9DE MOORD EN DE ZONDEBOK

DE MOORD EN DE ZONDEBOK

De moord

In het meest westelijke deel van het centrum van Dallas ligt Dealey

Plaza, een in 1940 gerealiseerde verkeersader vernoemd naar een

plaatselijke journalist en politicus. Op dit plein komen de drie grote

wegen Main Street, Commerce Street en Elm Street samen om aan de

andere kant van het spoorwegviaduct op te gaan in een netwerk van

snelwegen. Dealey Plaza, volgens sommigen het meest huivering-

wekkende plein ter wereld: op 22 november 1963 werd hier om precies

half één ’s middags de 35e president van de Verenigde Staten

vermoord.

Drie uur voor die fatale schoten in Dallas zat John F. Kennedy nog

met zijn vrouw te ontbijten in het Texas Hotel in Fort Worth, zo’n

vijftig kilometer van Dallas. Het gezelschap van de president was

enkele dagen in de staat Texas om campagne te voeren voor de presi-

dentsverkiezingen van 1964. Een voor Kennedy moeilijke staat, door

de enorme conservatieve achterban. Niet voor niets was Lyndon B.

Johnson in 1960 gekozen tot vicepresident: als geboren Texaan zou

hij wellicht vele kiezers van de zuidelijke staten over de streep kunnen

trekken. Wie weet was dat een cruciale factor, Democraat Kennedy

won toen slechts nipt van zijn tegenstander Nixon. In het hotel waren

talloze notabelen van de stad getuige van de laatste off iciële speech

van de president, een toespraak bij het door de lokale Kamer van

hoofdstuk 1

8 L E E H A R V E Y O S WA L DL E E H A R V E Y O S WA L DL E E H A R V E Y O S WA L D

John F. Kennedy stapt met zijn vrouw uit het vliegtuig op het

vliegveld van Dallas. In de deuropening staan gouverneur John

Connally en zijn vrouw.

10 L E E H A R V E Y O S WA L DL E E H A R V E Y O S WA L DL E E H A R V E Y O S WA L D 11DE MOORD EN DE ZONDEBOK

Koophandel gesponsorde ontbijt. Er werd vooral gesproken over de

veiligheid van de Amerikaanse bevolking. Kennedy grapte over de

futiliteit van zijn redevoering: men zou toch vooral aanwezig zijn om

de schoonheid van zijn Jackie te aanschouwen. Ze zag er dan ook

schitterend uit in haar roze wollen mantelpakje van Chanel en met

het pillbox hoedje in dezelfde kleur. Buiten het hotel stond een grote

massa mensen die de president in levenden lijve wilde zien. Voor het

ontbijt had de president ze al even kort toegesproken. Niemand had

zo’n goede ontvangst verwacht in dit conservatieve bolwerk. Men

stond in de motregen te juichen in Beatles-achtige taferelen: presi-

dent John F. Kennedy, jong, knap en charismatisch, was bijzonder

populair. Zelfs hier. Om 10:40 verliet JFK het hotel om met zijn gevolg

naar het vliegveld te rijden voor de vlucht naar Dallas. Een uurtje

later landde de Air Force One op Love Field, het vliegveld dat op

ongeveer acht kilometer van het centrum van de stad ligt. Ook hier

stond een ongelofelijk uitbundige menigte. Kennedy was onder de

indruk en liet dat ook duidelijk merken aan de mensen die hem

opwachtten bij de vliegtuigtrap. Onder andere politiecommissaris

Jesse Curry was vervuld met trots. Hij mocht in de eerste wagen

zitten tijdens de rijtoer door zijn stad. Het was hem er alles aan

gelegen dat de president de dag van zijn leven zou krijgen.

Er werden talloze handen geschud en om vijf voor twaalf verliet de

stoet wagens het vliegveld. De karavaan had een lengte van zo’n 800

meter. Na twee auto’s en enkele motoren volgde de presidentiële

limousine, een Lincoln Continental uit 1961. Er was op het vliegveld

wat discussie ontstaan over het wel of niet rijden met een open dak.

In Dallas scheen de zon en JFK wilde dat het uitzinnige publiek zijn

mooie vrouw goed kon zien. Hoewel anderen hem om veiligheidsre-

denen streng adviseerden om het dak van de limousine op zijn plaats

te laten, had Kennedy het laatste woord: er werd gereden in een open

wagen. Voorin zaten twee Secret Service-agenten, daarachter John

Connally, de gouverneur van Texas, met zijn vrouw Nellie. Dan de

president en zijn vrouw. Achter deze grote limousine reed een wagen

met agenten, onder wie Clint Hill, de man die later bekend werd als

de agent die op de wagen van de president klom direct na de moord.

En in de wagen daarachter zat vicepresident Lyndon B. Johnson met

zijn vrouw Lady Bird en met Texas’ democratische senator Ralph

Yarborough. In de wagens die volgden zaten onder anderen agenten,

pers en burgemeester Earle Cabell. Vanuit Harwood Street kwam de

Vlak voor zijn dood geniet John F. Kennedy nog van zijn populariteit in Dallas.

12 L E E H A R V E Y O S WA L DL E E H A R V E Y O S WA L DL E E H A R V E Y O S WA L D 13DE MOORD EN DE ZONDEBOK

karavaan op Main Street en zo’n negen blokken verder kwam men

aan op Dealey Plaza. Er volgde eerst een bocht van 90 graden om op

Houston Street te komen en kort daarna de veel scherpere bocht naar

links, waarmee Elm Street werd bereikt. Net voor die bocht passeer-

den ze het huis van bewaring, en vlak na de bocht was aan de rechter-

hand het schoolboekendepot, het Texas School Book Depository. ‘You

can’t say that Dallas doesn’t love you’, zei Nellie Connally tegen de

president. ‘That’s very obvious’, reageerde Kennedy. Het waren zijn

laatste woorden. De rest is geschiedenis.

Talloze getuigen zijn beroemd geworden door het drama in Dallas.

Ze hadden besloten om de presidentiële rijtoer te aanschouwen vanaf

Dealey Plaza, niet wetend van de historische gebeurtenis die zich die

dag zou gaan afspelen op het plein. Abraham Zapruder bijvoorbeeld,

die vanaf een witte betonnen constructie de moord f ilmde. Het

f ilmpje werd de meest beroemde amateurfilm aller tijden. Geen f ilm

De beroemde polaroidfoto van Mary Moorman. We zien haar rechtsonder de foto

maken met links naast haar Jean Hill. Op ongeveer dit moment raakt de fatale kogel

het hoofd van JFK. Bij (A) zien we Abraham Zapruder zijn film maken, met achter hem

zijn secretaresse Marilyn Sitzman. Linksboven de originele camera, daarnaast de

inslag van de kogel, en daarnaast Zapruder pratend met Jay Watson van WFAA-TV,

nog geen twee uur na de moord. Bij (B) zien we in het midden Emmett Hudson,

terreinbeheerder van Dealey Plaza. De andere twee mannen zijn nooit geïdentificeerd.

a

b

Dealey Plaza in Dallas, Texas. Bij (A) kwam de presidentiële wagen vanuit Main Street

aan, om eenmaal aangekomen bij Dealey Plaza (B) naar rechts te keren. Bij (C) kwam

de scherpe bocht naar links, van Houston Street op Elm Street. Bij (D) werd de

president dodelijk geraakt, waarna de limousine snel verder reed richting het viaduct

(E) om uiteindelijk op het snelwegennetwerk te geraken richting het Parkland-

ziekenhuis. Bij de pijl bevond zich de schutter in het schoolboekendepot.

Ab

c

d

e

14 L E E H A R V E Y O S WA L DL E E H A R V E Y O S WA L DL E E H A R V E Y O S WA L D 15DE MOORD EN DE ZONDEBOK

was Newman zijn camera vergeten. Op talloze foto’s van na de moord

liggen de geschrokken ouders in het gras, hun kroost stevig omarmend.

Een paar meter verder, richting het schoolboekendepot, staan tijdens

de rijtoer twee opvallende figuren langs de kant van de weg. Direct

naast het verkeersbord, duidelijk te zien op de film van Zapruder, staan

een negroïde en een blanke man. Hoewel kurkdroog steekt de blanke

man juist op het moment dat de presidentiële wagen voorbijrijdt zijn

zwarte paraplu op. En na de moord, als iedereen hysterisch door elkaar

rent, zitten de twee rustig op de stoeprand de situatie te aanschouwen.

De twee mannen zijn officieel nog altijd niet geïdentificeerd, hoewel er

in 1978 een man naar voren kwam die de ‘Umbrella Man’ claimde te

zijn. Tenslotte hebben we fotograaf Phillip Willis, die aan de overzijde

van het schoolboekendepot zijn beroemde foto’s maakte. Zijn dochter-

tje Rosemary zien we in Zapruders film vrolijk met de limousine van

Kennedy meerennen, vlak na de scherpe bocht.

Om 13:38 laat Walter Cronkite van CBS News in een off icieel bericht

weten dat de president in het ziekenhuis aan zijn verwondingen is

overleden. ‘At 1.00 pm, Central Standard Time, two o’clock, Eastern

Standard Time – some thirty-eight minutes ago.’ De beelden van de

nieuwslezer die geëmotioneerd zijn bril afneemt gaan de hele wereld

over. Enkele minuten later wordt in het Texas Theater in de wijk Oak

Cliff al een mogelijke dader gearresteerd. Het is de dan vierentwin-

tigjarige Lee Harvey Oswald. De vermeende moordenaar, die hevig

ontkende iets te maken te hebben met de misdaad, zou niet eens de

tijd krijgen om zichzelf te verdedigen. Twee dagen na de tragedie

werd ook hij door een kogel om het leven gebracht, toen hij op het

punt stond te worden overgebracht naar een lokale gevangenis.

Vooral het heengaan van deze opmerkelijke persoonlijkheid maakte

de moord op Kennedy een groot mysterie; adequate antwoorden

krijgen op talloze vragen, kon men na het noodlottige schot van

nachtclubeigenaar Jack Ruby vergeten.

werd zo minutieus onderzocht, beeld voor beeld. Opdat hij niet zou

vallen, werd de kledingfabrikant stevig vastgehouden door zijn

werkneemster Marilyn Sitzman. Op de film van Zapruder zijn diverse

andere getuigen duidelijk zichtbaar. Aan de overkant van Elm Street

Jean Hill en haar vriendin Mary Moorman. Hill is de vrouw met de

opvallende rode mantel, Moorman staat naast haar en maakte met haar

polaroidcamera enkele beroemd geworden foto’s. In de directe omge-

ving staan onder anderen ook Charles Brehm en zijn zoontje en een

vrouw met een ouderwetse hoofddoek, die de ‘Babushka Lady’ werd

gedoopt. In 1970 claimde nachtclubdanseres Beverly Oliver deze vrouw

te zijn, maar dat is nooit bewezen. Vlak voor Zapruder, en niet op zijn

film zichtbaar, staan Bill en Gayle Newman met hun twee zoontjes.

Wellicht het dichtst bij de limousine op het fatale moment, maar helaas

De foto van Charles Leslie Bronson. Bij (A) staan Zapruder en Sitzman. Bij (B) staat de

familie Newman, bij (C) staan de vriendinnen Hill en Moorman. Ongeveer tussen (B)

en (C) bereikte de fatale kogel het hoofd van Kennedy. Bij (D) staan Charles Brehm en

zijn zoon Joe, met naast hen de zogenaamde ‘Babushka Lady’. Bij (E) ten slotte staan

de negroïde en de blanke man, die laatste met zijn bekend geworden paraplu.

a

b

c

d e