UNIVERZITET U SARAJEVU

UMARSKI FAKULTET

Edin Kiija

Lovno streljatvo u Federaciji Bosne i

Hercegovine

ZAVRNI RAD

II ciklusa studija

Mentor: Prof. dr. Marijan Grubei

Sarajevo, maj 2014. god

Lovno streljatvo u Federaciji Bosne i Hercegovine

Saetak

Ovaj rad obuhvata nekoliko tematskih cjelina koje daju jednu iroku sliku o temi rada.

Lovno streljatvo ( posebno discipline trap i skit ) predstavljaju dio lovstva u okviru

programa Olimpijskih igara i kao takve nuno ih je kvalitetno poznavati. U ovom radu

osvrnuemo se na historijsku pozadinu lovakog oruja kao neizostavan dio lovnog streljatva

te na dio zakona koji regulie nabavljanje i posjedovanje istog ( Zakon o nabavljanju, dranju

i noenju oruja i municije ) i historijski razvoj trap i skit disciplina. Jedno poglavlje je

posveeno modernom lovakom oruju i njegovoj podjeli. U ovom poglavlju je takoe kratko

pojanjena njegova konstrukcija to je vrlo vaan dio ovog rada. Poslijednji dio bavi se

analizom strelita u Federaciji Bosne i Hercegovine te njihovim poreenjem s Olimpijskim

standardima. Na kraju rada dat je zakljuak s korisnim upustvima i preporukama, kako za

lovaka drutva tako i za pojedince. Analiza i zakljuak, kao i ostali dio rada, pruie vrlo

korisne informacije kako profesionalcima koji se bave lovstvom tako i amaterima i

zaljubljenicima u lovno streljatvo.

Kljune rijei: lovno streljatvo, trap, skit, lovako oruje, zakon, Olimpijski

standardi, konstrukcija

Hunting shooting in Federation Bosnia and Herzegovina

Summary

This paper includes few chapters which give one wide view about the topic of this

work. The hunting shooting ( especially disciplines trap and skeet ) represents a part of

hunting in Olympic games' programme and it is necessary to have quality knowledge about it.

In this paper we will review historical backgrounds of hunting weapons as the inevitable part

of the hunting shooting and the part of Law which regulates geting and keeping these

weapons ( Law about geting, keeping and carrying weapons and ammunition ) and historical

development of trap and skeet diciplines. One chapter is dedicated to modern hunting

weapons and its classification. In this chapter is also briefly explained his construction which

is very important part of this paper. Last chapter includes analysis of shooting ranges in

Federation of Bosnia and Herzegovina and their comparison with Olympic standards. At the

end, the conclusion is given with useful guidelines and recommendations for both hunting

societies and individuals. Analysis and conlusion, as well as the other parts of this paper, will

give very helpful informations for professionals which deal with hunting, and amateurs and

lovers of hunting shooting.

Key words: hunting shooting, trap, skeet, hunting weapons, law, Olympic standards,

construction

SADRAJ

1. UVOD...........................................................................................................................5

2. HISTORIJSKI RAZVOJ LOVAKOG ORUJA......................................................6

3. MODERNO LOVAKO ORUJE............................................................................11

3.1 Lovako oruje koje izbacuje snop metalnih kugli samu...................................11

3.1.1. Cijevi puke samarice....................................................................................13

3.1.2 Glava ili baskula puke....................................................................................15

3.1.3 Sigurnosni mehanizam.....................................................................................16

3.1.4 Mehanizam za izvlaenje i izbacivanje ahura................................................16

3.1.5 Nian................................................................................................................16

3.1.6 Kundak i potkundak samarica........................................................................17

3.1.7 Municija i kalibri puaka samarica.................................................................18

3.2 Lovako oruje koje izbacuje jednodjelno zrno projektil....................................19

3.2.1 Cijev karabina..................................................................................................21

3.2.2 Glava karabina.................................................................................................21

3.2.3 Zatvara...........................................................................................................22

3.2.4 Spremnik municije...........................................................................................22

3.2.5 Mehanizam za okidanje...................................................................................23

3.2.6 Sigurnosni mehanizam.....................................................................................23

3.2.7 Kundak.............................................................................................................23

3.2.8 Niani...............................................................................................................24

3.2.9 Municija i kalibri puaka kuglara.....................................................................25

3.3 Kombinovano lovako oruje..................................................................................27

3.4 Malokalibarsko oruje.............................................................................................30

4. ZAKONSKI PROPISI VEZANI ZA LOVAKO ORUJE......................................31

4.1 Osnovne odredbe.....................................................................................................31

4.2 Nabavljanje, dranje i noenje oruja i municije.....................................................33

4.2 Oduzimanje oruja i municije..................................................................................38

4.3 Popravljanje i prepravljanje oruja..........................................................................39

4.4 Prijevoz oruja i muncije.........................................................................................40

4.5 Kaznene odredbe.....................................................................................................40

5. LOVNO STRELJATVO.............................................................................................43

5.1 Trap kao streljaka disciplina....................................................................................45

5.1.1 Standardi strelita za trap.......................................................................................48

5.1.1.1 Rov za trap......................................................................................................48

5.1.1.2 Udaljenost izmeu rovova za trap...................................................................48

5.1.1.3 Rov za trap ( ureaji za izbacivanje glinenih meta ).......................................48

5.1.2 Standardi strelita za automatski trap...................................................................50

5.1.2.1 Streljaka mjesta.............................................................................................50

5.1.2.2 Rov za trap ( ureaj za izbacivanje meta )......................................................50

5.1.3 Standardi strelita za parni trap ............................................................................51

5.1.3.1 Rov..................................................................................................................51

5.1.3.2 Udaljenost izmeu rovova...............................................................................51

5.1.3.3 Rov ( Ureaji za izbacivanje meta )................................................................51

5.2 Skit kao streljaka disciplina....................................................................................53

5.2.1 Standardi strelita za skit.....................................................................................55

5.2.1.1 Dolet meta, uglovi i nivoi ( elevacije )............................................................56

5.3 PARCOUR DE CHASEE LOVAKI PARKUR..................................................57

5.3.1 TEHNIKA PRAVILA ZA LOVAKI PARKUR...........................................58

5.3.1.1 Strelite...........................................................................................................58

5.3.1.1.1 Opis strelita..........................................................................................58

5.3.1.1.2 Streljaka mjesta....................................................................................58

5.3.1.2 Mete...............................................................................................................59

5.3.1.2.1 Specifikacija...........................................................................................59

5.3.1.3 Puke i municija..............................................................................................60

5.3.1.3.1 Puke......................................................................................................60

5.3.1.3.2 Municija.................................................................................................60

5.3.1.4 Pravila odvijanja takmienja i postupci.........................................................60

5.3.1.4.1 Odvijanje takmienja..............................................................................60

5.3.1.5 Ocjenjivanje rezultata i postupci....................................................................61

5.4 Strelita za gaanje pokretnih i nepokretnih ciljeva pukama kuglarama ...............64

6. CILJ I ZADACI ISTRAIVANJA................................................................................66

7. MATERIJAL I METODE RADA.................................................................................66

7.1 Objekat istraivanja...................................................................................................67

7.2 Strelite Stolino vrilo, Kupres...................................................................................68

7.3 Strelite Kabiljua, Domaljevci.................................................................................69

7.4 Strelite Vaganj, Kreevo..........................................................................................69

7.5 Strelite Mostarsko blato, iroki Brijeg....................................................................71

7.6 Strelite Jurkovac, apljina.......................................................................................71

7.7 Strelite Jelenei, Oraje............................................................................................72

7.8 Strelite Ilii, Mostar.................................................................................................73

7.9 Strelite Rade, Neum...............................................................................................73

8. REZULTATI RADA I DISKUSIJA.............................................................................74

8.1 Strelite Stolino vrilo, Kupres...................................................................................74

8.2 Strelite Kabiljua, Domaljevci.................................................................................74

8.3 Strelite Vaganj, Kreevo...........................................................................................75

8.4 Strelite Mostarsko blato, iroki Brijeg.....................................................................76

8.5 Strelite Jurkovac, apljina........................................................................................76

8.6 Strelite Jelenei, Oraje............................................................................................76

8.7 Strelite Ilii, Mostar..................................................................................................77

8.8 Strelite Rade, Neum................................................................................................77

ZAKLJUAK..........................................................................................................................78 LITERATURA.........................................................................................................................80

5

1. UVOD

Iako je tema ovoga rada vrlo uska isti je podijeljen u nekoliko tematskih cjelina i

to na nain da daje cjelokupnu sliku lovnog streljatva poevi od historijata lovstva i

lovakog oruja te Zakona o dranju, nabavljanju i noenju oruja i municije preko lovnog

streljatva openito s akcentom na trap i skit do analize strelita u Federaciji Bosne i

Hercegovine i njihovog poreenja s Olimpijskim standardima. Upravo zbog navedene

opirnosti i koliine informacija rad je malo obimniji ali kao takav daje vrlo vane

informacije i moe posluiti kao izuzetno vrijedan udbenik kako onima koji se bave

lovstvom profesionalno tako i amaterima i ljubiteljima lovstva openito.

Poto je lovako oruje neizostavna i neophodna oprema za lovno streljatvo

prvi dio rada vrlo opirno obrauje historijski razvoj lovakog oruja, zatim podjelu i

konstrukciju istog da bi na kraju dali osvrt na dio Zakona koji regulie pravo nabavljanja i

dranja istog. Slijedei dio rada rezervisan je za lovno streljatvo te Olimpijske streljake

discipline, u prvom redu za Trap i Skit koje su za nas najinteresantije i kao takve

predstavljaju dio lovstva u okviru Olimpijskih igara. I trea, poslijednja cjelina ovog rada

analizira strelita za trap ( strelita za skit u FBiH naalost ne postoje ) za koja su

prikupljene odreene informacije vane za analizu i poreenje istih s Olipmijskim

standardima donijetih od strane ISSF-a ( Meunarodna Streljaka Sportska Federacija ).

Lovstvo, kao nerazdvojan dio umarstva, u nekim podruijma moe postati

primarna grana umarstva, odnosno donositi mnogo vee prihode od divljai nego to bi

se to postiglo eksploatacijom umskih drvnih sortimenata s istog podruja. Za ostvarenje

navedenog cilja neophodno je obrazovanje i struno usavravanje umarskih strunjaka

kako iz oblasti lovstva tako i drugih umarskih disciplina ( ureivanje uma posebno ) koji

mogu na struan, odgovoran i moralan nain voditi lovstvo u Bosni i Hercegovini u

jednom pozitivnom smijeru koji e dati najbolje rezultate. Jedan mali doprinos tome moe

biti i ovaj rad za koji se nadam da e svima onima koji imaju elju da se upoznaju ili

usavre svoje znanje o lovstvu, kao jednoj vrlo interesantnoj oblasti pruiti vrlo korisne

informacije te da e ih isti koristiti na najbolji mogui nain kako za lovstvo tako i drutvo

openito.

Ovim putem elim da izrazim svoju zahvalnost, na prvom mjestu Uzvienom Bogu

a zatim mojim roditeljima koji cu cijeli svoj ivot nesebino davali dio sebe za moje

kolovanje, zatim mome tetku i tetki, upravniku umarije Bugojno Goranu Gajiu koji mi

je izlazio u susret prilikom mojih odlazaka na fakultet u Sarajevu. Takoe, zahvalnost

dugujem LS Herceg Bosne, a posebno sekretaru pomenutog saveza Ivici Luiu te

lovakim drutvima na ustupljenim podacima i svima onima koji su na bilo koji nain

pomogli izradu ovoga rada.

Posebnu zahvalnost dugujem svome mentoru prof. dr. Marijanu Grubeiu na

odvojenom vremenu za moj rad.

6

2. HISTORIJSKI RAZVOJ LOVAKOG ORUJA

Sasvim pouzdano se moe rei da je ovjek od poetka svoga postojanja koristio

razno orue i oruje, kojim je izmeu ostaloga, lovio i na taj nain pribavljao hranu za sebe i

svoju porodicu, ali se i branio od divljih zvijeri. U poetku to su bila primitivna oruja,

uglavnom od obinog kamena uzetog iz prirode ili drveta koji su sluili da onesposobe i

dokraje lovinu. Vremenom su se poeli koristiti razni oblici buzdovana i toljaga ijem

udarcem se divlja obarala i onesposobljavala, postavljale su se razne zamke i kopale jame u

koje je dvlja upadala i na taj nain se hvatala, zatim prave grane, zailjene na vrhu, koje su

sluile kao primitivna koplja i omoguavala da tadanji lovac savlada divlja na veem

rastojanju, ime se ujedno postizala vea efikasnost i sigurnost lovca, koji vie nije morao

dolaziti u neposredni kontakt s divljai, posebno u lovu na opasnije ivotinje. Ogroman korak

naprijed tadanjem ovjeku znaio je pronalazak luka i strijele, koji se, dodue u neto

izmjenjenom i savremenijem obliku koristi i danas za lov. Na taj nain opremljen lovac je

mogao sa mnogo vee udaljenosti da onesposobi divlja ili je usmrti, a ujedno sigurnosni

aspekt lova podignut je na nezamislivo vei nivo nego to je to lov s kopljem i buzdovanom.

Kako je ovjek sve vie koristio luk i strijelu i uviao njihovu korisnost, on je takoe sve vie

posveivao panje njihovoj kvaliteti i obliku tako da je na kraju ere efikasni domet ovog

oruja iznosio vie od 80 m.

Slika 1. Razni oblici otrica iz prahistorijskog vremena, kamena sjekira i drvena toljaga

Izvor: http://hladnooruzje.net76.net, http://hladnooruzje.net76.net/index_files/Page349.htm

Vremenom lov postaje nain da se demonstrira mo, snaga, sposobnost i vjetina

ratnika umjesto izvora hrane, te sve vie postaje privilegija bogatih i monih. Iz vremena

starog Egipta postoji veliki broj podataka o lovu olien u spomenicima i hijeroglifima. I stari

Grci imali su poseban odnos prema lovu i ivotinjama pa su tako vjerovali da je Artemida

boginja Mjeseca, zvijeri i lova te zatitnica djevojaka, boginja svadbe i provoda, dok je to kod

Rimaljana bila Dijana.

7

Slika 2. Brazilsko pleme Awa i danas za lov koristi luk i strijelu

Izvor: http://www.jutarnji.hr/upoznajte-brazilsko-pleme-awa-kojem-prijeti izumiranje/1033293/

Slika 3. Faraon ubija lava

Izvor: Tomorad, M.( 2009 ): Lov i ribolov u

starom Egiptu

Grki i Rimski pisci hvalili su vjetine lovaca i o njima pisali posebne hvalospjeve.

Rimljani su bili prvi koji su lov regulisali zakonom tako da je u Rimskom carstvu lov bio

zabranjen robovima, a u Srednjem vijeku postaje privilegija plemstva. Kao prvi lovac u

historiji spominje se Nimrod, sin babilonskog kralja, osnivaa drutva Babilonije. I danas

postoji veliki broj spomenika s obiljejima i prizorima iz lova, divljai i pasa. Lov se koristio

kao odlina priprema za ratove i bitke koje su se vodile u to vrijeme, te je lov predstavljao

svojevrsnu atrakciju, posebno kada se ilo u lov sa velikim brojem pasa ( i do 10 000 pasa ).

8

Takoe se lovilo pomou lovnih ptica, to i danas predstavlja posebnu atrakciju i simbol

moi. U Srednjem vijeku dolazi do smanjenja broja divljai pa se tada po prvi put javljaju

odredbe vezane za lovostaj. Neka divlja postaje ak i plateno sredstvo, to je bio sluaj u

srednjovijekovnoj Slavoniji, Dalmaciji i Primorju gdje je krzno kune zlatice sluilo za

plaanje poreza zvanog kunovina ili marturina.1

Do modernog lovakog oruja, kakvo danas poznajemo, bio je potreban vrlo dugi

vremenski period, koji je tekao vrlo sporo, sve do industrijske revolucije u 19. vijeku. Jedno

od najvanijih otkria kada se radi o oruju, ako ne i najvanije, bilo je otkrie baruta. Radilo

se o crnom barutu, koji je ustvari smjesa alitre, sumpora i drvenog uglja. U literaturi podaci

o otkriu baruta su jo uvijek prilino protivrijeni, a ukazuju na to da su stari Kinezi

poznavali crni barut jo 2000 godina prije nove ere, te da su posjedovali odreene vrste oruja

koje je ispaljivalo projektile prilagoene tom oruju. U Evropu, crni barut, dospio je preko

Arapa 1320. godine, dok se pronalazaem smatra uveni njemac Berthold Scwartz. Meutim,

neki podaci ukazuju na to da je Marco Polo donjeo formulu za barut sa svoga puta u Kinu.

Masovnija upotreba crnog baruta poela je 1364. godine u Evropi, kada se koristiti za

ispaljivanje razliitih projektila prilikom odbrane tadanjih tvrava. Naprave koje su koristile

energiju dobivenu sagorijevanjem baruta za ispaljivanje projektila dobile su zajedniki naziv -

vatreno oruje.

Prva vatreno oruje sastojalo se samo od jedne bronzane cijevi, koja je bila sa jedne

strane zatvorena, a koristio se crni barut, zatim sloj kuine pa sama ili zrno i na kraju opet

sloj kuine. Barut je paljen pomou baklje i fitilja, kroz rupu na dnu cijevi, ijim

sagorjevanjem je stvaran pritisak kojim se izbacivao projektil. Ta oruja bila su teka i

nepozudana, posebno kada se radilo o veim udaljenostima. Sve do tada za lov se uspjeno

koristio luk i strijela, kasnije i samostrel, koji su bili jednostavni za upotrebu i sigurni za

lovca. Ovim orujem vjet lovac mogao je pogoditi divlja u trku ili pticu u letu, a obzirom da

se koristio i u ratovima, organizovana su razna takmienja na kojima se pokazivala

sposobnost i vjetina gaanja strijelom. Krajem 14. stoljea u Njemakoj javlja se prvo lake

vatreno oruje arkebuze. Bila je duine do 2 m, sa drvenim kundakom i metalnom cijevi (

kalibra 12, 5 20 mm ). Teila je 5 7 kg, a domet joj je iznosio 200 250 koraka. Njena

upotreba najvie je bila zastupljena u periodu izmeu 15. i 17. stoljea kada je zamjenjuje

muketa. To je vatreno oruje sa glatkom cijevi pri emu se ispljivanje projektila vri sa

ramena.

Domet ovog oruja iznosio je do 180 m, dok je njena efikasnost bila do 90 m.

Punjenje mukete bilo je sporo i nesigurno, a esti su bili nesretni sluajevi kada se barut sam

aktivirao. Vojnici koji su koristili mukete nazivani su muketiri.

1 http://hr.wikipedia.org/wiki/Hrvatska kuna ( pristupljeno 28.04.2013 )

9

Slika 4. Muketa

Izvor : http://simonak.eu/index.php?stranka=pages/h_k/4_21.htm

Sredinom 19. stoljea mukete su zamjenjene pukama. Godine 1517. nirnberki

pukar Georg Kufuss pronaao je sistem paljenja varnicom sa kremena gdje se varnica

dobijala trenjem o zubasti toak da bi se kasnije ovaj sistem usavrio tako da se varnica

potrebna za paljenje baruta dobijala udarcem ekia na koji je bio privren kremen, o

metalnu plou. Ovaj sistem paljenja baruta dobio je naziv sistem kremenjaa. Meutim,

pomenuti sistem imao je nedostataka, na prvom mjestu, pri vlanom ili kiovitom, pa ak i

vjetrovitom vremenu nije moglo doi do zapaljenja baruta i ispaljivanja projektila, to je

predstavljalo veliki problem, posebno u bitkama koje su se vodile pri navedenim vremenskim

uslovima. Ovi nedostatci otkriveni se za vrijeme Napoleonovih ratova (1804 180 ). I pored

navedenih nedostataka i nesavrenstva ovog oruja, ono se ipak zadralo sve do 19. vijeka. Iz

tog vremena datiraju podaci da je ovo oruje koriteno i za odstrel divljai.

Slika 5. Sistem kremenjaa

Kunovac, S. ( 2006 ): Lovako oruje i municija

Za vjerovatno najvanije otkrie kada se radi o poboljanju sistemu opaljenja

zasluan je francuz Claude Louis Berthollet pronalaskom ivinog fulminata 1788. godine,

koja ima sposobnost samozapaljenja usljed udarca. Puke koje su koristile ovaj sistem

nazvane su kapisilare. Za projektil, u poetku prvo se koristio obraen kamen da bi se kasnije

prelo na olovo. Nije zabiljaeno kada je prvi put ovjek doao na ideju da za projektil

10

upotrijebi vie sitnijih umjesto jednog veeg, ali se pominje da je ve oko 1580. godine

lovljena divlja u trku i letu. Meutim, puke su se i dalje punile s prednje strane to je

oduzimalo mnogo vremena i predstavljalo svojevrsnu opasnost. Zato se nastojao nainiti

korak naprijed i u tom smislu.

Znaajno pronalazak bile su puke s ulebljenim cijevima, koje je prvi primjenio

poznati pukar Gaspar Zellner 1498. godine. Primjetilo se da puke s ulebljenim cijevima

daju veu preciznost, bolju probojnost te da odgovaraju samo jednom projektilu, dok su one s

glatkim cijevima pogodnije za projektil koji se sastoji od vie sitinijih. Za lov krupne divljai

kao to je medvjed, vuk, srnda, jelen i sl. koritene su puke s ulebljenim cijevima s jednim

krupnim projektilom izlivenim od olova dok se za lov sitne divljai kao to je fazan, tetrijeb,

zec i sl., i dalje koristile puke s glatkim cijevima koje su se punile veim brojem sitnijih

projektila.

Godine 1770. engleski oficir Patrik Ferguson konstruie puku koja se se nije punila

kroz grli cijevi, ve otraga. Puke koje su koristile ovaj sistem punjena nazvane su

ostrague . Njegova istraivanja nastavio je uveni pruski konstruktor vojnog i lovakog

oruja Nicholas von Dreyse i 1826. godine konstruie prvu patronu, odnosno metak koji je

sadravao sve potrebne elemente, tj. barutno punjene, kapislu i projektil. Dugaku iglicu

oruja udarao je eki nabijajui je u fulminatnu smjesu i tako izazivao paljenje kapisle a time

i barutnog punjenja. Puka sa prvim integralnim metkom proizvedena je u Francuskoj.

Slika 6. Nicholas von Dreyse i Claude Louis Berthollet

Izvor: http://www.magdeburger-jaeger.de/html/nicolaus_von_dreyse.html,

http://en.wikipedia.org/wiki/File:Berthollet_Claude_Louis_.jpg

Od 19. stoljea razvoj vatrenog oruja tekao je mnogo bre nego ranije tako da je

ve oko 1830. godine francuz Charlin konstruisao prvu samaricu sa fiksnim cijevima i

pokretnom glavom, punjenu patronima. Takoe znaajan korak naprijed, uinio je takoe

francuz Casimir Lefaucheux 1832. godine, konstrukcijom prve samarice, sa T sistemom

kljueva, koja je ustvari pretaa dananjih puaka samarica. On je bio prvi koji postavlja

kapislu iza baruntog punjenja, koja se do tada nalazila ispred njega. Veliki iskorak naprijed

uinio je pruski kapetan Johann F. E. Schultze 1865. godine pronalazkom bezdimnog baruta

11

ime se kvaliteta i jednostavnost upotrebe vatrenog oruja znaajno poboljala. Od tada pa

sve do dananjih dana, lovako oruje se sve vie usavrava, postaje kvalitetnije i efikasnije te

jednostavnije i sigurnije za upotrebu.

3. MODERNO LOVAKO ORUJE

Iako tema ovoga rada nije detaljna podjela, namjena i izrada modernog lovakog

oruja, ipak smatramo potrebno ukratko pojasniti, u prvom redu, osnovne i najzastupljenije

vrste lovakog oruja na naem prostoru iz razloga to se tema rada svodi na analizu

streljatva za to je neophodno poznavati i lovako oruje. to se tie lovakog oruja u

literaturi postoji vie definicija koje se sve ipak mogu svesti na jednu. Lovako oruje je

vatreno oruje kojim ovjek, ispaljujui kroz cijev projektil potisnut gasovima sagorjelog

baruta, odstreljuje divlja. Danas, kada je lov vie sport, zabava i strast nego izvor hrane,

lovako oruje je neophodno i predstavlja osnovni pribor za uspjean lov. Postoje vie podjela

lovakog oruja, ali dvije osnovne skupine su slijedee:

1. Lovako oruje koje izbacuje snop metalnih kugli - samu

2. Lovako oruje koje izbacuje jednodjelno zrno - projektil

U prvu skupinu spadaju puke samarice, s glatkim cijevima, a u drugu puke s

uljebljenim cijevima, za koje se obino koristi naziv kuglare. Spoj navedenih puaka naziva

se kombinovana puka. Postoji i tzv. malokalibarsko oruje, koje se pojavilo kasnije u odnosu

na puke samarice i kuglare, o kojem e biti rijei posebno.

3.1 Lovako oruje koje izbacuje snop metalnih kugli - samu

Bez imalo sumnje moe se rei da je puka samarica najzastupljenije i najbrojnije

lovako oruje, kako danas tako i u prolosti. Zbog velikog interesovanja lovaca za

navedenim orujem, industrija lovakog oruja, posebno danas, nudi ogroman asortiman

navedenih puaka, od onih za lovce slabijeg imovinskog stanja do skupocjenih, luksuznih

modela, namjenjenih onima koji su u mogunosti izdvojiti velike svote novca da ukrase svoj

lov takvim orujem. Lovake puke samarice dijelimo prema vie kriterija pa tako

razlikujemo nekoliko podjela.

Prema broju cijevi puke samarice mogu da budu s jednom cijevi jednocijevke, ili

s dvije - dvocijevke, koje pak mogu biti prema poloaju cijevi standardne lovake dvocijevke

poloare, koje su i najbrojnije, odnosno gdje su cijevi spojene zajedno u horizontalnoj ravni

( jedna pored druge ) ili bok puke ( bokerice ) kod kojih su cijevi spojene u vertikalnoj

ravni ( jedna iznad druge ).

12

Slika 7. Puka samarica bokerica

Izvor: http://www.capriolohunting.com/beretta/sv10-perennia-iii

Kada se radi o konstrukciji mehanizma za opaljenje, samarice mogu biti horozare (

ekiare, koketare ) i to kada im je udarni mehanizam izvan glave puke, a ako je isti smjeten

u glavi, nazivaju se eng. hamerless pukama ili esto, ali neispravno bez horoza .

Postoji podjela puaka samarica na prelamae i to kada postoji mogunost

prelamanja radi punjenja metka ili rastavljanje puke i na neprelamae, kada su cijevi vrsto

fiksirane za puanu glavu.

Slika 8. Samarica dvocijevka je najzastupljenije lovako oruje

Izvor: http://www.deactivated-guns.co.uk/deactivated-guns/modern-deactivated-guns/deactivated-

british-12-bore-double-barreled-shotgun/prod_450.html

Prema vrsti municije koja se upotrebljava za odreene puke, samarice mogu biti

normalnog standardnog kalibra ili za municiju jaeg punjenja - magnum samarice.

Takoe bitna podjela, kada se radi o lovakim pukama samaricama jeste i prema

broju metaka, pa tako razlikujemo puke samarice s jednim metkom jednometke i one s

dva i vie metaka. Ove poslijednje obino su s jednom cijevi dok se meci nalazi u posebnoj

komori sareru ili magacinu, najee u obliku cijevi ispod glavne cijevi oruja ili u obliku

kutije. Ako se zamjena metka nakon ipaljenja vri samoradeim mehanzimom poslije pritiska

obaraa, takvo oruje nazivamo poluautomatskim. Ako je sluaj suprotan, odnosno ako se

zamjena metka vri runo tada se radi o pukama koje nazivamo repetirke . Oruje koje je u

13

mogunosti da jednim pritiskom na obara izbaci sve metke, odnosno rafalno nazivamo

automatskim orujem. Ovo poslijednje nije nalo svoju primjenu u lovstvu.

Kako je samarica dvojcijevka najzastupljenija meu lovakim orujem, a koristi se

za odstrel sitne divljai te divlje svinje kao krupne, smatramo realnim i poeljnim da ukratko

spomenemo i objasnimo glavne dijelove od kojih se ona sastoji. Glavni dijelovi i mehanizmi

samarice dvocijevke su:

- sklop cijevi

- glava ( baskula ) puke

- mehanizam za bravljenje

- mehanizam za zapinjanje i okidanje

- sigurnosni mehanizam

- mehanizam za izvlaenje i izbacivanje ahura

- nian ( muica )

- kudak s potkunadakom

3.1.1 Cijevi puke samarice

U ovom radu neemo se osvrtati na tehnologiju izrade cijevi, to zahtjeva dosta

prostora i vremena, ve emo ukratko navesti od ega se ona sastoji te isto slikovito prikazati.

Po svojoj unutranjoj grai cijev se sastoji od nekoliko dijelova:

- leite metka je poetni, ojaani dio cijevi u koji se stavlja metak. U poetku, leite

metka bilo je kalibra 65 mm, da bi danas poraslo na 70 mm za normalne kalibre, 76

mm za magnume i 89 mm za super magnume. Vano je napomenuti da se ne smije

koristiti metak s duom ahurom od leita jer najee dolazi do rasprskavanja cijevi

ime oruje postaje neupotrebljivo.

- konusni prelaz sa leitem metka do due cijevi ( suenje ) je prelaz od proirenog

dijela leita metka do normalne irine due cijevi, a slui da bi sameno punjenje iz

ahure metka nakon ispaljenja lake ulo u duu cijevi. Ovo suenje je jednako

debljini zida ahure metka tako da je unutranji prenik ahure metka priblino jednak

preniku due cilindrinog dijela cijevi puke.

- dua cijevi predstavlja cilindrini dio cijevi koji se prostire od konusnog suenja do

oka. Dua cijevi je osnovna i glatka irina, a ujedno i najdui dio cijevi.

14

Slika 9. Cijev puke samarice

Izvor: Markovi, N.( 2006 ): Lovako oruje i municija

- konusni prelaz oka je ustvari prelaz od kraja due cijevi do suenja na ustima cijevi

tj. do oka.

- okovi su sueni dijelovi cijevi od konusnog suenja do usta kraja cijevi, na 3 do 5 cm

od kraja cijevi. Polovinom 19. vijeka otkriveno je da se ugradnjom okova postie

bolji efekat samenog snopa na meti, odnosno divljai. Samena zrna se na konusnom

prelazu grupiu i zbijaju tako da na izlasku iz cijevi daju ui i gui snop ime se

postie bolji efekat. U odnosu na suenje okove dijelimo na 2 :

1) Cilindar slui za bliska rastojanja

2) etvrtina oka od 0,1 do 0,2 mm za blia gaanja

3) Poluok od 0,3 do 0,7 mm za srednje daleka gaanja

4) Tri etvrtine oka od 0,8 do 1,0 mm za dalja i daleka gaanja

5) Pun ok od 0,9 do 1,1 mm za veoma daleka gaanja

Slika 10. Promjenjljivi okovi

Izvor: http://www.njuskalo.hr/oruzje/puska-winchester-cokirana-lovacka-pumperica-12-70-

oglas-3573165

Postoje i promjeljivi okovi koji se uarafljuju u standardna usta cijevi te poluokovi,

koji se obino ugrauju u jeftinije modele puaka, a posjeduju mogunost zatezanja i

15

otputanja ime se postie eljeni efekat, koji je najvei na udaljenosti 35 metara od usta

cijevi nakon ispaljenja.

3.1.2 Glava ili baskula puke

Glava objedinjava i vee sve dijelove puke, a u njoj su smjeteni:

- mehanizam za bravljenje

- mehanizam za okidanje

- sigurnosni mehanizam

Mehanizam za bravljenje ima najveu ulogu pri opaljenju metka, kada se stvara veliki

pritisak, a slui stvaranju vrste veze izmeu cijevi i glave puke. Postoji nekoliko sistema

bravljenja ali ih u ovome radu neemo navoditi. Ve je reeno da samarice mogu biti

ekiare ili koketare i hamerlles puke, u zavisnosti od toga gdje je smjeten mehanizam za

opaljenje. Danas, moderno lovako oruje proizvodi se sa sistemom opaljenja smjetenim u

glavi puke.

Slika 11. Glava puke i mehanizam za okidanje

Izvor: Kunovac, S. ( 2006 ):Lovako oruje i municija

Okidai su dijelovi mehanizma preko koji se aktivira mehanizam za opaljenje, a sila

potrebna za okidanje obino se kree od 15 20 njutna ( N ). Na pukama poloarama nalaze

se dva okidaa gdje prednji slui za okidanje desne a stranji za okidanje lijeve cijevi dok je

kod bokerica prvi za okidanje donje a drugi za okidanje gornje cijevi. Na nekim pukama

postoji samo jedan okida ijim se pritiskom prvi put aktivira, kod poloara desna a kod

bokerica donja cijev, a drugim pritiskom druga cijev.

2 Markovi, N. ( 2006 ): Lovako oruje i municija, p 207.

16

3.1.3 Sigurnosni mehanizam

Sigurnosni mehanizam vrlo je vaan sastavni dio svake puke pa tako i samarice

dvocijevke, a slui za sprijeavanje nenamjernog i nekontrolisanog opaljenja. Veina sistema

svodi se na blokiranje jednog od elemenata za okidanje, okidaa udaraa ili zapinjaa. Ovaj

mehanizam sastoji se od nekoliko dijelova:

- obine ili automatske konice

- osiguranje mehanizma za okidanje u sluaju ispadanja puke

- konica bravljenjem

- pokaziva zapetosti

Slika 12. Sigurnosni mehanizam konica

Izvor: http://www.stoegerindustries.com/firearms/stoeger-uplander.php

3.1.4 Mehanizam za izvlaenje i izbacivanje ahura

Sastoji se od izvlakaa ili izbacivaa, pomou kojih se izvlae meci i prazne ahure.

Nalaze se u spoljnom bloku cijevi a aktiviraja se prelamanjem puke. Izvlakai samo

djelomino vade ahuru koja se zatim runo izbacuje, dok izbacivai automatski izbacuju

ahuru a metak samo djelomino, koji se zatim vadi runo.

3.1.5 Nian

Za razliku od kuglara, pitolja i drugog slinog oruja, nian kod samarica je

prilino jadnostavan a sastoji se samo od prednjeg niana koji se naziva muica.

17

Slika 13. Muica

Izvor: Kunovac, S. ( 2006 ):Lovako oruje i municija

3.1.6 Kundak i potkundak samarica

Kundak povezan s glavom puke i cijevima ini sklop oruja a kod samarica ima

veliku vanost, pogotovo ako se zna da slue za lov divljai u trku ili letu pri emu se mora

vrlo brzo reagovati gdje komplikovano nianjenje nema smisla.

Slika 14. Kundak i potkundak

Izvor: http://www.njuskalo.hr/ostalo-oruzje/kundak-oglas-6386479

Potkundak se izrauje od istog materijala kao i kundak a slui da prihvatnje i vrsto

dranje lijevom rukom a ujedno slui kao zatita od cijevi koje se zagrijavaju prilikom

opaljenja. Takoe, u njemu se nalaze dijelovi mehanizma za zapinjanje i izvlaenje ahura, a

na donjoj strani nalazi se halka za remen puke.

18

3.1.7 Municija i kalibri puaka samarica

Klibar puke je ustvari prenik due cijevi. I danas, kod mnogih ljudi koji koriste

oruje, pa i kod nekih lovaca, postoji pogreno razumjevanje kalibra puke, posebno kada se

radi o pukama samaricama. Kod puaka samarica, kalibre su utvrdili Englezi, a oznaeni

su brojevima 2 4 8 10 12 14 16 20 24 - 28 32 36 gdje broj ne predstavlja

milimetre ve pokazuje koliko se komada jednakih olovnih kugli datog prenika cijevi, moe

izliti iz jedne funte olova ( 0,4536 kg ). To ustvari znai da ako se od jedne funte olova mogu

izliti samo dvije kugle, prenik e biti oznaen sa 2, ako se mogu izliti 4 jednake kugle,

prenik e biti 4, ako se moe izliti 12 jednakih kugli kalibar e biti 12 itd. Najee koriteni

kalibri su 12, 16 i 20 dok se vrlo veliki i vrlo mali kalibri koriste rijetko.

Kalibar cijevi 4 8 10 12 16 20 28 32 36

Prenik u mm 23,4 20,8 19,3 18,2 16,8 15,7 13,8 12,7 10,2 Tabela 1. Kalibar cijevi u milimetrima

Municija za lovake puke samarice naziva se patrona i znatno se razlikuje od

municije namjenjene za kuglare. Danas, savremena patrona sastoji se od slijedeih dijelova:

1) ahure ( kartonske, plastine ili (sasvim rijetko) metalne )

2) kapisile ( sa uglavnom 2 najea tipa : evelo i Winchester )

3) barutnog punjenjenja ( bilo da je u pitanju dimni barut ili mnogo jai bezdimni barut)

4) epa ( filcanog, kartonskog ili plastinog )

5) projektila ( samenog ili jedinane kugle)

Ovdje je bitno napomenuti da kod lova sa samenim metkom dolazi do tzv. nervnog

udara prilikom ega se pomenuti sistem paralie te nastaje trenutana smrt divljai. Postoji i

tzv. Brenneke kugla gdje se poseban projektil umjesto samenog punjenja stavlja u ahuru i

ustvari puku samaricu pretvara u lovaki karabin na udaljenosti do 80 m. Da bi se postigla

bolja preciznost, probojnost, domet i efikasnost kugla na sebi ima rebra koja slue za

dobijanje potrebne rotacije.

19

Slika 15. Lovaka patrona i Brenneke kugla

Izvor: Markovi, N.( 2006 ): Lovako oruje i municija , Kunovac, S. ( 2006 ):Lovako oruje

i municija

3.2 Lovako oruje koje izbacuje jednodjelno zrno projektil

Odmah po vanosti iza puaka samarica dolazi grupa oruja s uljebljenim cijevima

ili kako se esto nazivaju lovake puke kuglare. Kada ih poredimo sa pukama samaricama,

vidjeemo da je glavna razlika u izradi cijevi, koja je kod kuglara, kako je ve navedeno,

uljebljena. To je i razumljivo kada se zna kakva je njena svrha u lovu, odnosno, kada znamo

da se koristi za lov na krupnu divlja, koja je obino dosta udaljena od mjesta odakle se niani

i puca te je zbog toga potrebna vea snaga i probojnost projektila. Druga bitna razlika u

odnosu na samarice jeste ta, da su im cijevi i zatvarai vre izrade, jer moraju izdrati

daleko vee pritiske prilikom opaljenja metka koje koriste ove puke. Jo jedna bitna razlika

jeste i ona u mehanizmu za nianjenje, koji je znato sloeniji i tei za upotrebu u poreenju sa

nianom puaka glatkih cijevi, odnosno samarica. Navedeni mehanizam moe se sastojati od

mehanikog i optikog niana, to je est sluaj, te vizira i muice. Dok se samaricama lovi

divlja u letu ili trku, a niani se preko ine, kod kuglara je to komplikovanije i potrebna je

vea koncentracija i pribranost lovca prilikom iste radnje, posebno kada se zna da se krupna

divlja lovi u stanju mirovanju ( izuzetak su divlje svinje ). Tehnika nianjenja svodi se na

sravnavanje muice i vizira sa siluetom divljai koja nije u pokretu. Slino podjeli puaka

samarica, i kuglare se dijele prema vie kriterija pa tako razlikujemo nekoliko kategorija

puaka kuglara.

Prema broju cijevi mogu da budu jednocijevke i dvocijevke, dok ove druge prema

poloaju cijevi mogu biti poloare ( cijevi u horiznotalnoj ravni, jedna do druge ) i bok

puke ili bokerice ( cijevi u vertikalnoj ravni, jedna iznad druge ). Kao i samarice, prema

konstrukciji mehanizma za opaljenje, mogu da budu koketare i hamerless puke. Kada se

20

radi o mogunosti prelamanja, takoe mogu biti prelamae i neprelamae, dok se prema broju

metaka kojima se pune dijele na jednometke i one s dva ili vie metaka. Ove druge posjeduju i

sarer ili magacin, najee u obliku kutije. Prema nainu funkcionisanja mogu biti repetrike s

pokretnim potkundakom s polunim mehanzimom ili sa obrtno epnim zatvaraem koje

mogu biti i poluatumatske.

Slika 16. Cijev puaka kuglara i samarica

Izvor: http://www.ld-kamenjarka-kukuljanovo.hr/ch2_cijevi.html

Ono to je dvocijevka samarica kod puaka glatkih cijevi, to je lovaki karabin kod

puaka uljebljenih cijevi, odnosno kuglara. Iako postoje razne varijante ovog oruja, mi

emo se osvrnuti na najznaajnijeg predstavnika a to je sistem Mauser model 98, razvijen u

Njemakoj davne 1898. godine. Prvobitno je imao vojnu ulogu ali je vremenom uz niz

modifikacija naao svoju primjenu i u lovstvu. U tekstu koji slijedi ukratko emo navesti i

pojasniti osnovne dijelove lovakog karabina. Glavni dijelovi i mehanizmi pomenute puke su

slijedei:

- cijev

- sanduk

- zatvara

- spremnik municije

- mehanizam za okidanje

- sigurnosni mehanizam

- kundak

- niani

21

Slika 17. Lovaki karabin Mauser m98

Izvor: http://www.premiumgun.ru/catalog/128

3.2.1 Cijev karabina

Najvaniji dio svake puke pa tako i karabina jeste cijev, koja mora biti izraena od

visokokvalitetnih materijala, kao to je elik, otpornih na visoke pritiske i habanje, jer mora

izdrati vrlo visoke temperature i pritiske koji se razvijaju prilikom opaljenja metka i

izgaranja barutnog punjenja. Od stanja cijevi uveliko zavisi i to da li e karabin postii svoju

svrhu, odnosno, da li e se postii eljeni pogodak. Kako je najvei pritisak pri opaljenju u

leitu metka, upravo tu cijev je i nadeblja, dok je na ustima cijevi najtanja. Na poprenom

profilu cijevi vidjeemo da se ona razlikuje od cijevi samarice, odnosno da je jednolinija.

Unutranjost uljebljene cijevi sastoji se od nekoliko nejednakih profila a to su:

- leita metka

- prijelaznog konusa koji omoguuje postepeno urezivanje zrna u ljebove i

- vodita zrna koje je jednakog prenika itavom duinom te spiralno uljebljeno da bi

zrno time dobilo potrebnu rotaciju i stabilizaciju nakon izbacivanja

3.2.2 Glava karabina

Glava karabina objedinjava sve potrebne dijelove puke: cijev, zatvara, spremnik

municije, mehanizam za okidanje, sigurnosni mehanizam te kundak.

22

Slika 18. Lovaki karabin CZ 527

Izvor: http://www.czub.cz/en/catalog/81-centerfire-rifles-cz/KL/CZ_527_CARBINE.aspx

3.2.3 Zatvara

Jedan od najupeatljivijih dijelova lovakog karabina je upravo zatvara, odnosno

ruica zatvaraa, koja slui za pomicanje po vodilicama. Na zatvarau smjetene su bradavice,

i to na prednjem dijelu dvije a na stranjem jedna, pomou kojih se bravi. Takoe, u zatvarau

smjeten je udarni mehanizam, a sa vanjske strane izvlaka. Prvi se sastoji od:

- udarne igle

- udarne opruge

- udaraa

Slika 19. Zatvara

Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/File:MauserSystem98Verschluss-04.jpg

3.2.4 Spremnik municije

Sa dva vijka privren je za glavu karabina, a obino moe primiti tri do pet metaka,

zavisno od kalibra. Sastavni dijelovi spremnika za municiju su sliijedei:

- poklopac

- opruga donosaa

- donosa metaka, koji prilikom repetiranja donosi metak pred zatvara

23

3.2.5 Mehanizam za okidanje

Pomou ovog mehanizma aktivira se udarni mehanizam, preko kojeg se opaljuje

metak. Kako se zna da se karabinom obino lovi divlja koja nije u pokretu, to ovaj

mehanizam ne smije biti previe osjetljiv da ne bi dolo do prebrzog opaljenja prilikom

nianjenja. Postoji vie izvedbi mehanizma za okidanje pa tako razlikujemo onaj, s jednim

okidaem bez podeavanja, s jednim okidaem podesiv, s dva okidaa, od kojih jedan slui za

pripremu a drugi za okidanje. U Evropi, najvie koriteni sistem za okidanje je onaj s dva

okidaa od kojih zadnji slui za pripremu a prednji za okidanje, iako se i njime moe okidati

bez pripreme ali je u tom sluaju potrebna vea sila pritisaka na okidau.

3.2.6 Sigurnosni mehanizam

Osnovna i jedina zadaa sigurnosnog mehanizma jeste da onemogui nenamjerno i

nekontrolisano opaljenje metka. Zbog toga, ovaj sistem mora uvijek biti potpuno ispravan i

pokazaivati kada je oruje zakoeno, odnosno otkoeno. Sam mehanizam svodi se na

blokiranje jednog od elemenata mehanizma za opaljenje, kao i kod samarice. Poto je bilo

vie rijei o ovom mehanizmu kada smo govorili o samarici, ovdje se neemo zadravati na

istome. Bitno je napomenuti da kod veine lovakih karabina konica blokira i zatvara, koji

se ne moe otvoriti kada je oruje zakoeno.

Slika 20. Konica karabina

Izvor: http://www.njuskalo.hr/oruzje/lovacki-karabin-cz-lk-cal-8-57-oglas-2885954

3.2.7 Kundak

Sve to je reeno za kundak puaka samarica vrijedi i za kuglare, s tim da ovaj

kod kuglara mora obezbjediti kvalitetno i ugodno nianjenje, posebno kada se divlja

promatra due vrijeme. Prednji dio slui za vrsto dranje prilikom opaljenja, titi od

zagrijavanja cijevi i omoguuje preciznije nianjenje, dakle kao i kod samarica. Obino se

izrauju od drveta gdje su se oni od starog oraha pokazali najboljim.

24

Slika 21. Razni oblici kundaka

Izvor: Markovi, N. ( 2006 ): Lovako oruje i municija

3.2.8 Niani

Za razliku od puke samarice, nian kod lovakog karabina je dosta komplikovaniji i

zahtjevniji kada se radi o nianjenju, bilo mete ili divljai. Svaki lovaki karabin posjeduje

ugraen nian, koji se sastoji od prednjeg ( muice ) i zadnjeg niana. Postoje razne varijante

niana, ali najea su slijedee tri :

- muice u obliku klina sa zadnjim nianom u obliku slova V

- muica u obliku pravougaonika za zadnjim nianom u obliku slova U

- muica u obliku valjka sa zadnjim nianom u obliku slova U

Slika 22. Zadnji nian

Izvor: http://www.njuskalo.hr/oruzje/lovacki-karabin-cz-lk-cal-8-57-oglas-2885954

25

Zbog mogunosti podeavanja pri upucavanju, i prednji i zadnji nian posjeduju

mogunost pomicanja, i to prednji po horizontali, a zadnji i po horizontali i po vertikali. Kada

se radi o nianjenju pomou mehanikog, tj. ugraenog niana esto se javljaju potekoe i

divlja se, ili ranjava ili nikako ne bude pogoena. Za nianjenje mehanikim nianom

potrebno je dovesti u liniju tri elementa, i to prednji i zadnji nian, te sam cilj. Takoe

potrebna je svjetlost i dobar vid lovca. U pravilu, mehaniki nian uspjeno se koristi do 100

m udaljenosti, dok je vrlo malo onih koji su uspjeni preko navedene udaljenosti. Zbog toga

ugrauju se optiki niani koji pruaju veu pouzdanost i sigurnost lova.

3.2.9 Municija i kalibri puaka kuglara

Kalibar puke kuglare je ustvari prenik cijevi, i to od brijega do brijega lijeba cijevi,

a u Evropi se oznaava kao proizvod pomenutog prenika i duine ahure, u milimetrima.

Npr. kalibar 6 x 70 R , 6,5 x 57 R gdje dodatak R oznaava da je metak namjenjen za

prelamae jer ahura na dnu ima rub. Ako nema navedene oznake onda ahura ima lijeb pri

dnu koji slui za izbacavnje iste. Vano je napomenuti da se metak lovakih puaka kuglara

ne izgled ne razlikuje od vojnikog metka ( tzv. humane municije ) pa lako moe doi do

zabune. Zrno lovakog metka po konstrukciji uveliko se razlikuje od vojnog, o emu e

kasnije biti rijei. Metak za puke sa uljebljenim cijevima sastoji se od:

- ahure koja objedinjava sve potrebne dijelove metka u jednu cjelinu. Ona se izrauje

od tombaka ( legure bakra i cinka ). ahura mora biti elastina iz razloga to se pri

opaljenju pod pritiskom gasova sagorjelog baruta iri i oslanja na zid leita metka.

Slika 23. Presjek metka

Markovi, N.( 2006 ): Lovako oruje i municija

- barutnog punjenja koji moe biti u obliku listia, cjevica, kuglica ili tapia. Uloga

mu je u potpunosti ista kao i kod patorne pa ovdje nema potrebe istu objanjavati.

Razlika od samenog baruta jeste da gori sporije. Bitno je napomenuti da se se ni u

kome sluaju ne smije puniti sameni metak barutom za puke kuglare, kao i obrnuto,

jer bi u tom sluaju moglo doi do nesree ili unitenja oruja.

26

- kapisle koja je smjetena na dnu metka, odnosno ahure, a uloga joj se ne razlikuje od

one kod samenog metka tj. da zapali barut.

- zrna koje za razliku od vojnikog metka ima zatvorenu kouljicu straga, a otvoren vrh

kroz koji se puni olovom. Osnovni zadatak zrna jeste da to bre usmrti divlja a da

pri tome napravi minimalnu tetu na tkivu i drugim korisnim organima divljai. Danas

se proizvode razni tipovi zrna za puke s uljebljenim cijevima koji se ipak grubo

mogu svrstati u tri osnovne grupe:

a) u prvu grupu spadaju zrna s tankom kouljicom jednake debljine itavom svojom

duinom, dok im je jezgra olovna i viri iz kouljice na vrhu. Zavisno od

otvorenosti vrha, zrno moe biti manje ili vie iljasto ili zaobljeno. Ova zrna su

najloija jer se raspadaju u kontaktu i s najsitnijom preprekom ime dolazi do

unitenja mesa i korisnih organa divljai, a rijetko daju izlaznu ranu.

Slika 24. Razliite konstrukcije lovakog zrna

Kunovac, S. ( 2006 ):Lovako oruje i municija

b) zrna druge grupe podlona su manjoj deformaciji iz razloga to im je kouljica

nejednake debljine, odnosno prednji dio kouljice je tanak i lahko se deformira dok

je zadnji dio deblji i tee se deformira. Ova zrna daju bolje razultate od zrna tanke

kouljice. Jezgra je obino od olova a postoje izvedbe gdje se jezgra sastoji od

dvije cjeline, prednje meke a stranje tvre. Izlazna rana je ea a tete na tijelu

divljai su manje.

c) treu grupu zrna ine ona s neto sloenijom konstrukcijom, a pune se olovom i

sprijeda i straga, teko se raspadaju i skoro uvijek daju izlaznu ranu. Debljina

kouljice se od vrha do pregrade postepeno poveava to omoguuje deformaciju

prednjeg dijela, dok zadnji dio ostaje kompaktan. Drugi predstavnik ove grupe je

ABC zrno, za koje se moe rei da ima kontrolisanu deformaciju. Naime, radi se o

zrnu izraenom od pomenutog tombaka, koje je za 1/3 duine s prednje strane

izbueno i napunjeno mekim olovom. Zidovi pomenutog kanala imaju etri

uzduna lijeba po kojima se zrno nakon udarca u prepreku cijepa unatrag poput

cvjetnih latica. Pri udarcu u prepreku ABC zrno zadrava veinu svoje poetne

27

mase te zbog pomenutog cijepanja na etri latice stvara strijelni kanal prenika oko

2 do 3 kalibra. Izlazna rana pri dobrom pogotku je neizbjena, a eljeni efekat

neminovan.

Slika 25. Ponaanje ABC zrna prilikom udarca u tijelo divljai

Izvor: Markovi, N.( 2006 ): Lovako oruje i municija

3.3 Kombinovano lovako oruje

U kombinovano lovako oruje spadaju puke prelamae s jednom ili vie glatkih

cijevih i s jednom ili vie uljebljenih cijevi. Prva kombinovana puka proizvedena je u

Njemakoj, gdje se i danas koriste u velikoj mjeri, naroito trocijevka i etverocijevka, kao i

u susjednoj Austriji. S obzirom na broj i poloaj cijevi postoji vie izvedbi ovih puaka, ali

one osnovne su slijedee:

a) Dvocijevka - glatka cijev / ueljebljena cijev poloara

b) Dvocijevka - glatka cijev / ueljebljena cijev bokerica

c) Trocijevka ( driling ) razliite kombinacije cijevi

d) etverocijevka ( friling ) - razliite kombinacije cijevi

Slika 26. Klasina izvedba trocijevke

Izvor: http://www.drillinghotline.com/graphics/jmar5_d.jpg

28

Kombinovane puke mogu biti i s vie cijevi, ali to je vrlo rijedak sluaj, jer njihova

upotreba je komplikovana upravo zbog veeg broja cijevi i njihove teine. Velika je prednost

navedenih puaka iz razloga to je lovac, nosei samo kombinovanu puku, naoruan i

istovremeno spreman za lov i sitne i krupne divljai, posebno kada se radi o trocijevkama i

etverocijevkama. Ove poslijednje su najkomplikovanije i najmanje zastupljene meu

kombinovanim lovakim pukama, gdje je obino jedna od etri cijevi manjeg kalibra,

namjenjena za odstrel sitne divljai i krznaica. Bitno je napomenuti da se koritenjem samo

jedne puke lovac navikne na istu i postie bolje efekte nego koritenjem dvije razliite puke.

I pored brojnih prednosti ovih puaka, one ipak imaju nekoliko nedostaka.

Oni se ogledaju u njihovoj cijeni, zatim njihovoj teini, komplikovanijom upotrebom

gdje se moe se desiti da lovac odabere pogrenu cijev za lov na odabranu divlja. Isto tako,

kada se radi o preciznosti mogu se javiti izvjesni nedostatci. Npr. prilikom koritenja jedne

cijevi koja se zagrijava i time deformie, dok druga ostaje hladna, dolazi do odstupanja od

eljenog pogotka. Od saamarica najvie se razlikuje po nianu pa tako na kombinovanim

pukama postoji i zadnji nian, koji se podie samo onda kada je selektorom cijevi odabarana

uljebljena cijev za opaljenje. Takoe, mogu biti opremljene i s montanim optikim

nianom.

Slika 27. Razne kombinacije s obzirom na poloaj i broj cijevi

Izvor: http://www.fanzoj.com/en/gunroom/custom_built_weapons/other_rifles/index.html

29

3.4 Malokalibarsko oruje

U ovom radu neemo se detaljno osvrtati na malokalibarsko oruje ve ukratko

objasniti o kakvoj vrsti oruja se radi, te kakvu municiju isto koristi. Osnovna karakteristika

ovoga oruja, kao to i samo ime govori, jeste mali kalibar te ivino paljenje metka. Prvo

oruje ove vrste proizvedeno je u Francuskoj 1855. godine kada je Flober konstruisao puke

kalibra 6,7 mm i 9 mm. Navedene puke punile su se sitnom samom i crnim barutim, dok su

im cijevi bile glatke. Niska cijena municije uslovila je koritenje ovog oruja i za vjebanje i

usavravanje gaanja, te je upravo zbog toga Flober konstruisao metak sa sferinim zrnom,

ali bez barutnog punjenja, a energiju potrebnu za kretanje zrna davala je kapisla. Obzirom na

nisku cijenu municije te prednosti ivinog paljenja metka, ameriki pukari su 1887. godine

konstruisali metak kalibra .22 ( 5,6 mm ) za puke sa uljebljenim cijevima. Navedeni metak

bio je punjen barutom te je imao olovno zrno teine 2,55 grama. Zbog velike preciznosti i

niske cijene municije, ovo oruje dostiglo je planetarnu popularnost, a navedeni metak poznat

kao kal .22 Long Rifle upotrebljava se za streljaku disciplinu gaanje malokalibarkom MK

u metu na 50 metara udaljenosti. Ovo nije jedina upotreba navedenog metka, ali je ipak

najpoznatija.

Slika 28. Malokalibarska puka

Izvor: http://www.zastava-arms.rs/cms/index.php?id=56

Amerika tvornica oruja Winchester 40-tih godina prolog vijeka proizvela je metak

istog kalibra, ali sa znatno jaim barutnim punjenjem nego to je to sluaj s metkom kal .22

LR. Takoe, umjesto olovnog zrna, kod metka kal. 22 Winchester Magnum zrno je bakreno.

Njegova enegrija je skoro za dva puta jaa od metka kal. 22 LR pa se zbog toga sve vie

koristi za lov sitnih tetoina i krznaica. Malokalibarsko oruje je omiljeno meu

krivolovacima zbog niskog zvuka kojeg proizvodi prilikom opaljenja, njihove preciznosti te

niske cijene municije kao i samih puaka.

30

Slika 29. Malokalibarski metak kal .22 Lonf Rifle

Izvor: http://www.ssg19.com/?page_id=1656

31

4. ZAKONSKI PROPISI VEZANI ZA LOVAKO ORUJE

Kako upotreba vatrenog, a time i lovakog oruja moe dovesti do kobnih posljedica,

javila se potreba da se zakonski regulie ko moe a ko ne posjedovati isto. Prve odredbe

vezane za pravo dranja oruja javile su se ve u Srednjem vijeku. Danas, zakon koji regulie

pravo dranja oruja razlikuje se od drave do drave, pa tako je u nekima slobodniji a u

drugim mnogo stroiji. U nastavku teksta osvrnut emo se na dio pomenutog zakon koji se

odnosi iskljuivo na lovako oruje, a usvojen je za teritoriju Srednjobosankog kantona kome

pripada i optina Kreevo u kojoj se nalazi jedno od strelita za trap. Poto se Zakon ne

razlikuje mnogo od kantona do kantona navest emo samo jedan koji bi trebao biti sasvim

dovoljan da se shvati nain na koji je regulisano nabavljanje, dranje i noenje oruja i

municije.

Zakonu o nabavljanju, dranju i noenju oruja i municije, koji je prihvaen na XV-

oj sjednici Skuptine Srednjobosankog kantona odranoj 16. jula 2002. godine, a objavljen u

Slubenim novinama Srednjobosanskog kantona broj 11/02 22. augusta 2002. godine

regulie pravo nabavljanja, dranja i noenja vatrenog, a time i lovakog oruja.

4.1 Osnovne odredbe

lan 1

Oruje i municiju graani mogu nabavljati, drati i nositi samo prema odredbama

ovoga zakona o nabavljanju, dranju i noenju oruja i municije ( u daljnjem tekstu: Zakon ).

Odredbe ovoga zakona ne odnose se na pripadnike oruanih snaga, slubenike

Ministarstva unutranjih poslova ( u daljnjem textu: Ministarstvo ) te pripadnike strae

kazneno popravnih organizacija i civilne zatite kada dre i nose oruje i municiju prema

propisima svoje slube.

Odredbe ovoga zakona u pogledu nabavljanja, dranja i noenja oruja i municije

odnose se i na strane dravljane i lica bez dravljanstva koja stalno ive na podruju

Srednjobosanskog kantona ( u daljenjem tekstu: Kanton ), ili imaju odobrenje za boravak dui

od jedne godine.

lan 2

Orujem, u smislu ovoga zakona, smatra se:

1. vatreno oruje

2. zrano oruje

32

3. plinsko oruje

4. rasprskavajue oruje

5. oruje s tetivom

6. hladno oruje

lan 3

Vatreno oruje su sve vrste puaka, pitolja i revolvera te sve vrste naprava koje pod

pritiskom barutnih plinova izbacuju zrno, kuglu, samu ili drugi projektil.

Vatreno oruje iz stava 1 ovog lana kratko je ili dugako vatreno oruje koje moe biti s

pojedinanim repetirajuim mehanizmom , poluautomatsko ili automatsko.

Kratko vatreno oruje je oruje ija cijev nije dua od 30 cm, a ukupna duina ne prelazi

60 cm.

Dugako vatreno oruje je oruje ije je cijev dua od 30 cm, a ukupna duina prelazi 60

cm.

Oruje s repetirajuim mehanizom je oruje kod kojega je nakon ispaljivanja svakog

metka potrebno runo, preko mehanizma, ubaciti metak u cijev.

Poluatomatsko oruje je oruje koje je nakon ispaljivanja svakog metka ponovno

pripravno za ispaljivanje i kod kojeg je iz cijevi jednokratnim pritiskanjem obaraa mogue

ispaljivati samo po jedan metak.

Automatsko oruje je oruje kod kojeg je nakon repetiranja jednokratnim pritiskom na

obara mogue ispaliti vie metaka.

lan 7

Oruje s tetivom su lukovi, samostreli, prake i druge naprave koje snagom napete tetive

potiskuju strijelu ili drugi projektil.

lan 10

Municjom, u smislu ovoga zakona, smatraju se meci, patrone, ahure s upaljaem,

upaljai, zrna, sama i dijabole.

lan 11

Pojedini pojmovi upotrebljeni u ovom zakonu imaju ova znaenja:

33

1. lovako oruje ine lovake puke raznih kalibara s oluenim i neoluenimm cijevima

ili kombinacijom takvih cijevi, dugako poluatomatsko vatreno oruje iji spremnik ne

moe primiti vie od pet metaka ili je blokiran tako da ne moe primiti vie od pet

metaka, kratko vatreno oruje ija cijev nije kraa od 10 cm i drugo oruje kojim nije

zabranjeno loviti divlja

5. snajper je optiki nian za puku

6. registrovanje oruja jest unos podataka o oruju i vlasniku, odnosno korisniku oruja u

slubene evidencije propisane ovim zakonom i propisima donesenim na osnovu ovoga

zakona, uz izdavanje odgovarajue isprave ( orunog lista, odobrenja za dranje oruja,

potvrde o prijavi oruja, dozvole za noenje oruja )

4.2 Nabavljanje, dranje i noenje oruja i municije

lan 17

Odobrenje za nabavljanje lovakog oruja moe se izdati samo licu koje je poloilo

lovaki ispit i lan je lovake organizacije.

Izuzetno od odredbe prethodnog stava, odobrenje za nabavljanje lovakog oruja

moe se izdati i licu kome je dranje i noenje takog oruja neophodno radi zatite

imovine u linom vlasnitvu ( stada, usjevi i sl. ) i streljakim organizacijama radi

bavljenja streljakim sportom.

Odobrenje prema stavovima 1 i 2 ovoga lana vae est mjeseci od dana izdavanja.

Oruje i dijelovi za oruje moe nabaviti samo lice na ije ime glasi odobrenje.

lan 20

Odobrenje za nabavljanje oruja ili municije nee se izdati:

1. maloljetniku

2. licu koje je duevno bolesno ili zaostalo u duevnom razvoju

3. licu koje je osueno za krivino djelo, za vrijeme dok se protiv njega vodi istraga ili

krivini postupak, osim za krivina djela protiv sigurnosti javnog saobraaja

propisanih Krivinim zakonom Fedracije Bosne i Hercegovine.

4. licu koje je u posljednjih pet godina kanjeno za prekraj protiv javnog reda i mira,

odnosno za prekraj propisan Zakonom o nabavljanju, dranju i noenju oruja i

municiji, ili koje je u posljednjih deset godina kanjeno dva ili vie puta za takve

prekraje, kao i za vrijeme dok se protiv tog lica vodi postupak za takve prekraje.

34

Nadleni organ odbit e zahtjev za izdavanje odobrenja za nabavljanje oruja ili

municije ako utvrdi da nema opravdanih razloga da podnosilac zahtjeva dri takvo oruje

ili da traenu koliinu municije, ili ako to nalau interesi javnog reda i mira, odnosno

interesi sigurnosti, ili ako svojim postupcima ukazuje na mogunost zloupotrebe oruja.

U rjeenju kojim se odbija zahtjev za izdavanje odobrenja za nabavljanje oruja ili

municije prema odredbi prethodnog stava, nadleni organ ne mora navesti razloge kojima

se rukovodio za donoenje takvog rjeenja.

Protiv konanog rjeenja kojim se odluuje o zahtjevu za izdavanje odobrenja za

nabavljanje oruja ili municije ne moe se voditi upravni spor.

Protiv rjeenja kojim se odbija zahtjev za nabavljanje oruja ili municije

nezadovoljna strana moe uloiti albu Ministarstvu.

lan 22

Pravna lica i streljake organizacije dune su u roku od osam dana od dana

nabavljanja oruja i municije o tome obavijestiti nadleni organ i voditi evidenciju o

nabavljenom oruju i municiji.

lan 24

Pravna lica i pojedinci koji nabave snajper duni su to prijaviti nadlenom organu u

roku od osam dana od dana nabavljanja.

Pravna lica i pojedinci duni su prijaviti otuenje, nestanak ili gubljenje snajpera u

roku do osam dana od dana otuenja, nestanka ili gubljenja snajpera, odnosno odmah

nakon saznanja za otuenje, nestanak ili gubljenje snajpera, a najdue u roku od 24 sata.

Nadleni organ vodi evidenciju o snajperima koje dre organi, organizacije i

pojedinci iz stava 1 ovog lana.

Blie propise o voenju evidencija iz prethodnog stava donosi minstar unutranjih

poslova.

lan 25

Za oruje koje je nabavljeno na osnovu odobrenja, graanima se izdaje oruni list, a

pravnim licima odobrenje za dranje oruja.

Sadraj i izgled orunog lista i odobrenja za dranje oruja propisat e ministar

unutranjih poslova.

35

lan 26

Oruni list izdaje se za dranje i noenje oruja na neodreeno vrijeme.

Oruni list izdaje se na ime vlasnika, odnosno korisnika oruja.

Izdavanje orunog lista ne moe se odbiti licu kojem je izdato odobrenje za

nabavljanje oruja, osim u sluajevima iz lana 36 ovoga zakona.

lan 28

Nadleni organ odbit e izdati oruni list za oruje za koje se ne moe dokazati

porijeklo, koje prije stavljanja u promet nije oznaeno igom ili obiljeeno u skladu s

propisima o oznaavanju igom i obiljeavanju runog vatrenog oruja te ako se u

postupku registrovanja utvrdi postojanje razloga za odbijanje zahtjeva za nabavljanje

oruja.

U sluaju iz stava 1 ovoga lana oduzet e se i oruje i odobrenje za nabavljanje

oruja.

Nadleni organ odbit e zahtjev za izdavanje dozvole za noenje oruja ako radnik

koji e obavljati poslove zatite imovine ne ispunjava uvjete iz lana 20 ovog zakona i

ostale uvjete propisane odredbama vaeih zakona za lica koja obavljaju poslove fizike i

tehkike zatite.

lan 29

Imalac oruja duan je kada dri ili nosi oruje imati uza se i oruni list izdat za to

oruje, odnosno odobrenje za noenje oruja na zahtjev slubenika policije i drugih

ovlatenih slubenih lica Ministarstva omoguiti uvid u to oruje i oruni list.

Muncije za puke s neoluenim cijevima i za zrano oruje moe se nabavljati na

osnovu orunog lista izdatog za to oruje.

lan 30

Na jedno lovako ili sportsko oruje moe se izdati oruni list najvie za tri lica.

lan 34

Zamjena vatrenog oruja moe se obaviti samo ako oruni listovi glase na istu vrstu

vatrenog oruja.

36

Lice koje zamijeni oruje duno je, u roku od osam dana od dana kada je zamjenu

obavilo, o tome obavijestiti nadleni organ i podnijeti zahtjev da mu se izda novi oruni

list.

lan 35

Lice kome je izdat oruni list ili odobrenje za dranje trofejnog oruja, dravni

organ, preduzee ili drugo pravno lice kojima je izdato odobrenje za dranje oruja, ne

mogu prenijeti pravo vlasnitva, odnosno pravo koritenja i raspolaganja na vatrenom

oruju na lice, organ, organizaciju ili zajednicu koji nemaju odobrenje za nabavljanje

odnosne vrste i kalibra oruja.

Vlasnik oruja koji je prenio pravo vlasnitva, odnosno pravo koritenja i

raspolaganja orujem duan je u roku od osam dana predati nadlenom organu oruni list,

odnosno odobrenje za dranje oruja i priloiti primjerak odobrenja za nabavljanje oruja

izdatog licu, odnosno organu, organizaciji ili zajednici na koje se prenosi pravo

vlasnitva, odnosno pravo koritenja oruja i raspolaganja orujem.

lan 36

Oruni list nee se izdati ako poslije nabavljanja oruja nastupi koji od sluajeva

stava 1 take 2., 3., i 4. i stava 2 lana 20 ovoga zakona.

lan 37

Imalac oruja duan je starati se da mu oruje bude u ispravnom stanju, da orujem

paljivo rukuje, da oruje ne upotrebljava na javnim mjestima i drugim mjestima na

kojima se njegovom upotrebom moe ugroziti sigurnost ljudi i imovine ili izazvati

uznemirenost ili negodovanje graana te oruje i municiju briljivo uvati da ne dou u

ruke maloljetniku ili neovlatenom licu.

Imaoci oruja koji oruje dre na osnovu orunog lista duni su na poziv nadlenog

organa donijeti oruje na pregled.

Ministar unutranjih poslova utvruje uvjete i rokove za pregled oruja iz

prethodnog stava.

lan 38

Izvan lovita, odnosno strelita, vatreno oruje kao i zrano oruje mora se

drati,odnosno nositi u futroli i ne smije biti napunjeno.

37

Zabranjeno je noenje vatrenog oruja i zranog oruja na javnim i vjerskim

skupovima, u ugostiteljskim objektima i prostorima koji se koriste za pruanje

ugostiteljskih usluga.

Odredba prethodnog stava ne odnosi se na sportsko oruje ako se ono nosi radi

takmienja u gaanju.

Oruje se ne smije nositi na javnom mjestu na nain kojim se moe izazvati osjeaj

fizike ugroenosti, uznemirenosti ili negodovanje graana.

Zabranjeno je pitolje i revolvere davati na poslugu drugom licu.

Lovako i zrano oruje moe se dati na poslugu samo licu koje ima oruni list za

vrstu oruja koje se daje na poslugu.

lan 39

Samo streljakim organizacijama i njohovim lanovima moe se izdati odobrenje za

nabavljanje i dranje sportskog oruja i municije za to oruje.

lan 41

Streljake organizacije mogu davati na upotrebu oruje i municiju samo svojim

lanovima i to za vrijeme dok vjebaju gaanje ili se takmie u gaanju na strelitu i

drugom terenu odreenom za vjebe gaanja, odnosno takmienje u gaaju.

Ako se magacin oruja streljake organizacije ne nalazi na strelitu, lanovi streljake

organizacije moraju ja noenje oruja do strelita ili do drugog terena odreenog za

vjebanje gaanja, odnosno takmienje u gaanju imati potvrdu streljake organizacije o

obavljanju vjebi gaanja, odnosno takmienja u gaanju. Ova potvrda vai samo za dana

kada se obavlja vjeba gaanja, odnosno takmienje u gaanju.

lan 42

Organizacija koja upravlja lovitem moe, uz prethodnu saglasnost nadlenog

organa, radi odstrela divljai, lanovima domaih i inozemnim lovakih organizacija dati

na poslugu lovako oruje i municju najdue osam dana, i to samo za lov u odreenom

lovitu.

Za oruje i municiju izdatu na poslugu u smislu prethodnog stava, organizacija koja

upravlja lovitem izdaje potvrdu za noenje oruja i municije, o emu vodi evidenciju.

Lice kome je dato oruje i muncija na poslugu prema odredbama prethodnih

stavova, ne smije se iznositi oruje i municiju van lovita kojim upravlja organizacija iz

stava 1 ovoga lana.

lan 45

38

Imalac oruja ije je oruje dotrajalo u tolikoj mjeri da njegova upotreba moe

ugroziti sigurnost ljudi, a ne postoji mogunost da se oruje popravi ili prepravi, duan je

takvo oruje predati nadlenom organu i traiti da se brie iz evidencije o nabavljenom

oruju.

Oruje iz prethodnog stava prima se uz zapisniku izjavu stranke da se oruje

predaje bez naknade.

Sa zamijenjenim tehniki neispravnim dijelovima vatrenog i zranog oruja postupa

se u skladu s prethodnim stavovima.

4.3 Oduzimanje oruja i municije

lan 47

Oruje i municja, kao i oruni list, oduzet e se ako nastupi neki od sluajeva iz lana 20

stav 1 take 2., 3., i 4. ovoga zakona.

U sluajevima iz lana 20 stav 1 take 2., 3., i 4. ovoga zakona oduzet e se i trofejno

oruje, kao i upotrebljivo staro vatreno oruje.

Oruje i municija, te oruni list, odonosno odobrenje za dranje trofejnog oruja mogu se

oduzeti i kada prestanu razlozi za dranje toga oruja i ako to nalau interesi javong reda i

mira, odnosno interesi sigurnosti.

O provedenom postupku iz prethodnih stavova nadleni organ odluuje rjeenjem.

alba protiv rjeenja iz stava 4 ovog lana ne odgaa izvrenje.

Protiv konanog rjeenja kojim se oduzima oruje prema odredbama iz stavova 1, 2 i 3

ovoga lana ne moe se voditi upravni spor.

lan 48

Oruje, municiju i oruni list, odnosno odobrenje za dranje trofejnog oruja prema

odredbama prethodnog lana oduzima nadleni organ.

Za oduzeto oruje, municiju i oruni list, odnosno odobrenje za dranje trofejnog oruja,

izdaje se potvrda.

Nadleni organ duan je do pravosnanosti rjeenja o oduzimanju oruja i municije

oduzeto oruje i municiju briljivo uvati.

39

Nakon pravosnanosti rjeenja o oduzimanju oruja, nadleni organ pozvat e imaoca

oruja da u roku od dva mjeseca nae kupca za oduzeto oruje i municiju. Ako imalac oruja

u tom roku ne nae kupca, Ministarstvo e izloiti oduzeto oruje i municiju prodaji javnim

nademtanjem.

Imaocu oruja i municije pripada najvia cijena postignuta na javnom nadmetanju,

umanjena za iznos trokova u vezi s organizovanjem i odravanjem javnog nadmetanja.

Ako se ni poslije tri javna nadmetanja oruje ne proda, nakon proteka jedne godina od

dana pravosnanosti rjeenja o oduzimanju oruja, oruje prelazi u vlasnitvo Ministarstva

bez naknade.

lan 49

Nadleni organ rjeenjem e oduzeti oruje i municiju od pojedinaca, preduzea i drugih

pravnih lica koje nabave oruje ili municiju bez propisanog odobrenja za nabavljanje ili koji

dre oruje bez orunog lista, odnosno bez propisanog odobrenja za dranje.

Oruje i municija prema odredbi prethodnog stava oduzima se bez naknade.

alba protiv rjeenja iz stvava 1 ovoga lana ne odgaa izvrenje.

Protiv konanog rjeenja iz stava 1 ovoga lana ne moe se voditi upravni spor.

4.4 Popravljanje i prepravljanje oruja

lan 56

Preduzea za popravljanje i prepravljanje oruja mogu osnovati fizika i pravna lica, pod

uvjetima utvrenim zakonom, koja za obavljanje takve djelatnosti dobiju odobrenje

Ministarstva.

Popravljanjem oruja smatra se otklanjanje kvarova na oruju i zamjena ili ugrdanja

orginalnih dijelova oruja, a prepravljanjem oruja smtra se skraivanje oruja,

prilagoavanje oruja drugoj municiji, zamjena ili ugradnja neorginalnih vitalnih dijelova

oruja i drugi zahvati na oruju kojima se utie na njegovo funkcionisanje ili na tenika

svojstva.

U preduzeima iz stava 1 ovoga lana popravljanje i prepravljanje oruja moe obavljati

samo lice koje ispunjava uvjete iz lana 20 stav 1 ovoga zakona.

lan 57

40

Prepravljeno oruje podlijee obaveznom oznaavanju igom.

Preduzea koja su registrovana za popravljanje i prepravljanje oruja smiju primiti na

popravak, odnosno prepravak samo registrovano oruje.

O prepravcima oruja kojima je promijenjen kalibar, tehnika ili balistika svojstva

oruja, preduzee koje je registrovano za obavljanje takve djelatnosti mora obavijestiti

nadleni organ u roku od osam dana od dana prepravke.

14.5 Prijevoz oruja i muncije

lan 59

Za prijevoz oruja potrebno je odobrenje koje u unutranjem saobraaju i za prijevoz

preko granice izdaje ministarstvo unutranjih poslova s ijeg podruja zapoinje prijevoz.

14.6 Kaznene odredbe

lan 62

Novanom kaznom u iznosu do 300,00 KM kaznit e se za prekraj lice:

1. ako zamjenjene tehniki ispravne dijelove vatrenog i zranog oruja koji se

oznaavaju fabrikim brojem ne preda nadlenom organu ( lan 12 stav 6 )

2. ako ne obavijesti u propisanom roku nadleni organ o izvrenoj nabavci oruja ( lan

13 stav 1 ), odnosno ako u propisanom roku ne vrati odobrenje za nabavaljanje oruja

( lan 13 stav 2 )

3. ako nosi na javnim i vjerskim skupovima, u ugostiteljskim objektima i na drugim

javnim mjestima predmete koji su podobni za nanoenje tjelesnih povreda ( lan 19

stav 1 )

4. ako u odreenom roku ne prijavi nabavku snajpera ( lan 24 stav 1 ) ili ako u

odreenom roku ne prijavi otuenje, nestanak ili gubljenje snajpera ( lan 24 stav 2 )

5. ako dri ili nosi oruje bez orunog lista, odnosno odobrenja za dranje oruja kad je

za dranje ili noenje tog oruja potreban oruni list, odnosno odobrenje za dranje

oruja ili ako na zahtjev slubenika policije ili drugog ovlatenog slubenog lica

Ministarstva ne omogui uvid u to oruje ili oruni list, odnosno odobrenje za dranje

oruja ( lan 29 )

41

7. ako ne preda na uvanje nadlenom organu oruje i municiju prilikom odlaska u

inozemstvo na boravak dui od 60 dana, a oruje i municiju ne nosi sa sobom ( lan 32

stav 1 )

8. ako u sluaju smrti imaoca oruja ne preda na uvanje nadlenom organu oruje,

oruni list, odnosno dozvolu za dranje trofejnog oruja i municije ( lan 32 stav 2 )

9. ako u odreenom roku ne prijavi zamjenu vatrenog oruja, odnosno prijenos prava

vlasnitva na vatrenom oruju ( lanovi 34 i 35 )

10. ako postupi protivno odredbama lana 36 ovoga zakona

11. ako postupi protivno odredbama lana 37 stavovi 1 i 2 ovoga zakona

12. ako postupi protivno odredbama lana 38 stav 1 ovoga zakona ili nosi vatreno ili

zrano oruje na javnim i vjerskim skupovima, a revolvere i pitolje u gostiteljskim

objektima i prostorima koji se koriste za pruanje ugostiteljskih usluga ( lan 38 stav 2

), odnosno ako na javnom mjestu nosi oruje na nain kojim se uznemiravaju graani (

lan 38 stav 4 )

14. lan streljake organizacije koji nosi oruje van strelita ili drugog terena odreenog

za vjebanje gaanja, odnosno takmienje u gaanju, bez potvrde streljake

organizacije o obavljanju vjebi gaanja, odnosno takmienja u gaanju ( lan 42 stav

1 )

15. ako organizaciji koja upravlja lovitem ne vrati u odreenom roku oruje, odnosno

neutroenu koliinu municiju dobivenu na poslugu ili ih upotrebljava, odnosno iznosi

van odreenog lovita ( lan 42 )

16. ako ne prijavi nestanak oruja ili municije koje dri na osnovu orunog lista ili na

osnovu odobrenja za dranje oruja ( lan 44 )

17. ako ne preda dotrajalo oruje koje se ne moe popraviti ili prepraviti ili zamijenjene

tehniki neispravne dijelove zranog i vatrenog oruja ( lan 45 )

18. ako u propisanom roku ne prijavi promjenu prebivalita radi evidentiranja oruja ( lan

46 )

Za prekraj iz take 17. prethodnog stava, osim predviene novane kazne, izrei e se i

zatitna mjera oduzimanje oruja.

Za prekraje iz stava 1 take 2., 11., 12. I 18. osim predviene novane kazne, moe se

izrei i zatitna mjera oduzimanje oruja i municije te zatitna mjera oduzimanje snajpera.

U izvrenje zatitne mjere iz stavova 2 i 3 ovoga lana oduzima se oruni list, odnosno

odobrenje za dranje trofejnog oruja.

lan 63

Novanom kaznom u iznosu do 600,00 KM ili kaznom zatvora do 30 dana kaznit e se

za prekraj lice:

1. ako bez odobrenja nabavi oruje ili municiju kada je za nabavljanje tog oruja i

municije potrebno odbrenje ( lan 12 )

2. ako postupi protivno odredbama lana 18 stav 1 ovoga zakona.

42

3. Ako nabavi, dri ili nosi vatreno oruje bez oznake, marke, kalibra i fabrikog broja (

lan 18 stav 3 )

4. Ako drugom licu da pitolj ili revolver na poslugu ( lan 38 stav 5 ) ili ako da na

poslugu lovako ili zrano oruje licu koje za tu vrstu oruja nema oruni list ( lan 38

stav 6 )

5. Preduzea koja se bave prometom oruja i municije ako prodaju oruje ili municiju

organima, organizacijama i licima koja nemaju odobrenje za nabavljanje oruja i

municije ( lan 52 stav 1 )

Za prekraja iz taaka 2. i 3. Prethodnog stava, osim novane kazne ili kazne zatvora,

izrei e se i zatitna mjera oduzimanje oruja ili municije, a za prekraj iz take 4. moe se,

uz novanu kaznu ili kaznu zatvora, izrei i zatitna mjera oduzimanje oruja i municije.

U izvrenju zatitne mjere iz prethodnog stava oduzima se i oruni list.

43

5. LOVNO STRELJATVO

Streljatvo se moe definisati kao takmiarski sport koji razvija umijee pogaanja

pokretnih i nepokretnih meta koritenjem razliitih vrsta oruja, i to specifino razliitih

tipova puaka i pitolja. Specifinost streljatva kao sporta jeste injenica da se takmiari

takmie nezavisno jedni od drugih gdje maksimalno dolaze do izraaja vlastite psihike i

fizike sposobnosti i granice samog strijelca. Pojedine streljake discipline sastavni su dio

nekih Olimpijskih sportova kao to je biatlon.

Lovno streljatvo tijesno je povezano s lovstvom i ako shvatimo moto lov poinje u

streljani , onda emo razumjeti i pomenutu vezu. Sa sigurnou moemo rei da su prvi lovci

bili i prvi strijelci , jer teko je zamisliti jednog lovca da u lov kree neuvjeban i

nepripremljen, bilo da lovi kamenom, kopljem, strijelom ili u dananje vrijeme pukom. Kada

je lov bio nuna potreba i sredstvo za preivljavanje, vjebe gaanja bile su neophodne i

streljatvo je predstavljalo individualnu vjetinu i sposobnost lovca. Upravo zbog pomenute

potrebe streljatvo predstavlja jedan od najstarijih sportova iji korjeni seu u Stari i Srednji

vijek, kada su odravana narodna veselja i takmienja u gaanju prakom, lukom i strijelom. I

legendrani Robin Hood, junak iz engleskih balada, opisan je kao vrstan strijelac. I danas se

odravaju razna takmienja lukom i strijelom, koja spadaju u domen strjeliarstva, i

predstavljaju sastavni dio streljakog sporta s tim da su odvojeni u posebnu svjetsku

federaciju ( IAU eng. Internationl Crossbow Shooting Union ), ali na nivoima pojedinih

drava obino je u sastavu streljakih saveza i udruenja. Streljiarstvo je i danas popularno u

nekim dravama, naroito u SAD-u.

Slika 30. Dobitnik zlatne medelje na Olimpijskim igrama u Londonu 2012 britanac Peter Wilson

Izvor : http://www.dailymail.co.uk/sport/olympics/article-2182672/London-2012-Olympics-Peter-

Wilson-wins-shooting-gold-medal.html

44

Streljatvo kao sport vue korjene iz vremena kada je konstruisana prva puka, kada

se i organizuju razna takmienja u gaanju vatrenim orujem, dok se kao organizovan i

moderan sport snano razvio tek u 19. vijeku. Jedno od prvih takmienja odrano je

vicarskoj u 15. vijeku s tadanjom pukom - arkebuzom. Streljatvo je tada bilo ( i ostalo )

popularno i u Rusiji. Osim pukom, od 1890-te godine poelo je i gaanje pitoljem. Ve na

Prvim Olimpijskim igrama odranim u Atini ( Grka ) 1896. godine, streljatvo je bilo na

programu takmienja. Streljake discipline na Olimpijskim igrama ostale su u programu

takmienja i danas ali su mijenjane vie puta tako da su se na pomenutim igrama gaale mete

pitoljem slobodnog izbora na 25 m i 50 m, revolverom sa 25 m i vojnikom pukom sa 200

m i 300 m, dok su danas u programu takmienja na Olimpijskim igrama zatupljene i druge

discipline.

Prvo Svjetsko prvenstvo odrano je u Lionu ( Francuska ) 1897. godine gdje su

uee u takmienju uzeli sportisti iz raznih zemalja: Italija, Francuska, Holandija, vicarska i

Norveka. U Cirihu ( vicarska ) 1907. godine osnovan je prvi Meunarodni streljaki savez (

UIT - franc. Union Internationale de Tir ) ili ISU ( eng. International Shooting Union ) koji je

1998. godine modifikovao naziv u ISSF ( eng. International Shooting Sport Federation ) ili

Meunarodna streljaka sportska federacija. U periodu izmeu dva Svjetska rata streljake

discipline postaju sve popularnije a naroito trap, slubeno gaan ve 1900. godine na

Olimpijkim igrama u Parizu ( Francuska ). ISSF danas broji vie od 160 zemalja lanica i

predstavlja jedan od najrairenijih sportova na svijetu i kao takva propisuje discipline i pravila

vezane za streljatvo. U tabeli koja slijedi prikazane su najrairenije streljake discipline s

naznakom koje od njih se nalaze u Olimpjskom programu i od kada.

DISCIPLINA OI - muki OI - enski

Puka

300 m VK puka 19001972 (trostav)

300 m Standardna

puka

50 m MK puka 1952 (trostav), 1912 (leei stav)

1984 (trostav)

10 m Zrana puka 1984 1984

Pitolj

50 m Pitolj 1896

25 m Pitolj - brza

paljba

1896

25 m Standardni pitolj

25 m Pitolj 1984

10 m Zrani pitolj 1988 1988

Samarica

Trap 1900 2000

Dupli trap 1996 19962004

Skeet 1968 2000

Pokretne mete

50 m Pokretna meta 19922001

10 m Pokretna meta 19922004

Tabela 2 . Prikaz najrasprostranjenijih streljakih disciplina

Izvor:http://hr.wikipedia.org/wiki/Strelja%C5%A1tvo

45

U nastavku rada baviemo se analizom uglavnom najznaajnijih disciplina, to su

svakako trap i skeet , i neemo puno panje posveivati drugim disciplinama ija bi

analiza i elaboracija zahtjevala monogo vie truda i prostora.

5.1 Trap kao streljaka disciplina

Trap je sportsko gaanje pukom samaricom na letee mete u vazduhu na linijskom

strelitu. Prvobitni trap razvijen je krajem 18. vijeka u Engleskoj a kao mete koriteni su ivi

golubovi putani iz kaveza. Trap se poeo razvijati u SAD-u poetkom 19. vijeka da bi

sredinom istog doivio snaan razvoj i popularnost. Nedostatak ivih meta, odnosno

golubova, te humani razlozi uslovili su potrebu da se iznae alternativno rjeenje. Kao prve

alternativne mete koritene su staklene kuglice punjene perjem i vrsti metalni golubovi

montirani na visoke motke. Tek 1870. godine kao meta u trapu poeo se koristiti glineni

golub koji je ustvari smjesa krede u prahu, bitumena i Portlandskog cementa . Glineni

golub je tanjirastog oblika a prema pravilima je kontrastne boje u odnosu na okolinu srelita (

bijela, uta,