laneko segurtasun eta osasunerako euskal estrategia 2015-2020

Laneko Segurtasun etaOsasunerako Euskal ErakundeaInstituto Vasco de Seguridad ySalud Laborales

OSALANLaneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea Dinamita bidea, z/g (Basatxu mendia) 48903 Gurutzeta-Barakaldo (Bizkaia)www.osalan.euskadi.eus

LEGE GORDAILUA: BI-467-2015


Ohore handia da nire tzat Enplegu eta Gizarte Politiketako Saila zuzen tzea, eta autonomia-er-kidego honetako langileen laneko segurtasuna eta osasuna da gure eran tzukizun-eremuetako bat. Arlo zaila da, gure Gobernuaren tzat sekulako garran tzia duena, eta horregatik politika ordenatu eta efikaza eduki tzea lehentasuna da gure tzat, ho-rrek aukera emango digulako, batetik, identifika-turiko arazoari hel tzeko eta soluzioak eskain tzeko, eta, bestetik, a tzerabiderik gabeko bide bat jorra-tzeko, azken batean gure lurraldeko lan-baldin tzak etengabe hobe tzeko.

Premisa horietatik sortu da 2015-2020 aldirako laneko segurtasun eta osasunerako euskal estra-tegia, jarraian aurkeztuko dudana. Lehenik eta be-hin, Europar Batasunak laneko arriskuen preben-tzioaren alorrean ezarri dituen jarraibideak bildu nahi izan ditugu, eta Euskal Autonomia Erkidegoan gai hori zertan den azaldu. Jarraian, Gobernu-talde guztiek egin duten bezala, ahalegin handia egin dugu gure langileen osasuna eta lan-baldin tzarik onenak ziurta tzeko.

Estrategia horri jarraiki helburu jakin ba tzuk alde batera u tzi nahi izan ditugu, bidezkoak badi-ra ere gauzaezinak direlako, Gobernu honen es-kumen-eremutik kanpo daudelako, edo, helburu horiek ezarri baino lehenago, gure preben tzio-kulturak heldutasun-puntu batera iri tsi behar due-

lako. Hortaz, esparru estrategiko hori lan tzerakoan osagai teknikoa nagusitu da, lortu nahi den efika-ziaren berme gisa. Alderdi politikoa guztiz baztertu gabe, zenbait erabaki baldin tza tzen dituen heinean, laneko segurtasun eta osasuneko aditu eta profe-sionalen jakin tza, esperien tzia eta egiten jakitea izan dira Estrategia hau eraiki tzeko erabili ditugun oinarriak, eta hortik abiatuta inplikatutako alderdi guztiei hi tza ematen ahalegindu gara, ikuspegi des-berdin eta osagarriak bil tzeko.

Poz handiz esan dezaket eragile guztiek lagun tza bikaina eskaini digutela, balio handiko ekarpenak egin dizkigutelako. Horri esker, sei urte plan es-trategikoa sortu dugu, gure ustez 2020rako zehaz-tutako ikuspegia lor tzeko aukera emango duena Euskadin lan-arriskuak prebeni tzeko egoerari da-gokionez. Gainera, estrategia horri esker, laneko arriskuak prebeni tzeko jardueretan protagonista eta parte-har tzaile direnen jardunak antolatuko dira, eta Eusko Jaurlari tzak aukera izango du, ha-laber, gure lurraldeko langileen segurtasuna eta osasuna zain tzeko, eskura dauzkan tresna guztiak erabiliz.

Sei urteko denbora-esparrua planteatu dugu Estrategia gara tzeko, eta horrela jokatu dugu ondo dakigulako zenbait arriskuri egin beharko diegula aurre, agertokia alda litekeelako ingurune korapila-tsu honetan, non mota askotako aldaketak abiada

ErakundE-aurkEzpEna

3

bizian gerta tzen diren, lanaren, ekonomiaren eta gizartearen alorretan. Badakigu, halaber, kur tso politikoak bere zikloak dituela, eta, ba tzuetan, go-bernu eta administrazio publikoen jardueraren bi-lakaera baldin tza tzen duela. Europa 2020 horizon-tea marka tzen ari da Batasunaren laneko segurta-sun eta osasunaren esparru estrategikoan, baina horrez gain guk ere asmo handiko jomugak ezarri behar ditugu; horretarako, ezinbestean, tamaina handiko jardunak planteatu beharko ditugu epe la-burretik ihesi, haiek aurrera eramateko epeak eta baliabideak aurreikusita.

Gobernu hau guztiz konprometituta egon da eta egongo da lan-arriskuak prebenitu eta lan-baldin-tzak prebeni tzearen alde, legegin tzaldiaren hasie-ran ezarri genituen konpromisoekin bat etorriz, hau da, per tsonak arda tz gisa hartuz batetik, eta gure enpresak bikainak eta lehiakorragoak izan

daitezen bestetik. Izan ere, per tsonen ongizatea berma tzeko, per tsona horiek lan-ingurune osasun-garri batean jardun behar dute, eta lan-jarduerak, kalte egin beharrean, onuragarria izan behar du haien tzat, osasunaren mesedetan. Gainera, per-tsonak lanean gustura eta baldin tza onetan badau-de, enpresa-helburuetan gehiago inplikatuko dira, etengabe hobe tzeko interesa azalduko dute, eta, azken batean, lehiakorragoak izango dira.

Aurkezpen hau amai tzeko berriz ere eskerrak eman nahi dizkiet estrategia hau egiten parte har-tu duten guztiei, eta bereziki Osalani, ezin hobeto zuzendu eta gidatu gaituelako egundoko itxarope-nak ematen dizkigun plan hau gauza tzeko lanetan. Aldi berean, guztioi lagun tza eta ahalegina eskatu nahi dizuet, itxaropen horiek bete tzeko, eta, horre-la, pixkana-pixkana, gure lurraldean laneko segur-tasuna eta osasuna hobe tzen lagun tzeko.

Angel Toña Güenaga Enplegu eta Gizarte Politiken Sailburua

4 5

1. SARRERA

1.1. Aurrekariak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

1.2.Estrategiarenjustifikazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

1.3.Metodologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

2. LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNAREN EGOERA EAEn

2.1.EAEkolanekoarriskuenprebentzioareneremunagusienazterketa . . . . . . . . . . . . . . . . 20

2.2.AMIA–Ahuleziak,Mehatxuak,IndarraketaAukerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

2.3.2011-2014aldirakoestrategiarenbalioespena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

3. LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNERAKO EUSKAL ESTRATEGIA 2015-2020

3.1.Kontzeptuzkoesparrua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

3.2.LanekosegurtasunetaosasuneaneragitendutenEuskoJaurlaritzarenestrategiak . . 104

3.3.EAErenlanekosegurtasunetaosasunarenikuspegia2020an . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

3.4.EuskoJaurlaritzarenegitekoalanekosegurtasunetaosasunarenarloan . . . . . . . . . . . 110

3.5.Estrategiarenbalioaketaprintzipiogidariak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

3.6.Helburuestrategikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

3.7.Jardun-ardatzaketalan-ildoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

3.8.Garatubeharrekoekintzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

aurkIBIdEa

4 5

4. ESTRATEGIAREN GARAPENA, JARRAIPENA ETA EBALUAZIOA

4.1.Kudeaketa-eredua:antolamendua,eginkizunaketaerantzukizunak . . . . . . . . . . . . . . . 142

4.2.Estrategiarenjarraipenaetaebaluazioaegitekomekanismoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

5. MEMORIA EKONOMIKOA

5.1.Balioespen-irizpideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

5.2.2015-2020aldirakoestrategiarenbalioespenekonomikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

5.3.Jardun-eremuarenaraberakoazterketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

BIBLIOGRAFIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158

ESKER ONAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

6

1.1.1 Aurrekariak

2015-2020aldirakolanekosegurtasunetaosasu-nerako euskal estrategia 2011-2014 aldirakoestrategiaren jarraipena da, eta aipatzekoa daazkenhori,indarreanegondenbitartean,tresnalagungarria izandelaEAEko langileensegurta-suna eta osasuna hobetzeko jardunak ordenazetaefikaziazgaratzeko.

Hortaz,aurrera jarraitzendugugure lurraldekobiztanleria aktiboaren lan-baldintzak eta lan-bizitzaren kalitatea hobetzeko helburua bete-

tzekobidean,batetik,lanekoistripuetagaixota-sunprofesionaleneraginarenindizeakmurriztuz,oroharetasektoreka,eta,bestetik,lan-inguru-nea herritarren osasuna hobetzeko plataformaizandadinbultzatuz.

Neurri horretan, Estrategiak bat egiten duEuskadiko aurreko Gobernuek gida-plan estra-tegikoetan laneko arriskuen prebentzioaren ar-loangaratudituztenekimenguztiekin.Planho-rienondorioakikustenarigarajada,etaberezikinabarmentzekoa da laneko istripuen indizeaketengabebeheraegitenaridirela.

SarrEra

LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNERAKO EUSKAL ESTRATEGIA 2015 -2020

8 9

Begi-bistakoadaEAEkoenpresekaurrerapenakegindituztelalanekosegurtasunetaosasunarenarloan, eta eragileeketa gizarteakgero eta ar-giagoikustendutelalanekoarriskuakprebenitubeharra, baina ezin ukatuzkoa da oraindik bideluzeadugulaegitekoarlohorretan.Noizbehinkagertatzen diren istripuak eta laneko esposi-zioaren ondorioz agertutako zenbait gaixotasu-nekeragindakoalertakdituguhorrenadierazga-rri .

Laneko arriskuen prebentzioak langileenosasunababestea,mantentzeaetasustatzeaizanbeharduxedetzat,eta,horretarako,istripuakja-satekoetaepe labur,ertaineta luzeangaixota-sunakagertzekoarriskuguztiaksaihestubehardira ahal den neurrian, osasun-desbideratzeakzorrotz zaintzeaz eta laneko arriskuen preben-tzioaren kultura sustatzeaz gainera. Azken ba-tean,istripuaetagaixotasunaprebentzioarenpo-rrotarenadierazgarridira,etahorrekoinarrizkokudeaketa-irizpidea izan behar du enpresetan,enpresahandi,ertainetatxikietan.

Hortaz, 2015-2020 aldirako Laneko SegurtasunetaOsasunerakoEuskalEstrategiaktresnaego-kia izan nahi du laneko arriskuen prebentzioabultzatzenjarraitzekoetalanekoosasunarikalteegiten dion gizarte-problematika hori desage-rrarazteko bidean aurrera egiteko. Parte-har-tzean oinarritutako tresna partekatua izateanahi dugu, prebentzioaren aktore eta eragileguztien jardunak bideratzeko esparrua izangodena,AdministrazioarenbabesarekinetaEuskoJaurlaritzarenlidergosendoarijarraiki.

Estrategiahorrektresnabaliagarrietaeraginko-rra izanbehardu,etahorregatik,helburu jakinbatzuei begira diseinatu dugu, jardun-ardatzbatzuen inguruan antolatutako ekintzak gara-tuz, ekimenak gauzatzeko eta jarraitzeko bideaerraztu nahi duen egitura batez eta emaitzakebaluatuz.

1.2 Estrategiaren justifikazioa

Gureingurunehurbileneraetorriz,2014koekai-naren 6an Europako Batzordeak komunikaziobat eman zuen Batasunaren 2020ra arteko la-neko segurtasun eta osasunaren esparru es-trategikoariburuz,2012anBatasunarenaurrekoEstrategia amaitu ondoren. Espainiako Estatuaerebereestrategialantzenarida,etazenbaitau-tonomia-erkidegokberenplanestrategikoadutearlohorretan.

Gauzakhorrela,aztertubeharkogenukezergatikbeharduenEuskalAutonomiaErkidegoaklane-kosegurtasunetaosasunekoestrategiabatetaestrategiahorretatikzeresperodugun.Bigalde-ra horiei erantzuteko erabakigarriak izan direnarrazoibideakazaldukoditugujarraian .

Euskadin lan arriskuen prebentzioaren errealitateari erantzuteko

Laneko Segurtasun eta Osasunerako EuskalEstrategiakaukeraematendu,EAEreneremuan,Europako ildoestrategikoenaplikazioazehazte-

EUSKADIN LAN SEGURU ETA OSASUNGARRIAREN ALDE

8 9

ko, ildo horiek zehaztekomailak oso orokorrakizanik. Ildo estrategiko horiek gure autono-mia-erkidegoaren ezaugarri eta bereizgarrieta-raegokitubehardira,tokiantokikoezaugarriakaintzathartuzetalurraldearenpremiaetaarazoespezifikoetara hobeto moldatuz. Europak eza-rritakoardatznagusiarieutsiz,euskalestrategiabatekaukeraematendugureerkidegoarenbe-reizgarrietan eragiteko, bereizgarri horiek hur-bilagotik eta hobeto ezagutzeko aukera dugunheinean .

Euskadikberezkonortasunadulanekoarriskuenprebentzioarenalorrean.Europarekinlerrokatu-ta,gureereduabilatubehardugu,etaEstrategiatresnaegokiadahorretarako .

Jarduera bateratu eta kohesiona tzeko eragile askok esku har tzen duten eremu batean

Nabarmentzekoa da laneko arriskuen preben-tzioaren eremua, berez, “hirutarikoa” dela.Langileen segurtasun eta osasunean langileakberak,enpresaburuaketaAdministrazioadaudeinplikatuta, baita beste zenbait eragile ere, etaEstrategiabitartekoegokiadahelburuakadoste-koetabalioakpartekatzeko.

Enpresen, ikerketa-zentroen eta administrazioetaerakundepublikoenjarduerakgidatzekojar-dunbideak ezartzen laguntzen du. Lehentasunbatzuk ezartzen ditu, proiektuak ardazteko etahelburu estrategiko komun eta partekatu ba-tzuekinlerrokatzeko.

Estrategiak baliagarri behar du prebentzioanzuzeneko eginkizunak dituzten operadoreen(prebentzio-delegatuak, entitate espezialistaketaabar)jarduerabultzatzekoetahelburukomu-neninguruanpartehartzendutenguztienjardu-nakkohesionatzeko.

Estrategia honen bitartez, Gobernuak lanekosegurtasun eta osasuneko jarraibideak ezarribehar ditu, bereziki garrantzitsuak krisi-egoerahonetan,enpresekzailtasunhandiakdituztelakomerkatuetabezeroberriakaurkitzeko,eta,ho-rren haritik, langileen lan- eta enplegu-baldin-tzak mantentzeko. Gobernuaren politika estra-tegikobatdelaagerianuzteakbalioerantsibatematendiolanekoarriskuenprebentzioari .

EAEren laneko segurtasun eta osasuneko eredua ezar tzeko politikak gara tzeko

Estrategiak beharrezko babes politikoa eskain-tzen du laneko segurtasun eta osasunareneremuko jarduerak bultzatu eta justifikatzeko,Gobernuarengorenekobultzadarekin.

Estrategiaboterepublikoen jardunbideada, etaGobernuarentzatereerreferentziadazeharkakoeta sektoreko beste eremu batzuetan politikaketajardunakdiseinatzean.Ezinbestekotresnadaerantzukizun-esparrua osatzen duten faktoreakzeindirenzehaztekoetazerfaktorelehenetsibe-hardirenerabakitzeko.

Zentzuhorretan,baliagarriadaEuskoJaurlari-tzaklanekosegurtasunetaosasunarenereduan


10 11

lehenetsinahietabehardituenfaktoreerabaki-garriakezartzekoetafaktorehorietannolaera-ginbeharduenadierazteko,politikaklanduzetagaratuzfaktorehorienarabera.

Gobernuak laneko arriskuen prebentzioan era-giteko abian jarritako jardunen koherentzia etakoordinazioaziurtatubeharduEstrategiak, jar-dunhoriekfuntsezkohelburuaklortzekobideanjartzeko,hauda,lanekoezbeharrentasamurriz-tekoetalanekosegurtasunetaosasunarenkali-tateaetamailakhobetzeko. .

Berri tzeko eta paradigma-aldaketari eran tzuteko

Estrategia bat diseinatzeak gelditzeko eta go-goeta egiteko aukera eskaintzen digu, pizgarrimodukobaterebada,“eragindakoaldaketa”batnolabait, berritzeko, egunerokotasunetik atera-tzekoetageldituetapentsatzekoaukeraematenduena.

Estrategiakaintzathartubehardugizarteanizan-dakoaldaketahandiaklanekoarriskuenpreben-tzioannolaeragitenduen.Hala,landubeharrekoEstrategiak lan harremanen egungo esparruahartubehardukontuan,krisiaetaenpleguagal-tzekoetaenpresaixtekobeldurranagusiizanik.Testuinguruhorretan,langileetaenpresaburueklanpostuak eusteari ematen diote lehentasuna,segurtasuneta osasun-eskakizunen kaltetan.Ez dirudi lan-harremanenagertoki hori epe la-burrean aldatuko denik, enplegu-arloan poli-ki-poliki eskubideak murrizten ari direlako eta

behin-behinekotasunanagusitzenaridelako,etahorreklanekoarriskuenprebentzioanorainartelortutakoaarriskuanjartzendu.

Gainera,identifikatuetabalioetsibeharrekofak-tore berri batzuk ageri dira, teknologia berriakdakartzaten eremuen (nanomaterialak, biote-knologia eta abar) garapenari, demografia- etagizarte-aldaketei (immigrazioa, zahartzea etaabar), patologia psikosozial berriei loturik etaabar.

Helburuak ezar tzeko eta bete tzen ote diren azter tzeko

Erakundeorokhelburuakezarribeharditu,hel-buru horiek lortzeko jardunak diseinatu beharditu eta betetzen ote diren aztertu behar du.Beharrezkoa da jomuga zehatzak finkatzea etaaurrerapenen jarraipena egitea, aurreko esku-hartzeen emaitzetatik abiatuta. Jardun-ildoakberdinakedoantzekoakizanagatik,aldaketana-gusiaketaaurrerapenakjasoetaadierazibeharditugu.

Estrategiakaukeraemanbeharduekintzakur-tekojardun-planenbitartezabianjartzeko.Haiekbetearazteko ardura duten eragileek garatzendituzte plan horiek. Halaber, lortutako emai-tza eta helburuak zenbateraino betetzen direnjarraitzeko, neurtzeko eta ebaluatzeko sistemabatedukibehardu,horixebaitapolitikaberriakzehaztekoetaherritarrenaurreankontuakema-tekomodurikonena.


10 11

1.3 MetodologiaLanekoSegurtasunetaOsasunerakoEuskalEs-trategia diseinatzeko, “Sailek gobernu-planakegitekoorientabideak”hartudituguaintzat,Eus-koJaurlaritzaksustaturikEAErenerakunde-ad-ministrazioaren eremuan aplikatzeko sistemaplanifikatzaile normalizatua osatzen dutenak.Plangintzarakometodologiahorreksektorepri-batuarilotutaegonohidirenalderdibatzukhar-tzendituaintzat,berezikierakundearenefizien-tzia hobetzearekin zerikusia dutenak eta huralortzekobeharrezkojarraipen-etaebaluazio-bi-tartekoak .

1.3.1 Estrategia egiteko prozesua

AURREIKUSPENA

Estrategiaegitekoprozesuariekindioguaurrei-kusi dugunean Eusko Jaurlaritzak laneko se-gurtasunetaosasunareneremuanegitendituenjardunakantolatzekotresnaberritubeharraze-goela,2014aneremuhorretanindarreandagoenEstrategiaamaitzenbaita.

Osalanen 2014ko Kudeaketa Planean gorpuztudaaurreikuspenhori,etaerakundeakberegainhartuduEnpleguetaGizartePolitiketakoSailak2015-2020 aldirako esparru estrategiko berriadiseinatzeko agindutako zeregina, laneko arris-kuen prebentzioaren arloko politika eta jardunpublikoak eta ekimen pribatuak antolatuko di-tuena .

Aurreikustea Prestatzea Egitea Onartzea eta zabaltzea

Garatzea eta ebaluatzea

Estrategiaren oinarrizkoprofila: EnpleguetaGizartePolitiketakoSaila,

Osalan

Egoerarendiagnostikoa,AMIA

2011-2014 estrategia berraztertzea

Europakoesparrua, Osalan

Eragileen parte-hartzea

Kontzeptuzkoesparrua,Ikuspegia,

Egitekoa,Balioetaprintzipioak,

Helburuak,Ardatzak,Lan-ildoak,Ekintzak

Osalan Eragileen

parte-hartzea

Zirriborroaberrazter-tzeaetaonartzea

EnpleguetaGizartePolitiketakoSailaZabalkundea

GobernuKontseiluaOsalanenKontseilu

NagusiaEuskoLegebiltzarra

EkintzakgauzatzeaEuskoJaurlaritza/

EragileakJarraipenaeta

ebaluazioa:adierazleetatxostenak

ZuzendaritzaBa-tzordea

Batzordeteknikoa


12 13

PRESTA TZEA

Horrelagogoetarakoaldibatirekitzenda,Estra-tegiaberriarenoinarrizkoildoakzehaztekobalia-garriizanbeharduena.Erakundeartekokoordi-nazioaetainteres-taldeenparte-hartzeabilatukodugu,honakohauetatikabiatuta:

•Gure autonomia-erkidegoan laneko arriskuenprebentzioazertandenetaharidagokionezzerpremiaatzematendiren.Errealitatehoriezagu-tzeko,EAErenlanekosegurtasunetaosasunariburuzkodiagnostikoaeguneratubeharradago,aurrekoEstrategiaegitekoeginzena.

•2011-2014aldianegindakoaetalortutakoaba-lioestea,amaitzendenEstrategiarenjardun-il-dobakoitzeanaztertubeharrekoalderdiak.

•2015-2020 aldirako laneko segurtasun etaosasunariburuzkoeuroparesparruestrategi-koan ezarritako jarraibideak, eta estatuko etabeste autonomia-erkidego batzuetako estra-tegiekinbategitekoaukerak,jardunenefikaziaetaefizientziahanditzekosinergienbila.

• Sektore publikoaren barruan eta kanpoan la-neko arriskuen prebentzioaren arloan dihar-dutenadituetaeragileekatzemandakopremiaetaarazoak .

EAEren laneko segurtasun eta osasunaren egoera azter tzea

EAEren lan-arriskuen prebentzioaren errealita-teazehaztekoetaazkenlauurteetannolabilaka-tu den ikusteko, 2011-2014 Estrategia egiteko

egindakodiagnostikoanaztertutakoalderdiguz-tiak aztertu ditugu banan-banan, aurrerapenaketapremiakidentifikatzeko.

Osalanekeginduazterketahori,prebentzioarenarlo eta diziplina guztietako adituen jakintzatiketa esperientziatik abiatuta, eta jarraian espa-rrupublikoarenetasektorepribatuarenhainbatkanpo-eragilekegiaztatudute,besteakbestela-nekosegurtasunetaosasunarenarloguztietakogizarte-eragile, profesional eta adituek, haienguztienekarpenakosogarrantzitsuakizanik.

Gobernuak uste du, gobernantza on batenprintzipioak aplikatuz, laneko segurtasun etaosasunaren eremuko interes-taldeei parte har-tzeko aukera eman behar zaiela, ikuspegi des-berdinakizakiAdministrazioarenikuspegiaosa-tukodutelakoaloraskotan,etahaieninplikazioaezinbestekoaizangodelakoaurreikusitakojardu-netakoaskoongibideratzeko.

2011-2014 aldirako Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategia ebalua tzea

2011-2014 aldirako Laneko Segurtasun etaOsasunerako Euskal Estrategia gauzatzeanlortutako emaitzek beharrezko inputa osatzendute esparru estrategiko berria diseinatzeko.Lorpenek,betegabekoerronkek,konponduga-beko arazoek, zailtasun operatiboek, eta, batikbat,lauurtekolanalditrinkoanikasitakoek,baliohandikoinformazioaeskaintzendigute,jardunaketajardunakegitekobaldintzakhobetozehaztekobaliagarria.


12 13

Lehendisfuntziobathartubeharduguaintzat,etaziklo berrian saihestu: 2011-2014 Estrategiarenjarraipena ez da gauzatu aurreikusitako siste-matikari jarraiki, eta horregatik zaila da harenebaluaziozehatzaegitea.Hortaz,besterikgabe,amaitzen den Estrategian ezarritako helburuakerrepasatuko ditugu, zenbateraino bete direnbalioetsikodugu,indarreanegoneta/edoaldatuote daitezkeen ikusiko dugu, eta, bidezko bada,oso-osorikzergatikezdirenbeteaztertukodugu.Azkenhoriekhelburuberrienformulazioagidatubehardute,baitahelburuhoriekbetetzekoekin-tzendiseinuaere.

Ildo estrategiko bakoitzerako balioespen orokorbat egiten da, azterketa emaitzetan ardaztuzaztertzeke dauden aurrerapen eta alderdiakidentifikatzeko.

Ebaluazio-prozesua oinarritu da, batetik, Osa-lanen2011.,2012.eta2013.urteetakokudeake-ta-planen jarraipen-txostenetan, Estrategiazabaltzekofuntsezkoakizandirenak,eta,beste-tik,erakundearenmemorietan,erakundeaharengarapenareneragilenagusiaizanik .

EGITEA

Estrategiazenbaitetapatanegindugu,etaaurre-ra egin ahalaPlanaren eduki nagusiak zehaztudituguhorretarakoprestatutakotresnametodo-logikoenbitartez.Honakoatalhaueiheldudiegu,dokumentuanjasoaurretik:

• Kontzeptuzkoesparruarendefinizioa:

−Izandaitezkeenagertokiakdeskribatzea,bai-ta haiei dagozkien ekintza-alternatibak ere,atzemandakopremiakbetetzeko.

−Etorkizuneko agertokia diseinatzea (Ikus-pegia) eta lehenetsi beharrekoparametroakhautatzea.

−Jardun-arloak, inplikatutako eskumen-ere-muaketaerreferentziazkoesparru juridikoamugatzea. Gertuko erakunde-inguruneanhasitaedoaurreikusitaegoniklanekosegur-tasunetaosasunean inpaktuadutenplanakedoprogramakaztertzea.

−Zereginetaerantzukizunzehatzak(Egitekoa)etabalioetaprintzipionagusiakzehaztea.

• Helburuestrategikoaketahaiekbetetzekojar-dun-ardatzakezartzea.

−Helburuak banakatzea eta ardatz bakoitzariesleitutakolan-ildoakazaltzea.

−Ildo bakoitzean garatu beharreko ekintzakzehaztea: norainokoa, zereginak, inplikatu-takoeragileak,bitartekoaketaegutegia.

• Ekintzakgauzatzekobeharrezkobaliabideeko-nomikoakkalkulatzea .

• Estrategiarenkudeaketa-ereduazehaztea .

−Abiarazteko eta jarraipenerako barne-anto-lamendua:eginkizunaketaerantzukizunak

−Kanpo-baliabidelagungarriakaurreikustea.


15

−Planagaratzekoprozesuanerakundeartekoharremanak sustatzeko eta ekonomia- etagizarte-eragileen eta herritarren parte-har-tzeabultzatzekoformulak .

• Estrategiarenjarraipenaetaebaluazioaegitekosistema .

−Planteatutakoebaluazioarennorainokoa.

−Ebaluaziorako aurreikusitako tresnak, adie-razleakzehaztuta.

−Ebaluaziotiklortubeharrekoproduktuak.

−Planarenjarraipenerakobitartekoak .

ONAR TZEA

Laneko Segurtasun eta Osasunerako EuskalEstrategiaGobernuKontseiluarijakinarazibeharzaio,EnpleguetaGizartePolitiketakosailburuakegindakoproposamenarijarraiki.

Aldez aurretik, Lehendakaritzaren mendekoKoordinazio Zuzendaritzak, ekimenen ondoren-go garapenean inplikatutako sail eta erakundeautonomoek eta Lan Harremanen Kontseiluakaztertu behar dute zirriborroa, eta gizarte-era-gileeketaprebentzioarenalorreanibilbideluzeaegindutenadituetaprofesionalbatzuekereone-tsibehardute.

Azkenean,EstrategiaEuskoLegebiltzarrariaur-keztenzaio .

GARA TZEA ETA EBALUA TZEA

Jarraian, Planaren indarraldian aurreikusitakobaldintzetandiseinatutakoekintzakgauzatube-hardira,aurrerapenarenetaemaitzenjarraipenaetaebaluazioaeginezhorretarakoaurreikusitakobitartekoenarabera .

1.3.2 Lan-dinamika

Estrategiaprestatuetaegitekobateginnahiizandugu Eusko Jaurlaritzak hartutako konpromi-soarekin,hauda,Administraziopartizipatiboagobatenaldeaurreraegitea,herritarrekikoelkarri-zketan oinarrituta arazoei heltzeko, entzutekoetasoluzioakpartekatzeko.

Hala, sei lantalde eratu dira guztira, lanekoarriskuen prebentzioaren adituez, entitate es-pezializatuetakokideez,EuskoJaurlaritzarenetaAdministrazioPublikoenlangileezetaOsalanekoteknikari,sanitarioetazuzendarizosatuak.

Taldeakzenbaitaldizbildudiralanekoarriskuenprebentzioaren alderdi nagusien inguruan go-goeta eta eztabaida egiteko. Topaketa horietan,eskuragarridagoeninformazioaaztertudute,in-darraketaahuleziakidentifikatudituzteetapro-posamenakekarridituzte,proposamenhorieta-tikabiatutaesparruestrategikoberriazehazteko,2015-2020aldirakoEstrategiarenikuspegia,egi-tekoa,balioaketaprintzipioakezarriz,baitahel-buruak,jardun-ardatzaketalan-ildoakere.

Esparruestrategikoarenzirriborroagizarte-era-gileei aurkeztu zaie, azter dezaten, eta haien


16 17

ekarpenak aztertu ditugu eta haiekin eztabai-datu, behin betiko dokumentuan txertatu beharote diren adosteko. Hala, laneko segurtasuneta osasunaren eremuko interes-talde guztienordezkaritzaizandugu.

OsalanekberegainhartuduEstrategiaegitekoprozesuaren lidergoa,eta lan-fasebakoitzerakotresna metodologikoak, dokumentuak eta lo-

gistika ekarri ditu eta lanaren zuzendaritza etaidazkaritzateknikoarenardurahartudu,EnpleguetaGizartePolitiketakoSailarenaginduabetez.

Dokumentu honen amaieran zerrendatu ditugulantaldeetakoparte-hartzaileenetahaienenpre-sa, erakundeeta instituzioen izenak,Estrategiahonendiseinuanerakutsiduteninplikazioa,dedi-kazioaetaesfortzuajendaurreaneskertzeko.


16 17

LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNAREN EGOERA

EAEn

DIAGNOSTIKOA

2.1

2.2

2.3

DIA

GN

OST

IKO

A

EAEko laneko arriskuen prebentzioaren eremu nagusien azterketa

AMIA - Ahuleziak, Mehatxuak, Indarrak eta Aukerak.

2011-2014 aldirako estrategiaren balioespena


2.2.1 EAEko laneko arriskuen

prebentzioaren eremu nagusien azterketa

1. LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOAREN KULTURA EAEN

1.1. EUSKAL GIZARTEAREN PREBENTZIO KULTURA

Azkenurteetaneuskal gizarteak, poliki-poli-kibadaere,geroetasentsibilitatehandiagoaerakutsi du lanekosegurtasunetaosasuna-

ren aurrean. Orain arte bezala, herritarraknoizeanbehinbakarrikazaltzendirakezkatu-ta laneko istripuakgertatzendireneanedotalanarekin zerikusia duten zenbait gaixotasu-nen aurrean, baina kezkaren arrazoi zeha-tza desagertzearekin batera ez dira gehiagokezkatzenlanekoarriskuenprebentzioaz.

Aztertu beharko genuke herritarrentzat zerden onargarria laneko osasunaren arloan.Konparaziobat eginez, badirudi gizarteage-hiagokezkatzendelabesteosasun-arazoba-tzuengatik laneko istripuengatikbaino,nahiz

LanEkO SEGurTaSun ETa OSaSunarEn EGOEra EaEn

20


etaarazohoriekjendegutxiagorieragitendio-ten .

Bideko istripu-tasarekin ere egin dezakegukonparazioa,etaaipatzekoadaeremuhorre-tan herritarren kontzientzia nabarmen han-ditu dela azken urteetan . Eragindako zeha-pen-presioaaldebaterautzita,aldebatnaba-ridabide-segurtasunarenarloangaratutakopolitiken eta laneko segurtasunean garatu-takoen artean: bideko segurtasunaren ere-muan,banakoariegoztenzaioerantzukizuna,eta laneko arriskuen prebentzioaren arloan,aldiz,erantzukizunhorizehaztugabeagoada.

Guregizarteaksustatzenditu,edogutxienezez ditu zigortzen, aisialdian eta lan-inguru-nean gertatzen diren arrisku-portaerak, etahorri buruz gogoeta egin beharko genuke.Arriskua onartzen da edo ez da atzematen,batez ere latentzia luzeko gaixotasun profe-sionalenkasuan.

Euskal herritarrok oraindik uste dugu, orohar, laneko istripua saihestu ezin daitekeenzerbaitdela,prebentziorikezaguztizgaitzetsibeharrean;jauzikualitatibohoriezduguora-indikeman,beraz .

1.2. PREBENTZIO KULTURA LANTOKIETAN

Lan-ingurunean gero eta sentsibilizatuagogaude laneko segurtasun eta osasunarenaurrean, baina oraindik asko falta zaigu la-naren eremuan benetako prebentzio-kultura

batez jabetzeko. Gainera, krisi-une honetanlan-harremanen esparrua aldatu da, enple-gua ezegonkortu da eta egiturako aldagaiakosogogorrakdira,etagauzakhorrelaenple-guasustatzearietamantentzeariemanbeharzaielehentasuna,lan-baldintzeneskakizunakmurriztearenkonturabadaere.

EAEko lantokietan bi abiadura bereiz di-tzakegulanekoarriskuenprebentzioan:

• Enpresa handietan prebentzio-kultura osofinkatua dago, eta krisialdiak nolabait gel-diarazi ditu laneko arriskuak prebenitzekojardunak, baina atzerapausorik ez da na-baritu, nolanahi ere. Enpresa horiek ondodakite laneko segurtasun eta osasuneaninbertitzeaonuragarriadela,etalehiakorta-sunarimesedeegitendiola .

• Enpresa txikietan, aldiz, prebentzioa bestefaktore batzuen mende jartzen da, azkenhoriei lehentasuna ematen zaielako kri-si-unehonetan,produktibitateabultzatzekoetakostuakmerkatzeko .

Bestetik, laneko arriskuen prebentzioarenkultura askoz ere finkatuago dago arriskuhandiko sektore eta jardueretan, non segur-tasunik ezakondorio eta istripu larriakekarditzakeenlangileentzatetaenpresarentzat.

Arriskuitxuraztxikikosektoreetandihardutenenpresetan,aldiz,ezdahorigertatzen, istri-puakbakanakdirelakoedonormaleanlarriakezdirelako,etaarazoak,gehienetangaixota-

21


sunprofesionaleiloturik,ezdirelakoepelabu-rreraatzematen.Zerbitzu-sektorekoenpresaasko biltzen dira kategoria horretan, lanekoarriskuaren aurrean sentsibilizazio-mailatxikiadelakoetaprebentzioabetebeharrekoarauzkobetebeharsoiltzatjotzendutelako

Enpresaburuak

Mikroenpresetan eta enpresa txikietan batikbat, enpresaburuek pentsa dezakete lane-ko arriskuen prebentzioa alferrikako kos-tu bat dela, eguneroko lan-baldintzak etaprodukzio-jarduera hobetzen ez dituelako .Zentzu horretan, ez dira konturatzen lanekoarriskuak prebenitzeko legeriak betetzekoegindakoahaleginakenpresarentzatbenetanmesedegarri izandaitezkeela.Horregatik,ezdute loturarik ikusten lanekosegurtasunetaosasuneannahitaezbetebehardituzteneska-kizunformalenetalehiakortasunahanditzekoeta enpresaren irudia hobetzeko helburuenartean, eta horregatik prebentzioa integra-tzeari ez diote lehentasuna ematen, eta gu-txiagokrisi-garaian.

Langileak

Poliki-poliki langileak zenbait prebentzio-portaerahartzenaridiraaintzat,bainalane-ko segurtasunaren kultura ez dute oraindikbarneratu bizitza pribatuaren beste zenbaitarlorekin —bide-segurtasuna, adibidez—egindutenbezala.Langileekezduteoraindikguztizbarneratu lanaongiegitekoarriskuak

prebenitzeko neurriak aplikatu behar direla,eta batzuetan, prebentzio-azturarik ez dute-nez,langileekosasunaarriskuanjartzenduteoharkabean, babesteko bitartekoak edukiarren .

Gizartearen, enpresaburuen eta langileen zati batek onar tzen du, neurri batean, istri-pua saihestu ezin daitekeela, eta lanari estu lotuta dagoela. Ikusmolde hori alda tzeak eta lan-ingurunea osasun-iturburu tzat eta osasuna susta tzeko eremu tzat jo tzeak hel-buru estrategikoak izan behar dute gure tzat.

1.3. PREBEN TZIO KULTURA ADMINISTRAZIO PUBLIKOETAN

Euskal administrazio publikoen prebentzio-kultura hizpide hartzean ezin dugu ondorioorokorrik atera, batzuen eta besteen arteanaldenabariakdaudelako.Logikoadenez,ezindugu konparatu udal txikien egoera EuskoJaurlaritzarenegoerarekin, eztagure lurral-deandihardutenerakundeetaentitatepublikodesberdinenegoerarekinere.

Alde horiek gorabehera, Administrazioetan,laneko arriskuaren prebentzioaren kultura,gizarteaketaenpresa-sareakeremuhorretandaukatenarenislada.Hala,Administrazioen-tzat, gainerako eragileentzat bezala, lanekosegurtasunaketaosasunaklehentasunaizanbeharko lukete, unean uneko istripu-egoeraedoalertasanitarioetatikharatago.

22


Administrazioetako kargudun publikoek,zuzendariek eta langileek ez dute osasune-rako arrisku handirik ikusten sektore publi-koan egiten dituzten jardueretan, eta horrekbaldintzatzen du laneko arriskuen preben-tzioarieskaintzenzaionarreta.Administraziopublikoak bereizgarri batzuk ditu langileakhornitzeari, malgutasunik ezari edo proze-suen moteltasunari dagokienez, eta horre-gatikaldaketakmotelagoakdiraetapreben-tzioarenkudeaketakolokanjartzenda .

Eusko Jaurlari tzaren inplikazioa

Ezbairikgabe,egungoEuskoJaurlaritzaketaaurreko gobernu guztiek erabateko konpro-misoa hartu dute laneko arriskuen preben-tzioarenalde.Alabaina,babeshoriezdabetibehar adina nabarmendu, eta hortaz ez daikustenHerriakeuskalgizartearenetaeragi-leenaldeegindakoerronkagisa.

Ikusten daGobernuko goi-kargudunak inpli-katutadaudela istripuetagaixotasunekera-gindakoalarma-egoeretan,etaohikoadaza-balkunderako eta prestakuntzarako ekintzakbabestea eta haietan agertzea, baina besteaurrerapauso bat eman behar dute herrita-rrei, eta bereziki enpresaburu eta langileei,laneko arriskuen prebentzioa langileen es-kubideadelajakinarazteko,etadenborarekin,enpresa-bikaintasunekoezaugarrietakalita-tezkozigiluhorrekeuskalenpresenbereizga-rrinagusietakobatizanbehardu .

1.4. PREBEN TZIO KULTURA HEZKUN TZA EREMUAN

Beste prebentzio-jokabide batzuetan ez be-zala, lan-arriskuen prebentzioa ez da haur-tzarotik sustatzen. Bide-segurtasunari etadroga-mendekotasunen prebentzioari, adibi-dez,hezkuntzanheltzenzaie,mailazmaila.

Adibidezehatzbatjartzearren,LHkoikasleenartean laneko arriskuarekiko sentsibilitateaurriada,nahizetalasterlan-merkatuantxer-tatuko diren. Unibertsitatean, laneko arris-kuen prebentzioa ez dago curriculumeanjasota,eztaharekinloturaestuadutenkarre-retanere,medikuntzanesaterako .

1.5. KOMUNIKABIDEEN SEN TSIBILITATEA LANEKO ARRISKUEN PREBEN TZIOAREN AURREAN

Ezbairik gabe, komunikabideek inpaktukoberria bilatzen dute, eta gainera, globali-zazioa eta berehalakotasuna nagusi direnmundu honetan, berriak zahartu egiten diraberehala, informazioauholdekabaitatorbidedesberdinetan barrena.Hortaz, oraindik ere,komunikazioetan laneko arriskuen preben-tzioa unean uneko istripu, gaixotasun etaalarmei lotuta agertzen da beti, nahiz etaeuskal Administrazioak irakasteko ahaleginhandia egin duen Osalanen zabalkunde etaprestakuntzarenbitartez.

23


Gauzak horrela, komunikabideek berezikiinformatzekoardurahartubehardutenarren,haienhezkuntza-ahalmenaeresustatubeharda, laneko arriskuak prebenitzeko mezuakzabaltzekoplataformabihurturik,internetetasare sozialenunibertsoa, kolektibo jakin ba-tzuengana iristeko komunikabide indartsuakizaki, gero eta gehiago hedatzen ari direlakontuanhartuta .

2. ERAGILEEN ARTEKO LANKIDE TZA

2.1 ADMINISTRAZIOEN ARTEKO KOORDINAZIOA ETA LANKIDE TZA

Administrazio publikoen arteko harremanakkorapilatsuakdira,etaeskumen-eremumu-gatu batzuek baldintzatzen dituzte, sarritanzeharkako edo sektore arteko jardunei hel-tzeaoztopatzendutenak.

2011-2014 aldirako Laneko Segurtasun etaOsasunerako Euskal Estrategiaren arabera,lankidetzarikedokoordinaziorikezzegoenla-neko arriskuen prebentzioan eskumenekoakdirenerakundepublikoenetaadministrazioenartean,etahorregatiklan-ildobatezarrizenlankidetzahorihanditzeko,eta.beraz,arazoakonpontzeko.Esanbeharradagolauurtege-roagoosoaurrerapentxikiakegindirela .

Eusko Jaurlari tzaren barruan, laneko arris-kuak prebeni tzeko sailen arteko koordina-

zioak hobera egin du, baina oraindik asko dago hobe tzeko.

GobernuetaAdministrazioek laneko istripuaeta lanaren ondoriozko gaixotasuna osasun-arazotzat jobehardituzte,eta, ildohorretan,osasunarenetalanekoosasunarenartekobe-reizketagainditubehardute.Orobat,enpleguaosasun-eragiletzatjobehardute,eta,ildoho-rretan,lanekoarriskuenprebentzioaosasun-etaenplegu-politiketan integratzekoahalegi-nakeginbehardituzte.Sektore-politikekerelaneko arriskuen prebentzioa kontuan hartubehardute,etapartekatutakohelburuaklor-tzeko jardunei heldu behar diete, bakoitzakbereeskumeneneremutik.

EuskoJaurlaritzarenmendekoerakundeetasailenartekokoordinazioaezdaosohandia,etahortazargidagolankidetzarakooztopoakare handiagoak izango direla mendetasunfuntzionaldesberdinakdituztenerakundeetaadministrazioenartean,batezerehelbururikez badute laneko arriskuen prebentzioarenarloan.Lankidetzarikezahorrenadierazgarriduguinformazioaezergutxipartekatzendela,erregistroetan sartzeko zailtasunak daudela,erabakiak hartzeko eta hitzarmenak sina-tzeko unea berandutu egiten dela eta lanakbikoiztuegitendirela.

2.2. ERAGILEEN ARTEKO LANKIDE TZA

Laneko arriskuen prebentzioan hainbateragile daude inplikatuta. Berez hirutari-

24


ko eremua da, enpresaburuak, langileaketa Administrazioa biltzen dituena. Hala,lan-arriskuen prebentziorako 31/1995 Legeasortuda“eragingarritasun-,koordinazio-etapartaidetza-printzipioetanoinarrituta,etapo-litikahorrekzuzendubehardituhalapreben-tzio-arloan eskumenak dituzten administra-zio publikoen jardunak, nola jardun horietanenpresaburueketalangileekizanbehardutenpartaidetza, euren ordezkaritza-erakundeenbidez”.

Eragileenarteko lankidetza funtsezkotzat jo-tzendaprebentzioareneremuanaurreraegi-teko, eta horregatik lan-arlo espezifiko batesleituzitzaionaurrekoestrategian.Alabaina,eremuhorretanegindakoaurrerapenekhain-batoztopogainditubeharizandituztefaktoresozioekonomikoak direla-eta, laneko arris-kuen prebentzioarekin zerikusi zuzenik ezdutenak,halanolalan-harremanenesparruaaldatzea, negoziazio kolektiboaren egoerazaila eta, azken batean, Europak jasan izanduenatzeraldiekonomikosakona.

Krisi egoera honen amaiera epe ertaineanikustenda epe laburreanbainogehiago, etagizarte-eragileekerantzukizunberezibathar-tubeharduteberengainenpresaosasungarrietalehiakorrareneredualortzeko .

3. LANEKO ARRISKUEN PREBEN TZIOA EAEKO ENPRESA ETA LANTOKIETAN

3.1. LANEKO ARRISKUEN PREBEN TZIOA KUDEAKETAN INTEGRA TZEA

Aurrera jarraitu behar dugu prebentzio-jarduera enpresa-kudeaketan integratzekoahaleginean, enpresa txikietan batez ere,2011-2014 aldirako Estrategia diseinatzekoazterketaegin zenetik igarodiren lauurtee-tan ez duelako espero zen bezala aurreraegin. Egia esan, ez dugu adierazle-sistema-rikadostu integraziohorineurtzekomodukomagnitudeak izateko, eta hura balioestekoazterlanik ere ez dugu egin, bainaOsalaneketa Lan Ikuskaritzak egindako kanpaina etajardunetatikondoriohoriateradezakegu.

Integraziohorrenemaitzaenpresarentamai-narenmendedagoneurrihandibatean,tamai-na horrek enpresaren antolamendu-egiturabaldintzatzenduenheinean.Orohar,enpresahandien ohiko egiturak kudeaketa espeziali-zatuaahalbidetzendu,baitazenbaitjardueraelkarri lotuta eta integratuta kudeatzea ereHorrelako erakundeetan, , dokumentu-ku-deaketaeta–kontrolaedoerantzukizunenba-naketaohikozereginakdira,etaerraztuegi-tenduteprebentzio-jardueraerepoliki-polikiantolamendu-maila guztietan barneratzea.Alabaina,mikroenpresagehienetan,plantillakaretxikiagoakizakikrisiarenondorioz,nekezlordaitekeprebentzio-jarduerakintegratzea.

26


Laneko arriskuen prebentzioaren integra-zioanaurreraegitekozailtasunakhirueremu-tanbereizditzakegu,etasailkapenhaubalia-garriizandaitekeaurreraegiteaahalbidetukodutenjardunbideakzehazteko .

Araudia bete tzea

Euskalenpresetan,lanekoarriskuakprebeni-tzeko betebeharrak gero eta gehiago bete-tzen direla ikusten da. Azpimarratzekoa daenpresa handiek txikiak bultzatu egiten di-tuztela (hornitzaileak, kontratak eta abar),eskakizunak betetzen dituztela dokumentubidez frogatzera behartzen dituztelako, horilehenurratsa izanikprebentzioakudeaketanintegratzekobidean.Ezditugunahastubehar,nolanahiere,prebentzio-alderdi jakinbatzukdokumentubidezbetetzendirelaegiaztatzeaetalege-eskakizunakbenetanbetetzea.

Nolanahi ere, laneko arriskuen prebentzioaarautzen duen legeria zorrotza eta korapila-tsuadaenpresatxikientzat,alderdi jakinba-tzuetanbatikbat:

• Araudian ez dago irizpiderik ongi zehaz-tu gabeko hainbat gai interpretatzeko,eta horregatik enpresaburu eta preben-tzio-erakundeek “defentsan” oinarritutakoprebentzioaerabilibeharduteLanAgintari-tzak esku har lezakeela kontuan hartuta.Horreneraginez, sistemandokumentuge-hiegipilatzendira,etaenpresatxikiakgai-nezka ibiltzen dira denbora gehiegi eman

behar dutelako eta lan gehiegi egin behardutelako ahalegin horretan. Horrenbestez,enpresaburu txikiak gutxiago inplikatzendira, eta azkenean betebeharrak formalkibetetzendituzte,besterikgabe.

• Aurrekoarenondoriozuzenaduguarriskuenebaluazioek ezer gutxi balio dutela enpre-saburuen prebentzio-jarduera sustatzeko;izanere,ebaluaziohoriek,artezedomoldez,dokumentu nahasiak dira, eta batzuetanez dute zerikusirik enpresaren errealitatezehatzarekin.

Europan arau-kargak murrizteko eta erraz-teko joera nagusitzen ari da, enpleguarensorkuntzasustatzekoikuspegi-ereduirekiagobati jarraiki.Neurrihorrekmesedegarriadi-rudi,etahalaizandaitekebaldinetapreben-tzio-eskakizunak lasaitzen ez baditu, gutxie-nekoetaramurriztugabe.

Hautatutako preben tzio-antolamenduaren eredua

Lanekoarriskuenprebentzioariburuzkolege-riakzenbaitmodalitatebereiztenditupreben-tzioa antolatzeko, eta enpresa gehienekprebentzio-jarduera esternalizatzea hauta-tzendute,besterenprebentzio-zerbitzubate-kinhitzarmenaeginez.

•Krisiaren eragina nabari da puntu horre-tan, modu desberdinetan: Oso langile gu-txi dauzkaten enpresa txikietan, esterna-

27


lizazioa erabatekoa izaten da normalean,eta prezioek oro har behera egin dutenez,benetan zaila da zerbitzuak behar beza-la ematea. Enpresa handiagoetan, berriz,prebentzio-jardueren zati bat baliabidepropioekin bete ohi da, eta kasu horretanprebentzioaesternalizatzekojoeranagusituda.Paradoxikoabadaere,Administrazioanzeregingehiagohartzekojoeranagusituda,kanpo-kontratuenkopuruamurriztuta.

• Nolanahi ere, esternalizatutako ereduakkalitatezko aholkularitza teknikoa jartzendu enpresaren eskura. Nolanahi ere, lite-keena da abantaila hori besteren preben-tzio-zerbitzuen orokortasunaren ondorioez izatea; agian, entitateak produkzio-adarjakin batzuetan espezializatuko balira, ka-litateteknikohandiaetaneurrizkoprezioakuztartuko lituzkete, jarduera bakar bateanaritzearenondorioz .

Kontzeptu gisa, jardueraren esternalizazioakezdu laguntzenprebentzioaenpresarenku-deaketanintegratzen;aitzitik,enpresaburuakerantzukizuna beste norbaiten esku uztenduela ematen du, araudia betetzeko asmobakarrarekin.Printzipioz,prebentzio-jarduerabaliabide propioekin bideratzeak integrazioaerraztendu,bainabetiizatendirasalbuespe-nak .

Horihorrelaizanik,tamainarengatiketaarris-ku-mailarengatik, enpresa batzuentzat bes-teren prebentzio-zerbitzu batera jotzea izan

daitekeaukerarikonena,etaformulamistoakaztertu beharko lirateke eragile bakoitzarenaldeonakaprobetxatzeko:baliabidepropioakenpresaren ezagutza ahalbidetzen du, etabesteren prebentzio-zerbitzuak, berriz, es-pezializazioaetaadituenlaguntza .

Preben tzio-kultura

Hortaz, ez dago argi prebentzio-antolamen-duaren ereduak prebentzioa kudeaketanintegratzeaerraztenduenedoez:Borondate-kontuada,bainatresnaonbatzukedukitzeakere laguntzendu,betieregehiegizko lanaezbadakarteetadagozkienhelburuakbetetzekolagungarribadira.

Aldezaurretikadierazidugunez,enpresaburuaskok ez dute oraindik lotzen laneko arris-kuen prebentzioa “ongi egindako lanarekin”,enpresa-bikaintasunarekin edota itzulkinadueninbertsioarekin.

3.2 JARDUERA SEKTOREEN ARABERAKO AZTERKETA

3.2.1. Lehen sektorea

Oro har esan dezakegu lehen sektorean la-neko arriskuen prebentzioa nabarmen hobedaitekeela,besteakbeste jarduerabatzuetanprebentzioarenbeharrezkoantolamenduaezdelako oraindik nagusitu. Laneko arriskuak

28


prebenitzeko tresnak garatzen ari dira, bai-nahaiekaplikatuetaabiaraztekozailtasunakdaude,prebentzioaantolatugabedagoelako.

BehekografikoetanikusidezakeguEAEnsek-torehorretanazkenurteetanizandakolanekoezbeharrenkopuruak(istripuaklanaldian):

70

68

66

64

62

60

58

56

2,0

1,5

1,0

0,5

02008 2009 2010 2011 2012 2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Laneko istripuak bajarekin lehen sektorean. Intzidentzia-indizea. EAE, 2008-2013 (Iturria: Osalan)

Lanaldian In itinere

Nekazari tza eta basozain tzako jarduera

Nekazaritza eta basozaintzako sektorea ko-lektibo zabala eta barreiatua da, eta gai-nera zenbait arriskuri egin behar die au-rre, nekazaritza eta basozaintzako lanetanmakina ugari erabiltzen direlako, langileaksubstantzia arriskutsuen eraginpean daude-lako eta abar; esan gabe doa faktore horiekguztiek bere eragina badutela laneko ezbe-harrenindizean.Normaleanistripuakhonakoarrazoi hauengatik gertatzen dira: traktoreairaultzendelako, baso-mozketetan zuhaitzakerori eta langilea zapaldu egiten dutelako,

langileaaltuerahanditikerortzendelako,mo-tozerraerabiltzearenondorioz,edotraktorea-renindarratransmititzekoardatzakedobestenekazaritza-makinabatzuenatalmugikorreklangileaharrapatuegitendutelako.

Sektoreko laneko ezbeharrei buruzko esta-tistika-analisiak beherantz lerratu dira, la-nekoistripuengatikoetagaixotasunprofesio-nalengatiko prestazioek ezaugarri bereziakdituztelako besteren konturako nekazari-tza-erregimenberezian:aldibaterakoezinta-sunagatiko babes-ekintza borondatezkoa da,eta gaixotasunaren hamabost egunera arte

29


ezindaitekeprestaziorikjaso.Bereizgarrihoridela-eta, langile horiek inoiz gutxitan ema-tenduteistripuenberri,etadistortsiohorreneraginezbatekbainogehiagokpentsadezakenekazaritza-sektorea nahiko segurua delabestebatzuenaldean,bainahoriezdaegia,inondikinora.

Gainera, sektore horren ezaugarri nagusie-takobatlanprofesionalarenetagizartehurbi-lenarenedofamiliarrenartekoharremanbe-reziada,familiakoeklagunduedopartehartuohi dutelako familia-ustiapenaren jardueraprofesionaletan. Arriskuen Europako Beha-tokiakegindakoazterlanarenarabera,arran-tzako,nekazaritzakoetabasozaintzakolangi-leensenideenarteanistripu-tasaknabarmenhandiagoakdirabestesektorebatzuetakose-nideenarteanbaino .

Arran tza-jarduera

Arrantza-sektorean bi egoera nagusi bereizdaitezke,nahikodesberdinakelkarrenartean:itsaszabalekoarrantzabatetik,etaitsasbaz-terrekoarrantzaetaartisautzakoetaportukojarduerak bestetik. Itsas zabaleko arran-tzan diharduten enpresek laneko arriskuenprebentzioa kudeatzeko sistemak erabiltzendituzte. Itsasbazterrekoan dabiltzan enpre-sa gehienek, ordea, ez dute prebentzio-antolamendurikezartzen.

Arrantza-sektorean hainbat arrisku daude,ingurune ezegonkor eta mugikorrak area-gotuta. Gainera, klimatologia oso txarra iza-tendaaskotan,etahorrenondoriozistripuak

gertadaitezkenahizetazuhurtziamuturreraeraman.Horri gaineratu behar zaio bereha-lako laguntza sanitarioa edukitzeko zailta-suna, distantzia luzeengatik batzuetan etaklimatologia-baldintzengatikbestebatzuetan.

Itsasontzia bizitokia eta lantokia da aldi be-rean;flotaren zati batean, lanareneta aisia-ren ingurune fisikoak bereiztekomodurik ezdago. Gauzak horrela, itsasontziak talde-ez-augarriinteraktibobereziakditu,etahierarkiaislatzendabailaneanbaiaisialdian.Bestetik,mugikortasunfisikoaitsasontziarenespazioramugatzenda.

Gainera,denboraneurtzekoezdiraohikoden-bora-irizpideakerabiltzen,kontratuetanaldezaurretikezarritakoakbaizik:mareak,kontra-tueniraupenaetaabar.Zentzuhorretan,itsassektoreko (arrantza-sektoreko, batik bat) la-narenezaugarrietakobatlanaldiareniraupe-na da: arrantzaleen% 50,3k baino gehiagok50ordutikgoraegitenduastean.Itsasoanla-naldiakluzeakizatendira,aldizkakoak,etaat-sedenaldiak,aldiz,eskasak.Gainera,arrantzaegitekoaukeraedozeinunetanagerdaitekee-nez,planifikatzekomodurikezdago,etafak-torefisikoetapsikosozialhoriekguztiekera-ginaizandezaketeitsasokolangileenegoeranetalan-giroan.

Argitu beharra dago sektorean gertatzen di-renlan-istripuguzti-guztiakezdireladeklara-tzen. Itsasontzian izaten diren amu-sastada,ebaki,kolpeetaerorketengatiko istripuakezdirajakinaraztennormalean,marinelekberektratatzendituztelako lanarekin jarraitubaino

30


lehen.Horregatik,zailadaarrantza-jarduerangertatzen diren istripuei buruzko estatistikaobjektibobategitea.

Bestetik, beste kolektibo profesional batzuek,halanolalonjetakolangileek,saregileek,neska-tilek,pakete-egileeketaabar,arrantza-flotakojardueretaneskuhartzenduteportukozereginosagarrietan lagunduz, esaterako kargatzekoeta deskargatzeko, mantentzeko, sailkatzeko,zamatzekoetapaketatzekolanetanetaabar,etakopurutxikiakosatzenbadituzteere,jarduera-riestulotutadaude,baitajarduerarenberezkoarriskuei ere.Neurri handi bateanemakumezosatutakokolektiboakdira .

3.2.2. Eraikun tza-sektorea

Krisiak sektorean duen inpaktua

Sektoreakrisisakonabizitzenarida:2008komaiatzean sektoreak 62.000 langile biltzenzituen, eta 2014komaiatzean, berriz, 31.000bakarrik. Horrek esan nahi du altan eman-dakolangilekopurua%50murriztudela,etazeudenenpresen%25desagertudela.

Lantokietan prebentzioak oro har hoberaeginduenarren,azkenaldianprebentzioarenalderdi batzuk lasaitu dira nolabait, zenbaitarrazoidirelamedio:

•Sektoreko enpresa-sarea desegin da, etaenpresa atomizatu berriak eta prebentzio-kulturarikgabekobestelakoeragileakageridira.

•Kontratazioetalizitazioakbeherantz.

Laneko arriskuen preben tzioa enpresetan integra tzea

Obra txikietan laneko arriskuen prebentzioaez da integratu. Enplegua suntsitu denez,kostuakdoituegindiraetamikroenpresaetalangileautonomoakugaldu,etahorrelazailadaprebentzio-jardueraintegratzea.Pertsonahoriekkinkalarriandaude,lanekoegoeraetaegoerapertsonal zailetatik iheseginnahian,etanormaleanezduteezprestakuntzarikezgutxienekoenpresa-egiturarik.

Horrenondorioz,geroetaohikoagoadabai-menikgabekoedotaaltaemangabekobirgai-tze-obrak aurkitzea, inolako prebentzio-antolamendurikezdutenak...

Azpimarratzekoa da prebentzioa eraikun-tza-sektoreko enpresa txiki eta ertainetanintegratzea oso zaila dela, sektorearen egi-tura dela-eta. Izan ere, autonomoek ez dutezertanlanekoarriskuenprebentzioarenlege-riabete,jardueraetamakinenkoordinazioanizanezik.Hortaz,kontratatutakolangilerikezduten autonomoek prebentzio-printzipioakaplikatu behar dituzte bakarrik gainerakoenpresaburuekin koordinatzeko eta darabil-tzatenmakinen segurtasun-baldintzak bete-tzeko .

Azpikontratazioen baldin tzak

Laneko segurtasuna eta osasuna, langileengainerakoeskubideakbezala,ezindiraurra-tuprezioanlehiatzekopremiarenondorioz,ez

31


obra publikoen lizitazioetan ez obra publikoedopribatuenazpikontratazioetan.

Obrapublikoenatalabereziki aipatzekoada:Administrazioek sustatutako obretan lizita-zioekbeheraegiteakbadueraginikproiektuakgauzatzean,etagauzakhorrelaezdaerrazaprebentzioareneskurabeharadinabaliabidejartzea .

Prestakun tza eta informazioa

Langile gehienak eraikuntzako txartel profe-sionalaren jabe dira, eta 8 orduko gutxiene-ko prestakuntza eta lanbideen araberako 20orduko prestakuntza espezifikoa jaso dute,erakuntzarenestatu-hitzarmeneanjasotakoa.

Alabaina,batzuentzatprestakuntzaezdabe-harrezkoaetalagungarria,formalismohutsa

baizik,laneratzekobetekizunberribatalegia,etasarritanlangileekberekkudeatubeharre-koakontratubatlortzeko .

Teknologia berriak

Azken urteetan teknologia berriei (segurta-sun-baranda homologagarriak, babesgarrikolektiboen normalizazioa, segurtasun-sa-reak, zurkaizte bereziak, materialak karga-tu eta deskargatzeko hegal-plataformak etaabar)buruzkoaraudiagaratuda,bainaezar-pen-maila txikia da oraindik ere obra ertainetatxikietan .

Istripu-tasaren bilakaera

Intzidentzia-indizeekbeheranzkojoerarieus-tendiote,bestesektorebatzuetanbezala .

140

120

100

80

60

40

20

0

8

6

4

2

02008 2009 2010 2011 2012 2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Laneko istripuak bajarekin eraikun tza sektorean. In tziden tzia-indizea. EAE, 2008-2013 (Iturria: Osalan)


32


3.2.3 Industria-sektorea

Industrian azken urteetan ezbehar-tasarenjaitsiera izan da joera orokorra, baina aldibereanbeste inpresio bat sendotuda, ezbe-

har-tasareneredualdatzenaridelako:antzadenez,makinetakosegurtasun-istripuakgeroetagutxiagodira,etagainesfortzuen,behar-tutakojarrerenetakargakmanipulatzekola-nenondoriodirenak,aldizgeroetagehiago.

120

100

80

60

40

20

0

7

6

5

4

3

2

1

02008 2009 2010 2011 2012 2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Laneko istripuak bajarekin industria sektorean. In tziden tzia-indizea. EAE, 2008-2013 (Iturria: Osalan)


Segurtasun-arloan, azken urteetan enpre-sek makinetan egindako inbertsioak, asko-tan produkzio-arrazoien ondorio izan badiraere, albo-efektu positibo bat izaten ari dira,arriskuenprebentzioanabarmenhobetzenaridelako;krisiakberrikuntzahorretanereera-gindu,bainaefektupositibohoriekurteba-tzuetan iraungodute oraindik.Nolanahi ere,makina-parke zaharrenaren arazoak berehorretanjarraitzendu,etahoriegokitzeane-kezaetagarestiada.Nolanahi ere,makinak

berriak izaniketaongiziurtatutaegonikere,arriskuak eduki ditzakete, eta beraz arriskuhoriekebaluatubehardituguezinbestean.

Makina berrien fabrikazioan eta merkatura-tzeanAdministrazioakmerkatuazaintzenbete-tzenduenzereginafuntsezkoada,globalizazioaetadeslokalizazioanagusidirenagertokihone-tanbatikbat,nonmakinetakoosagaijakinba-tzukakastunakizatendiren,makinenjatorrizkoherrialdeetankontrolakurriakizanik.

33


Industria-higienearenarloan,krisiarenondo-rioaknabariagoakdira. Arriskuhigieneekikoesposizioa zehazteko neurketak garestiakizaten dira normalean, eta zaila da enpre-sek ardura hori beren gain hartzea beha-rrezko zuhurtziarekin, areago kontuan har-tzenbaduguarriskuhigienikoekosasunarengainean duten ondorioak epe ertain-luzeannabarmentzen direla gehienetan. Kasu dei-garrienetan, silikosia atzematean adibidez,enpresek arazoari heltzen diote normalean,alarmabatierantzunezbadaere.

Bestetik, nabarmentzekoa da gizartean sen-tsibilizazioa gero eta handiagoadela arriskujakin batzuen aurrean, erradiazio ez-ioniza-tzaileen aurrean adibidez, eta horregatikaurreikustekoa da kezka hori lan-mundurazabaltzea.

Arrisku ergonomiko eta psikosozialei dago-kienez, industriareneremuanezdiratratatzennormalean,azkenhoriekbereziki.Arriskuergo-nomikoen ebaluazioak pixkana-pixkana heda-tzen dira, premia objektiboen ondorioz agian,langileriaren zahartzearen ondorioz adibidez,bainaarriskupsikosozialenidentifikazioetaba-lioespenarekinezdahorigertatzen.

Besteakbeste,honakofaktorehauekoztopatuetamotelditzaketearriskupsikosozialentra-tamendua:

•Azterlanetarakoerabilitakotresnenkonple-xutasuna, estatistika-karga handia izanikere ondoren neurriak diseinatzeko oso la-gungarriezdirenak.

•Enpresek errezeloak dituzte langileakkudeatzekoeremuanneurriakhartzeko.

•Agian, langileenarteansortutako itxarope-nakgehiegizkoakizatendirasarri,edogai-zkibideratuak.

•Ondorioak ekintza sindikalaren planoanerabilotedaitezkeenbeldurra .

Oro har esan dezakegu industria-sektoreanlaneko arriskuen prebentzioak bi abiaduradesberdinetanegitenduelaaurrera:enpresahandietan ezarpen-maila oso handia da, etaintegrazioa gero eta handiagoa maila guz-tietan, sektorearen barruan esperientziakelkartrukatzendiraetaabar;enpresatxikiek,aldiz,prebentzio-jarduerarenharitikdatorrendokumentu-anabasarieginbehardioteaurre,etanekezlortzendutehorretanaurreraegitea

Nolanahi ere, aurreikuspenen arabera lite-keena da datozen urteetan susperraldi eko-nomikoa gertatzea, eta horregatik enpresekprest egon beharko lukete laneko arriskuenprebentzioariheltzekoegoeraberrihorretan .

3.2.4 Zerbi tzu-sektorea

Zerbitzu-sektoreak askotariko azpisektoreugari biltzenditu,AdministrazioPublikoarenenpresaerraldoiabarne,bereaskotarikojar-duera-eremukorapilatsuguztiekin(osasuna,hezkuntza, polizia, administrazio orokorra,toki- eta foru-administrazioak eta abar) etahainbatenpresapublikorekin.

34


Argi dago sektore tradizionaletan langileenjarduera-aldaketa gertatu dela. Pixkana-pixkana zerbitzu sektorea langile gehiagoirabaztenari dabestebi sektoreenkaltetan,eta bereziki industria-sektorearen kaltetan,Euskadikoenpresa-sarearibetidanikestulo-tutaegondena.

Krisiak gogor kolpatu ditu eraikuntza- etaindustria-sektoreak, eta horren ondorioz,jarduera-aldaketakgertatudiraeta lan-kon-tzeptu berriak sortu dira. Haiekin batera,arriskuberribatzukagertzenaridira,etaezergutxidakiguhaiengarapenaren,bilakaerarenetatratamenduareninguruan.

Jakina, sektorearen tipologia dela-eta (osoaskotariko enpresak, jarduerari zein enple-gatu kopuruari dagokienez), laneko arris-kuen prebentzioan diharduten teknikariek

oso prestakuntza berezia jaso behar dute,askotariko edukiekin, jakintza-arlo berriekin(ergonomikoak eta psikosozialak) eta tekni-kaz haratago doazen alderdiekin, hala nolaportaeraetagizatrebetasunetaharremanenkudeaketa.

Estatistika-datuek errealitate berri horijartzen dute agerian: gaur egun zerbitzu-sektoreangertatzendira istripugehienbalioabsolututan,bainaesanbeharradagoistripumotagehienen(gainesfortzuak,nahasmendumuskulueskeletikoak)lesio-mailaarintzatjo-tzendela, eta horregatik litekeenada iraga-nean istripu horien berri oso gutxitan emanizana.

Azkenurteetan,EAEn,lanekoezbeharrenin-dizeek(istripuaklanaldian)honakobilakaerahauizandutesektorean:

35

30

25

20

15

10

5

0

8

6

4

2

02008 2009 2010 2011 2012 2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Laneko istripuak bajarekin zerbi tzu sektorean. In tziden tzia-indizea. EAE, 2008-2013 (Iturria: Osalan)


35


Aldezaurretikadierazidugunez,industria-se-ktoreanenpresahandiektxikiakbultzatuegi-ten dituzte, baina zerbitzu-sektorean eraginhoriezdahainnabaria.

Nolanahiere,arriskuhorienintzidentziagoradoanez (esaterako, zenbait azterlanen ara-bera,Espainiakobiztanleriaaktiboaren%15,gutxi gorabehera, jazarpen psikologikoarenbiktimaizandaiteke),arriskuhoriekkontrola-tzeko eta haiei eusteko kezka ere gero etahandiagoada,enpresetanetaadministrazioe-tan .

Bestetik, zenbait azpisektoretan kanpainaespezifikoak egin dituzte sektore-azterlanakegiteko, eta ondorio baikorrak eman dituzteaditzera:Aholkularitza-lanteknikoaazpisek-tore jakin batzuetan gauzatu da, eta azpise-ktore horietan bilakaera oso positiboa izanda, enpresaburuen konpromiso handiarenadierazgarri.Enpresaburuekgeroetagehia-godakite lanekoarriskuenprebentzioaz,etahorri esker enpresa kudeatzeko sistemaneragitendutenataletan(antolamendua,doku-mentu-prozesua)hobekuntzanabarida,baitaprebentzioarenbestezenbaitataletanere,halanola langileek jasotzen duten prestakuntzaetainformazioan,espazioetamakinenegoki-tzapen fisikoetan … Nolanahi ere, badakiguezinezkoadelasektorehonetanindustria-jar-duerajakinbatzuetanerabilikogenukeenme-zua zabaltzea eta eskakizun-maila agintzea,eta beraz Administrazioaren jarduna neurtubeharradagoneurrigabekojardunaksaihes-teko.

3.2.5 Administrazio Publikoa

Administrazio Publikoan hiru alderdi bereizditzakegulanekoarriskuenprebentzioarida-gokionez:

•Langilepublikoenenplegatzaileada

•Obraetazerbitzuenkontratistada

•Azkenik, ikuskatzeko, kontrolatzeko etaaholkuematekoeragileaerebada

Enplega tzaileak diren heinean, administra-zioeklanekoarriskuenprebentzioa integratubehar dute beren jarduera guztietan, besteedozeinsektoretakoenpresekbezala.Eremuhorretan aurrera egin dugu, baina adminis-trazioen artean alde handiak daude preben-tzioaren ezarpen-mailari dagokionez: muturbatean toki-administrazio txikiak daude, nonprebentzio-jardueran sakondu behar den;toki-korporaziohandietan,berriz,egoeraho-beada.

Erakunde Administrazioan (Eusko Jaurlari-tzaren sailak eta erakunde autonomoak),laneko arriskuen prebentzioa 5 preben-tzio-zerbitzu propiotan antolatzen da. Hortikondorioztatzen da Administrazioak oraindikbaduela zer egin administrazio publikoetanlanekoarriskuenprebentzioabermatzeko.

Obraetazerbitzuenkontratista gisa,adminis-trazioekgarrantzihandikozeregineredugarrieta bultzatzailea bete dezakete oraindik ere,oraindik ezer gutxi garatu dena. Kontratazio

36


publikorako laneko arriskuen prebentziokobetekizunak (balioesteko modukoak) ezar-tzeak, arlo horretan egindako hutsegite ba-tengatikzehapen irmoa jasoez izanarenes-kakizunazgain,eraginbultzatzaileargiaizanlezake.

Ikuska tzeko, kontrola tzeko eta aholku ema-teko eragileakdirenheinean,administrazioekzenbaiterakundeosatzendituztezereginhoribetetzeko, herritarrek sarri askotan ezagu-tzenezdituztenak:LanAgintaritzak,LanekoIkuskatzailetzak, Agintaritza Sanitarioak,Ikuskatzailetza Medikoak, Osalanek, indus-tria-segurtasunaren eskumeneko agintari-tzak eta beste batzuek hainbat erantzukizunetaeginkizunhartzendituzteberengain,ad-ministratuarisarriulergaitzegitenzaizkionak.Zentzuhorretan,Osalanleihatilabakarradelauste dute askok, nolabaiteko “marka-irudi”baten sorkuntzaren eta garrantziaren adie-razgarri, eta hori ondo aztertu beharko li-tzateke.

Ikuskatzeko eta kontrolatzeko Administra-zioaren zeregina argitu behar da: kontrola-tzeakezduesannahiautomatikokizehatzea.Izan ere, Laneko Ikuskatzailetzaren jardue-ren%8bainogutxiagoamaitzendazehapenbatekin;%92errekerimenduangeratzenda,edotabestelakoekintzetan.

Aholkularitza-lana eta kontrola bateraga-rri egin behar dira, baina laneko arriskuenprebentzioko oinarrizko araudiak ia 20 urtedauzka,etahortazharenberriezizateakezdu

balio hura ez betetzeko aitzaki gisa. Zenbaitkasutan zehapena eraginkorra izan da, bi-de-segurtasunarenarloanadibidez.

Aipatzekoa da laneko segurtasunari etaosasunariburuzkolegeriazabalaetakorapila-tsua dela, eta enpresa txikientzat betetzekozaila. Zer eska daitekeen argi eta garbi ze-haztubeharda,dagokionneurriarekin, ikus-kapenakbitartekobat–arriskuenebaluazioaedukitzea adibidez– xede bihur ez dezan.Agintaritzek irizpidehomogeneoakpartekatubehardituzte:nonetanolajardunbeharden,gutxieneko betekizunak zein diren, zergatikzehadaitekeenetaabar,...

Administrazioaren prebentzio-jarduerarengainekokontrolari dagokionez,gaihori argi-tzeke dago oraindik ere, eta lehenik eta be-hin Laneko Arriskuen Prebentzioari buruzkoLegea Euskal Administrazio PublikoariaplikatzekoErregelamendubatedukibehar-ko genuke, betebeharrak eta kontrol-tres-nak zehazteko. Kontuan hartzekoa daAdministrazioa enplegatzaile nagusia delaZerbitzu-sektorean.

Azkenbatean,Gobernuakoraindikbadunonjardun,ezbakarrikestrategiaetahelburuargibatzukezarriz,baitaondorenlidergoargibatbetez ere. Zeharkako tratamendu integralenarloanbadituguzenbaitaurrekariarrakasta-tsubatzuk,azkenurteetanbide-segurtasuna-ren, genero-indarkeriaren eta emakume etagizonen berdintasunaren arloetan egin direnjardunakadibidez,etahortazbideragarriali-

37


tzateke tratamendu horiek laneko arriskuenprebentzioariaplikatzea.

Azkenbateangizarteakontzientziatubeharkogenuke, prebentzio-arloko ez-betetzeen au-rrean presioa igotzeko. Gizarteari jakinarazibeharzaiolan-ingurunebateanlanekoarris-kuenprebentzioaosoaintzathartzenbada,or-duangizarte-etaekonomia-giroaereosoau-rreratua,bikainaizangodela;Administrazioakfuntsezkozeregineredugarriabetebeharduhorretan,etaeragilebultzatzaileaizanbehardu.

3.3. LANGILE KOLEKTIBOEN ARABERAKO AZTERKETA

Europar Batasuneko herrialdeetan demo-grafia aldatzen ari da, biztanleria zahartzenari delako eta jaiotze-tasa behera egiten aridelako.Gainera,emakumeaklan-merkatuantxertatzen ari dira, gero eta neurri handia-goan. Horren eta migrazioaren eta munduglobalizatuari lotutako beste fenomeno ba-tzueneraginez,aniztasunahandiagoadabiz-tanleriaaktiboarenartean.Horregatik,langi-leen osaeran izandako aldaketa horiei eran-tzuteko,besteakbestelantokiendiseinuaetalanarenantolamenduaegokitubeharkodira,etahorrilehentasunaemanbeharkozaioda-tozenurteetan.

Gainera,emakumeek,etorkinek,langilegazteetaadinekoeketadesgaituekenplegupreka-rioetaohizkanpokoandiharduteneurrihan-diagoan,etaezergutxidakiguhaienarazoen

inguruan, haien lanpostu eta lan-baldintzeiburuzko informaziorik eta ikerketarik ez da-goelako.

Euskal Autonomia Erkidegoaren biztanleriaren eta fenomeno demografikoen proiekzioa 2013-2026 (Iturria: EUSTAT)

EAEkobiztanleriarenetorkizunekobilakaeransaldo negatiboak konbinatuko dira hazkun-de demografikoaren bi osagaietan, hau da,naturalean eta migrazio-arlokoan. Biztanle-kopurua jaistearekinbatera,adinarenarabe-rako egituran ere eraldaketa handiak izan-go dira. Belaunaldi-ordeztearen eta migra-zio-saldoaren alderantzikatzearen ondorioz,2013tik2026rabitarte35urtetik49urterabi-tartekobiztanleak526murriztukodira,eta50urtetik64urterabitartekoak,aldiz,%9igokodira.

Piramidea zaharkitu da, beraz, eta laburpengisaondorioztadezakeguproiekzioarenhori-zonteaneuskalbiztanleenerdiakbainogehia-gok50urteedogehiagoedukikodituela.

Biztanleria aktiboa

2013-2026 aldi osoan, lan-adinean, hau da,16urtetik64urterabitartekoadinean,dagoenbiztanleria%13jaitsikoda,gutxigorabehera.

Gainera, etorkizuneko dinamika demogra-fikoak garrantzizko ondorioak izango ditulan-merkatuarengainean,16urtetik64urtera

39


bitartekolangileenkopuruakbeheraegiteare-kinbaterahaienbarne-egiturazahartuegin-godelako.Proiektatutakoaldiarenamaieran,potentzialki aktiboa den biztanleriaren% 29

bakarrikizangoda35urtetikbeherakoa.Or-dainean, 55 urtetik gorakoen pisu erlatiboahandituko da, 2013. urtean % 19,8 izatetik2026an%25,6izatera .

Euskal Autonomia Erkidegoko biztanleria poten tzialki aktiboa urtarrilaren 1ean, proiekzio-urtearen eta adin-taldearen arabera (milakoak). 2014-2026

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026

20-34 352,2 335,4 320,0 306,6 295,6 286,4 279,7 274,6 271,2 269,8 270,2 272,5 275,6

35-49 533,7 528,0 520,9 513,0 503,4 493,2 481,5 469,2 455,5 440,6 425,8 410,0 394,0

50-64 449,4 455,0 460,3 465,7 469,9 473,2 476,8 479,6 482,3 483,8 484,8 485,5 486,6

Iturria:Eustat.Proiekziodemografikoak.2026

Emakumeen okupazio-tasa (16 urtetik 64 urtera) 2003-2013

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

EB 28 55,0 55,3 56,0 57,1 58,1 58,8 58,3 58,1 58,4 58,5 :

EB 27 55,0 55,4 56,1 57,2 58,2 58,9 58,4 58,2 58,4 58,6 :

Espainia 46,1 47,9 51,2 53,2 54,7 54,9 52,8 52,3 52,0 50,6 :

EAE 51,6 53,9 54,8 57,0 57,4 58,9 58,2 58,7 59,4 58,4 58,9

Iturria:EUROSTAT(2014-01-09)etaEUSTAT,BiztanleriarenJarduerarenAraberakoInkesta(BJA)

3.3.1. Generoa

Azken 10 urteetan, emakumeen enplegu-ta-sek pixkana-pixkana gora egin dute Europaosoan(EB-27).Gizonenenplegu-tasak%75arieutsi zion 1990etik 2010era bitarte; emaku-

meenartean,berriz%50etik%63ra igozen.Emakumeen lan-jardueraren gorakada horiEAEnerenabarida .

16 urteko eta gehiagoko biztanleria okupatua (milakoak), sektorearen eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIZKOAAbs.

EMAKUMEAK GIZONAK

Abs. %h %v Abs. %h %v

Guztira 875,3 408,7 46,7 100,0 466,6 53,3 100,0

Nekazari tza 11,4 3,9 34,2 1,0 7,5 65,8 1,6

Industria 183,5 38,6 21,0 9,4 144,9 79,0 31,1

Eraikun tza 53,3 4,9 9,2 1,2 48,4 90,8 10,4

Zerbi tzuak 627,1 361,4 57,6 88,4 265,7 42,4 56,9

Iturria:EUSTAT.BiztanleriarenJarduerarenAraberakoInkesta(BJA)

40


Lan-baldin tzak EAEn

Okupatutako biztanleriaren lan-baldintzakaztertzean,lan-merkatuanoraindikerenaba-ridenbereizketahartubehardakontuan.

Adar-jardueren arabera, gizonek eraikun-tza-etaindustria-jardueretandiharduteneu-rri handiagoan. Aldiz, emakumeek honakoeremu ekonomiko hauetan dihardute batik

bat: arte-jardueretan, etxeko zerbitzuetaneta administrazio publikoaren lanpostuetan,nagusikihezkuntzan,osasuneanetagizarte-zerbitzuetan,higiezinenjardueretanetabestezerbitzu batzuetan.Hala, 2011nOsakidetzanlanegitenzutenlangileguztien%75emaku-meak ziren. Administrazio Publikoaren ere-muan emakumeak dira nagusi, eta langileguztien%60dira,gutxigorabehera .

16 urteko eta gehiagoko biztanleria okupatua (milakoak), sektorearen eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIZKOAAbs.

EMAKUMEAK GIZONAK

Abs. %h %v Abs. %h %v

Guztira 875,3 408,7 46,7 100,0 466,6 53,3 100,0

Nekazari tza 11,4 3,9 34,2 1,0 7,5 65,8 1,6

Industria 183,5 38,6 21,0 9,4 144,9 79,0 31,1

Eraikun tza 53,3 4,9 9,2 1,2 48,4 90,8 10,4

Zerbi tzuak 627,1 361,4 57,6 88,4 265,7 42,4 56,9

Iturria:EUSTAT.BiztanleriarenJarduerarenAraberakoInkesta(BJA)

Kontratu mota: kontratu mugagabea edofinkoa duten emakumeek ehuneko txikiagoaosatzen dute, eta horren arabera enpleguanbehin-behinekotasun handiagoa nabari daemakumeen artean gizonen artean baino,nahiz eta horretan hobekuntza nabaria izanden azken urteetan. Nolanahi ere, 2012ankontraturikgabeedomugagabekoazetaaldibaterakoazbestelakokontratubatekinokupa-

tutakobiztanleriaokupatuaren%90emaku-meakdira.

Lanaldi motaneredesorekanabaridaemaku-meenetagizonenartean.Lanaldipartzialeanemakumeakdiranagusi,argietagarbi.2012.urtean,Euskadinlanaldipartzialarekinokupa-tutakobiztanleriaren%82,4emakumeakziren,Estatukobatezbestekoaren(%75,4)gainetik.

41


Baterako eran tzukizuna, uztar tzea, lanaldi bikoi tza

Pertsonakmantentzekoezinbestekoedobe-harrezko jarduerakedozereginakbiltzendi-tuen lanean, bereziki etxea eta familia zain-tzeko lanetan—ordaindugabekoak, etapro-dukzio-jardueren artean kontabilizatzen ezdirenak—desorekahandiadagogeneroenar-tean,bainaegoerahobetzenaridapoliki-po-liki.

Lanaetafamiliauztartzekoneurriakfeminiza-tutadaudeargietagarbi,etaberezikiemaku-meak izaten dira lanaldiak murrizten, etxe-koakzaintzekoeszedentziakbaliatzenedola-naldipartzialakegitendituztenak.Aztertutakodatuekberrestendutenez,oroharfamiliaetalanauztartzeakezdubaterakoerantzukizunaekarri,etauztarketahorigauzatuda,batetik,zaintza-zerbitzupublikoedopribatuetarajoz,eta,bestetik,emakumeenlan-orduakmurri-ztuz.

2010ekourtarriletikekainerabitarteegindakolan-baldintzei buruzko V. Europako inkesta-renlanda-lanakberretsiegitenduEBkokidedirenherrialdeetakoemakumeen lanekose-gurtasunetaosasunekoegoeraren inguruandeskribatutakoagertokia.

2011ko lan-baldin tzei buruzko VII. Inkesta nazionalaren emai tzak

Estatu espainoleko emakumeen laneko se-gurtasunetaosasunariburuzkoegoerarida-

gokionez,2011nbildutakodatuetanoinarritu-ta, aldeaknabari diraenplegu-baldintzei etalanmotaridagokienez.

•Gizonenartean%5,3kbakarrikdaukalanal-dipartziala,bainaemakumeenarteanbostemakumetik batek baino gehiagok daukalan-harremanhori(%22,8).

•Gizon eta emakumeek lanpostu desberdi-nakokupatzendituzte,etabereizketa,oku-pazionalaezezik,hierarkikoaerebada.

•Gizonekbatezbesteemakumeekbainoordugehiago sartzen dituzte, eta emakumeen-tzat normalagoa da lanaldi jarraituak egi-tea,baita larunbat, igandeedo jaiegunetanjardutea ere.Gizonek, berriz txandaka jar-dutendutegehiago,gauekotxandakbarne.

•Lan-ordutegia gizarte- eta familia-konpro-misoekin bateragarri egiteko, gizonekemakumekbainozailtasungutxibatzukge-hiagodauzkate .

Arriskuen esposizioaridagokionezerealdeaknabaridiragizonenetaemakumeenartean:

•Ehunekotan, gizonak emakumeak bainoneurrihandiagoandaude zaratarenetabi-brazioeneraginpean.

•Agente kimikoen esposizioa ere handiagoadagizonenarteanemakumeenarteanbaino.

•Azpimarratzekoa da istripu-arriskua-ren pertzepzioa desberdina dela sexua-

42


ren arabera: % 75,9 gizonentzat eta % 60emakumeentzat,hurrenezhurren.

•Gizonekemakumeekbainogehiagotanmu-gitu behar dituzte karga astunak eta eginbehardituzte indarhandiak,bainaemaku-meen proportzioa handiagoa da pertsonakmugitzekolanetan.

•Nahasmendu muskulueskeletikoren batdutenemakumeenehunekoahandiagoadagizonenabaino.

•Arrisku psikosozialeko faktoreen esposi-zioaridagokionez,emakumeenpertzepzioa,orohar,gizonenabainookerxeagoada,nolaesleitutakozereginarenkalitatearidagokio-nezhalalanarenemozio-eskakizunei,auto-nomiarikezariedoerasoenetadiskrimina-zioenarriskuaridagokienez.

Preben tzio-jarduerei dagokienez, emaku-meakgizonakbainookerragodaude:lanpos-tukoarriskuenazterlanespezifikoaketalane-koarriskuenprebentzioariburuzko informa-zio- eta prestakuntza-jarduerak ohikoagoakdiragizonenarteanemakumeenarteanbaino,eta azkenurteanemakumeekgizonekbainoneurri txikiagoanjasoduteosasun-azterketaegitekoeskaintzaberenenpresarenedozen-troareneskutik.

Ondorioz, emakumeen artean enplegu-tasagoraegiteakesannahiduemakumeeibera-riazeragitendietensegurtasunetaosasune-kogaieihobetoheldubehardiegula,langileek

laneanzerarriskuri eginbehardietenaurreetaarriskuhoriekgizonetaemakumeentzatzerarriskudakartenkontuanhartuta .

3.3.2. Adineko langileak

EBko biztanleria zahartzen ari da: urtero bimilioipertsonagehiagodauzkagu60urtere-kinedogehiagorekin.Eurostatenproiekzioenarabera,EB-27n55urtetik64urterabitartekobiztanleriaaktiboa%16igokoda,gutxigora-behera, 2010etik 2030era bitarte; gainerakoadin-talde guztietan aldiz, beheranzko joerada nagusi. Aldaketa demografiko nabari ho-rrenondorioz, biztanleria aktiboaere zahar-tzenarida.

Estatu Espainolean, Estatistika InstitutuNazionalakaurreikusidu2020rako54urtetikgorakoenproportzioaegungo%16tik%36raigoko dela. Bilakaera demografiko horrekinbaterabestezenbaitaldaketagertatukodira,esaterako, erretiro-adina atzeratuko da edojardueraborondatezbertanbeherauztekopi-zgarri fiskalak edo Gizarte Segurantzarenakkendukodira,etahorrenguztiareneraginez,adineko pertsonen proportzioak gora egingodubiztanleriaaktiboan.

Hortazgureerronkadaadinekolangileeiden-boraluzeagoanosasuntsu,aktiboetaproduk-tibojarraitzekoaukeraematea.Osasun-arazoluzeek eta gaixotasun kronikoek gora egitenduteadinarekin.50urtetik64urterabitartekogizon-emakumeen % 30ek, gutxi gorabehe-

43


ra, premiazko doikuntzak behar dute laneanosasun-arazoakdirelamedio,erretiroaurre-ratuareneta lanekoezintasunarenarriskuakprebenitzeko.Osasun-arazonagusiaknahas-mendu muskulueskeletikoekin eta burukoasaldurekindutezerikusia.Herritarrenarteaosasunaetaongizateahobetzekoahaleginakegitenezbaditugu,lasterbiztanlerialandunazahartuta egongo da, gaixotasun kronikorenbatekjota.

Alabaina, adineko langileen artean gaixotze-tasakgoraeginarrenedohaienerrekupera-tzeko ahalmenak pixkana-pixkana beheraeginarren,langilehoriekbaliohandikoekar-penak egiten dituzte enpresarentzat: egitenjakitearen gordailuzainak dira. Enpresa ba-teklangiletrebatuugarigalduzgero,enpresahorigaitasunikgabegeradaiteke,etagaine-ra jakintza langile gazteagoei transmititzekoezinduta .

Jardun-politiken orientazioak

Argi dago laneko karrera luzatzeko auke-rak, neurri handi batean, lantokien egoki-tzapenaren eta lanaren antolamenduarenmendean daudela. Gai horiei buruz gehiagoikertubeharda,baita lanekoarriskuespezi-fikoen esposizioaren ondorioei buruz ere,zahartzenormalarenibilbidearidagokionez.

Frogatuta dago osasun-arazo arruntenprebalentziak adinarekin gora egiten duela,zahartzearen prozesu arrunt eta saihestezi-

naren ondorioz, baina horrek ez du zertanlana galarazi, eta ez da pertsona bat lanin-darretik bazter uzteko arrazoi balioduna.Beharrezkoadainguruneseguruetaosasun-garriasortzeageroetadibertsifikatuagoda-goenbiztanleriaokupatuarenbizitzaaktiboanzehar,etaprebentzioarenkulturabatsortzeafuntsezkoadahorilortzeko.

3.3.3. Desgaitasuna duten langileak

Desgaituek munduko gutxiengo handienaosatzen dute, desgaitasunaren intzidentziariburuz egin diren azken kalkuluei jarraiki.OsasunarenMunduErakundeaketaMundukoBankuak batera argitaratutako deusgaita-sunariburuzkomundu-txostenetik(2011)ate-radituguaurreikuspenhoriek.Kalkuluhorienarabera, munduko biztanleriaren ehuneko15ek, hauda,milamilioi pertsonak, desgai-tasunenbatdaukate.Horietatik785milioitik975milioirabitartelanerakoadineandaude.

Desgaituekgizatalentuarenegundokoiturriaosatzendute,oraindikongilandugabedagoe-na.Taldegisa,ordea,beharbainogehiagotanbaztertutageratzendira,gizarteanetalanto-kian .

Lanerako Nazioarteko Erakundeak honeladefinitzen ditu desgaituak: “ongi aitortutakogutxitze fisiko, sentsorial, intelektual edomentalbatenondoriozlanegokibatlortzeko,lanean berriz hasteko, lanari eusteko edolanean aurrera egiteko aukerak nabarmen

44


murriztuta dauzkaten pertsonak”. Eta egoe-ra are zailagoa da desgaitasunak dauzkatenemakumeentzat.

Desgaituek gizartean eta lantokian parte har tzea eskubide-kontu bat da per tsonen-tzat, aniztasunaren eta enpresa-mozkinen kontu bat konpainien tzat eta garapen sozioe-konomikoaren kontu bat herrialdeen tzat.

Enpresa gehienek etekinak lortu nahi dituz-te,eta,enplegatzaileakdirenheinean,lanekolegeriaetaaraudiakbetetzendituzte,diskri-minazioaren aurkako legeak edo enplega-tu desgaituen kontratazioa sustatzen dutenedo haien lan-eskubideak babesten dituz-tenlegeakbarne.Gizaeskubideeneremuan,desgaituen tratu- eta aukera-berdintasuna-ren printzipioak jasota daude nazioarte-ko hainbat arau eta konbentziotan, besteakbeste Lanerako Nazioarteko Erakundearenberregokitze profesionalari eta enplegua-ri (pertsona baliaezinak) buruzko 159. Hi-tzarmeneanetadiskriminazioariburuzko111.Hitzarmenean(enpleguaetaokupazioa).

Berrikiago, desgaituen eskubideei buruzkoNazioBatuenKonbentzioa atera da, eta ho-rrenarabera,Estatuakbehartutadaudedes-gaituengainerakolangileekinberdintasuneanlan egiteko eskubidea onartzera; desgaitueilan-ingurune irekia, inklusiboa eta irisgarriaeskaintzeabarne.

Desgaituen eskubideei buruzko NazioBatuen Konbentzioa aplikatuz, aurreikus-tekoa da diskriminazioaren aurkako legeriaeta desgaituentzako arrazoizko doikuntzakohikoagoak eta juridikoki lotesleak izangodirela. Nolanahi ere, lantokian aukera- etatratu-berdintasuna sustatzeko orientabideenpremiadutenenpresekLanarenNazioartekoErakundearen gomendio praktikoen erre-pertorioa erabil dezakete lantokian desgai-tasunak kudeatzeko, eta jardunbide egokientrukeaeresustatubehardadesgaituekindi-harduten beste enpresa, aditu eta erakundebatzuetatikikasteko.

Azpimarratzekoa da gaur egungo ekonomiaglobalean, biztanleria okupatuaren barneandesgaituakhartzeakabantailaesanguratsuakeskaintzen dituela enpresaren efizientzia,produktibitatea,lehiakortasunaetaarrakastaorokorrahobetzeko.

EAEn desgaituak lan-merkatuan integratzenari dira pixkana-pixkana, eta hori kontuanhartzekoa da laneko arriskuak prebenitzekoestrategieiheltzeko.

Argidagoosasunaknabarmenbaldintzatzendituela lan-merkatuan parte hartzeko auke-rak,etazentzuhorretanbitartekoakjarribe-har dira istripuengatik, lan-gaixotasunenga-tik, edo, besterik gabe, adinarekin zerikusiadutenedoezdutengaixotasunkronikoengatikosasunakaltetutadutenpertsoneilaneanbe-rriztxertatzekobideaerrazteko.

45


Prebentzio tertziarioa oso garrantzitsua dapertsonahoriekbirgaitzeko,berriztrebatzekoeta berriz laneratzeko. Langile gehiegik lanmerkatutikkanpogeratzendiradenboraas-koanosasun-edodesgaitasun-arazoenondo-rioz,lanerakogaitasunakmurriztutadauzka-tenenarteanosogutxidiraenpleguarieustendiotenak.Desgaitasunarenkostuekonomikoazamahandiadaunehonetanfinantzapubli-koetarako,etahazkundeekonomikoaoztopa-tzen du, benetako lan-eskaintza murriztenduenheinean.Bainakostuhorribestekostusozialbaterantsibeharzaio,pertsonabalio-dunaketaekarpenakegitekogogoadutenaklan-merkatutikbaztergeratzendirelako.

3.3.4 Langile migra tzaileak

Azken hamarkadan, immigrazioaren mailakizugarri igo dira, hirugarren herrialdeetatikzenEB-27tikjendeaskoetorrida,etahorren-bestez jatorrizko herrialdean bizi ez direnenproportzioanabarmenigoda.

Etorkin gehienak nahiko gazteak dira, etahorregatik neurri handi batean bultzatzendute EB-27ko lanindarra. Aurreikustekoa da2060rakoEB-27kobiztanleriaaktiboarenhe-renak atzerriko jatorria izango duela. Joerahorienaurrean,ahaleginakeginbehardituguetorkinei harrerako gizartea integratzen etalan-merkatuarenlaneskuaizatenlaguntzeko.

Ikuspegi@k: Gizarte Gaietako Behatokiek2011ko otsailean EAEko immigrazioaren

egoeraaztertuzuten,etahorrenaraberakrisiekonomikoakeraginhandiadumigrazio-flu-xuenbilakaeran.

1998tik 2008ra arte —eta hedaduraz, gauregunarte—doanaldian,atzerritarrenkopuruanabarmen igo zen gure ingurunean, ekono-miaren laneko premiek baldintzatuta neurrihandibatean.

Hala,1998.urtean,atzerritarrenkopuruaosotxikia zenEAEnetaestatuan.Zehazki,EAEnehunekoa%0,7zen.

Gaur egungo egoera oso desberdina da, etaurtehorretatikaurreraatzerritarrenkopuruanabarmenigodaurtetikurtera;12urtean,at-zerritarrenkopuruabostmilioitikgoraigodaEspainian. Izan ere, hazkunde demografikoaprozesu horri esker gertatu da neurri handibatean, eta autonomia-erkidego batzuetan,migrazio-fluxurik izanezbalitz,gauregungosaldoa negatiboa izango litzateke. UrrutirajoangabeEAEnhorixegertatuda.Bertakoenkopurua%2,1jaitsidaaldihorretan,etabiz-tanleriarengorakada—%3,8—iritsitakoetor-kineieskergertatudasoil-soilik.

Krisi ekonomikoarekin batera, migrazio-flu-xuen ohiz kanpoko eta egundoko gorakadahoriamaituda,eta2011tikaurrerafluxuho-riekmotelduegindira.Fluxuhoriekgeroetafinkatuago daudenez, migrazio- eta harre-ra-politiketatik integrazio-politiketara pasa-tzeaizangodaerronkanagusietakobat.

46


Besteakbeste,enpleguaedohezkuntza fun-tsezkoakizangodiraepelaburetaertainean,une honetan atzerritarrek lanean aurkitzendituztenzailtasunakahaztugabe.Esatebate-rako,lanekoarriskuenaurreankalteberagoakdira, kontratuen behin-behinekotasunak,hizkuntza-mugek eta beste arrazoi batzuekprebentzio-jardueretakobideazailtzendiete-lako.

Beste estatubatzuetatik gurera laneraetor-tzen diren hainbat langileri jatorrizko tokie-takolan-etaprebentzio-baldintzakaplikatzenzaizkie,sarritanhemenaplikatutakoakbainookerragoakdirenak,etakolektibohorrierela-gundubeharzaio.

Bestetik, gero eta gehiagotan ikusten duguEuskadiko enpresetako langileak beste he-rrialdebatzuetaradoazelalanera,etabertanlaneko segurtasun eta osasuneko zenbaitegoeratangeratzendirela.Hortaz,aholkulari-tzaespezifikoabehardute,hirugarrenherrial-deetan langileen segurtasuna eta osasunababesteko prebentzioari eta kudeaketariburuzkolegeriaridagokionez .

3.4. LANEKO ARRISKUEN PREBEN TZIO JARDUEREN KALITATEA

EAEko enpresetan garatutako prebentzio-ekintzaren kalitatea balioesteko, lehenik etabehin, arriskuen ebaluazioa aztertu beharda,oinarrizkodokumentuhorretanarriskuekidentifikatuta eta balioetsita egon behar du-telako, hartara istripu-arriskua ezabatu edomurriztu ahal izateko. Osalanek garatzenduen landa-lanean jasotako informazioarenarabera esan dezakegu EAEko ia enpresaguztiakdokumentuhorrenjabedirela.

Nolanahi ere argi geratu da arriskuen eba-luazioak orokorregiak direla, ongi zehaz-tu gabeak, eta mota guztietako arrisku etaegoerak hartzen dituztela aintzat tarteanegon litezkeen erantzukizun guztiak bete-tzeko.Enpresaguztietarakoneurri komunenbildumakdira,osozabalak,ezosopraktikoaketa enpresaburu eta prebentzio-delegatuen-tzataplikatzekozailak.Orokorregiakdirenez,askotan ezinezkoa da prebentzio-neurriakplanifikatzea, eta beraz ezin dute helburua

A tzerriko biztanleriaren urte arteko hazkunde erlatiboa EAEn eta Espainian. 1998-2010

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Espainia 637.085 17,6 23,4 48,4 44,3 34,7 13,9 22,9 11,1 9,1 16,6 7,2 1,8

EAE 15.198 10,5 25,9 29,8 40,0 28,2 20,2 23,2 17,4 15,2 19,1 13,2 4,9

Iturria:Ikuspegi@k

47


bete,etalangileenosasunaberariazzaintzekoaukerarikereezduteematen.

Arriskuenebaluazioaprebentzioarenoinarriada enpresan, eta horregatik hura hobetzenahalegindu behar dugu. Arriskuen ebalua-zioek bete beharreko gutxienekoei buruzkoirizpideak ezarri behar dira, eragile guztiekezagutuetapartekatubehardituztenak.

3.4.1 Segurtasun-arriskuak

Jakina denez, gehienetan segurtasunarenondoriozko arriskuak izaten dira lan-istripubat ekartzen edo ekar dezaketenak. Agianhorregatik, beste batzuk baino ezagunagoakdira enpresa eta langileentzat. Hortaz, esandezakegu arriskuen ebaluazioetan, lanekosegurtasunarekinzerikusiaduenadela iden-tifikatutako arriskuen zerrenda ohikoena,arriskuhigieniko,ergonomikoetapsikosozia-lentratamenduaaskoztxikiagoaizanik.

Alabaina, ebaluazioak oso orokorrak izatendira normalean, eta lan-ekipamenduetakobaldintza materialak ez dituzte sakonetikaztertzen,eztazereginetanaritzekobaldintzaespezifikoakere.Adibidez:

•Askotan lan-ekipamendu zehatzak ez diraidentifikatzen. Oro har tratatzen dira, haienfuntzionamendua, fabrikazio-urtea, tamai-na, eredua, kontserbazio-egoera edo pro-dukzio-ezaugarriak edozein izanik ere, etaarriskujakinbatzukautomatikokiesleituta.

•Gutxitan zehazten dira benetako lantokianegindako jarduerarako lan-fase zehatzak.Hala, zereginari edo lanpostuari lotutakoarriskuespezifikoakezdiraaintzathartzen.

•Produkzioarekin zerikusirik ez duten lanaknormalean ez dira ebaluatzen, esaterakomantentzeko, konpontzeko,muntatzeko etadesmuntatzekolanaketaabar.

Horren ondorioz, askotan proposatzen direnprebentzio-neurriak oso orokorrak dira, etahorregatikplanifikatzekoetaheltzekozailak,abiarazibeharrekoekintzakezdituztelakoze-hazten.

Planteamenduhorienharitikneurriorokorrenbildumazabalaksortzendirasarri, jardunbi-deegokienantzerakoak,etahortikebaluaziokorapilatsuak eratortzen dira, benetako xe-dearenikuspegitikbaliagarriezdirenak;izanere, enpresaburuari benetan atzemandakoarriskuen berri ematea eta hartu beharrekoneurri onenak proposatzea, horrexek behardu azken helburua. Prebentzio-jarduerarenplangintza, eta, zehazki, .segurtasunarekinzerikusia duena, estu lotuta dago arriskuenebaluazioarekin Detektatuta badaude soi-lik eraman daitezke aurrera prebentzio- etahobekuntza-ekintzak.

Enpresak badu beste tresnarik segurtasun-baldintzak hobetzeko; istripuak ikertu eginditzake,esaterako.EAEkoenpresaiaguztiekargidaukateistripularriak,osolarriak,hilga-rriaketabiktimaaskodauzkatenaknahitaezikertu behar dituztela, eta hala egiten dute

48


besteren prebentzio-zerbitzuekin sinatutakojarduera-hitzarmenetanhalajasotzendelakonormalean. Istripu arinak ere ahalegin etasistematikotasun berberekin ikertu beharkolirateke.Izanere,alderdihorianbiguotasunezjasoohidajarduera-hitzarmenetan.

Azkenik,ikerketakopuruaaskoztxikiagoadalesiorikekarriezdutenistripuezarigarenean,eta prebentzio-jardueraz bitarteko propioe-kin arduratzen diren enpresetan ikertzen dasoilik, ikerketa horiei esker hutsegiteak etahobetzekoaukerakatzemanditzaketelaustebaitute .

3.4.2 Higiene-arriskuak

Langileen osasunerako kalteak laneko istri-puen edo lanarekin lotutako gaixotasunen(kasujakinbatzuetan,gaixotasunprofesional-tzat jotzen dira) ondorioz gerta daitezke.Arriskutikistripuaetortzendabatzuetan,etahortikkalteak.Horiguztiaberehalagertatzenda,etahorregatiklanekoistripuadeigarriada,laneko jarduerari estu lotua. Alabaina, lana-rekinzerikusiadutengaixotasunekbatzuetandenbora asko behar izaten dute nabarmen-tzeko, eta batzuetan agertzen dira lanarekininolakoharremanikizangabe;horregatik,la-nak eragindako kalte horiei arreta txikiagoaeskaintzenzaie.

Jatorridesberdinaizanagatik,lanarekinzeri-kusiadutengaixotasunaskoagentekimikoeilotzenzaie.AurrekoEstrategiarenesparruanzenbait kanpaina egin ziren produktu kimi-

ko jakin batzuei begira, EAEko langileen es-posizio-mailaren berri izateko eta sektorehorietan lan-baldintzak hobetzeko preben-tzio-neurriakproposatzeko:zur-hautsaaroz-tegietan,silizeamarmoldegietan,irinakokin-degietanetaabar.Gauregun,jardun-ildoho-rri jarraiki, kanpaina berriak jarri dira abianbeste sektorebatzuetan (kromoa-VImetalakestaltzekoprozesuetanetaabar).

EAEko besteren prebentzio-zerbitzuek egin-dako higiene-ebaluazioei buruz Osalanekegindako azterlanek aditzera eman dutenez,arrisku horiek oro har ebaluatzen dira edobestela ez dira ebaluatzen; produktu kimi-koen erabilera onartuta dagoen enpresetanere,arriskuaezdabalioestenedo“txikitzat”jotzenda.

Substantziaetaprestakinkimikoekgizakien-gan eragin ditzaketen ondorioen garrantziaberriz ere agerian geratzen da REACH etaCLP erregelamenduetan, ingurumena etaosasunababestubeharraargietagarbiaipa-tzendelako.Erregelamenduhorrenarabera,agente kimiko jakin batzuen erabilera nahi-taezbaimendu,murriztuedodebekatubeharda.REACHerregelamenduarenhelburuetakobatarriskuhandikosubstantziakordezteada.

Estatu Espainolean Erregelamendu horiezartzeko eskumenaOsasun eta IngurumenMinisterioarena da, baina agente arrisku-tsuenkasuetanfabrikatzaileaknahitaezemanbehar duen informazioaren zati handi bateklan-munduarekinduzerikusia,etaargidago

49


erregelamenduhoribetetzeakezduelaesannahilanekolegeriabetegabeutzdaitekeenik,Erregelamenduan bertan jasota dagoenez.REACH erregelamenduari dagokionez, sailartekomahai bat sortu zen Eusko Jaurlari-tzan,bainaoraindikezdabilbete-betean la-nean .

Gauregungeroetagarrantzihandiagoaema-ten zaio laneko multiesposizio higienikoari;langileak zenbait higiene-agenteren era-ginpeanegotendira,aldibereanedosegidan,etahorreneraginez,gaixotasunprofesionalakazkarrago ager daitezke, edo organismoare-kikoelkarreraginez.

Arrisku berri bat sortu da, eta ezer gutxidakigu horren inguruan: nanopartikulak.Oraindik zaila da jakitea zenbat enpresa etalangileerabiltzenaridirenteknologiahoriek,berrikuntzari lotuta daudelako, gizarteakhaienaurkakojarrerakagerditzakeelakoetaabar. Beste herrialde batzuetan, horrelakoproduktuekin diharduten enpresak erregis-tratubehardira.

Agentefisikoaketabiologikoakereezindituguahaztu,oroharezergutxiaztertzendirenak.Zaratadagehienaztertudirenetakobat,bainaprebentzio-neurriakgarestiakizatendirasa-rri,etagainerazenbaitsektoretansustraituadago zarata lanaren berezko ezaugarrietakobat delako ideia. Espektro elektromagneti-koari buruzko kezka gero eta handiagoa da,osasunean ondorioak izan ditzakeelako; ba-tzuetanzalantzanjarlitezke,bainabesteba-

tzuetanfrogatutadaude.Bestetik,arriskubio-logikoajarduerazehatzjakinbatzuekinlotzendabatikbat,bainazalantzazkoatalbatzukerebadauzka,ondolandubeharrekoak.

Azkenik, ingurumen-baldintzak (tenperatu-ra, hezetasuna, barneko airearen kalitatea),agente fisiko, kimiko eta biologikoei lotutaegonik, hainbat arazoren sorburuan daude;alabaina,arazohoriekezdiraosolarriak,eta,oro har, lanpostuaren baldintza ergonomi-koenbarruanhartzendira.

3.4.3 Arrisku ergonomikoak

Ergonomiarendefinizioakugariakdira,bainalanaren mundura etorriz, laneko ergonomialana pertsonari ezin hobeto egokitzea izan-go litzateke, ikuspegipsikikotik zeinfisikotikbegiratuta. Horregatik, prebentzio-diziplinahorimistoa da, eta pertsonaren bi eremuakhartzendituaintzat,psikikoaetafisikoa,eta,bereosotasunean,lanekoergonomiaetapsi-kosoziologiaesatenzaio.

Hasiera batean, ergonomia produktibitatea-ri lotu zitzaion prebentzioari baino gehiago.Pertsonen lana ahalik eta gehien egokitzeazuen helburutzat, lan hori eramangarriago,eta, batez ere, produktiboago egiteko, lan-gileari ahalik eta kalterik txikiena eragitekomoduan. Oinarrizko kontzeptu hori azkar-azkar ezarri zutenXX.mendearenhasierakoprodukzio-katekonplexuetan, etaharrezkerooso kontuan hartu da muntaketa-makinendiseinuetan, makinak pertsonei egokitzeko

50


helburuarekin.Horrela,“humanengeniering”sortuzen.Denborarekinkonturatuzirenkon-tzeptu“ergonomiko”horiekprodukzio-proze-suetankontuanhartuzgero,gehiagoproduzi-tzeaz gain, pertsonek gainkarga gutxiagojasaten zituztela lanareneraginez, etaberazgutxiagotanlesionatzenzirela.

Laneko ergonomia eta psikosoziologia lane-ko arriskuen prebentzioaren oinarrizko laudiziplinetako bat da, segurtasunarekin, in-dustria-higienearekin eta laneko medikun-tzarekin batera. Betidanik, lan-ingurunekosegurtasun-politikei arreta handiagoa eskai-ni zaie gainerako prebentzio-espezialitateei

baino. Egoera hori logikoa izan liteke osoindustrializatuta dauden lan-agertokietan,Euskadinadibidez,nonlanekoistripuaketen-gabegertatzenziren.

Zorionezgauzakaldatudira, etadatuekargietagarbierakustendiguteEAEnlanekoistri-puen intzidentzia-indizeak beheranzko joeraargia izan duela 2000. urtetik aurrera. Horrierantsi behar zaio laneko istripu gehienaknahasmendu muskulueskeletikoak direla,gainesfortzuen ondoriozkoak batik bat, etaergonomiakegundokogarrantziadupreben-tzio-agertokihorretan.

%50,0

%40,0

%30,0

%20,0

%10,0

%0,01998 2002 2006 2010

Gainesfor tzuen ondoriozko laneko istripuen ehunekoa EAEn, Estatuari dagokionez

%30,8

%35,7%37,7 %38,7

%33,8

%38,7%37,1

%39,7 %40,6%38,7 %37,8 %38,7 %39,8 %38,7

%37,2%33,9

EAE ESTATUA

Aurrekografikoanikustendugunez,gainesfor-tzuengatiko laneko istripuek etengabe goraeginduteurteekaurreraeginahala,1998.ur-

teko%30pasatxotik2011.urteko%ia40rai-no,nahizetaazkenbiurteetan%37,2rajaitsidenEAEkolanekoistripuguztieidagokienez.

51


Laneko istripuen arrazoiei dagokienez,gainesfortzuak laneko istripu guztien % 37izan dira 2013an, eta zapalketak (% 23) eta

txokeedokolpeak(%16)gutxiagotangertatudira.

Agentematerialebakitzaile,zorrotzetagogorraukitzea

%10

Mugitzenaridenobjektubaten

aurkakotxokeaedokolpea,talka

%16

Harrapatutageratzea,zapaldutaizatea,

anputaziobatjasatea%4

Zapalketaobjektugeldibatengainean

edokontra%23

Gainesfortzuak%37

Korronteelektrikoarekikoedosuarekikokontaktua

%3

Bihotzekoak,burukoisuriak,patologia ez-traumatikoak

%1

Gainerakoak%6

Gaixotasun profesionalei dagokienez, nahas-mendu muskulueskeletikoak ere CEPROSSsisteman erregistratutako deklarazio-sai-

lkapenarenburuandaude.Behekografikoan2013ko egoera ikus dezakegu, 2012. urte-koaren aldean. Nahasmendu muskulues-

52


keletikoen ondoriozko gaixotasunak agentefisikoen taldearen barruan daude, ikus de-

zakegunez,gaixotasunprofesionalengehien-goaosatzendutenak.

2 .500

2 .000

1 .500

1 .000

500

0Agente kimikoak

Agente fisikoak

Agente biologikoak

Substantzieninhalatze

Larruazalekogaitzak

Agente kartzinogenoak

2013

2012

53 35 51 73 8

2.363

45 16 92 79 4

2.426

Nahasmendu muskulueskeletikoen Euska-diko egoerari buruzko datuekin amaitzeko,beheko grafikoan nahasmendu muskulues-

keletiko mota desberdinak ikusiko ditugu,gaixotasunprofesionalgisahartutaetapato-logienaraberasailkatuta:

%50

%40

%30

%20

%10

%0Beste nahas-mendumus-kulueskeletiko

batzuk

Ukondoko tendinitisa (EPIK.ETA EPITR.)

Sorbaldako tendinitisa (MBS)

Ehunbigunenasaldura presioaren eraginez

Tenosinobitisa(DQS)

Goikogor-putz-adarrarenneuropatiak

(KKS)

%1,75

%46,15

%7,93

%12,76%9,81

%21,58

53


Argi dago ukondoko tendinopatiak direlaprebalentziahandienadutenak(%41,15),etajarraian neuropatiak (% 21,58). Ebidentziazientifikoak eta esposizio-arriskua zehaz-teakaditzeraematendigutenez,nahasmendumuskuloeskeletikoek eragindako gaixotasunprofesionalak dira, bereziki laneko mugi-mendu errepikakorrekin zerikusia dutenak.Hortaz, Ergonomiaren prebentzio-eremukolanekoarriskuazarigara.

Eurobarometroak Europan egin berri dueninkesta baten arabera, langileek uste dutearrisku ergonomikoak (mugimendu errepi-kakorrak, behartutako jarrera jarraituak etakargakmanipulatzea)direlabigarrenarriskuprofesionalnagusia,estresarenondoren.Osogaigarrantzitsuada,etaLanekoSegurtasunetaOsasunerakoBatzordeNazionala aginduparlamentariobatgaratzenaridaarazohorrilotuta.

Beste ikuspegi batetik,EAEnprofesional etaaditu bikainak dauzkagu laneko segurta-sunarendiziplinan,etabatzukespezializatutadaudearloetasektoreespezifikoetan.Indus-tria-higienearenarloanereadituakaurki di-tzakegu, nola landa-higienean hala higieneanalitikoan, eremu horretan azterlanak etaikerlanak egiteko eta prebentzionista berrieiprestakuntzateknikoegokiaeskaintzekogau-zadirenak.Alabaina,tamalezEuskadinurriakdiraergonomianedolanekopsikosoziologian

aditutako profesionalak, eta diziplina horriburuzkoprestakuntza jasonahiduenakgureerkidegotikkanporajoanbehardu .

3.4.4 Arrisku psikosozialak

Euskal Autonomia Erkidegoan arrisku psi-kosozialen prebentzioa hastapenetan dago,etaenpresagutxibatzuekbakarrikhasidutearrisku psikosozialak ebaluatzeko prozesua,EAEko arrisku psikosozialenmaparen emai-tzenarabera.Orohar,enpresarenantolamen-du-egoerari buruzko diagnostikoa egin dutebakarrik,etagehienekezdituzteoraindikga-ratuetaaplikatulangileenosasunarikalterikezeragitekoprebentzio-neurriak,horiproze-suarenfuntsezkozatiaizanik.

Lege-betebeharrak betetzea da ebaluazioakegiteko iamotibazio bakarra, eta horregatiktresnahoriekezdiragauzaarriskuakbenetanprebenitzeko; prebentzio-neurriak zehaztugabe daudenez eta jarraipenik eta kontrolikegiten ez denez, aldez aurreko lanak ez duprebentzio-emaitzapositiborik,etaamaitzekegeratzenda.

Lan-munduansen tsibilizazio-maila txikiadaoraindik ere. Arrisku psikosozialen inguruanezjakintasuna eta informaziorik eza dira na-gusi, eta hori gutxi balitz, kontzeptua gaizkiulertzen da sarri. Desinformazio horren ha-rira,enpresaburuaketalangileakgaiaazter-tzeko beldurrez egon ohi dira. Horregatik,

54


gatazka mota desberdinak ez dira berehalakonpontzen,etabatzuetanenkistatuereegi-tendira,inplikatuentzatprozesuluzeetane-kagarribihurtuta.

Prebentzio-diziplina horretara oso giza ba-liabide gutxi bideratzen dira, ibilbide his-torikoa luzeagoa dutenez finkatuago daudegainerako espezialitateen aldean. Gainera,bakarkalanegitenda,etabehar-beharrezkoadaespezialitatehorretandiharduteneragileakkoordinatzea, esperientzien trukeaerraztekoetabaterakojardunabiderkatzeko.

Diziplinak baditu bere indarrak eta alderdipositiboak.Izanere,gauregunhainbat tres-na daude eskuragarri,halanolaantolamen-du-arriskuenebaluazioak,lanekoindarkeria-ren aurkako prozedurak, jardunbide egokiendeklarazioak eta abar, eta haiek aplikatzeageroetaerrazagoada.

Halaber,Administrazioanetaenpresapribatutxikiagoetan zenbaitek laneko indarkeriarenaurkakoebaluazioetaprotokoloakerabilidi-tuzte,etaesperientziahorieklagungarriizandaitezke beste sektore batzuetako enpresatxikiagoakbultzatzeko.

Halaber,EAEtikkanpo,nazioarteangeroetanabariagoadaarriskupsikosozialenpreben-tzioa espezialitate bereizia, beharrezkoa etaefikazadelalangileenosasunadefendatzeko .

3.4.5 Osasunaren zain tza

2012tik2013rabitarteOsalanekkanpainabatantolatu zuen EAEko enpresetan garatutakolanekoarriskuakprebenitzekojarduerenkali-tatearenberriizateko,etalangileenosasuna-renzaintzariburuzkoazterketatikondoriozta-tuzenez,langileen osasunaren zain tzaezdaespezifikoalangileenarriskuetarako.Dirudie-nezarrazoiakhonakohauekdira:

•Enpresaburu eta langileek ez dakiteosasunaren zaintza zer den laneko arris-kuak prebenitzeko diziplina gisa. Hortaz,enpresaburuetalangileekmiaketa“konben-tzionaletan” oinarritutako azterketa medi-koaegitendute,osasunarenzaintzako jar-duna besteren prebentzio-zerbitzuen eskuutzita,etaezduteezeregiten interesduneikomeniko litzaiekeen osasunaren zaintzaulertaraztekoetaonarrarazteko.

•Koordinazio urria prebentzio-zerbitzuetakoarlo tekniko etamedikoen artean, berezikientitateespezializatuakespezialitatetekni-koenetamedikuntzarenardurahartzenezduenean.

•Arrisku-ebaluazioetan eta arrisku higieni-ko,ergonomikoetapsikosozialenebaluazioespezifikoetan lanpostuak ez dira zehatz-mehatzdeskribatzen,eta,horrenondorioz,inplikatutako sanitarioek ez dakite lanekozer faktore izan daitezkeen osasunerakokaltegarri, osasunaren zaintza indibidual

55


etakolektiboarenbitartezatzemanlitezkee-nak .

•Medikuakgutxitanegotendira lantokietan,eta protokoloak esleitzeko ardura egiturazentralenada,etaezazterketakegitekoar-duradutenmedikuenak.Horregatik,enpre-sako langileen osasunaren zaintza norenarduradenezdaargigeratzen,etazailagoadasanitarioekhorrenberriizatea.

•Prezioen eskaintzak baldintzatu egiten duosasunarenzaintzarenprebentzio-jarduera,etahorrekarriskuanjartzenduhurabeha-rrezkokalitateetadedikazioarekinegitea .

Deskribatutakoegoerarenondorionegatiboe-takobatdabesterenprebentzio-zerbitzuetakobaliabideakerabiliohidirelalanekoarriskue-kin zerikusirik ez duten azterketamedikoaketa osasun-alderdi orokorrei buruzko txos-tenakegiteko,besteprebentzio-jardueraba-tzuetarakodenborakenduta.

Laneko segurtasunaren zain tzaren estal-durari dagokionez, sarritan zaila izaten daestalitako langile kopurua zehaztea, planti-llarenmugikortasunadela-eta(aldibaterakokontratu oso laburrak, etenkakoak eta abar)enpresaburuenarabera.

Osasun-arrazoiengatiko absen tzien aurreko jardunari dagokionez, besteren prebentzio-zerbitzuetakosanitarioekezdutehaienberri.Absentzia horiek jakinarazteko prozedurarik

ezdaezartzennormalean,etaenpresaburuakere ez daki komunikazio hori egin beharduenik, nahiz eta aztertutako ia hitzarmenguztietan betebehar hori jasota dagoen .Informaziorik ezaren ondorioz, gai horretangaizki-ulertuak izatendira sarri, etahainba-tekustedutekomunikaziohorrenxedeaaldibaterako ezintasuneko kontrola egitea delaprebentzio-zerbitzuareneskutik.

Gaixotasun profesionalen ikerketari dago-kionez, dirudienez prebentzio-zerbitzuarenosasun-arloak ez du enpresako gaixotasunprofesionalen berri, eta beraz haiei buruzkoikerketaohizkanpokoadaguztiz.Gainera,orohar ez da dokumentu bat ere egiten zaintzaindibidualeanatzemandakoalan-baldintzekinlotzeko.

Laneko segurtasunaren zain tzarako gidak, protokoloak eta beste tresna ba tzuk egitea

Laneko segurtasunaren zaintza ezartzen dalangilea arrisku jakin batzuen eraginpeanegoteak osasunean izan ditzakeen eraginakzeindirenjakiteko,eta,horrela,eraginhorieksaihestekoedoarintzekoprebentzio-neurriakezartzeko.

Protokoloek lanekomedikuntzaren profesio-nalak gidatzen dituzte arrisku horien era-ginpean dauden langileekin egin beharrekojardunei dagokienez, jardunbide klinikoa ho-mogeneizatuz, haren aldakortasuna murriz-

56


tuzetaharenkalitatezkoerreferentziabihur-tuz.

Eremu horretan, Eusko Jaurlaritzaren es-trategiak honako bi ardatz hauen garapenaekarribeharduberekin:

•langileenosasunarenzaintzarenespezifiko-tasuna,aldezaurretikhizpidehartuduguna,

•zaintzahoriaurreraeramatekotresnenka-litatea.

Osalanek batari eta besteari ekin die azke-naldian,eta,bereeginkizunakbetez, zenbaitprotokolo egin ditu zaratari, silikosiari, irin-hautsareneraginpean jarritako langileenas-mari eta zur-hautsaren eraginpean daude-nensudur-barrunbeenetasenoparanasalenadenokartzinomari dagokienez, eskuragarridauzkagun ebidentzia onenetan oinarritu-ta.Horri esker eta egindako zabalkunde-laneskergari esker, EAE tresna horiek egitekoabangoardian dago une honetan, berritzekogaitasuna erakusten duelarik eta Osalanerreferentziabatizanik.

Gidak garatzeko lan-ildo estrategikoa ereabian jarridaeta indartueginbeharda,da-goenekoegindadaudenosasunarenzaintzakoprotokoloak oinarritzat hartuta, arrantza-sektoreko osasunaren zaintzako gida adibi-dez, gure ekonomiaren sektore garrantzitsuhorriheldudiona.Lanpostuakdeskribatzekoeta arriskuak identifikatu eta ebaluatzeko

eredu oso bat eskaintzen du lan horrek, etaprebentzio-neurri egokiak non eta nola eza-rri behar diren berehala atzemateko aukeraematendu .

3.4.6 Laneko arriskuen preben tzioko eragile profesionalak

Laneko arriskuen prebentzioari buruzkoaraudiak aukera ematen die enpresei berenprebentzio-baliabideak zenbait modutaraantolatzeko; enpresaburuak berak bere gainhartuz (gehienez 25 langile dituzten enpre-sa txikietan, eta betiere baldintza jakin ba-tzuetan), langileakizendatuzedoprebentzio-zerbitzu batera joz (propioa,mankomunatuaedobesterena).

EUSTATen jarduera ekonomikoen direkto-rioaren datuen arabera, 2014ko urtarrilaren30eanEAEn179.285establezimendu zeudenguztira,855.093enplegaturekin.Enpresaho-rien%96kbainogehiagok25langilebainogu-txiagodauzka(langileen%47tikgoraokupa-tzendu),etahaietakoaskotanenpresaburuakberegainharlitzakeprebentzio-jardueraho-riekguztiak.

Prebentzio-antolamendukomodalitatehorrekezdubaimenikedoegiaztapenikbeharadmi-nistrazioaren eskutik, eta beraz ezin dakigujakinzehazkizenbaterainoezarriden,zehar-kakoiturrienbitartezezbada.

57


Bestetik, EAEko laneko arriskuen preben-tziokoetaosasunekolanbideartekoakordioabetez (17.EHAA, 1998kourtarrilaren27koa),enpresek Osalani ematen diote hautatutakoantolamendu motaren berri. Enpresa guz-tiekbetebeharhoribetetzenezdutenez,ezi-nezkoa zaigu datu guzti-guztiak eskura iza-tea,baina2010etik2014rabitarteprebentzio-antolamenduko modalitatearen berri emanduten 4.619 enpresetatik 3.733 enpresak (%80)besterenprebentziozerbitzuahautatudute.

Laneko arriskuen prebentzioko jardueraesternalizatzekoereduaknagusiizatenjarrai-tzenduberaz,etahorrenondoriozprebentzio-prozesua merkatuko aldagaien eraginpeangeratzen da, prezioari dagokionez batik bat.

Eredu hori epe luzera aldatzeko ahaleginakegin beharko genituzke, poliki-poliki enpre-sek prebentzioaren ardura har dezaten ba-liabidepropioakerabiliz,EuroparBatasunekobesteherrialdebatzuenildoberetik .

Preben tzio-zerbi tzuen estaldurari buruzko datuak

Jarraian, EAEko langileen osasunaren zain-tzakoestaldurariburuzkogutxigorabeherakodatuak aurkeztuko dizkizuegu, lurraldez lu-rralde, beren enpresek prebentzio-zerbitzupropioedomankomunatubatekinedobeste-renprebentzio-zerbitzubatekin egindakohi-tzarmenarenbarruanprebentzio-diziplinaho-rrenbabeseandaudenlangileeidagokienez .

PZ MOTA

ESTALITAKO LANGILEAK

ARABA BIZKAIA GIPUZKOA

GUZTIRA % TOTAL % TOTAL %

BPZ 43.737 35,53 218.014 60,08 99.504 44,16

PZM 9.926 8,06 11.022 3,03 37.856 16,80

PZP 23.273 18,90 32.239 8,90 16.512 7,32

Estalitako langileak 76.936 - 261.275 - 153.872 -

Altan emandako langileak (GSDO)

123.092 - 362.815 - 225.306 -

Estaldura (%) 62,50 72,01 68,29

Iturria:Osalan

58


EAEn enplegu-alorreko eskumeneko Sailakbesteren 29 prebentzio-zerbitzu eta 94prebentzio-zerbitzumankomunatubaimenduditu. Prebentzio-zerbitzuek jarduera tekni-koanolaegitendutenegiaztapenarenuneankontrolatzendabakarrik, etaondoreneanezdaberrizereegiaztatzenezbaldintzahoriekmantendu ote diren ez zerbitzuek egindakolana; beraz, Estrategia berriak jardun-ildohorigaratubeharkoluke.

Dirudienez, errazagoa da “prebentzio-jarduera enpresaren jarduera guztietanintegratzea”, laneko arriskuen prebentzioaribitarteko propioekin helduz. Nolanahi ere,EAEkoenpresentamaina,produkziotipologia(EJSN) eta kokapena (industrialdea eta/edoeremu geografiko mugatua) aintzat hartuta,baliabide propioak eta besterenak uztartuzereprebentzio-antolamenduegokialorliteke,bakoitzak prebentzio-jarduerari dakarzkionalde onak aprobetxatuz: baliabide propioakenpresaren jakintza eskaintzen du, eta bes-terenprebentzio-zerbitzuak,berriz,espeziali-zazioaetaadituenlaguntza.

LanAgintaritzakbaimendutakoauditoreekereeskuhartzendute lanekoarriskuenpreben-tzioan. EAEn Enplegu-alorreko eskumenekoSailak18baimenduditu.

Araudiaazkenaldizaldatuzenezgeroztik,ge-hienez 50 langile dituzten enpresek ez dutezertanauditoriaegin (EAEn163.606enpresadaude50langilebainogutxiagorekin,hauda,enpresen%99),baldineta39/1997ErregeDe-

kretuaren29.3artikuluanadierazitakoabete-tzenbadute.Horrenarabera,EAEnosoenpre-sa gutxi dira prebentzio-zerbitzua nahitaezauditatu beharko luketenak, baina nolanahiere komenigarria litzateke enpresa guztiekauditoria egitea edo gutxienez prebentzio-zerbitzuanolabaitaztertzea,kudeaketahobe-tzekotresnadenheinean .

3.4.7 Jakin tza eta prestakun tza

Prestakun tza

a) Lehen hezkun tza, bigarren hezkun tza, LH, Uniber tsitatea

Oraindik ere hezkuntza-eremuan lanekoarriskuen prebentzioari ez zaio behar beza-lakosakontasunarekinheltzen,etahorregatikoraindikezdugulortulanekosegurtasunetaosasunekokulturasortzealaneratzearenau-rrekofaseetan.

Aurrekoestrategiarenesparruan,eremuho-rretanhainbatjarduneginditugu,etajarraianlaburbilduegingoditugu:

•Lehen eta bigarren hezkuntzan, irakasleeilaneko arriskuen prebentzioan laguntzekomaterialakgaratuditugu.

•LanbideHeziketanprestakuntza-zentroekinelkarlanean aritzeko ekimenak gara-tu ditugu, KEI-IVAC Kualifikazioen EuskalInstitutuaren bitartez. Prebentzio-kulturasustatu da, proiektuen (ADI esaterako) bi-tartezetaLHkoikaslekOsalaneraegindako

59


Estrategiaren indarraldian prestatutako langile kopurua

2011 2012 2013

Prestatutako preben tzio-delegatuen kopurua

Arauzko prestakun tza 1.446 919 384

Prestakun tza teknikoa 1.051 823 154

Eraikun tza-gelan prestatutako per tsonak 824 649 275

Iturria:Osalan

bisitaldien bitartez. Laneko prestakuntzaeta orientabidea laneko arriskuen preben-tzioaren oinarrizkomailaren baliokide egi-tea .

•Unibertsitatearen eremuan, ez dugu lortulaneko arriskuen prebentzioa titulazioetanematendirenedukietantxertatzea,EHUrenlaneko arriskuen prebentziokomasterreanizan ezik, eta prebentzio-kultura dibulga-ziozkozenbaitekintzarenbitartezsustatudabakarrik, unean-unean, hainbat eskola etacampusetan .

Laneko arriskuen prebentzioa hezkuntzarenmaila guztietan txertatzea funtsezko lan-il-doa da etorkizunari begira, lanean preben-tzio-kulturasendotzekoetaazturaseguruetaosasungarriaksendotzeko .

b) Preben tzioko Delegatuen Prestakun tza

EAEko laneko arriskuen prebentzioko etaosasunekolanbideartekoakordioakaraututa(17. EHAA, 1998ko urtarrilaren 27koa), sin-

dikatuek Osalanek, Hobetuzek eta Lanbidekprestakuntza hori eskaini dute formula des-berdinakerabiliz,eta2014azgeroztikOSALA-Nek kudeatzen du zuzenean. Irakaskuntza-material berria landu eta argitaratu da, etaetorkizunerabegirajarraitzenduenjardun-il-doada .

c) Prestakuntzaespezifikoakolektiboespezifikoentzat,etaarrisku-zereginak

2013ko irailaren 30era arte, eraikuntza-sektorekolangileetalangabeeiprestakuntzaeskaini diegu, 2007-2011 aldirako eraikun-tzarenhitzarmenorokorraaplikatuzOsalanekkudeatutako “Eraikuntzaren gela iraunko-rraren” bitartez. Egun horretatik aurrera,prestakuntza hori kudeatzea EraikuntzarenLanFundazioarenerantzukizunada,eraikun-tzarensektorekoV.hitzarmenkolektibooroko-rrapartzialkiberraztertzekoerabakiarenAktaerregistratzenetaargitaratzenduenEnpleguZuzendaritzaNagusiaren 2013komaiatzaren13koEbazpenabetez .

60


Estrategiaren indarraldian prestatutako langile kopurua

2011 2012 2013

Prestatutako preben tzio-delegatuen kopurua

Arauzko prestakun tza 1.446 919 384

Prestakun tza teknikoa 1.051 823 154

Eraikun tza-gelan prestatutako per tsonak 824 649 275

Iturria:Osalan

Ikerketa

Laneko segurtasun eta osasuneko alderdieiburuzko ikerketa ez da behar bezala garatugure autonomia-erkidegoan, eta indartu be-harrekoosoeremugarrantzitsuada.

Osalanek urteak daramatza ikerketa-proie-ktuetarako diru-laguntzak ematen urtekodeialdien bitartez, baina askotan lan horiekez dute aurreikusitako fruitua eman, eta ezdira osoaplikagarri gertatuEAEko langileekpairatubeharrekoarriskuakbenetanprebeni-tzeko.Zentzuhorretan,ikusibeharkogenukezeregindezakeguneremuhorretan ikerketaindartzeko eta lehentasunezko ikerketa-ere-muakzehazteko,betierelan-baldintzakhobe-tzekohelburuarekin.

Argidagosortzenaridirenarriskuekikerke-ta-eremubatosatukodutela.Nanoteknologiakdira sortzen ari diren arrisku nagusiak, etahorrezgainkontuanhartzekoadaeragileeza-gunenerabileraberriaketaeremuezezagu-nenarriskuakeregorantzaridirela;horren-bestez,jardueraetaaurrerapenteknologikoakzertandirenargietagarbijakinbeharkodugu,arriskuberrihoriekigarriahalizateko.

Ikerketek generoaren aldagaia hartu behar-ko dute aintzat, azterlanen emaitzak langileguzti-guztieiaplikatuahalizateko.Orainarte,adibidez, kutsatzaile baten eraginpean ego-tearenondorioakarrekinaztertudirabeti,gi-zakiakedoanimaliakizan,etaberazezdagoziurtatzerik emakumeengan ondorioak ber-berakotediren,antibiotikoekinikusidenbe-

zala.Nolanahiere,kasuankasu,gauzajakinbatzuksexubakarbatekinazterlitezke,espo-sizio-arrazoinabariaktarteko.

Bestetik,Europatikbehinetaberrizesatendi-gutebaliabideakoptimizatubeharkolirateke-elaetalankidetzasustatu,bestebatzuekda-goeneko ikertudutenaberrizere ikertuzba-liabideakalferrikerabilibeharrean.ERA-NETekimenakdituguhorrenadierazgarri,EuroparBatasunaren I+Gko esparru-programak sus-tatutako eta finantzatutako jardueren espa-rruan, Europa osoko erakunde nazional etaeskualdekoen sareak sortu nahi dituztenakzientzia,teknologiaetaberrikuntzarekinzeri-kusiadutenjarduera,programaetaekimenakfinantzatzekoetaprogramaetaekimenhoriekkoordinatzeko.

SAF€RAsarehorietakobatda.Osalaneksarehorretanjardundu,eta,horriesker,EAEes-kualde berritzaileenetako bat da gaur egunindustria-segurtasuneko ikerketari dagokio-nez,ikerketahorreklanekoarriskuenpreben-tzioandueninpaktuabegi-bistakoaizanik.

3.4.8 Langileen parte-har tzea

Lanekosegurtasunarietaosasunariburuzkolegerian, langileen parte-hartzea III. kapitu-luko (”eskubide eta betebeharrak”) 18. arti-kuluandagojasota,baitaV.kapituluko(“lan-gileen kontsulta eta parte-hartzea”) 33.etik40.erainoko artikuluetan ere. Hala, legeriaklangileenparte-hartzeaarautzenetazehaztendu,etaenpresaburuak langileei informazioa,

61


trebakuntza eta prestakuntza eskaini behardieetakontsultatueginbehardie.Gainera,le-geriakordezkaritzarakoetasolaskidetzarakomoduaezartzendu.

Oro har, enpresa gehienek betebehar for-malak betetzen dituzte langileek osasuneta segurtasunaren eremuan duten parte-hartzeari dagokionez, baina esperientziakerakustendulanekoarriskuenmailaketais-tripu-tasaktxikiagoakdirela langileekparte-hartzeaktiboadutenenpresetan.

ESENEReuroparinkestakparte-hartzeinfor-malaetaparte-hartzeformalabereiztenditu.Parte-hartze informala langileen inplikazioada,etaformala,berriz,langileekenpresa-ba-tzordeetanetaoinarrizkosindikatuetandutenordezkaritzaren bitartez gauzatzen dutena.Parte-hartzeinformalaedozuzenamotaguz-tietako enpresetan eman daiteke, haien ta-mainaedosektoreaedozeinizanikere.Parte-hartze formalak edo instituzionalak, aldiz,esparrujuridikonazionalekinetagizarte-tra-dizioekinbatdatozenerakundeformalaksor-tzeaeskatzendu;hauda,enpresarentamai-narekinzerikusizuzenadauka.

Elkarrizketasozialarenesparruanparte-har-tzeformaletainformalhandiakuztartzeala-narenkalitatearenadierazgarrida,etaberaz,lanekosegurtasunetaosasunarenkudeake-tarenkalitatearenadierazgarri.

Esaterako, inkestatuen % 54k adierazi dukontsulta egiten zaiela arriskupsikosozialakkudeatzeko neurriei dagokienez, eta % 67k

langileakanimatuegitendituelaneurrihorienaplikazioetaebaluazioanparte-hartzeaktiboaizatera. Enpresa handietan proportzioak osohandiak dira, eta sektoreen arabera, osasu-neanetagizarte-lanean,erauzketa-industrie-tan eta hezkuntzan agertzen dira langileenparte-hartzeinformalarenmailahandienak.

Lege-betebeharrakbetez,bete-betekoparte-hartzea ez da soilik kontsultaramugatu be-har. Langileek eta haien ordezkariek era-bakiak hartzean ere esku hartu behar dute.Langileek prebentzio-planaren konfigura-zioanpartehartzekoaukerabadute,horries-kergomendatzeko,iradokitzekoetahobekun-tzakeskatzekoaukeraizangodute.Langileenordezkariekzaindubeharduteberenordezka-tuekenpresarenerabakietaneragitekoauke-raizatea.

Prozesuerraza izanbehardu,etaenpresak,langileeketaordezkariekhitzeginbehardute,elkarri kezkak entzun behar dizkiote, uneanunekogaiakeztabaidatubehardituzteetaba-terako erabakiak hartu, ondoren betetzeko.Prozesu hori enpresen laneko arriskuenprebentzioaren eremuan ohiko bihurtzea ezda erraza eta ez da arauen bitartez lortzen,ohiturazetakonbentzimenduzbaizik .

4. ARAUDIA ETA KONTROL EKIN TZAK

EAEko laneko segurtasun eta osasunekoarauzkoesparruaaztertzeanbieremuberei-

62


ztendira,argietagarbi,eskumenen ikuspe-gitik:

•Lanekoeremua.Gureerkidegoakezdues-kumenarau-emailerikeremuhorretan,etaarauak betetzeko ahalmena dauka soilik,bainanolanahiereEAEkzirriborroetapro-posamenen elaborazioan parte hartzen duLanekoSegurtasunetaOsasunekoBatzordeNazionalean, lantaldeetan eta normaliza-tzekobatzordeetaneskuhartuz.

•Eremu sanitarioa. Gure erkidegoak esku-menlegegileadueremuhorretan.

Lan-legerianfuntsezkoaldaketarikeginbadaere, laneko arriskuen prebentzioari buruzkoaraudi espezifikoan ez da garrantzizko al-daketarik egin, enpresa txikiei legeria bete-tzeko erraztasunak emateko 2010ean eginzirenezgeroztik.

Eremu sanitario horretan, EAEk bere arau-di zehatza dauka laneko osasunaren arloan,306/1999 Dekretuan jasotakoa, legeria sani-tario autonomiko orokorra alde batera utzi-ta (antolamendu sanitarioko legea, pazien-tearen autonomiari buruzko legea, zentroenbaimeneiburuzkoaraudia,historiaklinikoariburuzkoaraudiaetaabar).Arauhorioinarri-zkoerreferentzia-esparruada jardunsanita-rioak arautzeko EAEren laneko osasunareneremuan,nolabaimeneihalaerregulazioetakontroleidagokienez.

843/2011ErregeDekretuaonartuizanakera-ginaizandu,neurribateanbehintzat,Dekretu

horretan.Izanere,Dekretuberriakoinarrizkoirizpideak ezartzen ditu estatuan oinarrizkoprebentzio-zerbitzuen jarduera sanitarioagaratzeko baliabideen antolamenduaren in-guruan, eta zenbait alderditan estreinakozeragitendu,azpikontratazioanadibidez.

Horrenondorioz,etaarau-katalogoegunera-tubatieusteko,biarauhoriekbateratubehardira, eta horretarako lantalde bat eratu dadagoeneko. Gainera, alderdi tekniko-norma-tibo espezifikoago batzuk garatu behar dira,halanola lanekohistoriaklinikoaeta lanekoosasuneko informazio sanitarioko sistema,alderdi horiek erregulazio zehatzagoa behardutelaaintzathartuta .

4.1. LANEKO ARRISKUAK PREBENI TZEKO ARAUDIA BETE TZEA

4.1.1 Laneko segurtasun eta osasunaren lan-eremua

Europan araudia murrizteko eta erraztekojoeranagusituda,enpleguamoduliberalagobateansortuahal izateko.Egiari zor, lanekoarriskuak prebenitzeko araudia korapilatsuada, eta Batasunaren 2007-2012 aldirako la-neko segurtasun eta osasunerako estrate-giarenesparruanaraudihorierraztubeharraproposatuzen,ETEekerrazagoaplikatuahalizateko, eta Estatu espainolean aplikatu zen337/2010 Errege Dekretuari jarraiki preben-tzio-zerbitzuen erregelamenduan egindakoaldaketarenbitartez.

63


Beharrezkoa ez den arau-karga identifikatuetaezabatubeharda,bainaneurrihorrekezdu langileen segurtasuna eta osasuna mu-rriztea ekarri behar, ezta laneko arriskuakprebenitzekojardueraklasaitzeaere.Zenbaitalderdi“desarautzea”onuragarriizandaiteke,betiere laneko segurtasun eta osasunerakosentsibilitate-etakontzientziazio-testuingurubatean egiten bada; izan ere, enpresentzatakuilu izandaiteke,prebentzio-jarduerazbe-ren baliabide propioekin arduratzeko lagun-garri .

Laneko arriskuak prebenitzeko araudia zen-bateraino betetzen den neurtzeko kontrolaridagokionez, normalean eginkizun horrek ezdakar zehapenik enpresentzat. Hain zuzenere,LanekoIkuskatzailetzarenjardunen%8kbainogutxiagokdakartezehapenik.

Herrialdearenkoiunturaekonomikoazeindenaintzathartuta,zehapenarenbideamuturre-ra eramatea ez da komeni, horren ondorioz

enpresa batzuk ixteko zorian gera daitezke-elako. Alabaina, baliabide-urritasun horrekprebentzio-jarduera murriztea ekar dezakeberekin, laneko segurtasun eta osasunekokultura finkorik ezean, eta horregatik hainzuzen, Administrazioak zaintza areagotu be-hardu,Legeabetekodelabermatzeko.

Erakunde-administrazioaren laneko arris-kuak prebenitzeko jardueraren gaineko kon-trolaridagokionez,aldezaurretikaipatudugukontrolhoriegitekotresnaetaeragileakzeindirenargituetazehaztubeharradagoela .

Lan eta Gizarte Seguran tzako Ikuska tzaile tzak EAEn laneko segurtasun eta osasunean egindako jardunak

Amaitzenari denEstrategiaren indarraldian,Lan eta Gizarte Segurantzako Ikuskatzaile-tzakhonakojardunhauekeginditulanekose-gurtasunetaosasunareneremuan:

2011 2012 2013

Izapidetutako zerbi tzu-aginduak 5.651 3.209 2.851

Jardunak 17.341 9.238 8.753

Eskakizunak 3.433 1.831 1.563

Arau-hausteak 556 319 338

Geldi tzeak 4 6 2

Zehapenen zenbatekoa guztira 2.959.251 € 1.383.513 € 1.663.853 €

Iturria:LanetaGizarteSegurantzakoIkuskatzailetzaetaEnpleguetaGizarteSegurantzakoMinisterioa

64


Abuztuaren 4ko 5/2000 Errege DekretuarenGizarte Arloko Arau-hauste eta ZehapeneiburuzkoLegeantipifikatutakogaienarabera,jardunetaarau-haustegehienakhonakoalorhauetangertatudira:lantokiarensegurtasun-baldintzetan,makinenetalan-ekipamenduenegoeran,arriskuenebaluazioaetaprebentzio-ekintzarenplangintzaegitean,langileeiberenlanpostuen prebentzio eta arriskuei buruzkoprestakuntza eta informazioa ematean, etaazpikontratazio-betebeharretan.

4.1.2 Laneko segurtasun eta osasunaren eremu sanitarioa

Eremu sanitarioan Osalan arduratzen dakontrolatzeko jardueraz, honako bi alderdihauetanjardunez:

Laneko Segurtasunaren arloan arau-proposamenak egitea

•Osasun Sistema Nazionalaren Lurraldearteko Kontseiluko Laneko OsasunekoTaldean parte hartzea 843/2011 ErregeDekretuaren arauzko garapena ekarrikozuen hasierako dokumentua egiteko lane-tan.Prebentzio-zerbitzuenjarduerasanita-rioagaratzekobaliabideenantolamenduariburuzkooinarrizko irizpideakezartzendituErrege Dekretu horrek. Oinarrizko araudiabadaere,autonomia-erkidegoekaukerarenbatbaduteondorenaraudihorigaratzeko.

•Euskadiko erakundeauditoreaketa lanekoarriskuak prebenitzeko zerbitzuak gara-

tzeko jarduera sanitarioak arautzen dituen306/1999Dekretuaegokitzea,eta843/2011ErregeDekretutikeratorritakoberritasunakbiltzea.2012arenamaieranadostuzen,bai-na hauteskunde autonomikoek eragindakoetenakgeldiarazizuen .

Berriz ere arlo horren araudia garatzeariheldu behar zaio, besteak beste honakohaueidagokienez:

•Laneko historia klinikoa. Dokumentazioklinikoaren arloan osasunaren pazienteeta profesionalek dauzkaten historia klini-koarietaeskubideetabetebeharreiburuzko38/2012 Dekretuaren arabera, laneko his-toriaklinikoaarautzenduenaraubatgara-tu behar da, 38/2012Dekretuan ezarritakoereduakontuanhartuta.

•Laneko osasuneko informazio sanitarioko sistema.Arauespezifikobatsortubehardainformazio-sistema hori orokorrean arau-tzeko, arautu beharreko gai bakoitzak ba-nakogarapenaizandezakeenarren:

» Esposizio profesionalari eta kalteeiburuzkodatuengutxienekomultzoa.

» Gaixotasunprofesionalekosusmoarenja-kinarazpena,gauregunOsalanenzuzen-darinagusiaren2007/12/11koEbazpeneanetaOsasunekosailburuordearen,Osakide-tzakozuzendarinagusiarenetaOsalanekozuzendarinagusiarenbaterakoInstrukziobatean arautua dagoena, etamaila han-diagokoarau-euskarriaeskatzenduena.

2011 2012 2013

Izapidetutako zerbi tzu-aginduak 5.651 3.209 2.851

Jardunak 17.341 9.238 8.753

Eskakizunak 3.433 1.831 1.563

Arau-hausteak 556 319 338

Geldi tzeak 4 6 2

Zehapenen zenbatekoa guztira 2.959.251 € 1.383.513 € 1.663.853 €

Iturria:LanetaGizarteSegurantzakoIkuskatzailetzaetaEnpleguetaGizarteSegurantzakoMinisterioa

65


» Laneko osasuneko zaintza epidemiologi-koa(306/1999Dekretuaren12.artikulua),zaintza epidemiologiko okupazional etapostokupazionaleko sistemaren barruanhartu beharko dena (amiantoaren era-ginpean jarritako pertsonen jarraipena,esaterako).

» Azkenik,lanekoezintasunenbalioespena,etagaihorretankomenikolitzateke,bate-tik, arau berri bat sortzea, inplikatutakoerakunde eta instituzio guztiak bildukolituzkeena, eta, bestetik informazioa ja-kinarazteko erakunde arteko akordio bategitea .

Kontrol administratibo-sanitarioa

Enpresenprebentzio-antolamenduaauditatuzetazainduzegitendakontrolhori,honelaeginere:

•Banaka; prebentzio-zerbitzua guztiak ba-nan-banan kontrolatzen dira, honako fasehauetan:

−Hasierako fasean, lanekomedikuntzarenprebentzio-diziplinari dagozkion jarduera

sanitarioak garatu ahal izateko baimenadministratibo-sanitarioa jaso aurretik:2011tik2014komaiatzerabitarte126kon-troleginzirenguztira.

−Aldianbehin,zehazkiagobosturteanbe-hin, baimenek bost urteko balioa izatenbaitute: 2011tik2014komaiatzerabitarte390kontroleginzirenguztira.

−Ofizioz, Agintaritza sanitarioak erabakihorihartzenduenean.

−Prebentzio-zerbitzuenjarduneidagozkiensalaketaedotakexetatikabiatuta,berekinzehapen-espedientebatirekitzeaekarde-zaketenak.

•Taldeka,OsalanekoLanekoOsasunekoUni-tateakgaratutakokanpainenbitartez .

Laneko arriskuen prebentzioaren sistemakauditatzendituztenerakundeek5kontroletaikuskapenegindituztealdihorretan.

Agintaritza sanitarioaren akta eta errekeri-menduen ondoriozko ahalmen zehatzailearidagokionez,beheranzkojoeranabaridaizapi-detutakojardunenkopuruaridagokionez.

Bideratutako zehapen-espedienteak

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

36 23 29 18 3 5 6 12

Iturria:Osalan

66


Aipatzekoa da EAEko Antolamendu Sanita-rioariburuzkoLegeaLanArriskuenPreben-tziorako Legea baino lehen sortu zela, etaberaz, laneko osasuneko arau-hauste jakinbatzuk jaso gabe dituela. Beraz, legeria sa-nitarioaberraztertuetaeguneratubeharda,lanekoosasunatxertatzeko .

Ondorioa

Azpimarratzekoadaaraueiburuzkoazterke-tarenarabera,konpondubeharrekofuntsezkogabeziarikezdagoelakontrol-ekintzakgauza-tzearietaahalmenzehatzaileabaliatzearida-gokienezlanekoosasunareneremuan.

Nolanahi ere, Lan Arriskuen PrebentziorakoLegeaargitaratuzenetik20urteigarodirenez,legeaetalegeagaratzekoxedapenakberraz-

tertuetaeguneratzekogaraiairitsidelaesandezakegu,egungoagertokiarekinbateragarriegiteko lan-merkatuaren egoerari eta arris-kuenprebentziokoeskakizunberrieidagokie-nez .

5. EZBEHAR TASA

5.1 LANEKO ISTRIPUAK

EAEn lanekoezbeharrenkopuruanbeheran-zko joeranabarida2001.urteangehienekoaerregistratu zenez geroztik, eta harrezkeroerdira jaitsida lanaldian izandako laneko is-tripuenkopurua.Behekografikoetanikusde-zakeguazkenurteetanbajaekarridutenlane-koistripuenintzidentzia-indizeenbilakaera:

Bideratutako zehapen-espedienteak

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

36 23 29 18 3 5 6 12

Iturria:Osalan

60

50

40

30

20

10

0

8

6

4

2

02008 2009 2010 2011 2012 2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Baja ekarri duten laneko istripuen in tziden tzia-indizea. EAE, 2008-2013. (Iturria: Osalan)


67


Amaitzen ari den estrategiaren indarraldiaribakarrikbegiratzenbadiogu:

60

50

40

30

20

10

0

0,40

0,30

0,20

0,10

02008 2009 2010 2011 2012 2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Baja ekarri duten laneko istripu arinen in tziden tzia-indizea. EAE, 2008-2013

(Iturria: Osalan)

Laneko istripu larrien in tziden tzia-indizea. EAE, 2008-2013

(Iturria: Osalan)

LANALDIAN ITINERE LANALDIAN ITINERE

0,07

0,06

0,05

0,04

0,03

0,02

0,01

02008 2009 2010 2011 2012 2013

Laneko istripu hilgarrien in tziden tzia-indizea. EAE, 2008-2013

(Iturria: Osalan)

50

40

30

20

10

02010 2011 2012 2013

EAEren in tziden tzia-indizearen bilakaera (2010-2013) (Iturria: Osalan)

46.280

5.228 4.511 4.561 4.801

40.420

35.146 35.282

LANALDIAN ITINERE

LANALDIAN ITINERE

68


Izan ere, krisiaren aurreko urteetan ere in-tzidentzia-indizeakbeheraeginzuen,etahor-taz pentsatzekoada beherakadahori lanekoarriskuen prebentzioan eta lan-baldintzenhobekuntzan egindako ahaleginen ondoriozetorridela .

Leheniketabehinaztertubehardakrisiarenondoriozko jarduera ekonomikoaren behe-rakadahandiakeraginikizanoteduenazkenurteetan ezbeharren kopuruan nabari denbeherakadan.Eraginhoriezindaitekeguztizbaztertu, baina errazegia litzateke istripuenbeherakada argitzeko faktore hori bakarrikaipatzea,ezbehar-tasaneraginadutenbesteparametrobatzukaintzathartugabe.

120

100

80

60

40

20

0

6

5

4

3

2

1

02010 2011 2012 2013 2010 2011 2012 2013

1.Lehensektorea 3.Eraikuntza

2.Industria 4.Zerbitzuak

1.Lehensektorea 3.Eraikuntza

2.Industria 4.Zerbitzuak

In tziden tzia-indizearen bilakaera EAEn, sektoreen arabera (2010-2013) (Iturria: Osalan)

Lanaldian baja ekarri duten laneko istripuen in tziden tzia-indizea.

In itinere baja ekarri duten laneko istripuen in tziden tzia-indizea.

Indize horren bilakaera positiboa izan zen2013raarte,etaharrezkerogertatudengel-dialdia kontuan hartzekoa da; unean unekodatuaizanliteke,bainaaditzeraemanlezake,halaber,lan-baldintzakezdirelabeharbezalahobetukrisiarenondorioz,etahoripoliki-poli-

kiezbehar-tasarengorakadannabarikodela,tarteandenbora-desfaselogikoaizanik.

Bilakaera hori noiz agertuko zain, oraingoz“lanaldian” gertatutako istripuek, enpresenbarruko lan-baldintzekin zerikusi zuzenena

69


dutenek,beheranzkojoerarieutsidiote,bainahobekuntzahoriagortzenarideladirudi .

Laneko istripuei dagokienez, laneko ezbeha-rrentasandutengarrantziaosohandiadaora-indikere.LanBaldintzenEstatukoBehatokiarendatuenarabera,2004.urtetik, eta2006an izanezik, Estatu osoan trafiko-istripuen ehunekoapixkana-pixkanaigodaistripukopuruguztiaren

aldean.2013an,lanekoistripuengainekotrafi-ko-istripuenehunekoakeutsieginzionaurrekourtetik,eta%11,1izanzen.

Datuhorrekagerianuztenduhorrelakoistri-puak oso garrantzitsuak direla laneko istri-puen osotasunean, eta nabarmentzekoa dazerbitzu-sektorean gertatutako istripuen %14ktrafikoarekinzerikusiaizanzuela.

%16

%14

%12

%10

%8

%6

%4

%2

%0Nekazaritza Industria Eraikuntza Zerbitzuak

2009 20112010 2012 2013

Lanekotrafiko-istripuenehunekoarenbilakaera,sektoreenarabera (Iturria: Lan Baldin tzen Estatuko Behatokia)

%4,4 %4,1%4,2%4,2%4,6

%6,3 %6,3%5,8%6,0%5,9 %5,9 %6,1%5,3%5,5%5,4

%14,3 %14,0%13,4%13,5%13,4

Istripuak larritasunaren arabera aztertzeankonturatzen gara laneko trafikoen istripuenehunekoa handiagoa dela istripuaren larri-tasunahandituahala.Hala, istripularrien%

21,8trafikoarekinduzerikusia,etaehunekoaare handiagoa da laneko istripu hilgarriakaztertzean,%32,4trafiko-istripuakdirelako.

Baja ekarri duten laneko istripuak

GUZTIRA Ald. (%) Lanean Ald. (%) In Itinere Ald. (%)

2010 3.152 933 2.219

2011 2.797 % -11,26 840 % -9,97 1.957 % -11,81

2012 2.375 % -15,09 680 % -19,05 1.695 % -13,39

2013 2.264 % -4,67 633 % -6,91 1.631 % -3,78

2014 (*) 2.236 % -1,24 602 % -4,90 1.634 % 0,18

GUZTIRA 10.588 % -29,06 3.688 % -35,48 12.027 % -26,36

Iturria:Osalan (*)Abenduaren31kokalkulua

70


EAEnazkenbost urteetan errepideetanger-tatutako lan-istripuen bilakaera beheko tau-lanikusdaitekekopuruabsolututan,etaikusdaitekeenez,lanekotrafiko-istripuenkopurua

osoakbeheraegindu,berezikilaneangerta-tutakoezbeharrenkopuruakbeheraegindue-lako.Itinereistripuak,berriz,ezergutxijaitsidiraazkenurteetan .

%35

%30

%25

%20

%15

%10

%5

%0Arinak Larriak Hilgarriak

2009 20112010 2012 2013

Lanekotrafiko-istripuenehunekoarenbilakaera,larritasunarenarabera (Iturria: Lan Baldin tzen Estatuko Behatokia)

%11,0 %11,0%10,0%10,0%9,7

%22,7 %21,8%20,7

%22,0%22,3

%31,9 %32,4%30,7

%34,9%34,1

Baja ekarri duten laneko istripuak

GUZTIRA Ald. (%) Lanean Ald. (%) In Itinere Ald. (%)

2010 3.152 933 2.219

2011 2.797 % -11,26 840 % -9,97 1.957 % -11,81

2012 2.375 % -15,09 680 % -19,05 1.695 % -13,39

2013 2.264 % -4,67 633 % -6,91 1.631 % -3,78

2014 (*) 2.236 % -1,24 602 % -4,90 1.634 % 0,18

GUZTIRA 10.588 % -29,06 3.688 % -35,48 12.027 % -26,36

Iturria:Osalan (*)Abenduaren31kokalkulua

71


5.2 GAIXOTASUN PROFESIONALAK ETA GAIXOTASUN PROFESIONALEN SUSMOAK

EAEkolangileenegoeraaztertzeko,lan-gaixo-tasuneidagokienezhiruinformazio-iturriaz-tertudira:

•CEPROSS Gizarte Segurantzaren gaixota-sunprofesionalenerregistroa .

•PANOTRATSS Gizarte Segurantzaren lan-patologiaez-traumatikoenerregistroa .

•EAEko gaixotasun profesionalen susmoeiburuzInformatzekosistema .

5.2.1 GAIXOTASUN PROFESIONALAK ETA LANAK ERAGINDAKO PATOLOGIA EZ TRAUMATIKOAK (CEPROSS eta PANOTRATSS sistemak)

2007.urteangaixotasunprofesionalenkoadroberria eta CEPROSS erregistro berria inda-rreanhasizirenezgeroztik,etaesanbeharradagourtehartandeklarazioenkopuruakna-barmenbeheraegin zuela,EAEngaixotasunprofesionalen intzidentzia % 22 igo da, etapoliki-poliki aldaketaren aurreko indizeetarairitsigara.Estatukogainerakoautonomia-er-kidegoen aldean, EAE sailkapenaren biga-rren tokian dago gaixotasun profesionalakjakinarazteko maiztasunaren arabera, bainaerkidego bakoitzeko jarduera-sektoreen de-klarazio-mailaosodesberdinadenez,norma-lizatutakobalioakezdukonparatzekobalio .

5

4,5

4

3,5

3

2,5

2

1,5

1

02000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Gaixotasun profesionalen in tziden tzia-indizea. EAE, 2000-2013

Tasapor1.000trab

ajad

ores

72


2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

EAEn gaixotasun profesionalei buruzko jaki-narazpenen gorakada bajaren premiarik ezdutengaixotasunenarteannabarida(%71’5);baja ekarri duten gaixotasunen garrantziak,aldiz,beheraegindu,etahortazsistemabe-rria indarrean hasi arte zegoen joera aldatuda. Joera-aldaketa hori gertatu da, batetik,emandakobajenkopuruakurtetikurterabe-heraeginduelakoiagaixotasunmotaguztie-tan,eta,bestetik,bajarenpremiarikezdutengaixotasunendeklarazioakurtetikurteragoraegin dutelako; hipoakusiak adibidez bajarik

gabeixtendira,ezgaitzenezdutengaixotasuniraunkorgisa.

Kaltetutakoorganoarenedoaparatuarenara-bera, EAEn zaratak eragindako belarri-le-sioaketamuskulu-etatendoi-patologiakdiragaixotasun ohikoenak. Hipoakusiak ugariakdira,eta,horrenadierazgarri,agentefisikoak(zarata,besteakbeste)deklaratutakokasuen%91arenjatorriandaude,substantziakarnas-tearen(%3’5bakarrik)gainetiknabarmen .

Oso ohikoak ez diren gaixotasunen artean,azpimarratzekoa da jakinarazitako arnasgaixotasunetannabaridengorakada,silizeak

edo asbestoak eragindako neumokoniosisa,lanekoasmaetaagentekimikoekeragindakobronkitisabarne .

2 .000

1 .500

1 .000

500

0

Gaixotasun profesionalak gaixotasun taldeen arabera (GSN 10). EAE, 2000-2013

Infekziosoak KKSetaamtz. Arnasgaix. Musk.etatend. Tumoreak Belarria Larruazala Gainerakoak

73


2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Sektorezsektore,gaixotasunprofesionalge-hienak industrian erregistratzen dira, baiguztizkoan bai baja dakartenetan. Industria-jardueren arabera, berriz, metalurgian, me-talezko produktuen fabrikazioan, bestelakoerauzketa-jardueretan,zurarenindustrianetamotor-ibilgailugintzan gertatzen dira sarriengaixotasunprofesionalak.

EAEn, lurraldez lurralde, Gipuzkoak gaixo-tasun profesionalen intzidentzia handienarieustendio,bainabestebilurraldeekikoaldeamurriztuda.

Generoa ere aztertzen ari gara. Ikusi dugu-nez,gaixotasunprofesionalen indizea3aldizhandiagoa da gizonen artean emakumeenartean baino, baina ratio hori desberdina dabestezenbaitfaktorekontuanhartzenbaditu-

gu:lan-bajaeragitendutenpatologienartean,emakumeekgizonekbainoarriskuhandiagoadute gaixotasun profesionala pairatzeko, etakanpokokanalarensindromeaetaantzekoakgeroetaugariagoakdira.

Gaixotasunprofesionalezgain,EAEn2013.ur-teanlanakeragindako629patologiaez-trau-matiko laneko istripu gisa onartu ziren. Es-tatuko Gizarte Segurantzako PANOTRAtsSsistemandeklaratutakoen%8dirakasuho-riek .

5.2.2 Lanaren ondorio izan daitezkeen gaixotasunak (Gaixotasun profesionala susma tzeko sistema)

1299/2006 Errege Dekretua indarrean hasizenezgeroztik,OsakidetzakoetaPrebentzio-

300

250

200

150

100

50

0

Gaixotasun profesionalak gaixotasun taldeen arabera (GSN 10). EAE, 2000-2013

Infekziosoak Arnasgaix. Gainerakoak Tumoreak Larruazala

74


2008 2009 2010 2011 2012 2013

zerbitzuetakomedikueknahitaezemanbehardute, 2007az geroztikEAEnezarritako siste-maren bitartez, haien ustez lanaren ondorioizandaitezkeenpatologienberri.Guztira4.742KASU jakinarazi ziren sistema hori erabiliz,2008tik2013raarteko6urtekoaldian.

Gehienjakinarazitakopatologiakzaratakera-gindakohipoakusiakdira,jakinarazitakokasuguztien% 78 izanik. Jarraian,muskulu- etatendoi-gaixotasunak eta arnas gaixotasunakdira jakinarazpen gehien dauzkaten patolo-giak.Iatumoreguztiakzerbitzusanitarioeta-tikjakinaraziziren.

Azkeneangaixotasunprofesionaltzat jo ziren“susmoen”kopuruakbeheranzkojoerarieus-ten dio hasiera-hasieratik (berretsiko balitz,

2008ko% 60tik 2013ko% 40 pasatxoraino ).Hipoakusiakizanzirengaixotasunprofesiona-lenonarpen-mailahandienaizanzutenpato-logiak(kasuen%60a).Gainerakopatologieta-rako,onarpen-mailatxikiagoaizanzen,%40gutxigorabehera.

6. INFORMAZIO SISTEMAK

EAEko laneko segurtasun eta osasunariburuzko informazio-sistemen garapenarenlan-ildoa aurreko estrategian jasota zegoen,bainaezdabeharbezalagaratu.

Aurrera egin dugu laneko istripuak erregis-tratu eta ustiatzeko sisteman, baita gaixota-sunprofesionalarensusmoariburuzkojakin-

2 .000

1 .800

1 .600

1 .400

1 .200

1 .000

800

600

400

200

0

Gaixotasun profesionalen susmoen jakinarazpenen kopurua. EAE. 2008-2013.

Guztira OsakidetzaetaIkuskatzailetzaMedikoa Prebentzio-zerbitzuak

75


tzanere,bainaoraindikerezailada,2010eanigarri genuen bezala, organo, administrazioeta erakunde publikoen artean informazioaetadatuakpartekatzea.Etahoriezdaboron-daterikezdagoelako,helburuakpartekatzenez direlakobaizik, lehentasunakberdinak ezdirelakoeta,horrenbestez,baliabideenhorni-duradesorekatuadelako.

Arazoaareagotuegitendaeragilepublikoetapribatuenarteaninformazioapartekatubehardenean; kasu horretan xedeen arteko desa-dostasunakosonabariakdira,etaelkarreki-ko “mesfidantza” gainditu behar da. Lanekoarriskuenprebentzioanaurreraegingobadu-gu,erakundeespezializatueketaadministra-zioek datuak elkartrukatu behar dituzte, etaarlo hori lantzeari lehentasuna eman beharzaio.

Autonomia-erkidegoenetaEstatukoAdminis-trazioarenarteko informazio-trukeari ere le-hentasunaemanbeharzaio,tresnakparteka-tzetik abiatuta. Izan ere, MinisterioarenSERPAsistemagutxiegi erabiltzenda, bainabitartekoegokia izanlitekeprebentzio-zerbi-tzuenestalduraetajarduerakontrolatzekoetamemoriakbateratzeko.

Gaur egun, informazioa oso partzelatutadago,etabakoitzakberexedeetarakoerabil-tzen du: enpresek informazioa partekatzendute sektorean nola dauden konparatzeko,etaprebentzio-zerbitzuek,halaber,berenba-liokideeiburuzkoinformazioabilatzeko.

•Autonomia-erkidegoetan, Estatuan etaEuropanerabiltzendirenestatistikei dago-kienez, datuak eta indizeak partekatzekozailtasunak ageri dira, datetan eta neur-tzekomoduetanaldeaknabaridirelako.

Lanekoistripuakdeklaratzekosistemaistri-pu-parteanoinarritzenda, etaezda infor-mazio-iturriegokiaprebentzio-xedeetarako,besteakbesteezzelakoeginkizunhorreta-rakosortu,gertaerabatezohartaraztekoetaprestaziobateskatzekobaizik.Gainera, is-tripu-parteaindustria-jarduerariestulotutasortuda,etahorregatikzerbitzu-enpresen-tzatedoAdministrazioarentzatzailadaas-kotanpartehorietanistripuakjasotzea.

Laneko arriskuakprebenitzekobeharrezkoinformazio-sistemei buruzko gogoeta sus-tatubeharda,honakohauekkontuanhartu-ta:

−Informazioa partekatu eta konparatzeko,irizpideak bateratu behar dira eta infor-mazioabiltzekotresnakadostu.

−Lehentasunezko eremu batzuetan in-formazioa partekatzea estrategikoa da,osasun publikoaren eta laneko osasuna-renarteanadibidez.Informazioaparteka-tzekosistemakbeharditugu,datuakemanezezik,datuakeskuratzekoerraztasunakereemangodituztenak,bikoiztasunaksai-hestuzbaliabideakalferrikezgastatzeko.

76


−Informazioapartekatzekoeragilegarran-tzitsuenak zehaztu behar dira, besteakbestemutualitateaketaGizarteSeguran-tzakoInstitutuNazionala.

•Begi-bistakoa da, halaber, EAEren lane-ko segurtasuna eta osasuneko egoerariburuzko informaziorik, daturik eta adie-razlerik ezdagoela .

Erantzukizunez jokatzeko, proposatutakoildo estrategiko bakoitzak adierazle justifi-katuren bat eraman beharko du, dagokionneurketa-sistemarekin batera. Ezarritakohelburuengaineanadierazlepraktikoakze-haztu eta eraiki behar dira, lan-ildoak da-tutanneurtzeko eta jardunen inpaktua ba-lioesteko .

•Kontuan hartzekoak dira Interneten bi-dezkosistemaetainformazio-kanalberriak,informazio-prestakuntza-komunikaziokoiturrigisasendotudirenak .

EAEko Administrazioa indartzen ari da in-formazioakanaltelematikoenbitartez(web-gunea,Facebook,twitter)kontsultatzekoetajasotzeko bidea, nola bere langileei dago-kienezhalakanpokoeragileeieta,orohar,herritarreidagokienez.

Hortaz,lanekoarriskuenprebentzioanpartehartzenduteneragilepublikoetapribatuenartean jakintza kudeatu eta partekatzekosareetasistemakindartubehardira.

Azkenik, aldian behin EAEko lan-baldin-tzei buruzko inkesta bat egin beharko li-tzateke,langileekberenlanekosegurtasuneta osasunari buruz duten pertzepzioarenbilakaeraren berri izateko. Jarduera eko-nomikoki garestia badaere, ondobalioetsibehar da egokia eta komenigarria ote denlaneko arriskuen prebentzioko politikakplanifikatzekofuntsezkotresnagisa. .

7. ETORKIZUNA EUROPAN

7.1 EBren ESPARRU ESTRATEGIKOA LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNAREN ARLOAN 2014-2020

2014ko ekainaren 6an Europako Batzordeakkomunikazio bat eman zuen laneko segur-tasun eta osasunaren arloanBatasunak da-tozenurteetarakojarribeharrekoestrategia-ren inguruan .

Batasunaren aurreko estrategia 2012anamaiturik,Batasunakkontsultapublikoireki-koprozesuairekizuenEstatukideetakoeragi-leenartean,arlohorretarakoproposamenbe-rria diseinatu baino lehen. 2014anEuropakohauteskundeakeginziren,etahorrekinbateraBatzordea ordeztu zen eta prozesua motel-du.Azkenean,esparruberriaargitaratuzen,2020ra arte indarrean egongo dena, lanekoarriskuen prebentzioaren arloko jardunakgaratzeko.

77


2014-2020aldirakoEuropakoBatzordeakho-nakohiru erronkahauekezarriditu:

•Mikroenpresaetaenpresatxikiengaitasunaindartzea,arriskuaprebenitzekoneurriera-ginkor eta efikazak abian jartzeko. Lantokiguztietan,haientamainaedozeinizanikere,langileen osasuna eta segurtasunaren ba-besabermatzekosoluzioerrazetaefikazaksustatzea.

•Lanarekin zerikusia duten gaixotasunenprebentzioahobetzea, lehendikdaudenetasortzen ari diren arriskuei eta arrisku be-rrieiaurreeginez.

•Aldaketademografikoari aurreegitea: lan-bizitza iraunkorra eta zahartze aktibo etaosasungarrialortzea.Biztanleriaaktiboarenzahartzeaeta lan-bizitzaren luzapenakon-tuan hartzea, eta lan-bizitza osoan zeharingurune seguru eta osasungarria jartzeageroetadibertsifikatuagoadenlaneskuareneskura .

Planteatutakoerronkakzehazteko,zazpi hel-buru espezifikosortudira:

1 . Estrategianazionalaksendotzenjarraitzea.

2 . Lanekosegurtasunetaosasunarenarlokolegeria betetzen laguntzea, ETEei etami-kroETEeibereziki.

3 . Estatu kideek laneko segurtasun etaosasunaren arloko legeria betetzen dute-lakobermeahobetzea.

4 . Indarrekolegeriaerrazteaetabeharrezkoakezdirenadministrazio-kargakkentzea.

5 . Laneskuaren zahartzea, sortzen ari direnarrisku berriak eta gaixotasun profesio-nalen eta lanarekin lotutako gaixotasunenprebentzioakudeatzea.

6 . Estatistika-datuenbilketahobetzeaetain-formazio-oinarriagaratzea.

7 . Nazioarteak eta EBk laneko segurtasunaeta osasuna kudeatzeko egiten dituztenahaleginak hobeto koordinatzea, eta na-zioartekoerakundeeilaguntzea.

78


2.2 Ahuleziak, mehatxuak, indarrak eta aukerak EAEn, laneko segurtasun eta osasunaren eremuan

POSITIBOAN AZTERTUTAKO ITEMA

NEGATIBOAN

AUKERAK INDARRAK AHULEZIAK MEHATXUAK

Lege-esparrua oso garatua eta zorro tza, langilearen segurtasun eta osasunari dagokionez

LANEKO ARRISKUEN PREBEN TZIOAREN LEGE ESPARRUA

Zenbait arau zehaztu gabe daude eta interpretazio-aldeak nabari dira

Espainiako araudiak laneko arriskuen prebentzioan sustatzen duen ereduak prebentzioaren esternalizazioa du jomugan

Legeria zabalegia da, eta dokumentu-exijen tzia, berriz zorro tza

Lege-esparrua enpresa handiari eta industria-eremuari begira sortu da

Sinplifikazioak bul tzatu egiten du laneko arriskuen preben-tzioari baliabide propioekin hel tzea, eta laneko arriskuen preben tzioaren integrazioa indar tzen du

Sinplifikazioa dokumentu-atalari lo tzen zaio

Dokumentu-sinplifikazioak “sinplifikazio teknikoa” eta laneko arriskuen prebentzio eskasa ekar ditzake berekin

Enpresaburuaren prestakuntza eta dedikazio urria, eta eragileak ez daude trebatuta eginkizunak betetzeko

Estatuko Araudia osa tzea, EAEko langileen osasunaren zain tza hobetuz

Osasun Publikoaren Legea laneko osasuneko estrategiak gara tzeko esparru gisa

Prebentzio-zerbitzuei gutxiago eskatzen zaie haien jarduera sanitarioei buruzko estatu-araudia aldatu ondoren

EAE eskumenekoa da eremu sanitarioko legeak egiteko

Desadostasuna beste autonomia-erkidego batzuek aplikatutako arauei dagokienez

Estatuko araudiak EAEren eskumenen eremua inbaditzen du

79


AUKERAK INDARRAK AZTERTUTAKO ITEMA AHULEZIAK MEHATXUAK

Laneko arriskuen prebentzioa lehiakortasunaren eta bikaintasunaren faktore gisa

Gizarteak gehiago daki laneko segurtasun eta osasunaren inguruan

LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOAREN

KULTURA

Gizarteak istripuarekin edo gaixotasunarekin lotzen du laneko arriskuen prebentzioa

Enpresaburu eta langileek ez dituzte bereizten laneko arriskuen prebentzioan esku hartzen duten figura eta administrazioak

Zenbait enpresabururen ustetan, laneko arriskuen prebentzioa karga bat da, itzulkinik gabeko kostua alegia

Komunikabideen inplikazioa

Langileek lana edukitzeari ematen diote lehentasuna, segurtasuneta osasun-baldintzen aurretik

Arrisku-portaerak ez dira gaitzesten, eta batzuetan ezkutatu egiten dira

Laneko arriskuen prebentzioko jardunen balioa areagotzea, proiektuetan lagunduz eta sareko lana eginez

Prestatutako profesionalak eta espezializatutako erakundeak

LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOKO ESPEZIALISTAK

Enpresek behar baino garrantzi txikiagoa ematen diote laneko arriskuen prebentzioari, eta horregatik jakintza aplikatzea ezinezkoa da

Merkatuak ez du espezialistarik eskatzen

Diziplina guztietan adituak trebatzeko moduko kalitatezko prestakuntza ez da eskaintzen

Laneko arriskuen prebentzioan ematen ari den prestakuntza ez dator bat enpresen benetako premiekin

Lan Medikuntzako eta Lan Erizaintzako espezialista kopurua ez da nahikoa

Lan Medikuntza eta Lan Erizaintza ez dira erakargarriak, dauzkaten irtenbide profesionalak direla-eta

Kontrol-egitura indartsua eta laneko arriskuen prebentzioaren ez-betetzeak zehatzea: Lan Agintaritzaren eta Fiskaltzaren arteko ardatz koordinatua

Laneko arriskuen prebentzioko legeria betetzeko kontrolaren egitura Eusko Jaurlaritzaren mendekoa da

ARAUDIA BETETZEA

Laneko Ikuskatzailetzaren bitartekoak mugatuak dira

Krisi-egoeran dauden enpresek nekez bete ditzakete Ikuskaritzaren eskakizunak

Laneko arriskuen prebentzioa kontrolatzeko ardura duten organoen artean koordinatzeko zailtasuna

Orientazio erreaktiboa, ikuskatze-lanetan bereziki.

Laneko segurtasun eta osasunean espezializatutako Fiskaltza

Laneko segurtasun eta osasunari buruzko jakintza- eta prestakuntza-gabeziak organo judizialetan

Administrazioak ez du araudia behar bezala betetzen

Osalan gizartera eta gizartearen premietara egokitzea

Osalan erakunde independentea da, eta enpresei balio eta presentzia aktiboa eskaintzen die

Osalan ez da behar bezala espezializatu arlo jakin batzuetan

Osalanek egindako tresnak teknikoegiak dira kolektibo jakin batzuentzat.

80



Enpresen artean jakintza eta esperientziak transferitzeko ahalmen handia

Laneko arriskuen prebentzioari buruzko jakintza handia eta dokumentu- eta informazio-gorputz zabala sortu dira

INFORMAZIOAREN ETA JAKINTZAREN

GIZARTEA

Zaila da laneko arriskuen prebentzioko jakintza enpresen errealitateari aplikatzea, ETEei bereziki

Eragileen artean mesfidantza da nagusi informazioa partekatzeko orduanETEei jakintza helarazteko eta

prebentzioa egiten irakasteko tresna espezifikoak

Internet eta sare sozialak zabalkunderako, eragileen arteko harremanetarako eta datuak, jakintza eta jardunbide egokiak elkartrukatzeko bitarteko gisa

Webguneak eta presentzia Administrazioaren eta organo teknikoen sare sozialetan Laneko arriskuen prebentzioko

kudeaketa telematikoa ez da behar bezala ezarri

Laneko arriskuen prebentzioari buruz sarean dagoen informazioa sakabanatuta egon daiteke eta fidagarritasun gutxikoa izan daiteke

Administrazio elektronikoak izapideak sinplifikatzen ditu eta elkarren artean jarduteko aukerak errazten

Sarearen bitartez Administrazioen proiektuak hobeto ezagutzeko aukera

Eskumeneko Administrazioen arteko informazio-trukea ez da nahikoa

Eusko Jaurlaritzaren laneko segurtasun eta osasuneko informazio-sistemen ustiapena eskasa da

Laneko ezbeharren datuak eguneratuak, erraz eskuratzeko modukoak eta nahiko fidagarriak

Laneko istripuen eta gaixotasun profesionalen komunikazio-sistema ez da prebentzio-xedeetarako diseinatu

Autonomia-erkidegoek eta Europar Batasuneko herrialdeek modu desberdinak darabiltzate datuak biltzeko; estandarizaziorik ez dago, beraz

Gaixotasun profesionalen susmoa deklaratzeko sistema

Gertatzen diren gaixotasun profesional eta istripu guztiak ez dira azaltzen

Energia berriztagarriak eskasak dira

Laneko segurtasun eta osasuneko helburuak Europako herrialdeekin partekatuak, eta beraz baterako jardunak egiteko aukera

Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategian proposatutako ekimenetarako babesa

EUROPAN EZARRITAKO

ESPARRU ESTRATEGIKOA

Europako esparru estrategikoa ez da oso zehatza

Batzorde berriak ezer gutxi babesten du 2014-2020 aldirako laneko segurtasun eta osasuneko europar esparru estrategiko berria

Europako jarraibide jakin batzuk ezin dira EAEn aplikatu, edo interes gutxikoak dira

Eragile guztiek helburu, lehentasun eta ekintzak ezartzeko lanetan parte hartzea

Eragileen koordinazioa eta baterako lana estrategia partekatu baten inguruan

LANEKO SEGURTASUN ETA

OSASUNERAKO EUSKAL

ESTRATEGIA

Eragile guztiek ez dute maila berean onartu 2011-2014 aldirako Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategia

81


Helburu partekatuak dauzkaten laguntzaileak bilatzea eta ahaleginak batzea

Gobernuak abian jarritako sail arteko koordinazioko esparrua eta bitartekoak ADMINISTRAZIO

ETA ERAKUNDEEN ARTEKO

KOORDINAZIOA ETA LANKIDETZA

Eusko Jaurlaritzan laneko segurtasun eta osasunaren arloko erantzukizunak dauzkaten sailen artean koordinatzeko zailtasuna

Laneko segurtasun eta osasunaren arloko zeharkako ildo politikorik ez dago

Elkarlan tekniko sendotua Eusko Jaurlaritzaren, autonomia-erkidegoetako erakundeen eta Estatuaren artean

Eusko Jaurlaritzaren eta estatuko erakundeen harremanetarako tresnak eskasak dira

Erakundeen inplikazioa zaila da, eta batzuetan helburu desberdinak izaten dituzte

Laneko segurtasuna eta osasuna lehentasuna da Gobernuarentzat, eta Gobernuak irmoki babesten du

EUSKO JAURLARITZA

LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOAN

INPLIKATZEA

Gobernuak laneko arriskuen prebentzioari ematen dion babesa ezer gutxi nabarmentzen da

Sailak ez dira behar bezala inplikatzen estrategia garatzeko lanetan

Epe ertainera ekonomia suspertzea

KRISI EKONOMIKOA

Administrazioak baliabide ekonomiko gutxiago jartzen ditu laneko arriskuen prebentzioaren eskura

Egoera ekonomikoan baliabiderik eza da nagusi, ETEen artean bereziki

Lan-merkatuaren egiturazko aldagaiak gogorrak dira, eta horregatik laneko arriskuen prebentzioko eskakizunak murriztu behar dira

“Desarautzeko” politikek laneko arriskuen prebentzioaren atzerakada ekar dezakete berekin

Laneko arriskuen prebentzioko jardueren merkantilizazioa, zerbitzua merkatzea

Krisia laneko arriskuen prebentzioan gutxiago inbertitzeko aitzakia gisa

Azpikontratazioak espezializazioa ahalbidetzen du

Azpikontratazio-legea eraikuntzaren sektorean

Azpikontratazioaren gorakada: arriskua azpikontratei eskualdatzea

Sindikatuen bitartez enpresetan sartzeko eta eragiteko gaitasuna

Laneko Segurtasun eta Osasuneko Batzordeak eta prebentzio-delegatuak

GIZARTE ERAGILEAK Gizarte-eragileek interes kontrajarriak dituzte

Laneko arriskuen prebentzioa kanbio-moneta gisa erabiltzea

Negoziazio kolektiboaren egoera zaila


82


EAEn laneko segurtasun eta osasuneko eredu propio bat bultzatzea LANEKO ARRISKUEN

PREBENTZIOKO JARDUNEN KALITATEA

Laneko arriskuen prebentzioari buruzko egungo araudiak ez du sustatzen langileen osasun integralaren kontzeptua

Esternalizazioan oinarritutako ereduak suposatzen du laneko arriskuen prebentzioa merkatu-aldagaien baldintzapean jartzea

Osasun-sistemak kostu handia hartzen du bere gain lanak eragindako gaixotasunak tratatzeko

ISO 45001 araua argitaratzea: Laneko arriskuen prebentzioa kudeatzeko sistemen ezarpena bultzatzea

Prebentzio-jardunak ebaluatzeko kalitatezko estandarrik ez dago

ISO 45001 araua argitaratzea: ziurtapenak prebentzio-hutsuneak ezkuta ditzake

2.3 2011–2014 aldirako Estrategiaren balioespena

2011-2014 aldirako Laneko Segurtasun etaOsasunerakoEuskalEstrategiaaurreikusitakoparametroen barruan garatu da, baina esanbeharradagoEuroguneak,etaberazgureau-tonomia-erkidegoakpairatuduenkrisiekono-mikoizugarrisakonakbereeraginaizanduela.

Egoeraekonomikoakezkatzekoazenestrate-giadiseinatuzenunean,etahurrengourteeta-rakoatzeraldiaereaurreikustekoazen,bainaezinzitekeenaurreikusi,inondikinora,krisiakEstatu espainola eta autonomia-erkidegoakhainbortizki astinduko zituela.Euskadik erepairatu du gainbehera ekonomiko eta finan-tzarioa,etahortazsektorepribatuandoikun-tzak egin dira eta sektore publikoan murri-zketak; horren guztiaren ondorioz, lanekosegurtasunetaosasunerakobaliabideakmu-

rriztu egin dira. Horregatik, jardun batzuennorainokoamugatubehar izanda,hasierakoasmoakmotelduta.

Nolanahi ere, esan dezakegu 2011-2014 al-dirako Laneko Segurtasun eta OsasunerakoEuskalEstrategiak,orohar,garapenetainpak-tupositiboaizanduela,etaeremuhorretandi-harduteneragilegehienakbatdatozhorretan.Euskal langileen segurtasuna eta osasunahobetzekoazkenhelburuabeteeginda,lanekoezbeharren indizeen etengabekomurrizketaridagokionez behintzat. Gaixotasun profesio-nalenarloan,aldiz,oraindikaskodagohobe-tzeko, nahiz eta aurrerapauso nabariak egindirengaixotasunakagerianuztearenalorrean,hori lehenurratsa izanik tratamenduarenetaprebentzioarenbidean.

Enpresaburuen, langileen eta, oro har, eus-kal gizartearen prebentzio-kulturak hoberaegindu,etaenpresetanaurrerapennabariak


83


ILDO ESTRATEGIKOA

HELBURU OROKORRAK HELBURU ESPEZIFIKOAK EGINDAKOAREN BALANTZEA

egin dituzte laneko arriskuak prebenitzekokudeaketari dagokionez. Laburbilduz esandezakegu 2011-2014 Estrategian bildutakoesku-hartze eremu guztietan aurrera egindugula,bainahoribai,beharbainolaburragoetamotelago.

Jarraian,balantzexehatuaeskainikodizuegu,2011-2014 aldirako Laneko Segurtasun etaOsasunerako Euskal Estrategian bildutakojardun-ildo estrategikoetan egindako jardue-renetahelburuaklortzekoegindakoaurrera-penenberriemateko.

IE.1.- KONTZIEN-TZIAZIOA ETA SENTSIBILIZAZIOA

H.1.- Euskal gizartearen prebentzio-kultura sortzea eta indartzea, biztanleria-segmentu bakoitzerako berariaz diseinatutako ekintzen bitartez, kolektibo bakoitzari mezu egokiak helaraziz eta inpaktu handieneko kanalak erabiliz, hartzaile zuzenak (enpresetako kideak eta sektoreko profesionalak) eta zeharkakoak (gizartearen beste kolektibo batzuk) bereiziz.

H.1.1- ZABALKUNDE EKINTZAKH.1.2.-PRESTAKUNTZA EKINTZAK

H.1.1.1- Gizarteari laneko arriskuen prebentzioa zer den jakinaraztea, komunikabideetan horren berri emateko kanpainen bitartez.

AURRERAPENAK:

Laneko segurtasun eta osasunaren alderdiak zabaltzeko egundoko lana egin dugu. Gizartea osatzen duten kolektibo guztiengana iristen ahalegindu gara, baina laneko arriskuen prebentzioko “aktoreei” eman diegu lehentasuna, hau da, enpresaburuei, langileei eta langileen ordezkariei. Hala, jardunaldi teknikoak antolatu ditugu, baita garrantzi handiagoko eta txikiagoko zabalkunde-ekitaldiak ere, Gela mugikor bat adibidez, prebentzioa lantokietara hurbiltzeko.

Oraindik ez dugu objektiboki neurtu tresna jakin batzuek (Lan Baldintzen Inkesta eta Euskobarometroa adibidez) izan duten inpaktua, baina antza denez poliki-poliki hobera egiten ari gara, eta laneko arriskuen prebentzioarekiko sentsibilitatea goraka doa enpresen eta herritarren artean.

Sektore batzuetan egundoko arrakasta izan da, lehen sektorean adibidez, eta gai jakin batzuetan ere aurrerapen handiak egin dira, arrisku psikosozialetan adibidez, baita kolektibo jakin batzuei dagokienez ere, emakumeen artean batik bat, eta guztientzat ere ekintza espezifikoak antolatu ditugu.

Interneti (webguneak, atari tematikoak, sare sozialak) esker, Administrazioa herritarrengandik hurbilago dago, eta komunikazioa, eta beraz mezuen zabalkundea, errazagoa da, herritarrek parte hartzeko aukera dutelako Gobernuak laneko arriskuen prebentzioan aurrera daramatzan politika, erabaki eta jardunetan.

Prestakuntza-arloan ere ahalegin handia egin da, eta esate baterako, laneko arriskuen prebentzioa EHUko udako ikastaroetara eraman da. Lehen eta Bigarren Hezkuntzarako egindako prestakuntza-materialari esker, eta batez ere LHko ikasleekin egindako irakaskuntza-lan trinkoari esker, prebentzio-kulturak gora egin du haur eta gazteen artean.

EGITEKE DAUDENAK:

Kolektibo jakin batzuetara, langile autonomoen kolektibora adibidez, ezin izan gara oraindik nahi genukeen bezala iritsi, eta horregatik garatutako ekintzetatik kanpo geratzen dira sarri, hori ondorenean indartu beharreko lan-arloa izanik.

H.1.1.2.- Gizartearen parte-hartzea sustatzea Administrazioak laneko segurtasun eta osasunaren arloan abian jarritako ekimenetan.

H.1.1.3.- Ahalik eta pertsona gehienengana iristea, gizartean oso hedatuta dauden kolektibo jakin batzuetan eragiteak dakarren kapilaritatea baliatzeko.

H.1.1.4- Prebentzio-kultura zabaltzea, enpresaburu, zuzendari, agintari eta langileen artean informazioa eta kontzientziazioa hedatzeko.

H.1.1.5- Langile autonomoen prebentzio-kultura sustatzea.

H.1.2.1.- Laneko arriskuen prebentzioko prestakuntza haurrentzat

H.1.2.2.- Laneko segurtasuna eta osasuna unibertsitate-prestakuntzan integratzea.

H.1.2.3.- Laneko arriskuen prebentzioko prestakuntza Lanbide Heziketan

H.1.2.4.- Enpresaburu eta zuzendarien artean laneko arriskuen prebentzioa kudeatzeko prestakuntza sustatzea.

H.1.2.5.- Lanaren antolamendutik eratorritako arriskuen inguruko kontzientziazioa.

85


ILDO ESTRATEGIKOA


IE.2.- PARTE-HARTZEA ETA LANKIDETZA LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNEAN INPLIKATUTAKO ERAGILEEN ARTEAN

H.2.- EAEn edo EAEtik kanpo laneko arriskuen prebentzioan inplikatutako eragile publiko eta pribatuen arteko lankidetzarako bitarteko egonkorrak ezartzea eta sendotzea, partekatutako informazioan oinarrituta, eta guztien parte-hartzea bilatzea laneko segurtasun eta osasunaren arloan abian jarritako ekimen eta ekintzetan.

H.2.1.- Eztabaida teknikoa indartzea gizarte-eragileen, laneko arriskuen prebentzioan espezializatutako erakundeen (prebentzio-zerbitzuak eta erakunde auditoreak) eta Administrazioaren artean.

AURRERAPENAK:

Administrazioaren eta horrelakorik nahi izan duten gizarte-eragileen arteko harremana arina eta etengabea izan da, eta horren adierazgarri ditugu laneko arriskuen prebentzioan aurrera egiteko lortu diren akordioak.

Administrazioaren eta prebentzio-zerbitzuen arteko lankidetza sendotu da, eta horren adierazgarri dugu zenbait proiektu garatzeko lantaldeak sortu direla, etorkizunari begira lankidetza hori iraunkor eta sistematiko bihurtzeko asmoarekin.

Laneko arriskuen prebentzioari negoziazio kolektiboaren eremuan nola heldu ikertzen hasi gara, horixe baita enpresaburu eta langileen arteko harremanetarako berezko esparrua, baina zoritxarrez krisiak eta lan-harremanen egoera zailak asko baldintzatu dituzte arlo horretan egindako aurrerapenak .

Nolanahi ere, elkarrizketa sozialaren mahaian laneko arriskuen prebentzioari buruzko akordioak lortu dira.

EGITEKE DAUDENAK:

Sindikatu batzuek ez dute parte hartu nahi izan erakundeen topaketarako organoetan, eta horregatik laneko arriskuen prebentzioko politika eta ekintzei buruzko eztabaidatik kanpo geratu dira.

Administrazioak eta gizarte-eragileek ezer gutxi egin dute prebentzio-kultura areagotzeko elkarlanean; proiektu bat edo beste, besterik ez. Gizarte-eragileekiko eta gizarte-eragileen arteko harremanekin zerikusia duen guztiak zailtasunak dakartza berekin, interesak kontrajarriak daudelako eta batzuetan laneko arriskuen prebentzioarekin zerikusirik ez dutelako, kontu politikoak tartean daudelako eta abar, eta horregatik arlo hori ongi jorratu beharko da etorkizunean.

H.2.2.- Gizarte-eragileen arteko eta gizarte-eragileen eta Administrazioaren arteko parte-hartzerako eta lankidetzarako bitartekoetan eragitea, prebentzio-kultura sustatzeko eta laneko arriskuen prebentzioa enpresetan integratzeko.

86


ILDO ESTRATEGIKOA


IE.3.- ERAKUNDEEN KONPROMISOA ETA LANKIDETZA

H.3.1.- Administrazioaren eta euskal erakunde publikoen konpromisoa sustatzea laneko segurtasun eta osasunaren arloan.

H.3.1.1.- Erakunde-administrazioak bere prebentzio-jarduera eta –antolamendua bete-betean gara dezala sustatzea, laneko arriskuen prebentzioa bere kudeaketan integratuz, eredugarri izanez eta laneko segurtasun eta osasunari ematen dion garrantzia erakutsiz, sail, erakunde eta erakunde publiko guztien arteko inplikazioaren bitartez.

AURRERAPENAK ETA EGITEKE DAUDENAK:

2015-2020 aldirako laneko segurtasun eta osasunerako estrategia berria egin aurretik egindako diagnostikoak aditzera eman duenez, hobera egin dugu, baina ez nabarmen. Gure ustez EAEren erakunde-administrazioak gehiago inplikatu beharko luke laneko segurtasun eta osasunean.

Administrazioaren prebentzio-kudeaketari dagokionez, Gobernuko prebentzio-zerbitzuek aurrera egin dute laneko arriskuen prebentzioaren integrazioan, baina oraindik ere baliabide urriak dituzte eskura.

Laneko arriskuen prebentzioa Gobernuaren sektoreko eta zeharkako politiketan integratzea, horixe izan daiteke hasten ari den ziklo berriaren erronka nagusia.

Aurrerapen handiak egin ditugu, udal handietan batez ere, baina toki-administrazioaren eremu batzuetan oraindik zer hobetu badago prebentzio-kudeaketari dagokionez.

jarduera arau-emaileari dagokionez, eskumen-eremu jakin batzuetan jardun dugu, hain zuzen ere EAE legeak emateko edo estatuko legeria osatzeko eskumenekoa den eremuetan, hala nola laneko arriskuen prebentzioaren arlo sanitarioan eta prebentzio-zerbitzuen jarduera sanitarioaren erregulazio berrian. Egia esan laneko arriskuen prebentzioari buruzko legeria zabalegia da, eta askotan korapilatsua ETEentzat, eta horregatik interpretazioak eta aplikazio-irizpideak adosten ahalegindu behar dugu, enpresei prebentzio-kudeaketa errazteko.

H.3.1.2.- Laneko arriskuen prebentzioaren garapena sustatzea (prebentzio-antolamendua eta -jarduera) euskal administrazio eta enpresa publikoetan, eta laneko arriskuen prebentzioa kudeaketan integra dadila sustatzea.

H.3.1.3.- Euskal legerian eta prozedurak arautzen dituzten arauetan laneko arriskuen prebentzioko alderdiak txertatzea.

H.3.2.- EAEko eta Europako, estatuko eta autonomia-erkidegoetako administrazio eta erakundeen arteko lankidetzarako bitarteko egonkorrak ezartzea eta sendotzea, partekatutako informazioan oinarrituta, eta laneko segurtasun eta osasunaren arloan abian jarritako ekimenetan lankidetza bilatzea.

H.3.2.1.- Sailen arteko lankidetza sendotzea eta sistematizatzea EAEren erakunde-administrazioaren barruan.

AURRERAPENAK ETA EGITEKE DAUDENAK:

Esan dezakegu Administrazioen arteko lankidetzan argi-ilunak nabari direla: Lankidetza handia eta emankorra izan da batzuetan, eta ia ezerezean geratu da beste batzuetan. Nabarmentzekoak dira obra publiko handiaren eremuan izandako lankidetza, Laneko Segurtasun eta Higienezko Institutu Nazionalarekin zenbait proiektutan egindako elkarlana eta Kantauriko Erkidegoekin arrantzaren sektorean egindako baterako lana, SAFERA proiektua eta abar. Estatuko Administrazioarekin egindako elkarlana, ordea, ez da hain emankorra izan, Gizarte Segurantzaren eskumeneko organo eta erakundeekin batera egindako lana batik bat.

Azpimarratzekoa da, Laneko Ikuskatzailetzaren laneko segurtasun eta osasunaren eskumenak, eta beraz organo horren egituraren eta langileen zati bat, EAEri eskualdatu egin zaizkiola. Horixe izan da, ezbairik gabe, amaitzen ari den Estrategiaren indarraldiaren mugarrietako bat. Beraz, aurreikustekoa da Euskal Administrazioan laneko arriskuen prebentzioko eskumenak dauzkaten organoen arteko harremanak arinagoak izango direla eta lankidetza areagotu egingo dela.

H.3.2.2.- Laneko segurtasun eta osasunaren arloan, Eusko Jaurlaritzaren eta foru- eta toki-administrazioen arteko lankidetza sustatzea.

H.3.2.3.- Euskal administrazioaren eta Estatuko eta Europako administrazio eta erakundeen arteko lankidetza sendotzea, elkarrekikotasun-irizpideei jarraiki, laneko segurtasun eta osasunari buruzko informazioa partekatzeko eta jardun-ildoak bideratzeko.

87


ILDO ESTRATEGIKOA


IE.4.- IKUSKAPENA, KONTROLA ETA AHOLKULARITZA

H.4.1.- Laneko arriskuen prebentzioan esku hartzen duten aktore guztiek laneko segurtasun eta osasunaren arloko legeria betetzen dutela zaintzea.

H.4.1.1.- Ikuskatzeko eta kontrolatzeko kanpaina selektiboak diseinatu eta abian jartzea, arrisku, enpresa mota eta sektore jakin batzuetara eta kolektibo bereziki kaltebera batzuetara bideratuak, prebentzio-helburu jakin eta zehatz batzuk lortzeko asmoarekin..

AURRERAPENAK:

Laneko arriskuen prebentzioko legeria betetzen ote den kontrolatzeko, zenbait kanpaina eta jardun egin ditugu hainbat sektore eta jarduera-adarretako lan-baldintzak eta haien eragile nagusiak egiaztatzeko: lan-ekipamenduak, produktu kimikoak, antolamendu-alderdiak eta abar. Eraikuntza-lanen, arrantza-sektorearen eta nekazaritza- eta basogintza-sektorearen prebentzio-jarduera zaindu da bereziki, baita amiantoa daramaten materialen manipulazioa eta azpikontratazioa ere. Administrazio publikoak ere ikuskatu ditugu, eta zehazkiago, udal guzti-guztiak bisitatu ditugu.

Prebentzio-zerbitzuen jarduera kontrolatu dugu, arriskuen ebaluazioan eta langileen osasunaren zaintza espezifikoan arreta berezia jarriz.

EGITEKE DAUDENAK:

Enpresetako laneko arriskuen prebentzioko jardueren kalitateari dagokionez, eta zehazkiago, prebentzio-zerbitzuen jardunen kalitateari dagokionez, zenbait ekimen garatu ditugu, baina oraindik bide luzea dugu egiteko. Eremu horretan ezin dezakegu esan helburua bete dugunik, oraindik ere egiaztatzen ari garelako lantokien prebentzio-jardunen kalitatea eskasa dela.

H.4.1.2- Laneko arriskuen prebentzioko erakunde profesionalen jardunak legeria eta ezarritako kalitate-irizpideak betetzen dituela bermatzea.

H.4.1.3- Osasunaren zaintzaren jomuga laneko arriskuak direla bermatzea.

H.4.1.4.- Laneko arriskuen prebentzioko politikak EAEren administrazio publikoetan nola ezartzen diren gainbegiratzea.

H.4.1.5.- Makinek eta lan-ekipamenduek aplikazio-araudia betetzen dutela kontrolatzea.

H.4.2.- Enpresei eta haien prebentzio-erakundeei aholkularitza eta laguntza ematea, laneko arriskuen prebentzioko araudia aplikatzeko eta prebentzio-jarduera hobetzeko.

H.4.2.1.- Enpresek laneko arriskuen prebentzioaren legeria betetzeko dauzkaten zailtasun ohikoenen berri izatea eta haiei aurre egiten laguntzea.

AURRERAPENAK:Hainbat sektore eta jarduera-adarretarako kanpainak garatuz aukera izan dugu enpresek —eta bereziki ETEek— prebentzioa eraginkortasunez gauzatzeko zer arazo dituzten ikusteko eta horretan laguntzeko ekintzak eta tresnak diseinatzeko, hala nola gida teknikoak, laneko arriskuen prebentzioko irizpideak, protokoloak eta abar. Laneko Ikuskatzailetzaren eta Osalanen bitartez eta arreta-kanal desberdinak erabiliz (aurrez aurrekoa, postala eta telematikoa) enpresaburu, langile eta teknikariei, eta oro har, laneko arriskuen prebentzioan interesa duten pertsona guztiei aholku ematea da prebentzio-kultura zabaltzeko bide nagusia eta Administrazioa herritarren laneko segurtasun eta osasuneko arazoetara hurbiltzeko bitarteko egokia, eta bide hori sendotu egin dela esan dezakegu.

EGITEKE DAUDENAK:Zaila da kolektibo batzuengana iristea, langile autonomoengana eta ezer gutxi garatutako jarduera-adar batzuetan diharduten langileengana iristea esaterako, eta beraz nekez jakin dezakegu zer arazo dauzkaten eta zer konponbide eskain ditzakegun. Kolektibo horiengana iristeko sistema efikaza bilatu behar dugu, beraz, prebentzio-zerbitzuen, sektore-elkarteen, enpresa-foroen, interneten edo beste bitarteko batzuen bitarte.

88


ILDO ESTRATEGIKOA


IE.5.- LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOA ENPRESAK ETA LAN BALDINTZAK HOBETZEKO

H.5.1.- Lan-baldintzen hobekuntza sustatzea, lan-baldintzetako alderdi guztietan eraginez Lan Arriskuen Prebentziorako Legeari jarraiki:lokalak, instalazioak, ekipamenduak, tresnak eta abaragente fisiko, kimiko eta biologikoakAgente fisiko, kimiko eta biologikoak erabiltzeko prozeduraklanaren antolamendu eta ordenamendua

H.5.1.1.- Lan-ekipamenduen berrikuntza sustatzea, ekipamendu zaharren ordez, araudia betetzen duten beste modernoago batzuk jarriz.

AURRERAPENAK:EAEko biztanleria aktiboaren lan-baldintzak hobetzeko, laneko segurtasun eta osasunean inpaktu handiena duten faktore problematikoenei heldu diegu, hala nola makinei eta produktu kimikoei. Hala, lan-ekipamendu zaharkituak berritu ditugu, eta haien ordez makina seguruagoak jarri, SPRIk eta Osalanek sustatutako produkzio-ekipamenduak modernizatzeko programaren segidako edizioen bitartez, eta REACH substantzia eta nahasketa kimikoei buruzko Europako Erregelamendua enpresetan ezartzeko ahaleginak egin ditugu.Esan dezakegu lehen sektorean laneko harremanen prebentzioak oso bilakaera ona izan duela. Prebentzioa sustatu dugu ezbehar-tasa handia izaki bere ezaugarriak direla-eta heltzeko zaila den sektore batean. Zabalkunde- eta prestakuntza-ekintza trinkoak jarri ditugu abian, eta jendeak oso ondo hartu ditu. Kanpainei esker, azpisektoreen problematika hobeto ezagutzeko eta haientzat ekintza espezifikoak antolatzeko aukera izan dugu. Organo eta administrazioen arteko lankidetzak eta sektoreko enpresekin eta haien ordezkariekin batera egindako lanak arrakasta izan du eta emaitza onak izan ditu, Horren adierazgarri dugu, batetik ITSASPREBEN eta NEKAPREBENL sailen arteko planak garatu izana, eta, bestetik Kantauri Itsasertzeko autonomia-erkidegoen laneko segurtasun eta osasunerako institutuekin elkarlanean arrantzaren sektorean egindako proiektua.Kolektibo kalteberenen laneko arriskuen prebentziorako jarduerei dagokienez, genero-ikuspegitik abiatutako laneko arriskuen prebentzioari bultzada handia eman zaio, zabalkundeko, prestakuntzako eta ikerketako jardunen bitartez eta abar. Beste kolektibo batzuekin laneko arriskuen prebentzioa neurri txikiagoan landu da, desgaituekin eta etorkinekin adibidez, aldez aurretik ezarritako lehentasunen arabera garrantzi handia duen jardun-arlo horri poliki-poliki heltzeko. Ikerketetarako diru-laguntzak eman ditugu eta sentsibilitatea sustatu dugu zabalkunde-ekintzen bitartez, baina eremu horretan aurrera jarraitu behar dugu lanean.

EGITEKE DAUDENAK:Lan-baldintzak hobetzeko helburua zenbateraino bete den neurtzea eta kuantifikatzea ez da erraza. EAEren lan-baldintzei buruzko inkesta izan liteke neurgailu egokia, gure egoerari buruzko benetako datuak eta gure lurraldeko langileen pertzepzioa eskainiko lituzkeen neurrian.Arriskugarritasun handieneko eta ezbehar-tasa handieneko eragiketa eta sektoreetan egindako jardunetan ez dugu nahi adinako aurrerapena egin. Lan-ekipamenduak mantentzeko eta konpontzeko jarduerak egin ditugu bakarrik, eta eremu horretan Europako Agentziak ere jardun du 2012. urtean, Laneko Osasun eta Higienerako Institutu Nazionalarekin elkarlanean. Baina oraindik ez da azterlan serio bat egin istripu-tasan gehien eragiten duten zereginak zein diren zehazteko eta jardunak oinarritzeko.Bestetik, arrantza-sektorera hurbiltzeko ganorazko ahalegin bat ere falta da.Errepideko laneko istripuen prebentzioan ere aurrera jarraitu behar dugu lanean. Haien gainean prospekzio- eta zabalkunde-ekimenak gauzatu dira bakarrik, eta garrantzi handiagoko jardunak jarri beharko ditugu abian hemendik aurrera.

H.5.1.2.- Enpresetan istripu gehien sorrarazten dituzten eragile eta eragiketetan zuzenean eragitea.

H.5.1.3.- Lehen sektoreko eta lotutako industrietako lan-baldintzen hobekuntza sustatzea.

H.5.1.4.- Lanpostua bereziki kalteberak diren pertsonen egoerara egoki dadin sustatzea.

H.5.1.5.- Laneko arriskuen prebentzioa berrikuntza teknologikoan integra dadin sustatzea, laneko segurtasun eta osasuneko alderdiak txertatuz instalazio, eraikin, lan-ekipamendu, ibilgailu, azpiegitura eta produkzio-prozesuen diseinuan.

H.5.1.6.- Errepideko laneko istripuak murrizteko neurriak sustatzea.

H.5.1.7.- REACH substantzia kimikoei buruzko europar erregelamendua ezar dadin sustatzea.

89


ILDO ESTRATEGIKOA


IE.5.- LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOA ENPRESAK ETA LAN BALDINTZAK HOBETZEKO

H.5.2.- Laneko arriskuen prebentzioaren arloan enpresen produktibitate eta lehiakortasunerako mesedegarri diren formula efizienteak sustatzea.

H.5.2.1.- Laneko segurtasuna eta osasuna enpresen lehiakortasunerako mesedegarri dela frogatzea.

AURRERAPENAK:

Alderdi positibo gisa nabarmentzekoak dira enpresek prebentzio-ahalegin handiagoa egin dutela, langileek parte-hartze handiagoa izan dutela, prebentzio-delegatuen bitartez batik bat, eta prebentzio-jarduerek gora egin dutela osasunaren zaintzan, prestakuntza eta informazioan eta arriskuen ebaluazioan.

EGITEKE DAUDENAK:

Helburu horri ez zaio sakonetik heldu Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategiaren esparruan, nahiz eta bereziki interesgarria den krisi-garai honetan. Lehentasunak gorabehera, atzeratu egin dugu eta albotik baino ez diogu heldu, informazioa eskaintzeko eta laneko arriskuen prebentzioaren eta lehiakortasunaren arteko lotura frogatzeko azterlanak zabaltzeko jardueren bitartez.

H.5.2.2.- Enpresen produktibitate eta lehiakortasunerako mesedegarri diren lan-metodologiak ezar daitezen sustatzea.

90


ILDO ESTRATEGIKOA


IE.6.- LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOA KUDEAKETAN INTEGRATZEA ENPRESA BIKAINTASUNA SUSTATZEKO

H.6.- Laneko arriskuen prebentzioa enpresen kudeaketan integra dadin sustatzea, prebentzioa jarduera guztietan txertatuz, hierarkia-maila guztien eta bereziki arduradun nagusien (enpresaburu eta gerenteak) inplikazioarekin, prebentzio-jardueraren benetako aplikazio efektiboa sendotzeko.

H.6.1.- Enpresaburu eta langileek laneko arriskuen prebentzioa kudeaketan integratzeko zer zailtasun dauzkaten eta gaia nola ikusten duten jakitea, arazo zehatzen gainean jardun ahal izateko.

AURRERAPENAK:

Hainbat sektore eta jardueratako enpresetan egindako kanpainen bitartez, eta hainbat forotan eta ekitalditan parte hartuz, laneko arriskuen prebentzioa kudeaketan integratzeko zailtasunetako batzuk mahaigaineratu ditugu, ETEei dagokienez batik bat. Zailtasun horiei aurre egiteko, batetik, enpresa horiei erraztasunak eman behar zaizkie laneko arriskuen prebentzioaren araudia betetzeko, eta, bestetik, prebentzio-jarduerak beren baliabide propioekin bete ditzaten sustatu behar da, alderdi horiek lehentasunezkoak izanik Europako eta Euskadiko esparru estrategiko berrian.

Sustatu ditugu, batetik, laneko arriskuen prebentzioaren bikaintasuna onestea, eta, bestetik, enpresen artean integrazio-arloko jardunbide egokiak elkartrukatzea, Administrazioak babestutako foro, ekitaldi eta lankidetzazko jardunen bitartez.

EGITEKE DAUDENAK:

Benetako integrazio efektiboaren helburua urrun dago oraindik, eta lanean jarraitu behar dugu hura betetzeko. Integrazioa neurtzeko eta hutsuneak non dauden eta zergatik gertatzen diren jakiteko tresnak garatu behar ditugu, informazio hori funtsezkoa baita ondorengo neurriak hartzeko.

Enpresa-jardueren koordinazioan ere zer hobetu asko dago, bai Administrazioan bai enpresetan, nahiz eta aurrerapenak egin diren enpresa handien eskutik batez ere, gainerako enpresa guztiak bultzatzen ari direnak.

H.6.2.- Laneko arriskuen prebentzioa enpresa txiki eta ertainen (ETEak eta mikroETEak) kudeaketan integratzeko bidea erraztea.

H.6.3.- Laneko arriskuen prebentzioaren integrazioa sustatzea, baliabide propioekin (enpresaburua, prebentzio-zerbitzu propio edo mankomunatuak, izendatutako langilea) bideratutako prebentzio-jardueraren garapena indartuz.

H.6.4.- Laneko arriskuen prebentzioa beren kudeaketan integratzeko ahalegin berezia egiten duten enpresak saritzea.

H.6.5.- Laneko arriskuen prebentzioa lehen sektorean eta lotutako industrietan integra dadin sustatzea

H.6.6.- Enpresa-jardueren koordinazioaren “benetako” aplikazioa lortzea.

H.6.7.- Laneko arriskuen prebentzioaren kudeaketan berrikuntza sustatzea.

91


ILDO ESTRATEGIKOA


IE.7.- PRESTAKUNTZA ESPEZIFIKOA

H.7.- Enpresetan laneko arriskuen prebentzioa egiteko beharrezko prestakuntza indartzea.

H.7.1.- Laneko segurtasun eta osasuneko zuzeneko eragileak trebatuz (prebentzio-delegatuak, enpresaburuak, zuzendari eta bitarteko agintariak, izendatutako langileak, prebentzio-baliabideak, osasunaren profesionalak eta abar).

H.7.1.1.- Laneko arriskuen prebentzioari buruzko legeriak eskatutako prestakuntzaren edukia zehaztea, haren norainokoa mugatua ez dagoen kasuetan.

AURRERAPENAK:

Prestakuntzaren arloan lan handia egin dugu, maila desberdinetan, laneko arriskuen prebentzioko aktore eta eragile askorekin. Zaila da abian jarritako ekintzek zenbaterainoko inpaktua izan duten neurtzea, baina argi dago hainbat kolektibotako pertsona askori iritsi zaizkiela, eta laneko arriskuen prebentzioko alderdi desberdinak jorratu dituztela, kudeaketarekin hasi eta sektore edo diziplina baten berezko alderdi teknikoekin buka.

Jarduera espezifiko garrantzitsuenak aipatzearren, on-line prestakuntzaren alde egin dugu, hainbat kolektiborentzako ikastaroak eskainiz, prebentzio-delegatuak trebatu ditugu, eraikuntzaren sektoreko langileen prestakuntza sustatu dugu eta prebentzio-zerbitzuetako eta Osakidetzako sanitarioentzako prestakuntza-plana diseinatu eta garatu dugu, gaixotasun profesionalak onesteko eta jakinarazteko helburu nagusiarekin.

Gainera, laneko arriskuen prebentzioari buruzko jardunaldi teknikoak, ekitaldiak eta nazioarteko biltzarra antolatu ditugu, eta guztiak ere funtsezkoak izan dira EAEko laneko segurtasun eta osasuneko eragileen prestakuntza-prozesuan.

EGITEKE DAUDENAK:

Oraindik lan sistematiko bat dugu egiteko: prestakuntzari dagokionez legerian dauden hutsune edo anbiguetateak identifikatzea eta lehenestea, eta haien gainean lan egiteko plana egitea.

H.7.1.2.- Enpresetan laneko segurtasun eta osasuneko aktore nagusien prestakuntza sustatzea.

H.7.1.3.- Eremu sanitarioan laneko segurtasun eta osasuneko eragile nagusien prestakuntza sustatzea.

H.7.1.4.- Laneko arriskuen prebentzioko goi-mailako teknikarientzako kalitatezko prestakuntza zaintzea.

H.7.2.- Arrisku jakin batzuei aurre egiteko prestakuntza bultzatuz.

H.7.2.1.- Zeregin jakin batzuk egiteko gaitzen duten oinarrizko prestakuntza espezifikoko programak bultzatzea.

H.7.2.2.- Desfibriladoreak ongi eta arduraz erabiltzen direla bermatzea, laneko istripu ez-traumatikoen ondorioei aurre egiteko prebentzio-neurri gisa.

H.7.2.3.- Langileen prestakuntza sustatzea arrisku jakin batzuei aurre egiteko gai izan daitezen.

92


ILDO ESTRATEGIKOA


IE.8.- OSASUNAREN ZAINTZA

H.8.- Langileen osasunaren zaintza arriskuetara bideratuta, prebentzioan integratuta eta herritarren osasun-historian proiektatuta egon dadin zaintzea, pertsona eta kolektiboentzako jarduerak aintzat hartuz haien osasunerako kaltegarri izan daitezkeen arrisku- eta narriadura-faktoreak lehenbailehen detektatzeko.

H.8.1.- Osasunaren zaintza betiere laneko arriskuei begira egon dadin lortzea.

AURRERAPENAK:

Laneko osasunaren zaintza espezifikoa hainbat ekintzaren bitartez sustatu da: landa-bisitak kanpainetan, hainbat jarduera-sektoretako enpresen gainean garatuak, zabalkunde- eta prestakuntza-ekintzak, protokoloen argitalpena eta abar. Nolanahi ere, gai honen oinarrian “kultura” jakin bat dago, eta informaziorik eza da nagusi. Horregatik, enpresaburuek osasunaren zaintza orokorra eskatzen eta eskaintzen diete langileei, zaintza hori arriskuei lotu beharrean, eta beraz lan-ildo horrek irekita jarraitzen du etorkizunari begira.

Aurrera egin dugu laneko osasunaren zaintza hobetzeko tresnen garapenean, laneko historia klinikoaren ereduaren garapenean adibidez, herritarraren osasun-historialean integratu beharko dena, baita arrisku jakin batzuen esposi-zioaren aurrean osasunaren zaintza gauzatzeko protokoloen garapenean ere.

Halaber, gaixotasuna profesionala ezagutarazteko hainbat ahalegin egin ditugu, hura prebenitzeko lehen urratsa den heinean. Ildo horretan, gaixotasun profesionalen deklarazioa eta gaixotasun profesionalen susmoa jakinarazteko sistema bultzatu ditugu, baita lanarekin zerikusia duten gaixotasunen arrazoiei buruzko azterketa ere.

Prebentzio-zerbitzuetako eta Osasun Publikoko sanitarioak gaixotasun profesionalen alorrean trebatzea beste arretagune bat izan da estrategiaren esparruan.

Amiantoaren eraginpean egon litezkeen langileen osasunaren zaintza postokupazionalean aurrerapen handiak egin dira, eta une honetan kasuak identifikatzeko sistematika eta osasuna-ren zaintza postokupazionalaren eskaintza daude indarrean. Ezin gauza bera esan beste agente batzuen eraginpean dauden langileen kasuan, baina nolanahi ere arlo horretan aurrera egiten ari gara, eta osasunaren zaintza postokupazioala jasota dago jada osasunaren zaintzako protokoloetan. Nolanahi ere, eremu horretan aurrera jarraitu behar dugu lanean.

EGITEKE DAUDENAK:

Osasunaren zaintza kolektiboaren eremuan ez dugu aurre-rapen handirik egin. Ekintzak estrategia bati jarraiki garatu beharrean, “eskatu ahala” egin ditugu, unean uneko aukeren arabera. Horrek aurrerapena oztopatu du, prebentzio-enpre-sa eta -erakundeentzat garrantzi txikikoa den arlo batean. Hortaz, erronka horri berriz heldu behar diogu, aurrera egiteko jardunak zehaztuta.

H.8.2.- Laneko historia klinikoa herritarraren historia kliniko pertsonalean integratzea.

H.8.3.- Autonomia-erkidegoko, Estatuko eta Europako legeriatik eratorritako arauzko alderdiak garatzea.

H.8.4.- Osasunaren zaintza kalitatezko irizpideei jarraiki garatzea.

H.8.5.- Osasun kolektiboaren zaintza sustatzea, enpresaren prebentzio-jardueran integratuta.

H.8.6.- Osasun postokupazionalaren zaintza garatzea.

93


ILDO ESTRATEGIKOA


IE.9.- LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOAREN ARLOKO JARDUNEN KALITATEA

H.9. Enpresa eta erakundeetan diharduten laneko arriskuen profesionalen jardunen kalitatea sustatzea, baliabide propioak, besteren prebentzio-zerbitzuak eta erakunde auditoreak aintzat hartuta.

H.9.1.- Prebentzio-zerbitzuen jardunen kalitate-mailak eta ebaluazio-sistema ezartzea.

AURRERAPENAK:

Eremu horretan hainbat kanpaina antolatu ditugu prebentzio-jardun tekniko eta sanitarioen kalitatea aztertzeko hainbat sektore eta jardueratako enpresetan, jardun horien hutsuneak eta arrazoiak identifikatuz. Emaitzek zenbait gabezia utzi dituzte agerian enpresetan egiten den prebentzio-kudeaketan, eta erakunde espezializatuen jardunak eskasak direla ere eman dute aditzera. Horregatik, zenbait jardun aurreikusi ditugu etorkizunari begira.

Instituzio eta erakunde espezializatuen prebentzio-ekintza hobetzen laguntzeko tresna batzuk egin eta zabaldu ditugu: gida teknikoak, prozedurak, gomendioak, osasunaren zaintzako protokoloak eta abar. Sakoneko arazoa, nolanahi ere, ez da hainbeste tresnarik eza, hainbat metodologia eta gida dauzkagulako eskura, baizik eta lehentasunak ez direla behar bezala ezartzen aplikatu beharreko baliabideak hautatzerakoan; horregatik, litekeena da etorkizunean bestelako ekimenei heldu behar izatea.

Helburu horretan bi eremu nagusi bereizten ziren: arriskuak batetik, eta prebentzio-“defizita” duten kolektiboak bestetik.

Arriskuei dagokienez, arrisku psikosozialen arloan oso aurrerapen handiak egin ditugu, areago ia hutsetik abiatu ginela aintzat hartzen badugu, eta egoera ongi ezagutzeko eta jardun-premiak zein diren jakiteko aukera izan dugu. REACH erregelamenduaren ezarpenean aurrera egin dugu, baina langileak agente kimikoen eraginpean jartzeko arriskua gaizki eta azaletik ebaluatzen da oraindik ere, baita arrisku ergonomikoak ere. Segurtasun-arriskuei dagokienez, sektore eta lanbide jakin batzuetan egin dugu aurrera, eraikuntzaren sektorean bereziki.

Laneko arriskuen aurrean sentikorrak diren langileei eta kalteberak diren kolektiboei dagokienez, haiei eragiten dieten arriskuak aztertu ditugu.

EGITEKE DAUDENAK:

Aurrera egin badugu ere, arlo horretan ezarritako helburua betetzeke dago oraindik ere, eta gainera guztiz justifikatuta dago. Izan ere, Laneko Ikuskatzailetzak eta Osalanek garatutako kanpainek agerian utzi dutenez, prebentzio-enpresa eta -erakundeen prebentzio-jardunen kalitatean zer hobetu asko dago oraindik ere, eta kalitate hori sustatzen jarraitu behar dugu helburu estrategikoa den heinean.

H.9.2.- Prebentzio-zerbitzuei eta enpresetako prebentzio-arduradunei laguntzeko tresnak sortzea eta zabaltzea.

H.9.3.- Arriskuan jartzeko aukerak gutxitu daitezen lortzea, arrisku horiek hobeto identifikatuz eta landuz.

H.9.4.- Langileen osasunaren zaintzako jardunen kalitatea sustatzea.

94


ILDO ESTRATEGIKOA


IE.10.- JAKINTZA SORTZEA

H-10.- Laneko segurtasunaren eta osasunaren arloko jakintza sortu eta partekatzea:Azterlanak eta ikerketa-proiektuak egin daitezen, bultzatuz, laneko arriskuen prebentzioaren diziplina guztietako adituen, euskal sare teknologikoaren, Unibertsitatearen, institutu eta erakunde espezializatuen, laneko arriskuen prebentzioko profesionalen eta jakintza eta esperientzia ekar dezaketen eragile guztien parte-hartzearekin; eta jakintza hori euskarri egokienean zabaltzea, edukiaren eta hartzaileen arabera.

H.10.1.- Arrisku jakin batzuen egoera, kolektibo jakin batzuen lan-baldintzak, gaixotasun profesionala eta haren esposizioa, eta gai interesgarrien jardueraren egoera ezagutu ahal izateko, prebentzioko politika, kanpaina edo neurriak diseinatzearren.

AURRERAPENAK:

Laneko arriskuen prebentzioko jakintza sortzeko eta zabaltzeko helburuan asko aurreratu dugu. Izan ere, 2011-2014 aldirako Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategian bildutako jardun-arloei lotutako ikerketa indartu da, azterlanak garatuz eta, urteko deialdietan, lehentasunezko gaiak jorratu dituzten ikerketa-proiektuetarako diru-laguntzak emanez.

Une ekonomikoki zail honetan, ikerketa finantzatzeko ahalegin berezia egin behar izan dugu, baina merezi izan duela uste dugu, lortutako emaitzak aintzat hartuta.

Behin jakintza sortu ondoren, bigarren helburua zabalkundea da. Zentzu horretan, egindako azterlanak eta ikerketak zabaltzeko lan handia egin dugu, jardunaldi teknikoen, udako ikastaroen, ORP biltzarraren eta euskadi.net webgunearen bitartez, eta horri esker jende askorengana iristeko aukera izan dugu.

EGITEKE DAUDENAK:

Etorkizunean, jakintza sortu eta zabaltzeko modurik efizienteenak sustatu egingo ditugu, norainokoa/kostua ratiorik handiena izango dutenak. Edozein kasutan sareko lana indartu beharko litzateke, Administrazioak, zentro teknologikoek, Unibertsitateak, adituek eta profesionalek elkarlanean jardun behar dutelako laneko arriskuen prebentzioan ikertu eta berritzeko.

Zabalkundeari dagokionez, kanal tematikoak dauzkan web-kanala eta sare sozialak indartu beharko lirateke.

95


ILDO ESTRATEGIKOA


IE.11.- INFORMAZIO SISTEMAK

H.11.- Laneko segurtasun eta osasuneko informazio-sistema integratu bat diseinatzea, garatzea eta ezartzea, EAEko langileen osasun-egoerari eta lan-baldintzei buruzko kalitatezko informazio eguneratua eta eskuragarria biltzeko, prozesatzeko, aztertzeko eta transmititzeko.

H.11.1.- Laneko segurtasun eta osasunari buruzko informazio-sistema bat garatzea, datu-iturrien integrazioan eta sistemen elkarreragingarritasunean oinarrituta, EAEn laneko segurtasun eta osasuneko informazioa lortzeko, kudeatzeko eta zabaltzeko prozesuen kalitatea eta efizientzia hobetzeko.

AURRERAPENAK:

Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategiak planteatutako helburua asmo handikoa zen. Izan ere, EAEn laneko segurtasun eta osasunaren inguruan dagoen informazio-egitura guztia aztertu eta hobetzea, arazoak identifikatzea eta konponbideak proposatzea hartzen zituen aintzat.

Lehen azterketa batek aditzera eman zuenez, EAEn laneko segurtasun eta osasunari buruzko informazioa sortzen, erabiltzen eta kontsumitzen duten eragileak asko dira, eta askotarikoak gainera: autonomia-erkidegoko, estatuko, Europako eta nazioarteko administrazio eta erakundeak (gobernuak, laneko segurtasun eta osasuneko institutuak, Europako Agentzia, LANE, behatokiak eta abar), erakunde pribatuak (prebentzio-zerbitzuak, mutualitateak, prestakuntza-zentroak, enpresa-elkarteak, sindikatuak eta abar), adituak eta abar, eta beraz sekulako lana egin beharko genuke egitura hori osotasunean aztertzeko eta arazoak eta hobetzeko ekintzak identifikatzeko. Hortaz, zehaztutako helburua Eusko Jaurlaritzaren jardun-eremutik kanpo zegoela hartu genuen aintzat, eta helburu hori mugatzea erabaki genuen, gaian eskumenekoak diren sail eta erakundeen (Enplegua, Osasuna eta Osalan) informazio-sistema bakarrik aztertuta.

Nabarmentzekoak dira, batetik, laneko istripuen jakinarazpenean sartutako hobekuntzak, eta, bestetik, Osalanen informazio-sistema integratu bat ezartzeko proiektua, EAEn laneko segurtasun eta osasunari buruzko informazioa biltzeko, ustiatzeko eta errazteko helburua duena. Sistema horren barruan oso garrantzitsua da prebentzio-zerbitzuen gutxieneko datuen multzoa garatu izana, laneko osasunari eta arriskuen esposizioari buruzko informazioaren iturri baliagarria.

Informazioa funtsezkoa da egoera ezagutzeko eta jardunak ongi bideratzeko, arazo zehatzen gainean eraginez. Informatika-euskarria garrantzitsua da, baina hori bezain garrantzitsua da informazioaren eta adierazle, prozesu eta produktuen kudeaketa, eta alderdi horiek guztiak guztiz zehaztu gabe daude oraindik.

EGITEKE DAUDENAK:

Laneko segurtasun eta osasunaren alderdi jakin batzuen inguruan informazioa urria da, datuak biltzeko adierazlerik eta tresnarik ez dagoelako, EAE soilik aintzat hartuko lukeen lan-baldintzei buruzko inkesta bat adibidez.

Organo eta administrazioen arteko informazio-trukean ere ez dugu aurrerapen handirik egin, bereziki, gaixotasun profesionalak jakinarazteko CEPROSS sistemarako sarbidea hobetzeko, Gizarte Segurantzaren Antolamendurako Zuzendaritza Nagusiarekin izandako harremanei dagokienez. Horiek guztiak 2015-2020 aldirako estrategia berrian bildu behar dira.

H.11.2.- EAEn laneko segurtasun eta osasuna zertan den jakiteko informazioa edukitzea, politika eta jardunak diseinatu eta egindako esku-hartzeak ebaluatu ahal izateko.

H.11.3.- Lanarekin zerikusia duten osasun-arazoen izaerari eta garrantziari buruzko informazioa eta arazo horiek EAEko herritarrei nola eragiten dieten jakiteko informazioa ematea.

H.11.4.- EAEko langileen osasun-egoera, lan-baldintza arriskugarriak, denborazko aldaketa eta joerak eta osasunerako arrisku berrien agerpena zaintzea eta monitorizatzea.

H.11.5.- Laneko segurtasun eta osasunaren arloko plan eta jardunen emaitza ebaluatzea.

96


ILDO ESTRATEGIKOA


IE.12.- PERTSONEN GARAPEN PERTSONALA ETA PROFESIONALA

H.12.- 2011-2014 aldirako Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategia aurrera eraman behar duten pertsonak jardunetan inplika daitezen eta profesionaltasunez, motibazioz eta kalitatez jardun dezaten lortzea, haien eskura beharrezko baliabideak, informazioa eta prestakuntza jarriz, erabakietan parte har dezaten sustatuz, autonomia emanez eta haien garapen pertsonala bultzatuz.

H.12.1.- Langileek lanerako behar duten informazioa azkar eta erraz eskura dezaten lortzea.

AURRERAPENAK:

Euskal erakunde-administrazioan informazio eta dokumentuak eskuratzeko aukerek hobera egin dute nabarmen, nola haren zerbitzuan diharduten langileentzat hala herritarrentzat, sareari eta administrazio elektronikoari esker batez ere. Nolanahi ere, lanean jarraitu behar dugu horretan, baita jardunetan kalitatea eta homogeneotasuna bermatzen duten prozeduren elaborazioan ere.

Zehazki, herritarrentzako arretan asko aurreratu dugu azken urteetan, Administrazioa gizartera hurbil dadin eta gizarteak eragiten dioten gaietan parte har dezan sustatuz, batez ere Irekiaren, sailetako webguneen eta, laneko segurtasun eta osasunaren arloan, Osalanen bitartez. Bestetik, Zuzenean zerbitzuak aukera ematen du kontsultei arreta hobea eskaintzeko eta dokumentuak telefonoz eta aurrez aurre aurkezteko.

Langileak asko inplikatu dira Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategiaren garapenean, baina esan beharra dago egoera ekonomikoak galarazi egin duela aurreikusitako prestakuntza-ekimenetako batzuk aurrera eramatea. Sustatu dugu Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategiarekin inplikazio zuzenena duten pertsonek, Osalaneko langileek adibidez, prebentzio-arlo eta –diziplina guztietako prestakuntza eta espezializazioa jaso dezatela.

Besteak beste, hainbat foro, ekitaldi edo lantaldetan hartu dute parte gai horiek guztiak aztertzeko, eta, bide batez, prestakuntza jasotzeko eta ikasitakoa eguneratzeko.

EGITEKE DAUDENAK:

Osalanen egitura organiko eta funtzionalari buruzko indarreko erregelamendua eguneratzea.

H.12.2.- Herritarrek laneko arriskuen prebentzioan dauzkaten zalantza, galdera eta arazoei erantzutea, modu atsegin, azkar eta efikazean.

H.12.3.- 2011-2014 aldirako Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategia aurrera eramateko arduradunei etengabeko prestakuntza eskaintzea .

H.12.4.- Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategiaren ekintzak aurrera eramateko behar adinako baliabideak edukitzeko dimentsionamendu egokia egitea.

97


LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNERAKO EUSKAL ESTRATEGIA

ESTRATEGIA

2015-2020

3.

4.

5.

LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNERAKO EUSKAL ESTRATEGIA 2015-2020

ESTRATEGIAREN GARAPENA, JARRAIPENA ETA EBALUAZIOA

MEMORIA EKONOMIKOA

ESTR

ATEG

IA


3.3.1 Kon tzeptuzko esparrua

•Laneko segurtasun eta osasunaren eremuaEuskal Autonomia Erkidegoan kokatzen saia-tu gara, gure jardun-marjina mugatzeko etaalor horretan Eusko Jaurlaritzaren estrategiadiseinatzekokontuanhartubeharrekoelemen-tuaknabarmentzeko .

Laneko arriskuen prebentzioa kontestualiza-tzeko, jardun hori arautzen duen oinarrizkoarauahartubeharduguabiapuntutzat,Espai-niako zuzenbideanLanekoArriskuenPreben-tziorako 31/1995 Legea, lanean langileen se-

gurtasuna eta osasuna hobetzeko neurriakaplikatzeari buruzko 89/391/EEE EuropakoZuzentaraua lege-esparrura iraultzen due-na, eta aldi berean 92/85/EEE, 94/33/EEE eta91/383/EEEZuzentarauenxedapenakgainera-tzenditu,amatasunarenetagazteenbabesarieta aldi baterako lan-harremanen tratamen-duariburuzkoa,betiereiraupenjakinbatekoeietaaldibaterakolan-enpresetanizatendireneigagozkiela.

DiskutigarriadaEuroparBatasunekopreben-tzio-politikak jarduten duen esparru juridikoorokorraridagokionezEstatuespainolakegiten

LanEkO SEGurTaSun ETa OSaSunErakO EuSkaL ESTraTEGIa 2015 -2020

100


duentransposizioaZuzentarauarenespirituariegokitzenotezaion,lanekoarriskuenpreben-tzio-jarduerakenpresarenbaliabidepropioekingain hartzea proposatzen baitu azken horrek,kanpoko eskumenetara joz (pertsonak edozerbitzuak) enpresaren edota establezimen-duen eskumenak nahikoak ez diren kasue-tan soilik . Laneko Arriskuen Prebentziorako31/1995Legeaketaharengarapen-xedapenekpuntuhoriezazpimarratzeazgain,prebentzio-jarduerenesternalizazioaaldarrikatzendute.

Zalantzarik ez dago enpresaburuaren eran-tzukizun juridikoari buruz haren enpresanlan egiten duten pertsonen segurtasuna-ri eta osasunari buruz, eta ez du horreta-tik salbuesten laneko arriskuen prebentzio-jarduerakkanpokoerakundebatekinadosteak.Soluziobide horren ontasunak, jakintza aditubat gaineratzeari, ikuspegi zabalagoa eduki-tzeari –sektoreari edo jarduera-adarrei ga-gozkiela– eta prebentzio neurrien aplikazioaesperientziahandiagoalortzeariburuz,ezdiraeztabaidagarriak. Eta ez da eztabaidagarria,halaber, prebentzioa enpresaren kudeaketaneta egunetik egunerokoan integratzea nabar-men errazten dela prebentzio-neurriak ba-liabidepropioekegikaritzendituztenean,ohikopresentziarekin lantokian eta ondo ezagututaantolamenduarenetahuraosatzendutenper-tsonenezaugarriak.

Horrenbestez, dedikazioa eta barne-baliabi-deak ematen duen enpresaren ezaguera kanpo-espezialistak dakarren lagun tza adi-tuarekin eta ikuspegi globalarekin uztar-

tzearen aldeko apustua egiten du Eusko Jaurlari tzak, eta bi egiturak uztar tzeko mo-duak aztertu behar dira ildo horretan, betiere kontuan izanda enpresaren tamainak eta, ba-tez ere, haren arrisku-mailak hartu beharre-ko soluziobidea baldin tzatu egiten dutela kasu askotan.

•Bestetik, Eusko Jaurlaritza jabetzen da bizidugunkoiunturazailaz,oraindikerekrisieko-nomiko sakon baten erdian eta mantsoa etanekeza izango dela aurreikusten den susper-tze-prozesu bati hasiera emanez gaudela.Krisia, hasieran izaera ekonomiko eta finan-tzariokoabazenere,krisi instituzionaletaba-lioenkrisibihurtudaEuropaosoan,etaarris-kuan ari da jartzen ongizatearen estatua etagizarte-kohesioa. Egoera horren ondorioz al-daketakaridiragertatzen,osobizkorrakgaine-ra,ereduproduktiboan,lan-harremanenespa-rruanetagizartean,inpaktuukaezinadutelariklanekosegurtasunetaosasunean .

Iraunkortasunak enplegu produktiboa eta osasungarria bateragarri egitea eska tzen du, laneko arriskuen preben tzioa lehiakortasune-ko eta ondo egindako laneko faktore gisa iku-sita, faktore horrek izan behar baitu enpresa bikainaren ezaugarri.

Gauzak horrela, enpresaburuek eta langileekpartekatutako interes-arloa izango da preben-tzioa, lehenengoek kudeatu beharrekoa, betie-re bigarrenekin akordioa bilatu nahian. Guztizezinbestekoa da langileekin kontsultatzea etalangileek parte hartzea beren segurtasuna eta

101


osasuna eraginpean hartzen dituzten eraba-kiguztietan,baitaberen lan-etorkizunaere,etaenpresaburuaren esku geratuko da partaide-tzaaktibohoriartikulatzendutenmekanismoakezartzea, enpresaren jardueran lan-arriskuenprebentzioanbildutakokudeaketabatenzatigisa.

Enpresaburuaren erantzukizuna erabatekoaizanik langileak lanekoarriskuetatik babeste-ko,aipatubeharda,halaber,LanekoArriskuenPrebentziorakoLegeakazkenhorietakobakoi-tzariesleitzendirenbetebeharra,hots,“bakoi-tzaren ardura da, beraren ahalmenen ara-bera, eta kasu bakoitzean hartutako preben-tzio-neurrien bidez, laneko segurtasuna etaosasunazaintzea,berarenazeinberarenlanbi-de-jarduerak uki ditzakeen pertsonena, lane-ko jardunen eta ez-egiteen ondorioz, berarenprestakuntzarenetaenpresaburuarenjarraibi-deenarabera”.

Gizarte-eragileak, bi kolektiboen ordezkarigisa, garrantzi izugarria hartzen du ingurunehorretaneuskalenpresaklehiakoretaosasun-garri egitekohelburuerkidearenbideanezin-besteko akordioak lortzeko, kontuan hartu-ta enpresa osasungarria dela “lan-inguruneosasungarria ahalbidetzenduena, non langileeta enpresaburuak etengabeko hobekuntzakoprozesu baten elkarlanean aritzen diren lan-gileenosasuna,segurtasunaetaongizateaetalan-giroaren iraunkortasuna sustatu eta ba-besteko”.

Azkenik,AdministrazioPublikoakereeginkizunbatbetebehardujokalekuhorretan,alderdien

arteko harremanak eta adostasuna ahalbide-tuz, eta ezarritako lege-esparrua errespeta-tzen dela zainduz. Laneko arriskuen preben-tzio-politikak,bestepolitikapublikobatzuekinbatera, langileen osasuna eta segurtasunauztartubeharditu,berrikuntzarekinetaenpre-sa-bikaintasunarekinenpresairaunkoretale-hiakorrenindartzeabultzatzeko.

Eragile bakoi tzak modu ardura tsuan egikaritu behar du dagokion egitekoa.

•Gogoeta honetan, hainbat alditan aipatu daLanekoArriskuenPrebentziorako31/1995Le-gea,alorhonetakoeskubideetabetebeharrenoinarrizkoarauantolatzailegisa.Ezinbestekoadaplanteatzealegeaklaster20urtebetekodi-tuelaetazentzuguztietanegungoarekinalde-ratutaosobestelakoegoerabateanargitaratuzela,aipatutakojokalekuekonomiko,sozialetalan-arlokoaridagokionezzeinlanekosegurta-sun eta osasunaren testuinguru espezifikoaridagokionez .

Zirkunstantzia horri bi hamarkadako aldi ho-netan–sortudirenpremieierantzutekoeman-dako xedapenek markatutakoan– izandakoarau-bilakaeragehitubeharzaio,arauenmor-do ederra bilduz, betiere moldatzen errazakizanezdirenak.

Zenbaitgaimahaigaineandaudejada:

−Lan-arloko arau-hausteengatiko legeriazehatzailea eta prozedurazkoa araudietanizandakoaldaketetaraegokitzea.

102


−Laneko segurtasun eta osasunari buruzkolegeriako beharrezkoa ez den kargaren in-guruanegonlitezkeensinplifikazioaketamu-rrizketak identifikatzea, alderdi interesdunguztiekineztabaidapublikoaizanondoren.

−Laneko arriskuen prebentzioaren alorrekoprestakuntzari buruzko araudia araudi horionartuzenetik izandakoaldaketetaraegoki-tzea .

Garaia da, an tza, laneko arriskuen preben-tzioa arau tzen duen legeriaren berrikuspen bat plantea tzeko, aurreko 20 urte hauek izan direnaren balorazio-azterketa sakona eta etorkizunari begira lortu nahi denarekiko go-goeta zeha tza egin ondoren, eta prozesu horri elkarrizketatik eta agente guztien partaide-tzatik ekin behar zaio, Eusko Jaurlari tzak hori ahalbide tzeko asmoa duelarik.

•Laneko osasunari buruzko edozein plantea-mendukezindualboratupertsonarenosasunaBAKARRA dela, eta ezin da banatu lanekoosasun batean eta lanetik kanpoko beste ba-tean. Pertsonaren osasunaren ikuspegi inte-gralerakobideangaude,“ongizatefisiko,men-taletasozialosokoegoeragisaulertuta,etaezsoilikafekzioakedogaixotasunakez izateare-kinlotuta”,OsasunarenMundukoErakundeakdefinitutakoarenarabera .

Ikuspegi horretatik begiratuta, osasuna ze-hazten duen elementu bat bezala ikusten da

lana, eta osasun-iturri gisa hartu behar da kontuan.

Osasun bakarraren kontzeptuak osasunarenkudeaketaintegratuaeskatzendueta,horren-bestez, sistema publikoaren, lan-osasunekozerbitzuen eta osasunaren galera kudeatzekoerantzukizunadutenerakundeenartekokoor-dinazio trabagabe eta estua. Azken horiekgarrantzi handia dute euskal gizartean, etabilakaera demografikoa ikusita, biztanleriaedadetuaktiboa izangodu, eta, pentsa liteke,osasun-arazoakizangodituena,zereginbatzukegitekomugatuedoezindudezaketenak.

Osasuna partzialki galdu duten langileenenplegagarritasuna kudeatzea arduratzen di-ren erakundeen inplikazioa funtsezkoa da bizentzutan. Langile horiek birgaitzeak, berriztrebatzeaketa lan-merkatuanberriz sartzeaklangabeziara bultzatutako pertsonen dramasozialagutxitzeadakar,oraindikeregizartea-ri lan-indarraren ekarpena egin diezaioketelaetahorretarakogaidirelasentitzendutenean.Baina, gainera, esan nahi du baliabideak op-timizatu eta gizarte-prestazioen kostuak mu-rriztu behar direla osasun-galera horri aurreegiteko, zeregin jakinbatzukmugabaititzake,bainaezlan-jardunosoa.Katehoniekinbeharzaio:

osasun-galera è lan-merkatuan sar tzeko baldin tza è osasun-desparekotasuna

gutxienez arazoa objektibatuz, haren kostuakuantifikatuz eta hura konpontzeko jardunakpentsatuz .

103


Pertsona lanera egokitzeko irizpidea kontuanhartu behar du enplegu-bilaketak, enplega-tzaileei eta hautagaiei gerora bete ezin direnespektatibak ez sortzeko moduan. EuskalEnplegu Zerbitzutik lan-postuen eskaintzangaitasun-irizpideakbeharbadabiltzeanolaar-tikulatupentsatubeharkogenuke,zorrotzsai-hestuta osasun-arrazoiengatik diskriminazioaeta modu objektiboa bilatuz langile bat bereezaugarri pertsonaletarako egokiak ez direnbaldintzetankolokatzeasaihesteko,edoenpre-sa hura kaleratzera edo birkokatzera bultza-tzeasaihesteko.

Lehen mailako prebentzioa funtsezkoa izanik(kalteasaihesterabideratutakoa),ezdirades-kuidatu behar bigarren mailako prebentzioa(kalteamodugoiztiarreandetektatuetaharenprogresioa saihesteko) eta hirugarren mai-lakoa (kaltea jada jasanduten pertsonen tra-tamendura eta birgaitzera bideratutakoa), etalangileenosasunerakozaintzaespezifikoaau-rreikustendahorretarako tresnanagusi gisa.Hiruprebentzio-mailakbateragarriakdirabe-renartean,osatuetaelkaraberastendiraba-terakoinplementazioanlangileenbizi-kalitateahobetzeko,baitagizarteosoarenaere.

Lehen mailako preben tzioak lehentasuna iza-ten jarraitu behar du, gaixotasuna ager tzea edo istripu-arriskua gauza tzea saihesteko modu gisa, errealistak izan behar dugu eta prest egon modurik egokienean aurre egite-ko osasun-galerari, lanari lotutako arrazoien-gatik edo beste zenbait arrazoirengatik –hala nola zahar tzea– dela ere.

•Euskadin, enpresa txiki eta ertainek enpre-sa-sarearen%95etaenpleguaren%80direnherrialdean, langile autonomoak presentziahandiaduenetaekintzailetzaetaekintzailearenfigura lehenesten den herrialdean, gogoe-ta irekitzea komeni da biztanleria aktiboarenzenbait kolektibok laneko osasunera dutensarbideari buruz, planteatzen diren erregu-lazio-neurriak identifikatzearekin hasi etaosasun publikoaren eta laneko osasunarenarteko bizikidetasun-eredu baten deseinuare-kinjarraituz,pertsonarenosasunintegralarenikuspegitikbegiratuta .

Biztanleria aktibo guztiak, gaur egun estaldu-rarik ez duten edo behar adinako estaldurarik ez duten kolektiboak barne –esate baterako, langile autonomoak, egituratu gabeko sekto-reetako langileak (etxeko sektorea, nekazari-tza-sektorea) eta abar– laneko osasunerako sarbidea izan dezan susta tzea hartu behar du helburu tzat Euskadik, herrialde modernoa denen tz.

3.2 Laneko segurtasun eta osasunean eragiten duten Eusko Jaurlari tzaren estrategiak

Eusko Jaurlaritzaren politiken ikuspegia erre-pasatuko dugu hainbat alorretan, arreta be-rezia emanez estu-estu laneko segurtasuneta osasunarekin lotuta daudenei, hala nolaenpleguari, osasunari eta eredu produktiboari,

104


koherentziainstituzionalamantentzealdera,bai-ta helburuak lerrokatzeko, sinergia aprobetxa-tzekoetabaliabideakoptimizatzekoere.

Ustedugu,halaber,politikaautonomikoekeragintxikiagoadutelalanekosegurtasunetaosasuna-reneremuan,bainahaienplanteamenduakkon-tuan hartu behar dira partekatutako helburuaklortzekokoordinatzealdera.

2012 -2016 aldirako Gobernu Programa: 1000 EGUN HERRIALDEKO 3 KONPROMISORI AURRE EGITEKO dokumentua erabiliko dute abiapuntugisa, X. Legegintzaldirako esparru estrategikoorokorrakokatzenduena .

3.2.1 Enplegua

Enplegua lehentasunadaEuskoJaurlaritzaren-tzatetahoridabereprogramanberegainhar-tzen duen lehenengo konpromisoa. Honakohauekin daude lotuta eremu horretan ezartzendirenhelburuak:

• Enpleguadefendatzea,enplegagarritasunaetagazteen,pertsonaautonomoenetalan-merka-tuan sartzeko zailtasunak dituzten pertsonenlaneratzeabultzatuz,baitaautoenplegukoeki-menberriaketamikroenpresakere .

• Elkarrizketa soziala eta kohesio soziala, Eus-kadin gizarte-eragileekin izan beharrekoelkarrizketaren bidez, enpresen eta langileeninteresen arteko oreka ahalbidetzen duenelkarrizketasozialasendotuz .

• Berdintasunaemakumeenetagizonenartean,ordainsari-berdintasunean aurrera eginezeta emakumeen presentzia sustatuz eran-tzukizun-postuetan;bizitzapertsonal, familiareta lan-arlokoaren uztartzea sustatuz, eran-tzunkidetasuna, eta ordutegien malgutzeaeta arrazionalizatzea bultzatuz, haurrentzakoeskoleneta laguntza-zerbitzuensareasendo-tuz; eta enpresei zuzendutako sentsibilizazio-programagaratuz,genero-ikuspegiaberenjar-duerakoeremuguztietanbildezaten .

Helburu horiek 2014-2016 aldirako Enplegu Planean erakusten dira, eta planak bere jar-dun-ildo esanguratsuenen artean biltzen dituLANEKO OSASUNA ETA SEGURTASUNA, plan-tamendu jakin batekin, hau da, “Lan-arriskuak prebeni tzea, enpresen tzat betebehar legala eta mo-rala izateaz gain, oinarrizkoa da enpresen tzat behar bezala fun tzionatuko badute; izan ere, ez da kos-tua, baizik eta lan-ezbeharrek eragindako kostuak eragozten dituen inber tsioa. Preben tzioa, halaber, langileen ardura ere bada, erabat kon tzien tziatuta egon behar baitute preben tzioaren gaiarekin eta beharrezko neurri guztiak eskatu behar dituzte, osasuna eta segurtasuna ziurta tzeko.”

Horrela, planak bere helburuen artean ezar-tzendu“Lan-ezbeharrak murriztea, produkzioaren ikuspegi baten bidez”etaETEenarazoa,emaku-meen lan-baldintzak, desgaitasuna, adin han-dieneko kolektiboak eta lan- eta familia-bizitzauztartzea aztertzen ditu, alderdi horiek guztiaklaneko segurtasun eta osasuneko estrategianagertzendirelarik.

105


EnpleguarenetaGizartePolitikeneremuanazter-tutakobesteplanbatzukhonakohauekditugu:

EnpleguarenEuskalEstrategia,2011-2014

LanbiderenPlanEstrategikoa,2013–2016

GizarteratzeAktibokoIII.EuskalPlana, 2012-2016

Immigrazioaren,HerritarrenetaKulturaartekoBizikidetasunarenIV.Plana,2014-2016

EAEnFamilieiLaguntzekoErakundeartekoIII.Plana,2011-2015

3.2.2 Osasuna

Osasun-alorreanEuskoJaurlaritzakezartzendi-tuen lehentasunen artean, honako hauek hartubehar dira kontuan laneko osasuneko esparruestrategikoariekitekogaraian:

•Erantzunintegratuaerronkaberriei:kronizita-tea,zahartzaroaetamendekotasuna.

•Elkarbizitza eta aniztasunaren kudeaketa:etorkinarenintegrazioa,lan-baldintzaduinba-tzukizateazainduzetaaniztasunarenkudeake-taeuskalenpresetan.

•Prebentzioaren eta osasunaren sustapenarenkultura,arretabereziaeskainizadinekobiztan-leriahelduari.

•Erakunde arteko koordinazioa osasuna berefaseguztietanhobetzeko.

•Arreta berezia droga-mendekotasunen aur-kakoborrokari.

•Ikerketaetaberrikuntzaindartzea .

Lehentasun horiek politika, helburu eta ekin-tzetan nola zehaztu diren 2013-2020 aldirako Eusko Jaurlari tzaren Osasun Planean islatzenda,etaplanhorretakoplanteamenduakkontuanizan dira laneko osasuneko euskal estrategiendiseinua, lan-eremuak eta helburuak parteka-tzen dituzten neurrian. Horietako bat planaren5.7HELBURUAda,hauda,“Gaixotasun profesio-naleko eta langileen istripuetako arriskurik garran-tzi tsuenak prebeni tzea, gizarte- eta genero-des-berdintasunak kontuan hartuta”,helburuhoriberalortu nahi baitu laneko segurtasun eta osasu-neko euskal estrategiak, bere jardunakOsasunPlaneanaurreikusitakoekinlerrokatzensaiatukodelarik.

Eusko Jaurlaritzaren beste zenbait politika erekontuanizandira,etahonakoplanhauetanisla-tutadaude:

EAEkoAdikzioenVI.Planaren(2011-2015)birformulazioa

PlanEstrategikosoziosanitarioa,2013-2017

3.2.3 Eredu produktiboa

EuskoJaurlaritzarenestrategiakhainbatalder-di ditu aztergai, hala nola industria-politikakoeredua berreskuratzea, ekintzailetzari eman


106

beharreko laguntza, gorabideko sektore be-rriaketaetorkizunekoeremuetaneuskalenpre-sa-sarearen aukera berrien garapena, gizarte-berrikuntzari, lehensektorearengarapenarietahazkundeandaudensektoreetako industria-etaenpresa-dibertsifikazioa, hala nola: eko-tekno-logiak eta ekonomia berdea, hiri-garapen inte-ligentea (“smart cities”), on line zerbitzuak, etaabar.

Laneko segurtasun eta osasuneko euskal es-trategiarenhelburubat lanekosegurtasunaetaosasunasektoreetajarduerahoriekbultzatzekoekimenetanpresenteegoteaizangoda,arriskuaketaprebentzio-problematikahaietanaztertuz.

Eremu horretako gobernu-estrategiak ondo-ren zerrendatutako Ekonomiaren Garapen etaLehiakortasunSailarenPlanetangaratzendira:

IndustrializazioPlana,2014-2016

EnpresakNazioartekotzekoPlana,2014-2016

JardueraEkintzaileariLaguntzekoErakundeartekoPlana

GaztenekPlana,EAEkonekazarigazteentzat

SasoikakoLanarenArretarakoII.PlanIntegrala,2013-2016.

EuskalTurismoarenPlanEstrategikoa,2020

3.2.4. Gobernu-planetan X. legegintzaldirako aurreikusitako beste politika ba tzuk

Honakohauek izandiraaztertutakoetahaietanlanekosegurtasunetaosasunekoeuskalestra-tegiarakoalderdiinteresgarriakaurkitutakobes-teplanbatzuk:

EAEko Emakumeen eta Gizonen Berdinta-sunerako VI. Plana, 2014-2017. Emakun-de (Lehendakaritza) eta 2014-2016 aldirakoEmakumeen eta Gizonen BerdintasunerakoPlaneanzehazteaX.legegintzaldirako,Enple-guetaGizarteGaietakoSailareneskutik.

2014-2016aldirakoEuskoJaurlaritzarenIII.Gaz-tePlanarenproposamena.Hezkuntza,HizkuntzaPolitikaetaKulturaSaila.

Eusko Jaurlaritzaren Berrikuntza PublikokoPlana, 2014-2016. Herri Administrazio etaJustiziaSaila.

BideSegurtasunekoPlanEstrategikoa,2010-2014.SegurtasunSaila.

Euskadiko Espezializazio Inteligenteko Es-trategia RIS3 eta Zientzia, Teknologia etaBerrikuntza Plana, Euskadi 2020. Zientzia,Teknologia eta Berrikuntzaren Euskal Kon-tseilua(Lehendakaritza)

108


3.3 EAEren laneko segurtasun eta osasunaren ikuspegia 2020an

LAN INGURUNE OSASUN TSUA BIZI TZA OSASUN TSU BATEN ZATI GISAE

Pertsonaren osasunaren ikuspegi integralbatekin,enpleguunibertsal,ekitatibo,kalita-tezkoetaosasuntsua funtsezko faktoreadaosasuneanberdintasunaetagizarte-ongiza-tealortzeko

Laneko arriskuen preben tzioa euskal gizartearen kultura-ezaugarri gisa

Enpresaburuak, langileak, administrazioak,gizarte-eragileak, prebentzioaren profesiona-lak eta gizartea oro har inplikatu egiten diraeta aktiboki parte hartzen dute laneko arris-kuenprebentzioan,portaeraseguruaketabi-zimoduosasungarribatekikojarrerakoheren-teaksustatuzetaatxikiz.Herritarrek barneratutako laneko arriskuen preben tzioa.

Laneko arriskuaren preben tzioa enpresen bikaintasunaren ezaugarri gisa enpresa-sare iraunkor, moderno eta lehiakor bat sendo-tzearen esparruan.

Enpresaburuak eta langileak elkarlaneanaritzendiraetaerantzukizunezbetetzendi-tuzteberenegitekoak,jabetutalanekoarris-kuen prebentzioa ondo egindako lanarenezaugarriizatendelaetalehiakortasun-fak-torebatdela.Enpresa osasungarri eta lehiakorreko ere-du bat, partaide tzan oinarritutakoa

Enpresek beren kudeaketan integratutadaukatearriskuenprebentzioaetalan-baldin-tzen hobekuntza, neurriak sartzea bilatuzprebentzio-ekintzak eraginkortasun handia-goa izan dezan eta langileen bizi-kalitateahobetzeko.Preben tzioa enpresaren etengabeko hobe-kun tza prozesuaren barruan

Administrazioak balioan jar tzen ditu laneko segurtasuna eta osasuna

Administrazio publikoak proaktiboak dira etaetsenplua ematen dute: laneko arriskuenprebentzioarengarapenasustatzen,babesteneta gainbegiratzen dute, modu koordinatuanetadauzkatenbaliabideguztiekin.Eusko Jaurlari tzaren inplikazioa eta lidergoa

109


Laneko arriskuen preben tzioan erronka berriei aurre egiteko gaitasuna

Gizartea,enpresaketaeuskaladministrazioakprestdaude lan-etagizarte-jokalekuarenal-daketenondoriozkoarriskuberrieiaurreegi-tekoetalanarenpertsonenbaldintzaetagaita-sunberrietarakoegokitzapenariekiteko.Per tsonak aztergai dituen laneko arriskuen preben tzioa

3.4 Eusko Jaurlari tzaren egitekoa laneko segurtasun eta osasunaren arloan

Laneko Arriskuen Prebentziorako 31/1995 Le-geakerantzukizunargiaesleitzendieadministra-ziopublikoei, hauda,politika koherente, koor-dinatu eta eraginkorra gara tzea lan-baldin tzen hobekun tza susta tzeko, langileen osasunaren babes-maila eta segurtasuna handi tze aldera . Zehazki,honakohauesleitzendie legeakadmi-nistraziopublikoei:

•Prebentzio-arloko heziketa hobetzeko jardu-nak sustatzea, hezkuntza-maila desberdinetaneta, batez ere, lanbide-kualifikazioen sistemanazionalaren prestakuntza-eskaintzan, baitalan-arriskuakprebenitzekobeharbestekogizabaliabideenprestakuntzaegokiaizateaere.

•Enpresaburuek, langileek eta haiek ordeztendituzten erakundeek, baita administrazio

publikoek berek ere, laneko segurtasuneta osasun-baldin tzak hobetu eta lan-arriskuak murrizteko, babes-eredu berriak ikertu etagehitzeko, eta prebentzio-egitura eragingarriaksustatzeko jarduerakbultzatzea.

•Emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna-ren printzipioaren eraginkortasuna sustatzea,sexuarekinzerikusiadutenaldagaiakkontuanizandadatuakbiltzekoetatratatzekosisteme-tanzein lanekoarriskuenprebentzioarenalo-rrekoazterketanetaikerketan,gertalitezkeenegoerajakinbatzukdetektatuetaprebenitzeko,non lanetik eratorritako kalteak langileen se-xuarekinlotutaagerdaitezkeen. .

Bereziki Laneko Arriskuen Prebentziorako Le-gearen7.artikuluanezartzendira lan-alorrean administrazio publiko eskudunekburutubeha-rrekojardunak.

•Prebentzioasusta tzea,aholkulari tza teknikoa –prebentzio-alorreko laguntza eta lankidetzateknikoa,informazioa,zabalkundea,prestakun-tzaetaikerketabarne–,eurenaplikazio-espa-rruko subjektuek lan-arriskuak prebenitzekoarautegiabetetzearengainekoikuskapena eta kontrola. Horrez gain, administrazio publikohoriek zehatu egingo dituzte arautegi horreningurukoarau-hausteak .

•Jardun-planakegiteaetakoordinatzea,bakoi-tza bere eskumen- eta lurralde-eremuan,enpresetan prebentzio-jardunen garapenarilaguntzeko, batez ereETEak eta arrisku- edoezbehar-mailahandiagokojarduera-sektoreak,

110


aholkularitzako, informazioko, prestakuntzaetalaguntzateknikokoekintzenbidez .

Osasun-arloan eskudunak diren administrazio publikoen jardunaklegearen10.artikuluanarau-tzendira,etahonakoeginkizunhauekdagozkie:

•Tresna egokiak ezartzea, prebentzio-zerbi-tzu jarduleek enpresetan gauzatzen dituz-ten osasun-izaerako jardunak ebaluatu eta kontrola tzeko(horretarako,jardutekojarraibi-deaketaprotokoloakezarrikodituzte).

•Informazio-sistema egokiak ezartzea; infor-mazio-sistema horiek ahalbidetu behar dute,lan-arriskuenmapakegitea, eta ikerketaepi-demiologikoak egitea, langileen osasuneaneragina izan dezaketen patologiak identifika-tzekoetaprebenitzeko,baita informazioaarintrukatzeaere

•Baimendutako prebentzio-zerbitzuetan jardu-ten duten langile sanitarioek laneko osasunaprebenitzeko eta sustatzeko izan beharrekoprestakun tza gainbegiratzea. .

•Langileen osasunarekin zerikusia duten iker-keta, azterketa eta estatistikak egitea eta zabaltzea .

LanekoArriskuenPrebentziorakoLegeakadmi-nistrazio publikoei 11. artikuluan ezartzen dienazkenagindualan-,osasun-etaindustriaarlokoadministrazio eskudunen jardunak koordina-tzea da, langileen segurtasuna eta osasunamodueraginkorragoanbabesteko .

Horrenbestez, honako hau da Eusko Jaurlari-tzaren EGITEKOA laneko segurtasun etaosasunarenarloan:

Segurtasunaetaosasunaeuskalgizarteakondoegindako lanaren eta enpresa-bikaintasuna-ren inguruanduenkulturan integratzea, lanekoarriskuenprebentzioariburuzkoinformazioaren,prestakuntzarenetajakintzarenbidez.

Enpresaburuei, langileei eta inplikatutako gai-nerakoeragileeiEAEkoenpresetanetaadminis-traziopublikoetan lanekoarriskuenprebentzio-jarduerakegitekoaukeraerraztea,haieilaguntzaeta aholkularitza teknikoa emanez eta enpresamotaetakolektiboguztienpremia jakineieran-tzunez,batezerearazogehiendituztenei(ETEaketabiztanleriataldebehartsuak).

Laneko arriskuak prebenitzeari buruzko arau-diaren betearazpena bultzatzea, prebentzio-enpresa eta -erakundeei lagunduz beren zail-tasunak konpontzeko, ez-betetzea larri edotaerrepikatuakzainduzetazehatuz.

Beste administrazio eta erakunde publikoekinkoordinatzea eta haiekin elkarlanean aritzeabalio ekarriko duten langileen segurtasuna etaosasunahobetzekoproiektuetajardunetan.

Laneko arriskuen prebentzioan esku hartzenduteeragileekinlankidetzanaritzea,haienguz-tien partaidetza aktiboa sustatuz, baita gizarteosoarena ere, laneko segurtasuna eta osasunahobetzeko.

111


EGITEKO hau burutzeko, Eusko Jaurlaritzakkonpromisoahartzendu2015-2020aldirakoLa-nekoSegurtasunetaOsasunerakoEuskalEstra-tegiarenburuizatekoetahuragidatzeko,lanekoarriskuen integrazioaberepolitikaguztietan in-tegratuz eta efikaziaz eta efizientziaz egikarituzbereeginkizunguztiak.

3.5 Estrategiaren balioak eta printzipio gidariak

2015-2020 aldirako Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategiak iturburu tzat dituen balioek ezin dute alboratu Lan Arris-kuen Preben tziorako 31/1995 Legearen uniber-tsaltasun-bokazioa, ezta arau horrek artikula-tzeko oinarri dituen prin tzipioak ere, ho ts, efikaziarena, koordinazioarena eta partaide-tzarena.

Preben tzio-ekin tzari dagokionez, printzipioorokor batzuk ezartzen ditu legeak, eta haienarabera langileek beren babeserako oinarrizkoeskubidearenondoriozkoedoharidagozkiones-kubide eta betebeharren multzoa arautzen da,etahonakohauekdira:

•Prebentzioaren plangintza enpresa-proiektuadiseinatzendenunetik.

•Lanarilotutakoarriskuenhasierakoebaluazioaetahaiekaldianbehineguneratzea.

•Detektatutako arriskuetarako egokiak direnprebentzio-ekintzako neurrien multzo kohe-

renteaantolatzeaetaneurrihorieneraginkor-tasunakontrolatzea.

•Langileen informazioa eta prestakuntza lana-ren ondoriozko arriskuak zein diren eta nolaprebenituetasaihestubehardirenhobeto ja-kiteko, lantoki bakoitzaren berezitasunetara,pertsonenezaugarrietaraetaegitendutenjar-duerazehatzeraegokituta .

Laneko arriskuen preben tziorako oinarrizko arautik datozen balio eta prin tzipio horiei Eusko Jaurlari tzak X. legegin tzaldirako bere programan bere gain hartutako konpromisoan gehi tzen zaiz-kio, 1000 EGUN HERRIALDEKO HIRU KONPROMI-SORI AURRE EGITEKO dokumentuan islatutakoak.

•Errealismoa etabizidugukoiunturazailazera-batjabetutaegotea .

•Euskal enpresen lehiakortasuna hobetzeairaunkortasunarenetagizarte-babesarenprin-tzipioekikomodubateragarrian .

−ETEei laguntzea –batez ere pertsona auto-nomoei, merkataritza txikiari eta ekonomiasozialari– beren zailtasunakgaindi ditzaten,krisiekonomikoaklarriagotueginbaititu .

−Lehen sektorearen garapen diber-tsifikatuagoa, harmonikoagoa eta orekatua-goa, haren modernizazioan aurrera eginezetaberrikuntzabultzatuz .

•Per tsonak jardun-ardatz gisa, arreta bereziaemaneztaldebehartsuei .

112


−Prestigiozko eta kalitatezko osasun-sistemabat, preben tzioa lehenesten duena eta biziosasuntsuarenkulturasustatzenduena .

−Bere osasunarekiko espektatiba gero etahandiagoakdituenetageroeta informatua-goadagoengizartebatierantzutea,aldaketa sozio-demografikoakkontuanizanda.

−Etorkinenkolektiboarengizarteratzeefektiboetairmoasustatzea.

−Pertsona guztien berdintasuna bermatzeaoinarrizkoelementuetabizikidetzekoproiek-tusendobaterakobeharrezkoelementugisa .

•Gobernu ereduzko, ardura tsu eta zorro tza finantzapublikoenkudeaketanetaadministra-zio eraginkor eta gardenbatekinkonprometi-tua,herritarreikontuakemangodizkiena .

−Administraziohurbilekoa, irekia eta partizi-patiboa, sareaksortzekogai,etaherritarren

eskariak entzuteko, artatzeko eta parteka-tzeko gai dena, eta kudeaketa-prozesu ho-rizontalagoak ezartzeko, beste erakundebatzuekin talde-lanean aritzeko eta erabakipublikoen prozesuan herritarrak eta gizar-te-eragilegarrantzitsuaksartzekoprestda-goena .

−Efikaziaren, efizientziaren, gardentasuna-ren eta eran tzukizunaren printzipioen peanjardungoduenadministrazioa.

−Irmo eta apaltasunez lan egiteko prest da-goen gobernu bat, eta autokritikari irekia,hobetzeko eta herritarren eskariei hobetoerantzutekomoduan .

Gauzakhorrela,2015-2020aldirakoLanekoSe-gurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategiakiturburutzat dituen balioak eta haietatik ondo-rioztatutako printzipio gidariak honako hauekdira:

113


BALIOAK PRIN TZIPIO GIDARIAK

Unibertsaltasuna Kolektibo guztietara—enpresaburuak, langileak, prebentzioaren profesio-nalak,gizarte-aktoreak–etagizarteosoraheltzea

Pragmatismoaeta aplikagarritasuna

Prebentzioakudeatzekozailtasungehiendituztenenpresaetasektoreeibe-rezikikasuegitea(ETEaketalehensektorea)

Pertsonetankontzentratua Pertsonetan fokalizatutako laneko arriskuen prebentzioa, laneko osasunasustatuz

Berdintasunaetaintegrazioa Lanekoarriskuenprebentzioanpremiahandienakdituztenkolektiboeibe-rezikikasuegitea

Errealismoa Baliabideerabilgarriezjabetzeaetalortzekomodukohelmugakezartzea

Irekitasunaetalankidetza Herritarrenpartaidetzaetabesteagenteetaerakundebatzuen lankidetzasustatzealanekosegurtasunetaosasunarenhobekuntzan

Gardentasunaetaerantzukizunabaliabidepublikoenerabileran

Efikaziaetaefizientziahelburuenbetearazpenean,herritarreikontuakema-nezetahobetzekoautokritikaeginez

2015-2010aldirakoLanekoSegurtasunetaOsasunerakoEuskalEstrategiaaurreraeramatekoEuskoJaur-laritzarenorganoen lanerakokonpromiso irmoa,organohoriekosatzendituztenpertsonen inplikazioanetaprofesionaltasuneanoinarrituta

114


3.6 Helburu estrategikoak

Ideia bat

Sinesgarri egitea eta

barneratzea

Eredu batean

aplikatzea

Eredua ezartzea

Etorkizunari aurre egitea

LAN INGURUNE SEGURU ETA OSASUNGARRIA BIZITZA OSASUNGARRIAREN ZATI GISA 1. HELBURUA: Lanak ez dio kalte egiten osasunari

>Arriskuakezagutzeaetakudeatzea

LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOA EUSKAL GIZARTEAREN KULTURA EZAUGARRI GISA 2. HELBURUA: Portaera seguru eta osasungarriak lanean

3. HELBURUA: Eragileek parte hartzea eta inplikatzea >Lanekoarriskuenprebentzioarenkultura

LANEKO ARRISKUAREN PREBENTZIOA ENPRESEN BIKAINTASUNAREN EZAUGARRI GISA 4. HELBURUA: Lan-baldintzak etengabe hobetzea

>Prebentzioakudeaketansartzea

ADMINISTRAZIOAK BALIOAN JARTZEN DITU LANEKO SEGURTASUNA ETA OSASUNA5. HELBURUA: Laneko arriskuen prebentzioan liderra den Administrazio Publikoa

>Administrazioakefikaziazetaefizientziazgauzatzenditubereeginkizunak

PREBENTZIOAREN ERRONKA BERRIEI ETA EGOERA ALDAKETEI AURRE EGITEKO GAITASUNA 6. HELBURUA: Arrisku berriak ezagutzea eta kudeatzea 7. HELBURUA: Lana pertsonen ezaugarrietara egokitzea

>IkerketaetaPrestakuntza

115


3.7 Jardun-arda tzak eta lan-ildoak

Laneko segurtasun eta osasunaren eremuan2020.urteanlortubehardirenhelburuakdefinituondoren,gogoetaeginbehardahelburuhorieklortzekojardunakzerardatzeninguruanegitura-tukodirenjakiteko.

Horrenbestez,lan-ingurune seguru eta osasun-garria lor tzeko azken helburua erdiesteko, le-heniketabehinosasunarekikokalteaksaihestubeharditugu lantokian,hauda, lan-istripuaetalan-gaixotasunaprebenitubeharditugu.

Lan-istripubathainbatarrazoirengatikgertatzenda,etaarrazoihoriek,batzuetan,lanarenbaldin-tzamaterialekin edo antolamenduzkoekin lotu-ta daude, eta, beste batzuetan, aldiz, portaeraez-seguruakeragindakoakdira.Gaixotasunarenkasuan, beti ez dira argi identifikatzen gaixota-sunaren arrazoiak eta lanarekin duten lotura,langilea arriskuaren eraginpean egon denetikpatologiaagertzendenartedenboraluzeigaro-tzendelakoaskotan.-Nolanahiere,ohikoenadaaipatutakobialdagaiezgain,hirugarrenbatereegotea: pertsonaren osasun-egoera bere ezau-garriengatikedoegoerabiologikoarengatik.

Prebentzioaren helburu nagusia kaltea eragoz-teabadaere,ezdanahikoahelburuhorilortzeasoilik. Langileen kolektiboaren lan-baldintzaketabizi-kalitateaetengabehobetzealortubehardugu, lehiakortasunaren ardatz gisa segurua-goak eta osasungarriagoak diren enpresen in-gurunean; horretarako, jauzi kualitatiboa eman

beharda, lan-inguruneaosasunaetaongizatealortzekotokitzathartuta.

Sekuentziahorigauzatzeko,honakoardatzhaueninguruangaratubehardirajardunak:

JAKIN TZA

Ezinbestekoa da arrisku-faktoreen eta faktorehoriek osasunean dituzten ondorioen ingurukojakintza sakona izatea, faktore horiek propor-tzionaltasunezetaefikaziazetenahalizateko .

PREBEN TZIOAREN KUDEAKETA

Arriskuen tratamenduak eta lan-baldintzenetengabeko hobekuntzak enpresaren kudeake-tan sartuta dagoen prebentzio-jarduera siste-matikoagauzatzeaeskatzendute,etaerakundebakoitzak arriskuaren tamainaren ezaugarrien,jarduerarenetamailarenaraberaekinbehardiojarduerahorri.Honakohaueklortzerabideratu-tadaudenprebentzio-jardueraksartubehardiraenpresarenkudeaketan:

•Arriskuak (lehendik daudenak eta berriak)identifikatzeaetatratatzea .

•Lan-baldintzaketengabehobetzea.

•Lanapertsonarenezaugarrietaraegokitzea.

PORTAERA SEGURUAK ETA ARDURATSUAK LANEAN

Lan-arriskuenprebentzioakeragileaskoinplika-tzen ditu; eragile bakoitzak gauzatu beharreko

116


zereginbatduetaeragileguztiakezinbestekoakdiraprebentzioarenkatealotzeko:

•Enpresaburuak enpresako prebentzio-jardue-rarenarduradu,eta jarduerahorigauzatzekobaliabideakemanbeharditu.

•Langileak prebentzio-erabakietan parte hartubehardueta langileareneskura jartzendirenneurriakaplikatubeharditu.

•Bikolektiboenordezkariekakordioaklortube-hardituzteelkarrenmesederako.

•Lanekosegurtasunetaosasunarenprofesiona-leketikazetaprofesionaltasunezjardunbehardute .

ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK laneko segurta-suna eta osasuna zaintzeko ardura du; horre-tarako, laneko arriskuen prebentzioari buruzkopolitikakoherentea,koordinatuaetaeraginkorragaratubehardu .

3.7.1 Estrategiaren egitura

Helburuestrategikoaklortzerabideratutaegon-go diren jarduerak antolatzeko identifikatutakojardun-ardatzakaztertuondoren,asimilazio-jar-duerabatproposatzenda ikaskuntzaestrategi-koakontzeptuzkonahizadierazpenezkoalderdien(jakitea),prozedurazkoen(boterea)etaafektuzkonahiz jarrerako alderdien (maitatzea) artekobateratzehirukoitzgisaproposatzendutenoina-rriekin,haietakobakoitzakzeregingarrantzitsuaeta espezifikoa izanik ikaskuntza-prozesuetan(PozoetaMonereo,1999) .

12

3

EMAITZAK

BADAKIT

AHAL DUT

NAHI DUT

Oinarrihoriekirakaskuntzarenbesteeremuba-tzuetan aplikatzen baditugu, egiaztatuko duguabian jartzen ditugun proiektuetan lortutakoemaitzakhonakohiruelementuhauen,hots,

Jakitearen, Ahal izatearen eta Nahi izatearen

arteko nahasketak ondo edo gaizki funtzionatuizanarenaraberakoakdirela.Batzuek“arrakas-tarentrilogia”deitzendiotehorri

Ikuspegi horrekin, 2015-2020 aldirako LanekoSegurtasunetaOsasunerakoEuskalEstrategianbilduta dauden jardunak funtsezko hiru ardatzhorien inguruan antolatzea proposatzen dugu,EAEkoenpresetanlan-inguruneseguruarenetaosasungarriarenhelburuaarrakastazlortzeko.

EskuhartzekolaugarrenardatzeanAdministrazioPublikoak sustatzeko, laguntzeko eta kontrola-tzekoeginkizunakefikaziazetaefizientziazbete-tzekogaratubehardituenjarduerakbiltzendira.

117


1. LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOAREN KULTURA

2. JAKINTZA SORTZEA ETA HEDATZEA

3. LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOA KUDEATZEA

4. ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK

3.7.2 Helburu estrategikoen hedapena

Ezarri diren maila handiko helburuak ardatzbakoitzean egikaritu beharreko lan-ildoak etaekintzaespezifikoakzehaztukodituztenhelburu operatibozehatzagoetanbereizibehardira .

LAN INGURUNE SEGURU ETA OSASUNGARRIA

Lan-eremutik lagundu behar da herritarrenosasuna babesteko eta hobetzeko helburuorokorra lortzen, lana pertsonen osasunaren

mugatzailegisaetaenpleguosasungarriabizitzaosasungarriarenzatigisaulertuta.

1. HELBURU ESTRATEGIKOA: LANAK EZ DIO KALTE EGITEN OSASUNARI

H.1.1 Kalteak prebeni tzeko eta osasuna hobe-tzea susta tzeko beharrezkoa den jakin tza sortzea, baita jakintza horren hedapenakudeatzeaere,enpresetanetalantokietanaplikatuahalizateko .

H.1.2 Egungoarriskuen eta arriskuberrienku-deaketasustatzea,prebentzio-ekintzarenprintzipioen arabera eta lan-baldintzakhobetuz .

> JARDUN ARDA TZAK: JAKIN TZA ETA KU-DEAKETA.

LANEKO ARRISKUEN PREBEN TZIOAREN KULTURA GIZARTEAN

Enpleguosasungarriarenideiasinesgarriaizate-koetaeragileguztieknahizeuskalgizarteosoaklaneko arriskuen prebentzioa barnera dezatenlortzea.

2. HELBURU ESTRATEGIKOA: PORTAERA SEGURU ETA OSASUNGARRIAK LANEAN

H.2.1 Laneko arriskuen prebentzioaren egite-koeninplikazioarenetaegikaritzeardura-tsuarenbalioaksustatzeaenpresaburuen

118


etalangileenarteanhonakojarrera hauek lortzekomodugisa:

•Lidergoa enpresaburuen aldetik, lane-ko arriskuak prebenitzeko baliabideakemanez eta prebentzioa kudeaketantxertatuz,eta

•Langileen partaidetza aktiboa, hel-burua beren segurtasuna, osasuna etalanekobizi-kalitateahobetzeadelakon-tuanizanda .

H.2.2 Enpleguosasungarrialortzekohelburuaninplikatzea gizartea, herritarrei zeregin aktiboa emanezlanekoarriskuakprebeni-tzeko kontzientzia soziala eskatzeko etasortzeko .

> JARDUN ARDA TZA: KULTURA.

3. HELBURU ESTRATEGIKOA: ERAGILEEN PARTAIDE TZA ETA INPLIKAZIOA

H.3.1 Gizarte-eragileen elkarrizketa eta lan-kidetza sustatzea laneko segurtasun etaosasunaren helburu erkideak bilatzekoetalortzeko .

H.3.2 Enpresetako prebentzio-jardueraz ardu-ratzen diren eragileen jarduna sustatzea,eragilehoriekbereneginkizunak inplika-ziozetaprofesionaltasunezbeteditzaten .

H.3.3 Laneko segurtasun eta osasunean inpli-katutako eragileen arteko harremanakerrazteko Administrazio publikoak duen

zeregina sustatzea eta eragile horiekikolankidetzasendotzea .

> JARDUN ARDATZA: KULTURA.

LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOA BIKAINTASUN EZAUGARRI GISA

Langileenosasunaetabizi-kalitateahobetudai-tezensustatzea,enpresarenkudeaketan lanekoarriskuenprebentzioaetalan-baldintzenetenga-bekohobekuntzasartuz.

4. HELBURU ESTRATEGIKOA: LANGILEEN KOLEKTIBOAREN LAN BALDINtzEN ETA BIZI KALITATEAREN ETENGABEKO HOBEKUNtzA

Enpresarenezaugarrietaraegokitutakopreben-tzio-kudeaketa txerta dadinsustatzea,tamaina,jardueraetaarrisku-mailakontuanhartuta,etaberezikihonakohauekosoaintzathartuta:

H.4.1 ETEaketamikroETEak .

H.4.2 Arriskuhandiagokoenpresaketa jardue-rak .

H.4.3 Lehensektorea .

> JARDUN ARDATZAK: KULTURA ETA KUDEAKETA.

119


ADMINISTRAZIOAK BALIO EMATEN DIO LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOARI

Laneko arriskuen prebentzioaren araudiak Ad-ministrazioari esleitzen dizkion eginkizunakefikaziaz eta efizientziaz gauzatzea, eta lanekosegurtasunetaosasunarenalorreanEuskoJaur-laritzakduenEgitekoabetetzea.

5. HELBURU ESTRATEGIKOA: LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOAN LIDERRA DEN ADMINISTRAZIO PUBLIKOA

H.5.1 AdministrazioPublikoakinplikatzeaberenlidergoaegiaztatzeko,ereduizaniketabe-ren erakundeetan laneko arriskuen pre-bentzioa gara dadin eskatuz eta ikuska-tuz.

H.5.2 Erantzukizunaren eremuan eta araudia aplikatzeko eta araudia betetzen ote den kontrolatzeko aholkularitza eta laguntza teknikoa emateko eremuan legeriakAd-ministrazio Publikoari esleitzen dizkioneginkizunakefikaziazetaefizientziazegi-karitzea.

H.5.3 Administrazio eta Erakunde Publikoen arteko koordinazioa eta lankidetza sus-tatzea,helburuerkideak identifikatuzetahelburuhorieklortzekobaterakojardunakgaratzea ahalbidetuko duten aliantzakezarriz.

> JARDUN ARDATZA: ADMINISTRAZIO PUBLIKOA.

LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOAREN ALORREKO ERRONKA BERRIEI AURREKO EGITEKO GAITASUNA

Teknologiaren, lanaren eta gizartearen alorrekoegoera-aldaketeklanekosegurtasunetaosasu-neanduteninpaktuakudeatzea.

6. HELBURU ESTRATEGIKOA: LANEKO ARRISKU SORTU BERRIAK EZAGUTZEA ETA KUDEATZEA

Ikerketasustatzeaondorenaipatukodirenarris-kuak kudeatzeaahalbidetukoduenjakintzaapli-kagarria sortzeko:H.6.1 Teknologia-esparruberritzaileetanproze-

su eta produktu berriakgaratzearekinlo-tutakoarriskuak .

H.6.2 Lana antolatzeko modu desberdinetatiketa lanekoarriskuenesparruan izandakoaldaketetatik (batez ere azpikontratazio-tik)eratorritakoarriskuak.

H.6.3 Langileek mundu globalizatuan gero etamugikortasun handiagoa izatearen on-doriozko faktore eta eragile berrien era-ginpeanegoteagatiksortutakoarriskuak.

> JARDUN ARDATZA: JAKINTZA ETA KUDEAKETA.

7. HELBURUA: LANA PERTSONEN EZAUGARRI ETA GAITASUN ALDAKORRETARA EGOKItzEA

H.7.1 Prebentzioko ezaugarri espezifikoak di-tuzten kolektiboen premiaklantzea:adin

120


aurreratuko langileak, esperientziarikgabekogazteak,emakumeak,langilemi-gratzaileaketadesgaitasunakedogaixo-tasuniraunkorrakdituztenpertsonak .

H.7.2 Lan-istripuak, lan-gaixotasunak edogaixotasunkronikoakdirelamediogaita-sunakgutxitutadituztenpertsonakberriz laneratu, birgaitu eta berriz trebatudai-tezensustatzea .

> JARDUN ARDATZAK: JAKINTZA, KUDEAKETA ETA ADMINISTRAZIO PUBLIKOA.

3.7.3 Lan-ildoak

1. ARDATZA. LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOAREN KULTURA

Laneko segurtasun eta osasunaren kontzep-tuen barneratzea sustatzeko ekimenak biltzendira ardatz honetan. Barneratze hori laneko arriskua prebenitzeko portaeren bitartez adie-razten da: lidergoa (enpresaburuak eta Admi-nistrazioa),partaidetza (langileak),konpromisoa(enpresaburuak, langileak, gizarte-eragileaketaAdministrazioa),eskakizuna (AdministrazioaetaGizartea),profesionaltasuna(teknikariaketaerakundeespezializatuak).Bijardun-ildohandi-tanzabaltzendaetaildohorietanzortzi lan-ildo biltzendira.

LANEKOPORTAERASEGURUETAOSASUNGA-RRIAKSUSTATZEA

ERAGILEENINPLIKAZIOAETALAGUNTZA

LANEKO PORTAERA SEGURU ETA OSASUNGA-RRIAK SUSTATZEA

H.E.2 PORTAERA SEGURU ETA OSASUNGA-RRIAK LANEAN

H.2.1 Inplikazio-balioak eta laneko arris-kuen prebentzioaren zereginen egi-karitze arduratsua sustatzea enpre-saburuetalangileenartean.

I.1.1 Laneko arriskuen prebentzioari buruzkokomunikazioa hobetzeko eta gai horretaz jabe daitezen sustatzeko estrategiak eta tresnak garatzea, enpresaburuentzat etalangileentzatdirenak,etabatezereETE-entzatdirenak.

I.1.2 Laneko arriskuen prebentzioak enpresa-ren lehiakortasunean dituen ondorioei buruzko jakintza bultzatzea eta preben-tzioakalitatekoalderditzatetaondoegin-dakolantzathardadinsustatzea .

H.2.2 Enplegu osasungarria lortzeko hel-buruan inplikatzea gizartea, herritarreizeregin aktiboa emanez laneko arris-kuak prebenitzeko kontzientzia sozialaeskatzekoetasortzeko.

I.1.3 Laneko arriskuen prebentzioaren kulturasustatzea,Hezkuntzarenmailadesberdi-netanjakintzabultzatuz.

121


I.1.4 Teknologia berrietatik eratorriko komu-nikabideen (Internet, sare sozialak, te-lefono mugikorrak, eta abar) erabileraaztertzeaetasustatzea,kolektiboespezi-fikoetara(gazteengana,adibidez)iristeko .

I.1.5 Lanekosegurtasunetaosasunarensusta-penean komunikabideek inplikazio han-diagoaizandezatensustatzea .

ERAGILEEN INPLIKAZIOA ETA LAGUNTZA

H.3: ERAGILEEN PARTAIDETZA ETA INPLIKAZIOA

I.1.6 Gizarte-eragileen elkarrizketa eta lan-kidetza sustatzea laneko segurtasun etaosasunaren helburu erkideak adostekoetalortzeko .

I.1.7 Enpresetan prebentzio-jardueraz ardu-ratzen diren eragileen jarduna bultza-tzea beren eginkizunak inplikazioz etaprofesionaltasunez bete ditzaten. Aipa-tutakoeragileakhonakohauekdira:pre-bentzio-delegatuak, Laneko Segurtasuneta Osasunaren Batzordeak, prebent-zio-erakundeetako teknikariak, erdi-mai-lakoarduradunaketasanitarioak.

I.1.8 Laneko segurtasun eta osasunean inpli-katutako eragileen arteko harremanakerrazteko Administrazio publikoak duenzeregina sustatzea eta eragile horiekikolankidetzasendotzea .

2. ARDATZA. LANEKO SEGURTASUNI ETA OSASUNARI BURUZKO JAKINTZA SORTZEA ETA HEDATZEA

Laneko osasun-kalteak prebenitzera eta la-neko bizi-kalitatea hobetzera bideratutako jar-duerak arrakastaz egin ahal izateko behar adi-nako jakintza izatea sustatzeko ekimenak Hirujardun-arlo bereizten dira eta arlo horietan sei lan-ildobiltzendira.

INFORMAZIOA

PRESTAKUNTZA

IKERKETA

1. HELBURUA: LANAK EZ DIO KALTE EGITEN OSASUNARI

H.1.1 Kalteak prebenitzeko eta osasunarenhobekuntza sustatzeko beharrezkoadenjakintzasortzea,baitajakintzaho-rrenhedapenakudeatzeaere.

H.7.1Prebentzio-alorrekoezaugarriespezi-fikoak dituzten kolektiboen premieiekitea .

122


INFORMAZIOA

I.2.1 Osasunerakokalteeiburuzkoinformazioa etaprebentzio-jarduneneraginkortasuna-riburuzkoinformazioasustatzea,kaltea-rekinlotutakofuntsezkoeremuaklanduz:

•Lan-istripuak: informazio-sistema,arrazoien ikerketa eta prebentzio-neu-rriak .

•Lan-gaixotasunak: informazio-sistema,arrazoien ikerketa eta prebentzio-neu-rriak .

•Arriskuen eraginpean egotea: arriskudesberdinak identifikatzea, ebaluatzeaetatratatzea .

•Prebentzioaren alorrean ezaugarri es-pezifikoak dituzten kolektiboen proble-matika .

PRESTAKUNTZA

I.2.2 Enpresetakoarriskuakkudeatzekoarduraduteneragileenprestakuntzasustatzea:

•Prebentzio-delegatuak

•Lanekosegurtasunetaosasunarenbatzordeak

•Prebentzio-erakundeetakoteknikariak

•Prebentzio-erakundeetakosanitarioak

•ETEetakoenpresaburuak

IKERKETA

I.2.3 Ikerketasustatzea,enpresetanaplikatze-ko moduko jakintzasortzeko .

6. HELBURUA: LANEKO ARRISKU SORTU BERRIAK EZAGUTZEA

H.6.1 Teknologia-esparru berritzaileen ga-rapenarekinlotutadaudenak.

H.6.2 Lanaantolatzekomodudesberdineta-tiketalanekoharremandesberdineta-tikeratorritakoak.

H.6.2 Langileen mugikortasunaren ondo-riozkoeragileetafaktoreberrienera-ginpeanegoteagatik

I.2.4 Teknologiaren esparru berritzaileetanprozesu eta produktu berriak garatzea-rekin lotutakoarriskuei buruzko ikerketasustatzea .

I.2.5 Lana antolatzeko modu desberdinetatiketa laneko harremanen esparruan izan-dakoaldaketetatik(berezikiazpikontrata-ziotik)eratorritakoarriskueiburuzkoiker-ketasustatzea .

I.2.6 Langileek mundu globalizatuan dutenmugikortasunhandiadelamedio,eta,ze-hazki,euskalenpresetakolangileakbesteherrialde batzuetara erbesteratzea delamedio sortzen diren arrisku berriei etaoso ohikoak ez diren patologien erasoariburuzkoikerketasustatzea .

123


3. ARDATZA. LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOAREN KUDEAKETA

Enpresetako laneko arriskuen prebentzioa kudeatzeko bitartekoak, tresnak eta sistemak gaitzera bideratutako ekintzak. Ardatz hori hirujardun-arlotanzatitzenda,etaarlohorietansei lan-ildo bereiztendira.

ARRISKUENKUDEAKETAETALANBALDIN-TZENHOBEKUNTZA.

PREBENTZIOAENPRESENKUDEAKETANSARTZEA.

LANAPERTSONARIEGOKITZEA.

ARRISKUEN KUDEAKETA ETA LAN BALDINTZEN HOBEKUNTZA

1. HELBURUA: LANAK EZ DIO KALTE EGI-TEN OSASUNARI

6. HELBURUA: LANEKO ARRISKU SORTU BERRIEN KUDEAKETA

H.1.2 Oraingoarriskuenetaarriskuberrienkudeaketasustatzea

I.3.1 Lan-arriskuen prebentzio-plana kudea-tzeko eta aplikatzeko funtsezko tresnen hobekuntzabultzatzea.Tresnahoriekho-nakohauekdira:

• arriskuen ebaluazioa, metodologianeraginez eta erakunde espezializatue-takoprofesionalekaplikatuz,

• prebentzio-jarduerarenplangintza, ku-deaketa-tresna eraginkorra izan dadinsustatuz,eta

• langileen osasuna zaintzea, arriskueningurukoespezialitateasustatuz .

4. HELBURUA: LAN BALDINTZEN ETA LA-NEKO BIZI KALITATEAREN ETENGABEKO HOBEKUNTZA

I.3.2 Honako alderdi hauei lotutako arriskuakprebenitzea, kontrolatzea eta desagerra-raztealan-baldintzakhobetuz:

• lantaldeak

• agentekimikoaketabiologikoak

• lanpostuen, lanabesen eta lan-proze-suendiseinuergonomikourria

• antolamendu-baldintzadesegokiak

• arriskupsikosozialekofaktoreak

125


125

PREBENTZIOA ENPRESETAN SARTZEA

4. HELBURUA: LAN BALDINTZEN ETA LA-NEKO BIZI KALITATEAREN ETENGABEKO HOBEKUNTZA

Enpresarenezaugarrietara egokitutakopre-bentzio-kudeaketa txerta dadin sustatzea,tamaina,jardueraetaarrisku-mailakontuanhartuta .

I.3.3 LanekoarriskuenprebentzioaETEen eta mikroETEen kudeaketan sar dadin sus-tatzea, ahalik eta efikazia handiena lort-zeko irizpidearekin eta kostua ahalik etatxikienaizanik .

• Enpresek, beren bitartekoekin, pre-bentzio-jarduerakberengainharditza-tensustatzea .

I.3.4 Istripuen eta gaixotasunen prebentzioasustatzea enpresetan eta ezbehar-tasa handiko eta/edo arrisku-maila handiko jardueretan.

I.3.5 Lehen Sektoreko enpresetako arazo par-tikularretan eragina izatea laneko arris-kuakorientazio, laguntzaetakonponbideindibidualizatu bidez prebenitzeko, arazohorien ezaugarri espezifikoak kontuanhartuta .

LANA PERTSONARI EGOKITZEA

7. HELBURUA: LANA PERTSONEN EZAUGA-RRI ETA GAITASUN ALDAKORRETARA EGO-KITZEA

H.7.1Ezaugarriespezifikoakdituztenkolek-tiboenpremiaklantzea.

I.3.6 Gero eta desberdinagoak diren landunen premiak lantzea, lan-baldintzei eta lane-ko arriskuen prebentzioari dagokienezpremiaespezifikoakdituztentaldeakkon-tuanhartutabereziki.Taldehoriekhonakohauekdira:

• adinaurreratukolangileak

• esperientziarikgabekogazteak

• emakumeak

• langilemigratzaileak

• desgaitasunakedogaixotasuniraunko-rrakdituztenpertsonak

126


4. ARDATZA. ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK

Laneko arriskuak prebenitzeko politikak eta Eusko Jaurlaritzak eremu horretan dituen ze-reginak –lan-baldintzen hobekuntza sustatzera eta langileen osasunaren eta segurtasunaren babes-maila handitzera bideratuta daudenak–betetzekojardunakgaratzeaHiruarlotanzatitzenda,etaarlohorieksei lan-ildotanbiltzendira.

KOHERENTZIA ETA KOORDINAZIOA POLITIKAPUBLIKOENGARAPENEAN.

AHOLKULARITZA ARAUDIA APLIKATZEKO ETAARAUDIABETETZENOTEDENKONTROLATZEKO.

ERAKUNDEENARTEKOLANKIDETZA.

HELBURUA: LANEKO ARRISKUEN PRE-BENTZIOAN LIDERRA DEN ADMINISTRAZIO PUBLIKOA

KOHERENTZIA ETA KOORDINAZIOA POLITIKA PUBLIKOETAN

H.5.1 Administrazio Publikoak inplikatzeaberenlidergoaerakutsidezaten.

I.4.1 Laneko arriskuen prebentzioa Adminis-trazio Publikoen kudeaketan sar dadinsustatzea .

I.4.2 Politikapublikoek–zeharkakoeketasek-torialek–lanekosegurtasunetaosasuna-ren alderdiak kontuan har ditzaten bult-zatzea .

AHOLKULARITZA ETA KONTROLA ARAUDIA APLIKATZEARI DAGOKIONEZ

H.5.2Araudiaaplikatzekoetaaraudiabetet-zendelakontrolatzeko,legeriakAdmi-nistrazio Publikoari esleitzen dizkionaholkularitza-eginkizunakbetetzea.

I.4.3 Araudia aplikatzekoeta araudiabetetzendela kontrolatzeko aholkularitzako eta laguntzateknikokoeginkizunakbetetzea .

I.4.4 Laneko arriskuen prebentzioari buruzkoaraudia berrikusietagizarte-,ekonomia-eta lan-arlokoerrealitateberrietaraego-ki dadinbultzatzea,gauregunbaztertutadaudenedobeharbezalaartatutaezdau-den kolektiboek lan-osasunerako sarbi-deaizandezatensustatuz .

127


ERAKUNDEEN ARTEKO LANKIDETZA

H.5.3 AdministrazioetaErakundePublikoenarteko koordinazioa eta lankidetzasustatzea.

I.4.5 Administrazio eta Erakunde Publikoenarteko koordinazioa eta lankidetza sus-tatzea,helburuerkideak identifikatuzetahelburuhorieklortzekobaterakojardunakgaratzea ahalbidetuko duten aliantzakezarriz.

H.7.2 Gaitasunakgutxituta dituztenpertso-nak berriz laneratzea, birgaitzea etaberriztrebatzea.

L.4.6 Erakunde eta Administrazio eskudunenartekolankidetzasustatzea,lan-istripuak,lan-gaixotasunak edo gaixotasun kroni-koak direla medio gaitasunak gutxitutadituzten pertsonak berriz laneratzeko, birgaitzeko eta berriz trebatzeko .

128


3.8 Garatu beharreko ekintzak

1. ARDATZA. LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOAREN KULTURA Helburuak

LANEKO PORTAERA SEGURU ETA OSASUNGARRIAK SUSTATZEA H.2

Lan-ildoak Ekintzak

I.1.1 Laneko arriskuen prebentzioariburuzkokomunikazioa hobetzeko eta gai horretaz jabe daitezen sustatze-ko estrategiak eta tresnak garatzea,enpresaburuentzat eta langileentzatdirenak, eta batez ere ETEentzat di-renak .

• Osasunaren kultura eta aztura osasungarriak sustatzea lan-ingurunean, ETEetarako eta mikroE-TEetarako sentsibilizazio-kanpaina espezifikoen bitartez .−ETEeietamikroenpreseiinformatzeaetaaholkuakemateaaraudiaaplikatzeaahalbidetzendutenetaeskuragarridaudentresnei buruz .

−LanekoarriskuenprebentzioaETEetanetamikroenpresetansardadinsustatzea,enpresaburuenetalangileenpartaidetzahandiagoaizanikeredu parte-hartzaileenbitartez(SOBANE).

−LanekoarriskuenprebentzioariburuzsentsibilizatzeaLehen Sektoreko enpresaburuaketalangi-leak,berenezaugarribereziakaintzathartuta.

• Istripuen eta gaixotasunen prebentzioan oinarritutako kanpainak –ezbehar-tasa handiak dituzten enpresa eta jardueretara bideratuta daudenak– garatzea .−Lanekoportaera eta jarrera seguruak eta osasungarriakbultzatzea:galdetzealangileakzergatikdaudenarriskuareneraginpean,zerbaldintzadauden,etaalternatibakbilatzeajokabideakaldat-zeko.

−Honakohauetazjabetzea: » bidekoetalanekosegurtasuna » enpresa-jarduerenkoordinazioa » azpikontratazioarenprebentzio-premiak » drogaklan-eremuankontsumitzearenarriskua

• Langile autonomoak laneko arriskuen prebentzioari buruz sentsibilizatzea.• Laneko arriskuen prebentzioaren eremuan euskara erabil dadin sustatzea: terminologiateknikoasortzeaetatresnaklantzeaeuskaraprebentzio-jardueretanaplikatzeko.

H.2.1

I.1.2 Laneko arriskuen prebentzioak enpresaren lehiakortasunean dituen ondorioeiburuzko jakintzabultzatzeaeta prebentzioa kalitateko alderditzateta ondo egindako lantzat har dadinsustatzea.

• Erakunde- eta gizarte-arloko ahaliketaaitorpenhandienaeskaintzeaprebentzio-kudeaketaegokiaegitendutenenpresei.

•Lanekoarriskuenprebentzioalehiakortasunekoetabikaintasunekofaktoregisaetaondoegindakolanarenezaugarrigisaetagizarteanaitortutako faktoregisaaurkeztenduten jardunbide egokien hedapena .

• Prebentzio-kudeaketaren kostuei eta etekineiburuzkoinformazioasortzeaetahedatzea.

I.1.3 Lanekoarriskuenprebentzioarenkulturasustatzea,Hezkuntzarenmai-ladesberdinetanjakintzabultzatuz.

• Laneko arriskuen prebentzioaren gaineko prestakuntzara bideratutako materiala, euskarriak eta jardunak garatzea Hezkuntzaren mailetan:−SegurtasunarenkulturasustatzeaLehen Hezkuntzan eta Bigarren Hezkuntzan− Lanbide Heziketara lan-eremukoprebentzio-esperientziapraktikoakeramatekoprogramakga-ratzea

−Edukiak–zeharkakoaketaespezifikoak–sartzeaUnibertsitate Prestakuntzarengraduetan.

H.2.2

129


Lan-ildoak Ekintzak

I.1.4 Teknologia berrietatik eratorri-ko komunikabideen (Internet, sare sozialak, telefono mugikorrak, eta abar) erabilera aztertzea eta sustat-zea,kolektiboespezifikoetara(gazten-gana,adibideziristeko.

• Edukiakgaratzeasareanargitaratzeko.• Herritarren arteko elkarreragina sustatzeaetakudeatzeasaresozialeneta telefonomugikorrenbitartez.

I.1.5 Lanekosegurtasunetaosasuna-ren sustapenean komunikabideek inplikaziohandiagoaizandezatensus-tatzea.

•Lanekoarriskuenprebentzioakomunikabideetanazaldadinsustatzeainformazio zorrotzaetamezupedagogikoakemanez.

ERAGILEEN INPLIKAZIOA ETA LAGUNTZA H.3

Lan-ildoak Ekintzak

I.1.6 Gizarte-eragileen elkarrizketa eta lankidetza sustatzea laneko se-gurtasun eta osasunaren helburu er-kideakadostekoetalortzeko.

• Negoziazio kolektiboa bultzatzea,lanekoarriskuenprebentzioaenpresetansardadinetalangileekberenprebentzio-betebeharrakardurazbetetzekoinplikazioasustatukodutenakordioaklortzeko.

•EAEkoLanekoSegurtasunetaOsasunarenalorrekoLanbide arteko Akordioa–irizpideaketaorien-tazioakezarrikodituena–berrikusietaeguneradadinahalbidetzea.

H.3.1

I.1.7 Enpresetan prebentzio-jardue-raz arduratzen diren eragileen jardu-nabultzatzea

• Prebentzio-delegatuen eta Laneko Segurtasun eta Osasunaren Batzordeen jardunakbultzatzea,aholkularitza,tresnaketaprestakuntzaemanez,berenzereginakahaliketahobekienbetetzeko.

• Teknikariei, sanitarioei eta prebentzio-erakundeei aholkularitza,tresnaketaprestakuntzaemateaberenzereginakprofesionaltasunezbetetzeko.

• “Prebentzio Bitartekoaren”figurasustatzea,enpresetanduenzereginaindartuz.

H.3.2

I.1.8 Laneko segurtasun eta osasu-nean inplikatutako eragileen artekoharremanak errazteko Administrazio publikoak duen zeregina sustatzeaeta eragile horiekiko lankidetza sen-dotzea.

•Laneko arriskuen prebentzioaren alorrean kontsulta-organoek eta erakunde-arloko partaidet-za-organoekdutenzereginaindartzea,gizarte-elkarrizketarenfuntsezkotresnagisa.AdministrazioPublikoeskuduneketagizarte-eragileekberenburuaordezkatutaikusikoduteetahartutakoeraba-kiekinetaakordioekinkonprometitutaegongodiraorganohoriekin.

• Obra publiko handien jarraipenaegiteahirualdekobatzordeenbitartez(Administrazioa,enpresaketalangileenordezkariak),prebentzio-neurriakaplikatzenlaguntzeko.

H.3.3

130


2. ARDATZA. LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNARI BURUZKO JAKINTZA SORTZEA ETA HEDATZEA

Helburuak

INFORMAZIOA H.1 / H.7

Lan-ildoak Ekintzak

I.2.1 Osasunariegitenzaizkionkalteeieta prebentzio-jardunen eraginkorta-sunariburuzkoinformazioasustatzea.•Lan-istripuak: informazio-sistema,arrazoien ikerketa eta prebent-zio-neurriak

•Lan-gaixotasunak:informazio-siste-ma,arrazoien ikerketaetaprebent-zio-neurriak

•Arriskueneraginpeanegotea:arris-ku desberdinak identifikatzea, eba-luatzeaetatratatzea

•Prebentzioaren alorrean ezaugarriespezifikoak dituzten kolektiboenproblematika.

• Estatistika-datuen eta lanarekin lotutako istripuei nahiz gaixotasunei buruzko informazioaren bilketa hobetzea.− Laneko istripueiburuzkodatuenkalitateaebaluatzeaetahobetzea,informazioarenirismena,fida-garritasunaetakonparagarritasunaareagotzekoasmoz. » Lan-istripuenarrazoiakbeharbezalaidentifikatzea » Estatistika-datuakeskualdean,estatuanetanazioarteankonparatzea

− Gaixotasun profesionalei buruzko datuen eskuragarritasuna eta konparagarritasuna hobetzea .− Istripuei eta gaixotasunei buruzko ikerketa bultzatzea, prebentzio-neurriak hartzeko informa-zio-iturrigisa,istripuenetagaixotasunenarrazoiohikoenaksektoreenetajarduera-adarrenara-beraaztertuz,genero-ikuspegiasartutaetabide-istripuenazterketaeginez.

• Lanarekin lotuta dauden eta ezkutuan geratzen diren istripuak eta gaixotasunak (bereziki lanean jatorria duen minbizia) azaleratzea.− Formulak bilatzeaistripua,etabatezere,gaixotasun-profesionalak(berezikilan-minbizia)dekla-ratzeko.

−Lanbide-gaixotasunendetekzioaetakomunikazioahobetzea,eskuhartzendutenosasuneko pro-fesionalen artean(osasun-sistemakoaknahizenpresetakoak)informazioa trukatuz eta elkarre-kin koordinatuz: » Lanbide-gaixotasunarensusmoadagoenkasuetankomunikazioabultzatzea. » Lan-arlokohistoriaklinikoarenereduaezartzea.

• EAEko langileak eraginpean hartzen dituzten arriskuen mapa.−Arriskuen eraginpeprofesionalaetalanarekinlotutakoosasun-kalteak identifikatzea.−Lanbide-arriskueiburuzko erregistroa eta datu-base komuna−Egoeraetalan-baldintzenbilakaerahobetoezagutzea:Lan Baldintzei buruzko Inkesta.

• Prebentzioaren alorrean ezaugarri espezifikoak dituzten kolektiboek paira ditzaketen arriskuak: berenzereginakbetetzendituztenjarduera-sektoreaketa-adarrak,istripuenarrazoiak,gaixotasunnagusiak,prestakuntza,osasunazaintzea,etaabar,aldagaiaketahaienartekoharremaneiburuzkoazterlanakkontuanhartzenditueninformazio-sistemabidez.

• Estrategiaren garapenaren jarraipena eta haren inpaktuaren ebaluazioa, aurrerapen-adierazlee-kin eta emaitza-adierazleekin.

H.1.1H.7.1

131


PRESTAKUNTZA H.1

Lan-ildoak Ekintzak

I.2.2 Enpresetakoarriskuakkudeatze-koarduraduteneragileenprestakunt-zasustatzea:•Prebentzio-delegatuak•Laneko segurtasun eta osasunarenbatzordeak

•Prebentzio-erakundeetako teknika-riak

•Prebentzio-erakundeetako sanita-rioak

•ETEetakoenpresaburuak

• Kolektibo espezifikoen prestakuntza diseinatzea eta sustatzea, prestakuntza-programak eta -edukiak eguneratzea eta lan-ingurunearen errealitatera egokitzea sustatuz, laneko arriskuen prebentzioa enpresetan behar bezala aplikatuko dela bermatzeko.− Enpresaburuak, bereziki ETEetako enpresaburuak, eta langileak trebatzea:

» Enplegurako prestakuntza espezializatua, Lanbiderekin elkarlanean, eta Laneko ArriskuenPrebentzioarenalorrekooinarrizkomailakoprestakuntzalehen enplegua eskatzen duten pert-soneklan-merkatuansartuaurretikeskuradezatenprestakuntzahori.

− Prebentzio-delegatuei etengabeko prestakuntza ematea,behardutenentzakobirziklatze-pres-takuntzaemateaezezik,bereneginkizunakhobetoegiteaahalbidetukodietenprestakuntza-ekint-za espezifikoak eta laneko arriskuen prebentzioaren alorreko gaur egungo gaiei buruzko pres-takuntzaemateaerekontuanhartuta.

− Prebentzio-arlo eta -diziplinetakoprestakuntzaetaespezializazioasustatzea.− Erdi-mailako titulazioak eta graduko Lanbide Heziketa sustatzeaespezializatzekobitartekogisa.−Pizgarriakezartzealanekoosasunazarduratzendirengiza baliabideak erakartzeko eta atxikit-

zeko .−Lanekoosasunalehen mailako arretakolangileenetaosasunekobesteprofesionalbatzuenpres-takuntzansartzea.

− Profesionaltasun-ziurtagirietanoinarrizkomailakoprebentzio-eginkizunakbetetzekogaitzendu-tenedukiaksardaitezensustatzea,betiereerreferentziazkolanbide-gaitasuneanmailahorrekinlotutakolanbide-gaitasunakazaltzenbadira.

• Baliabide metodologikoak eta teknologikoak indartzea.−Prestakuntza-gabeziakGida teknikoekin etaOrganoteknikoaditueketaerakundeespezializatuekegindakogomendioekinordeztea,betieregidaetagomendiohoriek, formatuarietaedukiarida-gokionez,aplikagarriaketaegokiakbadiragomendioetagidahorienxededirenhartzaileentzat.Hedapena.

−Lanekosegurtasunetaosasunarenalorrekoprofesionalen eta adituen sareaksustatzea.− Webgunearen erabilera sustatzeajakintzahedatzeko.Hartzailearibideetaeuskarriberrienbitar-tez(Appak)iritsikozaizkiontresnakprestatzea.

H.1.1

132


IKERKETAH.1H.6H.7

Lan-ildoak Ekintzak

I.2.3 Ikerketa sustatzea, enpresetanaplikatzeko moduko jakintza sortze-ko.

• Mekanismoak indartzea ikerketa-proiektuak parte-hartzaileak eta praktikoak izan daitezen.−Tresnakbultzatzeaguztioninteresekoadeninformazioa partekatzeko eta hedatzeko: ikerketaren etaberrikuntzarenalorreanelkarlanaindartzeaarlohorietaneskumenadutenerakundeenartean(sarekolana).

−EstatukoetaAutonomiaErkidegoetakoorgano teknikoenartekolankidetza.• Gaixotasun profesionalen azterketa eta ikerketa sustatzea, gaixotasunprofesionalakeragitendi-tuztenagenteak,berenondorioaketaprebentzio-neurriakhobetoidentifikatuz: Arretabereziaeskai-niznahasmendumuskulueskeletikoei,amiantoakeragindakominbiziarietagaixotasunei,biriketakogaixotasunei,azalekogaixotasunei,asmarietabestelakogaixotasunkronikoei.

• Arrisku-faktoreek eta -agenteek langile kalteberengan eta prebentzio-alorreko ezaugarri be-reziak dituzten kolektiboetan duten eraginari buruzko ikerketa sustatzea.

•Biztanleriaaktiboarenzahartzea eta lan-bizitzarenluzapenakontuanhartzea,etaenplegagarrita-sunagaratzeabizitzaosoanzahartzeadelamediolangileengaitasunakaldatukodirenez,arazohorriaurreegiteko.

• Emakumeenarriskuespezifikoakkontuanhartzea,nahasmendumuskulueskeletikoakedominbizimotabatzuk,adibidez,emakumeaknagusidirenlanenizaeradelamedio.

H.1.1H.7.1

I.2.4 Teknologiarenesparruberritzai-leetanprozesu eta produktu berriak garatzearekinlotutakoarriskueiburuzkoikerketasustatzea.

• Sortzen ari diren arrisku berriak aztertzea datu zientifikoetatik eta emaitzen hedapenetik abiatu-ta. Arrisku horien arrazoiak eta langileen osasunean duten eragina aztertzea.− Produktu eta material berritzaileen garapenetik ez ezik teknologia berrietatik ere (gero etahandiagoadenagenteenkopuruareneraginpeanegotea, funtzioendokrinoa,nanoteknologiaetasubstantzia arriskutsuen konbinazioen edo nahasketen eraginpean egotea) eratorritako arriskukimikoaketabiologikoakdetektatzekoetaidentifikatzekometodoakhobetzea.

− Berri samarrak direnetaoraindikgarapen-bideandaudensektoreetan–ekonomiaberdearekinetairaunkorrarekinlotutadaudenak(bioteknologiak,teknologiaberdeak,energiaberriztagarriak,hondakinenkudeaketaetabirziklapena)–daudenarriskuakaztertzea: » eremuelektromagnetikoeneraginpeanegotea » arriskubiologikoak

• I+G+Bkojardunaksustatzeaetabultzatzeaprozeduraseguruaketateknologiaberrietarakoegokiakdirenakgaratzeko.

•Lanekosegurtasunetaosasunarenalorrekoikerketaproiektu,prozesuetateknologiaberriguztien(diseinu bidezko prebentzioa)diseinuanetagarapeneantxertatzendelabermatzea.

H.1.1H.6.1

133


Lan-ildoak Ekintzak

I.2.5 Lana antolatzeko modudesber-dinetatiketalanekoharremanenespa-rruan izandakoaldaketetatik (berezikiazpikontrataziotik) eratorritako arris-kueiburuzkoikerketasustatzea.

• Arrisku psikosozialeko faktoreakaztertzea,prebentziokoestrategiaeraginkorrakgaratuahaliza-teko,hainbatalderditaneraginda,halanolaenplegukosegurtasunikeza, lanaareagotzea, lanekojarraibideberriaketagizarte-bizitzarekinaskotannekezuztartzendirenordutegiak,honakoarrazoihauengatik:−erakundeenberregituraketa−IKTenorokortzeazkarra−industria-sektoreazerbitzu-sektoreramigratzea

H.1.1H.6.2

I.2.6 Langileek mundu globalizatuandutenmugikortasunhandiadelame-dio, eta, zehazki, euskal enpresetakolangileak beste herrialde batzuetaraerbesteratzea delamedio sortzen di-ren arrisku berriei eta oso ohikoakez diren patologien erasoari buruzkoikerketasustatzea.

•BatezereEAEnezdaudenarrisku-faktoreaketaosasungarritasun-baldintzaprekarioakdituztenhe-rrialdeetara gero eta langile gehiago joateak dakartzan arrisku berriakaztertzea:arriskuakiden-tifikatzea,osasunerakoondorioakaztertzeaetagomendioak.

•Mugikortasun-prozesuekirautendutenbitartean,lanekoarriskuenprebentzioareninguruanenpre-sei,langileeietaprebentzio-erakundeeisortzenzaizkiengaldereierantzuterabideratutakoaholku-laritza teknikoaareagotzea.

H.1.1H.6.3

134


3. LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOA KUDEATZEA Helburuak

ARRISKUEN KUDEAKETA ETA LAN BALDINTZEN HOBEKUNTZA H.1H.4H.6H.7

Lan-ildoak Ekintzak

I.3.1 Lanekoarriskuenprebentzio-pla-na kudeatzeko eta aplikatzeko fun-tsezko tresnen hobekuntza bultza-tzea.•arriskuen ebaluazioa,metodologianeraginez eta erakunde espezializa-tuetakoprofesionalekaplikatuz

•prebentzio-jardueraren plangintza,kudeaketa-tresna eraginkorra izandadinsustatuz

•langileen osasuna zaintzea, arris-kuen inguruko espezialitatea sus-tatuz

• Arriskuen ebaluazioaren kalitate teknikoa sustatzea, kalitate-irizpideak eta orientazio metodolo-gikoak emanez, prebentzio-jardueraren plangintza eraginkorra gauzatzea ahalbidetuz .−Onargarriazerdenjakiteko irizpideakbateratzea,arriskuenebaluazioakegin,aplikatuetakon-trolatzendituztenekpartekatzendituztentresnakedukitzea,arriskuengaineanlanegitekoirizpideerkideakizanik.

−Arriskupsikosozialakebaluatzekometodologiak–osasunmentalekofaktoreaketaarriskuhorienprebentzioahobetoezagutzeaahalbidetukodutenak–garatzeaetahedatzea.

− Agente kimikoeneraginpeanegotearenondoriozkoarrisku-ebaluazioakhobetzea.• Osasunaren zaintza eraginkorragoa sustatzea: osasunaren zaintza espezifikoko gidak eta pro-

tokoloak eguneratzea, sustatzea eta hedatzea.−Prebentzio-erakundeetakoosasun-zerbitzuekosasunaren zaintza kolektiboazorrotzegindezatensustatzea.

− Okupazio-ondoko osasunaren zaintzasustatzeaarriskueneraginpeandaudenkasuetarako,bal-dineta,kasuhorienizaeradelamedio,neurrihauaplikatzeabeharrezkoabada.

H.1.2

H.6

H.4

I.3.2 Arriskuak prebenitzea, kontrola-tzea eta desagerraraztea lan-baldin-tzak hobetuz .

• Lan-baldintzak ebaluatzea, bereziki lan-istripuen eta lanbide-gaixotasunen intzidentzia-indize handiak dituzten sektore eta jardueretan, lan-arloko bizi-kalitatea hobetzeko tresna gisa, honakogaihaueklanduz:− Laneko ekipamendu zaharkituetaez-seguruakerabiltzea, ekipamenduakerostea,lehengoenor-dezbestebatzukjartzeaetaegokitzeabultzatuz

− Substantzia kimikoen, agente biologikoen eta eremu elektromagnetikoen eraginpean egotea,esposiziohorimurrizteabultzatuzetaarriskugarritasunarenetaeraginpeanhartutakolangileenkopuruaren arabera gauzatu beharreko jardunaren xede izango diren kutsatzaileei lehentasunaemanez » Koordinazioa REACH erregelamendua ezartzeko, lehenengo helburua langileen substantziakantzerigenoekiko,mutagenekikoetaugalketarakosubstantziatoxikoekikoesposizioadesage-rrarazteaizanik.

− Arrisku ergonomikoak,lanpostuen,lanabesenetalan-prozesuendiseinuegokiabultzatuz− Antolamendu-baldintzadesegokiak,arrisku psikosozialaketaberezikiestresakontuanhartuta,haiekprebenitzekojarraibideaketagomendioakemanez,berezikihaienesposiziohandienadagoe-laikustendensektoreetajardueretan

135


PREBENTZIOA ENPRESETAN SARTZEALan-ildoak Ekintzak

I.3.3 Laneko arriskuen prebentzioaETEen eta mikroETEen kudeaketansardadinsustatzea,ahaliketaefikaziahandiena lortzeko irizpidearekin etakostuaahaliketatxikienaizanik.•Enpresek, beren bitartekoekin, pre-bentzio-jarduerak beren gain harditzatensustatzea.

• ETEan prebentzioa egiteko modua berritzea, barneko baliabidea eta besteren prebentzio-zerbi-tzukoadituenlaguntzaelkartukodituztenformulakbilatuz.Ereduaaldadadinsustatzea:enpresaklaneko arriskuen prebentzioaren jarduera gara dezan bultzatzea, bere baliabide propioarekin etaPsikologiaAplikatukoZerbitzuarenlaguntzaizaniknoizeanbehin.−Mekanismoaksortzeabaliabideak elkartzeko,baitaAdministrazioetarakoetaErakundepublikoe-tarakoere.

− Autokontrola sustatzea, segurtasunaren beste arlo batzuetako (elikagaien arloa, adibidez) ere-duarijarraiki

− Eredu parte-hartzaileak sustatzea:SOBANE• ETEek eta mikroETEek arriskuak prebenitzeko duten gaitasuna indartzea.−ETEei laneko segurtasun eta osasunaren alorreko legeria betetzea ahalbidetzen dieten tresna

praktikoakantolatzea.− Orientazio eta laguntza pertsonalizatuak ematea arrisku-maila txikiko sektoreetakoETEei etamikroenpresei,arriskuaren ebaluazioa ezartzeaahalbidetzekoetadokumentazioasinplifikatzeko

−Jarraibideak egitea, jardunbide egokien adibideak biltzea eta jardunbide egokiak ETEen etaenpresahandiagoenarteantrukaditzatensustatzea:Lanekoarriskuenprebentzioarenjardunean enpresek elkarri lagun diezaioten sustatzea, enpresahandiekirakastekolanaeginezetaenpresatxikietanjardunbideegokiakhedatzekoardurahartuz.Lanekoarriskuenprebentzioarenalorreanenpresenartekoelkarlanaetabenchmarking-a,lanekoarriskuenprebentzioarenalorrekoarazoennahiz hartutako konponbideen berri izatea sustatzea.Elkarlanean jarduteko sarea bultzatzea.Sarehorilanekoarriskuenprebentzioarenalorreandituztenesperientziakpartekatzekoprestdau-denenpresa-zorrobatekeratukodu.

• Langile autonomoen laneko arriskuen prebentzioaren kudeaketa.

H.4.1

I.3.4 Istripuen eta gaixotasunen pre-bentzioa sustatzea enpresetan eta ezbehar-tasa handiko eta/edo arris-ku-maila handiko jardueretan .

•Bide-etalan-segurtasunasustatzealanekotrafiko-istripuakmurrizteko,horretarakoabiapuntuais-tripuhoriekeragitendituztenarrazoiakidentifikatzeaetaistripuhorieiaurreegitekoprebentzio-neu-rriakaplikatzeaizangoda.

•Prebentzio-kudeaketarenalderdi problematikoenaklantzeaenpresetan:− Enpresa-jardueren koordinazioa ahalbidetukodutentresnakgaratzeaetahedatzea.−Azpikontratazioarenarazoalantzea,azpikontratazioa areagotueginbaitakostuakmerkatudirenneurrian,etaarriskuhandienekojarduerakazpikontratatzenbaitirabatezere.

− Oso ohikoak ez diren eragiketak(makinenmuntaia,erregulazioa,mantentze-lanaketakonponke-ta)baldintzaseguruetanegindaitezensustatzea,ekipamenduenmantentze-lanegokiabultzatuzprebentzio-neurrigisa.

• Errekonozimendu publikoarekin “saritzea”lanekosegurtasunetaosasunarenalorreanaurrerapengarrantzitsuakegindituztelaegiaztatzendutenenpresak.

H.4.2

136


Lan-ildoak Ekintzak

I.3.5 Lehen Sektoreko enpresenarazopartikularretan eragina izatea lanekoarriskuakprebenitzeko.

• Lehen Sektorekoenpresetakoarazopartikularretaneragina izatealanekoarriskuakprebenitzekoorientazioaren, laguntzaren eta konponbide indibidualizatuenbitartez,sektorekoeragileenlagun-tzarekin:− Nekazaritzako eta abeltzaintzako jarduera: familia-ustiapenak, sasoikako lana, laborantza es-tentsiboa,etaabar. » Makineria-parkearen,etaberezikitraktoreenmodernizazioasustatzea » Lanekosegurtasunetaosasunekoalderdiaksartzeasektorerakolaguntzakematekodeialdietan

− Baso-jarduera:ezbehar-tasamurriztea.− Arrantza:

» AurrekoPlanetangaratutakomaterialenaplikaziopraktikoa » Prebentzio-delegatuenprestakuntza

− Elikagaiensektorea,batezerebertakoproduktuaklantzendituena.−Sektorekolan-baldintza gogorrekinlotutakoarazoaketalan-baldintzahoriekarriskupsikosozia-letanduteneraginalantzea.

−Bestelako jarduerak, batez ere zerbitzu publikokoak: lorezaintza, ezponden eta errepideen etaibaienertzenmantentze-lanak,etaabar.

•Sektoreko enpresek prebentzio-antolamendua izan dezaten sustatzea, Laneko ArriskuenPrebentziorakoLegeakeskatutakoabetetzeko,azpisektorebakoitzarenberezitasunetarakoegokiakdirenalternatibakbilatuz.

• Prestakuntza:irizpideakezartzeaetaprestakuntzasustatzea.

H.4.3

LANA PERTSONARI EGOKITZEALan-ildoak Ekintzak

I.3.6 Ekintzak garatzea gero eta asko-tarikoagoa k diren landunen premiei ekiteko, prebentzioaren alorrean ez-augarri espezifikoak dituzten kolek-tiboak kontuan hartuta bereziki

•Lantokiarenegokitzapenaetalantokiarenantolamenduasustatzea,lanaldia,lanpostuaeskuratzekoaukeraetaprebentzioarenalorreanezaugarriespezifikoakdituztenlangileentzako—adin-tartejakinbatzuk(langilegazteaketaadinaurreratukolangileak),desgaitasunakdituztenlangileak,migratzai-leak eta emakumeak—esku-hartzeakbarne.

•Prebentzioarenalorrekoeragileenetaprofesionalenprestakuntzasustatzea,problematikahorriau-rreegiteko: arriskuenetaegon litezkeenneurrienebaluazioa, berrikuntza lanegitekomoduetan,zereginaketalanpostuakegokitzea,arriskuakprebenitzekoirizpideakenpleguaeskaintzearietabi-latzearidagokionez(Lanbide),etaabar.

• Emakumeen arrisku espezifikoak (nahasmendu muskulueskeletikoak edo minbizi mota batzuk,adibidez)kontuanhartzea,emakumeaknagusidiren lanen izaeradelamedio:Kanpaina espezifi-koak emakumeaknagusitzendirensektoreetan,genero-ikuspegiakontuanhartutaegindakoarris-kuenebaluazioasustatzeko.

H.7.1

137


4. ARDATZA. ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK Helburuak

KOHERENTZIA ETA KOORDINAZIOA POLITIKA PUBLIKOEN GARAPENEAN H.5H.7

Lan-ildoak Ekintzak

I.4.1 Laneko arriskuen prebentzioa Administrazio Publikoen kudeaketan sar dadinsustatzea.

• Laneko arriskuen prebentzioa kudeaketan,erosketetan,kontrataziopublikoanetajarduerenkoor-dinazioan sartzea .

• Jardunbide egokiaksustatzea.• Prebentzio-erakundeakgaratzeaetabehardituztenadinabaliabideematea.• Prebentzio-planaAdministrazioetanezartzendelakontrolatzea:kontrol-tresnakgaratzeaetaapli-katzea.

H.5.1

I.4.2 Politika publikoek –zeharkakoeketasektorialek–lanekosegurtasunetaosasunarenalderdiakkontuanhardi-tzatenbultzatzea.

• Sailen arteko forobatantolatzeaEuskoJaurlaritzakbultzatzendituenplanetan,programetanetaproiektuetankontuanizanbehardirenlanekosegurtasunetaosasunarenalderdiposibleakazter-tzeko.

• Erakundeen arteko forobatantolatzeaeuskalAdministrazioPublikoek lanekoarriskuenpreben-tzioarenesparruanabianjartzendituztenekimenakbateratzeko.

•SustatzeaAdministrazioPublikoarekinkontratuakegitekobaldintza-agirieklanekosegurtasunetaosasunarenalorrekokonpromisoaketaalderdijakinbatzuk—lan-baldintzenprebentzioarenikuspe-gitikazterketabatenaraberajustifikatutadaudenak;lan-ordutegiaketaatsedenaldiak,esaterako—kontuanharditzatela.

• Osasun publikoarenetalanekoosasunarenartekoharremanasustatzea,arduradutenorganoenar-tekoloturakezezik,kudeaketa-sistemenartekoloturaketaosasunpublikokoetalanekoosasunekoprofesionalenartekoharremanakereestutuz.

H.5.1

138


ADMINISTRAZIOAREN AHOLKULARITZA ETA LAGUNTZA ARAUDIA APLIKATZEKO ETA ARAUDIA BETETZEN DELA KONTROLATZEKO

H.5

Lan-ildoak Ekintzak

I.4.3 Araudia aplikatzeko eta araudiabetetzen dela kontrolatzeko aholku-laritzako eta laguntza teknikoko eginkizunakbetetzea.

• Laneko segurtasun eta osasunaren alorreko legeriaren betetze-maila hobetzea. −Kontrol-lanaegitea,bainaprebentzioarenikuspegitik,arazoariaurreahartuz.−Enpresek“autokontrola”egitekoformulakaztertzea,izandezaketenaraudi-babesabalioetsiz.− Aholkularitza eta kontrolaaldibereanegitea,akatsakzuzentzekoetahobetzekoaukerakemanez,bainabehinetaberrizegindakoez-betetzeakzehatuz.Horretarako,jardueraetakalitateteknikoakontrolatzekoirizpideakgaratuetahedatubehardira. » Lanekoarriskuenprebentziokojarduerenkalitateakontrolatzeaprofesionalek,berezikierakun-de espezializatukoek(PZak),haiekinbateralaneginez,kalitateahobetzeko.

» Azpikontratazioko jarduerakkontrolatzea:Prebentzioaenpresarenkudeaketan sartzearida-gokionez, laneko arriskuen prebentziorako Legeak ezartzen duen betebeharra betetzen delakontrolatzea,berezikinormaleankontrata eta azpikontratagisajardutendutenenpresetan;izanere,enpresahorietanlangileaskokenpresabezeroetanbetetzendituzteberenzerbitzuak.

» Administrazio eta Erakunde Publikoen, etaberezikiEAEkoErakundeAdministrazioaren(EuskoJaurlaritzarenSailaketaErakundeAutonomoak)prebentzio-jarduerengainekokontrola.

» Merkaturatzendirenlaneko ekipamenduek, makinek eta NBEekaraudiabetetzendutelakon-trolatzeaIndustriaSegurtasuneaneskumenaduenAgintaritzak.

− Elkarlanean eta Organo eskudunen arteko irizpide-batasunean oinarritutako Ikuskapena in-dartzea: Organo ikuskatzaileak (OsalanekoLaneko IkuskaritzaetaLanekoOsasunUnitatea) in-dartueginbehardira,beharbezalakoneurriakezarribehar zaizkieetaegiturazko -bitartekoakemanbeharzaizkie. » Ikuskatzaileaklegeriabetetzenlaguntzen dutenpertsonagisaikusibehardira,ez,ordea,enpre-sa-jarduerarieragozpenakjarrikodizkietenpertsonagisa:Aholkatzekoetalaguntzekoeginkizu-nenetazaintzekonahizkontrolatzekoeginkizunenartekoosagarritasunahobetzeaetasustatzea.

» Arrisku espezifikoetan jartzea arreta: Araudia bete dadin sustatzeko, ahalbidetzeko eta ber-matzekoikuspen-jardunespezifikoak—lehentasunezkogisahautatutakoenpresa,jardueraedosektoreetarabideratutadaudenak—garatzea.

» IkuskatzaileakLanekoSegurtasunetaOsasunarenalorreanprestatzea, berezikisortzenaridi-renarriskueietateknologiaberrieidagokienez.

» Kontrol-eginkizunakdituztenOrganoen,SailenetaErakundeenartekolankidetza-tresnakho-betzea

» Ezarritakozehapenenetabestelakoneurri«bigunen»etaohikoakezdirenkontrol-metodoen efikaziaebaluatzea

• Aholkularitzako eta laguntza teknikoko lana sustatzea.− Laneko arriskuen prebentzioaz arduratzen diren Erakunde publikoak sustatzeaetaerakundehorieneginkizunakgizartearenegungoeskaeretaraegokitzea,eragileei laguntzateknikoaemanahalizateko.

H.5.2

139


Lan-ildoak Ekintzak

I.4.4 Laneko arriskuen prebentzioariburuzko araudia berrikusi eta gizar-te-,ekonomia-eta lan-arlokoerreali-tateberrietaraegokidadinbultzatzea,gauregunbaztertutadaudenedobe-har bezala artatuta ez dauden kolek-tiboek lan-osasunerako sarbidea izandezatensustatuz.

• Laneko arriskuen prebentzioaren alorreko araudia eskuratzeko eta aplikatzeko aukera hobetzea.− Administrazio-kudeaketahobetzea.− Aplikazio-gidenbitartezzehazteaaraudiabetetzendela:gidaketairizpideteknikoakhedatzeazail-tasunbereziadutengaietan

• Araudia berrikus dadin eta araudia Laneko arriskuen prebentziorako Legea argitaratu zenetik izandako aldaketetara egoki dadin bultzatzea.−Lan-arlokoarau-hausteengatikolegeria zehatzailea eta prozedurazkoaaraudietanizandakoal-daketetaraegokitzea.

−Lanekosegurtasunetaosasunariburuzkolegeriakobeharrezkoaezdenkargareninguruanegon litezkeen sinplifikazioak etamurrizketak identifikatzea, alderdi interesdun guztiekin eztabaidapublikoaizanondoren.

−Lanekoarriskuenprebentzioarenalorrekoprestakuntzariburuzkoaraudiaaraudihorionartuze-netikizandakoaldaketetaraegokitzea.

• Biztanleria aktibo guztiak, gaur egun estaldurarik ez duten edo behar adinako estaldurarik ez duten kolektiboak barne, esate baterako, langile autonomoak, egituratu gabeko sektoreetako langileak (etxeko sektorea nekazaritza-sektorea) eta abar, laneko osasunerako sarbidea izan dezan sustatzea.−Biztanleriaaktibokokolektibojakinbatzueklanekoosasunaeskuratzeariburuzkogogoetaegitea;leheniketabehinproposatzendirenarau-premiakidentifikatubeharkodira,etaondorenosasunpublikoaetalanekoosasunaelkarrekinbizitzekoereduadiseinatubeharkoda,pertsonarenosasunintegralarenikuspegitikbegiratuta.

H.5.2

140


ERAKUNDEEN ARTEKO LANKIDETZA H.5H.7

Lan-ildoak Ekintzak

I.4.5 Administrazio eta Erakunde Publikoen arteko koordinazioa eta lankidetza sustatzea, helburu erki-deak identifikatuz eta helburu horieklortzeko baterako jardunak garatzeaahalbidetukodutenaliantzakezarriz.

• Sektoreen arteko koordinazioa eta koherentzia estrategietan:−Lan-istripuaetalanbide-gaixotasunaosasun-arazotzatetalanekoarriskuenprebentzioalehiakor-tasun-faktoretzathartzeanoinarritutakoildo estrategikoakpartekatzea:jardunahainbatarlotankonbinatzea:heziketa,kontrolaetazehapena,komunikazio-kanpainak,diru-laguntzaketalagun-tzak,...

−Langileenosasunaaintzathartzeaenplegu-,osasun-,merkataritza-,hezkuntza-etaindustria-po-litiketanetaingurumenababestekopolitiketan .

−Langileenosasunajardueraekonomikokoadarretarakopolitika sektorialetanlantzea.• Administrazio Publikoen arteko koordinazio-mekanismoak sortu eta bultzatzea laneko arriskuen

prebentzioa sustatzeko.−Laneko arriskuen prebentzioari buruzko informazioa biltzearen, aztertzearen eta hedatzearenalorreanAdministrazioPublikoekgaratutako jarduerenetagaihoriaztertzeareneta ikertzeareninguruko jarduerenartekokoordinazioahobetzea, laneko segurtasun eta osasunaren alorreko kalitateari buruzko informazio-sistemaeratuz:AdministrazioPublikoenlanekosegurtasunare-kinetaosasunarekinlotutakoinformazio-iturrikopuruhandiaketaiturrianiztasunakeskatzendukoordinazioaetaelkarlanahandiagoaizateainformazioarenazterketa,tratamenduaetahomoge-neizazioahobetzeko.

− Ikuskapenaren eta kontrolaren alorrean ardura duten Organoen (Laneko Ikuskatzailetza,Ikuskatzailetza Medikoa, Osalan) eta Agintaritza eskudunen (Lan-arlokoa eta Osasun-arlokoa)arteankoordinatzeko,elkarlaneanjardutekoetainformazioatrukatzekomekanismoegokiakga-ratzea.

−Prebentzioaren alorrean antzeko problematika bizi duten Erakunde Autonomoekiko aliantzak bilatzea, baterako ekimenak garatzeko (Kantauri itsasertzeko Autonomia Erkidegoak arrantzaridagokionezetaNafarroakoAutonomiaErkidegoaetaErrioxanekazaritza-sektorerako,etaabar)

H.5.3

I.4.6 Erakunde eta Administrazio es-kudunen arteko lankidetza sustatzea,lan-istripuak, lan-gaixotasunak edogaixotasunkronikoakdirelamediogai-tasunak gutxituta dituzten pertsonakberriz laneratzeko, birgaitzeko eta berriz trebatzeko .

• Istripu bat edo gaixotasun bat izan ondoren, langileei lanera itzultzea ahalbidetuko dieten berriz laneratzeko eta birgaitzeko neurriak sustatzea.−GaldutakoosasunakudeatzekoarduradutenErakundeekinelkarlanean jardutea,bereziki infor-mazioapartekatzearietadatuakgurutzatzearidagokionez.ErakundehoriekGizarte Segurantzako Institutu Nazionala eta Mutuak dira.

− Euskal Enplegu Zerbitzuarekikolankidetzapertsonenenplegagarritasunapertsonahorienezau-garrietaraegokitutakolanpostuetanizandadinsustatzeko.

H.7.2

141


4.4.1 Kudeaketa-eredua:

antolamendua, eginkizunak eta erantzukizunak

Diseinatutako Estrategiaren garapena arrakas-tatsua izateko, estrategia kudeatzeko sistemaetaorganigramadefinitubehardira;horretarako,ardura duten organoak eta fase nahiz jarduerabakoitzeaninplikatutakoorganoakezezik,derri-gorrezkokoordinazioabermatukoduenbaterakolaneanaritzekoeraereezarrikoda.

1.3kapituluan(Metodologia)Estrategiaezartze-koetaonartzekojarraitutakoprozesuadeskriba-tuda,etaetapahorretanzerOrganoketaeragi-

lekhartudutenparteadierazida.DiseinatutakoPlanEstrategikoaegikaritzeko,harenjarraipenaegitekoetahuraebaluatzekokudeaketa-ereduazehaztudakapituluhorretan.

Estrategia aurreikusitakoaren arabera ezartze-ko bi erantzukizun-maila (estrategikoa eta be-tearazlea) bereiziko dira, jarraipena egingo daEstrategiaindarreandagoenbitarteanetaemai-tzenebaluazioaetahedapenaEstrategiagauzatuondorenegingodira.

Estrategiaren kudeaketa-eredua konfigura-tzeko garaian, Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioaren Sailak sortzeari, kentzeari

ESTraTEGIarEn GarapEna, JarraIpEna ETa EBaLuazIOa

142


eta aldatzeari dagokionez ez ezik, Sail horien eginkizunak eta jardun-arloak ezartzeari dago-kionez ere Lehendakariaren Dekretuan eta tar-tean sartutako Sailen eta Erakundeen egiturari buruzko Dekretuetan azaltzen diren eskumenen eta eginkizunen banaketa hartzen da kontuan.

4.1.1 Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategia zuzentzea

Estrategiagaratzekozuzendaritzaberegainhar-tukoduenOrganoasailenartekoBatzordeaizan-godaetaEnpleguetaGizartePolitiketakoSailaizangodaburu,Osalanekizangoduelariklehen-

dakariordetza,lanekosegurtasunetaosasunarenalorrean erantzukizun handiena dutenak dire-lako.Haiekinbatera,eremuhorretanrolgarran-tzitsua duten Sailak ere egongo dira, hala nolaOsasun Saila, Herri Administrazio eta JustiziaSaila, Ekonomiaren Garapen eta LehiakortasunSaila,Hezkuntza,HizkuntzaPolitikaetaKulturaSailaetaSegurtasunSaila.

Unejakinbatzuetan,besteSailedoErakundebat-zuk ere sar daitezke Batzordean, Estrategiarenindarraldian laneko arriskuen prebentzioarenesparruanprotagonismoahartzendutenak,hainzuzen.

2015-2020 ALDIRAKO LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNERAKO EUSKAL ESTRATEGIAREN BATZORDE GIDARIA

LEHENDAKARITZA•ENPLEGUETAGIZARTEPOLITIKETAKOSAILA

LEHENDAKARIORDETZA•OSALAN

ORDEZKATZEN DIREN SAILAK•OSASUNA•HERRIADMINISTRAZIOETAJUSTIZIA•EKONOMIARENGARAPENAETALEHIAKORTASUNA•HEZKUNTZA,HIZKUNTZAPOLITIKAETAKULTURA•SEGURTASUNA

EGINKIZUNAK

•Estrategianaurreikusitakojardunenga-rapenasustatzeadagozkienerantzuki-zun-eremuetan.

•Estrategianaintzathartutakoekimenenaurrerapena eta ezarritako helburuenbetetze-mailagainbegiratzea.

•Emaitzenargitandiseinatutakoestrate-giaketahelburuakberrikusteaetaegonlitezkeenaldaketakonartzea.

Sailek eta Osalanek konpromisoa hartzen duteurtekoPlangisadiseinatutakojardunakezartze-ko.Planhorienjarraipenaetaebaluazioaegingoda,etahorrekbalioizangoduEstrategiarenga-

rapena monitorizatzeko eta helburuak lortzekoegindakoaurrerapenaebaluatzeko.Eraberean,konpromisoahartzendutehorrenguztiarenbe-rriematekokontrolekoOrganoeietaherritarrei,

143


gardentasunez eta erantzukizunez jokatuz, go-bernantzaonaizandadin.

Ildohorretan,Estrategiarengarapenaren,jarrai-penarenetaebaluazioarenberriemangozaioGo-bernu Kontseiluari planifikatutako aldian, baitaEstrategiaren edukiei buruzko berrikusketa es-anguratsurenbategongobalitzere.Horretarako,Planaren bitarteko ebaluazioaren emaitzen etaharenondorioenetagomendioenberri emangozaio Gobernu Kontseiluari, estrategikotzat har-tzendengaiariburuzkobeharadinakoinforma-zioa izateko. Enplegu eta Gizarte PolitiketakoSailarentitularraarduratukodaPlanariburuzkogaiakgoragokoOrganohorretaraeramateaz .

4.1.2 Estrategia egikaritzea eta haren jarraipena eta ebaluazioa egitea

HonakohaudaEstrategiaberefaseetajardueradesberdinetan kudeatzeko aurreikusitako anto-lamendua:

1. Estrategiaren hedapena

EtapahorretanEstrategiazabaltzerabideratutakojardunakbiltzendira,Estrategiakonfiguratzendu-tenekintzakabian jarriaurrekourratsgisa.Unehorretankomunikatubehardaargietagarbi la-nekosegurtasunetaosasunarenalorreanEuskoJaurlaritzak datozen urteetarako ezarri duenplangintzaetaeragileengandikesperoduena.

Komunikazioak, alde batetik, kanpoko eremuahartu behar du kontuan, intereseko taldeeta-raetagizarteosora iritsibeharbaitu,eta,bes-tetik, barne-eremua, tartean sartutako Sail eta

Erakundeetako langileei adierazi behar baitzaieelkarrekin lan egin behar dutela, bakoitza berefuntzio-esparruaren barruan, definitutako hel-buruaklortzeko.

Estrategia kanpoko eremuan hedatzeko eran-tzukizuna Enplegu eta Gizarte Politiketako Sai-lekoetaOsalanekoKomunikaziokoarduradunekizango dute batez ere. Erakunde Administraziobarruan, komunikatzeko aurreikusitako bideeijarraiki gauzatuko da komunikazioa, Sail etaErakundeetako Zuzendaritzen bitartez. Era be-rean, Batzorde gidariaren bitartez jakinarazikozaieSailetaErakundehoriei .

2. Estrategia egikaritzea

EstrategiakonfiguratzendutenekintzakEstrategiaindarrean dagoen aldi osoan egikarituko dira,ekintza gehienak garrantzi handikoak direlako,etaurteanitzekogarapenaeskatzeazgain,haienemaitzaepeertaineraizateanahidelako.

Nolanahiere,jardunakurtekokudeaketa-plane-tanzehaztukodira.Planhorietanekintzakgau-zatzeko baldintzak zehaztuko dira, irismenari,zereginei, arduradunei, inplikatuei, kronogra-mari,bitartekoeietaaurrerapen-adierazleeietaemaitzeiburuzkobaldintzak,hainzuzenere.

Ekintzak aurreikusitako diseinuaren araberaegikarituko dira eta ekimen bakoitzean inplika-tutakoeragileekhartukoduteparte.Partaidetzahori antolatzeko mekanismoak jardun zehatzbakoitzerakodefinitzendirenak izangodira,be-ren izaeraren arabera (lantaldeak, batzordeak,mahaisektorialak,etaabar.).

145


145

Agindutako zereginak betetzeko beharrezkoakdiren bitartekoak emango dituzte arduradu-nek, betiere esleitutako egutegia eta aurrekon-tuaerrespetatuz.Eraberean,arduradunhorienerantzukizuna izango da ekintzak gauzatzekoizendatutako pertsonek behar adinako presta-suna eta horretarako trebakuntza egokia izandezaten lortzea, pertsona horien garapen per-tsonalaetaprofesionalaahalbidetuz.

UrtekoKudeaketaPlaneijarraipenetaebaluazioaxehatuaegingozaie,etalortutakoemaitzakOsa-lanen Kontseilu Orokorrean eta euskal gizarte

osoarenaurreanaurkeztukodira,ErakundearenjarduerariburuzkourtekoMemoriakargitaratuz .

3. Estrategiaren jarraipena eta ebaluazioa

Jardunei jarraipena eginez eta lortutako emai-tzen balioespena eginez, Estrategiak aurreiku-sitako baldintzen arabera aurrera egin duelaikuskatukoduOsalanburuduenBatzordeTekni-koak.PlanaegikaritzekogaraianerantzukizunakdituztenOrganoguztiakegongodiraordezkatutaBatzordehorretan.

2015-2010 ALDIRAKO LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNERAKO EUSKAL ESTRATEGIAREN BATZORDE TEKNIKOA

ARDURADUNA

•OSALAN

ORDEZKATZEN DIREN ORGANOAK

•LANAGINTARITZA

•LANEKOIKUSKATZAILETZA

•OSASUNSAILA

•JAURLARITZARENPREBENTZIOZERBITZUAK

•INDUSTRIASEGURTASUNARENALORREKOAGINTARITZA

•NEKAZARITZAETAARRANTZA

•HEZKUNTZA

•TRAFIKOA

•EMAKUNDE

EGINKIZUNAK

•Estrategiaren aurrerapenaren jarraipena eta aldi-zkakoebaluazioaegitea,ekintzenadierazleakazter-tuz.

•Desbideratzeak eta disfuntzioak identifikatzea etahaieketetekoneurriakproposatzea.

•Estrategiarenaurrerapenarietaemaitzeiburuzkour-tekotxostenaemateaBatzordeGidariari,garatutakoekimeneninpaktuabalioetsiz.

•Estrategiaren helburuak monitorizatzea, baita hel-buruenetadiseinatutakoekintzenaldaketaketaego-kitzapenakproposatzeaere.

•Laneko arriskuen prebentzioaren alorrean EuskoJaurlaritzakgauzatzendituenjardunakkoordinatzea,berezikiekimenestrategikoengarapena.

•Barruko eta kanpoko eragileak estrategiaren prin-tzipioei eta haien garapenari buruz sentsibilizatzeazgain,haienartekotransmisio-uhalaizatea.

146


Batzorde horrek ekintzen egoera aztertuko du,adierazleak aztertuko ditu eta ezarritako hel-buruei dagokienez lortutako aurrerapenak eba-luatuko ditu; horretarako, dagozkion txostenakegingo ditu Batzorde gidarirako eta kontrole-ko Organoetarako. Era berean, identifikatutakodesbideratzeaketa/edodisfuntzioaketetekoneu-rriak proposatzeko ardura izango du Batzordehorrek,baitahelburuetanedoestrategietanga-rrantzi handiko aldaketak proposatzekoa ere,emaitzakedoegoera-aldaketakkontuanhartuta.

Eusko Jaurlaritzaren egituratik kanpoko era-gileek Estrategiaren ondorengo etapetan, baiaholkularitza-eremuan, ekintzetan lagunduz,edo jarduera material zehatzak eginez dutenpartaidetzaridagokionez,jarduerahoriekformu-lakolaboratzaileenbitartezedopremiabakoitze-raegokitutakokontratupublikoenbitartezanto-latzendira.

Garrantzi berezikotzat hartzen da AutonomiaErkidegoko, Lurraldeko, Udaleko eta Estatukobeste Administrazio eta Erakunde Publikoekikoelkarlana, eta hori lan-ildo baten bitartez lortubeharrekohelburuestrategikoada.Lan-ildoho-rrenbarruan,egokiakdirenelkartze-etalanki-detza-mekanismoakgaitukodira.

Mekanismo horien artean tokiko, EuskoJaurlaritzak presentzia duen autonomia-er-kidegoko, estatuko eta Europako foroak etalantaldeak nabarmentzen dira, eta EuskoJaurlaritza erreferentzia da Osalanen bitartez;berezikiErakundehorrekSAFERAEuropakosa-rean (Industria Segurtasunerako Ikerketa Sare

EuroparrarenKoordinazioaHazkundeIraunkorraeta Adimentsua lortzeko) duen partaidetza na-barmentzenda.

Gizarte-eragileek, halaber, Estrategiaren ja-rraipenean eta ebaluazioan hartuko dute parteOsalanenKontseiluOrokorrarenbitartez.Orga-nohorri aurkeztuko zaizkioBatzordeTeknikoakemandakotxostenakegindakoaurrerapenenetahelburuaketa lan-ildoakberrikustekoproposa-menenberriizateko .

4.2 Estrategiaren jarraipena eta ebaluazioa egiteko mekanismoak

4.2.1 Ebaluazioaren helburuak

Eusko Jaurlaritzaren Estrategiak laneko arris-kuen prebentzioaren alorrean egindako eba-luazioak balio beharko du hartutako neurrienarrakasta-maila eta hartutako konpromisoenbetetze-mailazeindenjakiteko,baitainformaziohoriGizarteariematekoere.Horrezgain,gaiho-rren inguruan etorkizunean erabakiak hartzekoerreferenteizangoda,etaezinbestekoadaplan-gintza eta kudeaketa publikoaren etengabekohobekuntzarendinamikasartzeko .

Ebaluazioak,hortaz,bixededitu:

1 . Arduradunei informazioa ematea politika pu-blikoeietadefinitutakohelburuaklortzekoga-ratutako kudeaketari buruzko erabakiak har-tzeko .

147


2 . Egindako jardueraren inpaktuaren eta har-tutako konpromisoen betetze-mailaren berriematea eragile ekonomikoei, sozialei eta he-rritarreiorokorrean.

4.2.2 Eskema orokorra

Laneko Segurtasun eta Osasunerako EuskalEstrategiarenEbaluazioasistematikokietamoduiraunkorreanegingodaEstrategiaren indarraldiosoan. Horretarako, helburuei lotutako emai-tzenadierazle sortabat izangoda, baitaaurre-rapen-adierazleakere,ekintzakegikaritzearietajardun-arlobakoitzeanaurreikusitakomugarrienbetetze-mailariburuzkoaadierazleak,alegia.

Adierazle-sistemakesku-hartzeenaurrerapenaketa emaitzak bilduko dituen aginte-koadro batosatukodu.

Estrategiahorrenbetetze-mailahonelaneurtukoda:aldebatetik,“betetzeariburuzko”adierazleenbitartez, eta adierazle horiek lan-ildoekin etaekintzekinlotutakoondorengourtekoKudeaketaPlanetandefinitukodira;eta,bestetik,“emaitzariburuzko”adierazleenbitartez,etaadierazleho-riek laneko ezbeharrei eta gaixotasun profesio-nalari buruzko datuetatik eta Osalanek egitendituen intzidentzia-indizeetatik ondorioztatzendira.Datuhoriekhainbataldagairenaraberaba-nakatuta daude, eta EAEko laneko segurtasunetaosasunarenegoerariburuzkoikuspegiaema-tendigute.Datuhoriek,gainera,aldizka-aldizkaargitaratukodiraOsalanenwebgunean.

BatzordeTeknikoaekintzenarduraduneiburuzkoinformazioa bilatzeaz, adierazleak kuantifika-tzeaz eta egindako aurrerapenen balioespenaegiteazarduratukoda.

Urtero ebaluazio bat egingo da urtearen lehe-nengo seihilekoan, eta Batzorde gidariarent-zat izango den txosten batean dokumentatukoda. Gainera, Estrategiaren bitarteko ebaluazioaegingo da Estrategiaren indarraldiaren erdian,etaebaluaziohorrenberriemangozaioGobernuKontseiluari, Planaren helburuak berrikusi eta/edo jardunak eta baliabideak birbideratu ahalizateko;berrikuspenetabirbideratzehoriekegonlitezkeenegoera-aldaketekeragingodituzte.

Azkenik,ex-postebaluazioaegingodaezarritakoekimenen inpaktuazein izanden jakiteko.Eba-luaziohoritxostenbateanbildukodaetaGobernuKontseiluanaurkeztukodaonardezatenetaLe-gebiltzarrerabidaldezaten .

4.2.3 Jarraipena eta ebaluazioa egiteko tresnak

EstrategiarenjarraipenaBatzordeTeknikoarenal-dizkakobileretanegingoda;bilerahorietanekin-tzen egoera eguneratuko da, aurrerapenak etaegon litezkeen disfuntzioak egiaztatuko dira, etadisfuntzioeiburuzkoneurriakproposatukodira.

a) Jarraipena egiteko urteko txostenak.

BatzordeTeknikoaktxostenbategingoduurteroEstrategiaren ekintzen egoeraren berri emanezBatzordeGidariariegutegiabetetzearietazere-

148


ginakegikaritzeariburuz,baitaegindakoau-rrerapeneiburuzere,desbideratzeezoharta-razizetadesbideratzehorieidagokienezhar-tutakoneurriakedooraindikhartzekodaudenneurriak zein diren adieraziz. Txosten horihelburu eta jardunetarako definitutako adie-razleenazterketanoinarritukoda.

Batzorde Gidariak urteko ebaluazioarenemaitzen berri emango die barruko etakanpokoeragileei .

b) Bitarteko ebaluazioaren txostena

BatzordeTeknikoakEstrategiarengarapenariburuzkoebaluazioglobalaegingodu2017arenamaieran, Estrategiaren indarraldiaren er-dian. Ebaluazio hori Batzorde Gidarian etaJaurlaritzarenKontseiluanaurkeztukodaetahonakogaihauekhartukodituaintzat:

•Ezarritako helburuen eta helburu horieklortzeko diseinatutako jardunen egokita-suna .

•Helburuak lortzeko izandako aurrerape-naketaesperozenaridagokionezizandakodesbideratzeak.

•Kontuan hartu beharreko egoera-aldaketagarrantzitsuak.

•Egindakokudeaketenetaatzemandakodis-funtzioenbalioespena.

•Aplikatzen ari den kudeaketa- eta jarrai-pen-sistemarenefikazia.

•Maila estrategikoan eta/edo betearazleaneginbeharrekoaldaketak .

BitartekoebaluazioaurtekoTxostenenondo-rioetanetabarrukonahizkanpokoeragileenpertzepzioan oinarrituko da. Eragile horiei,gainera,balioespenaegiteaeskatukozaie.

Bitarteko ebaluazioaren emaitzaren berriemango zaie barruko eta kanpoko eragileeinahizherritarguztiei .

c) Ex post ebaluazioa

Estrategiaamaitzendenean,BatzordeTeknikoakebaluaziozorrotzaegingoduezarritakoekime-neninpaktuazeindenjakiteko;horretarako,ho-nakoalderdihauekhartukodirakontuan:

•Garatutako esku-hartze bakoitzaren arra-kastaedoporrota.

•Lortutako emaitzak eta inpaktuak, hasierabatean aurreikusi ez diren ondorioak age-rianjarriz.

•Diseinatutakoestrategiarenasmatzeaketaakatsak, ikasitako irakaspenak ondorengoplanetanaplikatzeko.

•Efikaziaetaefizientzia.

•Aplikatutakokudeaketa-eta jarraipen-me-kanismoenegokitasuna.

•Hurrengo esku-hartze batean garatu be-harreko ildo estrategiko eta ekonomikoeiburuzkoaurreikuspenak.

Expostebaluazio-dokumentuaJaurlaritzarenKontseiluan aurkeztuko da hark aintzat hardezanetaLegebiltzarrerabidaldezan;horrezgain, hedatu egingo da eragileek eta gizarteosoakharenberriizandezaten.

149


5.2015-2020 aldirako Laneko Segurtasun etaOsasunerakoEuskalEstrategiagaratzekobehardiren giza bitartekoak eta bitarteko materialakematekobeharrezkoakdirenbaliabideekonomi-koakkalkulatzendirakapituluhonetan.

Kontuan hartu behar dugu zein den Estrate-giaren izaera etorkizuneko aurreikuspen gisa,Legegintzaldia gainditzen duelako eta sei urteurtekoaldiahartzenduelako.Denboraldihorre-tan,diseinatutakojardunetaneraginhandiaizandezaketen gertakizunak eta egoera-aldaketakemanlitezke.Horrigehitubeharzaioaurrekontupublikoenohikozikloaurtenaturalarekinbatda-torrenaurrekontu-ekitaldiarilotutadagoela.

Bi zirkunstantzia horiek Plan hau egikaritzekohornikuntzaekonomikoabaldintzatzendute;hor-nikuntzahorihurbilketabesterikezindaizan,etaoso garrantzitsua da agerian jartzen dituelakolaneko segurtasun eta osasunaren problemati-kari ekitekoborondatepolitikoaetabaliabideakhorretarabideratzekokonpromisoa.

5.1 Balioespen-irizpideak

Aurrekoataleanazaldutakopremisetatikabiatu-ta,LanekoSegurtasunetaOsasunerakoEstrate-giaren aurreikuspen ekonomikoen helburua ez

MEMOrIa EkOnOMIkOa


150

da Estrategiaren jardun zehatz bakoitzera jais-tea, baizik etaaurreikuspenhoriekhelburues-trategikoenetahelburuhorietan aurreikusitakojardun-arloeninguruanbildukodira.

Hortaz, Laneko Segurtasun eta OsasunerakoEuskal Estrategian 4 ardatzetan banatutako 11jardun-arloriatxikitako26lan-ildoezartzendira.Estrategiahorrenkuantifikazioekonomikoa jar-dun-arlobakoitzariesleidakizkiokeenzuzenekoahaleginenkalkulutikateratzenda.

Baliabideen identifikazioa Estrategian bildutakoekimeneneragilebetearazlenagusietanoinarri-tzenda,betiereulertutaJaurlaritzarenSaileietaErakundeei agindutako jardungehienei Sail etaErakundehoriekegingodietelaaurreberenegi-turazkobaliabideakerabiliz.

Ildohorretan,ezdirakontuanhartzenaipatutakoOrganoekfuntzionatzekoetamantentzekooina-rrizkoakdirenjarduereidagozkiengastuenzen-

batekoak, ezta Organo horietako funtzionarioengastuak ere, egiturazko gastutzat hartzen dire-lako.Nolanahiere,nabarmendubehardaazkengastuhoriekPlanarenkostuhandienaizangodi-rela.

Salbuespen gisa, Osalaneko langileen kostuakkontabilizatudira,Erakundehorrenzereginala-neko arriskuak prebenitzeko jarduerak gauza-tzeadelakosoilik.

5.2 2015–2020 aldirako Estrategiaren balioespen ekonomikoa

Ondorengo taulan 2015-2020 aldirako LanekoSegurtasunetaOsasunerakoEuskalEstrategianbildutakoekintzengutxigorabeherakozenbate-koaazaltzenda, jardun-eremubakoitzarenara-berabereizita.

151


2015–2020 Estrategiaren aurrekontua (eurotan)

JARDUN EREMUAK 2015 2016 2017 2018 2019 2020

1. ARDATZA. LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOAREN KULTURA 3.685.433 3.718.602 3.766.944 3.861.117 3.969.228 4.098.228

LANEKOPORTAERASEGURUETAOSASUNGARRIAKSUSTATZEA 3 .182 .233 3 .210 .873 3 .252 .614 3 .333 .930 3 .427 .280 3 .538 .666

ERAGILEENINPLIKAZIOAETALAGUNTZA 503 .200 507 .729 514 .329 527 .188 541 .949 559 .562

2. ARDATZA.LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNARI BURUZKO JAKINTZA SORTZEA ETA HEDATZEA

4.680.412 4.722.536 4.783.929 4.903.527 5.040.826 5.204.652

INFORMAZIOA 1 .582 .531 1 .596 .774 1 .617 .532 1 .657 .970 1 .704 .394 1 .759 .786

PRESTAKUNTZA 1 .445 .390 1 .458 .399 1 .477 .358 1 .514 .292 1 .556 .692 1 .607 .285

IKERKETA 1 .652 .490 1 .667 .363 1 .689 .038 1 .731 .264 1 .779 .740 1 .837 .581

3. ARDATZA. LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOAREN KUDEAKETA 16.554.766 16.703.758 16.920.907 17.343.930 17.829.560 18.409.021

ARRISKUENKUDEAKETAETALANBALDINTZENHOBEKUNTZA 14 .578 .385 14 .709 .590 14 .900 .815 15 .273 .336 15 .700 .989 16 .211 .271

PREBENTZIOAENPRESENKUDEAKETANSARTZEA 988 .190 997 .084 1 .010 .046 1 .035 .297 1 .064 .286 1 .098 .875

LANAPERTSONARIEGOKITZEA 988 .190 997 .084 1 .010 .046 1 .035 .297 1 .064 .286 1 .098 .875

4. ARDATZA. ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK 2.016.381 2.034.528 2.060.977 2.112.501 2.171.651 2.242.230

KOHERENTZIAETAKOORDINAZIOAPOLITIKAPUBLIKOENGARAPENEAN 988 .190 997 .084 1 .010 .046 1 .035 .297 1 .064 .286 1 .098 .875

AHOLKULARITZAARAUDIAAPLIKATZEKOETAARAUDIABETETZENOTEDENKONTROLATZEKO

988 .190 997 .084 1 .010 .046 1 .035 .297 1 .064 .286 1 .098 .875

ERAKUNDEENARTEKOLANKIDETZA 40 .000 40 .360 40 .885 41 .907 43 .080 44 .480

GUZTIRA 26.936.991 27.179.424 27.532.756 28.221.075 29.011.265 29.954.132

Gehikuntza %0,90 %1,30 %2,50 %2,80 %3,25

152


latzea, lankidetza-hitzarmenak ezartzea eta di-ru-laguntzak. .

5.3.2 Eragileen inplikazioa eta laguntza

Jardunak gizarte-eragileen, profesionalen etaAdministrazioenartekoelkarrizketaetalankide-tzabultzatzerabideratutadaude, lanekosegur-tasun eta osasunari buruzko helburu erkideaklortzeko, baita enpresetako prebentzio-jardue-rarenarduraduteneragileenjardunasustatzekoere.Eragilehoriekprebentzio-delegatuak,lane-ko segurtasun eta osasunaren batzordeak etaprebentzio-erakundeetako teknikariak eta sani-tarioakdira.

Horilortzekoekintzakhonakohauekizangodira:eragileen arteko komunikazioa eta elkarlanalortzeko foroak,mekanismoak eta tresnak bul-tzatzea,baitaeragilehoriei lanaerraztekotres-nakbultzatzeaere.Ekintzahorienkuantifikazioekonomikoahorretarakoezartzendirenlankide-tza-akordioen eta -hitzarmenen ondorioz sor-tuko da, baita dibulgaziozko edukiak egitearenetahedatzearenondoriozere .

2. ARDATZA: LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNARI BURUZKO JAKINTZA SORTZEA ETA HEDATZEA

5.3.3 Informazioa

Arlohorretakojardunakosasunerakokalteeietaprebentzio-jardunen eraginkortasunari buruzbeharrezkoa den informazioa edukitzera bide-

5.3 Berrikuspena jardun-eremuaren arabera

Jarraian,2015-2020aldirakoLanekoSegurtasunetaOsasunerakoEuskalEstrategianidentifikatu-takojardun-arlobakoitzarengarapenariburuzkoinformazio ekonomiko garrantzitsuena zehaz-tukoda.

1. ARDATZA: LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOAREN KULTURA

5.3.1 Laneko portaera seguru eta osasungarrien sustapena

Eremu horretan aintzat hartzen diren lan-il-doak laneko arriskuen prebentzioari buruzkokontzientzia hartzea sustatzeko komunikazioarieta hedapenari buruzkoak dira, eta batez ereETEetakoenpresaburuetalangileentzatdirabe-reziki.

Nolanahiere,lan-ildohoriekbestekolektiboba-tzuk ere hartu nahi dituzte, bereziki gazteenaketa gizartea orokorrean, Hezkuntzaren mailadesberdinetanjardundaetateknologiaberrieta-tik(Internet,saresozialak,telefonomugikorrak,etaabar.)eratorritakokomunikabideaksustatuz.

Horretarako, honako hauek nabarmentzen dirajarduera nagusi gisa: komunikabideen, web-gunearen eta sare sozialen bitartez hedatzekokanpainak, hedapen-materiala, informazio-eus-karriak eta -edukiak egitea, jardunaldiak anto-

153


ratuta daude, betiere kaltearekin lotutako hirufuntsezko eremuak landuz, eta eremu horieklan-istripuak, lan-gaixotasunak eta arriskueneraginpeanegoteadira.Lanekosegurtasunetaosasunari buruzko informazio-sistemen hobe-kuntzasustatukoda,datuenkalitatean,datu-sis-tema eta -iturrietarako sarbidean, laneratzeanetainteroperabilitateaneraginez.

5.3.4 Prestakuntza

Ekintzak enpresetako arriskuak kudeatzeko ar-dura duten eragileen prestakuntza, hots, pre-bentzio-delegatuen, laneko segurtasun etaosasunaren batzordeen, prebentzio-erakundee-tako teknikarien eta prebentzio-erakundeetakosanitarioen prestakuntza sustatzera bideratutadaude.

Hortaz, kuantifikazioekonomikoaprestakuntza-arloko ikastaroak eta ekitaldiak antolatzearekinlotutadago,baitaeragilehoriekprestatzekoedu-kiak,materialaketaeuskarriakegitearekinere.

5.3.5 Ikerketa

Ildo horretako ekintzak ikerketa-azterlanak eta-proiektuak garatzean dautza, enpresetan apli-kadaitekeenjakintzasortzeko,lanekoarriskuenprebentzioari dagokionez interesa duten gaieiburuzko jakintza, alegia, bereziki oso gutxi az-tertuta dauden arloetan. Arlo horiek teknologiaberritzaileenesparruak, lanaantolatzekomodu

berriekinetalangileakmunduglobalizatuangeroetagehiagomugitzearekinlotutasortzenaridi-ren arriskuak, kolektibo jakin batzuenpremiak,etaabardira.

Ildo horretan, diruz lagun daitezkeen ekintzenaurrekontuak egiten dira gai horien ingurukoikerketa-proiektuaketa-azterlanakgauzatzeko.

3. ARDATZA: LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIOA KUDEATZEA

5.3.6 Arriskuen kudeaketa eta lan-baldintzen hobekuntza

Eremuhorretan, laneko arriskuakprebenitzekofuntsezko tresnen hobekuntza (arriskuen eba-luazioa, prebentzio-jardueraren plangintza, etalangileen osasuna zaintzea, adibidez) bultzatunahida.

Ekintzanagusiekprebentzio-zerbitzuenjardunenetaenpresen(teknikoaknahizosasun-arlokoak)kalitate-mailak hartuko dituzte aintzat, eta ho-rretarako,kalitatehoriareagotzea,eta,horren-bestez,langileenarriskuekikoesposizioamurri-zteaahalbidetukoduten laguntza-tresnaksortuetazabaldukodituzte.

Horregatik, tresnametodologikoak, hau da, gaihonen inguruko gida teknikoak, protokoloak,ikerketa-proiektuak eta -azterlanak egitera etazabaltzera bideratutako aurrekontu-esleipenakezartzendira.

154


Arriskuamurrizterabideratutakobigarrenlan-il-doa lan-baldintzen hobekuntza sustatzea da,baldintza horietan eragina duten faktoreetan,hots,lanekoekipamenduetan,agentekimikoetabiologikoetan, diseinu ergonomikoan, antola-mendu-baldintzetan eta arrisku psikosozialekofaktoreetanjardunda.

Ildo horretako jardun garrantzitsuenek lanekoekipamenduakberritzeasustatukodutediru-la-guntzenbitartez,eta lan-baldintzenhobekuntzabultzatukoduteikerketa-proiektueneta-azterla-nenbitartez,baitalangileenosasunaetaenpre-sen lehiakortasuna faboratukoduten lan-meto-dologiakezarrizere.

5.3.7 Prebentzioa enpresen kudeaketan sartzea

Ekintza horien helburua laneko arriskuen pre-bentzioakudeaketansartzeada,batezereETEe-tan eta mikroETEetan, prebentzio-jarduerakenpresekberenbitartekoekinbereganaditzatensustatuz.

Jardunek arriskugarritasun bereziko, arris-ku-maila handiko eta prebentzio-problematikahandienadutensektoreak,jardueraketaenpre-sakhartukodituzteaintzat,lehensektorea,hainzuzenere,etajardunhoriekikerketa-azterlanaketa -proiektuaknahizeragilepublikoetapriba-tuekinelkarlaneanjardutekohitzarmenakizangodira, baita prebentzioaren kudeaketa ahalbide-tuko dutenmetodologien eta tresnen garapenaere .

5.3.8 Lana pertsonari egokitzea

Eremu horretan, helburu nagusia lan-baldin-tzei eta lan-arriskuen prebentzioari dagokie-nez ezaugarri espezifikoak dituzten kolektiboeklan-arriskuen prebentzioen alorrean dituztenpremiei ekitea da. Kolektibo horiek adin aurre-ratukolangileak,esperientziarikgabekogazteak,emakumeak,langilemigratzaileak,etadesgaita-sunakedogaixotasun iraunkorrakdituztenper-tsonakdira.

Aurrekontuaren barruan sartu beharko direnekintzak eragile publiko eta pribatuekin elkar-lanean jardunda gauzatutako ikerketa-azterla-naketa-proiektuak izangodirabatezere,baitapremiakidentifikatzeaetalanpostuakegokitzekoneurriakezartzeaahalbidetukodutenmetodolo-gienetatresnengarapenaere.

4. ARDATZA: ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK

5.3.9 Koherentzia eta koordinazioa politika publikoen garapenean

Arlo horretan egin beharreko jardueren asmoalanekoarriskuenprebentzioaeuskalAdministra-zioPublikoarenkudeaketanetapolitiketansar-tzeada,SailetaErakundepublikoakinplikatuz.

Jarduerahorieklankidetza-hitzarmenenbitartezbalioetsiko dira, baita prestakuntza-jarduereneta-materialenbitartezere.

155


5.3.10 Aholkularitza araudia aplikatzeko eta araudia betetzen dela kontrolatzeko

Eremuhorretangaratubeharrekojarduerenxe-deaaraudiaaplikatzekoaholkularitzaetalagun-tzateknikoaemateada,baitaaraudihoribetet-zendelakontrolatzeaere,batezereETEetan.

Horretarako, aurreikusten da arrisku jakin ba-tzuetara eta arrisku-maila handia edo lanekoarriskuen prebentzioaren problematika bereziadutensektore, jardueraetaenpresetarabidera-tutako hautazko ikuskatze- eta kontrol-kanpai-nak egingo direla. Enpresen eta prebentzio-zerbitzuen jardunak kontrolatuko dira, baitamakineriaetalanekoekipamenduak,langilekal-teberen tratamendua, azpikontratazioa eta jar-duerenkoordinazioaere,besteakbeste.

Kanpainen balioespen ekonomikoa egiturazkogastu gisa azalduko da, kanpaina berezien ka-suanizanezik.

5.3.11 Erakundeen lankidetza

Eremu hori laneko segurtasunarekin etaosasunarekinlotutakoproiektuetanetajardune-tanAdministrazioetaErakundepublikoenarteandagoen koordinazioari eta elkarlanari buruzkoada,bailanekoarriskuakprebenitzeko,bailan-is-tripuenetalan-gaixotasunenbiktimadirenpert-sonak berriz laneratzeko, birgaitzeko eta berriztrebatzeko.

Aurrekontuan lankidetza-hitzarmenak hartukodira kontuan, baita ikerketa-azterlanak eta-proiektuakere.


156

ARAUDIAREN ERREFERENTZIAK

EB

•89/391/EEEZuzentaraua,Kontseiluarena, 1989koekainaren 12koa, langileen segurtasuna etaosasunalaneanhobetudadinsustatzekoneurriakaplikatzeariburuzkoa(EsparruZuzentaraua).

ESTATUA

•31/1995 Legea, azaroaren 8koa, Laneko Arris-kuenPrebentzioariburuzkoa(1995ekoazaroaren10ekoBOE,269.zk.).Ley31/1995,de8denoviem-bre,dePrevencióndeRiesgosLaborales(B.O.E.

BIBLIOGraFIa

nº269,de10denoviembrede1995).

•41/2002 Legea, azaroaren 14koa, pazientearenautonomiaeta informazioetadokumentaziokli-nikoaren arloko eskubideak eta betebeharrakarautzen dituen oinarrizkoa (2002ko azaroaren15ekoBOE,274.zk.).

•32/2006Legea,urriaren18koa,EraikuntzaSekto-rearenazpikontratazioaarautzenduena (2006kourriaren19koBOE,250.zk.).

•33/2011Legea,urriaren4koa,OsasunPublikoariburuzkoa(2011kourriaren5ekoBOE,240.zk.).

•5/2000 Legegintzako ErregeDekretua, abuztua-

158


ren4koa,Lan-arlokoarau-hausteetazehapeneiburuzkoLegearenTestuBateginaonartzendue-na.(2000koabuztuaren8koBOE,189.zk.)

•39/1997 Errege Dekretua, urtarrilaren 17koa,Prebentzio Zerbitzuen Araudia onartzen duena(1997kourtarrilaren31koBOE,27.zk.).

•1299/2006 Errege Dekretua, azaroaren 10ekoa,GizarteSegurantzakosistemangaixotasunprofe-sionalentaulaonartzenduenetagaixotasunho-riek jakinarazteko eta erregistratzeko irizpideakezartzendituena(2006koabenduaren19koBOE,302.zk.).

•337/2010 Errege Dekretua, martxoaren 19koa,honakohauekaldatzendituena:urtarrilaren17ko39/1997ErregeDekretua,PrebentzioZerbitzuenAraudia onartzen duena, urriaren 18ko 32/2006Legea –eraikuntza-sektorearen azpikontratazioaarautzenduena–garatzenduenabuztuaren24ko1109/2007 Errege Dekretua eta urriaren 24ko1627/1997ErregeDekretua–eraikuntza-lanetakosegurtasunari eta osasunari buruzko gutxiene-ko xedapenak ezartzen dituena– (2010ekomar-txoaren23koBOE,71.zk.).

•843/2011 Errege Dekretua, ekainaren 17koa, pre-bentzio-zerbitzuen jarduera sanitarioa garatzekobaliabideakantolatzekooinarrizko irizpideakezar-tzendituena(2011kouztailaren4koBOE,158.zk.).

EAE

•2/1988Legea,otsailaren5ekoa,InstitutoVascodelaMujer/EmakumearenEuskalErakundeasorta-razteariburuzkoa(1998komartxoaren4koEHAA,45.zk.).

•7/1993Legea,abenduaren21ekoa,OSALANLane-koSegurtasunetaOsasunerakoEuskalErakundeasortzekoa(1994kourtarrilaren7koEHAA,4.zk.).

•8/1997Legea, ekainaren 26koa,EuskadikoAnto-lamenduSanitarioarena(1997kouztailaren21ekoEHAA,138.zk.).

•3/2011 LEGEA, urriaren 13koa, Lanbide EuskalEnplegu Zerbitzuari buruzkoa (2011ko azaroaren2koEHAA,207.zk.).

•306/1999 Dekretua, uztailaren 27koa, aurrezain-tzako zerbitzuek Euskal Autonomia Erkidegoanburutzen dituzten jarduera sanitarioak arautzendituena(1999koabuztuaren20koEHAA,159.zk.).

•20/2012Dekretua,abenduaren15ekoa,lehendaka-riarena,EuskalAutonomiaErkidegoarenAdminis-traziokoSailaksortu,ezabatuetaaldatzendituenaeta horien egitekoak eta jardun-arloak finkatzendituena.(2012koabenduaren17koEHAA,243.zk.).

•38/2012Dekretua,martxoaren13koa,historiakli-nikoari eta osasun-arloko paziente eta profesio-nalek dokumentazio klinikoaren arloan dituzteneskubide eta obligazioei buruzkoa (1999ko abuz-tuaren20koEHAA,159.zk.).

•8/2013 Dekretua, martxoaren 1ekoa, lehendaka-riarena,EuskalAutonomiaErkidegoarenAdminis-traziokoSailaksortu,ezabatuetaaldatzendituenaeta horien egitekoak eta jardun-arloak finkatzendituen Dekretua aldatzen duena. (2013ko mar-txoaren7koEHAA,47.zk.).

•34/2013 Dekretua, abenduaren 2koa, lehendaka-riarena,EuskalAutonomiaErkidegoarenAdminis-traziokoSailaksortu,ezabatuetaaldatzendituena

159


eta horien egitekoak eta jardun-arloak finkatzendituen Dekretua bigarren aldiz aldatzen duena.(2013koabenduaren10ekoEHAA,234.zk.).

•188/2013 Dekretua, apirilaren 9koa, Herri Admi-nistrazio eta Justizia Sailaren egitura organikoaetafuntzionalaezartzekoa(2013koapirilaren18koEHAA,74.zk.).

•190/2013Dekretua,apirilaren9koa,EkonomiarenGarapenetaLehiakortasunSailarenegituraorga-nikoaetafuntzionalaezartzenduena(2013koapi-rilaren24koEHAA,78.zk.).

•191/2013 Dekretua, apirilaren 9koa, Enplegu etaGizartePolitiketakoSailarenegituraorganikoaetafuntzionalaezartzenduena(2013koapirilaren24koEHAA,78.zk.).

•193/2013 Dekretua, apirilaren 9koa, Hezkuntza,Hizkuntza Politika eta Kultura Sailaren egituraorganikoaetafuntzionalaezartzenduena(2013koapirilaren24koEHAA,78.zk.).

•194/2013 Dekretua, apirilaren 9koa, SegurtasunSailaren egitura organikoa eta funtzionala ezar-tzenduena(2013koapirilaren18koEHAA,74.zk.).

•195/2013 Dekretua, apirilaren 9koa, Osasun Sai-laren egitura organikoa eta funtzionala ezartzenduena(2013koapirilaren18koEHAA,74.zk.).

•196/2013 Dekretua, apirilaren 9koa, Ingurumeneta Lurralde Politika Sailaren egitura organikoaetafuntzionalaezartzenduena(2013koapirilaren24koEHAA,78.zk.).

•79/2014Dekretua,maiatzaren20koa,EnpleguetaGizartePolitiketakoSailarenegituraorganikoaeta

funtzionalaezartzenduenDekretuaaldatzendue-na(2014komaiatzaren30ekoEHAA,101.zk.).

•248/2014 Dekretua, abenduaren 30ekoa, Inguru-meneta LurraldePolitika Sailaren egitura orga-nikoaeta funtzionalaezartzenduenDekretuaal-datzenduena(2015ekourtarrilaren13koEHAA,7.zk.).

•2013ko maiatzaren 13ko Ebazpena, EnplegukoZuzendaritza Nagusiarena, eraikuntza-sektorea-renV.Hitzarmenkolektiboorokorrarenberrikus-ketapartzialariburuzkoakordioarenAktaerregis-tratu eta argitaratzen duena (2013komaiatzaren30ekoBOE,129.zk.).

ADIERAZPEN ETA AKORDIOAK

•Luxemburgeko deklarazioa. (Osasuna LantokianSustatzekoEuropakoSarea.1997).

•LanekoOsasunetaArriskuenPrebentzioarenes-parruko Lanbide arteko Akordioa EAEn. 1997koabenduaren 19ko Ebazpena, Laneko eta Gizar-te Segurantzako zuzendariarena. (2012ko mar-txoaren29koEHAA,65.zk.).

KUDEAKETA ESTRATEGIKOA

•Elaprendizajeestratégico.POZO.etaMONEREO(ed.)(1999)Madril:Santillana/AulaXXI.

•Langileen osasuna: Munduko ekintza-plana,2008-2017 (Osasunaren Munduko Erakundea,2007).

160


•1000EGUNHERRIALDEKOHIRUKONPROMISO-RIAURREEGITEKO.EuskoJaurlaritzarenX.Le-gegintzaldirako(2012-2016)programa.

•Osasuna, pertsonen eskubidea, guztion ardu-ra. Euskadirako Osasun Politikak, 2013-2020.OsasunSaila.EuskoJaurlaritza.

•Jaurlaritzaren Plan estrategikoak egiteko etaizapidetzeko prozedura. “X. Legegintzaldiko(2013/2016) Plan Estrategikoen Egutegia” onar-tzenduen2013koekainaren11koJaurlaritzarenKontseiluakhartutakoErabakiarenII.Eranskina.

•JaurlaritzarenPlanakegitekoorientabideak.Le-hendakaritza.EuskoJaurlaritza.

•Eusko Jaurlaritzaren politika publikoak ebalua-tzekogida.Lehendakaritza.JustiziaetaHerriAd-ministrazioSaila.EuskoJaurlaritza.

•EU-OSHA multi-annual strategic programme(MSP) 2014-2020. (European Agency for SafetyandHealthatWork,2013).

•BatzordeakEuropakoParlamentuari,Kontseilua-ri,EuropakoBatzordeEkonomikoetaSozialarietaEskualdeen Batzordeari egindako komunikazioalanekoosasunarenetasegurtasunarenalorrekoEBko 2014-2020 aldirako esparru estrategikoariburuz.

•Europa 2020 Estrategia eta Horizonte 2020Programa eta azken horren lehentasunak etafuntsezko helburuak: “hazkunde adimentsua,iraunkorraetaintegratzailea”,eta“zientziabikai-nak” –industria lehiakorrek– gizartea hobetzendu.

•Madrilgo Erkidegoko LanekoArriskuenPreben-tzioaren IV. Plan Gidaria, 2013-2016. (LanekoSegurtasunetaOsasunekoEskualde Institutua).MadrilgoErkidegoa.2013).

•Laneko segurtasun eta osasunari buruzkoErrioxakoPlana,2013-2015.ErrioxakoGobernua.

•Asturiasko Printzerriko Laneko Osasunari, Se-gurtasunarietaInguruneariburuzkoPlana,2013-2015. (LAPAI Laneko Arriskuen PrebentzioariburuzkoAsturiaskoInstitutua).

•EnpleguPlana/PlandeEmpleo.EnpleguetaGi-zartePolitiketakoSaila.EuskoJaurlaritza.

•Lanbideren 2013-2016 aldirako Plan Estrategi-koa.(LanbideEuskalEnpleguZerbitzua).

BESTELAKO DOKUMENTAZIOA

INKESTAK

•Biztanleriaren Jardueraren Araberako Inkesta -2010,2011,2012(EUSTAT).

•Laneko segurtasun eta osasunari buruzko iri-tzi-inkesta paneuroparra. Europa osoko eta Es-painiako emaitzak - 2013komaiatza. (EuropeanAgencyforSafetyandHealthatWork,2013).

DATU ESTATISTIKOAK

•EuskadikoEmakumeenetaGizonenEgoeraribu-ruzkoZifrak-2010,2011,2012,2013(Emakunde).

•Estimationdunombredecancersd’originepro-fessionnelleauQuébec(IRSST,2013).

161


AZTERLANAK, TXOSTENAK ETA GIDAK

LANE

•Desgaitasunak lantokian kudeatzeko LanarenNazioartekoErakundearengomendiopraktikoenerrepertorioa(2002).

•LNErenlanekosegurtasunetaosasunerakosus-tapen-esparruari buruzko 187. Hitzarmena Be-rrestekotresna,2006komaiatzaren31nGenevanegindakoa(2009koabuztuaren4koBOE,187.zk.).

•Segurtasun eta osasunaren alorreko prebent-zio-kultura sortzea. Langileen segurtasun etaosasunari buruzko Hitzarmenari buruzko gida,1981(155.zk.),haren2002koprotokoloaetalanekosegurtasunetaosasunerakosustapen-esparruariburuzkoHitzarmena,2006(187.zk.).(LNE,2013).

•Jardunbidearduratsuaklantokian(LNE,2014).

OME

•Lan-ingurune osasungarriak: OsasunarenMun-dukoErakundearenoinarriaketaeredua.Testuin-guruankokatzea,jardunbideaketaeuskarri-lite-ratura(OsasunarenMundukoErakundea,2010).

EUROPAKO BATZORDEA

•EuropakoBatzordearen“The2012ageingReport”txostena.

LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNERAKO EUROPAKO AGENTZIA

•Priorities for occupational safety and health re-search in Europe 2013-2020, (European AgencyforSafetyandHealthatWork,2013).

•Enplegu berdeak eta laneko segurtasuna etaosasuna: Teknologia berriekin lotutako arriskuberrieietasortzenaridirenarriskueiburuzkoaz-terlanprospektiboa2020an(EuropeanAgencyforSafetyandHealthatWork,2013).

•New risks and trends in the safety and healthofwomen atwork. Literature review. (EuropeanRiskObservatory.EuropeanAgencyforSafetyandHealthatWork,2013).

•Mainstreaming gender into occupational safetyandhealthpractice(AgencyforSafetyandHealthatWork,2014).

•Current and emerging issues in the healthcaresector,includinghomeandcommunitycare.(Eu-ropeanRiskObservatoryReportEuropean.Agen-cyforSafetyandHealthatWork,2014).

ENPLEGU ETA GIZARTE SEGURANTZA MINISTERIOA

•Laneko segurtasun eta osasunari buruzko EBkopolitikenegungoEgoerariburuzkotxostena.2014komaiatzaren 14a. (Enplegu eta Gizarte SegurantzaMinisterioa).

LSHIN / LANEKO SEGURTASUN ETA HIGIENERAKO INSTITUTU NAZIONALA

•Espainiakolan-baldintzenetalanekosegurtasuneta osasunaren alorreko ikerketaren egoerarenazterketa (LSHINLanekoSegurtasun etaHigie-nekoInstitutuNazionala,2011).

•Lan-merkatuaren azterketa, lan-baldintzak etaezbehar-tasa. Adinaren araberako ikuspegia.

162


(LSHINLanekoSegurtasunetaHigienekoInstitu-tuNazionala,2013).

•Espainiako laneko segurtasun eta osasunarenegoerariburuzkotxostena.2012.(LSHIN,2013).

•Lehentasunezkojarduerakezbehar-tasarenara-bera.2013.urtea.(LSHINLanekoSegurtasunetaHigienekoInstitutuNazionala,2014).

•Langile autonomoak: profil soziodemografikoaetalanekoezbeharrentasa.2013. (LSHINLane-koSegurtasunetaHigienekoInstitutuNazionala,2014).

EUSKO JAURLARITZA

•2026biztanleria-proiekzioak.Emaitzenazterketa.Euskal Estatistika Erakundea/Instituto Vasco deEstadística(EUSTAT).

OSALAN

•EAEko ezbeharrei eta gaixotasun profesionaleiburuzkourtekotxostenak-2011,2012,2013(Osa-lan).

BESTEAK

•Agenderperspectiveonolderworkers’employ-mentandworkingconditions(PatriciaVendraminandGérardValenduc-EuropeanTradeUnionIn-stitute.2014).

•Desgaitasunak dituzten pertsonak ohiko ingu-runeetanlaneratzekoprozesueiburuzkoikerketa.Kasukualitatiboeiburuzkoazterlana(JuditFulla-naNoell,MariaPalliseraDíazetaMontserratVilàSuñé.GironakoUnibertsitatekoPedagogiaSaila,2003).

•Lieux de travail durables. Priorités pour la re-chercheeuropéenneensantéetsécuritéautra-vailàl’horizon2020.(PEROSH-Partenariatpourlarechercheeuropéenneensantéetsécuritéautravail,2013).

•Enpresaosasungarriareneredua/Healthyworkplacemodel. 2014ko edizioa (AENOREspainiakoNor-malizazioetaZiurtapenElkartea.2014).

•Produktibitatea eta enpresa osasungarria (Era-kundeen Nazioarteko Ikerketa Zentroa (IRCO)IESEBusinessSchool,2013).

•Efisaludable Elkartea: Osasuna onura ekono-mikoaren eta sozialaren iturri gisa (InnobasqueBerrikuntzarenEuskalAgentzia,2011).

•Prebentzio-jarduerei buruz langileei infor-mazioa emateko ebidentzia zientifikoak eta bi-bliografikoak (UNIVERSITAT AUTÒNOMA DEBARCELONA,2010).

•2033an lan egitea (PriceWaterhouseCoopers,2014).

163


Zigor Artamendi Irastorza SPFREMAP

Rosario Axpe Izarra SPPIBERDROLA

Mª Rosa Buela Ruiz IFAS

Miguel Angel Cabrero García SPPOSAKIDETZA

Roberto Castaño Vallejo SIDENOR

Jesús Dalmau Meñica IMQPREVENCIÓN

Guadalupe Díaz de Monasterioguren Aguirrezabal FUNDACIÓNLABORALSANPRUDENCIO

Eugenio Domínguez Zapatero TUBOSREUNIDOS

Alejo Fraile Cantalejo INSHT

Juan Goiria Ormazabal BILBOKOUDALA

Javier Guiral Alda GAMESA

Jose Luis Lafuente Ojuel OSARTEN

Bernardo Mandaluniz Plaza GESTAMP

Miguel Martín Zurimendi LANTEGIBATUAK

Pedro Monzón Durán AZTI

Alberto Ojanguren Bergaz BILBAOPORT

Eduardo Vallejo Arano PREVENOR

ESkEr Onak

ENPRESAK ETA ERAKUNDEAK

Jarraian,2015-2020aldirakoLanekoSegurtasunetaOsasunerakoEuskalEstrategiaegitenlagun-du duten pertsona eta erakunde guztiak aipa-

tuko ditugu. Eusko Jaurlaritzak eskerrak emannahidizkieizandakoinplikazioarengatik,dedika-zioarengatiketaegindakoahaleginarengatik.

TUBOS REUNIDOS

TUBOS REUNIDOS, S. A.

TUBOS REUNIDOSDesde 1892

TUBOS REUNIDOS, S. A.

Desde 1892

Desde 1892

Desde 1892TUBOS REUNIDOS INDUSTRIAL

164


GIZARTE ERAGILEAK

EUSKO JAURLARITZA

OSALAN LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNERAKO EUSKAL ERAKUNDEA

AipamenbereziamereziduteOsalanLanekoSegurtasunetaOsasunerakoEuskalErakundekolangi-leguztiekegindakoahaleginarengatiketaerakutsitakoprofesionaltasunarengatik.

Alfonso Apellaniz González SegurtasunSaila

Ismael Gorostiza Fernández-Villarán HerriAdministrazioetaJustiziaSaila

Manuel Lansac Aquilue Hezkuntza,HizkuntzaPolitikaetaKulturaSaila

Ricardo Minguez Muñoz EnpleguetaGizartePolitiketakoSaila

Xabier Ochandiano Martínez EnpleguetaGizartePolitiketakoSaila

Jon Zuazagoitia Nubla OsasunSaila

CONFEBASK (Adegi, Cebek eta Sea)

KONFEKOOP

UGT

CCOO

DEPARTAMENTO DE EMPLEOY POLÍTICAS SOCIALES

ENPLEGU ETA GIZARTEPOLITIKETAKO SAILA

DEPARTAMENTO DE SEGURIDADSEGURTASUN SAILA



DEPARTAMENTO DE ADMINISTRACIÓN PÚBLICA Y JUSTICIA

HERRI ADMINISTRAZIO ETA JUSTIZIA SAILA



DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓN,POLÍTICA LINGÜÍSTICA Y CULTURA

HEZKUNTZA, HIZKUNTZA POLITIKA ETA KULTURA SAILA



DEPARTAMENTO DE EMPLEO Y POLÍTICAS SOCIALES

ENPLEGU ETA GIZARTE POLITIKETAKO SAILA



DEPARTAMENTO DE EMPLEO Y POLÍTICAS SOCIALES

ENPLEGU ETA GIZARTE POLITIKETAKO SAILA



DEPARTAMENTO DE SALUDOSASUN SAILA

165


OSALAN ZERBITZU OROKORRAKDinamitabidea,z/g(Basatxumendia)48903Gurutzeta-Barakaldo(Bizkaia)

Tel.:944032190Faxa:944032100

ARABAKO LURRALDE ZENTROAJoseAtxotegi,1

01009Vitoria-GasteizTel.:945016800Faxa:945016801

GIPUZKOAKO LURRALDE ZENTROAMaldatxobideaz/g

20012Donostia-SanSebastiánTel.:943023262Faxa:943023251

BIZKAIAKO LURRALDE ZENTROADinamitabidea,z/g(Basatxumendia)48903Gurutzeta-Barakaldo(Bizkaia)

Tel.:944032179Faxa:944032107

www.osalan.euskadi.eus


laneko segurtasun eta osasunerako euskal estrategia 2015-2020

News & Politics