GEZO

NDHE

IDSP

ROM

OTIE

Krijg vatop jebloeddruk!

www.mloz.be

(©) Onafhankelijke Ziekenfondsen / Brussel, april 2010(Ondernemingsnummer 411 766 483)

Een uitgave van de Onafhankelijke ZiekenfondsenSint-Huibrechtsstraat 19 - 1150 Brussel

T 02 778 92 11 - F 02 778 94 04gezondheidspromotie@mloz.be

—Foto’s > Reporters, Phovoir

We mogen er geen doekjes om winden: het is voor-

namelijk de levensstijl in de geïndustrialiseerde lan-

den die een hoge bloeddruk of hypertensie

veroorzaakt. Te veel zout in de voeding, te weinig groenten en

fruit, overgewicht, overmatig alcoholgebruik en te weinig

lichaamsbeweging: het zijn allemaal factoren die onze bloed-

druk doen stijgen.

Er is echter ook goed nieuws: aan een hoge bloeddruk valt

namelijk iets te doen. Door een gezonde levensstijl kan je de

gezondheidsrisico’s ten gevolge van een hoge bloeddruk

aanzienlijk verkleinen. Je hebt de sleutel dus zelf in handen!

Wil je vat krijgen op je bloeddruk? Dan vind je in deze brochure

heel wat informatie om een hoge bloeddruk te voorkomen

én onder controle te houden. Adviezen voor een gezonde

levensstijl, behandelingsmogelijkheden, een hoge bloeddruk

opsporen, …: het komt allemaal aan bod!

Krijg vatop jebloeddruk!

4

1. Iemand heeft een hoge bloeddruk als de bloeddruk in rust bij herhaalde me-tingen gelijk is aan of hoger is dan:

A. 140/90 B. 160/90 C. 160/100

2. Een hoge bloeddruk kan schadelijke gevolgen hebben voor alle vitale orga-nen.

A. Goed B. Fout

3. Een gezonde levensstijl is de belangrijkste beschermende factor tegen eenhoge bloeddruk.

A. Goed B. Fout

4. Regelmatige lichaamsbeweging kan een hoge bloeddruk voorkomen, maarhaalt niks uit als je eenmaal kampt met een hoge bloeddruk.

A. Goed B. Fout

5. Wat is het ‘witte jas’-effect?

A. Een beschermend effect door de kledij die we dragen

Test je kennis...

5

B. Een blind vertrouwen in de artsC. Een tijdelijk verhoogde bloeddruk veroorzaakt door stress bij een meting

in een medische omgeving

6. Een hoge bloeddruk wordt vaak omschreven als:

A. Vernieler van de slagadersB. Vijand van het hartC. Stille doder

Antwoord1.AntwoordA:wesprekenvaneenhogebloeddrukalsdebloeddrukbijherhaaldemetingengelijkisaanofhogerisdan140/90(demetingwordtuitgedruktinmillimeterkwik).Zie6

Antwoord2.Goed:eenhogebloeddrukkandeslagadersaantastenendusookdevitaleorganen(dehersenen,hethart,denieren,…).Ziep.8

Antwoord3.Goed:onzelevensstijlkantot50%verantwoordelijkzijnvoorhetrisicoomeenhogebloeddrukteontwikkelen.Overgewichtisdaarbijdemeestbepalendefactor.Ookeentehogeconsumptievanzout,eenbeperkteinnamevankalium(aanwezigingroentenenfruit),teweiniglichaamsbe-wegingeneenovermatigalcoholgebruikspeleneenrol.Ziep.8

Antwoord4.Fout:regelmatigelichaamsbewegingkaneenhogebloeddrukinderdaadvoorkomen,maariseveneenseenessentieelonderdeelindebehandelingvanmensendiealkampenmeteenhogebloeddruk.Ziep.14

Antwoord5.AntwoordC:debloeddrukkanvariërennaargelanghettijdstip,eenfysiekeinspanning,deemotioneletoestand,…Ookdestressdooreenbloeddrukmetingbijdedokter(ofdienueenwittejasdraagtofniet!)kaneentijdelijkeverhoogdebloeddrukveroorzaken.Even-tueelkandebloeddrukmetingthuiswordenverricht.

Antwoord6.AntwoordC:hoeweldeanderemogelijkhedenookenigszinssteekhouden,pastdeomschrijving‘stilledoder’hetbestbijeenhogebloeddruk.Eenhogebloeddrukveroorzaaktbijdemeestemen-sennamelijkgeenspecifiekesymptomenofklachten.Eenhartkwaalofeenberoertekunnenzichdusvoordoenzondervoorafgaandelijkesignalen.Daarommeetjeartssystematischjebloeddrukbijelkeconsultatie.Ziep.16

6

Wat is een hoge bloeddruk?

De bloeddruk stemt overeen met de drukdie het bloed uitoefent op de wanden vande slagaders. De slagaders zijn de bloed-vaten die het bloed van het hart naar deorganen voeren. De bloeddruk wordt uit-gedrukt door twee waarden in millimeterkwik (mmHg). In de volkstaal zal je arts debloeddruk soms ook uitdrukken in centi-meter kwik (cmHg): bv. 11/7, 12/8, 13/7.

Bij een meting wordt altijd eerst de bo-vendruk gemeten en daarna de onder-druk.

Het eerste cijfer, het hoogste, is de bo-vendruk of systolische druk. Dit komtovereen met de bloeddruk wanneer hethart samentrekt en het bloed wegpompt.De druk op de vaatwanden wordt dangroter.

Het tweede cijfer, het laagste, is de on-derdruk of diastolische druk. Dit komtovereen met de bloeddruk wanneer hethart zich ontspant en zich vult met bloed.De druk op de vaatwanden neemt dan af.

Een hoge bloeddruk is niet echt eenziekte, maar eerder een aanzienlijke risico-factor voor hart- en vaatziekten. De kansop gezondheidsproblemen neemt nogtoe als er andere risicofactoren in het spelzijn: roken, een hoog cholesterolgehalte,weinig lichaamsbeweging, overgewicht,diabetes, … Daarom gelden voor mensenmet diabetes of nierziekten streefwaardenvan 130/80 mmHg en soms zelfs lager.

Wanneer is je bloeddrukte hoog?We spreken van een hoge bloeddrukof hypertensie als bij herhaalde me-tingen de bovendruk hoger of gelijkis aan 140 mmHg en/of de onderdrukhoger of gelijk is aan 90 mmHg(140/90).

7

Oorzaken van hoge bloeddruk

Meestal is de oorzaak van een hoge bloed-druk onbekend. We spreken in dat gevalvan essentiële hypertensie (in 95 % vande gevallen).

De risicofactoren zijn daarentegen welzonneklaar. Het zijn namelijk ongezondeleefgewoonten die een hoge bloeddruk inde hand werken. Overgewicht, te veelzout in de voeding, te lage consumptievan fruit en groenten, overmatig alcohol-gebruik en te weinig lichaamsbeweging:al deze factoren dragen bij tot de ontwik-keling van een hoge bloeddruk.Gelukkig kunnen die leefgewoontes wor-den aangepast. Er zijn echter ook risico-factoren die niet te verhelpen zijn: leeftijden erfelijkheid.

In 5 % van de gevallen is de oorzaak vaneen hoge bloeddruk bekend. In die geval-len is hypertensie het gevolg van een nier-ziekte, een aandoening van de slagaders,een slechte werking van het hormonalesysteem, slaapstoornissen of de innamevan bepaalde medicijnen. We spreken danvan secundaire hypertensie.

Hoge bloeddruk incombinatie met andererisicofactoren…Hoe meer risicofactoren worden gecu-muleerd, hoe meer risico’s voor de ge-zondheid.

Dat klinkt logisch. Maar het is belangrijkom te weten dat de risico’s niet zomaaropgeteld worden.Ze vermenigvuldigen zich! Zo heeft eenpersoon met een te hoog cholesterol-gehalte vier keer meer risico op eenhartaanval als hij lijdt aan een hogebloeddruk.Een ander voorbeeld: als een te hoogcholesterolgehalte, diabetes en rokenbij een hoge bloeddruk worden ge-voegd, is het risico op een hartinfarct ofberoerte zelfs tien keer groter dan wan-neer de hoge bloeddruk de enige risi-cofactor is.

8

Gevolgen van hoge bloeddruk

Als een hoge bloeddruk niet behandeldwordt, kunnen de slagaders beschadigdraken. Vetten en cholesterol zetten zichmakkelijk af op de vaatwanden, met slag-aderverkalking tot gevolg.

Deze slagadervernauwing kan gevolgenhebben voor vitale organen:

• het hart: de slagaders die het hart voe-den, raken verstopt. De wand van dehartspier wordt dikker. Er ontstaan com-plicaties als een hartbeklemming, infarcten hartfalen.

• de hersenen: een beroerte kan wordenveroorzaakt door een trombose, eenembolie of een hersenbloeding. Zo’nCVA (cardiovasculair accident) kan lei-den tot verlamming, een coma en zelfsde dood.

• de nieren: een hoge bloeddruk kan lei-den tot een nierfalen. Daardoor is somseen nierdialyse (zuivering van het bloeddoor een kunstnier) nodig.

Een hoge bloeddruk kan in de meeste gevallen worden voorkomen door gezond televen. Op de volgende pagina’s vind je het recept om een verhoging van de bloeddrukte vermijden.

Hoe vermijd jeeen hoge bloeddruk?

Een hoge bloeddruk?Nee, dank je!

1010

Overgewicht vermijden is een efficiënte manier om je te beschermen tegen een hogebloeddruk. Omgekeerd kan een bescheiden gewichtsverlies al een positief effect heb-ben op een verhoogde bloeddruk.

Voorbeelden• Je weegt 85 kg en bent 1,90 m groot.

Berekening: 85 / 1,90 x 1,90 = 23,5Je hebt een gezond lichaamsgewicht.Houden zo!

• Je weegt 75 kg en bent 1,60 m groot.Berekening: 75 / 1,60 x 1,60 = 29,3Je hebt overgewicht.Gewicht verliezen is aangewezen.

Volg de principes van de actieve voedingsdriehoek• Drie hoofdmaaltijden en twee tussendoortjes per dag volstaan. Neem ook dagelijks

je ontbijt.• Drink veel water: minstens 1,5 l per dag.• Eet veel groenten, fruit, aardappelen en volle graanproducten (bruin brood, volkoren

pasta en rijst, …).• Kook en eet naar zuiderse traditie: gebruik olijfolie, vis, noten en relatief weinig rood

vlees.• Ga matig om met suikers, zout en vetten en beperk vooral de verzadigde vetten in je

voeding.

Wil je graag wat kilootjes kwijt? Raadpleeg dan onze gids ‘Puzzelen aan overgewicht,je hebt het ontbrekende stukje in handen’.

Vermijd overgewicht

Is jouw gewicht gezond?Een eenvoudige formule, de BodyMass Index (BMI), biedt een antwoordop die vraag. Je kan je BMI berekenendoor je lichaamsgewicht (in kilo) tedelen door het kwadraat van je lengte(in meter):BMI = gewicht / lengte x lengte.Je beschikt over een gezond lichaams-gewicht bij een BMI tussen de 18,5 en24,9.Bij een BMI met waarden tussen 25 en29,9 spreekt men van overgewicht.Een BMI van 30 of hoger wijst op obe-sitas (ernstig overgewicht).

Eet je volgens de principes van de actieve voedingsdriehoek?Doe de test op www.mijndriehoek.be.

11

Eet meer...groenten en fruit

Eet meer kaliumEen verhoging van je dagelijkse dosis ka-lium helpt je bloeddruk verlagen. Je vindtkalium vooral in groenten en fruit.Dit heilzame effect is wel gelinkt aan deaanwezigheid van andere beschermendeelementen, zoals anti-oxidanten.Ook aardappelen, vlees, brood en melkbevatten kalium.

A fruit a day…Groenten en fruit zijn de bron bij uitstekvan kalium. Eet dus zeker twee stukkenfruit en 300 g groenten per dag. Vooralaardappelen, paprika’s, bananen, kiwi’s,meloen, noten, bloemkool, broccoli, wor-telen, droge groenten en spruiten zijn rijkaan deze onmisbare stof.

Tips ommeer groenten en fruitte eten• Begin de dag met fruit: banaan op je

boterham, schijes kiwi in yoghurt,vers geperst fruitsap, …

• Leg fruit en groenten binnen hand-bereik in huis. Een schaal fruit op dekast geeft je ongetwijfeld meer zinin een gezond tussendoortje.

• Neem een stuk fruit mee naar schoolof naar het werk.

• Kies, indien mogelijk, voor de for-mule ‘salad bar’ op restaurant.

• Zin in een knabbel tijdens het tv-kijken? Kies dan voor wortel, kers-tomaatjes, bloemkool, …

12

Zout (of natriumchloride) is sterk aanwezig in onze dagelijkse voeding. Het zit overal: inontbijtgranen, ham, kaas, koekjes, pizza, bereide gerechten, sauzen, snacks, …Te veel natrium kan een hoge bloeddruk veroorzaken. Daarom is 6 g zout per dag hetaanbevolen maximum.

Wist je dat…• Verse groenten van nature minder ge-

zouten zijn. Ter vergelijking: een bordverse boontjes bevat 0,015 g zout terwijleen bord boontjes uit blik meer dan 1 gzout bevat.

• Zuivelproducten van nature minder ge-zouten zijn, behalve kazen.

• Een maaltijd niet meer dan 1 à 2 g zoutmag bevatten.

• 1 g zout overeenkomt met o.a. 1 plakjehesp, 5 olijven, 50 g surimi, 1 plakje ge-rookte ham, …

• 2 g zout overeenkomt met o.a. 1 croque-monsieur, 1 stuk quiche, 1 broodje ham,…

• Het zoutgehalte op verpakkingen vanvoedingsproducten altijd wordt uitge-drukt in natrium (chemisch symbool:Na). Om het zoutgehalte in gram te ken-nen, moet je dit cijfer vermenigvuldigenmet 2,5.

Eet minder zout

13

Per glas alcohol dat je dagelijks drinkt, ver-hoogt de systolische bloeddruk. Daaromraden experten aan om dagelijks nietmeer dan een à twee glazen alcohol tedrinken.

Het is ook belangrijk om enkele dagen perweek geen alcohol te drinken.

Deze adviezen gelden des te meer voormensen met een hoge bloeddruk.

Meer informatie over het matigen van alcohol? Surf naar www.vad.be.

Meer informatie over hoe je je zoutgebruik kan beperken, vind je op www.stophetzout.be.

Lees het etiketHet zoutgehalte van vergelijkbareproducten kan soms sterk verschil-len. Lees daarom aandachtig de eti-ketten en kies het product met hetminste zout.

100 g ontbijtgranen op basis vanhoning: 0,7 g natrium x 2,5 = 1,75 gzout100 g maïsvlokken met suiker: 0,45g natrium x 2,5 = 1,125 g zout

Beperk je alcoholgebruik

Tips omminder zout te eten• Laat het zoutvaatje in de kast staan

en beperk ook bij het koken het ge-bruik van zout.

• Kies voor andere smaakmakers alsgroene kruiden (peterselie, basili-cum,…), specerijen (peper, kaneel, …),look, zaden, citroensap, …

• Kies in de supermarkt voor zout meteen lager natriumgehalte of zoutverrijkt met jodium.

• Geef de voorkeur aan zoutarmbrood en/of ontbijtgranen.

Tips omminder alcohol te drinken• Als je regelmatig alcohol drinkt, kies

dan enkele dagen per week waaropje geen alcohol drinkt.

• Ga je naar een feestje? Bepaal dan opvoorhand het aantal glazen dat jegaat drinken.

• Als je alcohol drinkt, wissel dan ookregelmatig af met water.

• Wil je je dorst lessen? Kies dan eer-der voor een niet-alcoholischedrank, bij voorkeur water.

141414

Regelmatige lichaamsbeweging doet debloeddruk dalen. Je hoeft daarvoor niet in-tens te sporten, zelfs gematigde fysieke ac-tiviteiten hebben al een gunstige invloedop je bloeddruk. Wie een zittend levenleidt, heeft dus veel baat bij 30 minutengematigde lichaamsbeweging per dag.Het gaat om activiteiten die ervoor zorgendat je iets sneller en dieper ademt dan nor-maal.

Meer bewegen, hoe begin je eraan?Loop niet meteen te hard van stapel.Bouw de duur en intensiteit van je be-weegactiviteiten geleidelijk aan op. Je kanhet best starten met beweging te spreidenover verschillende periodes. Bijvoorbeeld:twee keer 10 minuten fietsen en 10 minu-ten wandelen. Of een kwartiertje tuinierenen een kwartiertje fietsen. Het belangrijk-ste is dat je op het einde van de dag eenhalfuurtje lichaamsbeweging achter derug hebt. Ben je ouder dan 40 jaar en wil jena langdurige inactiviteit weer intensievergaan bewegen? Bespreek dit dan eerstmet je arts.

Enkele voorbeelden van fysiekeactiviteiten

Gematigde fysieke activiteit• Stevig wandelen• Fietsen• Dansen• Tuinieren• Gras afrijden• Ruiten wassen• Taï Chi doen

Intensieve fysieke activiteit• Joggen• Fietsen (stevig tempo)• Zwemmen• Touwtje springen• Trappen doen• Gewichtheffen• Voetballen

Wil je wat actiever worden? Ontdek dan onze brochures ‘Gezond leven, actief bewegen!’en ‘30 minuten actief, een goed initiatief!’.

Beweeg een half uurtjeper dag

15

Hoewel je door te stoppen met roken jebloeddruk niet spectaculair zal zien dalen,is het toch sterk aangeraden om niet teroken. Tabak heeft immers een nefaste in-vloed op de bloedvaten en is de belang-rijkste oorzaak van hart-en vaatziekten.Stoppen met roken is geen eenvoudigeklus. Heb je het moeilijk om de sigaret

voorgoed vaarwel te zeggen? Aarzel danniet om hulp in te schakelen, het zal jekans op slagen verhogen.Praat erover met je arts, doe een beroepop een tabacoloog of laat je online bege-leiden door de Rookstopcoach viawww.tabakstop.be!

Iedereen heeft al wel eens te maken metspanningen of stress. De ene persoon kandaar beter mee omgaan dan de andere.Als je het moeilijk hebt om met spannin-gen of zware druk om te gaan, dan kan datschadelijk zijn voor je gezondheid.

Dit kan zich uiten in een verhoogde bloed-druk, ook al is stress niet de voornaamste oor-zaak van een hoge bloeddruk. Probeerdaarom op tijd en stond tijd te nemen voor je-zelf: zoek afleiding in een hobby of sport, doerelaxatieoefeningen of gewoon lekker niets.

Meer informatie over stoppen met roken? Ontdek onze gids ‘Stoppen met roken. Het kan!’.

Neem tijd voor ontspanning

Meer informatie over omgaan met stress? Neem een kijkje op www.fitinjehoofd.be ofraadpleeg onze brochure ‘Leef zen’.

Kies voor een levenzonder tabak

16

Regelmatige controlevan de bloeddruk

Een hoge bloeddruk wordt vaak een ‘stilledoder’genoemd. De meeste mensen meteen hoge bloeddruk hebben immers geenspecifieke symptomen of klachten. Bijlangdurige en extreem hoge bloeddrukkunnen wel klachten als hoofdpijn, oor-suizingen, neusbloedingen en/of ge-zichtsproblemen optreden.

Ook al voel je niets, de enige manier omeen hoge bloeddruk tijdig te ontdekken isje bloeddruk regelmatig te (laten) meten.Je huisarts kan een hoge bloeddruk een-voudig opsporen. Ben je ouder dan 40 jaar,dan zal je huisarts bij elk bezoek je bloed-druk meten.

Zelf je bloeddruk meten?Sommige mensen doen aan zelfmeting.Dit betekent dat ze zelf hun bloeddrukmeten in hun thuisomgeving.De zelfmeting kan bijdragen tot een cor-recte diagnose en het onder controle hou-den van hypertensie. Je gebruikt hiervoorbest een gevalideerde bloeddrukmeterdie de bloeddruk meet ter hoogte van debovenarm (en dus niet met een manchetrond de pols).

Van plan om je een bloeddrukmeter aante schaffen? Dan kan je terecht bij je apo-theker, bandagist of in de gezondheids-shop van je ziekenfonds. Bespreek deeventuele aankoop eerst met je arts.

17

Dit omvat:• gewichtsverlies in geval van overgewicht• evenwichtige voedingsgewoonten met bijzondere aandacht voor de hoge con-

sumptie van groenten en fruit, lager zoutverbruik, minder verzadigde vetten, …• meer lichaamsbeweging• het matigen van alcoholgebruik• niet roken of stoppen met roken• het verminderen van stress

Doen deze aanpassingen van de dagelijkse levensstijl de bloeddruk niet voldoendedalen? Dan zal de arts, bovenop bovenstaande leefstijladviezen, een medicamenteuzebehandeling voorstellen. Soms is een combinatie van verschillende bloeddrukverla-gende geneesmiddelen nodig. Volg nauwkeurig het advies van je arts.

Behandeling van hoge bloeddruk

Als een hoge bloeddruk wordt vastgesteld, is de eerste en belangrijkste stap in de be-handeling een aanpassing van de levensstijl.

18

Een hoge bloeddruk… en ik?

Test je risico op een hoge bloeddruk en aarzel niet om de resultaten met je arts te be-spreken.

1. Je bent een man ouder dan 45 jaar of een vrouw ouderdan 50 jaar.

2. Je bloeddruk is geregeld hoger dan 130/80 mmHg.

3. Je vader of moeder werd of wordt behandeld vooreen hoge bloeddruk.

4. Je hebt een broer of zus die werd of wordt behandeldvoor een hoge bloeddruk.

5. Je bent onlangs meer dan 3 kg aangekomen of jehebt overgewicht.

6. Je beoefent minder dan een keer per week een fysiekeof sportieve activiteit.

7. Je houdt van gezouten voedingsproducten en jeconsumeert ze regelmatig.

Ja Nee

Ja Nee

Ja Nee

Ja Nee

Ja Nee

Ja Nee

Ja Nee

Minder dan twee keer ‘Ja’-> Je hebt slechts een klein risico om een hoge bloeddruk te ontwikkelen.

Twee of drie keer ‘Ja’-> Je vertoont een matig risico. Een aanpassing van je levensstijl kan dit risico

verkleinen.

Meer dan drie keer ‘Ja’-> Een aanpassing van je levensstijl is aanbevolen om een hoge bloeddruk te

vermijden.

Bron: www.comitehta.org

19

Nuttige adressen

Belgische Cardiologische LigaElyzeese-Veldenstraat 431050 BrusselTel.: 02 649 85 37Fax: 02 649 28 28E-mail: info@liguecardioliga.be

Websiteswww.cardiologischeliga.bewww.belhypcom.bewww.belgianstrokecouncil.com

De inhoud van deze brochure is geïnspireerd op ‘Attention ma tension’, uitgegeven door het‘Observatoire de la Santé’ van Henegouwen. Waarvoor onze dank! We danken eveneens deexperten van het Belgisch Hypertensie Comité voor de nalezing en suggesties bij deze brochure.

Partena-Onafhankelijk Ziekenfonds VlaanderenCoupure Links 103 - 9000 Gent

T. 09 269 85 00 - info@partena-partners.beOndernemingsnr: 0411.696.011

Partena Ziekenfonds is lid van de Landsbond van de Onafhankelijke Ziekenfondsen

Veran

tw.U

itgever:

P.Merten

s-Land

sbon

dvan

deOn

afhan

kelijk

eZiek

enfon

dsen

/Sint

-Huib

rechtsst

raat1

9-11

50Brussel/

2010

/04-

GVO-

089

Brochures en praktischeinfo om u te helpen—www.partena-ziekenfonds.be