KAJIAN PENGURUSAN KOLEKSI ZOOLOGI DI MUZIUM SARAWAK

NORSIMAH BINTI LAKASSA

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk Ijazah Sarjana Seni Gunaan dengan

Kepujian

( Pengurusan Seni )

Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif

UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK

2007

UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK

Catatan: *Tesis/Laporan dimaksudkan sebagai tesis bagi Ijazah Doktor Falsafah, Sarjana dan Sarjana Muda

*Jika Tesis/Laporan ini SULIT atau TERHAD, sila lampirkan surat daripada pihak berkuasa/organisasi

berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis/laporan ini perlu sebagai SULIT atau

TERHAD

BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS/LAPORAN

JUDUL: KAJIAN PENGURUSAN KOLEKSI ZOOLOGI DI MUZIUM SARAWAK

SESI PENGAJIAN : 2004/2007

Saya NORSIMAH BINTI LAKASSA

mengaku membenarkan tesis/laporan* ini disimpan di Pusat Khidmat Maklumat

Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut:

1. Tesis/Laporan adalah hak milik Universiti Malaysia Sarawak.

2. Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat

salinan untuk tujuan pengajian sahaja.

3. Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat

pendigitan untuk membangunkan Pangkalan Data Kandungan Tempatan.

4. Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat

salinan tesis/laporan ini sebagai bahan pertukaran antara instituisi pengajian tinggi.

5. * sila tandakan

SULIT

TERHAD

TIDAK TERHAD

(mengandungi maklumat yang berdarjah keselamatan

atau kepentingan seperti termaktub di dalam AKTA

RAHSIA RASMI 1972)

(mengandungi maklumat terhad yang telah ditentukan

oleh Organisasi/badan di mana penyelidikan dijalankan)

Tandatangan Penulis

Tarikh:

Alamat tetap:

Desa Bombalai, Ladang Table,

Golden Hope Plantation,

Peti Surat 135,91007

Tawau, Sabah.

Disahkan

Tandatangan Penyelia

Tarikh:

Projek bertajuk ‘Kajian Pengurusan Koleksi Zoologi di Muzim Sarawak’ telah

disediakan oleh Norsimah Binti Lakassa dan telah diserahkan kepada Fakulti Seni

Gunaan dan Kreatif sebagai memenuhi syarat untuk Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan

dengan Kepujian (Pengurusan Seni).

Diterima untuk diperiksa oleh:

______________________________

(Puan Rahah Haji Hassan)

Tarikh:

______________________________

PENGAKUAN

Saya mengaku bahawa tiada bahagian penyelidikan dalam hasil penulisan ilmiah/tesis ini

telah digunakan sebagai bahan sokongan untuk sesuatu ijazah atau kelulusan sama ada

kepada universiti ini atau institusi pengajian tinggi yang lain.

___________________________

(NORSIMAH BINTI LAKASSA)

No.Matrik : 12657

PENGHARGAAN

Alhamdulillah syukur di panjatkan ke hadrat Ilahi kerana dengan limpah kurniaNya saya

dapat juga akhirnya menyiapkan kajian ini dengan jayanya. Setinggi-tinggi penghargaan

juga buat Puan Rahah Haji Hassan. Melalui bimbingan, tujuk ajar dan nasihat beliau juga

maka saya dapat menyiapkan kajian ini dengan baik.

Setelah beberapa bulan berusaha mendapatkan maklumat dan membuat kajian akhirnya

dapat juga saya menyiapkan kajian ini. Oleh itu, di kesempatan ini saya ingin

mengucapkan jutaan terima kasih kepada ahli keluarga saya kerana banyak memberikan

dorongan dan bantuan yang diperlukan dalam menyiapkan kajian ini. Kepada pensyarah-

pensyarah lain yang memberikan tunjuk ajar, terima kasih buat kalian. Tidak lupa juga

buat kawan-kawan yang sudi memberi pandangan dan pendapat, jasa kalian tetap

dikenang. Untuk kakitangan bahagian zoologi terima kasih kerana sudi memberikan

kerjasama, tanpa kalian sudah tentu kajian ini akan tergendala. Buat semua yang terlibat

dalam kajian ini terima kasih sekali lagi.

Dari daik pulang ke daik,

Sehari-hari berkebun pisang,

Budi baik di balas baik,

Dalam hati dikenang orang.

ISI KANDUNGAN MUKA SURAT

TAJUK PENYELIDIKAN……………………………….……………………..........i

BORANG PENGESAHAN STATUS LAPORAN…………………….………........ii

PENGESAHAN DAN TANDATANGAN PENYELIA……………………….........iii

PENGAKUAN.............................................................................................................iv

PENGHARGAAN……………………………………………………….……...........v

ISI KANDUNGAN………………………………………………………….….........vi

ABSTRAK………………………………………………………………….…...........ix

BAB 1 PENGENALAN

1.1 Pengenalan.........................................................................................................1

1.1.1 Asal usul muzium Sarawak....................................................................1

1.1.2 Bahagian Zoologi...................................................................................3

1.1.3 Pengurusan koleksi................................................................................5

1.1.4 Menguruskan koleksi.............................................................................7

1.1.5 Kajian lapangan,pengumpulan dan penyelidikan..................................8

1.1.6 Mendokumenkan Koleksi......................................................................9

1.2 Definisi.............................................................................................................11

1.2.1 Definisi Muzium...................................................................................11

1.2.2 Definisi Zoologi....................................................................................13

1.2.3 Definisi Pengurusan Koleksi.................................................................14

1.3 Objektif.............................................................................................................15

1.4 Hipotesis...........................................................................................................16

1.5 Skop Kajian.......................................................................................................17

1.6 Permasalahan Kajian.........................................................................................19

1.7 Kepentingan Kajian...........................................................................................20

1.8 Kesimpulan........................................................................................................22

BAB 2 SOROTAN KESUSASTERAAN

2.1 Kaitan dari segi Sejarah / Asal usul...................................................................23

2.2 Kaitan dari segi Pengurusan Koleksi.................................................................27

2.3 Kaitan dari segi menjalankan kajian.................................................................37

2.4 Kesimpulan........................................................................................................39

BAB 3 METODOLOGI KAJIAN

3.1 Pengenalan........................................................................................................40

3.2 Lokasi Kajian....................................................................................................41

3.3 Sumber Data......................................................................................................42

3.2.1 Data Primer............................................................................................42

3.2.2 Data Sekunder .......................................................................................43

3.4 Populasi.............................................................................................................45

3.5 Persampelan.......................................................................................................47

3.6 Instrumen Kajian...............................................................................................49

3.7 Limitasi Kajian..................................................................................................50

3.8 Kesimpulan........................................................................................................52

BAB 4 ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJIAN

4.1 Pengenalan……………………….…………………………………………....53

4.2 Penganalisaan Data............................................................................................55

4.2.1 Temuramah............................................................................................55

4.2.2 Pelaksanaan Pengurusan Koleksi Zoologi.............................................57

4.2.3 Kaedah Mendapatkan Koleksi Zoologi..................................................61

4.2.4 Prosedur Penjagaan Koleksi Zoologi.....................................................67

4.2.5 Bahan-bahan yang digunakan dalam menyediakan koleksi..................76

4.2.6 Keberkesanan Pengurusan Koleksi Zoologi..........................................78

4.3 Kesimpulan........................................................................................................80

BAB 5 CADANGAN DAN RUMUSAN KAJIAN

5.1 Pengenalan.........................................................................................................81

5.2 Rumusan............................................................................................................82

5.3 Cadangan...........................................................................................................83

5.3.1 Menggunakan sistem komputer.............................................................83

5.3.2 Memberikan latihan kepada kakitangan................................................85

5.3.3 Mendapatkan tenaga pakar....................................................................86

5.3.4 Menetapkan bidang tugas setiap kakitangan.........................................87

5.3.5 Menyediakan ruang kerja yang selesa...................................................91

5.3.6 Bekerjasama dengan Muzium-muzium lain..........................................93

5.3.7 Memperbaharui prosedur sedia ada.......................................................94

5.3.8 Menyediakan ruang penyimpanan koleksi dan peralatan bersesuaian...95

5.4 Cadangan untuk kajian akan datang.................................................................102

5.5 Kesimpulan.......................................................................................................105

BIBLIOGRAFI

LAMPIRAN

ABSTRAK

Kajian ini mengenai pengurusan koleksi zoologi yang telah dilakukan di Muzium

Sarawak yang terletak di Jalan Tun Abang Haji Openg. Pengurusan koleksi adalah salah

satu aspek penting dalam sesebuah muzium kerana tanpa pengurusan yang baik sudah

tentu koleksi yang dimiliki mengalami kemusnahan. Lantaran itu kajian ini dilakukan

untuk mengupas dengan lebih lanjut lagi mengenai pengurusan koleksi tersebut. Secara

keseluruhannya, kajian ini dapat digunakan oleh semua lapisan masyarakat terutamanya

pihak yang berkepentingan seperti pengkaji lain dan pelajar.

ABSTRACT

This case study looks at zoology collection management in the Sarawak museum.

Collection management is the main focus of this study because without proper

management, many problems will arise in the collection. This study hopes to give better

guidance in good collection management. As a whole, the public can benefit from this case

study especially for those who are interested in conducting a similar research.

BAB 1

PENGENALAN

1.1 PENGENALAN

1.1.1 Asal Usul Muzium Sarawak

Muzium pertama di Borneo ditubuhkan pada tahun 1886 iaitu di Kuching. Walau

bagaimanapun, cadangan untuk menubuhkan sebuah muzium telah di cadangkan pada 26

mac 1878. Banyak bahan-bahan pameran yang didapati daripada penderma-penderma

untuk kegunaan muzium pada masa tersebut tetapi perkembangannya agak lambat. Pada

mulanya bahan-bahan pameran diletakkan di Astana dan kemudiannya dipindahkan ke

sebuah bilik dalam bangunan menara Jam (Clock Tower) iaitu berhadapan dengan

Pangkalan Batu. (Chin , 1983).

Kemudian cadangan untuk menubuhkan muzium berkembang semula pada tahun

1886 dan keputusan telah dibuat untuk membeli koleksi yang ada pada H. Booke Low.

Koleksi ini adalah berkaitan dengan spesimen etnografik yang diperolehinya dari kawasan

Rajang. Bahan-bahan tersebut diletakkan disebuah kawasan berdekatan dengan Pasar dan

dibuka dengan rasmi oleh Raja Charles Brooke pada 30 oktober 1886. (Chin, 1983).

Selepas itu, reka bentuk bangunan Muzium Sarawak telah dibuat pada tahun 1888.

Reka bentuknya mengikut reka bentuk dewan Bandar Normandy Perancis yang dibuat oleh

seorang kakitangan Raja Charles Brooke. Muzium Sarawak telah ditubuhkan oleh Raja

Kedua Sarawak, Sir Charles Brooke pada tahun 1860 dengan bantuan kepakaran ahli

Sejarah Alam Semulajadi, Sir Alfred Russel Wallace.Bangunan ini dibuka dengan rasmi

pada 4 ogos 1891. Kemudian ruang pameran bangunan telah diperbesarkan seperti reka

bentuk yang ada sekarang pada tahun 1911. (Chin, 1983).

Sarawak telah memasuki Malaysia pada tahun 1963 dan dalam tempoh tersebut

muzium Sarawak kekal sebagai institusi atau tempat pembelajaran. Objektif muzium

Sarawak sejak dulu dan kini iaitu mendapatkan apa sahaja dan mengumpul pelbagai benda

termasuklah tumbuh-tumbuhan, ular, rama-rama, artifak dan sebagainya. Selain itu, pihak

muzium Sarawak juga berusaha menjaga segala koleksi dan pameran serta mengelakkan

daripada ia kelihatan agak statik. Pihak muzium Sarawak turut menerangkan cara-cara

mendapatkan koleksi melalui ceramah dan menerbitkan artikel di pasaran.

Secara amnya di dalam sesebuah muzium terdapat banyak bahagian dan begitu

jugalah dengan Muzium Sarawak. Muzium ini terdiri daripada bahagian arkeologi,

etnologi, pemuliharaan, perhubungan awam, pameran, pentadbiran dan banyak lagi.

Muzium memainkan peranan penting dalam bidang pendidikan, kebudayaan dan

pembangunan ekonomi bagi setiap negara dan masyarakat. Malah Muzium turut

membentuk dan mengambil bahagian yang utama membangunkan masyarakat dan negara

melalui peranannya yang pelbagai. Jelaslah bahawa muzium adalah satu institusi yang

memainkan peranan penting dan kewujudanya sememangnya sesuatu yang berbaloi dan

tidak merugikan pun malahan kewujudannya memberikan sesuatu yang positif.

Sejak ditubuhkan pada tahun 1886, 121 tahun yang silam, jutaan orang dari seluruh

dunia telah mengenali Muzium Sarawak bermula dari sebuah muzium, kini terdapat tujuh

buah muzium di bawah pentadbiran jabatan ini dan pada masa akan datang beberapa buah

lagi muzium akan didirikan seperti yang dirancangkan. Semuanya ini adalah untuk

memenuhi fungsi jabatan dan memenuhi citarasa pelanggan dalam negeri dan juga para

pelancong. Dengan yang demikian khazanah warisan bangsa akan dapat dikumpul,

dipelihara dan dikaji untuk pembangunan bangsa. Muzium Sarawak dikenali dan diiktiraf

oleh masyarakat antarabangsa sebagai pusat penyelidikan Borneo yang unggul dengan

penerbitan jurnal setiap tahun untuk diedarkan ke seluruh dunia sejak tahun 1910.

http://www.museum.sarawak.gov.my

Muzium ini menyimpan khazanah pelbagai warisan budaya dan sejarah Negeri

Sarawak serta merupakan sebuah institusi yang terulung di Borneo kerana menyimpan

koleksi terbesar pelbagai jenis flora dan fauna Kepulauan Borneo.

1.1.2 Bahagian Zoologi

Kita sering diberi pilihan sama ada kita mahu mengekalkan flora (tumbuh-

tumbuhan) dan fauna (hidupan binatang) ataupun tidak langsung menikmati penambahan

kemudahan infrastruktur. Bagi kebanyakan kita mengalah kepada tuntutan pemodenan dan

kemajuan sehinggakan kita korbankan flora dan fauna bagi memberi laluan kepada

pembangunan. Implikasinya seperti yang kita lihat sekarang, banyak spesis flora dan fauna

yang semakin diancam kepupusan. Oleh itu bahagian zoologi ditubuhkan untuk

menyimpan koleksi flora dan fauna yang telah hampir pupus untuk rujukan masa hadapan.

“Bahagian zoologi ditubuhkan dalam tahun 1894 oleh Kurator J.C. Moulton.

Bahagian ini menyimpan koleksi fauna Sarawak dan Borneo yang terbesar di dunia.

Koleksi yang terdapat di sini termasuk taxa utama seperti serangga, burung-burung,

mamalia, ikan, Krustacea, reptalia dan amphibia. Spesimen-spesimen ini disimpan dalam

bentuk kulit kering atau dalam 'wet spirit'. Para penyelidik boleh meminjam koleksi

spesimen ini untuk tujuan penyelidikan dengan permohonan secara bertulis kepada pihak

muzium”. http://www.museum.sarawak.gov.my/bmver/mudepartfile/function.htm

“Bahagian ini diketuai oleh seorang Penolong Pengarah dan beliau bertanggungjawab

dalam perancangan dan pembangunan penyelidikan warisan sejarah di Sarawak. Di

samping itu, bahagian ini menyelaras semua aktiviti yang melibatkan zoologi alam

semulajadi bagi menjaga khazanah semulajadi negeri Sarawak. Bahagian ini juga giat

menganjurkan beberapa pameran yang berkaitan ke seluruh negeri Sarawak untuk memberi

kesedaran tentang kualiti alam sekitar kepada masyarakat”.

http://www.museum.sarawak.gov.my/bmver/mudepartfile/function.htm

Untuk pengetahuan bahagian zoologi merupakan unit yang terawal di muzium

Sarawak yang telah ditubuhkan dalam tahun 1894. Kebanyakan bahan koleksi bahagian ini

adalah berkaitan dengan spesimen-spesimen seperti mamalia, reptilia, amfibia, ikan,

serangga dan lain-lain yang didapati dari negeri Sarawak . Kerja-kerja pembekuan

(taxidermy) biasanya dilakukan di bilik makmal bahagian ini dan spesimen-spesimen ini

adalah penting terutamanya dalam penyelidikan dan perbandingan. Jumlah bahan-bahan

koleksi bahagian ini sehingga kini adalah lebih kurang lapan puluh ribu spesimen.

Sebahagian spesimen ini dipamerkan di bangunan pameran terutamanya di tingkat bawah

bangunan lama muzium Sarawak.

1.1.3 Pengurusan Koleksi

“Mengikut panduan Majlis Muzium Antarabangsa (ICOM) (1974), prinsip asas

bagi pengurusan sesebuah muzium itu, hendaklah mempunyai etika untuk menyediakan

standard minimum bagi operasi muzium, iaitu menyenggara dengan baik, memajukan

semua aspek muzium dengan baik dan menyediakan perkhidmatan yang sewajarnya.

Kemunculan muzium pada peringkat awal lebih mementingkan koleksi dan barang, tidak

menitikberatkan hal yang berkaitan dengan konservasi. Banyak koleksi muzium yang

mudah rosak didapati musnah kerana kurang penjagaan dan tidak diselenggara secara tetap

mengikut kaedah saintifik” ( Md.Redzuan, p.20). Oleh yang demikian aspek pengurusan

perlu diberi perhatian yang lebih serius terutamanya dari segi pengurusan koleksi.

Menurut Anne Fahy (1995), pengurusan koleksi ialah “It is blanket term applied to

the physical care and documenation of collection. Because it is so abroad, it effectively

encompasses a wide range of activities which may at times appear to be disparate”.

Ini bermaksud pengurusan koleksi adalah merangkumi jangka masa yang

ditentukan dalam penjagaan fizikal dan pendokumenan koleksi. Ia adalah bahagian yang

luas dan merangkumi pelbagai aktiviti dan ia perlu dibezakan. Selalunya objektif utama

adalah untuk menjaga atau menyelamatkan koleksi dan berkongsi pengetahuan bagi

mengelakkan daripada koleksi musnah, dicuri dan kebenaran dalam mendapatkan

maklumat.

Menurut Anne Fahy (1995) juga panduan untuk menyediakan polisi pengurusan

koleksi iaitu pertama adalah dari pengenalan kepada polisi tersebut. Kedua, lebih kepada

mendefinisikan perkara-perkara yang perlu terkandung dalam polisi tersebut. Apabila

semua telah selesai barulah proses untuk membuat polisi tersebut boleh diteruskan. Melalui

polisi ini pengkaji dapat menjelaskan dengan lebih lanjut lagi mengenai pengurusan

koleksi dan polisi yang berkaitan dengannya.

Secara amnya pengurusan koleksi menyentuh tentang mendokumenkan koleksi,

polisi perolehan dan pelupusan koleksi, kerja lapangan, penyelidikan dan pengumpulan,

pemeliharaan dan pemuliharaan serta keselamatan dan risiko setiap koleksi. Menurut

Ambrose, T. (1993) Dalam menguruskan koleksi terdapat beberapa perkara yang perlu

diberi penekanan iaitu polisi perolehan dan pelupusan, kerja lapangan, pengumpulan dan

penyelidikan, sumbangan, pembelian dan pinjaman, pendokumenan koleksi, keselamatan

dan risiko dan pemeliharaan. Dalam polisi perolehan ia mestilah mengandungi aspek-aspek

seperti tujuan dan objektif muzium, penjadualan polisi, peraturan am untuk pengumpulan

mengikut sekatan undang-undang, prosedur perolehan, termasuklah pinjaman serta

kawasan pengumpulan.

“Many corporate museum and galleries have collections of artifacts, specimens,

artworks, and various historical materials. These collections sometime already exist in the

company archives, storerooms, libraries, art collections, and other such places. Other

times, it is necessary to develop a collection without such resources”. (Danilov, V. J. 1992,

p.173-174).

Daripada petikan ini menjelaskan bahawa setiap muzium walaupun ia adalah

muzium korporat atau muzium kerajaan masing-masing mempunyai koleksi yang

tersendiri terdiri daripada artifak, spesimen dan bahan-bahan lain.

Menurut Danilov, V.J (1992), walau daripada mana sekalipun sesuatu bahan atau

barangan itu diperolehi ia perlu di rekod dengan berhati-hati. Aspek penjagaan koleksi

tersebut perlu diketahui misalnya dari segi suhu, pemeliharaan dan pemuliharaan,

penjagaan ketika ia di pamerkan kepada awam dan banyak lagi. Beliau juga ada

menyatakan galeri atau muzium yang kecil, pengarahlah orang yang bertanggung jawab

menghimpunkan dan menyelia aspek pengurusan koleksi. Tetapi bagi muzium yang lebih

besar kuratorlah orang yang bertanggung jawab dalam bidang ni. Kurator akan dibantu

oleh registrar iaitu orang yang bertanggung jawab dalam merekod koleksi dan

mengaturkan peminjaman.

1.1.4 Menguruskan Koleksi

Menguruskan koleksi bukanlah perkara yang mudah kerana ia perlu mengambil

kira banyak aspek seperti yang dijelaskan oleh Timothy Ambrose dalam bukunya

Managing New Museums. Menurut beliau, dalam menguruskan koleksi perlu ada polisi

perolehan dan pelupusan.

Setiap muzium perlu membuat polisi perolehan dan pelupusan setiap koleksi yang

ada dengan jelas. Polisi perolehan adalah aspek utama yang berhubungkait dengan muzium

dan asas kepada pembangunan koleksi. Polisi ini mentakrifkan bagaimana koleksi yang

hendak dibangunkan contohnya melalui sumbangan, pengumpulan, warisan, pembelian,

kawasan pengumpulan dan objek yang menjadi koleksi seperti sejarah sosial, teknologi,

seni gunaan atau sejarah semula jadi. Polisi ini mesti mengandungi penyataan kawasan

geografi dalam kawasan pengumpulan dan menunjukkan kawasan mana objek diperolehi

dan kenapa ia diterima masuk dalam koleksi. Secara amnya polisi ini berfaedah kepada

semua pihak. Selain itu, polisi yang dinyatakan seharusnya dapat membantu pengguna

untuk mengetahui bagaimana cara pihak muzium membangunkan koleksi dan kenapa ia

perlu dipelihara.

Secara kesimpulannya, polisi perolehan mengandungi aspek-aspek seperti tujuan

dan objektif muzium, pengurusan polisi, peraturan am untuk pengumpulan mengikut

sekatan undang-undang, prosedur perolehan seperti pinjaman dan kawasan pengumpulan.

Walau bagaimanapun, dari semasa ke semasa setiap muzium mendapati ia perlu mengatur

setiap koleksi yang dimiliki.

Polisi pelupusan pula berkait rapat dengan polisi perolehan namun setiap polisi

mempunyai aspek-aspek yang tersediri. Polisi pelupusan termasuklah prinsip-prinsip

umum yang berkaitan dengan pelupusan, sebab-sebab pelupusan, prosedur pelupusan,

pelupusan dengan memusnahkan dengan sama sekali koleksi tersebut.

1.1.5 Kajian lapangan, pengumpulan dan penyelidikan

Perolehan objek atau material dan pembangunan koleksi adalah aspek kerja yang

utama dalam sesebuah muzium. Terdapat perbezaan kaedah untuk memperoleh sesuatu

objek. Dalam bahagian ini kita akan melihat peranan-peranan muzium yang secara aktif

mengumpul bahan-bahan dan maklumat berkaitan. Pendekatan yang sistematik dalam

pengumpulan objek dilihat sebagai sesuatu yang dapat meningkatkan keberkesanan

muzium sebagai tempat pengumpulan warisan.

Terdapat pendekatan yang berbeza untuk kajian lapangan, pengumpulan maklumat

dan barang baru untuk dijadikan koleksi. Setiap bahagian seperti arkeologi, kajian

tumbuhan dan binatang, sejarah sosial atau seni gunaan mempunyai kaedah kajian

tersendiri. Sesetengah perkara seperti tinjauan, pencarigalian dan rakaman tapak arkeologi,

orang yang berkemahiran dan terlatih dikehendaki untuk memantau hal tersebut.

Oleh itu sebelum membuat kerja lapangan mereka perlu membuat kajian yang teliti

sebelum mendapatkan bahan koleksi. Bahangian zoologi misalnya, perlu membuat kajian

mengenai sesuatu spesimen yang hendak di perolehi termasuklah kawasan, jenis dan

habitat spesimen tersebut.

1.1.6 Mendokumenkan Koleksi

Tanpa pendokumenan yang efektif, koleksi muzium tidak akan bermakna dan

pelaburan wang dan masa adalah membazir. Oleh itu, perlu bagi memastikan koleksi

didokumen dan direkodkan dengan sebaik mungkin. Selain itu, setiap koleksi juga perlu

ada rekod fotografi. Maksudnya setiap koleksi digambar dan direkodkan sebagai rujukan

sekiranya berlaku sesuatu masalah. Komponen utama dalam pendaftaran muzium adalah

pendokumenan koleksi yang berkualiti.

Pihak muzium mesti mengetahui bahawa setiap objek atau koleksi perlu diberi

perhatian yang serius dan kedudukanya di dalam muzium juga perlu diambil kira.

Sebenarnya tanpa pendokumenan yang baik, pertikaian terhadap pemilikan koleksi tersebut

akan berlaku. Pendokumenan yang tidak sesuai boleh menyebabkan objek untuk pameran

atau tujuan penyelidikan menjadi tidak efektif. Selain itu, tanpa rekod yang baik,

keselamatan koleksi tidak terjamin.

1.2 DEFINISI

1.2.1 Definisi Muzium

Perkataan 'Muzium' yang diguna pakai hari ini dipetik daripada perkataan Inggeris.

Bagaimanapun 'Museum' dalam bahasa Inggeris berasal daripada perkataan Yunani

'Mouseion' yang bermaksud rumah suci 'MUSE' iaitu tuhan atau kumpulan sembilan dewi

lambang ilmu dan kesenian. 'MUSE' dalam bahasa Yunani juga bermaksud 'Gembira'

(enjoy) atau dalam bahasa Inggerisnya 'Amusement'.

http://www.muzium.terengganu.gov.my/web/definisi.htm

Muzium pertama dipercayai telah ditubuhkan di Iskandariah, Mesir pada abad ke 3

sebelum Masehi. Sejak itu institusi muzium mula mendapat perhatian ramai terutama

daripada cendikiawan dan para ilmuan berlumba-lumba memberikan definisi muzium yang

paling sesuai. Geo Brown Goode (1895) mendefinisikan muzium sebagai 'An institution for

the preservation of those objects which best illustrate the phenomena of nature and the

work of man, and utilization of these to increase knowledge and for the culture and the

enlightenment of the people'

Namun masih terdapat beberapa definisi berbentuk sementara atau masih kabur

yang diutarakan. Majlis Muzium Antarabangsa (ICOM), Kesatuan Muzium Kanada

(CMN) dan Kesatuan Muzium America (AAM) mendefinisikan muzium berlandaskan

kepada fungsi dan pengurusannya serta bidang-bidang yang berkaitan dengan institusi

tersebut. ICOM pada Mesyuarat Agongnya 1974 menggariskan definisi Muzium sebagai

“A non-profit making, permanent institution, in the service of society and its development,

and open to the public, which acquires, conserves, researches, communicates and exhibits,

for the purposes of study, education and enjoyment, material evidence of man and his

environment”.

Ini bermaksud muzium adalah institusi bersifat tetap, tidak mencari keuntungan,

memberi khidmat kepada masyarakat dan perkembangannya, terbuka kepada umum,

memperolehi, merawat, menghubungkan dan mempamerkan untuk tujuan pembelajaran,

pendidikan dan hiburan, bukti-bukti tinggalan manusia dan persekitarannya.

Tindak balas daripada definisi ini, beberapa aktiviti dan bidang dikaitkan sama

sebagai sokongan. Antaranya Muzium ditakrifkan juga sebagai institusi yang terlibat

dengan Pemuliharaan, pameran dan Pusat Arkib, pemuliharaan dan pengekalan alam

semula jadi, arkeologi, Etnologi, Monumen dan Tapak bersejarah, pameran benda hidup

seperti Taman Botani, Zoologi, Akuarium dan sebagainya serta Pusat Sains dan

Planetarium.

Sehubungan itu, pada 1989 Kesatuan Muzium Great Britain (MAGB) telah

mendefinisikan Muzium dalam bentuk yang lebih mudah untuk difahami. Institusi Muzium

ditakrifkan sebagai 'An institution which collects, documents, preserves, exhibits and

interprets material evidence and associated information for public benefit'.

Biarpun terdapat berbagai bentuk tanggapan dan definisi yang berbeza terhadap

institusi Muzium, namun begitu adalah tepat jika Muzium itu diterangkan melalui aktiviti

serta kemampuan yang ditunjukkan oleh sesebuah Muzium itu. Kejayaan sesebuah

Muzium menangani segala permasalahan yang ada dalam usaha mencapai objektif

penubuhannya adalah bergantung sepenuhnya kepada keupayaan dan rasa tanggungjawab

kakitangannya.

Oleh yang demikian sesebuah Muzium itu adalah sesuai didefinisi berdasarkan

kemampuan serta kejayaan yang ditunjukkan melalui aktiviti-aktiviti yang dijalankan

dengan bersandar kepada fungsi dan garis objektifnya.

http://www.muzium.terengganu.gov.my/web/definisi.htm

1.2.2 Definisi Zoologi

Bila disebut perkataan zoologi, tiada lain boleh difikirkan oleh kita selain semua

yang berkaitan dengan zoo. “Pengertian klasik zoologi ialah segala kajian mengenai alam

binatang. Dua bidang yang berkaitan secara langsung dengan zoologi ialah ekologi dan

kepelbagaian biologi. Kamus Bahasa Melayu-English dengan definisi Bahasa Melayu

mendefinisikan Zoologi adalah ilmu berkenaan haiwan atau ilmu berkenaan ilmu haiwan.

Oleh itu, boleh dikatakan bahawa zoologi adalah berkenaan dengan segala jenis atau spesis

haiwan yang terdapat di dunia dan di kategorikan dalam bidang ini.

Selain itu menurut Kamus Dewan edisi ketiga muka surat 1559, zoologi adalah

bermaksud kajian tentang haiwan, termasuk pengelasan, kehidupan, habitat dan

strukturnya.