licencjat pw

Piaseczno- miasto wskotorowe- sanacja centralnej czci miasta

ROZDZIA I 1. WSTP 1.1. Wybr tematu 1.2. Cel pracy ROZDZIA II 2. CZ TEORETYCZNA 2.1 Dworzec kolejowy katalizator rewitalizacji urbanistycznej 2.2 Powstanie i rozwj kolei 2.3 Historia pierwszych dworcw w Warszawie i rozwj komunikacji podmiejskiej 2.4 Turystyka a kolej 2.5 Historia Piaseczyskiej Kolejki Wskotorowej 2.6 Kalendarium wybranych wydarze z historii Piaseczyskiej Kolejki Wskotorowej 2.7 Postpujca delimitacja zasigu wskotorwki 2.8 Kolej w Polsce- stan obecny, oglna charakterystyka 3. SANACJA ZDEGRADOWANYCH TERENW 3.1 Symbioza punktu przesiadkowego z usugowym 3.2 Konieczno tworzenia ycia midzy budynkami 3.3 Przykady udanych realizacji przeksztace obszarw i obiektw zdegradowanych 3.3.1 Tereny pokolejowe 3.3.2 Tereny poprzemysowe 3.3.3 Tereny popartowe 3.3.4 Tereny poprodukcyjne 3.4 Odtworzone trasy ruchu kolejek wskotorowych-traktor turystyczny regionu ROZDZIA III 4. BIBLIOGRAFIA ROZDZIA IV 5. CZ PROJEKTOWA 5.1Charakterystyka miejsca problemowego 5.1.1 Piaseczno-rys historyczny 5.1.2 Stan wasnoci 5.1.3 Zabudowa 5.1.4 Przyroda 5.1.5 Tereny rekreacyjne 5.1.6 Piesze szlaki turystyczne 5.1.7 Szlaki rowerowe 5.1.8 Zabytki miasta 5.1.9 Turystyka1


5.1.10 Piaseczno-Warszawa poczenie 5.1.10.1 Komunikacja autobusowa 5.1.10.2 Komunikacja szynowa 5.2 Charakterystyka urbanistyczna Piaseczna 5.3 rodowisko przyrodniczo-kulturowe- stan istniejcy 5.4 Gospodarka- stan istniejcy 5.5 Sfera spoeczna- stan istniejcy 5.6 Strategia rozwoju gminy (wg dokumentu) 5.7 Oczekiwania spoeczne 5.8 Autorska analiza stanu istniejcego, cele, wnioski 5.9 Zabudowa i stan istniejcy kompleksu stacyjnego Piaseczno Wskotorowe 5.10 Analiza terenw objtych zakresem opracowania M.P.Z.P 5.11 Powizania komunikacyjne 5.12 Wnioski do czci projektowej 5.13 Zaoenia projektowe 5.13.1 Idea urbanistyczna projektu 5.13.2 Zasady przeksztace w obszarze projektowym, wnioski 5.13.3 Cechy architektoniczne 5.13.4 Program funkcjonalny 5.13.5 Zewntrzne powizania funkcjonalno-przestrzenne 5.13.6 Detal urbanistyczny i maa architektura 5.14 Dane konstrukcyjno-budowlane 5.15 Ekspozycja muzealna ZACZNIKI GRAFICZNE

2


ROZDZIA I 1.WSTP 1.1 Wybr tematu Dworzec niegdy by symbolem bramy do miasta. Jednake dzisiaj jest traktowany jako stacja przesiadkowa pomidzy rnymi rodkami transportu. Czsto zaniedbany, brudny, spoecznie patologiczny sta si miejscem, w ktrym chcemy przebywa tylko przez chwil. Obraz ten jest kademu z nas znany. Obszary kolejowe kojarz nam si z chaosem przestrzennym, opuszczonymi lub zbyt ekstensywnie uytkowanymi obiektami magazynowymi. Upadku wietnoci kolei naley upatrywa w rozwoju szybkiej i ekskluzywniejszej komunikacji indywidualnej oraz lotniczej. Opuszczone tereny wykorzystywane niegdy w celach kolejowych i przemysowych, jeszcze w minionym wieku, obecnie s przykadem obszarw kryminogennych, zdegradowanych i opuszczonych. Jakkolwiek wikszo z nich stanowia przykad bogactwa myli i zaawansowania techniki inynieryjnej, ktra spotykaa si z wielkim uznaniem wrd pasjonatw. Projektowane monumentalne formy dworcw z XIX w. zostay po II wojnie wiatowej zastpione projektami uniwersalnymi, powtarzalnymi, ktre to zaspokajay jedynie wymogi funkcjonalne i technologiczne. Zapomniano o rosncych wymaganiach konsumpcyjnego spoeczestwa. W latach 90-tych XX wieku zaczto dzieli przestrzenie dworcowe na komercyjne lokale usugowe, co skutkowao degradacj tych przestrzeni (przewenia drg ewakuacyjnych, ograniczenia w zakresie niezbdnych szerokoci przej dla podrnych, zamazania czytelnoci ukadu funkcjonalnego). Zbyt due nagromadzenie wszelakich form architektonicznych, szyldw i reklam spowodoway, e miejsca straciy swoisty wyraz architektoniczny i zostay odbierane jako miejsca przypadkowoci i chaosu. Miejsca takie sprzyjay jedynie zasiedleniom przez nieformalne grupy ebrakw, narkomanw, bezdomnych czy zodziei. W wikszoci przypadkw obszary dworcowe posiadaj ogromny potencja ekonomiczny, poniewa s zlokalizowane w centrach miast i miasteczek, w rejonach intensywnego ruchu podrnych. Ponadto posiadaj znaczce rezerwy terenowe w postaci obszarw pokomunikacyjnych i poprzemysowych. Wzorem zachodnioeuropejskich, polskie dworce mog zosta odmienione. Mog peni rol katalizatorw przeksztace zdegradowanych obszarw miejskich. Zatem warto zada sobie pytania. Czy upadek polskich dworcw jest nieunikniony? Czy w wyniku zaniku dotychczasowej funkcji dworcowej nie powinno si rewaloryzowa tych miejsc? Czy zmiany wpyn negatywnie, czy pozytywnie na polskie rdmiecia? Na te pytania postaram si znale odpowied w moim3


projekcie dyplomowym powiconym sanacji centralnej czci miasta, ktrego rozwj uwarunkowaa kolej. Problem zdegradowanych obszarw poprzemysowych i kolejowych pojawi si w Polsce po okresie burzliwych przemian polityczno-gospodarczych. Dotyka on w duym stopniu mieszkacw miast oraz turystw. Wydawa by si mogo, e takie tereny nie posiadaj adnych wartoci kulturowo-dydaktycznych. Zachowane zaoenia urbanistyczne, obiekty kolejowe i ukad torowisk naley udostpni czowiekowi, poniewa miejsca te posiadaj ogromny potencja rozwojowy. Dodatkowo przebywajc w takim miejscu jestemy w stanie dowiedzie si czego interesujcego o historii architektury i techniki. Odpowiednio zaaranowane, oglnodostpne, przyjazne i atrakcyjne miejsce stwarza okazj do sympatycznego spdzenia wolnego czasu przy jednoczesnym zgbianiu historii techniki. Wpywa to pozytywnie na wzrost popularnoci rejonu, co pociga za sob dodatkowe korzyci finansowe inwestorw. Projektujc rozwizania, ktre jednoczenie chroni zabytki i zachcaj turystw do zwiedzania oraz przynosz zysk, pomagamy chroni dziedzictwo kulturowe.

1.2 Temat i cel pracy W czci teoretycznej pracy pragn rozway dylematy przeksztace dawnych terenw kolejowych i przemysowych oraz towarzyszcych im obiektw. Ponadto omwione zostan problemy towarzyszce miastom (osadom), ktre stykaj si z liniami kolei wskotorowymi nadal funkcjonujcymi i ju nieczynnymi. Natomiast w czci projektowej pracy, zostanie przedstawiona koncepcja programowo przestrzenna centrum Piaseczna, kiedy okrelanego mianem miasta wskotorowego, ktrego wielkim potencjaem moe i powinna sta si kolej oraz zwizane z ni funkcje: turystyka, usugi kulturalno-edukacyjne oraz handel.

4


ROZDZIA II 2 Cz teoretyczna 2.1 Dworzec kolejowy katalizator rewitalizacji urbanistycznej Rozwaajc problematyk rewitalizacji urbanistycznej i sanacji centralnej czci miasta, naley przede wszystkim zacz od wyjanienia podstawowych poj w celu uniknicia niedomwie i nieporozumie. Ot sanacja jest przywracaniem systemw miejskich do ich penej sprawnoci. Natomiast rewitalizacja urbanistyczna jest skoordynowanym, kompleksowym procesem przemian spoecznych, technicznych, przestrzennych, prowadzonym w obrbie miasta (gwnie w starych dzielnicach) w celu oywienia spoecznogospodarczego wybranego terenu. By osign zamierzony cel, konieczna jest koordynacja prac prowadzonych na rnych paszczyznach. Niekonsekwencja w realizacji zamierze rewitalizacyjnych oraz brak konsultacji ze spoeczestwem zamieszkujcym dany obszar, a take brak odpowiedniego systemu finansowania moe powodowa niepodany proces degradacji tego terenu. Na wiecie istnieje wiele dzielnic, dystryktw, ktre w wyniku nieudanych przeobrae gospodarczych i spoecznych ulegy dewastacji i przeobraziy si w kryminogenny obszar. Nale do nich gwnie dawne tereny pokolejowe, poprzemysowe, powojskowe czy poportowe. Do popularny w Zachodniej Europie jest proces rewitalizacji osiedli z wielkiej pyty, czy samych rdmie miast.

2.2 Powstanie i rozwj kolei Gwnym celem komercyjnej dziaalnoci transportowej jest pokonywanie odlegoci poprzez wiadczenie odpatnych usug przewozowych. Odpowiednie powizanie midzy sektorami i branami gospodarki krajowej jest czynnikiem, ktry oddziauje bezporednio na moliwoci rozwoju gospodarczego. Transport peni w gospodarce trzy podstawowe funkcje: konsumpcyjn, poprzez zaspakajanie potrzeb spoecznych w postaci wiadczenia usug przewozowych, produkcyjn, w postaci tworzenia warunkw do dziaalnoci gospodarczej, integracyjn, poprzez czenie pastwa i spoeczestwa. Podr kolej, jako jeden ze sposobw przemieszczania si czowieka, naley uzna nie tylko jako wpisanie w histori nieustannego i mozolnego doskonalenia techniki, ale rwnie w ludzk kultur. Czowiek dy do uczynienia sobie ziemi poddan. Na przestrzeni lat sposoby podrowania urastay do rangi kulturowych5


wyzwa: piesza wdrwka Abrahama, bitwy toczone przez bojowe rydwany, armia Hannibala na soniach, podr morska Odyseusza, wyprawy krzyowe. Pierwsze wzmianki o budowie kolei sigaj XVII wieku 1. Do uytku publicznego kolej zostaa oddana dopiero w roku 1803, suc do przewozu towarw, a w 1807 roku do przewozu osb. Od roku 1804 wprowadzono do uytku parowozy. Rwnolegle z tymi wydarzeniami na Grnym lsku, a dokadnie pod Chorzowem, powsta odcinek przemysowej kolei konnej, ktry poczy kopalni Krl z Hut Krlewsk. Dopiero w 1825 roku rozpocz si okres intensywnego rozwoju kolejnictwa, kiedy uruchomiono pierwsz publiczn lini kolejow w Anglii ze Stockton do Darlington liczc 26 mil (The Stockton and Darlington Railway (S&DR).

Rysunek 1. Otwarcie pierwszej linii kolejowej (rdo: http://www.thisisstockton.co.uk)

Na przeomie XIX i XX wieku na ziemiach polskich popularne byo wykorzystanie kolei wskotorowej, ktra bya znacznie tasza od normalnotorowej, nie tylko do transportu towarw, ale i do przewozu pasaerw. Okres ten, charakteryzowa si intensywnym rozwojem handlu i przemysu, co wymusio na przedsibiorcach konieczno budowy drg elaznych, ktre zapewniyby czno komunikacyjn ziem polskich z istniejc ju sieci europejsk. Warto zaznaczy, e sie drg bitych w naszym kraju znajdowaa si w fatalnym stanie. Istniay rwnie regiony o ograniczonej dostpnoci komunikacyjnej, co skutkowao zbyt powolnym rozwojem tych obszarw lub jego brakiem. Nowa metoda transportu, innowacyjna jak na wczesny czas, miaa zastpi tysice wozw cignitych przez zwierzta. Kolej bya tasza i szybsza ni konwencjonalne metody transportu minionego okresu. Warto wspomnie, e dziki uruchomieniu niektrych pocze kolejowych wiat by dostpny dla pasaerw z niszych klas spoecznych.1

W Anglii, a dokadniej w pobliu Nottingham, Hauningdon Beaumont i Sir Percival Willoughby wybudowali Wollaston Wagonway. Jest to przykad najstarszego transportu szynowego. Pojazd ten sucy do przewoenia wgla porusza si po drewnianych szynach o dugoci 3 km (czy miejscowoci Strelley i Wollaton).

6


Wrd historykw uwaa si, e istniej kraje, ktre swoje powstanie i rozwj zawdziczaj kolei. Niewtpliwie do tych krajw mona zaliczy Kanad, ktra swj rozwj i ksztat zawdzicza wanie kolei elaznej. Tylko szlak kolejowy mg poczy rozproszone na ogromnej przestrzeni pojedyncze osady, farmy i osiedla. Szczyt popularnoci kolei upatruje si na przeomie XIX i XX wieku. Wiek XX nazywany jest wiekiem pary, ze wzgldu na intensywny rozwj trakcji parowej. Z drugiej jednak strony wiek XX to okres schyku wietnoci kolejnictwa. Stao si tak z uwagi na zdobycie oglnowiatowej przewagi przez lobby kapitaowe zwizane z przemysem samochodowym. W caej Europie pod koniec 1830 roku istniay 322 kilometry linii kolejowych 2. W 1845 roku na wyspach brytyjskich byo 4082 km linii kolejowych, w Niemczech 2043 km, w Austro-Wgrzech 1058 km, we Francji 870 km, w Belgii 577 km, w Holandii 156 km, w Rosji 144 km, we Woszech 128 km, a w Szwajcarii 4 km.

Mapa 1. Mapa tras parowcw w Europie- stan w roku 1900 (rdo: AGAD)

2

Powszechnie stosowano rozstaw torw 1435 mm, jednake na terenach grskich lub z czystej oszczdnoci rozstaw by pomniejszony do 1067 mm lub nawet 1000 mm.

7


2.3 Historia pierwszych dworcw podmiejskiej

w Warszawie i rozwj komunikacji

Dziki pooeniu Warszawy na szlakach komunikacyjnych midzy Zachodem a Wschodem, Poudniem a Pnoc Europy, ju w latach 60-tych XIX wieku, charakteryzowao si zbiegiem szeciu linii kolejowych oraz stykiem dwch systemw: normalnotorowego (inaczej rodkowo europejskiego) i szerokotorowego (inaczej rosyjskiego). Granic tych systemw stanowia Wisa. Pierwsz lini kolejow, ktrej koncepcj budowy zgosio w 1834 r. warszawskie rodowisko kupieckie i przemysowe zwizane z Bankiem Polskim, bya Warszawsko-Wiedeska linia kolejowa. Wioda ona od Dworca Wileskiego ku surowcom i rdom energii lska, i dalej do granicy z Austri. W 1848 r. poczono j torowiskiem z austriack kolej Krakowsko-Grnolsk, a za jej porednictwem z prusk kolej Grnolsk. Mona stwierdzi, e byo to swoiste denie Warszawy do utraconych ziem polskich pod zaborami oraz ku Zachodowi. Usytuowanie Dworca Wiedeskiego wiadczyo o rozwoju miasta w kierunku poudniowym, ku dworcowi. Z biegiem czasu ulice Marszakowska i Aleje Jerozolimskie stay si gwnymi arteriami ukadu przestrzennego Warszawy, wyznaczajc centralny punkt tego miasta. Miejsce zyskao swoist tosamo, dziki czemu w pniejszych koncepcjach dworzec centralny lokowany by wanie tutaj. Nowe linie kolejowe minionego okresu, z dworcami rozmieszczonymi po prawej stronie Wisy (wszystkie szerokotorowe) tj. Petersburska czca Petersburg z Warszaw (1862 r.), Terespolska, wiodca od Warszawy przez Siedlce-Terespol-Brze do Moskwy (1866 r.) oraz Nadwilaska (1877 r.), ktra czya Ukrain z Batykiem od Kowla przez Lublin, Dblin, Warszaw, Maw do Gdaska, byy chci integracji politycznej i gospodarczej ziem polskich pod zaborem rosyjskim z Rosj i wyrazem umacniania si powiza wschodnich Warszawy ze Wschodem. Obszary, gdzie byy zlokalizowane dworce kolejowe, charakteryzoway si wysok dynamik rozwoju. W tych miejscowociach powstaway obiekty przemysowe, ktre to z kolei przycigay nowych mieszkacw. Tereny, do ktrych docieray linie kolejowe, a posiadajce potencja turystyczny, staway si popularne wrd warszawiakw oraz mieszkacw okolicznych osad. Dostp do terenw letniskowych zosta zapewniony przez wprowadzenie wskotorowych kolejek dojazdowych w latach dziewidziesitych XIX wieku. Do czasu wybuchu II wojny wiatowej kolej bya podstawow form transportu, ktra stanowia konkurencj dla doroek i furmanek. Na pocztku XX wieku przystpiono do gwatownej chaotycznej parcelacji terenw na cele budowlane w promieniu 50 km od Warszawy. Osiedla mieszkaniowe powstaway na terenach przypadkowych, co skutkowao w oglnym nieadzie. Wadze powiatu warszawskiego dostrzegy problem, dlatego zleciy opracowanie szkicu planistycznego.8


W 1929 r. powsta projekt autorstwa Stanisawa Raskiego, ktry zakada otoczenie terenw budowlanych Warszawy pasem zieleni o szerokoci 2,5 km. Ponadto postulowa on wprowadzenie pasm osiedlowych wzdu linii kolejowych wraz z pozostawieniem pomidzy nimi obszarw o funkcji rolniczej, ktre stanowiyby kliny napowietrzajce miasto. Po wojnie wyznaczono tzw. Warszawski Zesp Miejski, ktry graniczy: od zachodu z Grodziskiem Mazowieckim i Boniem; od pnocy - z Zakroczymiem i Serockiem; od wschodu - z Woominem i Sulejwkiem; od poudnia - z Gr Kalwari. W 1978 r. zosta zatwierdzony perspektywiczny plan zagospodarowania przestrzennego do roku 1990, w ktrym dono do ograniczenia tendencji: denia do koncentracji miejsc pracy w centrum, dekoncentracji osadnictwa, wyduanie odlegoci midzy prac a miejscem zamieszkania. Po czym przystpiono do opracowywania miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego miast, osad i gmin wiejskich. Charakterystyczne w projektach tych planw byo przeznaczanie duych, niezagospodarowanych terenw na cele budowlane, ktre byy niedostatecznie wyposaone w infrastruktur. Sukcesywna urbanizacja tych obszarw wymagaa sprawnych rozwiza komunikacyjnych. Wanie alternatyw dla komunikacji koowej sta si transport szynowy-taszy, wygodniejszy i zdolny do przewozu jednoczenie wikszej liczby pasaerw. Na architektur warszawskich i okolicznych dworcw kolejowych rzutoway uwarunkowania polityczne i inwestorskie oraz obowizujce prawo. Lokalizacja dworcw i konieczno powizania systemw kolejowych prawobrzenej i lewobrzenej Warszawy wywary kluczowy wpyw na dyslokacj, rozwj i profil warszawskiego przemysu, jak i na XIX i XX wieczne koncepcje dworca centralnego dla miasta. Powizania kolejowe przyczyniy si do rozlokowania przemysu oraz do powstania ukadu przemysowych dzielnic Warszawy i orodkw pod miastem. Tereny te, chaotycznie zabudowane, wymagaj obecnie restrukturyzacji i rki urbanisty w celu uporzdkowania. Obszary te s dzisiaj wielkim rezerwuarem terenw o wysokim potencjale atrakcyjnoci. Tematem pracy jest analiza i projekt przeksztacenia dawnych terenw kolejowych w celu stworzenia miejsca przyjaznego ludziom. Piaseczno jest doskonaym przykadem miast, w ktrego obszarze znajduje si zaniedbany, nieuporzdkowany i odstraszajcy czowieka teren wok dawnej stacji kolejki wskotorowej. Istniejce budynki stacyjne i te niegdy suce do obsugi maszyn kolejowych posiadaj niewykorzystany potencja, ktry przy niewielkim nakadzie finansowym oraz dziki mdremu zarzdzaniu inwestycj, ma szans sta si zwornikiem pomidzy starym centrum miasteczka a stopniowo rozwijajcymi si nowymi fragmentami miasta i okolicy.9


Gmina Piaseczno naley do aglomeracji warszawskiej. Ponadto graniczy bezporednio ze stolic (Gmina Warszawa- Ursynw). Ssiaduje z gminami powiatu piaseczyskiego: Gra Kalwaria, Konstancin-Jeziorna, Lesznowola, Pramw oraz Tarczyn. Dodatkowym atutem gminy jest jej niedalekie pooenie wzgldem portu lotniczego Okcie, drg szybkiego ruchu Warszwa-Krakw, Warszawa-Katowice, magistrali kolejowej Warszawa-Radom oraz projektowanej autostrady A2. Ponadto Piaseczno posiada obwodnic, ktra zostaa wybudowana w latach siedemdziesitych XX wieku. Rozwj komunikacji podmiejskiej Warszawy wie si cile z ruchami migracyjnymi ludnoci wiejskiej do miasta po upadku Powstania Styczniowego, po tzw. uwaszczeniu chopw. Warszawa, bdc duym orodkiem przemysowym, wymagaa taniej siy roboczej, ktr to oferowaa polska wie. W zwizku z napywem ludnoci wzroso zapotrzebowanie na budownictwo mieszkaniowe, czyli rozwj miasta. Na realizacj projektw kamienic potrzebne byy znaczne iloci cegie, ktre produkowano w cegielniach podwarszawskich: Marki, Supno, Pustelnik, Obory, Chylice, Baniocha, Mysiado, Gokw. Problem stanowi transport budulca ze wzgldu na sabo rozwinit wwczas sie drogow. Dowz cegie przy wykorzystaniu dostpnych furmanek i omnibusw nalea do niezwykle czasochonnych, a podczas wiosennych roztopw stawa si niemoliwy. Konkurencj stanowia do dobrze rozwinita egluga wilana (barki, galary i krypy). Jednake zim transport rzek nie odbywa si ze wzgldu na ld, natomiast latem- z powodu zbyt niskiego poziomu wody w rzece- egluga duymi barkami towarowymi bya niemoliwa. W Warszawie pod koniec XIX w. istniay nastpujce linie kolejowe: -normalnotorowa Kolej Warszawsko- Wiedeska z Warszawy do Trzebini i z odgazieniami od Zbkowic do Sosnowca, od Koluszek do odzi Fabrycznej i od Skierniewic do Aleksandrowa Kujawskiego, uruchomiona ju w 1845 r.; -szerokotorowa Kolej Warszawsko-Petersburska, otwarta w 1862 r.; -szerokotorowa Kolej Terespolska z Warszawy do Brzecia, otwarta w 1866 r.; -szerokotorowa Kolej Nadwilaska z Warszawy do Kowla i z Warszawy do Mawy, otwarta w 1877 r. W roku 1875 otwarto Kolej Obwodow o torze szerokim ze splecionym torem normalnym, ktra poczya wszystkie istniejce dotychczas koleje wylotowe warszawskie. Po oddaniu do uytku mostu Kierbedzia w 1865 roku zbudowano kolej elazn miejsk, ktra bya namiastk tramwaju miejskiego. Miaa ona peni funkcj cznika pomidzy dworcem Petersburskim a dworcem Kolei WarszawskoWiedeskiej. Od roku 1881 na terenie Warszawy coraz czciej pojawiaj si tramwaje miejskie, ktre ciesz si du popularnoci wrd mieszkacw. Uzupenieniem tego rodka transportu byy omnibusy konne, ktre kursoway od10


centrum do najdalszych dzielnic Warszawy. Warto doda, e powszechnie stosowan komunikacj miejsk w wczesnym okresie byy zaprzgi konne w postaci doroek. Rozwoju komunikacji podmiejskiej naley upatrywa si w chwili otwarcia Kolei Konnej Wilanowskiej w 1892 r.

Schemat 1. Przebieg kolejki wskotorowej (rdo: Bogdan Pokropiski, Kolej grjecka, Warszawa 2002)

11


2.4 Turystyka a kolej Turystyka zwizana z kolej pojawia si wraz z upowszechnieniem transportu kolejowego. Stopniowo zacza cieszy si popularnoci wrd podrujcych na krtkich dystansach. Dopiero pniej kolej mona byo podrowa nawet kilka dni. W drugiej poowie XX wieku kolej zyskaa zupenie nowe oblicze. Wraz z rozwojem techniki i udoskonalaniem komfortu podry, wiele obiektw zwizanych z wczesnym rozwojem kolei zostao wycofane z uytku. Jednak dziki fascynacji dziedzictwem myli technicznej tego rodka transportu, wiele obiektw ocalono przed zniszczeniem. Obecnie turyci interesuj si nie tylko samym zwiedzaniem wiata pocigiem, ale take zaniedbywanymi dotd w turystyce dworcami, liniami kolejowymi, budowlami inynieryjnymi. Wedug klasyfikacji naukowych ten rodzaj turystyki okrelany jest mianem turystyki przemysowej (industrialnej). Kiedy kolej umoliwiaa osignicie okrelonego celu wyprawy, dzisiaj sama w sobie stanowi cel wyprawy. Istniej pastwa (Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Szwajcaria, Czechy), ktre w sposb szczeglny dbaj o zachowanie zabytkowych obiektw kolejowych oraz promuj turystyk kolejow. Przykad podry star kolejk w klimacie okresu przeomu wieku XIX i XX stanowi przejazd luksusowym Orient Expressem. Rwnie interesujc jest te wyprawa pocigiem parowym z Glasgow do Mallaig w Szkocji. Natomiast w Polsce ten rodzaj turystyki jest zjawiskiem nowym. Istnieje dopiero kilkanacie lat i nie jest odpowiednio promowane, przez co nie wpisao si w katalog produktw turystycznych. W nawizaniu do raportu Polskiej Organizacji Turystycznej wrd 150 najbardziej atrakcyjnych turystycznie obiektw okoo jedna trzecia to zabytki dziedzictwa przemysowego wraz z kilkoma obiektami kolejowymi. W rzeczywistoci potencja starych, zaniedbanych obiektw kolejowych jest znacznie wikszy. Pierwszym obiektem kolejowym w Polsce, ktrego potencja dostrzeono i przeksztacono w atrakcj turystyczn, jest Sochaczewska Kolej Dojazdowa. Na przeomie lat 80 i 90 XX wieku zaczto tworzy czynne skanseny trakcji parowej. Wzbogacaj one istniejc ofert turystyczn oraz stanowi niezapomnian atrakcj dla zwiedzajcych.

12


2.5 Historia Piaseczyskiej Kolejki Wskotorowej W eseju powiconym problematyce sanacji centrum miasta i rewitalizacji obszarw przemysowych posuguj si nazw Piaseczyska Kolej Wskotorowa, mimo, e nazwa kolejki ulegaa zmianie, tj.: 1898-1911- Droga elazna Warszawa-Piaseczno-Gra Kalwaria 1911-1918- Droga elazna Podjazdowa Grjecka 1918-1932 Droga elazna Dojazdowa Grjecka 1932-1942 Warszawskie Koleje Dojazdowe 1942-1945Warszawskie Koleje Zachodnie 1945-1949 Warszawskie Koleje Dojazdowe pod Zarzdem PKP 1949-1960 Wilanowsko-Grjecka Kolej Wskotorowa PKP 1960-2002 Grjecka Kolej Dojazdowa PKP 2002-obecnie Piaseczyska Kolej Wskotorowa

Wedug ustale Bogdana Pokropiskiego, autora monografii Kolejki grjeckiej, do budowy kolejki wskotorowej przystpiono wiosn 1898 roku.3 30 padziernika 1898 roku zosta uruchomiony odcinek od ronda Mokotowskiego wzdu ulicy Puawskiej a do Piaseczna. Dwa lata pniej kolejk t mona byo dojecha a do Gry Kalwarii, a w roku 1924- do Nowego Miasta nad Pilic.4 Stacje kolejki zlokalizowano kilkadziesit metrw na poudnie od ronda Mokotowskiego. W miejscu, gdzie obecnie powstaje nowy biurowiec, a wczeniej mieci si SUPERSAM oraz pikny staw. Tereny kolejowe, a dokadniej: warsztaty, drewniana parowozownia oraz biuro zawiadowcy z kasami, przylegay do zbiornika wodnego. Budynki stacyjne znajdoway si rwnie na Suewcu, w Piasecznie, Baniosze i Grze Kalwarii. W 1903 roku pojawiy si nowe zabudowania na stacji Mokotw. (Gwny pawilon caego zaoenia kolejowego na tej stacji posiada cechy tzw. architektury uzdrowiskowej- popularnej w tym okresie dla zabudowy w Konstancinie czy w Otwocku). Dopiero w 1913 roku zrealizowane projekty Konstantego S. Jakimowicza w Zotokosie, Szczakach i Pawowicach prezentoway architektur o wysokich walorach estetycznych, ktra poprawnie wpisywaa si w otoczenie. Autor w latach dwudziestych projektowa kolejne budynki stacyjne kolejki wilanowskiej i jabonowskiej. W Tygodniku Ilustrowanym z 1927 roku czytamy: Do wczenie bez zbytniego toku udaje nam si dotrze do jednej ze stacji kolejki grjeckiej. W omioosobowym przedzialiku wagonu jechao zaledwie 11 osb - jeszcze bardzo wzgldnie. Wysiadamy w miejscowoci malowniczej wrd lasw. Z jak ulg oddycha pier!3

Wstpnie zakadano, e cakowity koszt realizacji razem z zakupem taboru kolejowego wyniesie 5 milionw rubli. Szyny zostay wykonane w Hucie Ostrowiec oraz Bochum w Westfalii. Z ciekawostek warto by wspomnie, e pierwszy parowz zamwiony w 1898 roku w berliskiej fabryce Maxa Orensteina, nazwan imieniem Stefan, na cze jednego z inwestorw ksicia Stefana Lubomirskiego.4

13


Zniky gdzie szare dymy i tawe tumany kurzu i wszystkie nieodzowne akcesoria letniego dnia w miecie. Powietrze jest przejrzyste, czyste, lekkie. Gorco, bo gorco, ale co za porwnanie z tem co w Warszawie. Byy to zote lata kolejki grjeckiej. Ze wzgldu na tereny, przez ktre przejedaa, wielu warszawiakw decydowao si na wypad za miasto. W planach bya nawet elektryfikacja tej linii kolejowej. Jednak Wielki Kryzys gospodarczy nie pozwoli na realizacj usprawnie. Natomiast w 1935 roku, kiedy sytuacja ekonomiczna kraju zacza si poprawia, wadze miasta zdecydoway si na usunicie torw kolejki grjeckiej z ulic Warszawy. W lipcu 1935 roku zlikwidowano odcinek torw od Placu Unii Lubelskiej do naronika Puawskiej i Odyca. Nastpnie skrcono j do ulicy Ikara, a w 1938 roku do Dworca Poudniowego (nazwa stacji do 1942 r.- Szopy) W 1949 roku kolejk grjeck przejo PKP. W 1966 roku zrezygnowano z przewozu pasaerw na odcinku Grjec - Jasieniec, a w latach 1968-69 zlikwidowano tras od Dworca Poudniowego po Dbrwk. Z Piaseczna do Gry Kalwarii ani do Warszawy nie mona byo ju podrowa kolejk od 1971 roku. Ocalony zosta jedynie odcinek Piaseczno - Nowe Miasto. Natomiast od 1988 roku przewz pasaerw na ostatnim z zachowanych fragmentw trasy kolejki grjeckiej zosta wstrzymany. Kolejarze pomstuj: wszystko przez te samochody - czytamy w Gazecie Wyborczej. Dawni warszawiacy z rozrzewnieniem wspominaj wski tor kolejki grjeckiej. Stacj pocztkow Skokowo przesuwano od Placu Unii Lubelskiej (Mokotowskiego) przez Henrykw, Wierzbno, Szopy a do Suewa. Poprzez rozwj kolejnych przystankw kolejki tworzyy si nowe orodki handlowe. Szum, nagromadzenie si barw, ruch towarzyszyy spotkaniom ogrodnikw i sadownikw z mokotowskimi kupcami i rzemielnikami. Jak to na wolnym rynku, dokonywano wzajemnej wymiany produktw w obrocie gotwkowym. Na wysokoci ulicy Idzikowskiego w poprzek jezdni zachowany zosta fragment torowiska. Byo to miejsce, w ktrym kolejka zmieniaa swj bieg z parzystej na nieparzyst pierzej ulicy Puawskiej. Szyny te przeszkadzay w daleko posunitych planach poszerzenia i modernizacji gwnej ulicy Mokotowa. Ulica Puawska5, jako jedna z nielicznych w stolicy naszego kraju, a waciwie jej ukad przeciw biegowi Wisy nie przestrzega zasady oglnie stosowanej w naszym miecie. Mona si dopatrywa w tym wpywu kolejki grjeckiej na rozwj miasta w stron poudniow. Osada Mokotw zostaa dopiero w 1916 roku przyczona do Warszawy, a kolejka grjecka kursowaa ju znacznie wczeniej po tych terenach. Bya katalizatorem podmiejskich miejscowoci z wielk Warszaw.5

Do czasu wybuchu II wojny wiatowej ulica Puawska miaa ukoczon podwjn jezdni wycznie od Rakowieckiej do Dworkowej. Dalej na poudnie trakt by znacznie wszy oraz gsto zabudowany. Od ulicy Ursynowskiej zabudowa bya znacznie bardziej rozproszona, a jezdnia przypominaa bardziej wiejsk drog anieli nowoczesn arteri.

14


Niektrzy o tym zapominali i dyli usilnie do wyeliminowania wskich torw z ulic miasta. Skracano tras kursowania kolejki, a budynki stacyjne traktowano do prowizorycznie. Jedynie w kocu lat trzydziestych powsta stay budynek, kiedy to mylano, e stacja pocztkowa kolejki bdzie zlokalizowana na granicy miasta - od poudnia po linii ulicy Bukowiskiej. W 1939 roku granic poudniow przesunito za Wycigi na Suewcu. Wwczas narodzi si pomys umiejscowienia stacji wskotorwki na wysokoci obecnej stacji paliwowej. Jednake wybuch wojny udaremni te plany. Dworzec Poudniowy6 by kluczowym wzem komunikacyjnym w obszarze od Piaseczna do Suewca. Codziennie, tysice podrnych przesiadao si z tramwajw nr 4, 10, 14, 19 i autobusw linii A, 104, 131, 141 do kolejki grjeckiej. Dopiero po stopniowej likwidacji trasy kolejki wskotorowej, dworzec ten straci racj bytu, a jego budynek zaadaptowano na cele handlowe. W tym miejscu znajduje si obecnie przystanek stacji metra. Jednak kady powie, e nie jest to ju to samo miejsce z Dworcem Poudniowym. Dugo linii od rogatki mokotowskiej do miasteczka Gra Kalwaria wynosia 32,6 km, na przestrzeni ktrej znajdowao si 5 stacji przesiadkowych (Warszawa Mokotw, Suewiec, Piaseczno, Baniocha, Gra Kalwaria) oraz 6 mijanek (Wierzbno-Krlikarnia, Pyry, Dbrwka, abieniec, Pilawa i Kty). Wybudowano 21 elaznych oraz dwa drewniane mosty na trasie kolejki. Budynek stacji kolei wskotorowej, parowozowni wraz z czterema kanaami oraz budynki towarzyszce (noclegownia dla druyn pocigowych, pomieszczenia dla rewidentw wagonowych, kotowni, stowk oraz magazyny) w Piasecznie zostay wybudowane wedug projektu in. Zygmunta Kochmana. Stacja Piaseczno Miasto bya wzow, gdy tutaj krzyoway si linie do Gry Kalwarii i Grjca. Na terenie stacji znajdoway si dwa gwne tory (jeden zasadniczy, a drugi dodatkowy), 7 torw dla potrzeb trakcyjnych oraz 4 tory warsztatowe. Przy parowozowni znajdowaa si obrotnica o dugoci 4,7 m, skad opau i dwa kanay oczystkowe. Ponadto wybudowano wie cinie i pompowni napdzan elektrycznoci. Dzisiaj niestety wiele tych elementw nie istnieje. Warsztaty w Piasecznie naleay do najnowoczeniejszych w okolicy, a cale zaplecze techniczne byo na wysokim poziomie, dziki znakomitej ekipie inynierw oraz sumiennej pracy zaogi. W 1935 roku dotychczasowa linia kolei wilanowskiej zostaa przyczona do kolei wskotorowej.

6

Do czasu wybuchu II wojny wiatowej ulica Puawska miaa ukoczon podwjn jezdni wycznie od Rakowieckiej do Dworkowej. Dalej na poudnie trakt by znacznie wszy oraz gsto zabudowany. Od ulicy Ursynowskiej zabudowa bya znacznie bardziej rozproszona, a jezdnia przypominaa bardziej wiejsk drog anieli nowoczesn arteri

15


W zachodniej czci Piasecznia istniaa druga, rwnie wana, stacja z 1935 roku. Bya to typowo towarowa stacja przeadunkowa, ktra stykaa si z torami normalnotorowymi PKP. Ukad torw spenia wczesne kryteria nowoczesnej stacji7.

2.6 Kalendarium wybranych wydarze z historii Piaseczyskiej Kolejki Wskotorowej 1895 r. - w prasie pojawiaj si pierwsze wzmianki o planowanej budowie wskotorowej kolei majcej poczy podwarszawskie miejscowoci ze stolic 1897 r. - wydano koncesj na jej budow 1898 r.- rozpoczcie pierwszego etapu prac polegajcego na uoeniu toru od Placu Keksholmskiego do Piaseczna 1900 r. - ukoczenie poczenia do Piaseczna, Gry Kalwarii i Gokowa. Przez kilka lat tras linii dowozowej na terenie miasta Warszawy kilkakrotnie zmieniano 1903 r. - zamknicie trasy linii dowozowej 1911 r. - powstaje Towarzystwo Akcyjne Warszawskich Drg elaznych Podjazdowych z kapitaem belgijskim i otworzono now stacj towarow przeadunkow oraz uruchomiono lini dowozow 1912 r. - rozpoczcie budowy 1914 r. - otwarcie linii z Gokowa przez Grjec do Jasieca 1915 r. wyduenie Grjeckiej Kolei Dojazdowej o odcinek z Grjca do Mogielnicy, ktry zosta wybudowany dla celw wojskowych. W lipcu tego samego roku Rosjanie ewakuuj tabor kolei, jednak ruch wznowiono ju w styczniu 1916 r. 1917 r. - otwarcie publicznego ruchu do Mogielnicy 1920 r. - otwarcie publicznego ruchu do Brzostowa 1924 r. - kolejka dociera do Nowego Miasta nad Pilic, gdzie dojeda rwnie dzisiaj 1935 r. wydanie przez Sd Okrgowy wyroku nakazujcego usunicie torw Grjeckiej Kolei Dojazdowej z ulic miasta Warszawy, co byo rwnoznaczne z zamkniciem i rozebraniem linii dowozowej. Spowodowao to wybudowanie stacji przeadunkowej stycznej z lini normalnotorow 1945 r. - Niemcy czciowo niszcz lini oraz ewakuuj tabor, podobnie jak Rosjanie w roku 1915, jednak ju w lutym odbywa si pierwszy przejazd po wyzwoleniu Warszawy 1949 r. - przejcie kolei przez PKP 1952 r. - zamknicie i rozebranie odcinka Rozjazd Oborski KonstancinBudynek dworcowy, wraz z ca lini kolejow czc Krakw z Warszaw, by inwestycj, ktra miaa charakter strategiczny i polityczny. Dono do poczenia dwch dawnych zaborw. Ponadto projektowane zaoenie byo dzieem modych inynierw z Politechniki Warszawskiej, co byo powodem do dumy z rozwoju polskiej myli technicznej.7

16


1958 r. - otworzenie wojskowej bocznicy w Nowym Miecie oraz bocznicy do stacji paliw MON w Piasecznie, dziki czemu przewozy towarowe na Grjeckiej Kolei Dojazdowej rosn 1966 r. - zawieszenie ruchu pasaerskiego na odcinku Grjec - Jasieniec, i jego zlikwidowanie cztery lata pniej 1973 r. - cakowite wprowadzenie trakcji spalinowej w miejsce parowej 1976 r. - uywanie wycznie wagonw transporterw 1988 r. - zawieszenie przewozw pasaerskich na odcinku z Grjca do Nowego Miasta, za na pozostaym odcinku ruch osobowy prowadzony by do roku 1991 1994 r. - wpisanie Grjeckiej Kolei Dojazdowej do rejestru zabytkw8 1996 r. - zamknicie ruchu towarowego 1997r. - powstanie Towarzystwa Restauracji Grjeckiej Kolei Wskotorowej, ktre uruchomio parowz Px48-3917 1998 r. obchody stulecia istnienia wskotorowej linii z Piaseczna do Nowego Miasta 2001 r. - przekazanie linii przez PKP Starostwu Powiatowemu w Piasecznie. Eksploatowana jest przez Zarzd Piaseczyskiego Towarzystwa Kolei Wskotorowej. Od tego momentu oficjalna nazwa kolei to Piaseczyska Kolej Wskotorowa.

Zdjcie 1. Odrestaurowany mechanizm napdowy parowozu (rdo: piaseczno.eu)

2.7 Postpujca delimitacja zasigu wskotorwki Warsztaty w Piasecznie zostay zniszczone poprzez liczne wybuchy pirotechniczne, a niektre budynki caego kompleksu zostay spalone. Cz taboru kolei wskotorowej zostaa ocalona dziki dziaaniom pracownikw kolejowych, ktrzy to ukryli dwa parowozy i lokomotyw spalinow w kopalni wiru za Grjcem. Ponadto w jednej z grjeckich szop zamknito dwa wagony motorowe 22 i 24. Po8

Wpisem zostay objte nastpujce obiekty: lokomotywownia, dworzec kolejowy, perony, pompownia ze studni oraz magazyn

suby drogowej.

17


wyzwoleniu przystpiono do odbudowy torowiska. Po wojnie rozbudowano kompleks warsztatowy w Piasecznie. Po wojnie kolej grjecka zacza przeywa zoty okres. Przewozy pasaerskie oraz towarowe wzrastay dynamicznie ze wzgldu na zapotrzebowanie komunikacyjne w zniszczonym przez okupanta kraju. W skali oglnokrajowej kolej znajdowaa si na pierwszym miejscu popularnoci w zestawieniu dostpnych form transportu. Jednak po 1955 roku kolej zyskaa powanego konkurenta-przemys samochodowy. Po polskich drogach podrowano rwnie autobusami, samochodami ciarowymi, a nawet cignikami z przyczepami. Wielu klientw kolei zrezygnowao z dotychczasowej formy transportu na rzecz indywidualnego transportu koowego. Likwidacja poszczeglnych odcinkw linii kolei piaseczyskiej rozpocza si od 1952 roku od momentu skasowania trjkta w Rozjedzie Oborskim i krtkiego odcinka Rozjazdu Oborskiego do Konstancina ze wzgldu na przewag popularnoci autobusw. W 1955 roku postanowiono, e naley uruchomi do Wilanowa tramwaj, ktry od 1944 roku przesta kursowa. Linia tramwajowa zostaa wytyczona now tras od ul. Puawskiej, przez Spacerow, Gagarina do Czerniakowskiej. Przy tak wytyczonej trasie tramwaju wymagane byoby wybudowanie skrzyowania torowiska tramwajowego z torem grjeckiej kolejki wskotorowej, co napotkao si z obawami Rady Miasta o bezpieczestwo tego skrzyowania. Zdecydowano, by szlak kolejki wskotorowej zlikwidowa na odcinku Warszawa Belweder-Wilanw, a obsug tego fragmentu przekaza transportowi koowemu-autobusy oraz szynowemutramwaje. 19 lipca 1957 roku zamknito ruch kolejki wskotorowej na tym odcinku. 22 lipca 1957 roku uruchomiono linie tramwajow do Wilanowa, a 13 lat pniej wprowadzono wycznie autobusy na tej linii. Kolejne fragmenty torowiska byy sukcesywnie kaleczone. W 1966 roku zawieszono ruch osobowy na odcinku Grjec-Jasieniec, by 1 lutego 1970 roku rozebra lini. Dnia 1 grudnia 1969 roku zlikwidowano odcinek DbrwkaDworzec Poudniowy. Nastpnie wraz z propagand rzdow o nowoczesnoci transportu koowego nad szynowym zamknito odcinki Dbrwka-IwicznaPiaseczno.

Trasa kolejki wskotorowej przebiega obok znakomitych przykadw zabytkowych zaoe paacowo-ogrodowych, zespow urbanistycznych oraz wrd malowniczo pooonych terenach przyrodniczych. Szlak komunikacyjny kolejki wraz z infrastruktur i budynkami stacyjnymi na linii Piaseczno-Nowe Miasto nad Pilic zosta zachowany w stopniu umoliwiajcym rewitalizacj.

18


Schemat 2. Trasa przejazdu kolejki wskotorowej Miasta) (rdo: http://www.kolejka-piaseczno.com)

(z

Piaseczna

do

Nowego

2.8 Kolej w Polsce stan obecny, oglna charakterystyka Kolej w Polsce przeywa kryzys. Kolej wskotorowa, dziaajca u nas jeszcze na pocztku lat 60-tych ubiegego wieku, zostaa cakowicie zlikwidowana. Na naszych oczach ginie zabytkowa substancja obiektw transportu szynowego. Postpujca degradacja kolei wynika z braku cile okrelonej, konsekwentnej w swoim charakterze, polityki transportowej, tj. zaniechania w restrukturyzacji i rewaloryzacji kolei i terenw kolejowych oraz fatalnym gospodarowaniem kolej. W celu ratowania 150-letniego dorobku architektw, urbanistw i inynierw techniki naley zadba o najcenniejsze obiekty kolejowe, obj je ochron konserwatorsk. By moe poszuka innej funkcji czy innego uytkownika. Brak decyzyjnoci i kreatywnoci przyczyniaj si do szeregu opnie i zaniedba w porwnaniu z naszymi zachodnimi ssiadami. Szans na popraw pynnoci transportowej na terenach Polski jest modernizacja drg elaznych, zwaszcza w strategicznych kierunkach wschd-zachd oraz pnoc-poudnie. Niewtpliwie modernizacja ta wpynie pozytywnie na rodowisko naturalne, a take obniy poziom haasu.

19


3 Sanacja zdegradowanych terenw 3.1 Symbioza punktu przesiadkowego z usugowym Zmiany polityczne, jakie nastpiy w kraju na pocztku lat dziewidziesitych sprawiy, e Polska szybko znalaza si wrd krajw zachodniego kapitalizmu, za handel by i jest nieodcznym elementem miast. Wspczesne obiekty handlowe pokrywaj czsto cae kwartay rdmiejskie. Stanowi one fragmenty wielkich zaoe urbanistycznych i s powizane z rnymi orodkami: hotele, biura, mieszkaniwka czy transport. Popularne jest czenie maych obiektw w wiksze skupiska w celu zachcenia klienta do skorzystania z usug w jednym miejscu. Jest to ekonomicznie uzasadnione i takie zgrupowanie usug jest wygodne ze wzgldu na wygod i oszczdno czasu. Historycznie, orodki handlowe byy lokalizowane w ssiedztwie szlakw komunikacyjnych (gwnie w punktach ich przecicia). Infrastruktura komunikacyjna zapewnia dostp klientw i atwo dostaw towarw. Im jest ona sprawniejsza, tym wikszy jest napyw klientw. Obecnie czowiek ocenia dystans nie przy pomocy jednostek odlegoci, a czasu. Dlatego te korzystniej jest lokalizowa punkt usugowy w bliskiej odlegoci wza szybkiej komunikacji. Obserwujemy, nie tylko w Polsce, tendencj uwalniania fragmentw terenw przylegych do dworcw kolejowych. S to tereny gwnie w centrum miast, miasteczek i wsi. Znajduj si zwykle przy skrzyowaniu cigw komunikacyjnych (gwnie pieszych). Drobny, detaliczny handel wystpujcy na dworcach stanowi jedynie potwierdzenie trafnoci wyboru miejsca. 3.2 Konieczno tworzenia ycia midzy budynkami9 Piaseczno jest jednym z miasteczek, w ktrych brakuje atrakcyjnych miejsc do ycia midzy budynkami10. By tworzy wspomaga tworzenie charakteru miejsca, naley najpierw zgbi i pozna potrzeby ludzkie. Ot istnieje wiele okazji do spotka i codziennej aktywnoci w przestrzeni miejskiej, ktre skaniaj czowieka do przebywania wrd innych, do wsplnych rozmw, wymiany pogldw. Taka forma spdzania wolnego czasu sprzyja okazjom do przebywania z innymi w sposb niezobowizujcy. Przebywanie wrd innych wywouje pozytywne emocje w czowieku, ktre s alternatyw do bycia samemu. Takie przebywanie w przestrzeniach publicznych stwarza szans do aktywnego uczestnictwa w rnych wydarzeniach w przeciwiestwie do pasywnego obserwowania ycia innych w filmie czy telewizji. Zwyky spacer, wyjcie po zakupy stwarza moliwoci do spotkania ssiadw, wsppracownikw, a co za tym idzie nawizywania i podtrzymywania lunych kontaktw towarzyskich. Badania potwierdzaj, e czste spotkania z9

10

Jan Gehl ycie midzy budynkami, Krakw 2009 Jan Gehl ycie midzy budynkami, str. 15, Krakw 2009

20


ssiadami zwikszaj szans nawizania kontaktw interpersonalnych. Jest to znacznie atwiejsze i mniej wymagajce w porwnaniu z zaaranowanymi spotkaniami w domu, mieszkaniu. Jak podkrela Jan Gehl w yciu midzy budynkami, e taki wyej wymieniony sposb lunego spotykania si jest podstawowym powodem, dla ktrego przewaajca wikszo dzieci i znaczna cz innych grup wiekowych utrzymuje blisze kontakty z przyjacimi znajomymi mieszkajcymi lub pracujcymi w pobliujest to najprostszy sposb na bycie w kontakcie. Obcowanie z innymi ludmi, obserwacja zachowania czowieka czy widzenie i syszenie innych jest niezwykle wane dla rozwoju spoecznego dzieci. Industrializacja miast skutkowaa w tworzeniu si pozbawionych ycia osiedlach mieszkaniowych, segregacji rnych funkcji miasta, jak i korzystania z transportu indywidualnego. Przyczynio si to do utraty powszechnoci ycia midzy budynkami, a co za tym idzie monotonii oraz nudy. Miasto, ktre yje jest wielkim bogactwem. W celu stworzenia miejsc dla barwnego ycia ludzi konieczne jest nie tylko tworzenie budynkw o wysokich walorach architektoniczno-estetycznych, ale przede wszystkim wraliwo planowania przestrzeni publicznych. Stwierdzenie, e ludzie przycigaj ludzi oraz skandynawskie powiedzenie: ludzie przychodz tam, gdzie s ludzie s niezwykle wymowne. Socjologowie mwi, e najczciej czowiek wybiera miejsca, w ktrych przebywa ju grupa ludzi: osiedla mieszkaniowe i przestrzenie miejskie. Jeeli chodzi o aktywno i wybr miejsca do siedzenia to popularno zdobywaj te miejsca, ktre umoliwiaj dobry widok na to, co si dzieje w bliskim otoczeniu. Poprzez projektowanie architektury i zaoe urbanistycznych mona wpywa na formy zachowa ludzkich, czyli tworzy miasta ywe i umare. Widzimy to doskonale na przykadzie miast pnocnoamerykaskich, zmodernizowanych miast Europy czy przedmie. Ot w takich przykadach miast ycie w przestrzeniach publicznych przegrywa z wszechobecnym ruchem koowym, ograniczonymi miejscami przestrzeni publicznych lub ich brakiem. Dzieje si tak ze wzgldu na zbyt due odlegoci midzy takimi przestrzeniami publicznymi, w ktrych czowiek chciabym przebywa. Ruch pieszy w takim miecie jest praktycznie niemoliwy lub na tyle uciliwy, e mieszkacy decyduj si na pozostanie w domach przed telewizorem bd w innych przestrzeniach prywatnych. Natomiast miasto ttnice yciem charakteryzuje si nisk, skupion zabudow, miejscami przyjaznymi dla ruchu pieszego, a take zewntrznymi przestrzeniami publicznymi, ktre uzupeniaj przestrze wewntrzn budynkw.

21


W Kopenhadze na przestrzeni lat 1968-1995 po zwikszeniu powierzchni traktw pieszych z 20 500 m2 do 71 000 m2 wzrosa aktywno w obszarach przeznaczonych do ycia publicznego. Zauwaono, e kada poprawa jakoci przestrzeni publicznych w Kopenhadze skutkuje wzrostem iloci osb ich uytkowania. Mimo e liczba mieszkacw tego miasta nie zwikszya si to zainteresowanie uytkowanie przestrzeni publicznych definitywnie wzroso. W miastach woskich, w ktrych istniej ulice przeznaczone do ruchu pieszego i place wyczone z ruchu koowego, ycie poza domem w przestrzeniach publicznych cechuje wiksza aktywno anieli w miastach zdominowanych przez samochody, zwaywszy na panujcy ten sam klimat miasta (architektura, kultura itp.) W 1978 roku studenci architektury z Uniwersytetu Melbourne i Krlewskiego Instytutu Technologii w Melbourne przeprowadzili badania aktywnoci pieszych na ulicach o ruchu koowym i traktach pieszych w Sydney, Melbourne i Adelajdzie w Australii. Wykazany zosta bezporedni zwizek pomidzy jakoci ulic i zachodzc na nich aktywnoci. W 1962 roku jedna z gwnych ulic w Kopenhadze zostaa przeksztacona w trakt pieszy. Byo to pierwsze tego typu dziaanie w Skandynawii. Sceptycy twierdzili, e ulica bdzie wyludniona, poniewa aktywno miejska po prostu nie ley w tradycji pnocnoeuropejskiej11. Dzisiaj ulica ta jest przepeniona do granic moliwoci poprzez spacerujcych, siedzcych, rozmawiajcych, obserwujcych czy uczestniczcych aktywnie w wydarzeniach ludzi. Przed rokiem 1962 miasto nie posiadao miejsc do ycia publicznego, dlatego ycie miejskie byo ograniczone.

Przeprowadzone obserwacje i badania zachowania rnych spoeczestw ludzkich dowodz, e fizyczne rodowisko istotnie oddziauje na zakres oraz charakter aktywnoci pozadomowej. Proces rozwoju miast jest skomplikowany. Miasta powstae midzy 500 a 1500 rokiem n.e. rozwijay si w procesie urbanizacji bezporedniej. Gwn cech takiego rozwoju jest cigo adaptacji fizycznego rodowiska do funkcji miejskich. Mona stwierdzi, e miasto byo narzdziem formowanym przez uytkowanie. W rezultacie powstaway przestrzenie publiczne powstae w oparciu o dowiadczenia mieszkacw, ktre nawet dzisiaj zapewniaj wyjtkowo dobre warunki do ycia midzy budynkami. Miasta redniowieczne i samoistnie ewoluujce miasteczka staj si czsto atrakcjami turystycznymi oraz ciesz si wielk popularnoci wrd zasiedlajcych. Jan Gehl podaje przykad niezwykle przyjaznego czowiekowi placu Piazza del Campo w Sienie. Majc zwarty ukad przestrzenny, orientacj wobec soca i klimatu, przekrj w formie niecki, starannie umiejscowione fontanny i supki, plac jest11

Jan Gehl ycie midzy budynkami, str. 37, Krakw 2009r

22


idealnie zaaranowany do funkcjonowania jako miejsce spotka i miejski salon dla obywateli, zarwno tych z przeszoci, jak i obecnych.12 W czasach renesansu miasto stao si ju dzieem sztuki. Wikszy nacisk planici i budowniczowie pooyli na estetyk i efekty przestrzenne budynkw, natomiast przestrzenie midzy budynkami zostay odsunite na dalszy plan porwnaniu z okresem minionym. W renesansowym miecie-Palmanova plac miejski zajmuje powierzchni 30 000 m2. Ze w wzgldu na swoj znaczn powierzchni jest kompletnie nieuyteczny jako rynek w tym maym miasteczku. Mimo e na rysunku plan wyglda interesujco, w rzeczywistoci jest on niedostosowany do warunkw lokalnych. Wyjtkiem s tutaj plany polskich miast renesansowych- Zamo, kiew. W czasach funkcjonalizmu popularne byo denie do tworzenia budynkw o architekturze, ktra umoliwiaa zdrowy i fizjologicznie adekwatny tryb ycia. Tworzono w tym okresie budynki wolnostojce, ktre byy orientowane w stron soca. Ponadto obszary miejsc pracy zostay oddzielone od mieszkaniowych. W nowopowstajcych osiedlach i miastach funkcjonalizmu ulice i place zostay zastpione przez drogi i cieki oraz bezkresne trawniki. Planowanie pustynne [desert planning] jest terminem sformuowanym prze Gordona Cullena, autora ksiki pt. Townscape, ktry idealnie charakteryzuje konsekwencje planowania funkcjonalistycznego. Rewitalizacja obiektw dworcowych, w kontekcie przebudowy obszarw rdmiecia, nie jest zagadnieniem pionierskim. Ju w okresie midzywojennym w pracach futurystw m.in. SantElia, pojawiaj si projekty mega struktur funkcjonalnych i wzw integracyjnych. Od poowy lat 50-tych XX wieku byy ju realizowane na caym wiecie, jako przebudowa i rewitalizacja obiektw przydworcowych (m. in. Archigram, Metabolici). W ich projektach dworzec by przeznaczony dla masowego uytkownika i stanowi jeden z wielu elementw infrastruktury. Zdegradowane kwartay zabudowy rdmiejskiej s przebudowywane samorzutnie lub przy pomocy programw rewitalizacji w ekskluzywne dzielnice usugowo-mieszkaniowe. Obserwuje si, e mieszkacami tych terenw s gwnie ludzie modzi, bogaci i nastawieni na sukces. W Europie Zachodniej odbyy si debaty w latach osiemdziesitych i dziewidziesitych powicone zagadnieniu obszarw dworcowych, jako elitarnych terminali pasaerskich. Wydarzenia te byy konsekwencj rozpoczcia budowy europejskiej sieci linii kolejowych duych prdkoci (TGV). Z tego okresu pochodz zespoy francuskie realizowane na podstawie projektw, wydzielonej ze struktur kolejowych, agencji Arep-Amenagement Recherche Poles dEchanges (m. in. Gare Montparnasse i Gare DAusterlitz w Paryu, Eurallile). Ponadto w Niemczech od lat 90-tych realizowany jest program Projekte 21, ktry obejmuje 21 dworcw centralnych. Ofensywa Kolei Austriackich jest programem realizowanym w Austrii12

Jan Gehl ycie midzy budynkami, str. 41, Krakw 2009r

23


polegajcym na przebudowie 20 obiektw. W Holandii w ramach budowy linii duych prdkoci HSL Zuid i HSL Oost oraz rzdowego programu Nieuwe Sleutprojecten przebudowanych jest sze dworcw rdmiejskich wraz z terenami do nich przylegymi. W Szwajcarii na pocztku XXI wieku zakoczono program RailCity, obejmujcy przebudow 7 najwikszych dworcw na centra handlowe. Dla innych dworcw realizowany jest program Bahn 2000. W Hiszpanii podjto decyzj o sprzeday 79 dworcw, rwnie w celu przebudowy na cele komercyjne. Przebudowa woskiego dworca gwnego w Rzymie- Roma Termini jest pierwszym sukcesem komercyjnym programu Grandi Stazioni. Wyej wymienione przykady realizacji programw maj na celu popraw integracji miejskich i regionalnych rodkw transportu (przebudowa systemw drogowych i parkingowych na terenach przydworcowych, reorganizacja ruchu, czy tworzenie nowych linii kolejowych), popraw przepustowoci, unowoczenienie obsugi pasaera oraz wzbogacenie oferty inwestycyjnej (przebudowa dworcw na centra handlowe, lepsza cyrkulacja pieszych, zmiana funkcji terenw kolejowych na rdmiejskie).

24


3.3 Przykady udanych zdegradowanych 3.3.1 Tereny pokolejowe

realizacji

przeksztace

obszarw

i

obiektw

Obecnie dworce kolejowe po rewitalizacji peni funkcj katalizatorw rozwoju zdegradowanych fragmentw miasta. Przyczyniaj si one w znacznej mierze do wzrostu iloci nowych inwestycji w okolicy lub powstrzymuj postpujce procesy degradacji otoczenia. W latach 60-tych XX wieku popularne byy dwie tendencje dziaa zwizanych z obiektami dworcowymi. Jedni dyli do wyburzenia i zastpowania dworcw innymi budynkami, inni za propagowali zmian funkcji obiektu z naleytym poszanowaniem jego wartoci historycznej. Obiekty kolejowe byy przeksztacane ju na pocztku XX wieku. Znakomitym tego przykadem jest dworzec Hamburger Bahnhof w Berlinie. Zosta on wybudowany w latach 1845-47. Projekt dworca, na zlecenie prywatnej linii kolejowej czcej Berlin z Hamburgiem, zosta wykonany przez architekta Ferdynada Wilhelma i inyniera Fredericka Neuhausa. Obiekt zosta podzielony na dwie czci: neorenesansowy budynek dworcowy i hala peronowa o konstrukcji szkieletowej elaznej. W 1904 roku zmieniono funkcj dworcow Hamburger Bahnhof na muzealn, a w latach 1914-15 dobudowano dwa skrzyda wystawowe tworzce dziedziniec. Obiekt zosta zniszczony w czasie drugiej wojny wiatowej, a nastpnie popada w ruin do roku 1987, kiedy przeksztacono go w muzeum sztuki nowoczesnej. Architektem przedsiwzicia polegajcego na pieczoowitym odtworzeniu substancji historycznej wraz z rozbudow budynku dworca by Joseph Paul Kleihues. Elementy dodane w latach 1987-1996 charakteryzuj si minimalizmem, tak by w jak najmniejszym stopniu ingerowa w star cz budynku.

Zdjcie 2. Wntrze hali wystawowej (rdo: blog.tate.org.uk)

Gare dOrsay w Paryu jest kolejnym przykadem na przeksztacenie dworca kolejowego. Obiekt ten zosta wybudowany przez Parysko-Orleaskie Koleje w roku 1900 wedug projektu Victora Laloux. Pocztkowo program funkcjonalny obejmowa hal dworcow, pomieszczenia obsugi podrnych oraz hotel. Wraz ze wprowadzeniem elektrycznego taboru popularno dworca zmalaa. Ze wzgldu na zbyt krtkie perony, dworzec mg jedynie obsuy podmiejskie linie. Na krtko przed zamkniciem w 1970 roku, dworzec peni funkcj stacji metra. W celu ochrony25


obiektu przez zburzeniem wpisano go w 1973 roku na list zabytkw. Architekci z grupy A.C.T. zaprojektowali pasa pomidzy dwoma budynkami, ktre mieciy w sobie pomieszczenia wystawowe rozmieszczone na trzech poziomach. Zmianie uleg dotychczasowy schemat komunikacji. Nowe wejcie miecio si od zachodu od strony placyku, a nie jak dotychczas do strony bulwaru nadrzecznego.

Zdjcie 3. Wntrze musee-d-orsay (rdo: discoverfrance.net)

Dworzec Atocha w Madrycie zbudowany w latach 1889-91 wg projektu Alberto de Palacio Elissagne peni swoj pierwotn funkcj a do roku 1992, w ktrym to obiekt ten zosta przeprojektowany przez Rafaela Moneo, z okazji wystawy Expo w Sewilli. Na tyach istniejcego dworca wybudowano dwa terminale dla szybkich pocigw dalekobienych oraz dla pocze podmiejskich. Przykryto rwnie pyt elbetow perony linii lokalnych, pozyskujc w ten sposb miejsca parkingowe. Elementy te zostay poczone rotund wejciow, w ktrej znajduje si dworzec autobusowy. Najstarsz cz kompleksu przeksztacono na biura, kawiarnie, restauracje oraz centrum handlowe, a w hali gwnej urzdzono pasa z ogrodem zimowym.

Zdjcie 4. Wntrze dworca Atocha (rdo: fotomadrid.com)

Centrum handlowe Promenaden w ssiedztwie Hauptbahnhof w Lipsku we wschodnich Niemczech zostao otwarte w 1997 roku. Wedug danych szacunkowych, obiekt o trzech kondygnacjach i powierzchni 30 tys. m2 odwiedza okoo 100 tys. osb dziennie. Projekt zaoenia by skomplikowan sztuk projektow ze wzgldu na ochron konserwatorsk samego dworca z lat 1902-1915. Udana realizacja rewitalizacji centrum miasta oraz dworca zostaa zauwaona i doceniona. W 2004 r. projekt ten uhonorowano prestiow nagrod Urban Land

26


Institute Europe za wieloaspektowe oddziaywanie i pozytywne skutki wykraczajce poza cele stawiane dla tego typu przedsiwzi.

Zdjcie 5. Wntrze Promenaden(rdo: Internet)

3.3.2 Tereny poprzemysowe Kolejnym udanym przykadem aktywizacji i rozwoju dzielnicy miejskiej na terenach poprzemysowych jest Gasometer w Wiedniu. Projektantami adaptacji nieuywanych od 1969 roku czterech zbiornikw gazowych byli Jean Nouvel, Wolf D. Prix (Coop Himmelblau), Manfred Wehdorn i Wilhelm Holzbauer. Przedsiwzicie, zrealizowane w latach 1999-2001, jest jednym z pierwszych obiektw zrealizowanych na obszarze planowanego przeksztacenia terenw poprzemysowych na dzielnic mieszkaniowo-usugow. Miejsce to posiada potencja rozwoju i skania do podobnych inwestycji w okolicy ze wzgldu na dogodne warunki komunikacji oraz program funkcjonalny.

Zdjcie 6. Zewntrze Gasometer (rdo: arcspace.com)

27


Zdjcie 7. Zewntrze Gasometer (rdo: arcspace.com)

Zdjcie 8. Schemat ukadu przestrzennego Gasometer (rdo: arcspace.com)

EuraLille (1994) Architekci : Rem Koolhaas, Donald van Dansik, Xaveer de Geyter, Georges Heintz, Willem-Jan Neutelings, Luc Reuse, Alex Wall, Art Zaaijer, Floris Alkemade, Yves Brunier

Zdjecie 9 i 10 Widoki EuraLille (rdo: http:// arquitectronica.com.mx)

28


Schemat 3 EuraLille-widok z gry (rdo :http://www.lillemetropole.fr)

3.3.3 Tereny poportowe Berlin Tegel-dzielnica berliska jest fragmentem wielocentrycznej metropolii. W roku 1987 dotychczasowy kompleks portu rzecznego zosta cakowicie przebudowany. Pozostay jedynie nabrzea, pale cumownicze oraz zwodzone mosty. Zaprojektowane zostao zaoenie parkowo-wodne wraz z systemem pieszych mostkw, alejek, promenad i cieek rowerowych. Powstao take tutaj centrum kulturalne dzielnicy- Biblioteka Humboldta, autorstwa architekta Charlesa Moorea, uzupenione o postmodernistyczn zabudow mieszkaniow. Wybudowano rwnie plac miejski, ktry sta si przedueniem historycznego centrum miasta. Kolejnym projektem w tej czci miasta bya przebudowa Zakadw Taboru Kolejowego Borisigwerke z 1898 roku, zajmujcych powierzchni ok. 50 hektarw. W 1994 roku ogoszono konkurs na opracowanie koncepcji urbanistycznej tego zaoenia, dziki ktremu wybrano projekt Claudea Vasconiego i Dagmary Gross. Przewidziano wybudowanie w rodkowej czci dzielnicy wielofunkcyjnego centrum handlowo-rozrywkowo-biurowego na powierzchni 20 hektarw. Stare centrum Tegel zostao zespolone z now zabudow uzupeniajc. Przeszklony pasa handlowy stanowi trzon zaoenia, w ktrego projekcie s wyrane cechy architektury XIX wiecznych obiektw handlowych. W rodkowej czci znajduje si plac z licznymi ogrdkami gastronomicznymi. To wanie tutaj koncentruje si ycie rozrywkowe (publiczne). Liczne kluby fitness, kina i hale sportowe czyni to miejsce niezwykle popularne wrd berliczykw. Autor proponuje architektur nowoczesn i technologiczn zarazem. W twrczy sposb rozwija industrialny charakter miejsca, a sam obiekt prbuje wspgra z innymi dzielnicami miasta.

29


Zdjcie 11. Stara cz Berlin Tegel(rdo: wikipedia.pl)

Przebudowa jednej z najwikszych stoczni norweskich Akers Mek Verksted, ktra powstaa w 1850 roku, a zostaa zamknita w 1982 roku, naley do waniejszych inwestycji na terenach europejskich. Stocznia bya zlokalizowana w centrum Oslo w ssiedztwie ratusza miejskiego, przez co potencja miejsca by ogromny. W celu przebudowy tego atrakcyjnego fragmentu miasta, ogoszono konkurs The City and the Fjord- Oslo Year 2000. Ponadto istniejc drog ekspresow, ktra odcinaa tereny stoczniowe od pozostaej czci miasta, sprowadzono do tunelu. Pozyskano w ten sposb teren, ktry przeksztacono w reprezentacyjny plac przed ratuszem (Radhusplassen). Ponadto przeprojektowano dwie due hale przemysowe i dobudowano nowy budynek, w ktrych to mieszcz si gastronomia, biura i akademia teatralna. W roku 1990 przebudowie podlegay marina z forum miejskim wraz z zabudow mieszkaniow i biurowo-usugow. Nowa dzielnica posiada niezaleny system podziemnych ulic dostawczych i dojazdowych oraz sieci parkingw, mieszczcych 1600 samochodw. Budynki s poczone gst sieci napowietrznych kadek pieszych, a uliczki zostay zaprojektowane na wzr redniowiecznych zaukw. Dobra dostpno komunikacyjna obszaru wynika z wprowadzenia transportu wodnego (tramwaj wodny) oraz transportu szynowego (tramwaj), ktre kursuj przez ca dob co 4 minuty. W weekendy Aker Brygge staje si wzem przesiadkowym stolicy kraju. Dziki przeksztaceniom obszar ten cieszy si ogromn popularnoci wrd mieszkacw. Ponadto dzisiaj Aker Brygge daje zatrudnienie ok. 5 tysicom pracownikw.

Zdjcie 12. Akers Mek Verksted (rdo: http://webdiis.unizar.es)

30


HafenCity w Hamburgu jest nowo budowan dzielnic w porcie. Obszar nowej dzielnicy wynosi 2,2 km. W HafenCity powstaj biurowce z ok. 40.000 miejscami pracy oraz budynki mieszkalne dla ok. 12.000 mieszkacw. Jest to doskonay przykad udanej sanacji wyobcowanej dotychczas czci miasta.

Zdjcie 13. HafenCity (rdo: http://hafencitynews.de)

Zdjcie 14. Przestrze publiczna w HafenCity (rdo: http://hafencitynews.de)

Zdjcie 15. Widok w HafenCity (rdo: http://hafencitynews.de)

31


3.3.4 Tereny poprodukcyjne Parki de la Villette, Citroen i de Bercy w Paryu posiadaj liczne walory funkcjonalne i kompozycyjne, ktre odpowiadaj zapotrzebowaniom wspczesnego spoeczestwa. Tereny parkowe de la Villette, podzielone przez kana lOurcq, rozcigaj si pomidzy dwoma stacjami metra: Porte de Pantin oraz Porte de la Villette. Zastosowana kryta promenada wzdu zachodniej granicy z zaoenia jest elementem sprzajcym dwa place miejskie - bramy do parku. Zaadaptowane zostay liczne budynki zabytkowe. Le Grande Halle zaprojektowana w 1866 r. przez Baltarda zostaa przebudowana w 1985 roku wedug projektu Reichena&Roberta i obecnie spenia funkcje: wystawowe, sali koncertowej, galerii, restauracji, kina czy hali sportowej. Dziki zastosowaniu ruchomych cian, podg, antresol i widowni istnieje wiele moliwoci aranacji wntrz przy jednoczesnym zachowaniu atmosfery wielkoprzestrzennej hali targowej. Kolejnym zabytkowym obiektem La Villette przebudowanym na Muzeum Nauki i Techniki- Cite des Sciences et de lIndustrie jest hala zakadw misnych. Ekspozycja zabytkw techniki oraz najnowsze projekty z dziedziny techniki s prezentowane przy zastosowaniu najnowoczeniejszych urzdze audiowizualnych. Dono do uzyskania podobiestwa bryy obiektu do wielkiej maszyny. Muzeum stao si znakiem rozpoznawczym caego zaoenia parkowego, a take futurystycznym symbolem Parya.

Zdjcie 16 (rdo: planetware.com)

Park Citroen (Parc Andr Citron) zosta otwarty w 1993 roku. Projektowany obszar zajmuje 13 z 60 hektarw. Projekt zakada osiowy ukad parkowy, ktry jest prostopady do Sekwany. Pojawiaj si tutaj mae oranerie oraz kamienne witynie, a take plac miejski z widokiem na przeciwlegy brzeg rzeki Sekwany. Pozostae tereny zostay pokryte zabudow mieszkaniow oraz usugow.

32


Zdjcie 17 (rdo: planetware.com)

Park de Bercy powsta na terenie dawnych paryskich skadw wina. Obecny teren zosta cakowicie zrekultywowany. Pozosta jeden obiekt-magazyn dystrybucyjny, ktry zosta przeksztacony w pawilon wystawowy. Ponadto w parku znajduj si liczne obiekty niekubaturowe, ktre stanowi obecnie ma architektur: stare beczki, fragmenty brukw, czy tory kolejowe.

Schemat 4(rdo: planetware.com)

33


3.4 Odtworzone trasy ruchu kolejek wskotorowych-traktor turystyczny regionu Spa Valley Railway (SVR)

Zdjcie 18(rdo: www.spavalleyrailway.co.uk)

Schemat 5(rdo: www.spavalleyrailway.co.uk)

Niesamowicie popularna atrakcja turystyczna w poudniowowschodniej Anglii. Bogata oferta usug (zwiedzanie wystaw zwizanych z zabytkami techniki, lekcje techniki, catering). Dodatkowym atutem jest przejazd przez uzdrowiskowe rejony. W/w przedsiwzicie przynosi ogromne zyski.

34


Kent and East Sussex- kolejka wskotorowa

Schemat 6(rdo: www.kesr.org.uk)

Zdjcie 19(rdo: www.kesr.org.uk)

Kolejny przykad na odtworzenie dawnego szlaku przebiegu kolejki wskotorowej w Anglii. Ten rodzaj turystyki cieszy si niezwykym zainteresowaniem ze strony klientw. Z tego powodu planowany jest dalszy rozwj zasigu kolejki. Tereny, przez ktre przejazd moliwy jest gwnie dziki w/w rodkowi transportu odnotowuj znaczny rozwj oraz czerpi zyski z turystyki weekendowej.

35


Pocig Orient Epress zapocztkowa w 1883 roku nowy rozdzia w historii kolejnictwa. Od pocztku by symbolem pikna i wyrafinowanej elegancji. Realizatorem przedsiwzicia bya belgijska spka (zaoyciel Georges Nagelmackers). Pocig kursowa na linii Pary-Konstantynopol (dugo szlaku wynosia 2880 km). By to jedyny rodek transportu czcy dwa krace Europy wschd i zachd. Luksusowe wagony sypialne oraz wagony restauracyjne synce ze swej wyszukanej kuchni sprawiy, e pocigiem podroway osoby szlacheckiego pochodzenia, dyplomaci i ludzie biznesu.13 Ostatnia podr tym rodkiem transportu odbya si 19 maja 1977 roku.

Zdjcie 20 Odrestaurowany luksusowy skad Orient Expressu (rdo: http:// wikimedia.org )

25 maja 1982 roku nowy Orient Express, dziki staraniom milionera Jamesa Sherwooda, ponownie wyruszy w podr przez Europ na trasie Londyn Wenecja. Bilet w ten dziewiczy kurs kosztowa 1200 . Niestety z uwagi na brak zgody kolei francuskich SNCF na uytkowanie starej nazwy Orient Express zmieniono j na Venice-Simplon Orient Express. 14 Na chwil obecn firma Venice-Simplon Orient Express uruchamia kilka rnych pocze, np. LondynRzym i tylko cz z nich ograniczona jest do jednego kursu rocznie. Moliwa jest rwnie przejadka prawie oryginaln tras Orient Expressu z Parya przez Budapeszt i Bukareszt do Stambuu.13

Na trasie z Parya do Stambuu przez Strasburg, Monachium, Wiede, Budapeszt, Bukareszt i Warn pocig kursowa w latach 1883-1914, 1919-1939 oraz 1945-1977, do Aten 196214

Nowym Orient Expressem podroway m.in. takie sawy, jak John Travolta z rodzin, ktry specjalnie przylecia swoim prywatnym samolotem do Wenecji czy Liza Minnelli.

36


Schemat 7Trasa Orient Expressu (rdo: wikimedia.org)

Przykad Orient Expressu i jego niemiertelnoci pokazuje, e istnieje wielkie zainteresowanie tego typu turystyk (nawet w Polsce). Ponadto tego typu dziaania s generatorem dziaa zwizanych z dalszym rozwojem kulturowym obszarw dotychczas zaniedbanych, a posiadajcych wielki potencja rozwojowy.

37


ROZDZIA III 4 Bibliografia - Jan Maas, Maria Referowska, Wyposaenie terenw publicznych miasta, PWN, Warszawa, 1979 -M. Heinz, Ars Urbana, Kunst fuer die Stadt 1952-2008, Bonn: Hirmer Ven., 2007 -Stefan Westrych, Piotr Grodecki, Maria Karowska, Formy przemysowe w przestrzeni miejskiej, WAPW, Warszawa 1995 -B. Szmygin Adaptacja obiektw zabytkowych do wspczesnych uytkowych, Wyd. Politechniki Lubelskiej, Warszawa, Lublin 2009 -Maria Brykowska, Pita elewacja miasta-w architektonicznych, WAPW, Warszawa 2002 badaniach funkcji

historyczno-

--R. Klanten, L. Feireiss, Build- on: converted architecture and transformed buildings Berlin 2009 -Christian Schnittich, Building in existing fabric: refurbishment extensions, new design, Birkenhaeusser, Basel, Muenchen 2003 -Krystyna Gutowska, Dziedzictwo kulturowe- konteksty odpowiedzialnoci, KNSiA PW, Warszawa 2003 -Joanna Giecewicz, Brytyjska organizacja National Trust jako model spoecznej formy ochrony krajobrazu kulturowego, WAPW, Warszawa 2009 -Piotr Lorens, Elbieta Ratajczyk, Komercjalizacja przestrzeni- charakterystyka zjawiska, Urbanista, Warszawa 2008 -Francisco Asenio Cerver, The Word of contemporary architecture, Koenemann, Barcelona, 2005 -Krzysztof Dyga, Problematyka projektowa architektury uytecznoci publicznej we wspczesnych realizacjach, WAPW, Warszawa, 2008 -Thom Mayne, Fresh Morphosis 1998-2004, Rizzoli, Nowy Jork, 2006 -Marek Kowicki, Wspczesna agora: wybrane problem ksztatowania orodkow usugowych dla maych spoecznoci lokalnych, Wydawnictwo PK, Krakw, 2004 -Will Jones, New transport architecture, Mitchell Beazley, London, 200638


Traffic design, Daab, Koeln, 2006 -Daniel Zauski, Dworzec kolejowy w strukturze miasta, Urbanista, Warszawa, 2006 -Kazimierz Wejchert, Problemy identyfikacji przestrzeni we wspczesnych zespoach mieszkaniowych, Architektura dawna a wspczesno, Warszawa, 1982 -Kazimierz Wejchert, Przestrzen wok nas, Fibak Noma Press, Katowice, 1993 -Kazimierz Wejchert, Miasteczka polskie jako zagadnienie urbanistyczne, Wyd. Ministerstwa Odbudowy 1947 -Kazimierz Wejchert, Miasto na warsztacie, Arkady, Warszawa, 1969 -Sawomir Gzell, Przestrze publiczna osiedli mieszkaniowych budowanych na obrzeach miast jako element wzmacniajcy ich zwarto, WAPW, Warszawa, 2009 -Sawomir Gzell, Miasta-ogrody: budowa zdefiniowanej przestrzeni dla lokalnych spoecznoci, WAPW, Warszawa, 1999 -Sawomir Gzell, Miasto jako dzielo sztuki- redefinicja poj, WAPW, Warszawa, 2004 -Sawomi Gzell, Nowe zgrupowania miejsc pracy w miastach pocztku XXI wieku na przykadzie parkow technologicznych, WAPW, Warszawa 2005 -Sawomir Gzell, Polityka a planowanie przestrzenne w skali lokalnej, WAPW, Warszawa 2003 -Gawomir Gzell, Rozwj miast: wpyw czasu a zmiany w przestrzeni, WAPW, Warszawa, 2001 - Bogdan Pokropiski, Kolej grjecka, Warszawa 2002 -Witoldd Czarnecki, Marek Proniewski, Obiekty kolejowe, Biaystok 2005 -Bogdan Pokropiski, Kolej wilanowska, Warszawa 2001 - E.i W. Bagiscy "Szkice z dziejw Miasta Piaseczna" wyd. OK., Piaseczno 2004 -Judyta Kurowska-Ciechaska, Ariel Ciechaski, Koleje, Warszawa 2008 -Grzegorz Gorzelak, Marek S. Szczepaski, Weronika lzak-Tazbir, Czowiekmiasto-region. Zwizki i interakcje, Warszawa 2009

39


- Strona Internetowa Piaseczyskiej Kolejki Wskotorowej- http://www.kolejkapiaseczno.com/ -Prawo Budowlane (tekst jednolity Dziennik Ustaw Nr 2007 z 2003 roku, poz. 2016) -Podrcznik projektowania architektoniczno-budowlanego Neufert, Neufert Ernst, Arkady 2005. -ZUMI Lokalizator Internetowy - http://www.zumi.pl/ Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Piaseczno -Plan rozwoju lokalnego powiatu piaseczyskiego na lata 2004-2008 i w perspektywie do 2014 r.-Projekt

-Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego m. Piaseczna

40


ROZDZIA IV 5 Cz projektowa 5.1 Charakterystyka miejska problemowego 5.1.1 Piaseczno rys historyczny Miasto Piaseczno jest jednym, z malowniczo pooonych, miast na terenie Mazowsza. Prawa miejskie otrzymao w 1429 roku z rk ksicia Janusza I, a swj rozwj zawdzicza pooeniu na trakcie pomidzy Warszaw a Czerskiem. Dziki tej lokalizacji, miasto stao si miejscem licznych targw i jarmarkw. Mimo wielkiego potencjau rozwojowego miasteczko zaliczane byo do redniej wielkoci osady w skali regionu. Miao ono charakter rolniczo-rzemielniczohandlowy, a wikszo zabudowy miasta bya drewniana. Intensywnie miasto zaczo si rozwija w XVI wieku, czego przykadem s zachowane zabytki (barokowy koci w. Anny, ukad urbanistyczny ulic i placu w centralnej czci miasta). Jednake dopiero w XX wieku zbudowano pierwsze kamienice i obiekty uytecznoci publicznej: ania miejska, szkoa, dom ludowy. Pomylny i wszechstronny rozwj Piaseczna zosta przerwany przez wydarzenia I wojny wiatowej. Zniszczone zostay domy w okolicach rynku oraz koci w. Anny. II wojna wiatowa dla mieszkacw Piaseczna stanowia rwnie okres ucisku i represji ze strony okupanta. W wyniku dziaa wojennych zabudowa pnocnej czci miasta: przy ul. Puawskiej, Warszawskiej, Chyliczkowskiej i Fabrycznej zostaa zniszczona, za w kocu 1944 roku miasto byo nkane nalotami samolotw radzieckich. W roku 1946 Piaseczno liczyo 6 682 mieszkacw. Zostao stolic powiatu 1 lipca 1952 roku i byo ni do 31 maja 1975 roku (do czasu zniesienia powiatw). W tym samym 1952 roku rozszerzono granice administracyjne, przyczajc gromady Gokw Letnisko, Miasto las Zalesie (obecnie dzielnica Zalesie Dolne) i Wlka Kozodawska Letnisko, gromad Orna i cz gromady Chyliczki (tzw. Chyliczki Dworskie). W latach pidziesitych rozpoczo si rwnie uprzemysowienie miasta, utworzono Zakady Lamp Oscyloskopowych Zelos", Zakady Lamp

Nadawczych Lamina". W 1979 roku otwarto Zakad Kineskopw Kolorowych Polkolor". W 1971 roku uruchomiono lini autobusow MZK z rynku do Warszawy. 12 lat pniej wybudowano zajezdni trolejbusowo-autobusow i uruchomiono trolejbusowe poczenie z dawnym Dworcem Poudniowym w Warszawie. W 1999 roku Piaseczno stao si ponownie miastem powiatowym. W miecie i jego okolicach znajduj si liczne miejsca kultu i pamici (cmentarze, mogiy, pomniki).41


Zdjcie 21 Widok na zabytkow zabudow Piaseczna (rdo: http:// piaseczno.pl)

5.1.2 Stan wasnoci Miasto zajmuje powierzchni 1633 ha. Wikszo-55,4% stanowi tereny zurbanizowane. Pozostay obszar to: uytki rolne-37% oraz lasy i mniejsze zadrzewienia-6,6% Fragment zurbanizowany miasta jest gwnie wasnoci osb fizycznych-383 ha (zabudowa mieszkaniowa-354 ha, zabudowa usugowa-7 ha, zabudowa usugowawypoczynku i rekreacji-6 ha, zabudowa towarzyszca-13 ha). Skarb Pastwa jest we wadaniu 99 ha (drogi-40 ha, kolej-17ha, zabudowa mieszkaniowa-20 ha, inne-19 ha). Dodatkowe 120 ha-tereny przemysowe- zostao przekazane Skarbowi Pastwa w wieczyste uytkowanie. Gmina jest wacicielem 171 ha (drogi- 125 ha, zabudowa mieszkaniowa- 24 ha, tereny przemysowe- 12 ha). Ponadto Gmina otrzymaa 45 ha, w tym zabudowa mieszkaniowa- 39 ha oraz przemysowa- 3 ha, w uytkowanie wieczyste. Pozostae 86 ha terenu miasta stanowi wasno pozostaych podmiotw gospodarczych. 5.1.3 Zabudowa Piaseczno charakteryzuje typowa zabudowa mazowieckich miasteczek. W czci centralnej miasta zlokalizowane s budynki do trzech kondygnacji. S to budynki ceglane, otynkowane, w ktrych usugi zlokalizowane s w parterach. W pnocnej i pnocnozachodniej czci miasta dominuje zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna4-5 kondygnacyjna. Domy jednorodzinne wraz z zieleni prywatn znajduj si w czci poudniowej i poudniowozachodniej. Natomiast we wschodniej czci Piaseczna pojawia si funkcja usugowa-magazyny, skady, hurtownie.

42


Zdjcie 22 Widok na zabytkow zabudow Piaseczna-widoczny ratusz miejski (rdo: http:// piaseczno.pl)

5.1.4 Przyroda Piaseczno jest pooone na obszarze Rwniny Piaseczyskiej. Natomiast gmina Piaseczno graniczy z terenami Lasu Kabackiego od pnocy, a od poudnia z terenami Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Tereny te odgrywaj zasadnicz rol w regeneracji powietrza aglomeracji warszawskiej. Ponadto obszar gminy naley do warszawskiego obszaru chronionego krajobrazu. Tereny Chojnowskiego Parku Krajobrazowego wraz ze stref ochronn zajmuj obszar ok. 5089, ha. Dominuj tutaj lasy liciaste, w ktrym wystpuj znaczne iloci pokadw torfu. Dolina rzeki Jeziorki stanowi kolejny przykad bogactwa przyrodniczego gminy. Poronite brzegi meandrujcej rzeki tworz do oryginaln i malownicz sceneri. Na terenie gminy Piaseczno znajduje si pi rezerwatw przyrody: Biele Chojnowskie (rezerwat typu florystycznego), Chojnw (rezerwat typu lenego), Las Pcherski (rezerwat typu lenego), Pilawski Grd (rezerwat typu lenego), i Uroczysko Stephana (rezerwat typu lenego). W gminie zachowanych jest 14 parkw, ktre stanowi dawne zaoenia parkw podworskich oraz przyklasztornych. Trzy z nich zostay wpisane do rejestru zabytkw, tj. park przyklasztorny w Pcherach, park na Plku oraz park w Chyliczkach.

43


Schemat 8 Ukad funkcjonalno-przestrzenny gminy Piaseczno(rdo: http:// piaseczno.eu)

5.1.5 Tereny rekreacyjne Mieszkacy gminy Piaseczno, a take turyci weekendowi z wojewdztwa mazowieckiego, chtnie korzystaj z ofert rekreacyjnych gminy, w ktrej znajduj si malownicze tereny pooone w lasach Chojnowskiego Parku Krajobrazowego wzdu rzek Czarnej i Jeziorki. Tereny rekreacyjne: Grki Szymona- zesp przyrodniczo-krajobrazowy pooony w Zalesiu Dolnym z wydmami, plaami, sztucznymi zalewami oraz kilkudziesicioletnimi drzewostanami, ktry oferuje moliwo spacerowania, organizowania piknikw oraz wdkowania Wisa- orodek zlokalizowany nad sztucznym zbiornikiem wodnym w Zalesiu Grnym, ktry w sezonie letnim oferuje usugi hotelarskie oraz szereg atrakcji wodnych Zimne Doy- polana zlokalizowana w Zalesiu Grnym wyposaona w plac zabaw, wiaty i paleniska stanowica atrakcj dla rodzin z dziemi.

44


Zdjcie 23 Potencja turystyczny okolic Piaseczna(rdo: http:// piaseczno.eu)

5.1.6 Piesze szlaki turystyczne Szlak czarny szlak zabytkw przyrody: Zalesie Grne-Db Stephana (1,6 km) - rezerwat Uroczysko Stephana (3,6 km) - rezerwat Pilawski Grd (6,4 km) Chojnw - Pilawa (8 km) - rezerwat Chojnw (9,5 km). Szlak przebiega przez tereny atrakcyjne krajobrazowo, ktre umoliwiaj prowadzenie obserwacji ornitologicznych i florystycznych. Ponadto moliwe jest take uytkowanie zim szlaku przez narciarzy biegowych. Korzystanie ze szlaku jest moliwe przez cay rok. Szlak zielony - gwny szlak lasw chojnowskich Zotokos Szczaki - Urocze (3,5 km) - uroczysko o (4,7 km) - uroczysko Piskrka (8,8 km) - Jaroszowa Wola (12,4 km) - Krupia Wlka (14,9 km) Ustanwek (18,0 km) - uroczysko Nowinki (21 km0 - Kamie Stephana (24 km) rezerwat Stephana (25,2 km) - rezerwat Chojnw (27,2 km) - Konstancin-Jeziorna (34 km). Trasa lena oferujca moliwo korzystania z turystyki aktywnej-caorocznej (kolarstwo, bieganie, spacer, narciarstwo biegowe). Szlak przecina tereny, gdzie obecne s liczne pomniki przyrody, miejsca pamici narodowej oraz architektura o wysokich walorach estetycznych.

Szlak ty - szlak poudnikowy45


Pramw przystanek PKS - Pramw przystanek PKP (4 km) - uroczysko Piskrka (8,7 km) - Zalesie Grne (19 km) - Zalesie Dolne (24,9 km) - Piaseczno (27,6 km). Wybierajc podr tym szlakiem natrafimy na willow zabudow Zalesia Dolnego i Grnego, zabytki Pramowa, lasy, stawy rybne oraz cieki wodne. Szlak czerwony - Szlak Magdalenka-Zalesie Grne Magdalenka - Lasy Skociskie (1,5 km) - Kuleszwka (5,1 km - Wlka Pracka (10,5 km) - Runw (13,1 km) - Goskw-Zielone (15,4 km) - rezerwat Biele Chojnowskie (16,4 km) - biska (19 km) - Zalesie Grne (22 km). Jest to szlak przeznaczony dla pieszych, jak i dla rowerzystw. Na szczegln uwag zasuguje tutaj bogactwo florystyczne rezerwatu Biele Chojnowskie.

5.1.7 Szlaki rowerowe Na terenie gminy Piaseczno znajduj si liczne szlaki rowerowe: Trasa zielona - Chojnowski szlak rowerowy Kabaty - Rezerwat Las Kabacki Julianw Piaseczno - abieniec (12 km) - Gra Kalwaria - Czersk (45 km). Trasa niebieska - Oborski szlak rowerowy Kabaty Konstancin-Jeziorna Obory Somczyn - Gra Kalwaria (27 km) Trasa granatowa Suewiec stacja PKP-Pyry-Nowa Iwiczna-Piaseczno (17 km) Trasa czerwona Kabaty - Rezerwat Las Kabacki Jzefosaw Mysiado Piaseczno - Zalesie Dolne - Rezerwat Uroczysko Stephana Orzeszyn Baniocha - Gra Kalwaria (45 km) Trasa ta abieniec - Rezerwat Uroczysko Stephana Nowinki Krpa Sierzchw - Gra Kalwaria - Czersk (25 km) Trasa czarna Obory - Rezerwat Obory Czarnw - Rezerwat Chojnw - Zalesie Grne (15 km)

46


Schemat 9 Chojnowskie szlaki rowerowe (rdo: http:// piaseczno.eu)

5.1.8 Zabytki miasta:

Schemat 10 Atrakcje turystyczne gminy Piaseczno (rdo: http:// piaseczno.eu)

47


Ratusz- ceglany, otynkowany budynek ratusza jest usytuowany w pnocnej pierzei rynku. Wybudowany zosta wedug projektu Hilarego Szpilowskiego w 1823 r. w stylu klasycystycznym.

Zdjcie 24 Ratusz w Piasecznie (rdo: http://pl.wikipedia.org)

Szkoa Plater-Zyberkwny- neoklasycystyczny budynek Gmachu Szkoy Gospodarstwa Wiejskiego w Chyliczkach jest zlokalizowany w poudniowej czci parku miejskiego.

Zdjcie 25 Szkoa Plater-Zyberkwny (rdo: http://spacery.blox.pl)

Dworek zwany Poniatwk- ceglany, otynkowany dworek w parku chyliczkowskim wzniesiony w XIX wieku prawdopodobnie przez Franciszka Ryxastarost piaseczyskiego. Usytuowany jest porodku parku, na osi cieki z miasta.

Zdjcie 26 Dworek zwany Poniatwk (rdo: http://spacery.blox.pl)

48


Dzwonnica- budowla drewniana z pierwszej poowy XIX wieku z dzwonem August" z 1946 r. zostaa zaprojektowana na planie kwadratu, w konstrukcji supowozastrzaowej.

Zdjcie 27 Dzwonnica (rdo: http:// photo.bikestats.eu)

Plebania- klasycystyczny budynek plebanii zbudowano na przeomie XVIII i XIX wieku wedug tradycji z fundacji Ryxw. Obecnie mieci si tutaj Muzeum Regionalne.

Zdjcie 28 Plebania (rdo: http:// photo.bikestats.eu)

Koci w. Anny- pnogotycki budynek z elementami barokowymi pochodzi z II po. XVI w., By rozbudowany po 1918 r.

Zdjcie 29 Koci w. Anny (rdo: http://pl.wikipedia.org)

49


Dawna mykwa- budynek przetrwa mimo zburzenia w 1978 synagogi piaseczyskiej wraz z otaczajcymi j budynkami.

Zdjcie 30 Dawna mykwa (rdo: http://pl.wikipedia.org)

Dawna remiza straacka

Zdjcie 31 Remiza straacka (rdo: http:// piaseczno.eu)

Piaseczyska Kolej Dojazdowa- niezwykle cenny relikt dziedzictwa przemysowego, skadajcy si z zespou budynkw dawnej lokomotywowni, dworca, peronw, torowiska, a take elementw maej architektury oraz taboru kolejowego.

Zdjcie 32 Kolejka wskotorowa (rdo: http:// piaseczno.eu

50


5.1.9 Turystyka Gmina Piaseczno graniczy od pnocy z terenem Lasu Kabackiego, a od poudnia z terenami Chojnowskiego Parku Krajobrazowego, ktry wraz ze strefami chronionego krajobrazu zajmuje ponad 25 proc. powierzchni gminy. Dziki wysokim walorom krajobrazowym, Piaseczno bdc jednym z miast aglomeracji warszawskiej cieszy si ogromn popularnoci wrd zwolennikw relaksu z dala od zgieku zatoczonej stolicy. Ogromn atrakcj turystyczn jest ponad stuletnia kolej wskotorowa, ktra oferuje cotygodniowe, niedzielne wycieczki. Z myl o odwiedzajcych zostay opracowane trzy trasy spacerowe (patrz schemat) Pierwsza oprowadza po starym Piasecznie, prezentujc najciekawsze architektonicznie budynki, druga zaczyna si na rynku i prowadzi do Zalesia Dolnego, trzecia za umoliwia zwiedzenie samego Zalesia z jego atrakcjami. W miecie stale rozwija si oferta gastronomiczna oraz rekreacyjna. Ponadto istnieje moliwo wzicia udziau w corocznych imprezach cyklicznych takich jak: Teatralia Sobtkowe, Jarmark Piaseczyski, Kiermasz Wielkanocny, Piknik Rodzinny, Hard Core Festiwal, Piaseczyski Zlot Piosenki Rnej i MTB Maraton. Niezwykle atrakcyjne, z punktu widzenia turystyki weekendowej, s rwnie najblisze okolice Piaseczna, np. uzdrowisko Konstacin-Jeziorna, historyczne miasto Gra Kalwaria oraz ruiny zamku w Czersku.

Schemat 11 Turystyczne okolice Piaseczna (rdo: http:// piaseczno.eu)

51


5.1.10 Piaseczno-Warszawa poczenie Gmina Piaseczno naley do aglomeracji warszawskiej, ley w pobliu portu lotniczego Okcie, drg szybkiego ruchu, linii kolejowych i planowanej autostrady A2. Rozwinity jest te transport publiczny. Ulica Puawska jest gwn arteri czc Warszaw z Piasecznem, ktrej przepustowo jest niewystarczajca. Poprzez wzrost liczby osiedli oraz centrw handlowych ruch uliczny ronie. Transport prywatny jest przyczyn zatorw na ulicy Puawskiej. Jedynym skutecznym rozwizaniem tej uciliwoci jest usprawnienie komunikacji zbiorowej na linii Warszawa - Piaseczno. W celu podniesienia jakoci i komfortu podry z Piaseczna do stolicy i z powrotem. Konieczna jest modernizacja istniejcej linii kolejowej Warszawa-Radom oraz budowy systemu Park&Ride. Poprzez usprawnienie systemu kolejowego zmianie ulegnie zachowanie mieszkacw Piaseczna i okolicznych miejscowoci, ktrzy do tej pory korzystali z transportu prywatnego. Przyczyni si to do redukcji zatorw na ulicy Puawskiej. Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Miasta i Gminy Piaseczno do roku 2015 z czerwca 2005 roku dy do zwikszenia liczby kursujcych pocigw do Warszawy, do uruchomienia szybkiej kolei do Warszawy, do wybudowania parkingw przy stacji PKP lub/i na terenie byej zajezdni trolejbusw (Park&Ride). Strategia rozwoju miasta stoecznego Warszawy dostrzega problem niesprawnej komunikacji publicznej w obszarze metropolitalnym. Proponuje ona modernizacj kolei na wzr szybkich kolei miejskich w Europie Zachodniej. Podkrelony zostaje potencja stoecznego wza kolejowego, ktry naleycie wykorzystany umoliwi utworzenie sieci szybkiej kolei miejskiej m.in. na trasie Warszawa Zachodnia - Zalesie Grne. W Studium Uwarunkowa i Kierunkw Zagospodarowania Warszawy czytamy: rozwj systemu komunikacji publicznej powinien by zapewniony poprzez podniesienie standardu systemu kolejowego zwizanego z obszarem miasta i aglomeracji do poziomu szybkiej kolei podmiejskiej.. Ponadto ze wzgldu na charakter ukadu drogowego w miasteczkudorodkowy, problemem jest zbyt due natenie ruchu koowego w centrum-zatory uliczne. Warto wspomnie, i nowopowstajce osiedla mieszkaniowe na pnocy i poudniu Piaseczna nie s odpowiednio skomunikowane.

52


Schemat 12 Dostpno komunikacyjna Piaseczna (rdo: http:// piaseczno.eu)

5.1.10.1 Komunikacja autobusowa Transport koowy publiczny jest do dobrze rozwinity w obrbie Piaseczna i okolic. Zapewnione s podstawowe poczenia z wikszymi orodkami osadniczymi w okolicy. Pomidzy Warszaw a Piasecznem istniej poczenia autobusowe ZTM linii 707, 709, 710, 724, 727, 728. Dodatkowo moliwe jest skorzystanie z usug prywatnych przewonikw: Rojbus, Express Piaseczno. Ponadto dziki PKS zapewniony jest dogodny transport publiczny z Piaseczna do Grjca, Warki, Gry Kalwarii, Chynowa, Gsek oraz Ostroki. 5.1.10.2 Komunikacja kolejowa Moliwa jest komunikacja na linii Warszawa-Radom dziki kolei normalnotorowej. Dodatkowo na terenie gminy Piaseczno obecna jest linia kolei wskotorowej. Kursuje ona okazjonalnie wiadczc jedynie ograniczone usugi turystyczne.

53


5.2 Charakterystyka urbanistyczna Piaseczna Zabudowa gminy Piaseczno koncentruje si w dwch pasach urbanizacyjnych: poudniowym i pnocno - zachodnim. W poudniowej czci gminy przewaa zabudowa jednorodzinna. W samym miecie oraz na pnocy obszaru wyrniamy strefy rnej zabudowy mieszkaniowej. Ot w samym rdmieciu dominuj budynki 2-3 kondygnacyjne wraz z lokalami usugowymi w parterach. Typowa zabudowa charakterystyczna dla maych miasteczek jest skoncentrowana w Piasecznie wzdu ulic Kociuszki i Sierakowskiego. Lokalny Program Rewitalizacji jest sukcesywnie realizowany, czego przykadem jest przebudowa historycznego rynku miasta. Pnocno-zachodnia cz miasta jest zdominowana przez czterokondygnacyjne budynki wielorodzinne. Natomiast pnocna cz gminy charakteryzuje si wysok intensywnoci zabudowy. W Jzefosawiu i Julianowie pooonych pomidzy miastem a Lasem Kabackim, usytuowane s domy wolnostojce, szeregowe i bliniacze oraz o zabudowie atrialnej. Na poudniu gminy istniej znaczne rezerwy terenowe - Goskw, Jazgarzew, Wlka Kozodawska, Baszkwka, Zotokos czy Henrykw, ktre zaczynaj by popularne w krgach deweloperskich, a take wrd inwestorw indywidualnych. Na stopniowo przeznaczanych pod budownictwo mieszkaniowe fragmentach gminy, w stosunkowo bliskim ssiedztwie lenym, powstaj osiedla domw wolnostojcych. W dwudziestoleciu midzywojennym do popularne byo haso Pracuj w miecie Mieszkaj na wsi". Zaoenia urbanistyczne miast ogrodw i miast lasw, a waciwie ich budowa, bya realizowana wanie w podwarszawskich miejscowociach. Doskonaym przykadem takich osiedli jest Zalesie Dolne koo Piaseczna. Ochron zaoe urbanistycznych osiedla zajmuje si Towarzystwo Przyjaci Zalesia Dolnego. Innym lenym osiedlem jest Zalesie Grne.15 Mieszkacy Zalesia Grnego szybko stali si zintegrowan grup dbajc o miejsce zamieszkania. W 1934 r. zaoyli Stowarzyszenie Przyjaci Zalesia Grnego zaangaowane w zachowanie postulowanego charakteru miejsca. Przedwojenne zaoenia urbanistyczne tych osiedli due dziaki, szerokie aleje oraz charakterystyczny drzewostan stanowi swoisty koloryt minionej epoki. . Osiedle Podstoeczne Zalesie Grne (...) rednia wysoko terenu 116 m ponad poziom morza, grunt lekki piaszczysty, ciepy. Cay teren falisty, pagrkowaty, bez wybitnych nizin, posiada spadki dla wd burzowych. Zadrzewienie przewanie mode, wyjwszy pojedyncze wielkie sosny i dby. Poszycie gste, rozmaite, wszelako bez olszyny. Wobec pagrkowatoci terenu cay obszar osiedla jest dobrze usoneczniony. A wobec wymienionych warunkw i otoczenia wielkimi sosnowymi borami, teren osiedla posiada wielk ozonizacj i charakter nie tylko letniskowy, ale nawet uzdrowiskowy dla chorych pucnych". Jest to fragment reklamy powstajcego osiedla w latach trzydziestych XX wieku15

54


5.3 rodowisko przyrodniczo-kulturowe stan istniejcy Na terenie gminy Piaseczno istniej wolne tereny z moliwoci ich zagospodarowania. Ponadto osignity zosta dobry poziom rozwoju sieci gazowej i wodocigowej oraz kanalizacyjnej. Atutem miasta jest dobra jako powietrza, pooenie geograficzne i zasoby naturalne umoliwiajce rozwj turystyki i rekreacji. Poprzez wysokie nakady gminy na ochron rodowiska utrzymano tereny lene i obszary chronione w dobrym stanie. Warto doda, e najwiksza powierzchnia terenw lenych i zadrzewionych w powiecie znajduje si na terenie Piaseczna. Niezadowalajcy stopie rozbudowy infrastruktury turystycznej (brak hoteli, cieek rowerowych, szlakw pieszych, miejsc aktywnego spdzania czasu, maej gastronomi) odstraszaj potencjalnych turystw. Za mao jest te szlakw rowerowych i jedzieckich oraz punktw informacji turystycznej. Ponadto gmin charakteryzuje brak kompleksowego systemu zagospodarowania odpadw komunalnych odbioru, segregacji

licencjat pw

Documents