Kinderen krijgenBereid je voor op je leven als ouder

Jeannette Milgrom

Jennifer Ericksen

Bronwyn Leigh

Yolanda Romeo

Elizabeth Loughlin

Rachael McCarthy

Bella Saunders

U I T G E V E R I J N I E U W E Z I J D S

Inleiding 11

1 de weg naar het moederschap 17Je baby leren kennen – een groeiende ervaring 17

Afstemmen op je baby 18Veelvoorkomende gevoelens van ‘moeders in spe’ 19De ‘inside-story’ – gevoelens na de geboorte 20Wie zorgt er voor jou? 21Wat hebben baby’s nodig? 22Waar heb je geleerd een moeder te zijn? 24

Mijn familie, ikzelf 24Bepalen ‘wat waar hoort’ 27Uitkijken naar de baby . . . leren en liefhebben door middel van spel 28Enkele dingen om over na te denken in de laatste maanden van je

zwangerschap 29

2 de weg naar het vaderschap 31Een nieuw begin en veranderingen op de weg naar het vaderschap 31De ervaring van de geboorte 32

Contact maken met je baby 33Waar heb je geleerd een vader te zijn? 34

Je sterke punten 36Uitkijken naar de baby . . . leren en liefhebben door middel van spel 37De stress van het vaderschap! 38Vragen ‘echte mannen’ om hulp? Wie zorgt er voor papa? 39Borstvoeding: niet jouw probleem! Of toch wel? 40Wat andere moeders ons verteld hebben over wat ze van hun partner

verwachten 42Wat mannen zeggen over een kind krijgen . . . 42Psychische gezondheid 43

3 we krijgen een kind! je voorbereiden op het ouderschap 47Veranderende lichamen, veranderende levens 47

Laten we dit eens nader bekijken . . . 47Verwachtingen van ouders 51

Inhoud

8 kinderen krijgen

Quiz – een realistisch perspectief krijgen 53Vooruit plannen om het leven gemakkelijker te maken 54Problemen oplossen – wat ga je doen als het lastig wordt? 55Voor elk probleem is een oplossing! 56Realistisch zijn 59

4 voor jezelf zorgen is voor je baby zorgen 61Voor jezelf zorgen en stress 61

Hoe ga je met moeilijkheden om? 62Geërfde copingstrategieën 62

Mijn copingmodellen 62Voor jezelf zorgen en stressbestrijders 63

Levensgebeurtenissen 63Veelvoorkomende problemen voor nieuwe ouders 68Eigenwaarde 71Wat zijn de voordelen van een hoge eigenwaarde? 71Hoe bouw je meer eigenwaarde op? 72

5 van geliefden naar ouders: omgaan met veranderingen in jullie relatie 75Hoe relaties werken 76Communicatie 76

Wat voor partnerschap als ouders wil je? 76Hoe jij bent opgegroeid 79

De relatie van je ouders 80Andere invloeden 81

Assertiviteitsvaardigheden voor nieuwe ouders 83Hoe assertief wil je zijn? 84

Hoe herken je assertiviteit? 84Wat is jouw stijl? 86Laten we oefenen! 88

Intimiteit 89Praktijkvoorbeeld 89

Kleine gebaren van genegenheid 91Even praktisch: wie gaat wat doen? 92Laten we een dagje ruilen! 95

6 de balans in je leven bewaren 97Het belang van balans 98

Bepalen wat jou bevrediging schenkt. Wat maakt jou gelukkig als persoon? 98Opmerken welke invloed je activiteiten op je stemming hebben 99

Pas op voor de neerwaartse spiraal 100De balans aanpakken: orde in de chaos brengen 101Omgaan met angst 104

Je copingstijl bepalen 104Ga jij constructief met moeilijke situaties om? 106Aandacht voor je psychische gezondheid 107

inhoud 9

7 gezond denken, gezond zelf 109Hoe denk jij? 109De wisselwerking tussen gedachten, gevoelens en gedrag 111

Je gedachten onderzoeken 112Andere voorbeelden van gedachten 113

Negatief denken veranderen: gedachtenvallen vermijden 114Jezelf bevrijden uit je gedachtenvallen 115Laten we oefenen! Cognitieve strategieën 116

Een gedachtendagboek bijhouden 120

8 voor je pasgeboren baby zorgen 125Pasgeboren baby’s begrijpen 125Slapen als een baby 126Slaaptips voor je pasgeborene 127

Slaapquiz 131Huil, baby, huil . . . 131

Activiteit . . . 131Waarom huilt mijn baby? 132Tips voor het herkennen van huiltjes 132Leren luisteren naar je baby 133Spelsuggesties voor jonge baby’s 134Je baby voeden 135Veelvoorkomende borstvoedingsproblemen 137Flesvoeding 140

Wat zijn je voorkeuren? 140Generale repetitie! 141

9 welkom bij ‘de club’! 145Wat een opluchting! 145

Voor mama – de geboorte verwerken 145‘Speciale’ baby’s 147Niemand heeft het me verteld! Verwachtingen en realiteit ontmoeten elkaar 147Terug naar de basis! Brainstormen over mogelijke problemen 148

De zes stappen om problemen op te lossen 148Wie is die kleine vreemdeling? Je baby leren kennen 149Samen groeien door middel van spel 151Wat baby’s nodig hebben 151Omgaan met negatieve gevoelens 151

Letten op je ‘zelfpraat’ 153De balans vinden: je relatie en je ouderschapspartnerschap 154

Wat heb je opgemerkt in je relatie? 155Actie ondernemen: wat moet je doen om te communiceren? 156

Bijlagen 159Literatuur 167Meer informatie 169Dankwoord 173Over de auteurs 175

Inleiding

Geschiedenis en achtergrond van dit programma

Het programma waarop dit boek is gebaseerd, Towards Parenthood, is ontstaan uit het werk van het piri (Parent-Infant Research Institute), een Australische non-profi torgani-satie gericht op het bevorderen van het emotioneel welzijn van ouders en jonge kinderen. Ons instituut combineert op unieke wijze de expertise van clinici die met jonge kinderen werken met die van wetenschappelijk onderzoekers. Dat resulteert in praktische, direct toepasbare, vroege interventieprogramma’s die een verschil maken voor kinderen en hun ouders.

Over het Parent-Infant Research Institute

Parent-Infant Research Institute

Het piri (www.piri.org.au) heeft als doel ouders en jonge kinderen (0-24 maanden) te steunen om het welzijn en de gezonde ontwikkeling van kinderen te bevorderen. Het ouderschap kan moeilijker zijn dan verwacht en in onze Infant Clinic moedigen we ou-ders aan goed voor zichzelf en hun baby’s te zorgen en niet te aarzelen om in stressvolle tijden professionele hulp te zoeken – van een van onze psychologen, hun huisarts of een verpleegkundige.

Het piri draagt in Australië bij aan vroege interventie met:• onderzoek dat resulteert in evidence-based behandelingen om ouders en kleine kinde-

ren te helpen die tegen moeilijkheden aanlopen; en• een ervaren team van clinici en wetenschappers dat zich wijdt aan het onderzoeken,

ontwikkelen en toepassen van innovatieve interventieprogramma’s.

Het programma dat in dit boek aan bod komt, is gebaseerd op onderzoek dat de belang-rijkste gebieden van verandering heeft benoemd waar mannen en vrouwen mee te maken

12 kinderen krijgen

krijgen als ze de overgang naar het ouderschap doormaken. Dit programma bevat vooral voor nieuwe ouders belangrijke informatie, maar heeft ook veel te bieden aan degenen die al een kind hebben. Onze ervaring met het werken met gezinnen heeft ons geholpen om voorbeelden en praktische adviezen op te nemen die als zeer waardevol worden erva-ren.

Het programma

Programma’s die gericht zijn op de voorbereiding op het ouderschap focussen zich meest-al op de lichamelijke aspecten van de zwangerschap, de ontwikkeling van de foetus, de bevalling en de zorg voor de baby. Veel toekomstige ouders vinden deze focus te beperkt en vertelden ons terugkijkend dat ze veel gehad zouden hebben aan een voorbereiding op het ouderschap met aandacht voor wat zich voor kan doen op emotioneel, sociaal en psychologisch vlak. Dit programma richt zich zowel op vaardigheden om met veranderde omstandigheden om te gaan, als op ouderschapsvaardigheden en heeft als doel om moei-lijkheden op deze gebieden te beperken zodat de aanpassing na de geboorte zo soepel mo-gelijk verloopt. Het programma is gericht op verwachtingen van het ouderschap, de relatie tussen de ouders, familieproblemen, negatieve levensgebeurtenissen, de eigen kindertijd, isolement, angst, depressie, omgaan met lastige situaties, ouderschapsvaardigheden en hechten aan de baby.

We hebben ons in de keuze van factoren die we behandelen laten leiden door een biopsychosociaal model van ouderschap. In essentie worden negatieve ervaringen met het ouderschap beschouwd als resultaat van de wisselwerking tussen kwetsbaarheidsfactoren bij de moeder en/of vader, onrealistische socioculturele verwachtingen en triggerfactoren, zoals stressvolle levensgebeurtenissen. De moeilijkheden die daaruit voortkomen worden vervolgens in stand gehouden door zowel negatief denken en gedrag, als negatieve inter-acties met dierbaren.

Het doel van dit programma

Het doel van deze handleiding is ouders ondersteunen bij de complexe eisen die het ou-derschap met zich meebrengt. Daarnaast is deze handleiding bedoeld om de relatie tussen de ouders onderling en tussen ouders en hun kinderen te versterken. We zullen onderwer-pen bespreken als omgaan met moeilijkheden (ook wel coping genoemd), probleemoplos-sing, het verhogen van de eigenwaarde, assertieve communicatie, een emotionele band opbouwen met je baby en het begrijpen van de signalen die je baby geeft.

EvaluatieHet programma is uitgebreid getest in Australische gezinnen. Op basis van feedback van de focusgroepen werd het programma telkens herzien. Over het algemeen vertelden de deelnemende ouders ons dat ze plezier hadden beleefd aan het programma en ervan had-den geleerd.

beyondblue, een Australische organisatie die zich inzet voor mensen met een depressie, heeft een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling en evaluatie van dit programma. beyondblue fi nancierde in eerste instantie een pilotstudie en vervolgens een omvangrijker

inleiding 13

gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek naar deze interventie in Victoria, Australië. De interventie bestond uit het lezen van dit boek en een wekelijkse telefonische bespreking ervan met een counselor. De resultaten wijzen uit dat Kinderen krijgen nuttige informatie kan bieden die een rol van betekenis speelde in de aanpassing aan het ouderschap voor vrouwen en hun partners uit Victoria die een kind kregen. De vrouwen die het boek lazen en wekelijks een telefoongesprek hadden, waren eerder geneigd om hulp te zoeken als ze die nodig hadden, voelden zich als ouders competenter en hadden minder last van depres-sies dan degenen die het programma niet volgden (Milgrom et al., 2010).

Feedback op het programmaVrouwen die ons programma hebben gevolgd, gaven deze reacties:

‘Het onderzoeken van verwachtingen, gepieker en angsten over het moederschap in het eer-ste hoofdstuk gaven me de kans om over bepaalde dingen na te denken.’

‘Het lezen van de eerste twee hoofdstukken heeft ervoor gezorgd dat mijn man en ik met elkaar in gesprek zijn gegaan.’

‘De vaardigheden voor probleemoplossing waren heel nuttig.’

‘Door deelname aan het programma kreeg ik de kans om na te denken over de overgang naar het ouderschap en de verantwoordelijkheden die daarbij komen kijken.’

‘Door het hoofdstuk ‘Van geliefden naar ouders’ is de communicatie tussen mij en mijn partner verbeterd.’

‘De lijst met instanties voor hulp en ondersteuning is een waardevolle hulpbron.’

‘Voor mij waren de nuttigste aspecten de afl eidings- en zelfpraattechnieken.’

‘Het inzicht in de relatie tussen gedachten, gevoelens en gedrag dat ik met het model heb verkregen was ongeloofl ijk nuttig.’

‘Het in kaart brengen van factoren die leiden tot een neerslachtige stemming was iets waar ik nooit over nagedacht had.’

‘Het herkennen van passieve, agressieve, assertieve en indirecte communicatiestijlen heeft me geholpen de manier waarop ik met anderen communiceer onder de loep te nemen.’

‘Het gedeelte over eigenwaarde heeft me geholpen in mijn pogingen om een rolmodel voor mijn eigen kinderen te zijn.’

‘Het concept van gedachten die gevoelens beïnvloeden sprak me erg aan.’

‘De strategieën voor het vermeerderen van positieve en het verminderen van negatieve ge-dachten waren heel nuttig.’

14 kinderen krijgen

‘Ik vond het hoofdstuk ‘Voor je pasgeboren baby zorgen’ het nuttigst omdat het praktische informatie bevat.’

‘Het laatste hoofdstuk geeft een geweldig overzicht van de in het programma geleerde stra-tegieën.’

‘Over het geheel genomen heeft het programma me geholpen mijn gedachten over mijn baby op een rijtje te zetten.’

Hoe je dit boek gebruikt

Dit programma is samengesteld als een zelfhulphandleiding voor moeders en vaders in spe en voor ouders die het afgelopen jaar een baby hebben gekregen. Professionals kun-nen de handleiding ook als aanvulling op hun hulpverlening gebruiken (zie www.piri.org.au). Als je het boek zonder professionele begeleiding doorwerkt, kun je dit in je eigen tempo doen – lezen, de oefeningen doen, nadenken en issues met je partner bespreken wanneer het jou uitkomt. Sommige onderdelen zijn bedoeld om te kopiëren en op een prominente plek op te hangen als tip of geheugensteuntje. Nadat je dit boek hebt gelezen, raden we je aan het als naslagwerk te gebruiken. Zo kun je de strategieën die je belangrijk vindt nog eens nalezen als je baby ouder wordt en zich andere problemen voordoen.

De ideeën in dit boek dienen als leidraad voor de aanpassing aan het ouderschap. Maar, iedere moeder, iedere vader en iedere baby is uniek. Dit betekent dat sommige van de suggesties jou misschien goed van pas komen, maar andere weer helemaal niet. We advi-seren je een nieuwsgierige en onderzoekende houding aan te nemen ten aanzien van de aangeboden ideeën – zo geef je jezelf de gelegenheid om alles te proberen, en uit te zoeken wat voor jou persoonlijk, je relatie en je gezin werkt.

Hoofdstuk 1 is specifi ek gericht op aanstaande moeders, hoofdstuk 2 op aanstaande vaders. Ondanks die focus kan het heel zinvol zijn om beide hoofdstukken te lezen en te bespreken hoe het ouderschap mogelijk een andere uitwerking op jullie beiden zal heb-ben. De andere hoofdstukken zijn geschreven en relevant voor zowel moeders als vaders. Met name hoofdstuk 5 is belangrijk voor jullie beiden omdat hierin de veranderingen worden geschetst die binnen je relatie kunnen optreden. Het laatste hoofdstuk, hoofdstuk 9, is bedoeld om te lezen na de geboorte van je baby.

We hopen dat je zult genieten van de reis die begint op het moment dat je weet dat je een kind krijgt.

1 De weg naar het moederschap

De wetenschap dat ze een baby krijgen, vervult de meeste moeders met opgewonden verwachtingen en misschien lichte vrees. De bevalling zelf is een ervaring op zich – vol krachtige emoties en, voor de meesten, pijn. Voor sommigen kan de bevalling een trau-matische ervaring zijn en kan het herstel enige tijd duren. Maar voor velen is het een vreugdevol moment wanneer ze hun baby voor het eerst kunnen zien, horen, aanraken en vasthouden. Hoewel liefde en zorg voor je baby doorgaans vanzelf komen, vergt het enige inspanning om een relatie met je pasgeborene op te bouwen. De signalen van je baby leren lezen, zijn of haar unieke nuances leren kennen en een veilige hechting met hem of haar tot stand brengen, kosten allemaal tijd, geduld en toewijding.

In dit hoofdstuk onderzoeken we enkele verwachtingen, realiteiten en uitdagingen die gepaard gaan met moeder worden. Neem de tijd voor dit hoofdstuk, dat als doel heeft om: • Je te helpen ruimte te maken voor je baby in je hoofd en je leven, zodat je je voorbereid

voelt op deze nieuwe relatie.• Je te ondersteunen bij het ontwikkelen van een band met je baby. Hoewel de meeste

moeders in deze fase gevoelens voor hun ongeboren baby beginnen te ontwikkelen, hebben sommige er misschien nog niet zo veel over nagedacht.

• Je te helpen om te gaan met de gemengde gevoelens of zorgen die je misschien over je baby hebt.

• Je terug te laten kijken naar je eigen kindertijd en de relatie met je ouders zodat je je bewust wordt van hoe die van invloed kunnen zijn op je relatie met je baby.

• Je ideeën te geven om je te steunen in je eigen moederschap en uit te kijken naar de toekomst met je nieuwe baby.

Je baby leren kennen – een groeiende ervaring

Het leven is druk en het kan lastig zijn om voldoende tijd te nemen om gas terug te nemen en in het moment te leven. Als je erachter komt dat je zwanger bent, ligt de focus vaak op het aantal dagen en weken dat het nog duurt voordat je baby geboren wordt, maar hoe is het nu met jou en je baby?

De volgende oefening is gericht op de emotionele band met je baby. Je zult het meest aan deze oefening hebben als je eerst in een ontspannen stemming komt, je ogen sluit en je baby zo duidelijk mogelijk probeert voor te stellen. (We geven je suggesties om je te helpen.) Wellicht wil je na elke suggestie je ervaringen opschrijven.

18 kinderen krijgen

Afstemmen op je babyHoe stel je je baby voor? Probeer je baby te visualiseren tijdens de zwangerschap en terwijl hij/zij zich ontwikkelt van een baby tot een kind tot een volwassene. Wat stel je je voor dat jullie samen doen? Probeer jezelf voor je te zien als moeder terwijl je je baby voedt, vasthoudt en in bad doet.

Hoe verwacht je dat je baby zal zijn – zijn uiterlijk, persoonlijkheid en gedrag (bijvoorbeeld hui-len, slapen, lachen, voeden)? ‘Passen’ de namen die jullie hebben gekozen bij deze baby die je in gedachten hebt?

Welke verwachtingen, hoop of angsten heb je over je baby?

Betrek je je ongeboren baby in je dagelijkse activiteiten (zoals tegen hem of haar praten, je buik masseren of muziek spelen)? Hoe reageert je baby volgens jou? Kun je je baby voelen door over je buik te aaien? Beweegt je baby wanneer je je buik aanraakt? Voel je het als je baby de hik heeft?

1 | de weg na ar het moederschap 19

Voor veel aanstaande moeders kan het leven stressvol zijn omdat veel andere zaken en priori teiten om aandacht vragen. Probeer indien mogelijk iedere dag even tijd vrij te ma-ken om contact te maken met je baby door je te ontspannen en je op elkaar ‘af te stemmen’. Misschien wil je dit combineren met de vorige oefening om je te helpen je baby voor je te zien, zodat je baby een deel wordt van je dagelijks leven en bewustzijn.

Veelvoorkomende gevoelens van ‘moeders in spe’

De zwangerschap is een complexe tijd waarin vrouwen een uitgebreid scala aan gevoelens en emoties kunnen ervaren. Dit markeert, samen met een groot aantal lichamelijke veran-deringen, het begin van een nieuwe fase. Dat kan beangstigend zijn. Gemengde gevoelens zijn normaal en een noodzakelijk onderdeel van de voorbereiding op de veranderingen en het nieuwe leven dat eraan komt.

Je gemengde gevoelens kunnen te maken hebben met eventueel ongemak van je zwan-gerschap of het onbekende van een baby krijgen. Misschien beweegt de baby in je buik heel veel, waardoor je je niet kunt ontspannen, of baal je omdat je niet goed meer slaapt. Probeer een accepterende houding aan te nemen. Je baby ‘schopt’ je niet om je wakker te maken, maar probeert het zich gemakkelijk te maken in een kleine ruimte.

HOE HET MOEDERSCHAP BEVALT? O, HET IS …

GEWELDIG

VERMOEIEND

FANTASTISCH

ENG