kam frikë… hezitoj…

8/3/2019 Kam frik hezitoj

1/30


2/30

Salah Salah RashidDrejtor i qendrs Rashid pr zhvillimet sociale dhe psikologjike nKuvajt Psikiatr

Prof. Xhasim Elmutava: Esselamu alejkum, u urojm mirseardhjenteleshikuesve tan t nderuar n programin ton javor Shtpit elumtura ku na shoqron motoja jon Derisa lumturia t bhet tradita

jon. Urojm q lumturia dhe gzimi t mbush shtpit dhe familjet

tona.

Titulli i emisionit t sotm shtKam frik hezitoj N fund tktij programi, un dhe i ftuari ynsynojm q titullin e ktij emisionita kemi ndryshuar n

Un guxoj dhe sfidoj.


3/30

Frika dhe hezitimi jan faktor q prekin shumicn e njerzve, fmij qofshinapo t mdhenj, gra apo burra, beqar apo t martuar. Un n dor kamnj studim i cili tregon prqindjen e fmijve q frekuentojn doktortpsikiatr n Gjermani, ku 15 % e tyre vizitohen pr shkak t

friks. 10 % e klientve ishin nga mosha 15 vjeare deri n adoleshenc.Llojet e friks (fobis) jan t shumta, si ajo nga trafiku, kafsht, errsira.Pre e fobis kan rn dhe nj pjes e fetarve.

I ftuari yn n kt emission sht dr. Salah Rashid, t cilin fillimisht e

pyesim: far mendoni mbi temn e ktij emisoni?Dr. Salah: sht nj tem trheqse, e cila shpreh shqetsimin e shumnjerzve t cilt jetojn nn trysnin e fobis dhe n fund t ktij emisioni,urojm q gjendja e shum njerzve q vuajn nga fobia t ketndryshuar

Prqindja e atyre q vuajn nga smundja e fobis nrang ndrkombtarProf. Xhasim Elmutava:A konsiderohet prqindja e t

smurve me kt smundje e lart, si tek fmijt dhet riturit?


4/30

Dr. Salah Rashid:Ajo q prmende mbi situatn n Gjermani, prfaqson

prqindjen n rangun botror. Statistikat e Kombeve t Bashkuaratregojn se smundja psiqike m e prhapur mes njerzve shtHIGHLY DIGRESSED PSYCIATRIC LUNES. Kjo sht smundja t

cilndiagnostikojn dhe hasin shumica e psikoterapistve, smundje me baz

frikn apo fobin. Ky lloj, arrin n 10 % e pacientve, depresioni 7 %,stresi 5 %, dyshimet 4 % dhe skezofrenia 0.10 %. Duket qart q fobiaz prqindjen m t lart dhe sht n rritje.


5/30

Prof. Xhasim Elmutava: Cili sht ndryshimi mes fobis, stresit dhe tensionit?Dr. Salah Rashid: Frika sht dy llojesh:

E prgjithshme, ku i smuri ka frik dika t paprcaktuar, si frika mbi tardhmen.

Dhe fobia, e cila sht frik nga dika e caktuar dhe e njohur, si sht frika

nga vendet e mbyllura (klaustrophobia), frika nga vendet e larta (acrophobia).Vet smundja e friks, hyn tek stresi, por me qllim q ti dallojm, themi:

Nse frika sh nga dika e paprcaktuar ajo sht stress dhe nse shtnga dika e caktuar sht fobi. Nse stresi sht i vazhdueshm kalon ntension.


6/30

Prof. Xhasim El-Mutava:Kameramani yn doli n rrug dhe pyeti njerzitmbi at q burrat kan m shum frik. Prgjigjet ishin t ndryshme, disaprej tyre thonin q burrat kan m shum frik nga iltrsia dhesinqeriteti, disa t tjert mendonin se burrat kan frik m shum ngavdekja, disa t tjer mendonin gruan, t tjer varfrin, t tjer grat, pasi

ato jan nj bot e panjohur. Cili sht mendimi juaj doktor? Prof. Salah Rashid:Q t jemi m t sakt n konkluzionet, m parduhet t pyesim: Prse burrat kan frik nga kto gjra? Doktori PolHauk, n studimet e tij zbuloi se llojet m t prhapura t friks jan dy:Frika nga dshtimi dhe frika nga refuzimi. Kto dy lloje zn 80 % t atyre

q vuajn nga frika. Kurse 20 % i mbetur jan ata q vuajn nga frika qnjihet si fobi.


7/30

Prof. Xhasim El-Mutava:A ka t bj frika me vendim marrjen? A shtnj shenj q njeriu vuan nga frika, nse ai nuk ka vullnet pr t marrvendime?

Dr. Salah Rashid:Po dhe kjo sht nj nga pasojat q shkakton frika e

vazhdueshme. Ajo sht nj nga pengesat kryesore n vendim marrjedhe i shkakton personit q vuan prej saj, strese dhe probleme t shumta,edhe nse ai akoma nuk ka marr vendimin prfundimtar. Ose, mund toj n vendim marrje t gabuara. Nj person q ka frik, nuk i jepet prt hyr n projekte, ai nuk ka forc madje dhe t martohet. Ashtu sipersonat q vuajn nga refuzimi kan nj ndjeshmri t tepruar

dhe n t shumtn e rasteve nuk arrijn t krijojn lidhje t forta dhe tshndetshme.


8/30

Prof. Xhasim Elmutava: A ka ndryshim mes friks tek burrat dhe friks tekgrat? D.m.th t flassh mbi frikn, a ndryshon sipas gjinis? Sipas njraporti n Gjermani, kur djemt kan frik, jan t prirur pr agresivitet.Kurse tek vajzat vrehet nj sjellje e shoqruar me turp t tepruar dhedepression.

Dr. Salah Rashid: Mendoj se nj statistik e till, i prshtatet shoqrivetona arabe m shum se atyre perndimore. Kjo, pasi tek ne, grat idrejtohen ksaj zgjidhjeje n raste t tilla, kurse djemt zgjedhin dhunndhe agresivitetin, gj e cila tregon frikn q e ka kapluar. Person ifuqishm dhe i ekuilibruar, mund t konsiderohet ai q nuk sht i

dhunshm as pr vete dhe as pr t tjert.


9/30

Prof. Xhasim Elmutava: Para fillimit t emisionit, na morri n telefon njvajz e re, e cila na krkoi q problemin e saj ta diskutojm me ju. Moshae saj sht 21 vje dhe thot se prindrit e detyruan t fejohej me dik.Tashm ajo sht e fejuar, por ajo vren q ka nj disnivel mes arsimimitt saj q sht i lart dhe arsimimit t fejuarit q sht i ult. Gjithashtu, i

fejuari ka nj profesion jo t preferueshm dhe t lart shoqror. Ajotashm sht e friksuar se nse martohet me nj njeri t till, kjomartes do t dshtoj dhe t prfundoj e shkurorzuar. N t njjtnkoh, ajo ka frik se po e prishi kt lidhje, nuk do t ket oferta t tjerapr martes. far i kshilloni ksaj vajze?

Dr. Salah Rashid: Ajo e ka analizuar shum bukur problemin e saj.Ajo ka frik nse e refuzon kt martes se nuk do t ket ofertat tjera dhe n t njjtn koh, ka frik nga dshtimi i nj marteset till. Frika e saj sht e justifikueshme, pasi fjala divorc, do tthot dshtim n shoqrin ku jetojm. Un mendoj q shtje t

tilla si e martess dhe divorcit jan personale dhe se vendimiprfundimtar i takon vet personit q vuan.


10/30

Vendimi mund t mos jet binds pr familjen, t cilt padyshim q do tzemrohen dhe nevrikosen, por pas nj vit apo dy vitesh situata do tnormalizohet. Por t jetosh me nj person q nuk e do dhe q kemi frikprej tij, sht nj problem dhe sakrific e madhe. Dika e till ndodhshpesh n shoqrit tona. N kt rast, un mendoj q vet i fejuari i saj

nuk ka asnj faj, pasi aq jan mundsit dhe aftsit e tij. Nse vajza e kapranuar kt fejes edhe pse nuk ka qen e bindur, ajo duhet t mbajprgjegjsit e ksaj martese nse dshton. Gjra t tilla kan t bjnme t ardhmen dhe un mendoj q kjo vajz duhet t mos e pranoj njmartes t till.


11/30

Nj teleshikues nga Arabia Saudite: Vuaj nga depresioni dhe kam njdoktor vendas q m kuron. Ka gjysm viti q kurohem dhe marr ilaesipas recetave t doktorit, por nuk ndiej prmirsim edhe pse marr ilae.Shkaku i depresionit sht nj problem i vjetr. Jam i martuar.

Dr. Salah Rashid: Problemi i depresionit n vendet arabe konsiston n

at q kjo smundje nuk sht e kuptueshme. Kshtu, njerzit tek nevuajn nga dy gjra: E para sht vet smundja dhe e dyta sht seshoqria nuk e pranon dhe nuk e kupton personin q vuan. Un mendojse shoqrit arabe vuajn nga smundja e depresionit m shum sevuajn nga fobia.

Nse prqindja botrore e atyre q vuajn nga depresionisht 6.5 % tek ne kjo smundje kap shifrat 7 %. Nsenumri i atyre q na ndjekin nprmjet televizorit n ktoaste sht nj million, un mendoj se 70.000 prej tyre

vuajn nga depresioni.


12/30

Problemi qndron n at q tek ne mungojn institucionet ku njeriu dhefamilja mund t marrin informacionin e duhur. Tek ne nuk ka vese spitalepsiqik. Vet Arabia Saudite, vendi ku jeton teleshikuesi q sapo foli, nuk kainstitucione dhe qendra publike t specializuara n kt fush.

Ne thjesht kemi klinika t cilat i kurojn t smurt me an t ilaeve, kushum prej tyre mund t mos ken nevoj pr ilae, ku shkaktart esmundjes mund t jet vetm ambientaliste. Ve ndihms mjeksore, ismuri me depression ka nevoj dhe pr support psikologjik. N Amerik,Gjermani dhe shum vende t tjera njihet motoja i depresionuari anonim

ashtu si kemi ne OJF t cilat merren me kurimin e viktimave t drogs dheq kan pr moto Prdoruesit anonim t drogs.

Ata mblidhen dhe takohen derisa i smuri ta kaloj smundjen, gj e cilanuk ekziston tek ne. Madje njerzit tek ne injorojn dhe vet psikiatrin, tcilin nuk e frekuentojn dhe e konsiderojn dhe at t lojtur. Kjo, edhe pse aikuron edhe problemet mendore edhe ato psiqike dhe nervore.


13/30

Qendrat e trajtimit t depresionit

Teleshikues nga Libia: Un do t uroja q t ekzistonin edhe tek neqendra dhe organizata humane t cilat merren me trajtimin e smundjevenervore.

Dr. Salah Rashid: Duket qart q teleshikuesi ka njohuri rreth ktijproblemi dhe mendoj se vllezrit tan n Libi jan m t informuar sepopullsit e vendeve t tjera arabe. Un shfrytzoj pranin time n ktstudio t TV ART. U bj thirrje qeverive fillimisht, biznesmenve s dyti

dhe popujve s treti q ta rregullojn kt mangsi, duke mos lejuar q eara t vazhdoj aq sa t jet e pamundur rikonstruksioni i saj. Nse tsmurt me depression jan mbi njzet e pes milion, si duhet ti

trajtojm dhe far duhet t bjm pr ta? Spitalet kuruese kan filluar tmos ken kapacitetet e duhura pr t prballuar fluksin e shumt t tsmurve. Ku duhet t drejtohen kta t smur? Padyshim q shumicae tyre do tu drejtohen qendrave dhe spitaleve t perndimit pr tu

kuruar.Ne hasim dhe nj problem tjetr t madh, q jan drogat q na vijn ngaIrani, Pakistani dhe Afganistani, shtete t cilt kan vendet e GadishullitArabik si stacionin kryesor. Megjithat, n t gjith Gadishullin Arabik nukgjendet nj qendr e specializuar pr trajtimin e konsumatorve t drogave.

Ashtu si nuk gjenden qendra pr trajtimin e t smurve me depression.


14/30

Prof. Xhasim Elmutava: Kameramani yn intervistoi shum gra, t cilaveu drejtonte pyetjen: Cilat jan gjrat q e friksojn m shum gruan?Shumica e prgjigjeve ishin: Martesa e burrit me nj ose m shum gra ttjera, e ardhmja, pleqria dhe reputacioni.

Dr. Salah Rashid: Un mendoj se dika e till ka nevoj pr m shum

studime dhe statistika t detajuara. Edhe pse statistika t tilla nukmungojn n perndim, dika e till mungon pr shoqrit tona arabe.Nga prgjigjet duket qart q grat vuajn m shum nga refuzimi,emocionet dhe delikates e tepruar, pr t cilat nuk kan asnj shpjegim.Nse burrat i nervozojn sado pak, ato qndrojn tr ditn t mrzitura

dhe duke pyetur veten: Vall a m don si m par? Prse nuk m kuptonaskush?!

N koht moderne, gruas i sht shtuar dhe nj frik tjetr,frika nga dshtimi. N koht tona, grat punojn dhesuksesi apo dshtimi ndikojn drejtprdrejt n jetn e tyre.


15/30

Prballja me rreziqet dhe guximi n projekte

Teleshikues nga Libia: Problemi sht se nj njeri mund t kaloj nga njprojekt n nj tjetr dhe dshton. Ku duhet ta krkoj zgjidhjen ky njeri?

Dr. Salah Rashid: Dua q teleshikuesit nga Libia ti them dika t

rndsishme: Jeta, ose sht aventur e guximshme ose sht nj hi.Nse njeriu nuk ndrmerr aventura t guximshme, me kusht q t jen t

studiuara mir, ai kurr nuk do t mundet t arrij sukses n jetn e tij. Tgjith njerzit e suksesshm pa prjashtim, t do niveli, fetar, materialapo kulturor, pa dyshim q e kan provuar sht dshtimi fillimisht.

Njeriu m i pasur sot n bot sht Bill Gates, q posedon nj pasuri prej86 miliard dollarsh

Ai arriti ta ndrtoj Mikrosoftin me punn dhe mundin e tre personave t ciltkishin dshtuar m par n ngritjen e kompanive. Madje, njri prej tyredshtoi dhe n projektin e Billit. Ai bri q Billi t humbas afro njzetmilion dollar dhe kjo shum pr nj kompani q sapo ka filluar t ecsht e konsiderueshme. Vet ky person, duke i ndjer humbjet dhedshtimin e plot, krkoi dorheqjen, por Billi i tha: Si sht e mundur q

krkon dorheqjen n nj koh q tashm ke prfituar prvoj n kt fushdhe un nuk t kam braktisur?! Dhe e mbajti n pun.

N d b j j bl i ill N k d i


16/30

N vendet arabe, vuajm nga nj problem i till. Nse nuk ndrmarrimvendime t guximshme n do fush, pasi ti kemi studiuar mir, kurr

nuk do t arrijm rezultate t knaqshme. Madje them, q do arritje dhesukses, duhet t shoqrohet me nj dshtim t pjesshm.

Pr kt, le t prmendim shembullin e Kolen Sandros, atij burri t moshuarme mjekr t bardh, themeluesit t Kintak-it. Pasi kishte kaluar tpesdhjetat duke punuar si kuzhinier n nj restorant, pronari i restorantite dboi nga puna. Ai me vete mendoi: far mund t bj duke mos pasurnj zanat tjetr dhe duke qen i padiplomuar n kt profesion qushtroj? Gjithka q kam msuar t gatuaj sht supa me mish pule.Megjithat, ai vajti dhe filloi tu tregoj t gjith restoranteve mbi supn q

dinte t gatuaj. A e dini n sa restorante vajti? N 1009 restorante.

sht pikrisht kjo prpjekje dhe aventur e cila bri qrestorantet Kintaki t prhapen n t gjith botn dhe tgjith kto restorante derdhin shuma t ndryshme n llogarit familjes Kolen Sandros. Shembuj t till jan t shumt.Prandaj njeriu duhet t jet i guximshm dhe t marrvendime t rndsishme n kt jet.


17/30

Nj teleshikues nga Arabia Saudite: Pyetja ime e par sht: A mund tvuaj njeriu nga depresioni pa ndonj shkak? Pyetja e dyt: A jan ilaetq prdoren pr t kuruar depresionin t rrezikshme pr shndetin dhe andien i smuri plogshti dhe dshir pr t fjetur pas prdorimit t tyre?

Dr. Salah Rashid: Fillimisht dua t theksoj se numri i t prekurve nga

depresioni n Arabin Saudite sht n shifra t larta. Ditn q kamcaktuar pr konsulenc, shumica e kontakteve dhe telefonatave m vijnnga Saudia dhe shumica e rasteve jan me depression. Kurse kuvajtjantvuajn m s shumti nga stresi dhe banort e Emirateve t BashkuaraArabe nga problemet familjare.

Prsa i prket pyetjes s par t teleshikuesit, them q depresionivjen dhe pa ndonj shkak. Disa lloje depresioni t cilat i quajm(indigenous depression) t cilat lindin pa shkak, mund t shfaqenedhe tek fmijt.Kurse prsa i prket pyetjes s dyt, dshmia ime n kt fush

mendoj q sht e pavlefshme, pasi pr tju prgjigjur duhet t jesh ispecializuar n fushn e kimis.

Gjith i ht d dh h j d kt t k hill j j i t


18/30

Gjithsesi sht e pamundur dhe e papranueshme q nj doktor t kshilloj nj pacientt tijin t prdor ilae kundr prdorimit t drogs. Kjo, pasi prdorimi i drogs shtnj problem m i prhapur dhe m i madh se sht depresioni. Nuk ka asnj ila

pr drogn dhe kushdo q thot se ka ila pr drogn gnjen. Nse nj njerikonsumon drogat, ai do t jet i varur prej tyre.

Ajo q mund t ndodh, sht q ky konsumator t mund t shkputet nga konsumimi idrogs n nj periudh kohe. sht pikrisht kjo ajo q bjn shoqatat dheorganizatat e ndryshme t cilat merren me kurimin dhe shkputjen e t rinjve ngadroga. Me an t kurave t ndryshme, ata arrijn ta shkpusin prdoruesin e drogs,por ai mbetet i lidhur me t. N do ast q t prballen me problemet dhe hallet ejets, prdorimin e drogave do e shohin si nj zgjidhje, qoft dhe pas 30 apo 40

vitesh. Pr kt, nj doktor i aft nuk e kalon t smurin depresiv nga depresioni osedo lloj smundje tjetr n prdorim t drogave qetsuese. Gjithsesi, i smuri mundti kontrolloj ilaet q i jepen duke lexuar udhzimet e prdorimit t tyre.

Nse n to shkruhet Lufton depresionin ato nuk prmbajn

prbrs droge edhe nse i prdor kto ilae pr gjasht muaj, nj

vit apo dy vite rrjesht. Gjithashtu, ilaet q prdoren pr kurim, nukkan efekt t shpejt, pasi efekti i tyre mund t shfaqet vetm pasdy ose tre javsh. Gjat ksaj kohe, shfaqen disa nga efektetansore si dhimbje koke, pagjumsi ose dshir pr t fjetur sa mgjat. Gjat ksaj periudhe, i smuri duhet t jet i durueshm, pasiai vet zgjodhi zgjidhjen me ilae dhe duhet ta oj deri n fund.

Nse ai nuk vren prmirsim, duhet t ndryshoj ilain osedoktorin.


19/30

Nj teleshikues nga Libia:Vuaj nga stresi, ndihem i tensionuar dhe trheqjenervore mes dy shpatullave. Jam vizituar tek shum doktor, por nuk kam gjeturshrim. Kam gjasht vite q vuaj nga kto smundje. Nj problem tjetr q kamjan dhe fmijt e mi, t cilt nuk msojn fare n shkoll. Ata nuk jan aspak tshoqrueshm dhe pjesn m t madhe t kohs e kalojn brenda n shtpi,duke u izoluar dhe veuar nga shokt dhe komshinjt.

Dr. Salah Rashid:Para s gjithash, ne duhet t ndryshojm veten dhe sjelljet e

gabuara. Thot Zoti n Kuran:Zoti nuk e ndryshon gjendjen e nj populli,derisa ata t ndryshojn vetet e tyre.

Shumica e llojeve t fobive, nisin q n vegjli. Nse fmija e sheh nnn etij gjithmon t mrzitur dhe t dshpruar, mbresat e tij pr jetn do t jen

t pashpresa dhe dshpruese. Njeriu, at q ndjen brenda e shpreh npamjen e jashtme.Nse fmijt vuajn nga probleme psikologjike, prindrit duhet t tregohen tkujdesshm dhe t vmendshm ndaj sjelljeve dhe psikologjis s tyre.Vendimet dhe sjelljet e gabuara kan ndikim negativ dhe t drejtprdrejt npsikologjin e fmijve. Un e kshilloj teleshikuesin nga Libia, q fillimisht tprpiqet ta qetsoj veten, t ciln tua kaloj m von dhe fmijve, me an

t marrdhnieve t ngrohta dhe kontakteve t drejtprdrejta.


20/30

Prof. Xhasim El-Mutaa:Kameramani yn doli n rrug dhe u drejtoi t rinjve ktpyetje:far do t bj, nse do t krkoje dorn e nj vajze dhe ajo refuzon?

Disa nga t rinjt prgjigjeshin:Do t shokohesha. Disa t tjer prgjigjeshin:Do

t vuaja nga smundje psikike dhe shpirtrore. Disa t tjer prgjigjeshin:Kjo do

t thot q ajo nuk mund t ishte e imja dhe do t krkoja nj vajz tjetr. T

tjer thonin:Do t krkoja shkaqet e refuzimit. Ndrkoh q nj i ri uprgjigj:Njerz si un nuk mund t refuzohen nga vajzat.

Cili sht komenti yt mbi kto prgjigje?

Dr. Salah Rashid:Shohim q prgjigjet jan tregues i qart i

gjendjes shpirtrore t secilit prej t rinjve. Ata q

prgjigjeshin se n rast refuzimi do t krkonin nj vajztjetr, duket qart q kishin nj gjendje shpirtrore t qet, tpatrazuar dhe pa komplekse. T rinj t till do t dijn tajn n jet. Ata q thon se nuk do t krkoj nj tjetr,duket q vuan nga fobia. Ndrkoh q ai q tha se t rinj si ai

nuk mund t refuzohen, duket qart q jan euforik dhe tvetmashtruar.


21/30

Ishte profeti i Zotit, Muhamed a.s dhe refuzohej nganjerzit. Ai u akuzua si magjistar, fallxhor, bejtexhidhe t gjith cilsit negative. T plotsosh dshirat

e t gjith njerzve, sht dika e pamundur.Kurse t rinjt q thonin se mrzitem pak, por do tkrkoja nj tjetr, jan ai tip i t rinjve t cilt ivlersojn ndjenjat e tyre, megjithat u kthehen

jets normale.


22/30

Teleshikues nga Algjeria:Punoj si kmbyes valute n nj bank.Problemi nga i cili vuaj, sht se jam gjat gjith kohs i stresuar dhe ifriksuar pr pasurit e klientve. Sa her q konstatoj ndonj mangsidhe problem n ndonj nga projektet investuese, stresi dhe shqetsimi ikalojn kufijt.

Dr. Salah Rashid:Kt ne e quajm Frik nga prgjegjsit e t tjervee cila sht nj dukuri q shfaqet tek shum persona. Njerzitklasifikohen n tre grupe:

1 Ata q nuk interesohen vese pr veten e tyre.

2 Shoqror, ky hyjn ata persona q interesohen pr ttjert, shpesh her n llogari t vetes s tyre.3 Ata q interesohen pr t tjert dhe pr veten e tyre.Pr t kuruar personat q bjn pjes n grupin e dyt,sht e nevojshme ndrhyrja e psikoterapistit. Ndjenja e

qortimit t vetes, sht nj nga simptomat e stresit.

Personi q vuan nga ky lloj stresi gjithmon ia hedh fajin vetes edhe pr gjra q nuk


23/30

Personi q vuan nga ky lloj stresi, gjithmon ia hedh fajin vetes edhe pr gjra q nukjan n prgjegjsin dhe kompetencn e tij. Kjo mnyr e t menduarit, shtpesimiste. Me kt, ne nuk t themi q t mos ndjesh prgjegjsi dhe keqardhje,por t kshillojm q gjrave t mos u kushtosh rndsi m shum se e

meritojn. Ti mund t prekesh dhe t t vij keq, por jo t vuash.

sht njlloj si nj psikoterapist, i cili me t dgjuar smundjen e nj pacienti, fillon tvuaj dhe ai nga kjo smundje.

Nj teleshikues nga Libia:A sht frika dhe hezitimi, nj tregues mbi masat dhe

rndsin e vendimit q duhet marr?

Dr. Salah Rashid:T tregohesh i kujdesshm dhe t marrsh masa paraprake, sht

dika pozitive. Vet Zoti i madhruar i kshillon besimtart duke u thn:Obesimtar! Bhuni syel (kundr armikut) e luftojeni at.. (Nisa: 71)Ndrkoh q lkundja dhe hezitimi jan cilsi negative.

N betejn e Uhudit, mendimi i Profetit a.s ishte q t qndronin brenda n Medinedhe t mos dilnin jasht. Ndrkoh q mendimi i shumics s muslimanve ishte tdalin jasht, n Uhud. Duke par ngulmimin e tyre, Profeti a.s hyri n shtpi, veshi

parzmoren, ngjeshi shpatn dhe doli. Kur e pan, muslimant i than:O i drguar iZotit! Na vjen keq se ndoshta e tepruam. Nse dshiron, do t qndrojm brenda nMedine. Por Profeti a.s ua ktheu:Nuk i ka hije nj Profeti q t kthehet prsri, pasi

ka ngjeshur armt e lufts.Megjithat, muslimant e humbn betejn.T hezitosh dhe t lkundesh pr t marr nj vendim, sht nj problem i madh.Shum nga problemet tona politike, sociale dhe ekonomike, e kan burimin pikrishtnga hezitimi dhe lkundja. Madje, ato jan shkak pr akumulimin e problemeve.Q ta mbyllim, themi q lkundja dhe hezitimi jan negative, ndrkoh q marrja e

masave dhe kujdesi jan pozitive.


24/30

Prof. Xhasim El-Mutava:Kameramani yn, doli n rrug dhe u brifmijve kt pyetje:Cilat jan gjrat q keni m shum frik? Disa

thonin hajduti, polici, errsirn, prindrit, gnjeshtrn... kurse disaprmendn zjarrin.

Pyetja q lind, sht:Si ti edukojm fmijt, me qllim q t fitojn

imunitet nga fobit dhe n t ardhmen dhe t mos bjn pjes tek ajo 10% ndrkombtare q vuan nga fobia?

Dr. Salah Rashid:Dhurata m e mir q mund tu bjm fmijve tan,

sht q ti nxisim dhe stimulojm, q problemet e tyre ti zgjidhin vet.

Ne, prindrit e tyre, duhet t jemi t guximshm dhe nismtar, duke u

br modeli m i mir pr ta. Gjithashtu, tek fmijt vrehet thithja eshpejt e informacioneve.

Prof Xhasim El Mutava:Kameramani yn doli n rrug dhe u bri fmijve kt


25/30

Prof. Xhasim El-Mutava: Kameramani yn, doli n rrug dhe u bri fmijve ktpyetje:Cilat jan gjrat q keni m shum frik? Disa thonin hajduti, polici,

errsirn, prindrit, gnjeshtrn... kurse disa prmendn zjarrin.

Pyetja q lind, sht:Si ti edukojm fmijt, me qllim q t fitojn imunitet nga

fobit dhe n t ardhmen dhe t mos bjn pjes tek ajo 10 % ndrkombtare qvuan nga fobia?

Dr. Salah Rashid:Dhurata m e mir q mund tu bjm fmijve tan, sht q

ti nxisim dhe stimulojm, q problemet e tyre ti zgjidhin vet. Ne, prindrit e tyre,

duhet t jemi t guximshm dhe nismtar, duke u br modeli m i mir pr ta.

Gjithashtu, tek fmijt vrehet thithja e shpejt e informacioneve.Sipas Frojdit, fmija kur mbush shtat vje, e ka plotsuar dhe formuar identitetin dhepersonalitetin e tij. Por, kjo teori kundrshtohet po ta krahasojm me prvojn fetare.

Ishte Umer ibnul Hattabi i cili pranoi islamin n mosh t madhe, megjithat, arriti tprftoj dhe formoj nj identitet dhe personalitet t ndryshm nga ai q ishte m par.Megjithat, n prgjithsi ne e pranojm si t vrtet teorin e Frojdit.

Fmija q sht makut dhe koprac n moshn shtatvjeare, do tvazhdoj dhe m von t jet i till edhe kur t arrij tgjashtdhjetat.Nj pik tjetr e rndsishme dhe delikate, sht dhe kujdesi qfmijt u kushtojn reagimeve t prindrve. Fmijt i imitojnprindrit e tyre n do gj. Prandaj, sht mir q prindrit t

reagojn me qetsi ndaj ngjarjeve t frikshme.


26/30

Kshtu, ai fmij q ka thn se ka frik nga zjarri (xhehnemi), duhet edukuarme frymn e ekuilibrave, pasi Zoti sht Mshirmadh dhe Fals.

Nj njeri q sht edukuar me frymn e friks nga ndshkimi dhe zjarri ixhehnemit, do t vij nj dit q dshiron t shptoj nga kjo frik dhe dot veproj gjynahe me ndrgjegje. Kur frika i kalon kufinjt, ajo jep rezultatet kundrta.

Prof. Xhasim El-Mutava:Thot Zoti n Kuran: Pr ata q i friksohen

paraqitjes para Zotit t vet, do t ket dy kopshte! (Rahman: 46)Rreth friks, imam Ahmedi thot:E luta Zotin q t m pajis me frik dhe ai

ma pranoi lutjen, por un gati sa nuk u menda nga frika. Ather e lutaZotin q t ma lehtsoj dhe ai ma lehtsoi.


27/30

Teleshikues nga Kanadaja:Problemi im qndron n at q jam i paaft tzgjidh hallet dhe problemet e mia, ndrkoh q problemet e t tjerve izgjidh menjher.

Dr. Salah Rashid:Ky sht nj problem nga i cili vuajn shum njerz.

sht e zakonshme q t kemi nevoj pr t tjer q t na ndihmojn n

zgjidhjne e problemeve, por kjo, nse problemi sht i till q nuk mundt zgjidhet vetm.

Nse problemi mund t zgjidhet, sht mir q ta zgjidhsh vet, pa

ngurruar dhe hezituar. Pr t zgjidhur hallet e tua, prdor t njjtnstrategji q prdor pr t zgjidhur problemet dhe hallet e t tjerve.


28/30

Teleshikuese nga Libia:Mu dha rasti t lexoj nj libr mbi vdekjen dhejetn pas vdekjes, gj e cila m ka prekur dhe kam shum frik. farsht kjo ndjenj q kam?

Dr. Salah Rashid:Ky sht nj rast i fobis nga vdekja, gj e cila hyn tek

smundjet psikologjike. Problemi qndron n knvshtrimin nga i cili esheh smundjen dhe kt ndjenj. Bilali, para se t vdiste thrriste:Ahfar knaqsie! Kurse gruaja e tij thrriste:Ah far fatkeqsie. Bilali

ndrhyri dhe i tha:Jo. Thuaj:Ah far knaqsie. Nesr do t takohem

me Muhamedin a.s dhe shokt e tij.

Prandaj, problemi qndron tek kndvshtrimi q e shohimne vdekjen dhe jo tek vdekja. Nse e shohim si dika tfrikshme, ather ajo sht e till. Por nse e shohim sirastin pr tu takuar me Profetin a.s dhe shokt e tij,

ather, ajo padyshim q sht dika e mir.

N librin e tij El-fevaid Ibnul Kajjim e krahason vdekjen me daljen e


29/30

N librin e tij El-fevaid , Ibnul Kajjim e krahason vdekjen me daljen eembrionit nga barku i nns n kt bot. Edhe foshnja i vogl, e ka tvshtir dhe nuk dshiron t dal nga barku i nns. Jan hormonet dheshum gjra t tjera, ato q e shtyjn pr t dal.

Thot Zoti n Kuran mbi kt fakt:dhe ia lehtsoi daljen. Por, asnj ngane nuk kemi dgjuar dik q doli dhe lindi dhe ka shfaqur dshir pr tu

kthyer srish n barkun e nns. E till sht dhe vdekja. Ajo sht njkalim nga nj situat n nj tjetr, nga bota e ngusht dhe e vogl, n att madhen dhe t prjetshmen. Askush nga ata q vdesin, nuk shprehdshir pr tu kthyer srish n kt bot, prve dshmorit.

Nse kjo motr ka lexuar nj libr t frikshm mbi vdekjen, un e kshilloj tlexoj nj libr q prshkruan vdekjen e besimtarve dhe njerzve tndershm.

Gjithashtu, dua t trheq vmendjen se frika ngavdekja, nuk i ka lindur vetm me leximin e ktijlibri, por ajo ka pasur nj far prgatitje pr ta

prthithur kt frik q koh m par. Ky libr,ka qen shkaku q kjo frik ka dal dhe sht

shfaqur.


30/30

kam frikë… hezitoj…

Documents