magazine passend onderwijs 2010
DESCRIPTION
magazine for Passend OnderwijsTRANSCRIPT
1
MagazinePassend Onderwijs2010
> In beeld: Panta rhei > Eerste ervaringen van de Verrijkingsgroep(en)> Weerbaarder worden bij Kids Power > Certificering in de praktijk
Passend Onderwijs in 2010 (en wat we in 2011 gaan doen)
2
ColofonSine Limite legt indezeuitgavever-antwoordingafoverhaarbeleidenactiviteitenin2010.Inditmagazinevindjeeenoverzichtvanwatwein2010 hebben gedaan en wat voor2011 (en verder!) op de agendastaat om passend onderwijs verdervormtegeveninonssamenwerkings-verband.
Samenstelling en inhoud:TitiaVollema,www.sinelimite.nlConcept, redactie en interviews:Anne-MarieVeldkampFotografie:JeroenJazetVormgeving:MauravanWermeskerkenDruk:VDA-Groep
Contactbezoekadres: DeKroonKoninginWilhelminalaan9Deventer
postadres: SineLimitePostbus5807400ANDeventer
telefoon:(0570)638577e-mail:[email protected]
Deventer,mei2011
Leren in je eigen groepIn2010kreegOnderwijsindeKroonvorm.SamenmetdeAmbeltkoosPantarheivooreenanderemaniervanwerken.Metresultaat:effectievereleertijdénblijerekinderen.Maakuitgebreiderkennismetdeschoolvoorspeciaalbasisonderwijsoppagina10.
3
In dit magazine vind je een greep uit onze plannen, doelstellingen en resultaten. Al onze ambities enplannen voor passend onderwijs zijn beschreven in het beleidsplan Passend Onderwijs 1 augustus 2009 – 1augustus2013:‘Samen()scholeninonderwijszorg’.Ditplanistevindenopwww.sinelimite.nl/documentenenisookopallescholen,diezijnaangeslotenbijonssamenwerkingsverband,beschikbaar.
4 Passend onderwijs in 2010. AlgemeendirecteurvanSineLimiteTitiaVollemaoverderoerige tijdenvoorpassendonderwijs,plusdebelangrijksteactiviteitenencijfersover2010opeenrij.
8 Sinds1010draaientweeVerrijkingsgroepenvoorhoogbegaafdekinderenvandiversescholenuithetsamenwerkingsverband.LeerkrachtMarloesBloemenkampverteltoverdeeersteervaringen.
10 WatstondafgelopenjaaropdeagendavanPanta rhei?Inbeeld:deschool voor speciaalbasisonderwijs vanhet samenwerkingsverband.Metookaanhetwoordvierleerlingen.
12 SineNieuw(s)
14 Praktijk: weerbaarheidstrainingen. Trainers Marieke Kuipersvan Raster en Annemarie Datema over weerbaar worden in tienbijeenkomsten.KidsPower!
16 Directeur van de Holterenkschool Martin Stempher en coördinatorGerardNijeBijvankovercertificerenenwaarwenustaan.
18 Aan tafel: drie leden van de stuurgroep Passend Onderwijs,WijbevandeMeer,GerardNijeBijvankenWimKloezeman.
20 Oudersoverhunervaringenmethet ZAT en het PoVoZAT.Hoeisdat,alsjekindwordt‘besproken’inzo’noverleg?Eenvadereneenmoedervertellen.
21 SineNieuw(s)
22 Onderwijszorg: hoe staan we ervoor? Alle scholen werkenaan een doorlopende onderwijslijn.Op deze paginameer over dedoelstellingenenresultaten,gerelateerdaanderingenvanzorg.
23 Steeds meer scholen werken samen om passend onderwijs vorm tegeven.Eengreepuitdeprojecten en samenwerkingsvormen.
24 Waarsamenwerkingtoekanleidenvertellendeintern begeleiders van de vier scholenaanhetAndriessenpleinindeVijfhoek.
26 Doorlopend door met DOL:dewerkgroepledenvertellenoverhunactiviteiten in2010endeplannenvoordekomende tijd.Handig teweten:deledengevenookvoorlichtingopscholen!
27 SineLimite:hoezithetsamenwerkingsverbandquaorganisatie,aanbodenaansturinginelkaar?
Inhoud
4
10
14
23
4
Blijven koersen op samenwerkingOf ze wakker ligt van alle onzekerheid rondom Passend Onderwijs? “Nee”, is het antwoord. Algemeen directeur van Sine Limite, Titia Vollema: “We zijn in onze regio echt al ver met het vormgeven van passend onderwijs”, constateert ze. “Ik hoop dat we op de ingeslagen weg verder kunnen.”
HGPDhoeveel kinderen zijn via HGPD besproken?2008: 649kinderen2009: 816kinderen2010: 935kinderen
Onderzoeksaanvragen 2008 2009 2010IQ 81 111 164Psychologisch 120 94 70onderzoek
Minder psychologisch onderzoek,meer intelligentieonderzoek.Die trendzetzichin2010voort.Datkomtmedeomdat de inspectie een (intelligentie)onderzoekvraagtalseenkindeenin-dividueelleertrajectstart.Ookhebbenscholen en ouders behoefte aan eenonderbouwingalsleerprestatiesachter-blijvenofsnellerverlopen.Verdervon-den23intelligentieonderzoekenplaatsbij kinderen die aangemeld werdenvoordeVerrijkingsgroep.De daling van het aantal psychologi-sche onderzoeken komt mede omdatouders eerder worden doorverwezennaar gespecialiseerde instellingen ofzelf externe bureaus benaderen. Metals neveneffect: niet altijd optimalecommunicatie tussen het onderzoeks-bureau en de school, waardoor deschoolalsnogvraagtominzetvaneenHGPD-zorgteamlid.
Gespecialiseerde onderwijs-assistent Sine Limite2008: 13kinderenkregen ondersteuning2009: 15kinderenkregen ondersteuning2010: 16kinderenkregen ondersteuning
De GESP-onderwijsassistent is tweedagenperweekbeschikbaarenwerktdriemaandenlangtweekeerperweekmet een leerling (deze periode kanéénkeerwordenverlengd).Deonder-wijsassistent isviaHGPD in2010opverschillendescholeninhetsamenwer-kingsverbandingezet.
Passend onderwijs in 2010
De plannen van het ministerie vanOnderwijs, Cultuur en Wetenschapzijn zinvol als er een stelselherzie-ning komt, vindt Vollema. “Meersamenhangisfijn,inplaatsvanver-schillende wetgeving, verschillendemanieren voor indicatie en verschil-lende‘loketten’.Ermoeteenomslagindenkenkomen:nietproblematise-renmaarnormaliseren.”Waarhooptzijop?“Eenonderwijs-aanbodwaarkinderendieomwelkeredenextraaandachtnodighebbenvankunnenprofiteren.Daarvoorzijngoed klassenmanagement, werkenmetgroepsplannenengoedeonder-steuning voor kind en leerkracht es-sentieel”,vindtVollema.De aangekondigde bezuinigingenraken vooral het speciaalonderwijsen ‘de rugzakken’.Ookhet feit datnogveelonzekerisoverondermeerde regio-indeling, is natuurlijk nietprettig. Het recent aangekondigdeuitstelvanbezuinigingenoppassendonderwijsgeeft lucht,maarVollemahadlievervolledigeduidelijkheidge-had.“Het geeft allemaal veel onrust, ter-wijlwemetz’nallengewoonverderwillenmetwatweaanhetdoenzijn:iederkindgoed–enduspassend–onderwijs bieden”, vindt Vollema.Waarschijnlijk komt rond de zomermeerduidelijkheidvanuitDenHaagenzullendecontourenvoorbijvoor-beeldderegio-indelingduidelijkwor-den.Dat betekent nogalwat, licht de al-gemeen directeur toe. Als de regiovan het samenwerkingsverband ver-plichtgrotermoetworden,krijgtSineLimite immers temakenmet andereonderwijsorganisaties en samenwer-
kingspartnersengaanwaarschijnlijkookprovinciegrenzeneenrolspelen.Vollema: “De Deventer wethouderdie jeugdzorg in portefeuille heeft,heeft al aangegeven graag aan tehakenbijonzezorgadviesteams.Opdiemanierkrijgenweeendekkendezorgstructuur. En één centrale plekwaar indicaties voor onderwijs énjeugdzorgafgegevenworden.”
Koers blijven volgenHoehetookuitpakt:Vollemaenalleschoolbesturenbinnenhetsamenwer-kingsverbandhopendatdeingezettekoers kan blijven. “Wewerken bin-nen Sine Limite al zolang zuilover-stijgend”,schetstzij,“endeneuzenstaandezelfdekantop.Datisbrood-nodig,willenwepassendonderwijstoteensuccesmaken.Alleendoorsa-mentewerkenkunnenwemaximalekwaliteitenonderwijsrendementbie-denvooriederkind.”
5
In 2011 heeft Sine Limite het orga-nisatiemodel in elk geval al afge-stemd op de toekomst, met strakséénalgemene ledenvergaderingna-mensdeaangeslotenschoolbesturenen aansluitend bij de Code GoedOnderwijs,GoedBestuur.Endandebezuinigingen…Overdeconsequenties daarvan is ook nogveelonzekerheid.“Wezullensimpelwegmeermoetendoenmetminder.Daaromissamen-werking zo belangrijk. Ik denk datwealleenmaarmeermoeteninzettenopsamenwerkingtussendescholen.Denk aan de in 2010 gestarte ver-rijkingsgroepen voor hoogbegaafdeleerlingen van allerlei scholen, deWisselgroep voor leerlingen die ex-tra gedragsbegeleiding kunnen ge-bruiken, ook van diverse scholen.Ofgroepen scholendie samenpro-fiterenvaneengespecialiseerdeleer-kracht.”
Collegiale consultatie:advies van een specialistInzet 2008: 164Inzet 2009: 154Inzet 2010: 184
Observatie,videointeractiebegeleidingofadvies:eencollegiaalconsulentkanleerkrachteneninternbegeleidersadvi-serenalsondersteuningvooreenkind(of een groep) nodig is. Sine Limiteheeftin2010vooralingezetopschool-bredemethodieken–zoals‘Begeleideninbalans’,voorkinderenmeteenaan-gepasteleerlijn–enminderopbegelei-dingvanindividueleleerkrachten.Eencollegiaalconsultatietrajectomvatdrietotvijfbijeenkomsten.Trends:erismindervraagnaaradviesoveraanpassingvanleerlijnenenmeernaar advies van gedragsconsulenten.Daarwaar een gespecialiseerde leer-krachtofeenambulantbegeleideraandeslagis,wordtdiealsvraagbaakge-bruiktvoorvragenover‘gedrag’.
Dyslexieverklaringen 2008 2009 2010Afgegeven verklaring 75 135 195Afgewezen verklaring 31 33 36
Met een dyslexieverklaring kunnenkinderen gebruikmaken van hulpmid-delen, bijvoorbeeld in het voortgezetonderwijs.
Passend onderwijs in 2010
OokblijvenSineLimiteendeschool-besturen investeren in de professio-nalisering van leerkrachten in klas-senmanagement.
Organisatiebrede voorlichtingAlsnadezomervan2011meerdui-delijk is over de consequenties vanwetgeving en bezuinigingen, maaktVollema een uitgebreide voorlich-tingsrondelangsdescholenomleer-krachten,internbegeleidersendirec-teuren te informerenoverhethoe&wat.Eénboodschapzalzedanze-keróókmeegeven…“Onzescholendoen al zóveel om leerlingen opti-maleontwikkelingskansentebieden.HoedanookzullendescholendaarmeedoorgaanendatblijvenwealsSineLimiteondersteunen.”
> Blijf van actuele ontwikkelingen op de hoogte via www.sinelimite.nl en www.passendonderwijs.nl
Ambities 2009-2013
DeambitiesdieSineLimiteindeperiode2009–2013wilrealiseren:• passendonderwijsvooriederkind• regulieronderwijswaarhetkan,speciaalonderwijsalshetnodigis• doorlopendelijnenvooronderwijsenleerlingenzorg• éénkind,éénplan,ééndossier,éénindicatietraject• deonderwijszorgvraagvanhetkindmoetcentraalstaan• oudersenleerkrachtenwordenbetrokkenbijdevormgevingvan
passendonderwijs• deprofessionalsopdescholenkrijgenadviesenondersteuning• wewerkensamenenmakengebruikvanelkaarsexpertise• eriséénloketvoor(oudersenleerkrachtenvan)kinderenvan
4tot18jaar• wewerkensamenmetdepartnersvancentravoorJeugdenGezin
vooreenpassendonderwijszorgaanbodvooriederkind
Passend onderwijs volgens Sine LimitePassendonderwijsis–watSineLimitebetreft–nietsandersdangóedonder-wijs.Ookalser‘zorg’isomeenkind.Bijvoorbeeldomdathetlerenmoeilijkergaat, omdat een kind uitdagingmist of omdat extra begeleiding nodig isvanwegeeenbeperkingofgedragsproblemen.Met(zowenselijk)extrabe-geleidingkandeeigenbasisschoolvaakprimapassendonderwijsbieden.Iseenkinddaarechtnietopzijn/haarplek,daniserspeciaalonderwijsdatditpassendeonderwijskanbieden.
6
Telefoontjes naar het loket 2008 2009 2010Ouders 82 132 295Scholen 1533 1596 1993Zorg- en hulp- 253 281 357verleningsinstellingen
Het loket van Sine Limite is er voorouders,scholenenzorg-enhulpverle-ningsinstantiesenwordtbekostigdvan-uithetzorgbudgetenmetsubsidievandegemeenteDeventer.Scholenbellenhetloketsteedsvakervooroverleg:dedeskundigheid van intern begeleidersneemt toe zodatminderadvies nodigis.Ook ismeerbehoefteaanoverlegomdat meer kinderen die extra aan-dachtnodighebbenopdebasisscho-lenblijven.Gelukkig weten ook steeds meer ou-dershetlokettevinden.Dehelftvanhetaantal telefoontjes van ouders draaitom‘advies’.
Gespecialiseerde leerkracht Sine Limite2008: 17leerlingenkregen ondersteuning2009: 21kinderenkregen ondersteuning2010: 26kinderenkregen ondersteuning
DeGESP-leerkracht is drie dagen perweekbeschikbaarenwerktdriemaan-den lang twee keer per week meteen leerling (deze periode kan éénkeer worden verlengd). De leerkrachtis in 2010 ingezet op de scholen inBathmen en op de openbare basis-schoolKolmenscate.
Passend onderwijs in 2010
Terugblik op 2010Scholing en kennisdeling. Het loket voor alle vragen over passend onderwijs. Het zorgteam met specialisten. Het bovenschoolse zorgadviesteam dat adviseert over een passend onderwijsarrangement: ziehier de ondersteuning van Sine Limite voor onderwijsteams in een notendop. Wat hebben we in 2010 samen bereikt?
Pedagogisch optimisme: dat brengtHGPD met zich mee. Sinds 2010wordenopállescholeninhetsamen-werkingsverband HGPD-gesprekkengevoerd.HGPDstaat(zoalsbekend)voor handelingsgerichteprocesdiag-nostiek.
Leerkrachten denken samen met deintern begeleider, een zorgteamlidvanSineLimite(ensomsookouders)naovereenoplossingvoordehulp-vraag van een kind. Het draait omoplossingen waarmee leerkrachtenmeteen aan de slag kunnen. Dezemanier van werken focust niet op‘zorgdenken’,maar isdus juisthan-delingsgericht. Daarmee is HGPDeenbelangrijkepijler voorde zorg-structuuropdescholen,netalsadap-tief onderwijs trouwens. Hulp aanindividuele kinderen wordt meer enmeer in het basisonderwijsaanbodenbinnendeklasgegeven.
Ook in 2010 kregen alle scholenextra geld uit het zorgbudget omHGPD-gesprekken ónder schooltijdte kunnen voeren en de vervangingvandeleerkracht tebekostigen.Hetaantal kinderen dat in de HGPD isbesproken is verder toegenomen.Steedsmeerkinderendieextraaan-dacht nodig hebben, blijven op debasisschool. Leerkrachten, internbe-geleidersenoudershebbenbehoefteaanondersteuningenadviesvaneenorthopedagoogofpsycholoog.
Op elke school vinden jaarlijks on-geveer zes besprekingen plaats (opgrote scholen en scholen met meer-derelocatieszijndatervaakmeer).Dewachtlijstenvooronderzoekaan-pakkenwasvoorSineLimitein2010
speerpunt.Metsucces:inmiddelslukthetom84procent vanalleaanvra-genbinnenmaximaaltweemaandenop tepakken. In2009wasdat60procent. Helaas blijven aanvragendie in juni en juli endecemberbin-nenkomennogvaaklangerliggeninverband met de zomer- en kerstva-kantie.
Krachten bundelenSineLimitesignaleertookeenveran-dering van de rol van intern bege-leider.Dieontwikkeltzichopsteedsmeerscholenvanorganisatorvandeinterne zorgstructuur, naarde internondersteuner voor leerkrachten omhet onderwijs af te stemmen op deverschillendebehoeftesvankinderen.Internbegeleidersvormensameneennetwerk: gemiddeld komen steedsvijftig intern begeleiders naar net-werkbijeenkomsten, waar zij kennisenervaringenkunnendelen.
Ook voor andere (onderwijszorg)zaken weten de scholen uit het sa-menwerkingsverband elkaar steedsbeter te vinden. Zogaan leerlingenvan verschillende scholen naar deWisselgroep voor leerlingen metsociaal-emotionele hulpvragen ende Verrijkingsgroepen voor hoog-begaafde leerlingen. Ook ‘delen’scholen bijvoorbeeld een onderwijs-assistentofgespecialiseerdegroeps-leerkracht.
Voorde speciale zorg (ring3) clus-teren scholen middelen en werkensamen met het zorgteam van SineLimite, cluster 3- en cluster 4-onder-wijs, om zo ambulante begeleiding‘nieuwe stijl’ op te zetten. Dit bete-kent dat ambulant begeleiders met
7
kinderen aan het werk zijn en opmeerdere scholen worden ingezet.Hierdoorkaneenambulantbegelei-der enkele dagdelen op een schoolaanwezigzijn.
Zelf zoektSine Limitede samenwer-king óók. Een greep uit onze sa-menwerkingspartners: het voortge-zet onderwijs, het clusteronderwijs,zorg- en hulpverleningsinstellingeninhetCentrumvoorJeugdenGezin.Met de gemeente Deventer werkenwe ook nauw samen.De gemeentesubsidieert mede de leerlingenzorg,het schoolmaatschappelijk werk,weerbaarheidstrainingen en het lo-ket.Ookwerkenwe samenmet degemeenten Rijssen/Holten, LochemenVoorstophetgebiedvan leerlin-genzorg.
Loket wordt vaak gebeldScholen worden steeds deskundigeren weten steeds beter raadmet deonderwijsbehoeften van kinderen.
Datblijktookuitdeaardvandevra-genwaarmeeinternbegeleidershetloketbellen.
Bijhetloketkunnenmedewerkersvanscholen én ouders terecht voor alle(advies)vragen over passend onder-wijs.Hetaantal vragenom ‘advies’neemt af. De behoefte aan overlegmeteenzorgteamlidneemt toe,om-dat scholen te maken hebben metleerlingen met meer complexe pro-blematiek.
Ouderswetenhet loket steedsbetertevinden.Ongeveerdehelftvanhetaantal vragendraait omadvies, deanderehelftvanhetaantal telefoon-tjesheefttemakenmetafstemmings-problementussenoudersendeschoolvanhunkind.Invrijwelallesituatiesishetgeluktomditnaartevredenheidoptelossen.Ineenenkelgevalisdelandelijke onderwijsconsulent voorbemiddelingtussenschoolenoudersingeschakeld.
Kinderen met een rugzakCluster 1: passend onderwijs voorblinde en slechtziende kinderen, wewerkensamenmetBarthimeus2008: 102009: 102010: 8
Cluster 2: passend onderwijs voordove en slechthorende kinderen, kin-derenmeternstigespraak-en/of taal-moeilijkheden,wewerken samenmetEffathaGuyotGroep2008: 292009: 312010: 28
Cluster 3: passend onderwijs voorzeermoeilijk lerende kinderen, kinde-ren met een lichamelijke beperking,langdurig somatisch zieke kinderenen kinderen met meervoudige be-perkingen, we werken samen met deOnderwijsspecialisten2008: 352009: 372010: 48
Cluster 4: passend onderwijs voorkinderenmetgedragsproblemenen/ofpsychiatrische stoornissen,wewerkensamenmetDeAmbelt2008: 712009: 972010:105
Het aantal kinderen dat een indicatiekreeg voor leerlinggebonden financie-ring(cluster3en4)isgestegen.
Passend onderwijs in 2010
Verrijkingsgroepen van start
8
Opbloeien in de verrijkingsgroep
BijdebasisscholenindebinnenstadendescholenvanhetAndriessenpleindraaiensindseind2010verrijkings-groepen.Intotaaldertigkinderenko-menééndagperweeknaardever-rijkingsgroep om er te ‘leren leren’,zich bewust te worden van hun ei-genkwaliteitenensocialecontactenmet ontwikkelingsgelijken. “Ze zijnopgebloeid”, constateert leerkrachtMarloesBloemenkampenthousiast.
Basisscholen zelf aan de slagDe verrijkingsgroepen bieden spe-ciale onderwijsarrangementen voorhoogbegaafde leerlingen, die ophunbasisschool‘vastlopen’.Zehalen
Dieomslagvaltindepraktijknietvoorelkeschoolmee,merktMarloes.“Eenaandachtspunt voor komend school-jaar, dan willen we dat nog meerstimulerenenbegeleiden.”Hetdraaitbijvoorbeeldnietalleenomzakenalsdejuistelesmaterialen,maarookomorganisatieenhouding. “Voordezegroepbenjemeercoachdanjuf.”
Fileprobleem oplossen bij creatief denkenElkeweekstartBloemenkampmeteenkringgesprekomdeafgelopenweekdoortenemen.Daarnavolgteenuuronderzoeksvaardigheden aan dehandvaneenproject.Robots,biodi-versiteit, helden en Hundertwasser:die thema’s kwamen allemaal alvoorbij.“Wefilosoferenelkedagookovereenonderwerpuitdatproject”,lichtdeleerkrachttoe.
Ook zijn de leerlingen ’s middagspraktisch bezig met een onderzoekof experiment, waarbij vaardighe-den als plannen en samenwerkenaanbodkomen.“Enermeelerenle-vendatdewereldniet instortals jehet perfecte ideedat je in je hoofdhebt, niet in een uurtje kunt uitwer-ken. Daarover gaanwe dan in ge-sprek:watgebeurtermetjealsjedatervaart?Deleerlingenhelpenelkaardaarbijook.”
Marloes Bloemenkamp heeft als leerkracht van de twee verrijkingsgroepen die eind 2010 van start gingen, helemaal haar draai gevonden. Dat kan ook bijna niet anders, als je hoort hoe enthousiast haar leerlingen zijn…
“Ik moet harder werken dan op school en het is
hier dus moeilijker.”
“Hier moet ik meer mijn best doen en
ideeën inbrengen.”
onvoldoendeuitdaginguithetonder-wijsaanbodvandeschool,gebruikennognietdejuistewerk-enleerstrate-gieën,zijnsomsongemotiveerden/of hebben meer begeleiding nodigdanindeeigenklasmogelijkis.
Voorwaardevoordeelnameaandeverrijkingsgroep is dan ook dat deeigen school de andere vier dagenserieusaandeslaggaatmetzakenals‘compacten’en‘verrijken’enzichverdiept in goedonderwijs voor deleerling. “Daarmoet het uiteindelijkgebeuren”,vindtBloemenkamp,“naeenjaarverrijkingsgroepzoudendekinderen weer met nieuwe vaardig-heden moeten kunnen doorgroeieninhuneigenschool.”
“Bij de Verrijkingsgroep heb ik vriendinnen.”
De
leer
linge
n va
n de
Ver
rijki
ngsg
roep
maa
kten
onl
angs
zel
f een
mag
azin
e. D
aaru
it ko
men
enk
ele
uitsp
rake
n op
dez
e pa
gina
’s –
uite
raar
d m
et to
este
mm
ing
van
de a
uteu
rs!
Verrijkingsgroepen van start
9
Totslotkomtcreatiefdenkenaanbod.“Danlossenwehetfileprobleemopofverzinnenhonderdfunctiesvooreenpaperclip”,illustreertBloemenkamp.Al na een relatief korte tijd merkteBloemenkampdatdeleerlingenzich-zelf meer durven te laten zien. “Zehebbenweerzinomtelerenenmoe-ten hier voor hun gevoel hard wer-ken. Ietswat demeeste ouders ookaanspreekt:hetísookgoeddatleer-lingendatnuervaren.”
> Op www.sinelimite.nl vind je wekelijks een update van leerlingen en de leerkracht van de verrijkingsgroepen, bedoeld voor ouders, klasgenoten, leerkrachten, intern begeleiders en directeuren
> In 2010 vonden en in 2011 vinden weer studiedagen hoogbegaafdheid plaats, met onder meer workshops en een materialenmarkt; er is ook begeleiding voor scholen bij het schrijven van beleid voor onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen
> Plan is om in schooljaar 2011/2012 meer verrijkings-groepen te starten
Hoogbegaafdheid (scholen)In2008ishetinvoeringstraject(hoog)begaafdheid gestart. Scholen zijnhiermee enthousiast aan de slaggegaan. Het traject wordt bekostigdvia het zorgbudget van Sine Limite.In 2010 kregen de scholen eenmaligeen bedrag om de orthotheekhoogbegaafdheid uit te breiden.Scholenmetminderdan250leerlingenkregen 1000 euro, scholenmetmeerleerlingen1250euro.
2008 2009 2010 TotaalBasistraject 22 14 2 38Beleid voor hoogbegaafdheid 13 16 9 38Teamdag 2 13 16 31Kleutermiddag 14 20 9 36
Hoogbegaafdheid (kinderen) 2008 2009 2010Consultaties 52 19 18Digitaal handelingsprotocol hoogbegaafdheid 1e lijn 0 335 444Digitaal handelingsprotocol hoogbegaafdheid 2e lijn 0 70 113
“We doen leuke, verschillende opdrachten en projecten, die we dan
goed behandelen.”
Leerkracht Marloes Bloemenkamp met een leerling van de Verrijkingsgroep
De
leer
linge
n va
n de
Ver
rijki
ngsg
roep
maa
kten
onl
angs
zel
f een
mag
azin
e. D
aaru
it ko
men
enk
ele
uitsp
rake
n op
dez
e pa
gina
’s –
uite
raar
d m
et to
este
mm
ing
van
de a
uteu
rs!
10
Onderwijs bij Panta rhei (continu) in ontwikkelingRegulier onderwijs waar het kan, speciaal onderwijs als het no-dig is. Dat is één van de uitgangspunten voor Passend Onderwijs binnen Sine Limite. Ruim twee procent van alle leerlingen in het samenwerkingsverband is beter op zijn plek bij Panta rhei, de school voor speciaal basisonderwijs. Directeur Joan Damen over de activiteiten in 2010. Plus: Joey, Lorenzo, Patrick en Erdem over leren in ‘speciale’ groepen. “Sinds ik hier op school zit, vind ik lezen leuk.”
Alsschoolvoorspeciaalbasisonder-wijsisPantarheicontinubezigomintespelenopdeveranderingeninhetonderwijsendesamenleving,verteltdirecteurJoanDamen.“Omdat de basisscholen in ons sa-menwerkingsverbandsteedsbeterinstaatzijnomkinderenmeteenextraonderwijsbehoefteoptevangen,ver-andert onze groep leerlingen.” Zokrijgtdeschoolintoenemendematetemakenmetzogenoemde‘multipro-blem’ situaties.Dat vraagtommeerexpertiseendieontwikkeltdeschooldanook,alslerendeorganisatie.
In beeld: Panta rhei
Joan Damen met Joey, Patrick, Erdem en Lorenzo
Onderwijs in de Kroon“In2010hebbenwesamenmetdeAmbelt(cluster4onderwijs,ookge-huisvest in De Kroon en samenwer-kingspartner van Panta rhei, red.)OnderwijsindeKroonopgezetenisPantarheibegonnenmetdeindelingvanleerlingennaarleeftijdenonder-wijsbehoefte. We hebben nu basis-groepen,maarookdyslexiegroepen,structuurgroepen, praktijkgroepenen een combigroep, samen met deAmbelt.”Met succes: gaandeweg het school-jaar bleek dat leerlingen en leer-
Panta rhei in cijfersPantarheiverzorgtmetintotaal52medewerkers(34fte)speciaalbasisonderwijsaan229kinderenvanbasisscholendiezijnaangeslotenbijhetsamenwerkingsverbandSineLimite.In2010gingdatom2,2procentvanalleleerlingenbinnenSineLimite;eenlichtestijgingtenopzichtevan2009(2procent).
Juffen en meesters naar schoolPantarheiiseenlerendeorganisa-tie. Leren in depraktijk staat cen-traal, medewerkers wisselen veelkennis en ervaring uit en bezoe-kencongressenenconferenties.In2011schooldehetteamzichondermeerinhetherkennenvanenom-gaanmetontwikkelingsstoornissen,structureelcoöperatiefleren,ZIEN!envolgdeeen trainingagressiere-ductie. Individuele teamleden ont-wikkeldenzichviadeLerarenbeurstot dyslexiespecialist, rekenspecia-listeninternbegeleider.
In beweging!Sinds 2009 stimuleert een combi-natiefunctionariskinderenommeerte bewegen en te sporten in hunvrije tijd. Tijdens bewegingslessenkrijgenkinderenworkshopsenma-kenzokennismetallerleisporten.Metsucces:uitonderzoekin2010bleekdaterinderdaadmeerwordtgesport!Omdeactiviteitenmoge-lijk temaken, slotendegemeenteDeventer,hetSportbedrijfDeventer,DeLinde,deAmbeltenPantarheieensamenwerkingsconvenant.
11
krachtenzichcompetentervoelenendenieuweindelingmeerkwalitatieveleertijdoplevert.“Wekunnenookdetalentenvanleerkrachtenbeterinzet-ten”,vatDamensamen.
De eerste ervaringen met de dys-lexiegroepen zijn ook goed.Leerlingen komen daar in principevoor één jaar en keren dan terugnaar hun basisschool. Die heeft indetussentijddetijdomzichmeton-dersteuning van het KenniscentrumDyslexie klaar te stomen voor deopvangvandeleerling.“Datluktdeene school beter dan de andere”,constateertDamen.Bij Panta rhei werken leerlingen uitééndyslexiegroep,bijwijzevange-subsidieerde pilot, allemaal op eenlaptop met het softwareprogrammaSprint Plus. “Blijkt aan het eind vanschooljaar 2010/2011 dat leerlin-gen zich hierdoor competenter voe-lenenzelfstandigerkunnenwerken,dan overwegen we dit breed in tezettenenkanookhetbasisonderwijsietsaandiekennishebben.”
Inspectie op bezoekDamen is blij temerken dat de ba-sisscholen in het samenwerkings-verband steeds meer beeld krijgenvanPantarhei.Vooroudersblijftdestap naar speciaal basisonderwijslogischerwijs vaak best moeilijk, almerkt de directeur dat ouders ookvaak opgelucht zijn als zij merkendathunkindgoedopzijnplekzitenopbloeit.“Ookonsnieuweschoolge-bouwdraagtbijaanpositievebeeld-vorming.”
Hetinspectiebezoekin2010leverdePanta rhei een goede beoordeling(endushetbasisarrangement)openhet aparte inspectiebezoek voor desociale veiligheid kreeg een ‘zeergoed’. Iets waar Damen en haarteamtrotsopzijn.Maar:geenredenom achterover te leunen. “Komendjaargaanweverdermetopbrengst-gericht werken en willen we onzegroepsplannen en gedifferentieerdeinstructiemeerlinkenaanhetontwik-kelingsperspectiefdatwevooriedereleerlingmaken.”
In beeld: Panta rhei
Een vaste plek voor techniek‘Leren door doen’, ‘ontdekkendleren’ en ‘betekenisvol onderwijs’zijn belangrijk bij Panta rhei.Daar past techniek prima bij. In2010kreegde school een certifi-caat waaruit blijkt dat Panta rheiWetenschapenTechniekeenvasteplek heeft gegeven in het onder-wijsenzijntechniekopdrachtenen–materiaalverderuitgebreid.
Mooi rapportPantarheikreegin2010eenmooirapportcijfer van de onderwijsin-spectie. De resultaten van leerlin-genophetgebiedvantechnischle-zen,begrijpend lezenen rekenenlagenvoorruimtachtigprocentvanalle leerlingen op het verwachteniveau in relatie tothunontwikke-lingsperspectief. Daarnaast kreegPantarheieenzeergoedebeoor-deling voor de sociale veiligheidop school. Aanbevelingen die deinspectieaanvullenddeed,wordenuiteraardovergenomen.
Verder… werkt Panta rheivolgens de methodiek‘BetekenisvolopPantarhei-wij-ze’, isdeschoolvoorloperophetgebiedvantechnischlezenendyslexie,draaitmetsubsidieeen rekenverbetertraject, wer-kenleerkrachtenmetParnasSysen ZIEN! en heeft elk lokaaleendigitaalschoolbord.
> Lees meer over activiteiten in 2010, cijfers over in-stroom en uitstroom, de jaar-rekening en plannen voor 2011 in het jaarverslag op www.pantarhei-sbo.nl
Ontdekken dat lezen leuk kan zijnJoey (13), Lorenzo (10), Erdem (12) zitten in de dyslexiegroep van Panta rhei en Patrick (11) in de structuurgroep. Hoe is dat, leren in ‘groepen’?
“Het is gewoon mijn klas natuur-lijk”,zegtPatricknuchter,overzijnstructuurgroep. “We zitten met elfkinderen in de klas. We hebbenookgoederegelsenmogenveelopdecomputerwerken.Hetleuksteopschool?Gym!EnvoetballenophetCruyff-courtbijdeschool.”DemeestervanPatricknoteerdeeenmooieuitspraakvaneenklasgenootvan Patrick: “Meester, onthoud uweldatiknuaanmijndoelwerk?Ikbenheelstuiterigenikganuopderustplekzitten!”Joey:“Ikzitnuingroep8ensindsik hier op school zit vind ik lezenleuk. Op mijn oude school niet,daarvondikhetmoeilijk.Hierwer-kenwemet Sprint Plus en hebbenze goede methodes. Ze snappen
ookbeterhoedatgaat,metlezen,als je dyslexie hebt. Alle kinderenhebbenhetzelfdeprobleem.”Lorenzoblijftnogeenjaarindedys-lexiegroep.“Ikkanalwelbeter le-zen,maarhetistochhandigervoormij omhier nog een jaar te zijn.”Erdem gaat na dit schooljaar welterug naar zijn eigen basisschool.“Ik kan veel beter lezen en ookhet schrijven gaat gemakkelijker.Je krijgt hier ook handige hulpjes.Skippy(eensoftwareprogramma)iseenvoorspeller:diemaaktjewoor-den af. De juffen en meesters opmijnbasisschoollerennuookaldieprogramma’skennen.”Erdemiserzelfzichtbaarverbaasdover, maar: “lezen is leuk! Ik leesgraagHarryPotter.”
12
Psychodiagnostisch onderzoek
Psychodiagnostisch onderzoek: waarom?Er kunnen allerlei redenen zijn waarom de leerkracht extra handvatten, tips of adviezen nodig heeft om uw kind goed te begeleiden op school. Misschien vermoedt de leerkracht een leer- of gedragsstoornis, zijn er vragen over het intelligentieniveau of de werkhouding van uw zoon of dochter of zijn er zorgen over het sociaal-emotionele functioneren. Het kan ook zijn dat u als ouder(s) zelf zorg heeft over de ontwikkeling en/of opvoeding van uw zoon of dochter.Voordat psychodiagnostisch onderzoek in beeld komt, heeft de leerkracht al diverse stappen gezet. Denk aan extra begeleiding in de groep, een handelingsplan en HGPD (handelingsgerichte procesdiagnostiek). Als er vragen blijven en als de leerkracht meer moet weten om uw kind optimale ontwikkelingskansen te bieden, krijgt u als ouder(s) de vraag of u instemt met psychodiagnostisch onderzoek. Alleen met uw toestemming kan zo’n onderzoek worden aangevraagd.
Psychodiagnostisch onderzoek geeft antwoord op vragen over intelligentieniveau, gedrag of sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind. Dit onderzoek kan nodig zijn als uw zoon of dochter bijvoorbeeld sneller of langzamer leert dan gemiddeld, bepaald gedrag laat zien op school of als de leerkracht/school andere vragen heeft over de ontwikkeling van uw kind. Met de informatie die het onderzoek oplevert, kan uw kind meestal beter worden begeleid.
Wat is het en hoe werkt het?
Hoe gaat zo’n onderzoek in z’n werk?Formeel vraagt u als ouder(s) zelf psychodiagnostisch onderzoek aan bij Sine Limite, maar de basisschool van uw kind zal u graag willen ondersteunen. De leerkracht/school vult een deel van het aanvraagformulier in en ook u doet dat als ouder(s). U leest wat de vraagstelling van de school is en zet dan uw handtekening onder het aanvraagformulier.Sine Limite zoekt vervolgens de juiste deskundige bij de onderzoeksvraag. Een orthopedagoog of een psycholoog van Sine Limite voert dat onderzoek vervolgens uit. Moet ook intelligentieonderzoek worden gedaan, dan doet een psychodiagnostisch medewerker van Sine Limite dit.Het onderzoek vindt op de school van uw kind plaats en de leerkracht of intern begeleider van de school houdt u op de hoogte van alle praktische zaken rondom het onderzoek. Voorafgaand aan het onderzoek spreekt de onderzoeker met u als ouder(s) en met de school.Na het onderzoek bespreekt de onderzoeker de
fld_SL_psychodiagnostisch onderzoek.indd 1
19-01-11 14:45
SineNieuw(s)
Intelligentieonderzoek
Intelligentieonderzoek: waarom?Niet één kind is hetzelfde. Daarom geven leerkrachten in een groep op verschillende niveaus les. Sommige kinderen gaan sneller dan gemiddeld, anderen hebben juist meer uitleg of instructie nodig. Het kan zijn dat de leerkracht méér informatie nodig heeft over het intelligentieniveau van uw kind. Misschien vermoedt de leerkracht een leerstoornis of zou uw kind meerbegaafd of hoogbegaafd kunnen zijn.Voordat intelligentieonderzoek in beeld komt, heeft de leerkracht al diverse stappen gezet. Denk aan extra begeleiding in de groep, een handelingsplan en HGPD (handelingsgerichte procesdiagnostiek). Als de leerkracht of intern begeleider denkt dat meer informatie nodig is voor goede begeleiding, krijgt u als ouder(s) de vraag of u instemt met intelligentieonderzoek. Alleen met uw toestemming kan zo’n onderzoek worden aangevraagd.
Intelligentieonderzoek kan wenselijk zijn als uw kind langzamer of sneller dan gemiddeld leert. De uitkomsten van zo’n onderzoek bieden de leerkracht vaak mogelijkheden voor betere afstemming op de mogelijkheden van uw zoon of dochter, met als doel betere ontwikkelingskansen.
Wat is het en hoe werkt het?
Hoe gaat zo’n onderzoek in z’n werk?Formeel vraagt u als ouder(s) zelf intelligentieonderzoek aan bij Sine Limite, maar de basisschool van uw kind zal u hierbij graag willen ondersteunen. De leerkracht/school vult een deel van het aanvraagformulier in en ook u doet dat als ouder(s). U leest wat de vraagstelling van de school is en zet dan uw handtekening onder het aanvraagformulier.Een psychodiagnostisch medewerker van Sine Limite voert het onderzoek uit, onder supervisie van een orthopedagoog of psycholoog.Het onderzoek vindt op de school van uw kind plaats en de leerkracht of intern begeleider van de school houdt u op de hoogte van alle praktische zaken rondom het onderzoek.Na het onderzoek worden de uitkomsten met u besproken en wordt toestemming gevraagd om de informatie ook met de school (en eventueel andere
fld_SL_intelligentieonderzoek.indd 1 19-01-11 14:41
DHH
Wat is het Digitaal Handelingsprotocol?Om onderwijs te bieden dat past bij uw kind, kan het zijn dat de school meer wil of moet weten dan ‘gewone’ toetsen opleveren. Daarvoor is het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid. Door dit protocol te doorlopen – er worden allerlei gegevens verzameld van zowel school als ouders – krijgt de school veelal in kaart of sprake is van (hoog-)begaafdheid.
De uitkomsten bieden de school vervolgens handvaten om de leerstof beter aan te passen aan de leerbehoeften van uw kind. Handig te weten dat in onderwijstermen wordt gesproken over een zogenoemde eerste leerlijn en een tweede leerlijn.Bij een eerste leerlijn gaat het om een selectie uit de oefenstof en wordt verrijkingsstof aangeboden. Bij een tweede leerlijn krijgt uw kind een minimum aan oefenstof, krijgt instructie bij nieuwe onderdelen en
Ook kinderen die meer begaafd of hoog begaafd zijn, hebben soms extra of andere
hulp of begeleiding nodig. Gelukkig is voor deze leerlingen steeds meer aandacht in
het onderwijs, óók in de regio Deventer. Leerkrachten volgden speciale scholing en ook
de school van uw kind heeft beleid gemaakt voor de begeleiding van hoogbegaafde
leerlingen. Het zogenoemde Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH) helpt
daarbij.
Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid
doet naast verrijkingsstof ook verdiepingsstof. Ook wordt extra goed gekeken naar het welbevinden van uw kind. Het protocol biedt ook hiervoor informatie voor de leerkracht.Kort gezegd kan de school veelal passender onderwijs bieden aan uw kind, nadat het protocol is doorlopen.
Is het protocol een test?Het Digitaal Handelingsprotocol is géén test en stelt niet de intelligentie vast. Het is ook geen wondermiddel dat er in één dag voor zorgt dat de mogelijke problemen die uw kind in de klas ervaart, zijn opgelost. Wél geeft het protocol een zeer goede indruk van de (hoog)begaafdheid en leerbehoeften van uw kind, van mogelijke problemen in het functioneren in de klas en van de kansen die een eventuele andere begeleiding kunnen bieden.
fld_SL_DHH.indd 1
19-01-11 14:31
KiTS
Wat is KiTS?KiTS is een kortdurende behandeling (maximaal drie maanden) voor kinderen, op school. De therapeut (van Sine Limite) werkt tijdens de behandeling zoveel mogelijk met u en de leerkracht van uw kind samen. Een uur per week speelt, tekent, werkt en praat uw kind met de therapeut en er vinden geregeld gesprekken plaats met u en de leerkracht. Soms is het ook belangrijk dat u bij de therapie aanwezig bent.
Voor wie is KiTS bedoeld?KiTS is er voor kinderen van vier tot en met twaalf jaar die door sociaal-emotionele problemen minder goed functioneren op school. Denk aan angstig, boos, somber, geïrriteerd of druk gedrag. Of u en/of de leerkracht signaleren slechte(re) concentratie,
Wie goed in zijn vel zit, doet het beter op school. Werkhouding, leren, sociale contacten: allemaal belangrijke factoren die worden beïnvloed door sociaal-emotionele ontwikkeling. Omgekeerd geldt hetzelfde: leren kan belemmerd worden als het sociaal-emotioneel niet goed gaat. Is dat bij uw kind het geval, dan kan Kinder Therapie op School helpen. Deze kortdurende therapie heet afgekort KiTS.
Een extra steuntje in de rug
moeilijk(er) contact met andere kinderen, onvoldoende zelfvertrouwen, negatieve gedachten of lichamelijke klachten.
Wat is het doel van KiTS?Doel is om uw kind zich weer beter te laten voelen en beter te laten functioneren op school. Uw kind leert omgaan met zijn of haar problemen en gebruik te maken van zijn of haar kwaliteiten. De therapeut geeft u en de leerkrachten handvatten om om te gaan met het gedrag van uw kind.KiTS is geen standaardtherapie: voor uw kind en zijn of haar situatie worden specifieke doelen opgesteld. Dat kan bijvoorbeeld zijn: een positiever zelfbeeld, zichzelf accepteren, meer vertrouwen krijgen in an-deren, gevoelens gemakkelijker uiten, positiever den-ken, zelfstandiger worden, ander gedrag, et cetera.
fld_SL_KiTS.indd 1
19-01-11 14:52
LER
EN
SC
HO
OL
WEL
BEV
IND
EN
ouder leerkracht
leerling
Wat is begeleiding in balans?
Begeleiding in balans – ook wel kortweg het
‘krukmodel’ genoemd – is een instrument dat ervoor
zorgt dat de leerkracht aan alle begeleidingsaspecten
denkt en dat de communicatie tussen leerling,
ouders en leerkracht stroomlijnt. Het model houdt
rekening met de cognitieve, sociaal-emotionele en
organisatorische aspecten, die belangrijk zijn in de
begeleiding van moeilijk(er) lerende kinderen.
Waarom?Ouders en leerkrachten/school trekken veelal lange
tijd samen op, soms zelfs de gehele basisschooltijd.
Gestructureerde communicatie is dan wezenlijk voor
de kwaliteit van de begeleiding van kinderen. De
leerkracht is de spil in dat begeleidingsproces en is
verantwoordelijk voor de communicatie daarover.
Met de handige checklist van het begeleidingsmodel
kan de leerkracht zorgen voor een stevige basis voor
een optimale ontwikkeling. En de doorgaande lijn
wordt gewaarborgd.
Hoe ziet het model eruit?
Het begeleidingsmodel kun je zien als een ‘kruk’.
Die kruk moet stevig staan, om het kind dat erop zit,
stabiliteit te bieden. De kruk moet dus in balans zijn.
Daar zorgen de drie poten voor. Elke poot staat voor
een ander aspect:
• welbevinden – zit het kind lekker in zijn vel?
• leren – hoe gaat het met de cognitieve
ontwikkeling?
• school – is alles wat betreft de (klasse- en
school)organisatie goed geregeld?
De poten staan in verbinding met elkaar en zorgen
samen voor stabiliteit en balans. Daarbij staat het
zitvlak van de kruk voor de communicatie tussen
leerling, ouders en leerkracht.
Een checklist helpt
Onderdeel van het begeleidingsmodel is een handige
checklist. Die kan de leerkracht gebruiken om te
toetsen hoe het ervoor staat met de verschillende
‘poten’ van de kruk. Dit zorgt voor duidelijkheid, wat
de communicatie tussen leerling, ouders en leerkracht
ten goede komt.
Begeleiding in balans
Hoe zorg je er als leerkracht voor dat je bij de begeleiding van kinderen die extra (onderwijs)
zorg nodig hebben, dat de communicatie tussen leerling, ouders en school goed verloopt
en dat je aan alles denkt? Sine Limite ontwikkelde een speciaal begeleidingsmodel. Dat
biedt kinderen de stevige ‘kruk’ die zij nodig hebben en ondersteunt leerkrachten bij de
begeleiding van moeilijk(er) lerende kinderen.
Communicatiemodel biedt kinderen stevige kruk
fld_SL_begeleidinginbalans.indd 1
19-01-11 14:28
Alles in de map!Alle intern begeleiders kregen on-langseeninformatiemapmetdaarinalle informatie over passend onder-wijs. Ook zijn flyers gemaakt vooroudersoverallerleithema’sdiedein-ternbegeleidersofleerkrachtenmeekunnen geven, zodat die thuis nogeens rustigkunnennalezenhoeeenonderzoekprecies inz’nwerkgaatofwatHGPDnueigenlijkis.
PoVoZAT
Voor wie is het PoVoZAT?
Vraagt u zich af welke vorm van voortgezet onderwijs
aansluit bij de onderwijsbehoefte van uw kind?
Wilt u weten hoe uw kind het beste voorbereid kan
worden op zijn vervolgstap? Dan kan het PoVoZAT
adviseren.Het PoVoZAT is er als uw kind bijvoorbeeld:
• eenaangepasteleerlijnheeftopdebasisschool
• hoogbegaafdis
• een ‘rugzakje’ heeft (leerlinggebondenfinancie
ring)• naar verwachting extra ondersteuning nodig
heeft in het voortgezet onderwijs
• eenhandelingsplanheeft
• lichamelijke problemen of andere beperkingen
heeft• sociaalemotioneleproblemenheeft
• beter naar het voortgezetonderwijs kan na
groep 7
Het Zorgadviesteam Primair onderwijs/Voortgezet onderwijs – kortweg PoVoZAT –
geeft advies over de overstap van basisschool naar het voortgezet onderwijs. Welk type
onderwijs is geschikt? Hoe kan uw kind worden voorbereid op zijn nieuwe school? Op
dat soort vragen krijgen u, de leerkracht en de intern begeleider deskundig antwoord.
Voor een goede overstap
Wat doet het PoVoZAT?
In het PoVoZAT bespreken deskundigen van Sine Limite
(voorzittervanhetbovenschoolsezorgadviesteamen
een psycholoog en/of orthopedagoog), Etty Hillesum
(zorgcoördinatoren, orthopedagoog, teamleiders
vandiverse locaties) enRentrayOnderwijs (cluster
4), wat volgens hen de beste onderwijsvorm is voor
uw kind. Ook adviseert de commissie hoe uw kind
thuis en op de basisschool het beste voorbereid
kan worden op de overstap naar het voortgezet
onderwijs.
Wanneer kunt u uw kind aanmelden?
U kunt uw kind aanmelden vanaf het moment dat het
ingroep6zit(vanaf1maartvandatschooljaar)tot
ingroep8(tot1aprilvandatschooljaar).
fld_SL_PoVoZAT.indd 1
19-01-11 14:48
Kenniscentrum Dyslexiesteeds bekenderDe vraag naar scholing en begelei-dingvankinderenmetdyslexiestijgt,constateert coördinator Dikla deMunnik. In2010werdenveel scho-lingsmiddagen georganiseerd voorteams,maarookvoorleerlingen.Op21april2010stondzo’nstudiemid-daginhettekenvansignaleringvandyslexie.
“Het Kenniscentrum heeft sinds destart al veel telefoontjes, mails énbezoek gehad”, is de enthousiastereactievanDeMunnik.“Erisvooralveelvraagnaarict-hulpmiddelenomkinderenmetdyslexietehelpen.”
Tweede dyslexiegroep in 2010 van startDe ervaringen met de speciale dys-lexiegroep bij Panta rhei waren zogoeddat in2010een tweedegroepvanstartisgegaan.Indenieuwegroe-pen zitten ook leerlingen die na éénjaar teruggaannaarhuneigenbasis-school. Leerkrachten van hun eigenschool worden geschoold en bege-leiddoordecoördinatorenict’ervanhet KenniscentrumDyslexie, zodat zijstraks kunnen zorgen voor optimalebegeleiding.
UitbreidingSine LimitePer1augustus2011sluitentweenieu-wescholenzichaanbijSineLimite.Datzijn:deEvangelischebasisschoolen De Zonnebloem (Islamitischebasisschool). Beide scholen zijnnieuwinDeventer.Intotaalzijndan47 basisscholen en speciaal basis-onderwijsaangeslotenbijhetsamen-werkingsverbandSineLimite.
13
SineNieuw(s)
Sine Limite betrokken bij aanvalsplan laaggeletterdheidDeventer heeft in 2009 de aan-val geopend op laaggeletterd-heid. Eén van de onderdelen: training van professionals om signalen van laaggeletterd-heid te herkennen. In 2010 verzorgde Sine Limite tijdens een bijeenkomst een work-shop over het Kenniscentrum Dyslexie.
Ambassadeursdiezelfooitlaaggelet-terdwaren,proberenhettaboerond-
om dit onderwerp te doorbreken.Zij sporen laaggeletterden aan omzichtescholeninlezenenschrijven.Ookmaaktdegemeentebrievenenfolderseenvoudigerenerdraaiteenmediacampagneomaandachttevra-genvoorditprobleem.
WathetKenniscentrumDyslexiekanbetekenen bij hulp voor leesproble-men, werd duidelijk tijdens een bij-eenkomstvoorprofessionals.
Remedial teachers op spellingcursusDeledenvanhetnetwerkvoorremedialteachersschooldenzichin2010bijin hetbeste spellingonderwijs. Indriebijeenkomsten leerdenzijmeerovergoedspellen,overwatpastbijjemethodeenhoejekinderenmetdyslexiemetspellingproblemengoedkuntbegeleiden.
Kennisgroepen volop in actieIn 2010 waren de volgendeKennisgroepen actief: Dyslexie,HetJongeKind,Rekenen,Sociaal-emotionele ontwikkeling enHoogbegaafdheid. In de ken-nisgroepen denken leerkrachten,remedial teachersen internbege-leidersnaovernieuweontwikkelin-gen.Zijdelenhunkennisenerva-ringenviaworkshops,maarookindeNieuwsbriefKennisgroependietweekeerperjaarverschijnt.
14
“Jullie gaan hartstikke goed, ik ben trots op jullie!”, klinkt het overtuigend uit de mond van trainer Annemarie Datema van Carinova. In buurthuis ’t Haarhuus in Schalkhaar traint zij, samen met senior kinderwerker Marieke Kuipers van Raster, een tiental kinderen die graag wat weerbaarder willen worden. Vandaag op het programma: rollenspellen om te leren aangeven wat je wilt. “Zeg wat je ziet, vindt en wilt”, tipt Marieke.
Hoe zeg je op een prettige manierdatjehetnietleukvindtdatjevrien-dintegendeafsprakeninnietkwamopdagen?Hoezorgjeervoordathetgeklierindeklasnaastjeophoudt?Het zijn twee voorbeelden die trai-nersAnnemarieDatemaenMariekeKuipersgebruikenomdedeelnemersaanKidsPowertelatenoefenen.Datgaatdeéénbeterafdandeander,maaruiteindelijklukthetzeallemaal.“Alsjesteedsgaatgiebelenkomtjeboodschapnietover,denkjewel?”,vraagtMariekeaanéénvandekin-deren. En nee, ook fluisterend mel-denwat jewilt, is niet echt overtui-gend.Zolerendekinderenstapvoorstapomsteedskrachtigertezeggenwat ze zien,wat ze vinden enwatzewillen.
Tien weken met tips“Via spelletjes, knutselen, praten enoefenen,proberenwekinderenweer-baardertemaken”,heeftmaatschap-pelijk werker Annemarie Datema alvoor de training uitgelegd.Na eenintakegesprek met ouders en kind,gaanzijencollegaMariekeKuiperstienwekenaandeslag.Ouderswor-denwekelijks op de hoogte gehou-den.Belangrijk,wantnadetrainingzijnookdeoudersaanzetomhunverdertebegeleiden.De ervaring is keer op keer dat de
meeste kinderen inderdaad lerenommeer voorzichzelfop te komenenerstáán.“Wegevenheelprakti-schehandvatten”,verklaartMarieke.“Wat doe je als je niet mee magdoen op het plein?Wat zeg je alsje gepestwordt?” Juist vanwegedegoedeervaringenzoudendetrainershet méér kinderen gunnen om KidsPowertevolgen.Nukanelkjaareenaantalscholenleerlingenaanmeldenterwijlermeerbehoefteis.“Ookkin-derenuit lageregroepenzoudenerbaatbijhebben”,denktKuipers.
Weerbaarheidstrainingen
Weerbaar(der) dankzij Kids Power
Marleen: “Ik leer hier beter te zeggen wat ik wil. Ik kan soms
snel in paniek zijn, als ik in de klas bijvoorbeeld bang ben dat
ik de uitleg van de juf mis. Daar wil ik ook graag van af.”
15
Weerbaarheidstrainingen
Dankbaar werkJuistdiepositievereactiesvankinde-ren, ouders en leerkrachten makendat Datema en Kuipers de trainin-gen“dankbaarvindenomtedoen”.En inderdaad:als nade training inSchalkhaar een rondje wordt ge-maakt om te vragen naar de erva-ringen,wetenkinderenprimatever-woordenwatzehebbengeleerd.ZoalsPim:“Ikriepaltijdalleen‘houop’,maarvergatomerbijtezeggenwat ik zag en vond van iets, maardathelptwelomduidelijk temakenwaaromjeietsnietwilt.”
Moeder van Marleen: “Sinds Marleen bij de scouting zit, heeft ze al veel meer
aansluiting met andere kinderen. Nu hoop ik dat ze hier nog wat sterker wordt en
goed leert te zeggen wat ze vindt en wil. Ik merk dat ze de laatste tijd ontzettend
goed in haar vel zit, ze is vrolijk en energiek. Dat kreeg ik ook terug van haar juf:
ze heeft volgens mij al aardig wat opgepikt van de training.”
Kids Poweriseensocialevaardigheidstrainingvoorkinderendiemoeilijkhedenondervindeninhetcontactleggen en samen spelen met leeftijdsgenootjes. Allesdraaitdusomweerbaar(der)worden.Indemethodevindjesterkeelementenvananderebe-kendetrainingenterug:KatjesWatjesSchatjes,RotsenWaterenKanjertrainingen,aangevuldmetpraktijkerva-ringvandetrainers.De training isontwikkeld inopdrachtvanSineLimite,wordtgeleiddoor trainersvanRasterenCarinovaen
wordt gesubsidieerd door de gemeente Deventer. Elkschooljaar kunnen inhet samenwerkingsverbandzo’ntien trainingen worden gegeven voor groepen vanmaximaaltwaalfleerlingen.Leerlingen kunnen door de intern begeleider wordenaangemeld.Intienkeerkomenallerleithema’saanbodzoals gevoelens, samenwerken, contacten en conflic-ten,pestenenfysiekeweerbaarheid.
Meer weten?www.rastergroep.nl/kinderen
Trainers Marieke Kuipers en Annemarie Datema
Passend Onderwijs in praktijk
16
Aan de muur in de werkkamervan Martin Stempher: een enormeAsterix. Dat valt op… “Ik ben gekop strips”, licht dedirecteur vandeHolterenkschoolenthousiasttoe.“Ikgebruikgraagbeeldalsillustratie.Inonsschoolplanstaatbijvoorbeeldeenplaatje vanKuifje die op expe-ditiegaat.Datpastpreciesbijonzeschoolvisie: kijk ook eens buiten degebaande paden; er zijn meerderewegendienaardetopvandebergleiden”.En:Kuifjegaatweloppadmet een gids. Dat past óók bij deschool: de zorg om en voor elkaarstaat hoog in het vaandel, verteltStempher.Ookaandemuurindewerkkamer:het certificaat van Sine Limite dataantoont dat de school de basis-
In schooljaar 2010/2011 krijgen de laatste basisscholen in het samenwerkingsverband na visitatie hun certificaat ‘basiszorgstructuur’ uitgereikt. Hoe is dat nu, gevisiteerd worden? In gesprek met ervaringsdeskundige Martin Stempher van de Holterenkschool en certificeringcoördinator Gerard Nije Bijvank.
Van certificeren kun je leren
zorgstructuur prima op orde heeft.Stempher is van plan om komendschooljaaropnieuweenvisitatieteamuittenodigenvoorfase2.“Wezijneenheeleind”,constateerthij.
Vooral intervisiemomentHoeísdatnu,visiterenengevisiteerdworden? Steedsmeer scholen doener ervaring mee op. Stempher visi-teerdezelfenwerdgevisiteerd.“AlsDaltonschool zijn wij het gewend;omonsDaltoncertificaattebehouden
komt de Daltonvereniging geregeldlangs”,vertelthij.“BijSineLimitezieik visitatie vooral als intervisiemo-ment.Alshetgoedis,iszo’nvisitatiemeerzelfreflectie.Deschool laatdezorgstructuurzienenalsvisitatieteamreflecteer jij op hun eigenbevindin-gen.”Dat kan Gerard Nije Bijvank, co-ordinator visitatie bij Sine Limite endirecteur van de Nicolaasschool inSchalkhaar, beamen. “We zien hetals instrument om elkaar scherp te
“We zien het instrument om elkaar scherp te houden en aan elkaar verantwoording
af te leggen over onze zorgstructuur.”
Certificeringcoördinator Gerard Nije Bijvank
Passend Onderwijs in praktijk
17
houden en aan elkaar verantwoor-ding af te leggen over onze zorg-structuur.”Vooralleduidelijkheid:visitatieteamsdie bij elkaar in de keuken kijken,doenníetnogeensdunnetjeseenin-spectiebezoekover.“Alshetgoedishebje,alsontvangendeschoolenalsvisitatieteam,aanheteindvanzo’nvisitatiedagconsensusoverdekwali-teitenhetniveauvanjezorgstructuur.Hetgaatveelmeeroverhetgesprekdaaroverdanoverafvinklijstjes.Wijdenkendat eenopen,professioneelgesprekoverdezorgstructuurleidttoteenkwaliteitsimpuls.”Dat vraagt wel om een bepaalde
manier van communiceren, erkentNije Bijvank. “Oplossingsgerichtegesprekstechniekenzijnvanbelang.Daarom is een aantal directeurenookdaaringetraindomdejuistetaaltespreken.Hetgaatonsomeenpo-sitievebenadering.Hetideeisdatjeaanheteindvandiedagherkenninghebtengemotiveerdbentomverdertegaanmetdeontwikkelingvandezorgstructuuropjeschool.”
Ontwikkeling meten, niet beoordelenMartin Stempher deelt de visie vanNije Bijvank, maar denkt wel datdieduidelijkergecommuniceerdkan
Kwaliteitszorg in cijfersOmtetoetsenhoeverwezijnmetonzekwaliteitszorg,zijnsamenmeteenad-viseurvandeIJsselgroepdoelengefor-muleerdvoorcertificering.Wekennendrie fases. Inmiddels hebben vrijwelalle scholen inonssamenwerkingsver-bandhetcertificaatvoorfase1aandemuurhangen.Eenaantalscholenisin2011 van plan zich te laten visiterenvoorfase2.
Doel: in 2013 hebben: 2009 2010• 44scholendeelcertificaat1 18 37• 35scholendeelcertificaat2 0 2• 15scholendeelcertificaat3 0 0• 2scholeneenupdatevanhuncertificaat
worden.Alsvisitatieteamkomjeim-merswélbinnenmeteenaantalbe-oordelingscriteriaenalsgevisiteerdeschool krijg jewel een certificaat…Dat kan verwarrend zijn. Zijn tip:zorgdatdewederzijdseverwachtin-genhelderzijnvoordevisitatiestart.“Inmijn ogenmoetenwe dit instru-ment gebruiken als ontwikkelingsin-strument, niet alsbeoordelingsinstru-ment.Gebruik die visitatie om je tehelpenreflecterenopwaarjestaat.”Alsdatlukt,danisvisitatieleuk.“Eris niets leukers dan bezig zijn metonderwijsenalsjeéchtuitgenodigdwordtomtekomenkijkenineenan-dereschool.”
Directeur Martin Stempher
18
Stuurgroep Passend Onderwijs
Zo’n beetje alles wat komt kijkenbijpassendonderwijs,passeertookde stuurgroep passend onderwijs,diedealgemeendirecteur vanSineLimiteadviseert.Zijtoetstgraagindestuurgroep of beleidsplannen prak-tischhaalbaarzijn.En: zijn de drie directeuren positiefgestemdoverpassendonderwijs?Ja,is het unanieme antwoord. Passendonderwijswordtsteeds‘gewoner’enminderalsiets‘nieuws’ervaren.OokoverhoeinderegioDeventerwordtsamengewerkt zijn de stuurgroeple-dentespreken.
“We benutten elkaars kennis steedsbeter; je merkt dat iedereen op sa-menwerking is gericht in ons sa-menwerkingsverband”, vindt WimKloezeman.Kijkendnaarhoede landelijkeaan-pakerwaarschijnlijkuitkomttezien,constateren de drie stuurgroepledenookdatSineLimitealbehoorlijkverisquasamenwerkingenorganisatie.
Zorgen over bezuinigingenZobezienishetnatuurlijkextrazuurdatwenu temakenkrijgenmetbe-zuinigingen. “En ze investeren als
Nederland al relatief weinig in on-derwijs, vergeleken met Europeselanden”,zegtVandeMeer.“Jemerktdat leerkrachtenzichzorgenmakenoverdiebezuinigingen,zijkrijgenindeklastemakenmetdegevolgen.”
Leerkracht centraalKernvraag voor passend onder-wijs de komende tijd zal dan ookvooral zijn (en blijven): hoe weetde leerkrachthet indeklas te reali-seren? Hoe voorkomen we dat dieleerkracht een te hogewerkdruk er-vaart? Kloezeman: “In de praktijk
Stuurgroep positief over stand van zaken
Perspectief staat centraal, niet het probleem
Meepraten, meedenken en meebeslissen over passend onderwijs. Dat is wat ze – kort gezegd – doen in de stuurgroep: Wijbe van de Meer, Wim Kloezeman en Gerard Nije Bijvank. Zij vertegenwoordigen drie van de acht schoolbesturen die samenwerken in het samenwerkings-verband Sine Limite. De rode draad: de vertaling van ‘beleid’ naar ‘werkvloer’.
Wim Kloezeman, Gerard Nije Bijvank en Wijbe van de Meer
19
Stuurgroep Passend Onderwijs
merk je dat leerkrachten soms overhungrenzenheengaan.Jehóeftalsleerkracht niet alles te kunnen”, sig-naleertKloezeman.
Daarmeerakenweaaneenwijdver-breidmisverstand,merktookGerardNije Bijvank: het idee dat passendonderwijs inclusief onderwijs is. Zozijnerwelmeeronjuistevooronder-stellingen.Bijvoorbeeldhet ideedathet speciaal onderwijs zou verdwij-nenofkinderenmeteenbeperkingofextraonderwijsbehoeftemassaaldebasisscholen inkomen. “Uiteindelijkheeft slechts een paar procent vanalle leerlingen die uitgebreide extraondersteuningnodig.Passendonder-wijsgaatóókoveraldie leerlingenmetwiehetgoedgaat.”
Mogelijkheden en grenzenDe stuurgroepleden zien de rol vandeinternbegeleiderverschuiven.Zijwordensteedsmeercoachenstimu-leren leerkrachtenomook vooral tekijkennaarwatgoedgaat.“Dieleer-krachtmagnooithetgevoelhebbendathijofzijeralleenvoorstaat”,on-derstreeptKloezeman.
Juistdaarom,denkenhijenzijncol-lega’s,ispermanenteaandachtvoordegoedebegeleidingénfaciliteitende komende periode noodzakelijk.Datvraagtookvanleidinggevendeninhetonderwijseenhelderevisieoppassendonderwijsencontinuzoekennaar mogelijkheden en grenzen. Erkomtveelop leerkrachtenaf,erken-nen de stuurgroepleden. Hoe orga-niseer je je klassenmanagement, je
instructie, opbrengstgericht werken,hetmakenvangroepsplannen?“Dearbeidsvreugdevanleerkrachteniscruciaal”,verwoordtVandeMeer.Endusmoetjesomsookevenpasopdeplaatsmakenenzeggen:alshetnietkanzoalshetmoet,danmoethetmaar zoals je kan, vult Kloezemanaan.
Denken vanuit perspectiefKijkend naar landelijke ontwikke-lingen, is de regio Deventer al verqua samenwerking en organisatie,denken de stuurgroepleden. “Jemerkteenomslagindenken.Wezijnsteedsmeerbezigaandepreventie-kant,wedenkenmeerinmogelijkhe-
den, in kansen”, zegtNije Bijvank.“Het perspectief staat centraal, niethetprobleem.”
Ook de aanpak van de Verrijkings-groepenenDyslexiegroepenspreektdestuurgroepaan:kinderenhetjuisteonderwijsaanbodbiedenenscholende kans geven zichzelf te ontwikke-lenzodat zijdie leerlingenhet jaareropzélfkunnenopvangen.
“Uiteindelijkmoethettussendatkinden die leerkracht gebeuren”, besluitKloezeman.“VooronsenSineLimiteisdusdegroteuitdagingomdever-taalslagnaarde teamsgoed tema-ken.”
Vertegenwoordigersvanhetbasisonderwijs,Pantarheienspeciaalonder-wijsdenkennamenshunachterbanvolopmeeoverpassendonderwijs,viadestuurgroepdiezijvormen.DestuurgroepadviseertdealgemeendirecteurvanSineLimitebijhetontwikkelen,uitvoerenenevaluerenvanbeleid.Wijbe van deMeer, GerardNije Bijvank enWim Kloezemanzijnlidvandestuurgroep.VanderMeeristevensvoorzittervandePCL(permanente commissie leerlingenzorg) en is directeur van basisschoolWilp-Achterhoek (Stichting Archipel). Nije Bijvank is directeur van deNicolaasschoolinSchalkhaar(StichtingRoomsKatholiekeScholen)enisvoorzittervanhet(PoVo)ZAT.KloezemanisdirecteurvanKolmenschateinColmschate(StichtingOpenbaarOnderwijsDeventer)enisvoorzittervandestuurgroep.
20
Zorgadviesteam
Wessel, besproken in ZATDevadervanWessel:“Wesselzitingroep3.Hijmaaktditschooljaarafen gaat dan vanaf september naarPanta rhei. Zelf dacht ik dat hij hetmetextrahulpviahet rugzakjezouredden. Ik wilde hem zo lang mo-gelijk op de basisschool houden.Natuurlijk dachten wij als oudersook: hij is anders. Maar je denktook:maghijalsjeblieftookkindzijn?Schooltrokalsnelaandebelenalskleuter is hij getest: PDD-NOS.Wewaren ook opgelucht: het heeft eennaam.Wekrijgennuhulpthuis,omte leren hoewij als gezin het besteom kunnen gaan met Wessel, hoewe veel structuur kunnen bieden.Opschoolheefthijdiestructuurookhardnodig.Enwathij nodigheeft,kan de school niet bieden. Dat be-grijpenwe.NaeengesprekmetdeinternbegeleiderenhetzorgteamlidisWesselinhetZATbesproken.Hetadvies:Pantarhei.Daarstaanwenuachter:wegaanvoorwatvoorhemhet beste is. Demensen in het ZATzijnallemaalspecialisten:diekijkenermetverstandnaar.Zijwillenookhetbestevoorhem.”
Max, besproken in PoVoZATDemoedervanMax:“Maxzitnuingroep8enhetgaatmetextrahulp,dankzij zijn ‘rugzakje’, goed methem. Ikhebaltijdalgedachtdater‘iets’was,maartoeniktoenhijvierjaar was hoorde dat hij autistischwas,storttemijnwereldaanvankelijkin.Metdiediagnosebeniknaardebasisschool gegaan: ik wilde heelgraagdatMaxdaaropschoolkonblijven. Dat is gelukkig gelukt.Maxkrijgt extra uitleg en krijgt via ge-sprekkenenactiverendebegeleidingbijzijnsocialeontwikkeling.Hijgaatna de vakantie naar De Keurkamp.Daarom is hij ookbesproken in hetPoVoZAT,vooreengoedeovergangnaar het voortgezet onderwijs. Hijmoest opnieuw wat testen doen endaaruit bleek dat hij zich qua intel-ligentiegoedheeftontwikkeld.Goednieuws. De leerkracht van groep 8voerttweegesprekkenopzijnnieuweschoolenookzijndossiergaatmee.Max komt straks in de Trajectklas,één vaste groep in één lokaal metéénvasteleerkracht.Natuurlijkishetspannendhoedatzalgaan.Opdebasisschooltijd kijk ik positief terug:hetisgegaanzoalsikhadgehoopt.”
ZAT-ervaringenDe meeste scholen in het samenwerkingsverband lukt het prima om passend onderwijs te bieden aan hun leerlingen. Is meer hulp ‘van buiten’ nodig, dan is er gelukkig het bovenschoolse ZAT. In dit zorgadviesteam werken zorgteamleden van Sine Limite samen met professionals van speciaal (basis)onderwijs, Carinova, GGD en Bureau Jeugdzorg om kinderen passend onderwijs te bieden. In 2010 werden 260 kinderen besproken in het ZAT. In dit magazine de ervaringen van de ouders van Wessel en Max.
Het ZAT adviseert ouders en scholenover een passend onderwijsarrange-ment,bijvoorbeeldvooreenaanvraagvan leerlinggebonden financiering ofeenplaats inhetspeciaalbasisonder-wijs. Omdat ook de indicatiestellingviahetZATloopt–zowerkenweookaanéénonderwijsroute–ishetaantalkinderendatinhetZATwordtbespro-ken,gestegen.
In 2010 zijn aanvragen waarvoorgeen multidisciplinair overleg nodigis,besprokeninhetIntakeZAT.Ditomdoorlooptijden te verkorten. De aan-vragen voor de Verrijkingsgroep endedyslexiegroepzijnhierbesproken.IntakeZAT en ZAT hebben dezelfdevoorzitter.
Voor een soepele overgang naar hetvoortgezet onderwijs bestaat sinds2008 ook het PoVoZAT. Hierin stem-menhetZATenhetvoortgezet (speci-aal)onderwijsmetelkaaraf.In2009namdebekendheidvanhetPoVoZATtoe,netals in2010.Vandaardestij-ging van het aantal besproken kinde-ren.
ZAT2008: 82kinderenzijnhetZAT
besproken2009: 132kinderenzijninhetZAT
besproken2010: 260kinderenzijninhetZAT
besproken
PoVoZAT2008:3kinderenzijninhet
PoVoZATbesproken2009:22kinderenzijninhet
PoVoZATbesproken2010:35kinderenzijninhet
PoVoZATbesproken
21
SineNieuw(s)
Eerste groep Leraar+ afgestudeerdEindmaart2010studeerdedeeerstegroeplerarenafdie de (post)hbo-studie aan Saxion volgde: Leraar+.Deze studie biedt Sine Limite aan in het kader van‘Samen()scholen in onderwijszorg’. De ‘plussers’ pre-senteerdenhunafstudeerthema’s tijdenseenfeestelijkemiddag.
Nieuw: synchroon coachenVideo interactiebegeleiding ‘met ’t oortje’
Een logisch vervolg op video-interactiebegeleiding, vindt collegiaal consulent Willem Nieuwdorp. Hij verdiepte zich in synchroon coachen, volgde daar een opleiding voor en voerde in 2010 een pilot uit. Met goed resultaat: de leerlingen en leerkrachten die hij ‘live’ coachte via het ‘oortje’, waren ermee geholpen.
“Heel helpend. Dat is wat ik terugkreeg”, zegt WillemNieuwdorp. “Leerlingen en leerkrachten leren viasynchrooncoachingdoordirectefeedbackmeteentehandelenindeklas.”
Hoe werkt dat nu? Willem ‘verschanst’ zichergensbuitendeklasenzietviaeencameraprecieswatergebeurt.Hijgeefttips,diedeleerlingofleerkrachthoortviaeenoortje;zijkunnendusdirectietsdoenmetzijnfeedbackenmerkendaarookdirecthetresultaatvan.Tijdens de nabespreking van de beelden,gaatNieuwdorp vervolgens dieper in op desituaties.In2010deedNieuwdorpvijftrajecten.Binnenkortwordtduidelijkhoesynchrooncoachingverderwordtingezetenvoorwelkesituatieshethelpendkanzijn.
Leerkracht- en Ouderplatform bezoeken pilotsHet Leerkracht- en Ouderplatformbezochten in 2010 zes scholen enpilots om in de praktijk te proevenhoehetervoorstaatmetpassendon-derwijs. “Leuk en leerzaam”, blikteouder Cora-Mieke Lamper terug.“Inspirerendom te zienwat scho-
lenallemaaldoenenhoezecreatiefzijnomhetonder-
wijs voor kinderen zointeressant mogelijktehouden,ondankshetfeitdatdeover-heid de financiëlemiddelen terug-schroeft.”
Tintaan bij Sine LimitePer1augustus2010isDeTintaan–dietijdelijkintensiefNederlandstaalonderwijs biedt aan nieuwko-mers – bestuurlijk ondergebrachtbij Sine Limite. Hierdoor is DeTintaan meer een bovenschoolsonderwijsarrangementgeworden.
TyllaWithagenofKaljaCortenraad:meestalneemtéénvanbeidede te-lefoonopals je ‘het loket’vanSineLimitebelt.Deze telefonischevraag-baakiselkewerkdagbereikbaarenwordt steedsmeer gebeld.Ook ko-menerveelvragenbinnenviae-mail.Aanvragenvooronderzoekofdein-zet vancollegialeconsulentengaanookviahetloket.
Omalditsoortzakengoedtekunnenregistrerenenanalyseren, isnueenlandelijk registratiesysteem ontwik-keld dat door meerdere samenwer-kingsverbanden wordt gebruikt. Ditsysteemgeeft ook inzicht inde kos-tenvanonderwijsarrangementenperschoolenperbestuur.In2011volgteentevredenheidsonder-zoeknaardedienstverleningvanhetloket.
Tevredenheidsonderzoek loket
22
ring 1: standaardonderwijsDescholenbiedengoedstandaardonderwijsvoorhunleerlingen. Zij hebben een goed leerlingvolgsysteem,voerengeregeldleerlingenbesprekingen,biedenadap-tiefonderwijs.Gebruikenhetdirecteinstructiemodelenzijnprofessionele,lerendeorganisaties.
Doelstelling 2013:minimaal80procentvandeleerlin-gendoethetopschoolgoedmetditstandaardonder-wijs.
Resultaat 2010:80procentvanalleleerlingenontwik-keltzichgoedmetditstandaardonderwijs.
Resultaat 2009:81procentvanalleleerlingenontwik-keltzichgoedmetditstandaardonderwijs.
ring 3: speciaal arrangement op de basisschoolLeverenstandaardonderwijsen-ondersteuningniethetgewenste effect op dan is een speciaal arrangementopdebasisschoolmogelijk.Hetgaatbijvoorbeeldomkinderenmet leerlinggebondenfinanciering.Sommigeactiviteiten vinden op school plaats, sommige boven-schools,sommigeperwijk.Denkaandeinzetvaneengespecialiseerde leerkracht of onderwijsassistent, am-bulante begeleiding, kindertherapie, bezoek aan deVerrijkingsgroepofdeWisselgroepZwaluwenburg.
Doelstelling 2013:elkeschoolbiedt specialearrange-mentenwaarvanmaximaal5procentvandekinderengebruikmaakt.
Resultaat 2010:4procentvandeleerlingenmaaktege-bruikvaneenspeciaalarrangementopdebasisschool.
Resultaat 2009:4procentvandeleerlingenmaaktege-bruikvaneenspeciaalarrangementopdebasisschool.
ring 2: ondersteuningIs standaardonderwijs niet voldoende voor een leer-lingomzichgoedteontwikkelen,daniserondersteu-ningopschoolvoordeleerkrachten/ofhetkind.Denkaan remedial teaching, HGPD, SchoolZAT, DigitaalHandelingsprotocolHoogbegaafdheid2e leerlijn, col-legialeconsultatieenplusaanbod.
Doelstelling 2013: elke school organiseert de onder-steuningzodatmaximaal15procentvandeleerlingenergebruikvanhoefttemaken
Resultaat 2010:16procentvandeleerlingenhadon-dersteuningnodigomzichteontwikkelen.
Resultaat 2009:15procentvandeleerlingenhadon-dersteuningnodigomzichteontwikkelen.
ring 4: speciaal (basis)onderwijsIspassendonderwijsopderegulierebasisschoolnietmogelijkdangaateenleerling(somstijdelijk)naarspe-ciaal (basis)onderwijs.De speciale (basis)scholenbie-den een op elkaar afgestemd onderwijsaanbod aan,indeeigenschoolofsamenmeteencollegaschool.Zowerken Panta rhei en de Ambelt nauw samen in DeKroon.
Doelstelling 2013: scholen organiseren standaardon-derwijs,ondersteuningenspecialearrangementenzo-danigdatmaximaal5procentvandeleerlingenuithetsamenwerkingsverbandnaarhetspeciaal(basis)onder-wijsgaat.
Resultaat 2010: 4,4 procent van de leerlingen gaatnaarhetspeciaal(basis)onderwijs.
Resultaat 2009: 4,3 procent van de leerlingen gaatnaarhetspeciaal(basis)onderwijs.
Onderwijszorg: hoe gaat het?De scholen werken allemaal aan een doorlopende onderwijslijn. Kinderen kunnen zo nodig vier ‘ringen’ van onderwijs doorlopen. Hoe staan we ervoor?
Ringen van zorg
Samenwerking
Zwaluwenburgambulant begeleider/Wisselgroep/weerbaarheids-trainingenDePrinsMauritsschool,St.Bernardusen De Schakel (l’Ambiente enEekhoorn) werken samen enmakengebruikvanéénambulantbegeleider(cluster4)enhebbendeWisselgroep.
Archipelscholen Voorst‘nieuwe’ begeleidingDe Hagewinde, Wilpse Dijk,Wiekslag, Hietweide, Wilp-Achterhoek en Bongerd bundelenhunrugzakmiddelencluster4enbe-kostigen zo ambulante begeleiding‘nieuwe stijl’: een gespecialiseerdeleerkracht en eenambulant begelei-derbiedenondersteuningaankinde-renopdeschool.
Bathmen en Kolmenscatehulp van gespecialiseerde leerkrachtRythmeen, De Dorpsschool, deLooschool en Kolmenscate werkensamenenkrijgenopdescholenon-dersteuningenadviesvaneengespe-cialiseerdeleerkrachtvanSineLimite.
Andriessenpleininzet gespecialiseerde onderwijsassistenteDe Rank, Wiz@rd, Vijf-er enl’Ambiente werken veel samen.Leerlingenvanallescholenbezoekende Verrijkingsgroep, de taalschakel-groep en de weerbaarheidstrainin-gen.Ookiseréénambulantbegelei-dercluster4voordevierscholen(zieookpagina24inditmagazinevooreen interviewmet een aantal internbegeleidersvandescholen).
Samenwerking scholenHet samenwerkingsverband doet z’n naam steeds meer eer aan: scholen in de regio Deventer en omgeving weten elkaar steeds beter te vinden. Een overzicht.
Kleine Planeet en Snippeling:bundelden rugzakmiddelenDeKleinePlaneetenSnippelingbun-delenhunrugzakmiddelen(cluster3)van waaruit ambulante begeleidingnieuwe stijl (een gespecialiseerdeleerkracht opde scholen)wordt be-kostigd.
Schalkhaarambulante begeleider op school en maxiteamDeNicolaassschool bekostigt de in-zet van een ambulante begeleidingop school door rugzakmiddelen teclusteren.OpDe Sleutel draait eenmaxiteam.
Florazette ambulant begeleiders in op schoolDol-fijn,DeVliegerenRoessinkheb-ben hun rugzakmiddelen (cluster4) gebundeld en betalen zo de in-zet van twee ambulant begeleidersop de scholen. Er is een plusgroepvoor hoogbegaafde leerlingen enookwordtdeweerbaarheidstrainingKidspowergegeven.
JoppeKangoeroegroepDe St. Bernardusschool bun-delt rugzakmiddelen en zetook ambulante begelei-ding‘nieuwestijl’in.Deschoolheefteenzoge-noemde Kangoeroe-groepvoorhoogbe-gaafdeleerlingen.
Lebuïnusdeed ervaring op met begeleidingsmodelDe Lebuïnus startte in 2008-2009met een nieuw begeleidingsmo-del dat inmiddels is uitgegroeid tot‘Begeleidinginbalans’.
Montessorischolenverkenning passend onderwijsDe locaties VanOudaenstraat, VanLidstraat en Groenewold ontwikkel-densamenhunvisieoppassendon-derwijs.
Scholen binnenstad Deventer IntercityHagenpoortschool, DeventerLeerschool en Windroos werkensamen onder de naam Intercity enorganiseren samen weerbaarheids-trainingen,deVerrijkingsgroepvoorhoogbegaafde leerlingen, socialevaardigheidstraining voor de mid-denbouwenzijmakengebruik vanéén ambulant begelei-der.
23
24
Interne begeleiding
Negen intern begeleiders van vier scholen op het Andriessenplein in de Vijfhoek in Deventer weten elkaar prima te vinden en maken de zorg voor hun leerlingen zo nóg beter. Belangrijk uitgangspunt: de eigen identiteit van elke school staat voorop, maar waar je kunt samenwerken om leerlingen méér te bieden moet je dat zeker doen.
Aantafel:zesvandenegeninternbe-geleidersdieophetAndriessenpleinnauw samenwerken.MarijkeGroen(DeRank),MartijnVrielinkenSandraBos (De Vijf-er), Paula Broekmanen Simone Gorter (DeWiz@rd) enFrancienNijhuis(L’Ambiente).Samenbiedendevierscholenonderwijsaanzo’n2duizendleerlingen.
Samen sterk op het pleinDe intern begeleiders samen op de foto: Marijke Groen, Martijn Vrielink, Sandra Bos, Paula Broekman, Francien Nijhuis en Simone Gorter
25
Vier scholen aan één plein: datmaaktalsneldatjeelkaaropzoekt.Datdoendedirecteurenendeinternbegeleidersinelkgevalwél.Datre-sulteerdedeafgelopen jaren ineenbovenschools beleidsplan voor sa-menwerkingvoorpassendonderwijs,eengezamenlijkaanbodvoorleerlin-gen en vooral ook véél uitwisselingvanideeën,tipsenmaterialen.
Meer bieden“We kunnen samen meer biedenvoor kinderen die meer nodig heb-ben”, constateert Martijn Vrielink.“Hetmooieisdatwijelkaarnietalsconcurrent zien, maar elkaar juistaanvullen”, vindt Marijke Groen.“Kijkenhoewedezorgvoorkinde-renzogoedmogelijkkunnenstroom-lijnen”,vultFrancienNijhuisaan.En dus bezoeken leerlingen vande Rank, De Vijfer, DeWiz@rd enL’AmbientedeweerbaarheidstrainingKidsPowerdieophetpleinwordtge-geven.Maariserookéénkeerperweek de verrijkingsgroep voor leer-lingenvanallescholenenkregendeinternbegeleidershet in2010voorelkaaromeenTintaangroepnaarhetpleintehalen.“WemerktendatwemeerkinderenkregendieonvoldoendeNederlandsspreken”, vertelt Paula Broekman,“bij de Tintaan krijgen ze een taal-bad.” Een jaar langwordt flink ge-werktaantaalontwikkelingenwoor-denschat waardoor de leerlingende basisschool beter aan kunnen.“Voorheenwaszo’n voorzieningal-leenindebinnenstad,maardatvon-denveelouderstelastigquavervoer.HetisdushandigdatTintaannuhierzitomdatoudershunkindnuwella-tengaan.”Diteersteschooljaarzijntien kinderen ingeschreven die naeenjaarnaaréénvandebasisscho-lenophetAndriessenpleinkomen.
Samen meer materialenDekomstvandeverrijkingsgroepgafeen extra impuls aan het onderwijs
Interne begeleiding
aanhoogbegaafdeleerlingen.“Daarzijnweallemaalmeebezig”,verteltMarijke Groen. Dankzij de samen-werking beschikken de vier scholennuookoverdezogenoemdePittigePlus Torens:materiaal voor hoogbe-gaafde leerlingen inde klas. “Daarzijnweheelblijmee”,zegtSimoneGorter,“Hetisfijndatweietsextra’skunnenaanbiedenindeklas.”Zo’n zes keer per jaar voeren alleintern begeleiders overleg. “OnsAndriessenpleinZorgOverleg”, legtMarijke Groen uit. En dat verbas-terde al snel tot de afkorting ‘aso’.Vandaar dat Ma Flodder met eenklein fotootje op de agenda prijkt.Het tekent de gezellige en ontspan-nen sfeer onderling: een goede ba-sis voor samenwerking, beamen deinternbegeleiders.“We hebben één ambulant begelei-dervoorallescholen”,meldtMartijnVrielink. En de scholen kijken goednaar vragen die geclusterd kunnenworden.“Ookwillenwegraagéénzorgteamlidvooronzescholen.Welzoefficiënt.”
Samenwerking is toekomstbestendigMet de geplande bezuinigingen opkomst denken de intern begeleidersdatzijmethunsamenwerkinggoedopweg zijn. Samen kun je immersmeerdanalleen. “Nogbeter kijkenwatwekunnenbundelen”,denkendeinternbegeleiders.Zovolgden tweeleerkrachteneenKanjertraining.Diezoudenmisschien ook zo’n trainingvoor leerlingen van andere scholenkunnengeven.“Wemakengebruikvanelkaarsex-pertiseendatisideaal”,vatMarijkeGroensamen.MartijnVrielink:“Iedervanons iswelvertegenwoordigd ineen werkgroep of een kennisgroepbij Sine Limite. Die kennis wisselenweookweeruit.”“Nietsteedsmaarhetwielzelfuitvinden”,vultMarijkeGroenaan.Aandeanderekantisdesamenwer-
kingookgoedomelkaarsomsevente temperen. “We trappen ook weleensopderem.Leerkrachtenhebbentemakenmetzoveelveranderingen,hetmoetweltebehappenblijven.”Omgekeerd heeft het samenwer-kingsverbandookweerveelaandesamenwerkingvandeinternbegelei-ders, merkt de groep. “We hebbenmeegedacht over de criteria voordeelnameaandeverrijkingsgroep”,lichtPaulaBroekmantoe.“Westaanhiermeestalwelopenvoorpilots.”Onlangsstonddetoekomstvisievoordesamenwerkingophetpleinopdeagenda van de intern begeleiders.Ze gaan graag door op dezelfdevoet.Naasthet‘gedeelde’zorgteam-lidenambulantbegeleiderstaanookop het wensenlijstje: sociale weer-baarheidstrainingen voor jongerekinderenengroepjes leerlingenmetdezelfdeonderwijsbehoeftevanver-schillendescholenclusteren.Voorderest: eerstmaar eensborgenwat isbereikt.“Enblijvenuitwisselen”,vultSandraBosaan.“Doordezesamen-werking kun je er meer uithalen encreatieverzijn.”
> Lees over de Verrijkingsgroep op pagina 8/9 en meer over Kids Power op pagina 14/15 in dit magazine
26
Alle scholen in het samenwerkings-verbandSineLimitewerkensindsditschooljaar met het DOL voor taal,rekenenenspelling.Binnenkortkomtdaar ook sociaal-emotionele ontwik-kelingbij.“Einddit jaar inventarise-renwedeervaringenennemendiedanweermeeineennieuweversie”,lichtAdavanSwigchemtoe.“DOLiseenontwikkelingsdocument.”Terugnaardriejaargeleden.Scholenin het samenwerkingsverband ble-ken behoefte te hebben aan meereenduidigheid, vertelt Sandra Bos.“Iedereen sprak zijn eigen taal engebruikte andere termen en begrip-pen voor leerlingenzorg”, vult EllenvanRijssenaan.
De vier intern begeleiders gingenin de DOL-werkgroep aan de slagen stemden af met schoolbesturen,directeuren, zorgteamleden en hetnetwerkvoorinternbegeleiders.Ookde inspectie-eisen zijnmeegenomeninDOL.
DOL is praktisch houvast“Uitgangspunt isdatscholenhunei-gen keuzes kunnen maken”, maaktVan Swigchem duidelijk. “Maar determinologiediewegebruiken isnuhetzelfde.Wesprekenééntaalvoorleerlingenzorg.IkdenkdatDOLeenhouvastisvoorinternbegeleiderseneenankerwaaraanzijalleontwikke-lingenkunnenlinken.”
DOLkent inmiddelseen lijstvanbe-grippen en maakt duidelijk welkestappen nodig zijn om een leer-ling in een individueel leertraject teplaatsenenhoe jezijnofhaaront-wikkelingsperspectief vaststelt. Internbegeleiderszijnerinmiddelsbekendmee; dit schooljaar doen leerkrach-tenervaringopmethetwerkenmetgroepsplannen.
Wéérietsnieuws?EllenvanRijssen:“Het kostdeeerstekeer tijdomhetneertezetten.Danhoorjeleerkrach-tenweleenszuchten.Maardaarnamerkenleerkrachtendathetechtge-makkelijkerwerkenisenjemeerkuntinspelenop verschillendeonderwijs-behoeften.”
Lijntjes worden korterDeledenvandeDOL-werkgroepzijnvia het loket ‘te boeken’ voor voor-lichtingopscholen.Handig,wantzobrengen zij niet alleen kennis naarde scholen,ze ‘halen’erookbruik-bare informatievoorDOL.“Wema-ken gebruik van praktijkervaringenvan internbegeleiders en leerkrach-ten”, onderstreept Martijn Vrielink.“Zijmoetenhetdoen”,vultEllenvan
Interne begeleiding
Doorlopend door met DOL
“De vertaling naar de klas is cruciaal”
Tachtig intern begeleiders, remedial teachers en directeuren kregen eind 2010 tijdens de Sine Limitemiddag het DOL-document gepresenteerd. DOL? Jazeker: deze Doorlopende Onderwijslijn wordt zo langzamerhand een begrip. In gesprek met de intern begeleiders die samen de DOL-werkgroep vormen: Ellen van Rijssen, Ada van Swigchem, Sandra Bos en Martijn Vrielink.
Ada van Swigchem, Ellen van Rijssen,
Sandra Bos en Martijn Vrielink vormen samen
de werkgroep DOL
27
Rijssen aan. “De vertaling van watwijdoennaardeklasiscruciaal.Wijstaanimmersnietmeermetdevoetenindeklei.”De DOL-werkgroep ziet dat steedsmeer ‘gedeeld’wordtdoor scholen.“Lijntjeswordensteedskorter”,signa-leertVrielink.Eengoedezaak,wantde door Den Haag aanvankelijkbeloofde ‘extra handen’ in de klas,lijkener niet van te komen.Het zaldus aankomen op nog intensieveresamenwerkingenefficiënteinzetvanondersteuning,denkendeledenvandewerkgroep.Dekomendetijdstaatdepedagogi-scheaanpakopdeagendaenookiser specifiek aandacht voor het wer-kenmet groepsplannen in combina-tiegroepen.“Datisgewoonlastigenduseenhelepuzzel.”
> In 2010 kregen directeuren en intern begeleiders tijdens een workshopdag meer informatie over DOL, bijvoorbeeld over het werken met groepsplannen en in-dividuele leertrajecten
> Elk jaar wordt DOL geactualiseerd en in oktober aan de scholen aan-geboden
> Tijdens de netwerken voor intern begeleiders staat DOL op de agenda en intern begeleiders kun-nen via het loket contact zoeken met leden van de DOL-werkgroep.
Sine Limite ziet passend onderwijsnietalsietsnieuws,maaralsverster-king van wat de meeste scholen aldoen: focussen op kwalitatief hoog-waardigeleerlingenzorg.Voor Sine Limite betekent passendonderwijs: iederkindheeft rechtopgoed onderwijs. Daarvoor strevenwenaardoorlopendeleerlijnenvooronderwijsen leerlingenzorg,biedenwe regulieronderwijswaarhetkanen speciaal onderwijswaar het no-dig isenmakenwegebruikvanel-kaarsexpertise.
Advies en dienstenWat biedt Sine Limite?• scholingvoorteams• adviesenondersteuningopscho-
lenviahetzorgteam• ondersteuning en advies via het
bovenschoolsezorgadviesteam• éénloketvooroudersenscholen• voorlichting over passend onder-
wijsvoorscholenenouders• collegiale consultatie: leren van
elkaar• onderzoek (intelligentieonder-
zoek,psychologischonderzoek)• kindertherapie• weerbaarheidstrainingen• kenniscentrum dyslexie/dyslexie-
verklaringen
• ondersteuning van gespeciali-seerdeonderwijsassistentenleer-kracht
• kennisontwikkeling en kennisver-spreiding
• samenwerking met scholen voorspeciaalonderwijs
• doorlopende lijnen voor onder-wijsenzorg
Bestuur Panta rhei en zorgteamIn het samenwerkingsverband SineLimite werken schoolbesturen vanopenbaar, christelijk en montesso-rionderwijs en Vrije Scholen in deregio samen. Samen vormen zij alsStichting Orthopedagogisch InstituutDeventer en omgeving het school-bestuurvandespecialeschoolvoorbasisonderwijs Panta rhei. Ook hetzorgteamvanSineLimitevaltonderditbestuur.Debesturenzijnvertegen-woordigd in de stuurgroep die dealgemeen directeur van Sine Limiteadviseert. De algemeen directeurheeft de dagelijkse leiding over deorganisatie(ookhetzorgteam)enisverantwoordelijk voor de voorberei-ding,uitvoeringenevaluatievanhetbeleidvoorpassendonderwijs.
Sine Limite in vogelvlucht
Sine Limite: aanbod en organisatie
Sine Limite is het samenwerkingsverband van alle basisscholen in Deventer en tien basisscholen in de regio. Het samenwerkingsverband ondersteunt school, kind en ouders bij het bieden van optimale ontwikkelingskansen en passend onderwijs voor circa 11 duizend leerlingen van 45 basisscholen in Deventer, Gorssel, Rijssen/Holten, Lochem en Voorst.
1
45 basisscholen en speciale basisonderwijs aangesloten bij Sine Limite: • HetRoessink• Kolmenscate• DeWiz@rd• DeSchakel• DeSnippeling(ookdeKleinePlaneet)• Slingerbos• Borgloschool• Hovenschool• DeSleutel• HetMozaïek(ookdeTintaan)• DeHagenpoort• CeesWilkeshuisschool• DeDorpsschool• DeLooschool• DeRythmeen• DeventerCircuitschool• DeSteenuil• DeFlint• Dol-fijn• PrinsMauritsschool• Adwaita• St.Lebuïnus• DeVlieger• St.Bernardusschool(Zwaluwenburg)• DeWindroos• St.Bernardusschool(Joppe)• DeZonnewijzer• DeVijf-er• DeRank• DeNicolaasschool• VrijeschooldeKleineJohannes• EersteDeventerMontessorischool• l’Ambiente• Haarschool• DeHolterenk• Bosschool• Dijkerhoek• DeventerLeerschool• DeHagewinde• DeHietweide• DeBongerd• Wilp-Achterhoek• DeWiekslag• WilpseWijk• SboPantarhei
Bezoekadres Sine Limite: ‘DeKroon’KoninginWilhelminalaan9Deventer
Postadres Sine Limite:Postbus5807400ANDeventer
(0570)[email protected]