Chương 4:

Trung gian tµi chÝnh

Néi dung

• PhÇn 1Ng©n hµng th−¬ng m¹i

• PhÇn 2C¸c tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng

PhÇn 1: Ng©n hµng th−¬ng m¹i

4.1. Tæng quan - Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn hÖ thèng ng©n hµng

• ThÕ giíi

• Giai ®o¹n TK 15 – TK 17

• Giai ®o¹n TK 18 – TK 19

• Giai ®o¹n TK 20 ®Õn nay

• ViÖt Nam

4.1. Tæng quan - Quan niÖm vÒ NHTM

• ViÖt nam - Ph¸p lÖnh Ng©n hµng, Hîp t¸c x� TÝn dông vµ C«ng ty Tµi chÝnh

n¨m 1990: NHTM lµ mét tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ mµ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ

th−êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông

sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ lµm ph−¬ng tiÖn thanh

to¸n

• ViÖt nam - LuËt c¸c Tæ chøc tÝn dông n¨m 1998: NHTM lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn

dông ®−îc thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh

kh¸c cã liªn quan

• Mü: NHTM lµ mét c«ng ty kinh doanh chuyªn cung cÊp dÞch vô tµi chÝnh vµ ho¹t

®éng trong ngµnh dÞch vô tµi chÝnh

• Ph¸p: NHTM lµ nh÷ng xÝ nghiÖp th−êng xuyªn nhËn cña c«ng chóng d−íi h×nh

thøc tiÒn göi hay h×nh thøc kh¸c vµ hä dïng vµo nghiÖp vô chiÕt khÊu, tÝn dông hay

dÞch vô tµi chÝnh

• Ên ®é: NHTM lµ c¬ së nhËn c¸c kho¶n tiÒn göi cho vay, tµi trî vµ ®Çu t−

4.1. Tæng quan - VÞ trÝ cña NHTM trong HÖ thèng tµi chÝnh

• HÖ thèng tµi chÝnh

• C¸c tæ chøc tµi chÝnh• Ng©n hµng

• Ng©n hµng Trung −¬ng

• Ng©n hµng th−¬ng m¹i

• C¸c tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng

• ThÞ tr−êng tµi chÝnh

• C¸c c«ng cô tµi chÝnh

• C¬ së h¹ tÇng tµi chÝnh

4.1. Tæng quan - Tæ chøc hÖ thèng NHTM

• Ng©n hµng th−¬ng m¹i Nhµ n−íc

• Ng©n hµng th−¬ng m¹i cæ phÇn

• Ng©n hµng th−¬ng m¹i liªn doanh

• Ng©n hµng th−¬ng m¹i n−íc ngoµi

4.1. Tæng quan - Chøc n¨ng cña NHTM

Thñ quü cña c¸c doanh nghiÖp

K.Marx “C«ng viÖc cña ng−êi thñ quü chÝnh lµ ë chç lµm trung

gian thanh to¸n. Khi ng©n hµng xuÊt hiÖn th× chøc n¨ng nµy

®−îc chuyÓn giao sang ng©n hµng”

• NhËn tiÒn göi vµ qu¶n lý c¸c tµi kho¶n cña c¸c doanh nghiÖp

• Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cho c¸c doanh nghiÖp

4.1. Tæng quan - Chøc n¨ng cña NHTM (tiÕp)

T¹o tiÒn

C«ng thøc: ∆D = 1/rr * ∆R. Trong ®ã:• D: Tæng sè tiÒn göi do NHTM t¹o ra

• rr: Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc

• R: Tæng sè tiÒn dù tr÷ t¹i c¸c ng©n hµng

Trung gian tÝn dông: tho¶ mWn nhu cÇu kh¸c nhau cña c¸c nhµ tiÕt kiÖm vµ ®Çu t−

4.1. Tæng quan - Vai trß cña NHTM

• §¶m b¶o nhu cÇu vÒ vèn cho nÒn kinh tÕ

• TÝch luü t¹o tiÒm lùc tµi chÝnh cho nh÷ng b−íc nh¶y vät vÒ

c«ng nghÖ vµ ®êi sèng xW héi

• KiÓm so¸t b»ng ®ång tiÒn ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ

quèc d©n nh»m gãp phÇn ®¶m b¶o sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc

®èi víi tÝnh hîp ph¸p vµ hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng s¶n

xuÊt kinh doanh

• Tham gia thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m«

4.2. Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTM

• Ho¹t ®éng huy ®éng vèn

• Ho¹t ®éng khai th¸c vµ sö dông vèn

• Ho¹t ®éng trung gian cung cÊp dÞch vô tµi chÝnh

4.2. Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTMHo¹t ®éng huy ®éng vèn cña ng©n hµng th−¬ng m¹i

• TiÒn göi kh«ng kú h¹n

• TiÒn göi tiÕt kiÖm

• TiÒn ®i vay tõ Ng©n hµng Trung −¬ng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c

• Vèn tù cã cña ng©n hµng

• Nguån vèn kh¸c

4.2. Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTMHo¹t ®éng khai th¸c, sö dông vèn cña ng©n hµng th−¬ng m¹i

• C¸c kho¶n môc kho quü

• Dù tr÷ b¾t buéc

• Dù tr÷ v−ît qu¸

• C¸c h×nh thøc cho vay cña NHTM

• C¸c ho¹t ®éng ®Çu t−

• Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, tÝn phiÕu kho b¹c

• Cæ phiÕu

• Liªn doanh, liªn kÕt

• C¸c sö dông vèn kh¸c: tµi trî, qu¶ng c¸o, v.v…

4.3. Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTMHo¹t ®éng trung gian cung cÊp dÞch vô tµi chÝnh

• ChuyÓn tiÒn

• Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt: thanh to¸n b»ng sÐc,

uû nhiÖm, uû nhiÖm thu, thanh to¸n L/C

• Cung cÊp c¸c dÞch vô tµi chÝnh kh¸c

• B¶o lWnh thùc hiÖn hîp ®ång

• M«i giíi, t− vÊn

• Uû th¸c

• Cung cÊp dÞch vô tiÖn Ých: cho thuª kÐt s¾t, dÞch vô

homebanking, internetbanking, phonebanking

• v.v…

4.2. Xu h−íng ho¹t ®éng cña c¸c NHTM hiÖn ®¹i ®a n¨ng trªn thÕ giíi

(1) c¸c ho¹t ®éng vÒ nguån vèn vµ sö dông vèn më réng

trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau

• c«ng cô ®Ó huy ®éng vèn ®a d¹ng, phong phó vµ ®Æc biÖt

lµ hÊp dÉn h¬n bëi tÝnh thanh kho¶n vµ lîi Ých kinh tÕ

• ho¹t ®éng sö dông vèn, cho vay vÉn chiÕm tû träng lín

nh−ng cã sù thay ®æi trong c¸c ®èi t−îng vµ c¬ cÊu cho

vay: h−íng ®Õn kh¸ch hµng c¸ nh©n

4.2. Xu h−íng ho¹t ®éng cña c¸c NHTM hiÖn ®¹i ®a n¨ng trªn thÕ giíi(tiÕp)

(2) th«ng qua c¸c chiÕn l−îc vµ ph−¬ng thøc ®Çu t− kh¸c

nhau, c¸c ng©n hµng th©m nhËp s©u réng h¬n vµo nÒn

kinh tÕ

� h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn tµi chÝnh lín, cã ¶nh h−ëng rÊt

lín ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ, tµi chÝnh trong n−íc còng nh−

thÞ tr−êng tµi chÝnh quèc tÕ

VÝ dô: City bank, Standard Chartered bank, Anz, v.v..

6.2. Xu h−íng ho¹t ®éng cña c¸c NHTM hiÖn ®¹i ®a n¨ng trªn thÕ giíi(tiÕp)

(3) tr×nh ®é c«ng nghÖ ng©n hµng rÊt ph¸t triÓn víi sù

øng dông réng rWi c«ng nghÖ tin häc vµ viÔn th«ng trong tÊt

c¶ c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng

• T¨ng hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý tµi s¶n còng nh− c¸c

ho¹t ®éng ng©n hµng

• Cho phÐp c¸c ng©n hµng cã thÓ liªn kÕt víi nhau trong

mçi quèc gia vµ trªn toµn thÕ giíi ®Ó thùc hiÖn c¸c nghiÖp

vô kinh doanh rÊt phøc t¹p, ®¸p øng mét c¸ch chÝnh x¸c

vµ nhanh nhÊt mäi nhu cÇu cña kh¸ch hµng ë kh¾p mäi

n¬i trªn thÕ giíi.

4.3. Xu h−íng ho¹t ®éng cña c¸c NHTM hiÖn ®¹i ®a n¨ng trªn thÕ giíi(tiÕp)

(4) c¸c dÞch vô tµi chÝnh kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¸c dÞch vô ng©n

hµng tiÖn Ých rÊt ph¸t triÓn lµm cho nh÷ng ng©n hµng nµy

kh«ng chØ lµ nh÷ng trung gian tÝn dông, thanh to¸n mµ thùc

sù ®W trë thµnh c¸c trung gian tµi chÝnh quan träng nhÊt

trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng

4.3. Qu¶n lý ho¹t ®éng NHTM

C©u hái:

T¹i sao ph¶i qu¶n lý NHTM?

Ph¶i ch¨ng lµ yÕu tè rñi ro?

4.3. Qu¶n lý ho¹t ®éng NHTM

C¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i lu«n ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro

• Rñi ro kú h¹n /rñi ro thanh kho¶n

• Ng©n hµng cã thÓ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n khi ng−êi göi tiÒn rót tiÒn å ¹t

• r Rñi ro tÝn dông

• C¸c ®èi t−îng vay vèn cã thÓ kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ lWi vµ vèn gèc. C¸c kho¶n vay nµy trë thµnh nî khã ®ßi (hay nî xÊu).

• Tû lÖ nî xÊu cµng t¨ng, th× ng©n hµng sÏ cµng mÊt vèn ®Ó xãa c¸c kho¶n nînµy

• r Rñi ro l·i suÊt

• LWi suÊt thay ®æi theo cung cÇu, nh−ng thùc tÕ lWi suÊt tiÒn göi th−êng lµ lWi suÊt th¶ næi trong khi lWi suÊt tiÒn vay th−êng lµ lWi suÊt cè ®Þnh

• Khi lWi suÊt t¨ng lªn m¹nh, ng©n hµng sÏ bÞ thua thiÖt do ph¶i tr¶ lWi nhiÒu h¬n cho tiÒn göi trong khi lWi nhËn ®−îc tõ c¸c kho¶n cho vay hiÖn h÷u vÉn kh«ng ®æi

CÇn ph¶i lý ho¹t ®éng cña ng©n hµng th−¬ng m¹i nh»m tr¸nh sù ®æ vì hµng lo¹t, g©y sôp ®æ hÖ thèng tµi chÝnh, tiÒn ®Ò cña sù khñng ho¶ng kinh tÕ

4.3. Qu¶n lý ho¹t ®éng NHTM

C¬ quan qu¶n lý ng©n hµng th−¬ng m¹i cã hiÖu qu¶ vµ an

toµn nhÊt sÏ lµ:

• Ng©n hµng Trung −¬ng

• Ng©n hµng th−¬ng m¹i

• Bé t− ph¸p

• Bé tµi chÝnh

• Bé c«ng an

§¸p ¸n?

4.3. Qu¶n lý ho¹t ®éng NHTM

Néi dung qu¶n lý ho¹t ®éng cña NHTM

• Qu¶n lý Nguån vèn

• Qu¶n lý dù tr÷: vÊn ®Ò qu¶n lý quü tiÒn mÆt vµ rñi ro

thanh kho¶n

• Qu¶n lý tiÒn cho vay: rñi ro tÝn dông vµ c¸c nguyªn t¾c

qu¶n lý tiÒn cho vay, kÓ c¶ ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n

• Qu¶n lý rñi ro lWi suÊt vµ tû gi¸

4.3. Qu¶n lý ho¹t ®éng cña NHTMQu¶n lý tiÒn cho vay

C¸c nguyªn t¾c qu¶n lý tiÒn cho vay theo quan ®iÓm cña

F.Mishkin

• Sµng läc vµ gi¸m s¸t kh¸ch hµng

• Chuyªn m«n ho¸ vµ quan hÖ th−êng xuyªn víi kh¸ch

hµng

• Tµi s¶n thÕ chÊp vµ sè d− bï

• H¹n chÕ tÝn dông

• T−¬ng hîp ý muèn gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng

PhÇn 2: C¸c tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng

Công ty bảo hiểm

Quỹ ñầu tư chung

Các nhà

ñầu tư theo

tổ chức

Quỹ lương hưu

Ph©n biÖt NHTM vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng

Sù kh¸c biÖt sÏ lµ:

Néi dung NHTM B¶o hiÓm Quü ®Çu t−,

l−¬ng h−u

Thanh to¸n �

T¹o tiÒn �

Thanh kho¶n � �

Chia nhá � � �

L−u gi÷ gi¸ trÞ � � �

Th«ng tin � � �

KÕt hîp rñi ro � �

C«ng ty tµi chÝnh

• Nguån vèn ho¹t ®éng• Huy ®éng tiÒn göi cã kú h¹n

• Ph¸t hµnh c¸c chøng kho¸n nî hoÆc vay ng©n hµng th−¬ng m¹i

• C¸c dÞch vô cung cÊp vµ ph−¬ng thøc thùc hiÖn

• Xu h−íng ph¸t triÓn

C«ng ty b¶o hiÓm

• §Æc tr−ng cña B¶o hiÓm

• Nguån vèn ho¹t ®éng

• Nguyªn t¾c ho¹t ®éng: Tù nguyÖn vµ tr¸ch nhiÖm tèi ®a - Hîp ®ång b¶o hiÓm vµ c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh

• C¸c biÖn ph¸p ng¨n ngõa, kh¾c phôc vµ h¹n chÕ hËu qu¶ cña rñi ro b¶o hiÓm

• Trung gian tµi chÝnh

• B¶o hiÓm tiÕt kiÖm vµ c¸c s¶n phÈm kh¸c

Quü ®Çu t−

• Huy ®éng tiÒn b»ng c¸ch b¸n c¸c chøng chØ ®Çu t− cho c¸c nhµ ®Çu t−

• §Çu t− huy ®éng vèn vµo c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c nhau

• Lîi thÕ cña Quü ®Çu t− so víi ®Çu t− c¸ nh©n

• C¸c lo¹i Quü ®Çu t−: Quü ®Çu t− më, Quü ®Çu t− ®ãng

• C¸c lo¹i quü ®Çu t− ë c¸c n−íc cã thÞ tr−êng tµi chÝnh ph¸t triÓn nh− Mü, NhËt, c¸c n−íc ch©u ¢u, v.v …

C«ng ty chøng kho¸n

• C«ng ty chøng kho¸n lµ thµnh viªn cña Së giao dÞch chøng kho¸n

• Ng−êi m«i giíi chÝnh thøc trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n

• Ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n.