สารบญ คานา ก กตตกรรมประกาศ ข บทสรปผบรหาร ค Executive Summary ซ สารบญ .............................................................................................................................................................. ๑

สารบญตาราง .................................................................................................................................................... ๕

สารบญภาพ ....................................................................................................................................................... ๖

บทท ๑ .............................................................................................................................................................. ๗

โครงการวจยการสรางความปรองดองแหงชาต ................................................................................................. ๗

๑.๑ ความเปนมาและสภาพปญหา ............................................................................................................... ๗

๑.๒ วตถประสงค .......................................................................................................................................... ๘

๑.๓ ขอบเขตการศกษา ................................................................................................................................. ๘

๑.๔ วธการศกษา .......................................................................................................................................... ๙

๑.๕ กรอบแนวคดในการศกษาวจย ............................................................................................................ ๑๑

๑.๖ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ .................................................................................................................. ๑๔

บทท ๒ ............................................................................................................................................................ ๑๕

แนวคดทฤษฎในกระบวนการสรางความปรองดอง ......................................................................................... ๑๕

๒.๑ ความขดแยงและการแกไขความขดแยง (Conflict and Conflict Resolution) ............................ ๑๕

๒.๒ แนวคดและกระบวนการสรางความปรองดอง (Reconciliation) .................................................... ๑๙

๒.๓ ความยตธรรมในระยะเปลยนผาน (Transitional Justice) ............................................................. ๒๔

๒.๔ เครองมอทางกฎหมายในการจดการความขดแยงทางการเมองของไทยในอดต ............................... ๒๕

๒  

๒.๕ ประสบการณประชาเสวนาในบรบทสงคมไทย ................................................................................. ๒๘

บทท ๓ ............................................................................................................................................................ ๓๒

ประสบการณการสรางความปรองดองในตางประเทศ .................................................................................... ๓๒

๓.๑ สความรนแรง .................................................................................................................................... ๓๒

๓.๒ สการปรองดอง .................................................................................................................................. ๓๖

๓.๓ สการเปลยนแปลง ........................................................................................................................... ๔๕

๓.๔ สความสาเรจ ..................................................................................................................................... ๕๐

บทท ๔ ............................................................................................................................................................ ๕๙

ประวตศาสตรความขดแยงและการสรางความปรองดองในบรบทไทย ........................................................... ๕๙

๔.๑ บรบททางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมของไทยกอนเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.๒๔๗๕ ......... ๕๙

๔.๒ ความขดแยงและการสรางความปรองดองในสงคมไทยในชวง พ.ศ. ๒๔๗๕ ถง พ.ศ. ๒๕๔๔ .......... ๖๔

๔.๓ ความขดแยงทางการเมองและความพยายามสรางความปรองดองในยคปจจบน (พ.ศ.๒๕๔๔-ปจจบน) .................................................................................................................................................................... ๘๙

บทท ๕ ......................................................................................................................................................... ๑๐๗

ความคดเหนเกยวกบความขดแยงและการจดการความขดแยง ................................................................... ๑๐๗

เพอสรางความปรองดอง .............................................................................................................................. ๑๐๗

๕.๑ ประเดนความขดแยงในสงคมไทยในปจจบนน .............................................................................. ๑๐๗

๕.๒ ผทเกยวของกบความขดแยง .......................................................................................................... ๑๑๕

๕.๓ ความเปนไปไดทจะเกดความขดแยงในอนาคตและเงอนไขความขดแยงในอนาคต ....................... ๑๑๖

๕.๔ แนวทางจดการความขดแยง .......................................................................................................... ๑๑๘

๕.๕ ผทควรเขามาเกยวของเพอรวมในกระบวนการจดการความขดแยง .............................................. ๑๒๒

๕.๖ ปจจยสาคญสความปรองดอง ........................................................................................................ ๑๒๓

๓  

๕.๗ สรปความคดเหนผทรงคณวฒ ....................................................................................................... ๑๒๕

๕.๗.๑ มมมองตอความขดแยง ................................................................................................................ ๑๒๕

บทท ๖ ......................................................................................................................................................... ๑๓๐

บทสงเคราะหเหตแหงความขดแยงทางการเมองไทยและ ............................................................................ ๑๓๐

ขอเสนอกระบวนการสรางความปรองดองในชาต ........................................................................................ ๑๓๐

๖.๑ เหตแหงความขดแยงทางการเมองไทย .......................................................................................... ๑๓๐

๖.๒ ขอเสนอกระบวนการสรางความปรองดองในชาต ........................................................................... ๑๔๑

๖.๓ การสรางบรรยากาศแหงการปรองดอง ........................................................................................... ๑๕๐

๖.๔ กระบวนการและกลไกหลก ........................................................................................................... ๑๕๒

๖.๕ ปจจยแหงความสาเรจ .................................................................................................................... ๑๕๒

บรรณานกรม ................................................................................................................................................ ๑๕๖

ภาคผนวก ก กรณศกษาตางประเทศ ก ภาคผนวก ก๑ เกาหลใต ก๑-๑ ภาคผนวก ก๒ โคลอมเบย ก๒-๑ ภาคผนวก ก๓ ชล ก๓-๑ ภาคผนวก ก๔ โบลเวย ก๔-๑ ภาคผนวก ก๕ โมรอกโก ก๕-๑ ภาคผนวก ก๖ เยอรมน ก๖-๑ ภาคผนวก ก๗ รวนดา ก๗-๑ ภาคผนวก ก๘ สาธารณรฐอนโดนเซย (อาเจะห) ก๘-๑ ภาคผนวก ก๙ แอฟรกาใต ก๙-๑ ภาคผนวก ก๑๐ สหราชอาณาจกร (ไอรแลนดเหนอ) ก๑๐-๑ ภาคผนวก ข ตารางเปรยบเทยบการสรางความปรองดองจากกรณศกษา 10 ประเทศ ข-๑ ภาคผนวก ค จดหมายจากคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดอง แหงชาต ค-๑ ภาคผนวก ง จดหมายตอบจากสถาบนพระปกเกลา ง-๑

๔  

ภาคผนวก จ ประเดนสมภาษณครงท ๑ และ ๒ จ-๑ ภาคผนวก ฉ รายชอผใหสมภาษณ ฉ-๑ ภาคผนวก ช รายชอคณะผวจย ช-๑

๕  

สารบญตาราง  

ตาราง ๓-๑ คขดแยง ๓๒ ตาราง ๓-๒ เหตแหงความขดแยง ๓๓ ตาราง ๓-๓ การจดการกบเหตแหงความขดแยง ๓๖ ตาราง ๓-๔ การคนหาความจรง ๓๘ ตาราง ๓-๕ การใหอภยและการชดใชความผด ๔๑ ตาราง ๓-๖ การชดเชยและเยยวยา ๔๓ ตาราง ๓-๗ การเปลยนแปลงเชงโครงสราง ๔๖ ตาราง ๓-๘ การเปลยนแปลงเชงทศนคต ๔๘ ตาราง ๓-๙ ขอสงเกตในสวนของปจจยแหงความสาเรจ ๕๕             

๖  

สารบญภาพ  

ภาพ ๑-๑ กระบวนการศกษา ๑๒ ภาพ ๓-๑ แนวทางการสรางความปรองดองในชาต: บทเรยน ๑๐ ประเทศ ๕๐ ภาพ ๖-๑ มมมองตอแนวคดประชาธปไตยทแตกตางกน ๑๒๙ ภาพ ๖-๒ เหตแหงความขดแยงทางการเมองไทย ๑๓๙ ภาพ ๖-๓ ขอเสนอกระบวนการสรางความปรองดองในชาต ๑๕๒

๗  

บทท ๑ โครงการวจยการสรางความปรองดองแหงชาต

๑.๑ ความเปนมาและสภาพปญหา

ปรากฏการณความรนแรงทางการเมองทเกดขนตงแตในชวงป พ.ศ.๒๕๔๙-๒๕๕๓ นามาซงการสญเสยชวตไมตากวา ๑๐๐ คน บาดเจบอกจานวนมาก รวมถงผสญหายอกจานวนหนงทยงไมปรากฏขอมล อกทงความสญเสยทางวตถ อาคาร สถานทตางๆ อกหลายแหง สงคมไทยในชวงทผานมา เปนยคแหงความหวาดกลวและหวาดระแวง ทประชาชนไมสามารถพดคยเรองความคดเหนทางการเมองเปนการทวไปแมกระทงการพดคยกบญาตหรอเพอนสนท ในหลายชมชนมกลมคนทมความคดแตกตางทางการเมองกนอยางชดเจน เกดการบมเพาะความเกลยดชงกน จากการเลอกรบสอทนาเสนอความเหนทางการเมองทสอดคลองกบมมมองของตน และแบงขวแยกขางกนอยางเหนไดชด ในบางพนทเกดการปะทะกนระหวางสองกลมทเหนตางทางการเมอง มการใชอาวธตางๆ รวมถงอาวธปนทารายรางกายกนทาใหมผเสยชวต ยงไปกวานน ความรนแรงไดขยายตวไปถงในระดบครอบครว จนกระทงเกดการเสยชวต และความสมพนธทแตกราว จากความรนแรงทกลาวมาอนนามาซงการสญเสยอยางประมาณคามได และเกดสภาพสงคมแหงความหวาดระแวง คาถามทตามมาคอรากเหงาของปญหาของสงคมไทยคออะไร ซงมหลายฝายพยายามใหคาอธบายตอปญหาดงกลาววาเปนการแขงขนเชงอานาจ การทจรตประพฤตมชอบของผมอานาจ ความรสกวาไมไดรบความธรรม การถกเลอกปฏบต ชองวางทางเศรษฐกจและสงคมระหวางคนจนกบคนรวย ตลอดจนโอกาสในการเขาถงทรพยากรทแตกตางกน

อยางไรกตาม เหตการณความขดแยงตางๆ ไดเคยเกดขนในหลายประเทศทวโลก และไดมความพยายามแกไขปญหาจนเกดความปรองดองขน ดงนน การจะมงหนาสอนาคตทมสนตสขอยางสรางสรรครวมกนนน แนวทางหนงกคอการศกษาจากประสบการณของตางประเทศ ทไดกาวขามผานวกฤตการณทเกดขนจนสามารถเรยกไดวาสามารถนาไปสสงคมทมสนตภาพ ประชาชนสามารถอยรวมกนไดอยางสนต แนวความคดของตางประเทศทใชเพอสงคมแหงความปรองดอง คอ ความยตธรรมในระยะเปลยนผาน ซงเปนกระบวนการท เปลยนผานจากสงคมทมความขดแยงไปสสนตภาพและความเปนประชาธปไตย จากประสบการณของหลายๆ ประเทศพบวามการจดการกบวกฤตการณในอดตหรอการละเมดสทธมนษยชนดวยแนวทางตางๆ เชน การฟองรองดาเนนคดกบผกระทาผด กระบวนการคนหาและสรางความจรงใหทงสงคมไดรบรถงเหตการณทเกดขน การใหความชวยเหลอ ชดเชย เยยวยา แกผทไดรบผลกระทบจากเหตการณความรนแรง ทงดานรางกายและจตใจ มกระบวนการปฏรปสถาบน รวมถงหนวยงานทมสวนรบผดชอบตอการละเมดสทธมนษยชน และมการนรโทษกรรมใหกบผทกระทาผด เปนตน

๘  

บทเรยนจากประเทศเหลานนบวามความสาคญตอการทาความเขาใจเกยวกบการสรางความปรองดองแหงชาตทประสบความสาเรจ เนองจากประเทศเหลานลวนเคยเผชญกบปญหาความรนแรงทางการเมองจนกอใหเกดความสญเสยในชวตและทรพยสนอนนามาซงความแตกแยกทางสงคมอยางกวางขวาง มกระบวนการคนหาความจรงซงนาไปสการเกดกระบวนการปรองดองททาใหคนในสงคมสามารถกลบมาอยรวมกนไดอยางสนต นอกจากน ยงควรศกษาถงประวตศาสตรของความขดแยงและแนวทางจดการปญหาในสงคมไทยเพอถอดบทเรยนและนาไปสการรวมกนแกปญหาตอไป

จากรปแบบอนหลากหลายทไดนาเสนอมา จงเปนสงทนาสนใจและสมควรทาการศกษาวาสงคมไทยจะกาวขามความขดแยงและความรนแรงทเกดขน เพอใหสงคมไทยเกดความปรองดองในทกระดบ อนมาจากการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคมไทย โดยใชแนวคด และวธการทสอดคลองกบบรบทของไทย ทงน องคความรของประเทศตางๆ ทผานบทเรยนการกาวขามความขดแยงไดอยางสรางสรรคและการเรยนรจากประวตศาสตรของไทยเองนาจะเปนประโยชนกบการเสรมสรางความปรองดองของชาตไทยไดเปนอยางด

๑.๒ วตถประสงค ๑.๒.๑ ประมวลและวเคราะหปรากฏการณความขดแยงในสงคมไทย สาเหต การจดการและกฎหมายตางๆ ทเกยวของตงแตอดตถงปจจบน

๑.๒.๒ ศกษาเปรยบเทยบประสบการณในการแกปญหาความขดแยงและการสรางความปรองดองทประสบความสาเรจของตางประเทศ

๑.๒.๓ ศกษาปจจยในการเสรมสรางความปรองดองในบรบทตางๆ ๑.๒.๔ จดทาขอเสนอแนะแนวทางการเสรมสรางความปรองดองแหงชาต

๑.๓ ขอบเขตการศกษา ๑.๓.๑ ขอบเขตดานเนอหา

การศกษาเฉพาะกรณขดแยงทางการเมองไทยทมไดรวมในความขดแยงในจงหวดชายแดนภาคใตเพราะมความซบซอนและตองใชเวลาในการศกษา ๑.๓.๒ ขอบเขตดานพนท

พนททศกษานนศกษาเฉพาะประเดนความขดแยงสาคญในประเทศไทยทมไดรวมจงหวดชายแดนภาคใต

๑.๓.๓ ขอบเขตดานเวลา เปนการศกษาเชงประวตศาสตรความขดแยงของไทยในอดตกอน พ.ศ. ๒๔๗๕ หลง พ.ศ. ๒๔๗๕

จนถงการเกดรฐประหาร ๑๙ กนยายน ๒๕๔๙ และเหตการณความขดแยงหลง ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙

๙  

๑.๔ วธการศกษา การศกษานใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ ดงน ๑.๔.๑ การวจยเอกสาร (Documentary Research) โดยการทบทวนแนวคดและทฤษฎทเกยวของกบการจดการความขดแยง การเสรมสรางความปรองดอง และความยตธรรมในระยะเปลยนผาน รวมกบการศกษากฎหมาย รปแบบ และกลไกทเกยวของซงเคยมการนาไปใชในการแกไขปญหาความขดแยงและสรางความปรองดองทงในประเทศไทยและในตางประเทศ นอกจากน ยงทาการสรปบทเรยนจากเวทประชาเสวนาหาทางออกซงสถาบนพระปกเกลาไดดาเนนการในทกภมภาคทวประเทศโดยใหประชาชนหลายภาคสวนรวมกนเสวนาหาทางออกของประเทศไทยรวมกนในชวงเดอนธนวาคม ๒๕๕๓ – มถนายน ๒๕๕๔

๑.๔.๒ การประมวลวเคราะหขอมลปรากฏการณความขดแยงทางการเมองในสงคมไทย โดยทาการศกษาตงแตการเปลยนแปลงการปกครองสระบอบประชาธปไตยจนถงปจจบน เชน การเปลยนแปลงการปกครอง ๒๔๗๕ กรณความขดแยงในสมยตางๆ อาท เหตการณ ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖ เหตการณ ๖ ตลาคม ๒๕๑๙ เหตการณความขดแยงในเดอนพฤษภาคม ๒๕๓๕ ตลอดจนเหตการณความขดแยงเชงอดมการณทางการเมองชวงป ๒๕๔๘ เปนตนมา โดยเนนทาความเขาใจเกยวกบบรบทและสภาพปญหาความขดแยงของเหตการณตางๆ ตลอดจนกระบวนการ วธการ กฎหมาย และกฎระเบยบทเกยวของกบการแกไขปญหา

๑.๔.๓ การวเคราะหเปรยบเทยบกรณศกษา (Case Study Research) โดยการศกษาประสบการณการแกปญหาความขดแยงและการสรางความปรองดองของตางประเทศ ตลอดจนปจจยหรอเงอนไขททาใหกระบวนการสรางความปรองดองทสามารถแปรเปลยนความขดแยงไปสการมสงคมทประชาชนสามารถกลบมาอยรวมกนไดอยางสนต

กรณศกษาทคดเลอกมาทาการศกษาในการวจยนม ๑๐ กรณศกษาจาก ๔ ทวปในบรบททแตกตางกน ประกอบดวย

ทวปเอเชย คอ (๑) เกาหลใต (๒) อนโดนเซย (กรณอาเจะห) ทวปแอฟรกา ไดแก (๑) โมรอกโก (๒) รวนดา (๓) แอฟรกาใต ทวปอเมรกาใต (๑) โคลอมเบย (๒) ชล (๓) โบลเวย ทวปยโรป คอ (๑) เยอรมน (๒) สหราชอาณาจกร (กรณไอรแลนดเหนอ)

ในการถอดบทเรยนจากกรณศกษาทง ๑๐ ประเทศ จะเนนทาการศกษาใน ๕ ประเดนหลก ไดแก ๑) บรบททางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม เปนการอธบายปรากฏการณความขดแยง

อยางเชอมโยงกบสถานการณของสงคมโลก และโครงสรางทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมของประเทศนนๆ ในชวงทสถานการณความขดแยงเกดขน

๑๐  

๒) ความเปนมาของสถานการณความขดแยง ประกอบดวยการศกษาสภาพบรบททางการเมอง ผมสวนไดสวนเสยและผเกยวของ สาเหตของความขดแยง เหตการณความสญเสยทเกดขน และสภาพการณภายหลงจากการเกดความขดแยงขนแลว

๓) กรอบคดในการสรางความปรองดองของกรณศกษาตางๆ เปนการศกษาแนวคด/หลกการทใชในการสรางความปรองดองของกรณศกษานนๆ

๔) กระบวนการสรางความปรองดอง เปนการอธบายเกยวกบสาระสาคญของกระบวนการและขอตกลงในการสรางความปรองดอง ทงในเรองวธการ เนอหา กฎหมาย กฎระเบยบ และแนวทางปฏบตอนเกดจากขอตกลงรวมกนของแตละฝายทเขามาเกยวของกบกระบวนการ

๕) ปจจยสาคญทนาไปสความปรองดอง เปนการศกษาและวเคราะหเพอทราบเงอนไขทนาไปสการปรองดองจากกรณศกษา ซงอาจเปนแนวทางสาหรบการประยกตใชกบการสรางความปรองดองในสงคมไทยได

๑.๔.๔ การประยกตใชเทคนคเดลฟาย (Delphi Technique) ซงเปนกระบวนการหรอเครองมอทใชในการตดสนใจหรอหาขอสรปในเรองใดเรองหนงอยางเปนระบบและปราศจากการเผชญหนาโดยตรงของกลมผเชยวชาญ ในทนจะทาการสมภาษณเชงลกผทรงคณวฒซงประกอบดวยนกการเมองอาวโส ผมบทบาทนาทเกยวของกบเหตการณตางๆ ผมบทบาทเกยวของกบกระบวนการสรางความปรองดอง และผเกยวของ โดยใชคาถามปลายเปดสาหรบการสมภาษณแบบกงโครงสราง (Semi-structured Interview) ๒ ครง

การสมภาษณครงแรก เปนการสอบถามทศนคตและมมมองของผใหสมภาษณในเรองความปรองดองและอนาคตของประเทศไทย โดยมประเดนคาถามทใชในการสมภาษณดงน

๑) ความขดแยง (๑) ประเดนความขดแยงทเกดขนในสงคมไทย (๒) สาเหตของความขดแยงเหลานน (๓) ผเกยวของกบความขดแยงครงน (๔) การเขาไปมบทบาทเกยวของกบความขดแยงนน (๕) ความขดแยงในอนาคต และเงอนไขความขดแยงทอาจจะเกดขนในอนาคต

๒) ทางออกทจะนาไปสสนตสข (๑) วธการในการจดการความขดแยง (๒) แนวทางจดการความขดแยงทเปนรปธรรมทนาจะเกดขนและแกปญหาได (๓) ผทควรเขามาชวยในกระบวนการจดการความขดแยง (๔) ปจจยสาคญทจะนามาสความสาเรจในการจดการความขดแยง (๕) อนๆ

๓) บคคลทยอมรบไดและสามารถเจรจากบทกฝายเพอใหเรองนยตได

๑๑  

ขอมลทไดจากการสมภาษณครงแรกจะมการนาไปประมวลสงเคราะหเพอจดทาเปน แนวทางการสรางความปรองดองตามความเหนของผทรงคณวฒ (โดยไมมการระบชอวาเปนความคดเหนของผทรงคณวฒทานใด) แนวทางทพฒนาขนนจะถกใชเปนประเดนคาถามหลกสาหรบการสมภาษณความคดเหนผทรงคณวฒครงทสอง

การสมภาษณครงทสอง เปนการนาผลการประมวลและวเคราะหมานาเสนอและมการรบฟงความคดเหนของผใหสมภาษณเกยวกบขอเสนอแนวทางการสรางความปรองดองทไดจากการทาการศกษาของคณะผวจย วธการนถอเปนการเปดเผยภาพรวมความคดเหนใหผทรงคณวฒไดรบทราบ โดยวธการสรางฉนทา-มตทปราศจากการแสดงอารมณของผใหขอมล ซงแมวาในบางครงจะไมสามารถหาฉนทามตไดจากเทคนคน แตกมขอมลเหตผลทผเกยวของสามารถนาไปใชในการวางแผนหรอกาหนดนโยบายเพอสรางความปรองดองตอไปได

อนง การสมภาษณอาจมเพมเตมในกรณความเหนยงไมสอดคลองหรอมความจาเปนทจะตองกลบไปสอบถามผทรงคณวฒอก

๑.๔.๕ การระดมความคดเหนโดยการประชมกลม (Focus Group) เปนการเชญผทรงคณวฒและ ผเกยวของจากภาคสวนตางๆ มารวมประชมและรวมเสวนาเพอใหขอเสนอแนะตอผลการศกษา ตลอดจนรวมกนเสนอแนะแนวทางทจะทาใหเกดการปรองดองแหงชาตขนไดอยางประสบความสาเรจในประเทศไทย

๑.๕ กรอบแนวคดในการศกษาวจย

กรอบความคดในการศกษาวจยครงนพฒนาขนจากความเชอพนฐานทมองวาความขดแยงเปนสงปกตธรรมดาในสงคมซงจะกอใหเกดความสญเสยหรอการพฒนากขนอยกบกระบวนการจดการของคนในสงคม

ความขดแยงภายในรฐ (Intrastate Conflict) ทยดเยอและรนแรงถงขนมการสญเสยชวต โดยหลกแบงออกไดเปน ๓ ประเภท คอ

(๑) ความขดแยงทมงเปลยนแปลงรปแบบการปกครองหรอโครงสรางอานาจรฐ (อดมการณทางการเมอง)

(๒) ความขดแยงทมงเปลยนแปลงรฐบาลหรอไดมาซงอานาจในการปกครองหรอจดสรรผลประโยชน (กลมอานาจ/ผลประโยชน)

(๓) ความขดแยงทมงแยกตวเปนรฐอสระ (อตลกษณ/ชาตพนธ) ความขดแยงเหลานมกจะเปนการตอสกนระหวางกลมคนทมความแตกตางกนทางความเชอ ชาตพนธ หรอสถานะทางสงคมเศรษฐกจ และอาจทาใหเกดความแตกแยกในสงคม กอใหเกดความสญเสยทางชวตและจตใจระหวางผคนในสงคม เกดการแบงฝายอยางชดเจน มทศนคตทเปนศตรตอกนโดยมงตอบโตทารายกนถงในระดบทการดารงอยของอกฝายเปนอปสรรคตอการบรรลเปาหมายตน รวมถงเกดแรงตานตอความพยายามใดๆ ทจะประนประนอม

๑๒  

สภาพการณดงกลาวจาเปนตองมกระบวนการแปรเปลยนความขดแยง คอการแกไขความขดแยงทกอใหเกดการปรบเปลยนโครงสรางทางการเมอง สงคม และ/หรอเศรษฐกจ ตลอดจนทศนคตและความสมพนธระหวางคขดแยงและ/หรอกลมผมสวนไดเสยในสงคม ซงมงเนนในการขจดเงอนไขของความขดแยงและสรางสภาวะแวดลอมทเออตอการเปลยนแปลงพฒนาเพอนาไปสการเกดสนตสขทยงยนในสงคม ซงในการออกแบบกระบวนการเปลยนผานความขดแยงนนสามารถเลอกใชเครองมอและวธการในการยตความรนแรงและแปรเปลยนความขดแยงไปสสงคมสนตสขไดหลากหลาย เชน การเจรจา (Negotiation) ระหวางคขดแยงทมอานาจตดสนใจ ซงอาจอาศยฝายทสามเขามาไกลเกลย (Mediation) และการพดคยเสวนา (Dialogue) ทงภายในและระหวางกลมผมสวนไดสวนเสยตางๆ ในสงคม เพอปรบความสมพนธระหวางกน ตลอดจนเพอรวมกนหาแนวทางในการปรบโครงสรางตางๆ ทเกยวของ ซงวธการตางๆ เหลานตองดาเนนควบคกนไปบนฐานคดททกฝายเหนตรงกนวาความรนแรงไมอาจนามาซงเปาหมายและทางออกทยงยนได

นอกจากน กระบวนวธในการจดการความขดแยงตางๆ เชน การจดการกบความจรงและการสรางความยตธรรมในสงคมภายหลงเหตการณความรนแรงเพอนาไปสสงคมทสามารถอยรวมกนไดอยางสนต (Rigby, ๒๐๐๑) หรอทเรยกวา การสรางความยตธรรมในระยะเปลยนผาน (Transitional Justice) กนบวามความสาคญ ซงกระบวนวธดงกลาวอาจจะประกอบไปดวยการคนหาความจรง การนรโทษกรรม การลงโทษผกระทาผด การเยยวยาชดเชยผไดรบผลกระทบจากความรนแรง และการปฏรปองคกรหรอสถาบนทยอมรบรวมกนของสงคม ซงอาจเรยกรวมๆ วา กระบวนการสรางความปรองดอง (Reconciliation) อนเปนกระบวนการทนาไปสการลดความเกลยดชงแตกแยกและสรางความไววางใจเพอฟนคนความสมพนธระหวางกลมคนทเคยขดแยงรนแรง โดยผานการแสดงความรบผดชอบตอการกระทาในอดต การยอมรบความจรงทเกดขน การเมตตาใหอภย ตลอดจนการมองภาพอนาคตของสงคมรวมกน (Abu-Nimer, ๒๐๐๑; Bloomfield, Barnes, and Huyse, ๒๐๐๓) ทงน ในกระบวนการสรางความปรองดองอาจอาศยวธการอยางใดอยางหนงหรอผสมผสานกนหลายวธการกไดขนอยกบสภาพปญหาและบรบททางวฒนธรรมของแตละสงคม โดยมเปาหมายทสาคญกคอการสรางสงคมสมานฉนท (Coexistence) ซงหมายถงสงคมทผคนซงมความแตกตางไมวาจะเปนทางความคดความเชอ ชาตพนธ วฒนธรรม หรอสถานะทางสงคมเศรษฐกจสามารถอยรวมกนไดอยางสนต โดยสามารถจดการกบความขดแยงตางๆ ทเกดขนไดโดยไมนาไปสการใชความรนแรงระหวางกน

๑๓  

ภาพ ๑–๑ กระบวนการศกษา

ศกษาแนวคดและทฤษฎตางๆ ทเกยวของ

ศกษากรณตางประเทศ

ศกษาประวตศาสตรความขดแยงของไทย

สมภาษณ (Delphi) ผทรงคณวฒและ

ผเกยวของกบความขดแยง

สรปบทเรยนจากเวทประชาเสวนาหาทางออก

(สถาบนพระปกเกลาเคยมการดาเนนการในหลายจงหวด)

จดทาตวแบบเบองตน (Tentative Model)

ประชมทปรกษา

พฒนาตวแบบ (Develop Model)

รบฟงความเหนผทรงคณวฒ (Delphi ครงท 2)

ปรบปรงตวแบบ (Revise Model)

จดทารายงาน

นาเสนอผลสสาธารณะ

๑๔  

๑.๖ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ๑.๖.๑ เพอนาขอเสนอจากการศกษาของโครงการศกษาการสรางความปรองดองแหงชาตเสนอให

คณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต ๑.๖.๒ เพอสะทอนความคดเหนเกยวกบสาเหตความขดแยงและแนวทางการสรางความปรองดองจาก

ผทเกยวของทกฝาย ๑.๖.๓ ไดแนวทางในการสรางความปรองดองของประเทศทจะนาไปสการเสรมสรางสงคมสนตสข

อยางยงยนตอไป

๑๕  

บทท ๒ แนวคดทฤษฎในกระบวนการสรางความปรองดอง

ในบทนจะกลาวถง แนวคดทฤษฎในกระบวนการสรางความปรองดองและเครองมอในการจดการ

ความขดแยงโดยจะแบงหวขอในการนาเสนอเปน ๕ หวขอหลกดงตอไปน ๒.๑ ความขดแยงและการแกไขความขดแยง (Conflict and Conflict Resolution) ๒.๒ แนวคดและกระบวนการการสรางความปรองดอง (Reconciliation) ๒.๓ ความยตธรรมระยะเปลยนผาน (Transitional Justice) ๒.๔ เครองมอทางกฎหมายในการจดการความขดแยงทางการเมองของไทยในอดต ๒.๕ ประสบการณประชาเสวนาในบรบทสงคมไทย

๒.๑ ความขดแยงและการแกไขความขดแยง (Conflict and Conflict Resolution) ในหวขอความขดแยงและการแกไขความขดแยงจะแบงการนาเสนอเปน ๔ หวขอหลกคอ ความหมาย

ของความขดแยง ประเภทของความขดแยง การแกไขความขดแยงและเครองมอในการแกไขความขดแยง ๒.๑.๑ ความหมายของความขดแยง

ความขดแยงเปนสงปกตธรรมดาในสงคมซงจะกอใหเกดความสญเสยหรอการพฒนา กขนอยกบกระบวนการจดการของคนในสงคม (ชยวฒน สถาอานนท, ๒๕๔๖) ซงแนวคดนสอดคลองกบท มอรส (๒๕๔๗) ไดกลาวไววา ความขดแยงเปนสงทเกดขนเสมอและไมสามารถหลกเลยงได เมอมนษยมปฏสมพนธระหวางกน ความขดแยงบางครงกอใหเกดประโยชนในการไดแนวคดใหมๆ และการเปลยนแปลงในทางทดขน หรอในบางครงอาจจะกอใหเกดความเสยหายอยางรนแรงกไดเชนกน ขนอยกบกระบวนการในการจดการกบความขดแยงนน

จะเหนไดวา ความขดแยงเปนปรากฏการณธรรมชาตทอยคกบมนษยไมวาจะในระดบบคคลหรอในระดบสงคม ความขดแยงเปนสงทเกดขนไดเสมอและไมสามารถหลกเลยงได เมอมนษยมปฏสมพนธระหวางกน ความขดแยงบางครงกอใหเกดประโยชนในการไดแนวคดใหมๆ และการเปลยนแปลงในทางทดขนได แตบางครงถาจดการไมดกสามารถทาใหเกดความเสยหายอยางรนแรงไดเชนเดยวกน สาเหตความขดแยงทเกดขนอธบายไดดวยหลายตวแปร เชน ตวแปรสภาพภมศาสตรอนกอใหเกดขอพพาทดานพรมแดนระหวางประเทศ ตวแปรทางสงคมและเศรษฐกจทาใหเกดการแยงชงทรพยากร ตวแปรทางวฒนธรรมอนกอใหเกดปญหาเชอชาต เปนตน

สาหรบการวเคราะหความขดแยงทเกดขนในสงคมนนๆ กระทาไดโดยวเคราะหแยกแยะและระบมมมองของทกฝายทมสวนไดสวนเสยหรอคกรณ การหาตนตอทแทจรงของปญหาความขดแยง มมมอง

๑๖  

หรอทศนคตระหวางกน ความสมพนธระหวางกนทผานมา รวมถงรปแบบวธการทบคคลเหลานนใชในการจดการความขดแยง การพจารณาถงบรบททางประวตศาสตร การประเมนทางเลอก ความเปนไปไดทจะเจรจาไกลเกลย การเจรจาไกลเกลยมหลายรปแบบ แตทรจกกนมากคอ การเจรจาโดยคนหาจดยนและจดสนใจรวมกน (มอรส, ๒๕๔๗)

อยางไรกตาม เมอเกดความขดแยงและความรนแรงเกดขนในสงคมแลว มกมทางเลอกใหกบมนษยในการจดการกบความขดแยงนนอย ๒ ทางหลกคอ

๑) การเลอกใชความรนแรงเพอแกไขกบปญหาความขดแยง ๒) การใชสนตวธในการแกไขปญหาความขดแยง อยางไรกตาม ความขดแยงและความรนแรงในสงคมทเกดขนมพลวตทงการขยายและลดลง

ในกรณทความขดแยงขยายตวยกระดบจนทาทเกดการมงเอาแพชนะกนมากขน จะมกระบวนการเขามาจดการแกปญหาขอขดแยงนนในรปแบบตางๆ เชน การหลกหนปญหา การใชคนกลางในการเจรจาไกลเกลย (Mediation) การเจรจาไกลเกลยกนเอง (Negotiation) การใชอนญาโตตลาการ (Arbitration) การฟองรองกน (Litigation) การใชกระบวนการนตบญญตในการออกกฎหมาย การชมนมประทวงและการใชความรนแรง (วนชย วฒนศพท, ๒๕๕๐)

๒.๑.๒ ประเภทของความขดแยง

ภาพ ๒-๑ ประเภทของความขดแยง

ครสโตเฟอร มวร (อางถงในวนชย, ๒๕๕๐) ไดแบงความขดแยง ออกเปน ๕ ประเภท คอ ความขดแยงดานขอมล (Data Conflict) เปนปญหาพนฐานของความขดแยงอาจจะเกด

จากขอมลนอยไป การแปรผลผดพลาด การวเคราะหออกมาดวยความเหนตางกน หรอแมแตขอเปนปญหาความแตกตางในการรบรขอมล (Perception) บางครงกเปนปญหาขดแยงกนได

ผลประโยชน (Interest)

ความสมพนธ (Relationship)

เจรจาไดยากกวา

เจรจาไดงายกวา ขอมลขาวสาร

(Data)

คานยม (Value)

โครงสราง(Structure)

๑๗  

ความขดแยงจากผลประโยชน (Interest Conflict) เปนเหตผลของการแยงผลประโยชนในสงทดเหมอนมหรอไมมเพยงพอเปนเรองของทงตวเนอหา กระบวนการและจตวทยา

ความขดแยงดานโครงสราง (Structure Conflict) เปนเรองของอานาจ แยงชงอานาจการกระจายอานาจ ปญหาโครงสรางรวมไปถง กฎ ระเบยบ บทบาท ภมศาสตร ระยะเวลา และระบบ

ความขดแยงดานความสมพนธ (Relationship Conflict) เปนปญหาดานความสมพนธ บคลกภาพ พฤตกรรมตางๆ ในอดต อารมณทรนแรง ความเขาใจผด หรอการสอสารทบกพรอง

ความขดแยงดานคานยม (Values Conflict) เปนปญหาระบบของความเชอ ความแตกตางในคานยม ขนบประเพณ ประวตการเลยงดทหลอหลอมความเปนตวตนขนมา

นอกจากการแบงประเภทความขดแยงโดยทวไปแลว ยงสามารถแบงประเภทความขดแยงไดเปน ความขดแยงภายในรฐ (Intrastate Conflict) ทยดเยอและรนแรงถงขนมการสญเสยชวต

โดยหลกแบงออกไดเปน ๓ ประเภท คอ ๑) ความขดแยงทมงเปลยนแปลงรปแบบการปกครองหรอโครงสรางอานาจรฐ (อดมการณ

ทางการเมอง) ๒) ความขดแยงทมงเปลยนแปลงรฐบาลหรอไดมาซงอานาจในการปกครองหรอจดสรร

ผลประโยชน (กลมอานาจ/ผลประโยชน) ๓) ความขดแยงทมงแยกตวเปนรฐอสระ (อตลกษณ/ชาตพนธ) ซงเหลานจะเปนการตอสกน

ระหวางกลมคนทมความแตกตางกนทางความเชอ ชาตพนธ หรอสถานะทางสงคมเศรษฐกจ ความขดแยงเหลานมกจะเปนการตอสกนระหวางกลมคนทมความแตกตางกนทางความเชอ

ชาตพนธ หรอสถานะทางสงคมเศรษฐกจ และอาจทาใหเกดความแตกแยกในสงคม กอใหเกดความสญเสยทางชวตและจตใจระหวางผคนในสงคม เกดการแบงฝายอยางชดเจน มทศนคตทเปนศตรตอกนโดยมงตอบโตทารายกนถงในระดบทการดารงอยของอกฝายเปนอปสรรคตอการบรรลเปาหมายตน รวมถงเกดแรงตานตอความพยายามใดๆ ทจะประนประนอม

๒.๑.๓ การแกไขความขดแยง การแกไขความขดแยงทกลายเปนความยดเยอและรนแรงจาเปนตองมการจดการอยางเปน

ระบบและแกไขทรากเหงาของปญหาอยางแทจรง การแกไขความขดแยงทกอใหเกดการปรบเปลยนโครงสรางทางการเมอง สงคม และ/หรอเศรษฐกจ ตลอดจนทศนคตและความสมพนธระหวางคขดแยงและ/หรอกลมผมสวนไดเสยในสงคม ซงมงเนนในการขจดเงอนไขของความขดแยงและสรางสภาวะแวดลอมทเออตอการเปลยนแปลงพฒนาเพอนาไปสการเกดสนตสขทยงยนในสงคม

Edward Azar อางถงใน Abu-Nimer (๒๐๐๑) เหนวาการจดการความขดแยงทเรอรง (Protracted conflict) ทเกดความสญเสยในชวตและทรพยสน ไมสามารถใชการจดการความขดแยงทาง

๑๘  

การทหารทเนนยตความขดแยงชวคราว โดยปราศจากการเขาไปตอบสนองตอความตองการขนพนฐานของมนษย เชน ความรสกปลอดภย อตลกษณ การมสวนรวม ความเทาเทยมกน

ในขณะท Galtung อางถงใน Miall et al (๑๙๙๙) เสนอ ๓ แนวทางประกอบดวย ๑) การแกปญหาทรากเหงาทระดบโครงสราง ๒) การฟนฟบรณะผคน สงคม สงคมภายหลงการเผชญความรนแรงทางตรง ๓) การปรองดองระหวางฝายตางๆ ทขดแยงกน ความรนแรงมตนทนกอใหเกดผลกระทบตอสงคม ถายตความรนแรงไดกจะกอใหเกดผลดตอสงคมในวงกวาง การจดการความขดแยงตองทาควบคกนไปในหลายระดบดวยการลดพฤตกรรมความขดแยงใหนอยลง การสรางความเขาใจ และแปรเปลยนความสมพนธ ความรนแรงทางตรงทเกดขนทเหนความรนแรงไดชดเจน สามารถยตไดดวยการเปลยนพฤตกรรมเพอนาไปสการลดความขดแยง ความรนแรงเชงโครงสรางยตไดโดยแปรเปลยนโครงสรางและความไมเปนธรรม และความรนแรงทางวฒนธรรมยตไดดวยการเปลยนแปลงทศนคตทไมดตอกน

๒.๑.๔ เครองมอในการแกไขความขดแยง การแกไขความขดแยงนน สามารถเลอกใชเครองมอและวธการในการยตความรนแรงได

หลากหลายวธ ประกอบไปดวย การเจรจา (Negotiation) การไกลเกลย (Mediation) การสานเสวนา (Dialogue) และการประชาเสวนาหาทางออก (Deliberation) สามารถอธบายไดคอ

การเจรจา หมายถง การเจรจาระหวางคขดแยงทมอานาจตดสนใจ นอกจากน การเจรจามความแตกตางจากการไกลเกลยอยางชดเจน กลาวคอการเจรจาเปนการทคขดแยงพดคยเพอหาขอตกลงหรอยตปญหาดวยกนเองโดยไมตองพงพงบคคลทสาม และการเจรจา เปนวธการทคขดแยงมกเลอกใชในการจดการปญหาเปนอนดบแรก นอกเสยจากวาปญหามระดบทรนแรงมากขนจนควบคมไดยาก คขดแยงจงจะเลอกใชวธการไกลเกลยโดยคนกลาง

การไกลเกลย เปนกระบวนการทบคคลทสามเขามาชวยกากบกระบวนการและกระตนให คขดแยงตดสนใจหาขอตกลงรวมกน การใชการไกลเกลยเนองจากทง ๒ ฝายไมสามารถเจรจากนไดเอง กตองอาศยฝายทสามเขามาชวยไกลเกลยหรอทเรยกวาการไกลเกลยโดยคนกลาง

การสานเสวนา เปนกระบวนการเพอใหเกดความเขาใจและเหนใจซงกนและกน ทงภายในและระหวางกลมผมสวนไดสวนเสยตางๆ ในสงคม เพอปรบความสมพนธระหวางกน ตลอดจนเพอรวมกนหาทางออกหรอแนวทางในการปรบโครงสรางตางๆ ทเกยวของ ขอตกลงทไดจะเกดการยอมรบรวมกนจากสงคมมากนอยเพยงใด กขนอยกบกระบวนการทใหผมสวนไดสวนเสยเขามากาหนดถงเนอหาทควรจะเปน รวมถงภาพของอนาคตรวมกนในดานเศรษฐกจ สงคมและการเมอง ซงวธการตางๆ เหลานตองดาเนนควบคกนไปบนฐานคดททกฝายเหนตรงกนวาความรนแรงไมอาจนามาซงเปาหมายและทางออกทยงยนได

การประชาเสวนาหาทางออก เปนกระบวนการทจะนาไปสการตดสนใจในเรองยากทมหลายฝายเกยวของและตางมความคดเหนทแตกตางกน กระบวนการประชาเสวนามความแตกตางจากการสาน

๑๙  

เสวนาคอ การประชาเสวนาหาทางออกจะเนนทผลลพธคอการตดสนใจรวมกนของผเขารวม สวนการสานเสวนาอาจไมจาเปนตองมการตดสนใจรวมกนกได (วนชย วฒนศพท, ๒๕๕๐)

๒.๒ แนวคดและกระบวนการสรางความปรองดอง (Reconciliation) ๒.๒.๑ การปรองดองคออะไร ความหมายของการปรองดอง อาจมองไดในแงมมเชงทฤษฎและแนวทางการปฏบต โดยในแงมมเชงทฤษฎนน การปรองดองไดแกกระบวนการตางๆ ทปองกนแกไขไมใหความขดแยงเกดขนมาใหมอกครง โดยการสรางสนตภาพ หยดยงวงจรความรนแรง และสรางสถาบนทเปนประชาธปไตยใหกลบคนมาอกครงหนง แตในสวนของแนวทางการปฏบตนนเปนทยอมรบวาอาจไมงายนกทจะสามารถทาตามแนวคดเชงทฤษฎของการปรองดอง เนองจากการปรองดองไมใชการกระทาทจะสามารถแยกออกจากสงคมทมปญหาความขดแยงและความหวาดกลวอยางรนแรงออกไปได การปรองดองไมใชเหตการณทเกดขน แตเปนกระบวนการทยากลาบาก ยาวนาน คาดเดาไมได และเกยวของกบการวางแผน ขนตอนและวธการตางๆ ทหลากหลาย และตองมการกระทาอยางตอเนอง เกยวของกบการเปลยนแปลงทศนคต เชน การมสนตธรรมแทนทจะแกแคน การจดการความทรงจารวมกน และสรางการอธบายจากมมมองตางๆ ของคขดแยงอยางเทาเทยมกน การสรางความปรองดอง เปนกระบวนการทนาไปสการลดความเกลยดชงแตกแยกและสรางความไววางใจเพอฟนคนความสมพนธระหวางกลมคนทเคยขดแยงรนแรง โดยผานการแสดงความรบผดชอบตอการกระทาในอดต การยอมรบความจรงทเกดขน การเมตตาใหอภย ตลอดจนการมองภาพอนาคตของสงคมรวมกน (Abu-Nimer, ๒๐๐๑) นอกจากนมนกวชาการทใหความหมายของกระบวนการสรางความปรองดองในอกแงมม คอ กระบวนการเยยวยาบาดแผลของทงผกระทาและผกระทาภายหลงเหตการณความรนแรง และเปนการยตความสมพนธดานลบตอกน ไมนาไปสความเปนศตร ในหลกการแลวบคคลทสามเทานนทสามารถสรางความสมพนธระหวางผกระทาและผกระทาได ทงน ผกระทาสามารถใหอภย หรอเรยกรองใหผกระทาผดชดใช ไดรบการลงโทษ หรอแมแตการลางแคน สาหรบผกระทาผดอาจจะยอมรบผด หรอถกลงโทษจากผกระทากเปนไปได (Galtung, ๑๙๙๐) ๒.๒.๒ หลกการสรางความปรองดองประกอบดวยหลกการ ดงตอไปน (Abu-Nimer, ๒๐๐๑; Bercovitch et al, ๒๐๐๙) ๑) การสานเสวนาเปนเงอนไขสาคญสาหรบการนาไปสการสรางความปรองดอง การ สานเสวนาทแทจรงเกดขนไดเมอคกรณมารวมกนสนทนาเพอนาไปสขอตกลงโดยตองเปนการเปลยนแปลงมมมอง ความรสกโกธร เกลยดทมตอกน การสานเสวนาทแทจรงถงจะนาไปสการสรางความปรองดองได โดยจะตองมการวเคราะหความขดแยงและปฏสมพนธระหวางกนเพอความเขาใจทชดเจนมากขน

๒๐  

๒) เนนหรอจดการกบอารมณและความรสกของคน การเปดเผยอารมณความรสกของตนเองสามารถทจะเยยวยาอดตและความเจบปวดในปจจบนได และแงมมของความยตธรรมทสาคญมากคอการเยยวยาความรสกของคนทเจบปวด กระบวนการ (Process) ทจะจดการกบคนทเกลยดชงกนไดมาพดคยกนเพอขบเคลอนการอยรวมกนไปสอนาคต ดงนนการเตรยมการเพอนามาสกระบวนการพดคยจงมความสาคญมาก และทาใหเกดการเขาใจในความเจบปวดของแตละฝาย โดยตองการพนทปลอดภยสาหรบคกรณในการเลาเรองราวทเกดขน สาหรบการเยยวยาความรสกทางจตใจ รวมถงการยอมรบความจรงแทนหนทางการตอสกน เชน กรณแอฟรกาใต เกดการยอมรบผแทนของแตละฝาย ยอมรบตวตนซงกนและกน และยอมรบอดตทเกดขน เชน กระบวนการของคณะกรรมการแสวงหาขอเทจจรงและสรางความปรองดองในแอฟรกาใต มเปาหมายเพอเยยวยาความหวงกงวลของเหยอรวมถงสงคมดวย เปาหมายไมใชเพอลงโทษผกระทา แตเพอทาใหคนในสงคมอยรวมกนได ๓) ความปรองดองเกดขนไดเมอความตองการของมนษยไดรบการตอบสนอง เชน การอพยพผลภยกลบประเทศบอสเนยจะเกดขนไมไดเลย ถาพวกเขาไมรสกปลอดภยและมนคงในการไปอยรวมกบศตร การใหอภยเปนสงจาเปนแตจะเกดขนไมไดเลย ถาความตองการของมนษยถกละเลย หรอในกรณอสราเอลกบปาเลสไตนทจะไมเกดความปรองดอง ถาไมเกดการยอมรบในการดารงอยในอตลกษณของชนกลมนอยชาวอาหรบ ๔) ศาสนาเปนเครองมอทสาคญมากในการแกไขความขดแยง ในการเยยวยาความรสกของผคน การสรางความสมพนธทแตกราวขนมาใหมตองการมากกวาเครองมอในการเจรจา ไกลเกลย ทเพยงแตคนหาความตองการและความตองการทแทจรงเทานน แตตองใชสญลกษณและพธกรรม กลาวคอใชทงความเชอทางศาสนา และพธกรรมในการสรางความปรองดอง ๕) การสรางความปรองดองจาเปนมากทจะตองใชแนวทางทหลากหลาย ทงดานจตใจ กฎหมาย สงคม วฒนธรรม จตวทยาและการเมอง การเจรจาเพยงอยางเดยวไมสามารถนาไปสการสรางสนตภาพได แตตองสรางกจกรรมรวมกนในภาคประชาสงคมดวย การสรางความปรองดองจะประสบความสาเรจถาไดรบความรวมมอจากทงภาครฐและภาคประชาชน ทสาคญมากคอผนาทไดรบการยอมรบจากคกรณ เชน เนลสน แมนเดลลา ทเปลยนความคดของคนผวดาในแอฟรกาใต ใหหนมาสนบสนนการสรางความปรองดอง ๖) การสรางความปรองดองเนนทหวใจ (Heart) และความคด (Head) การเนน ทความคดคอการกาหนดเปาหมายของการพดคย และทาใหการพดคยดาเนนตอไปในทศทางทควรจะเปน สวนการเนนทหวใจคอเปนการพดคยกนถงอารมณ ความรสกทอยลกในจตใจ ๗) คานงถงวฒนธรรมทหลากหลายในกระบวนการสรางความปรองดอง โดยไมเนนทการรบหรอนาเขาวธการและกฎหมายแตของประเทศตะวนตกแตตองปรบใชใหเหมาะกบสภาพสงคม

๒๑  

๘) การใหอภยมความแตกตางกนออกไปในแตละสงคม วฒนธรรมของแตละสงคมมความแตกตางกนออกไป ไมควรยดตดแตเพยงรปแบบเดยว แตละวฒนธรรมกมมมมองตอการใหอภยและการสรางความปรองดองทแตกตางกนออกไป ๙) ความยตธรรมแบบใดทเหมาะสมสาหรบการสรางความปรองดอง ทเนนการสรางความสมพนธกลบคนมาระหวางคกรณ หรอความยตธรรมแบบมงแกแคน ทเนนลงโทษผกระทาผด เนองจากเหยอมความตองการใหลงโทษผกระทาผด จงเปนสงททาทายทงนกปฏบตและนกวชาการในการจะเลอกใชความยตธรรมแบบไหนภายหลงจากเกดเหตการณความรนแรง แมคาตอบของความยตธรรมไมไดอยทการยอมคนดเสมอไป แตอยางไรนน แนวทางหนงทนกสนตวธมกใชอยางกวางขวางเพอจดการกบปญหาความขดแยงทรนแรงในสงคมไดอกหนงรปแบบคอ ความยตธรรมระยะเปลยนผาน ๒.๒.๓ ขนตอนและกระบวนการตางๆ ของการปรองดอง Luc Huyse (๒๐๐๓) ศาสตราจารยวชาสงคมวทยาและสงคมวทยากฎหมาย จากมหาวทยาลยกฎหมาย Leuven ไดเสนอขนตอนตางๆ ของกระบวนการปรองดองไว ๓ ขนตอน แตกอธบายวา กระบวนการตางๆ ของการปรองดองอาจไมไดดาเนนการในลกษณะขนตอนเชนนทงหมด เพราะแตละสถานการณความขดแยง อาจจะใชขนตอนการปรองดองทแตกตางกนไดดงน ขนตอนท ๑ หยดใชความรนแรงเพอหยดยงความหวาดกลว (Replacing Fear by Non-violent Coexistence) ทงน เพอทจะขจดความเกลยดชง ความเคยดแคน และความทรงจาทเจบปวด โดยขนตอนแรกสดของการเดนทางสความปรองดองคอ จะตองหยดใชความรนแรงทกรปแบบ ขนตอนท ๒ การสรางความเชอมนและความไววางใจ (Building Confidence and Trust) หลงจากทไดหยดการใชความรนแรงแลว รฐบาลจะตองสรางความเชอมนและความไววางใจในสงคมใหกลบคนมา ทงนทงคขดแยง เหยอ และผไดรบผลกระทบกบความขดแยงทางการเมองจะตองสรางความไววางใจ โดยอยบนพนฐานของความเปนมนษยและสทธมนษยชน ขนตอนท ๓ เอาใจเขามาใสใจเรา (Towards Empathy) การเอาใจเขามาใสใจเราคอ การเขาใจถงสาเหตทมาของความขดแยงจากมมมองของฝายตรงขาม โดยเหยอยนดทจะรบฟงเหตผลของผกระทาผด และผกระทาผดกพรอมทจะรบรความรสกเจบปวดของเหยอ เพอหยดยงความเกลยดชงและการแกแคนตอกน ๒.๒.๔ กระบวนการและเครองมอในการสรางความปรองดอง กระบวนการสรางความปรองดองในชาตและสงคมอาจจะอาศยวธการอยางใดอยางหนงหรอผสมผสานกนหลายวธการกไดขนอยกบสภาพปญหาและบรบททางวฒนธรรมของแตละสงคม โดยมเปาหมายทสาคญกคอการสรางสงคมทคนเหนตางแตสามารถอยรวมกนไดอยางสนต (Peaceful Coexistence)

๒๒  

เครองมอในการสรางความปรองดองเพอใหเกดการอยรวมกนอยางสนต เกดความไววางใจ การเอาใจเขามาใสใจเรา และการมวฒนธรรมประชาธปไตย (A Culture of Democracy) ประกอบไปดวยการเยยวยาทางจตใจ (Healing) กระบวนการยตธรรมสมานฉนท (Restorative Justice) และการเลาความจรง (Truth-telling) และการชดเชย (Reparation) ๑) การเยยวยาทางจตใจ (Healing) Brandon Hamber (๒๕๕๓) นกจตวทยาชาวแอฟรกาใตไดกลาวไววา เมอเกดความรนแรงอนเนองมาจากความขดแยง เชน การเหยยดสผว การละเมดสทธมนษยชนนน นอกจากผเสยหายจะไดรบความเสยหายทางรางกาย เชน การไดรบบาดเจบแลว ผเสยหายยงอาจไดรบความเสยหายทางจตใจดวย เชน ความตงเครยด ความรสกเจบปวดกบเหตการณทเกดขน ตลอดจนความรสกวาตนเองไมใชสวนหนงของสงคม ดงนน การเยยวยาผเสยหาย จงไมใชเปนแตเพยงการเยยวยาเฉพาะสขภาพกายของผเสยหายเพยงอยางเดยว หากแตตองมการเยยวยาสขภาพจตของผเสยหาย และทาใหผเสยหายไดมสถานะความเปนอยในสงคมทดดงเดมดวย สวนปญหาทวา ผเสยหายจะตองไดรบการเยยวยาอะไร หรออยางไร บางนน กขนอยกบความจาเปนของแตละบคคล สภาพทางการเมอง วฒนธรรม และเหตการณอนทาใหเกดความทรงจาทเจบปวดแกผเสยหายดวย ทงน หลกสาคญในการเยยวยาผเสยหาย ไดแก ๑.๑) การทาความเขาใจกบบรบทของเหตการณทเกดขน (Understanding Context) การทาความเขาใจกบบรบทของความขดแยงทเกดขนเปนกระบวนการแรกทสาคญในการกาหนดแผนการเยยวยาผเสยหายวาจะเยยวยาผเสยหายไดอยางไร โดยการกาหนดแผนการเยยวยาผเสยหายจะตองสอดคลองกบความตองการของผเสยหายทไดรบความเสยหายในชวงทเกดเหตการณความขดแยง และจะตองสอดคลองกบบรบททางสงคม และวฒนธรรมดวย ๑.๒) การใชทรพยากรทองถน (Use Local Resources) การใชทรพยากรทองถน คอ การใชชมชนเปนศนยกลางเพอใหการเยยวยาผเสยหายประสบความสาเรจมากยงขน เพราะจะทาใหเกดการเยยวยาทสอดคลองตอวฒนธรรมทางสงคมของชมชนนนๆ ๑.๓) การเยยวยาควบคกบการสรางสงใหมรวมกน (Link Healing with Wider Reconstruction Efforts) การหาความจรง การยอมรบผดและความย ตธรรม ไมสามารถแยกออกจากกระบวนการเยยวยาผเสยหายได การนาผกระทาผดเขาสกระบวนการยตธรรมกเปนสงสาคญ เพอไมใหเหยอรสกวาไดรบความไมเปนธรรมดารงอย ๒.๒.๕ การใชกระบวนยตธรรมเชงสมานฉนท (Restorative Justice) Huyse (๒๐๐๓) ไดกลาววา กระบวนยตธรรมเชงสมานฉนท เปนกระบวนยตธรรมทไมไดมงเนนเพยงการเยยวยาผเสยหายและการลงโทษผกระทาความผดแตเพยงอยางเดยว หากแตเปนกระบวนยตธรรมทเปดโอกาสใหผเสยหาย และผกระทาความผดไดเขามามสวนรวมโดยการพดคยกนเพอวเคราะหวา

๒๓  

อะไรคอขอเทจจรง อะไรคอสาเหตแหงการกระทาความผด และเปนกระบวนการททาใหผกระทาความผดกบผเสยหายมความเขาใจซงกนและกน ใหผกระทาผดเกดความรสก “รบผดชอบ” กบสงทตนเองทา และตกลงกนวาจะเยยวยาผเสยหายอยางไร ตลอดจนปรบเปลยนพฤตกรรมของผกระทาความผดแลวทาใหผกระทาความผดกลบคนสสงคมได ขอดของการใชกระบวนยตธรรมเชงสมานฉนท ไดแก กระบวนยตธรรมดงกลาวสรางการเรยนรใหแกคนในสงคม โดยตางฝายตางเขาใจกน และเปนกระบวนยตธรรมทมลกษณะเปนการเจรจาซงเปดโอกาสใหผเสยหายและผกระทาความผดเขามามสวนรวม อยางไรกตาม กระบวนยตธรรมดงกลาวกมขอเสย คอ เนองดวยในการใชกระบวนยตธรรมเชงสมานฉนท อาจเกดความไมเปนธรรมหรออานาจทไมเทาเทยมกนในกระบวนการพดคยระหวางคกรณได ไมวาจะเปนตวแปรดานเพศ อาย หรอสถานะทางสงคม ๒.๒.๖ การเลาความจรง (Truth-telling) Mark Freeman และ Priscilla B. Hayner จาก International Center for Transitional Justice (๒๐๐๓) กลาววา กระบวนการสรางความปรองดองทพบไดมากในชวงไม กปทผานมากคอ การจดตงคณะกรรมการคนหาความจรงเพอทาหนาทคนหาความจรง ขอดของการตงคณะกรรมการคนหาความจรง ไดแก คณะกรรมการคนหาความจรงสามารถเปดเผยขอมลอยางเปนทางการของเหตการณทเกดขนในอดต ซงกอนมคณะกรรมการดงกลาว อาจมการใหขอมลทกลาวถงความเสยหายทมากเกนความเปนจรง หรอนอยเกนความเปนจรงกได และการเปดเผยความจรงจะทาใหสงคมหนมาสนใจผเสยหายซงถกสงคมเพกเฉยมาเปนเวลานาน อนนาไปสการสรางมาตรการเยยวยาผเสยหายได ทสาคญ คณะกรรมการคนหาความจรงสามารถนาเสนอมาตรการในการเยยวยาผเสยหาย ตลอดจนการปฏรปกฎหมายและสถาบนไดอกดวย อยางไรกตาม การตงคณะกรรมการคนหาความจรงไมใชวาจะเหมาะสมกบทกบรบทของความขดแยงเสมอไป เพราะในบางครง การคนหาความจรงกอาจทาใหความขดแยงทมอยเพมมากขน และการตงคณะกรรมการคนหาความจรงกมขอเสยเชนกน ไดแก บางประเทศไมมโครงสรางทางสถาบนทนาเชอถอพอทจะสรางกระบวนการคนหาความจรงทมความชอบธรรม และไมมอะไรรบประกนไดวาคณะกรรมการคนหาความจรงจะดาเนนการอยางเปนกลาง ยงกวานน ในบางครง การเปดเผยความจรงกอาจจะยงสรางความเจบปวดใหแกผเสยหายมากขนกได ๒.๒.๗ การชดเชย (Reparation) Stef Vandeginste นกกฎหมายและนกวจย UNDP โปรแกรมในระวนดา (๒๐๐๓) เหนวาการชดเชยเปนสงทสาคญในกระบวนการสรางความปรองดองอยางแทจรง โดยถอหลกวา รฐมหนาทรบรองและคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน ดงนน ถาหากรฐ (หรอเจาหนาทรฐ) ทาการละเมดสทธขนพนฐานของประชาชน รฐกตองชดเชยใหผเสยหาย อาจเปนไดทง การทาใหกลบคนสสภาพเดม (Restoration) ไ ดแก การคนทรพยสน การคนสท ธตามกฎหมายแพงของบคคล และการใชคาสนไหมทดแทน

๒๔  

(Compensation) ซงหมายถง การจายเงนใหแกผเสยหาย เพอทดแทนสงทผเสยหายสญเสยไป นอกจากน การเยยวยาอาจไดแก การฟนฟ (Rehabilitation) ซงหมายถงการทาใหสขภาพรางกายและสขภาพจตกลบคนสสภาพใกลเคยงกบสภาพเดมมากทสด ซงอาจทาไดโดยใหการรกษาทางการแพทย และการชดเชยยงอาจหมายถงการสรางความพงพอใจ (Satisfaction) ซงกคอการสรางความพงพอใจใหแกผเสยหาย โดยการเปดเผยความจรง การขอโทษ การลงโทษผกระทาความผด เปนตน อนง กระบวนการสรางความปรองดองมความเปราะบางและตองอาศยเวลาและความอดทนจากทกฝาย เปนกระบวนการทมความเกยวของทงในสวนของการยตความรนแรง/การหาขอตกลง ซงตงอยบนฐานคดวาความรนแรงไมอาจนามาซงเปาหมายและทางออกทยงยน และในสวนของการสรางความปรองดองปรองดองในสงคม ซงตงอยบนฐานคดของความยตธรรมในระยะเปลยนผานและการอยรวมกนบนความแตกตาง โดยทงหมดนจะดาเนนไปเพอยตความรนแรง ลดความเกลยดชงแตกแยก สรางความไววางใจและฟนคนความสมพนธระหวางกลมคนทเคยขดแยงกนรนแรง และนาไปสสงคมปรองดองทผคนซงมความแตกตางไมวาจะเปนทางความคดความเชอ ชาตพนธ วฒนธรรม หรอสถานะทางสงคมเศรษฐกจ สามารถอยรวมกนไดอยางสนต ในแงทสามารถจดการกบความขดแยงตางๆทเกดขนเปนปกตธรรมดาของสงคม โดยไมนาไปสการใชความรนแรงระหวางกน

๒.๓ ความยตธรรมในระยะเปลยนผาน (Transitional Justice) นอกจากกระบวนการสรางความปรองดองทไดกลาวมาในขางตน เมอสงคมเกดการใชความรนแรงและนามาสความสญเสย มการจดการกบความรนแรงทเกดขนนนอยางไร จะใชวธการใดบางในการกาวขามพนความรนแรงทเกดขน ดงนน การนากระบวนการยตธรรมในระยะเปลยนผาน จงถกนามาใชในการ อยรวมกนอยางสนต ความยตธรรมในระยะเปลยนผาน เปนแนวทางหนงทนามาใชเพอเปลยนผานไปสสงคมทพงปรารถนาสามารถอยรวมกนไดอยางสนต บนพนฐานวาจะจดจาหรอลมเหตการณทเกดขน และมาตรการในการลงโทษผกระทาผด หรอเนนการเยยวยาผเสยหาย โดยมวธการสรปไดดงน (คณะกรรมการอสระตรวจสอบและคนหาความจรงเพอการปรองดองแหงชาต, ๒๕๕๔ และ Huyse, ๑๙๙๘) ๑) การฟองรองดาเนนคดกบผกระทาผด (Criminal Prosecutions) ซงมสวนตองรบผดชอบตอเหตการณเลวรายทเกดขน ๒) การนรโทษกรรม (Amnesty) คอ การไดรบยกเวนการลงโทษ ซงอาจจะเปนผลมาจากการตอรองกนระหวางอานาจเกากบอานาจใหม หรอบางกรณไดรบการยกเวนการลงโทษดวยการยอมรบวาไดกระทาความผดลงไป

๒๕  

๓) คณะกรรมการคนหาความจรง (Truth Commissions) เปนคณะกรรมการททาหนาททาความจรงใหปรากฏ (Establish the Truth) ทไดจากการไตสวน (Inquiry) คนหาความจรง (Truth Seeking) ในชวงเหตการณทเกดขน (Focus on the Past) เพอเปดเผยความจรง ใหผไดรบผลกระทบหรอครอบครวของผทไดรบผลกระทบ ตลอดจนสงคมโดยรวมไดทราบในรายละเอยดเหตการณอยางถกตองแทจรง อกทงยงเปนการเปดพนทใหผไดรบผลกระทบไดแสดงออก ๔) โครงการชวยเหลอเยยวยา (Restoration Programs) เปนการใหความชวยเหลอ ชดเชย เยยวยา แกผทไดรบผลกระทบจากเหตการณความรนแรง ทงดานจตใจ รางกาย ทรพยสนผานโครงการหรอการดาเนนงานทเปนรปธรรม และรวมไปถงการกลาวคาขอโทษจากคปรปกษอยางเปนทางการ (Official/ State Apologies) ๕) การระลกถงผไดรบผลกระทบ (Memorialisation of Victims) เปนกระบวนการททาใหสงคมยอมรบและตระหนกร (Recognition) และกระตนใหเกดจตสานกในทางศลธรรม (Raise Moral Consciousness) ถงเหตการณความรนแรงทผานมา เพอจะไมทาใหเกดเหตการณซารอยขนอก ซงอาจอยในรปพพธภณฑหรออนสรณแหงความทรงจา (Memorial) ๖) การปฏรปสถาบน (Institution Reform) เปนกระบวนการปฏรปสถาบน หนวยงานทมสวนรบผดชอบตอการละเมดสทธมนษยชน อาท กองทพทหาร ตารวจ สอสารมวลชน กระบวนการยตธรรม ฯลฯ เพอทจะปองกนไมใหหนวยงานหรอองคกรดงกลาวใชรปแบบเดมในการปฏบตทอาจนาความรนแรงกลบมาอกครง

๒.๔ เครองมอทางกฎหมายในการจดการความขดแยงทางการเมองของไทยในอดต การนรโทษกรรม (Amnesty) มาจากภาษากรกวา Amnestia หมายถง การลม๑ ซงเมอเปนกระบวนการทางกฎหมายกหมายถงการทกฎหมายไมถอวาการกระทาบางการกระทาเปนความผด และโทษซงเปนผลสาหรบการนนไมตองถกนามาบงคบใช หรอเปนการยกโทษใหทงหมด ถอเสมอนหนงวามไดเคยตองโทษนนมาเลย คอ ใหลมความผดนนเสย ผลของการนรโทษกรรมนนมงโดยตรงไปทการกระทาผดนนเอง ซงถอวาไมเปนการผดกฎหมาย เมอเปนเชนนความผดซงจะตกไปยงตวบคคลผกระทาความผดนนยอมตองถกลบลางตามไปดวย (สราวธ เบญจกล, ๒๕๕๐)

นรโทษกรรมเปนการถอเสมอนหนงวา ผกระทาความผดนนๆ มไดกระทาความผดเลยกเทากบเปนการลบลางกฎหมายฉบบกอนๆ ซงเปนการออกกฎหมายยอนหลงนนเอง แตการนรโทษเปนการยอนหลงทใหคณแกผกระทาความผดจงสามารถบงคบใชได โดยสภาพการนรโทษกรรมจงเปนการยกเลกความผดของกฎเกณฑแหงกฎหมายในระดบพระราชบญญต ซงตองกระทาโดยฝายนตบญญต คอ รฐสภา การทจะผกพน

                                                            ๑ ดรายละเอยดใน สรพล คงลาภ (๒๕๓๔)

๒๖  

จะตองออกเปนกฎเกณฑแหงกฎหมายทมลาดบศกดไมนอยกวาพระราชบญญต ทงน อาจกระทาในรปพระราชบญญต พระราชกาหนด หรอเปนการระบไวในรฐธรรมนญ แตตองเปนกรณทมการกระทาผดกฎหมายเกดขนแลว แลวมเหตผลทางนตนโยบายทเหนวาการเอาโทษจะไมสมประโยชน จงตรากฎหมายไมเอาโทษการกระทาผดเหลานน๒

ลกษณะของความผดทสามารถนรโทษกรรมไดนน อาจแบงไดเปน ๓ ประเภทคอ ๑) นรโทษกรรมทางแพง คอ ไมตองรบผดในการกระทาละเมดในทางแพงทกอใหเกดความเสยหาย

แกผอน ซงกฎหมายบญญตวา ไมตองชดใชคาสนไหมทดแทน เชน การกระทาการปองกนโดยชอบ ดวยกฎหมาย การกระทาตามคาสงอนชอบดวยกฎหมาย เปนตน

๒) นรโทษกรรมทางอาญา ผลของการนรโทษกรรมในกรณน ตองพจารณาตามโครงสรางความรบผดทางอาญาเสยกอน ซงการกระทาจะเปนความผดอาญาไดนน ตองเปนไปในกรณ

๒.๑) มการกระทาครบองคประกอบความผดตามทกฎหมายบญญต และการกระทานนกฎหมายบญญตใหเปนความผด กฎหมายอาญาแตละเรองนนจะบญญตอธบหายการกระทาทหามกระทาหรอใหกระทา เอาไว ซงการจะฝาฝนนนผฝาฝนกฎหมายตองมเจตนาทจะกระทาความผดนน, ประมาทจนนาไปสการกระทาความผดนน, ทงไมเจตนาทงไมประมาทแตกฎหมายกถอวาทาผด หรอกฎหมายอาญาในบางเรองกตองการเจตนาพเศษ เชน ตองกระทาไปดวยเจตนาทจรต และการกระทาและผลทเกดขนตองสมพนธกน

๒.๒) การกระทานนไมมกฎหมายยกเวนความผด คอมการกระทาความผดเกดขน แตกฎหมายกาหนดไววาหากมกรณประกอบกบการกระทานน หรอมเหตทผกระทานนทาได กจะทาใหการกระทานนไมมความผด เชน การปองกนตนโดยชอบดวยกฎหมาย เปนตน

๒.๓) การกระทานนไมมกฎหมายยกเวนโทษ การยกเวนโทษเปนกรณทกฎหมายบญญตไววาการกระทานนเปนความผด แตไมตองรบโทษ เนองจากเหตทเกยวของกบความร ความรบผดชอบของผกระทา เชน เดกอายตากวา ๑๐ ป กระทาผดกฎหมายอาญา ในทางกฎหมายถอวาการกระทาผดกฎหมายนนเกดขนสาเรจแลว แตกฎหมายอาญามาตรา ๗๔ กาหนดไววาไมตองรบโทษ เปนตน

เมอเปรยบเทยบกบกฎหมายนรโทษกรรมกบกฎหมายอาญาแลว เหนวากฎหมายนรโทษกรรมมลกษณะทงยกเวนความผดและยกเวนโทษตามกฎหมายอาญา แตเปนการยกเวนความผดและยกเวนโทษทมเงอนไข โดยเงอนไขในการยกเวนความผดและยกเวนโทษนนเปนการเฉพาะตางจากทกฎหมายอาญาซงวางหลกไวเปนการทวไป

การนรโทษกรรมมผลในทางอาญาเพยงใด ขนอยกบเนอหาทกฎหมายนรโทษกรรมแตละฉบบกาหนดไวดวย ทงน การกระทานนทกฎหมายนรโทษกรรมมงประสงคนน โดยตวของการกระทานนเอง

                                                            ๒ ดรายละเอยดใน แกวสรร อตโพธ (๒๕๕๔) “นรโทษกรรมผกโบวปรองดอง:มดเทจโดยสจรต?”, http://www.siamrath.co.th/web/?q=node/73242

๒๗  

ในสาระสาคญ หากมไดมการนรโทษกรรมกเปนการกระทาทเขาองคประกอบความผดของกฎหมายอาญาและมไดเขาขายการยกเวนความผดหรอยกเวนโทษ แตเมอไดรบการนรโทษกรรม จะเกดสภาพทเปนทงเวนความผดและยกเวนโทษ จากลกษณะดงกลาวนเอง จงมผกลาววา กฎหมายนรโทษกรรมเปนเรองทอยนอกความรบผดในทางอาญา๓

๓) นรโทษกรรมทางปกครอง เปนการเพกถอนคาสงทางปกครอง คอ การยกเลกการใชอานาจตามกฎหมายของเจาหนาททมผลเปนการสรางผลผกพนขนระหวางบคคลอนกระทบตอสถานภาพหรอสทธหรอหนาทของบคคลนนใหสนไป โดยทวไปตามในหลกกฎหมายเกยวกบการเพกถอนคาสงทางปกครอง หากฝายปกครองไดมคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย กรณนยอมเปนหนาทของฝายปกครองทจะตองพจารณาเพกถอนคาสงทาง ปกครองนน หรอแมแตในสวนคาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมาย หากกอความเสยหายตอสงคมสวนรวม หรอกรณเมอมขอเทจจรงหรอขอกฎหมายภายหลงออกคาสงทางปกครองเปลยนแปลงไป กอาจยกเลกได ตามกฎหมายนรโทษกรรม เนองจากเปนการทาให “โทษ” ทไดรบจากกฎหมายนนสนผลไป การเพกถอนคาสงทางปกครองทตองดาเนนการตามกฎหมายนรโทษกรรม จงตองเปนคาสงทางปกครองทไมใหประโยชนหรอ “คาสงทางปกครองทกอใหเกดภาระ” อนไดแกเปนคาสงทางปกครองทสงผลกระทบตอสถานะในทางกฎหมายในทางเปนผลราย หรอมลกษณะเปนการจากดเสรภาพในการกระทาอยางใดอยางหนง หรอแมคาสงปฏเสธการออกคาสงในทางทเปนคณกถอวาเปนคาสงทาง ปกครองทกอใหเกดภาระแกบคคลผรบคาสงทางปกครอง เชนกน

กระบวนการการนรโทษกรรมนนตองทาเปนพระราชบญญต ซงการตราเปนพระราชบญญต หรอกฎหมายทตราโดยรฐสภาน เปนไปในแนวทางเดยวกบประเทศตางๆ ซงมกกาหนดใหรฐสภาเปนองคกรทมอานาจนตบญญต คอ สามารถวางกฎเกณฑเปนการทวไป อนมผลใหบคคลในระบบกฎหมายตองทาตาม ทงน เหตผลโดยทวไปทตองใหองคกรรฐสภาทาหนาทน กเนองมาจาก ในระบอบประชาธปไตยเมอถอวาอานาจสงสดอยทประชาชน ดงนนเรองสาคญทกระทบสทธและเสรภาพของประชาชนทงหมด ตองทาโดยกฎหมาย โดยเมอกฎหมาย เปนเจตนารมณรวมกนของปวงชน จงตองออกโดยรฐสภาผแทนประชาชนเทานน (บวรศกด อวรรณโณ, ๒๕๓๘) การตรากฎเกณฑเปนพระราชบญญตจงเปนการแสดงถงการยอมรบจากประชาชนดวย จะเหนไดวา แมคณะรฐประหารจะมคาสง ประกาศตางๆทมผลเชนกฎหมายออกมา แตไมเคยมประกาศหรอคาสงคณะปฏวตทยกเวนความผดของตนเองเลย มแตการตราเปนพระราชบญญตเทานน อาจมบางทเปน พระราชกาหนด๔ ซงเปนกฎเกณฑแหงกฎหมายในลาดบเดยวกบกบพระราชบญญต แตการตราพระราช-กาหนดนนเปนการดาเนนการในกรณพเศษของฝายบรหาร ทจะใชอานาจในทางนตบญญตเพอกรณอนมเหตจาเปนเฉพาะ และการตราพระราชกาหนดนนตองไดรบการตรวจสอบโดยศาลรฐธรรมนญและรฐสภาอกครง

                                                            ๓ ดรายละเอยดใน สรพล คงลาภ (๒๕๓๔) ๔ ดรายละเอยดในพระราชกาหนดนรโทษกรรมแกผกระทาความผดเนองในการชมนมกนระหวางวนท ๑๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๕ ถงวนท ๒๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๕

๒๘  

จะเหนไดวาการตรากฎหมายนรโทษกรรมในรปแบบพระราชบญญตกเปนหลกประกน “ความชอบธรรม” ของตวกฎหมายนนเอง

๒.๕ ประสบการณประชาเสวนาในบรบทสงคมไทย๕ การประชาเสวนาหาทางออก (Deliberation) เปนกระบวนการพดคยและรบฟงความคดเหนซงกน

และกนโดยอาจมฉากทศน (Scenario) เพอประกอบการตดสนใจ และผลการตดสนใจดงกลาวเปนฉนทามตหรอความเหนพองตองกนจากผเขารวม ยกตวอยางการวจยปฏบตการเรองการประชาเสวนาหาทางออกสประชาธปไตยและสงคมไทยทพงปรารถนา ทดาเนนการโดยสถาบนพระปกเกลา (ศภณฐ เพมพนววฒน และคณะ, ๒๕๕๔) ซงมวตถประสงคเพอเปดโอกาสใหผเกยวของทกฝายทงจากภาครฐ เอกชน และประชาชน ไดรวมกนระดมความคดเหนในการหาทางออกและเสรมสรางความปรองดองทางการเมองและทางสงคมรวมกน ทงน เพอใชเปนตนแบบและแนวทางในการดาเนนงาน แกปญหาความขดแยงดวยสนตวธและสมานฉนท โดยใชกระบวนการสานเสวนาและสานเสวนาหาทางออก โดยคณะผวจยไดดาเนนการจดเวทประชาเสวนา จานวน ๕ ครง ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคเหนอ ภาคใต ภาคตะวนออก และภาคกลาง ผลการวจย พบวา การประชาเสวนาสามารถสรางทศนคตและการตระหนกรในการคดเชงบวกใหกบผเขารวมการสานเสวนา ดวยวธและกระบวนการมองปญหาและหาแนวทางแกไขปญหาทตนเหตสรางความคดเชงเหตผล โดยอาศยการฟงกนอยางตงใจและเขาใจผอนภายใตกระบวนการมสวนรวมของทกคน

สถาบนพระปกเกลารวมกบองคกรเครอขาย อาท องคกรประชาสงคม ศนยการเมองภาคพลเมองและสมาชกสภาพฒนาการเมอง ในหลายจงหวดไดดาเนนการเวทประชาเสวนาหาทางออกในทกภมภาคทวประเทศในชวงธนวาคม ๒๕๕๓ - มถนายน ๒๕๕๔ โดยมวตถประสงคการทาประชาเสวนาหาทางออกคอ เพอวางรปแบบกระบวนการแกไขปญหาความขดแยงดวยการมสวนรวมจากภาคประชาชน อนเปนรากฐานของการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตย เพอสรางทศนคตทดในการอยรวมกนของคนในชมชน สรางพนฐานความเขาใจในกระบวนการแกไขปญหาของชมชนและเสรมสรางความเขมแขงของชมชนดวยการม สวนรวมแบบพหภาค

ผลการจดทาเวทประชาเสวนาทมภาคสวนตางๆ เขารวมในพนทตางๆ ทวประเทศ จานวน ๙ จงหวดคอ เชยงราย ลาปาง นาน พษณโลก ขอนแกน รอยเอด อบลราชธาน นครศรธรรมราช เพชรบร และนครศรธรรมราช พบวา “เวทประชาเสวนาหาทางออก” เปนหนงของทางออกของความขดแยงทใหประชาชนรบฟงความคดเหนซงกนและกน ไมชหนาดากน และหาทางออกรวมกน โดยมกฎกตการวมกน และมความยตธรรม กระบวนการจดเวทประชาเสวนาหาทางออกเปนกระบวนการหนงทมหวใจสาคญ คอ “การฟงอยางตงใจ” เพอรบฟงความคดเหนของอกฝาย ไมไดมการชถกชผด แตรวมกนแกปญหาในอนาคต เพอใหผมสวนได

                                                            ๕ สรปจาก เจรญลกษณ เพชรประดบ (๒๕๕๔) มนตร กรรพมมาลย (๒๕๕๔) ศรายทธ อนทะไชย (๒๕๕๔) สจาร แกวคง (๒๕๕๔)

๒๙  

สวนเสยทกภาคสวนไดมโอกาสไดพดคย ฟง และมความเขาใจกนวาทาไมอกฝายถงมความคดเหนเชนน โดยมเปาหมายคอ “การรวมกนหาทางออก” ดวยการรวมกนระดมความคดเหน เปนการสรางความปรองดองทางการเมอง และทางสงคมรวมกน ทมความยตธรรมทางกฎหมาย และทางสงคม เปนการการเรมตนเพอการแกไขปญหาดวยสนตวธและมานฉนททนาไปสประชาธปไตยทยงยน (วนชย วฒนศพท, ๒๕๕๔)

ประเดนทประชาชนใหความสาคญ คอ การเมอง เศรษฐกจ สงคม ซงเกยวของกบวถชวตของพวกเขา และเปนปญหาพนฐานกอใหเกดความเหลอมลาในสงคม นอกจากน ประชาชนทมารวมเวทประชาชนทมารวมเวทประชาเสวนาหาทางออก ไดเหนวา การทจรต การตรวจสอบ การใชอานาจและการทางานของสอกเปนปญหาสาคญ และเพอสรางความปรองดองในสงคม ประชาชนมความเหนวาการทางออกของประชาธปไตยทคนไทยปรารถนาคงไมใชการลงเอยทความรนแรงหากแตเปนการสรางความสงบดวยสนตวธ ดวยการรบฟง เหนอกเหนใจซงกนและกน เปนทางออกทแทจรง ไมมผชนะหรอผแพ มความเสมอภาคดวยความเปนประชาชนคนไทยทงหมด และทจะพาสงคมไทยออกจากความขดแยง คอ ประชาชนคนไทยนนเอง

นอกจากนยงมรายละเอยดของขอเสนอเพมเตมคอ ๑) ควรหาทางออกในการบงคบใชกฎหมายใหเกดความยตธรรม ๒) ควรปลกฝงใหเยาวชนเคารพหลกประชาธปไตยและควรมหลกสตรหนาทพลเมองในหลกสตรใน

ระดบอนบาลจนถงมหาวทยาลย ตลอดจนอบรมอยางตอเนองเรองหนาทพลเมองใหกบประชาชน ๓) ควรมกจกรรมการมสวนรวมของประชาชนในพนท เพอใหรวมกนพฒนาทองถนตน อนเปนการ

สรางความรก ความไววางใจในพนท และนามาสการกาวขามความแตกแยกของความคด แตมงเพอทางานเพอสวนรวมและรวมกนแกไขปญหาดวยตนเอง ไมตองรอความชวยเหลอจากรฐ ทงน เปนไปตามบรบทของพนทนนๆ

๔) ควรมมาตรการแกไขปญหาการทจรตของนกการเมองและขาราชการ โดยการสงเสรมใหเกดองคกรภาคประชาสงคมทเขมแขงเพอทาหนาทตดตามและตรวจสอบการดาเนนงานโครงการของรฐ ตลอดจนปรบปรงกฎหมายและระเบยบใหสามารถลดการเออใหเกดชองทางคอรปชน

๕) ปรบปรงคณภาพสอมวลชนโดยมคณะกรรมการควบคมและดแลจดการสอใหมมาตรฐานเดยวกน ใหมจตสานกของผทาหนาทสอและมจรยธรรม

๖) สงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในดานตางๆ เชน ในแนวทางการแกไขปญหานโยบายประชานยม โดยใหประชาชนมสวนรวมตดตามผลกระทบดานตางๆ ของนโยบายประชานยม

๗) มการสงเสรมใหประชาชนเขารวมกบองคกรอสระในการตดตามการดาเนนงานของนโยบายของรฐ และเสรมสรางความรเพอสรางความเขมแขงแกองคกรอสระและองคกรภาคประชาคมอยางตอเนอง

ประชาชนทเขารวมกจกรรมทงหมดเหนวาควรมการใชเวทประชาเสวนาหาทางออก เพราะเปนทางออกทดในการแกไขปญหาของประเทศ ทงน ประชาชนสวนหนงไดเสนอไวอยางนาสนใจวา

๓๐  

๑) เหนการชมนมของเสอเหลอง เสอแดง การกอมอบ การเดนขบวน เหนแลวคดวาเปนสงทไมนาจะเกดขนเลย นาจะพดคยกน ไมแบงกลมแบงพวก หากมอารมณโกรธนนควรนบ ๑ – ๑๐ หากนบแลวยงไมหายโกรธใหนกถง ๑๐๐ ถายงไมหายโกรธใหไปอาบนา อยาโกรธกน เพราะวนนเราโกรธกนวนหนาเราอาจจะดกนกได

๒) การจดเวทประชาเสวนาเปนการปพนฐานใหประชาชนไดมการแลกเปลยนขอมล ปญหา ทจะนาไปสการแกไขปญหาทเปนรปธรรม

๓) ทกคนตองฟงเมอคนอนนาเสนอ และไตรตรอง เมอถงคราวทตนเองนาเสนอกเสนอเหตผลของตนเอง ซงเปนแนวทางทนาไปสความปรองดองหากใชคาสงหรอชนานนไมสามารถเกดความปรองดองได

๔) หากถามทกคนวาอยากใชความรนแรงหรอไม คาตอบทไดคอ “ไมอยาก” ทกคนตองการความสงบสข ซงควรมเวทททาใหคนมาคยกนได ความรนแรงไมใชทางออก แตการสานเสวนาการหนหนาคยกนนคอทางออกของสงคม

๕) กจกรรมประชาเสวนาหาทางออก ควรปลกฝงตงแตเดก ๖) คนเรามความแตกตางกนทงความรและประสบการณ หากทกคนเปดใจ บอกทศนคต บอก

อารมณความรสก และพดกนดวยเหตและผลทงหมดจะนาไปสการแกไขปญหาทถกตอง ๗) ความขดแยงเปนเรองปกตของสงคม แตสงคมตองมกลไกทสามารถแกความขดแยงไดโดยสนตวธ

ความสามคคยงไมเกดถาไมมความยตธรรม ๘) ประเทศไทยจะมทางออกทางการเมองเมอคนในประเทศยอมถอยคนละกาว และปรบตวเขาหากน

โดยตางคนตางเสนอความคดมาแลวมารวมกนสรปและรวมกนแกไข ๙) อยากใหทราบขอมลทกเรองอยางเปดเผยและใหมสวนรวมกนทกคน เนองจากประเทศไทยเปน

เมองยมสยาม อยากใหเกดความสนตสข สงบสขและปรองดอง ๑๐) มสญญาณทบอกใหเหนวาจะเกดความรนแรง การแกปญหาดวยสนตวธเปนทางทดทสด ๑๑) อยทไหนกไมสขใจเหมอนอยบานเรา เพราะฉะนน หากคนในประเทศไทยไมชวยกนรกษา

ประเทศไทย เราอาจตองเชาผนแผนดนอนอย ตอนนเราคยกนไดกคยกนเพอตวเราและลกหลาน กลาวโดยสรป ในบทนทาใหเราไดทราบความหมายและเภทความของความขดแยง รวมถงการแกไข

ความขดแยง ซงประกอบไปดวยการเจรจา การไกลเกลยคนกลาง การสานเสวนาและการประชาเสวนา นอกจากน ยงไดทราบถงความหมาย หลกการและกระบวนการของการสรางความปรองดอง รวมถงมเครองมอตางๆหลายวธการในการสรางความปรองดอง และเมอสงคมเกดการใชความรนแรง จะมวธกาวขามพนผานความสญเสยทเกดขนดวยวธการอยางไรบาง ดวยแนวคดความยตธรรมระยะเปลยนผาน สาหรบ เครองมอทางกฎหมายในการจดการความขดแยงทางการเมองของไทยในอดต แนวทางหนงคอการนรโทษกรรม เปนการถอเสมอนหนงวา ผกระทาความผดนนๆมไดกระทาความผดเลย ทงน อาจกระทาในรปพระราชบญญต พระราชกาหนด หรอเปนการระบไวในรฐธรรมนญ แตตองเปนกรณทมการกระทาผด

๓๑  

กฎหมายเกดขนแลว จากแนวคด ทฤษฎในการสรางความปรองดอง มาสภาคปฏบตดวย ประสบการณการประชาเสวนาในบรบทสงคมไทย โดยสถาบนพระปกเกลารวมกบองคกรเครอขาย ไดดาเนนการเวทประชาเสวนาหาทางออกในทกภมภาค ผลการประชาเสวนาทได ทาใหเกดฉนทามตรวมกนวาทางออกของประชาธปไตยทคนไทยปรารถนาคงไมใชการลงเอยทความรนแรงหากแตเปนการสรางความสงบดวยสนตวธ ดวยการรบฟง เหนอกเหนใจซงกนและกน

๓๒  

บทท ๓ ประสบการณการสรางความปรองดองในตางประเทศ๖

จากกรณศกษาการสรางความปรองดองแหงชาตใน ๑๐ ประเทศ ซงประกอบดวยเกาหลใต โคลอมเบย ชล โบลเวย โมรอกโก เยอรมน รวนดา สหราชอาณาจกร (กรณไอรแลนดเหนอ) อนโดนเซย (กรณอาเจะห) และแอฟรกาใตนน ทาใหเหนถงความคลายคลงและความแตกตางของกระบวนการสรางความปรองดองในแตละประเทศ โดยคณะผวจยไดสงเคราะหและวเคราะหเนอหาในแตละกรณศกษาเพอถอดบทเรยนการสรางความปรองดองในตางประเทศออกเปน ๔ สวน ดงนคอ สวนทหนงจะเปนการกลาวถงความขดแยงทางสงคมการเมองในประเทศเหลานวามรากเหงามาจากอะไร สวนทสองจะเปนการพจารณาวาประเทศตางๆมกระบวนการจดการกบความรนแรงทเกดขนอยางไร ในขณะทสวนทสามจะเปนการวเคราะหวามแนวทางใดในการสรางความปรองดองใหเกดขนในสงคมทผานความแตกแยกรนแรง โดยการศกษาในประเดนตางๆดงกลาวเหลาน จะนาไปสการชใหเหนถงปจจยแหงความสาเรจของการสรางความปรองดองในชาตอยางนอยหาประการในสวนสดทาย

๓.๑ สความรนแรง ๓.๑.๑ ความขดแยงทางการเมองระหวางรฐกบประชาชน

ทง ๑๐ กรณศกษาดงกลาวเปนความขดแยงทางการเมองภายในประเทศทมคขดแยงหลก๗ คอรฐหรอกลมบคคลทถออานาจรฐกบประชาชนสวนหนงทมความคบของใจ (Grievances) ทางการเมอง

                                                            ๖ สาหรบเนอหาของแตละกรณศกษาสามารถดรายละเอยดเพมเตมไดในภาคผนวก ๗ ความหมายของคขดแยงตามรายงานการวจยฉบบน คอ บคคลหรอกลมบคคลสองฝายทเชอวาความตองการของตนไปดวยกนไมไดกบความ

ตองการของอกฝาย และมองวาพฤตกรรมและ/หรอการดารงอยของอกฝายเปนอปสรรคตอการบรรลเปาหมายของตน ซงเปนความหมายทคานงถงบรบททางการเมองและสงคม โดยจะแตกตางจากความหมายของคกรณทเกยวของกบบคคลหรอกลมบคคลทเกดขอพพาทระหวางกนทอาจจะนาไปสกระบวนการฟองรองดาเนนคดตามกฎหมายทเขาสการพจารณาของศาล ซงมนยของการดาเนนการแกไขขอพพาทตามกระบวนการยตธรรม

๓๓  

ตาราง ๓-๑ คขดแยง กรณศกษา คขดแยง

เกาหลใต รฐบาลทหารทตองการรกษาอานาจทางการเมองกบประชาชนทตองการเรยกรองประชาธปไตย

แอฟรกาใต รฐบาลทนาโดยคนผวขาวทตองการรกษาอานาจทางการเมองและเศรษฐกจกบประชาชนคนผวดาทตองการยกเลกการกดกนสผว

อนโดนเซย (อาเจะห)

รฐบาลอนโดนเซยทตองการรกษาบรณภาพแหงดนแดนกบขบวนการปลดปลอยอาเจะห (Gerakan Aceh Merdeka, GAM) ทตองการแยกดนแดนออกจากอนโดนเซย

สหราช-อาณาจกร (ไอรแลนดเหนอ)

กลมองกฤษโปรเตสแตนททตองการใหไอรแลนดเหนออยกบสหราชอาณาจกรตอไปกบกลมไอรชคาทอลกทตองการใหไอรแลนดเหนอไปรวมกบประเทศไอรแลนด

รวนดา ชาวฮต (Hutu) กบชาวตดซ (Tutsi) สลบกนขนมาปกครองประเทศ โดยกดขอกฝายและสนบสนนเฉพาะกลมชาตพนธของตน

ชล รฐบาลเผดจการทหารปโนเชตทตองการรกษาอานาจทางการเมองกบกลมคนทสนบสนนรฐบาลกอนหนานนทมอดมการณทางการเมองแบบสงคมนยม

โคลอมเบย รฐบาลทตองการรกษาเสถยรภาพและความมนคงภายในประเทศกบกลมกองกาลงตดอาวธตางๆทมเขตอทธพลของตวเองโดยมจดกาเนดจากการมแนวทางเรองของอดมการณทางการเมองทแตกตางกน

โมรอกโก รฐบาลภายใตการนาของพระมหากษตรยกบประชาชนทวไปทเรยกรองใหมความเปนประชาธปไตยมากขน

โบลเวย รฐบาลทนาโดยคนเชอสายสเปนซงเปนคนสวนนอยของประเทศกบประชาชนพนเมองซงเปนคนสวนใหญ

เยอรมน รฐบาลเยอรมนตะวนออกทปกครองดวยระบอบคอมมวนสตกบประชาชนสวนหนงทตองการใหมการเปลยนผานสประชาธปไตย

ในกรณของเกาหลใต ชล โมรอกโก และเยอรมนตะวนออก โดยหลกแลวเปนความขดแยง

ระหวางรฐบาลทถกมองวาเปนเผดจการและตองการทจะรกษาอานาจทางการเมองของตนเองกบประชาชนทเคลอนไหวเรยกรองใหเกดกระบวนการประชาธปไตยโดยตองการมสทธเสรภาพทางการเมองมากขน

ในขณะทกลมประเทศขางตนเปนความขดแยงทางการเมองระหวางกลมคนซงอาจกลาวไดวามอตลกษณเดยวกนทรสกวาไมไดรบความเทาเทยมกนทางการเมอง กลมประเทศทเหลอคอแอฟรกาใต รวนดา อนโดนเซยในกรณของอาเจะห และสหราชอาณาจกรในกรณของไอรแลนดเหนอนน นอกจากจะเปนความขดแยงระหวางรฐกบประชาชนทรสกถกกดทบกดกนทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมแลว ยงมความซบซอนในอกมตหนงดวยคอเปนความขดแยงทางการเมองระหวางกลมคนทมความแตกตางทางอตลกษณชดเจน

๓๔  

กลาวคอเปนความสมพนธเชงอานาจระหวางกลมชาตพนธหนงทกมอานาจรฐในการปกครองกบอกกลม ชาตพนธหนงทเปนผอยภายใตการปกครอง อยางไรกตาม ปรากฏการณดงกลาวจะไมกอใหเกดความขดแยงรนแรงขนหากกลมทอยภายใตอานาจการปกครองนนไมรสกวาตนไมไดรบความเปนธรรมจากกลมผมอานาจปกครอง ประเดนสาคญในการปองกนความรนแรงในสงคมจงอยทการใชอานาจของผมอานาจรฐดวยทาทททกกลมทกฝายรสกวามความเปนธรรม

ชาวผวดาในแอฟรกาใต ชาวอาเจะหในอนโดนเซย ชาวไอรชคาทอลกในไอรแลนดเหนอ ชาวฮตในรวนดา และชาวพนเมองในโบลเวย กลมคนเหลานตางมความรสกทเหมอนกนคอความคบของใจจากการถกปฏบตหรอถกปกครองจากผมอานาจรฐอยางไมเปนธรรมในดานตางๆทผสมผสานกนไปทงทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม และ/หรอวฒนธรรมตามแตกรณ

ตาราง ๓-๒ เหตแหงความขดแยง

กรณศกษา เหตแหงความขดแยง

เกาหลใต การเรยกรองความเปนประชาธปไตยโดยประชาชนซงนาไปสการปราบปรามจากรฐบาลทหาร

แอฟรกาใต การทคนผวดาซงเปนคนสวนใหญของประเทศถกกดกนทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมโดยคนผวขาวซงกมอานาจทางการเมองและเศรษฐกจ

อนโดนเซย (อาเจะห)

การรสกวาไมไดรบความเปนธรรมในการจดสรรทรพยากรธรรมชาตประกอบกบสานกทางประวตศาสตรของความเปนรฐอสระในอดต

สหราชอาณาจกร (ไอรแลนดเหนอ)

การทชาวไอรชคาทอลกซงเปนคนสวนนอยในพนทถกเลอกปฏบตทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม ประกอบกบสานกความเปนชาตนยมไอรช

รวนดา นโยบายจกรวรรดนยมทเนนการแบงแยกและปกครอง รวมถงการปกครองทไมเปนธรรมจากทง ๒ กลมชาตพนธ

ชล ความแตกตางทางอดมการณทางการเมอง โดยฝายทตอตานรฐบาลทหารไดถกละเมดสทธมนษยชนอยางรนแรงกวางขวาง

โคลอมเบย ความแตกตางทางอดมการณทางการเมองทขยายตวไปสการแยงชงอานาจทางการเมองและผลประโยชนทางเศรษฐกจ

โมรอกโก การทฝายเรยกรองประชาธปไตยถกละเมดสทธมนษยชนอยางตอเนองโดยรฐบาล

โบลเวย การรสกวาไมไดรบความเปนธรรมจากการกระจายทรพยากรธรรมชาตและอานาจทางการเมอง โดยผมอานาจปกครองคอคนเชอสายสเปนซงเปนคนสวนนอย ในขณะทคนพนเมองสวนใหญไมไดรบประโยชน

เยอรมน ความแตกตางทางอดมการณทางการเมองและเศรษฐกจระหวางประชาธปไตยเสรนยมกบสงคม

๓๕  

กรณศกษา เหตแหงความขดแยง

นยมคอมมวนสต อนนามาซงความรสกเหลอมลาเมอเปรยบเทยบกบประเทศเยอรมนตะวนตก

จะเหนไดวา ไมวาจะมความแตกตางทางเชอชาตวฒนธรรมหรอไมอยางไร ประเดนพนฐานททกกรณศกษามรวมกนคอความรสกวาไมไดรบความเปนธรรมของคนจานวนหนงในสงคม ซงมพลงสนบสนนเพยงพอทจะสรางผลกระทบทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมของประเทศ โดยความรสกดงกลาวเกดขนเนองจากการถกเลอกปฏบตและถกกดขกดกนอยางไมเปนธรรมในทางใดทางหนงจากกลมผมอานาจปกครองประเทศ

๓.๑.๒ จากความขดแยงสความรนแรง – การปฏเสธ/การรสกวาถกปฏเสธพนททางการเมองในการแสดงตวตน

ความขดแยงอนเนองมาจากความไมเปนธรรมหรอความรสกวาไมไดรบความเสมอภาคเทาเทยม ไมวาจะเปนในแงของการมสวนรวมทางการเมองในกรณของเกาหลใต ชล โมรอกโก และแอฟรกาใต การจดสรรทรพยากรธรรมชาตดงกรณของอาเจะห หรอการเลอกปฏบตจากความแตกตางทางสงคมวฒนธรรมเชนกรณของไอรแลนดเหนอ รวนดา และแอฟรกาใตนน จะไมแปรเปลยนเปนความรนแรง หากผมอานาจรฐไมปฏเสธพนททางการเมอง หรอกลมทรสกวาไมไดรบความเปนธรรมไมรสกวาถกปฏเสธพนททางการเมองใหไดแสดงออกซงความคบของใจและความตองการทจะเปลยนแปลงพฒนาสงคมทเปนอย

พนททางการเมองดงกลาวไมไดมงเนนไปทพนททางกายภาพ หากแตมงเนนไปทพนททางความรสก ซงเปนความรสกของการไมถกปฏเสธ การไมถกกดทบบบคน การไมถกปดทางเลอกอยางไมเปนธรรมจนตองลกขนมาใชความรนแรง ซงถกมองวาเปนทางเลอกสดทายทเหลออยในการแกไขความขดแยงหรอความไมเปนธรรมทเกดขน ถาหากฝายทรสกวาไมไดรบความเปนธรรมมพนททางการเมองทสามารถแสดงออกซงความคบของใจและความตองการของตนได และรสกวา ‘เสยง’ สะทอนของตนมความสาคญและถก ‘รบฟง’ อยางจรงจงจากผมอานาจปกครองในการทจะหาทางแกไขรวมกน ความรนแรงกจะไมใช ‘ความจาเปน’ อกตอไป

จากกรณศกษาทง ๑๐ ประเทศไดสะทอนใหเหนถงความรนแรงอนเกดจากความขดแยงทางการเมองทกลมคนตางๆรสกวาตนถกปฏบตอยางไมเปนธรรมและไรซงอานาจในการแกไขเปลยนแปลง ความขดแยงดงกลาวไดขยายตวเปนความรนแรงจากการท ‘ประชาชน’ ไมรสกวาตนมอานาจ ‘อธปไตย’ อยางแทจรงภายใตกรอบกตกาแหงนตรฐทชอบธรรม ซงถงทสดแลวจงเปนเรองของภาวะความเตบโตทาง ‘ประชาธปไตย’ ของสงคมวามมากนอยเพยงใดในการทจะจดการความขดแยงซงเปนเรองปกตธรรมดาในสงคมมใหกลบกลายเปนความรนแรง

๓๖  

๓.๒ สการปรองดอง เมอพจารณาถงกระบวนการสรางความปรองดองของ ๑๐ ประเทศน สามารถแบงเนอหาการ

วเคราะหกระบวนการดงกลาวออกไดเปน ๔ ประเดน ดงตอไปนคอ ๓.๒.๑ การจดการกบเหตแหงความขดแยง ๓.๒.๒ การคนหาความจรงจากเหตการณรนแรงทเกดขน ๓.๒.๓ การใหอภยผทมสวนเกยวของกบการกระทาทถอวาผดกฎหมาย และการลงโทษผกระทา

ความผดตามกฎหมาย ๓.๒.๔ การชดเชยเยยวยาผไดรบผลกระทบจากเหตการณรนแรง โดยทแตละดานจะมความเกยวพนทงในแงของกระบวนการจดการและเนอหาขอตกลงตลอดจน

บทบญญตทางกฎหมายดวยกนทงสนในระดบทมการใหนาหนกแตกตางกนไปตามความเหมาะสม ๓.๒.๑ การจดการกบเหตแหงความขดแยง

การจะเรมตนปรองดองและการจะใหความปรองดองนนเปนไปอยางยงยน สงคมจะตอง มความเขาใจรวมกนถงเหตแหงความขดแยงและมกระบวนการทจะจดการกบเหตดงกลาวเพอแกไขให หมดสนไป หรอแปรเปลยนใหเงอนไขททาใหเกดความขดแยงนนกลบกลายเปนพลงในการพฒนาสงคม ๑) พดคยเจรจา – จดเปลยนของสถานการณ

กรณศกษาของประเทศตางๆไดพสจนใหเหนแลววา ความเขาใจรวมกนของคขดแยง รวมถงผคนกลมตางๆในสงคมถงเหตแหงความขดแยงและแนวทางในการแกไขเพอสรางความปรองดองทยงยนนน จะเกดขนไมไดเลยหากปราศจากการพดคยเจรจาระหวางผเกยวของทมบทบาทสาคญตอทศทางการแกไขปญหา โดยจดเรมตนของการปรองดองในชาตจะตองเรมจากการพดคยเจรจากนทงสน

กระบวนการของการพดคยเจรจาจะตองอาศยเวลาในการเตรยมความพรอมและการดาเนนงานทเปนลาดบขนตอน ตงแตการพดคยหรอเสวนาระหวางกลมบคคลทไมไดมอานาจในการตดสนใจโดยตรงแตมความสมพนธใกลชดกบกลมทมอานาจในการตดสนใจดงกลาว โดยเปนการพดคยอยางไมเปนทางการจนเรมพฒนาไปสกระบวนการเจรจาระหวางผมอานาจในการตดสนใจ อนนาไปสการเกดขอตกลงรวมกนในทายทสดดงกรณตวอยางของเยอรมน อาเจะห ไอรแลนดเหนอ และแอฟรกาใต เปนตน

กระบวนการพดคยเพอจดการกบเงอนไขความขดแยงนนจะตองสามารถแกไขความไมเปนธรรมทเกดขนในอดตและฉายภาพอนาคตปลายทางทสงคมจะเดนไปรวมกนได ซงกรณของแอฟรกาใตจะเดนชดมากในสวนของการสรางภาพสงคมในอนาคตรวมกนผานกระบวนการสานเสวนาระหวางฝายตางๆทเกยวของ โดยมผลจากการพดคยเปนภาพอนาคตทกอใหเกดการถกเถยงอยางกวางขวางในสงคมวาตองการจะอยรวมกนในสงคมแบบใด และจะรวมกนสรางสงคมทพงปรารถนานนขนมาไดอยางไร การสรางภาพอนาคต

๓๗  

รวมนนบวามพลงมหาศาลในการขบเคลอนความคดของแกนนากลมตางๆใหมงไปสทศทางเดยวกน เปนการหลอมรวมความแตกตางหลากหลายดวยจดรวมเดยวกนทเปนรปธรรมและมประสทธภาพอยางยง

๒) กาหนดขอตกลงรวมกนในสงคม – ออกกฎหมายสการปฏบต ภายหลงจากการพดคยเจรจากนซงทาใหเกดความเขาใจรวมกนแลว สงทมการดาเนนการ

ตามมาคอการออกหรอแกไขปรบปรงระเบยบ กฎหมาย หรอรฐธรรมนญ เพอใหขอตกลงหรอความเหนรวมกนทางการเมองทไดจากการพดคยเจรจาเกดผลขนจรงในทางปฏบต ซงอาจจะเปนการตงตนกระบวนการแกไขปญหาและสรางความปรองดอง ดงกรณการออกกฎหมายความยตธรรมและสนตภาพ (Justice and Peace) ของโคลอมเบย รฐบญญตสงเสรมเอกภาพและความสมานฉนทแหงชาต (Promotion of National Unity and Reconciliation Act) ของแอฟรกาใต พระราชบญญตไอรแลนดเหนอ (Northern Ireland Act) หรอการออกกฎหมายเพอตงคณะกรรมการแกไขความขดแยงและสรางความปรองดองเปนการเฉพาะ เชน การตงคณะกรรมการปรองดองและเอกภาพแหงชาต (National Unity and Reconciliation Commission, NURC) โดยรฐบาลรวนดาซงมภารกจในการลดความเกลยดชงและสรางความรสกเปนพวกเดยวกนใหเกดเอกภาพของชาตในฐานะชาวรวนดาดวยกนทไมแบงเขาแบงเราอก เปนตน ซงกฎหมายเหลานเปรยบเสมอนกฎหมายทตราขนเพอใหการทางานของกลมบคคลและองคกรทเกยวของเปนไปในทศทางเดยวกน และเปนการนาสงทไดตกลงกนไวไปสการปฏบต ซงจะเออตอการแกไขปญหาความรนแรงและสรางความปรองดองในสถานการณทางการเมองทไมปกต ทงน อาจจะมการออกกฎหมายเปนลาดบอยางตอเนองตามแตสถานการณและความจาเปน เชน กรณของแอฟรกาใตและโคลอมเบย เปนตน

อนง สงสาคญททกฝายทเกยวของตองคานงถงคอ กระบวนการหรอกฎหมายใดๆทจะออกมาแกไขปญหา จะตองมทมาทชอบธรรม เปนทยอมรบของเสยงสวนใหญในสงคม โดยจะมากนอยเพยงใดคงไมอาจวดเปนตวเลขได แตจาเปนจะตองมจานวนหรอพลงมากกวากลมคนทไมเหนดวยในระดบทเพยงพอตอการขบเคลอนสงคมใหเดนหนาตอไปได ตาราง ๓-๓ การจดการกบเหตแหงความขดแยง

กรณศกษา การจดการกบเหตแหงความขดแยง

เกาหลใต มแรงกดดนจากภาคประชาสงคมทนาไปสการออกกฎหมายพเศษเพอพจารณาเกยวกบเหตการณการเรยกรองประชาธปไตยวนท ๑๘ พฤษภาคม ๑๙๙๕ (Special Act Concerning the May ๑๘ Democratization Movement)

แอฟรกาใต ๑. สรางภาพอนาคตรวมกนผานกระบวนการ Montfleur ทมตวแทนจากทกฝายเขารวม ๒. ออกรฐบญญตสงเสรมเอกภาพและความสมานฉนทแหงชาต (Promotion of National Unity and Reconciliation Act No.๓๔ of ๑๙๙๕)

อนโดนเซย ๑. เกดกระบวนการเจรจาระหวางรฐบาลอนโดนเซยและ GAM โดยมองคกรตางชาตเปนคนกลาง

๓๘  

กรณศกษา การจดการกบเหตแหงความขดแยง

(อาเจะห) อนนาไปสการลงนามบนทกความเขาใจ (Memorandum of Understanding) ระหวางกน ๒. ออกกฎหมายในการบรหารปกครองอาเจะห (Law No.๑๑/๒๐๐๖ on the Governing of Aceh, LoGA) เพอนาขอตกลงไปสการปฏบต

สหราช-อาณาจกร (ไอรแลนดเหนอ)

๑. เกดกระบวนการเจรจาระหวางผเกยวของทกฝายคอกลมองกฤษโปรเตสแตนท กลมไอรชคาทอลก รฐบาลองกฤษ และรฐบาลไอรแลนด โดยมสหรฐอเมรกาเปนผสนบสนน อนนาไปสการลงนามขอตกลงสนตภาพ (The Agreement) ทผานการลงประชามต ๒. ออกพระราชบญญตไอรแลนดเหนอ (Northern Ireland Act ๒๐๐๘) เพอนาขอตกลงไปสการปฏบต

รวนดา ตงคณะกรรมการเพอความปรองดองและเอกภาพแหงชาต (National Unity and Reconciliation Commission, NURC) โดยรฐบาลเพอลดความเกลยดชงและสรางความรสกเปนพวกเดยวกนใหเกดเอกภาพแหงชาตในฐานะชาวรวนดาดวยกนทไมเขาแบงเราอก

ชล เกดการเลอกตงทนาไปสการจดตงรฐบาลประชาธปไตย

โคลอมเบย ๑. ออกกฎหมาย Justice and Peace เพอปรบปรงกฎหมายทมอยใหเออตอการใชความยตธรรมทางเลอกมากขน โดยรวมถงการเปดศนยฟนฟ (Concentration Zone) ใหผกอเหตรนแรงมาสารภาพและมผไดรบผลกระทบมารบฟง ๒. เกดกระบวนการเจรจาระหวางรฐบาลกบกลมกองกาลงตางๆ ขนและนาไปสความสาเรจ

โมรอกโก ๑. เชญผนาพรรคการเมองฝายตรงขามกลบมาดารงตาแหนงนายกรฐมนตร ๒. เกดกระบวนการประชาธปไตยแบบสานเสวนา โดยใหมการพดคยถงประสบการณกบความรนแรงทเกดขน แตจะไมมการกลาวโทษหรอระบชอบคคล องคกร หรอพรรคการเมองทเกยวของ

โบลเวย ๑. จดการลงประชามตในการแกไขรฐธรรมนญ ซงเปนฉบบทถอวามาจากการมสวนรวมของประชาชน ๒. รฐธรรมนญฉบบใหมใหความสาคญกบการกระจายรายได ทรพยากรของประเทศ และคานงถงความหลากหลายทางวฒนธรรม

เยอรมน ๑. เกดกระบวนการเจรจา ๒+๔ ฝาย คอระหวางเยอรมนตะวนตก เยอรมนตะวนออก สหรฐอเมรกา สหภาพโซเวยต องกฤษ และฝรงเศส เพอวางแนวทางรวมชาตเยอรมน ๒. จดการเลอกตงผนาประเทศภายหลงการรวมชาต

๓.๒.๒ การคนหาความจรงจากเหตการณรนแรงทเกดขน ในสวนของการคนหาความจรงนน โดยสวนใหญประเทศตางๆไดมกระบวนการคนหาความ

จรงจากเหตการณรนแรงทเกดขนในรปแบบทคลายคลงกนคอ การตงคณะกรรมการขนมาโดยรฐบาลเพอคนหาความจรงโดยการสบสวนสอบสวนหาขอเทจจรงของเหตการณ ซงโดยมากจะประกอบไปดวยนก

๓๙  

กฎหมายและผพพากษา ยกเวนกรณประเทศโบลเวยทไมมการตงคณะกรรมการลกษณะนขนเนองจากสงคมไดตกลงทจะใชการลงประชามตเหนชอบรฐธรรมนญฉบบใหมทไดขจดเงอนไขแหงความไมเปนธรรมในอดต เปนเครองมอในการปรองดองใหสงคมกาวขามอดตและมองไปสอนาคตรวมกน และกรณอาเจะหทแมจะมขอตกลงรวมกนทจะตงคณะกรรมการคนหาความจรง แตจนกระทงปจจบนกยงไมมกระบวนการดงกลาวแตอยางใดเนองจากมหลายฝายตองการทจะใหมองไปขางหนามากกวาทจะคนหาขอเทจจรงในอดต

ขอบเขตหนาทของคณะกรรมการดงกลาวในการคนหาความจรงจะแตกตางกนไปตาม แตละประเทศ บางประเทศเชน แอฟรกาใตและโคลอมเบย คณะกรรมการจะพจารณาครอบคลมหลายเหตการณความรนแรงทเกดขนในความขดแยง แตบางประเทศจะตงคณะกรรมการสอบสวนเฉพาะบางเหตการณเทานน โดยเนนเฉพาะกรณความรนแรงทกระทบตอความรสกของประชาชนสวนใหญอยางกวางขวางจนไมสามารถทจะสรางความปรองดองในสงคมขนไดหากปลอยใหผานเลยไป ดงเชนในกรณของไอรแลนดเหนอ คอเหตการณ ‘อาทตยเลอด’ (Bloody Sunday) ทเปนเหตการณผชมนมประทวงชาวไอรชคาทอลกถกยงเสยชวตและเปนเสมอนบาดแผลในใจของชมชนไอรชเมอ ๓๘ ปกอน ซงความจรงไดถกเปดเผยขนจากรายงานของคณะกรรมการสอบสวนทนาโดยลอรดเซวลล (Seville Report) ทตงขนโดยรฐบาลองกฤษภายหลงการบรรลขอตกลงทางการเมองระหวางกน

โดยทวไปแลว คณะกรรมการคนหาความจรงจะไมมอานาจครอบคลมไปถงการฟองคดและการพพากษาคด แตในกรณของรวนดาจะมลกษณะพเศษคอ กระบวนการคนหาความจรงจะดาเนนการโดยศาลกาชาชาซงเปนศาลดงเดมในชมชนทตงขนโดยกฎหมายประกอบรฐธรรมนญ ศาลดงกลาวจะเปดโอกาสใหผทกระทาความผดไดสารภาพความจรงถงเหตการณทไดกระทาลงไปใหผทไดรบผลกระทบและสมาชกในชมชนไดรบร พรอมกบแสดงความสานกผดโดยการขอโทษ และศาลกจะพพากษาลดหยอนโทษใหตามแตความผดทไดกระทาไป

การทมความพยายามในการคนหาความจรงในทง ๙ ประเทศดงกลาวน สะทอนใหเหนวาการเปดเผยความจรงตอเหตการณรนแรงทกระทบกระเทอนตอความรสกของประชาชนนน มความสาคญอยางยงตอการเยยวยาจตใจของผคนและสมานบาดแผลทางสงคม

ตาราง ๓-๔ การคนหาความจรง

กรณศกษา การคนหาความจรง

เกาหลใต ตงคณะกรรมการคนหาความจรง (The Presidential Truth Commission on Suspicious Deaths) ตามกฎหมาย Special Act for Truth-Finding about Suspicious Deaths เพอรอฟนกระบวนการสบสวนสอบสวนหาสาเหตของการเสยชวต แตไมไดใหอานาจในการตดสนคดความหรอสงฟองดาเนนคด

แอฟรกาใต ตงคณะกรรมการแสวงหาความจรงและความปรองดอง (Truth and Reconciliation

๔๐  

กรณศกษา การคนหาความจรง

Commission) และคณะกรรมการตรวจสอบการละเมดสทธมนษยชน

อนโดนเซย (อาเจะห)

ตงคณะกรรมการแสวงหาความจรงแหงอาเจะหโดยภาคประชาสงคมในอาเจะห ซงไมมอานาจในการสอบสวนเจาหนาทรฐ

สหราช-อาณาจกร (ไอรแลนดเหนอ)

ตงคณะกรรมการสอบสวนกรณอาทตยเลอด (Bloody Sunday) โดยคาสงรฐบาล ซงเปดเผยวาทหารองกฤษเปนผกระทาผด โดยรฐบาลไดออกมาขอโทษชาวไอรชคาทอลกอยางเปนทางการ ซงสงคมโดยรวมกใหอภยและไมมการนาตวผเกยวของมาลงโทษ

รวนดา ตงศาลกาชาชาโดยกฎหมายประกอบรฐธรรมนญ ซงเปนศาลดงเดมในชมชนใหผกระทาผดไดเลาความจรงถงเหตการณทไดกระทาลงไปใหเหยอและทงชมชนไดรบรถงเหตการณ พรอมกบการขอโทษแสดงความสานกผด และการพพากษาลดหยอนโทษโดยศาลดงกลาว

ชล ๑. ตงคณะกรรมการแสวงหาความจรงและสรางความปรองดองแหงชาต (National Commission for Truth and Reconciliation) โดยคาสงประธานาธบด Aylwin เพอคนหาความจรงภายในเวลา ๙ เดอนสาหรบกรณของผทสญหายเนองมาจากการถกจบกม ผทถกประหารชวต ผทถกทรมานจนเสยชวต และผทถกลกพาตวในยครฐบาลปโนเชต ๒. ตงคณะกรรมการแหงชาตวาดวยการตรวจสอบการจาคกและการทรมานอนเนองมาจากเหตผลทางการเมอง (Valech Commission) โดยคาสงประธานาธบด Lagos ซงขยายขอบเขตของผเสยหายใหครอบคลมถงผทถกคมขง หรอถกทรมานดวยเหตผลทางการเมอง แตไมไดเสยชวต

โคลอมเบย ตงคณะกรรมการฟนฟและปรองดองแหงชาต (National Commission for Reparation and Reconciliation, NCRR) ขน โดยมภารกจในการรบฟงผไดรบกระทบจากเหตการณ และจะนาขอมลดงกลาวไปจดทาอนสรณสถาน

โมรอกโก ตงคณะกรรมการสทธมนษยชนเพอแสวงหาความจรงจากกรณการละเมดสทธมนษยชน ซงรฐบาลไดออกมายอมรบวาเจาหนาทรฐสวนหนงมการกระทาผดจรง

โบลเวย -

เยอรมน ตงคณะกรรมการแสวงหาความจรงเพอสบสวนกรณการละเมดสทธมนษยชนของผฝาฝนในการขามกาแพงเบอรลนไปฝงตะวนตก ซงหลงจากเปดเผยความจรงสสงคมกมการฟองรองผกระทาผดตามกระบวนการยตธรรมโดยผเสยหาย แตทงนจดประสงคหลกเพอเปนบทเรยนพฒนาประเทศในอนาคต

๔๑  

๓.๒.๓ การใหอภยผทมสวนเกยวของกบการกระทาทถอวาผดกฎหมาย และการลงโทษผกระทาผดกฎหมาย

ประเดนเรองการลงโทษหรอการไมลงโทษผกระทาผดกฎหมายไมวาจะเปนในสวนของผนารฐบาล เจาหนาทรฐ หรอกลมประชาชนทตอตานรฐหรอรฐบาลนน มความแตกตางหลากหลายพอสมควรจากการพจารณากรณศกษาทง ๑๐ ประเทศ โดยสามารถแบงออกเปนแนวทางการปฏบตทอยภายใต ๒ บรบทความขดแยงหลก คอ ๑) การปะทะตอสกนระหวางรฐบาลกบประชาชนทวไป ซงโดยหลกเปนการเคลอนไหวเพอเรยกรองใหมการเปดกวางทางสทธเสรภาพมากขน เชน เกาหลใต ชล โมรอกโก โบลเวย และเยอรมน (ตะวนออก) และ ๒) การปะทะตอสกนระหวางรฐบาลกบกลมกองกาลงตดอาวธ (Armed Group) ทมการจดตงอยางเปนระบบเพอเปาหมายทางการเมองซงไดรบการสนบสนนจากมวลชน เชน แอฟรกาใต รวนดา โคลอมเบย อาเจะห และไอรแลนดเหนอ และแนนอนวาจากการปะทะตอสกน ผลทเกดขนคอการกระทาผดกฎหมายและการละเมดสทธมนษยชนอยางกวางขวางจากกลมผเกยวของฝายตางๆ ซงภายหลงความรนแรงจะตองมการพจารณาวาจะลงโทษ ไมลงโทษ หรอปลอยตวผกระทาความผดหรอไมอยางไร

จากการศกษาพบวา ในกรณการกระทาความผดของผนารฐบาลหรอเจาหนาทรฐตอกลมประชาชนทวไปทเรยกรองประชาธปไตยอยางสนตปราศจากอาวธนน โดยสวนใหญแลวจะมความพยายามในการนาตวผนารฐบาลหรอเจาหนาทรฐดงกลาวมาดาเนนคดหรอลงโทษตามกระบวนการยตธรรม ดงเชนในกรณของเกาหลใตทมการออกรฐบญญตพเศษเกยวของกบเหตการณเรยกรองประชาธปไตย ๑๘ พฤษภาคม (The Special Act Concerning the May ๑๘ Democratization Movement) เพอลงโทษอดตผนารฐบาลเกาหลใตทใชกาลงเขาปราบปรามประชาชน กรณของเยอรมนทเจาหนาทรฐถกลงโทษจากการละเมดสทธมนษยชน หรอกรณของชลทพยายามดาเนนคดกบนายพลปโนเชตซงเปนผนารฐบาล รวมทงเจาหนาทรฐจานวนหนงจากการปราบปรามประชาชน แตอยางไรกตาม ในกรณของโบลเวยและโมรอกโกกลบไมไดมกระบวนการดาเนนคดตามกฎหมายเพอนาตวผกระทาความผดมาลงโทษแตอยางใด สาหรบในบรบทของการปะทะตอสกนระหวางรฐบาลกบกลมกองกาลงตดอาวธทมการจดตงอยางเปนระบบเพอเปาหมายทางการเมองทไดรบการสนบสนนจากมวลชนนน พบวา โดยทวไปแลวจะมการ นรโทษกรรมผทกระทาความผดและปลอยตวนกโทษหลงจากการบรรลขอตกลงสนตภาพระหวางกน โดยไมมการลงโทษผเกยวของทงสองฝายคอเจาหนาทรฐและกลมกองกาลงประชาชน ดงเชนกรณของแอฟรกาใต อาเจะห และไอรแลนดเหนอ เปนตน อยางไรกตาม คดทผกระทาผดไมตองรบโทษนจะตองเปนคดอนเกยวเนองกบความขดแยงทางการเมองและไมใชการกระทาความผดทโหดเหยมรายแรงเทานน โดยไมรวมถงคดอาชญากรรมปกตทมไดมมลเหตจงใจทางการเมอง ทงน สาหรบในสวนของรวนดานน กองกาลงตดอาวธของทงสองฝายจะไมถกดาเนนคดหากยอมวางอาวธและเขาคายอบรมของคณะกรรมการเพอความปรองดองและเอกภาพแหงชาต (National Unity and Reconciliation Commission, NURC)

๔๒  

ทงน จะเหนไดวาเกณฑการพจารณาของแตละประเทศวาจะมการลงโทษหรอไมอยางไรอาจมความแตกตางกนไป ขนอยกบสภาพบรบทและสถานการณเปนสาคญวาแตละสงคมจะใหคณคากบอะไร การกระทาสงใดหรอการไมกระทาสงใดทผคนในสงคมเหนและยอมรบรวมกนวาเปนเงอนไขสาคญทจะทาใหความปรองดองเกดขนและสงคมเดนหนาตอไปได

ตาราง ๓-๕ การใหอภยและการชดใชความผด

กรณศกษา การใหอภย การชดใชความผด

เกาหลใต มการอภยโทษใหผกระทาความผด หลงจากไดรบโทษไปแลวระยะหนง

ออกรฐบญญต The Special Act Concerning the May ๑๘ Democratization Movement เพอหาทางเอาผดอดตผนาและยกยองเหตการณ

แอฟรกาใต ตงคณะกรรมการนรโทษกรรม (Committee on Amnesty)

-

อนโดนเซย (อาเจะห)

ปลอยตวนกโทษการเมองและผถกคมขงซงเกยวของกบคดทเกยวเนองกบกจกรรมของ GAM โดยคาสงประธานาธบด ซงไมรวมถงคดทเปนอาชญากรรมทวไป

ไมมกระบวนการสอบสวนการกระทาของเจาหนาทรฐ

สหราช-อาณาจกร (ไอรแลนดเหนอ)

ปลอยตวนกโทษการเมองทถกตดสนจาคกจากการกระทาทเปนการกอการรายโดยมคณะกรรมการอสระทรฐสภาเปนผแตงตงเปนผพจารณาคณสมบตของผทจะไดรบการปลอยตว

ตงทมสบสวนสอบสวนเหตการณความรนแรงในอดตตงแตป ๒๕๑๒-๒๕๔๑ เพอหาขอเทจจรงทเกดขน โดยขณะนยงอยระหวางการสบสวน

รวนดา กองกาลงตดอาวธของทงสองฝายจะไมถกดาเนนคดหากยอมวางอาวธและเขาคายอบรมของ NURC

มการลงโทษผกระทาผดทเปนพลเรอน ซงจะไดรบการลดโทษจากการสารภาพในศาลกาชาชา

ชล มการออกกฎหมายนรโทษกรรมใหแกนายพล ปโนเชตและเจาหนาท (ทหารและตารวจ) ทกระทาการละเมดสทธมนษยชนเพอปราบปรามผตอตานรฐบาลในชวง ค.ศ. ๑๙๗๓-๑๙๗๘ โดยตวผนารฐบาลเปนผออกกฎหมายดงกลาวเองในชวงทยงมอานาจ

๑. มความพยายามจากสงคมชลในการดาเนนคดกบปโนเชตแตตดขดทขอกฎหมายนรโทษกรรมภายในหลงรฐประหาร ซงสดทายกถกควบคมตวในตางประเทศดวยอานาจของกฎหมายสากลวาดวยอาชญากรรมตอมนษยชาต ๒. มการดาเนนคดตามกระบวนการกฎหมายปกตตอเจาหนาทรฐจานวนหนงทละเมดสทธมนษยชน

๔๓  

กรณศกษา การใหอภย การชดใชความผด

โคลอมเบย หากผกระทาผดในคดทรนแรงไดผานศนยฟนฟอยางนอย ๕- ๘ ปโดยการสารภาพความผดและจะไมกลบไปกระทาความผดอกจะไดรบการลดโทษโดยการพจารณาของสานกงานอยการสงสด

หากผกระทาผดในคดทรนแรงไดผานศนยฟนฟอยางนอย ๕- ๘ ปโดยการสารภาพความผดและจะไมกลบไปกระทาความผดอกจะไดรบการลดโทษโดยการพจารณาของสานกงานอยการสงสด

โมรอกโก ปลอยตวนกโทษการเมองทถกคมขงโดย มชอบ

ไมมการลงโทษเจาหนาทรฐทกระทาผด

โบลเวย - -

เยอรมน ไมมการนรโทษกรรมผกระทาความผด เจาหนาทรฐทเปนผกระทาความผดถกฟองรองดาเนนคดตามกระบวนการยตธรรมปกตโดยผเสยหาย

๓.๒.๔ การชดเชยเยยวยาผไดรบผลกระทบจากเหตการณ

เมอมกระบวนการคนหาความจรง สงทตองดาเนนการตามมาคอการชดเชยเยยวยา ซงจากการศกษาพบวามการชดเชยเยยวยาหลงความขดแยงรนแรงแกผไดรบผลกระทบจากเหตการณ ซงแมแตละประเทศจะมรายละเอยดและกฎเกณฑในการชดเชยเยยวยาทแตกตางกนไปตามบรบทและสถานการณของความขดแยง แตกสามารถถอดรปแบบของการเยยวยาไดทงหมดอยางนอย ๕ ลกษณะ ดงตอไปนคอ

๑) การชดเชยในรปของตวเงน ซงถอเปนการดาเนนการพนฐานของทกประเทศทมการชดเชย ยกเวนกรณของรวนดาทขาดงบประมาณในการชดเชยแกผเสยหายเนองจากมผไดรบผลกระทบในวงกวางนบลานคน ศาลชมชนจงกาหนดมาตรการใหผกระทาผดทางานชดเชยความผดแทน

๒) การสงเสรมคณภาพชวต ซงเปนการดาเนนงานผานโครงการพฒนาคณภาพชวตเพอสรางรายไดใหแกผไดรบผลกระทบจากความรนแรง ดงเชนในไอรแลนดเหนอทมการนาอดตสมาชกกลมกองกาลงประชาชนและครอบครวของทงสองฝายมาเขาโครงการฝกอาชพและการพฒนาชมชนใหสามารถกลบคนสสงคมได หรอกรณของชลททางรฐออกมาตรการสงเสรมคณภาพชวตแกญาตของผสญหายหรอเสยชวตจากการกระทาของเจาหนาทรฐ

๓) การจดการกบความทรงจาในรปของกระบวนการทางสงคมวฒนธรรมเพอเปนการระลกถงความสญเสยทเกดขนและเปนอนสรณเตอนใจใหผคนในสงคมรวมกนปองกนมใหความรนแรงดงเชนในอดต หวนคนกลบมาอก ยกตวอยางทชดเจนกรณของชลทประธานาธบดหญงมเชล บาชาเลท เคเรย (Michelle Bachelet Jeria) เปนผสรางพพธภณฑแหงความทรงจาเพอตอตานการละเมดสทธมนษยชนไวเปนอนสรณ มใหเกดเหตการณลกษณะนขนอก หรอกรณของรวนดาทมการสรางอนสรณสถานหลายแหงทวประเทศ เชน

๔๔  

การนากระดกผเสยชวตไปจดวางไวตามทเกดเหตสาคญ ตลอดจนการทาพธศพรวมกนอยางเปนทางการและประกาศวนหยดแหงชาตเพอระลกถงความสญเสยจากการฆาลางเผาพนธครงประวตศาสตร เปนตน

๔) การเปดพนทใหเลาเรองราวและประสบการณสวนตวของผไดรบผลกระทบเพอระบายความรสกทเกดขนจากเหตการณ ซงถอเปนรปแบบการเยยวยาททรงพลงในโมรอกโก โดยคณะกรรมการความเทยงธรรมและความปรองดอง (Equity and Reconciliation Commission) ไดเปดรบฟงความรสกของผไดรบผลกระทบผานสอมวลชน ทาใหสงคมไดรบรกนโดยทวไปซงคลายกบเปนการบาบดเยยวยารวมกน (Collective Therapy)

๕) การขอโทษโดยผนารฐบาลตอผไดรบผลกระทบจากการกระทาผดกฎหมายของฝายรฐ ซงหากทาอยางจรงใจดวยความรสกทสานกผดอยางแทจรงจะเปนการเยยวยาความรสกทมพลงในการเปลยนแปลง ดงกรณของไอรแลนดเหนอทนายกรฐมนตรเดวด คาเมรอน (David Cameron) ขององกฤษไดออกมาขอโทษชาวไอรชคาทอลกอยางเปนทางการจากเหตการณ ‘อาทตยเลอด’ ผานสอมวลชนเมอวนท ๑๔ มถนายน ๒๕๕๔ หลงจากทเหตการณผานไปแลว ๓๘ ป เมอคณะทางานแสวงหาความจรงตอเหตการณไดสรปผลรายงานตอสาธารณะวาการเสยชวตของกลมผชมนมเกดจากการกระทาของเจาหนาทรฐ ซงสงคมโดยรวมกใหอภยและพรอมทจะเดนหนากาวขามบาดแผลนนไดโดยไมมการเรยกรองใหนาตวผเกยวของกบการกระทาผดดงกลาวมาลงโทษ เชนเดยวกบกรณของชลทประธานาธบดและผนากองทพไดออกมาขอโทษ ผไดรบผลกระทบจากการถกละเมดสทธมนษยชนโดยรฐบาลและกองทพในอดตผานโทรทศนอยางเปนทางการ ตาราง ๓-๖ การชดเชยและเยยวยา

กรณศกษา การชดเชยและเยยวยา

เกาหลใต ออกกฎหมาย The ๒๐๐๐ Act for Restoring the Honor of Democratization Movement Involvers and Providing Compensation for Them หรอทเรยกวากฎหมายประชาธปไตยผานการเรยกรองโดยองคกร The Korean Association of Bereaved Families for Democracy

แอฟรกาใต ตงคณะกรรมการฟนฟเยยวยาและสงเสรมการกลบคนสสงคม (Committee on Reparation and Rehabilitation)

อนโดนเซย (อาเจะห)

ตงองคกรสงเสรมการกลบคนสสงคมแหงอาเจะห (Aceh Reintegration Authority) โดยเยยวยาทงอดต GAM กลมตอตาน GAM และประชาชนทวไปทไดรบผลกระทบจากความสญเสยทพสจนใหเหนได

สหราช-อาณาจกร (ไอรแลนดเหนอ)

๑. มการชดเชยเยยวยาทงในรปของตวเงนและโครงการพฒนาอาชพและสรางรายไดแกประชาชนทวไปทไดรบผลกระทบจากเหตการณ เจาหนาทรฐ และอดตสมาชกกลมกองกาลงของทงสองฝายตามลาดบ

๔๕  

กรณศกษา การชดเชยและเยยวยา

๒. รฐบาลไดออกมาขอโทษชาวไอรชคาทอลกอยางเปนทางการตอเหตการณอาทตยเลอด (Bloody Sunday) ซงสงคมโดยรวมกใหอภยและไมมการนาตวผเกยวของมาลงโทษ

รวนดา ๑. ไมมการจายคาชดเชยเยยวยาแกผเสยหายเนองจากรฐบาลขาดงบประมาณ ๒. มการเยยวยาผเสยหายโดยการใหผกระทาผดทเปนพลเรอนทางานชดเชยแทนตามทศาลกาชาชากาหนด ๓. สรางกระบวนการทางวฒนธรรมเพอเปนการระลกถงความสญเสยจากการฆาลางเผาพนธและปองกนไมใหความรนแรงหวนคนมาอก อาท พพธภณฑและอนสรณสถาน การประกาศวนหยดแหงชาต หรอการทาพธศพรวมกนอยางเปนทางการ เปนตน

ชล ๑. มการจายคาชดเชยและมมาตรการเยยวยาเพอสงเสรมคณภาพชวตแกญาตของผสญหายหรอเสยชวต และผไดรบผลกระทบโดยตรงจากการละเมดสทธมนษยชน ๒. ประธานาธบดและกองทพไดออกมาขอโทษผไดรบผลกระทบผานโทรทศนในนามรฐบาลอยางเปนทางการ ๓. มการเปดพพธภณฑแหงความทรงจาเพอตอตานการละเมดสทธมนษยชนโดยประธานาธบดหญงมเชลเพอเปนอนสรณมใหเกดเหตการณดงกลาวเกดขนอก

โคลอมเบย มกฎหมายรองรบการชดเชยและเยยวยาผเสยหายทไดรบกระทบจากคดทเกดจากการตอสระหวางกลมกองกาลงกบรฐบาล และระหวางกลมกองกาลงดวยกนเอง

โมรอกโก ตงคณะกรรมการความเทยงธรรมและความปรองดอง (Equity and Reconciliation Commission) เพอทาหนาทตอจากคณะกรรมการสทธมนษยชนในการคนหาความจรง รบฟงความรสกของผทไดรบผลกระทบจากเหตการณและพจารณาคาชดเชย

โบลเวย -

เยอรมน มการใหเงนชดเชยผตองขงทถกตดสนอยางไมเปนธรรมตามกระบวนการยตธรรมปกต

๓.๓ สการเปลยนแปลง เมอกระบวนการปรองดองเกดขนผานการพดคยเจรจาจนบรรลขอตกลงทางการเมอง การแกไข

กฎหมายหรอการตงองคกรเพอดาเนนการปรองดอง ตลอดจนการชดเชยเยยวยาผไดรบผลกระทบจากเหตความรนแรงแลว สงคมยอมเกดการเปลยนแปลงไปในทางบวกทงในแงของโครงสรางทางสงคมและทศนคตของผคนในสงคมโดยรวม ซงการเปลยนแปลงดงกลาวยอมมงทจะตอบสนองตอเหตแหงความขดแยง แปรเปลยนความขดแยงใหกอเกดการพฒนาไปในทศทางททกฝายยอมรบไดรวมกน

๔๖  

๓.๓.๑ ปฏรปโครงสราง – สรางหลกประกนความเปนธรรม จากการศกษาพบวา การเปลยนแปลงประการหนงทจาเปนตองเกดขนทงระหวาง

กระบวนการปรองดองและภายหลงจากการบรรลขอตกลงเพอนาสงทตกลงกนไปสการปฏบตกคอการปฏรปเปลยนแปลงในเชงโครงสรางทางการบรหารปกครอง เศรษฐกจ หรอสงคมวฒนธรรม รวมถงนโยบายตางๆของรฐบาลเพอสรางความเปนธรรมใหเกดขนในสงคม

ในกรณความขดแยงทมความเกยวเนองชดเจนกบประเดนการจดสรรอานาจทางการเมองระหวางกลมคนทมความเชอและอตลกษณวฒนธรรมทแตกตางกนดงเชนในกรณของไอรแลนดเหนอและ อาเจะห นน สงท คขดแยงเหนรวมกน คอการปฏรปโครงสรางการบรหารปกครองเพอใหคนในพนทสามารถดแลจดการกจการทองถนของตนไดมากขนในลกษณะทสอดคลองกบความตองการของคนในทองถน โดยในกรณของไอรแลนดเหนอ จะเปนการออกแบบโครงสรางทางการเมองทองถนตามหลกการแบงอานาจ (Power Sharing) ทคณะผบรหารจะประกอบไปดวยพรรคการเมองหลกทงสองขว ในขณะทกรณของอาเจะหและ โบลเวยกจะเปนปรบโครงสรางทางการเมองทองถนในรปของเขตปกครองพเศษทใหอานาจประชาชนในการปกครองตนเอง

นอกจากการปฏรปโครงสรางการบรหารปกครองทองถนของสามประเทศดงกลาวแลว ในกรณของโคลอมเบย โมรอกโก ชล เกาหลใต และโบลเวยกมการแกไขรฐธรรมนญของประเทศและการปฏรปการเมองระดบชาตใหมความเปนประชาธปไตยมากขน โดยในสวนของเกาหลใตไดมการปฏรปศาลรฐธรรมนญใหมความเปนอสระและยดผลประโยชนของประชาชนเปนทตงมากขน สวนกรณของแอฟรกาใตกมการปฏรปกฎหมายทไมเปนธรรมตางๆซงกอใหเกดการกดกนทางสผวและความไมเทาเทยมในทางการเมอง การกระจายรายได และการจดสรรทรพยากรธรรมชาต ซงกคลายคลงกบกรณของโบลเวยทมการปฏรปกฎหมายใหมความเปนธรรมมากขนในดานการจดสรรทดนทากนซงเคยเปนเหตททาใหเกดความขดแยงขนเชนเดยวกน

ไมเพยงแตโครงสรางทางการเมองเทานนทมการปฏรป หากแตโครงสรางองคกรทมสวนสาคญตอการดารงอยของความไมเปนธรรมในสงคมกตองมการปฏรปเปลยนแปลงดวยเชนกน ดงกรณองคกรตารวจในไอรแลนดเหนอทถกมองวามการปฏบตหนาทในลกษณะเลอกปฏบตตอชาวไอรชคาทอลกในพนท โดยภายหลงจากการบรรลขอตกลงสนตภาพกไดมการปฏรปองคกรตารวจไอรแลนดเหนอครงใหญในทกมต ไมเวนแมกระทงเครองแบบและชอองคกร หรออกกรณตวอยางหนงของชลซงนบวาเกยวของกบโครงสรางในแงของวฒนธรรมคอ การทรฐบาลพลเรอนประกาศยกเลกวนชาตทเดมถอเปนวนทผนาทหารปโนเชตทารฐประหาร รวมถงกรณของโบลเวยทประกาศยกเลกการกาหนดศาสนาประจาชาตเพอสะทอนใหเหนถงความหลากหลายในสงคม

ทงหมดน จะเหนไดวาการปฏรปโครงสรางจะมแงมมทแตกตางกนไปในแตละประเทศ ขนอยกบวาเหตททาใหเกดความขดแยงรนแรงในแตละกรณนนคออะไร เกยวของกบโครงสรางทาง

๔๗  

การเมอง เศรษฐกจ และสงคมอยางไร และจาเปนจะตองปฏรปองคกรหรอโครงสรางใดบางเพอแกไขเหตดงกลาวนน

ตาราง ๓-๗ การเปลยนแปลงเชงโครงสราง

กรณศกษา การเปลยนแปลงเชงโครงสราง

เกาหลใต ศาลรฐธรรมนญมความเปนอสระและยดประโยชนประชาชนเปนทตง

แอฟรกาใต ยกเลกกฎหมายและนโยบายตางๆทไมเปนธรรมและกอใหเกดการกดกนสผว ตลอดจนความแตกตางในการกระจายรายไดและการจดสรรทรพยากรธรรมชาต

อนโดนเซย (อาเจะห)

๑. เกดเขตปกครองพเศษอาเจะหโดยกาหนดใหผวาราชการจงหวดมาจากการเลอกตงโดยตรงและไดสวนแบงรายไดจากทรพยากรธรรมชาตทองถนรอยละ ๗๐ ๒. สามารถตงพรรคการเมองเฉพาะของทองถนได ๓. มการตงศาลสทธมนษยชน หากแตมอานาจตดสนคดละเมดสทธมนษยชนทเกดขนหลงขอตกลงเทานน

สหราช-อาณาจกร (ไอรแลนดเหนอ)

๑. มคณะผบรหารทองถนตามหลกการแบงอานาจ (Power Sharing) ทประกอบไปดวยพรรคการเมองหลกสองขว ๒. มการปฏรปองคกรตารวจทงระบบใหมความเปนกลางมากขน ๓. มการแกไขนโยบายทางการศกษา การจางงาน และการจดสรรทอยอาศยทเลอกปฏบตตอชาวไอรชคาทอลกใหเกดความเปนธรรมมากขน พรอมกบตงคณะกรรมการสทธมนษยชน และคณะกรรมการเพอความเสมอภาค โดยมวตถประสงคในการสรางความเปนธรรมในสงคม

รวนดา ตงคณะกรรมการปรองดองและเอกภาพแหงชาต (National Unity and Reconciliation Commission, NURC) โดยรฐบาลเพอลดความเกลยดชงและสรางความรสกเปนพวกเดยวกนใหเกดเอกภาพแหงชาตในฐานะชาวรวนดาดวยกนทไมเขาแบงเราอก

ชล ๑. มการปฏรปกฎหมายและการเมองใหมความเปนประชาธปไตยมากขน อาท การตงผตรวจการแผนดนดานสทธมนษยชน หรอการปรบใหสมาชกวฒสภามาจากการเลอกตง ซงแตเดมมาจากการแตงตง ๒. ยกเลกวนชาตซงถอเปนวนรฐประหารโดยนายพลปโนเชต

โคลอมเบย ๑. เรมแรกมขอตกลงสนตภาพ (Santa Fe de Ralito Agreement) ระหวางรฐบาลและกลมกองกาลง ๒. มการออกพระราชบญญตเกยวกบ “Alternative Criminal Sentence” ขนป ๒๐๐๓ และ พรบ.ฉบบนกเปนกาวแรกในการกาเนดกฎหมาย Justice and Peace Law ป ๒๐๐๕ ๓. มการปฏรปกฎหมายโดยใชหลกความยตธรรมในระยะเปลยนผานเปนแนวทางการปฏรปกฎหมายเพอนาไปสการปฏบตไดอยางเปนรปธรรม

๔๘  

กรณศกษา การเปลยนแปลงเชงโครงสราง

โมรอกโก ๑. มการแกไขรฐธรรมนญทจากดอานาจและบทบาททางการเมองของพระมหากษตรย ๒. ยอมรบใหผชนะการเลอกตงดารงตาแหนงนายกรฐมนตร ๓. มการลดโทษกฎหมายสาหรบความผดฐานหมนพระบรมเดชานภาพ

โบลเวย ๑. มการแกไขรฐธรรมนญใหเกดความเปนธรรมในสงคมมากขน โดยการกระจายรายได ทรพยากรธรรมชาต การปฏรปทดน ยกเลกการกาหนดศาสนาประจาชาต และการตงเขตปกครองพเศษในหลายระดบ ๒. แปรรปบรษทจดการทรพยากรธรรมชาตใหเปนของรฐ

เยอรมน ฟนฟพฒนาประเทศทางเศรษฐกจและสงคมโดยเฉพาะอยางยงในสวนของโครงสรางพนฐานและการพฒนาศกษาในสวนของฝงตะวนออกเพอใหเกดความทดเทยมกบฝงตะวนตก

๓.๓.๒ เกดคานยมรวมในสงคม – ปองกนการหวนคนของความรนแรง

จากความแตกแยกรนแรง ผคนในสงคมตางไดเดนทางผานความทรงจาทเจบปวด ประสบกบความสญเสยทงทางกายภาพและความรสก กระทงมาถงชวงเวลาของการรเรมทางานแกไขปญหาและสรางความปรองดองรวมกน จนสามารถบรรลขอตกลงทางการเมองและเดนหนาสการเปลยนแปลงพฒนาสงคมการเมองบนพนฐานของความเหนพองและการยอมรบใหเกยรตกน

การทผคนในสงคมไดผานการเดนทางและประสบการณดงกลาวรวมกนน ไดกอเกดทศนคตมมมองทใหคณคาตอบางสงบางอยางรวมกน ซงจะเปนพนฐานความคดความเชอทจะปองกนมใหเกดความขดแยงในประเดนเดมขนอก หรอสงทสาคญไปกวานนคอหากมความขดแยงเกดขนกจะไมขยายตวไปสความรนแรงดงเชนในอดตอก ทศนคตหรอคานยมเหลานมสวนสาคญททาใหสงคมนนๆเตบโตไปอกกาวหนง

กรณศกษาทง ๑๐ ประเทศไดสะทอนใหเหนถงทศนคตหรอคานยมหนงทสาคญซงสงคมไดเรยนรและจดจารวมกน คอ การตระหนกวาความรนแรงไมสามารถใชแกไขความขดแยงหรอใหไดมาซงสงทตองการได เนองจากความรนแรงมกจะผลตซาความรนแรง เมอเปนเชนน การทจะออกจาก ‘กบดก’ ของความขดแยงรนแรงไดคอการหนหนาเขามาพดคยเจรจาเพอหาทางออกทฝายตางๆยอมรบได และมงมนทางานรวมกนเพอไปสทางออกดงกลาวดวยความทตระหนกแลววาไมอาจทจะละเลยหรอเพกเฉยฝายใดฝายหนงไดหากตองการทจะใหเปาหมายของตนเองประสบผลสาเรจและนาไปสความปรองดองทยงยน

การเปดพนทใหกลมตางๆแสดงออกและรบฟงความคดเหนของกนและกน เชนกรณโบลเวย อาเจะห และไอรแลนดเหนอ การขยายสทธและเสรภาพของประชาชนในประเทศ เชนกรณเกาหลใต โมรอกโก และแอฟรกาใต การเคารพสทธมนษยชนและความคดเหนซงกนและกน เชนกรณชล การยอมรบในความแตกตางหลากหลายของผคนในสงคมอยางจรงใจ ตลอดจนความสามารถในการอยรวมกนโดยไมทารายทาลายกนแมวาจะมความแตกตางกนเพยงใด เชนกรณรวนดาและไอรแลนดเหนอ ทศนคตมมมองเหลานถอ

๔๙  

เปนคณคาสาคญของความเปนประชาธปไตยและเปนภาพอนาคตทสมาชกในสงคมมรวมกน ทงนกเพอมใหความรนแรงทมแตความสญเสยยอนคนกลบมาทาลายสงคมดงเชนในอดตอก และขบเคลอนเดนหนาไปสสงคมสนตสข ตาราง ๓-๘ การเปลยนแปลงเชงทศนคต

กรณศกษา การเปลยนแปลงเชงทศนคต

เกาหลใต ๑. ผนาทหารใหคามนวาการรฐประหารจะไมเกดขนอกตอไป ๒. ประชาชนตระหนกวาประชาธปไตยเปนเรองสาคญและตองรวมกนรกษาไว ในขณะเดยวกนกมองวาการทจรตคอรรปชนเปนสงทรบไมไดในสงคม ๓. มความพงพอใจทผเกยวของกบการกระทาความผดไดรบการลงโทษ

แอฟรกาใต มองเหนภาพในอนาคตของประเทศตนรวมกน

อนโดนเซย (อาเจะห)

๑. เกดความตระหนกวาไมมประโยชนอะไรทจะเอาชนะกนทามกลางความสญเสยทเกนกวาสงคมจะรบได ๒. เกดความเหนรวมกนวาความรนแรงไมอาจนามาซงทางออกตอปญหา

สหราช-อาณาจกร (ไอรแลนดเหนอ)

๑. ยอมรบรวมกนวาความรนแรงไมอาจนามาซงทางออกตอปญหา และตกลงทจะใชกระบวนการประชาธปไตยเปนเครองมอในการตดสนขอขดแยงทเกยวของกบอนาคตของไอรแลนดเหนอ ๒. เกดความตระหนกวาแมจะคดไมเหมอนกนและยงคงมเปาหมายทขดแยงกนเชนเดมแตกสามารถอยรวมกนไดภายใตกตกาทตกลงรวมกน

รวนดา มความพยายามในการสงเสรมทศนคตของการมอตลกษณรวมในความเปนชาวรวนดา ไมแบงกลม ชาตพนธดงเชนในอดตอก

ชล เกดความรกและหวงแหนในความเปนประชาธปไตย ตลอดจนการพทกษคมครองสทธมนษยชนมากขน เพอปองกนไมใหเหตการณเลวรายในอดตหวนคนมาอก

โคลอมเบย ๑. มมมองของรฐเปลยนจากทตองควบคมกองกาลงตดอาวธตางๆ กลายมาเปนการหาวธการเพอใหกลมตางๆ เขามาสกระบวนการเจรจากบรฐบาลโดยสนตวธ ๒. ภาคประชาชนมการเคลอนไหวเพอใหความเปนธรรมแกผถกกระทาเรยกวา Victims’ Movement

โมรอกโก สงคมรบรเรองราวการละเมดสทธมนษยชนจากเหตการณทางการเมองอยางเปดเผยและกลายเปนความทรงจารวมกนของสงคม

โบลเวย ยอมรบในความแตกตางหลากหลายของสงคม

เยอรมน มความพยายามในการสรางสมดลระหวางแนวคดความเทาเทยมกนทางสงคม (Equity) ทยดถอในฝงตะวนออกกบแนวคดเสรนยม (Freedom) ทยดถอในฝงตะวนตก

๕๐  

๓.๔ สความสาเรจ กระบวนการสรางความปรองดองในชาตของทง ๑๐ ประเทศ นบวาประสบความสาเรจในแงท

คขดแยงตางๆ สามารถทางานรวมกนในการทาใหความรนแรงบรรเทาและ/หรอยตลงได และกอใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมททาใหผคนในสงคมรสกวามความเปนธรรมมากขนกวาในอดตทผานมาโดยปราศจากเงอนไขทจะทาใหความรนแรงยอนคนกลบมาอกครง

จากการศกษาความสาเรจของกรณศกษาเหลาน สามารถสรปบทเรยนในแงของแนวทางการสรางความปรองดองในชาตไดตามภาพ ๓-๑

 

ภาพ ๓-๑ แนวทางการสรางความปรองดองในชาต: บทเรยน ๑๐ ประเทศ

ความขดแยงรนแรง

(สญเสย)

การยตความรนแรง/การเกดขอตกลง

(สงบเรยบรอย)

ความสมานฉนทปรองดอง

(สนตภาพ)

กระบวนการ- พดคยเสวนา (Dialogue) (เตรยมความพรอม/หาจดรวม/ตกลงทจะคย)

- ไกลเกลย (Mediation)- เจรจา (Negotiation)บนฐานคด: ความรนแรงไมอาจนามาซงเปาหมายและทางออกทยงยน

กระบวนการ- แสวงหาความจรง รบผดจากการกระทา ลงโทษ/ใหอภย - พดคยแลกเปลยนเพอปรบความสมพนธระหวางกน- พดคยแลกเปลยนเพอปรบโครงสรางตางๆทเกยวของ บนฐานคด: ความยตธรรมเปลยนผานและการอยรวมกนบนความตาง

การจดการกบเหตแหงความขดแยง๑. มกระบวนการพดคยเจรจาเพอหาทางออกตอความ

ขดแยงทกลมผมสวนไดเสยตางๆเขามามบทบาท๒. มขอตกลงรวมกนในการแกไขเหตความขดแยงหรอ

บรหารความเหนตางมใหกลายเปนความรนแรง๓. มความพยายามในการปฏบตตามขอตกลง๔. มภาพสงคมอนาคตรวมกน (Shared Future)

เหตแหงความขดแยง๑. ความรสกวาไมไดรบความเปนธรรมทาง

การเมอง เศรษฐกจ สงคมวฒนธรรม๒. การจดสรรอานาจทางการเมองและ/หรอ

ทรพยากร๓. ความเชอทแตกตางตอรปแบบการ

ปกครองของประเทศ๔. ความเชอทแตกตางตออานาจปกครอง

เหนอดนแดน

การจดการกบความจรงและการสรางความยตธรรมในสงคม๑. มกระบวนการ/กลไกแสวงหาความจรงทรบฟง

ความคดเหนและความรสกของกลมผมสวนไดเสย๒. มวธการททาใหทกฝายรสกพอใจวาไดรบความ

เปนธรรมมากทสดเทาทจะเปนไปได ๓. มการรบร รบผด ใหอภย ลงโทษ หรอผสมผสาน๔. มกระบวนการชดเชยเยยวยาความรสกและ

จดการกบความทรงจาเพอปองกนการเกดซาในอนาคต

การสรางสภาวะแวดลอม/โครงสราง/กลไกทเออตอการอยรวมกนในสงคมทแตกตาง ๑. มการจดตง/ปฏรปโครงสราง/กลไกเพอสราง

หลกประกนความเปนธรรม๒. มกระบวนการ/กจกรรมทกอใหเกดการ

เปลยนแปลงทศนคตของความเปนศตร ความเกลยดชงและสรางความเขาใจระหวางกน ตลอดจนความสมพนธเชงบวก/ฟนคนความไววางใจตอกนของกลมตางๆในสงคม

๓. มการฟนฟสภาพสงคมเศรษฐกจเพอปองกนความรนแรงยอนกลบ

๔. มคานยมรวมทจะปองกนความรนแรง

ความเปนพลวต

ชวงแกไข ชวงเยยวยาฟนฟ - ปองกนความรนแรงลดลง/ยต

ดวยความเหนพองจากฝายตางๆในระดบทเพยงพอตอการนาไปสการเปลยนแปลง

ปจจย ๑: เจตจานงทางการเมองและความเขมแขงของภาคประชาสงคม

ปจจย ๒ สรางบรรยากาศ/เปดพนททางการเมองปจจย ๓: พดคยทกฝายดวยกระบวนการอนเปนทยอมรบ

ปจจย ๔: เหตแหงความขดแยงไดรบการจดการภายใตกลไกทชอบธรรม ปจจย ๕: มคาอธบายเหตการณ ยอมรบผด ใหอภย

๕๑

 

ในสวนของปรากฏการณของเหตการณทเกดขนนน สามารถแบงออกไดเปน ๓ ชวงหลกดวยกน คอ ๑) ชวงความขดแยงรนแรง ๒) ชวงการยตความรนแรง/การเกดขอตกลง และ ๓) ชวงการสรางความปรองดอง โดยในความเปนจรงแลว ปรากฏการณทงสามชวงดงกลาวมความเปนพลวต ไมหยดนง และไมไดมลกษณะเปนเสนตรง (Non-linear) กลาวคอ มไดหมายความวาเมอเกดขอตกลงทางการเมองขนแลว ความรนแรงจะไมกลบมาเกดขนอก หรอในบางชวงของสถานการณอาจจะดคลายกบวาความสงบเรยบรอยไดเกดขนแลว แตความรนแรงกอาจจะหวนกลบคนไดอกขนอยกบเหตปจจยตางๆ

ดวยเหตน กระบวนการสรางความปรองดองจงมความเปราะบางซงตองอาศยเวลาและความอดทนจากทกฝาย เปนกระบวนการทมความเกยวของทงในสวนของการยตความรนแรง/การหาขอตกลง ซงตงอยบนฐานคดทวาความรนแรงไมอาจนามาซงเปาหมายและทางออกทยงยน และในสวนของการสรางความปรองดองในสงคม ซงตงอยบนฐานคดของความยตธรรมในระยะเปลยนผานและการอยรวมกนบนความแตกตาง

กระบวนการดงกลาวจะครอบคลมวธการทงการพดคยเสวนา (Dialogue) ทงภายในและระหวางกลมผมสวนไดสวนเสยตางๆในสงคม การไกลเกลยทมฝายทสามเขามาชวยเหลอสนบสนนใหเกดการหาทางออกรวมกน (Mediation) การเจรจา (Negotiation) ระหวางคขดแยงทมอานาจโดยตรงในการตดสนใจเปลยนแปลงทศทางของความขดแยง ตลอดจนการจดการกบความจรงและการสรางความยตธรรมจากในสงคมหลงความแตกแยกรนแรงไปสสงคมทสามารถอยรวมกนไดอยางสนต ซงประกอบไปดวยการคนหาความจรง การใหอภย การลงโทษผกระทาผด การเยยวยาชดเชยผไดรบผลกระทบจากความรนแรง และการปฏรปองคกรหรอกลไกทเกยวของกบการสรางความเปนธรรมและสมานฉนทในสงคม

โดยทงหมดนจะดาเนนไปเพอยตความรนแรง ลดความเกลยดชงแตกแยก สรางความไววางใจและฟนคนความสมพนธระหวางกลมคนทเคยขดแยงกนรนแรง และนาไปสสงคมปรองดองทผคนซงมความแตกตางไมวาจะเปนทางความคดความเชอ ชาตพนธ วฒนธรรม หรอสถานะทางสงคมเศรษฐกจ สามารถอยรวมกนไดอยางสนต (Coexistence) ในแงทสามารถจะจดการกบความขดแยงตางๆทเกดขนเปนปกตธรรมดาของสงคม โดยไมนาไปสการใชความรนแรงระหวางกน

การจะสรางสงคมปรองดองหลงความขดแยงรนแรงไดนน สงคมจะตองมความเขาใจรวมกนวาความขดแยงทเกดขน มสาเหตมาจากอะไร โดยจากกรณของ ๑๐ ประเทศ สามารถประมวลเหตแหงความขดแยงไดวาเกดจาก ๑) ความรสกวาไมไดรบความเปนธรรมทางการเมอง เศรษฐกจ และ/หรอสงคมวฒนธรรม ๒) การจดสรรอานาจทางการเมองและ/หรอทรพยากรในสงคมทขาดสมดล ๓) ความเชอทแตกตางตอรปแบบการปกครองของประเทศ ๔) ความเชอทแตกตางตออานาจปกครองเหนอดนแดน

การทจะแกไขเหตแหงความขดแยง หรอหากความขดแยงยงคงดารงอยกจะตองเรยนรทจะอยกบความขดแยงดงกลาวโดยไมใหความเหนตางนาไปสการใชความรนแรงตอกนนน จะตองมกระบวนการพดคยแลกเปลยนความคดเหนจากกลมพลงตางๆทเกยวของในสงคมเพอหาทางออกตอความขดแยง มขอตกลงรวมกนในการทจะแกไขเหตแหงความขดแยงหรอบรหารความขดแยงมใหขยายตวเปนความรนแรง ซง

๕๒

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๕๓  

ขอตกลงดงกลาวจะทาใหสงคมมองเหนภาพอนาคตรวมกน (Shared Future) ทงน เมอมขอตกลงรวมกนแลวกจะตองมความพยายามในการปฏบตตามขอตกลงนนๆดวย

อยางไรกตาม กระบวนการแกไขความขดแยงและยตความรนแรงโดยการเกดขอตกลงรวมกนนนยงไมเพยงพอตอการสรางความสมานฉนทปรองดองในสงคม กรณศกษาจากตางประเทศไดสะทอนใหเหนวา สงคมทผานความขดแยงแตกแยก ผานความสญเสยทางชวตและจตใจระหวางผคนในสงคมทมการแบงขวแบงฝายอยางชดเจน มทศนคตทเปนศตรตอกน และตอบโตทารายกนอยางรนแรงนน จาเปนทจะตองมกระบวนการจดการกบความจรงและการสรางความยตธรรมในสงคมดวย อนเปนความพยายามในการใหคาอธบายตอเหตการณทกระทบตอความรสกของประชาชน สงคมไดรวมกนรบรและรบทราบในสงทเกดขน ทงน กเพอทจะใหผคนในสงคมไดเรยนรประสบการณความเจบปวดในอดต เกดความทรงจารวมกนทจะปองกนการเกดซาของเหตการณในอนาคต และเดนหนารวมกนตอไปได

ทายทสดแลว หากตองการทจะปองกนมใหความรนแรงกลบคนมาอกโดยใหความปรองดองทเกดขนเปนไปอยางยงยนนน จะตองมการปรบหรอสรางสภาวะแวดลอมทางการเมอง เศรษฐกจ สงคมวฒนธรรม ดวยการปฏรปโครงสรางหรอกลไกทเกยวของกบการเออใหเกดการอยรวมกนอยางสนตในสงคม ทงน จะเปนโครงสรางหรอกลไกใดนนกขนอยกบเหตแหงความขดแยงซงแตกตางกนไปตามแตละกรณ

อนง บทเรยนจากกรณศกษา ๑๐ ประเทศ ไดชใหเหนวา แนวทางการสรางความปรองดองในชาตจะประสบความสาเรจไดดวยปจจยอยางนอย ๕ ประการ คอ ๑) เจตจานงทางการเมองของผมอานาจตดสนใจในสงคมทจะสรางความปรองดองในชาตและความเขมแขงของภาคประชาสงคมในการผลกดนขบเคลอนแนวทางการสรางความปรองดอง ๒) การสรางบรรยากาศและพนทททาใหทกฝายเหนถงความเปนไปไดในการหาทางออกรวมกน ๓) การพดคยเจรจาทกฝายดวยกระบวนการซงเปนทยอมรบของกลมพลงตางๆในสงคม ๔) เหตแหงความขดแยงไดรบการแกไขหรอจดการภายใตกลไกทชอบธรรมอนนาไปสการมองเหนภาพอนาคตของสงคมรวมกน และ ๕) การมคาอธบายตอเหตการณทกระทบความรสกของสงคม การยอมรบการกระทาผดอยางจรงใจ และการใหอภยตอกนและกน

อนง ปจจยแหงความสาเรจทง ๕ ประการน มไดจดเรยงตามลาดบความสาคญเนองจากทกขอลวนแลวแตมนาหนกความสาคญไมยงหยอนไปกวากน หากแตเปนการจดเรยงทสะทอนใหเหนถงเคารางของลาดบขนตอนทจะนาพาประเทศชาตไปสการปรองดอง

๓.๔.๑ เจตจานงทางการเมองของผนารฐบาลและความเขมแขงของภาคประชาสงคมในการผลกดนขบเคลอนการสรางความปรองดอง

ปจจยแหงความสาเรจของการสรางความปรองดองในชาตทสาคญประการหนง ซงสะทอนใหเหนจากกรณศกษาตางประเทศ คอเจตจานงทางการเมองของผนารฐบาลทจะมงมนในการรเรมและขบเคลอนกระบวนการสรางความปรองดองอยางตอเนองดวยความจรงจงและจรงใจ เจตจานงทางการเมองนมความสาคญเพราะจะเปนแรงขบฟนฝาอปสรรคตางๆใหกระบวนการสามารถดาเนนไปได ผนาประเทศอยางประธานาธบดเฟรเดอรก เดอ เคลรก (Frederik de Klerk) ประธานาธบดเนลสน แมนเดลา (Nelson Mandela) ของแอฟรกาใต ประธานาธบดซสโล บมบง ยโดโยโน (Susilo Bambang Yudhoyono) ของ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๕๔  

อนโดนเซย นายกรฐมนตรโทน แบลร (Tony Blair) ขององกฤษ สมเดจพระราชาธบดโมฮมเหมดท ๖ (King Mo-hammed VI) ของโมรอกโก ประธานาธบดพาทรชโอ อลวน (Patricio Aylwin) ของชล หรอนายกรฐมนตรเฮลมท โคหล (Helmut Kohl) ของเยอรมน นบวาเปนตวอยางทชดเจนของความกลาหาญและความมงมนตงใจจรงทจะแกไขปญหาความขดแยงรนแรงเพอสรางความปรองดองในชาต หากมอปสรรคตดขดใดๆไมวาจะเปนในแงของตวบทกฎหมายหรอกลมบคคลทไมเหนดวยกบกระบวนการปรองดอง ผนาเหลานกไดดาเนนการแกไขอยางจรงจงเพอใหกระบวนการสามารถคบหนาตอไปได

นอกจากเจตจานงทางการเมองของผนารฐบาลแลว สงสาคญอกประการหนงกคอความเขมแขงของภาคประชาสงคมในการขบเคลอนและสรางฐานมวลชนสนบสนนการสรางความปรองดอง ดงเชนกรณของอาเจะหทภาคประชาสงคมมบทบาทสงทงในแงของการเชอมประสานใหเกดการพดคยระหวาง คขดแยง การแสดงพลงมวลชนทเคลอนไหวดานสทธมนษยชนในรปของภาคเครอขายประชาสงคมหลายองคกร รวมถงความพยายามในการคนหาความจรงจากเหตการณความรนแรงทเกดขนในพนท หรอในกรณของโคลอมเบยทภาคประชาสงคมรวมตวกนกดดนเรยกรองใหทกฝายหยดใชความรนแรงและ เขาสกระบวนการเจรจาเพอสรางสนตภาพใหเกดขนในประเทศ

เมอเจตจานงทางการเมองของผนาประเทศระดบบนไดประสานเขากบความเขมแขงของภาคประชาสงคมทมบทบาทการทางานอยในระดบกลางและฐานรากของสงคม กระบวนการสรางความปรองดองในชาตทตองการพลงความรวมมอจากผนาของทกฝายรวมถงฐานมวลชนในวงกวาง จงประสบความสาเรจไดอยางยงยนและเปนทยอมรบของประชาชนทกกลมในสงคม

๓.๔.๒ เปดพนททางการเมองเพอสรางบรรยากาศใหเหนถงความเปนไปไดในการหาทางออกรวมกน

ความรนแรงถกใชเพอ ‘สงเสยง’ และใหไดมาซงเปาหมายทางการเมองทผใชตองการโดยรสกวาตนมความจาเปนทจะตองใชความรนแรงนน เนองจากมองไมเหนความเปนไปไดอนในการแกไขปญหา และเชอวาเปนเพยงวธการเดยวทมอย ดวยเหตน การจะ ‘ปดพนทของใชความรนแรง’ จงตองทาดวยการ ‘เปดพนททางการเมอง’ ซงพนททางการเมองน คอพนททงทางกายภาพและความรสกททกฝายสามารถแสดงออก เรยกรอง และดาเนนการผลกดนเคลอนไหวใหเกดการแกไขปญหาหรอใหบรรลเปาหมายทางการเมองของตนไดอยางสนตปราศจากความรนแรงโดยไมถกปดกนกดทบดวยความรนแรงจากผมอานาจรฐ

เมอพนทการใชสนตวธถกเปดกวาง กลมทตองการเรยกรองแสดงออกกจะมองเหนถงความเปนไปไดในการหาทางออกทตองการโดยมตองใชความรนแรงเปนเครองมอ ซงหมายถงบรรยากาศทางการเมองและสงคมแหงการรบฟงกนและกนไดเรมทจะเกดขน และภายใตบรรยากาศดงกลาวเทานนทจะเปนสภาพแวดลอมทเออใหทกฝายเดนเขาสทศทางของการพจารณาหาทางออกทเปนไปไดรวมกน

ดงจะเหนไดชดเจนจากกรณของโมรอกโกทรฐบาลไดปฏรปประเทศไปสความเปนประชาธปไตยมากขน มการเปดเวทสาธารณะใหผไดรบผลกระทบจากเหตการณละเมดสทธมนษยชนตางๆไดบอกเลาถงประสบการณและความรสกของตนผานสอมวลชน ซงทาใหสงคมรสกวาเรองทเคยเปนประเดนตองหามเหลาน สามารถพดคยถกเถยงไดอยางปลอดภยในทสาธารณะ หรอจากกรณของไอรแลนดเหนอ ซง

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๕๕  

ชาวไอรชคาทอลกทตองการตอสแยกตวออกจากสหราชอาณาจกรไปรวมกบประเทศไอรแลนด โดยจากเดมมการใชความรนแรงเปนเครองมอในการตอส แตภายหลงจากทรฐบาลองกฤษเปดพนทใหใชทงการเมองระบอบรฐสภาและการเมองภาคพลเมองเปนวธการในตอส กสงผลใหกลมคนทใชความรนแรงเรมลดบทบาทและความสาคญลง และทาใหชาวไอรชคาทอลกไดเหนวาตนสามารถรวมหาทางออกกบอกฝายหนงไดโดยไมถกปดกนจากรฐบาลอกตอไป

๓.๔.๓ การพดคยเจรจาทกฝายดวยกระบวนการซงเปนทยอมรบของกลมพลงตางๆ ในสงคม บทเรยนจากกรณศกษาทง ๑๐ ประเทศไดชใหเหนวา ความขดแยงจะไดรบการแกไขและ

แปรเปลยนไปสสงคมทเปนธรรมไดกดวยการพดคยเจรจาของทกฝายทเกยวของดวยกระบวนการซงเปนทยอมรบของกลมพลงตางๆในสงคมเทานน

สงสาคญคอการพดคยเจรจานมใชการพดคยเจรจากบกลม ‘เพอน’ ทเปนพรรคพวกเดยวกนเทานน แตตองเปนการพดคยกบกลมคนทคดตางซงขดแยงรนแรงกนถงขนาดทเรยกวาเปน ‘ศตร’ กนดวย ซงนบวาเปนความทาทายทตองอาศยความกลาหาญและ ‘หวใจทใหญ’ และเปดกวางไมนอยของผนาจากฝายตางๆทเกยวของ ทงน นอกจากตองอาศยความกลาหาญและจตใจทเปดกวางรบฟงอนเปนคณลกษณะสวนบคคลของผนาแลว กระบวนการพดคยเจรจาจะตองครอบคลมทกฝายทเกยวของกบความขดแยงดวย (Inclusivity) เพอใหเกดความรสกวาตนเปนเจาของกระบวนการ (Sense of Ownership) ซงหลกการครอบคลมทกฝายเพอสรางความเปนเจาของรวมกนนจะทาใหกระบวนการเกดความชอบธรรมอนนามาซงการยอมรบจากทกฝาย

กระบวนการเจรจาของเยอรมน ‘๒+๔’ ฝายคอมเยอรมนตะวนตก เยอรมนตะวนออก สหรฐอเมรกา สหภาพโซเวยต องกฤษ และฝรงเศสเพอวางแนวทางการรวมชาต กระบวนการเจรจาในไอรแลนดเหนอทมทกพรรคการเมองหลกรวมโตะพดคย รวมถงกลมรพบลกนหรอไออารเอและประเทศไอรแลนด หรอกระบวนการเสวนาในแอฟรกาใตทประกอบไปดวยกลมบคคลทหลากหลายจากทกฝายทงรฐบาลและฝายคาน ทงคนผวขาวและคนผวดา ตางสะทอนใหเหนถงความสาคญและความจาเปนของการทกฝายทเกยวของกบความขดแยงมาพดคยหารอถงทางออกรวมกน ซงหากขาดฝายใดฝายหนงกอาจจะทาใหการพดคยไมมผลคบหนาหรอหากมขอตกลงกไมอาจนาไปสความปรองดองไดจรง

๓.๔.๔ เหตแหงความขดแยงไดรบการแกไขหรอจดการภายใตกลไกทชอบธรรมอนนาไปสการมองเหนภาพอนาคตของสงคมรวมกน

การททกฝายจะปรองดองกนไดกตอเมอเหตททาใหเกดความขดแยงรนแรงระหวางกนไดรบการแกไขหรอหากยงคงมความเหนทแตกตางกนอย ความแตกตางนนกไดรบการจดการไมใหกลายเปนความรนแรงดงเชนในอดตดวยกลไกทชอบธรรม อนนาไปสการมองเหนภาพอนาคตของสงคมรวมกน ดวยเหตน การสรางความปรองดองจงไมใชการใหทกฝายลมอดตทผานมาโดยไมแกไขจดการกบตนเหตททาใหเกดความขดแยงนนขน

เมอมการกดกนหรอเลอกปฏบตอนเนองมาจากสผวซงทาใหเกดความขดแยงรนแรงมายาวนานระหวางกลมคนผวขาวและคนผวดา สงทประเทศแอฟรกาใตดาเนนการคอการยกเลกกฎหมายทไม

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๕๖  

เปนธรรมทงหมด พรอมทงรวมกนออกแบบภาพของสงคมในอนาคตททกฝายปรารถนาทจะเหน หรอเมอประชาชนในประเทศโมรอกโกรสกวาระบบการเมองของตนยงไมมความเปนประชาธปไตยเนองจากการใหอานาจแกผมอานาจในการปกครองประเทศมากจนเกนไป สงทผนาประเทศไดดาเนนการคอการปฏรปการเมองทใหสทธเสรภาพแกประชาชนมากขนตามหลกการของประชาธปไตยซงคลายคลงกบการดาเนนการของประเทศชล โบลเวย และเกาหลใต หรอในกรณของไอรแลนดเหนอทกลมคนไอรชคาทอลกรสกวาระบบการแบงเขตเลอกตง การจางงาน และการจดสรรทอยอาศยไมมความเสมอภาคเทาเทยมกบคนองกฤษโปรเตสแตนท รฐบาลองกฤษกไดแกไขกฎหมาย ออกมาตรการทางเศรษฐกจสงคม และปฏรปองคกรทเกยวของเพอสรางความเปนธรรมใหเกดขนในสงคม

๓.๔.๕ การมคาอธบายตอเหตการณทกระทบความรสกของสงคม การยอมรบการกระทาผดอยางจรงใจและการใหอภยตอกนและกน

แนนอนทสดวาการทสงคมภายหลงความแตกแยกสญเสยจะเดนหนาตอไปได ผคนในสงคมดงกลาวจะตองใหอภยตอการกระทาทกระทบความรสกของกนและกน แตโดยทวไปแลว การทจะใหอภยกนไดนน ความจรงของเหตการณทนามาซงความสญเสยและกระทบตอความรสกของสงคมอยางรนแรงนนควรตองไดรบการเปดเผยตอสาธารณะโดยมเปาหมายหลกคอเพอใหคาอธบายตอสงทเกดขน เรยนรบทเรยนในอดต และปองกนมใหเกดขนอกในอนาคต ซงมใชการมงคนหาตวคนผดหรอแกแคน ทงน ผเกยวของกบเหตการณดงกลาวจะตองยอมรบผดตอการกระทาของตนอยางจรงใจ ซงจะเปนการเยยวยา ผไดรบผลกระทบในทางหนงและทาใหเขาเหลานนรสกวาไดรบความยตธรรมกลบคนมา

ในกรณของชลนน ผนารฐบาลและผนากองทพไดออกมาขอโทษประชาชนผานสอสาธารณะอยางตอเนองตอการละเมดสทธมนษยชนในอดต ทาใหสงคมเกดบรรยากาศของการใหอภยซงทาใหเกดความปรองดองขนได ในขณะทผนารฐบาลองกฤษไดออกมาขอโทษตอชาวไอรชคาทอลกผานสอมวลชนเชนเดยวกนในเหตการณททหารองกฤษไดยงกลมผชมนมประทวงดวยความเขาใจผดวาพกพาอาวธมาในทชมนมจนเปนเหตใหเสยชวต ซงชมชนไอรชคาทอลกกยอมรบคาขอโทษและใหอภยกบเหตการณทเกดขนโดยมไดเรยกรองใหนาตวผกระทาผดมาลงโทษแตอยางใด หรอแมกระทงกรณของผนาทหารในเกาหลใตทออกมาใหคามนกบประชาชนวาจะไมมการรฐประหารเกดขนอกตอไปกนบวาเปนการยอมรบการกระทาผดในอดตทรวมถงการปราบปรามประชาชน และใหคาสญญาตอสงคมวาความผดดงกลาวจะไมเกดขนอกในอนาคต ตาราง ๓-๙ ขอสงเกตในสวนของปจจยแหงความสาเรจ

กรณศกษา ขอสงเกตในสวนของปจจยแหงความสาเรจ

เกาหลใต ความเขมแขงของภาคประชาสงคมในการผลกดนใหเกดการเปลยนแปลง

แอฟรกาใต ๑. เจตจานงทางการเมองทตองการจะปรองดอง ๒. การสรางภาพอนาคตรวมกนผานกระบวนการพดคยกบผมสวนไดสวนเสย

อนโดนเซย (อาเจะห)

๑. เจตจานงทางการเมองทตองการจะปรองดอง ๒. การคยกบ “ศตร” ในฐานะเพอนรวมชาตดวยกระบวนการหาทางออกรวมกนทชอบธรรมและ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๕๗  

กรณศกษา ขอสงเกตในสวนของปจจยแหงความสาเรจ

ทกฝายยอมรบ ๓. เหตแหงความขดแยงไดรบการแกไขดวยภาพอนาคตทสรางรวมกน ๔. การเปลยนมหาวกฤตเปนโอกาสสการปรองดอง ๕. ความเขมแขงของภาคประชาสงคมในการผลกดนสนตภาพ

สหราช-อาณาจกร (ไอรแลนดเหนอ)

๑. เจตจานงทางการเมองทตองการจะปรองดอง ๒. มกระบวนการหาทางออกททกฝายรสกวาเปนสวนหนง ๓. เหตแหงความไมเปนธรรมไดรบการแกไขในเชงโครงสราง ๔. มการสรางบรรยากาศททาใหทกฝายรสกวามทางเลอกอนทเปนไปไดในการบรรลเปาหมายนอกจากการใชความรนแรง

รวนดา ๑. การผลกดนใหเกดความเปนเอกภาพและปรองดองโดยแสวงหาความรวมมอจากเครอขายในสงคม ๒. กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนททใหผกระทาผดสานกผด และรบผดชอบตอสงทไดกระทาลงไป ๓. การกดดนจากตางประเทศใหยตสรบแลกกบการสนบสนนงบประมาณพฒนาประเทศ

ชล ๑. การปฏรปกฎหมายและการเมองใหมความเปนประชาธปไตยมากขน ซงสงผลใหบทบาทของกองทพถกจากดลง ๒. การขอโทษโดยผนารฐบาลและกองทพผานสอสาธารณะอยางตอเนอง

โคลอมเบย ๑. เจตจานงทางการเมองทตองการจะปรองดองกบกลมกองกาลงโดยปรบจากวธปราบปรามมาสการพดคย ๒. ความจรงจงในการแกไขปรบปรงกฎหมายทเปนอปสรรคตอการแกไขปญหาความขดแยงดวยสนตวธ ๓. ความเขมแขงของภาคประชาสงคมในการผลกดนสนตภาพมากขนจากการสนบสนนของตางชาตและรฐบาล

โมรอกโก ๑. การปฏรปการเมองใหมความเปนประชาธปไตยมากขน ๒. การเปดเวทสาธารณะใหผไดรบผลกระทบจากเหตการณไดแสดงออกถงประสบการณและความรสกของตนผานสอมวลชน ซงทาใหสงคมรสกวาเรองเหลานสามารถพดถงไดในทสาธารณะในลกษณะของการบาบดรวม (Collective Therapy)

โบลเวย ๑. การปฏรปกฎหมายและโครงสรางทางการเมองใหมความเปนธรรมและตอบสนองตอความตองการของคนสวนใหญมากขน ๒. ยอมรบในความแตกตางหลากหลายของคนในสงคม

เยอรมน ๑. สงคมมจดรวมคอภาพอนาคตของความเปนประเทศประชาธปไตย โดยมภาพของเยอรมนตะวนตกเปนตวแบบ ๒. การพฒนาเศรษฐกจเพอลดความเหลอมลาในสงคมโดยพยายามสรางความเจรญใหอยในระดบทใกลเคยงกนทวประเทศ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๕๘  

ปจจยแหงความสาเรจตามทกลาวมาขางตนนน เปนการถอดบทเรยนจากกระบวนการสราง

ความปรองดองของกรณศกษาทง ๑๐ ประเทศ ซงแมจะมรายละเอยดทแตกตางกนไปตามแตบรบททางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมวฒนธรรม ตลอดจนลกษณะของความขดแยงทเกดขนในแตละประเทศ แตกสามารถกลาวไดวาทง ๑๐ กรณมปจจยทนาไปสความสาเรจทใกลเคยงกน

ถงทสดแลว การทกระบวนการสรางความปรองดองในชาตจะบรรลเปาหมายไดนน ทกฝายทเกยวของจะตองกาวขามไปใหไกลกวาการถกเถยงกนเพยงแคในขอกฎหมาย โดยตองพจารณาใหกวางและลกลงถงเหตแหงความขดแยง คานงถงมตความสมพนธระหวางกลมพลงตางๆในสงคม รวมถงการมกระบวนการในการแกไขปญหาและสรางความปรองดองททกฝายในสงคมใหการยอมรบ ภายใตบรรยากาศของความเปนประชาธปไตยททาใหทกฝายรสกวามบทบาทและพนทในการเสวนาถกเถยงถงภาพอนาคตของประเทศ อนเปนเสมอนหลกหมดปลายทางททกฝายจะรวมเดนทางไปภายใตกตกาทสงคมเหนพองตองกน

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๕๙  

บทท ๔ ประวตศาสตรความขดแยงและการสรางความปรองดองในบรบทไทย

ปรากฏการณความรนแรงทางการเมองทเกดขนในชวง ๖-๗ ปทผานมา (พ.ศ.๒๕๔๘-๒๕๕๓) ทาให

เกดคาถามวาแทจรงแลวรากเหงาของปญหาความขดแยงทเกดขนครงนคออะไร ซงมความพยายามอธบายดวยเหตผลหลายประการ ไมวาจะเปนเรองการแกงแยงอานาจ การคอรรปชนของผมอานาจ ความรสกวาไมไดรบความเปนธรรม การถกเลอกปฏบต ชองวางทางเศรษฐกจและสงคมระหวางคนจนกบคนรวย ตลอดจนโอกาสในการเขาถงทรพยากรทแตกตางกน (คณะกรรมการปฏรป, ๒๕๕๔) รวมถง “การละเมดหลกนตธรรม” และ “การละเมดหลกการปกครองในระบอบประชาธปไตยอยางรายแรง” โดยการรฐประหาร (คณะกรรมการอสระตรวจสอบและคนหาความจรงเพอการปรองดองแหงชาต, ๒๕๕๔) เปนตน อยางไรกตาม เหตการณความขดแยงใชวาจะไมเคยเกดขนมากอนในสงคมไทย ดงนน แนวทางในการทาความเขาใจเกยวกบรากเหงาของปญหาความขดแยงทเกดขนทสาคญแนวทางหนงกคอ การประมวลวเคราะหขอมลปรากฏการณความขดแยงทางการเมองทผานมาในสงคมไทย ซงมเหตการณสาคญๆ เชน การเปลยนแปลงการปกครองเมอป พ.ศ. ๒๔๗๕ เหตการณ ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖ เหตการณ ๖ ตลาคม ๒๕๑๙ และเหตการณความขดแยงในเดอนพฤษภาคม ๒๕๓๕ เปนตน ซงไดนามานาเสนอไวในสวนน เพอทาความเขาใจบรบทและสภาพปญหาความขดแยงของเหตการณตางๆ ตลอดจนเพอทราบกระบวนการ วธการ กฎหมาย และกฎระเบยบทเกยวของกบการแกไขปญหาทประเทศไทยเคยใชมาแลวตงแตการเปลยนแปลงการปกครองสระบอบประชาธปไตยจนถงปจจบน การนาเสนอประวตศาสตรความขดแยงและการสรางความปรองดองในบรบทไทยในบทนแบงเปน ๓ สวน ดงน

๔.๑ บรบททางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมของไทยกอนเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ ๔.๒ ประวตศาสตรความขดแยงทางการเมองในอดตของไทย (พ.ศ.๒๔๗๕-๒๕๔๔) ๔.๓ ความขดแยงทางการเมองและความพยายามสรางความปรองดองในยคปจจบน (พ.ศ.๒๕๔๔-

ปจจบน)

๔.๑ บรบททางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมของไทยกอนเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.๒๔๗๕๘

ถงแมวาในการศกษาความขดแยงเชงประวตศาสตรในการวจยการสรางความปรองดองแหงชาตจะไดกาหนดกรอบระยะเวลานบยอนจากปจจบนไปจนถง พ.ศ. ๒๔๗๕ ซงเปนชวงเวลาทประเทศไทยเปลยนแปลงรปแบบการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบประชาธปไตย แตการทบทวนบรบททาง

                                                            ๘ เรยบเรยงโดย ชลท ประเทองรตนา นกวชาการสานกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๖๐  

การเมองการปกครองของไทยในชวงกอนหนานนตงแตสมยกรงสโขทย กรงศรอยธยา กรงธนบรและ กรงรตนโกสนทรซงเปนยคสมบรณาญาสทธราชยกนบวามสวนสาคญตอการทาความเขาใจพนฐานและการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมของไทยดวย

๔.๑.๑ กรงสโขทย (พ.ศ.๑๗๖๒-พ.ศ.๒๐๐๖) ในสมยกรงสโขทยมชวงทเปนยครงเรองระหวาง พ.ศ.๑๗๖๒-๑๙๘๑ มกษตรยปกครองทงสน

๙ พระองค กรงสโขทยรงเรองสงสดในยคของพอขนรามคาแหงมหาราช รปแบบการปกครองของกรงสโขทยในระยะแรกเปนการปกครองแบบพอปกครองลก แตตอมาเมออาณาจกรไดขยายดนแดนกวางขวางขน โครงสรางทางการเมองเรมซบซอนมากขน จาเปนตองปรบรปแบบการปกครองเพอใหมอานาจเหนอเมองบรวาร จงนาหลกการปกครองจากคมภรราชศาสตรของพราหมณมาเปนหลก โดยราชธานอยตรงกลาง มเมองลกหลวงลอมรอบทง ๔ ทศ ทาใหเกดการพฒนาทางการเมองเปนการปกครองแบบธรรมราชา การปกครองแบบพอปกครองลกถาเปรยบเทยบในระดบครอบครวจะมลกษณะทบดาเปนหวหนาครอบครว คอยอบรมลกหลานใหประพฤตตนอยางเหมาะสม และชวยเหลอจนสามารถเลยงชพได เมอเปรยบเทยบกบในระดบประเทศจะมพอขน ปกครองดแลคนในประเทศ ผปกครองและผถกปกครองจะมความสมพนธกนอยางใกลชด ทงสองฝายตางรบฟงความคดเหนซงกนและกน (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๙) ซงตอมาไดสงผลตอการเมองไทยสมยใหม เชน ลกษณะผนาตามแนวทางความคดพอขนของจอมพลสฤษด ธนะรชต ซงมทงเมตตาธรรมแบบพอปกครองลก แตขณะเดยวกนกตองมความเดดขาดในการปกครอง (ลขต ธรเวคน, ๒๕๔๑) กลาวคอสามารถใชอานาจทมอยไดอยางเบดเสรจเดดขาด เมอสงแลวกตองรบไปปฏบตตามอยางเครงครด สาหรบการปกครองแบบธรรมราชานนเปนการปกครองทพระมหากษตรยทรงใชธรรมะในการปกครองประชาชน โดยทรงไวซงทศพศราชธรรม จกรวรรดวตร ๑๒ ประการและธรรมของพญาจกรพรรดราช (กษตรยเปนเสมอนพระพทธเจา) ดงปรากฏในหนงสอไตรภมพระรวง ภายหลงจากพระมหาธรรมราชาท ๔ (บรมปาล) สวรรคตเมอ พ.ศ.๑๙๘๑ และเมอสมเดจพระบรมไตรโลกนาถขนครองราชยไดผนวกกรงสโขทยใหเปนสวนหนงของอาณาจกรกรงศรอยธยา อาณาจกรสโขทยจงสนสดลงในป พ.ศ.๒๐๐๖ (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๙)

๔.๑.๒ กรงศรอยธยา (พ.ศ.๑๘๙๓-พ.ศ.๒๓๑๐) ระยะเวลาของการเปนราชธานในสมยกรงศรอยธยาตงแตป พ.ศ.๑๘๙๓- พ.ศ.๒๓๑๐

นบเปนเวลา ๔๑๗ ป ภายใตการปกครองของพระมหากษตรยทงสน ๓๓ พระองค (ไมนบรวมขนวรวงศาธราช) จาก ๕ ราชวงศ คอ อทอง สพรรณภม สโขทย ปราสาททอง และบานพลหลวง สาหรบพระราชอานาจของพระมหากษตรยไดเปลยนแปลงวธการปกครองจากพอปกครองลก (Paternal Government) ในสมยสโขทยมาเปนแบบเอกาธปไตย (Autocratic Government) ในชวงแรกของการตงกรง และววฒนาการมาเปนระบอบสมบรณาญาสทธราชยตลอดระยะเวลาการเปนราชธาน เนองจากไทยไดรบอทธพลของขอมโดยการรบธรรมเนยมลทธเทวราชมาใช ซงขอมไดถอคตตามแบบของอนเดยมาอกทอดหนง โดยถอวาพระมหากษตรยเปนสมมตเทพสงเหนอกวาสามญชน ในสมยสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ มการปฏรปกฎหมายทสาคญคอ การบญญตกฎหมายวาดวยการเทยบศกดนา โดยใชศกดนาเปนเกณฑในการกาหนดสทธ หนาท และชนชนของคนในสงคม เปน ๒ ชนชนคอ ชนชนผดมศกดนาตงแต ๔๐๐ ไรขนไป และชนชนไพรมศกดนาตากวา ๔๐๐ ไรลง

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๖๑  

มา โครงสรางชนชนทางสงคมแบงออกเปน ๒ ชนชนหลกคอ ชนชนผปกครอง ไดแก พระมหากษตรย ขนนางและขาราชการ และชนชนผถกปกครองไดแก ไพรและทาส โดยมชนชนพระสงฆเปนตวเชอมระหวางผปกครองและผถกปกครองเขาดวยกน (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๙) แกนกลางของการเมองอยธยาคอ สถาบนพระมหากษตรย ซงทรงมอานาจเดดขาดเปนพระเจาแผนดน มอานาจไพศาล (omnipotent) โดยไดคตจากพราหมณ ลทธไศลเลนท เทวราชา และจกรวาทน และมพธกรรมตางๆ ทาใหพระองคแตกตางจากบคคลธรรมดา และไดมการผนวกคตพราหมณเรองเทวราชและคตพทธเรองพระโพธสตว (ลขต ธรเวคน, ๒๕๔๑) การจดระบบสงคมทโดดเดนทสดคอ ระบบศกดนาและระบบไพร ระบบศกดนาเดมคงจะมาจากการแจกจายทนาโดยพระมหากษตรยใหแกเชอพระวงศ ขนนางและคนทวไปตามฐานะทางสงคม ตอมาไดมววฒนาการเปลยนไปเปนการจดชนชนและฐานะ กลาวคอ เปนระบบการแบงฐานะของคนตามบนไดทางสงคม (social status scale) นอกจากมตวเลขทเกยวกบนาเปนดชนชบอก ยงนามาใชในระบบราชการดวย เชน ขาราชการทถอศกดนาตงแต ๔๐๐ ขนไปถอเปนขนนาง ตงแต ๘๐๐ ขนไปมสทธเขาเฝาพระมหากษตรย ศกดนา ๓,๐๐๐ ขนไปถอเปนขาราชการชนผใหญ เวลาเขาเฝาตองนงตามลาดบศกดนา เปนตน ระบบไพรเปนการจดองคกรทางสงคม จดตงเพอการศกในสงคราม และจดตงระเบยบสงคมในยามสงบ มทงไพรหลวงและไพรสม ไพรหลวงคอไพรทสงกดพระมหากษตรย สวนไพรสมนนเปนไพรทสงกดเชอพระวงศและขนนาง ระบบไพรเปนการคมกาลงพลทสาคญในการปองกนประเทศและเปนแรงงานในการผลต ไพรสมทสงกดมลนายเปนการเสรมระบบอปถมภในสงคมไทยทไพรฝากตวภายใตผมอานาจ และผมอานาจกจะคอยปกปองดแลไพรในดานความปลอดภย (ลขต ธรเวคน, ๒๕๔๑)

๔.๑.๓ กรงธนบร (พ.ศ.๒๓๑๐-๒๓๒๕) เมอกรงศรอยธยาแตกเปนครงท ๒ ในป พ.ศ.๒๓๑๐ สมเดจพระเจาตากสนไดกอบกอสรภาพ

จากพมา และกอตงราชธานแหงใหมทกรงธนบรเนองจากกรงศรอยธยาทรดโทรมเกนกวาจะบรณะใหคนสภาพเดมได สภาพโดยรวมของการเมองการปกครองในชวง ๑๕ ป เปนการฟนฟสถาบนตางๆ ของชาตทมมาตงแตสมยกรงศรอยธยา โดยพยายามคงรปแบบการบรหารตางๆ ไว เชน มการรวบรวมขนนาง พราหมณ ประจาราชสานกซงเคยรบราชการในกรงศรอยธยาเพอชวยธารงขนบธรรมเนยมประเพณรวมทงการปกครองดงเดมไว เปนตน และในชวง ๑๕ ป ของการเปนราชธานเปนชวงทมการทาสงครามเพอปองกนศตรจากภายนอกประเทศ และทาสงครามเพอรวบรวมราชอาณาจกรและขยายอานาจออกไปอยางกวางขวาง (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๙)

๔.๑.๔ กรงรตนโกสนทร (เนนเฉพาะชวง พ.ศ.๒๓๒๕-พ.ศ.๒๔๗๕ กอนการเปลยนแปลงการปกครอง)

กรงรตนโกสนทรไดกอตงเปนราชธานในป พ.ศ.๒๓๒๕ การจดระเบยบบรหารราชการแผนดนยงยดตามแบบกรงศรอยธยา เมอถงสมยรชกาลท ๕ การปฏรปสงคมทสาคญคอการเลกไพรและการเลกทาส โดยมการทาเปนขนตอน มการตราพระราชบญญตลกษณะเกณฑทหารซงถอเปนการประกาศยกเลกไพรโดยสมบรณ สวนการเลกทาสนนพระองคทรงเรมทการเลกลกทาสเปนอนดบแรก สดทายมการประกาศใช

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๖๒  

ประมวลกฎหมายลกษณะอาญาหามมการซอขายทาสโดยเดดขาดทาใหการซอขายทาสเปนสงผดกฎหมายซงถอเปนการประกาศเลกทาสโดยสมบรณ (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๙)

แนวคดการปกครองในระบอบประชาธปไตยเรมเปนทรจกกนมากขนตงแตปลายสมยรชกาลท ๔ จากการทพระองคสนบสนนเชอพระวงศและขนนางชนสงใหไดรบการศกษาจากประเทศตะวนตก จนไดรบอทธพลดงกลาวและนามาเผยแพรในเมองไทย เมอถงสมยรชกาลท ๕ ไดมเชอพระวงศและขนนางจานวนหนงรวมกนยนบนทกถวายความเหนใหประเทศไทยมการปกครองแบบตะวนตก โดยใหเหตผลวาการปกครองระบอบสมบรณาญาสทธราชยเปนอปสรรคตอการพฒนาประเทศ รชกาลท ๕ ทรงเหนวายงไมถงเวลาทประเทศไทยจะใชการปกครองระบอบประชาธปไตย แตพระองคกทรงดาเนนการปฏรปการปกครองใหมความทนสมยมากขน (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๙) การปฏรปตางๆ ของรชกาลท ๕ เชน (ลขต ธรเวคน, ๒๕๔๑)

๑) การยกเลกประเพณทลาสมย เชน การหมอบคลาน การเลกทาส เลกไพร ๒) การสรางอานาจรฐแบบทนสมย คอปฏรปการบรหารราชการแผนดนใหเปนเอกรฐ มการ

รวมศนยอานาจเขาสสวนกลาง ๓) การสรางชาต ใชระบบการศกษาโดยมหลกสตรจากสวนกลาง ใชภาษากลางเปนสอกลาง

ในการถายทอดเพอใหเกดการผสมกลมกลน ๔) การปฏรปสถาบนทหาร มการเกณฑทหารและการขยายหนวยยอยไปทวประเทศ ๕) การปฏรปการคลง การเกบภาษเพอเสรมรายไดของรฐ ๖) การปฏรปในดานการศาล เพอแกกฎหมายทเสยเปรยบ ไดแกสทธสภาพนอกอาณาเขต

ขณะเดยวกนกเปนสญลกษณของอานาจรฐบาลกลางทสามารถแผอานาจการปกครองเขาไปได ตอมาในสมยรชกาลท ๖ ไดสรางเมองทดลองขนเรยกวา ดสตธาน ในป พ.ศ.๒๔๖๑ เมอง

ทดลองดสตธานตงขนตามธรรมนญลกษณะการปกครองคณะนคราภบาล พ.ศ.๒๔๖๑ ซงกาหนดใหมการเลอกตงผแทนราษฎร แตดสตธานกมขอจากดทไมไดอยบนพนฐานของความจรงเพราะเปนเมองทดลอง ดสตธานจงถกยกเลกไปในป พ.ศ.๒๔๖๘ แนวคดในการนารปแบบการปกครองในระบอบประชาธปไตยแบบตะวนตกมาใชยงคงเกดขน โดยมกลมขนนางทมความคดทจะเปลยนแปลงระบอบสมบรณาญาสทธราชย กรณกบฏ ร.ศ.๑๓๐ แตกไมสาเรจเนองจากแผนการทงหมดถกเปดเผยเสยกอน บคคลเหลานจงถกจบกมและลงโทษในขอหาเปนกบฏในเวลาตอมา แตกไดรบการพระราชทานลดหยอนโทษให สาเหตทรชกาลท ๖ ทรงปฏเสธขอเสนอใหมการเปลยนแปลงการปกครอง พระองคทรงเหนวาคนไทยยงไมมความพรอม โดยเฉพาะอยางยงในดานการศกษาของประชาชน ดงนนพระองคจงไดออกพระราชบญญตการศกษาภาคบงคบในป พ.ศ.๒๔๖๔ โดยทเดกชาย-หญง อายระหวาง ๗-๑๔ ป จะตองเขาโรงเรยนประถม (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๙)

กลาวโดยสรป การเมองไทยในชวงนมทงชวงทอยในสภาวะสนตสลบกบความขดแยงทางการเมอง ความขดแยงทางการเมองไทยในชวงกอนป พ.ศ. ๒๔๗๕ จนกระทงถงชวงกอนการเปลยนแปลงการปกครองไทย พ.ศ.๒๔๗๕ อาจแบงไดเปน ๒ เรองใหญคอความขดแยงดานผลประโยชนและอดมการณ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๖๓  

ความขดแยงดานผลประโยชนนนปรากฏในทกยคทกสมย เชน การพยายามขนมามอานาจในการปกครองจากกลมตางๆ ในสมยกรงศรอยธยา มเหตการณการแยงชงอานาจทางการเมองหลายครง ถงขนตองใชกาลงสรบกนเพอยตปญหา สวนความขดแยงดานอดมการณนนเกดขนในสมยกอนการเปลยนแปลงการปกครอง ๒๔๗๕ ไมนานนก โดยเปนความขดแยงระหวางชนชนนาทตองการใหมการปฏรปประเทศโดยการนาการปกครองในระบอบประชาธปไตยแบบตะวนตกมาใช กบกลมท เหนวาควรใชการปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชยตอไปกอน

ภายใตความขดแยงเชงอดมการณ ไดมความพยายามในการสรางความปรองดองเพอทาใหสงคมไมตกอยในวงวนของความขดแยงจนอาจนาไปสการใชความรนแรงอยพอสมควร ดงจะเหนไดจากในสมยรชกาลท ๕ ไดมเชอพระวงศและขนนางจานวนหนงรวมกนยนบนทกถวายความเหนใหประเทศไทยมการปกครองแบบตะวนตก โดยใหเหตผลวาการปกครองระบอบสมบรณาญาสทธราชยเปนอปสรรคตอการพฒนาประเทศ รชกาลท ๕ ทรงเหนวายงไมถงเวลาทประเทศไทยจะใชการปกครองระบอบประชาธปไตย แตพระองคกทรงดาเนนการปฏรปการปกครองใหมความทนสมยมากขน (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๙) ดวยการยกเลกประเพณลาสมย เชน การหมอบคลาน การเลกทาส การปฏรปการคลง ปฏรปสถาบนทหาร สถาบนศาล เปนตน (ลขต ธรเวคน, ๒๕๔๑)

ตอมาในสมยรชกาลท ๖ มกลมขนนางทมความคดทจะเปลยนแปลงระบอบสมบรณาญาสทธราชย รชกาลท ๖ ทรงปฏเสธขอเสนอใหมการเปลยนแปลงการปกครอง พระองคทรงเหนวาคนไทยยงไมมความพรอม โดยเฉพาะอยางยงในดานการศกษาของประชาชน ดงนนพระองคจงไดออกพระราชบญญตการศกษาภาคบงคบในป พ.ศ.๒๔๖๔ โดยทเดกชาย-หญง อายระหวาง ๗-๑๔ ป จะตองเขาโรงเรยนประถม (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๙) สรปไดวาการสรางความปรองดองทเกดขนนน ผนาพยายามปรบปรงใหสงคมมความทนสมย ดวยการปฏรปโครงสรางตางๆ ยกเลกประเพณทไมทนสมย และเนนทกระบวนการใหการศกษาเพอเปนรากฐานใหกบสงคมในการแลกเปลยนเรยนรรวมกนของคนในสงคมตอไป

อาจกลาวไดวา ปญหาความขดแยงทงในเชงอดมการณและผลประโยชนเปนเรองทเกดขนอยเสมอในสงคมไทย เพยงแตบรบทและสภาพปญหาของความขดแยง ตลอดจนกระบวนการหรอวธการจดการกบปญหาอาจมความแตกตางกนไปตามแตยคสมย การเรยนรกระบวนการสรางความปรองดองในบรบทและสภาพปญหาทหลากหลายโดยเฉพาะทเปนประสบการณของสงคมไทยเอง ยอมจะทาใหเกดความเขาใจสาเหตและรากเหงาของปญหาความขดแยงไดอยางแทจรง ซงในสวนตอไปจะไดกลาวถงประวตศาสตรความขดแยงในสงคมไทยตงแตประเทศไทยไดมการเปลยนแปลงการปกครองมาสการปกครองระบอบประชาธปไตยเมอวนท ๒๔ มถนายน พ.ศ.๒๔๗๕ จนถงปจจบน โดยแบงการนาเสนอเปน ๒ ชวงหลก คอ ตงแต พ.ศ.๒๔๗๕ จนถงกอนการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ ชวงหนง และตงแตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ มผลบงคบใชเปนตนมา โดยเฉพาะตงแตพนตารวจโท ดร.ทกษณ ชนวตรและพรรคไทยรกไทยไดรบชยชนะในการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร เมอวนท ๖ มกราคม พ.ศ.๒๕๔๔ เปนตนมา อกชวงหนง

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๖๔  

๔.๒ ความขดแยงและการสรางความปรองดองในสงคมไทยในชวง พ.ศ. ๒๔๗๕ ถง พ.ศ. ๒๕๔๔

จากการเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาสระบอบประชาธปไตยโดยคณะราษฎร เมอ พ.ศ. ๒๔๗๕ มาถงการจดทารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ หรอทมกเรยกกนโดยทวไปวารฐธรรมนญ “ฉบบประชาชน” ประเทศไทยไดผานหวงเวลาสาคญทถอเปนชวงหวเลยวหวตอของการพฒนาประชาธปไตยหลายครง ซงในบทนจะกลาวถงปรากฏการณความขดแยงและแนวทางการสรางความปรองดองทเกดขนในชวงเวลาดงกลาว โดยแบงการนาเสนอออกเปน ๖ ชวง ตามชวงเวลาทเหตการณตางๆ เกดขน ดงน

ชวงท ๑ การเมองไทยในชวง ๑๕ ปแรกหลงจากการปฏวตสยาม (พ.ศ. ๒๔๗๕-๒๔๙๐) ชวงท ๒ ความขดแยงทางการเมองในชวง พ.ศ. ๒๔๙๐-๒๕๐๐ ชวงท ๓ ยคของจอมพลสฤษด ธนะรชต และจอมพลถนอม กตตขจร (พ.ศ.๒๕๐๑-๒๕๑๖) ชวงท ๔ ความเปลยนแปลงทางการเมองในชวง ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖ – ๖ ตลาคม ๒๕๑๙ ชวงท ๕ การเมองไทยยคปฏรปการปกครองแผนดน (พ.ศ. ๒๕๒๑-๒๕๓๕) ชวงท ๖ จาก “พฤษภาทมฬ” ส “รฐธรรมนญฉบบประชาชน” (พ.ศ. ๒๕๓๕-พ.ศ. ๒๕๔๔) ชวงท ๑ การเมองไทยในชวง ๑๕ ปแรกหลงจากการปฏวตสยาม (พ.ศ. ๒๔๗๕-๒๔๙๐) ในยคสมยนถอเปนชวงเวลาทสาคญทสดของการเมองไทย เพราะเปนการแสดงใหเหนถงจดเรมตน

ของรากฐานปญหาการเมองไทยสมยใหม โดยจดเดนของการเมองในชวงนคอ คขดแยงทางการเมองเปนการตอสระหวางชนชนนาทางการเมองเพยง ๓ กลมไดแก คณะราษฎรสายพลเรอน คณะราษฎรสายทหาร และกลมจารตนยม โดยทประชาชนเขาไปมสวนรวมในการเมองไทยนอยมาก

๑) จากปฏวตสยาม ๒๔๗๕ ถงรฐประหาร ๒๔๙๐๙ ในระยะเวลาเพยง ๑๕ ป ระหวาง พ.ศ. ๒๔๗๕-๒๔๙๐ ไดเกดเหตการณสาคญๆ อนสงผล

ตอพฒนาทางการเมองในประเทศไทยอยางตอเนองมาถงปจจบน ไดแก การปฏวตสยาม พ.ศ. ๒๔๗๕ กบฏ บวรเดช พ.ศ.๒๔๗๖ ฯลฯ และจนถงการรฐประหารวนท ๘ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๔๙๐ การเคลอนไหวทางการเมองดงกลาวมสาเหตและสภาวการณแวดลอมแรงผลกดนและผลกระทบทตามมาแตกตางกนออกไปตอการเมอง เศรษฐกจ สงคม การศกษาและวฒนธรรมตามยคสมย ซงจะกลาวตอไปเบองหนา แตปรากฏการณทางการเมองทเกดขนในประวตศาสตรชวงดงกลาวกอตวขนมาจากปจจยความขดแยงทางการเมองและการชวงชงหรอปกปองผลประโยชนของแตละฝาย ตางกมเหตผลสนบสนนแนวคดของฝายตนอยางมตรรกะตามวถทางวฒนธรรมความคดทางการเมองทงสน อยางไรกตาม เปนทนาสงเกตวา เมอฝายการเมองสามารถ

                                                            ๙ เรยบเรยงโดย ฉตรบงกช ศรวฒนสาร นกวชาการ พพธภณฑพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว สถาบนพระปกเกลา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๖๕  

แบงปนผลประโยชนกนอยางลงตวแลวกสามารถยตความขดแยงทางการเมองทเกดขนลงไปชวคราวได และความขดแยงกมกจะปะทขนใหมเสมอ เมอตวแปรของสมการผลประโยชนทางการเมองเกดการเปลยนแปลง

๒) สาเหตทนาไปสการเปลยนแปลงการปกครองในป ๒๔๗๕ งานศกษาเกยวกบสาเหตของการปฏวตสยาม ๒๔๗๕ อธบายวาม ๒ ประการ ไดแก สาเหต

ทางอดมการณทางการเมอง และปจจยทางเศรษฐกจ กลาวคอ งานศกษาตางๆ (เกยรตชย พงษพาณชย, ๒๕๑๔; รชน กลยาคณาวต, ๒๕๒๐; ชยอนนต สมทวณช, ๒๕๒๓) ตางยอมรบวามรากฐานมาจากการปฏรปการปกครองของสยามใหมความทนสมยแบบตะวนตก ทาใหเกดความคดทางการเมองใหมๆ แพรเขามาในสยาม รวมทงความตองการใหประเทศมรฐธรรมนญ สาหรบปจจยทางเศรษฐกจ มงานศกษาตางๆ (พรเพญ ฮนตระกล ฉตรทพย นาถสภา และสมภพ มานะรงสรรค, ๒๕๒๗) ตางเหนพองกนวาการเคลอนไหวของคณะราษฎรอยในชวงจงหวะทระบอบสมบรณาญาสทธราชยถกทาทายดวยวกฤตการณทางเศรษฐกจและมาตรการทรฐบาลนามาใชประสบความลมเหลวในนโยบายในการแกไขปญหาวกฤตทางเศรษฐกจ ไมวาจะเปนการตดทอนยบหนวยราชการ การดลขาราชการออก การประกาศพระราชบญญตภาษเงนเดอนยงผลใหเกดปญหาวางงาน รฐบาลถกวพากษวจารณเรองของการปลดขาราชการวามไดดาเนนไปดวยความยตธรรมและ มงแตรกษาผลประโยชนของคนชนสงและคนรวย นอกจากนการจดเกบภาษโรงเรอนและทดน ทาใหบรรดาพอคาไดรบความเดอดรอนในสภาวะทการคาซบเซา การผลตขาวทไมไดผลอยางเตมททาใหชาวนาจานวนมากยนฎการองทกข ในทสดนามาสเหตผลในการยดอานาจเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕

การปฏวตเปลยนแปลงการปกครองเกดขนอยางรวดเรวในกรงเทพฯ นาโดยกลมบคคลทเรยกวาคณะราษฎร ประกอบดวย นายทหารระดบกลางและขาราชการพลเรอนซงหลายคนจบการศกษาจากยโรป อาท พนเอกพระยาพหลพลพยหเสนา (พจน พหลโยธน) จบการศกษาจากประเทศเยอรมน หลวงประดษฐมนธรรม (ปรด พนมยงค) นกกฎหมายรนใหมจบจากประเทศฝรงเศส เปนผนาแนวคด และยทธศาสตรทางการเมอง อาจกลาวไดวา การปฏวตครงนมผลมาจากปญหาทางเศรษฐกจตกตา ปญหาการดลราชการและความไมมนคงเรองเงนเดอนของขาราชการระดบกลาง และพวกเขาเหนวาสยามมการเปลยนแปลงหรอพฒนาการดานความคดทางการเมองในระบอบประชาธปไตยและขบวนการชาตนยมชามากเมอเปรยบเทยบกบสภาพความกาวหนาทางการเมองทเกดขนในยโรปทพวกเขาเคยไปศกษาเลาเรยนมา ชวระยะเวลาหนง

คณะราษฎร (The People‘s Party) ประกอบดวยทหารบก ทหารเรอและพลเรอน จานวน ๙๙ คน ไดรวมกนเขายดอานาจการปกครองในวนท ๒๔ มถนายน พ.ศ.๒๔๗๕ ไดจบกมและควบคมตวอภรฐมนตรบางพระองคไว (ธารงศกด เพชรเลศอนนต, ๒๕๔๓) และจากนนประกาศหลก ๖ ประการ ไดแก หลกอสรภาพของชาต หลกสวสดการ หลกแผนการทางเศรษฐกจในการสรางงานแกประชาชนทงหมด หลกความเสมอภาค หลกเสรภาพ และหลกการศกษาแกมวลชน (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๙) เมอมการนาขาวการปฏวตกราบบงคมทลตอพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวซงขณะนนประทบอย ณ พระราชวงไกลกงวล ไดมการประชมเพอหาทางจดการกบสถานการณ โดยทประชมประกอบดวยพระบรมวงศานวงศอาวโสและแมทพนายกองคนสาคญหลายทาน และมขอเสนอออกมาหลายประการ เชน การตอบโตคณะราษฎรดวย

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๖๖  

กาลงทหารจากหวเมองทยงคงจงรกภกดตอพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว การเสดจลภยไปตางประเทศ และการเจรจาประนประนอมกบฝายปฏวต เปนตน ในทสดพระบาทสมเดจพระปกเกลาฯ ทรงเหนวาไมควรทงตอบโตดวยกาลงและหลบลหนภย แตควรประทบอยทพระราชวงไกลกงวลตอไป เพอคอยทาความตกลงกบคณะปฏวต เพอหลกเลยงการนองเลอดและขจดความเสยงทจะสญเสยอานาจอธปไตยของประเทศ (พเศศ บรณะสมบต, ๒๕๔๗)

ตอมาในวนท ๒๖ มถนายน ๒๔๗๕ พระบาทสมเดจพระปกเกลาฯ กเสดจถงพระนครตามคากราบบงคมทลของคณะปฏวต และในวนท ๒๗ มถนายน คณะผกอการกไดรบพระราชทานอภยโทษ และในวนเดยวกนนน พระบาทสมเดจพระปกเกลาฯ ทรงลงพระปรมาภไธยในรางรฐธรรมนญทคณะราษฎรทลเกลาถวาย แตทรงพระอกษรกากบตอทายรฐธรรมนญฉบบดงกลาววา “ฉบบชวคราว” เพอเปนการสงสญญาณวาการจดรปแบบการปกครองของระบอบการปกครองใหมตองไมใชสงทคณะราษฎรเปนผกาหนดเพยงฝายเดยว (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๙) รฐธรรมนญชวคราวดงกลาวจงมอายการใชงานเพยงหาเดอนเศษ และสนสดลงเมอมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม พ.ศ.๒๔๗๕ (ฉบบถาวร) ในวนท ๑๐ ธนวาคม พ.ศ.๒๔๗๕ ซงเปนฉบบทรางขนโดยสภาผแทนราษฎร (พรชย เทพปญญา, ๒๕๔๙)

ภายหลงการประกาศใชรฐธรรมนญแลว ทประชมสภาไดมมตแตงตงพระยามโนปกรณนต-ธาดาเปนนายกรฐมนตร และประกาศแตงตงคณะรฐมนตรชดแรกขน คณะรฐมนตรในรฐบาลของพระยามโนปกรณนตธาดา สวนใหญเปนนายทหารและขาราชการพลเรอนระดบสงแตยงมนายปรด พนมยงค รวมเปนคณะรฐมนตรดวย ในชวงเวลาดงกลาว พระบาทสมเดจพระปกเกลาฯทรงขอใหปลอยพระบรมวงศานวงศชนผใหญทคณะราษฎรควบคมพระองคไว ไดแก สมเดจเจาฟาฯกรมพระยานรศรานวตวงศ และสมเดจฯกรม-พระยาดารงราชานภาพ ไดรบการปลอยพระองคเมอวนท ๒๘ มถนายน เปน ๒ พระองคแรก สวนเจานายทสรางความยงยากใจใหกบคณะราษฎรทสดคอสมเดจเจาฟากรมพระนครสวรรควรพนต แตภายหลงทรงการยตบทบาททางการเมองและทรงลภยไปยงบนดง ประเทศอนโดนเซย นบเปนลกษณะสอดคลองกบการประนประนอมทางการเมอง โดยเฉพาะอยางยงในวนท ๓๐ มถนายน พระบาทสมเดจพระปกเกลาฯทรง พระกรณาโปรดเกลาฯใหพระยามโนปกรณนตธาดาประธานกรรมการคณะราษฎร พนเอกพระยาพหลพล-พยหเสนา หวหนาคณะราษฎรสายทหารและหลวงประดษฐมนธรรม หวหนาคณะราษฎรสายพลเรอนมาเขาเฝาทวงศโขทย ตรสถามความจรงใจจากคณะราษฎรวา เพราะเหตใดจงตองประกาศขอความทมถอยคาทรนแรงกระทบกระเทอนตอใตฝาละอองธลพระบาทและพระบรมวงศานวงศ ทาใหพระยาพหลฯและนายปรด “กราบบงคมทลขอพระราชทานอภยโทษทไดลวงเกน” และกอนพธพระราชทานรฐธรรมนญ ๓ วน (คอวนท ๗ ธนวาคม ๒๔๗๕) คณะผกอการปฏวตเกอบทงหมดเขาเฝา “ขอพระราชทานขมาโทษ” ตอพระบาทสมเดจ-พระปกเกลาฯ (สนธ เตชานนท, ๒๕๔๕: ๓๑๔)

จากนนรฐบาลไดดาเนนการแกไขปญหาเศรษฐกจของประเทศโดยมอบหมายใหนายปรด พนมยงคเปนผวางแผนการเศรษฐกจ แตปรากฏวา ไดเกดความขดแยงทางการเมองขนเมอนายปรด พนมยงค นาเสนอ “เคาโครงการเศรษฐกจแหงชาต” แกผนาคณะราษฎรและกรรมการราษฎร เนองจากกลมขนนางเกาซงพระยามโนปกรณนตธาดาชกชวนมารวมในคณะกรรมการราษฎรมองวาเคาโครงเศรษฐกจดงกลาวม

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๖๗  

หลกการแบบสงคมนยมคอมมวนสต (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๙) ความขดแยงระหวางผนาคณะราษฎรดวยกนดงกลาวเมอรวมเขากบความขดแยงระหวางคณะราษฎรและกลมเชอพระวงศและขนนางเกาทมมาตงแตหลงการเปลยนแปลงการปกครองไดนาไปสการกอกบฏตอตานอานาจของรฐบาลในวนท ๑๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๔๗๖ ซงตอมาถกเรยกวา “กบฏบวรเดช” ตามพระนามของพระองคเจาบวรเดชผนาคณะกอการ (นคม จารมณ, ๒๕๑๙)

๓) สภาพตอเนองจากการปฏวตสยาม ๒๔๗๕ และสาเหตของการเกดกบฏบวรเดช เหตการณสาคญกอนเกดกบฏบวรเดชซงทาใหบคคลหลายฝายเคลอบแคลงใจวา เปน

ปฏกรยาครงสดทายของกลมอานาจเกาเพอการรอฟนระบอบสมบรณาญาสทธราชย เหตการณแรก คอ รฐประหารโดยพระราชกฤษฎกา เมอวนท ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๗๖ พระยามโนปกรณนตธาดาไดใชอานาจประกาศปดสภาและงดใชรฐธรรมนญบางมาตรา โดยอางวาคณะรฐมนตรมความเหนแตกแยกกน เรองเคาโครงเศรษฐกจของหลวงประดษฐมนธรรม และเหตการณทสอง คอ พระยาพหลพลพยหเสนา พนโทหลวงพบลสงคราม (ยศในขณะนน) นาวาโทหลวงศภชลาศย และหลวงนฤเบศรมานต ไดใชกาลงทหารกอรฐประหารยดอานาจรฐบาลของพระยามโนปกรณนตธาดา เมอวนท ๒๐ มถนายน พ.ศ. ๒๔๗๖ เบองหลงของการทารฐประหารครงนเกดขนจากความแตกแยกของฝายคณะราษฎร เนองจากพระยาพหลพลพยหเสนาและหลวงพบลสงครามซงเหนดวยกบแนวคดของหลวงประดษฐมนธรรมไมพอใจทพระยาทรงสรเดชเปนผนาในการคดคานเคาโครงเศรษฐกจของหลวงประดษฐมนธรรม และตามมาดวยเหตการณกบฏบวรเดชในเดอนตลาคมของปเดยวกน สงตางๆ เหลานไมไดบอกแตเพยงความขดแยงแตยงบงชวามความลมเหลวทจะมการประนประนอมกนภายในหมผมอานาจดวยกนเอง การควบคม “พลพรรค” ของแตละฝายดจะไมเปนผล คอ ไมมความเปนอนหนงอนเดยวกนทงในหมของ “เจา” และ “คณะราษฎร” (นครนทร เมฆไตรรตน, ๒๕๔๖)

๔) กบฏบวรเดช เกดขนเมอวนท ๑๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๔๗๖ นบเปนการกอกบฏตอตานอานาจของฝายรฐบาล

ครงแรกหลงการเปลยนแปลงการปกครองในป พ.ศ. ๒๔๗๕ มสาเหตมาจากความขดแยงระหวางผนาของระบอบเกา (ระบอบสมบรณาญาสทธราชย) และระบอบใหม (ระบอบรฐธรรมนญ) จากการโตแยงเรอง เคาโครงเศรษฐกจทเสนอโดยนายปรด พนมยงค ซงถกกลาวหาจากผเสยประโยชนวาเปน “คอมมวนสต” และชนวนสาคญ คอ ขอโตแยงเรองพระเกยรตยศและพระราชอานาจของพระมหากษตรยในระบอบใหม สงผลใหพลเอก พระองคเจาบวรเดชตดสนใจนากาลงทหารออกมาเคลอนไหวยดอานาจของรฐบาล อนเปนทมาของชอ “กบฏบวรเดช” (นคม จารมณ, ๒๕๑๙)

กบฏบวรเดชเกดขน เมอมทหารหวเมองภายใตความรวมมอของกลมบคคลผไมพอใจนโยบายการปกครองและการบรหารประเทศของรฐบาลคณะราษฎร โดยนายพลเอก พระองคเจาบวรเดช เปนแมทพ นายพนเอก พระยาเทพสงครามเปนรองแมทพ และนายพนเอกศรสทธสงครามเปน เสนาธการกองทพ กาลงทหารสวนหนงรวบรวมมาจากจงหวดนครราชสมา อบลราชธาน ลพบร สระบร และอยธยา ไดยกมาปดลอมกรงเทพมหานคร ทางทศเหนอ ตงทบญชาการทดอนเมอง และกาลงอกสวนหนงใชกองทหารจากเมองเพชรบร

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๖๘  

ใชปดลอมกรงเทพมหานครทางทศใต โดยทมจดประสงคในการยกกาลงทหารปดลอมกรงเทพมหานคร เพอจะตอรองกบคณะราษฎร ๒ ครงดวยกน

ครงแรกเปนการยนคาขาดของนายพนเอก พระยาศรสทธสงคราม ยนในนามของคณะกบานกเมองตอพระยาพหลพลพยหเสนา นายกรฐมนตรในขณะนน ลงวนท ๑๑ ตลาคม ๒๔๗๖ ซงแสดงความไมพอใจ ๒ ประเดน คอ การเพกเฉยใหคนพาลสนดานหยาบหมนพระบรมเดชานภาพและปลอยใหหนงสอพมพลงขอความบรภาษพระเกยรตคณของรชกาลท ๗ และการเรยกหลวงประดษฐมนธรรมกลบคนยงสยามโดยมการซกฟอกใหขาวสะอาดกอน โดยคณะกบานกเมองยนใหรฐบาลลาออกภายใน ๑ ชวโมง แตฝายรฐบาลคณะราษฎร กมไดสนใจทจะปฏบตตามแตอยางใด

ครงทสอง พระองคเจาบวรเดช ไดเสนอเงอนไขแกพระยาพหลพลพยหเสนา นายกรฐมนตรเมอวนท ๑๓ ตลาคม ๒๔๗๖ เปนขอเสนอทลดความรนแรงแขงกราวลง แตขอใหรฐบาลปฏบตตามหลก ๖ ประการ คอ ประการแรก ตองจดการทจะใหสยามมพระมหากษตรยปกครองภายใตรฐธรรมนญ ประการทสอง ตองดาเนนการตามรฐธรรมนญโดยแทจรงไมใชการรฐประหารดงวนท ๒๐ มถนายน ๒๔๗๖ ตองยอมใหมพรรคการเมองทชอบดวยกฎหมาย ประการทสาม ขาราชการประจาทงทหารและพลเรอนตองอยนอกการเมอง ประการทส การแตงตงบคคลในตาแหนงราชการตองถอคณวฒและความสามารถเปนหลก ประการทหา การเลอกตงผแทนราษฎรประเภทท ๒ ตองถวายใหพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวทรงเลอก และประการทหก การปกครองกองทพบก จกตองใหมหนวยผสมตามหลกยทธวธ (นคม จารมณ, ๒๕๑๙) ตอมาฝายรฐบาลไดตงกองกาลงผสมปราบปรามคณะกบานกเมอง โดยมพนโท หลวงพบลสงคราม เปนหวหนา และสามารถทาการปราบปรามฝายกบฎบวรเดชไดสาเรจ พระองคเจาบวรเดชหวหนาคณะกบฏและพระชายาเสดจหนไปยงประเทศกมพชา รฐบาลตงศาลพเศษขนมาเพอพจารณาคดการกบฏ และจลาจลในป พ.ศ. ๒๔๗๖ พ.ศ. ๒๔๗๘ และ พ.ศ. ๒๔๘๑ ซงกระบวนการของศาลพเศษ มไดปฏบตตามหลกการแหงการปกครองโดยยดหลกกฎหมายหรอหลกนตธรรม (Rule of Law) (ภธร ภมะธน, ๒๕๒๑)

ถงแมวารฐบาลจะสามารถรกษาอานาจการปกครองประเทศไวได แตเหตการณคราวนนไดมผลตอการเปลยนแปลงความสมพนธเชงอานาจภายในคณะผปกครองประเทศมใชนอย กลาวคอ หลงเหตการณกบฏบวรเดช รฐบาลไดจดตงศาลพเศษขนมาพจารณาคดทเกยวของการกบฏโดยเฉพาะโดยไมมการอทธรณฎกา และไมอนญาตใหผตองหาตงทนายความปกปองตนเอง ผลการพจารณาปรากฏวามผเกยวของทงหมดม ๖๐๐ คน ถกฟองศาล ๘๑ คด จาเลย ๓๑๘ คน ในจานวนนถกพพากษาลงโทษ ๒๓๐ คน (ภธร ภมะธน, ๒๕๒๑) ในสายตาของผเกยวของกบการกบฏเหนวาการดาเนนการดงกลาวเปนกระบวนการทไมยตธรรมอยางยง ภายหลงจงไดมการพระราชทานอภยโทษจากโทษประหารชวตใหเหลอเพยงการจาคกตลอดชวต และจากจาคกตลอดชวตเปนการเนรเทศไปเกาะตะรเตา ซงเปนการปรองดองแบบหลวมๆ โดยอาศยกระบวนการยตธรรม

อยางไรกตาม ผลของการเกดกบฏบวรเดชไดสงผลกระทบตอสถาบนพระมหากษตรยดวย แมวาตลอดระยะเวลาทมการตอสกนระหวางฝายรฐบาลและฝายกบฏ รชกาลท ๗ ไดทรงวางพระองคเปนกลาง แตคณะราษฎรกลบยงมความเคลอบแคลงสงสยในพระองคอย (ชยอนนต สมทวณช, ๒๕๒๒) ฐานะของ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๖๙  

พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวและพระราชวงศในสายตาคณะราษฎรตกตาลงอยางมาก เพอยตความขดแยงทางการเมองทงหลายทมอยในขณะนน พระบาทสมเดกพระปกเกลาเจาอยหวจงตดสนพระทยสละพระราชสมบต ในเดอนมนาคม พ.ศ. ๒๔๗๘ (นคร พจนวงพงษและอกฤษ พจนวรพงษ, ๒๕๔๙)

กลาวไดวา การเกดกบฏบวรเดชขนถอเปนโอกาสสาหรบคณะราษฎรในการจบ คมขง และเนรเทศฝายจารตนยม และพวงมาถงนกการเมองฝายตรงขามหลายคน แตกเปนการเปดโอกาสใหนายพนเอก หลวงพบลสงคราม (ยศในขณะนน) (แปลก พบลสงคราม) คณะราษฎรสายทหารทไมผกพนกบฝายจารตนยม ไดขนดารงตาแหนงเปนนายกรฐมนตร ซงใหผลทางออมคอ แมจะสามารถตอกรกบฝายจารตนยมได แตกทาใหคณะราษฎรฝายทหารมบทบาทมากขน (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๙) และนาไปสการเปลยนแปลงทางการเมองหลายประการตลอดระยะเวลาทนายพนเอก หลวงพบลสงครามดารงตาแหนงนายกรฐมนตร

ในชวงแรกของการเปนนายกรฐมนตรของนายพนเอก หลวงพบลสงคราม ทานไดพยายามสรางประวตศาสตรชาตไทยขนมาใหมภายใตนโยบายรฐนยมหลายประการ เชน การเปลยนชอประเทศจากสยามไปเปนประเทศไทยในพ.ศ. ๒๔๘๒ เปนตน อยางไรกตาม เหตการณการเมองกไดเกดการเปลยนแปลงไปหลงสงครามโลกครงทสองเมอสมาชกระดบนาของคณะราษฎรหลายคนไดเขารวมตอตานญปนและฝายอกษะในนามของเสรไทย ซงทาใหคณะราษฎรไดทงชอเสยง เกยรตภม และอานาจในทางการเมองหลงจากเหตการณดงกลาว และสามารถทาใหจอมพล ป. พบลสงครามพนจากตาแหนงในขณะนน แตเหตการณตองพลกผนหลงจากทเกดเหตการณเสดจสวรรคตของรชกาลท ๘ ใน พ.ศ. ๒๔๘๙ (Wyatt, ๒๐๐๓) ซงไดนาพาไปสการรฐประหารในปเดยวกน

โดยสรป ในชวง ๑๕ ปแรกภายหลงการเปลยนแปลงการปกครองไดเกดเหตการณความวนวายหลายครงเพอลมอานาจของรฐบาล โดยในชวงแรกจะเปนขบวนการทเกดขนเพอมงเปลยนระบอบการปกครองใหกลบไปสระบอบสมบรณาญาสทธราชย เชน กรณกบฏบวรเดช ซงรฐบาลสามารถปราบปรามขบวนการดงกลาวได และอาศยมาตรการทางกฎหมายในการนาผกระทาความผดมาลงโทษ ในระยะตอมา มความขดแยงทางการเมองเกดขนโดยเกดความพยายามทจะโคนลมอานาจของรฐบาลขนมา อนเปนความขดแยงภายในระหวางคณะผบรหารประเทศดวยกนเอง จนนาไปสการทารฐประหารในป ๒๔๙๐ เมอคณะรฐประหารทาการยดอานาจไดสาเรจกจะมการออกกฎหมายนรโทษกรรม (พระราชบญญตนรโทษกรรมแกผกระทาการรฐประหาร พ.ศ. ๒๔๙๐) ซงมผลใหผกระทาการดงกลาวไมมความผด

ชวงท ๒ ความขดแยงทางการเมองในชวง พ.ศ. ๒๔๙๐-๒๕๐๐๑๐ รฐประหาร ๘ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๔๙๐ เกดขนในคนวนท ๗ พฤศจกายน ตอเนองถงเชาวนท ๘

พฤศจกายน พ.ศ. ๒๔๙๐ โดยกลมทหารนอกราชการทนาโดย พลโทผน ชณหะวณ (ยศในขณะนน) นาวาเอกกาจ กาจสงคราม (ยศในขณะนน ) พนตารวจเอกเผา ศรยานนท (ยศในขณะนน ) พนเอกสฤษด ธนะรชต (ยศในขณะนน) พนเอกถนอม กตตขจร (ยศในขณะนน) พนโทประภาส จารเสถยร (ยศในขณะนน)

                                                            ๑๐ เรยบเรยงโดย อภญญา ดสสะมาน นกวชาการ สานกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๗๐  

และรอยเอกสมบรณ (ชาตชาย) ชณหะวณ (ยศในขณะนน) นากาลงทหารยดอานาจจากปกครองจากรฐบาล พลเรอตรถวลย ธารงนาวาสวสด

สาเหตของการรฐประหารกคอ รฐบาลพลเรอตรถวลย ธารงนาวาสวสด ซงสบอานาจตอจากรฐบาล นายปรด พนมยงค ไมสามารถจดการกบปญหาความขดแยงกนในชาตได อนมสาเหตหลกจากเหตการณสวรรคตของรชกาลท ๘ ประกอบกบมการทจรตคอรรปชนในวงราชการ เชน การนาเงนไปซอจอบเสยมแจกจายใหราษฎรทาการเกษตร ทวาความปรากฏภายหลงวาเปนจอบเสยมทไมไดมาตรฐาน ซงเรยกกนวา "กนจอบกนเสยม" เปนตน (สชน ตนตกล, ๒๕๑๕) จากนนคณะทหารแหงชาตตดสนใจใหนายควง อภยวงศ หวหนาพรรคประชาธปตย ซงเปนพรรคฝายคานขนดารงตาแหนงนายกรฐมนตร โดยใหสญญาวาจะไมแทรกแซงการทางาน ซงคณะทหารแหงชาตไดตงสภาขนมา ใชชอวา "คณะรฐมนตรสภา" และจดการเลอกตงขนในวนท ๒๙ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๑ พรรคประชาธปตยไดคะแนนเสยงขางมาก นายควง อภยวงศจงดารงตาแหนงนายกรฐมนตรตอเปนรฐบาลพลเรอน (ลขต ธรเวคน, ๒๕๔๑)

อยางไรกตาม ในวนท ๖ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๑ คณะนายทหารในกลม ๔ คน นาโดย นาวาเอกกาจ กาจสงคราม (ยศในขณะนน) กไดทาการบบบงคบใหนายควงลาออก และแตงตงจอมพล ป. พบลสงคราม เปนนายกรฐมนตรแทน ผลจากการรฐประหารในครงน ไดพลกโฉมหนาการเมองไทยไปโดยสนเชง เปนการรฐประหารทไดรบเสยงสนบสนนจากประชาชน มการวเคราะหวารฐบาลนายควง อภยวงศ แมจะไดรบการแตงตงและเลอกตงมา กไมมอานาจและไมมประสทธภาพเพยงพอ เพราะอานาจทแทจรงยงอยทคณะนายทหาร (นคร พจนวงพงษ และอกฤษ พจนวรพงษ, ๒๕๔๙)

ในการดารงตาแหนงครงทสองน จอมพล ป. พบลสงครามไมไดมอานาจอยในมอเหมอนครงแรก แตเปนการบรหารอานาจ โดยยนอยบนดลแหงอานาจระหวางกลมการเมองตางๆ (สขม นวลสกลและวสษฐ ทว-เศรษฐ, ๒๕๔๓) ซงตองยอมรบวา ผนาทางการทหารในประเทศไทยยคนนไมไดมความเปนอนหนงอนเดยวกนนก กลาวคอ มกลมทหารอยางนอยสามกลมทแขงขนกนมอทธพลในการเมองไทย กลมทหนงไดแกจอมพล ป. โดยผสนบสนนกลมนคอทหารจานวนหนงซงมบทบาททางการเมองกอนสงครามโลกครงทสอง เชน พลเอกมงกร พรหมโยธ พลตรประยร ภมรมนตร และพลเอกเภา เพยรเลศ เปนตน กลมทสองคอกลมทหารทนาโดยจอมพลผณ ชณหะวณ ซงไมเคยมบทบาททางการเมองมากอนหนาน แตเปนกลมทหารทมบทบาทในการรฐประหาร พ.ศ. ๒๔๙๐ ซงรวมทงพลตรประมาณ อดเรกสาร (ยศในขณะนน) พลตรศร สรโยธน รอยเอก ชาตชาย ชณหะวณ (ยศในขณะนน) และพนเอกเผา ศรยานนท (ยศในขณะนน) โดยภายหลงการปฏวตดงกลาว จอมพลผน ชณหะวณ ไดรบการแตงตงใหเปนผบญชาการกองทพบกจนวนเกษยณอาย กลมทสามซงเปนกลมททรงอทธพลมากทสดคอกลมของจอมพลสฤษด ธนะรชตเองทประกอบไปดวยนายทหารระดบกลางทคมกาลงในกองทพ เชน พนเอกถนอม กตตขจร (ยศในขณะนน) พนโทกฤษณ ศรวะรา (ยศในขณะนน) พนโทประภาส จารเสถยร (ยศในขณะนน) ซงภายหลงนายทหารเหลานไดรบการสนบสนนใหไดรบตาแหนงระดบสงในกองทพบก และบางคนไดรบเลอกใหเปนรฐมนตรภายหลงจากการประกาศใชรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๔๙๕ (ลขต ธรเวคน, ๒๕๔๑)

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๗๑  

นอกจากกลมทหารทมบทบาททางการเมองอยางสง เชน สามกลมทกลาวมาแลว ยงมกลมนายทหารเรอ ไดแกพลเรอเอกสนธ กมลนาวน ผบญชาการกองทพเรอซงเปนผทไมฝกใฝฝายการเมองใด โดยในชวงทดารงตาแหนงดงกลาว กองทพเรอไทยไดรบการกลาวขานและไดรบการยกยองเปนอยางสง แตภายหลงจากความลมเหลวของกบฏแมนฮตตน กองทพเรอไทยไดถกลดบทบาทและงบประมาณลงเปนอนมาก เพอปองกนไมใหเขามามบทบาททางการเมองไดอก (โกวท วงศสรวฒน, ๒๕๕๓) อยางไรกตาม ใน พ.ศ. ๒๕๐๐ จอมพล ป. พบลสงครามกหมดอานาจทางการเมองลงอยางสนเชง การเมองไทยไดกาวเขาสการเปลยนแปลงอกครงภายใตการปกครองของจอมพลสฤษด ธนะรชต

ชวงท ๓ ยคของจอมพลสฤษด ธนะรชต และจอมพลถนอม กตตขจร (พ.ศ. ๒๕๐๑-๒๕๑๖) ดงทไดกลาวไปแลววา ปรากฏการณความขดแยงตงแตยคทจอมพล ป. พบลสงคราม กลบเขามา

บรหารประเทศเปนสมยท ๒ ถอเปนยคทความขดแยงระหวางกลมอานาจมอทธพลสาคญตอการเมองไทย ซงตอมาใน พ.ศ. ๒๕๐๐ จอมพลสฤษด ธนะรชต เปนผทสามารถหยดความขดแยงทางการเมองระหวางฝายทหารและตารวจได ทาใหใหจอมพลสฤษด ธนะรชต กลายเปนผปกครองเผดจการเบดเสรจนยม ซงปจจยสาคญททาใหจอมพลสฤษด และนายทหารในยคนนสามารถใชอานาจการปกครองไดอยางเบดเสรจกคอ (๑) ไมไดเปนนายทหารทเกยวของโดยตรงกบการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ ทาใหไมมความทรงจาเกยวกบอดมการณของรฐธรรมนญฉบบดงกลาว (๒) ความออนแอของภาคประชาสงคมอนเนองจากการถกกดดนในยคกอนหนานนนนเอง (๓) การสนบสนนจากประเทศมหาอานาจในขณะนน ไดแก สหรฐอเมรกา

๑) ยคของจอมพลสฤษด ธนะรชต๑๑ ชวงทจอมพลสฤษด ธนะรชตกระทารฐประหารในป ๒๕๐๐ นน จอมพลสฤษดไมไดม

ความคดแจมชดนกวาจะปกครองประเทศอยางไร การครองอานาจเกดจากภาวะแวดลอมซงจะตองมบคคลทม “ความสามารถพเศษ” ในอนทจะเปลยนรฐบาลทไมเปนทนยม แตไมใชเปลยนระบบทเปนไมเปนทนยม ความไมพอใจของประชาชนมไดมงอยทระบบรฐสภาโดยตรง แตอยทการฉอราษฎรบงหลวงและการใชวธการฉอฉลในการเลอกตง พ.ศ. ๒๕๐๐ มากกวา เมอจอมพลสฤษดทาการรฐประหารจอมพล ป. พบลสงคราม คราวนนจอมพลสฤษดจงเปรยบเสมอน “อศวนขมาขาวมาชวยชาต” (สขม นวลสกลและวสษฐ ทวเศรษฐ, ๒๕๔๓) และทมาของความชอบธรรมของจอมพลสฤษดอกประการหนงคอ แรงสนบสนนทจอมพลสฤษดไดรบจากประชาชนทมความรความเขาใจและนกหนงสอพมพ เหนไดจากการไฮปารค นกศกษาและผนาการเมองกแสดงการสนบสนนจอมพลสฤษดอยางเตมท

ในยคของจอมพลสฤษด ธนะรชต ประเทศไทยไดรวมมอกบประเทศสหรฐอเมรกาในการปราบปรามคอมมวนสตอยางชดเจน ในวนท ๖ มนาคม ๒๕๐๕ รฐบาลไทยและสหรฐอเมรกาไดทาขอตกลงทางทหารรวมกน เรยกวาสญญาถนด-รสค (The Rusk-Thanat Memmrandum) ซงเปดโอกาสใหอเมรกาใชประเทศไทยเปนฐานทพเพอสนบสนนการปฏบตการปราบปรามคอมมวนสตในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตรวมทงสน ๗ แหง ไดแก อบลราชธาน อดรธาน นครพนม ขอนแกน นครราชสมา อตะเภาและตาคล การตง                                                            ๑๑ เรยบเรยงโดย อภญญา ดสสะมาน นกวชาการ สานกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๗๒  

ฐานทพในประเทศไทย มผลทงทางการเมองและเศรษฐกจ ทาใหประเทศไทยกลายเปนจดสาคญของภมภาคในการตอตานคอมมวนสต และเปนจดยทธศาสตรสาคญทฝายคอมมวนสตมงจะยดครองดวยเชนกน ในขณะเดยวกน กาลงซอมหาศาลจากทหารอเมรกนทเขามาประจาการในฐานทพตางๆ ทาใหเศรษฐกจในพนทนนเฟองฟขนไปพรอมกบปญหาสงคมหลายอยาง เชน การเกดขนของธรกจเมยเชา สถานบนเทง ปญหาอาชญากรรมททหารอเมรกนกอขนแลวทางราชการไทยไมสามารถเขาไปจบตวในฐานทพได เหลานทาใหเกดความรสกทงยอมรบและตอตานสหรฐอเมรกาในฐานะเจาลทธประชาธปไตย ทแสดงทงดานบวกและดานลบ เปนเหตผลหนงในการเขารวมพรรคคอมมวนสตของชาวไทยบางกลมดวย (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๙)

อนทจรงประเทศไทยเรมมความกงวลเกยวกบปญหาคอมมวนสต มาตงแตปลายสมยรชกาลท ๗ โดยมการแกไขประมวลกฎหมายลกษณะอาญาให “การสงสอนทฤษฎการเมองหรอเศรษฐกจเพอใหบงเกดความเกลยดชงดหมนสมเดจพระเจาอยหวหรอเกดความเกลยดชงระหวางชนชน” เปนความผดมระวางโทษจาคกไมเกน ๑๐ ป ปรบไมเกน ๕,๐๐๐ บาท หรอทงจาทงปรบ และหลงจากการเปลยนแปลงการปกครอง ไดมการออกกฎหมายเกยวกบคอมมวนสตขนเปนฉบบแรกคอ พระราชบญญตวาดวยคอมมวนสต พ.ศ. ๒๔๗๖ (ณรงค สนสวสด, ๒๕๓๙)

ภายใตรฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม ไดมการออกกฎหมายคอมมวนสตฉบบใหม มบทลงโทษทรนแรงกวาเดม และมนยามทกวางขวางมากขน ไดมการแกไขเรอยมาตลอดยคเผดจการทหาร ใหอานาจในการจบกม ปราบปราม กกขงโดยไมตองแจงขอกลาวหาไดนานกวาปรกต การใชกฎหมายของเจาหนาทรฐนอกจากจะเปนไปในทางปราบปรามคอมมวนสตแลว กยงเปนเครองมอในการควบคมกดขประชาชนไดตามอาเภอใจ และปดกนไมใหมการใชสทธเสรภาพโดยเฉพาะในการเขยนและแสดงความคดเหนของประชาชนและสอมวลชน (ธารงศกด เพชรเลศอนนต, ๒๕๔๗)

๓) การเมองเผดจการทหารในยคจอมพลถนอม กตตขจร๑๒ ภายหลงจอมพลสฤษด ธนะรชต ไดถงแกอสญกรรม พลเอกสทธ สทธสารรณกร

ประธานสภารางรฐธรรมนญ ไดนาความกราบบงคมทลเพอโปรดเกลาฯ แตงตง พลเอกถนอม กตตขจร (ยศในขณะนน) เปนนายกรฐมนตร เมอวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ.๒๕๐๖ ตามกระบวนการในมาตรา ๑๔ ของธรรมนญการปกครองราชอาณาจกร ๒๕๐๒

หลงจากนน วนท ๑๑ ธนวาคม พ.ศ.๒๕๐๖ พลเอกถนอม กตตขจรไดรบการแตงตงเปน ผบญชาการทหารบกควบคกบตาแหนงผบญชาการทหารสงสด และไดรบพระราชทานเลอนยศเปน “จอมพล ๓ เหลาทพ”และตอมา วนท ๑ ตลาคม ๒๕๐๗ ไดมการแตงตงพลเอกประภาส จารเสถยร (ยศในขณะนน) เปนผบญชาการทหารบก โดยจอมพลถนอม คงรบตาแหนงผบญชาการทหารสงสงสด จอมพลถนอม กตตขจรนน เปนผทใกลชดสนทสนมกบจอมพลสฤษด ธนะรชตเปนอยางมาก การปฏบตการตางๆ ตอมาในการบรหารประเทศ อาจกลาวไดวาถอดแบบมาจากการบรหารงานของจอมพลสฤษดนนเอง อยางไรกด การใชอานาจและความเดดขาดในสมยจอมพลสฤษดทมประสทธภาพจนสามารถกดปญหาความขดแยงทมอยไมใหแสดง

                                                            ๑๒ เรยบเรยงโดย ณวฒน ศรปดถา นกวชาการ สานกสงเสรมวชาการรฐสภา สถาบนพระปกเกลา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๗๓  

ออกมาได ในยคของจอมพลถนอมกลบไมอาจควบคมได โดยเฉพาะการไมสามารถรวบรวมกลมอานาจตางๆ ใหมความเปนเอกภาพ (โกวท วงศสรวฒน, ๒๕๕๓)

การเขาดารงตาแหนงนายกรฐมนตรของจอมพลถนอม ถอวาเปนการสบทอดอานาจทางการเมองตอจากจอมพลสฤษด ธนะรชต โดยการดาเนนนโยบายของรฐบาลจอมพลถนอม ไดยดตามนโยบายเดมเปนสวนใหญ เชน การแกไขรางรฐธรรมนญ การตอตานคอมมวนสตโดยใหความรวมมอกบสหรฐอเมรกาซงขณะนนทาสงครามในเวยดนามโดยอนญาตใหใชประเทศไทยเปนฐานทพในการทงระเบดในเวยดนาม รวมถงการใชอานาจเบดเสรจของนายกรฐมนตรตามมาตรา ๑๗ แหงธรรมนญการปกครองราชอาณาจกร ๒๕๐๒ อาจกลาวไดวา ความแตกตางระหวางผนาทงสองคนในเรองโครงสรางการใชอานาจมนอยมาก แตดวยบคลกของจอมพลถนอมทเนนการรอมชอม หลกเลยงความขดแยง ทาใหความขดแยงในการประสานประโยชนระหวางกลมอานาจตางๆ ทเกดขนตงแตยคจอมพลสฤษด แตไมแสดงผลเนองจากถกบารมและอานาจของจอมพลสฤษดบดบงเอาไว คงอยไดเพยงระยะหนงเทานน และตอมากทวความรนแรงมากขน ปญหาทงจากฝายการเมอง และฝายธรกจผลประโยชน โดยเฉพาะปญหาความขดแยงของกลมนายทหารผกมอานาจประเทศ นาไปสการรฐประหารตนเองของจอมพลถนอม ในวนท ๑๗ พฤศจกายน พ.ศ.๒๕๑๔ (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๘)

การรฐประหารโดยจอมพลถนอมซงเปนการทารฐประหารตนเองนน อาจกลาวไดวาเปนความพยายามในการแกปญหาการบรหารราชการแผนดนของตนเองมากกวาทจะเปนกระบวนสการปรองดอง ดวยการรวบอานาจทแตเดมมในฐานะนายกรฐมนตรทมาจากระบบรฐสภา ทตองมความรบผดชอบตอสภาและตองบรหารกลมผลประโยชนทงในและนอกสภา มาเปนเปนการใชอานาจแบบเผดจการทเคยใชมากอน การทจอมพลถนอม กตตขจร ไดรวบอานาจไวแตเพยงผเดยว ทามกลางความไมพอใจของกลมผลประโยชน รวมทงนสต นกศกษาและประชาชนโดยทวไป ทไมมรฐธรรมนญการปกครองอยางถาวรมาตงแตการยดอานาจของจอมพลสฤษด ธนะรชต ในป พ.ศ. ๒๕๐๑ แลว และกวาจะไดมาซงรฐธรรมนญฉบบป พ.ศ. ๒๕๑๑ กตองใชเวลารางนานถง ๑๐ ป แตมเวลาใชเพยงสามปเศษกตองมาถกยกเลกไปในการรฐประหารครงนอก ประกอบกบเหตการณการทจรตตางๆ ในรฐบาล ทาใหสถานการณของรฐบาลกลบยาแยลงและตองเผชญกบการชมนมใหญเพอเรยกรองประชาธปไตยและตอตานรฐบาลของนสต นกศกษาและประชาชนในอก ๒ ป ตอมา

ทกษ เฉลมเตยรณวจารณบคลกลกษณะความเปนผนาของจอมพล ป.พบลสงครามและ จอมพลสฤษดเอาไววา ความคลายคลงกนอยางนาทงระหวางแบบแผนทางการเมองสมยตนๆ ของจอมพล ป. กบแบบแผนทางการเมองของจอมพลสฤษดกคอทาทททงสองฝายเนนยาความเปนผนาเฉพาะตว จอมพล ป. กออกตวดวยคาขวญ “เชอผนา ชาตพนภย” สวนจอมพลสฤษดกมกจะพดในเชงอดมการณแบบพอปกครองลก ซงเปรยบเสมอนชาตคอครอบครวและจอมพลสฤษดคอหวหนาครอบครว ภายใตคาขวญทวา “ขาพเจาขอรบผดชอบแตเพยงผเดยว” (ด Thak Chaloemtiarana, ๒๐๐๗) อาจสรปไดวายคสมยของจอมพลสฤษดนนไดทลายความเปนประเพณทประเทศไทยไดยดถอกนมาวาระบอบการปกครองเปนสงสาคญทสดในประเทศ แตจอมพลสฤษดเปนคนตอบโจทยทชดเจนวา ผนาเทานนเปนปจจยสาคญมากในการทาใหประเทศกาวหนาไปไปไดอยางมทศทางมนคงและเหนผลอยางเปนรปธรรม

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๗๔  

กลาวไดวา การทารฐประหารทจอมพลสฤษด ธนะรชตเมอวนท ๒๐ ตลาคม พ.ศ.๒๕๐๑ มผลทาใหการเมองการปกครองไทยตองเขาสรปแบบของเผดจการอานาจนยม (Authoritarianism) เปนเวลานานถง ๑๕ ป และทาใหทหาร โดยเฉพาะอยางยงทหารบก มบทบาทอยางสงตอการเมองการปกครองไทยในระยะเวลาตอมา

ชวงท ๔ ความเปลยนแปลงทางการเมองในชวง ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖ – ๖ ตลาคม ๒๕๑๙๑๓ ความลมเหลวในการใชรฐประหารเปนเครองมอจดการกบความขดแยงทางการเมองของจอมพล

ถนอม กตตขจร เปนหลกฐานทแสดงใหเหนวาการใชแนวทางแบบอานาจนยมอาจทาใหความขดแยงระหวางกลมการเมองยตลงไดในชวงระยะเวลาหนง (ดงทจอมพลสฤษด ธนะรชตเคยทาสาเรจผานการทารฐประหาร เมอวนท ๒๐ ตลาคม ๒๕๐๑) แตไมสามารถใชไดกบทกสถานการณ โดยเฉพาะเมอการพฒนาประเทศไดทาใหประชาชนเรมเขาถงการศกษามากขน เกดแนวความคดดานประชาธปไตยและการเคารพสทธเสรภาพ ในขณะทรฐบาลในยคนนยงไมพรอมทจะใหประชาชนเขามามสวนรวมทางการเมอง การลกขนเรยกรองสทธเสรภาพและตอตานการใชอานาจเผดจการจงไดกอตวขนและนาไปสเหตการณเมอวนท ๑๔ ตลาคม พ.ศ.๒๕๑๖ ในทสด

๑) เหตการณ ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖ ความลาชาของการรางรฐธรรมนญหลงจากมการประกาศใชธรรมนญปกครองราชอาณาจกร

พ.ศ. ๒๕๑๕ ทาใหฝายนสต-นกศกษาเรมชมนมกนเพอเรยกรองรฐธรรมนญ และมนกศกษาโดนจบกม ๑๓ คน ถงแมวาจอมพลประภาส จารเสถยร จะยอมเจรจากบนายสมบต ธารงธญวงศ (เลขาธการศนยกลางนสตนกศกษาฯ) ซงยนขอเรยกรองใหรฐบาลปลอยตวผตองหา ๑๓ คน แตรฐบาลกลบยนกรานทจะดาเนนการโดยใชมาตรา ๑๗ การปะทะกนระหวางเจาหนาทตารวจและทหารกบผชมนม ทาใหมผเสยชวตทงสน ๗๗ คน และไดรบบาดเจบ ๘๕๗ คน (โกวท วงศสรวฒน, ๒๕๕๓)

ความเสยหายดงกลาวทาใหจอมพลถนอม กตตขจร ยอมลาออกจากตาแหนงนายกรฐมนตรและเดนทางออกจากประเทศไทย มการออกพระราชบญญตนรโทษกรรมแกนกเรยน นสต นกศกษา และประชาชน ซงกระทาความผดเกยวเนองกบการเดนขบวนเมอวนท ๑๓ ตลาคม ๒๕๑๖ พ.ศ. ๒๕๑๖ และพระราชบญญตยกเลกคาสงของหวหนาคณะปฏวตท ๓๖/๒๕๑๕ ลงวนท ๒๒ มถนายน พ.ศ. ๒๕๑๕ พ.ศ. ๒๕๑๗ รวมถงมกระบวนการรางรฐธรรมนญฉบบใหม อนเปนทมาของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๑๗ ซงไดรบการยอมรบวาเปนรฐธรรมนญทมความเปนประชาธปไตยมากฉบบหนง (ชาญวทย เกษตรศร, ๒๕๔๓)

ในยคดงกลาวรปแบบของรฐบาลเผดจการทเคยควบคมการมสวนรวมของประชาชนไดเปลยนแปลงรปแบบไป โดยภาคประชาสงคมนนไดเกดการเคลอนไหวของนกศกษาอยางตอเนองเพอเรยกรองใหประชาชนตอสกบเผดจการ สงผลทาใหทหารไดเรยนรบทเรยนหลายประการจากการเปลยนแปลงทางการเมอง และเปนครงแรกในประวตศาสตรทประชาชนสามารถเอาชนะกองทพได และทสาคญเปนการพสจน                                                            ๑๓ เรยบเรยงโดย ณวฒน ศรปดถา นกวชาการ สานกสงเสรมวชาการรฐสภา สถาบนพระปกเกลา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๗๕  

วา ยคแหงการมสวนรวมทางการเมองกาลงมาถงแลว (ประจกษ กองกรต, ๒๕๔๘) การตนตวทางการเมองของนกศกษาในครงนน มผลมาจากการเปลยนแปลงในสงคมเศรษฐศาสตรการเมองทไดเรมตนมาตงแตนโยบายการพฒนาของจอมพลสฤษด ธนะรชต และการทบานเมองไดพฒนาไปหลากหลายยงขนจนมความแตกตางในสงคม รวมทงการพฒนาในเรองตางๆ มมากขน จงสงผลตอการเปลยนแปลงทางการเมองโดยเฉพาะอยางยงคอการพฒนาทางการศกษา (ชาญวทย เกษตรศร, ๒๕๔๓) นอกจากนนยงไดพสจนวา เผดจการอานาจนยมหรอเบดเสรจนยมไมสามารถปดกนการมสวนรวมของประชาชนได โดยมการเคลอนไหวของประชาชนและความตองการการมสวนรวมทางการเมอง

เหตการณ ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖ นบเปนจดเปลยนแปลงอนมความสาคญยงอกขนตอนหนงตอพฒนาการเมองของไทย การตกลงใจจดการใหผนาเผดจการทหารพนจากตาแหนง อานาจ และออกนอกประเทศ เปนผลใหสถานการณอนเลวรายกลบคนสความสงบไดอยางฉบพลน นอกจากจะชวยสกดกนมใหเหตการณลกลามเปนสงครามกลางเมองระยะยาวแลว ยงเปนผลใหประเทศยงสามารถรกษาระบบการบรหารรฐตอไปได ในภาวะของชองวางอนเกดจากการลมสลายของกลมอานาจเผดจการถนอม-ประภาส-ณรงค แทบจะในทนท กมการจดตง “รฐบาลชดพระราชทาน” ขนโดยมนายสญญา ธรรมศกด ประธานองคมนตร และอธการบดมหาวทยาลยธรรมศาสตร ขนดารงตาแหนงนายกรฐมนตร อนเปนการพยายามสรางความตอเนองของระบบการบรหารจดการรฐ ทแตเดมอยในมอของเผดจการ มาสกลไกบรหารทมไดขบเคลอนดวยพลงทางการเมองจากนกการเมอง หรออาจเรยกไดวา เปนการจดตง “รฐบาลแหงชาต” ขนชวคราว กอนจะมการปรบกลไกของรฐโดยการรางรฐธรรมนญ เพอไปสกระบวนการคนอานาจใหประชาชน และใหภาคการเมอง เขามามบทบาทตามระบอบประชาธปไตยตอไป

การทนสต นกศกษา และประชาชน รวมพลงเพอตอสกบฝายเผดจการโดยมไดมงโคนอานาจและขนสอานาจอยางเชนทขบวนการปฏวตอนๆ มงกระทากน แตกบงเกดผลสะทอนดานวฒนธรรมทางความคดทใหความสาคญจนอาจเรยกไดในความหมายเชงอดมคตของ “การปฏวต” อยางแทจรงกระบวนการสรางความปรองดองภายหลงเหตการณ ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ จงเปนการสะทอนถงการใหความสาคญตอคณคาของการตอส และยกยองการดาเนนการพวกเขาเหลานน การทพระราชบญญตนรโทษกรรมแกนกเรยน นสต นกศกษาและประชาชน ซงกระทาความผด เกยวเนองกบการเดนขบวนเมอวนท ๑๓ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ พ.ศ.๒๕๑๖ มงเนนยกเวนความผดเฉพาะนสต นกศกษา และประชาชนทเกยวของกบเหตการณ โดยมไดใหความคมครองเจาหนาทรฐนอกเหนอไปจากปฏบตหนาทโดยชอบดวยคาสง และการมกฎหมายยกเลกคาสงของหวหนาคณะปฏวตท ๓๖/๒๕๑๕ ลงวนท ๒๒ มถนายน พ.ศ. ๒๕๑๕ ใหปลอยตวผถกคมขงโดยคาสงรฐาธปตยทมใชอานาจเผดจการ มาอยภายใตกฎหมายตามระบอบการปกครองแบบนตรฐ การมรฐธรรมนญทรบรองสทธเสรภาพและยอมรบความคดเหนของประชาชน ยอมสะทอนถงแนวคดและมโนธรรมของสงคมในขณะนนนนเอง

หลงเหตการณ ๑๔ ตลาคม พ.ศ.๒๕๑๖ สงคมไทยไดเปลยนแปลงเขาสยคใหมซงเปนยคแหงประชาธปไตย การทมรฐธรรมนญ มพรรคการเมองและการเลอกตง ทาใหสงคมไทยวาดฝนวาจะไมตองหวนกบไปสยคแหงเผดจการอก กระบวนการทางประชาธปไตยและการแสดงซงเสรภาพความคด ซงแตเดมถกกด

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๗๖  

ไวภายใตระบอบเผดจการ ถกปลดปลอยออกมาจนแทบจะเรยกไดวา “สาลกเสรภาพ” มการชมนมประทวงตางๆ จานวนมาก ในชวงนเองกลมอานาจเกาทถกผลกระทบจากเหตการณ ๑๔ ตลาคม พ.ศ.๒๕๑๖ ตอง สงบเสงยม กไดสะสมกาลงไวเพอรอจงหวะทเหมาะสมทจะชวงชงอานาจกลบมาอกครง

๒) ๖ ตลาคม ๒๕๑๙ การโตกลบของเผดจการทหาร เหตการณ ๖ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ เปนเหตการณทเจาหนาทรฐและกลมทรฐใหการสนบสนน

ไดเขาไปลอมจบกมและสงหารนกศกษาและประชาชนภายใน บรเวณมหาวทยาลยธรรมศาสตร ทาพระจนทร ซงกาลงชมนมประทวงเพอขบไลใหจอมพลถนอม กตตขจรออกนอกประเทศ ในเหตการณน ตารวจตระเวนชายแดนนาโดยคายนเรศวรจากหวหน กลมลกเสอชาวบาน ตารวจ และกลมคนทตงโดยงบประมาณ กองอานวยการรกษาความมนคงภายใน (กอ.รมน.) คอ กลมนวพลและกลมกระทงแดง ไดใชกาลงอยางรนแรง ทาใหมผทบาดเจบ เสยชวต และสญหายเปนจานวนมาก

ภาพการเมองไทยกอน ๖ ตลาคม พ.ศ.๒๕๑๙ นบเปนสภาพการณทกลาวไดวา ความตงเครยดทางการเมองอนเกดจากความขดแยงระหวางกลมสดขว คอขวาจดและซายจดถงจดสงสด ความขดแยงทางผลประโยชนและอานาจทางการเมองของผนาทางการเมอง และผนาทางทหารกอยในลกษณะทวความรนแรงขนเรอยๆ ในชวงน ม.ร.ว.เสนย ปราโมช หวหนาพรรคประชาธปตย เปนนายกรฐมนตร รฐบาลทตงขนกเปนรฐบาลผสม วกฤตการณตางๆ ทเกดขนนน กไดพยายามแกไขไปไดบาง แตกระแสของความขดแยงของขวสดโตงทงสองยากทจะลดลงได ประกอบกบรฐบาลผสมเปนรฐบาลทออนแอ ทาใหสภาพของการเมองไทยอยในสภาพทพรอมทจะระเบดออกเปนเสยงๆ และเมอ พลเอกกฤษณ สวะรา ผบญชาการทหารบกถงแกอนจกรรม เมอเดอนเมษายน ๒๕๑๙ บคคลทคอยคาจนหรอเปนหลกประกนระบอบประชาธปไตยกหายไปจากฉาก ทาใหบรรยากาศทางการเมองซงเตมไปดวยความตงเครยดอยแลว เพมความนาสะพรงกลว และความไมแนนอนมากขน ซงนกวชาการโดยเฉพาะนกรฐศาสตรสามารถคาดการณไดวา ระบอบประชาธปไตยคงอยไดไมนาน การยดอานาจโดยทหารจะเกดขน เปนแตรอจงหวะและหาความชอบธรรมเทานน ทงนเพราะยงมมวลชนทจบกลมและจดตงโดยเฉพาะศนยกลางนสตนกศกษาแหงประเทศไทย ทจะเปนตวคดคานการยดอานาจ

เหตการณ ๖ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ เรมตนจากการเดนทางเขาประเทศของจอมพลถนอม กตตขจร ซงบวชเณรมาจากสงคโปร เพอเขามาบวชพระทวดในกรงเทพฯ กอนหนานน จอมพลประภาสกไดพยายามเดนทางเขาประเทศมาครงหนง แตถกนสตนกศกษาและประชาชนตอตาน จงทาไมสาเรจ ในกรณของจอมพลถนอมนน เขามาโดยบวชเณร หมผาเหลองเขามาเพอมาบวช การเขามาบวชนน ไดออกขาวทางสอมวลชนรวมทงโทรทศนดวย ซงเปนทคาดกนวาจะตองนาไปสการประทวงโดยศนยกลางนสตนกศกษาและประชาชน การประทวงกทาเชนเดยวกบการชมนมประทวงครงกอนๆ แตเนองจากทางมหาวทยาลย ธรรมศาสตรไดปฏเสธไมยอมใหใชสถานท ผลทสดกลมชนกไดใชกาลงเขายดมหาวทยาลย และใชเปนทประทวงตอไป

ในการประทวงนน ไดมการแสดงการแขวนคอ ซงกอนหนานนไดมผถกจบโดยตองสงสยวามการกระทาผดกฎหมายและถกแขวนคอตายทนครปฐม การแขวนคอทลานโพธเปนการลอเลยนการเมอง ซง

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๗๗  

แสดงใหเหนความไมมขอไมมแปของกฎหมาย แตดวยเหตผลใดกตาม ภาพทแขวนคอลอเลยนนนมสวนละมายคลายคลงกบภาพของพระบรมวงศานวงศพระองคหนง โดยเฉพาะภาพทตพมพในหนงสอพมพบางกอกโพสต และดาวสยาม ซงมการประโคมขาววาเปนการหมนพระบรมเดชานภาพอยางอกอาจ จงไดเกดการชมนมตอตานการประทวงของกลมนสตนกศกษาทมหาวทยาลยธรรมศาสตร ขณะเดยวกนทางวทยยานเกราะกไดกระจายเสยงชใหเหนการกระทาโดยอกอาจของศนยกลางนสตนกศกษาแหงประเทศไทย ทางศนยกลางนสตนกศกษาแหงประเทศไทยไดปฏเสธขอกลาวหาดงกลาว แตการกสายเกนแก เพราะอารมณทถกเรา และความแตกแยกทางอดมการณซงออกมาเปนความเกลยดชงไดทาใหเกดความรสกทจะหาหนกน กลมทหาร ตารวจตระเวนชายแดน กลมลกเสอชาวบานและกลมกระทงแดง รวมกนยงปนเขาในมหาวทยาลยธรรมศาสตรซงเปนททนกศกษา และประชาชนรวมตวอย

ในทสดกเกดเหตการณอนนาเศราสลด ในวนท ๖ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ ไดมการลอมมหาวทยาลยธรรมศาสตร และมการตอสกนดวยอาวธปน จนเสยชวตไปไมนอย การยดอานาจ หรอการตอสกนดวยความรนแรงทางการเมองนนยอมจะนาไปสการเสยชวตและเลอดเนอ แตทนาตระหนกและสงเวชใจคอ วธการอนทารณทกระทาตอนสตนกศกษา การแขวนคอ การเผาโดยใชยางรถยนตเปนเชอ การรมฆา ฯลฯ

ในเยนวนท ๖ ตลาคม นนเอง กไดมการยดอานาจการเมองขน นาโดยหวหนาคณะปฏรปการปกครองแผนดนซงมพลเรอเอก สงด ชลออย เปนหวหนา มประกาศยกเลกรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. ๒๕๑๗ การยบเลกรฐสภา การเลกพรรคการเมอง ฯลฯ และมการตงนายกรฐมนตร พลเรอนขนมาบรหารประเทศคอ นายธานนทร กรยวเชยร เปนการสนสดระบอบประชาธปไตยสมบรณแบบ และเปนการสนสดของรฐธรรมนญทไดมาดวยการตอสของประชาชนทรวมตวกนลมระบบเผดจการทหาร

๖ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ เปนจดดาทางประวตศาสตรไทย เพราะเปนเหตการณทรนแรงโหดเหยม ทารณ มการแขวนคอ ทาทารณกรรมตอศพ เผาศพหรอคนทยงไมตายสนทในทสาธารณะ ไมวาจะอธบายดวยเหตผลกลใดกตาม กไมสามารถจะหลกเลยงสจธรรมไดวา เหตการณ ๖ ตลาคม เปนเหตการณอนนาเศราสลด และไมควรจะใหเกดขนอก คนไทยตองฆากนเองในลกษณะทารณผดมนษย ความเสยหายทเกดขนในแงชวต และเลอดเนอ เปนสงทมากมายอยแลว แตความเสยหายทางขวญกาลงใจ โดยเฉพาะทางจตวทยาของคนไทยจานวนมากนน คานวณออกมาดวยตวเลขไมไดเลย วธการทดทสดคอ การถอเอาเหตการณ ๖ ตลาคม ๒๕๑๙ เปนบทเรยนอนแพงลวของประชาคมชาวไทย และทกคนตองรวมมอกนเพอมใหเหตการณดงกลาวเกดขนอก๑๔

ชวงท ๕ การเมองไทยยคปฏรปการปกครองแผนดน (พ.ศ. ๒๕๒๑-๒๕๓๕)๑๕ รฐบาลใหม นาโดย นายธานนทร กรยวเชยร อดตผพพากษาศาลฎกา เปนรฐบาลซงเปรยบเสมอนเนอ

หอย โดยมเปลอกหอย ซงไดแกทหารเปนผใหความคมครอง รฐบาลธานนทรซงตอมาถกขนานนามวา “รฐบาล

                                                            ๑๔ หลงจากเหตการณผานไป ๒ ป ไดมการออกพระราชบญญตนรโทษกรรมแกผซงกระทาความผดเนองในการชมนมในมหาวทยาลยธรรมศาสตรระหวางวนท ๔ ถงวนท ๖ ตลาคม ๒๕๑๙ พ.ศ. ๒๕๒๑ แกนนาทถกจบกม และทหนเขาปาไปรวมกบพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยบางสวนไดกลบเขามาศกษาตอหลงจากทมการออกกฎหมายนรโทษกรรมให ๑๕ เรยบเรยงโดย ณวฒน ศรปดถา นกวชาการ สานกสงเสรมวชาการรฐสภา สถาบนพระปกเกลาจากฐานขอมลการเมองการปกครองไทย

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๗๘  

หอย” ไดวางแผนการพฒนาระบอบประชาธปไตยออกเปนชวงๆ ใชเวลาทงหมด ๑๒ ป มนโยบายทเดนทสดคอ การตอตานคอมมวนสต (โสภณ เพชรสวาง และทนงศกด มวงมณ, ๒๕๕๑) อยางไรกตาม เพยงไมถงครงปหลงจากรฐบาลธานนทร เขามาบรหารประเทศ กมการพยายามยดอานาจโดยการใชกาลงทหารอก เมอวนท ๒๖ มนาคม พ.ศ.๒๕๒๐ ถงแมวาการพยายามยดอานาจในครงนจะลมเหลวและพลเอกฉลาด หรญศร หนงในผนากบฏถกลงโทษประหารชวต แตกเปนการบงชแลววามการแตกแยกกนในหมทหารและมการตอตานรฐบาลนายธานนทร กรยวเชยรเกดขน

จากสภาพการณตางๆ และจากขาวลอซงในแงการเมองไทย เปนเรองสาคญทมองขามไมได มการคาดการณวาจะตองมการยดอานาจเพอลมรฐบาลนายธานนทร กรยวเชยร ผลทสดกเปนไปตามคาด ไดมการยดอานาจดวยกาลงทหารอกครงหนง เมอวนท ๒๐ ตลาคม พ.ศ.๒๕๒๐ คณะทยดอานาจการเมองคณะน จากทปรากฏแกสาธารณชน นาโดยพลเรอเอกสงด ชลออย แตถาวเคราะหเจาะลกนาจะมผหนนหลงซงไมตองการออกหนาอย (ลขต ธรเวคน, ๒๕๕๓) ผทไดเปนนายกรฐมนตรคนใหมคอ พลเอก เกรยงศกด ชมะนนทน

อยางไรกตาม การเมองไทยเปลยนแปลงไปในรปแบบใหมอกครงเมอพลเอก เกรยงศกด ชมะนนท เผชญหนากบการรฐประหารในวนท ๒๐ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๒๐ โดยกลมยงเตรกส๑๖ ซงเปนหวหนาคณะรฐประหารกลาวอางวาเปนไปเพอการพฒนาประชาธปไตย โดยใหมการเปลยนแปลงทกๆ ๔ ปเปนจานวน ๓ ครง เปนการเปลยนแปลงทชาจนเกนไป คณะรฐประหารตองการใหมการเลอกตงทวไปภายในหนงปหลงการรฐประหาร และแตงตงพลเอก เกรยงศกด ชมะนนท ผบญชาการทหารบกเขามาเปนนายกรฐมนตร แตในเวลาตอมานายทหารกลมนไดเปลยนไปสนบสนนพลเอก เปรม ตณสลานนท ใหเปนนายกรฐมนตร๑๗

รฐบาลพลเอก เปรม ตณสลานนท และการจดการกบปญหาคอมมวนสต นกศกษาจากเหตการณ ๖ ตลาคม บางสวนไดหนเขาปาไปรวมมอกบพรรคคอมมวนสตแหง

ประเทศไทย (พคท.) และมความพยายามทจะเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบประชาธปไตยเปนระบอบคอมมวนสต รฐบาลไทยในชวงแรกมการดาเนนนโยบายปราบปรามคอมมวนสตอยางเดดขาด ไดแก การแกไขพระราชบญญตปองกนกระทาเปนคอมมวนสต กาหนดเขตแทรกซมของคอมมวนสตและกาหนดมาตรการรนแรงในการปราบปราม แกไขประมวลกฎหมายอาญาเพมโทษขอหาหมนประมาทและหมนพระบรมเดชานภาพ สถานการณการสรบมความรนแรงมากยงขน รฐบาลตองสญเสยกาลงพลและงบประมาณในการจดการปญหาดงกลาวเปนอยางมาก ในสมยรฐบาลพลเอก เปรม ตณสลานนท จงไดมการประกาศใชคาสงท ๖๖/๒๕๒๓ เมอเดอนเมษายน พ.ศ. ๒๕๒๓ เพอเปนแนวทางในการตอสกบคอมมวนสต สาระสาคญของคาสงน คอ การใชหลก “การเมองนาการทหาร” (ศนยขอมลการเมองไทย, ๒๕๕๔)                                                             ๑๖ ทหารกลมนคอกลมนายทหารทจบจากโรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลารน ๗ หรอ จปร.๗ ซงไดรวมตวทางการเมองอยางเขมแขง จดตงเปนกลมทางการทหารทมอทธพลในชอยงเตรกส (Young Turks) ซงทหารกลมนเกดจากความไมพงพอใจในการรวมอานาจและการเหนแกตวของนายทหารบางกลมททาใหเกดความเสยชอเสยงตอกองทพ โดยกลมยงเตรกนมผนาไดแกพนเอก มนญ รปขจร (ชอและยศในขณะนน) และพนเอกจาลอง ศรเมอง (ยศในขณะนน) ๑๗ อยางไรกตาม ในวนท ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๒๔ นายทหารกลมยงเตรกพยายามยดอานาจทางการเมองอกครงหนง โดยผนาคอพลเอก สนต จต-ปฏมาแตไมประสบความสาเรจ ในอก ๔ ปถดมาคอในวนท ๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๒๘ กไดเกดการปฏวตยดอานาจกนอกครงหนงเมอพลเอก เปรม ตณสลานนท และพลเอก อาทตย กาลงเอก เดนทางอยนอกประเทศ โดยผนาการรฐประหารคอพลเอก เสรม ณ นคร และพนเอก มนญ รปขจร (ชอและยศในขณะนน) ซงเปนการยดอานาจทไมประสบความสาเรจอกครงหนงหลงจากไดรบการตอตานโดยพลเอก เธยรชย สรสมพนธ (นคร พจนวงพงษและอกฤษ พจนวรพงษ, ๒๕๔๙)

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๗๙  

คาสงท ๖๖/๒๕๒๓ ไดระบถงสาเหตของการกอการรายคอมมวนสตวาเปนเรองของความไมเทาเทยมกนทางเศรษฐกจ การเมอง และสงคม ความไมเทาเทยมทางการเมอง คอ สภาพการเมองทไมเปนประชาธปไตยและประชาชนไมไดใชอานาจอธปไตย แตอานาจนอยในมอของคนกลมนอยทมอานาจทางเศรษฐกจและสนใจแตประโยชนสวนตว รวมทงขาราชการซงใชอานาจหนาทเอารดเอาเปรยบประชาชนทไมมทางตอส สวนความไมเทาเทยมกนทางเศรษฐกจนนเกยวของกบการผกขาดทางเศรษฐกจโดยคนจานวนนอย การขดรดเอารดเอาเปรยบคนจนโดยคนทรารวย ความไมเทาเทยมกนในรายได การมโอกาสทไมเทาเทยมกนทางเศรษฐกจ อนสงผลใหชองวางระหวางชนชนและระหวางเมองกบชนบทกวางมากขนทกท

คาสงดงกลาวกาหนดแนวทางในการดาเนนการดงน (ก) ตอสเพอเอาชนะคอมมวนสตใหเสรจสนอยางรวดเรวดวยการรกทางการเมอง

อยางตอเนอง (ข ) ลดรอนและทาลายขบวนการแนวรวม และกองกาลงตดอาวธ เพอย ต

สถานการณปฏวต (ค) ยบยงการปฏบตเพอสรางสถานการณสงครามประชาชาตดวยนโยบายเปนกลาง (ง) เปลยนแนวทางการตอสดวยอาวธเปนการตอสในแนวทางสนต

นอกจากนรฐบาลยงไดดาเนนมาตรการทางกฎหมายทสาคญทจะผสานกบกบมาตรการทางทหารและการมวลชน เพอดงประชาชนใหกลบเขามารวมกบฝายรฐ ดงน

๑) มการออกพระราชบญญตอาวธปน เครองกระสนปน วตถระเบด ดอกไมเพลง และสงเทยมอาวธปน (ฉบบท ๘) พ.ศ. ๒๕๓๐ ซงยกเวนโทษและจงใจใหประชาชนทมอาวธปนและอปกรณตางๆ ทบญญตไว มาขอรบอนญาตจากนายทะเบยน และใหนาอาวธสงครามมามอบใหแกทางราชการ เปนมาตรการททาใหกองกาลงตดอาวธเปลยนสภาพเปนมวลชนปกต ทาใหงายตอการเขาไปทาความเขาใจและดงใหกลบมาเขารวมกบรฐไดงายขน

๒) พระราชบญญตนรโทษกรรมแกผกระทาการอนเปนความผดตอความมนคงของรฐภายในราชอาณาจกรตามประมวลกฎหมายอาญาและความผดตามกฎหมายวาดวยการปองกนการกระทาอนเปนคอมมวนสต พ.ศ. ๒๕๓๒ กฎหมายนเปนจดเปลยนทสาคญจากนโยบายขวาจดของรฐบาลไดประนประนอมโดยใหโอกาสผทเขารวมกบพรรคคอมมวนสตไดกลบเขาสสงคมในฐานะผรวมพฒนาชาต การตอสจงลดลงจนกระทงในสมยรฐบาลนายชวน หลกภย ไดมการประกาศใช พระราชบญญตยกเลก พระราชบญญตปองกนการกระทาอนเปนคอมมวนสต พ.ศ. ๒๔๙๕ พ.ศ. ๒๕๔๓ ทาใหการกระทาเกยวกบคอมมวนสตไมเปนความผดในประเทศไทยอกตอไป

ถงแมวารฐบาลพลเอกเปรม ตณสลานนทจะเผชญกบการพยายามทารฐประหารหลายครง เชน เมอวนท ๑ เมษายน พ.ศ.๒๕๒๔ และเมอวนท ๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๒๕ แตทกครงกไมประสบความสาเรจ ทาใหการเมองไทยในชวงนดาเนนไปในวถของการปกครองในระบอบประชาธปไตยแบบรฐสภาไดดพอสมควร (ชยอนนต สมทวณช, ๒๕๒๒) อยางไรกตาม เพอตอบสนองตอขอเรยกรองใหนายกรฐมนตรตองมาจากการเลอกตง (Neher, ๑๙๘๗) ในวนท ๒๙ เมษายน ๒๕๓๑ พลเอก เปรม ตณสลานนท ไดปฏเสธทจะ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๘๐  

เปนนายกรฐมนตรเพอเปดโอกาสใหพลตร ชาตชาย ชณหะวณ (ยศในขณะนน) หวหนาพรรคชาตไทยขนมาดารงตาแหนงเปนนายกรฐมนตรในฐานะหวหนาพรรคทไดรบคะแนนเสยงมากทสด

รฐบาลพลเอก ชาตชาย ชญหะวณและการรฐประหารโดยคณะ รสช. ภายหลงรฐบาลพลเอก เปรม พรรคชาตไทยโดยพลเอก ชาตชาย ชญหะวณ ไดรบเลอกตง

ดวยคะแนนเสยงสงสด และเขารบตาแหนงนายกรฐมนตร รฐบาลพลเอก ชาตชาย ชณหะวณ บรหารประเทศดวยนโยบายเศรษฐกจทกลาไดกลาเสย ใหโอกาสคนรนใหมเขามาทางาน โดยตงทม “คณะทปรกษานาโยบายของนายกรฐมนตร” หรอทเรยกกนทวไปวา “ทมทปรกษาบานพษณโลก”ขน เปนทมทปรกษาคนหนมซงลวนแลวแตเปนนกวชาการทมความคดใหมเขามาเปน “คลงความคดใหม” ใหกบรฐบาล และดาเนนนโยบายทางการทตกบประเทศแถบอนโดจนโดยมงหมายทจะ“ทาสนามรบใหเปนสนามการคา” ซงสรางความโดดเดนใหรฐบาลไทยเปนอยางมาก และการเปดเสรทางการเงนโดยการยอมรบพนธะขอ ๘ ของกกองทนการเงนระหวางประเทศ นาไปสการพลกโฉมเศรษฐกจไทย (สมบต ธารงธญวงศ, ๒๕๔๘) ทาใหเศรษฐกจของประเทศขยายตวเปนอยางมาก

ความเตบโตอยางกาวกระโดดของเศรษฐกจไทย ทาใหเกดความหวนวตกกนทวไปวา จะนาประเทศไปสความหายนะ เพราะพนธะผกพนททากบบรรษทตางชาตในโครงการใหญๆ ขณะเดยวกน นกการเมองโดยเฉพาะรฐมนตรบางทานทออกมาปะทะคารมกบนายทหารชนผใหญ กอใหเกดความตงเครยดทางการเมองเปนอยางยง แตเหนอสงอนใดทงหมดคอ การปรบเปลยนตาแหนงในกองทพบก ซงมผลตอเสถยรภาพทางการเมอง โดยพลเอก ชวลต ยงใจยทธ ไดลาออกจากราชการและเขารวมกบรฐบาลพลเอก ชาตชาย ชณหะวณ โดยดารงตาแหนงรองนายกรฐมนตรฝายความมนคงและรฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหม ในขณะทพลเอก สจนดา คราประยร ไดเขาดารงตาแหนงผบญชาการทหารบก และพลเอก สนทร คงสมพงษ ดารงตาแหนงผบญชาการทหารสงสด ซงทกอยางกเขาทาง กลาวคอ ทางฝาย จปร. รน ๕ ไดคมกาลงและดารงตาแหนงสาคญในกองทพบก ขณะเดยวกนกมอดตผบงคบบญชาเปนรฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหม

แตเหตการณสาคญทางการเมองทพฒนาตอมากคอ การทพลเอก ชวลต ยงใจยทธ ไดไปปราศรยทมหาวทยาลยธรรมศาสตรวาดวยเรองการฉอราษฎรบงหลวง รอยตารวจเอก เฉลม อยบารงไดออกมาตอบโตจนผลสดทายพลเอกชวลตไดลาออกจากตาแหนงทางการเมอง ทาใหเกดชองวางทางอานาจขน พลเอก ชาตชาย ชณหะวณ ไดควบตาแหนงรฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหมดวย และตอมาไดเชญพลเอกอาทตย กาลงเอก หวหนาพรรคปวงชนชาวไทย มาดารงตาแหนงรองนายกรฐมนตรฝายความมนคง ความสมพนธระหวางนายทหารแหงกองทพบก จปร. รน ๕ และรฐบาลเรมตงเครยดขน การพบปะรบประทานอาหารเชาในวนพธเปนประจาระหวางนายทหารชนผใหญและนายกรฐมนตรเรมขาดตอน สะทอนใหเหนความสมพนธทตงเครยดยงขน (ศนยขอมลการเมองไทย, ๒๕๕๔)

ในทสด กมการตดสนใจกระทารฐประหาร จากเหตทพลเอก ชาตชาย ชณหะวณ นายกรฐมนตร ตดสนใจแตงตงพลเอก อาทตย กาลงเอก ดารงตาแหนงรฐมนตรชวยวาการกระทรวงกลาโหม โดยอางวาเพอชวยแบงเบาภาระของตน ในวนท ๒๓ กมภาพนธ ๒๕๕๔ ในขณะทพลเอก ชาตชาย ชณหะวณ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๘๑  

และพลเอก อาทตย กาลงเอกมกาหนดการเดนทางดวยเครองบนเพอไปเขาเฝาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทเชยงใหม และไดถกควบคมตวบนเครองบนของกองทพอากาศ โดยเปนการรฐประหารของคณะทเรยกตนเองวาคณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต (รสช.) โดยมพลเอก สนทร คงสมพงษ ผบญชาการทหารสงสด เปนหวหนาคณะ รสช. พลเอก สจนดา คราประยร ผบญชาการทหารบก พลอากาศเอก เกษตร โรจนนล ผบญชาการทหารอากาศ พลเรอเอก ประพฒน กฤษณจนทร ผบญชาการทหารเรอ เปนรองหวหนาคณะฯ และมพลเอก อสระพงศ หนนภกด รองผบญชาการทหารบก เปนเลขานการ

เมอยดอานาจจากพลเอก ชาตชาย ชณหะวณไดแลว คณะรฐประหารไดแตงตงนายอานนท ปนยารชน เปนนายกรฐมนตร (เชาวนะ ไตรมาศ, ๒๕๕๐) การยดอานาจของ รสช. ในครงนถอเปนการรฐประหารในขณะทเศรษฐกจของประเทศกาลงเตบโตอยางมาก การทรฐบาลตองมาถกรฐประหารเชนนยอมคาดหมายไดวานานาชาตคงไมใหการสนบสนน รสช. และอาจไดรบการตอตานจากประชาชน รสช. จงพยายามแสดงความบรสทธใจโดยไมใหสมาชกของ รสช. รบตาแหนงในการบรหารประเทศระดบสง และไดเลอกนายอานนท ปนยารชน อดตนกการทต อดตปลดกระทรวงการคลงและนกธรกจมาเปนนายกรฐมนตร (สขม นวลสกลและวสษฐ ทวเศรษฐ, ๒๕๔๓) และไดมการแตงตงสภานตบญญตแหงชาตขน รวมทงการแตงตงคณะกรรมการรางรฐธรรมนญขน ๒๐ คน มการแตงตงคณะกรรมการตรวจสอบทรพยสนผทมพฤตกรรมรารวยผดปกต (นนทวฒน บรมานนท, ๒๕๕๓) ซงมอดตรฐมนตรหลายคนเปนผอยในขายสงสย

ชวงท ๖ จาก “พฤษภาทมฬ” ส “รฐธรรมนญฉบบประชาชน” (พ.ศ. ๒๕๓๕-พ.ศ. ๒๕๔๔)๑๘ มลเหตแหงความขดแยงจนกลายเปนความรนแรงทเรยกวา “พฤษภาทมฬ” ระหวางวนท

๑๗ -๒๐ พฤษภาคม ๒๕๓๕ คอการทคณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต (รสช.) ซงทารฐประหารรฐบาลของพลเอกชาตชาย ชณหะวณ เมอวนท ๒๓ กมภาพนธ พ.ศ.๒๕๓๔ พยายามสบทอดอานาจทางการเมองและการทหาร ทาใหประชาชนจากหลากหลายกลมรวมตวกนประทวงคดคาน และเรยกรองประชาธปไตยเพอใหมนายกรฐมนตรมาจากครรลองของประชาธปไตย (เปนสมาชกสภาผแทนราษฎร)

๑) การพยายามสบทอดอานาจของคณะรฐประหาร ภายหลงการรฐประหาร มการยกเลกรฐธรรมนญและประกาศใช “ธรรมนญการปกครอง

ราชอาณาจกร พทธศกราช ๒๕๓๔” เมอวนท ๑ มนาคม พ.ศ. ๒๕๓๔ ตอมาวนท ๒ มนาคม พ.ศ. ๒๕๓๔ เสนอโปรดเกลาฯ แตงตงนายอานนท ปนยารชน เปนนายกรฐมนตร และแตงตง “สภานตบญญตแหงชาต” จานวน ๒๙๒ คน โดยมนายอกฤษ มงคลนาวน เปนประธานสภานตบญญตแหงชาต (นคร พจนวงพงษและอกฤษ พจนวรพงษ, ๒๕๔๙)

สภาน ต บญญ ตแหงชาตพจารณายกรางและประกาศใช บงคบ “รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.๒๕๓๔” เมอวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๓๔ ซงมบทบญญตทมผลเกยวเนองถงความขดแยงทเกดขน คอคณสมบตของนายกรฐมนตรทไมตองเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร ซงหมายถงบคคลทไมไดมาจากการเลอกตงเปนนายกรฐมนตรได และขาราชการดารงตาแหนงทางการเมองไดในขณะเดยวกน                                                             ๑๘

เรยบเรยงโดย ปทมา สบกาปง นกวชาการ ชานาญการ สานกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๘๒  

(พรชย เทพปญญา, ๒๕๔๙) นอกจากน ยงมการแตงตงนายทหารในกลมเครอญาตคนสนทขนมาคมกองทพ และมการผนกอานาจทางการเมองและการทหารเปนศนยอานาจ เชน การแตงตงพลเอก อสรพงศ หนนภกด เลขาธการ รสช. (ซงเปนพชายภรรยาของพลเอกสจนดา) เปนรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย (เชาวนะ ไตรมาศ, ๒๕๕๐)

ภายหลงการเลอกตงทวไป ๒๒ มนาคม พ.ศ. ๒๕๓๕ พรรคสามคคธรรมไดรบเลอกตงมากทสด ม ส.ส.๗๙ คน จาก ๓๖๐ คน (นคร พจนวงพงษและอกฤษ พจนวรพงษ, ๒๕๔๙) นายณรงค วงศวรรณ หวหนาพรรคสามคคธรรมเปนแกนนาจดตงรฐบาล โดยมพรรครวมรฐบาลคอ พรรคชาตไทย พรรคกจสงคม และพรรคราษฎร โดยมการเตรยมเสนอชอนายณรงค วงศวรรณ ในฐานะหวหนาพรรคทมผแทนมากทสด เปนนายกรฐมนตร แตปรากฏวานายณรงค มชอในแบลคสสต (Blacklist) ของสหรฐอเมรกา ซงไมสามารถขอวซาเดนทางเขาสหรฐอเมรกาได เนองจากมความใกลชดกบนกคายาเสพตด มผลตอการดารงตาแหนงนายกรฐมนตรของนายณรงค (ลขต ธรเวคน, ๒๕๔๑)

ในทสดเมอวนท ๑๐ เมษายน พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดมพระบรมราชโองการแตงตง พลเอก สจนดา คราประยร เปนนายกรฐมนตร ซงกอใหเกดความไมพอใจของประชาชนในวงกวาง เนองจากเมอมกระแสประชาชนคดคาน พลเอก สจนดา คราประยร ไดรบปากจะไมรบตาแหนงผนา แตในทสดกยอม "เสยสตยเพอชาต" เขารบตาแหนงนายกรฐมนตรคนท ๑๙ (เชาวนะ ไตรมาศ, ๒๕๕๐) โดยไมผานการเลอกตง จนนาไปสการประทวงคดคานของประชาชนหลายแสนคนบนถนนราชดาเนน และหวเมองใหญทวประเทศ

ผลทสด การประทวงเรยกรองของประชาชนกนาไปสการปะทะกบกาลงของเจาหนาท ทาใหเกดการใชกาลงเขาปราบปรามประชาชน จนมการเสยชวตตามตวเลขของทางราชการกวา ๔๐ คน แตทหายสาบสญมจานวนมาก เหตการณสงบลงโดยพระบารมปกเกลาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวในคนวนท ๒๐ พฤษภาคม ๒๕๓๕ ตอมา พลเอก สจนดา คราประยร กลาออกจากตาแหนงนายกรฐมนตร และ ดร.อาทตย อไรรตน ประธานสภาผแทนราษฎร ไดกราบบงคมทลพระบาทสมเดจพระเจาอยหวใหแตงตงนายอานนท ปนยารชน เปนนายกรฐมนตรอกครงหนง และไดมการออก “พระราชกาหนดนรโทษกรรมแกผกระทาความผดเนองในการชมนมกน ระหวางวนท ๑๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๕ ถงวนท ๒๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๕ พ.ศ. ๒๕๓๕” (ศนยขอมลการเมองไทย, ๒๕๕๔)

๒) ประสบการณการสรางความปรองดองจากเหตการณพฤษภาทมฬ กลไกการสรางความปรองดองหรอลดความขดแยง ม ๒ สวนหลก คอ สวนแรก กลไกทชวย

สรางความปรองดองหรอลดความขดแยงโดยตรง และสวนทสอง กลไกหรอบรบททมสวนเออตอการสรางความปรองดองหรอลดความขดแยงโดยออม

สวนแรก กลไกทชวยสรางความปรองดองหรอลดความขดแยงโดยตรง (๑) พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงคลคลายสถานการณความขดแยงและความ

รนแรงทางการเมองโดยให พลเอก สจนดา และ พลตร จาลอง ศรเมอง เขาเฝา และทรงมพระราชดารสเตอนสตบคคลทงสอง โดยทรงชใหเหนถงผลกระทบทจะมตอประเทศชาต ทงการเมอง เศรษฐกจ และสงคม

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๘๓  

และขอใหบคคลทงสองเปนตวแทนฝายตางๆหนหนาเขาหากน ชวยกนคลคลายและแกไขปญหาความรนแรงทางการเมองของประเทศชาต

(๒) การแกไขรฐธรรมนญเพอคลคลายความขดแยงและลดความรนแรง เชน แกไขเพมเตมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย แกไขเพมเตม (ฉบบท ๔) พทธศกราช ๒๕๓๕ ในมาตรา ๑๕๙ กาหนดให “นายกรฐมนตรตองเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร”

(๓) “พระราชกาหนดนรโทษกรรมแกผกระทาความผดเนองในการชมนมกนระหวางวนท ๑๗ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๓๕ ถงวนท ๒๑ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๓๕ พ.ศ.๒๕๓๕”

สวนทสอง กลไกหรอบรบททมสวนเออตอการสรางความปรองดองหรอลดความขดแยงโดยออม

(๑) การลาออกจากตาแหนงนายกรฐมนตรของพลเอก สจนดา คราประยร และเมอพรรคการเมองฝายคานไมสามารถรวมกนจดตงรฐบาลได จงแตงตงนายอานนท ปนยารชน ดารงตาแหนงนายกรฐมนตร ซงการยอมรบตาแหนงนายกรฐมนตรเปนครงท ๒ ของนายอานนท ปนยารชนน ชวยทาใหบรรยากาศความขดแยงของสงคมไทยลดลงไปอยางมาก ทงน เนองดวยสงคมไทยใหการยอมรบและเชอมนตอนายอานนท ปนยารชน๑๙

(๒) บทบาทคณะกรรมการตรวจสอบทรพยสนและศาล ภายหลงการเขายดอานาจของ รสช. มการออกประกาศ รสช.ฉบบท ๒๖ เรอง ให

อายด และหามจาหนายจายโอนทรพยสน ลงวนท ๒๕ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๓๔ โดยกาหนดใหม “คณะกรรมการตรวจสอบทรพยสน” ประกอบดวย พลเอก สทธ จรโรจน เปนประธานกรรมการ นายสธ อากาศฤกษ เปนรองประธานกรรมการ นายมงคล เปาอนทร นายไพศาล กมาลยวสย นายสชาต ไตรประสทธ พลตร วโรจน เปาอนทร และนายชยเขต สนทรพพธ เปนกรรมการ

“คณะกรรมการตรวจสอบทรพยสน” มอานาจหนาทในการพจารณารายชอนกการเมองทมพฤตการณอนสอแสดงใหเหนไดวา มทรพยสนรารวยผดปกต ผดวสยของผประกอบอาชพโดยสจรต และใหประกาศรายชอบคคลดงกลาวใหสาธารณชนทราบ และรวบรวมทรพยสนทถกอายดไวและทรพยสนอนๆ ทนาเชอวาเปนของบคคลดงกลาว และพจารณาวนจฉยวาบคคลนนๆ รารวยผดปกตหรอมทรพยสนเพมขนผดปกตหรอไม และใหมอานาจออกคาสงอายดและหามจาหนายจายโอนทรพยสนทงปวงของบคคลนนๆ

ทงน บรรดาทรพยสนทคณะกรรมการตรวจสอบทรพยสนวนจฉยวาเปนทรพยสนทไดมาโดยมชอบ หรอทเพมขนผดปกต ใหทรพยสนนนตกเปนของแผนดน เวนแตผถกกลาวหาสามารถนาพยานหลกฐานมาแสดงใหคณะกรรมการตรวจสอบทรพยสนเชอวา ทรพยสนดงกลาวไดมาโดยชอบภายในกาหนด ๑๕ วนนบแตวนทไดรบแจงจากคณะกรรามการตรวจสอบทรพยสน

                                                            ๑๙

สงคมไทยเพงจะผานการตอสเรยกรองประชาธปไตยในประเดนการทผนาตองมาจากผแทนราษฎร หรอไมเอานายกฯ คนนอก จนนามาซงความขดแยงรนแรงและนองเลอด แตสาหรบนายอานนท แมไมไดเปน ส.ส. แตไดรบการยอมรบและเชอถอในการดารงตาแหนงนายกรฐมนตร สะทอนความบกพรองในเชงหลกการของคนไทย ไมเขาใจและไมไดใหความสาคญกบหลกการประชาธปไตยทแทจรง ทงๆ ทกาลงพยายามเรยกรองเพอหวงสรางสงคมประชาธปไตย อกทงสบสนกบหลกศลธรรม คอการไมยอมรบผแทนทมประวตไมขาวสะอาด เชน นายณรงค วงศวรรณ แมไดรบเลอกตงเปนพรรคเสยงขางมากในสภากไมยอมรบและยนยอมใหดารงตาแหนงนายกรฐมนตร

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๘๔  

หากคณะกรรมการตรวจสอบทรพยสนมมตทวาบคคลใดไดทรพยสนมาโดยมชอบ และปรากฎวามการกระทาอนเปนความผดทางอาญาดวย ใหประธานกรรมการตรวจสอบทรพยสนสงเรองใหเจาพนกงานทเกยวของดาเนนการตามอานาจและหนาทตอไป

ตอมามพระราชบญญตแกไขเพมเตมประกาศคณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต ฉบบท ๒๖ ลงวนท ๒๕ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๓๔ พ.ศ. ๒๕๓๔ เมอวนท ๒๐ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๓๔ ซงมการแกไขเพมเตมในสาระสาคญ ๒ ประการ กลาวคอ

ประการแรก บคคลทถกคณะกรรมการตรวจสอบทรพยสนวนจฉยวารารวยผดปกตหรอมทรพยสนเพมขนผดปกต มสทธยนคาขอพสจนวาตนไดทรพยสนนนมาโดยชอบ โดยยนตอศาลแพง ภายใน ๖๐ วนนบแตวนทไดรบแจงคาวนจฉยของคณะกรรมการตรวจสอบทรพยสน

เมอศาลแพงไดรบคารอง ใหสงสาเนาคารองใหพนกงานอยการเพอทาการคดคานภายใน ๓๐ วน และใหศาลแพงดาเนนการพจารณาตอไปโดยไมชกชา โดยใหนาประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชบงคบโดยอนโลม และใหทาความเหน และสงสานวนไปยงศาลฎกาเพอวนจฉย โดยใหศาลฎกามอานาจ สงเพกถอนคาวนจฉยของคณะกรรมการตรวจสอบทรพยสนหรอใหยกคารองนน

ทงน การวนจฉยของศาลฎกา ใหประธานศาลฎกาดาเนนการโดยทประชมใหญตาม มาตรา๑๔๐ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

ประการทสอง เมอคณะกรรมการตรวจสอบทรพยสนยบเลกไปตามมาตรา ๕ ใหคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบในวงราชการเขามามอานาจในการดาเนนการตอจากคณะกรรมการตรวจสอบทรพยสน

คณะกรรมการตรวจสอบทรพยสน (คตส.) พจารณาและเสนอให รสช. อายดทรพยนกการเมองชดแรก ๒๒ คน โดย รสช. ออกคาสง ฉบบท ๕/๒๕๓๔ อายดทรพยนกการเมองดงกลาว และตอมามการประกาศอายดทรพยนกการเมองเพมขนอก ๓ คน

ตอมาภายหลงการตรวจสอบมการประกาศรายชอนกการเมองทรารวยผดปกตจานวน ๑๓ คน อก ๑๒ คน พนคากลาวหาไป และคณะกรรมการตรวจสอบทรพยสนลงมตยดทรพยนกการเมองทอายดไว จานวน ๑๐ คน นกการเมองดงกลาวใชสทธอทธรณ และศาลฎกาตดสนวา ประกาศ รสช. ฉบบท ๒๖ ขอ ๒ และ ขอ ๖ ขดตอประเพณการปกครองประเทศไทยในระบอบประชาธปไตย ตามธรรมนญการปกครองราชอาณาจกร พทธศกราช ๒๕๓๔ จงบงคบมได

โดยสรป วธการพเศษภายหลงการรฐประหาร แมจะมประสทธภาพ แตกมปญหาเรองความเปนธรรมตามหลกนตธรรม และมปญหาเรองความชอบดวยรฐธรรมนญ

(๓) การปลดชนวนระเบดและปรบบรรยากาศทางการเมองใหเขาสโหมดการเลอกตง ภายหลงการเขาดารงตาแหนงนายกรฐมนตรเปนวาระท ๒ ของนายอานนท ปนยารชน

ซงมการปลดชนวนระเบดกรณการเรยกรองใหนายกรฐมนตรตองมาจากการเลอกตง มใชคนนอก โดยการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญกาหนดให “นายกรฐมนตรตองเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร” จากนนประกาศยบสภาผแทนราษฎร และจดใหมการเลอกตงทวไป

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๘๕  

ภายหลงการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรทวไปเมอวนท ๑๓ กนยายน ๒๕๓๕ พรรคประชาธปตยไดรบเลอกตงมากทสด มสมาชกสภาผแทนราษฎร ๗๙ คน จาก ๓๖๐ คน นายชวน หลก-ภย ไดรบแตงตงเปนนายกรฐมนตร และม พลตารวจเอก ประมาณ อดเรกสาร เปนผนาฝายคาน ตอมานายบรรหาร ศลปอาชา ไดรบพระกรณาโปรดเกลาฯ แตงตงเปนผนาฝายคานแทน เนองจาก พลตารวจเอกประมาณ ลาออกจากหวหนาพรรค

(๔) การมสวนรวมของทกภาคสวน ในการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ โดยททกฝายมพนทและไมถกปดกนกดกนออกไป ซงการมสวนรวมของฝายการเมอง ภาคประชาชน ภาควชาการ ทาใหเกดความพงพอใจและความเชอมนในศกยภาพของตนภายใตระบอบการปกครองทตนมสวนรวมน

สมยรฐบาลนายชวน หลกภย สมยท ๑ ยงคงมกระแสเรยกรองเกยวกบการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ ทงจากฝายการเมองและฝายนอกการเมอง ซงนายมารต บนนาค ประธานรฐสภาในขณะนน ไดแถลงวาจะหารอกบหวหนาพรรคการเมองทกพรรคเกยวกบการพจารณาแกไขรฐธรรมนญ

คณะกรรมาธการวสามญศกษาแนวทางการแกไขรฐธรรมนญ ซงมนายชมพล ศลปอาชา เปนประธาน รวมพจารณาแนวทางการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญกบพรรคการเมองตางๆ และไดแถลงผลการประชมคณะทางานของพรรคการเมอง ๑๐ พรรค วามการยกรางการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ ๘ ประเดน ไดแก (๑) การลดอายผมสทธออกเสยงเลอกตงเหลอ ๑๘ ป (๒) การจดตงศาลปกครอง (๓) อานาจของคณะกรรมาธการ (๔) จานวน ส.ส.ตามอตราสวนประชากร (๕) การสงผสมครรบเลอกตง (๖) การตงกระทถาม (๗) การกาหนดตวผนาฝายคานในสภา (๘) จานวนสมาชกวฒสภา โดยทองคกรประชาธปไตย ๑๓ องคกร ไดเรยกรองรฐบาลและฝายคานใหนารางแกไขเพมเตมรฐธรรมนญทเปนความตกลงรวมดงกลาวขางตน ของพรรคการเมอง ๑๐ พรรค มาพจารณาและใหประชาชนรวมตดตามการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ

องคกรประชาธปไตย ๑๓ องคกร ไดเรยกรองใหรฐบาลและฝายคานนารางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมของทกพรรคการเมองมาพจารณา และพลเอก ชาตชาย ชณหะวณ หวหนาพรรคชาตพฒนา เสนอแกไขเพมเตม ๒๕ ประเดนใน ๒๒ มาตรา

นอกจากน มการประทวงและเรยกรองดวยวธการสนตวธ เชน เรอตร ฉลาด วรฉตร อดอาหารประทวงรฐบาลทหนารฐสภา เพอเรยกรองให (๑) รฐธรรมนญมาจากสภาผแทนราษฎร (๒) คณะรฐมนตรมาจากการเลอกตงโดยตรง (๓) ผ วาราชการจงหวดมาจากการเลอกตงทกจงหวด (๔) นายกเทศมนตรทกเทศบาลมาจากการเลอกตง

ตอมาเมอวนท ๙ มถนายน พ .ศ . ๒๕๓๗ ประธานสภาผแทนราษฎรไดแตงตง “คณะกรรมการพฒนาประชาธปไตย” หรอ คพป. โดยม ศาตราจารย นายแพทยประเวศ วะส เปนประธานคณะกรรมการ โดยใหมอานาจหนาทในการศกษา เพอสรางความรและใชความรดงกลาวนนในการพฒนาประชาธปไตย ซงมการศกษาวจยเพอจดทาขอเสนอการปฏรปการเมองไทย รวมจานวน ๑๕ เรอง

ทงน มการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย แกไขเพมเตม (ฉบบท ๕) พทธศกราช ๒๕๓๘ เมอวนท ๑๐ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๓๘

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๘๖  

อยางไรกตาม รฐบาลประสบปญหาทางการเมอง พรรคฝายคานเปดอภปรายไมไววางใจคณะรฐมนตรทงคณะ กรณ ส.ป.ก. ๔-๐๑ ทาใหมการวพากษวจารณถงการทจรตของนกการเมองกนอยางกวางขวางอกครง พรรครวมรฐบาลไมใหการสนบสนนรฐบาลซงมพรรคประชาธปตยเปนแกนนา หรอบางพรรครฐมนตรลาออกจากการรวมรฐบาล เมอสถานการณยาแยเชนน นายชวน หลกภย จงตดสนใจยบสภาผแทนราษฎร โดยทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชกฤษฎกายบสภาผแทนราษฎร พ.ศ. ๒๕๓๘ เมอวนท ๑๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๘ เพอใหมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรชดใหม เนองจากพรรคการเมองแตกแยกกนจนไมสามารถดาเนนการทางการเมองไดอยางมเอกภาพ โดยใหมการเลอกตงทวไปวนท ๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๓๘

(๕) ความตอเนองของกระแสการมสวนรวมทางการเมองและการผลบานของประชาธปไตย ในการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรเปนการทวไป วนท ๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๓๘ ม พรรคการเมอง ๑๒ พรรค ใหความสนใจสงผสมครรบเลอกตงจานวนมากถง ๒,๒๓๘ คน ผมสทธเลอกตงใชสทธเลอกตงรอยละ ๖๒.๐๔ ซงการเลอกตงครงนพรรคชาตไทย ไดรบเลอกตงมากทสด มสมาชกสภาผแทนราษฎร ๙๒ คน และเมอวนท ๑๓ กรกฎาคม ๒๕๓๘ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ แตงตงนายบรรหาร ศลปอาชา เปนนายกรฐมนตร และวนท ๔ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๓๘ ทรงพระกรณาโปรด- เกลาฯ แตงตงนายชวน หลกภย หวหนาพรรคประชาธปตย เปนผนาฝายคานในสภาผแทนราษฎร

รฐบาลของนายบรรหาร ศลปอาชา ไดแถลงนโยบายตอรฐสภา เมอวนท ๒๖ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๓๘ ซงในสวนของนโยบายการเมองและการบรหารนน แถลงวาจะจดทาแผนพฒนาการเมองทสอดคลองกบแนวนโยบายแหงรฐและการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย ทรงเปนประมข โดยดาเนนการปฏรปทางการเมอง เพอใหประชาชนมสวนรวมในการบรหารราชการแผนดนและการตรวจสอบทางการเมอง และสนบสนนใหมการแกไขรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบน

มาตรา ๒๑๑ ทงน โดยคานงถงขอเสนอของคณะกรรมการพฒนาประชาธปไตย ตอมามการแตงตง “คณะกรรมการปฏรปการเมอง” (คปก.) โดยมนายชมพล ศลปอาชา เปน

ประธาน ทาหนาทศกษาและเสนอแนะแนวทางการปฏรปการเมองตอรฐบาล รฐบาลนายบรรหาร ศลปอาชา ไดเสนอรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย แกไขเพมเตม

(ฉบบท ...) พทธศกราช .... ซงรฐสภาพจารณาและใหความเหนชอบและมการประกาศใชบงคบเปนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย แกไขเพมเตม (ฉบบท ๖) พทธศกราช ๒๕๓๙ เมอวนท ๒๗ กนยายน พ.ศ. ๒๕๓๙ โดยมสาระสาคญ คอ ใหมการจดทารางรฐธรรมนญขนใหมทงฉบบ เพอเปนพนฐานสาคญในการปฏรปการเมอง โดยใหมคณะกรรมการยกรางรฐธรรมนญ ประกอบดวยบคคลหลายสาขาอาชพ เพอปรบปรงโครงสรางทางการเมองขนใหมใหมเสถยรภาพและประสทธภาพยงขน ทงเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการอนมตรฐธรรมนญโดยการออกเสยงประชามตดวย ซงในหมวด ๑๒ วาดวยการจดทารฐธรรมนญฉบบใหม กาหนดหลกเกณฑ กระบวนการและวธการแตงตง “สภารางรฐธรรมนญ” (สสร.) การดาเนนการรางรฐธรรมนญ และการพจารณาใหความเหนชอบรางรฐธรรมนญโดยสภา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๘๗  

กระบวนการจดตง “สภารางรฐธรรมนญ” ตามหลกเกณฑทรฐธรรมนญกาหนดเสรจสน รฐสภาไดพจารณาและมมตเลอกสมาชกสภารางรฐธรรมนญ จานวน ๙๙ คน เมอวนท ๒๖ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๓๙ โดยทเปนสมาชกสภารางรฐธรรมนญจากแตละจงหวด จานวน ๗๖ คน สมาชกสภารางรฐธรรมนญ สาขากฎหมายมหาชน จานวน ๘ คน สาขารฐศาสตรหรอรฐประศาสนศาสตร จานวน ๘ คน และผมประสบการณดานการเมอง การบรหารราชการแผนดน หรอการรางรฐธรรมนญ จานวน ๗ คน

เดอนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๐ ทประชมสภารางรฐธรรมนญไดประชมและมมตเลอกประธานและรองประธานสภารางรฐธรรมนญ โดยทนายอทย พมพใจชน ไดรบเลอกเปนประธานสภารางรฐธรรมนญ ศาสตราจารยกระมล ทองธรรมชาต ไดรบเลอกเปนรองประธานสภารางรฐธรรมนญคนทหนง และนางยพา อดมศกด เปนรองประธานสภารางรฐธรรมนญคนทสอง

สภารางรฐธรรมนญไดเรมดาเนนการยกรางรฐธรรมนญ โดยทไดแตงตงคณะกรรมาธการสามญ เพอดาเนนการในดานตางๆ จานวน ๗ คณะ ไดแก

๑) คณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ มจานวน ๒๙ คน มนายอานนท ปนยารชน เปนประธาน

๒) คณะกรรมาธการรบฟงความคดเหน และประชาพจารณ มจานวน ๓๘ คน มศาสตราจารย อมร รกษาสตย เปนประธาน

๓) คณะกรรมาธการประชาสมพนธ มจานวน ๑๗ คน มนายสมเกยรต ออนวมล เปนประธาน

๔) คณะกรรมาธการวชาการ ขอมล และศกษาแนวทางการรางกฎหมายประกอบรฐธรรมนญ มจานวน ๑๗ คน มศาสตราจารย กระมล ทองธรรมชาต เปนประธาน

๕) คณะกรรมาธการจดหมายเหต ตรวจรายงานการประชมและกจการสภา มจานวน ๑๗ คน มนายเดโช สวนานนท เปนประธาน

๖) คณะกรรมาธการวสามญรบฟงความคดเหนและประชาพจารณ ม ๗๖ คณะ แตละคณะ มกรรมาธการ ๑๕ คน โดยมสมาชกสภารางรฐธรรมนญของจงหวดเปนประธาน

๗) คณะกรรมาธการพจารณารางรฐธรรมนญ มจานวน ๓๓ คน มนายอานนท ปนยารชน เปนประธาน

ภายหลงการใหความเหนชอบรางรฐธรรมนญของสภารางรฐธรรมนญแลว ไดเสนอรางรฐธรรมนญดงกลาวตอรฐสภา ซงรฐสภาไดอภปรายรางรฐธรรมนญ และมมตเหนชอบรางรฐธรรมนญดวยคะแนนเสยงเหนชอบ ๕๗๘ เสยง ไมเหนชอบ ๓๖ เสยง และงดออกเสยง ๑๗ เสยง

ประธานรฐสภานารางรฐธรรมนญขนทลเกลาฯ ถวาย และพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงลงพระปรมาภไธย ประกาศใชบงคบเปนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ เมอวนวนท ๑๑ ตลาคม ๒๕๔๐ นบเปนรฐธรรมนญฉบบท ๑๖ ของประเทศไทย

จะเหนไดวาแมแนวคดในการปฏรปการเมอง การแกไขเพมเตมรฐธรรมนญจะรเรมอยางเปนรปธรรมเกดขนในสมยรฐบาลนายบรรหาร ศลปอาชา ซงตอมาประสบกบปญหาความไรเสถยรภาพของรฐบาล

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๘๘  

จนทาใหตองยบสภาเพอใหมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรใหม โดยมพระราชกฤษฎกายบสภาผแทนราษฎร พ.ศ. ๒๕๓๙ เมอวนท ๒๗ กนยายน พ.ศ. ๒๕๓๙ ภายหลงการเลอกตงพรรคความหวงใหมไดรบเลอกตงมากทสด มสมาชกสภาผแทนราษฎร ๑๒๕ คน จากสมาชกทงหมด ๓๙๓ คน พลเอก ชวลต ยงใจยทธ ไดรบแตงตงเปนนายกรฐมนตร โดยมนายชวน หลกภย หวหนาพรรคประชาธปตย เปนผนาฝายคาน และนายวนมหะมดนอร มะทา เปนประธานรฐสภา สงเหลานมไดมผลกระทบตอกระบวนการปฏรปการเมองผานการพจารณาใหความเหนชอบรางรฐธรรมนญฉบบใหมแตอยางใด

ยงกวานน กระแสกดดนทางการเมองใหฝายการเมองทงฝายรฐบาล ฝายคาน ตองใหความเหนชอบรางรฐธรรมนญฉบบประชาชน “ขบวนการธงเขยว” เปนสงยนยนไดถงการมอยจรงของสทธและการมสวนรวมทางการเมองของภาคประชาชน โดยมสอมวลชนเปนกลไกสะทอนหรอชวยทาใหเปน “ประเดนสาธารณะ” ทพลเมองไทยตองหนมาใหความสาคญ

(๖) รฐธรรมนญฉบบประชาชนกบความหวงในประชาธปไตย กระแสและบรรยากาศ “การมสวนรวมทางการเมอง” ของทกภาคสวน โดยเฉพาะอยางยง

ภาคประชาชน ทาใหไดรฐธรรมนญทถกขนานนามวา “รฐธรรมนญฉบบประชาชน” สรางความพงพอใจและความเชอมนของประชาชนตอระบบ/กลไก/โครงสรางทเปนทางการอยางไมเคยมมากอนวา รฐธรรมนญจะนามาซงอนาคตทดยงขน ทงในทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง นบเปนบรรยากาศความชนมนภายใตกระแสประชาธปไตยเบงบาน หรออาจเรยกวาเปนชวงดมนาผงพระจนทร (Honeymoon Period) นนเอง

ขอสงเกตจากกระบวนการสรางความปรองดองทเกดขนในชวงเหตการณพฤษภาทมฬจนถงการบงคบใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ ทนาจะนาไปพจารณาเปนบทเรยนสาหรบการปองกนและแกไขปญหาความขดแยงในสงคมไทยในปจจบน อาจสรปไดดงน

(๑) การเปลยนขวอานาจทางการเมอง ทงจากกรณการรฐประหารรฐบาลทมาจากการเลอกตงของ พลเอก ชาตชาย ชนหะวณ โดย รสช. และการเขาสอานาจของนายกรฐมนตรคนนอกเชน นายอานนท ปนยารชน การทไมมงขจดหรอปดกนมใหพรรคการเมอง นกการเมองเขามามสวนรวมทางการเมอง ซงแตกตางจากหลงการยดอานาจ ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ทมการตงขอรงเกยจและกดกนทกวถทางมให เขามสวนรวมใดๆ เลย ตองเปดชองและใหม “ความหวง” ยงคงมพนท มสวนได มใชเสยไปทงหมด

(๒) ไมปดชองทางหรอโอกาสของฝายใดฝายหนง นกการเมองยงคงเขามามสวนรวมได ทงการรางรฐธรรมนญ การจดตงพรรค สงผสมครและลงสมคร รวมไปถงการดาเนนกจกรรมทางการเมองอนๆ ไดเชนเดม

(๓) คตส. ยค รสช. กบ คตส. ยค คมช. มการแสดงบทบาททแตกตางกน (๔) การรกษาและปฏบตตามคามนสญญาทมของนกการเมอง จะเกดมไดสอและภาคประชาชนตอง

เฝาตดตามทวงถาม ทาใหเปน “วาระแหงชาต” ภายใตบรรยากาศการกดดนทเปดชองหรอใหทางเลอกแกนกการเมองไวดวย (กรณพรรคชาตไทยของนายบรรหาร ศลปอาชา กบการรกษาคาสญญาทไดหาเสยงไววาจะปฏรปการเมอง)

(๕) สงคมมสถาบน/บคคลทเคารพเทดทนเชอมนไวใจได ทาใหทกฝายยอมฟงและยอมรบ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๘๙  

หลงจากทประเทศไทยตองผานเหตการณลมลกคลกคลานทางการเมองหลายครง เกดเหตการณรฐประหารและเปลยนแปลงรฐธรรมนญอยางตอเนอง เกดการไรเสถยรภาพในการบรหารงานของรฐบาล มการแทรกแซงทางการเมองระหวางขาราชการการเมอง และขาราชการประจา และมการเลอกตงทไมบรสทธ ยตธรรม ในทสดจงไดมการเรยกรองใหมการปฏรปการเมองโดยการรางรฐธรรมนญทจะไปสรางโครงสรางการเมองทมความเหมาะสม โดยในระหวางการทมการรางรฐธรรมนญและการประกาศใชรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๔๐ นน ไดมการใหการศกษาทางการเมองและกระตนใหประชาชนมความสนใจทางการเมอง ไดมการรณรงคใหประชาชนเขยนเอกสารแสดงความเหนตอการรางรฐธรรมนญไปใหสภารางรฐธรรมนญ และในการรางรฐธรรมนญไดมการเลอกตงผแทนของแตละจงหวดใหเขามามสวนรวมในการรางรฐธรรมนญดวย ในทสดรฐธรรมนญนจงไดรบการขนานนามวารฐธรรมนญฉบบประชาชน

๔.๓ ความขดแยงทางการเมองและความพยายามสรางความปรองดองในยคปจจบน (พ.ศ.๒๕๔๔-ปจจบน)

รฐธรรมนญฉบบป พ.ศ. ๒๕๔๐ ถอเปนจดเปลยนสาคญของการมสวนรวมของประชาชน รวมถงการวางรากฐานธรรมาภบาลของประเทศ รฐธรรมนญฉบบดงกลาวถกจดทาขนเพอแกไขปญหาโครงสรางทางการเมองการปกครองทเปนแบบรวมศนยอานาจเขาสสวนกลาง รวมถงขานรบแนวคดเรอง “ธรรมาภบาล” (Good Governance) อนเนองมาจากกระแสจากภายนอกประเทศทเชอวา วกฤตการณทางเศรษฐกจในป ๒๕๔๐ หรอทเรยกวา “วกฤตตมยากง” เปนผลสวนหนงมาจากการบรหารจดการทไมด โดยสาระสาคญในรฐธรรมนญมเปาหมายสาคญทจะวางรากฐานของสงคมใหเขมแขง ดวยการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมมากขน สรางกลไกการตรวจสอบถวงดลการใชอานาจของรฐ โดยจดตงองคกรอสระตางๆ วางโครงสรางทางการเมองของไทยใหเขมแขง โดยใหการจดตงรฐบาลมเสถยรภาพ พรรคการเมองมความเขมแขง ไปจนถงการวางรากฐานธรรมาภบาลการบรหารจดการประเทศ ดวยการปรบโครงสรางระบบราชการใหการบรหารงานมประสทธภาพมากขน และการกระจายอานาจไปใหองคกรปกครองสวนทองถนเพอจดบรการสาธารณะใหประชาชนในทองถน (บวรศกด อวรรณโณ, ๒๕๔๒)

อยางไรกตาม ผลของรฐธรรมนญทสงเสรมใหภาคการเมองเขมแขง สงผลใหภาคราชการเรมลดบทบาทลง และกลไกการตรวจสอบถวงดลถกแทรกแซง นาไปสการเรยกรองใหมการเปลยนแปลงของประชาชน แมวาการบรหารจดการประเทศภายใตรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๔๐ สงผลใหเกดการเปลยนแปลงในทางทลดความไมสมดลในหลายเรอง อาท การลดขนาดภาคราชการ ลดความซาซอนในการปฏบตงาน ใหความสาคญกบการบรหารจดการภาครฐแนวใหม และคานงถงความตองการของประชาชนผรบบรการมากยงขน รวมทง มการกระจายอานาจการบรหารจดการจากสวนกลางสทองถนมากขน อยางไรกตาม รฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๔๐ ไดทาใหภาคการเมองมความเขมแขงและมเสถยรภาพเปนอยางมากอยางทไมเคยมมากอน มการจดตงรฐบาลในการบรหารประเทศโดยพรรคเดยว ขณะทหลายฝายมองวากลไกตรวจสอบถวงดลยงไมสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพ และมปญหาการถกแทรกแซงจนทาใหปญหาการทจรตเชงนโยบายเกดขน และเปนจดเรมตนของความขดแยงทางการเมองทดาเนนเรอยมาและยงดารงอยจนถงปจจบน

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๙๐  

ในสวนน เปนการกลาวถงปรากฏการณความขดแยงและแนวทางการสรางความปรองดองทเกดขนในชวงเวลาตงแตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ เปนตนมา โดยแบงการนาเสนอออกเปน ๒ ชวงเวลา คอ

๑) การเมองไทยในสมยพนตารวจโท ดร.ทกษณ ชนวตร และ ๒) ความขดแยงทางการเมองภายหลงรฐประหาร ๑๙ กนยายน ๒๕๔๙ ถงปจจบน ๔.๓.๑ การเมองไทยในสมยพนตารวจโท ดร.ทกษณ ชนวตร๒๐

หลกในการวเคราะหการเมองควรจะวเคราะหทสถาบนการเมอง ไมควรยดตดทตวบคคล แตคงจะปฏเสธไมไดวาตลอดชวงหลายทศวรรษทผานมา มบคคลจานวนมากทมอทธพลในฐานะตวแสดงหลกตอสถาบนการเมองไทย ไมวาจะเปนนายปรด พนมยงค จอมพล ป. พบลสงคราม จอมพลสฤษด ธนะรชต พลเอกเปรม ตณสลานนท ฯลฯ และในกลมบคคลทมอทธพลในทางการเมองไทยน มชอของพนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตร อยดวย

พนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตร และพรรคไทยรกไทย ไดสรางประวตศาสตรโฉมใหมใหกบการเมองไทย คอ เปนรฐบาลทมาจากการเลอกตงรฐบาลแรกทมผสมครสมาชกสภาผแทนราษฎรของพรรคไทยรกไทยเพยงพรรคเดยวชนะเลอกตงดวยคะแนนเสยงทวมทน จนสามารถจดตงรฐบาลพรรคเดยวไดถงสองสมยตดตอกนผานการเลอกตงทวไป พ.ศ. ๒๕๔๔ และการเลอกตงทวไป พ.ศ. ๒๕๔๘ (ปธาน สวรรณมงคล, ๒๕๔๙) ซงการชนะเลอกตงทงสองครงมสาเหตมาจากการทผนาพรรครวมทงคณะผบรหารของพรรคไทยรก-ไทยไดนาเสนอภาพลกษณใหมทแตกตางไปจากพรรคการเมองอนๆ โดยมแนวคดทนาลกษณะการบรหารงานธรกจมาปรบใชกบการบรหารบานเมอง ดวยสโลแกน “คดใหม ทาใหม เพอคนไทยทกคน” ในการเลอกตงทวไป พ.ศ. ๒๕๔๔ สโลแกน “๔ ป ซอมความหายนะจากวกฤต ๔ ป สรางชาตใหแขงแกรง” ในการเลอกตงทวไป พ.ศ. ๒๕๔๘ เพอสานตอนโยบายเดม (Pasuk Phongpaichit and Baker, ๒๐๐๔)

อยางไรกตาม การบรหารงานประเทศของพนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตรมกถกวพากษ วจารณวามลกษณะทมการรวบอานาจเบดเสรจ นกวชาการจานวนหนงจงใหคาจากดความรปแบบการบรหารประเทศวา “การเมองระบบทกษณ” (ธรยทธ บญม, ๒๕๔๗) และเรยกระบบเศรษฐกจซงมการดาเนนการและเกดมผลประโยชนจากนโยบายรฐบาลในสมยนวา “ระบบทกษโณมกส (Thaksinomics)” (Pasuk Phongpaichit, ๒๐๐๓) สาเหตทเกดการรวบอานาจเบดเสรจ เนองจากหวหนาพรรคและนายทนของพรรคลวนมพนฐานมาจากกลมธรกจสมปทานขนาดใหญ ซงเปนธรกจทมประสบการณและมความคนเคยกบการผกขาดมาแลวในลกษณะหนง ไดแก ธรกจสอสาร – โทรคมนาคม กลมอตสาหกรรมพเศษบางประเภท สงผลใหพรรคไทยรกไทยมฐานอานาจทางการเงนทแขงแกรง (สมเกยรต ตงกจวณช, ๒๕๔๗) และทสาคญคอนโยบายประชานยมทใหผลประโยชนโดยตรงใหแกชาวบานโดยไมตองผานระบบอปถมภของนกการเมองในระดบจงหวด รวมทงนกการเมองทองถน (เอนก เหลาธรรมทศน, ๒๕๔๙) ดงนน จงมผลสบเนองกลายเปนการสลายฐานอานาจของนกการเมองในระบบหวคะแนนแบบทเคยเปนมานกเศรษฐศาสตรการเมองบางทาน

                                                            ๒๐ เรยบเรยงโดย ณชชาภทร อนตรงจตร นกวชาการ วทยาลยการเมองการปกครอง สถาบนพระปกเกลา และสตธร ธนานธโชต นกวชาการ สานกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๙๑  

ไดอธบายการเมองการปกครองในแบบดงกลาววาเปนระบบของ “ธนกจการเมอง” (Money Politics) คอ กลมทนขนาดใหญกลมใหมไดเขามามบทบาทในระบบเศรษฐกจและการเมองทดแทนกลมการเมองเดม หรอกลมทนเกาทลมละลาย ออนกาลงลง และสญเสยกจการของตนไปในชวงวกฤตเศรษฐกจป ๒๕๔๐ (ชยวฒน วงศวฒนศานต, ๒๕๔๓)

ขอไดเปรยบททาใหรฐบาลพรรคไทยรกไทยมเสถยรภาพ นอกจากจะเกดจากความสามารถในการนาและการจดการภายในพรรคไทยรกไทยแลว ยงเกดจากปจจยสาคญ คอ ขอไดเปรยบภายใตโครงสรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ ทมงสรางฝายบรหารใหมความเขมแขง (บวรศกด อวรรณโณ, ๒๕๔๓) ทาใหพนตารวจโท ดร. ทกษณ มอานาจเหนอสมาชกสภาผแทนราษฎรของพรรคไทยรกไทย และมอานาจเหนอฝายรฐสภาไปดวย นอกจากน ขอกาหนดในรฐธรรมนญทบญญตให ส.ส. ตองสงกดพรรคการเมองกอนการเลอกตงกอน ๙๐ วน สงผลใหพนตารวจโท ดร.ทกษณ สามารถรวบรวมอานาจเบดเสรจไดภายในพรรคไทยรกไทย โดยใชบทบญญตในรฐธรรมนญเปนเครองมอควบคมทางการเมองกบ ส.ส. ใหอยภายใตอาณตอยางเครงครด เพราะอนาคตทางการเมองจะขนอยกบวาหวหนาพรรคจะสง ส.ส. ผนน ลงสมครรบเลอกตงครงตอไปหรอไม นอกจากน ผลลพธของรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๔๐ อกประการหนง คอ การเสรมอานาจใหพนตารวจโท ดร.ทกษณผานมาตรการปลดรฐมนตร เนองจาก ส.ส. ทเขารบตาแหนงตองพนจากสมาชกภาพ ส.ส. ไปตามบทบญญตรฐธรรมนญ และเมอถกปลดออกจากตาแหนงรฐมนตร เปนตน (อมร จนทรสมบรณ, ๒๕๕๓)

ในชวง ๕ ป ทคณะรฐมนตรในรฐบาลพรรคไทยรกไทยตองเผชญกบการตรวจสอบของฝายนตบญญต จะไดรบความไววางใจจากเสยงขางมากของ ส.ส.ฝายรฐบาลทกครง เชน กรณนายสรยะ จงรงเรอง-กจกบกรณจดซอ CTX ๙๐๐๐ กรณนายเนวน ชดชอบ กบกรณกลายางและไขหวดนก นายอดศย โพธามกกบกรณการบรหารงานทกระทรวงศกษาธการ แตไมสามารถสนคลอนเสถยรภาพรฐบาลได เพยงแตปรบสมดลกระแสของภาคสงคมใหออนลง ดวยการปรบคณะรฐมนตรและปลดรฐมนตร (บวรศกด อวรรณโณ, ๒๕๕๓) นอกจากน ฝายคานกมไมถง ๒๐๐ เสยง จงไมมโอกาสในการตรวจสอบการทางานของนายกรฐมนตร

นอกจากน รฐบาลพรรคไทยรกไทยยงไดรบเสยงวพากษวจารณวา เขาไปครอบงาองคกรอสระ เชน คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ปปช.) คณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) สานกงานตรวจเงนแผนดน (สตง.) กรณการแตงตงคณหญงจารวรรณ เมณฑกา เปนผวาการตรวจเงนแผนดน เปนตน ในชวง “ขาลง” รฐบาลพรรคไทยรกไทยยงไดรบการวพากษวจารณเกยวกบการบรหารงาน เชน ปญหาคอรปชนเชงนโยบาย การแทรกแซงสอและองคกรอสระ ความไมสงบในจงหวดชายแดนใต การละเมดสทธมนษยชน (Thitinan Pongsudhirak, ๒๐๐๖) จนออกมาเปนขอเขยนของนกวชาการ เชน รทนทกษณ (เจมศกด ปนทอง, ๒๕๔๗) ทกษโณมกส (ด แกวสรร อตโพธ. ๒๕๔๘; จไรรตน แสนใจรกษ, ๒๕๔๗; Pasuk Phongpaichit, ๒๐๐๓) เปนตน

สงทเปนจดเปลยนสาคญของพนตารวจโท ดร. ทกษณ คอ ปญหาจรยธรรมทางการเมองโดยเฉพาะกรณการขายหนชนคอรปใหแกกองทนเทมาเสก ประเทศสงคโปร เปนจานวน ๗๓,๐๐๐ ลานบาท โดยไมเสยภาษ ผถอหนสวนใหญเปนครอบครวของพนตารวจโท ดร. ทกษณ และเครอญาต (McCargo,

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๙๒  

๒๐๐๘) ปญหาดงกลาวนาไปสการยบสภาของพนตารวจโท ดร.ทกษณ ในวนท ๒๔ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๙ และกอใหเกดกระแสวพากษวจารณจากสงคมตามมา วานายกรฐมนตรหนการซกฟอกจากสภาผแทนราษฎร ขอกลาวหาดงกลาวยงไมมคาตอบใหกบประชาชนอยางชดเจน และทาใหเกดขอสงสยตามมา ทงหมดนเปน ผลพวงมาจากระบบการตรวจสอบในสภาผแทนราษฎรและในองคกรอสระ จนมกลมคนจานวนมากนาโดย “กลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย” ออกมาประทวงกนอยางกวางขวาง ในขณะเดยวกนกมกลมสนบสนนพนตารวจโท ดร.ทกษณ ออกมาใหการสนบสนนเชนกน จนสถานการณเรมลกลามกลายเปนวกฤตของสงคมเมอมความเหนแตกแยกกนเปนสองฝายอยางชดเจน (ปธาน สวรรณมงคล, ๒๕๔๙) อยางไรกตาม การเลอกตงในวนท ๒ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๙ เปนการเลอกตงทเตมไปดวยขอครหาวาเปนการเลอกตงทไมถกตองทานองคลองธรรมของระบอบประชาธปไตย เพราะนายกรฐมนตรไดใหมการยบสภาโดยไมมเหตผล ในขณะทพรรคการเมองสาคญๆ เชน พรรคประชาธปตย พรรคชาตไทย และพรรคมหาชนกตดสนใจบอยคอต (boycott) ไมสงผสมครรบเลอกตง ผคดคานจงรณรงคใหประชาชนไปลงคะแนนในชองไมลงคะแนนหรอทเรยกกนวา “No Vote” คอไมลงคะแนนใหพรรคไทยรกไทย การตดสนใจไมสงผสมครของพรรคการเมองสาคญๆ ไดสรางปญหาความชอบธรรมใหกบการเลอกตง โดยเฉพาะในเขตเลอกตงทพรรคไทยรกไทยไมมคแขงลงสมคร พรรคไทยรกไทยจาเปนจะตองไดคะแนนเสยงเกนรอยละ ๒๕ จงจะถอวาไดชยชนะในการเลอกตง การเลอกตงในวนท ๒ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๙ จงเปนการเลอกตงทมความวนวาย โดยเปนการเลอกตงทมผสมครเปนพรรคเดยวมากเกนกวาครงจากจานวนเขตทวประเทศ และเปนการเลอกตงทมเสยง No Vote มจานวน ถง ๙ ลานเสยง ในขณะทพรรคไทยรกไทยไดคะแนนเสยงทวประเทศ ๑๓ ลานคน แตถงแมพรรคไทยรกไทยจะไดคะแนนเสยงมากทสด แตพนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตร ประกาศเวนวรรคทางการเมองในชวงทไทยรกไทยกาลงจดตงรฐบาลใหมเพอลดแรงปะทะของกลมผตอตาน ระหวางนนพรรคประชาธปตยไดนาหลกฐานทพรรคไทยรกไทยจดพรรคเลกใหลงสมครเลอกตงไปฟองแก กกต. และอนกรรมการ กกต. ซง กกต. ไดไตสวนสรปวา มมล แต กกต. ไมเหนดวยกบมตของอนกรรมการและไดเกบเรองไว ตอนนนเรองราวจงไมมขอสรปแตอยางใด

ตอมาวนท ๒๕ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๙ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชดารส ตอประธานศาลปกครองและประธานศาลฎกา ทรงปรารภวา การเลอกตงครงนดจะไมเรยบรอย อาจขดตอหลกประชาธปไตย ขอใหศาลทงสาม (รวมทงศาลรฐธรรมนญ) รบไปพจารณาดวย ในวนท ๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ ศาลรฐธรรมนญไดมคาพพากษาใหการเลอกตงในวนท ๒ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๙ เปนโมฆะ เพราะเหนวาการเลอกตงไมบรสทธยตธรรม ตองมการเลอกตงใหม และ กกต. ประกาศใหมการเลอกตงในวนท ๑๕ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ ระหวางน พนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตร ประกาศกลบเขามารกษาการนายกรฐมนตรใหม ทามกลางเสยงประทวงวาผดกฎหมาย เพราะไดมมตคณะรฐมนตรใหนายกรฐมนตรลาพกไปแลว

ในการเลอกตงครงใหมทจะมาถงน กลมฝายคานและกลมพนธมตรเรยกรองให กกต. ลาออกทงชด เพราะไมไววางใจวา กกต. ชดนจะปฏบตงานดวยความเทยงธรรม และไดมการกลาวโทษ กกต. กบศาลอาญา ซงในทสดศาลอาญาพจารณาใหจาคก ๓ กกต. คอพลตารวจเอก วาสนา เพมลาภ ประธาน

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๙๓  

คณะกรรมการการเลอกตง นายปรญญา นาคฉตรตรย และนายวระชย แนวบญเนยร คณะกรรมการการเลอกตง ในขอหาปฏบตหนาทมชอบและกระทาความผดตามพระราชบญญตวาดวยการเลอกตง ในวนท ๒๕ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ ตอมาพนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตร กลาวตอทประชมหวหนาสวนราชการซงเปนขาราชการระดบซ ๑๐ ขนไป ในวนท ๑๐ มถนายน พ.ศ. ๒๕๔๙ วา “ผมบารมนอกรฐธรรมนญเขามาวนวายองคกรทมในระบบรฐธรรมนญมากไป มการไมทาตามกตกา” คากลาวนกลายเปนหวขอใหมการวพากษวจารณกนอยางรนแรงเนองจากถกมองวาเปนการแสดงความไมเคารพตอบคคลทคนไทยเคารพรกเทดทนอยางสง ซงทาใหอณหภมทางการเมองยงทวความรนแรงมากขนไปอก

การตอสระหวางพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยกบฝายรฐบาลพรรคไทยรกไทย ไมมททาจะลดลง แมวาภายหลงศาลรฐธรรมนญตดสนใหมการเลอกตง วนท ๒ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๙ เปนโมฆะ เนองจากเปาหมายสงสดของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย คอตองการใหพนตารวจโท ดร.ทกษณ ยตบทบาททางการเมอง ในขณะทฝายรฐบาลพรรคไทยรกไทยยนยนวา เปนเรองสทธสวนบคคลและใหเปนไปตามกตกาของรฐธรรมนญ (เกงกจ กตเรยงลาภและเควน ฮววสน, ๒๕๕๒) ทงสองฝายพยายามแยงชงมวลชน โดยการใชสอตางๆ ของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย ขณะทฝายรฐบาลและฝายสนบสนนรฐบาลไดโตตอบดวยการฟองรองหมนประมาท สง ส.ส. ไปชแจงกบประชาชนในพนท ใชสอตางๆ ของรฐ ในทสด ความขดแยงทงสองฝายทวความรนแรงยงขน และไดกลายเปนขออางอนชอบธรรมของทหารในการทารฐประการยดอานาจจากรฐบาลพรรคไทยรกไทย เมอวนท ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙

๔.๓.๒ ความขดแยงทางการเมองภายหลงรฐประหาร ๑๙ กนยายน ๒๕๔๙ ถงปจจบน๒๑ ในคนวนท ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ คณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนม

พระมหากษตรยทรงเปนประมข (คปค.) ซงมพลเอกสนธ บญรตกลน เปนหวหนาคณะ ไดออกแถลงการณยดอานาจจากรฐบาล พนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตร ประกาศยกเลกรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.๒๕๔๐ (กองบรรณาธการมตชน, ๒๕๕๐) และปกครองประเทศโดยปราศจากรฐธรรมนญ ๑๒ วน กอนทจะไดมการประกาศใชรฐธรรมนญชวคราว พ.ศ. ๒๕๔๙ เมอวนท ๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ ในระหวางไมมรฐธรรมนญนน คปค. ไดออกประกาศ คปค. และคาสงหวหนา คปค. ซงมฐานะเปนกฎหมายหลายฉบบ แตทสาคญคอ

๑) ประกาศ คปค. ฉบบท ๓๐ ทใหตงคณะกรรมการตรวจสอบการกระทาทกอใหเกดความเสยหายแกรฐหรอ คตส. ขน มหนาทตรวจสอบการใชอานาจของรฐบาล พนตารวจโท ดร.ทกษณ ชนวตร ทมการทจรต และใหมอานาจสอบสวนรวมทงฟองรองคดตอศาลได การตงคณะกรรมการชดนใหมเพยงอานาจสอบสวน ไมไดใหอานาจยดทรพยผตองสงสยวาทจรต ซงตอมามตวอยางคดท คตส. ฟองพนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตรและคณะรฐมนตรตอศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมอง เชน คดทคณหญงพจมาน ชนวตร ภรยาอดตนายกรฐมนตรซอทดนถนนรชดาภเษก จากกองทนฟนฟระบบสถาบนการเงนวามความผดตามกฎหมายประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรตและลงโทษ พนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตร ๒ ป

                                                            ๒๑ เรยบเรยงโดย ชลท ประเทองรตนา นกวชาการ สานกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา และสตธร ธนานธโชต นกวชาการ สานกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๙๔  

๒) ประกาศ คปค. ฉบบท ๒๗ เพอเพมโทษเพกถอนสทธเลอกตงของกรรมการบรหารพรรคการเมองทถกยบ ซงมขอความคอ “ในกรณทศาลรฐธรรมนญหรอองคกรอนททาหนาทศาลรฐธรรมนญมคาสงใหยบพรรคการเมองใด เพราะเหตกระทาการตองหามตาม พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.๒๕๔๑ ใหเพกถอนสทธเลอกตงของกรรมการบรหารพรรคการเมองนน มกาหนด ๕ ป นบตงแตวนทมคาสงยบพรรคการเมอง” และประกาศฉบบนเปนทมาของการยบพรรคไทยรกไทย ซงถกกลาวหาวาจางพรรคเลกใหลงสมครรบเลอกตง ในวนท ๒ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ในเวลาตอมา (บวรศกด อวรรณโณ, ๒๕๕๓) สาเหตทอางในการทารฐประหารคอ (๑) ปญหาความขดแยง แบงฝาย สลายความรรกสามคคของชนในชาต (๒) การบรหารราชการแผนดนสอไปในทางทจรตประพฤตมชอบอยางกวางขวาง (๓) หนวยงาน องคกรอสระถกครอบงาทางการเมอง ไมสามารถสนองเจตนารมณตามรฐธรรมนญ (๔) หมนเหมตอการหมนพระบรมเดชานภาพแหงองคพระมหากษตรย (เชาวนะ ไตรมาศ, ๒๕๕๐)

ตอมาในวนท ๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ ไดมการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบชวคราว พ.ศ.๒๕๔๙ ซงมเนอหา ๓๙ มาตรา โดยมประเดนทสาคญคอใหมการนรโทษกรรมแกคณะรฐประหาร และมการกอตงสภารางรฐธรรมนญขน ประกอบดวยสมาชก ๑๐๐ คน เพอทาหนาทรางรฐธรรมนญถาวรตอไป โดยใหเวลาราง ๒๔๐ วน ในระหวางเวลาดงกลาว คณะรฐประหารไดแตงตงพลเอก สรยทธ จลานนท อดตองคมนตรเปนนายกรฐมนตร (บวรศกด อวรรณโณ, ๒๕๕๓)

คณะรฐประหารขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาสเขาเฝาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเพอกราบบงคมทลถวายรายงานถงเหตผลและความจาเปน รวมทงไดกราบบงคมทลถวายรายงานใหทรงทราบถงแนวทางทจะจดการบานเมองใหสงบเรยบรอย และตอมามพระบรมราชโองการโปรดเกลา แตงตงพลเอกสนธ บญยรตกลน ผบญชาการทหารบก เปนหวหนาคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขเมอวนท ๒๐ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ เพอใหมอานาจหนาทในการดแลรกษาความสงบเรยบรอยและออกคาสงตางๆ ไดตามความจาเปน ซงเมอมการประกาศใชรฐธรรมนญชวคราวและเมอมการจดตงรฐบาลขนมาบรหารราชการแผนดนแลว กไดมอบอานาจหนาทในสวนนใหแกองคกรและกลไกการปกครองตามปกตตอไป (ขอเทจจรงเกยวกบกบการปฏรปการปกครองในประเทศไทยเมอวนท ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙)

คณะปฏรปการปกครองประกาศกฎอยการศกทวราชอาณาจกร บรรดากฎหมายตางๆ ยงคงมผลบงคบใชตอไป เวนแตจะมประกาศใหยกเลกหรองดใชบางสวน ใหทหารและตารวจไปรายงานตว ณ ตนสงกด สวนหวหนาสวนราชการฝายพลเรอนไปรายงานตอหวหนาคณะปฏรปฯ ในกรณทอยตางจงหวดใหรายงานตวตอแมทพภาค ใหปลดกระทรวงตางๆ เปนผใชอานาจของรฐมนตรเจากระทรวงไปพลางกอน คณะปฏรปฯ ไดประกาศขอรองไมใหผใชแรงงาน ชาวนา ชาวไร เคลอนไหวเรยกรอง หามมวสมประชมทางการเมองตงแตหาคนขนไป พรรคการเมองตางๆ ยงคงมอย แตใหงดการดาเนนกจกรรมทางการเมองไวกอน ตอมาคณะปฏรปการปกครองไดดาเนนการใหมนายกรฐมนตรเขามาจดตงรฐบาลพลเรอนภายในสองสปดาห สวนคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยฯ ไดเปลยนชอมาเปนคณะมนตรความมนคงแหงชาต ซงมอานาจหนาทจากดเฉพาะเรองทางพธการทรฐธรรมนญชวคราวกาหนดโดยไมมอานาจในการออกกฎหมาย

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๙๕  

อานาจในการบรหารประเทศ และอานาจในการพจารณาวนจฉยคด รวมถงไมมอานาจสงใชมาตรการพเศษ ดงทรจกกนในนามของ มาตรา ๑๗ แตอยางใด (ขอเทจจรงเกยวกบกบการปฏรปการปกครองในประเทศไทยเมอวนท ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙)

ปฏกรยาจากในกรงเทพฯ มประชาชนบางสวนมาถายรปคกบทหารและรถถง นาดอกไมมามอบใหทหาร จนทางคณะรฐประหารสงใหมการจดรถถงและทหารเพอใหประชาชนถายรปเปนทระลกทลานพระบรมรปทรงมา มประชาชนนาของมาใหทหารกน เชน แบรนด ยาบารง ผลไม นา (วาสนา นานวม, ๒๕๕๑)

(๑) การบรหารประเทศของพลเอก สรยทธ จลานนท เมอวนท ๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวโปรดเกลาฯ แตงตงให

พลเอก สรยทธ จลานนท องคมนตร เปนนายกรฐมนตร (กองบรรณาธการมตชน, ๒๕๕๐) ตามคากราบบงคม-ทลของประธานคณะมนตรความมนคงแหงชาต ตอมานายกรฐมนตรไดเลอกสรรผมความร ความสามารถเขามาดารงตาแหนงในคณะรฐมนตรอก ๒๖ คน (ขอเทจจรงเกยวกบกบการปฏรปการปกครองในประเทศไทยเมอวนท ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙)

พลเอกสรยทธ จลานนท นายกรฐมนตร แถลงตอสภานตบญญตแหงชาตเมอวนท ๓ พฤศจกายน ๒๕๔๙ ม ๕ ดาน ไดแก ๑) นโยบายดานการปฏรปการเมองการปกครองและการบรหาร ๒) นโยบายเศรษฐกจ ยดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงภายใตกรอบความยงยนและความพอด ๓) นโยบายสงคม ๔)นโยบายการตางประเทศ ๕) นโยบายการรกษาความมนคงของรฐ (ขอเทจจรงเกยวกบกบการปฏรปการปกครองในประเทศไทยเมอวนท ๑๙ กนยายน ๒๕๔๙)

พลเอกสรยทธ จลานนทยงไดจดรายการทใหขอมลขาวสารของรฐบาลใหแกประชาชน คอ รายการสายตรงทาเนยบ และรายการเปดบานพษณโลก ออกอากาศทางสถานวทยโทรทศนแหงประเทศไทย นอกจากน ไดมการตรวจสอบวทยชมชนทตอสายตรงสมภาษณอดตนายกรฐมนตรพนตารวจโท ดร.ทกษณ ชนวตร สถานวทยชมชนคลน FM ๘๗.๗๕ และคลน FM ๙๒.๗๕ FM ทาใหวทยชมชนนงดออกอากาศ (ศนยขอมลการเมองไทย, ๒๕๕๓)

เกดเหตวนาศกรรมในกรงเทพฯ ๗ จดในกรงเทพฯ ในวนท ๓๑ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ ซงเปนวนฉลองสงทายปเกาตอนรบปใหม ทาใหมผเสยชวต ๓ ราย บาดเจบ ๒๘ ราย ในจานวนนมผบาดเจบสาหสหลายราย เหตระเบดเกดในพนทตางๆ เชน สแยกสะพานควาย เขตพญาไท บรเวณตรงขามศาลเจาพอเสอ ตลาดคลองเตย เขตคลองเตย เปนตน จากผลของเหตการณนายกรฐมนตร พลเอก สรยทธ จลานนท ไดประชมรวมกนกบฝายความมนคงและสรปวาเหตการณทเกดขนเกดจากกลมอานาจเกา กลมผเสยประโยชนทางการเมองและธรกจ โดยมงหวงจะทาใหรฐบาลในขณะนนขาดความนาเชอถอ เนองจากไมมความสามารถเพยงพอในการดแลความสงบเรยบรอยของประเทศ ตอมาพนตารวจโท ดร.ทกษณ ชนวตร อดตนายกรฐมนตร ไดปฏเสธความเกยวของกบเหตการณทเกดขนพรอมกบตาหนพลเอก สรยทธและพลเอก สนธ ทปรกปราตนเองกบคณะ (กองบรรณาธการมตชน, ๒๕๕๐)

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๙๖  

(๒) ศาลรฐธรรมนญวนจฉยยบพรรคไทยรกไทย คณะตลาการศาลรฐธรรมนญมคาวนจฉยสงยบพรรคไทยรกไทยพรอมเพกถอนสทธทาง

การเมอง กรรมการบรหารพรรค จานวน ๑๑๑ คน และสงยบพรรคพฒนาชาตไทย และพรรคแผนดนไทย พรอมเพกถอนสทธเลอกตงกรรมการบรหารทง ๒ พรรค จานวน ๑๙ คน และ ๓ คน ตามลาดบ (เชาวนะ ไตรมาศ, ๒๕๕๐)

ในวนท ๒๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ คณะตลาการรฐธรรมนญ ไดมคาวนจฉยท ๓-๕/๒๕๕๐ ยบพรรคไทยรกไทย และเพกถอนสทธเลอกตงกรรมการบรหารพรรคเปนเวลา ๕ ป โดยคณะตลาการเหนวาเปนเรองจรงท พรรคไทยรกไทยและพรรคเลกๆ อก ๒ พรรค ถกกลาวหาวารวมกนในกรณจางใหพรรคเลกลงสมครรบเลอกตงในวนท ๒ เมษายน ๒๕๔๙ การยบพรรคนทาใหพนตารวจโท ดร.ทกษณ ชนวตร และอดตกรรมการบรหารพรรคไทยรกไทยอก ๑๑๐ คน ถกเพกถอนสทธเลอกตง ๕ ป และลงสมครรบเลอกตงไมไดตลอดเวลา ๕ ป (บวรศกด อวรรณโณ, ๒๕๕๓)

(๓) รฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๕๐ การรางรฐธรรมนญป ๒๕๕๐ ในชวงแรกทยงไมสามารถจดหาสมาชกสภารางรฐธรรมนญ

ทมาจากการเลอกตงโดยตรงได ไดใชวธใหประชาคมกลมตางๆ เลอกผแทนกนเองเปนสมชชาแหงชาต มสมาชกจานวนไมเกน ๒,๐๐๐ คน สมาชกสมชชาแหงชาตจะประชมและคดเลอกกนเองใหไดจานวน ๒๐๐ คน แลวเสนอใหประธานคณะมนตรความมนคงแหงชาตคดเลอกจากจานวนนใหเหลอ ๑๐๐ คนเพอเปนสมาชกสภารางรฐธรรมนญ (ขอเทจจรงเกยวกบกบการปฏรปการปกครองในประเทศไทยเมอวนท ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙)

คณะรฐมนตรเหนชอบแนวทางปฏบตในการออกเสยงประชามตในการรบหรอไมรบรางรฐธรรมนญ ในวนท ๑๑ มถนายน พ.ศ. ๒๕๕๐ และตอมาไดมการลงประชามตรางรฐธรรมนญ ฉบบท ๑๘ ในวนท ๒๓ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๐๒๒ และประชาชนผมสทธเลอกตง รอยละ ๕๗.๘๑ ลงมตรบรางรฐธรรมนญดงกลาว แตกมประชาชนจานวนมากทออกเสยงไมรบรางรฐธรรมนญโดยเฉพาะในพนทฐานคะแนนของพรรคไทยรกไทย รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. ๒๕๕๐ ไดถกประกาศใชในวนท ๒๔ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ มผลใหคณะมนตรความมนคงแหงชาต (คมช.) ไดสลายตวไป (วาสนา นานวม, ๒๕๕๑)

มาตราทสาคญในรฐธรรมนญ ๒๕๕๐ มหลายมาตรา อาท มาตรา ๒๓๗ กาหนดใหยบพรรคการเมองทผสมครรบเลอกตงททจรตเลอกตงและหวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารพรรคมสวนรเหนในการทจรต ปลอยปละละเลย หรอทราบการกระทาแลวไมไดแกไข โดยนอกจากยบพรรคแลว ใหเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรคเปนเวลา ๕ ปดวย และมาตรานเองเปนทมาของการยบพรรคพลงประชาชน และพรรคชาตไทยในเวลาตอมา (บวรศกด อวรรณโณ, ๒๕๕๓)

                                                            ๒๒ การลงประชามตรางรฐธรรมนญฯ ในครงนนบเปนครงแรกในประวตศาสตรไทย โดยผลของการลงประชามต ปรากฏวา มผเหนชอบ ๑๔,๗๒๗,๓๐๖ คน คดเปนรอยละ ๕๗.๘๑ ของผทมาลงประชามตทงหมด ในขณะทมผไมเหนชอบ ๑๐,๗๔๗,๔๔๑ คน คดเปนรอยละ ๔๒.๑๙ รวมผใชสทธ ๒๕,๙๗๘,๙๕๔ คน จากผมสทธเลอกตงถง ๔๕,๐๙๒,๙๕๕ คน (บวรศกด อวรรณโณ, ๒๕๕๓)

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๙๗  

(๔) ชยชนะของพรรคพลงประชาชนในการเลอกตงและเหตการณความขดแยงทตดตามมา ภายหลงการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรเมอวนท ๒๓ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ พรรคพลง

ประชาชนในขณะนนไดรบการเลอกตง ๒๓๓ ทนง จากทงหมด ๔๘๐ ทนง โดยพรรคประชาธปตยไดรบการเลอกตง ๑๖๕ ทนง ไดจดตงรฐบาลผสมรวมกบพรรคชาตไทย พรรคเพอแผนดน พรรครวมใจไทยชาตพฒนา พรรคมชฌมาธปไตย และพรรคประชาราช รฐบาล ๖ พรรค โดยมนายสมคร สนทรเวช ดารงตาแหนงนายกรฐมนตรคนท ๒๕ ของประเทศไทย นบวาเปนปรากฏการณทแปลกตรงทพนตารวจโท ดร.ทกษณ ชนวตรทยงคงอยตางประเทศแตสามารถไดรบชยชนะจากการเลอกตงอกครง (วาสนา นานวม, ๒๕๕๑)

อยางไรกตาม ภายหลง นายสมคร สนทรเวช ดารงตาแหนงนายกรฐมนตร และบรหารประเทศไดระยะเวลาหนง กลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย ไดกลบมาดาเนนกจกรรมอกครง โดยไดจดการชมนมประทวงกวาสามเดอนบนถนนราชดาเนน โดยยดพนทถนนราชดาเนนนอก หนาบรเวณสานกงานสหประชาชาต จนถงแยก จปร. ตงเวทปราศรยเพอถอดถอน ส.ส. และ ส.ว. ทเสนอญตตแกไขรฐธรรมนญ หลงจากชมนมบนถนนราชดาเนนนาน ๑๐๒ วน กลมพนธมตร ฯ ตดสนใจยดทาเนยบรฐบาลและประกาศปกหลกจนกวารฐบาลจะลาออก (ฤกษ ศภสร, ๒๕๕๓) โดยใชชอการเคลอนการชมนมไปยงทาเนยบรฐบาลในวนท ๒๐ มถนายน พ.ศ. ๒๕๕๑ วายทธการสงคราม ๙ ทพ ซงหมายถงการเคลอนกลมผชมนมโดยแบงออกเปน ๙ เสนทางรอบทาเนยบรฐบาล จนกระทงยดทาเนยบรฐบาลไดในวนท ๒๖ มถนายน พ.ศ. ๒๕๕๑ การเคลอนไหวเพอกดดนรฐบาลนนกลมพนธมตรไดรวมกบเครอขายพนกงานเดนรถไฟแหงประเทศไทย พรอมดวยสหภาพทาเรอ สหภาพการบนไทย สหภาพการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย สหภาพการประปาและสหภาพ ขสมก . นดหยดงานเพอกดดนใหรฐบาลลาออก ขณะเดยวกนกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยจงหวดภเกต สงขลา และกระบรวมกนปดสนามบนภเกต หาดใหญและกระบ รวมถงปดการเดนทางโดยรถไฟสายใต

(๕) การพนจากตาแหนงนายกรฐมนตรของนายสมคร สนทรเวช และการบรหารงานของนายกรฐมนตรสมชาย วงษสวสด

ภายหลงจากทนายสมคร สนทรเวช พนจากตาแหนงนายกรฐมนตรดวยคาพพากษาของศาลรฐธรรมนญเนองจากขาดคณสมบตในการเปนนายกรฐมนตร จากกรณการรบจางจดรายการโทรทศนชมไปบนไป เมอพนตาแหนงนายกรฐมนตรไดไมกวน นายสมครไดเขารบการรกษาโรคมะเรงตบ ตอมา นายสมชาย วงษสวสด ไดเขามาดารงตาแหนง (วาสนา นานวม, ๒๕๕๒)

นายสมชาย วงษสวสด ไดรบเลอกจากสภาผแทนราษฎรใหดารงตาแหนงนายกรฐมนตรคนท ๒๖ ของประเทศไทย โดยกอนเขารบตาแหนง นายสมชาย วงศสวสดและคณะรฐมนตร ตองแถลงนโยบายตอรฐสภา ในวนท ๗ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ ซงกลมพนธมตรเคลอนขบวนไปปดลอมรฐสภาเพอปดทางสมาชกรฐสภาเขาฟงนายสมชาย วงษสวสด แถลงนโยบายตอรฐสภา ตารวจจงใชแกสนาตายงใสกลมผชมนมเพอเปดทางใหนกการเมองไดเขาไปประชมในรฐสภา จากเหตการณดงกลาวมผเสยชวต ๒ คนและผบาดเจบ บางคนขาขาด พลเอก ชวลต ยงใจยทธ ลาออกจากรองนายกรฐมนตร เพอรบแสดงความรบผดชอบตอเหตการณทเกดขน (บวรศกด อวรรณโณ, ๒๕๕๓)

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๙๘  

ในวนท ๒๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ ศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมองไดมคาพพากษาคดทคณหญงพจมาน ชนวตร ภรยา พนตารวจโท ดร.ทกษณ ชนวตร เขาประมลซอทดนรชดาภเษกจานวน ๓๓ ไร มลคา ๗๗๒ ลานบาทเศษ จากกองทนเพอการฟนฟระบบสถาบนการเงน โดยศาลไดพพากษาตดสนวาการกระทาของภรยาในทางกฎหมายใหถอวาเปนการกระทาของ พนตารวจโท ดร.ทกษณ ชนวตร จงถอวา พนตารวจโท ดร.ทกษณ ชนวตร กระทาการอนเปนการขดกนระหวางประโยชนสวนตวกบตาแหนงนายกรฐมนตรทมหนาทควบคมกากบกองทนเพอการฟนฟสถาบนการเงน มความผดตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๑๐๐ (๑) วรรค ๓ และมาตรา ๑๒๒ วรรค ๑ ใหลงโทษจาคก ๒ ป (บวรศกด อวรรณโณ, ๒๕๕๓)

(๖) การเมองใหม ในชวงการชมนมของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย พ.ศ. ๒๕๕๑ เรองของการเมอง

ใหมไดถกหยบยกมาพดถงหลายตอหลายครง ซงทางกลมพนธมตรฯไดเคยเสนอวา การเมองใหมจะมสดสวนของสมาชกวฒสภามาจากการแตงตงรอยละ ๗๐ และการเลอกตงรอยละ ๓๐ ซงแนวคดนไดถกคดคานและวจารณจากสงคมหลายภาคสวนวาไมเปนประชาธปไตย เชน นายธรยทธ บญม อาจารยประจาคณะสงคม-วทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร ตอมาทางกลมพนธมตรฯ กไดเปลยนแนวคดใหมเปนสมาชกวฒสภามาจากการเลอกตงทงหมด โดยในวนท ๒๓ กนยายน พ.ศ. ๒๕๕๑ แกนนาพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย แถลงขาวถงแนวคดเรองการเมองใหม ทหองผสอขาวทาเนยบรฐบาล พลตร จาลอง ศรเมองกลาววาการเลอกตงแบบ ๑๐๐ เปอรเซนตจะใหมการเลอกตงได ๒ ทาง คอ ผแทนพนทเขตและผสมครนามกลมอาชพ

(๗) กลมพนธมตรยดสนามบนสวรรณภมและดอนเมอง เพอกดดนใหนายกรฐมนตรลาออก กลมพนธมตรยดสนามบนดอนเมองและสวรรณภม

ระหวางวนท ๒๔ พฤศจกายน - ๓ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ นายสมชาย วงศสวสด นายกรฐมนตร ตองประกาศสถานการณฉกเฉนทมความรายแรงในทงสองพนท แตกมไดมการดาเนนการตามประกาศสถานการณฉกเฉนแตอยางใด จนกระทงศาลรฐธรรมนญวนจฉยยบพรรคพลงประชาชนและพรรครวมรฐบาล และตดสทธทางการเมอง นกการเมองทถกตดสทธนนมนายสมชาย วงศสวสด รวมอยดวย ทาใหพนจากตาแหนงนายกรฐมนตร ในวนท ๒ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ ในเวลาตอมาสนธ ลมทองกล แถลงขาวและประกาศยตการยดสนามบนในวนท ๓ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ ซงใชเวลาการชมนมตอเนองยาวนานทสดในประวตศาสตรการเมองไทยถง ๑๙๓ วน

(๘) ความเคลอนไหวดานสนตวธของเครอขายสานเสวนาเพอสนตธรรม ภาคสวนตางๆ ของสงคม อาท ผแทนจากสถาบนพระปกเกลา สานกงานสภาพฒนาการเมอง

สมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย สมาคมนกขาววทยและโทรทศนไทย และองคกรเครอขาย ไดจดตงเครอขายสานเสวนาเพอสนตธรรมในชวงป ๒๕๕๑ ภายใตบรบทสถานการณทกลมพนธมตรเคลอนไหวกดดนรฐบาลอยางเขมขนและมแนวโนมทอาจจะเกดความรนแรงขน เครอขายสานเสวนาเพอสนตธรรมตงขนมาโดยมวตถประสงคคอ ๑) รณรงคเรยกรองใหทกคนชวยกนยตการใชความรนแรงในทกรปแบบ ๒) เสนอให

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๙๙  

การหนหนามาคยกนดวยการสานเสวนาเปนแนวทางหนงในการแกปญหาของประเทศ และสรางพนทใหพลงเงยบและสอมวลชนไดออกมามสวนรวมในการรณรงคไมใชความรนแรงในการแกปญหาความขดแยง เครอขายสานเสวนาเพอสนตธรรม ไดจดเวทสานเสวนาครงใหญ เมอวนอาทตยท ๒๖ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ ณ หอประชมใหญ กรมประชาสมพนธ ซอยอารสมพนธ ถนนพระราม ๖ มผรวมสานเสวนาประมาณ ๑,๐๐๐ กวาคน มการแจกเสอ สตกเกอร และจดทาบทความเพอเผยแพรแนวคดการเสรมสรางความสมานฉนท (สานกระงบขอพพาท, ๒๕๕๓)

กจกรรมของเครอขายสานเสวนาฯ เชน การเขาพบนายกรฐมนตรนายสมชาย วงษสวสดและรฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหม มอบเสอขาวสญลกษณของสนตและการยตความรนแรง ซงนายกรฐมนตรไดแถลงวาใหการสนบสนนแนวทางของเครอขายน เพราะเปนวธการหาทางออก ลดความขดแยงในบานเมอง โดยหนหนามาพดคยกน เขาพบผบญชาการตารวจแหงชาต เขาพบผนาฝายคานนายอภสทธ เวชชาชวะ เขาพบประธานวฒสภา รวมถงการออกแถลงการณเพอเรยกรองใหชมนมอยางสนต สงบ ปราศจากอาวธ นบเปนการรณรงคเพอกดดนสงคมใหใชพลงทางสนต

ในชวงเหตการณทกลมพนธมตรยดสนามบนดอนเมองและสวรรณภมโดยพนธมตร เครอขายสานเสวนาเพอสนตธรรมพยายามเรยกรองไมใหเกดความรนแรงขน โดยเรยกรองใหมการเจรจากนของผทเกยวของโดยพรอมจะเปนตวกลางให แตในทสดพนธมตรไดยตการชมนมออกจากสนามบน เนองจากศาลรฐธรรมนญตดสนยบพรรคการเมองพรรคพลงประชาชนเปนเหตใหนายกรฐมนตรพนสภาพไป

ภายหลงเหตการณการยบพรรคการเมอง และนายกรฐมนตรตองพนสภาพไป เครอขายยงคงพยายามใหขอมลและเชญชวนกบสงคมวาควรจะตองชวยกนตดตาม ตรวจสอบ รวมกนรณรงคมใหสงคมเกดความรนแรงตอไปในอนาคต

(๙) กลไกในการแกไขและยตความขดแยงชวคราว เชนเดยวกบกรณคาวนจฉยของศาลรฐธรรมนญวานายสมคร สนทรเวช ขาดคณสมบตในการ

เปนนายกรฐมนตร จากกรณการรบจางจดรายการโทรทศนชมไปบนไป แตความขดแยงกยงดารงตอไป มาในคราวน คาวนจฉยของศาลรฐธรรมนญในเรองการยบพรรคพลงประชาชนและพรรครวมรฐบาล และการตดสทธทางการเมองนกการเมอง ๑๐๙ คน ทาใหนายสมชาย วงศสวสดตองพนจากตาแหนงนายกรฐมนตร ในวนท ๒ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ ทาใหกลมพนธมตรประกาศยตการยดสนามบนในวนท ๓ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ แมจะทาใหการเมองไทยขามพนการสญเสยชวตและทรพยสนจากเหตการณผประทวงยดสนามบนได แตรากเหงาของปญหาความขดแยงกยงคงไมไดรบการจดการอยด

(๑๐) ปญหาความขดแยงและการสรางความปรองดองในสมยรฐบาลอภสทธ เวชชาชวะ ความขดแยงยงคงดาเนนตอไปโดยเฉพาะอยางยงภายหลงจากความลมเหลวในการตงรฐบาล

ผสมขนมาใหมอกครงโดยมพรรคเพอไทย ซงนบเปนพรรคตวแทน (Nominee) รนทสองของพนตารวจโท ดร.ทกษณตอจากพรรคพลงประชาชนทเพงถกยบไปเปนแกนนา กลมคนทนยมพนตารวจโท ดร.ทกษณไดเคลอนไหวรวมตวกนอกครงเพอบบบงคบใหนายอภสทธ เวชชาชวะ หวหนาพรรคประชาธปตย ซงไดดารงตาแหนงนายกรฐมนตรตงแตวนท ๑๕ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ ดวยการสนบสนนของกลมทหาร และพรรค

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๐๐  

การเมองขนาดเลกพนจากอานาจ (โดยเฉพาะกลมการเมองทตดสนใจยายขางจากพรรคเพอไทยซงยงครองจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรมากทสดในสภาอย) (Bell, ๒๐๐๘; CNN World, December ๑๕, ๒๐๐๘; Mydans, ๒๐๐๘) การเมองไทยหลงวกฤตการณทางการเมองในป พ.ศ. ๒๕๕๑ จงดาเนนตอไปทามกลางการชงไหวชงพรบทางการเมองของสองพรรคการเมองใหญ คอพรรคเพอไทยทตองกลายไปเปนฝายคาน และพรรคประชาธปตยซงมโอกาสจดตงรฐบาลเปนครงแรกนบตงแตการเลอกตงเมอป พ.ศ. ๒๕๔๔ โดยมพรรคการเมองขนาดกลางและเลกทงหนาเกาและหนาใหมทกอตงขนแทนทพรรคการเมองทถกยบ ในขณะท ความขดแยงรอบใหมระหวางกลมคนเสอแดงและพรรคประชาธปตย ซงมกลมคนเสอเหลองและกลมทหารใหการสนบสนนกปะทขนทนท (The Guardian, April ๑๔, ๒๐๐๙)

ความทาทายครงสาคญของรฐบาลนายกรฐมนตรอภสทธเกดขนในเดอนเมษายน พ.ศ. ๒๕๕๒ เมอกลมผชมนมเสอแดงจานวนกวาแสนคน๒๓หลงไหลเขามาในกรงเทพมหานครตลอดทงวนของวนท ๘ เมษายน จากพนททเปนฐานเสยงสาคญของอดตนายกรฐมนตรทกษณในภาคกลาง ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ กลมผประทวงไดรวมตวกนหนาทาเนยบรฐบาลและหนาบานพกของพลเอก เปรม ตณสลานนท (อดตนายกรฐมนตร และประธานองคมนตรคนปจจบน) ซงถกกลาวหาโดยกลมผชมนมวาเปนผอยเบองหลงการทารฐประหารเมอป พ.ศ. ๒๕๔๙ และเปนผมอทธพลตอการตดสนใจเปลยนขวทางการเมองของกลมการเมองทเคยสนบสนนรฐบาลสมคร-สมชาย (Mydans and McDonald, ๒๐๐๙) และนนเปนจดเรมตนของการชมนมประทวงเพอตอตานรฐบาลของนายกรฐมนตรอภสทธซงดาเนนตอเนองไปกนเวลานานนบสปดาห

จดแตกหกของเหตการณในเดอนเมษายน ๒๕๕๒ นนไดยอนกลบมาสกรงเทพมหานครทซงกลมผชมนมเสอแดงจานวนหลายพนคนยงคงรวมตวกนอยหนาทาเนยบรฐบาล วกฤตการณดงกลาวไดทวความรนแรงขนเมอรฐบาลประกาศภาวะสถานการณฉกเฉนในกรงเทพมหานครในวนท ๑๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๒ โดยอางวาเปนกลไกทางกฎหมายเพอควบคมสถานการณ แตสาหรบกลมผชมนมประทวง การกระทาดงกลาวถอเปน “การประกาศสงครามกบประชาชน” มากกวา (Johnston, ๒๐๐๙) ผลลพธกคอ เกดเหตการณความไมสงบในประเทศไทยในวนตอมา (๑๒ เมษายน) โดยเปนการปะทะกนระหวางกลมผชมนมประทวงตอตานรฐบาลและเจาหนาทรฐในบรเวณตางๆ อยางนอยสามแหงในกรงเทพมหานคร และมการปดทางหลวงหลกหลายสายในหลายจงหวด เหตการณปะทะกนดงกลาวทาใหมผไดรบบาดเจบกวา ๑๒๐ คน และนาไปสการพยายามเขาไปจบกมผประทวงของกาลงทหารตลอดทงคนของวนท ๑๓ เมษายน จนกระทงในตอนเชาของวนรงขน (๑๔ เมษายน) กองกาลงทหารหลายกองรอยไดเคลอนกาลงเขาโอบลอมผชมนมทยงคงปกหลกอยบรเวณทาเนยบรฐบาล เพอกดดนใหผนาการประทวงยตการชมนมและขอรองใหผชมนมประทวงทเหลออยกลบบาน (ซงทางรฐบาลไดจดเตรยมรถรบสงมารอไวดวย) เพอหลกเลยงการเสยเลอดเนอ (Bristow, ๒๐๐๙)                                                             ๒๓ สาหรบกลมคนเสอเหลองและกลมปญญาชนในกรงเทพมหานครจานวนมาก กลมคนเสอแดงดงกลาวแทบจะไมมความหมายเลย (โดยเฉพาะอยางยงเมอเทยบกบกลมประทวงของคนเสอเหลอง) เพราะกลมคนเสอแดงเหลานนเปนตวแทนของเสยงของคนยากจนและคนทไมไดรบการศกษา (คนระดบรากหญา) ซงขายเสยงใหแกนกการเมองหรอพรรคการเมองทฉอราษฎรบงหลวง (เชน อดตพรรคไทยรกไทย หรอ พรรคพลงประชาชนของพนตารวจโท ดร.ทกษณ) ดวยเหตน กลมคนเสอแดงเหลานมกไดรบเงนจากพนตารวจโท ดร.ทกษณ และเขารวมการประทวงโดยขาดความเขาใจวาเกดอะไรขนจรงๆ ในทางการเมอง (ด ทศนคตของกลมผนาคนเสอเหลองตอกลมคนเสอแดงของ Nophakhun Limsamarnrhun, ๒๐๐๙; The Nation, ๒ May ๒๐๐๙ เปนตน)

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๐๑  

สอมวลชนบางสานกไดขนานนามเหตการณการเผชญหนากนทเกดขนในระหวางวนท ๑๐ เมษายน ถงวนท ๑๔ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๒ วา “สงกรานตเลอด” (Askew, ๒๐๑๐)

ชยชนะของรฐบาลพรรคประชาธปตยเหนอการเคลอนไหวของกลมคนเสอแดงในเหตการณ “สงกรานตเลอด” นนไมไดนาไปสการยตความขดแยงอยางแทจรง กลมคนเสอแดงยงคงมอยและมความเขมแขงมากกวาแตกอนผานการเรยนรบทเรยนทไดจากการปะทะกนครงกอน ในขณะทรฐบาลผสมกลบถกวพากษวจารณถงความออนแอในการแกไขปญหาของประเทศ ในการควบคมการฉอราษฎรบงหลวง และในการอานวยความยตธรรมทเทาเทยมกน (โดยเฉพาะอยางยงระหวางกลมคนเสอเหลอง และคนเสอแดง ในฐานะททงสองฝายกไดกระทาการผดกฎหมายตลอดระยะเวลาทมความเคลอนไหว เชน กลมคนเสอเหลองเขาปดสนามบน และกลมคนเสอแดงมการปดถนนและเขาปะทะกบเจาหนาทของรฐ) การวพากษวจารณดงกลาวไมไดมาจากแคฝายตอตานรฐบาลหรอคนเสอแดงเทานน แตยงมาจากกลมคนเสอเหลองและกลมคนทเปนกลางจานวนมากดวย

ในวนท ๒๖ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๓ ศาลฎกาของประเทศไทยพพากษายดทรพยสนของ พนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตรจานวน ๔.๖ หมนลานบาทจากความผดฐานปดบงการถอหนในบรษทของครอบครวโดยไมชอบดวยกฎหมาย (หรอทสอมกเรยกกนวา “ซกหน”) และใชอานาจในทางทไมชอบในการใหผลประโยชนแกบรษททตนเปนเจาของ (Mydans and Fuller, ๒๐๑๐) พนตารวจโท ดร.ทกษณ พรรคเพอไทย และกลมคนเสอแดงไมไดรสกประหลาดใจตอคาพพากษาของศาล และยงมการวางแผนในการชมนมประทวงในกรงเทพมหานครในชวงกลางเดอนมนาคมทกาลงจะถงดวย

ในวนท ๑๔ มนาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ กลมผชมนมเสอแดงจานวนหลายแสนคนไดเดนประทวงใหญครงแรกในบรเวณทมความสาคญทางประวตศาสตรของกรงเทพมหานครรอบๆ สะพานผานฟาฯ นบเปนจดเรมตนของการประทวงทยาวนานอกครงหนงของกลมคนเสอแดงเพอตอตานรฐบาลพรรคประชาธปตยและกลมชนชนนา หลงจากการรวมตวดงกลาวกไดเกดเหตการณสาคญๆ ขนตามมาอกมากมาย เชน ในวนท ๑๖ มนาคม พ.ศ.๒๕๕๓ กลมผชมนมประทวงไดละเลงเลอดจานวนหลายลตรซงไดจากการบรจาคของผชมนมประทวงเองทหนาทาเนยบรฐบาล หนาบานพกของนายอภสทธ และหนาสานกงานใหญของพรรคประชาธปตย (CBSNews, April ๗, ๒๐๑๐) นายแพทยเหวง โตจรากานต หนงในกลมผนาคนเสอแดงไดอธบายวา เลอด เปนสญลกษณ ของความยนยอมพรอมใจของประชาชนทจะหลงเลอดเพอประชาธปไตย และเพอเลอดทไดหลงไปแลวโดยประชาชนทรวมตอสในเหตประทวงกอนหนาน (Nostitz, ๒๐๑๐)

วนท ๓ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๓ กลมผประทวงไดยกระดบการชมนมโดยทาการปดถนนบรเวณสแยกราชประสงคซงถอเปนยานการคาของคนรวยในกรงเทพมหานคร สามวนตอมา รฐบาลตดสนใจประกาศใช พระราชกาหนดบรหารราชการในสถานการณฉกเฉนเพอเขาควบคมเหตการณ ภายใตอานาจตามพระราชกาหนดน ในวนท ๑๐ เมษายน กองทพไดรบคาสงใหเขาควบคมการประทวงทมอยบรเวณสะพานผานฟาแตกประสบความลมเหลว ผลจากการปะทะกนอยางรนแรงดงกลาว ทาใหมผไดรบบาดเจบจานวนกวารอยคน และมผเสยชวตจานวน ๒๕ ราย ซงในจานวนนม ชางภาพชาวญปนจากสานกขาวรอยเตอรรวมอยดวย

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๐๒  

สวนทเหลอเปนผประทวง ๑๐ ราย ประชาชนทวไป ๙ ราย และทหารในเครองแบบอก ๕ ราย (Reuters, April ๔, ๒๐๑๐)

ในชวงทสถานการณทางการเมองมแนวโนมทจะเกดการใชความรนแรงจากฝายตางๆ และภาคสวนตางๆ ในสงคมพยายามทจะเรยกรองใหมการพดคยกนเพอหาทางออกใหกบสงคมไทย แสงสวางแหงความหวงไดบงเกดขน โดยเกดการเจรจากนระหวางรฐบาลกบนปช. ๒ ครง ในวนท ๒๘-๒๙ มนาคม พ.ศ.๒๕๕๓ หองประชมสภาพฒนาการเมอง สถาบนพระปกเกลา โดยทเปนการเจรจากนเองฝายละ ๓ คน คอฝายรฐบาลประกอบดวย นายอภสทธ เวชชาชวะ นายกรฐมนตร นายกอรปศกด สภาวส เลขาธการนายกรฐมนตร นายชาน ศกดเศรษฐ รองเลขาธการพรรคประชาธปตย และฝาย นปช. ประกอบดวย นายวระ มสกพงศ นายจตพร พรหมพนธ และนายแพทยเหวง โตจราการ การเจรจาครงนเปนการพดคยกนเองโดยตรง ไมมคนกลางในการทาหนาทไกลเกลยและกากบกระบวนการ เนองจากคกรณไมประสงคจะใหใครเปนคนกลาง โดยสถาบนพระปกเกลาทาหนาทเปนเพยงผอานวยความสะดวกเกยวกบการบนทกเนอหาการเจรจา การใชอาคารสถานท และการบรหารจดการ

การเจรจาครงน กลาวไดวาเปนจดเรมตนทสาคญในการเรมตนสรางทางออกใหกบสงคม เนองจากการทจะนาคกรณทมความขดแยงกนสงมาขนสโตะเจรจานนเปนสงทยากมาก จงทาใหเราเหนการเจรจาในครงนเตมไปดวยขอมล อารมณ ความรสกทแสดงออกมาเพอปกปองจดยนของตนเอง แมวาการเจรจาจะยงไมประสบความสาเรจ ยงมประเดนทเหนแตกตางกนอกมาก แตกมประเดนททงคเหนพองตองกนวาการพดคยกนขอใหพดในเรองอนาคต ไมควรพดถงอดตมาก ตองการใหเกดสนตสขในประเทศเพอใหสงคมไทยเดนหนาไปได อยากเหนประเทศไทยเปนผชนะยตความแตกแยกในสงคม ปฏเสธการใชความรนแรงในการแกไขปญหาทางการเมอง เหนดวยกบการใชสนตวธในการเจรจาพดคยกนเพอหาทางออกรวมกน ไมเหนดวยกบการรฐประหาร และเหนดวยวารฐธรรมนญป ๒๕๕๐ ตองมการแกไข

สาหรบประเดนทมความเหนแตกตางกนมากคอประเดนระยะเวลาในการยบสภา กลมนปช.ขอใหรฐบาลยบสภาภายใน ๑๕ วน เพอคนอานาจใหประชาชนไดใชสทธในการเลอกตงกาหนดชะตาชวตของตนเอง ขณะทรฐบาลเหนวาควรยบสภาภายใน ๙ เดอน เพอผานการพจารณางบประมาณแผนดน การทาประชามตเพอถามประชาชนวาควรมการแกไขรฐธรรมนญในประเดนใดหรอไม รวมถงตองการสรางบรรยากาศทางการเมองใหมความสงบและลดความตงเครยดทางการเมองลง โดยนกการเมองทกพรรคสามารถลงพนทหาเสยงไดโดยไมเกดการใชความรนแรงขน อยางไรกตาม การเจรจาครงนจบลงดวยการเลอนการเจรจาออกไปกอน เนองจากทงสองฝายยงไมเหนพองตองกนในกาหนดระยะเวลาในการยบสภา

เหตการณการประทวงดาเนนตอมาและมาถงขนวกฤตอยางทสดในวนท ๑๔ พฤษภาคม ๒๕๕๓ เมอกาลงตารวจ และทหารไดทาการ “กระชบพนท” โดยการปดลอมทางเขาออกพนทชมนมหลกของผชมนมประทวง (ซงในขณะนนอยทสแยกราชประสงค หลงจากการปะทะกนบรเวณถนนราชดาเนนเมอวนท ๑๐ เมษายน) มการตดไฟตดนาและปดเสนทางการสงเสบยงอาหารเขาไปในพนทการชมนมดวย

ในวนท ๑๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ กองทพไดปฏบตการ “ขอคนพนท” โดยการเคลอนกาลงเขาสลายการชมนม สงผลใหมผเสยชวตจานวน ๖ ราย ซงในจานวนนรวมถงนกหนงสอพมพชาวอตาล

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๐๓  

ดวย (The Guardian, May ๑๙, ๒๐๐๙) กลมผนาเสอแดงประกาศยกเลกการชมนมและยอมเขามอบตวตอเจาหนาทตารวจเพอหลกเลยงการนองเลอดทอาจมมากขน อยางไรกตาม เหตปะทะอยางรนแรงระหวางคนเสอแดงและเจาหนาทในวนนนไดทาใหมผเสยชวตอยางนอย ๙๑ รายและมผไดรบบาดเจบมากกวา ๑,๘๐๐ ราย (Tharoor, ๒๐๑๐) หลงจากทผประทวงกลบบาน กลมผนาคนเสอแดงหลายคนตองถกจาคก และอกหลายคนหลบหนออกนอกประเทศ ในขณะทความรสกเจบปวดยงคงคกรนอยในใจของคนเสอแดงจานวนมาก

หลงเหตการณชมนมของคนเสอแดงในป พ.ศ. ๒๕๕๓ นายอภสทธ เวชชาชวะ นายกรฐมนตร ไดแตงตงคณะกรรมการและคณะทางานอสระ จานวน ๕ คณะ เพอทางานดานการสรางความปรองดองและปฏรปประเทศ ประกอบดวย คณะกรรมการปฏรปประเทศ มนายอานนท ปนยารชน เปนประธาน (สถานะปจจบน ลาออกยกคณะ) คณะกรรมการสมชชาปฏรปประเทศ มศาสตราจารย นายแพทยประเวศ วะส เปนประธาน คณะกรรมการพจารณาแนวทางการแกไขรฐธรรมนญ มศาสตราจารย ดร.สมบต ธารงธญ-วงศ เปนประธาน คณะกรรมการอสระตรวจสอบและคนหาความจรงเพอการปรองดองแหงชาต มนายคณต ณ นคร เปนประธาน และคณะทางานปฏรปสอ ม รองศาสตราจารย ดร.ยบล เบญจรงคกจ เปนประธาน (ศนยขอมลการเมองไทย, ๒๕๕๓)

ภายหลงการแกไขรฐธรรมนญในประเดนการทาหนงสอสญญาทตองไดรบความเหนชอบของรฐสภา (มาตรา ๑๙๐) และระบบการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร (มาตรา ๙๓-๙๘) ตามขอเสนอแนะของคณะกรรมการพจารณาแนวทางการแกไขรฐธรรมนญ และแกไขเพมเตมกฎหมายประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงแลว นายอภสทธ เวชชาชวะ นายกรฐมนตรไดออกพระราชกฤษฎกายบสภาและกาหนดใหมการเลอกตงในวนท ๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ ซงผลการเลอกตงปรากฏวาพรรคเพอไทยไดรบชยชนะและจดตงรฐบาล โดยมนางสาวยงลกษณ ชนวตรเปนนายกรฐมนตร และในการแถลงนโยบายตอรฐสภา เมอวนท ๒๓ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ รฐบาลไดประกาศวาจะสนบสนนใหคณะกรรมการอสระตรวจสอบและคนหาความจรงเพอการปรองดองแหงชาต (คอป.) ดาเนนการอยางเปนอสระและไดรบความรวมมอจากทกฝายอยางเตมทในการตรวจสอบและคนหาความจรงจากกรณความรนแรงทางการเมอง การละเมดสทธมนษยชน การสญเสยชวต บาดเจบทางรางกายและจตใจรวมทงความเสยหายทางทรพยสน และยนยนวาจะเยยวยาและฟนฟอยางตอเนองแกบคคลทกฝาย เชน ประชาชน เจาหนาทรฐ และผประกอบการภาคเอกชน ซงไดรบผลกระทบอนเนองมาจากความเหนทแตกตาง และความรนแรงทกอตวขนตงแตชวงปลายของการใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ นอกจากน รฐบาลไดแตงตงคณะกรรมการเพมอก ๑ คณะ เมอ ๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ คอคณะกรรมการอสระวาดวยการสงเสรมหลกนตธรรมแหงชาต ซงมศาสตราจารย ดร. อกฤษ มงคลนาวน เปนประธาน

กลาวโดยสรป จากการวเคราะหววฒนาการของรฐธรรมนญทผานมา ซงสะทอนแบบแผนของการเมองไทย พบวา การเมองไทยมการเปลยนแปลงแบงไดเปนสองชวงสาคญ คอ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๐๔  

ชวงท ๑: จากการปฏวตสยาม ๒๔๗๕ สรฐธรรมนญ ๒๕๔๐ จากการเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาสระบอบประชาธปไตยโดย

คณะราษฎร เมอ พ.ศ. ๒๔๗๕ มาถงการจดทารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ หรอทมกเรยกกนโดยทวไปวารฐธรรมนญ “ฉบบประชาชน” ประเทศไทยไดผานหวงเวลาสาคญทถอเปนชวงหวเลยวหวตอของการพฒนาประชาธปไตยหลายตอหลายครง ซงสามารถสรปสาระสาคญของพฒนาการประชาธปไตยของไทยในชวงเวลาดงกลาวได ดงน

๑) จดเรมตนการพฒนาประชาธปไตยมาจากกลมปญญาชนชนนาของประเทศ พฒนาการปกครองของประเทศไทย จากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาสระบอบประชาธปไตย โดยคณะราษฎร เมอ พ.ศ. ๒๔๗๕ นน แมจะเปนการยดอานาจโดยขาราชการ ทหาร และพลเรอนเพยงจานวนหนง แตเมอพจารณาในเชงลก จะพบวาเปนการยดอานาจของ “กลมปญญาชนชนนาซงไดรบอทธพลจากการศกษาแบบตะวนตก” คนเหลานแมจะเปนขาราชการ แตกมลกษณะเปนปญญาชนทมลกษณะวพากษวจารณสง รวมทงไดรบการสนบสนนทางความคดจากปญญาชนนอกระบบราชการ เชน นสตนกศกษา นกเขยน นกหนงสอพมพ ทนายความ ฯลฯ ในวงกวาง

การเปลยนแปลงการปกครองครงนน กลมปญญาชนหวกาวหนาเหลานมแนวคดวา การเปลยนแปลงสามารถทาไดจากบนลงลาง (Top Down) อยางคอยเปนคอยไป โดยใชความชอบธรรมทางดานกฎหมายและประเพณเปนหลก โดยทประชาชนยงไมมสวนรวมในการบรหารประเทศอยางแทจรง อกทงไมไดสรางฐานมวลชนผสนบสนนประชาธปไตยดวยการปฏรปการศกษา ตลอดจนไมไดสงเสรมการกระจายอานาจการปกครองและการจดตงองคกรประชาชนอยางจรงจง (วทยากร เชยงกล, ๒๕๕๒)

๒) การกาหนดโครงสรางการบรหารจดการในลกษณะ “รวมศนยอานาจ” และขาดการมสวนรวมของประชาชนดงกลาว ทาใหโครงสรางทางการปกครองของไทยหลงป พ.ศ. ๒๔๗๕ ซงสะทอนผานรฐธรรมนญในหลายๆ ฉบบ จงเปนกระบวนการบรหารจดการประเทศทระบบราชการยงเปนกลไกสาคญ ภาคสวนอนๆ สามารถเขามามสวนรวมไดอยางจากด มการรวมศนยอานาจการบรหารจดการเศรษฐกจและสงคมทสวนกลาง และมโครงสรางการบรหารจดการแนวดงจากบนลงลางนบจากกระทรวง ทบวง กรม จงหวด จนถงอาเภอ ตาบล หมบาน ในขณะทองคกรปกครองสวนทองถนยงไมมอานาจบรหารจดการงบประมาณโดยตรง ทาใหการจดสรรทรพยากรยงไมสะทอนความตองการของประชาชนโดยรวม ในชวงเวลาเดยวกน ในสวนของภาคการเมอง ระบบการเมองขาดเสถยรภาพ ทาใหนโยบายการพฒนาประเทศขาดความตอเนอง และเกดปญหาขาดสานกรบผดชอบ (Accountability) รวมทงการทจรตประพฤตมชอบทงในสวนของภาคการเมองและภาคราชการ (บวรศกด อวรรณโณ, ๒๕๔๒)

๓) การเรยกรองกระบวนการมสวนรวมของประชาชน การปกครองประเทศโดยระบอบประชาธปไตยทประชาชนขาดการมสวนรวมและผลพวงทสงสมมาอยางตอเนอง ไดกลายเปนแรงปะทนาไปสการเคลอนไหวของภาคประชาชนในรปแบบตางๆ เปนระยะๆ เพอเรยกรองประชาธปไตยอยางมสวนรวม อาท การรวมตวของขบวนการนกศกษาซงไดนามาสเหตการณ ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ และ ๖ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ ไปจนถงเหตการณชมนมของพลงมวลชนในเดอนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๕ (กฤตพร ณ ปอมเพชร, ๒๕๕๑) ซงไดนาไปส

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๐๕  

กระบวนการจดทารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร พทธศกราช ๒๕๔๐ และเปนกระบวนการครงประวตศาสตร ทภาคประชาชนไดเขามามสวนรวมในกระบวนการจดทาอยางกวางขวาง อยางทไมเคยปรากฏมากอน

ชวงท ๒: รฐธรรมนญป ๒๕๔๐ ถงปจจบน พฒนาการของระบอบประชาธปไตยไทยทสะทอนผานรฐธรรมนญฉบบป พ.ศ. ๒๕๔๐ และป พ.ศ.

๒๕๕๐ นน ไดใหภาพการเปลยนแปลงของการเมองไทยโดยสามารถวเคราะหสาระสาคญของความเปลยนแปลงได ดงน

๑) รฐธรรมนญฉบบป ๒๕๔๐ ถอเปนจดเปลยนของการมสวนรวมของประชาชนและการวางรากฐาน ธรรมาภบาลของประเทศ รฐธรรมนญฉบบนถกจดทาขนเพอแกไขปญหาโครงสรางทางการเมองการปกครองทเปนแบบรวมศนยอานาจเขาสสวนกลาง โดยมเปาหมายสาคญทจะวางรากฐานของสงคมใหเขมแขง ดวยการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการปกครองมากขน สรางกลไกการตรวจสอบถวงดลการใชอานาจของภาครฐ โดยจดตงองคกรอสระตางๆ วางโครงสรางทางการเมองของไทยใหเขมแขง รฐบาลมเสถยรภาพ รวมถงการกระจายอานาจไปใหองคกรปกครองสวนทองถนเพอจดบรการสาธารณะใหประชาชนในทองถน

๒) อยางไรกตาม ผลของรฐธรรมนญทาใหภาคการเมองเขมแขง แตภาคราชการเรมลดบทบาทลง และกลไกการตรวจสอบถวงดลถกแทรกแซงไมสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพ และทาใหเกดปญหาการทจรตเชงนโยบายขน จนทาใหหลายภาคสวนในสงคมเรยกรองการเปลยนแปลงทางการเมอง นามาสการรฐประหารเมอ ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ และเรมกระบวนการจดทารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบใหม (พ.ศ. ๒๕๕๐) ททาใหมการเปดพนทการเมองภาคประชาสงคมเพมขน แตกยงไมสามารถแกปญหาความขดแยงได สถานการณความขดแยงและการแบงฝกฝายในสงคมในชวงหลายปทผานมา มความชดเจนและขยายวงกวางไปทวทกภมภาคของประเทศขยายลกไปถงระดบครอบครวและชมชน ฝงรากลก และยงไมมททาจะสนสดลงเมอใด

บทเรยนจากการทบทวนประวตศาสตรความขดแยงทางการเมองและความพยายามสรางความปรองดองในสงคมไทยอาจไดขอสรปเชนเดยวกบทสมเกยรต วนทะนะ (๒๕๓๙: ๖๒๔) เคยตงขอสงเกตเกยวกบทศนคตและวธการจดการกบความขดแยงของสงคมไทยไว ความวา

“๑. สงคมไทยมทศนคตเบองตนตอความขดแยงอยทการพยายามหลกเลยงความขดแยง นนคอ

ปฏเสธการดารงอยของความขดแยง ๒. ถาปฏเสธการดารงอยของความขดแยงตอไปมไดอกแลว สงคมไทยจะพยายามเกบกดหรอปด

กนหรอเปลยนทความขดแยงเสย เพอจะไดไมตองเผชญหนาโดยตรงกบความขดแยง ๓. ถาหลกเลยงการเผชญหนาโดยตรงกบความขดแยงไมไดอกแลว สงคมไทยจะพยายามหาทาง

ปรองดองหรอประสานความขดแยง โดยพยายามเอาใจคความขดแยงทกฝายใหไดมากทสดเทาทจะทาได เชนทสะทอนออกมาเปนเสมอนสตรสาเรจทวไปในการแกปญหาความขดแยง เชน ใหใชหลกทางสายกลางของพทธศาสนาบาง ใหพบกนครงทางบาง ใหลดราวาศอกใหแกกนและกนบาง เปนตน

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๐๖  

๔. เมอพจารณาถงปญหาและความขดแยงในเรองของความชอบธรรมทางการเมองในสงคมไทยปจจบนเราอาจกลาวไดวาสงคมไทยยงไมมกลไกทเตบโตเขมแขงขนถงขนเปนสถาบนทใชคลคลายความขดแยงไดอยางมประสทธภาพนก บอยครงทความขดแยงในเรองความชอบธรรมทางการเมองไมอาจคลคลายไดดวยสถาบนทางการเมองทมอยอยางสนตวธ แตตองใชพลงกดดนจากนอกระบบการเมอง เชน กาลงทหาร เพอยตหรอคลคลายปญหาและความขดแยงดงกลาว การคลคลายปญหาดวยวธการทเพงกลาวมานนเมอกระทาไดหลายครงกสรางความคนเคยหรอวฒนธรรมทางการเมองใหกบผคนในสงคมคอยเหนดเหนงามวานอาจเปนวธเดยวทกระทาได อยางไรกตามการแกปญหาความขดแยงดวยวธนเปนเพยงการเลอนปญหาออกไปชวขณะมากกวาทจะเผชญหนากบปญหาทตนตออยางกลาหาญ...”

ในการจดการกบปญหาความขดแยงทางการเมองในอดตของไทยจงมกพบวาเครองมอทนามาใชมกม

อยสองระดบขนอยกบลกษณะของความขดแยงนนๆ กลาวคอ หากเปนความขดแยงทางการเมองระหวางกลมผนาทางการเมอง มาตรการทนามาใชสวนใหญจะเปนการใชอานาจทเหนอกวาของฝายทมความไดเปรยบทางการเมองในขณะทความขดแยงเกดขน เพอจดการกบฝายตรงขาม เชน การรฐประหาร การออกกฎหมายเพอใหมองคกรหรอกระบวนการพเศษเพอเอาผดลงโทษฝายตรงขาม ตลอดจนการออกกฎหมายนรโทษกรรมแกการกระทาความผดของฝายตน เปนตน หากวาความขดแยงทางการเมองนนมการขยายวงกวางขวางออกไปจนมประชาชนทวไปเขามาเกยวของดวย การแกปญหาเชงโครงสรางในลกษณะของการปฏรประบบกฎหมายหรอปฏรปการเมองจะถกนามาใชเปนเครองมอทสาคญในการแกปญหาความขดแยงเพมเตมดวย ดงเชน การจดใหมกระบวนการรางรฐธรรมนญในป ๒๕๑๗ ภายหลงเหตการณ ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ และการรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ ตามทมกระแสการเรยกรองใหมการปฏรปทางการเมองเกดขนภายหลงจากเหตการณพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๕

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๐๗  

บทท ๕ ความคดเหนเกยวกบความขดแยงและการจดการความขดแยง

เพอสรางความปรองดอง

การสมภาษณเชงลกผทรงคณวฒดาเนนการโดยมโครงสรางคาถามทชดเจนจานวน ๔๗ คน แบงออกเปน ชาย ๔๔ คน หญง ๓ คน โดยใน ๔๗ คนนเปนนกการเมอง/อดตนกการเมอง จานวน ๒๖ คน ขาราชการ จานวน ๕ คน นกวชาการ จานวน ๓ คน ประชาชนระดบผนา/แกนนา จานวน ๑๑ คน ประชาสงคม จานวน ๑ คน และสอมวลชน จานวน ๑ คน (ทงนบางสวนเปนผใกลชดหรอสมาชกของแนวรวมประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาตหรอ นปช. พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยหรอ พธม. ผเกยวของกบเหตการณรฐประหาร ผบรหารประเทศและอดตผบรหารประเทศ) ในชวงเดอนมกราคม-กมภาพนธ ๒๕๕๕ เพอทราบความคดเหนเกยวกบประเดนความขดแยง สาเหต ผเกยวของ และความเปนไปไดทจะเกดความขดแยงในอนาคต ทางออกและปจจยสาคญทจะนามาซงความสาเรจในการจดการความขดแยงและสรางความปรองดองในสงคม ตลอดจนบคคลหรอกลมคนทอาจชวยใหสถานการณกลบสปรกตดวยการไกลเกลย

ทงน กระบวนการสมภาษณ ประกอบดวย การประสานงานลวงหนาพรอมจดหมายขออนญาตเขาสมภาษณและแนวคาถาม นดวนและสถานทสมภาษณตามทผใหสมภาษณสะดวก หลงจากประมวลผลการสมภาษณครงแรก คณะวจยไดจดทาแบบสารวจความคดเหนตามประเดนสมภาษณรอบแรก เพอสอบถามความคดเหนของผทรงคณวฒอกครงหนง นอกจากน จากการทผทรงคณวฒเหลานบางทานอาจมประสบการณในการเปนผเกยวของ ผใกลชดกบความขดแยง เปนผสนบสนน และเปนคกรณ ขอมลจงมความหลากหลาย ซงผวจยไดประมวลตามกรอบโครงสรางคาถาม จดวาเปนแนวคดของผใหสมภาษณทง ๔๗ คน และอาจไมสอดคลองกบแนวคดตามทฤษฎใดๆ แตทงหมดนเกดขนในบรบทไทยทพอสรปไดดงตอไปน

๕.๑ ประเดนความขดแยงในสงคมไทยในปจจบนน ปญหาความขดแยงมมานานแลวตงแตกอนเปลยนแปลงการปกครอง ยอนหลงไปยงอดตจะพบวาม

การแยงชงอานาจในระหวางกลมตางๆ โดยเฉพาะชนชนปกครอง จนมาถงชวงเปลยนแปลงการปกครองทยงคงเกดขนอยางตอเนอง แตประชาชนชาวไทยกสามารถผานชวงเวลาตางๆ มาไดดวยวธการตางๆ ทอาจเรยกไดวาเปนวถไทย อยางไรกดความขดแยงทปรากฏเดนชดและคงอยจนเปนประเดนของความหวงกงวลของประชาชนทกหมเหลา คอ เหตการณความขดแยงทางการเมองทมมาตงแตชวง พ.ศ.๒๕๔๙ เปนตนมา ซงเปนชวงเวลาทกระบวนการประชาธปไตยของไทยหยดชะงกดวยการทารฐประหารของกลมนายทหารทเรยกตนเองวาคณะมนตรความมนคงแหงชาต (คมช.) ในวนท ๑๙ กนยายน ๒๕๔๙ และจากนนมาความขดแยงกปรากฏชดในสงคมไทย ประกอบดวย

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๐๘  

๕.๑.๑ ความขดแยงจากการใชอานาจ ๑) การใชอานาจปกครองประเทศ ผปกครองกาหนดนโยบายของตนเองและดาเนนนโยบาย

ใหเปนจรงโดยใชกลไกของการเปนรฐบาลเสยงขางมากทวมทน โดยอาจไมสอดคลองกบนโยบายทวางกนไวของชาต นอกจากนมการกระจกตวของอานาจ มการไมยอมรบการกระจายอานาจและยงคงยดโยงกบอานาจเดม ตลอดจนมการขยายเครอขายออกไปอยางกวางขวาง รวมทง การพยายามรกษาอานาจใหคงอยตอไป เนองจาก ไมมใครตองการเสยอานาจนน ทาใหผเสยอานาจทมองวาควรเปนอานาจของตนเกดความไมพอใจ ดงคาใหสมภาษณบางสวนตอไปน “ความเขมแขงของระบอบอมาตยาธปไตย”

“ระบอบอามาตย เกดเครอขายและไดประโยชน เปนอปสรรคตอการเปลยนผานสงคมสประชาธปไตย” “ประเทศไทย เครอขายกลไกรฐ และอานาจระบอบอามาตยไมถกทาลาย...ทาใหเครอขายระบอบอามาตยแขงกวาประเทศอน” “ผมอานาจในสงคมไทย ตองปรบตวในสงคมโลก” “เศรษฐกจ เปนทนนยม เปนโลกาภวตน การเมองการปกครองเปนประชาธปไตย อดมการณเปนเสรนยม แตปญหาคอ เศรษฐกจเปน ทนนยม แตปฏบตเปนนายทนผกขาด เปนเผดจการรฐสภา”

๒) การจดสรรอานาจ การแยงชงอานาจ แยงชงประเทศ การผกขาดอานาจรฐ เพอผลประโยชนในทางเศรษฐกจและยดประโยชนสวนตวมายาวนาน ทงน อานาจเปนเครองมอในการแสวงหาประโยชนของฝายตางๆ ในสงคม ทาใหเกดความเหลอมลาทางอานาจทนาไปสความเหลอมลาทางเศรษฐกจและมการเอาเปรยบกนในสงคมจนอกฝายรสกวาไมเปนธรรม ตลอดจนการแยงอานาจจากกลมผลประโยชนโดยกลมทหารททาการปฏวตรฐประหาร ซงผทรงคณวฒไดแสดงความคดเหนทเสนอวา

“ผมวา เสอเหลอง เสอแดง มนแคซมโบล [Symbol] เทานนเพราะเสอแดงเขามากเพอหลายเหตผล ไมจาเปนตองไลรฐบาลอภสทธอยางเดยว เพราะทเดนทางมาเพราะความเหลอมลากยอมม” “การแกงแยงชงอานาจระหวางกลมผมอานาจเดมกบกลมทตองการอานาจ ซงมการใชประเดนความไมเปนธรรม/ไมยตธรรม/ความจงรกภกดตอสถาบนฯ เพอดงมวลชนเขาสนบสนน ๑๙ กนยายน ๒๕๔๙ และการยดอานาจนายกฯทกษณ เปนการทาใหกระแสความคดถกกระชากอยางรนแรง”

๓) การยดตวบคคลเปนหลกในการคงไวซงอานาจ ในทนรวมถงกลมทมความศรทธา นบถอ ชอบพอ และรกในตว พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร อดตนายกรฐมนตร ซงเชอวามการดาเนนการสอานาจถกตองตามวถประชาธปไตยแลว แตกลบถกทาลายไปโดยคนกลมหนง กบอกกลมทมองตางดวยประเดนของกระบวนการการทางานของผอยในอานาจทถกมองวาผดหลกธรรมาภบาล ดงคากลาวสนๆ ของผใหสมภาษณบางทาน

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๐๙  

“การไมยดหลกการกฎหมาย ยดตดตวบคคล บชาบคคล ในชวงทเกดคดซกหนของ พ.ต.ท.ทกษณ มบคคลทมชอเสยงของประเทศหลายคนเขาไปสนบสนน พ.ต.ท.ทกษณ” “ความตองการอานาจทางการเมองเปนสาเหตหลก เมอทาทจรตกไมอยากถกลงโทษ”

๕.๑.๒ ความขดแยงทางวฒนธรรม ความเชอ คานยม ความคดเหนทแตกตาง วฒนธรรมทสงสมมานานอาจสวนทางกบประชาธปไตยและฝงรากลกในสงคมและม

วฒนธรรมการเมองทปลอยใหเกดการแทรกแซงทางการเมองไดโดยงาย ประกอบกบความคดทางการเมองทตางกนระหวางฝายทตองการเปลยนโครงสรางทางการเมอง เศรษฐกจ สงคมของประเทศกบอกกลมทไมตองการ

สาเหตความขดแยงอาจเกดมาจากวฒนธรรมทางการเมองไทยซงมมานาน ดงคากลาวของผใหสมภาษณ

“ในมมมองของผม คอ คนไทยปลอยใหเกดการแทรกแซงทางการเมองไทยไดโดยอสระ...ประเดนนสาคญเพราะมนจะฝงรากลกลงไปในสงคมและแกไขยาก”

ความคดเหนทางการเมองทแตกตางกน แบงฝายทางการเมอง และอดมการณทางการเมองของแตละฝายทแตกตางกน อกทงมการยอมรบการกระทาทไมชอบ ขณะทอกฝายไมเหนดวย นอกจากน วฒนธรรมของไทยทมเรองของระบบอปถมภทยงฝงรากลกในทกสงคมและมผลตอระบบเศรษฐกจ สงคม การเมอง โดยเฉพาะการจดสรรทรพยากรและการใชอานาจใชดลพนจในการดาเนนการทางปกครองตางๆ ซงทาใหบางสวนไมพอใจ จากคากลาวของผใหสมภาษณดงน

“ใจไมใหญ ทาไมตองใหคนอนทาเหมอนตวเอง” “แพแลวเปนผดไดไง” “วฒนธรรมไทยดงเดม เชน ระบบอปถมภทขาดเมอรต ซสเตม [Merit System] คนรบใชใกลชดไดรบการแตงตง สงคมไทยเปนโลกของผมอานาจ มหลายมาตรฐาน ขาดความเปนธรรม เมอถกหยบยกขนมาทาใหเปนเสมอนถกราดดวยนามน ความขดแยงกลายเปนความเจบแคน ทอาจพฒนาเปนสงครามกลางเมองเชนสหรฐอเมรการะหวางฝายเหนอกบฝายใต” “ขอเสยวฒนธรรมไทย คอ ไมใชเหตผลประนประนอม พอขดแยงกทะเลาะและตกน” “สงคมไทยเตบโตไปแตลกษณะของเจาขนมลนายยงมอย กลมขนนาง รวมถงอามาตย สงคมกลวการเสยหนา คอรรปชนในสงคมไทยเจรญงอกงามมาก”

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๑๐  

“ปญหามาจากความเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ สงคม ไมมหลกของประชาธปไตย เราไปทาลายราก สงคมไทยพรอมทจะมปญหาความขดแยง สงคมวฒนธรรมไทยทซมลกกบความขดแยง เชน เกลยดการเมองไมไปเลอกตง ในเชงสถาบน เชน สถาบนทหารรกชาตมากในการปกปองราชบลลงก ตองมอาวธมความแขงแกรงในประเทศไหนกเปนเชนนน สวนนกการเมองเองนกถงผลประโยชน สถาบนการเมองมความออนแอเหมอนตนไมโตยาก” “ความเหนในเรองการบรหารประเทศ และคานยมทตางกน การทฝายมอานาจยงมคานยมทไมเคารพศกดศรของความเปนมนษย ไมคานงถงความเทาเทยมทางสงคม กลมคนบางกลมจงรสกวาถกกดกนจากสงคม ดงนน คาวาธรรมาภบาลทถกนามาประกอบการพจารณารวมกบการเปนประชาธปไตยจงถกบนทอนตงแตการเลอกตง และพรรคการเมองพรรคหนงไดเสยงขางมากและมาบรหารประเทศตงแต ๒๕๔๔ เปนตนมา”

๕.๑.๓ ความขดแยงจากการพฒนาทไมเปนธรรม จากอดตจนถงปจจบน ประเทศไทยมการพฒนาทไมเทาเทยม ททาใหผลประโยชนไม

กระจายอยางเปนธรรมในความรสกของคนบางกลม พรอมทงเขาถงทรพยากรไมเทาเทยมกนและเกดการ ทบซอนของผลประโยชนและทน ทาใหเกดความเหลอมลาของผลประโยชน และกลบมบางกลมใชประโยชนจากประชาชนทรสกวาไมไดรบความเปนธรรมเปนเครองมอสอานาจ

ทงน บางทานเหนวามการปลกระดมใหความคดน กระพอและกระจายเปนวงกวาง ดงคากลาวของผใหสมภาษณ

“เศรษฐกจ ดานความเหลอมลาทางสงคม แตถาไมมใครไปปลกระดม ปญหากจะไมเกด พอมนกการเมองเขาไปปลกระดมทาใหคนเรมคด”

ประกอบกบการรวมศนยอานาจ ทาใหเกดความแตกตางระหวางเมองและชนบทสง “การพฒนาอยางไมสมดล การพฒนาทงหมดอยทกรงเทพมหานคร ไมมประเทศอนทมความแตกตางระหวางเมองหลวงและตางจงหวดเทากบประเทศไทย ทาใหเกดความไมเทาเทยมกน ทงหมดนมนทาใหเกดสภาพการอดอดขดของ”

อกประการหนงคอ ความขดแยงในเรองของความคดคานยมของกลมคนทตางกน ขณะทกลมหนงตองการกาวไปพรอมกบกระแสโลกาภวตน ทงดานทางการเมอง การปกครอง เศรษฐกจ ขณะทอกฝายยงเหนตรงขามและยงคงวฒนธรรมการเมอง คานยมแบบทเคยมมาในเรองการเมองการปกครอง การคงไวซงอานาจ โดยการมเครอขายอานาจทเขมแขง รวมทงเปนความคดทางการเมองทตางกนระหวางฝายทตองการเปลยนโครงสรางการเมอง เศรษฐกจ สงคมของประเทศกบอกกลมทไมตองการ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๑๑  

นอกจากน ย ง เปน เร องการยดหลกประชาธปไตยในมมมองของกล มท ล วนอ าง “ประชาธปไตย” แตมความหมายทอาจแตกตางกน เชน ประชาธปไตยเปนเรองของการยอมรบผลทางการเลอกตงทประชาชนเปนผตดสนผทจะมาทาหนาทในการบรหารประเทศรวมทงการเปนนายกรฐมนตร ซงเนนกตกาของประเทศประชาธปไตยทงหลาย ขณะทบางคนบางกลมยงมองในเรองทมาไปถงคณภาพของประชาธปไตยทรวมหลกคณธรรม จรยธรรม โปรงใส สานกรบผดชอบ นตธรรม นตรฐ ตลอดจนการมสวนรวมของประชาชน

๕.๑.๔ ปญหาเชงโครงสรางหรอปญหาพนฐาน ผใหสมภาษณหลายทาน เหนวาความขดแยงเปนปญหาเชงโครงสรางและเปนปญหาทเกดขนมานานจนยากจะแกไขและเกยวเนองจากปญหาความขดแยงในประเดนตางๆ ทกลาวมา อาท

๑) การจดสรรทรพยากรทไมเปนธรรมเพราะจากดอยกบบางกลม ซงไมสอดคลองกบหลกการของประชาธปไตย

๒) ระบบปกครองทเรยกวาเปนประชาธปไตย แตมไดเปนประชาธปไตยอยางแทจรง บางกลมมองวาเปนเพยงประชาธปไตยทมเพยงการเลอกตง แตมไดมแกนแทสาคญทใหประชาธปไตยอยไดยงยน คอ เรองของการมธรรมาภบาลในการปกครอง ดงคากลาวของผใหสมภาษณ

“องคกรกขดแยง สงคมขดแยง การฆากนบนถนนราชดาเนน เสมอนกบวาสมยกอนเลอดไหลลงนาถกนาชะหายไปไดแตสมยปจจบนเลอดไหลลงดนเมอปลกพชพนธลงไปความขดแยงยงคงอย” “ประชาธปตยขนมาเปนรฐบาลกไมไดแกปญหาพนฐานไดอยางทนทวงท รฐบาลเพอไทยไมมนโยบายปฏรปอยางชดเจน กรรมการชดทพรรคประชาธปตยตงไว ๓ ชด กเลอกชดเดยวคอชด คอป. ของ ดร.คณต”

๓) การเคลอนตวทางประชาธปไตยของเรา อาจจะมปญหามาตงแตตน ความไมมหลกมเกณฑทาใหเกดปญหาความขดแยง

๕.๑.๕ การไมเชอมนในกระบวนการยตธรรม ๑) การไมเชอมนในกระบวนการยตธรรมซงถกมองวามปญหาและเหนวาระบบกฎหมายไม

เปนไปตามกตกา ตรวจสอบไดยากและตวกฎหมายเองกลายเปนสงทหลายกลมไมยอมรบวาใหความเปนธรรมกบสงคม และพวกเขา ดงคากลาวของผใหสมภาษณ

“ผทถกกลาวหาไมไดรบความเปนธรรมจากกระบวนการตรวจสอบหลงการยดอานาจ วนท ๑๙ กนยายน ๒๕๔๙ โดย คตส. ตงขอกลาวหา...... แมในภายหลงทศาลพพากษาวาไมมความผดตามทถกกลาวหา แตไดรบความเสยหายโดยเฉพาะตอชอเสยงอยางมาก โดยทไมมการแจง การขอโทษหรอแสดงความรบผดชอบจากการกระทา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๑๒  

ผดพลาดทาใหเกดความเสยหายแกผบรสทธเลย กรณเชนน แมใหอภยตอความผดพลาดได แตผถกกระทาไมสามารถลมได ”

๒) การขาดกตกาสงคมทจะดาเนนการกบผกระทาผด หรอชวยกนตอตาน ลงโทษ ทาใหผกระทาการไมเหมาะสมหรอไมชอบกลบมการกระทาไปเรอยๆ โดยไมรสกวาเปนสงไมควร

๓) สงคมเองไมยดหลกกฎหมาย ทาใหเกดการลวงลาสทธของผอน ดงคากลาวของผใหสมภาษณ

“การตงคณะกรรมการตรวจสอบ (หลงการยดอานาจ) เชน คตส. มการกลาวหาบคคลจานวนมาก ดวยอคตและความรสกสวนตว มกระบวนการททาใหผถกกลาวหาเสยหายอยางมาก นบเปนจดเรมตนของความไมยตธรรม ภายหลงศาลพพากษายกฟองแลว ไมมการแจงวาพนจากขอกลาวหาแลว ไมมการแสดงความรบผดชอบ ขอโทษหรอแสดงความเสยใจเลย เชนน ผถกกลาวหาทเสยหาย แมจะใหอภย แตยงคงเจบแคนอยในใจ เหนวาไมควรตงคณะกรรมการเชนนอกในอนาคต”

๕.๑.๖ ความสมพนธ ความสมพนธระหวางกลมตางๆ ทเปนไปในทางลบ ทงน “มความขดแยงในเชงกลมบคคลทสงกดโครงสรางชนบนทแตกตางกน” ความไมไววางใจกน นาไปสการไมยอมรบการกระทาของอกฝาย การทประชาชนในชาตมการแบงฝายและมแนวคดทชดเจนในการสนบสนนกลมของตน มการสรางความเกลยดชงกลมอน ลวนเปนการทาลายความสมพนธทดทเคยมมา

๕.๑.๗ การดาเนนงานของรฐบาลทกอใหเกดความขดแยงเสยเอง ๑) การทรฐบาลมนโยบายประชานยมและบางกลมยงเหนวามบางนโยบายเปนเรองทบซอน

ผลประโยชน โดยนโยบายเหลานเกดผลในทางบวกกบรฐบาล เพอสรางคะแนนนยม และเกดการสนบสนนจากประชาชนสวนมาก เพราะเปนนโยบายทนามาสการปฏบตทเปนผล ทาใหประชาชนเปลยนแนวคดและหนมาสนบสนนนโยบาย ทาใหเกดการตอตานจากฝายทไมเหนดวยหรอไมไดรบประโยชนจากนโยบายน ประกอบกบความเชอวามการทจรตในการดาเนนงานของรฐบาล ซงกอใหเกดความไมพอใจกบหลายฝายโดยเฉพาะผทมขอมล นาไปสการเกดรฐประหารเพอเปลยนแปลงรฐบาล โดยเชอวาเปนการเปลยนแปลงทงายและรวดเรว โดยไมรอกระบวนการประชาธปไตย

สาหรบการดาเนนงานของรฐบาลนน บางกลมยงเหนวารฐบาลมการโฆษณาชวนเชอใหประชาชนชนชอบและสนบสนนแทนการประชาสมพนธใหขอมลทแทจรง จนผใหสมภาษณคนหนงกลาวอยางไมพอใจวา

“เอามวลชนเปนฐานอานาจ ลอดวยผลประโยชน ประชาชนทซอไมร” นอกจากน เมอเกดปญหาทางการเมองแตรฐบาลแกไขปญหาการเมองไมได ปญหาคงอยและ

เกดกลมประชาชนออกมาเคลอนไหวเพอแกปญหาแทน

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๑๓  

๕.๑.๘ การทนกการเมองซงเปนผมอานาจทาตวมปญหาเสยเอง การปฏบตหนาทของนกการเมองในฐานะผแทนของประชาชน หรอแมแตเปนผปกครอง

ประเทศแตกลบทาหนาทโดยไมยดหลกธรรมาภบาล สรางระบบการบรหารปกครองทบางฝายยอมรบไมได เพราะเชอวาเปนการควบคมอานาจทกอยาง จนเรยกวาสามารถแทรกแซงกลมผใชอานาจทกประการได (ตลาการ นตบญญต บรหาร รวมถงองคกรอสระ) และมคนเรยกระบบนวา “ระบบทกษณ” ขณะทกลมทมอานาจทงหลายหรอเคยมอานาจ หรออยากมอานาจพยายามทาการเมองนอกรฐสภาแทนการใชรฐสภาเปนสถานทแกปญหาหรอพดคยหาทางออกใหกบประเทศไทย ทาใหเปนการดงประชาชนภายนอกกลมตางๆ รวมถงกลมสอ นกวชาการ องคกรอสระ เปนตน เขามาอยในวงจรแหงความขดแยงอกดวย รวมถงใชเปนเครองมอใหนกการเมอง ทงน ความรสกสญเสยอานาจของนกการเมองบางกลมบางคน จงใชกลวธเพอปลกปนสงคมใหหนมารวมไดอยางเปนผลและขยายวงกวาง ดวยการมสอสารมวลชนมากขน เพอขบเคลอนกระบวนการตรวจสอบรฐบาลและพยายามจะแกไขปญหาดวยพลงของประชาชน ประกอบกบมองวากลไกของรฐเองถกใชเปนเครองมอในการทาการเมองเสยเอง เขามารวมขบเคลอนสงคมแหงความขดแยงอกดวย นามาสการทวความไมไววางใจกน

นกการเมองเองมกนยมผกขาดอานาจรฐและมการดาเนนการใหตนเองคงมอานาจตอไปรวมถงนากลมทนตางๆ เขามามสวนรวม ทงทนผกขาด ทนทองถน ทนการเมอง เพอเปนการสรางอานาจเบดเสรจในรฐสภา การยบสภาเพอหนการตรวจสอบ หรอยบสภาเพอสบตออานาจเมอคะแนนเสยงไดเปรยบกลวนทาใหความขดแยงเกดขนทงสน ประกอบกบนกการเมองหลายคนยงมอคตทางการเมองทเสยอานาจทางการเมองไมได ดงนน บางฝายจงเหนวาตนเองไมไดรบเสรภาพตามทควรจะเปน

“จะเรยกรองภราดรภาพโดยไมใหเสรภาพใหผคนไมได” ๕.๑.๙ ประชาชนทมการปรบตวกบระบบสงคมทเปลยนไปทงไดและไมได

ประชาชนจานวนมากมแนวคดทเรมเขาสกระแสของประชาธปไตยมากขน ตองการเขามามบทบาททางการเมอง และมการขบเคลอนกระแสสงคม โดยเฉพาะชนชนลางทมการเรยนรทางการเมองมากขน เกดมผนาในระดบรากหญาซงประชาชนกลมนจะหนเหจากการเคยนบถอนายทนอปถมภหรอขาราชการ นกการเมองบางกลมมาใหความสาคญกบผนาของกลมตน และรวมตวเปนประชาสงคมและขยายเครอขายออกไปมากขน ขณะทชนชนกลางบางกลมยงปรบตวไมไดและพยายามดงคนกลมตางๆ เขามาเกยวของ เพอตอสกบกระแสสงคม เศรษฐกจและการเมองทเปลยนแปลงไปดงคากลาวสวนหนงคอ

“ปฏวตวทยาศาสตร เทคโนโลย เกดปฏวตอตสาหกรรม เกดกลมทน ซงอยในสงคมแบบเดมไมได จงปฏวตสงคม บางครงกเรยบรอย บางครงกตองส”

ประชาชนบางกลมกลบมความเชอในขอมลทไดรบจากแหลงตางๆและเกดการไมเขาใจกน ไมยอมรบกน บางกลมหวาดกลวทจะแสดงความคดเหน บางสวนกลวเสยหนาถาแพ และบางสวนรสกวาตนและกลมของตนไดรบการดแลไมเทาเทยม ไมไดรบความเปนธรรม

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๑๔  

๕.๑.๑๐ ระบบการเรยนการสอนของประเทศไทยทไมเนนหลกการประชาธปไตย การเรยนรและกลอมเกลาทางสงคมมไดเนนในการใหความรในหลกการ โดยเฉพาะเรองประชาธปไตยทแทจรงทมมากกวาการเลอกตง อาท เรองธรรมาภบาล การสรางจตสานกสาธารณะใหเกดขนในทกภาคสวน และไมอาจคดวเคราะหถงผลทจะเกดขนจากการกระทาของตนได เมอเปนเชนน เมอมประเดนตางๆ เขามาทาใหอาจกอใหเกดความขดแยงไดงายเพราะเชอไปแลวในสงทรบรมา

๕.๑.๑๑ สอมวลชนเปนสงทเรงกระบวนการขดแยงใหทวความรนแรงมากขน ทผานมาสอมวลชนจดวามบทบาทสงมาก ผใหสมภาษณสวนใหญยอมรบวา สอเปน ผ ข ย ายว งคว ามข ดแย ง ออก ไปและ ไม ใ ห ค ว าม ร แ ก ส ง คมแ ต กล บ ให ข อ ม ลท ไ ม ถ ก ต อ งหร อ ไมครบถวน ทาใหประชาชนเกดความเขาใจในทางทตางกน ประกอบกบบางสอไมเปนกลางทาใหขอมลทใหสงคมกลบเปนตวเรงกระบวนการทนาไปสความเขาใจผด ไมไววางใจ เกลยดชงมากขนแทนการเสรมสรางความปรองดองหรอสอสารในทางทถกตอง ดงคาใหสมภาษณเกยวกบสอมวลชนในประเดนดงน

“การนาเสนอขอเทจจรงทไมถกตองหรอบดเบอนขอเทจจรง ทงในสวนของสอมวลชน และการอภปรายในสภา มความเหนสวนตวและการตความจากคาบอกเลา ยงเปนการเตมเชอไฟใหขดแยงกนรนแรงยงขน ซงในประวตศาสตรไทยนนมการแยงอานาจและคลมเครอในประวตศาสตร ขาดการใหขอเทจจรงในสงคม” “จดเปลยนสาคญทาใหกระบวนการเตบโตทางประชาธปไตยเกดขนเมอ การจดรายการความจรงวนน SMS กวา ๖ หมนกวาขอความ ยงขยายเปนเครอขายผานสอตางๆ การเคลอนตวของขาวสารขอมลมนเรว กวาง และแหลมคม เปนกระบวนการสอนการเมองผานหนาจอ เปนพลวตรทางสงคมทกอใหเกดความเปลยนแปลง ทาใหฝายอนรกษนยมยอมรบไมไดจงรวมกนการลอมปราบ ปจจบนมภาพตดของอดมการณทางความคดสถานการณปานปลายอยางไมสนสด” “สอทไมใหขอมลทถกตอง นายทนนกการเมองครอบงาสอ ใชสอเปนเครองมอของตนเอง ตงสอเสอแดง ซงในอดตนกการเมองไมไดซอสอมากมายขนาดน แมแต ASTV ในอดตกถกตงขนมาโดยทกษณ กบสนธ ลมทองกล” “สอโปรยขอมลผด คนไทยเชอ ไมมหลกการ” “อยากเหนสอเลาปรากฏการณความจรง นาเสนอขอมลทแทจรง ผดกวาผด ถกกวาถก สอตองชถกชผดเพอนาสงคม สรางบรรทดฐานสงคมใหได”

จากปญหาตางๆทกลาวมานนยงมผใหสมภาษณทานหนงใหความเหนอยางนาสนใจวา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๑๕  

“ความขดแยงเปนเรองปกตของการอยรวมกนของคนในสงคม ซงยอมมความคดความเหนทแตกตางกน โดยเฉพาะอยางยงในสงคมประชาธปไตยตองยอมรบวาความขดแยงสามารถเกดขนไดเสมอและเปนสงททาใหประชาธปไตยมการพฒนาและเขมแขง แตเราสามารถหาทางออกในความขดแยงไดโดยการพดคย ถกแถลง เพอรวมกนหาทางออกทดและเปนทยอมรบ สงคมกจะกาวไปขางหนาได หากความขดแยงถกนามาเปลยนเปนเครองมอกลายเปนเงอนไขทสรางความรนแรงของคนบางกลม จนนาไปสความแตกแยกของสงคมกยอมจะสงผลกระทบตอความมนคงของประเทศ ทาใหประเทศออนแอไมมศกยภาพเพยงพอในการเผชญสถานการณทเปลยนแปลง และปญหาภยคกคามตางๆท เกดขน ปญหาความขดแยงของสงคมไทยในอดตเปนความขดแยงดานลทธอดมการณระหวางภาครฐกบประชาชนเกยวกบลทธคอมมวนสต แตปจจบนรปแบบความขดแยงเปลยนแปลงไปมความซบซอนมากขน เปนความขดแยงระหวางประชาชนกบประชาชนทมความเชอ ศรทธาทางการเมองทแตกตาง และยดมนฝายตนถกตอง ทาใหแบงเปนฝกฝาย เปนสตางๆ อยางไรกตาม เชอวาแตละฝายลวนมความปรารถนาดทตองการใหประ เทศชาต ม ก าร พฒนาไปส แนวทางประชาธ ป ไตย อนมพระมหากษตร ย เปนประมข ใหประเทศมความกาวหนาและประชาชนอยดกนด แตอาจมวธการทแตกตางกนไปตามแนวความคด ความเชอของแตละฝาย ดงนน ประเดนความขดแยงในขณะนจงเปนเรองของความแตกตางในมมมอง กรอบแนวความคด หรอวธการทตางกคดวาเปนวธดทสดในการนาพาประเทศไปสการพฒนาททนสมย การสรางโอกาสใหประชาชนอยดกนดเทาเทยมกน และลดความเหลอมลาตางๆ ในสงคม สวนการใชความรนแรงทเกดขนไมมฝายใดตองการ แตเปนเพราะขาดกลไกทมประสทธภาพในการแกปญหาความขดแยง”

๕.๒ ผทเกยวของกบความขดแยง ผใหสมภาษณไดตอบคาถามวาใครเกยวของกบความขดแยงบางซงคาตอบจะแตกตางกนขนกบ

ความเหนของตน อาท บคคลทมชอเสยงซงมทงสนบสนนการกระทาตางๆทบางคนมองวาไมถกตองและมองวากลมนชนาในสงคมในทางทไมถกตอง ดงนน ผทเกยวของกบความขดแยงในทศนคตของผใหสมภาษณ คอ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๑๖  

๑ ) กลมความเคลอนไหวทางการเมอง อนประกอบดวย นกการเมองท งฝายรฐบาลและ ฝายคาน พรรคการเมอง กลมทหารระดบสง อดตทหารและทหารในปจจบน โดยเฉพาะกลมททารฐประหาร บางคนเรยกวา “เผดจการทหาร” ซงจดเปนกลมหลกในความขดแยง นอกจากน ยงมกลมอนๆ ทมความคดเหนตางกน เชน

๒) กลมนกวชาการ ทมอทธพลทางความคด กลมทอางวาเปนนกประชาธปไตยและมกเปนอาจารยมหาวทยาลย

๓) ขาราชการ ทไมปฏบตหนาททถกตองชอบธรรม ดงผใหสมภาษณทานหนงกลาววา “ชอบทาตวลตามลม”

๔) ทหาร ตารวจ ๕) กลมทนการเมองใหม ๖) สอมวลชนทกประเภท โดยเฉพาะกลมหนงสอพมพ วทยชมชน โทรทศน รวมสอทางอนเตอรเนต

และ social network ๗) กลมอดมการณทรงเกยจกลมทน และชนชนนาทถกเรยกวา “อามาตย” นอกจากนน ผใหสมภาษณยงระบชอชดเจนถงคขดแยงซงลวนเปนผมอานาจหรอเคยมอานาจทงสน

หาไดเปนบคคลธรรมดาทวไปไม

๕.๓ ความเปนไปไดทจะเกดความขดแยงในอนาคตและเงอนไขความขดแยงในอนาคต จากการสมภาษณพบวา ผใหสมภาษณเกอบทกคนใหความเหนวา ความขดแยงจะเกดขนอกไดถาม

เงอนไขสาคญ ดงตอไปน ๑) รฐบาลเปนปจจยสาคญทอาจทาใหความขดแยงเกดขนอกถาหากไมสามารถหามปรามกลมท

สนบสนนตนใหหยดดาเนนการเคลอนไหวททาใหเกดความขดแยงขนมาอก และหากรฐบาลเองกระทาการทเปนการใชอานาจมชอบ ทาตามอาเภอใจ ไมเปนไปตามครรลองครองธรรม ไมมธรรมาภบาล ซงจะเปนเหตผลใหฝายทไมเหนดวยกบการกระทาเชนนหนมาตอตานรฐบาลได นอกจากน หากมการใชอานาจแทรกแซงการทางานของฝายตางๆ และการใชดลยพนจทมวาระซอนเรนกจะเปนชนวนความขดแยงได

๒) การใชกฎหมายเพอเออตอบคคลเฉพาะกเปนการจดประกายความไมพอใจของบางกลมซงรวมถงการแกรฐธรรมนญเพอประโยชนของตนดวย

๓) ความเขาใจของประชาชนในเรองความขดแยง หากประชาชนมความเขาใจวา ความขดแยงเปนเรองธรรมชาตทมไดและความรในการใชกฎกตกาทแกปญหาความขดแยงอยางสนตและมอารยะกจะลดความขดแยงทนาไปสความรนแรงไดในทสด ดงแนวคดของผใหสมภาษณทเปนทงนกวชาการ และขาราชการทานหนงวา

“ตองเขาใจความขดแยงเปนเรองธรรมชาต ตองขดแยงอยางมอารยะ มกตกา”

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๑๗  

๔) การมระบบยตธรรมทประชาชนมความเชอมน เคารพ ศรทธา ทาใหทกคนอยบนกฎหมายเดยวกนและไดรบความเปนธรรม สงทจะเปนเงอนไขของความขดแยงทกอใหเกดความรนแรงกจะไมเกดขน ดงคากลาวของผใหสมภาษณ

“การหาขอเทจจรงนาเสนอขอมลทถกตองและจดการอยางตรงไปตรงมา เชน ถาพบวามการจงใจกระทาความผดกตองลงโทษตามกฎหมาย แตถาชมนมกนจนเกดความเสยหายกควรชดเชยความสญเสยเหลานน”

๕) สงคมไทยถาหากมการสรางอดมการณแหงชาตรวมกน แกไขรวมกน สรางความไววางใจ เขาใจกน ไมถกครอบงาความคดเปนสงคมไทยทมการใชความรมปญญา มการวจยหาขอเทจจรง คยกนแบบถอยทถอยอาศย กจะไมทาใหเกดปมแหงความขดแยงหรอหากมกเขาใจวาความขดแยงเปนเรองธรรมชาตและอยรวมกนได สงคมไทยตองมการใหเกยรตและมองบคคลอนดวยความเขาใจและเทาเทยม ตลอดจนยอมรบการเปลยนแปลง ดงคากลาวของผใหสมภาษณ

“การยอมรบความเหนของทกฝายไมใชกนรวบ” “การปรองดองดวยความจรงใจ” “ความขดแยงจะประทขนอยางแนนอนเพราะปจจบนมความสมเสยงทจะกอใหเกดความขดแยงรนแรงไดอก หากฝายอนรกษนยมทมยงคงมอานาจไมยอมรบความเปลยนแปลงจะเกดความรนแรง ทาไมเราไมใหบทเรยนวาความจรงคออะไร เราจะทาความเขาใจกบปญหาความขดแยงไดอยางไร เราตองเคารพความคดเหนทางการเมอง เชอวามนษยทกคนมความตองการอดมการณประชาธปไตย” “หากทกคนยอมรบวาความขดแยงเปนเร องปกตของส งคมประชาธปไตยทสามารถเกดขนไดตลอดเวลา เปดโอกาสใหประชาชนไดแสดงความคดเหนไดเขามามสวนรวมในการแกไขปญหากจะทาใหสงคมประชาธปไตยสามารถพฒนาไปไดโดยไมสะดดหยดลง แตหากมการนาความขดแยงไปเปนประเดน เพอสรางเ งอนไขทางการเมองทจะนาไปสความแตกแยกและความรนแรงกจะไมเปนผลด ตอประ เทศ และถ า ให มองว าประ เดนความขดแ ยงท สบเนองมาจากในอดตจะเกดขนตอเนองอกหรอไม กขนอยวาสงคมเขาใจสาเหตของปญหามากนอยแคไหน ถาตโจทยแตกกสามารถกาหนดทศทางการแกไขปญหาความขดแยงทเปนรากเหงาของปญหาไดอยางถกตอง โดยเฉพาะในเรองของการลดความเหลอมลา และสรางความเปนธรรมใหเกดขนกบสงคม กจะไมสามารถทาใหเงอนไขความขดแยงถกนามาแสวงประโยชนใชเปนขออางเพอ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๑๘  

เคลอนไหวทางการเมองไดอก ขณะเดยวกนหากสงคมยงใหความสาคญกบวตถนยม บรโภคนยม โดยละเลยคณธรรม จรยธรรม ความรสกชวยเหลอเกอกล และเอออาทรตอกน กจะทาใหความขดแยง แตกแยก จะมมากขนเรอยๆ” ดงนน การเมองและความขดแยงจงเกยวของกนจนแยกไมออกและเปนตวแปรทสมพนธกน

๕.๔ แนวทางจดการความขดแยง โดยภาพรวมแลว ทกทานทใหสมภาษณลวนตองการเหนสงคมไทยเดนหนาไปดวยกระบวนการสนตวธ ตองการเหนความปรองดอง ไมมผใดตองการความรนแรงอกและเหนวาสงทผานมาเปนบทเรยนทเจบปวด

อยางไรกตาม แนวทางการจดการความขดแยงทเปนรปธรรมทผใหสมภาษณทมาจากทกภาคสวนทเกยวของกบความขดแยงไดชวยมองทางออกใหกบประเทศไทยใหกลบคนสสงคมสนตสข ซงพอประมวลไดดงตอไปน

๑) แตงตงคณะกรรมการปรองดองแหงชาตทประกอบไปดวยผทม อานาจหนาทสาคญ เชน นายกรฐมนตร ผนาฝายคาน ประธานรฐสภา เปนตน และมคณะกรรมการททางานเตมเวลาและสานตอคณะกรรมการเดม คอ คณะกรรมการอสระตรวจสอบและคนหาความจรงเพอความปรองดอง (คอป.) และกรรมการปฏรป ตลอดจนคณะกรรมการอสระวาดวยการสงเสรมหลกนตธรรมแหงชาต (ศอ.นธ.) ทมนายอกฤษ มงคลนาวน เปนประธาน โดยใหกรรมการชดนทาหนาทตอไปดวยความเขมแขง มกลไกทชดเจนในการสรางความปรองดอง และมกรรมการยทธศาสตรชาต เพอพจารณาและกาหนดอนาคตของชาต จดทาขอเสนอระยะยาวสาหรบประเทศไทยโดยใหประชาชนมสวนรวม

๒) นรโทษกรรมโดยมผใหความเหนเปนหลายแนวทาง เชน นรโทษกรรมผเกยวของทงหมด ซงเปนคดการเมองรวมทงทมการพพากษาไปแลว อยางไรกดยงมผใหสมภาษณบางคนไมเหนดวย และตองการใหเขาสกระบวนการยตธรรมทมอยแทน แตกระนนบางคนเหนวาไมควรรอกระบวนการททาไปแลว และบางคนตองการใหชวยกนลมเหตการณเสย พรอมกบการไมตงเงอนไขขดแยงเพมเตม ดงคากลาวของผใหสมภาษณ

“การใหอภย เปนตวยาสาคญในการสรางความปรองดองและสนตภาพ เชน กระบวนการนรโทษกรรม ผมวามนควรจะจบกนทกฝายและเรมตนในกรอบกตกาบานเมอง” “ผมไมมความขดแยงกบใคร เราตองประนประนอมกนใหมากทสด บางครงตองลมๆ กนบาง ไมโกรธ ใหอภย การใหอภยรวมถงนรโทษกรรมดวย” “การนรโทษกรรมเปนสงจาเปนในการสรางความปรองดองใหกบเหตการณทางการเมองในชวงทผานมา แมจะมแรงตานจากบางกลม

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๑๙  

แตโดยรวมทงสงคมจะรบกบแนวทางนเพราะเปนแนวทางเดยวทจะทาให เกดการความปรองดอง ทกฝายตองไม ตงเงอนไขอะไร ไมอยางนนเรองจะไมจบ” “กระบวนการนรโทษกรรมกเปนจดททาใหปญหาคลคลายไดถามนทาใหประเทศเดนหนาตอไปได แตกตองสญญาวาถานรโทษกรรมแลวจะไมกลบมาทาแบบเดมอก อยางนอาจจะแกไขปญหาได การปฏรปกฎหมายกเปนสงทจาเปนตองทาสวน พ.ร.บ. ปรองดอง ในความคดเหนผมไมมกไดถาทกฝายตกลงและเขาใจกนได เพราะทกอยางจบลงทใจเทานน”

ไมรอกระบวนการยตธรรมททาไปแลว ดงคากลาวของผใหสมภาษณทานองวา

“ถาหากยอมรบทกษณกจะเสยกระบวนการยตธรรมในแงของหลกนตธรรม ถาทกษณไมกลบเมองไทยกสขสบายแลว” “ทศนะของผมคอ ตอนนยงไมควรแกคอ รฐธรรมนญ มาตรา ๑๑๒ และนรโทษกรรม”

๓) พจารณาเรองคดตางๆ ใหเขาสกระบวนการยตธรรมทเปนทยอมรบ เพอใหสงคมเดนหนาและเปนไปดวยความเปนธรรม ซงอาจมหลายแนวทางดงตวอยางหนงทมผใหสมภาษณเสนอ

“จรงๆ มวลชนเสอแดงพรอมทจะปรองดองอยแลว เชน การใหยกเลกกระบวนการททาให คตส. แลวมาเรมกระบวนใหม ยอมรบได ถาคนสวนใหญตองการอยางนน”

๔) มการเจรจาระหวางคกรณตางๆ โดยสถาบนการศกษาตางๆ เขารวมเปนแกนประสาน เพอเรยกรองใหเกดการเจรจาหาทางออกโดยสนตวธ ดงคากลาวของผใหสมภาษณทานหนง คอ

“ทางออกกคอการเจรจา ไมวาสงครามไหนกตองมการเจรจาและกาหนดเงอนไข ไมมใครไดอยางทตวเองตองการหมดแนนอน ตองคยกนวาจะถอยไดอยางไร ตางฝายตางตองยอมเสยบางสวน”

๕) ผนาตองเปนแบบอยางในการเสรมสรางสงคมสนตสข และเสยสละ ลดอคตสวนตว หนมามองประโยชนสวนรวมและของประเทศชาตเปนสาคญ โดยเฉพาะนกการเมองทควรมความระมดระวงในการปฏบตตวใหเปนแบบอยางเรองธรรมาภบาล การมศลธรรม คณธรรมและจรยธรรม ผมอานาจใชอานาจตองดวยความเปนธรรม ไมใชอานาจแบบเบดเสรจเดดขาด

๖) มกฎหมายทเกยวของกบการชมนม เพอประโยชนในการควบคมฝงชน และมกตกาการชมนม สวนการแกไขรฐธรรมนญตองไมเปนไปเพอคนใดเปนการเฉพาะ ๗) คนหาความจรงและใหอภย มการขอโทษผเสยหายจากกรณความขดแยง ทงน ผกระทาผดตองยอมรบผดและกลบเขาสกระบวนการยตธรรม พรอมเยยวยาความรสกทางจตใจดงผใหสมภาษณผหนงเหนวา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๒๐  

“เยยวยาความรสกทางจตใจและในรปของเงน ไมแสดงการเยาะเยยถากถาง” แตบางทานเหนวา “ประเดนการคนหาความจรงจะอยในกรอบแบบใดนน ผมวาคนหามากไปกเปนการฟนฝอยหาตะเขบอยาไปคนมาก”

๘) หยดการเคลอนไหวททาใหความขดแยงทวขน อาท หมบานแดง การกาวกายสถาบนกระบวนการยตธรรม และการเผชญหนา รวมถงไมควรหยบยกประเดนทละเอยดออนขนมาสรางความขดแยงอก ซงหลายทานเหนตรงกนในประเดนน

“ทกฝายควรตองหยดการเคลอนไหวทางการเมอง โดยตองไมพยายามสรางเงอนไขตอกนใหมากเกนไป รวมถงเวบไซตตางๆ การเคลอนไหววพากษวจารณสถาบน หมบานนปช. ควรตองหยดไวกอน”

๙) มเวทเสวนา เพอสรางความเขาใจกน ไมเผชญหนากน แตหาจดสวนใจรวมกน (Common Interest) หาทางออกรวมกน ทงในระดบประชาชนรากหญาจรงๆ (ไมใชเฉพาะแกนนา) และระดบทเปนผนากลมขดแยง และการมคนกลางทเปนกลางจรงๆ ทาหนาทรบฟง จะชวยใหเกดบรรยากาศของการประชาเสวนาหาทางออกไดดและเปนเวทแหงการมองอนาคตรวมกนอกดวย ดงคากลาวของผใหสมภาษณ

“ตองเคารพความคดเหน ณ ทแตกตางใหสามารถอยรวม ณ ทแตกตางใหสามารถอยรวมกนได” “การพดคยระหวางกลมตางๆ ดวยหวใจ โดยมคนกลางทไมฝกใฝฝายใด ทาหนาทรบฟงความคดเหนจากทกกลม ทกฝาย เพอสรางการยอมรบในทางออกรวมกน ซงแตละฝายอาจไดในสงทตองการ และตองยอมรบหรอยอมปฏบตบางอยางเพอตอบแทนสงทไดรบ ตองพยายามหยดความขดแยงไวแคน และตองมการพดคยกนดวยหวใจ ไมตองใชเหตผล ในการพดคยกน คยกบทกฝายทเกยวของ จะชวยสรางความปรองดองได หากครงแรกไมสาเรจ กคยครงท ๒ ครงท ๓ จนกวาจะสาเรจ โดยททกฝายยอมรบหรอมความเหนรวมกน” “เวทหลกมาพดคยกน วาดภาพอนาคตกน เวทเจรจาทผชนะตองเสยสละ จรงใจ ไมตองถายทอดสด ตองประกาศอยางชดเจนวา นปช.จะไมเปดประเดนใหม ทกฝายหยดเคลอนไหวไวกอน เชน ๓ เดอน ๖ เดอน ประเดนในการพดคย เชน นรโทษกรรมอยางไร การแกไขรฐธรรมนญหรอไมอยางไร รวมถง ม.๑๑๒ คยกน แตมใชรณรงคเคลอนไหวแบบทนตราษฎรทาอย อะไรรบกนไดกจดไว รบไมไดกจดไว”

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๒๑  

๑๐) สรางบรรยากาศแหงความปรองดอง โดยใหเกยรตกนและไมดถกทางวฒนธรรม และบางทานไดใหตวชวดของความปรองดองไวอยางนาสนใจวา

“ผมเ ชอวาการกลบมาของนายกทกษณ จะเปนผลผลตของกระบวนการปรองดอง”

อยางไรกดยงมผใหสมภาษณบางทานเหนวาตองมการจดการความขดแยงในระยะยาวดวย มใชทาเพยงเฉพาะหนาเทานน ดงคากลาวของผใหสมภาษณ

“ปรองดองทเราทาวนนเปนการทาเฉพาะหนาเทานน เราจะตองมพนทและกระบวนการทจะจดการระยะยาว ความขดแยงเฉพาะหนา”

๑๑) สรางระบบ กตกาทเปนธรรม ไมมการทารฐประหาร ๑๒) ปฏรปกระบวนการยตธรรมและปฏรปกฎหมาย เพอใหคงความเทยงธรรม นาเชอถอแกสงคม

เปนทยอมรบของทกภาคสวน และมกฎหมายทเกยวของกบการชมนมเพอเปนแนวทางทชดเจนในการดาเนนการของเจาหนาทและผชมนม สวนการแกรฐธรรมนญตองไมเปนไปเพอคนใดคนหนง สวนกฎหมายใดทไมเปนธรรมขดตอสานกประชาชน ควรมการแกไขหรอยกเลก ดงแนวคดของผใหสมภาษณทานหนง

“ปฏรประบบยตธรรม โดยทาใหเปนไปตามหลกสากล เชน การพจารณาหลกการ/กระบวนการต างๆ ใหสอดคลองกบ UN Standard Minimum Rules ” “ตองเลกวธการจดการกบฝายตรงขาม ในลกษณะตองการจบหนตวเดยว เผานาทงผน”

๑๓) ปฏรปสงคม เศรษฐกจ และการเมอง ตลอดจนระบบการศกษาของชาต โดยควรมการปฏรปเรองการกระจายรายได จดสรรทรพยากรทเปนธรรม ลดการผกขาดและมระบบภาษทกาวหนา ตลอดจนมการปฏรปทดน ใหคนจนมโอกาสเขาถงทรพยากร เพอลดความเหลอมลาในสงคม ลดการผกขาดทางเศรษฐกจของกลมทน ตลอดจนสอมวลชนกตองปฏรปใหมองคความรในเรองเฉพาะ ดงคากลาวของผใหสมภาษณ

“การปฏรปการศกษา โดยทาในทกระดบ โดยเฉพาะสถาบนการศกษาดานนตศาสตรและสงคมศาสตร รวมถงสอมวลชนเองกตองมความรความเขาใจในประเดนทตวเองนาเสนอ (มความรดานนเทศศาสตรอยางเดยวไมพอ)” “ความขดแยงเชงสถาบน เชงผนาการเมอง ในความขดแยงผมคดวาเปลยนคนและโครงสรางจะเปลยนตามมากกวา ตองเปลยนความรบรของคน” “ตองใหการศกษาเพอแกไขความขดแยงในระยะยาว ตองทาใหคนม Freedom ในการตดสนใจเลอกไมใชการซอเสยง”

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๒๒  

“ในชวงทสงคมเบอกบความขดแยงเราตองชวยกนพดใหเกดความปรองดอง เมอสงคมมการเรยนร ความคบของใจลดลง และตามโลกทนนาจะเปนทางออกทดตามมา รฐบาลเองพรอมทจะรกจะถอย รกยาวกใหบนรกสนกใหตอ การเมองมาถงจดนสงคมจะตองการใหมการปรองดองแลว การทฝายคานเขมมากเปนผลกระทบทาใหฝายรฐบาลมการปรบครม .และมงทางานอยางเดยว เชน การปราบปรามยาเสพตด ทาใหเปนผลดกบฝายรฐบาล” “สงคมไทยตองมการปฏรปใหญ แตไมไดยกเลกของเดมทงหมด”

ดงนน การปฏรปนนมความจาเปน แตสงทดกตองคงไวเชนเดม ๑๔) ปฏรปสอใหเปนสอทใหความรแกประชาชน ทางานดวยการมธรรมาภบาลไมบดเบอนความจรง ดง

คากลาวของผใหสมภาษณ “ปฏรปสอใหมจรรยาบรรณในการนาเสนอขาว”

๑๕) มการศกษาวจยเพอสรางองคความรในดานนตธรรม นตรฐ และการจดการความขดแยง ตลอดจนการควบคมดแลสงคมใหเกดสนตสขเพอใหสงคมประชาธปไตยเปนไปอยางยงยน

“ผมเหนพฒนาการทางการเมองของคนไทยทเกดขนชวงชมนมนะ วาคนไทยเขาใจและมสงคมเมอมความรอยางลกซงเรากจะสามารถขบเคลอนประชาธปไตยไปไดอยางมเปาหมายรวมกน” “ขบเคลอนดวยความร ไมใชอารมณ ไมงนบานเมองกลยคแน”

๕.๕ ผทควรเขามาเกยวของเพอรวมในกระบวนการจดการความขดแยง เพอใหความปรองดองเกดขน ผใหสมภาษณหลายคนเหนวาตองม “เจาภาพ” เพอทาหนาท เออกระบวนการและสนบสนนใหกระบวนการเดนหนา ทงน ผทควรเขามาชวยกระบวนการปรองดองในทศนะของผใหสมภาษณมหลากหลาย แตบางคนกไมเหนดวยทจะนาคกรณมาเกยวของ อยางไรกดผทไดรบการเสนอเพอใหเขามาชวยในกระบวนการปรองดอง คอ

๑) สมาชกรฐสภาโดยเฉพาะมผใหสมภาษณบางทานมองวาความขดแยงเปนเรองของการเมองเปนหลกและเรมจากคนในรฐสภา กควรใหเขาเหลานนมาแกดวย

๒) คณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต ควรเขามาขบเคลอนเพอสรางความปรองดอง เพราะกรรมาธการมาจากทกภาคสวนและใหเพมสดสวนผแทนภาคประชาชนดวย

๓) รฐบาล รวมถงพรรคการเมองทสนบสนน (ขณะทบางทานไมเหนดวย เนองจากมองวาเปนคกรณแตสงทรฐบาลทาไดดกคอการสนบสนนทรพยากร)

๔) อดตนายกรฐมนตร พตท.ทกษณ ชนวตร (เชนเดยวกบรฐบาล บางทานไมเหนดวยแตบางทานยอมรบวาปราศจากอดตนายกรฐมนตรผน ในการเขารวมกระบวนการ ความปรองดองคงเกดขนยาก)

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๒๓  

๕) ผนาของหนวยทหารททาการรฐประหาร ๖) กลมอนๆ เชน ผแทนสถาบนการศกษาทวประเทศ สถาบนตลาการ คนกลางทคนสวนใหญยอมรบ

รวมถงแกนนาและรากหญา ๗) ทกฝายทเกยวของ เพราะมการมองวาตองใหประชาชนหลายกลมเขามารวมกระบวนการ

ปรองดอง ดงคากลาวของผใหสมภาษณ “คขดแยงทกฝายตองรวมมอกนเพอผลประโยชนของชาต” ทงน กอนการสรางความปรองดอง แตละฝายตองมเอกภาพพรอมจะเขาสกระบวนการปรองดอง

จรงๆ ดงมผใหสมภาษณทานหนงใหความเหนวา “ปญหาเฉพาะหนาทเปนอปสรรคตอการปรองดองคอ ความไมเปนเอกภาพในแตละฝาย คอตางกมคนเหนไมตรงกนและแสดงความเหนทตางกนในฝายของตนเอง ในเรองนถาจะแกกนจรงๆ กนาจะทาไดไมยาก หากผนาของแตละฝาย หารอทาความเขาใจภายในฝายของตนเองใหมากขน และกาหนดคนทเหมาะสมใหมหนาทในการรวมเจรจาหารอ รวมทงทาหนาทชแจงแถลงขาวทเขาใจประเดน กจะทาใหการปรองดองคบหนาตอไปได”

แตกระนน ยงมผไมเหนวาจะมใครชวยได ดงคากลาวของผใหสมภาษณ “คนกลางในอดตเคยมททกฝายยอมรบ แตปจจบนไมม มแตพวกไหนใหญกวา” “บคคลถกใสสเลอกขาง เพราะฉะนนจงเดนยาก”

ซงเปนแนวคดทคดวาหาทางออกใหกบสงคมไทยโดยการใชคนกลางไมไดเลยไมมใครหรอกลมใดดาเนนการในฐานะผเออกระบวนการ

๕.๖ ปจจยสาคญสความปรองดอง การจะสรางความปรองดองได ตองมปจจยสาคญทเออใหเกดบรรยากาศความปรองดอง ซงผให

สมภาษณไดใหแนวคดวาปจจยตอไปน นาจะกอใหเกดความปรองดองได ๑) บคคลทเกยวของทผใหสมภาษณบางคนเหนวาเปนผทมบทบาทเกยวของกบการเกดความขดแยง

ตองทบทวนบทบาทตนเองและวางมอทางการเมอง “กลมตางๆ ตองแสดงความรบผดชอบ แสดงความเสยใจกบเหตการณทเกดขน”

๒) องคความรทสาคญตอกระบวนการปรองดองและสรางบรรยากาศของความปรองดอง โดยเปนองคความรทนาไปสการเปลยนแปลงทดขนเปนรากฐานในการพฒนาสงคม

๓) การยดถอหลกการประชาธปไตยทแทจรงของททกฝาย และผแทนของประชาชนตองยดมนในการทาเพอประชาชน ไมใชคาวา “ประชาธปไตย” เปนขออางในการสรางความชอบธรรมในการกระทาของตน นอกจากน หลกการประชาธปไตยตองรวมการยดหลกนตธรรม นตรฐ และธรรมาภบาล

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๒๔  

๔) เวลาเปนสงสาคญ ทกฝายตองเขาใจวาการปรองดองทประสบผลตองใชเวลา ๕) ทศนคตของผคน ทตองคานงถงความสนใจรวมกน (Mutual interest และ common interest)

แทนการคดเพยงความสนใจสวนตว (self interest) และมเมตตาธรรม(altruism) รวมถงการไมนาสถาบนพระมหากษตรยเขามาเกยวของกบความขดแยง

๖) การดาเนนการทางการเมอง ซงประกอบไปดวย ๖.๑) การจดตงรฐบาลแหงชาต ๖.๒) การสรางความปรองดองดวยความจรงใจ ๖.๓) การมงหาขอยตรวมกน ๖.๔) หากตองแกรฐธรรมนญ กควรแกเฉพาะมาตราทจาเปน ๖.๕) เปดโอกาสใหกบบคคลทกกลมโดยเทาเทยม ใหมพนทในสงคมหรอ “ทยนในสงคม” ๖.๖) ไมแทรกแซงกระบวนการยตธรรม ๖.๗) ไมนาเรองเกามาสรางความขดแยงทผใหสมภาษณทานหนงกลาววา “ไมฟนฝอยหา

ตะเขบ” ๖.๘) ไมใชความรนแรง ๖.๙) กระบวนการจดเวทเสวนาหาทางออกรวมกน เพอทกฝายไดมโอกาสแสดงความคดเหน

๗) กระบวนการปรองดองซงประกอบดวย ๗.๑) การลมอดต การใหอภย การเสยสละของผนา การหยดเผชญหนา ยอมรบความผด ๗.๒) นรโทษกรรม คนหาความจรงและเปดเผยเมอถงเวลา การรบผดชอบตอสงททา ๗.๓) ระบบยตธรรม ทสรางความเชอมนไววางใจใหประชาชน “อยาใหคนผดลอยนวล” ๗.๔) การปฎรปเชงโครงสรางทจะทาใหความเหลอมลาลดลง เชน การปฎรป การศกษา

โดยใหทกฝายมสวนรวม ๗.๕) การปฏรปสอใหเปนสอเพอสงคมอยางแทจรง ดงคากลาวของผใหสมภาษณ

“ปจจยทสาคญ คอ ความตงใจของทกภาคสวนทตองการใหสงคมกาวขามความขดแยง ลดความเปนฝกฝาย เสยสละ และยดผลประโยชนของชาตเปนทตง และเขามารวมมอในการเสวนาหาทางออกรวมกนดวยเหตผลอยางสรางสรรค เพอใหเปนทยอมรบของทกภาคสวนในสงคม ทงน สงคมจะตองยอมรบและใชแนวทางสนตวธในการจดการปญหาความขดแยง และการใชมตทางวฒนธรรมและภมปญญาของชาตทสาคญ ไดแก การประนประนอม รกสนต การมความรกความเอออาทรตอกน ชวยประคบประคองสงคมไทยใหเขาสระบบ กจะทาใหชาตมความปรองดองกนได”

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๒๕  

๕.๗ สรปความคดเหนผทรงคณวฒ จากการสมภาษณผทรงคณวฒ จานวน ๔๗ คน ประกอบดวยเปนนกการเมอง อดตนกการเมองจากหลายพรรค นกวชาการสนตวธ ขาราชการระดบสง ผนากลมตางๆ และสอมวลชน พบวาทกทานมความกระตอรอรนใหความรวมมอในการสมภาษณและลวนตองการเหนประเทศไทยพฒนากาวหนาไปและเปนสงคมสนตสข ถงแมวาแตละทานจะมแนวคดในเรองของความขดแยงทแตกตางกนตามภมหลงและประสบการณ รวมถงมแนวทางในการสรางความปรองดองทแตกตางกนอย ซงพอจะสรปมมมองตอความขดแยงและมมมองตอการสรางความปรองดองในชาตของผทรงคณวฒทใหสมภาษณได๒๔ ดงตอไปน

๕.๗.๑ มมมองตอความขดแยง ๑) คขดแยง ผใหสมภาษณสวนใหญมองวาคขดแยงหนงในความขดแยงทางการเมองครงนคอพนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตร และกลมการเมอง รวมถงกลมคนเสอแดงทใหการสนบสนน ซงบางฝายเรยกวา “ระบอบทกษณ” สวนคขดแยงอกฝายหนงเปนใครนน มความเหนคอนขางหลากหลาย บางสวนมองวาคอ "รฐไทย" อนหมายถง “กระบวนการอานาจของรฐไทย ซงรวมทงอานาจนตบญญต กฎหมาย คาพพากษาของศาล ตารวจ ทหาร” และแมแตสถาบนพระมหากษตรย โดยกลมคนเหลานมความเหนวาพนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตรกาลงปฏเสธความชอบธรรมและทาทายมาตรฐานของกฎหมายแหงรฐทดารงอย ในขณะทบางกลมมองวา ความขดแยงทางการเมองไทยทดาเนนอยในทกวนน เปนการเผชญหนาระหวางพนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตร กบฝายการเมองตรงขามทประกอบไปดวย “บคคลทสพนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตรไมไดในการเลอกตง” “กลมทไมแสดงตวแตมอทธพลในการเมองไทย” ซงผใหสมภาษณบางทานเรยกวา “อามาตย” “เผดจการทหาร”

๒) เหตแหงความขดแยง ในสวนของเหตแหงความขดแยงนน ผใหความเหนสวนใหญมองวา ปญหาความขดแยงทางการเมองมทมาจากการใชอานาจรฐทไมเปนธรรม แตประเดนทนาสนใจคอการใหคาจากดความของคาวา “ความไมเปนธรรม” นนขนอยกบมมมองและความเชอของแตละคน บางสวนมองวาการใชอานาจไมเปนธรรมสะทอนจากการใชอานาจในการเขาไปจากด ควบคม หรอปดกนการตรวจสอบ อนเปนทมาของคาวา “เผดจการรฐสภา” ในชวงทพนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตรเปนนายกรฐมนตร ปญหาดงกลาวทวความรนแรงมากขนโดยเฉพาะตงแตการเลอกตงทวไปในป ๒๕๔๘ ทพรรคไทยรกไทยของพนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตรไดรบชยชนะอยางทวมทน สามารถควบรวมพรรคการเมองตางๆ และมอานาจอยางเบดเสรจเดดขาด สามารถควบคมอานาจเหนอรฐสภาและมอทธพลเหนอองคกรททาหนาทตรวจสอบการทางานของรฐบาล จนถกมองวามการ “ทจรตเชงนโยบาย” และเปนการ “ใชอานาจตามอาเภอใจอยางไมเปนธรรม” ทาใหเกดขอ

                                                            ๒๔ ขอความทอยในเครองหมาย “...” ทงหมดในสวนนเปนการถอดจากคาใหสมภาษณของผทรงคณวฒ การนาขอความดงกลาวมาใชในการเขยนบทสรปนกเพอทจะรกษาไวซงความหมายทแทจรงทผใหสมภาษณตองการสอสารใหมากทสด

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๒๖  

สงสยอยางมากตอธรรมาภบาลและความโปรงใสของรฐบาล สภาวะดงกลาวนาไปสการชมนมประทวงและเดนขบวนขบไลผนาทางการเมองทยดเยอยาวนานเพอสรางการเมองทมคณธรรม ในขณะทอกมมมองหนงเหนวา พนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตร ไดรบความนยมจากประชาชนอยางสงดวยผลงานในการบรหารประเทศ ทาใหพรรคไทยรกไทยประสบความสาเรจในการเลอกตงเสมอมา ฝายทไมเหนดวยกบนโยบายประชานยมและแนวทางในการบรหารประเทศของพนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตรจงออกมาเคลอนไหวตอตาน แตกไมสามารถโคนลมรฐบาลทมาจากการเลอกตงได จนกระทงเกด “พลงกดดนนอกระบบการเมอง” อนนาไปสการรฐประหาร ซงเปนการแกไขปญหาทขดกบหลกประชาธปไตย หลงจากนน “การใชอานาจอยางไมเปนธรรม” ยงไดขยายตวไปสการแทรกแซงสถาบนตางๆ เชน กระบวนการตลาการ เพอหาทาง “กาจดพ.ต.ท.ดร. ทกษณ ออกจากระบบการเมองไทย” รวมทงการจดตงองคกรเฉพาะกจ เชน คตส. เพอหามลเหตทางการเมองตางๆ ซงลวนแลวแตเปนการทาใหปญหาการเมองลกลามไปยงสถาบนอนๆในสงคม จนสงผลกระทบตอความเชอมนในกระบวนการยตธรรมมาถงปจจบน ทามกลางมมมองตอปญหาทแตกตางกนนน มความเหนบางประการทตรงกน คอทงสองฝายตางมองวาหากปญหาความขดแยงยงไมไดรบการแกไข ปญหาจะลกลามบานปลาย ทาใหความแตกแยกแบงฝายลงรากลกไปยงทกภาคสวนของสงคม และอาจจะกระทบตอสถาบนพระมหากษตรยทจะถกดงเขามาเพอเปาหมายทางการเมองมากยงขนกวาทเปนอย ซงทงสองฝายตางเหนวาไมเหมาะสมและไมเปนธรรม อนอาจนาไปสภาวะชะงกงนและความรนแรงทางการเมองไดอกระลอกหนง อกประการหนงทเหนตรงกน คอ ความขดแยงทางการเมองเหลานเปนผลสบเนองมาจากโครงสรางพนฐานของสงคมไทยทมความเหลอมลาและการกระจกตวทงในเชงสงคมวฒนธรรม การเมอง และระบบเศรษฐกจ โดยปญหาสงคมวฒนธรรมของไทยนนคอการท “ประชาชนไทยสวนใหญยงคงองอยกบวฒนธรรมทางการเมองแบบอปถมภ ยดตดตวบคคล ไมใชหลกการ ไมฟงเหตผล แตใชความเหนหรอความเชอ” โดยเฉพาะความเชอทผกตดอยกบตวบคคลเปนหลกในการแกไขปญหา ดวยเหตน กลมคนบางกลมจงไมยอมรบความเหนทแตกตางจากความคดของตนเอง ในสวนของโครงสรางของระบบเศรษฐกจและระบบการเมองคอ ความเหลอมลาในการกระจายรายไดและอานาจทางการเมองยงกระจกตวทคนบางกลมในสงคม ทาใหเกดความไมเปนธรรม การขาดโอกาสในการเขาถงทรพยากร ทาให “นกการเมองบางกลมใชประโยชนจากปญหาเชงโครงสรางนในการบดเบอนเพอผลประโยชนของตนเอง” ซงเมอเกดขนพรอมกบสอบางกลมทนาเสนอขอเทจจรงทไมถกตอง การใสความคดความเชอของตนลงในขาว การครอบงาสอโดยอานาจทนหรออานาจรฐทนาไปสการบดเบอนขอเทจจรง สงตางๆ เหลานยงทาใหสถานการณความขดแยงในปจจบนเลวรายลงไปอก

๕.๗.๒. มมมองตอการสรางความปรองดองในชาต จากการสมภาษณความเหนของผทรงคณวฒในมมมองตอการสรางความปรองดองแหงชาตนน พบวาแมวาแตละฝายจะเหนวาถงเวลาแลวทประเทศชาตจะหนมาพจารณาถงแนวทางการสรางความปรองดองอยางจรงจง แตในสวนของความเหนเกยวกบแนวทางการสรางการปรองดองกลบพบวา ฝายทเหนตางกนยง

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๒๗  

ยดจดยนทางการเมองของตนเองอยางเหนยวแนนและเสนอแนวทางความปรองดองทสอดคลองกบจดยนดงกลาวของตน ซงแสดงใหเหนวา ณ เวลาทงานวจยฉบบนกาลงดาเนนการอยนน บรรยากาศในทางการเมองเตมไปดวยความขดแยงและตงเครยด ซงเปนอปสรรคสาคญททาใหความขดแยงไมสามารถคลคลายได โดยความเหนทแตกตางกนทงหมดสามารถประมวลออกมาเปนกระบวนการ ดงตอไปน

๑) กระบวนการเจรจา แมทกฝายมองวาการใชกระบวนการเจรจา การรบฟงความเหนของกนและกน เปนวธการสรางความปรองดองทจาเปน แตในสวนของรายละเอยดของกระบวนการเจรจาพดคยกนมความเหนทแตกตางกน ดงน ความเหนกลมแรกมองวา การเจรจาพดคยควรกระทาโดยผมสวนไดสวนเสยอยางแทจรง ดวยเหตนจงตองมการเชญคขดแยงของแตละฝายมาสโตะเจรจา ทงน ไมควรเปนการเจรจาทมการเปดเผยตอสาธารณชน เนองจากจะเปนการสรางความกดดนทางการเมองใหเกดขน แตตองเปนการเจรจากนในบรรยากาศทแตละฝายตางสามารถแสดงความเหนของตนออกมาไดอยางเตมทและรสกปลอดภย ทงนอาจมคนกลางททงสองฝายใหการยอมรบ เชน พระมหากษตรย ผนารฐบาล (ทงในปจจบนและในอดต) ประธานสภาผแทนราษฎร ประธานวฒสภา ประธานศาล ประธานองคกรอสระ ผนาทางศาสนา เปนตน เปนกลไกเชอมประสานการเจรจาพดคยทจะเกดขน

ความเหนกลมทสองมองวา ปจจบนนการพดคยในระดบแกนนาหรอระดบคขดแยงนนไมสามารถจะเปนทางออกใหกบความขดแยงทเกดขนได เพราะแตละฝายตางมจดยนทไมอาจลงรอยกนไดทงหมด การเจรจาพดคยทจะเกดขนควรทาในระดบประชาชนซงเปนผมสวนไดสวนเสยกบความขดแยงนอยางแทจรง ดวยเหตนจงตองมการเปดพนทการเจรจาพดคยอยางกวางขวาง ผานกระบวนการตางๆ เชน การประชาเสวนาหาทางออก การประชาพจารณ เปนตน โดยเชญประชาชนทมใชแกนนาหรอผนาทางการเมองมาชวยกนแสดงความเหนตอแนวทาง “การปฏรปประเทศไทย” และผลทไดจากการพดคยดงกลาวน จะนาไปสขอเสนอรวมกนเพอเปนแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต

๒) การคนหาความจรง ในสวนของการคนหาความจรงตอสงคมนน ผใหสมภาษณสวนใหญมองวาเปนสงจาเปนเพอเปนการเรยนรจากบทเรยนของความขดแยงทเกดขนในปจจบน โดยจะตองมการอธบายเหตการณความรนแรงตางๆ อยางเปนกลางและอยบนพนฐานของขอเทจจรง โดยเฉพาะอยางยงคาอธบายตอการสญเสยชวตและทรพยสนในชวงทเกดความรนแรงในสงคมไทย ทงน การคนหาความจรงทเกดขนจะตองมาจากการรบฟงขอเทจจรงจากทกฝายเพอนาไปสการเยยวยาและใหความเปนธรรมกบทกฝาย อยางไรกตาม ในเรองการเปดเผยความจรงมความเหนทแตกตางกนหลายแนวทาง เชน (๑) กลมทตองการใหเปดเผยขอเทจจรงทงหมดตอสาธารณะ แตอาจจะตองรอใหบคคลในเหตการณเปนอดตไปหมดแลวถงจะนาไปเปดเผยได (๒) กลมทตองการใหมการเปดเผยเฉพาะขอเทจจรงของเหตการณทเกดขน แตไมระบชอของบคคลทเขาไปเกยวของกบเหตการณนนๆ และ (๓) กลมทตองการใหมการเปดเผยความจรงทมการระบชอของบคคลและเหตการณทเกดขนแกผทใกลชดหรอผมสวนไดสวนเสยกบเหตการณเทานน โดยกลม

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๒๘  

ทตองการใหมการเปดเผยความจรงตอบคคลทไดรบผลกระทบมองวา เพอเปนการเยยวยาความรสกของผทตองสญเสยคนทรก ใกลชด คนในครอบครวหรอคนทสนทสนม ใหทราบถงความจรงทงหมดทเกดขน

๓) การนรโทษกรรม ประเดนเรองการนรโทษกรรมเปนประเดนทมความละเอยดออน เหนไดจากความแตกตางของความเหนของผใหสมภาษณทตางฝายตางยดมนในจดยนของตนเอง โดยสามารถแบงไดเปน (๑) กลมทไมตองการหรอไมเหนความจาเปนทตองมการนรโทษกรรม เพราะ “ตวเองไมไดเดอดรอน” “สามารถตอสคดไดในกระบวนการยตธรรมปกต” หรอแมแต “ไมตองการขนศาล แตกไมกลวหากจะตองถกดาเนนคด” กบ (๒) กลมทเหนวาควรมการนรโทษกรรม โดยใหเหตผลสนบสนนวา การนรโทษกรรมจะเปนแนวทางททาใหปญหาความขดแยงยตลงได โดยเฉพาะหากยอนกลบไปมองกระบวนการในอดตของประเทศไทย ซงมกจะมการนรโทษกรรมเกดขนแทบทกครงเมอมความขดแยงทางการเมอง

อยางไรกตาม ในรายละเอยดของการนรโทษกรรมกมความแตกตางกน โดยความเหนบางสวนเหนวาควรจะมการนรโทษกรรมเฉพาะผททาความผดในกรณทมเหตจงใจมาจากเรองการเมอง โดยงดเวนความผดในคดอาญา เนองจากจะเปนการแทรกแซงกระบวนยตธรรมทเปนอย แตอกบางสวนมองวาจะตองนรโทษกรรมใหหมดทกคนททาความผดในชวงเวลาตงแตการรฐประหารเปนตนมา เนองจากเปนการยากทจะแบงแยกวาการกระทาใดไมไดมมลเหตจงใจมาจากปญหาความขดแยงทางการเมอง ทงน ทกฝายมความเหนสอดคลองกนวาการนรโทษกรรมจะตองเกดจากกระบวนการททกฝายยอมรบและไมเปนการเพมความขดแยง

นอกจากน ทกฝายยงมความเหนสอดคลองกนในกรณความผดในฐานทเกยวกบการหมน พระบรมเดชานภาพวาไมควรเขาขายการนรโทษกรรม เนองจากเปนเรองละเอยดออนและกระทบกบความรสกของปวงชนชาวไทย อกทงยงอาจเปนการกาวลวงพระราชอานาจของพระองคในการพระราชทานอภยโทษซงเปนพระราชอานาจสวนพระองคอกดวย

๔) การนาหลกนตธรรมกลบคนมา ผใหสมภาษณมความเหนวาความขดแยงทเกดขนในประเทศไทยทผานมาทาใหเกดคาถามตอหลกนตธรรม เนองจากในชวงทมความขดแยงตางๆ ไดมการอางหรอใชสถาบนตางๆ ในกระบวนการยตธรรมเพอกาจดฝายตรงขามทางการเมอง อนเปนการทาลายความเชอมนในหลกนตธรรม แมทกฝายจะมความเหนสอดคลองกนวาการยดหลกนตธรรมเปนสงสาคญ แตความหมายของคาวา "หลกนตธรรม" ของแตละฝายนนยงมความแตกตางกนอยมาก บางฝายมองวาการรฐประหารเปนการทาลายหลกนตธรรม บางฝายมองวาการใชอานาจรฐโดยปราศจากการตรวจสอบเปนการทาลายหลก นตธรรม ฝายทไมยอมรบการทารฐประหารมองวาผลพวงของการทารฐประหารทงหมดเปนสงทไมชอบตามหลกนตธรรม เนองจากภายหลงการรฐประหารมการตง "คณะกรรมการตรวจสอบการกระทาทกอใหเกดความเสยหายแกรฐ (คตส.)” ขนโดยคาสงของคณะรฐประหาร ประกอบไปดวยบคคลทผใหสมภาษณกลมนเหนวาเปนฝายตรงขามทางการเมองกบพนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตร ซงขดตอหลกนตธรรม ดงนน

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๒๙  

จะตองมการยกเลกกระบวนการทถกชมลโดย คตส. ซงในประเดนนกมความเหนทแตกตางหลากหลาย เชน ผใหสมภาษณบางทานมองวาควรนาคดทถกชมลโดย คตส. นนเขาสกระบวนการยตธรรมตามปกตทมอย บางทานมองวาควรยกเลกคดความทถกชมลโดย คตส. ทงหมด ทงนไมนบรวมถงคดทถกตดสนไปแลว บางทานมองวาควรจะยกเลกคดความทถกชมลโดย คตส. ทงหมด เนองจากมทมาทไมถกตอง

แตอกฝายหนงทเหนตรงขามมองวา ไมควรแกไขคาตดสนหรอหยดยงคดความทกาลงดาเนนอย เนองจากเปนการดาเนนการทถกตองชอบธรรมแลว และผทไดรบผลกระทบจากการดาเนนการของ คตส. ควรยอมรบผลทเกดขน นอกจากน ยงมบางความเหนทเสนอวา กระบวนการยตธรรมของไทยควรไดรบการพจารณาทบทวนเพอนาไปสปฏรป โดยเฉพาะอยางยงเรองศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมอง ซงมผใหสมภาษณบางทานเสนอใหมการพจารณาคดเปนสามระดบเชนเดยวกบการพจารณาคดของศาลยตธรรม เพอใหการตดสนมความรดกมและรอบคอบมากยงขน

๕.๗.๓. การสรางบรรยากาศเพอการปรองดอง จากการรบฟงความเหนของผใหสมภาษณ พบวา ทามกลางสภาวะความขดแยงในปจจบนทแตละฝายยงคงยดมนในจดยน (Position) ของตนเอง สงทตองรเรมดาเนนการโดยเรวคอการสรางบรรยากาศแหงการปรองดองดวยการเปดพนทใหทกฝายไดมโอกาสพดคยแลกเปลยนอยางกวางขวางตอขอเสนอ ทางเลอก และความเปนไปไดตางๆ ในการสรางความปรองดองในชาต การสรางความปรองดองใหเกดขนในสงคมใหไดอยางแทจรงนน จะตองเรมตนจากความรวมมอของทกฝายอยางแทจรง ทกฝายตองหยดการเคลอนไหวทางการเมองอยางเตมใจเพอมใหกลายเปนการสรางเงอนไขความขดแยงใหทวความรนแรงมากขน โดยเฉพาะอยางยงการเคลอนไหวผานทาง สอหลกและสอทางเลอกตางๆ ทมการวพากษวจารณฝายตรงขามทางการเมอง ตลอดจนสถาบนทเปนทรกยงของปวงชนชาวไทย ทกฝายควรตระหนกวาการยอมสละผลประโยชนสวนตวเพอผลประโยชนรวมกนของประเทศชาตเปนสงจาเปน ทงน “ผชนะในทางการเมองตองมความเสยสละและจรงใจ” และ “ผแพกตองมนาใจทตองยอมรบผลการตอสทางการเมองทเกดขน”

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๓๐  

บทท ๖ บทสงเคราะหเหตแหงความขดแยงทางการเมองไทยและ

ขอเสนอกระบวนการสรางความปรองดองในชาต

๖.๑ เหตแหงความขดแยงทางการเมองไทย ๖.๑.๑ ปญหาใจกลางของความขดแยงทางการเมองไทย

ความแตกตางในเชงความคด: การจดวางคณคาของอดมการณประชาธปไตยและความ ชอบธรรมในการจดการผลประโยชน

ความขดแยงทางการเมองไทยในปจจบน ถกมองวาเปนความขดแยงทมความซบซอน มผเกยวของหลายฝายซงมความเหนทางการเมองทแตกตางกน กลาวคอ แมทกฝายจะเหนตรงกนวา ระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขจะเปนระบอบการปกครองทมความเหมาะสมกบสงคมไทยในปจจบนมากทสด แตกยงมความแตกตางทางความคดในแงของการใหนาหนกกบคณคาของระบอบประชาธปไตยของประเทศ ระหวางการใหความสาคญกบการเลอกตงและการเปนตวแทนของประชาชนกบการใหความสาคญกบคณธรรมและความซอสตยสจรตของผนาประเทศ

ความแตกตางทางความคดดงกลาวไดสะทอนถงการจดการผลประโยชนทแตกตางกน โดยการจดการผลประโยชนดงกลาวนหมายรวมถงการจดสรรอานาจและทรพยากรในสงคม ทงในดานการแบงสรรผลประโยชน และการตดสนใจทางการเมองของคขดแยงตางๆ ดงจะเหนไดจากแผนภาพดงตอไปน

ภาพ ๖-๑ มมมองตอแนวคดประชาธปไตยทแตกตางกน

๑) ประชาธปไตยทเนนเสยงขางมาก: คณคาของระบอบประชาธปไตยในแนวทางน ให

ความสาคญกบเสยงขางมากในระบบเลอกตง มแกนกลางอยทความชอบธรรมของระบอบการปกครองท

ประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรง

เปนประมข

ใหความสาคญกบการเลอกตงและการเปนตวแทนของประชาชน

ใหความสาคญกบคณธรรม และความซอสตยสจรตของ

ผนาประเทศ

ระบบการเมองทกระดบตองยดโยงกบประชาชน

ระบบการเมองทเฟนหาคนดมคณธรรม

ระดบความคด

ระดบผลประโยชน

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๓๑  

ผบรหารประเทศมาจากการเลอกตงบนฐานของเสยงขางมากจากประชาชน โดยเชอวาเปนระบบการ คดสรรตวแทนของประชาชนทตรงกบความตองการของประชาชนไดอยางแทจรง การตดสนใจของผแทนทางการเมองทมาจากเสยงขางมาก ถอเปนความชอบธรรมของสงคม ทงนผแทนของประชาชนทมทมาจากการเลอกตงยอมจะมความสานกรบผด (Accountability) ตอประชาชน สามารถสะทอนเสยงความตองการของประชาชนเพราะเปนตวแทนทใกลชดกบประชาชนมากทสด โดยความยงยนในการเปนตวแทนของประชาชนขนอยกบความสามารถในการจดสรรทรพยากรและกาหนดนโยบายสาธารณะทสะทอนโดยตรงถงความตองการของประชาชน

๒) ประชาธปไตยทเนนคณธรรม: สาหรบแนวทางทสองนนมมมมองตอคณคาของระบอบประชาธปไตยทแตกตางไป โดยเรมจากแนวคดทวาระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยตองควบคไปกบระบบคณธรรม เพราะประชาธปไตยมองคประกอบทหลากหลายและปรบเปลยนไปตามบรบทและวฒนธรรมทางการเมองของแตละสงคม สาหรบแนวทางน คณคาของระบอบประชาธปไตยทมความชอบธรรมนน ผนาตองใหนาหนกกบคณธรรมและจรยธรรมในการกากบการดาเนนนโยบายภาครฐมากเสยยงกวาการยดถอเสยงขางมากซงนบเปนเพยงองคประกอบหนงของประชาธปไตยเทานน และในบางกรณเสยงขางมากอาจไมนาไปสผลประโยชนสงสดของชาตหรอความชอบธรรมในการดารงตาแหนงของผนาทางการเมองเสมอไป

จากมมมองตอระบอบประชาธปไตยทใหความสาคญแตกตางกนของทงสองแนวทางไดกอใหเกดทางเลอกทแตกตางกนของการพจารณาระบบคณคาตางๆ ในสงคม เปนสงทรบรองและใหเหตผลกบการตดสนใจทางการเมองของบคคลตางๆ ทงในระดบปจเจกบคคลและการตดสนใจในนามหมคณะ ซงสะทอนใหเหนทงในชนความคดและในชนผลประโยชนทมความแตกตางกนคอนขางชดเจน สงผลตอจดยน และทางเลอกในสงคมการเมอง และแนวทางการแสวงหาและรกษาอานาจของผลประโยชนทอางองอยกบคานยมทแตกตางกน

อยางไรกตาม จากการศกษาพบวา ฝายทใหความสาคญกบระบอบประชาธปไตยทยดถอเสยงขางมาก ไมยอมรบพฤตกรรมทางการเมองนอกระบบรฐสภา ไมตองการใหมการเชอมโยงระบบการเมองแบบประชาธปไตยเขากบสงทกลมนเชอวาเปนกลมอานาจดงเดม (ซงมบางกลมในสงคมใหคาอธบายผาน วาทกรรม “อามาตย”) และไมตองการใหมการแทรกแซงทางการเมองจากฝายตางๆโดยเฉพาะฝายทหาร ระบบราชการ องคกรตลาการ และตองการใหสถาบนทางการเมองทงหมดมความเชอมโยงกบประชาชน ดวยเหตน กลมคนทมอดมการณทางการเมองเชนนจงไมสนบสนนรฐประหาร ตองการใหมการเลอกตง และมองเหนวาระบบการเมองทสนบสนนโดยทหารและองคกรการเมองนอกระบบรฐสภาไมมความชอบธรรมทางการเมอง

สวนในอกมมมองหนง เหนวาความชอบธรรมทางการเมองอยทกระบวนการทางการเมองทงหมดทตองมความถกตองชอบธรรม แมการเมองทมทมาจากการเลอกตงจะเปนทยอมรบได แตตองเปนการเลอกตงทถกตอง โปรงใส ชอบธรรม ประชาชนจะตองไมเลอกตงโดยอามสสนจาง ระบบการเมองมการตรวจสอบถวงดล และปราศจาก “การคอรรปชน” จงไมสนบสนนแนวทางของนกการเมองทมแนวโนม ควบรวมอานาจในรฐสภา และแทรกแซงกระบวนการตรวจสอบการใชอานาจรฐของตน

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๓๒  

๖.๑.๒ ปญหาพนฐานของสงคมไทย : ความเหลอมลาทางเศรษฐกจและสงคม

ความแตกตางของอดมการณทางการเมองทงสองแนวทางดงกลาวขางตน ตงอยบนปญหาพนฐานสาคญของประเทศไทยทเกดจากนโยบายสาธารณะในอดตทผานมา ไดกอใหเกดความเหลอมลาทางเศรษฐกจและสงคม เกดการกระจกตวของความมงคงทภาคธรกจบางกลมหรอเฉพาะกลมอตสาหกรรม โดยละเลยกลมอาชพอนทเปนคนสวนใหญในสงคม (ปราณ ทนกร, ๒๕๔๕) นามาซงปญหาความแตกตางของฐานะทางเศรษฐกจและชองวางทางสงคมทกวางมากขน (ธวช มกรพงศ, ๒๕๓๗; เมธ กรองแกว, ๒๕๓๘) ปญหาความเหลอมลาและการขาดแคลนทรพยากรหรอสวสดการขนพนฐาน เปนบรบทของประเทศไทยทมความยดเยอยาวนาน และเปนฉากของปญหาความขดแยงในทางการเมอง ซงถกนามาใชอธบายความ ชอบธรรมทจะเขาไปมอานาจเพอแกปญหาดงกลาวของแตละฝาย ทงน อาจแบงความเหลอมลาทางสงคมไดสองประเภท ไดแก

๑) ความเหลอมลาทางเศรษฐกจ: จากขอมลของสานกงานสถตแหงชาตพบวา เปนระยะเวลากวา ๔๐ ปแลวทความเหลอมลามแนวโนมทสงขนเรอยๆ โดยกลมครวเรอนทมรายไดสงหรอกลมคนรวยทสด ๒๐ เปอรเซนตแรก มสดสวนของรายไดตอรายไดของคนทงประเทศเพมขนจากรอยละ ๔๙.๓ เมอป พ.ศ. ๒๕๑๙ เพมมากขนเปนรอยละ ๕๔.๙ ในป พ.ศ. ๒๕๕๑ แตกลมคนทยากจนกลดนอยลง ในขณะทกลมคนยากจนทสดของประเทศ รอยละ ๒๐ สวนหลง มสดสวนของรายไดลดลงจากรอยละ ๖.๑ เหลอเพยงรอยละ ๔.๔ ในชวงเวลาเดยวกน โดยกลมอาชพทยากจนทสดเปนกลมเกษตรกรซงเปนคนสวนใหญของประเทศ นอกจากนสดสวนรายไดจากภาคอตสาหกรรมไดเพมขนประมาณ ๓ เทา ระหวางป พ.ศ. ๒๔๙๔-๒๕๕๐ (เมอวดดวยผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ ณ ราคาปฐาน พ.ศ. ๒๕๓๑) ในขณะทสดสวนรายไดภาคเกษตรกรรมลดลงกวา ๔ เทาในชวงเวลาเดยวกน ทาใหความเหลอมลาในผลตอบแทนการผลตระหวางสาขาการผลต โดยสดสวนการกระจายผลตอบแทนสาขากาลงแรงงานในแตละสาขาการผลต โดยเฉพาะสาขาเกษตรกรรม สาขากอสราง และสาขาบรการมสดสวนการกระจายการตอบแทนการผลตตอกาลงแรงงานตดลบ ในขณะทสาขาอตสาหกรรมมสดสวนการกระจายเปนบวก (สานกบญชประชาชาต สศช. และการสารวจภาวะการทางานของประชากร สานกงานสถตแหงชาตประมวลผลโดยสานกประเมนผล สศช., ๒๕๕๑)

๒) ความเหลอมลาในการเขาถงบรการพนฐานของรฐ: นอกจากความเหลอมลาทวดเปนตวเลขแลว ประเทศไทยยงมปญหาความเหลอมลาในโอกาสของการเขาถงสวสดการตางๆในสงคม ซงคนสวนใหญในสงคมไมไดรบสวสดการหรอบรการสาธารณะทจาเปน โดยหากพจารณาจากสดสวนของคนสวนใหญในประเทศทประกอบอาชพเกษตรกรรมจานวนรอยละ ๔๑ รองลงมาคอแรงงานนอกระบบในเมองเปนจานวนรอยละ ๒๖ สวนคนงานในสานกงาน แรงงานอตสาหกรรมในระบบ และอนๆ รวมกนมอยประมาณรอยละ ๓๔ โดยประชากรกลมใหญทสดของประเทศ ๒ กลมคอ เกษตรกรและแรงงานนอกระบบนนมความเชอมโยงกนอยางใกลชด คอ สองกลมนสลบสบเปลยนภาคแรงงานกนไดเสมอ โดยในฤดกาลทไมตองทากสกรรม แรงงานในภาคเกษตรกกลบมาทางานเปนแรงงานนอกระบบในเมอง และในฤดกาลทสามารถทา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๓๓  

กสกรรมไดภาคแรงงานนอกระบบกอาจจะกลบไปทากสกรรม ซงคนสองกลมทรวมกนเปนกลมคนทมสดสวนมากทสดในประเทศถง ๒/๓ สวนน ไมไดรบสทธประกนสงคม ไมสามารถเขารบการรกษาพยาบาลฟรในระบบเบกจายตรง ไมสามารถมหลกประกนรายไดหากถกเลกจางหรอตงครรภ บคคลจานวนมากในสงคมเหลานกลาวไดวาเปนคนยากจนและปราศจากสวสดการ (ผาสก พงศไพจตร, ๒๕๕๑)

ความเหลอมลาทางเศรษฐกจและสงคมทกลาวมานาไปสความรสกวามความไมเทาเทยมกนในดานสถานภาพทางสงคมของคนกลมตางๆ ทชดเจนมากขน จนกระทงคาบางคา เชน “ไพร-อามาตย” ซงแตเดมไมไดกอใหเกดความขดแยงในสงคมมากเทากบทเปนอยในปจจบนน ไดถกนาไปเปนวาทกรรมเพอสรางแนวรวมทางการเมอง

๖.๑.๓ การเกดขนและดารงอยของความขดแยง ตงแตป พ.ศ. ๒๔๗๕ เปนตนมา สงคมไทยไดเผชญปญหาความขดแยงในหลากหลายรปแบบ

ไมวาจะเปนความขดแยงดานผลประโยชน ความขดแยงดานอดมการณทางการเมอง โดยทผานมาประเทศไทยไดพยายามแกไขปญหาความขดแยงเหลานไดในบางสวน แมจะไมหมดสนไปอยางเดดขาดแตกไมไดยดเยอยาวนานและกนวงกวาง

แตความขดแยงทางการเมองทเกดขนในปจจบน มการขยายตวมากขน จนในทสดกลายเปนความขดแยงทนาไปสการใชความรนแรงมากกวาในอดตทผานมา อนเนองมาจากเหตปจจยสาคญคอ การใชอานาจททาใหอกฝายหนงรสกไมเปนธรรม ในแงของการแสวงหาและรกษาอานาจ ตลอดจนผลประโยชนของกลมตนบนพนฐานของความเชอทแตกตางกนของระบบการจดการอานาจและทรพยากรในสงคม ซงเปนปจจยทหลอเลยงความขดแยงใหดารงอย

การใชอานาจทอกฝายรสกวาไมเปนธรรม: จากบรบททางสงคมทมความไมเปนธรรมและความแตกตางในเชงอดมการณทางการเมองระหวางหลากหลายกลมผลประโยชนในสงคมนน ไดมการเผชญหนาซงกนและกนโดยตางฝายตางรสกวามการใชอานาจทไมชอบธรรมจากอกฝายหนง ซงสรปไดเปน ๔ ประเดนดงตอไปน

๑) การกดดนการดาเนนการขององคกรตลาการ: ภายหลงทพรรคไทยรกไทยไดเปนรฐบาลจากการเลอกตงทวไปในวนท ๖ มกราคม ๒๕๔๔ ขณะนนรฐบาลไดประสบปญหาทางกฎหมายทเกยวของกบการปดบงทรพยสนและหนสน และเรองไดสงไปถงการพจารณาคดของศาลรฐธรรมนญ ซงในชวงนนยงไม แนชดวาจะมความผดตามกฎหมายรฐธรรมนญ มาตรา ๒๙๕ หรอไม โดยคดดงกลาวสบเนองมาจากการทนายกรฐมนตรในขณะนน (พนตารวจโท ดร. ทกษณ ชนวตร) เคยดารงตาแหนงรองนายกรฐมนตรในรฐบาลพลเอก ชวลต ยงใจยทธ เปนนายกรฐมนตร ตองยนบญชทรพยสนและหนสนตามรฐธรรมนญรวม ๓ ครง คอ กรณเขารบตาแหนง กรณพนจากตาแหนง และกรณพนจากตาแหนงมาแลวเปนเวลา ๑ ป โดยกรณดงกลาว ปปช. (ผรอง) มหนาทตามรฐธรรมนญในการตรวจสอบการยนบญชทรพยสนและหนสนของนายกรฐมนตรในขณะนน (ผถกรอง) วาผถกรองจงใจยนบญชทรพยสนและหนสน ซงเอกสารประกอบดวยขอความอนเปนเทจหรอปกปดขอเทจจรงอนควรแจงใหทราบ ในวนท ๑๘ มถนายน ๒๕๔๔ นายกรฐมนตรไดเขาแถลงตอศาล

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๓๔  

รฐธรรมนญดวยตวเอง และยนยนวาเปนการกระทาทไมผดปกตในทางธรกจ ปญหาทเกดขนเปนปญหาของแบบฟอรมการแจงทรพยสนทไมชดเจน

ในทสด ศาลรฐธรรมนญไดมคาพพากษาเมอวนท ๓ สงหาคม ๒๕๔๔ วานายกรฐมนตรไมมความผดตามมาตรา ๒๙๕ โดยปรากฏในรายละเอยดวาตลาการ ๗ เสยงลงมตวานายกรฐมนตรจงใจปกปดบญชทรพยสน มตลาการ ๔ เสยงวนจฉยวานายกรฐมนตรไมไดจงใจปกปดบญชทรพยสน และตลาการอก ๔ เสยงไมไดพจารณาในขอเทจจรงวามการจงใจปกปดบญชทรพยสนหรอไม แตอางวามาตรา ๒๙๕ ของรฐธรรมนญไมสามารถบงคบใชไดเนองจากในขณะนนนายกรฐมนตรพนจากตาแหนงรองนายกรฐมนตรกอนการประกาศใชรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๔๐ ไมไดอยในขอบขายของผทจะตองแสดงบญชทรพยสนและหนสน

ประเดนทนาไปสความขดแยง จากการทรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๔๐ ไดพยายามสรางระบบการเมองทมมาตรฐานในเรองจรยธรรมของนกการเมองดวยการกาหนดหลกเกณฑเรองการชแจงทรพยสนและหนสนของผดารงตาแหนงทางการเมอง แตดวยกระแสของสงคมทกาลงนยมชมชอบในตวนายกรฐมนตรทาใหวธการตดสนคดของตลาการศาลรฐธรรมนญถกกระทาทามกลางสถานการณทถกกดดนอยางหนก และเมอผลของคาวนจฉยออกมาในลกษณะน ทาใหศาลรฐธรรมนญถกวพากษวจารณอยางหนกวาอาจถกชกนาโดยอานาจทไมชอบธรรมตามกรอบของกฎหมายรฐธรรมนญ

๒) เผดจการรฐสภา: จากการทรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๔๐ มเจตนารมณทจะใหมการแบงแยกอานาจนตบญญตกบอานาจบรหารออกจากกน โดยให ส.ส. ทดารงตาแหนงรฐมนตรตองลาออกจากการเปน ส.ส. กอน ผลโดยออมของบทบญญตดงกลาว ทาใหนายกรฐมนตรสามารถควบคมพฤตกรรมของรฐมนตรได เพราะเมอใครถกปลดจากตาแหนงรฐมนตรจะไมสามารถดารงตาแหนงใด ๆ ในรฐสภาไดอก นายกรฐมนตรในขณะนนจงใชวธปรบคณะรฐมนตรในการรวบอานาจเขาสตาแหนงนายกรฐมนตรอยตลอดเวลา ซงพบวาในชวงทดารงตาแหนงสมยแรก (ป ๒๕๔๔-๒๕๔๘) รฐบาลมการปรบคณะรฐมนตรไปถง ๑๐ ครง ซงในการปรบคณะรฐมนตรแตละครงไดทาใหนายกรฐมนตรมอานาจมากขน เพราะอานาจเบดเสรจในการปรบเปลยนรฐมนตรจะอยทตวนายกรฐมนตร ทสามารถเปลยนแปลงตวรฐมนตรไดตลอดเวลา ดวยเหตนคณะรฐมนตร และขาราชการ จงไมมใครกลาโตแยงการปรบคณะรฐมนตร ถงแมรฐมนตรทถกปรบจะมความไมพอใจ แตไมมใครกลาคดคาน หรอแสดงใหเหนวามความไมพอใจ รฐมนตรจงตองพยายามไมมปญหากบนายกรฐมนตร ซงยงเปนการเสรมสรางอานาจเบดเสรจของนายกรฐมนตร

ตอมาไดมการเลอกตงทวไปเมอวนท ๖ กมภาพนธ ๒๕๔๘ ซงเปนสนามเลอกตงของพรรคใหญ ๔ พรรคทยงเหลออย ไดแก พรรคไทยรกไทย พรรคประชาธปตย พรรคชาตไทย และพรรคมวลชน ผลของเลอกตงปรากฏวาพรรคไทยรกไทยไดรบการเลอกตงรวมทงสน ๓๗๗ คน พรรคประชาธปตย ๙๖ คน พรรคชาตไทย ๒๕ คน และพรรคมหาชน ๒ คน นบเปนครงแรก ในประวตศาสตรทพรรคการเมองพรรคเดยวไดทนงในสภาเกอบ ๔ ใน ๕ สวนของทงหมดในสภา ทาใหพรรคไทยรกไทยสามารถจดตงรฐบาลพรรคเดยวได และสมาชกพรรคไทยรกไทยทงสามคนไดรบการเลอกตงใหดารงตาแหนงประธานและรองประธาน ซงทาใหนายกรฐมนตรมอานาจเบดเสรจเหนอฝายบรหารและฝายนตบญญต นอกจากนพรรคไทยรกไทยยงไดเขาไปครอบงาการตดสนใจของวฒสภา ซงแมวารฐธรรมนญของไทยไดกาหนดใหวฒสภามความเปนกลางทาง

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๓๕  

การเมอง โดยระบไวชดเจนวา วฒสมาชกจะตองไมสงกดพรรคการเมอง และหามใชการหาเสยงในการรณรงคเลอกตง แตในความเปนจรง วฒสมาชกเมอเขามาดารงตาแหนง ไดมการจบกลมกนจนมวฒสมาชกสายรฐบาลจานวนมาก ซงวฒสมาชกสายรฐบาลนไดรบการดแลอยางดจากรฐบาล ดงนนการปฏบตหนาทของวฒสมาชกจงขาดความเปนกลางตามเจตนารมณของรฐธรรมนญ

ประเดนทนาไปสความขดแยง อยทการรวบรวมอานาจแบบเบดเสรจ ซงทาใหรฐบาลพรรคไทยรกไทยตกอยภายใตการวพากษวจารณทางการเมองคอนขางสงวามลกษณะการใชอานาจทขดกบอดมการณการเมองแบบประชาธปไตย โดยเฉพาะอยางยงการควบคมสมาชกพรรคการเมอง และการใชอานาจแบบเบดเสรจนยม ตอมาพรรคไทยรกไทยไดรวม พรรคความหวงใหม พรรคชาตพฒนา พรรคกจสงคม พรรคเสรธรรม และ พรรคเอกภาพ ใหเปนสวนหนงของพรรคไทยรกไทย พรรคไทยรกไทยจงถกมองวามอทธพลเหนอสถาบนการเมองในระบบรฐสภาทงสอง ไดแก ฝายบรหาร สถาบนนตบญญต วฒสภา และเนองจากสามารถควบคมวฒสภาได จงสามารถเขาไปครอบงาองคกรอสระทจดตงตามรฐธรรมนญได

๓) การรฐประหาร: ในวนท ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ คณะทหารทเรยกชอวา “คณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข” (ค.ป.ค) เขายดอานาจและยกเลกรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๔๐ โดยอางเหตการณความแตกแยกทางการเมอง อยางไรกตามการรฐประหารครงนกไมอาจหยดยงหรอเปลยนแปลงแกไขความแตกแยกทางการเมองได แตกลบไปสรางเงอนไขใหมใหกบการเมองในประเทศไทยจนทาใหเกดความขดแยงกลายเปนความรนแรง

แมวาประเทศไทยจะเคยผานการรฐประหารมาหลายครง แตการรฐประหารในครงนไดรบการวพากษวจารณอยางกวางขวางวามความไมเหมาะสม เชน อรรถจกร สตยานรกษ (๒๕๕๔) ไดอธบายวาการรฐประหาร ๒๕๔๙ เปนการแสดงออกซงปญหาของโครงสรางทางอานาจไทยทมความสาคญโดยการรฐประหารครงนเปนการยออานาจทางการเมองของกลมอานาจประชาธปไตยครงใบหรอระบบราชการทมอานาจทางการเมองอยในชวงทศวรรษท ๒๕๒๐-๒๕๓๐ กบประชาธปไตยทมทมาจากการเลอกตง นอกจากน การรฐประหารยงถกมองวาเปนการกระทาทขดขวางพฒนาการของระบอบประชาธปไตย เปนการเลอกทจะใชความรนแรงซงเปนแนวทางนอกระบบรฐสภาเขามาแกไขปญหาทางการเมอง จงถกมองวาเปนการใชกาลงอาวธเขายดครองอานาจรฐทมทมาจากประชาชน

ประเดนทนาไปสความขดแยง ถงแมการรฐประหารจะสามารถหยดยงปญหาทางการเมองไปไดชวระยะเวลาหนงแตเปนการแกไขปญหาทใหความสาคญกบการออกมาตรการเพอมงเนนกบการจดการทตวบคคลเปนหลกมากกวาทจะแกไขปญหาเชงโครงสรางเพอวางรากฐานการพฒนาของประเทศโดยรวม ในทสดแลวจงเปนการขดขวางพลงทางการเมองของประชาชน ไมทาใหเกดการเรยนรภาคประชาชน ดวยเหตนการรฐประหารทเกดขนในครงนนจงไมสามารถแกไขความแตกแยกได แตกลบจะไปเพมเงอนไขอนทเพมความขดแยงใหมากขน เชน การจดตงองคกรบางองคกรทมบทบาทตอกระบวนการยตธรรมเพอผลประโยชนในทางการเมอง อนเปนการทาลายหลกนตธรรม ซงกลายเปนปญหาระยะยาวของประเทศ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๓๖  

๔) บทบาทขององคกรตลาการ องคกรอสระ และองคกรตามรฐธรรมนญ: ในชวงของความขดแยงทางการเมองทผานมาหลายฝายมองวาองคกรตลาการ องคกรอสระ และองคกรตามรฐธรรมนญกลายเปนเครองมอของฝายการเมองในการจดการฝายตรงขาม

ภายหลงจากการยบสภาในเดอนกมภาพนธ ๒๕๔๙ เปนตนมา ทงศาลรฐธรรมนญ ศาลปกครอง และศาลยตธรรมโดยเฉพาะศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมองตางมบทบาทมากขน ตงแตการวนจฉยวาการเลอกตงทวไปในป ๒๕๔๙ ไมชอบดวยรฐธรรมนญ การยบพรรคการเมอง ๒ ระลอกโดยพรรคไทยรกไทยและพรรคพลงประชาชนซงสบทอดมาจากพรรคไทยรกไทย การวนจฉยใหนายกรฐมนตรพนจากตาแหนงเพราะเปนพธกรในรายการโทรทศนในฐานะเปนลกจาง รวมทงกรณการวนจฉยกรณแถลงการณรวมประสาทพระวหาร และการตดสนลงโทษ พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตร วากระทาผดฐานกระทาการอนขดกนระหวางประโยชนสวนตวกบประโยชนสาธารณะ

อนทจรง แมคาพพากษาของศาลในหลายกรณไดสรางทางออกของภาวะทางตนในทางการเมอง เชน กรณการเลอกตงเมอเดอนเมษายนป ๒๕๔๙ ซงทงพรรคฝายคานและประชาชนกวา ๑๔ ลานคนเหนวาไมชอบธรรมและศาลลงมาตดสน ทาใหเปดโอกาสใหมการเลอกตงใหมทเปนธรรมขนกวาเดม ซงเปนบทบาทสาคญทศาลพยายามดารงบทบาทในการแกไขปญหาของประเทศมาโดยตลอด

แตดเหมอนวานกวชาการบางคนจะเหนวาการกระทาดงกลาวของศาลในหลายกรณมลกษณะ “Double Standard” ดงทปยบตรกลาวไววา “ผเขยนยงเหนอกวาปรากฏการณ “ตลาการภวตน” ในประเทศไทยตลอดสามปทผานมา ไมใชการตดสนคดความอยางกาวหนา (Judicial activism) และไมใชการตความกฎหมายอยางสรางสรรค (Constructive Interpretation) เพราะ การตดสนคดความอยางกาวหนาคอการทผพพากษาพยายามใช และตความกฎหมายอยางสรางสรรค เพอวนจฉยคดใหเกดผลไปในทางทขยายขอบเขตการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนออกไปมากขน การตดสนคดความอยางกาวหนาจงไมใชการตดสนคดความเพอปราบปรามศตรทางการเมองขวตรงขาม ไมใชการตดสนคดความเพอ “ปลด” นกการเมอง ไมใชการตดสนคดความเพอตามยบพรรคการเมอง ไมใชการตดสนคดความทแทรกแซงเขาไปในเรองความสมพนธระหวางประเทศอนเปนอานาจของรฐบาลโดยแท” (ปยบตร แสงกนกกล, ๒๕๕๒ อางใน บวรศกด อวรรณโณ, ๒๕๕๒)

ฝายทวพากษวจารณศาลอยางตอเนองและเปดเผยคอ พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตร และกลมคนเสอแดงทกลาวทกโอกาสทกระทาไดวาตนเองไมไดรบความเปนธรรม และวกฤตทางการเมองนไมอาจยตไดหากความยตธรรมไมเกดขน ปฏกรยาดงกลาวจาก พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตรเปนทเขาใจได เพราะยงมคดอกมากมายทอยระหวางการพจารณาอยระหวางการพจารณาของ ปปช.และศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมอง อาท การใชอานาจใหรฐบาลพมากเงนเพอนามาซอระบบและอปกรณโทรคมนาคมจากบรษท ชนคอรปอเรชน คดทจรตในการจดซอเครองตรวจสอบระเบด CTX ของการทาอากาศยานแหงประเทศไทย ฯลฯ (บวรศกด อวรรณโณ, ๒๕๕๒)

ตอมาเมอมการรฐประหารเกดขนในวนท ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ไดมการยกเลกรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๕๐ และคณะรฐประหารไดประกาศใหองคกรอสระตามรฐธรรมนญฉบบเกา เชนศาล

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๓๗  

รฐธรรมนญตองถกยกเลกไปทงหมด โดยไดจดตงตลาการรฐธรรมนญขนมาโดยคาสงของคณะปฏวต นอกจากนออกประกาศ คปค. ฉบบท ๒๗ กาหนดให พรบ. พรรคการเมองยงคงบงคบใชตอไป และกรณมคาสงใหยบพรรคการเมองพรรคใด ใหเพกถอนสทธเลอกตงของคณะกรรมการบรหารพรรคเปนระยะเวลา ๕ ป ซงจากนนเปนตนมาไดนามาสการรองใหมการพจารณายบพรรคไทยรกไทยและพรรคประชาธปตย และอก ๓ พรรค ไดแก พรรคประชาธปไตยกาวหนา พรรคแผนดนไทย และพรรคพฒนาชาตไทย โดยผลของการพจารณาพบวา ไดมการยกคารองทใหยบพรรคประชาธปตย และมคาสงใหยบพรรคและเพกถอนสทธในการเลอกตงของคณะกรรมการบรหารพรรคประชาธปไตยกาวหนา พรรคพฒนาชาตไทย และพรรคแผนดนไทยเปนกาหนดเวลา ๘ ป

การยบพรรคการเมองในครงนนและอกหลายครงตอมา ไดกลายเปนชนวนบมเพาะปญหาความขดแยงทางการเมองในสงคมไทยในระยะทผานมาใหลกลามบานปลายยงขน ซงเปนปญหาสาคญทสด เนองจาก ผมอานาจทางการเมองไทยทกฝายตางพยายามใชกลไกการยบพรรคการเมองเปนเครองมอกาจดศตรคแขงขนทางการเมอง โดยอาศยชองทางทกฎหมายไทยกาหนดเหตแหงการยบพรรคการเมองไวอยางกวางขวางมาก และปราศจากกลไกทางวธพจารณาทประกนมใหมการยบพรรคการเมองไดโดยงาย การยบพรรคการเมองของไทยจงกลายเปนเครองมอสลายการรวมกลมของนกการเมองในพรรคการเมองขนาดใหญ เปนกลไกเปลยนแปลงการจบขวทางการเมองเพอจดตงรฐบาล และถกใชเปนอาวธเพอการตอบโตทางการเมอง

จากประเดนปญหาดงกลาว การหามาตรการทเหมาะสมเกยวกบการยบพรรคการเมองในฐานะกลไกสาคญทางการเมองทมผลกระทบสาคญตอการสรางหรอลดทอนความขดแยงในประทศนน เปนสงจาเปน ซงตองมการดาเนนการหลายขนตอน เชน การแกไขรฐธรรมนญ การแกไขพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญทเกยวของ

นอกจากการยบพรรคการเมองแลว ปมแหงปญหาความขดแยงยงถกทาใหเดนชดขนจากการทคณะรฐประหารไดจดตงคณะกรรมการตรวจสอบการกระทาทกอใหเกดความเสยหายแกรฐ (คตส.) โดยประกาศคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ฉบบท ๓๐ เรอง การตรวจสอบการกระทาทกอใหเกดความเสยหายแกรฐ ลงวนท ๓๐ กนยายน ๒๕๔๙ ภายหลงประกาศคณะปฏรปฯ ฉบบท ๓๐ กาหนดใหยกเลกประกาศคณะปฏรปฯ ฉบบท ๒๓ เรองการตรวจสอบทรพยสน ลงวนท ๒๔ กนยายน ๒๕ ๔๙ โดยสาระสาคญของประกาศฯ ฉบบท ๓๐ ในสวนทถกวพากษวจารณอยางมากม ๒ ประการคอ

ประการแรก โครงสรางองคประกอบของกรรมการตรวจสอบทปรบจากเดมแตงตงโดยตาแหนง ยกเวนตาแหนงประธานกรรมการ เปนการแตงตงกรรมการตรวจสอบโดยระบชอเปนการเฉพาะเจาะจง ใหบคคลผนนทาหนาทเปนกรรมการตรวจสอบ

ประการทสอง อานาจหนาทของคณะกรรมการตรวจสอบหลกๆ คอมอานาจหนาทตรวจสอบการใชอานาจรฐ ในสวนการดาเนนงานหรอโครงการทไดรบอนมตหรอเหนชอบโดยบคคลในคณะรฐมนตรหรอคณะรฐมนตรทพนจากตาแหนงโดยผลของการรฐประหาร รวมไปถงการตรวจสอบสญญา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๓๘  

สมปทานหรอการจดซอจดจาง การปฏบตราชการของเจาหนาทของรฐหรอหนวยงานของรฐ และการกระทาโดยมชอบดวยกฎหมายหรอหลกเลยงกฎหมายวาดวยภาษอากร ทาใหเกดความเสยหายแกรฐ

ทงน หากคณะกรรมการตรวจสอบมมตวาผดารงตาแหนงทางการเมองหรอบคคลใดกระทาความผดตอตาแหนงหนาทหรอทจรตตอหนาท หรอรารวยผดปกต ใหสงรายงานพรอมความเหนไปยงอยการสงสด เพอดาเนนการตามกฎหมายตอไป โดยใหถอวามตของคณะกรรมการตรวจสอบ เปนมตของ ป.ป.ช. กรณอยการสงสดมความเหนแตกตาง แตคณะกรรมการตรวจสอบมความเหนยนยนความเหนเดม ใหคณะกรรมการตรวจสอบ มอานาจดาเนนการใหมการยนคารองตอศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมอง หรอศาลทมเขตอานาจพจารณาพพากษาคด

การแตงตงคณะกรรมการตรวจสอบภายหลงการรฐประหารเชนน ในเชงหลกการถก

วพากษวจารณถง “ความชอบธรรม” (Legitimacy) ของทมาของคณะกรรมการตรวจสอบ อกทงบคคลผถก

แตงตงเปนกรรมการตรวจสอบทง ๑๒ คน กถกตงคาถามจากสงคม โดยเฉพาะฝายผถกตรวจสอบในความเปนอสระเปนกลาง ยงไปกวานนมการกลาวถงขนาดวาเปน “คปฏปกษ” กบฝายทถกตรวจสอบอยางชดแจง

การวพากษวจารณและโตแยงขางตน ถกขยายวงกวางสสงคม ทาใหเกดความสงสยและไมเชอมนในความยตธรรมอนเกดจากกระบวนการตรวจสอบผานคณะกรรมการตรวจสอบชดดงกลาว ซงคงปฏเสธมใหมผลตอเนองไปถงความเชอมนตอกระบวนการยตธรรมโดยรวมทงหมดไมได ซงการตง

คณะกรรมการตรวจสอบฯ น เปนจดเรมตนททาใหฝายทถกตรวจสอบและสงคมโดยรวมรสกวาเปน “ความ

ยตธรรมของผชนะ” หากปลอยทงไวมแตจะทาใหปญหาความขดแยงทวความรนแรงยงขน และอาจทาใหเกดเปนขอขดแยงใหมขนมาอก กระบวนการสรางความปรองดองในสงคมไทยจงไมสามารถบรรลผลสาเรจได หากไมมการแกไขอปสรรคสาคญในเรองนใหหมดสนไปเสยกอน

ประเดนทนาไปสความขดแยง การทองคกรอสระตลาการ องคกรอสระ และองคกรตามรฐธรรมนญ ไดถกนามาใชเพอผลประโยชนทางการเมองและทาลายฝายตรงขาม และ ซงเปนทกงขาถงความชอบธรรมขององคกรตลาการ องคกรอสระ และองคกรตามรฐธรรมนญ ถกใชเปนเครองมอทางการเมองจากฝายตางๆ

๖.๑.๔ ความขดแยงทขยายตวสความรนแรง ความขดแยงในสงคมไทยในทฤษฎความขดแยง: หากใชทฤษฎการอธบายความขดแยงของ

กลตงมาใชอธบายความขดแยงในการเมองไทยแลวจะเหนวา ความขดแยงในประเทศไทยไดพฒนาไปเปนการใชความรนแรงทางกายภาพไดอยางไร โดยชนท ๑ คอชนกายภาพหรอตวบคคล หมายถงความรนแรงทางตรง (Direct Violence) ทเกดจากการกระทาของบคคล ในขณะทชนท ๒ คอชนโครงสรางทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมวฒนธรรมทมอยในสงคม หมายถงความรนแรงทเกดจากโครงสราง (Structural Violence) เหลาน อาจจะไมไดเกดจากตวบคคลชดเจน หากแตถกบบคนจากโครงสรางทไมเปนธรรมตางๆ ไมวาจะเปนโครงสรางการเมองทไมเออตอการเขามามสวนรวมของประชาชน โครงสรางทางเศรษฐกจทจากดการเขาถงทรพยากร และการจดสรรผลประโยชนทไมเทาเทยมในสงคม สวนชนท ๓ คอชนวฒนธรรม (Cultural Violence) หมายถงทศนคต วธคด คานยม ความเชอตางๆ เปนตน ในแงน ความแตกตางทางความคดทใหคณคาตอ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๓๙  

ระบอบประชาธปไตยทมความแตกตางกนระหวางประชาธปไตยทเนนเสยงขางมากกบประชาธปไตยทเนนคณธรรมจรยธรรม จะเปนชนท ๓ ของความขดแยงทางการเมองของประเทศไทย ซงเปนเงอนไขหลอเลยงใหความชอบธรรมตอการใชความรนแรงในชนท ๒ หรอความขดแยงทางโครงสราง โดยอดมการณของประชาธปไตยทแตกตางกนน ทาใหโครงสรางทางสงคมทมความเหลอมลาอยางรนแรงในสงคมไทยดาเนนตอไปได นาไปสการใชอานาจทอกฝายรสกไมชอบธรรมตางๆ ไมวาจะเปนการกดดนการดาเนนงานขององคการตลาการ เผดจการรฐสภา การรฐประหาร และการแทรกแซงองคกรตลาการของฝายตางๆ ความรนแรงทเกดขนในปจจบน จงความรนแรงทมรากฐานมาจากความแตกตางเชงความคดความเชอ เปนตวหลอเลยงสภาพบรบททางสงคมทไมชอบธรรม ซงทาใหเกดความรนแรงในระดบชนท ๑ คอการใชกาลงอาวธหรอพลงมวลชนเขาแสดงอานาจตอรองทางการเมองตางๆ ทงนโดยมปจจยตางๆ เขามาเสรมใหความขดแยงระหวางคขดแยงพฒนาระดบเปนการใชความรนแรง ไดแก

มวลชนสนบสนน: การใชฐานมวลชนเพอสนบสนนกจกรรมทางการเมองเปนกจกรรมทมความชอบธรรมในระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย หากเปนกจกรรมททาดวยความสนตและไมเกด ผลกระทบแกบคคลทสามทไมไดเกยวของกบความขดแยง โดยการใชฐานมวลชนสนบสนนกจกรรมหรอความคดทางการเมองอาจเปนการกระทาเพอใหความรทางการเมองทถกตอง ซงจะนาไปสการพฒนาประชาธปไตย แตการใชฐานมวลชนสนบสนนกจกรรมทางการเมองอาจะสงผลใหเกดผลกระทบในวงกวาง ซงรวมถงการทาลายทรพยสนของเอกชน ราชการ การกระทาทถงแกชวต การไดรบการบาดเจบลมตาย จนกระทงมความพยายามทจะตราพระราชบญญตการชมนมโดยสนตเพอทจะแกไขปญหาและวางหลกการทถกตองเกยวกบการชมนมในทชมชน

กลมคนแวดลอม นกการเมอง กลมทน นกวชาการ แกนนาชมชน: ความรนแรงทางการเมองทผานมาในประเทศไทยหลายสวนเกดขนเนองจากการสนบสนนของกลมคนแวดลอม นกการเมอง กลมทน นกวชาการ แกนนาชมชน ซงเปนการสนบสนนทมหลากหลายวตถประสงค ทงเปนการกระทาเพอผลประโยชนสวนตว หรอการกระทาเพออดมการณทางการเมองและผลประโยชนสวนรวม ซงกลมคนแวดลอมเหลานจะชวยเชอมโยงมวลชนใหมความเปนอนหนงอนเดยวกน ชวยสรางพลง และความตอเนองใหกบการชมนมของมวลชน

สอ ทเกยวของกบเหตการณความขดแยงและความรนแรงทางการเมองทผานมาสามารถแบงออกไดเปน ๒ ประเภท คอสอทเปนเครองมอทางการเมองและสอทเนนการนาเสนอเพยงดานเดยว สอทงสองประเภทดงกลาวไดมสวนทาใหความขดแยงขยายวงกวางและหยงรากลกลงสทกระดบของสงคม ทกวนนจงมการวพากษวจารณจากสงคมถงจรรยาบรรณในฐานะสอมวลชนวา มการเลอกขางและเลอกใชขอมลบางประการในการนาเสนอ บางครงมการเบยงเบนประเดน หรอมการใหขาวสารขางเดยวซงในบางกรณทาใหเกดการบดเบอนความจรง นอกจากน สอบางแหงยงสรางวาทกรรมแหงความเกลยดชง จนกลายเปนการยวย และสรางบรรยากาศแหงความไมเปนมตรระหวางกนในสงคม

 

ภาพ ๖-๒ เหตแหงความขดแยงทางการเมองไทย

๑๔๐

 

๖.๒ ขอเสนอกระบวนการสรางความปรองดองในชาต จากทไดนาเสนอมาขางตน คณะผวจยจงมขอเสนอวากระบวนการสรางความปรองดองแหงชาต

ภายใตบรรยากาศของความแตกแยกทางความคดอยางกวางขวางเชนน จะตองอาศยกระบวนการพดคย (Dialogue) ใน ๒ ระดบ คอ ๑) ระดบตวแทนทางการเมองและกลมผมสวนไดเสยโดยตรง และ ๒) ระดบประชาชนในพนทในลกษณะของ “เวทประเทศไทย” เพอเปดพนทใหทกภาคสวนในสงคมไดมโอกาสถกเถยงแลกเปลยนในวงกวางตอขอเสนอ ทางเลอก และความเปนไปไดตางๆ พรอมทงรวมกนออกแบบภาพอนาคตของประชาธปไตยไทยและกตกาทางการเมองทสงคมเหนพองตองกน

ทงน เนอหาสาระของการพดคยแลกเปลยน ซงถอเปนหวใจสาคญของการปรองดอง มอยางนอย ๖ ประเดน โดยแบงเปนระยะสน ๔ ประเดนเพอทาใหความแตกแยกและบาดแผลทเกดขนกบสงคมและปจเจกบคคลกลบคนสสภาวะปกตโดยเรว และระยะยาว ๒ ประเดนเพอปองกนความรนแรงทอาจจะเกดขนจากมมมองทแตกตาง และเปนการวางรากฐานของประเทศสอนาคต

๖.๒.๑ ประเดนสาระในการสรางความปรองดอง ระยะสน: ประเดนสาระในการสรางความปรองดองระยะสนมวตถประสงคเพอใหการใช

ความรนแรงยตลง เพอทาใหความขดแยง ความบาดหมาง และบาดแผลทเกดขนกบสงคมและปจเจกบคคลกลบคนสภาวะปกตใหเรวทสด ซงประกอบไปดวยกระบวนการดงตอไปน

๑) การจดการกบความจรง องคประกอบทสาคญประการหนงของการสรางความสมานฉนทปรองดองในชวงสงคม

เปลยนผานคอการจดการกบความจรงทงในดานการคนหาความจรงและการเปดเผยความจรง การคนหา ความจรง เปนกระบวนการ “เลาความจรง” (Truth Telling) ทมงหวงใหเกดกระบวนการเรยนรรวมกนและนาไปสการขบเคลอนสงคมไปขางหนา การยอมรบความจรงจะนาไปสการเยยวยาได การเลาความจรงจะทาใหเกดความมนใจวาขอเทจจรงตางๆ จะไมถกลม แตยงอยในความทรงจาของสงคมโดยทวไป และเปนการเยยวยาใหผเสยหายไดรบรวาขอเทจจรงเปนอยางไร

จากการศกษาประสบการณของประเทศตางๆ พบวา โดยภาพรวมการจดการกบความจรงมกจะมการตงคณะกรรมการขนมาโดยรฐบาล เพอทาหนาทคนหาความจรงโดยการสบสวนสอบสวนหาขอเทจจรงของเหตการณ ยกเวนกรณประเทศโบลเวยทไมมการตงคณะกรรมการในดานการหาขอเทจจรง เนองจากสงคมไดตกลงทจะใชการลงประชามตเหนชอบรฐธรรมนญฉบบใหม หรอในบางกรณ เชน อาเจะหแมจะมขอตกลงรวมกนทจะตงคณะกรรมการหาขอเทจจรง แตถงปจจบนกยงไมมกระบวนการดงกลาว เนองจากมหลายฝายทตองการมองไปขางหนามากกวาทจะหาขอเทจจรงในอดต

การเขาถงความจรงมความแตกตางกนออกไป มทงการไมสามารถเขาถงความจรงหรอเขาถงความจรงไดเพยงบางสวนเนองจากไมมใครกลาแสดงความรบผดชอบวาไดกระทาความผดลงไป จากความกงวลวาจะตองถกลงโทษ เชน ในประเทศทางอเมรกาใต ขณะทในบางประเทศเนนใหผกระทาผดเลาความจรงทงหมดเพอแลกกบการนรโทษกรรมใหโดยไมตองถกลงโทษ แตกตองมกระบวนการการตรวจสอบความถกตองของสงทผกระทาความผดไดบอกเลามาโดยคณะกรรมการท ตงขนควบคไปดวย เชน ใน

๑๔๑

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๔๒  

แอฟรกาใต หรอการเลาความจรงเพอแลกกบการลดหยอนโทษให เชน ในรวนดา ผกระทาผดทเลาความจรงเกยวกบเหตการณทเกดขนตอศาลกาชาชาในชมชน จะไดรบการพจารณาใหรบโทษเพยงกงหนง เปนตน

นอกจากการคนหาและเลาความจรงทกลาวมา เมอสามารถรวบรวมความจรงไดแลว เราจะทาอยางไรกบความจรงเหลานน จากการศกษากรณของตางประเทศและจากการสมภาษณผทรงคณวฒในงานวจยชนน ยงคงมความแตกตางกนในประเดนการเปดเผยความจรง มทงฝายทสนบสนนใหเปดเผยความจรงและฝายทไมตองการเปดเผยความจรง ดวยเหตผลทแตกตางกนออกไป

เหตผลของฝายทไมตองการใหมการเปดเผยความจรงกคอไมตองการใหมการรอฟนสงทเกดขน และเปนแนวทางทสอดคลองกบวฒนธรรมของคนไทย (โดยเฉพาะคนทไมไดรบผลกระทบโดยตรง) ทมกจะลมงาย และตองการใหสงคมเดนหนาตอไปได ขอดของการไมเปดเผยความจรงกคอไมเปนการสรางความขดแยงเพมเตม และผไดรบผลกระทบบางสวนอาจยอมรบไดหากมกระบวนการเยยวยาทเหมาะสม อยางไรกตาม การใหอภยโดยผไดรบผลกระทบจะเกดขนไดกตอเมอมการเปดเผยความจรงตอผไดรบผลกระทบโดยตรงและ/หรอผกระทาผดยอมรบในการกระทาผดของตน และแสดงการขอโทษตอผไดรบผลกระทบดวย

สวนเหตผลของฝายทสนบสนนใหมการเปดเผยความจรงนน เพอตองการใหเปนบทเรยนในการปองกนไมใหเกดความขดแยงขนอกในอนาคต เพอใหเหตการณทเกดขนอยในความทรงจาของสวนรวม ใหสงคมไมลมเหตการณทเกดขน และมคาอธบายตอเหตการณทเกดขนแกสงคม อยางไรกตาม ในสวนของการเปดเผยความจรงกอาจแบงแนวทางการดาเนนการภายหลงจากการเปดเผยความจรงแลวได อก ๒ ระดบคอ

๑.๑) การเปดเผยความจรงและมการลงโทษผกระทาความผด ดงเชน ในกรณของประเทศรวนดา โดยขอดของแนวทางนกคอ ผกระทาผดไดรบการลงโทษ ซงเปนไปตามหลกความยตธรรมและหลกศลธรรม รวมถงเปนบทเรยนปองกนความรนแรงไมใหเกดขนซาอกในอนาคต ขอสงเกตคอ ทาใหความขดแยงและวงจรของความรสกตองแกแคนทดแทนยงดารงอย

๑.๒) การเปดเผยความจรงและไมมการลงโทษผกระทาความผด เชน กรณไอรแลนดเหนอทไดตงคณะกรรมการสอบสวนกรณอาทตยเลอด (Bloody Sunday) ขนมา และมการเปดเผยวาทหารองกฤษเปนผกระทาผด โดยรฐบาลไดขอโทษตอชาวไอรชคาทอลกอยางเปนทางการ ซงสงคมโดยรวมกใหอภยและไมมการนาผกระทาผดมาลงโทษ การดาเนนการเชนนมขอดคอมคาอธบายตอเหตการณทเกดขนใหกบสงคมไดเรยนร อนจะนาไปสการใหอภยกน ขอสงเกตคอผไดรบผลกระทบอาจนาผลการเปดเผยขอเทจจรง ไปฟองรองไดหากไมมการนรโทษกรรมตามมา

จากผลการศกษาทกลาวมา รวมทงความคดเหนจากการสมภาษณผทรงคณวฒสวนใหญเหนวา การเปดเผยความเปนจรงจะตองอยบนพนฐานของการไมทาใหเกดขอขดแยงอนๆ หรอการโจมตเกดขนตามมาในอนาคต โดยมวตถประสงคหลกเพอใหเปนการศกษาเหตการณสาคญครงนไวเพอการเรยนรเหตการณ มใหเกดเหตการณความขดแยงเชนนอกครง

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๔๓  

งานวจยจงมขอเสนอแนะในเรองการจดการกบความจรงของเหตการณความรนแรงในครงนวา

๑) ควรเปดเผยขอเทจจรงของเหตการณทเกดขนตอสาธารณะภายในเงอนไขของเวลาทเหมาะสม

๒) การกาหนดใหการเปดเผยขอเทจจรง ควรเปนการศกษาเพอเรยบเรยงเหตการณทเกดขนในอดต

๓) จะตองไมมการระบตวบคคลในเหตการณตางๆ ๔ ) วตถประสงคของการเปดเผยความจร งน ตองเปนไปเพอใหศกษา

ปรากฏการณเพอ สงคมไดเรยนรบทเรยนทเกดขนในอดต และเปนการสรางฉนทามตรวมกนหามาตรการเพอปองกนมใหเหตการณดงกลาวเกดขนอกในอนาคต

๕) สนบสนนสงเสรมบทบาทของ คณะกรรมการอสระตรวจสอบและคนหาความจรงเพอการปรองดองแหงชาต (คอป.) ใหดาเนนการคนหาความจรงของเหตการณรนแรงทนามาซงความสญเสยใหแลวเสรจภายในระยะเวลาหกเดอน

๖) หนวยงานของรฐจะตองใหความรวมมอกบ คอป. ในการตรวจสอบคนหาความจรง ตองมการกาหนดงบประมาณใหเพมมากขน และเพมบคลากรทจาเปน ๒) การใหอภยผานกระบวนการนรโทษกรรมคดทเกยวเนองกบการชมนมทางการเมองโดยรวมถงกลมผชมนมทกฝาย เจาหนาทรฐและผบงคบบญชา ตลอดจนผมหนาทรบผดชอบในการรกษาความสงบเรยบรอย สาหรบแนวทางการนรโทษกรรม เพอแกไขปญหาความขดแยงนน คณะผวจย ไดวเคราะหจากแนวทางในอดตทประเทศไทยเคยใขในการแกไขปญหาความขดแยง รวมถงความเหนของผทรงคณวฒทไดจากการสมภาษณ ตางเหนดวยกบแนวทางการนาการนรโทษกรรมเปนกระบวนการหนงในการแกไขปญหาความขดแยง แตเปนทางเลอกพงใชโดยระมดระวง และควรตองกระทาภายใตบรรยากาศของการปรองดองทเกดขนกบทกฝายทจะไดรบผลกระทบจากการนรโทษกรรม โดยตองเกดความรสกรวมกนทจะทงความขดแยงไวเบองหลงแลว แตการทจะตองไดรบผลกระทบจากการไดรบโทษทางกฎหมายนนยงคงเปนอปสรรคอย จงควรนากระบวนการนรโทษกรรมมาใช ทงน แบงออกเปน ๒ แนวทาง ดงน ทางเลอกทหนง: ออกพระราชบญญตนรโทษกรรมคดทเกยวเนองกบการชมนมทางการเมองทงหมดทกประเภท ทงคดการกระทาความผดตามพระราชกาหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ.๒๕๔๘ และคดอาญาทมมลเหตจงใจทางการเมอง เชน การทาลายทรพยสนของรฐหรอเอกชน หรอการทารายชวตและรางกาย เปนตน ทางเลอกน ถอเอาเหตการณทเกยวของกบการชมนมทางการเมองทงหมดเปนตวตง และใหผทเกยวของทกฝาย ไมวาจะเปนผชมนมทกฝาย เจาหนาทรฐและผบงคบบญชา ตลอดจนผมหนาทรบผดชอบในการรกษาความสงบเรยบรอย โดยนรโทษกรรมทงคดการกระทาความผดตามพระราชกาหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ.๒๕๔๘ และคดอาญาทมวตถประสงคทางการเมอง เชน การทาลาย

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๔๔  

ทรพยสนของรฐหรอเอกชน ใหถอเสมอนวาไมเคยมการกระทาผดนนๆขนมากอนเลย หากผทไดรบนรโทษกรรมยงมไดถกฟองตอศาล พนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการตองระงบการสอบสวนหรอฟองรองแลวแตกรณนนเสย แตหากไดถกฟองรองตอศาลแลวพนกงานอยการตองดาเนนการถอนฟอง ถาพนกงานอยการไมถอนฟอง เมอจาเลยรองขอหรอศาลเหนเอง ศาลกจะพพากษายกฟองหรอจาหนายคดไปและสทธในการนาคดอาญามาฟองยอมระงบไปดวย หากคดเขาสกระบวนการพจารณาในศาลแลวผกระทาความผดไมตองรบโทษสาหรบ ความผดทไดกระทาหรอหากผกระทาความผดกาลงรบการลงโทษกใหการลงโทษนนสนสดลง และใหถอเสมอนวาผนนไมเคยตองคาพพากษาวาไดกระทาความผดมากอนเลย ศาลจะพพากษาเพมโทษโดยอางวาเปนการกระทาความผดซาไมได จะไมรอการลงโทษหรอไมรอลงอาญากไมไดเชนเดยวกน เพราะกฎหมายนรโทษกรรมถอวาผนนไมเคยกระทาความผดใดๆมากอน เปนการลบความผดทเกดขนทงหมด เพอใหสงคมเดนตอไปได ลกษณะการนรโทษกรรมเชนน มปรากฏในประเทศทมความขดแยงทางการเมองรนแรง เชน เกาหลใต มอรอกโก ซงเนนไปทผไดรบผลกระทบจากคดทางการเมอง และการชมนมทางการเมอง ขอด ๑) ไมเปนการสรางบรรยากาศทเปนปฏปกษทางการเมอง ซงการยกเลกความผดไปทงหมดจะเปนการลด “เงอนไข”ทจะนาไปสความขดแยงและความรนแรงของทกฝายได ๒) ตอบสนองความตองการของสงคมในเรองความสงบสข และเดนหนาตอไปไดในภาพรวม ขอสงเกต ๑) ลาพงแตการนรโทษกรรมนน มผลในดานการยตการดาเนนคดทางกฎหมายเทานน แตความเสยหายทจะเกดขนในทางอนนนกยงมอย จงควรดาเนนการรวมกบกระบวนการอน ๆ ดวยเชนการเยยวยาความเสยหาย เปนตน ซงการดาเนนมาตรการควบคไปกบการนรโทษกรรมน มในหลายประเทศ เชน ในชลมการจายคาชดเชยและมมาตรการเยยวยาเพอสงเสรมคณภาพชวตของผเสยหายหรอเสยชวต หรอในมอรอกโก ทมการตงคณะกรรมการรบฟงความรสกของผทไดรบผลกระทบจากเหตการณ เปนตน ๒) ผรบผลกระทบโดยตรงอาจยงไมพอใจและตองการใหมการลงโทษผกระทาผดอย รวมทงการขอโทษจากคกรณ เพราะการนรโทษกรรมจะเปนการ “ลบ”ทางทจะผไดรบผลกระทบจะเรยกรองใหผกระทาผดรบผดชอบการกระทาของตนเอง ในดานหนง เปนการนรโทษกรรมเชนนเปนการปลดขอจากดทสงคมจะเดนตอไปขางหนาโดยไมตองพะวงกบความผดของผเกยวของ แตในดานหนง กเปนการ “ทง” ผทไดรบความเสยหายหรอผถกกระทาในบางกรณ เพราะเขาเหลานนจะไมอาจเรยกรองการเอาโทษตอผกระทาความผดไดอกแลว ๓) การนรโทษกรรมโดยเนอแทคอการ “ไมตองรบผด ในสงทผด” หากเลอกใชกระบวนการน จะไมทาใหเกดกระบวนการเรยนรจากความผดพลาด และอาจกอใหเกดความ “เคยชน” ตอการไมตองรบโทษ ดงนน หากไมมการบนทกประวตศาสตรและทาความจรงใหปรากฏ กอาจเกดเหตการณ

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๔๕  

ทานองเดยวกนขนไดอกเรอยๆ ดวยเหตน ในหลายประเทศ จงตองมกระบวนการคนหาความจรง กระบวนการสรางความรสกทจะใหอภยหรอสานกผดควบคไปดวย เชน เกาหลใต สหราชอาณาจกร รวนดา ทางเลอกทสอง: ออกพระราชบญญตนรโทษกรรมเฉพาะคดเกยวกบการกระทาความผดตามพระราชกาหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ.๒๕๔๘ โดยความผดอาญาอนซงแมจะมมลเหตจงใจทางการเมอง จะไมไดรบการยกเวน เชน การทาลายทรพยสนของรฐหรอเอกชน หรอการทารายชวตและรางกาย เปนตน ทางเลอกนสอดคลองกบขอเสนอของคณะกรรมการอสระตรวจสอบและคนหาความจรงเพอการปรองดองแหงชาต (คอป.) ทมงใหความสาคญกบ “เหตจงใจทางการเมอง”ทเปนเจตนาสาคญในการกอใหเกดพฤตกรรมและสถานการณความขดแยงจนนามาสความสญเสย ดวยเหตน การนรโทษกรรมในทางเลอกนจงมงเนนไปทผทตองถกดาเนนคดในสวนของการกระทาท “มลกษณะเกยวเนองกบความขดแยงทางการเมองคอ ความผดตามพระราชกาหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ. ๒๕๔๘ สวนความผดทางอาญาอนแมมลกษณะเกยวเนองกบความขดแยงทางการเมอง แตโดยลกษณะของการกระทา ยงอาจพอแยกไดวาเปนความผดทางอาญาตามปกต เชนการทาลายทรพยสน การลกทรพย ยอมยงตองอยในกระบวนพจารณาตอไป ขอด ๑) เนองจากคดอาญาเหลานเปนเรองทสบเนองมาจากความขดแยงทางการเมองทดาเนนอยในชวงเวลาหลายปทผานมาโดยผกระทาผดมมลเหตจงใจในทางการเมอง และปญหาความขดแยงทเกดขนมรากเหงาทสาคญมาจากสภาพสงคมไทยอยในระหวางการเปลยนผาน (Transition) การนาเอาหลกความยตธรรมทางอาญา (Criminal Justice) ทมเพยงมาตรการการฟองคดอาญาในเชงลงโทษมาใชในการแกปญหาความขดแยง จงไมเหมาะสมกบสภาพของปญหา การแยกสวนของมลเหตจงใจทางการเมองออกจากคดอาญาปกตทเกดขนในสถานการณการชมนมทางการเมอง ยอมเปนการรกษาคณธรรมทางของกระบวนการยตธรรมทางอาญาทมอยแลว ไมใหปะปนกบความรบผดทมมลเหตทางการเมอง ลกษณะเชนนคลายคลงกบทปรากฏในการแกไขปญหาของประเทศอนโดนเซย ทมการปลอยตวนกโทษการเมองและผถกคมขงทเกยวของกบกจกรรมของกลมกอการรายโดยมคาสงปลอยโดยประธานาธบด แตไมรวมถงคดทเปนอาชญากรรมทวไป ๒) สทธของผถกกลาวหาวากระทาความผดโดยมมลเหตจงใจทางการเมอง หรอมประเดนทางการเมองเปนองคประกอบอยางมนยสาคญ เพราะเปนเจตนาพเศษทควรไดรบการเคารพตามแนวทางเสรประชาธปไตย เปนการตดผทไมเกยวของกบการทาผดทกระทบตอความสงบเรยบรอยของสงคมออกไป ๓) สทธของประชาชนทมาชมนมโดยสงบไดรบการคมครอง ขอสงเกต ๑) เปนอปสรรคตอการสรางบรรยากาศความปรองดอง เพราะเปนเพยงการลด “ปรมาณ”ของความขดแยงลง โดยยงคงมผทตองไดรบผลกระทบจากการกระทาทงของตนเองและผอนอย

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๔๖  

๒) การกาหนดแยกฐานความผดทยดโยงกบเรองการเมองนน ในทางปฏบตทาไดยากเพราะตองมการพสจนเจตนาพเศษวาเปนการกระทาเพราะการเมอง ผลทตามมาของการแยกเจตนาทางการเมองออกจากเจตนากระทาผดอาญาปกตทไมชดเจน อาจทาใหคนทควรไดรบการนรโทษกรรมยงตองถกลงโทษอยบาง อยางไรกตาม คณะผวจยไดพจารณาแลววา ทงสองทางเลอกควรไมใหมการนรโทษกรรมกรณความผดทเกยวเนองกบสถาบนพระมหากษตรย เนองจากเปนคดทมความละเอยดออนตอความรสก งายตอการเปนบอเกดแหงความขดแยงในอนาคต นอกจากนจากการสมภาษณผทรงคณวฒทงหมด เหนควรกบการไมรวมกรณการดาเนนคดความผดทเกยวเนองกบสถาบนพระมหากษตรยใหตองอยในกระบวนนรโทษกรรม โดยใหกรณดงกลาวเขาสกระบวนการยตธรรมตามปกตตอไป การนรโทษกรรมมใชเรองใหมในประเทศไทยและนานาประเทศ อาจเรยกไดวาเปนกลไก “สาเรจรป” ทใชในการแกไขปญหาตางๆของประเทศมาเปนระยะนบแตมการเปลยนแปลงการปกครองในป พ.ศ.๒๔๗๕ นรโทษกรรม หมายถงกฎหมายทออกมาภายหลงการกระทา ความผดและมผลยอนหลงถงการกระทาความผดโดยมวตถประสงคจะใหลม การกระทานน และผกระทาความผดไมตองรบผลตามกฎหมายสาหรบความ ผดทไดกระทาลง อยางไรกด กฎหมายนรโทษกรรมถอเปนขอยกเวนของหลกทวไป ซงหากมการใชอยางไมมขอบเขตจะทาลายระบบกฎหมายได จงควรมการใชใน กรณทจากดและตองมเหตผลทจาเปนถงขนาดวาหากไมมการนรโทษกรรมแลว คาดหมายไดวาจะตองเกดความวนวายในสงคม ดงนน การตรากฎหมายนรโทษกรรม เพอความสามคคของชนในชาตจงถอวามเหตสมควร ๖.๒.๒ การเสรมสรางความเชอมนในกระบวนการยตธรรมใหเปนไปตามหลกนตธรรมและเปนการลดเงอนไขของขอกลาวอางวาไมไดรบความเปนธรรมในสวนของการดาเนนคดกบผถกกลาวหาโดยกระบวนการตรวจสอบของคณะกรรมการตรวจสอบการกระทาทกอใหเกดความเสยหายแกรฐ (คตส.) ในการวเคราะหบทสมภาษณจากผทรงคณวฒนน ไดมผทรงคณวฒมขอคดเหนตอแนวทางในการจดการกบปญหานเปนสองแนวทาง คอ แนวทางทใหผลทางกฎหมายทดาเนนการโดยคตส.มผลอยตอไป ซงเปนสถานภาพปจจบนทคงอย และแนวทางทสองมความเหนวา สงคมกาลงตงคาถามตอกระบวนการยตธรรมจากการชมลโดย คตส. ซงคณะผวจยเหนวา แนวทางทสองเปนแนวทางทจะนาไปสการแกไขปญหา และนาไปสความปรองดองของชาต ทงนจากขอคดดงกลาวจงไดนามาสทางเลอกอยางนอย ๓ ทางดวยกน ทางเลอกทหนง: ดาเนนคดกบผถกกลาวหาดวยกระบวนการยตธรรมตามปกตทมอย โดยใหเฉพาะผลการพจารณาของ คตส. สนผลลงและโอนคดทงหมดให ป.ป.ช.ดาเนนการใหม แตไมกระทบถงคดทถงทสดแลว ขอด

๑) กระบวนการยตธรรมปกตเปนกลไกสาคญทจะชวยสรางความเปนธรรมในสงคมทขดแยงรนแรง

๒) สงคมไมรสกวาเปนความยตธรรมของผชนะเทานน เพราะคาพพากษาของศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมองมทงยกฟองและพพากษาวามความผดตามขอกลาวหา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๔๗  

๓) สรางความเชอมนตอสถาบนตลาการ ๔) สงทดาเนนการไปแลวใน กระบวนการและขนตอนตางๆ ดาเนนตอไป โดยไมจาเปนตองม

การยกเลก เพกถอนใดๆ ขอสงเกต การยดหลกการตามกฎหมายอยางเครงครด (Legally) (ประกาศคมช.มผลบงคบใชไดเชน

กฎหมาย) โดยไมคานงถงความชอบธรรม (Legitimacy) จะมผลตอความเปนธรรมของสงคม ทางเลอกทสอง: ใหเพกถอนผลทางกฎหมายทดาเนนการโดย คตส.ทงหมด และให

ดาเนนการตามกระบวนการยตธรรมปกต โดยใหถอวาคดดงกลาวไมขาดอายความ ขอด ๑) คนความเปนธรรมใหกบสงคมโดยกระบวนการยตธรรมปกต ซงเปนไปตามหลกนตธรรม

(Rule of Law) ๒) ความเชอมนตอกระบวนการยตธรรมทงระบบกลบคนมา ๓) ผถกตดสนตามคาพพากษา และมวลชนผสนบสนนรสกวาไดรบความเปนธรรม (คนมา) ๔) เปดโอกาสใหฝายทรสกวาไมไดรบความเปนธรรมไดพสจนตวเองดวยกระบวนการ

ยตธรรมปกต ๕) สงคมไทยหนมาใหความสาคญกบความถกตองชอบธรรมในกระบวนการมากกวา

เปาหมาย ขอสงเกต ๑) บางคดผถกกลาวหาถกดาเนนคดสองครง ๒) พยานหลกฐานในคดอาจไมครบถวน ซงมผลตอคาพพากษาของศาล หมายเหต ตามบรรทดฐานคาพพากษาศาลฎกาท ๙๑๓/๒๕๓๖ ซงวนจฉยวาประกาศ รสช. ฉบบท ๒๖

ขอ ๒ และขอ ๖ มผลเปนการตงคณะบคคลทมใชศาลใหมอานาจทาการพจารณาพพากษาอรรถคดเชนเดยวกบศาล ทงออกและใชกฎหมายทมโทษอาญายอนหลงไปลงโทษอาญายอนหลงไปลงโทษบคคลเปนขดตอประเพณการปกครองในระบอบประชาธปไตยจงใชบงคบไมได ทางเลอกทสาม: ใหเพกถอนผลทางกฎหมายทดาเนนการโดย คตส.ทงหมด และไมนาคดทอยระหวางกระบวนการและทตดสนไปแลวมาพจารณาใหมอกครง

ขอด ๑) ขจดความเคลอบแคลงและไมเชอมนในจดเรมตนของกระบวนการยตธรรม ซงขาด

ความชอบธรรมในดานทมาของอานาจ ๒) สถาบนตลาการถกกนออกจากจดทมขอเคลอบแคลงสงสย ทาใหดารงรกษาความเปน

กรรมการกลางทเปนอสระได

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๔๘  

๓) สงคมไทยหนมาใหความสาคญกบความถกตองชอบธรรมในกระบวนการมากกวาเปาหมาย

ขอสงเกต ๑) ขอกลาวหาการใชอานาจรฐโดยมชอบ ไมไดรบการพสจนโดยกระบวนการยตธรรม ๒) ความไมเชอมนในกระบวนการยตธรรมของบางฝายยงดารงอย ๓) การสรางความปรองดองเปนไปไดยาก เพราะบางกลมเหนวาผกระทาผดยงลอยนวล ไม

มการพสจนขอกลาวหาวากระทาผดหรอไม ๖.๒.๓ การกาหนดกตกาทางการเมองซงอาจรวมถงการแกไขกฎหมายหลก/ รฐธรรมนญ

นบแตมบทบญญตรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๔๐ และผลในความเปนจรงทเกดขนในทางปฏบต จะเหนไดวา ยงมประเดนทมไดสอดคลองกบเจตนารมณของผรางรฐธรรมนญ แมตอมาจะมการยกรางรฐธรรมนญ พ.ศ.๒๕๕๐ โดยอาศยประสบการณจากรฐธรรมนญ พ.ศ.๒๕๔๐ มาเปนฐาน แตกปรากฏวามหลายประเดนทเคยเปนปญหา แตกลบมไดมการปรบปรงแกไขอยางเหมาะสม และยงเปนการสรางปญหาใหมขน ซงทกฝายทเกยวของควรพจารณาหาขอสรปตอประเดนทอาจจะขดตอหลกนตธรรมและความเปนประชาธปไตย และตองหลกเลยงการสราง “ความยตธรรมของผชนะ” ทไมไดสรางความยอมรบไดของทกฝาย และเปนบอเกดของความขดแยง อาท

การถวงดลอานาจระหวางฝายบรหาร ฝายนตบญญต และองคกรอสระ ปญหาการจดระบบถวงดลอานาจของฝายตางๆทเปนกลไกหลกของการปกครองประเทศ ก

เปนปญหาสาคญทนามาสความขดแยงทเกดขนในปจจบน ซงจากการศกษาตนเหตของความขดแยง เชน การทรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๔๐ มเจตนารมณทจะแบงแยกอานาจบรหารและอานาจนตบญญตออกจากกน โดยใหสมาชกสภาผแทนราษฎรท เปนฝายบรหารตองออกจากตาแหนง และการทรฐธรรมนญกาหนดใหสมาชกสภาผแทนราษฎรตองสงกดพรรคการเมอง ทาใหผแทนราษฎรหลายคนตองตกอยภายใตการควบคมของนายกรฐมนตร เพราะเมอสมาชกสภาผแทนราษฎรคนใดถกปลดจากตาแหนงรฐมนตร ทาใหไมสามารถดารงตาแหนงใดๆ ในสภาไดอก ซงเปนสวนหนงททาใหอานาจถกรวบเขาสตาแหนงนายกรฐมนตรมากขน และรฐมนตรไมกลาตดสนใจในวถทางทผดจากแนวทางของนายกรฐมนตร และหลงจากทไดมการควบรวมพรรคการเมองขนในชวงระหวางการดารงตาแหนงสมาชกสภาผแทนราษฎรของหลายพรรค ทาใหอานาจของฝายบรหารโดยเปรยบเทยบมอยเหนออานาจนตบญญตมากขนไปอก

ขอมลทคนพบดงกลาว สอดคลองกบการสมภาษณผทรงคณวฒบางทานทเหนวา กตกาทางการเมองทมอยในปจจบนยงไมอาจแกปญหาการใชอานาจรฐของฝายบรหาร หรอปญหาการทฝายบรหารถกตรวจสอบจากฝายนตบญญตและองคกรอสระไดนอย อนเปนปญหาเผดจการรฐสภา หรอเผดจการเสยง ขางมาก รวมทงการทองคกรอสระตางๆ ถกมองวามการแทรกแซงการทางานและถกใชเปนเครองมอทางการเมองของฝายคขดแยงตางๆอย จงควรมการระดมความคดและแนวทางการแกไขตางๆ เพอนาไปสการปรบกตกาทจะลดปญหาดงกลาว

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๔๙  

การไดมาซงบคคลทเขาดารงตาแหนงในองคกรอสระตามรฐธรรมนญ และการตรวจสอบองคกรสรรหาองคกรอสระ

ผทรงคณวฒหลายทานมองวา ปญหาของการไดมาซงบคคลทเขาสการดารงตาแหนงในองคกรอสระกอนรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๕๐ นน มปญหาวาองคกรอสระททาหนาทตรวจสอบการใชอานาจรฐถกแทรกแซงและลมเหลวในการทางาน ดวยเหตน รฐธรรมนญ พ.ศ.๒๕๕๐ ไดกาหนดใหบคคลทเขามาดารงตาแหนงในองคกรอสระตามรฐธรรมนญบางสวนมทมาจากการสรรหาของคณะกรรมการสรรหาองคกรอสระ ทาหนาทสรรหาคณะกรรมการการเลอกตง ผตรวจการแผนดน คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต โดยมองคประกอบของคณะกรรมการสรรหามาจากตวแทนองคกรตลาการเปนสวนใหญ

แมชอเสยงของกรรมการสรรหาจะเปนทยอมรบของสงคม โดยเฉพาะตวแทนจากฝายตลา-การ แตกมขอถกเถยงวาประชาชนในฐานะเจาของอานาจอธปไตยไมไดมสวนรวมในการสรรหาบคคลเหลาน โดยเฉพาะระบบไดมาซงผพพากษาซงเปนซงเปนองคประกอบสาคญของคณะกรรมการสรรหาองคกรเปนระบบปด ประชาชนไมมสวนรวมในการไดมาซงผใชอานาจตลาการ ดงนนเมอคนเหลานไปเปนกรรมการ สรรหาผดารงตาแหนงในองคกรอสระ จงเทากบประชาชนไมไดมสวนรวมในกระบวนการสรรหา และไมมชองทางทจะตรวจสอบการใชดลพนจในการคดเลอกได จงมขอถกเถยงวากระบวนการคดเลอกผมาดารงตาแหนงในองคกรอสระในดานทมาและกระบวนการทางานขององคกรทจดใหมองคกรอสระนน ตรวจสอบไดยากและมการยดโยงกบประชาชนนอยมาก

การยบพรรคการเมองโดยงาย จากการยนเสนอใหมการยบพรรคการเมองทเกดขนหลายครงในชวงระยะเวลาทผานมา ทา

ใหโอกาสทพรรคการเมองไทยจะพฒนาไปสการเปนสถาบนในระบบการเมองไดถกทาลายลง ซงการยบพรรคการเมอง โดยเฉพาะพรรคทไดรบการยอมรบจากประชาชนใหมผแทนในสภา เพยงเพราะเหตกระทาผดกฎหมายหรอไมทาหนาทบางอยาง เทากบเปนการทาลายโอกาสทพรรคการเมองไทยจะพฒนาไปสการเปนสถาบน ซงไมเปนผลดตอระบบการเมองไทยในระยะยาว

ระยะยาว: การแกไขปญหาในระยะยาว เปนการจดการกระบวนทศน และสาเหตมลฐานของความขดแยง เพอปองกนมใหความขดแยงเกดขนมาอกในอนาคต ทงนประกอบไปดวย

๖.๒.๔ การสรางการยอมรบตอมมมองประชาธปไตยทแตกตางกน การสรางการยอมรบตอมมมองประชาธปไตยทแตกตางกน เปนการจดการดานกระบวนทศน

ของสงคม โดยเฉพาะอยางยงในเรองของความเหนรวมกนในคณลกษณะของการปกครองระบอบประชาธปไตยไทยอนมพระมหากษตรยเปนประมข และการพจารณาถงกตกาทางการเมองทเปนธรรม ผานการพจารณาสาระสาคญของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ในฐานะแมบททางการเมองไทย ซงจะตองเปนกระบวนการทเกดขนรวมกนผานกลไกหลกในระดบชาต ดวยความรวมมอ และการสนบสนนจากประชาชนคนไทยทงชาต หนวยงาน และองคกรตางๆ ทงรฐบาลและเอกชน เพอคนหาจดรวมกนของสงคม ซง

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๕๐  

จะกลายเปนคานยมรวมของสงคม ทจะเปนแกนกลางระดบเปาหมายและยทธศาสตรของการพฒนาประเทศอยางเปนอนหนงอนเดยวกนตอไป

๖.๒.๕ การวางรากฐานของประเทศเพอความเปนธรรมในสงคม ในการแกไขความไมเปนธรรมในสงคมนน ทางคณะผวจยทความเหนสอดคลองกบแนวทาง

ของคณะกรรมการปฏรปประเทศ (คปร.) เสนอวา “ความลมเหลว” ของประเทศไทย เกดจาก ความเหลอมลาอยางสดขวในทกมต ไดแก ดานรายได ดานสทธ ดานโอกาส ดานอานาจ และดานศกดศรความเปนมนษย ซงเปนปญหาเชงโครงสรางแกนหลก ทสงผลใหเกดปญหาเชงโครงสรางอนๆ ดวย

ทงนการแกไขปญหาเพอความเปนธรรมในสงคม จงตองไปเนนทรากฐานของความเหลอมลาตางๆ เหลาน ดวยเหตนจะตองมการ “ปรบความสมพนธเชงอานาจ” เพอใหประชาชนไทยทกกลมสามารถเขาถงทรพยากรไดมากขนและมความเทาเทยมกน ทงทรพยากรในรปแบบกายภาพ และทรพยากรทางอานาจ โดยคณะกรรมการปฏรปไดแบงทรพยากรออกเปน ๔ ประเภท ไดแก ทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรเศรษฐกจ ทรพยากรสงคม และทรพยากรการเมอง อนนาไปสการเสนอแนวทางแกไขปญหาในดานตางๆ ตามทรพยากรแตละประเภท

ขอเสนอทงหมดของคณะกรรมการปฏรปประเทศไทยทเนนการปฏรปโครงสรางประเทศเพอกระจายทรพยากรทง ๔ ประเภทนน ไดเนนไปทเครองมอหลก ๆ ๒ เครองมอไดแก การกระจายอานาจจากสวนกลางสทองถน เชน การปฏรปทดน การจากดเพดานถอครองทดน การบรหารทรพยากรแรโดยหลกการความเปนหนสวนสาธารณะ การกระจายการบรหารจดการนา ทะเล และชายฝงใหเปนหนาทของทองถน ตลอดจน การปรบโครงสรางการบรหารเมอง การปฏรปโครงสรางอานาจรฐ การกระจายอานาจ การลดการรวมศนย และการมงเนนการกระจายผลประโยชนผานนโยบายมงเนนการกระจายผลประโยชน (Distributive Policies) และนโยบายมงเนนการกระจายความเปนธรรม (Redistributive Policies) เพอแกไขปญหาในการ “ชดเชยโอกาส” ทผขาดแคลนโอกาสในการเขาถงทรพยากรตางๆ อยางไมเปนธรรม จดมงหมายของนโยบายเพอเปดโอกาสใหคนจนไดมสทธเปนเจาของทรพยสนเพอการดารงชวตทด เพอเสรมสรางใหเกดการกระจายรายได หรอผลประโยชนอยางเปนธรรม ดงจะเหนไดจากขอเสนอดานสวสดการมากมาย เชนการเพมคาจางและสวสดการแรงงาน การปฏรประบบพลงงาน การสรางหลกประกนความเสยงของพชผลทางการเกษตร

๖.๓ การสรางบรรยากาศแหงการปรองดอง

การสรางบรรยากาศแหงการปรองดองเปนสงทสาคญทจะตองเกดควบคไปกบแนวทางทางกฎหมายและการบรหารเพอการแกไขปญหาความขดแยง ทงนผทรงคณวฒสวนใหญใหความเหนวา แนวทางการสรางการปรองดอง จะตองเปนแนวทางทถกผลกดนโดยรฐบาล ในฐานะเปนเจาภาพหลกในการสอสารสงคมเพอสรางบรรยากาศแหงการปรองดอง ซงเปนบทบาทเดยวกบรฐบาลทกประเทศทประสบความสาเรจในการปญหาความขดแยง ดวยเหตน รฐบาลควรแสดงเจตจานงทางการเมอง รวมทงมแนวทางทเปนรปธรรมทจะสรางความปรองดองในชาตโดยเรว รฐบาลตองระดมพลงของประชาชน องคกร จากภาคสวนตางๆ เพอการสรางความตระหนกใหสงคมเหนวาบดนไดถงโอกาสทสาคญทจะสงคมจะตองมาขบคดกนเพอสรางแนวทาง

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๕๑  

รวมกนในการความปรองดองในชาตใหเกดผลขนมาใหได ดวยความรวมมออยางกวางขวางของสอมวลชนในการสงเสรมใหมการสอสารตอสงคมถงความคบหนาของกระบวนการปรองดองในชาตทงในแงสาระและกระบวนการอยางตอเนอง โดยมงใหเกดบรรยากาศของการอภปรายและถกเถยงประเดนทมความเหนแตกตางดวยหลกเหตและผลอยางสรางสรรค เนองจากความขดแยงทเกดขนไดสรางใหเกดบาดแผลและความเจบชาใหกบสงคมและปจเจกบคคลจานวนมาก จงตองมการพจารณาเยยวยาผไดรบผลกระทบจากเหตการณความรนแรงทงในรปของตวเงนและความรสก อาท การยกยองใหเกยรตผสญเสย หรอการสรางพพธภณฑ เพอเปนทระลกถงบทเรยนตอเหตการณทางการเมองของสงคมไทย เชนเดยวกบในกรณของโคลอมเบย โมรอกโก รวนดา แอฟรกาใต ชล เกาหลใต และสหราชอาณาจกร ซงไดสรางบรรยากาศใหมทมงเนนใหคนในชาตมองถงอนาคตรวมกน

นอกจากน ผทรงคณวฒสวนใหญ ยงเสนอแนะวา สงคมจะตองรวมมอกนในการ งดเวน การกระทาใดๆททาใหผคนรสกวาอยในสงคมทไมเคารพกฎหมายและหลกนตรฐ อาท การใชมวลชนในการเรยกรองหรอกดดนองคกรตางๆ เชน องคกรตลาการ หรอการแกไขปญหาตางๆ ดวยวธการอนผดกฎหมาย ซงจากการศกษาแนวทางการแกไขปญหาความขดแยงและการสรางความปรองดองของประเทศตางๆ ในโลกทเคยผานประสบการณดงกลาวมาแลวพบวาสงทจะตองเรมทากอนทจะดาเนนไปสกระบวนการอนๆ คอ หลายประเทศไดเลอกทจะสรางบรรยากาศแหงความปรองดอง โดยพยายามยกเลกกฎหมายตางๆ และการใชอานาจของรฐทกระทาตอมวลชนอยางไมเปนธรรม มการปลดอาวธอยางเปนทางการ เพอนาความขดแยงเขาสการเจรจาหารอ เพอหาขอตกลงรวมกนในโตะเจรจา ซงในกรณของประเทศไทยนน ภาคมวลชนและภาครฐควรรวมมอกนงดเวนการกระทาใดๆททาใหผคนรสกวาอยในสงคมทไมเคารพกฎหมายและหลกนตรฐ ตองสรางบรรยากาศแหงความปรองดองโดยยกเลกการใชมวลชนในการเรยกรองกดดนตอองคกรตางๆ ทงตอองคกรตลาการ และตอการปฏบตหนาทของหนวยงานราชการ การยกเลกการกอตงหมบานมวลชน เนองจากเปนปมขดแยงหลกทสาคญในสงคม ทงนเพอลดความกดดนตอหนวยงานภาครฐและกลมบคคลทมความเหนตางกน เพอใหระบบของความยตธรรมสามารถดาเนนการตอไปไดโดยปราศจากความตงเครยดเพอใหเกดความถกตองชอบธรรมตามกระบวนการยตธรรม

ทกฝายควรลดความหวาดระแวงระหวางกลมตางๆ ในสงคมโดยยตความเคลอนไหวใดๆ ทอาจถกตความไดวาเปนความพยายามทจะกอใหเกดการเปลยนแปลงตอสถาบนพระมหากษตรย เนองจากเปนประเดนทมความออนไหว มความเกยวของกบสถาบนทอยในความเชอถอศรทธา และเปนทรกหวงแหนยงของประชาชนชาวไทย

สอมวลชนควรสนบสนนกระบวนการสรางความปรองดอง และหลกเลยงการสรางความขดแยงใหม โดยสอควรเลอกเสนอความเหนทางการเมองดวยความเปนกลาง และมนยยะเพอหาแนวทางรวมกนในการสรางความปรองดองใหเกดขนในชาตอยางเปนรปธรรม

ในทสดแลว เพอการมองอนาคตไปขางหนารวมกน สงคมไมควรรอฟนเอาผดกบการทารฐประหารทผานมาในอดต และตองหามาตรการในการปองกนมใหเกดการรฐประหารอกในอนาคต พรอมทงกาหนดโทษของการกระทาดงกลาวในประมวลกฎหมายอาญา

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๕๒  

๖.๔ กระบวนการและกลไกหลก

ควรมกระบวนการพดคยใน ๒ ระดบ คอ ระดบตวแทนทางการเมองและกลมผมสวนไดเสยโดยตรง และระดบพนทในรปของ ‘เวทประเทศไทย’ โดยมรฐบาลและคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองของสภาผแทนราษฎร เปนกลไกหลกในการขบเคลอนควบคกบสถาบนการศกษาทวประเทศ ทงน ในโอกาสแรก รฐบาลอาจจดใหมเวทหารอของผนา ๓ อานาจแหงอธปไตย (นายกรฐมนตร ประธานรฐสภา และประธานศาลฎกา) ทงในอดตและปจจบน เพอประกาศหลกการพนฐานแหงการปรองดองชาตรวมกน

๖.๕ ปจจยแหงความสาเรจ

ผลจากการประมวลความเหนของผใหสมภาษณเกยวกบสาเหตของความขดแยงและแนวทางการสรางความปรองดองในบทท ๕ แสดงใหเหนวาในสงคมไทยปจจบนยงมความแตกตางในทางความคด มมมอง ทศนคต และการใหคณคาตอระบบการเมอง สะทอนไดจากความแตกตางในมมมองและแนวทางการแกไขสถานการณความขดแยงทเกดขน โดยความเหนประการหนงทเหนพองกนของผทรงคณวฒทกทานคอ ตอง ยกสถาบนพระมหากษตรยไวเหนอความขดแยงทางการเมอง และตองไมมการนาสถาบนพระมหากษตรยมาอางองถงความชอบธรรมทางการเมอง จากความคดเหนดงกลาว เมอประมวลรวมกบประสบการณในการสรางความปรองดองของตางประเทศนน แสดงใหเหนวาเปนเรองยากทประเทศไทยจะสามารถสรางความปรองดองใหเกดขนไดหากไมมการสรางบรรยากาศแหงการปรองดองใหเกดขนอยางแทจรง ทงนเสนทางทประเทศไทยจะกาวไปสการสรางความปรองดองนน จะเกดขนไดกตอเมอประชาชนทกภาคสวน เขามารวมกนสรางบรรยากาศของการสรางความปรองดองใหเกดขนรวมกน ซงกลาวไดวา "การสรางบรรยากาศแหงความปรองดอง " คอปจจยเบองตนอนเปนเงอนไขขนแรกของการสรางแนวทางสความปรองดองและการสรางสงคมทสนตสข

ในการสรางบรรยากาศแหงความปรองดองนนตองมการยอมรบรวมกนถงกตกาบางประการรวมกน ทจะตองหยดการกระทา การพด การปฏบตในทางการเมองทอาจเปนปฏปกษตอกน เชนการจดกลมการเมองในลกษณะโนมเอยงทางการเมอง เชนการจดตงหมบานเสอแดง การสอสารมวลชนทเลอกขางหรอการใชถอยคาทสรางความเกลยดชง รวมทงตองชวยกนสรางบรรยากาศแหงความสมานฉนททคนสวนใหญเหนรวมกน ไมอางองสถาบนพระมหากษตรยในเชงการแสวงหาความชอบธรรมทางการเมอง ชวยกนหยดเครอขายเวบไซตหมนพระบรมเดชานภาพเปนตน

เงอนไขประการตอมาในการสรางความสมานฉนทและการสรางความปรองดองของชาตคอ การใชกระบวนการพดคย (Dialogue) เปนเครองมอในการแกไขปญหา โดยอาจเลอกทางเลอกตางๆ ทสถาบนพระปกเกลารวบรวมจากผทรงคณวฒตางๆ ใหเปนประเดนในการหาขอสรปทมาจากกระบวนการรวมกนภายใตบรรยากาศแหงความปรองดองและจรงใจ เพอนามาสแผนการสรางความปรองดองแหงชาตทเปนท

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๕๓  

ยอมรบรวมกน ซงจากประสบการณของหลายประเทศพบวา การแกไขปญหาความขดแยงและการสรางความปรองดองนนจะตองเปนการหาทางออกรวมกนของคนในสงคมผานการพดคย ไมใชการลงคะแนนเสยงซงเปนวธในการแกไขปญหาแบบละทงคนสวนนอย ขดกบแนวทางการสรางความปรองดองอนเปนเสนทางทคนในสงคมตองดาเนนไปดวยกน ดงนนจงตองเปนเสนทางของฉนทามต และเปนกระบวนการสรางประชาธปไตยเชงสมานฉนทใหเกดขนในสงคม ทงน อาจจะเรมจากกระบวนการพดคยภายในคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต สภาผแทนราษฎร เพอใหไดขอสรปเบองตนรวมกนโดยไมใชเสยงขางมากในการตดสน หลงจากนนจงขยายผลการพดคยสพรรคการเมองของตน กลมผสนบสนน และสงคมใหญ เพอใหผคนทงสงคมทไมวาจะมความเหนทางการเมองแบบใด เกดความตระหนกวา สงคมไทยจะปรองดองกนไดกตอเมอทกฝายไดมสวนรวมในการถกเถยงถงความเปนไปไดตางๆ ผานกระบวนการพดคยอนชอบธรรมทสามารถนามาซงทางออกทยอมรบไดรวมกน

เงอนไขประการสดทายคอ การสรางความปรองดองตองนาไปสการแกไขปญหาอนเปนรากเหงาของความขดแยง รวมทงการสรางภาวะกลไกทเออตอการอยรวมกนในสงคมทแตกตาง และตองมการยอมรบรวมกนถงคณคาของกนและกนบนพนฐานของหลกนตธรรม

 

ภาพ ภาพ ๖๖--๓๓ ขอเสนอกระบวนการสรางความปรองดองในชาตขอเสนอกระบวนการสรางความปรองดองในชาต กลบสสภาวะปกต (ระยะสน) เดนหนาสอนาคต (ระยะยาว)

ประเดนสาระ

การจดการกบความจรง ของเหตการณรนแรงทนามา

ซงความสญเสย

• ควรสนบสนนสงเสรมบทบาทของคอป.ใหดาเนนการคนหาความจรงใหแลวเสรจภายในหกเดอน

• ควรเปดเผยขอเทจจรงของเหตการณทไมระบตวบคคลในระยะเวลาทเหมาะสมกบสถานการณและบรบททางสงคม

• โดยมวตถประสงคของการเปดเผยเพอใหสงคมเรยนรบทเรยนทเกดขนในอดตและปองกนมใหเหตการณดงกลาวเกดขนอกในอนาคต

การใหอภยผานกระบวนการนรโทษกรรมคดทเกยวเนองกบการชมนมทางการเมองโดยรวมถง

กลมผชมนมทกฝาย เจาหนาทรฐและผบงคบบญชา ตลอดจนผมหนาทรบผดชอบใน

การรกษาความสงบเรยบรอย ทางเลอกท 1: ออกพระราชบญญตนรโทษกรรมคดทเกยวเนองกบการชมนมทางการเมองทงหมดทกประเภท ทงคดการกระทาความผดตามพระราชกาหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ.2548 และคดอาญาทมวตถประสงคทางการเมอง เชน การทาลายทรพยสนของรฐหรอเอกชน ทางเลอกท 2: ออกพระราชบญญตนรโทษกรรมเฉพาะคดการกระทาความผดตามพระราชกาหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ.2548 โดยความผดอาญาอนซงแมจะมวตถประสงคทางการเมอง จะไมไดรบการยกเวน เชน การทาลายทรพยสนของรฐหรอเอกชน ทงน ทงสองทางเลอก ใหยกเวนกรณความผดทเกยวเนองกบสถาบนพระมหากษตรย โดยใหกรณดงกลาวเขาสกระบวนการยตธรรมตามปกต

การเสรมสรางความเชอมนในกระบวนการยตธรรมใหเปนไปตามหลกนตธรรมและเปนการลด

เงอนไขของขอกลาวอางวาไมไดรบความเปนธรรมในสวนของการดาเนนคดกบผถกกลาวหาจาก

กระบวนการตรวจสอบของคณะกรรมการตรวจสอบการกระทาทกอใหเกดความเสยหายแกรฐ (คตส.)

ทางเลอกท 1: ดาเนนคดกบผถกกลาวหาดวยกระบวนการยตธรรมตามปกตทมอย โดยใหเฉพาะผลการพจารณาของ คตส. สนผลลงและโอนคดทงหมดใหปปช.ดาเนนการใหม แตไมกระทบถงคดทถงทสดแลว ทางเลอกท 2: ใหเพกถอนผลทางกฎหมายทดาเนนการโดย คตส. ทงหมด และใหดาเนนการตามกระบวนการยตธรรมปกต โดยใหถอวาคดดงกลาวไมขาดอายความ ทางเลอกท 3: ใหเพกถอนผลทางกฎหมายทดาเนนการโดย คตส. ทงหมด และไมนาคดท อยระหวางกระบวนการและทตดสนไปแลวมาพจารณาใหมอกครง ทงน ไมวาจะเปนทางเลอกใด จะตองไมมการฟองรองคตส.ในเวลาตอมา เนองจากถอวาการกระทาของคตส.เปนไปตามหนาททกาหนดไวในขณะนน

การกาหนดกตกาทางการเมองซงอาจรวมถงการ

แกไขกฎหมายหลก/ รฐธรรมนญ

• ทกฝายทเกยวของควรพจารณาหาขอสรปตอประเดนทอาจจะขดตอหลกนตธรรมและความเปนประชาธปไตย และตองหลกเลยงการสราง “ความยตธรรมของผชนะ” อาท

o การยบพรรคการเมองโดยงาย

o การไดมาซงบคคลทเขาดารงตาแหนงในองคกรอสระตามรฐธรรมนญ และการตรวจสอบองคกรอสระ

o การถวงดลอานาจระหวางฝายบรหาร ฝายนตบญญต และองคกรอสระ

การสรางการยอมรบในมมมองตอ

ประชาธปไตยทแตกตางกน

ในประเดนดงตอไปน 1. คณลกษณะของ

การปกครองระบอบประชาธปไตยไทยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

2. สาระสาคญของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (กตกาการเมอง)

การวางรากฐานของประเทศเพอความเปนธรรมใน

สงคม 1. การลดความ

เหลอมลาทางเศรษฐกจและสงคม

2. การเสรมสรางวฒนธรรมความเปนพลเมองและการอยรวมกนในความแตกตาง

การสรางบรรยากาศแหงการปรองดอง

• รฐบาลควรแสดงเจตจานงทางการเมองรวมทงมแนวทางทเปนรปธรรมทจะสรางความปรองดองในชาตโดยเรว

• รฐบาลควรสรางความตระหนกของทกภาคสวนในสงคมใหเหนความสาคญของการสรางความปรองดองในชาต

• รฐบาลควรเยยวยาผไดรบผลกระทบจากเหตการณความรนแรงทงในรปของตวเงนและความรสก อาท การยกยองใหเกยรตผสญเสย หรอการสรางพพธภณฑเพอเปนทระลกถงบทเรยนตอเหตการณทางการเมองของสงคมไทย

๑๕๔

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๕๕  

• ทกฝายควรงดเวนการกระทาใดๆททาใหผคนรสกวาอยในสงคมทไมเคารพกฎหมายและหลกนตรฐ อาท การใชมวลชนในการเรยกรองหรอกดดนดวยวธการอนผดกฎหมาย

• ทกฝายลดความหวาดระแวงระหวางกลมตางๆในสงคมโดยยตการเคลอนไหวใดๆทอาจถกตความไดวาเปนความพยายามทจะกอใหเกดการเปลยนแปลงตอสถาบนพระมหากษตรย

• สอมวลชนควรสนบสนนกระบวนการสรางความปรองดองและหลกเลยงการสรางความขดแยงใหม โดยเฉพาะสอทนาเสนอความเหนทางการเมองเพยงดานใดดานหนง

• สงคมไมควรรอฟนเอาผดกบการทารฐประหารทผานมาในอดตและตองหามาตรการในการปองกนมใหเกดการรฐประหารอกในอนาคต พรอมทงกาหนดโทษของการกระทาดงกลาวในประมวลกฎหมายอาญา

กระบวนการและกลไกหลก

• มกระบวนการพดคย (Dialogue) ใน 2 ระดบ คอ 1) ระดบตวแทนทางการเมองและกลมผมสวนไดเสยโดยตรง ซงอาจมรปแบบการพดคยทหลากหลาย และ 2) ระดบประชาชนฐานรากในรปของการจด ‘เวทประเทศไทย’ ในพนททวประเทศ ทงน อาจเรมตนกระบวนการจากการรเรมพดคยกนในคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต สภาผแทนราษฎร เพอใหไดขอสรปเบองตนรวมกนโดยไมใชเสยงขางมากในการตดสน หลงจากนนจงขยายผลการพดคยสพรรคการเมองของตน กลมผสนบสนน และสงคมใหญ เพอใหผคนทงสงคมทไมวาจะมความเหนทางการเมองแบบใด เกดความตระหนกวา สงคมไทยจะปรองดองกนไดกตอเมอทกฝายไดมสวนรวมในการถกเถยงถงความเปนไปไดตางๆ ผานกระบวนการพดคยทสามารถนามาซงทางออกทยอมรบไดรวมกน

ปจจยแหงความสาเรจ

1. เจตจานงทางการเมองของผมอานาจรฐทจะสรางความปรองดองโดยคานงถงผลประโยชนของชาตเปนสาคญ 2. กระบวนการสรางความปรองดองจะตองมพนทใหกบกลมผมสวนไดเสยโดยตรงและประชาชนจากทกภาคสวนในสงคมไทย 3. ปญหาใจกลางซงเปนเหตแหงความขดแยงจะตองไดรบการแกไขและแปรเปลยนเปนพลงในการพฒนาประชาธปไตยไทย

      

 

บรรณานกรม

หนงสอและตารา ภาษาไทย กองบรรณาธการมตชน. 2550. 289 ขาวดง 3 ทศวรรษหนงสอพมพมตชน. พมพครงท 2 กรงเทพฯ: มตชน แกวสรร อตโพธ. ๒๕๔๘. แฝดสยามคใหม “ทกษโณมกส” และ “ทกษณาธปไตย”. กรงเทพฯ: สายธาร. โกวท วงศสรวฒน. ๒๕๕๓. การเมองการปกครองไทย: หลายมต. พมพครงท ๓. กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, คณะสงคมศาสตร คณะกรรมการปฏรป. ๒๕๕๔. แนวทางการปฏรปประเทศไทย: ขอเสนอตอพรรคการเมองและผมสทธ

เลอกตง. กรงเทพฯ: สานกงานปฏรป (สปร.). จไรรตน แสนใจรกษ (บรรณาธการ). ๒๕๔๗. ชาแหละทกษโณมกส. พมพครงท ๒. กรงเทพฯ: สถาบนวถ

ทรรศน มลนธวถทรรศน. ชยวฒน วงศวฒนศานต. ๒๕๔๓. ธนกจการเมองกบการปฏรปการเมอง. กรงเทพฯ: สถาบนพระปกเกลา. ชาญวทย เกษตรศร. ๒๕๔๓. บนทกประวตศาสตร ๑๔ ตลา. กรงเทพ: สายธาร. เชาวนะ ไตรมาศ. ๒๕๕๐. ขอมลพนฐาน ๗๕ ป ประชาธปไตยไทย ๒๔๗๕-๒๕๕๐. พมพครงท ๕. กรงเทพฯ:

พ.เพรส. ณรงค สนสวสด. ๒๕๓๙. การเมองไทย: การวเคราะหเชงจตวทยา. กรงเทพฯ: โอเรยลทลสกอลาร. ธารงศกด เพชรเลศอนนต. ๒๕๔๓. ๒๔๗๕ และ ๑ ป หลงการปฏวต. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. นครนทร เมฆไตรรตน. ๒๕๔๖. ความคด ความรและอานาจการเมองในการปฏวตสยาม ๒๔๗๕. กรงเทพฯ:

ฟาเดยวกน. นคร พจนวรพงษ และอกฤษ พจนวรพงษ. ๒๔๔๙. ขอมลประวตศาสตรการเมองไทย: เหตการณทางการเมอง

ทสาคญ ๆ พ.ศ. ๒๔๗๕ – ปจจบน. พมพครงท ๔. กรงเทพฯ: ขวญนคร. บวรศกด อวรรณโณ. ๒๕๓๘. กฎหมายมหาชนเลม ๓: ทมาและนตวธ. กรงเทพฯ: นตธรรม. . ๒๕๕๓. วกฤตเศรษฐกจและวกฤตการเมองในประเทศไทยในอดตและปจจบน. พมพครงท ๓.

กรงเทพฯ: สถาบนพระปกเกลา. ประจกษ กองกรต. ๒๕๔๘. และแลวความเคลอนไหวกปรากฏ: การเมองวฒนธรรมของนกศกษาและ

ปญญาชนกอน ๑๔ ตลา. กรงเทพฯ : สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. พรชย เทพปญญา. ๒๕๔๙. “รฐธรรมนญไทย” ใน สถาบนพระปกเกลา, การเมองการปกครองไทยในรอบ ๖๐ ป

แหงการครองราชสมบตของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว. นนทบร: สถาบนพระปกเกลา. ฟชเชอร, โรเจอร และ ยร, วลเลยม. ๒๕๔๕. กลยทธการเจรจาตอรอง. (กองเกยรต โอภาสวงการ, ผแปล).

กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน. มอรส, แคธเธอรน. ๒๕๔๗. การจดการความขดแยงและการขอโทษ. (วนชย วฒนศพท, ผแปล). ขอนแกน:

มหาวทยาลยขอนแกน, สถาบนสนตศกษา.

๑๕๖

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๕๗  

แมธทวส, เดวด. ๒๕๕๒. การเมองภาคพลเมอง. (วนชย วฒนศพท, ผแปล). นนทบร: สถาบนพระปกเกลา. ยร, วลเลยม. ๒๕๔๔. เอาชนะคาวา “ไม” ใชเรองยาก. (วนชย วฒนศพท, ผแปล). ขอนแกน: ศรภณฑออฟ

เซท. ไรคเลอร, ลค. ๒๕๔๘. การสรางสนตภาพ: คมอภาคสนาม. (พรรณงาม เงาธรรมสาร, ผแปล). กรงเทพฯ: ศนย

การพมพแกนจนทร. ฤกษ ศภสร . 2553 ประวตยอการเมองไทยในรอบทศวรรษ กรงเทพฯ : โพสตบกส. ลขต ธรเวคน. ๒๕๑๔. ววฒนาการการเมองการปกครองไทย. พมพครงท ๖. กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. __________. ๒๕๕๓. การเมองการปกครองของไทย. พมพครงท ๘. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. วนชย วฒนศพท. ๒๕๕๐. ความขดแยง: หลกการและเครองมอการแกปญหา. พมพครงท ๓. ขอนแกน:

ศรภณฑออฟเซท. วากเนอร, โยส. ๒๕๕๒. คมอสานเสวนาและการปฏบตงานรวมกน. (เบญจรตน แซฉว, ผแปล) กรงเทพฯ:

บรษทฟองทองเอนเตอรไพรส จากด. วาสนา นานวม. 2551. ลบลวงพราง ปฏวตปราสาททราย. พมพครงท 3 กรงเทพฯ : มตชน ________ __. 2552. ลบลวงพราง ภาคพสดาร พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โพสตบกส. สนธ เตชานนท (ผรวบรวม). ๒๕๔๕. แผนพฒนาการเมองไปสการปกครองระบอบประชาธปไตย ตามแนว

พระราชดารของพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว. กรงเทพฯ: สถาบนพระปกเกลา. สมบต ธารงธญวงศ. ๒๕๔๘. การเมองการปกครองไทย: ยคเผดจการ-ยคปฏรป. กรงเทพฯ: เสมาธรรม. __________. ๒๕๔๙. การเมองการปกครองไทย : พ.ศ.๑๗๖๒ – ๒๕๐๐. กรงเทพฯ: สานกพมพเสมาธรรม. สขม นวลสกล และวศษฐ ทวเศรษฐ. ๒๕๔๓. การเมองการปกครองไทย. พมพครงท ๑๔. กรงเทพฯ:

สานกพมพมหาวทยาลยรามคาแหง. สชน ตนตกล. ๒๕๑๕. รฐประหาร ๒๔๙๐. พระนคร: สมาคมสงคมศาสตร. เสนห จามรก. ๒๕๔๙. การเมองไทยกบพฒนาการรฐธรรมนญ. พมพครงท ๓. กรงเทพฯ: มลนธโครงการตารา

สงคมศาสตรและมนษยศาสตร. โสภณ เพชรสวาง และ ทนงศกด มวงมณ. ๒๕๕๑. ลมรฐบาล เลกรฐธรรมนญ สบทอดอานาจเผดจการทาง

การเมอง. กรงเทพฯ: ทองกมล. สานกงานระงบขอพพาท, ทาเนยบหนวยงานดานการระงบขอพพาททางเลอก (นนทบร: ศนยการพมพเพชร

รง, 2553) เอนก เหลาธรรมทศน. ๒๕๔๙. ทกษณา-ประชานยม : ความหมาย ปญหา และทางออก. นนทบร: สถาบน

พระปกเกลา. ภาษาตางประเทศ Abu-Nimer, Mohammed (ed.). 2001. Reconciliation, Justice, and Coexistence: Theory and

Practice. Lanham, MD: Lexington Books.

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๕๘  

Arthur, Jim., Carlson, Christine., & Lee, Moore. 2005. A Practical Guide to Consensus. New Mexico: Roller Printing Santa Fe.

Austin, Beatrix, Martina Fischer, and Hans Giessmann (eds.). 2011. Advancing Conflict Transformation: The Berghof Handbook II. Leverkusen Opladen: Barbara Budrich.

Bercovitch, Jacob, Victor Kremenyuk, and William I. Zartman (eds.). 2009. The SAGE Handbook of Conflict Resolution. London: Sage.

Bloomfield, David, Teresa Barnes, and Luc Huyse. 2003. Reconciliation After Violent Conflict: A Handbook. Stockholm: International Institute for Democracy and Electoral Assistance.

Bulhan, H.A. 1985. Franz Fanon and Psychology of Oppression. New York.: Plenum Press. Darby, John and Roger Mac Ginty (eds.). 2008. Contemporary Peacemaking: Conflict, Peace

Processes and Post-War Reconstruction. 2nd Edition. Basingstoke: Palgrave Macmillan. Furlong, T. Gary. 2005. The conflict resolution toolbook models and maps for analyzing,

diagnosing, and resolving conflict. Canada: John wiley and sons Canada, ltd. Galtung, Johan. 1998. Peace by Peaceful Means: Peace and Conflict, Development and

Civilization. London: Sage Publications. Jeong, Ho-Won. 2009. Understanding Conflict and Conflict Analysis. London: Sage. Kriesberg, Louise. 1998. Constructive Conflicts: From Escalation to Resolution. Lanham. MD:

Rowman & Littlefield. Lederach, John Paul. 1997. Building Peace: Sustainable Reconciliation in Divided Societies.

Washington DC: United States Institute of Peace Press. Miall, Hugh. Ramsbotham, Oliver. and Tom Woodhouse (eds.). 2011. Contemporary Conflict

Resolution. 3rd Edition. Cambridge: Polity. Pasuk Phongpaichit and Chris Baker. 2004. Thailand: The Business of Politics in Thailand.

Chiang Mai, Thailand: Silkworm Book. Rigby, Andrew. 2001. Justice and Reconciliation: After the Violence. Boulder. CO: Lynne

Rienner. Saunders, Harold. 1999. A Pulblic Peace Process sustained dialogue to transform racial and

ethnic conflicts. New York: St.Martin Press. Thak Chaloemtiarana. 2007. Thailand: The Politics of Despotic Paternalism. Ithaca: Cornell

Southeast Asia Program Publication. Wallensteen, Peter. 2007. Understanding Conflict Resolution. 2nd Edition. London: Sage. Weiner, Eugene (ed.). 1998. The Handbook of Interethnic Coexistence. New York: Continuum.

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๕๙  

Wyatt, D.K. 2003. Thailand: A Short History. New Haven and London: Yale University Press.

บทความ (จากตาราและวารสาร) ภาษาไทย เกงกจ กตเรยงลาภ และเควน ฮววสน. ๒๕๕๒. “บทวพากษ การเมองภาคประชาชนในประเทศไทย: ขอจากด

ของแนววเคราะหและยทธศาสตรการเมองแบบขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรปแบบใหม.” ฟาเดยวกน ๗ (๒): ๑๒๐-๕๕.

ธเนศ วงศยานนาวา. ๒๕๔๓. “อภยวถ เทววทยาทางการเมอง ความทรงจาและความหลงลมของประวตศาสตรไทย.” รฐศาสตรสาร ปท ๒๒ ฉบบท ๑: ๑๓๐-๑๘๓

ธรยทธ บญม. ๒๕๔๗. “การเมองระบอบทกษณ (Thasinocracy).” ใน รทนทกษณ. เจมศกด ปนทอง, บรรณาธการ. กรงเทพฯ: ขอคดดวยคน.

นคม จารมณ. ๒๕๑๙. “กบฏบวรเดช พ.ศ. ๒๔๗๖” วทยานพนธสาขาประวตศาสตร. บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปธาน สวรรณมงคล. ๒๕๔๙. “รฐบาลไทย, ๑๘๙-๒๑๖.” ใน สถาบนพระปกเกลา, การเมองการปกครองไทยในรอบ ๖๐ ป แหงการครองราชสมบตของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว. นนทบร: สถาบนพระปกเกลา.

ภธร ภมะธน. ๒๕๒๑. “ศาลพเศษ พ.ศ. ๒๔๗๖ พ.ศ.๒๔๗๘ และ พ.ศ. ๒๔๘๑” วทยานพนธสาขาประวตศาสตร. บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สมเกยรต ตงกจวณช. ๒๕๔๗. “คอรปชนนโยบาย.” ใน รทนทกษณ. เจมศกด ปนทอง, บรรณาธการ. กรงเทพฯ: ขอคดดวยคน.

สมเกยรต วนทะนะ. ๒๕๓๙. “ปญหาและความขดแยงในสงคมไทย,” ใน เอกสารประกอบการสอนชดวชาสงคมไทย (Thai Society), มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สรวศ ลมปรงษ. ๒๕๕๓. “เรยนไกลเกลยมาลบ.” วารสารศาลยตธรรมปรทศน. ปท ๔ ฉบบท ๕: ๘๙-๑๐๙.

สรพล คงลาภ. ๒๕๓๖. “ลกษณะของกฎหมายนรโทษกรรมในประเทศไทย.” วารสารนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปท ๒๑ ฉบบท ๓: ๔๑๘.

อมร จนทรสมบรณ. ๒๕๕๓. “ปฏรปประเทศ: ปฏรประบบรฐสภา เพอการพฒนาคณภาพประชาธปไตย.” จลนต ๗ (๖): ๕๓-๗๐.

ภาษาตางประเทศ Huyse, Luc 1998. “Transitional Justice.” In Democracy and Deep-Rooted Conflict : Options

for Negotiators, eds. Peter Harris and Ben Reilly . Sweden, Lujbljana. McCargo, Duncan. 2008. “Thailand: State of Anxiety.” Southeast Asian Affairs 2008: 332-356.

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๖๐  

Pasuk Phongpaichit. 2003. “Financing Thaksinomics.” Chulalongkorn Journal of Economics 15 (3): 183-203.

Pyea, Oliver, and Wolfram Schaffara. 2008. “The 2006 anti-Thaksin movement in Thailand: An analysis.” Journal of Contemporary Asia 38 (1): 38-61.

Rosoux, Valerie. 2009. “Reconciliation as a Peace-Buiding Process: Scope and Limits.” In The SAGE Handbook of Conflict Resolution, eds. Bercovitch, Jacob., Kremenyuk, Victor, & Zartman, I. William. 2009. London: SAGE Publications Ltd.

Saunders, Harold. 2009. “Dialogue as a Process for Transforming Relationships”. In The SAGE Handbook of Conflict Resolution, eds. Bercovitch, Jacob., Kremenyuk, Victor, & Zartman, I. William. 2009. London: SAGE Publications Ltd.

Thitinan Pongsudhirak. 2006. “Thaksin’s Political Zenith and Nadir.” In Southeast Asian Affairs 2006, Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 285-302.

Neher, Clark D. 1988. “Thailand in 1987: Semi-Successful Semi-Democracy.” Asian Survey 28 (2): 192-201.

สออเลกทรอนกส ภาษาไทย แกวสรร อตโพธ. ๒๕๕๔. “นรโทษกรรมผกโบวปรองดอง: มดเทจโดยสจรต?” แหลงทมา:

http://www.siamrath.co.th/web/?q=node/73242 (๒ ธนวาคม ๒๕๕๔). นนทวฒน บรมานนท. “ยอนอดตการยดทรพย” บทบรรณาธการครงท ๒๓ สาหรบวนจนทรท ๑๕ กมภาพนธ

ถงวนอาทตยท ๒๘ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๓ แหลงทมา: http://www.pub-law.net (๒ ธนวาคม ๒๕๕๔).

วฒสภา. “ประวตการเมองการปกครองไทยโดยสถาบนพระปกเกลา” แหลงทมา: www.senate.go.th/km/data/political.doc (๒๐ พฤศจกายน ๒๕๕๔).

ศนยขอมลการเมองไทย. “คาสง ๖๖/๒๓” แหลงทมา: http://politicalbase.in.th/index.php/คาสง๖๖/๒๕๒๓ (๒๐ ธนวาคม ๒๕๕๔)

สราวธ เบญจกล. “ควรใชกฎหมายนรโทษกรรมเทาทมเหตจาเปน” แหลงทมา: http://www.bangkokbiznews.com/2007/special/total_article/pdf/law.html

ภาษาตางประเทศ Axt, Heinz-Jurgen., Milososki, Antonio., & Schwarz, Oliver. 2006. “Conflict-a literature review”

http://www.eurepeanization.de (March 22, 2010).

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๖๑  

รายงาน งานวจย วทยานพนธและเอกสารประกอบการประชม ภาษาไทย คณะกรรมการปฏรป. 2554. แนวทางการปฏรปประเทศไทย: ขอเสนอตอพรรคการเมองและผมสทธเลอกตง.

กรงเทพฯ: สานกงานปฏรป (สปร.). คณะกรรมการอสระตรวจสอบและคนหาความจรงเพอการปรองดองแหงชาต. ๒๕๕๔. รายงานความคบหนา

คณะกรรมการอสระตรวจสอบและคนหาความจรงเพอการปรองดองแหงชาต (คอป.) ครงท ๑ (๑๗ กรกฎาคม ๒๕๕๓ – ๑๖ มกราคม ๒๕๕๔). กรงเทพฯ: คณะกรรมการอสระตรวจสอบและคนหาความจรงเพอการปรองดองแหงชาต.

__________. ๒๕๕๔. รายงานความคบหนาคณะกรรมการอสระตรวจสอบและคนหาความจรงเพอการปรองดองแหงชาต (คอป.) ครงท ๒ (๑๗ มกราคม ๒๕๕๔-๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๔). กรงเทพฯ: คณะกรรมการอสระตรวจสอบและคนหาความจรงเพอการปรองดองแหงชาต.

คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต. ๒๕๔๙. รายงานคณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต: เอาชนะความรนแรงดวยพลงสมานฉนท. กรงเทพฯ: สานกเลขาธการคณะรฐมนตร.

เจรญลกษณ เพชรประดบ. ๒๕๕๔. รายงานโครงการประชาเสวนาหาทางออกเพอเสรมสรางความสามคคในสงคม จงหวดขอนแกน. ขอนแกน: สถาบนพระปกเกลา, ศนยพฒนาการเมองภาคพลเมอง.

ชยอนนต สมทวณช. ๒๕๒๒. การเมอง-การปกครองไทยสมยใหม: รวมงานวจยทางประวตศาสตรและรฐศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

นคม จารมณ. ๒๕๑๙. “กบฏบวรเดช พ.ศ. ๒๔๗๖” วทยานพนธสาขาประวตศาสตร. บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ภธร ภมะธน. ๒๕๒๑. “ศาลพเศษ พ.ศ. ๒๔๗๖ พ.ศ.๒๔๗๘ และ พ.ศ. ๒๔๘๑” วทยานพนธสาขาประวตศาสตร. บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มนตร กรรพมมาลย. ๒๕๕๔. รายงานโครงการประชาเสวนาหาทางออกเพอเสรมสรางความสามคคในสงคม จงหวดพษณโลก. พษณโลก: สถาบนพระปกเกลา, ศนยพฒนาการเมองภาคพลเมอง.

ศรายทธ อนทะไชย. ๒๕๕๔. รายงานโครงการประชาเสวนาหาทางออกเพอเสรมสรางความสามคคในสงคม จงหวดรอยเอด. รอยเอด: สถาบนพระปกเกลา, ศนยพฒนาการเมองภาคพลเมอง

ศภณฐ เพมพนววฒน และคณะ. ๒๕๕๔. รายงานวจยเชงปฏบตการ เรอง การประชาเสวนาหาทางออกสประชาธปไตยและสงคมทคนไทยพงปรารถนา. นนทบร: สถาบนพระปกเกลา.

สถาบนพระปกเกลา. ๒๕๕๓. เอกสารประกอบการประชมวชาการสถาบนพระปกเกลา ครงท ๑๒ ประจาป ๒๕๕๓ คณภาพสงคมกบคณภาพประชาธปไตย. กรงเทพฯ: สถาบนพระปกเกลา.

สจาร แกวคง. ๒๕๕๔. รายงานโครงการประชาเสวนาหาทางออกเพอเสรมสรางความสามคคในสงคม จงหวดนครศรธรรมราช. นครศรธรรมราช: สถาบนพระปกเกลา, ศนยพฒนาการเมองภาคพลเมอง.

จดทาโดยสถาบนพระปกเกลา

เพอนาเสนอคณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต 27 ธนวาคม 2554

๑๖๒  

ภาษาตางประเทศ Canadian Policy Research Networks and Viewpoint Learning (CPRN). 2002. The Kind of

Canada We Want: Citizens’ Dialogue on Canada’s Future.

เอกสารและสออนๆ ขอเทจจรงเกยวกบการปฏรปการปกครองในประเทศเมอวนท 19 กนยายน 2549 (อดสาเนา) พระราชกาหนดนรโทษกรรมแกผกระทาความผดเนองในการชมนมกนระหวางวนท ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๓๕ ถง

วนท ๒๑ พฤษภาคม ๒๕๓๕. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐. สภาวจยแหงชาต และสถาบนพระปกเกลา. การประชาเสวนาหาทางออกสประชาธปไตยและสงคมทคนไทย

พงปรารถนา [วสดบนทกเสยง].