iv jornada. davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

47
Josep Davins i Miralles Direcció general de Regulació, Planificació i Recursos Sanitaris Subdirecció general de Serveis Sanitaris

Upload: sano-y-salvo

Post on 20-Jun-2015

1.814 views

Category:

Health & Medicine


3 download

DESCRIPTION

La Seguridad de los Pacientes en la Atención Primaria de Cataluña. Nuevas perspectivas. Josep Davins.

TRANSCRIPT

Page 1: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Josep Davins i Miralles

Direcció general de Regulació, Planificació i Recursos Sanitaris Subdirecció general de Serveis Sanitaris

Page 2: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Índice de contenidos

q ¿Es nuevo esto de la seguridad en AP?ü Calidad y Seguridadü Algunos antecedentes

q Plan Estratégico para la Seguridad de los Pacientes en Atención Primaria, 2011-2015.

DAVINS © 2011 2

Atención Primaria, 2011-2015.ü Análisis estratégico: Características de la APü Líneas estratégicasü Plan operativo

q Conclusiones

Page 3: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

¿Es nuevo esto de ¿Es nuevo esto de la seguridad?la seguridad?

DAVINS © 2011 3

¿Es nuevo esto de ¿Es nuevo esto de la seguridad?la seguridad?

Page 4: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Dimensiones de la calidad: la seguridad asistencial

Acc

esibilidad

Acc

esibilidad

Acc

esibilidad

Acc

esibilidad

Efectividad

Efectividad

Efectividad

Efectividad

Oportunidad

Oportunidad

Oportunidad

Oportunidad

Compet

encia

Compet

encia

Compet

encia

Compet

encia

Continuidad

Continuidad

Continuidad

Continuidad

DAVINS © 2011 4

Acc

esibilidad

Acc

esibilidad

Acc

esibilidad

Acc

esibilidad

Efectividad

Efectividad

Efectividad

Efectividad

Oportunidad

Oportunidad

Oportunidad

Oportunidad

Compet

encia

Compet

encia

Compet

encia

Compet

encia

Continuidad

Continuidad

Continuidad

Continuidad

Seguridad Seguridad Seguridad Seguridad

Page 5: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Algunos antecedentes del siglo XX

q Años 60: primeros estudios sobre errores médicosq 1985-USA:

• La Sociedad Americana de Anestesiologia crea la “Anesthesia Patient Safety Foundation”

• Se acuña el término “patient safety"

q 1989-Australia:

DAVINS © 2011 5

q 1989-Australia:• Se funda la Australian Patient Safety Foundation para

monitorizar errores relacionados con la anestesia

q 1996: Joint Commission: Eventos centinelas

La La dimensióndimensión de la “de la “seguridadseguridad pacientepaciente” ” nacenace fuerafuera del del ámbitoámbito de la APde la AP

Page 6: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Y en AP de nuestro país: ¿algunos antecedentes?

q 1989: Primer programa de Mejora de la Calidad en el CS La Mina

q Década de los 90: Múltiples experiencias en centros de salud de abordaje de la calidad y los errores

DAVINS © 2011 6

q 2004: Acreditación JCI del CS Salou

Hace muchos años que trabajamos la CALIDAD en APHace muchos años que trabajamos la CALIDAD en AP

Page 7: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Informes sobre Seguridad del paciente

Institute The

USA UK Australia Canadá USA España.UK España OMS

DAVINS © 2011 7

OMS 2007

9 solucionespara la

seguridad del paciente

2007

OMS 2007

9 solucionespara la

seguridad del paciente

2007

Instituteof

Medicine (IOM)

1999-2000

TheNationalHealthService(NHS)2001

Safety & Qualitycouncil2002

NationalQualityForum

2002-2004

IOM2006

MSCNHS2005

MSC2005-2006

OMS 2007

Page 8: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

World Alliance for Patient Safety

q Enero 2002: Comité Ejecutivo de la OMS propuso el tema de la seguridad del paciente

DAVINS © 2011 8

de la seguridad del pacienteq Mayo 2002: resolución WHA 55.18 adoptada por la 55

Asamblea Mundialq Mayo 2004: apoyo de la Asamblea Mundial para la

creación de la Alianza Mundial por la Seguridad del Paciente

q Octubre 2004: El Director General de la OMS lanza la Alianza Mundial

Page 9: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Aliança per a la Seguretat dels Pacients a Catalunya (2005)

Sistema de

Proyectosestrella

Proyectos pilotocolaborativos

Implicación de losciudadanos

Comunicación con lospacientes y la sociedad

Gestión de la seguridad

DAVINS © 2011 9

Sensibilización

Formación

Conocimiento

Sistema de notificación de eventos adversos

Desarrollo

Actividades de difusión

Estudios de medida de eventos adversos

2010

2006

2008

Page 10: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

¿Y en AP, qué pasa con la Seguridad del Paciente?

q Magnitud del problemaq Gravedad del problema

LA ATENCIÓN LA ATENCIÓN

DAVINS © 2011 10

LA ATENCIÓN LA ATENCIÓN PRIMARIAPRIMARIA, ,

¿ES ¿ES SEGURA?SEGURA?

Page 11: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

q Sucesos adversos/ Paciente 18,63 ‰ 17,78-19,49q Incidentes sin daño / Paciente 7,45‰ 6,91-8,008q Eventos adversos / Paciente 10,11‰ 9,48-10,74

Estudio APEAS: Magnitud de la Inseguridad en AP

DAVINS © 2011 11

1 EA cada 100 1 EA cada 100 consultasconsultas

Page 12: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

q EA Leves = 54,7 %q EA Moderados = 38,0 %q EA Graves = 7,3 %

Pocos EA Graves

Estudio APEAS: Gravedad de la Inseguridad en AP

DAVINS © 2011 12

Eventos Adversos

Leves

Moderados

Graves

1 EA grave cada 1 EA grave cada 1428 consultas1428 consultas1 EA grave cada 1 EA grave cada 1428 consultas1428 consultas

Page 13: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Estudio APEAS: Evitabilidad de los EA en AP

q EA Evitables = 70,2 %q EA Poco evitables = 23,1 %q EA Inevitables = 6,7 %

DAVINS © 2011 13

7070--85% 85% evitables!!!evitables!!!

Page 14: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Magnitud y Gravedad de la Inseguridad en Atención Primaria (Catalunya)

DAVINS © 2011 14

Un poco de Un poco de matemáticasmatemáticas

Page 15: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Magnitud y Gravedad de la Inseguridad en Atención Primaria (Catalunya)

Estimación de eventos adversos al año en Catalunya según los resultados del estudio APEAS

Estimación para un volumen de 40 millones de consultas en 1 año

1 evento adverso por cada 100 consultas400.000 eventos adversos al año =

2.000 eventos adversos al día

DAVINS © 2011 15

1 evento adverso grave por cada 1428 consultas 28.000 eventos adversos graves al año

140 eventos adversos graves al día (aprox. 1 en cada 3 EAP)

23.800 eventos adversos graves evitables (85%)

Page 16: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

q Un médico que hace 20 consultas diarias tendrá un evento adverso con daño a la semana

q Del total de 4.000 consultas que hace al año, 40 serán con evento adverso

Magnitud y Gravedad de la Inseguridad en Atención Primaria (Catalunya)

DAVINS © 2011 16

q Por suerte, la gran mayoría leves

q Si bien, también puede presentar algún evento adverso grave: 2,8 eventos adversos graves por médico al año.

De éstos, 2 serían evitables

Page 17: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Plan estratégico SP en AP 2011-2015PLA

N ESTRATÉGIC

O 2011-2

015

DAVINS © 2011 17

PLA

N ESTRATÉGIC

O 2011

Page 18: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Plan estratégico SP en AP 2011-2015

Misión: q Reducción del riesgo de que los pacientes sufran daños

innecesarios relacionados con la Atención Primaria hasta un mínimo aceptable.

Visión:

DEFI

NIC

IÓN ESTRATÉGIC

A

DAVINS © 2011 18

Visión: q Atención Primaria segura a todos los ciudadanos.

Valores: q Accesibilidad, capacidad de resolución, competencia

profesional, comunicación, confianza, continuidad, ética, integración, satisfacción.

DEFI

NIC

IÓN ESTRATÉGIC

A

Page 19: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Características de la AP (análisis estratégico) (1 de 2)

q El elevado número de contactos

q La relación entre el profesional sanitario y el paciente: ü la comunicación

ANÁLI

SIS

ESTRATÉGIC

O

DAVINS © 2011 19

q La adecuada relación entre necesidades y recursosü el escaso tiempo del contacto

q La continuidad asistencial

q La función de Gatekeeper: ü la accesibilidad al sistemaü el filtro del sistema

ANÁLI

SIS

ESTRATÉGIC

O

Page 20: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Características de la AP (análisis estratégico) (2 de 2)

q Características de los pacientes que se atienden: ü patología heterogéneaü banalü comorbididadü asunción de nuevos servicios

ANÁLI

SIS

ESTRATÉGIC

O

DAVINS © 2011 20

q La capacidad de resolución (competencia, motivación, recursos)

q La atención domiciliaria y comunitaria

q La medicación segura

q La Cultura de los profesionales de AP en SP

ANÁLI

SIS

ESTRATÉGIC

O

Page 21: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

• Aumento de población

• Envejecimiento

• Inmigración

Elevado número de contactos

Demanda en aumento

2008: 15%

DAVINS © 2011 21

Aumento de 1 millón de habitantes en 8 años

X6 en 8 anos

2000: 2,9%

Page 22: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

¿Gatekeeper?

q la atención primaria hace de gatekeeper?

Etimología “Gatekeeper”Gate: puerta de entrada

Keeper: persona que vigila

DAVINS © 2011 22

Page 23: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

¿La AP es accesible?

§ Listas de espera

§ Horarios

§ Teléfono

DAVINS © 2011 23

No se da respuesta a los diferentes perfiles de ciudadanos, diferentes necesidades

Crónico Trabajador

Page 24: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

APAP

Gatekeeper: accesibilidad al sistema

“la AP no es la única puerta de entrada”

DAVINS © 2011 24

URGURG

recomendadorecomendado

061061

Hospital Hospital

APAP

Page 25: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

“Solventen les deficiències en l’atenció primària mitjançant

Utilización disfuncional

Gatekeeper: accesibilidad al sistema

DAVINS © 2011 25

“Solventen les deficiències en l’atenció primària mitjançant l’ús sistemàtic dels serveis d’urgències”

“Entra en una encrucijada de caminos, donde tienen que seguir un itinerario complejo que a menudo nadie les explica”

la desorientación en la resolución de su problema de salud

Page 26: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

HOSPITALAP

Gatekeeper: accesibilidad al sistema

DAVINS © 2011 26

diferentes puertas de entrada

URGENCIAS061

el paciente no está en el centro

Page 27: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Función de Gatekeeper: filtro del sistema

q Detección de signos de alarma (gravedad): Síntomas iniciales de enfermedades graves poco específicos (ex. Tos)

DAVINS © 2011 27

Page 28: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Función de filtro

q Un médico con una función de filtro con poca Sensibilidad: falsos negativos = No derivar cuando se debe derivar =

RETRASO DIAGNÓSTICO

q Un médico con una función de filtro con poca Especificidad: falsos positivos = derivar cuando no se

DAVINS © 2011 28

Especificidad: falsos positivos = derivar cuando no se debe derivar =

POSIBLE IATROGENIA DIAGNÓSTICA Y TERAPÉUTICA

Page 29: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

¿La Atención Primaria es resolutiva?

§ Urgencias (30-51 % de pacientes derivados a urgencias no adecuadas)

§ No resolución de problemas de salud de la cartera de servicios de AP

Capacidad de resolución

DAVINS © 2011 29

Capacidad de resolución

Motivación

Competencia

Recursos

Page 30: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Continuidad: AP y AH, ¿están coordinadas?

DAVINS © 2011 30

Page 31: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

AP y AH, ¿están integradas?

DAVINS © 2011 31

Page 32: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Condiciones latentes en AP

üasistencia en compartimentos estancos

üduplicidad asistencial

ANÁLI

SIS

ESTRATÉGIC

O

DAVINS © 2011 32

üvariabilidad de práctica clínica

üno compartir información entre niveles

üpoca cultura de mejora continua

ANÁLI

SIS

ESTRATÉGIC

O

Page 33: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

DAFO; Reunión con grupo de expertos (02/2011)Fortalezasq Sistemas de información: historia clínica compartidaq Compromiso de los profesionalesq Continuidad asistencial: la gestión por procesos q Prescripción segura (proyectos Self-audit y PREFASEG)q Guías de práctica clínicaq Compromiso directivoq Política de referentesq Herramientas de notificación de incidenciasq Accesibilidad del paciente q Capacidad resolutivaq Mejoras preventivas para la seguridad

Debilidadesq El elevado número de contactosq Breve espacio de tiempo de contactoq Variabilidad clínica q Patología heterogénea, banal, con comorbilidadq Uso inseguro del medicamento q Retrasos diagnósticosq Falta de competencia en algunos profesionalesq Falta de comunicación con el paciente q Falta de participación del paciente q Déficit de coordinación entre niveles q Falta de sistemas de notificación

DIA

GNÓSTIC

O ESTRATÉGIC

O

DAVINS © 2011 33

Oportunidadesq Modelo de acreditaciónq Regulación de la autorización de los centros q La salud como derecho universalq La Seguridad como un valorq La crisis como oportunidad de reforma

q Falta de indicadores de Seguridad q Falta de liderazgo en Seguridad q Falta de Cultura en Seguridad del Paciente q Asunción de nuevos serviciosq Faltan garantías en el entorno técnico-asistencial seguro q Atención domiciliaria y comunitariaq Estrés, cansancio del profesional

Amenazasq Exigencia del pacienteq Expectativas elevadas del pacienteq Medios de comunicación (Ex. Grip A)q Crisis económica: no adecuación de los recursos a

necesidadesq Presión asistencial: elevado número de contactos,

hiperfrecuentación

DIA

GNÓSTIC

O ESTRATÉGIC

O

Page 34: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Plan estratégico en SP en AP 2011-2015 (1 de 6)

1. Promover la cultura de la Seguridad

ü Estructuras estables en las organizaciones

ü La formación en seguridad• Herramientas (ACR, AMFE…)

LÍNEAS ESTRATÉGIC

AS

DAVINS © 2011 34

ü El aprendizaje sobre los errores• Sistema de notificación de eventos adversos• Análisis de sucesos centinelas en los equipos

ü La existencia de un cuadro de mando con indicadores de Seguridad de Pacientes en Atención Primaria

LÍNEAS ESTRATÉGIC

AS

Page 35: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

2. Promover el uso seguro de la medicación

ü Las contraindicaciones, las interacciones y las alergias

ü La conciliación de la medicación

ü La gestión de la medicación (stocks, almacenaje,

LÍNEAS ESTRATÉGIC

AS

Plan estratégico en SP en AP 2011-2015 (2 de 6)

DAVINS © 2011 35

ü La gestión de la medicación (stocks, almacenaje, caducidades, envases multidosis, cadena del frío…)

ü La polimedicación

LÍNEAS ESTRATÉGIC

AS

Page 36: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

3. Mejorar la relación entre el profesional sanitario y el paciente

ü La comunicación profesional-paciente en la entrevista• El consentimiento informado• Documento de voluntades anticipadas

Plan estratégico en SP en AP 2011-2015 (3 de 6)LÍ

NEAS ESTRATÉGIC

AS

DAVINS © 2011 36

ü La confianza en el profesional

ü La participación del paciente en la Seguridad del Paciente

ü La promoción del autocuidado

LÍNEAS ESTRATÉGIC

AS

Page 37: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Plan estratégico en SP en AP 2011-2015 (4 de 6)

4. Promover la coordinación/integración de niveles asistenciales

ü Gerencia única

ü Consenso de Procesos Asistenciales Integrados entre niveles

LÍNEAS ESTRATÉGIC

AS

DAVINS © 2011 37

niveles

ü Liderazgo de los profesionales

ü Historia clínica única y compartida

LÍNEAS ESTRATÉGIC

AS

Page 38: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

5. Profundizar en el conocimiento de los signos de alerta para evitar el retraso diagnóstico de enfermedades graves:

ü Neoplasias• Circuito de diagnóstico rápido

LÍNEAS ESTRATÉGIC

AS

Plan estratégico en SP en AP 2011-2015 (5 de 6)

DAVINS © 2011 38

ü Cardiopatía isquémica

LÍNEAS ESTRATÉGIC

AS

Page 39: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Plan estratégico en SP en AP 2011-2015 (6 de 6)

6. Disminuir la variabilidad de la práctica clínica (influye en la competencia profesional)

ü GPC

ü Protocolos, normas

LÍNEAS ESTRATÉGIC

AS

DAVINS © 2011 39

ü Atención domiciliaria (polimedicación, riesgo de caídas)

LÍNEAS ESTRATÉGIC

AS

Page 40: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Plan Operativo en SP en AP (1 de 5)

q AO 1: Incluir en la Acreditación aspectos relativos a la SP

q AO 2: Incluir en la Autorización aspectos relativos a la SP

ACTIV

IDADES O

PERATIV

AS

DAVINS © 2011 40

q AO 3: Incluir en la compra, acuerdos de gestión y DPOs aspectos relativos a la SP

q AO 4: Diseñar e impartir formación en SP, gestión por procesos y entrevista clínica

ACTIV

IDADES O

PERATIV

AS

Page 41: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Plan Operativo en SP en AP (2 de 5)

q AO 5: Identificar una Estructura de referentes en SP en AP

q AO 6: Gestionar el Proyecto de Unidades funcionales de gestión de riesgos en equipos de AP

ACTIV

IDADES O

PERATIV

AS

DAVINS © 2011 41

de AP

q AO 7: Diseñar y actualizar el Web, canal salud en SP

q AO 8: Promover premios y becas en SP

ACTIV

IDADES O

PERATIV

AS

Page 42: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

q AO 9: Promover la conciliación de la medicación

q AO 10: Promover la prescripción segura en AP

q AO 11: Informar y consultar con el Consejo

Plan Operativo en SP en AP (3 de 5)ACTIV

IDADES O

PERATIV

AS

DAVINS © 2011 42

q AO 11: Informar y consultar con el Consejo Asesor en SP de Catalunya

q AO 12: Realizar las sesiones informativas a gerentes, directivos y CatSalut

ACTIV

IDADES O

PERATIV

AS

Page 43: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Plan Operativo en SP en AP (4 de 5)

q AO 13: Definir el cuadro de mando en SP en AP

q AO 14: Implantar el sistema de notificación y aprendizaje de eventos adversos en AP

q AO 15: Promover la utilización de las guías de

ACTIV

IDADES O

PERATIV

AS

DAVINS © 2011 43

q AO 15: Promover la utilización de las guías de práctica clínica

q AO 16: Promover la gestión por procesos asistenciales integrales

ACTIV

IDADES O

PERATIV

AS

Page 44: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Plan Operativo en SP en AP (5 de 5)

q AO 17: Promover la gestión segura de la medicación

q AO 18: Promover el Consentimiento Informado y las Voluntades Anticipadas en AP

ACTIV

IDADES O

PERATIV

AS

DAVINS © 2011 44

q AO 19: Promover la identificación de signos de alarma de patologías graves en AP

ACTIV

IDADES O

PERATIV

AS

Page 45: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Conclusiones

q Los EA en AP son menos frecuentes que en la AH, pero el número de contactos es superior, por lo que en números absolutos resulta relevante

q Existen condiciones latentes del sistema neutralizables

CONCLU

SIO

NES

DAVINS © 2011 45

q Los eventos adversos graves más frecuentes son el retraso diagnóstico y los errores de medicación

q La relación profesional paciente y la comunicación son clavesC

ONCLU

SIO

NES

Page 46: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Conclusiones: nuevas perspectivas

q El plan estratégico debe contemplar:

ü Cultura

ü Medicación

DAVINS © 2011 46

ü Comunicación

ü Integración de niveles

ü Signos de alerta (retraso diagnóstico)

ü Variabilidad

Page 47: IV Jornada. Davins jornada seguridad_ap_semfyc_seca_25_marzo_2011_v4

Subdirecció general de Serveis SanitarisDirecció general de Regulació, Planificació, i Recursos Sanitaris

GràciesGràciesGràciesGrà[email protected]