TEKNK RESM GEOMETRK BOYUTLANDIRMA & TOLERANSLANDIRMA ZET

Atila nar Makina Mhendisi acinar@etik.com.tr

TEKNK RESM (TANIM) teknik resim: bir dnme ve iletiim arac, yani bir dil. tasarmc bu dili ne kadar iyi kullanrsa, retici ile iletiimi de o kadar salkl olur. retici bu dili ne kadar iyi bilirse tasarmc ve kaliteci ile iletiimi de o kadar salkl olur. bu dil tasarmc, retici ve kalitecinin ortak dili olabilirse, ortaya kan rn de kusursuz olur.

Kii konutuu dilin kurallarn ne kadar iyi bilir ve o dile ne denli hakim olursa, ifadesi de o denli gl olur. Konutuu dili iyi bilen kiinin dnceleri de daha net ve anlalabilir niteliktedir. Yars Trke, yars ngilizce, yars Arapa bir dil ile bir dnceyi ifade etmek ve byle bir dili anlamak ne kadar zor ise, teknik resim terim ve sembollerinin tam ve doru olarak kullanlmad veya yalan yanl kullanld resimleri anlamak da o kadar zor olur. Teknik resimler mhendislik birimlerinin balca rnleridir. Bu rnn ilgili taraflarca iyi anlalabilmesi iin uygun biimde ifade edilmi olmas gerekir. Uygun ifadenin yolu ise dzgn anlalabilir bir dil kullanmaktr. Teknik resimlerin kurallar bu dilin konuulduu alan dzenlemektedir. Geometrik Boyutlandrma ve Toleranslandrmann sembol ve iaretleri ise bu dilin ABCsini oluturmaktadr.

GEOMETRK BOYUTLANDIRMA & TOLERANSLANDIRMA HTYACIBir btnn her bir parasnn farkl yerlerde binlerce adet retildii durumda, montaj srasnda her bir parann dierine gemesinin garantisi var mdr?

FL (VIRTUAL) DURUM

XX

B 29.5 0.1 M A B C 29.9

30.1 0.1 M A B C

30.5

FL (VIRTUAL) DURUM

En Fazla Malzeme Durumu gz nne alnarak yaplm bir tasarmda, eer zellikler (delik veya pim ekseni, kanal orta dzlemi vb.) teorik olarak bulunmalar gereken yerde iseler, en kt durum iin ngrlen bolukta bir geme salanr.

XX

Pim En Fazla Malzeme Durumunda ( 29.9) ve ekseni doru konumda.B 29.9

XX

Delik En Fazla Malzeme Durumunda ( 30.1) ve ekseni doru konumda. 30.1

Pim ve delik En Fazla Malzeme Durumunda olmalarna karn konumlar tam doru olduu iin, fiili aplar ile llen aplar ayn deerdedir. Bu nedenle de rahat bir geme ( 30.1 29.9 = 0.2 boluk) salanabilmektedir.

FL (VIRTUAL) DURUM

Karlkl geen paralar iin en kritik durum, her iki parann da En Fazla Malzeme (MMC) olduklar ve konum toleransnn tmn kullandklar durumdur. Tasarmlarda toleranslar verilirken, elenebilirlii salayabilmek iin en kritik durum gz nne alnr.

XX

0.05

Pim ap lldnde 29.9 gelmekte, ancak 0.1 konum toleransnn tm kullanlm olduu iin pimin fiili (virtuel) ap 29.9 + 0.1 = 30dur.B

29.9

0.05

XX 30.1

Delik ap lldnde 30.1 gelmekte, ancak 0.1 konum toleransnn tm kullanlm olduu iin deliin fiili (virtuel) ap 30.1 0.1 = 30dur.

Bu durumda 30 pimin, 30 delie gemesi sz konusudur. Bu tolerans ierisindeki iki parann karlaabilecei en kritik durumdur. Ancak paralar En Fazla Malzeme Durumundan En Az Malzeme Durumuna doru deitike (yani delik byyp pim kldke, veya en azndan bunlardan biri olduka) geme kolaylaacaktr.

FL (VIRTUAL) DURUM

zellik en fazla malzeme durumunda iken konum toleransnn fiili apa etkisiDELKLERDE

PMLERDE

GEOMETRK BOYUTLANDIRMA VE TOLERANSLANDIRMATASARIMI BU OLAN BR PARA:

BU EKLDE RETLRSE NE OLUR?

50.1 (LLEN DEER) YA BU EKLDE RETLRSE?

50.2 (LLEN DEER) Bir parann kabul edilebilir olmas iin, kullanld yere bal olarak, boyutsal uygunluk ile birlikte, ayn zamanda, doru, yuvarlak, silindir, dz vb. olmas da gerekebilir. Para unsurlarnn byklklerinin yannda baka zelliklerinin de toleranslandrlmasna duyulan ihtiya, geometrik toleranslandrma ad verilen, daha hassas bir toleranslandrma yntemini ortaya kard.

K say ol kural 1.lnk

GB&T AVANTAJLARI1. ELDE ETME MALYETLERNN AZALTILMASI

PARA 1 30 0.02

HANGSNN MALYET DAHA YKSEK?

PARA 2 30 0.2

0.04 AABirinci parada parann kalnl iin verilen tolerans, parann iki yzeyinin paralelliini salamak iin mi, yoksa parann kalnlk ls gerekten kritik olduu iin mi verilmi? Eer parann kalnl kritik deil ise (parann baka bir para ile geme ilikisi yok ise), bu lnn toleransn geni verip, paralellii geometrik tolerans ile salamak daha uygun bir yoldur. kinci para byle bir dnce ile tasarmlanmtr. kinci parann imalat, birinci paraya gre daha dk maliyet ile gerekleecektir.

GB&T AVANTAJLARI2. TASARIMDA PARA UNSURLARININ GEREK LEV VE LKLERNN GZ NNE ALINMASININ SALANMASI

0.15 A B

A B

B

A

Yukardaki llendirme, deliin konumu iin A datumunun birinci ncelikli, B datumunun ise ikinci ncelikli olduunu gsteriyor. Tasarmc, iki parann A yzeylerinden birbiri zerine oturmasnn, btnn fonksiyonu asndan nemli olduunu sylemektedir. Bu paray ileyecek operatr, paray A yzeyine oturtup, dayamay B yzeyinden yaparak delii delecektir. Paray lecek olan muayeneci de, ayn ekilde, paray A yzeyine oturtup, B yzeyini dayadktan sonra lm yapacaktr.

GB&T AVANTAJLARI3. ORTAK, KOLAY RENLEBLR BR DL OLUTURULMASI

DATUM B 1

6.350.13 (3 DELK)

DELK A,B,C DATUMLARINA GRE EN FAZLA MALZEME DURUMUNDA 0.25 TOLERANS DAHLNDE DORU KONUMDA OLACAKTIR.

12.5 ESAS

9.35 ESAS 6.35 ESAS 1 2 19.1 ESAS 2 DATUM C

DATUM A TOPLAM 0.03 DZLEMSELLK OLACAKTIR

B YZEY A YZEYNE 0.03 DAHLNDE DK OLACAKTIR C YZEY A VE B YZEYLERNE 0.03 DAHLNDE DK OLACAKTIR

6.35 0.13 (3 DELK) 0.25 M

0.03

A

B

C

A

9.3

6.35 0.03 A B

19.1

0.03 0.03 C

A B

GB&T AVANTAJLARI4. TEKNOLOJNN KAVRANMASI, LER TEKNOLOJYE YETLMES 10 0.1 THE PIN WILL BE PERPENDICULAR ACCORDING TO DATUM A WITH A MAX. ALLOWABLE ERROR OF 0.05 MM. AT MAX. MATL CONDITION

DATUM C 2

13 (BASIC) DATUM B 1 12.5 BASIC

DATUM A 100.1 THE HOLE WILL BE IN TRUE POSITION WITHIN THE TOLERANCE ZONE OF 0.25 ACCORDING TO THE PIN AT MAX. MATL CONDITION

1 2

10 BASIC 0.05 M 0.15 A - B -C-

36 BASIC A

THE SURFACE B WILL BE PERPENDICULAR TO SURFACE A WITHIN THE TOLERANCE OF 0.1 MM. THE SURFACE C WILL BE PERPENDICULAR TO SURFACE A & B WITHIN THE TOLERANCE OF 0.15 MM.

100.1-K-

13 0.1 -B12.5

100.1 0.25 M K

-A-

A

10

36

DATUM ve DATUM SEM

DATUM C DATUM B

DATUM A

Para gerekte dzgn olmayabilir.

DATUM: (kusursuz dzgn olduu var saylan yzey)Datum, bir parayla ilgili boyutlandrmann doru yerden balayabilmesi iin, para zerinde gerek duyulan unsurdur. Datumlar, genellikle fiziksel olarak eriilebilen ve toleranslandrlan zellikle ilevsel ilikileri olan unsurlardan seilir. Atolyelerde, lm pleytlerinin yzeyi, tezgah yataklar veya takmlarn dayama yzeyleri datum olarak kullanlr. Datumlarn her zaman grnr olmas gerekmez. Dier baz zellikleri kullanarak hesaplanabilecek grnmez yzeyler, eksenler, dorular veya noktalar da datum olarak kullanlabilir. rnein bir dan 1600 m. olduu sylenirken, deniz yzeyi seviyesi datum olarak kabul edilmektedir. Burada bir dan yksekliini tanmlamak iin teorik bir datum oluturulmaktadr. retimde de, cvata hatve aplar, bilgisayar yazlmlaryla oluturulan zellikler, grnmeyen datumlar olarak kullanlmaktadr. Ancak bu tr datumlara ulamann ve onlar kullanabilmenin daha zor olduu kabul edilmelidir. Paralar tasarmlanrken, retilirken ve llrken datumlar dikkate alnr. Tasarmcnn belirledii datumlarn retici ve muayeneci tarafndan da izlenebilir ve eriilebilir olmas gerekir. Tam bir datum seti 6 adet dokunma noktasndan oluur. Bu noktalardan 3 birincil datum zerinde, 2si ikincil datum zerinde, 1i de ncl datum zerinde yer alr. Dz bir yzey ile bir apn datum setini oluturmas durumunda, dokunma noktalarnn 3 birincil datum zerinde, 3 de ikincil datum zerinde yer alr.

GEOMETRK SEMBOLLER VE ANLAMLARI

1. Biim Toleranslar (Bal Olmayan zellik)

DARESELLK

DORUSALLIK

DZLEMSELLK

SLNDRLK Dairesellik, dorusallk, dzlemsellik ve silindirlik bir unsurun biimi ile ilgili toleranslardr. Bu toleranslar belirtilirken herhangi bir datuma bal olarak verilmezler. Tolerans deerleri belirlenirken, boyut toleransnn deeri gz nne alnmaldr. Geometrik toleransn deeri boyut toleransnn deerinin yarsndan daha az olmaldr. Toleranslandrlan unsur en fazla malzeme durumunda iken, unsurun yzey ya da yzeyleri boyutsal kusursuz biimi belirleyen rtnn dna kmamaldr (rtme kural).

GEOMETRK SEMBOLLER VE ANLAMLARI

2. Profil Toleranslar (Bal Olan veya Olmayan zellik)

DORU PROFL

YZEY PROFL

Profil toleranslar bir dorunun veya yzeyin profili ile ilgili toleranslardr. Bu toleranslar bir datuma bal olarak verilebilirler. Geometrik olarak tanmlanabilen bir doru ya da yzeyin, tanmlanm olan profilden izin verilen sapma miktarn gsterir.

GEOMETRK SEMBOLLER VE ANLAMLARI

3. Dzenleme Toleranslar (Bal zellik)

DKLK

PARALELLK

AISALLIK

Diklik, paralellik, asallk bir unsurun dzenlenmesi ile ilgili toleranslardr. Bu toleranslar belirtilirken bir datuma bal olarak verilirler. Bu toleranslar verilirken malzeme koulu (MMC veya LMC) belirtilmelidir. Diklik, paralellik ve asallk toleranslarnn ayn zamanda dzlemsellik ve dorusall kontrol ettii gz nne alnmaldr.

GEOMETRK SEMBOLLER VE ANLAMLARI

4. Yerleim Toleranslar (Bal zellik)

SMETRKLK

KONUM

EMERKEZLLK Simetriklik, konum ve emerkezlilik bir unsurun yerletirilmesi ile ilgili toleranslardr. Bu toleranslar belirtilirken bir datuma bal olarak verilirler. Konum tolerans verilirken malzeme koulu (MMC veya LMC) belirtilmelidir. Simetri ve emerkezlilik yalnzca RFS durumunda geerlidir ve MMC ve LMC uygulanmaz. Simetriklik toleransnn ayn zamanda dzlemsellik ve dorusall,

konum toleransnn ayn zamanda dorusallk ve diklii, emerkezliliktoleransnn ayn zamanda dzlemsellik ve dorusall kontrol ediyor olduu gz nne alnmaldr.

GEOMETRK SEMBOLLER VE ANLAMLARI

5. Salg Toleranslar (Bal zellik)

DARESEL SALGI

TOPLAM SALGI Salg toleranslar silindirik bir unsurun dnme yzeyinin eksene gre konumu veya aln yzeylerinin yalpas ile ilgili toleranslardr. Bu toleranslar bir datuma bal olarak verilirler. Dairesel salg toleransnn ayn zamanda dairesellik ve emerkezlilii, toplam salg toleransnn ayn zamanda dorusallk, asallk, koniklik, dairesellik ve alnda dzlemsellii kontrol ettii gz nne alnmaldr.

DARESELLK

Dairesellik

DARESELLKBu unsur dairesel olmaldr 12.5 0.1 0.05 0.05 geniliinde bir tolerans band ierisinde

A 90 0.05 tolerans band 12.55 A-A KEST Tanm: Dairesellik aadaki durumlar iin aranan kouldur: 1. Silindir veya konide, eksene dik herhangi bir kesitin d zarf zerindeki noktalarn tm eksenden eit mesafede olmaldr. 2. Krede ortak merkezden geen bir dzlemin kestii kre d yzeyine ait tm noktalar kre merkezinden eit uzaklkta bulunmaldr. Dairesellik tolerans: Bir yzeyin btn dairesel elemanlarnn ierisinde bulunmas gereken, e merkezli iki daire arasnda kalan blgedir. Silindirin eksene dik her kesitinin d emberi (evre zarf), yar aplar arasndaki fark 0.05 mm. olan iki ember arasnda bulunmaldr. Bu emberlerden byk olann ap 12.6 olabilir. Bu durumda kk olann ap en az 12.5 olmaldr. Veya emberlerden kk olann ap 12.4 olabilir, bu durumda byk olann ap en fazla 12.5 olmaldr.

A

12.45

DORUSALLIKDorusallk

DORUSALLIK12.5 0.08

Boylamasna her eleman dz bir hat oluturmaldr.

0.050.05 genilikte bir tolerans band ierisinde

Tanm : Dorusallk, bir yzeye veya bir eksene ait elemanlarn, snrlar belirlenmi bir bant ierisinde bulunmalar kouludur. Dorusallk tolerans: Kontrol edilen yzey veya eksene ait tm elemanlarn iinde bulunmas istenen bant geniliidir.

DORUSALLIK 12.58 (fiili ap)

12.53 (en dk)

0.05 genilikte tolerans band 12.58 (fiili ap)

12.48 (en dk)

0.05 genilikte tolerans band

12.58 (fiili ap)

12.48 (en dk)

0.05 genilikte tolerans band

Dorusallk bir zelliin yzeyinde yer alan her bir dorusal elemann boyut toleransn inceltmek (rafine etmek) iin kullanlr. Dorusallk tolerans bir zelliin EMD lsne, yani boyut toleransna eklenmez.

DZLEMSELLKDzlemsellik

DZLEMSELLK

6.350.13

0.05Btn yzeyi ierisine alan 0.05 kalnlkta bir tol. Band ierisinde Bu yzey dzgn olmal

Form snrlar (paralel) 0.05 tol. Band

0.05 tol. Band 0.05 tol. Band

6.48 st snr

6.22 Alt snr

Btn yzey iki paralel dzlem arasnda kalmaldr.

Tanm: Dzlemsellik, bir yzeye ait btn elemanlarn paralel iki dzlem arasnda bulunmalar kouludur. Dzlemsellik tolerans: Kontrol edilen yzeyi iine alan paralel iki dzlem arasndaki bant geniliidir.

DZLEMSELLK

0.1240.00.2

En fazla malzeme koulunda geme iin 40.22 min.

40.2 maks. 40.0 0.1 FIM 40.1 (fiili ap) Karlk Paras

Bu para iin dzlemsellik tolerans tanmlanmam olsa idi, boyutsal olarak uygun bir parann yzeyinde 0.4 mm. kadar dzlemsellik hatas olabilirdi. Ancak, dzlemsellik tolerans tanmlanm olduu iin, parann dzlemsellii en ok tanmlanan tolerans kadar hatal olabilir. Eer para, En Fazla Malzeme Durumu olan 40.2 mm. kalnlnda imal edilmi olursa, hibir dzlemsellik hatasna izin verilmez. Eer para En Fazla Malzeme Durumu lsnden 0.05 mm. kk imal edilmi olursa, 0.05 mm. dzlemsellik hatasna da izin verilir. Eer yzeylerden biri iin, 0.40 mm. dzlemsellik tolerans tanmlanm olsa idi, toplam 0.40 boyut toleransnn ierisinde kalnabilmesi iin, dier yzeyin her durumda mkemmel dz kalmas salanmaldr.

DZLEMSELLK Tipik rnek

Kapak 0.05

Szdrmazlk Eleman

Gvde

SLNDRLK

Silindirlik

SLNDRLKSemboln anlam

0.050.05 geniliinde bir tolerans band ierisinde Bu para silindir olmaldr

12.50.1 ANLAMI: 0.05 Tol. Band 0.05 Tol. Band

12.45

12.55

ap en yksek olduu yerde 12.55 geliyorsa, en dk olduu yerde en az 12.45 olmaldr.

Tanm:

Silindirlik, bir dnme yzeyine ait elemanlarn dnme ekseninden eit uzaklkta bulunmalar kouludur.Silindirlik tolerans: Yzeyin ierisinde bulunmas gereken, e eksenli iki silindir arasndaki yar ap farkdr.

PROFLBir Dorunun Profili

Bir Yzeyin Profili

PROFL0.8 geniliindeki tolerans band doru profilin iki yanna eit olarak dalm.

0.8 A

(a) ift yanl tolerans

-A-

-A-

0.8 A

0.8 geniliindeki tolerans band doru profilin bir yanna verilmi.

(b) Tek yanl tolerans (ite)

-A-

-A-

0.8 A

0.8 geniliindeki tolerans band doru profilin bir yanna verilmi.

(c) Tek yanl tolerans (dta)

-A-

-A-

PROFL Tipik rnek

DKLKDiklik

DKLK

0.15

A

-A-

SEMBOLN ANLAMI 0.15 A Datum yzeyi 0.15 geniliinde bir tol. band ierisinde Bu yzey dik olmaldr.

Tanm: Diklik, bir yzey, orta dzlem veya eksenin bir datum dzlem veya eksenine 90 olmas kouludur. Diklik tolerans: Dik olmas istenen unsurun ierisinde bulunmas gereken, paralel iki yzey arasndaki akln lsdr.

PARALELLKParalellik

PARALELLKParalellik, bir yzey veya eksene ait her elemann bir datumdan eit uzaklkta olmas kouludur.

Tolerans Blgesi

Unsur Ekseni

Datum Ekseni

Datum Dzlemi 1) ki dzlemin paralellii 2) Bir eksenin bir dzlem ile paralellii 3) Bir eksenin baka bir eksen ile paralellii

Paralellik tolerans: 1. Sz konusu unsurun iinde yer almas gereken, datum dzlemine ve birbirine kusursuz paralel iki dzlemin arasnda kalan bandn geniliidir. (1 ve 2) 2. Unsur ekseninin iinde yer almas gereken, ekseni datum eksene kusursuz paralel silindirin zarflad blgedir. (3)

AISALLIKAsallk

AISALLIK

0.05 ASEMBOLN ANLAMI: UNSUR, DATUM YZEY AYA TAM 45 VE 0.05 ARALIKLI K PARALEL BANT ARASINDA OLMALIDIR.

45 24.1/24.0

A

0.05 TOL. BANDI

45 ESAS

0.05

24.1

0.05 TOL. BANDI

45 ESAS 24.0

Tanm:

Asallk, bir yzey, orta dzlem veya eksenin bir datum dzlem veya eksenine gre belirtilen bir ada (90 dnda) olmas kouludur.Asallk tolerans: Asallk tolerans, ierisinde toleranslandrlm yzeyin, eksenin veya orta dzlemin bulunmasnn istendii, datum dzlemine veya eksenine gre tam belirtilen ada olan, paralel iki yzey arasndaki aklktr.

KONUM

Bir Unsurun Konumu

KONUM TEORS0.14Bonus Tolerans

50.8 0.24

Delik 6.4 (MMC) 6.41 6.42 6.43 6.44 6.45 6.46 6.47 6.48 6.49 6.50

Konum Tol.0.14 0.15 0.16 0.17 0.18 0.19 0.20 0.21 0.22 0.23 0.24

6.4 0 0.14 M

+ 0.1

Delik, pim, kama kanal veya yzey gibi bir unsurun, bir datuma gre konumunun belirlenmesi. Bir unsurun teorik olarak tanmlanm olan konumundan uzaklaabilecei miktar.

Delik, hava gibi silindirik zellikler iin konum tolerans tolerans blgesinin apdr ve sz konusu unsurun ekseni bu blge ierisinde kalmaldr.

KONUM TEORS Mastar Uygulamas

4.8 0 0.15 M

+ 0.16

(8 delik)

45

para

38

4.65 (8 pim) 4.8 MMC (-) 0.15 TOL. 4.65 PM

45

mastar 38

L4.80 4.81 4.82 4.83 4.84 4.85 4.90 4.96 LMC

TOL.0.15 0.16 0.17 0.18 0.19 0.20 0.25 0.31

KONUM TEORS Mastar Uygulamas

4.5 - 0.1 (8 pim) 0.15 M

0

45

para

38

4.65 (8 delik) 4.5 MMC (+)0.15 TOL. 4.65 DELK

45

mastar 38

rnekte toplam 0.30 olan konum tolerans, 0.15 ve 0.15 olmak zere elenecek iki para arasnda eit olarak paylatrlmtr. Oysa bu paralardan pimli olanda konumu salamak, delikli olana gre daha zordur. Bu nedenle toplam konum toleransnn 0.20si pimli paraya, buna karlk 0.10u delikli paraya verilebilir.

L4.50 MMC 4.49 4.48 4.47 4.46 4.45 4.40 LMC

TOL.0.15 0.16 0.17 0.18 0.19 0.20 0.25

KONUM TEORS rnek alma

4.5 - 0.1 (8 pim) 0.15 M

0

45

38

PARA BYLE

YA DA BYLE OLABLR

EEKSENLLK

E Eksenlilik

EEKSENLLK

A

0.1

A

ANLAMIOlabilecek maksimum yer deitirme 0.1 Tolerans blgesi Olabilecek ekil deiiklii

Datum A ekseni

Bu yzeyin

ekseni

Bu yzeyin orta noktalar 0.1 apl tolerans blgesi ierisinde bulunmal

apn tolerans snrlar ierisinde olmas kouluyla,zelliin her kesitinde orta nokta 0.1 silindirik tolerans blgesi ierisinde bulunmaldr. Tolerans blgesinin ekseni ile datum ekseni akk olmaldr. Belirtilen tolerans ve datum yalnzca RFS durumunda geerlidir (En Fazla Malzeme Durumu uygulanmaz.) Eeksenlilik, kontrol edilen zelliin ap veya yzeyinin dzgnl ile ilgili deildir. (Ancak yzeydeki bozukluklarn eeksenlilik lmlerini zorlatraca unutulmamaldr.) Yani, eeksenlilik aplarn deerleri ne olursa olsun ve yzeylerin durumu nasl olursa olsun, yalnzca eksenlerin ilikisi ile ilgilidir. Emerkezliliin kullanld durumlarda, her bir zelliin ekseninin yeri, fonksiyonu tam olarak hesaplanp belirlenebilmelidir. Oysa En Fazla Malzeme Durumu uygulanan konumlarn kontrolu, basit bir mastar ile hi hesaplamaya gerek duyulmadan yaplabilir.

SMETRKLKSimetriklik

SMETRKLK

A 0.13 A

DATUM AYA AT ORTA DZLEMN EKSEN

0.13 TOPLAM TOL. BLGES GENL

0.065

KANAL ORTA DZLEM VEYA EKSEN, KANAL GENL KA OLURSA OLSUN, DATUM ORTA DZLEMNDEN ET UZAKLIKTA, 0.13 ARALIKLI K PARALEL DZLEM ARASINDA BULUNMALIDIR.

Tanm :Kanal vb. bir unsurun bir datum dzlemine veya baka bir unsura gre simetrik olmas kouludur. Simetriklik Tolerans : Simetriklik tolerans, kontrol edilecek unsurun iinde bulunmas gereken tolerans blgesinin geniliidir.

SALGISalg

Aln Salgs (Yalpa)

SALGI

ki ap DatumC

0.05 C - D

D

0.02 C - D 0.02 C - D

0.04 C - D

Datum olarak belirlenmi iki ap birlikte bir datum ekseni oluturmakta ve kontrol edilmek istenen zellikler bu eksen ile ilikilendirilmektedir.

Bir ap ve Bir Yzey Datum

-A-

0.05 A B 0.05 A B

0.05 A B

-B0.08 A B

ANLAMI

DATUM DZLEM A Kontrol edilecek zellikler bir ap ve bu ap ile dik a yapan bir yzey ile ilgili olduklarnda, ilgili her yzeye datumlara gre salg tolerans verilir. Datumlar, datum sralamasn belirtmek iin ayr ayr gsterilir. DATUM EKSEN B

90

TOPLAM SALGI

Toplam Salg

Toplam Aln Salgs

TOPLAM SALGI

23.880.03 12.49 0 -0.2 0.013 A-B 18.920.04 0.05 A-B 8.890.03 0.04 A-B

0.03 A-B

0.013 0.03

0.05 0.04

A-B EKSEN

PARA A VE B'DEN PUNTAYA ALINARAK A-B EKSEN OLUTURULMU

rnekde parann punta yuvalar A ve B datumlar olarak belirlenmitir. Salg deerlerini doru belirlemek iin paray A ve B datumlar etrafnda evirmek gereklidir. Para oluturulan A-B ekseni etrafnda evrilirken komparatr(ler) ile yzey toplam salglar kontrol edilir. Her bir ap iin ngrlen toplam salg toleransnn boyutsal toleranstan daha kk olduuna dikkat edilmelidir.

K say ol eseksen2_tamam.lnk