazd.

Siyaseti Ahmet :

Tutanak kararla olur, diyerek, konuyu balad yerden srdrd. Bylece de eski bakanlardan Fazl'ya hak vermi oluvcrdu. Ama hemen bu szlerin arkasndan Yazar ?rmin'e dnd:

Baladnz ve karar olmad iin vaz getiniz, yle mi? diyerek onun hareketini mazur grdn belli etti.

Yazar ermin:

Hayr, iimden yle geldi, dedi ve dald. Vakitli vakitsiz byle lklar atard. Kocasnn

yaral yzn grd gn ilk byle barm, o gnden sonra, onda bir hastalk gibi yerleip kalmt durup dururken banvermek. Kocas niversitede asistand. Bayku etesi fedaleri niversiteyi bastklar, ortal krp geirdikleri, nlerine geleni vurup yaraladklar gn, onun kocasn ayaklar altna almlar, ellerindeki maden aralarla adamn yzn kazmlard. Bitkin bir durumda eve getirilen gen asistan, Yazar ermin grnce akl bandan gitmiti, kocasnn iki yanann derisi enesine doru sarkmt. Adam ancak iki gn yaad. Sonra dlerinde grmeye balad kadn o korkun grnty. Bir gece kendi l ile uyand dnden ve kulann dibinde birinin, Bekle, emri bekle! dediini duydu sanki.

41

Hepsi bu korkun olay yeniden dndler ve nlerine baktlar. Siyaseti Ahmet ise yle dnyordu, Tuhaf deil mi? Ben hi saldrya uramadm. Neden ? Tiyatro basknnda saldrganlar beni grnce, nasl da geri geri ekilmilerdi... Belki de bende insanlar byleyici bir g var. Ben o gle domuum. Doa, beni byle bir nitelikle bezemi. Evet,

ben daha kkken hakszla isyan edermiim. Demek ben., ben lider domuum.

Bayazar Kutsi:

Arkadalar, dedi, gizli emrin verilmesi belki de gecikecek. Bir karar almamz gerek. Bekleyecek miyiz? Beklemeyecek miyiz? Oya bavuralm.

Hepsi ellerini kaldrd. Bayazar Kutsi:

ttifakla, dedi. yle ise u tedbirleri de alalm: Bakarsnz, gizli emrin gelmesi gece yarsn bulur; akam yemeini burada yiyeceiz elbet. Yoksa birer ikier dar kp yemek yememiz doru olur mu? Bunu isteyen?

Byle sorarak yzlerine bakt. Siyaseti Ahmet glerek:

Tuhaf, dedi. ki kiinin yemee kt srada gelen emir, drt kiiye bildirilmi olacaktr, yle ise o iki kii sadece yemee deil, bsbtn kmal, daha iyi.

Bayazar Kutsi:

Hayr, dedi, yle bir ey demedim. Belki kmak isteyen vardr, diye dnerek...

Eski bakanlardan Fazl:

Yemek iin ayrlamayz, dedi. Ben gndr yemek yemiyorum. Ackrsam bir bardak ay iiyorum. nk yemek boazmda kalyor. Ben de diyorum ki, boazmda kalacana tabakta kalsn, tabakta kal-

42

yor bylece ve ya donuyor, yenmeyecek bir duruma geliyor. Ya donmu yemee ekmek de batrlam-yor, batrlrsa o ekmek paras insann avurdunda yumruk gibi duruyor. Onun iin ben derim ki, birer ay ieriz, olur biter. Yazar ermin:

Beklememiz ya sabaha kadar srerse? diye sordu.

tekiler bir azdan:

yle ya, dediler, srmeyecei nerden belli?

Tamam, dedi, Bayazar Kutsi, yemek getirtiyoruz.

Eski bakanlardan Fazl atld o zaman:

Madem yemek getirtmeye karar verdiniz, nasl davranmamz gerekeceini btn ayrntlar ile bilmemiz gerekir. Zile basp odacy aracaz, git bize u lokantadan alt kiilik yemek getir diyeceiz, yle deil mi? imdi, yemei getirmeye o mu gidecek, yoksa bakasna m brakacak bu ii? O giderse kapda kim duracak ? Kap bo mu kalacak ? Onun yerine kapya bakasn getirtirsek, bu yeni gelen orada geici olarak m

kalacak? Yok, imdi duran adam, yemein getirilmesi iini aada bakasna brakacak olursa, ona ne diyecek? Ksaca sylemek gerekirse, bizim burada yemee kalmamz, demek ki geceyi burada geirmeyi tasarlamamz gazete iinde yaylrsa ne olacak? Buna kar tedbirlerimiz nedir?

Mhendis Fasih, sinirli sinirli:

Bunlarn nceden dnlmesi gerekirdi, dedi. Bayazar Kutsi ayaa kalkt, kalarn atmt.

Arkadalarm beni knamak istiyorlarsa yan-

43

lyorlar, dedi. Gizli emrin bugn yzde yz geleceine inandmz iin burada toplandk. Gizli emrin gelmesi uzad ise, bunda benim bir suum olamaz elbet. Beklemeye karar verenler de sizlersiniz. yle deil-

mi?

Doktor Amil, sert bir hareketle kapya gitti,

at kapy, darda duran adam ard ve dnp Bayazar Kutsi'ye bakt. Bayazar, biraz dndkten sonra:

Olum, senin yerine bakas gelsin kapya, dedi, sen evine gidebilirsin. Yalnz, giderken her zaman seni yolladm lokantaya ura, alt kiilik yemek smarla, oradan gazeteye dnme artk. Haydi! Ve kala gz arasnda yazverdii bir yemek listesini adamn eline sktrd. tekilerden hi biri, yemek listesini renmee ya da bu liste zerinde tartmalara girmee, hele seme yapmak yolunu tutmaa cesaret edemedi. Adam kt.

Eski bakanlardan Kutsi: imdi oldu, dedi.

Bir iyimserlik gelmiti hepsine; iyimserlikten ok nerdeyse nee denecek bir duygu iindeydiler. Rahata bekleyecekleri anlalyordu. Bundan yararlanan Bayazar Kutsi, o gn postadan kan mektuplarm amaa balad ve bir yandan da ngiltere'deki renim yllar iinde bandan geen tuhaf olaylar anlatyordu: Gen bir ngiliz milletvekili ile tanyor. Adam, Trkiye'yi ngiliz mparatorluu topluluundan sanyormu, gerei renince ok am ve bu bilgisizliinden tr milletvekilliinden ayrlm (burada Kutsi, bir galiba szc

44

ekliyordu szlerinin sonuna, bylece de, ngiliz milletvekilinin, milletvekilliinden ayrlmad anlalyordu); bir seferinde de, yal ve irkin bir ngiliz kadn evlenme teklif etmi ona, kadn teklifinin kabul edileceine ylesine inanyormu ki, yalnzca bir koul sryormu ne, kendi dinini deitirmeyecei koulu imi o da. Kutsi teklifi reddedince, kadn din yznden sanm... Bunlar anlatyordu ama karsndakilerden hi biri, iten glem iyordu gene de. Bayazar Ruh yoksulluu diye dnd.

Telefon bir kez daha ald. Bayazar evinden aramlard. Bayazar, yemee gelemeyeceini syledi, ama geceyi gazetede geirmesi ihtimaline hi deinmedi.

Yemek de sessiz geti. Gece yarsna doru Mhendis Fasih:

Emrin direkt olarak geleceini biliyor muyuz? diye sordu.

Bu soruya hi biri cevap veremedi. O zaman Mhendis Fasih:

Yanl bir i mi yapyoruz yoksa? diye kukusunu aa vurdu.

Bu szlerden pirelenen Siyaseti Ahmet:

Ne demek istiyorsunuz? diye sordu ona. Mhendis Fasih:

yle ya, dedi, gizli emri bize ulatrmak isteyenler, bunu endirekt olarak da yapabilirler. Demek istediim, nerde olsak bizi bulur gizli emir.

Bu konu uzun tartmalara yol at. Gizli emrin endirekt olarak da verilebileceine ve onlar nerde olsalar bulacana kimse itiraz etmiyordu, ama, o baka yerin neresi olabilecei stnde, anlamaya varamyor-

45

lard. Bylece gece bir hayli ilerledi ve birer birer uyuklamaa baladlar. Uyumayan, eski bakanlardan Fazl idi. Arkadalar uyurken o dnyordu, Ben gerekte zavallnn biriyim, diyordu, kendimi dndm zaman hznle dolar iim. Mutluluk nedir, tatmadm hi. Bir gn sren bakanlm aknlk iinde geti. Yzm glmez. Kimizaman neelendiim olmuyor deil, iyi arkadalarla toplanp itiimiz zaman. 'tiimiz zaman' diyorsam, ben imem, arkadalar itii zaman. erler, neelenirler, tuttururlar 'sen de i' diye. Biraz ierim onlarn hatr iin. nk onlar ok severim, hele iki masasnda ok tatl olurlar. Beni biraz alaya alrlar. 'Anlatsana bakanlktaki anlarn' derler. Kzmam hi.

Gece civardan makineli tfek sesleri geldi, sokaklardan tanklar geti. Sabaha kadar bir uak, arasz utu. Ama uyuyanlarn hi biri uyanmad. Btn bu sesleri eski bakanlardan Fazl titreye titreye dinledi, arkadalarn uyandrmad.

Sabahleyin odac -baka bir odacyd bu- kapy vurup ieri girdi. Bayazara:

Sizi birisi grmek istiyor, dedi.

Kimmi? diye sordu bayazar. Adn vermiyor, dedi odac. Bayazar bunun zerine:

Meguldr dersin, diye kesti att ve adam kt.

Gzleri i i kalkan Mhendis Fasih:

Gizli emrin ilk nce bize geleceini biliyor muyuz? diye sordu. Yoksa bu emri bekleyen baka merkezler de var m?

Siyaseti Ahmet:

46

Gizli emrin ilk bize gnderilmesinde bir neden olabilir, olmak gerekir ve vardr, dedi. Ama biz bu nedeni bulup ortaya karamayz. Bizim gcmz aar bu. Her ey byk bir gizlilik iinde geiyor, ya da byk bir aklk iinde, ama biz bunun iin ne denli kafa yorsak botur. Disiplin bunu gerektirir.

Bayazar Kutsi, ona:

Doru ama, diye cevap verdi, bizimki bir parti toplants deil, bunu da unutmayalm.

Mhendis Fasih:

Evet, unutmuyoruz, dedi. Ama emri ilk uygulama grevi bize dyorsa, bu mutluluk bize verildi ise, bunun sorumluluunu da yklenmemiz gerekmez mi?

Fazl:

Sorumluluktan kaann burada ii yok, diye kesti att.

Mhendis Fasih:

Aznzdan kan iyi dndnz m? dedi ona.

Bayazar Kutsi:

Sakin olalm arkadalar, diyordu, bize bugn her zamankinden ok sknet gerek. Gizli emrin ilk bize gnderilmesinin nedenini tartamayz, nk bu konuda hi bir bilgimiz yok. Bunu bildiimiz halde, disiplin kaygusu ile konumamak sorununa gelince, bu, birtakm kark dncelere yol aacak nitelikte bir sorundur. nk dnp dolap, inanp inanmamak sorununa dayanr. Ben arkadalarmn inancna gveniyorum. Emri ilk uygulama grevinin bize dp dmeyecei de, imdilik

47

I

bilinemez. Olaylarn gelimesi srasnda ne gibi sorunlarla karlaacaz ve kimlerden yardm greceiz? yle de dnebiliriz: Kimlerin yardmcs olacaz?

Siyaseti Ahmet:

Bu sorunu ortaya kim att? diye sordu sert sert.

Mhendis Fasih:

Ben, dedi, sert sert.

Siyaseti Ahmet iin yaam, bir filim senaryosuna ok benzerdi; bu senaryo her zaman meraklyd ve zellikle siyasetiler iin beklenmeyen engeller, srprizler, tuzaklar ve kahramanlklarla dolu idi. Bu bakmdan kiinin her zaman ikil iinde bulunmas gerekirdi. O, kendisi, bir arkadana telefon mu edecek, Ben Mkerrem derdi telefonda -Ahmet Mkerrem'di ad- ya da u semtte oturan bir arkadann evine mi gidecek, nce ters ynde bir hayli yol alr, sonra o yana dnerdi. imdi, mhendis Fasih'in ortaya att ve toplantda bulunanlar artan, onlardaki gven ve inanc sarsan bu sorular karsnda Siyaseti Ahmet, bunun altnda ne var acaba? diye dnyordu. Byle dnerek:

Sen, dedi mhendis Fasih'e, yorgunsun. Yorgun bir insan, kaldramayaca yklerin altna girmemelidir.

Mhendis Fasih, stne yrd onun:

Ne demek istiyorsun? diye bard.

Eski bakanlardan Fazl aralarna girdi o an ve tatsz bir olay nledi.

Durun, dedi, gizli emir gelmeden biz burada birbirimize giriyoruz. Yazk deil mi?

48

Birbirlerine yiyecek gibi bakan Siyaseti Ahmet ile Mhendis Fasih, olduklar yere aklmlar, susuyorlard.

Doktor Amil:

Siz karmayn, dedi eski bakanlardan Faz-h'ya, var olan bir atmay nezaket kurallar ile nlemeye kalkmak doru deildir.

Yazar ermin, ktlarm kalemini kard, bir eyler yazd. Katld btn kongrelerde -birok kongreye katlmt- onu ktiplie seerlerdi.

Yazar ermin'in tuttuu notlarn ilerde tarihiye yardmc olabileceini dnen Siyaseti Ahmet, Ben, tarihe herkesten daha ileri olarak gemeliyim diye dnd ve aralarna giren Fazl'y iterek Mhendis Fasih ile burun buruna geldi.

ster misin, dedi, senin hakknda dndm aka syleyeyim?

Mhendis Fasih tir tir titreyerek yakasna sarld onun.

Syle, dedi, erkeksen syle! Siyaseti Ahmet:

Yorgunsun, dedi alayl. teki:

Bu muydu bana syleyecein ? diye bar bar bararak grtlana atld Siyaseti Ahmet'in.

te o srada telefon ald.

Bayazar Kutsi, ok fazla sakin bir sesle:

Alo... dedi.

Yazar ermin yazmaa hazrlanmt. Siyaseti Ahmet kapy tuttu. Mhendis Fasih trnaklarn yiyordu. Fakat bu seferki umutlar da boa kt, telefon gene Bayazarn evindendi. Bayazar Kutsi:

49

Merak edecek bir ey yok, dedi ve kapad telefonu.

O zaman eski bakanlardan Fazl:

Belki emir verecek olan ya da olanlar, emrin duyulmu olabileceini dnerek, zellikle ge-ciktiriyorlardr, dedi. Savalarda da yle olmaz m? Kar casusluk rgtn artmak iin...

Doktor Amil:

Birok neden dnlebilir, dedi. Ben bugnk yemek dzeni zerinde durmak istiyorum. Ya lokantay deitirmeliyiz, ya da yemek yerine biskvi ikolata gibi eyler getirmeliyiz. u da dnlebilir, yemekleri getirtelim, fakat yemeyelim.

Yazar ermin:

Niin? diye sordu. Doktor Amil:

Ne olur, ne olmaz, diye cevap verdi, belki zehir koymulardr yemeklerin iine.

O srada kap vuruldu, odac girdi ieri ve Bayazara:

Sizi biri grmek istiyor, dedi.

Kimmi ?

Adn vermiyor. Bayazar:

Meguldr dersin, dedi, sonra gelsin.

Odac kt. Bunun zerine eski bakanlardan Fazl:

Dn de sizi biri aramt ve adn vermemiti, dedi. Ayn adam olamaz m?

Olabilir, dedi Bayazar. Eski bakanlardan Fazl:

Merak etmiyor musunuz? diye sordu.

50

Bayazar:

Byle kritik bir zamanda kabul edemem her halde, dedi.

Eski bakanlardan Fazl:

Doru, dedi, ama biz o adam gizliden gzet-leyemez miyiz?

Nasl?

yle: Bir tornavida aldralm, kapnn stnde kk bir delik aalm, bylece...

Bayazar:

Gelenin, sizin atnz deliin karsnda duracan nerden bilirsiniz, dedi.

Eski bakanlardan Fazl:

O da doru, dedi.

Doktor Amil, Bayazar Kutsi'ye raftaki kitaplar gstererek dedi ki:

burdaki kitaplarn ounun yeni basklar1 vardr ve eski basklarda ileri srlen dncelerden birtakmnn eskimi ve kullanlmaz olduunu tantlar. Seksen yl nce baslm bir kitaptaki gerekle, yetmi yl nce baslm olan ikinci basksnn iindeki gerek tutmaz elbette birbirini, deiir, o deien de be yl ya da yirmi yl sonra deiir gene. Gerei bilmek deildir nemli olan, deiiklii izlemektir. u gerek, nereden, nasl, ne zaman geerek gnmze geldi? Bunu kavramadan kentimizi anlamann olana yoktur.

Eski bakanlardan Fazl:

Kitaplar nemli deildir, dedi, hele yabanclarn yazd kitaplardan biz hi yararlananlayz. nk onlar baka koullar iinde yazlmlardr. Biz kendi gereklerimize dnmeli, kendimizi tant-

51

maya bakmalyz. Size bunu bir rnekle anlataym... Yazar ermin:

Durun, dedi. Durdular ve ona baktlar.

Sakn, iki gndr sizi arayan adam, emri getirmi olmasn?

Bayazar bembeyaz oldu, zile bast hemen, ieri giren odacya:

Ko ar o beni arayan adam, dedi.

Adam kt. Yeniden dolamaa baladlar odada. Dolarken de sert sert bakyorlard Bayazar Kutsi'ye. Yazar ermin notlar alyordu. Odac dnd.

Gitmi, dedi.

le yemeine kadar kimse konumad. Yemekten sonra Mhendis Fasih birdenbire:

Gizli emrin bize geleceini ilk kim att ortaya? diye sordu.

Herkes birbirine bakt. Sorunun karln kimse veremedi. Bunun zerine Mhendis Fasih, ellerini pantolonunun ceplerine sokarak:

Kim? diye bard. Ve yle devam etti:

Emri verecek olan ya da olanlar kim tanyor? Emir kimden ve nereden geliyor?

Siyaseti Ahmet:

Bunu niin renmek istiyorsunuz? diye sordu.

nceki kapmalar dnen bayazar Kutsi:

Bu sorularn karl, gelecek olan emirdedir, dedi. Herhalde bunca kii tmden yanlm olamaz. Ortada bir gizli emir var, daha dorusu bek-

52

lenen emir. Byle olunca onu veren ya da verecek olan -isterseniz olanlar diyelim- var demektir. Biz bunu imdiden bilemeyiz. Bunlar mantksal gereklerdir. Tersine inanmak, kentimizin, iine dt kmazdan kurtulamayacan sylemekle birdir. Ben de size sorabilirim: Gizli emir yoksa -bu demektir ki, gizli emri verecek olan ya da olanlar yoksa- kentimizin kurtuluu iin siz neye inanyorsunuz? Elbette bir eye inanmak lzm ve bu adan bakarsak, kii, gizli emir karsndaki durumuna aklk vermek zorundadr. Ya ondan yanayz, ya ona karyz. Baka trls olabilir mi? Mhendis Fasih:

Siz kendinizi aldatyorsunuz, diye bard. Ben daha kendimi koruyacak gteyim, anladnz m? Bir an nce gelsin istiyorum, bana gelsin, buraya. Sizlerin gz nnde. Yoksa., yoksa...

Ban avularnn iine ald, inliyordu. Doktor Amil, yanna geldi onun, salarn okad:

Sakin olun, dedi. Geecek, hepsi geecek... Sonra Bayazar Kutsi'ye dnerek:

Telefonla emir verildi diyelim, bakalm bu emir, beklenen emir mi? dedi.

Eski Bakanlardan Fazl:

Ne demek? diye sordu.

yle ya, dedi Doktor Amil, bir aldatmaca olamaz m?

Yazar ermin:

Ben bayazarmz gibi dnyorum, dedi. Emir geldiinde elbet kimden, ya da kimlerden geldii anlalacaktr. Bu bakmdan, bizim bir oyuna ge-

53

tirilmemiz sz konusu olamaz. nanyorum ben, inanyorum. Anladnz m? Eski bakanlardan Fazl:

O kadar basit deil, dedi. Bayazarmzn da syledii gibi, gizli emir ya bir haber gibi verilirse ne olacak? Efendim?

Bayazar:

O haberi zebilen, emri alm olacak, dedi. Yerinden frlayan Mhendis Fasih:

Bizi kim toplad? diye bard.

nce bir sre sustular, sonra Yazar ermin:

Kendiliimizden geldik, dedi yava bir sesle: Bayazar Kutsi de ayaa kalkt:

Niyetiniz beni sulamaksa, bouna abalyorsunuz, dedi. Ben de sizin gibi arldm. imdi anladnz m ?

Tarihsel grevinin geldiini anlayan Siyaseti Ahmet:

Durun, dedi. Yapacamz i basittir: nanmayan gider, inanan kalr. te bu kadar.

O zaman Mhendis Fasih:

Sen bir alaksn, dedi, evet, sen bir alaksn... Dayanamayacam, dayanamayacam...

Bar bar baryordu. Kapya doru seirtti. Eski bakanlardan Fazl sarld onun kollarna.

Yapamazsnz bunu, dedi.

Fakat Mhendis Fasih kendinde deildi. Emir yok, emir yok diye bararak, tekini berikini itiyor ve kendine, kapya doru yol amaya urayordu. Bylece kurtuldu ellerinden. Yaka paa darmadan, kt gitti.

Siyaseti Ahmet:

54

Beklediim oldu, dedi sakin bir sesle. Bize bir hain lzmd arkadalar, aylardr bekliyordum bunu ve niin aka sylemeyeyim, bir hain aramza karmad diye rahatm kayordu. Bylece her ey tamam oldu artk. imdi iimize bakabiliriz. Emri bekleyeceiz.

Hi konumadan o gn, o gece ve ertesi gn beklediler, yemek yediler, birbirlerine baktlar,

ara sra alan telefonun bana tler.

Perembe gn ikindiye doru Siyaseti Ahmet: Emir gene geri brakld arkadalar, dedi, ar bir sesle. Toplanty datyorum. En ksa zamanda bulumak zere.

Bylece, geldikleri gibi, teker teker ve gizlilie dikkat ederek gazeteden ayrldlar.

Odasnda yalnz kalan Bayazar Kutsi, perdeleri at, oda birdenbire aydnlannca, gzlerini kapad, sonra pencereyi de at, temiz havay cierlerine doldurdu bir sre. Sonra zile bast, ieri giren odacya:

Beni bekleyen var m? diye sordu.

Evet, dedi adam.

Kimmi ?

Adn vermiyor, dedi adam. Bayazar:

Gelsin, dedi.

Az sonra ieri aktr Bill girdi, yz sapsaryd.

55

Ill

Otuz yalarnda, iyi giyimli, gzel bir kadn, ayn gn Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt Genel Direktrlnn, iki yanna iki hafif makineli yerletirilmi byk kapsndan ieri girdiinde, hava karanyordu; avluda tabancalarn ekmi bekleyen memurlardan birine yaklat, adamn bir ka yoktu.

Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt Direktrn grmek istiyorum, dedi.

Kasz memur, gzleri darda, sokakta, direktrn odasn daha iyi tarif edecek durumda olduu anlalan ve o ara tahta sralardan birine sa ayan dayam orabn ekmeye alan bir memuru gsterdi kadna. Kadn yanna varncaya kadar pantolonunun paasn indirmi olan memur, kadna deil de, kasz memura:

Kimin odasn? diye sordu bararak.

Direktrn, dedi kasz ve gzleri sokakta, tabancal memur, gene durumunu bozmadan.

Bunun zerine merdiveni gsterdi adam, baka bir ey demedi.

Kadn, nerdeyse koarak merdivenlere doru gitti, merdiven banda durdu, kapdaki memura bakt bir an, adamn ka neden yok? diye dnd, sonra kmaa balad yukar. Ta basamaklarda kt paralan, bezler, ipler, toz birikintileri vard. Kat koridorlarnda yanan

soluk ve sanki

56

krmzmtrak ampullerden, merdivenlere tuhaf bir k dyordu. Bu ktan tr olacak, kadn kendini baka biri gibi dnd; hem baka biri, hem de yabanc bir lkede idi sanki. Bu duygu onu rahatsz etmiyor deildi, ama ne zamandr alk olduu bir rahatszlkt bu. Dar ile ilintili deil diye geirdi iinden. Kendi kendini tanyamyordu sanki. Bu tanyamama, skntl olmakla birlikte, bir eit koruyuculuk isini de gryordu. nk kendisine dardan bakabiliyor ve kendisini bir eya gibi gryordu: bylece de ar skntsndan uzaklaabiliyordu.

Ve ikinci kez sarsnt geirdi; kararndan dnse miydi yoksa? lk sarsnt, Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt Direktrlnn kapsna gelince olmutu. Dneyim, demiti iinden, ama dnememiti. Verdii karar, ar bir karard, evet, bunu biliyordu; ama son gnlerde her ey arln yitirmi gibiydi. Ktlkler hayal snrlarn aabilir ve bylece hayalden de inanlmaz, tm gerek d bir nitelik kazanabilirlerdi. Dzensizlik, akl aan bir dzen oluverirdi. Kk bir rnek; kapdaki memura, teki kanz da tra edin! diyebilmeliydi ve adam hi amamal idi buna. aacak ne vard sanki! aacak hi bir ey yoktu. ''Hangi katta olduunu sorup rendikten sonra Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt direktrnn odasna yolland. Kapda, otomatik tfeklerini ekmi iki memur bekliyordu. Onlardan birine:

Direktr greceim, dedi.

Memur, kadnn yzne bakmadan, bir eliyle arkasndaki kapy ap:

Girin, dedi.

Girdii yer, kk bir bekleme odas idi ve

57

ieride kimse yoktu. Duvar kenarna dizilmi iskemleler, bir maroken kanape, dipte st bombo metal bir masa, bir cgara sehpas. Cgara sehpasnn stndeki tabladan yanar bir cgara, rtnn stne dmt, rtden dumanlar kyordu. Kadn seirtti, cgaray rtden alp tablada sndrd, rty bastrd. Cgaray tutan parmaklarn etekliine sildi. Kim bilir kimin tkrdr diye dnd, sonra da, unun ya da bunun tkr olmas nemli deil, sadece tkrk olmas yeter dedi kendi kendine.

Nasl da sakindi imdi. Oysa az sonra Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt direktrne aaca konu, ka kez ldrtacak gibi olmutu onu. Ama baka aresi yoktu. Gururunu ykmal idi.

Pencereye doru yrd. Artk iyice basm olan karanl tarayan projektrler damlan aydnlatyordu. O aydnlanmalar srasnda kadn, kar damlarn zerinde makineli tfekler grd. Derken damlara srnrcesine bir uak geti, dyormu gibi. ok gemeden de, diki makinesi sesine benzer bir sesle bir helikopter. ok grltl bir kent oldu buras. diye dnd.

Ksa bir sre sonra, direktrn oda kaps ald. eriden memur geri geri ktlar; daha kapy kapamadan, ilerinden biri kadn grd, grnce gerdann kard.

Direktrle mi greceksiniz? diye sordu. Kadn:

Evet, dedi.

Kapy ak tutup buyur etti. Kadn ieri girdi, teki, kapy dardan kapad.

Direktr odann tam ortasnda, ayakta idi.

58

Oda nedense iyi aydnlanmamt. Kadn gzlerini kst bu yzden. Direktr:

Ne istiyorsunuz? dedi. Kadn:

Sizinle grmek istiyorum, diye cevap verdi. Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt direktr biraz serte:

zin kdnz var m? diye sordu.

Hayr, dedi kadn. Direktr:

zin kd sormadlar m size ? dedi.

Hayr, dedi kadn.

Direktr bir sre dnd, kadn szd, enesini kad, sonra koltuu gstererek:

Buyurun, dedi.

Kadn oturdu, nedense direktrn de oturmasn istedi iinden ve o anda bir kez daha sarsld: Kap gitmeli miydi yoksa? Kaabilir miydi? Olamaz. Tutarlar, evirirler, gene getirirler Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt direktrnn karsna ve o zaman durumu kim bilir ne kadar kt olur? Nelerden kukulanrlar, nasl soru yamuruna tutarlar onu! Ve en kts, imdi sylemeyi dnd eye de inanmazlar. Yoksa imdiden baka bir konu mu bulsa? ki gecedir pencerelerim kurunlanyor, uyuyamyorum, bir nbeti koyun bizim sokaa. Evet,'byle bir ey syleyebilir, ama sonra, eve dnnce yeniden iine decei ikenceyi dnnce, bu gibi geici, korkaka arelerin yetersizlii ve gszl derin derin szlatt yreini. Kknden zmeliydi yaamnn sorununu.

59

Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt direktr, arkas kadna dnk, duvarda asl duran bir haritay uzun bir sre inceledikten sonra, masasna geti, oturdu.

Sizi dinliyorum.

Ya kolayca kestirilemeyen adamlardand direktr ve sanki bundan tr, mesleinde

benzeri olmayan bir baarya erimiesine gurur duyuyordu. (Ya da kadna yle geldi.) Ve btn dnyay bir daha deimemecesine dzene koymu da artk hi bir korkusu kalmam gibi gzlerini kapal tutuyordu. (Oysa kadn o srada tabancasn -tabancas yoktu ya-- karabilir ve direktr basit bir lgnlkla vurabilirdi.) Demek direktr kendini herhangi bir saldrya uramas nedense olanaksz biri gibi gryordu; onunla karlaan ancak geriler, korkar, sinerdi; yaradlndaki, dousundaki direktrlk cevheri veriyordu ona bu gc.

Kadn sakin bir sesle:

Beni bir geneleve yazdrmanz ricaya geldim, dedi.

Direktr bo bulundu, dnmeden:

Genelevlerin kapatldn bilmiyor musunuz? deyiverdi.

Sonra kendine geldi, bir aknlk geirdi, uzun uzun bakt kadna.

Geneleve mi yazlmak istiyorsunuz? diye sordu, akn akn.

Evet.

Direktr hzla ayaa kalkt. Salar dklm, kumral bir adamd. Kadn, Galiba yznde sivilceler var. diye dnd.

60

Yazlmak... diye mrldand direktr. Evet... Geri bu deyim pek kullanlmaz, ama zarar yok... Dorusu almaktr, genelevde almak. Tahsiliniz var m ?

Evet.

Nerede okudunuz ?

niversitede.

Bravo! Bitirdiniz mi ? Kadn evini dnyordu.

Evet.

Sokaktan tank grltsne benzer bir grlt geldi. Bir hava fieinin parlak camlara vurdu. Vapur ddne benzer bir ddk hazin hazin tt.

Kadn kprdand, artk ii bitmiti orada. Genelevlerin kapatlm olduunu bilmiyordu. te bilgisizlik, kk bir bilgisizlik yznden tasars daha ilk admda kmt.

Bana msaade, dedi.

Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt direktr tela kapld o zaman. Geneleve yazlmak isteyen zel ve okumu gen bir hanmn durumunu tam olarak renmeden konumay brakmak ve sradan bir i sahibini savmann rahatl ile kendi ilerine dnmek

olacak ey deildi. Ayana kadar gelmi bir muammay tepemezdi gz gre gre.

Rica ederim, dedi, acele etmeyelim... Ama bu sz kendi de anlamsz bulduu iin

ekledi:

Bir skntnz m var ?

Evet, sknts vard, bir an nce kalkp gitmek istiyordu oradan. Ama tuhaftr, yerinden kalkacak gc yoktu sanki, ok yorgundu. Sakin sakin:

61

Size dileimi syledim, diye cevap verdi. Madem genelevler kapatlm, yleyse bana kalkp gitmekten baka yapacak i kalmyor demektir.

Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt direktr, ne olursa olsun bir sz bulup sylemek gerektiini dnd, bu niyetle:

Genelevler kapatld ama...

Dedi, durdu, sznn arkasn getiremedi. O zaman kadn isteksiz isteksiz sordu:

Genelevler kapatld ise o kadar kadn ne yapyor imdi ?

Oysa hi de merak etmiyordu bunu, konumakla tutunacak bir dal bulacan sanyordu. Direktr, te bir frsat! diye sevindi.

O kadar kadn... dedi. O kadar kadn gizli alyor imdi.

Bir hava fiei daha.

Kadn, antasn bir kolundan br koluna geirdi.

Evlerde elbet... dedi.

Sokaklarda almay pek aalk buluyordu demek. Buna at ve dmei bir trl kendine yediremediini ya da birden inmektense, yava yava alalmak gibi aptalca bir yola raz olduunu dnp kendine kzd.

Elbette, dedi direktr. Ancak gizli evlerde. O srada dardan makineli tfek sesleri geldi.

Sonra bir angrt koptu, ayak sesleri filn derken direktr cevap vermeye frsat bulamad. Can sklm gibi bir sre ba yanda, bekledi, sonra kadnn sorusuna glmsediini belli ederek:

Anlyorum, beni skya koyuyorsunuz, dedi.

62

Madem gizli alacaklarn biliyorduk, yleyse genelevleri neden kapattk? Herkesin aklna gelen soru bu. Ancak unu unutmayn ki, genelevleri kapatmakla hi bir dava zlmez. Her eyden nce bu kadar kadnn geim sorunu var ortada. Siz istediiniz kadar kapadm deyin, ne yapar bu kadar kadn? Baka ileri yoktur ki...

Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt direktr, sanki kadnn k yolunu kapamak istermiesine oda kapsna doru yrd, orada dnp durdu ve kadna bakt.

Siz, dedi, siz okumu bir kadn olarak her yerde...

alabilirsiniz, i bulabilirsiniz diyecekti. Kadn, sanki o sz her evde anlamna kullanlm gibi:

O gizli evlerden birinde alamaz mym ? diye sordu.

O zaman direktr, hzl hzl kadnn yanna geldi ve o srada ayaa kalkm olan kadna:

Oturun da yle konualm, rica ederim, dedi. Beni artyorsunuz.

Fakat artmak szn azndan kardna piman olarak:

Sizin sznze uyacak kadar tecrbesiz deilim, diye ekledi.

Kadn isteksiz ve birden btn vcudunu saran bir kesilme ile oturdu. Snmt sanki, ii bombotu, zihni dankt, konumak istemiyordu. Bundan sonras onunla ilgili deildi artk, her ey ylesine uzaklamt ki, kadn kendisini bir bolukta ve tam bir yalnzlk iinde duyuyordu.

63

pi

Niin bu kadar istiyorsunuz bir genelevde almay ?

Makineli tfek takrtlar sklamaya balamt. Kadnn bu yzden soruyu duymadn sanan direktr, can sklm bir halde telefona gitti; arabuk at, karsna kana, Bktm artk. der gibi,

Gene ne oluyor? diye bard. Karsndakinin cevabn dinlerken, teki elini

yukar doru am, kadna bakyordu. Sonunda:

Peki peki, dedi, fazla grlt etmesinler, kafam iti btn gn, olur olmaz ate ediyorlar. Keyfin sras deil.

Telefonu serte kapayp kadna dnd:

Ne kadar ok ate ederlerse sanki o kadar alm grnecekler, dedi.

Sonra da:

Siz okumu, gzel bir hanmsnz, diye ekledi. Anladma gre, iyi bir ailedensiniz. Bana ailenizden bahseder misiniz ?

Kadn, kendini zorlayarak sinirlenmi gibi yapt.

Genelevde almak isteyen her kadna aile durumunu sorar msnz? dedi. Szgelii, okumu ise giremez, babas memursa giremez, bilmem evli ise ya da dulsa giremez gibi?

Direktr:

Elbet bunlar da hesaba katlr, dedi. Ancak benimkisi dosta bir soruydu. Geneleve, mracaatla girmek isteyen ilk grdm kadn sizsiniz. tekiler girmezler, derler. Siz de beni anlayn rica ederim, meslek hayatmda ilk bama geliyor bu, Efendim, beni geneleve yazdrr msnz?

64

Bu srada dardan youn bir makineli tfek takrts geldi. Direktr, ellerini yukar kaldrarak, E... Be! diye bard. urada iki kelime de konuamayacak myz? Sonra ban iki yana sallayarak gene kadna dnd.

Madem genelevler kapatlm, yleyse ben de gidiyorum diyemezsiniz. Yurttan her trl hali ile ilgilenmek grevimdir benim. Banza ne geldi de byle bir karara vardnz? Kimin kzsnz? Ner-de oturursunuz? Yoksa sinirleriniz mi bozuk? Bunlar bilmem gerek.

Kadn, kopmuluktan kurtulmak iin bir hareket yapmas gerektiini dnerek antasndan cgara paketini kard, bunu gren direktr frlad yerinden, cgarasn yakt kadnn.

Kadn:

Belki tevkif ediyorsunuz beni, dedi. Peki, oturaym.

Direktr gld:

Yanl anlamayn rica ederim, dedi. Niyetim size yardmc olmak. Bamzdan yle garip olaylar geiyor ki... Toplumun ivileri oynad yerinden. phesiz bunun psikolojik, sosyolojik nedenleri var. Sizin gibi aydnlar bize yardmc olmal ki...

Kadn:

Size hak vermiyor deilim, dedi zoraki. Durumumun acayip olduunu ben de biliyorum. Merak ediyorsunuz elbet. Syleyeyim: Annemle oturuyorum. Bir yldr dulum. Sknt ise, imdi herkesin sknts var, herkes yiyecek iecek derdinde. Her an lm tehlikesi dolayor bamzda. Ondan deil benimkisi... Ne de iyi konuuyorum diye dnd

Yaamak canm skyor benim. Daha "dorusu, aa gryorum kendimi. Anladnz m?

Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt direktr:

Anlyorum, ok iyi anlyorum, dedi. G gnler yayoruz. Bunalyoruz, sklyoruz. Szgelii, ben bile, ben ki u meslekte u kadar ylm harcamm, kimizaman f be! diyorum kendi kendime. Ama altk. Almadk m? nsan her eye alyor. u makineli tfek seslerine almadnz m? Demin baktm da, makineliler ii aztnca benim sinirim bozuldu, siz hi oral deildiniz. Ama insanlarn tepkileri de eit eit: Beni sinirlendiren bir ey size vz geliyor, buna karlk sizi isyan ettiren olaylar da bakarsnz bana dokunmaz. Dn yukar mahallede cidd bir atma vard, bir ekip yollayacam, ekip efi geldi, selm verdi, Efendim bugn nianlanyorum, bana izin verir misiniz? dedi. aresiz verdim. Bu yzden yukar mahalle ile bir gnlk brakmaya gittik. Sklmnzdr, dinlenin, dnmemeye aln...

Bu srada kap vuruldu, direktr:

Gir, dedi.

Apoletli bir memur girdi ieri, selm durdu, a idi.

Kar taraftaki atmaya yardma gidiyoruz, dedi,

Direktr:

Peki, dedi. Adam sordu:

Gece buraya m dnelim, yoksa evlerimize gidebilir miyiz?

66

Direktr:

Evlerinize gidin, dedi. Adam selm verdi, kt. Direktr:

Bir yldr dulum demitiniz, einiz ld m, ldrld m? Yoksa ayrldnz m? diye sordu.

Kadn, yerinden dorularak:

ld, dedi.

Hasta myd ?

Kadn, sesi titreyerek:

Hastayd, iki kez enfarkts geirmiti, ncsne dayanamad, dedi hzl hzl.

Direktr:

Kimdi? diye sordu. Kadn:

Ressam Macit, diye cevap verdi.

Direktr, ressamn adn duymam, ama buna aldrmyormu gibi yapt.

Ressamd demek. Bir sanat... Sanatlarn hi biri tekin deildir. Yaman adamlar... Benim onlara ok saygm vardr... Enfarkts... Genti herhalde?

Benden iki ya bykt.

Direktr, kadnn heyecanla konumaya baladn grp sevindi.

Siz?

Otuz.

Direktr yerinden kalkt:

Bana bir dakika msaade eder misiniz? dedi. u kar tarafa gidecek ekipe bir emrim var.

Kadn da doruldu.

Ben de gidiyorum artk, dedi.

67

Direktr durdurdu onu.

Daha syleyeceklerim var size, dedi. Bir dakika bekleyin beni, imdi geliyorum.

Kadn, aresiz oturdu.

Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt direktr, hzl hzl dar kt. Bekleme odasndan nerdeyse koarak geti. Koridorlar uar gibi aarak bir odaya dald. Odada iki kii oturuyordu. Dumandan gz gz grmyordu.

Direktr:

Ne bu duman? diye sordu. Memurlardan biri:

Duman m? Biz farknda deiliz, dedi. Memurlarn ikisi de ayaktaydlar. Direktr:

Bu kadar cgaray nerden buluyorsunuz ? dedi.

tekiler:

kimiz de imeyiz, dediler. Direktr, stnde durmad.

Bir yl nce len ressam Macit'in arkadalarndan birini bulun bana, abuk, dedi. Bulup hemen buraya getirin... Heykeltra Nizam' bulun!

Memurlardan biri:

Telefonla m arayalm? diye sordu. Direktr:

Eer sizi telefon banda bekliyorsa evet, dedi.

Sonra bara bara:

kiniz de dn yola, yallah, dedi. erde kadn dnyordu: Direktrden izin

alp hemen genelevin yolunu tutacan ummutu, ama durum umduu gibi kmamt; stelik Asa-

68

yii Yerletirme Olaanst Tekilt direktrne almt, tam olmasa da iini dkmt, gereksiz bir eydi bu; su iledii yerin evresinde dnp dolanan bir sulu gibiydi; gerei olduu gibi an-latsayd daha iyi etmez miydi? Hayr, hayr, bakasnn verecei ceza onu sknete kavuturamazd, kendi bildii yolda yrmeliydi; artk burada hi ii kalmamt, direktrle konuacak bir sorunu yoktu. Neden geldim? te bir samalk daha. Ama zlecek ne var? Hangi davranm iyiydi ki bunu beenmiyorum? Kendime benzer bir i yaptm gene. zlmek mi? Bende zlmek yetenei yoktur. Ne dedi direktr? 'Mracaatla girilmez geneleve, dlr.' Ben de dmenin yolunu bulmalym. te iim biraz rahatlad.

Darda makineli tfeklerin takrts artmt gene. Helikopterin diki makinesi de ilemee balamt. Berbere gidip salarm yaptrmalym. Ama hangi berbere. Bir yldr berbere gittiim yok. Ne skc yer buras. Tpk dars gibi. Direktrn galiba bir kolu ksa. Merdivenleri temizleyemezler mi? Annemi merak ediyorum. Benimle sinemaya gitmek istiyordu. Ama canm, polislerden, askerlerden, serseri kurunlardan ok korkuyor. Bunu kendisine syleyince de zlyor, 'biz eski kafal insanlarz,' diyor.

Kap ald, direktr skntl bir yzle ieri girdi. Kadn yerinden kalkmad halde ona:

Rica ederim, rahatsz olmayn, dedi. Olaanst durum diyoruz ya, bunun olaanst bir yan kalmad artk. Her gn bir atma, bir vuruma, bir baskn... Hepimizin almamz lzm deil

69

mi? Belki halk alt da, bizim memurlar alamad daha. urada bir baskn m olmu, gideceksin, iini yapacaksn, raporunu vereceksin, imzan atp eve. O kadar! Ek alma cretine hak kazanabilmek iin bo bouna makineli tfek at yapanlar var. Kafam iiyor btn gn. Ho, memurlar yle de, amirler baka trl m? Olaanst durumun ynetimi

iin onar yllk iki plan hazrland, uzman yetitirmek zere her blgede kurslar alyor, dardan burslar salanyor. Ben szgelii, ben dar-da iki kurs grdm. Demek bizim grevimiz, olaanst durumdan kyor artk. Ama ne yapacaksnz? Kenti yzst m brakacaksnz? Siz brakmak isteseniz biz brakamayz? ler sandnz kadar basit deil. Gl yenmek iin, bence, olaanst durumu olaan grmekten baka are yoktur. Benim yukarya yeni tekliflerim oldu; imdi lkemiz yeni durum karsnda on blgeye ayrlmtr, deil mi? Bunu hemen on be blgeye karmak lzm. Bir dahaki yla yirmi blge... Byle byle, batdan douya doru yurdumuzu yz blge ile rdifk m, gitgide gelimekte olan olaylar karlayacak duruma geliriz. Kadn:

Sizi gereksiz yere rahatsz ettim, dedi. Bu kadar iiniz arasnda bir de benimle zaman harcadnz. Balayn ve msaade edin de gideyim.

Asayii Yerletirme Olaanst Tekilt direktr:

Elbet gideceksiniz, dedi. Ben de gideceim biraz sonra. Bu akam evde bezik partisi var, erken gitmem lzm. Sizinle bir ay ielim mi?

70

Ve kadnn cevabn beklemeden telefona sarld, iki ay smarlad:

Genelevleri grdnz m hi? diye sordu sonra.

Kadn:

Hayr, dedi.

ler acsdr, ama gereimizdir, btn dnyann gereidir. Ben gerekiyimdir. Genelevleri yaatan toplum, toplum deildir diye dnemeyiz. Gereklerimizi bilmeli ve benimsemeliyiz. Kba'da devrimden sonra bir Babakan vard, ilk i olarak genelevleri kaldrmaa kalkt. Fakat Kastro buna kar kt. Bunu biliyor muydunuz? Gereklere almalyz. Onlar da belki bir zamanlar olaanst saylmtr. Fakat zaman... Zaman en iyi eitmendir. blm, blgesel organizasyon ve alma...

Kadn:

yleyse siz neden kapattnz? diye sordu. Direktr, Konumaya katlmas, onu burada

bir sre daha alkoyabileceimi gsterir. diye dnd ve bundan memnun oldu. stelik niversite bitirmi aydn bir kadnla kendi meslei zerinde konumak ve ona en yeni dncelerini amak da houna gidiyordu. Entellektel konumalar da ruhun gdas, insann buna da ihtiyac var. diye dnd.

Bizimkisi ahlki bir tedbir deil, dedi, geici bir yasaklama. Bunca iimiz arasnda bir de genelev mahallesine adam ayrmayalm. dedik. Ama aramzda kalsn rica ederim, herkes bunu byle bilmiyor.

Kap vuruldu ve ald. Kadn, Demek ayc msaade beklemeden girebiliyor. diye dnd.

71

ay bardaklarnn yannda eker yoktu. ay getiren yal bir adamd, cebinden eliyle ekerleri kard, avucunu kadna uzatt. Kadn:

Ben ekersiz ierim, dedi. Direktr:

Benim bardaa bir tane at, dedi.

Adam, direktrn bardana eker koyarken:

Demin az kald vuruluyordum, dedi. eker bitmiti, kaym da eker alaym dedim, tam noterin kesini dnerken kulamn dibinden cv etti bir ey. O an attm yere kendimi. Arkasndan bir cv daha, bir cv daha... Yengeler gelmiler bu tarafa, dediklerine gre... Gelsinler bakalm. Ama az kald yiyordum kurunu.

Kadna dnd:

E... kaza hanmefendi, dedi, olur olur. Sonra geri geri ve kapya yaklarken yan yan

kt gitti.

Direktr:

Genelevlerin gizli ya da ak olmas arasnda bizim bakmmzdan byk farklar vardr, dedi. Sermayeci ayn sermayecidir, sermaye ayn sermayedir, ama grn deiir. Gsnz gere gere, bizim lkemizde byle bir iletme olmadm syleyebilirsiniz. Bundan baka olarak mteri de deiir ve tellln rol nem kazanr. Bu neye benzer bilir misiniz, cadde zerinde bir mobilya dkkn ayorsunuz, herkes grp geziyor; bir de arka sokaklardan birinde, diyelim bir bodrum katnda ayorsunuz mobilya maazasn, oraya gelen antika ., merakls oluyor. Bilmem, anlatabildim mi?

A. Y. O. T. direktr, samalyorum galiba, diye

72

dnd. Benzetmelere giriti mi, szn sonunu getiremezdi hi bir zaman. Ama gene de severdi benzetmelerle konumay. Bu sefer hakkm var, nk karmdaki okumu bir insan ve ben onu burada bir sre alkoymak zorundaym. Kadn:

Demin, dedi, geneleve mracaatla girilmez, dlr, demitiniz. Ama genelevler gizli hale geldiine gre, benim gibi acemi bir kadn elbet sizden yardm isteyecektir.

Epey zamandr sakin duran kadn birden bir heyecan dalgas sard; elleri titriyordu, yz kaslmt, gzleri bymt; yerinden frlad gibi A.Y.O.T direktrnn masasna att

kendini, ellerini masann stne koydu, yzn direktrn yzne yaklatrd.

Yalvaryorum, diye bard, gnderin beni o evlerden birine. Deli sanmayn beni. Aklm bamda olduu iin istiyorum bunu. Kendi kendinize bir neden aramayn. Bulamazsnz. Aklnza ne geldiyse, ne geliyorsa, bilinki yanltr. Yalvaryorum, yapn benim iimi.

O zaman, A.Y.O.T direktr, souk souk:

Peki, dedi. Gein yandaki odaya, bekleyin. Bir yer bulaym, artrm sizi.

Ve bast zile.

Kadn, beklemedii bu sertlik karsnda geriledi, salland, dudaklarn srd. Ne o? zzetinefsine mi dokundu bu muamele? Aalk bir yaratk olduunu hl kabullenmedin mi? Daha ne kadar srecek sende bu ikili kiilik? Adam olmaa bak! te, ilerin yoluna giriyor. Yaknda yiyeceksin o

73

damgay resmen. O zaman, bak nasl rahat edeceksin .

Kap ald, sa kolu sanl bir memur girdi

ieri.

A.Y.O.T. direktr:

Ne oldu koluna? diye sordu.

Adam:

Dn gece ek alma yapyordum, kurun

yedim, dedi.

A.Y.O.T. direktr

Peki, peki, dedi. Hanm odaya al, ben arnca gelirsiniz.

Kadna dnd, biraz dndkten sonra:

Adnz? diye sordu.

Nigr.

eri gidin Nigr hanm. Uzun srmez iiniz,

merak etmeyin.

Kadn ksk bir sesle:

Mersi, dedi.

Ve sa kolu sarl adamn ak tuttuu kapdan

kt.

A.Y.O.T. direktr, kadnn arkasndan bakp uzun uzun dnd, ban sallad, diz kapan kad. Bir de delilerle uraacaksn. Niin gitmek ister geneleve? Bir yldr erkeksiz kald iin mi? Sanmam, uygar bir kadn nk, evresi vardr bunun. Sonra ortalk her zaman karanlk. Kim kime dumduma. nsanlar sknca, nnde kaldklar eve giriyorlar, geceyi bile geiriyorlar orada. Olaanst durum, bir bakma kaynatryor halkmz. En gzel bir kadn bileinden tut, 'bu geceyi bizde geirmeye mecbursunuz' de, aresiz kalmsa gelir.

74

Gelir ve kimse de bir ey sormaz, soramaz ona. planlamaya yeni teklifler hazrlamal, olaylar hzla geliiyor.

Kadn ieride, memurun alt bir odada, eski bir maroken koltukta oturuyordu. Bu koltuk odann eyasna hi uymuyordu. Memurlarn alma masalar, normal ykseklikten daha yksekti, mahkemedeki yarg krsleri gibi, tavana doru kyordu ve memurlar, Amerikan barlardaki uzun iskemlelere benzer iskemlelerde oturuyorlard. Bu iskemleler eksenleri evresinde dnyordu. Memurlardan biri, her halde o kadar az gryordu ki, nndeki yazlara drbne benzer bir arala bakyordu, elinde kam kalem tutuyordu. kincisi beline kadar soyunmutu, gsnde apraz bir kemer asl idi, bu kemerin bele yakn yerinde bir tabanca vard. ncs, ok kk, yuvarlak bir aynay bir dosyaya dayam, tra oluyordu.

Tabancals:

Oturduunuz koltuu, dedi kadna, ikinci mdrn odasndan getirdiler buraya. Koyacak yer bulamamlar. kinci mdrn odasn grdnz m?

Kadn:

Hayr, dedi.

Grmenizi isterdim. Btn eyas moderndir. Oturacak hi bir ey yoktur o odada. nk ikinci mdr onun yanndaki odada oturur. Bu eski maroken koltuk bizim odann eyasna da uymuyor elbet. Buna ok kzyoruz biz. Depo mu buras? nsanda alma zevki brakmyorlar. Bu odadaki eski eyay atal yllar oldu. Birka defa ik-

75

yet ettik bu koltuk iin. Eski eya mzesi yapacak-larm da, o zamana kadar burada duracakm bu. Oysa ne mzenin ald var, ne bir ey. Siz Yenge birliklerinin saldrsna m uradnz? Kadn:

Son zamanlarda hayr, diye cevap verdi. Ama, diye ekledi, son zamanlarda diyorsam, iki aydr byle bir ey gelmedi bama. Daha nce ok oldu.

Yorgunluu gittike artyordu. A.Y.O.T. direktrnn odasndan buraya nasl geldiini bilmiyordu. Srklenmiti sanki. Ama ikyet edecek kadar bile takati yoktu. imdi en ok gereksedii, herkes gibi konumakt. Bu duyguyu zellikle bu odaya geldikten sonra duymutu. Birdenbire... Bu, belki de, buradaki memurlarn tabiliklerinden geliyordu. yle bir tabilik ki, kadna insan unutturuyor, onda insan ilikileri dnda baka bir iliki dzenine girdii izlenimini uyandryordu. Konumak da artk konumak deildi, gdklamak, miyavlamak gibi bir eydi. Bunu ok isteyen kadn, bir yandan da korkuyordu; asl amacndan uzaklaacan dnyordu nk. Konua konua kendini yitirirse, savalndan hi bir ey kalmayacakt ve bylece de baarya eremeyecekti. Ama btn bunlar, yaz bulutlar gibi geip gidiyordu kafasnn iinden.

Tra olan memur, bam kaldrd, kadna bakt:

Kyde mi oturuyorsunuz ?

Hayr, buradaym hep... Ban sallad adam:

yi, dedi. Bizimkileri kye yolladm ben.

76

Ne ileri var bu grlt patrt iinde. Eimin st kat geen yl, korkudan. Kadn, korkar elbet. Otursunlar orda oturduklar kadar. Ama ben yeniden bekr oldum. te byle dairede tra oluyoruz. Scak yemek yz grdmz yok. E... bir erkee kadn lzm elbet. Kadnsz olmaz ki. Kadn, istemeden:

Doru, dedi.

Drbnl