ژماره 5 - تشرینی یه که می 12009

ستافی‌ئێمه‌‌هه‌ڵگری‌پێناسی‌تایبه‌تن،‌ئه‌و‌که‌سانه‌ی‌له‌‌کوردستاندا‌به‌بێ‌پێناسی‌گۆڤاری‌ئیسرائیل-کورد‌کار‌بکه‌ن،‌هیچ‌په‌یوه‌ندییه‌کیان‌به‌‌ئێمه‌وه‌‌نییه‌.

ده رکردنی جووله که کان له عێراق مه زنترین خیانه ت بوو

نرخ:‌‌2000دینار

مانگنامه یه کی سیاسییه گرینگی به په یوه ندی کورد و ئیسرائیل ده دات

خاوه‌ن‌ئیمتیاز:داود باغستانیسه‌رنووسه‌ر:

مه ولوود ئافه ند+964 750 405 2788

هاوکارانی‌ئه‌م‌ژماره‌یه‌:دینۆ دانیال/ئیسرائیل

به شیر سه بری بۆتانی/ئیسرائیلشێرزاد عه بدوڵاڵ قۆریتانیبینیامین مه حموود حه سه ن

بارزان ئیبراهیممه عیر موشه كۆژین ئه حمه د

فه خره ددین حیسام موکری

وێب‌ماسته‌ر:بینیامین مه حموود حه سه ن

دیزاینه‌ر:شێرکۆ ئومێد

ماڵپه‌ڕ:www.rastgu.net

ئیمه‌یل:israelkurd@gmail.com

18نهێنیی خۆشه ویستیی ئه حمه دی نه ژاد و هاخامه کان

پ.ئایل زیسه ر: سه رکرده کانی ئیسرائیل سه قامگیریی

کوردستان به به رژه وه ندیی 28ئیسرائیل ده زانن

22

هاوواڵتیانی ئیسرائیل هاوسۆزییان بۆ کورده کان دووباره کرده وه

27

بیرمەندانی‌ئیسرائیل‌یارمەتیدانی‌ئیسرائیل‌بۆ‌سەربوخۆیی‌كوردستان‌بە‌سوودی‌هەردووال‌

11دەزانن

2 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

گەورە ژنەڕاڵی خانەنیشینكراوی مۆساد )ئەلیعایزەر جیفری( كە لە ناو كوردەكاندا بە )جەیزی-غازی( ناسراوە، لە چاوپێكەوتنیكی تایبەتی گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد«دا باس لە كۆمەلێك خاڵی گرینگ و پەیوەندییەكان كورد و ئیسرائیل لە سەردەمی شۆڕشی ئەیلول و هەروەها دوای شۆڕش دەكات، ئەلیعایزەر كە ئێستا لە لەگەڵ كە سااڵنەیه ئەو و ئەیلول شۆڕشی سەردەمی بیرەوەرییەكانی نووسینی خەرێكی خۆی ماڵەكەی پێشمەرگەكان لە چیاكانی كوردستان بوو و پەیوەندییەكی زۆر نزیكی لەگەڵ مەال مەستەفادا هەبوو، زۆر )من ناوی بە خۆی بیرەوەرییەكانی كتێبی ئەلیعایزەر بوو. بارزانی مستەفای مەال كەسایەتی سەرسامی کوردم( کە لە سەر شۆڕشی کوردی تا نسکۆی شۆڕشی ئەیلول ساڵی 1975 نووسیوە، ئەو كتێبەش لەسەر لە نزیكدا داهاتوویەكی لە و كوردی زەمانی سەر وەرگێڕدراوەتە ئیسرائیل-كورد گۆڤاری ستافی ئەركی

كوردستان چاپ دەكرێت.

هەڤپەیڤین: دینۆ دانیاڵ/ئیسرائیل

ژه‌نەڕاڵی‌خانەنشێنكراو‌ئەلیعایزەر‌جیفری‌بۆ‌ئیسرائیل-كورد‌دەدوێت:بارزانی سێ جار بوو بە ژه نەراڵ، جارێك لە مهاباد، جارێك

لە كۆلێژی ئەركانی سوپا لە رووسیا و جارێك لە ئیسرائیل

ژماره 5 - تشرینی یه که می 32009

”ئیسرائیل-كورد:‌ئەلیعایزەر‌)جێزی-غازی(‌کێیە؟

جیفری( )ئەلیعایزەر ناوم لەدایكبوونمدا كاتی لە ئەلیعایزەر: بوو، هەموو هاوڕێكانم بەم ناوە دەمناسن، بەاڵم كاتی منداڵیم كە لە ئەلیعایزەر ناوی دیكەشم هاوڕێیەكی بووم، قوتابخانە لە )تەبەرییە( ئەویشیان و بە )جێزی( منیان بۆ جیاكردنەوەمان هاوڕێكانمان بوو، كرد، بەكار دەستم مۆساد لە كە كاتێك دەكرد. بانگ )لێسكی( بە دەبووایە ناوێكی نهێنی بۆ خۆم هەڵبژێرم، منیش )جێزی(م هەڵبژارد.

كاتێك لە كوردستان بووم، بە كاك غازی بانگیان دەكردم.

ئیسرائیل-كورد:غازی‌ناوێکی‌عەرەبییە،‌بۆ‌ئەو‌ناوەت‌هەڵبژارد؟ئەلیعایزەر: ئێمە بەرەچەڵەك لە عەرەب نزیكین و كارەكانمان لەگەڵ ناوەم ئەو كێم نەزانێ كەس وهیچ نەناسرێمەوە ئەوەی بۆ ئەوانە،

هەڵبژارد.

ئیسرائیل-كورد:‌لە‌مۆساددا‌گەیشتیتەچ‌پلە‌و‌ئاستێك‌؟فەرمانبەری وەك نەدەكرد، كارمان پلە بۆ سەرەتا ئەلیعایزەر: بە كەسێك هەر بۆ دواییدا لە بەاڵم بووین، حكوومەت شارستانیی گوێرەی توانا و ئازایەتییەكەی پلەیەكیان دانا. من پلەی )تات ئەلوف(م لە سوپای ئیسرائیلدا وەرگرت كە دەبیتە ژنەڕاڵی پلە یەك و تا ئەو

كاتەی خانەنشین كرام هەر بەو پلەیە مامەوە.

ئیسرائیل-كورد:‌چ‌كەس‌یان‌الیەنێك‌تۆی‌وەك‌نێردراوی‌ئیسرائیل‌بۆ‌كوردستان‌دانا،‌خۆت‌ویستت‌یان‌دەوڵەتی‌ئیسرائیل‌تۆی‌نارد؟

ئەلیعایزەر: سەرەتا دەبێ ئەوە بڵێم كە شتێك بە ناوی ئارەزووی بەجێی دەبێ و سەربازییە فەرمانی وەك ئەمە نییە، بوونی خۆت بگەیەنی، تەنیا دەتوانی هەندێك پرسیار بكەی، لە راستیدا پێم خۆش بوو بۆ كوردستان بنێردرێم و لەو ئەركەمدا بەخت یاوەرم بوو. باوكم كورد بوو و خەڵكی كوردستان عێراق بوو، دایكیشم مارۆكی )مەغریبی( بوو، من و زۆربەی هاوڕێكانم لە مۆساد چاوەڕوانی ئەو رۆژەمان دەكرد كە بێین بۆ كوردستان. لە ئەنجامیشدا هاتین و من بووم بە سەرۆكی

شاندی ئیسرائیل لە كوردستان.

ئیسرائیل-كورد:‌شاندی‌ئیسرائیل‌چەند‌ساڵ‌لە‌كوردستان‌مایەوە‌و‌تا‌كەی‌تۆ‌سەرۆكی‌ئەو‌شاندە‌بووی؟

لە كوردستان مایەوە ئەلیعایزەر: شاندی ئیسرائیل ماوەی 1 ساڵ و چەك دابینكردنی لە كرد، كورد بۆ شتی زۆر ماوەیەدا لەم و تەقەمەنی و پارە و لە رێگەی ئیسرائیلەوە توانرا دەنگی كورد بە جیهان لە )1974( بەهاری من ئەوروپا. و ئەمریكا بەتایبەتی بگەیەندرێت، كوردستان دەستبەكار بووم و تا نسكۆی شۆڕش مامەوە و ئەوەی لە دەستم هات كردم. من وەك نەوەیەكی كورد، كوردم زۆر خۆش دەوێت. نەتەوەی كورد زۆر ئازا و چاونەترسن، هەندێك شتیان وەك ئازایەتی و

چاونەترسی لە جوولەكە نزیكە.

جار‌ چەند‌ بووی‌ كوردستان‌ لە‌ تۆ‌ كاتەی‌ ئەو‌ ئیسرائیل-كورد:‌بارزانیت‌بینی؟

لە و دەكەوت بارزانی بە دوو جار چاوم هەفتەی من ئەلیعایزەر: بارەی شەڕەوە راوێژ و گفتوگۆمان دەكرد و لە بارەی یارمەتی ئیسرائیل بارەی لە ئاگادارم دەكردەوە. هەر شتێك لە هەموو شتێك بۆ كورد مەسەلەی كوردەوە بۆ من هاتبا، دەبوایە بارزانی لێ ئاگادار بكەمەوە هەموو هەروەها دەرببڕێت. بارەیەوە لە خۆی ڕای و بیر ئەویش تا عەبدولوەهاب بارزانی، ئیدریس و بارزانی مەسعود بە چاوم رۆژێك ئەتروشی، سامی عەبدولڕەحمان و دكتۆر مەحمود عوسمان و برادەرانی

سەركردایەتی دەكەوت و بیر و رامان دەگۆڕییەوە.

واڵتێكی‌ نەك‌ بیت‌ كوردستان‌ لە‌ ویستت‌ بۆچی‌ ئیسرائیل-كورد:‌دیكە؟

نەبوو بە دڵی خۆمان هەڵبژێرین كە لە مۆساد بۆمان ئەلیعایزەر: بۆ چ واڵتێك دەچین، هەندێ جار دەچووین بۆ واڵتێك كە دژی بووین و دەچووین بۆ ماڵەكانیان كە پێیان خۆش نەبوو بمانبینن. تۆ نامەی ئەوان دەخوێنییەوە و گوێ لە قسەكانیان دەگریت بێ ئەوەی مۆڵەتیان لێ وەربگریت. هەندێك جار تووشی دەسەاڵتی دیكتاتۆر و كۆنەپەرست بەاڵم بكەی. كار دەبێ و نییە دیكەت چارێكی حاڵ بەهەر دەبیت، هەموومان پێمانخۆش بوو لە كوردستان كار بكەین، چونكە دەمانزانی

نەتەوەیەكی زوڵملێكراوە و لە ژێر دەستی داگیركەردایە.

ئێمە خزمی نزیكی كوردین، هەمیشە بە ئاشتیانە پێكەوە ژیاوین و

هیچ ناخۆشییەكمان لە نێواندا نییە

کۆنس

ه ه رل

ڵ بسا

وو ی د

رزان با

ه فاست

مه ال

م

4 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

دژە‌ و‌ فڕۆكە‌ دژە‌ مووشەكی‌ بەكارهێنانی‌ لە‌ تۆ‌ ئیسرائیل-كورد:‌مووشەكێكت‌ جارێكیان‌ تەنانەت‌ داوە،‌ پێشمەرگەت‌ یارمەتی‌ تانكدا‌

هاویشتووەتە‌فڕۆكەیەكی‌عێراقی،‌ئەوە‌تا‌چەند‌راستە؟لە راهێنەرەكان بووم و لەگەڵ ئەلیعایزەر: من تەنیا وەك وەرگێڕ نێو كۆرسەكاندا بووم، منیش وەك پێشمەرگەكان فێر بووم مووشەك بهاوێم و هەموو ئاواتم ئەوە بوو فڕۆكەیەكی عێراقی لە كوردستان بخەمە هەڵدا، بۆ مووشەكێكم منیش و هات فڕۆكەیەك جارێكیان خوارەوە،

بەاڵم بەری نەكەوت.

ئیسرائیل-كورد:‌كاتێك‌لە‌كوردستان‌بووی‌تا‌چ‌ناوچەیەك‌چووی،‌توانیت‌لە‌گەلی‌عەلی‌بەگ‌بپەڕیتەوە‌و‌بگەیتە‌خەلیفان‌و‌هەریر‌

و‌شەقاڵوە؟ئەلیعایزەر: تا گەلی چووم، بەاڵم بەر لەوەی بگەینە گەلی لە رێگەی باپشتیان و بارزانەوە چووم بۆ بادینان، هەروەها چووم بۆ بێتواتە لە الی رانیە، بەاڵم هیچ جارێك نەم توانی لە گەلییەوە بەرەو خەلیفان و

شەقاڵوە بپەڕمەوە، چونكە فەرمان وا بوو و مەترسیدار بوو. لە گەلی بەو الوە دەسەاڵتی دوژمن لە هی پێشمەرگە زیاتر بوو.

كاری من شەڕ نەبوو.

ئیسرائیل-كورد:‌جارێكیان‌هەندێك‌تانكی‌دوژمن‌هاتبوون‌بۆ‌دۆڵی‌رەواندز‌و‌تۆش‌پێشمەرگەكانت‌هان‌دەدا‌بەرگری‌بكەن،‌ئەم‌هاندانە‌

چ‌دەستكەوتێكی‌هەبوو؟عەبدولوەهاب نزیكی خزمێكی كە ئەتروشی( )غازی ئەلیعایزەر: لەوێ بوو دەرەجەدار عێراقدا سوپای لە خۆی كاتی و ئەتروشییە لەگەڵ چۆن نەیاندەزانی نیشتبوو، لێ زۆریان ترسێكی ئەوان بوو. تانكەكان شەڕ بكەن، ئەوان چەكی دژەتانكیان لە جۆری ئار.پێ.جی و مووشەكی ئیسرائیلیی )ستینگەر( پێ بوو كە رووسییە و ئیسرائیل چارەیان كە گوتن پێم و دان هانم من كردبوو. دەستكاری هەندێك نییە و دەبێ لە دژی دوژمن شەڕ بكەن ئەگەرنا دوژمن دەگاتە حاجی ئۆمەران، ئەوان لە چیاكاندا زۆر مەرد بوون، بەاڵم لە تانك دەترسان چونكە شەڕی دژە تانكیان نەكردبوو. )مالزم ئەنوەر مەجید سولتان( برادەرم بوو كە كاتی خۆی لە سوپای عێراق لە تۆپخانە بوو و رایكردبوو و هاتبووە نێو شۆڕش. لەو شەڕەدا بە هۆی مووشەكی )ستینگەرە(وە

ه‌داڕۆکه‌‌ف‌دژکیشه‌مووی‌شتناویی‌ه

کاتله‌‌ه‌ر‌ه‌یزلیعئه‌

یلیرائیسی‌ئپێک‌تۆیک‌نز‌له‌نیرزا‌بایسدر‌ئیر‌ویزه‌یعه‌ئه‌ل

ژماره 5 - تشرینی یه که می 52009

”سەركەوتنی بەدەست هێنا چونكە ئەو مووشەكە لە رێگەی كۆنتڕۆڵەوە بەری جوواڵ تانكەكەش ئەگەر و دەكرێت ئاراستە تانكەكان بەرەو

دەكەوێت. ئەو مووشەكە بووە هۆی سەرلێشێوانی دوژمن.

)گۆری(‌ داوای‌ دیكە‌ جارێكی‌ كە‌ دەتگوت‌ بۆچی‌ ئیسرائیل-كورد:‌بكەنەوە‌بۆ‌كوردستان؟

كاری من لەگەڵ راوێژكارێكی سەربازی وەك )گۆری( ئەلیعایزەر: دەكرد و شارەزاییەكی زیاتری لەبارەی هەڵمەتی سوپا و كاری تەكنیكی كەسێكی وەك دەمویست من نەبوو. هەمیشەیی لەوێ بەاڵم هەبوو، شەڕ پالنی داڕشتنی بۆ و بێت لەوێ راوێژكارێك وەك هەمیشەیی

یارمەتی پێشمەرگەكان بدات.

ئیسرائیل-كورد:‌شاندی‌ئیسرائیل‌لە‌كوردستان‌چەند‌كەس‌بوون؟ئەلیعایزەر: ئێمە 10 كەس بووین، هەندێك وەك راهێنەری مووشەكی و سەربازی رێنیشاندەری دیكەش ئەوانی و فڕۆكە دژە و تانك دژە هەڵسوورێنەری كاروباری رۆژانەی شاندەكە بوون، چونكە ئێمە هەموو بووین، بارزانی ماڵی نزیك لە ئێمە بووین. پێشمەرگە لەگەڵ كات سەرەتا رەشماڵێكمان بۆ هەڵدرابوو، دواتریش خانوومان بۆ دروست كرا و پاسەوانەكانمان، پاسەوانی بارزانی بوون. ئەوەی بارزانی بڕوای پێی

هەبوو، ئێمەش باوەڕمان پێی دەكرد و هیچ ترسێكمان لەوێ نەبوو.

بووی،‌ كوردستان‌ لە‌ ساڵێك‌ دەڵێی‌ خۆت‌ وەك‌ ئیسرائیل-كورد:‌مێژووی‌كورد‌و‌بارزانیت‌چۆن‌نووسیوە؟

ئەلیعایزەر: كاتی خۆی ئەو كەسانەی لە بارزانی نزیك بوون، هەر شتێكیان لەسەر شۆڕشی كورد و بارزانی ال بوایە لێم وەردەگرتن و وەك ئەرشیڤ الی خۆم هەڵم دەگرت و دەمخوێندەوە. وای لێ هاتبوو ئەگەر بڕۆ بۆ الی كەسێك شتێكی لەسەر مێژووی كورد ویستبا، دەیانگوت رۆیشتنی زانیارییەكانی الیە. كوردی مێژووی هەموو ئەو غازی، كاك

بارزانی لە سلێمانییەوە بەرەو بارزان و بەشداریكردنی لە كۆماری مهاباددا تا چوونی بۆ سۆڤیەت و هاتنەوەی، لە و وەرگرت سەركردایەتی برادەرانی لە هەموویم

كۆتاییشدا لە كتێبەكەمدا نووسیمەوە.

شوومەكەی‌ پەیمانە‌ كاتی‌ لە‌ ئیسرائیل-كورد:‌هەڵوێستێكتان‌ چ‌ بوو،‌ كورد‌ دژی‌ لە‌ كە‌ جەزائیردا‌

هەبوو؟بووین. پەیمانە ئەو دژی لە ئێمە ئەلیعایزەر: تاران لە بارزانی پەیماننامەكەدا، مۆركردنی لەكاتی بوو، كوردەكان زۆر بەو پەیماننامەیە نیگەران بوون، هاتن بۆ الم و گوتیان چی بكەین؟ من گوتم كە ئێمە لە تاڵی و خۆشیدا لەگەڵ ئێوە بووینە، چ بڕیارێك بدەن نەیویست شا دەڵێن دەكەین. پشتگیرییتان ئێمەش بوتەفلیقە و سادات و حوسێن مەلیك بكات، تەوقە سەددام لەگەڵ دەستی شایان گرت و بۆ الی سەددامیان هێنا و پێیان مۆر كرد، تەنیا سەددام دژی كورد نەبوو، بەڵكو واڵتانی عەرەبیش دەستیان لەم كارەدا

هەبوو.

ئیسرائیل-كورد:‌بەرلە‌پەیمانی‌جەزائیر،‌بارزانی‌و‌شۆڕشی‌كورد‌دامەزراندنیان‌ بڕیاری‌ خۆیان‌ دامەزراندبوو.‌ حكوومەتیان‌ و‌ وەزارەت‌دابوو‌یان‌دەستی‌دەرەكیشی‌لە‌پشتەوە‌بوو،‌بۆ‌نموونە‌وەك‌ئێوە؟

و هەبوو ئۆتۆنۆمییان ناوچە هەندێك لە كوردەكان ئەلیعایزەر: شتێكی ویستیان هەبوو. دەسەاڵت بە پێویستییان ناوچانەشدا لەو كورد نەڵێن تا بگونجێت دەوڵەت مۆدێلی لەگەڵ كە دابمەزرێنن وا هیچ نازانێت و ناتوانن دەوڵەت بەڕێوە بەرن، بۆیە بڕیاریاندا وەزارەت بێت. لێپرسراو كوردستان ئۆتۆنۆمییەكانی ناوچە لە كە دابمەزرێنن

ئێمەش گوتمان بڕیاری خۆتانە، بە باش و خراپ لەگەڵ ئێوەین.

ناهێنی‌ كێسینجێر‌ بۆ‌ گوت‌ تۆی‌ بە‌ بارزانی‌ ئایا‌ ئیسرائیل-كورد:‌ئەمریكا‌ و‌ كورد‌ نێوان‌ ئێوە‌چۆن‌پردێكی‌پەیوەندیی‌ ئێمە؟‌ بۆ‌الی‌

بوون؟بۆ گوتین پێی بووم، بارزانیدا لە خزمەت كە جارێك ئەلیعایزەر: كێسینجێر ناهێنی بۆ الی ئێمە؟ من گوتم ئەوە چۆن دەبێ سەرۆك؟ بەاڵم ئێمە بە هۆی پەیوەندیی خۆمانەوە توانیمان ئەمریكییەكان وا لێ

لێرهه‌ری‌شارک‌نزیله‌‌ه‌ر‌ه‌یزلیعئه‌

من لەو بڕوایەدام كاك مەسعود کتێبه که م بە هەند وەربگرێت و بزانێت كە ئەو كتێبە چەند بۆ قوتابیانی كورد

لە هەموو كوردستان گرینگە

6 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

”نیشان كورد بۆ سۆزێك بكەین كوردەكان سەركردە و بدەن دەهاتن ئێرانەوە لە زۆربەیان ئیسرائیلەوە لە و ئیسرائیل بۆ دەچوون. ئەوروپا و ئەمریكا بۆ ئێمە پردێك بووین لە نێوان كورد

و ئەمریكادا.

ئیسرائیل-كورد:‌تۆ‌بە‌چ‌پاسپۆرتێك‌و‌ناوێكەوە‌چووی‌بۆ‌ئێران؟و ناو بە و ئێران بۆ چووم خۆمەوە ناوی بە من ئەلیعایزەر: پاسپۆرتێكی دیكەوە دەچووم بۆ كوردستان. ئێرانییەكان دەیانزانی و لەم كردەوەیەدا هاوبەشمان بوون. ئەوەی لەسەر سنووری كوردستان پشكنینی دەكرد كورد بوو و دەیناسیم و دەیزانی من ئەو كەسە نیم كە بەو پاسپۆرتە دەپەڕمەوە، بەاڵم لەبەر سەالمەتیی ئێمە هیچ دەنگی

نەدەكرد.

نەیانویست‌ سەرەتاوە‌ لە‌ ئێرانییەكان‌ بۆچی‌ ئیسرائیل-كورد:‌یارمەتی‌كورد‌بدەن؟

ئەلیعایزەر: ئێرانییەكان وایاندەزانی كە ئەو كێشەیەی بە هۆی كۆماری مهابادەوە دەستی پێكرد، هەمووی لە ژێر سەری بارزانیدایە، هەروەها ئەو دوانزە ساڵەی بارزانی لە رووسیا بوو، وای بۆ دەچوون كە بارزانی بووبێتە كۆمۆنیست و دژی رژێمی شا بێت و پێیان وا بوو كە ئەگەر كورد شتێك بەدەست بهێنێت، لە دژی ئەوان دەوەستێتەوە. كۆمۆنیستەكانی سۆڤیەتیش هیچیان بۆ كورد نەكرد، ئەوان زیاتر خۆیان دابووە الی رژێمە بوو. سۆڤیەت لەوان یەكێك عێراقیش كە تۆتالیتاریستەكان عەرەبییە نەك بوو عەرەبییەكان دەوڵەتە زۆربەی و نەوت لەگەڵ بەرژەوەندیی

لەگەڵ یەك دەوڵەت كە ئەویش دەوڵەتی جوولەكەی ئیسرائیل بوو.

چۆن‌ رووسیا‌ ئیسرائیل-كورد:‌و‌ كورد‌ پەیوەندیی‌ دەیزانی‌

ئیسرائیل‌پتەوە؟رادیۆی ئەلیعایزەر: كاتی خۆی بەغدا باڵوی كردەوە كە ئەفسەرانی ئیسرائیل لە كوردستانن و مەشق و راهێنان بە پێشمەرگەی كورد دەكەن و رووسیاش لەگەڵ عێراق پەیمانی بارەی كوردەوە لە زانیاریی خۆشیەوە كە بە هۆی هەندێك و هەبوو هەیبوو، باش ئاگاداری ئەم پەیوەندییە بوو. دوای نسكۆی شۆڕشیش ئیسرائیلدا باڵو كرایەوە و هەندێك لە گۆڤار و رۆژنامەكانی زۆر شت باڵو كتێبەكەم من نەزانرابوون. كە كرد ئاشكرا شاراوەیان زانیاریی كردەوە و )مائیر عامیت(، سەرۆكی مۆساد، كە بەرلە دوو مانگ كۆچی دوایی كرد كتێبەكەی بە ناوی )رۆش بە رۆش( بە واتای سەر بە سەر باڵو ببووەوە، زۆر زانیاریی لەبارەی پەیوەندیی كورد و ئیسرائیل ئاشكرا كران. )مائیر عامیت( چەند جارێك هات بۆ كوردستان و جارێك هەموو بە سێ جار بوو بارزانی بارزانی بەخشی. بە ژنەڕاڵی خۆی پلەكانی ژنەڕاڵ، جارێك لە مهاباد، جارێك لە كۆلێژی ئەركانی سوپا لە رووسیا

و جارێك لە ئیسرائیل.

ئیسرائیل-كورد:‌جارێك‌بارزانی‌پێی‌گوتی‌كاك‌غازی‌ئەوە‌چییە‌تۆ‌دەینووسی،‌ئایا‌هیچ‌سوودێكی‌بۆ‌ئێمە‌هەیە؟‌

ئەلیعایزەر: منیش گوتم سەرۆك رۆژێك دادێ یەكێك لەسەر شۆڕشی كورد و تۆ و ئازایەتیی پێشمەرگە بنووسێ، ئەویش منم. هەموو ئاواتم ئەوەیە ئەو كتێبە رۆژێك لە رۆژان ببێتە كتێبی فەرمیی مێژووی شۆڕشی كورد لە قوتابخانەكانی هەموو كوردستاندا بخوێندری. زۆر شتی تێدایە كە نەوەكانی ئێستای كورد لە بارەی ئازایەتیی كورد و بارزانی نەمرەوە نایزانن. من لەو بڕوایەدام كاك مەسعود ئەمە بە هەند وەربگرێت و بزانێت كە ئەو كتێبە چەند بۆ

قوتابیانی كورد لە هەموو كوردستان گرینگە.

ئیسرائیل-كورد:‌ڕات‌سەبارەت‌بەو‌راپۆرتەی‌ئەو‌ كە‌ ئیسرائیلی‌ )معاریف(ی‌ رۆژنامەی‌كە‌ كردووەتەوە‌ باڵو‌ كوردستانی‌ راپرسییەی‌65%‌پێیان‌باشە‌كورد‌و‌ئیسرائیل‌پەیوەندییان‌

هەبێت‌چییە؟باشە پێیان %87 بەڵكو ئەلیعایزەر: هەبێت. ئیسرائیل لەگەڵ ئاشكرا پەیوەندیی بەپێی ئەو پشكنینانەی لەسەر )DNA( كراوە، دەركەوتووە كە كورد و جوولەكە زۆر لێك نزیكن و ئێمە خزمی نزیكی كوردین. ئێمە هەمیشە بە ئاشتیانە پێكەوە ژیاوین و هیچ ناخۆشییەكمان لە

تاندسکوری‌کانچیاله‌‌ی‌کانوڕێ‌ها‌له‌ێکه‌ڵکۆم‌و‌زه‌رعایه‌لیئ

هیوادارم گەلەكەی هەموو كات پشتگیری لێ بكەن، چونكە دوای مه سعود

بارزانی كەسێكی دیكە نییە بتوانی هەموو پارسەنگەكان رابگرێت

ژماره 5 - تشرینی یه که می 72009

الانیۆ‌ددینن‌رماوکا‌هار‌ویزه‌یعا‌ئه‌ل

نێواندا نییە. كوردەكانی ئێران و توركیاش دەزانن ئیسرائیل ماوەی 10 ساڵ یارمەتی كوردی داوە.

ئیسرائیل-كورد:‌بەر‌لە‌چەند‌مانگێك‌گۆڤارێك‌بە‌ناوی‌»ئیسرائیل-كورد«‌لە‌هەولێر‌دەرچوو،‌ڕات‌چییە‌لە‌سەر‌ئەم‌گۆڤارە؟

ئەلیعایزەر: زۆر پێی دڵخۆشم كە بە دەستپاكییەوە لەسەر ئیسرائیل دەنووسێت و راستییەكان بۆ نەتەوەكەی خۆی روون دەكاتەوە. گۆڤارێكە لەوپەڕی پێشكەوتندایە، من زۆر پێی سەربەرزم. من زۆر سەربەرزم بە سەرنووسەروخاوەن ئیمتیازی ئەم گۆڤارەوهەموو ئەوانەی لەگەڵیاندا کار

دەکەن، بۆ هەموو شتێكیش ئامادەم یارمەتییان بدەم.

ئیسرائیل-كورد:‌هەڵبژاردنەوەی‌سەرۆك‌بارزانی‌بۆ‌سەركردایەتیی‌هەرێمی‌كوردستان‌بۆ‌چوار‌ساڵی‌ئایندە‌چۆن‌هەڵدەسەنگێنی؟

ئەلیعایزەر: كاك مەسعود پیاوێكی ژیر و سیاسەتمەدارێكی كوردە، ماوەی 40 ساڵ زیاترە دەیناسم. پیاوێكی زۆر لێهاتووە و بۆ ئەمڕۆی كوردستان زۆر شیاوە. هیوادارم گەلەكەی هەموو كات پشتگیری بكەن، چونكە دوای بارزانی كەسێكی دیكە نییە بتوانێ هەموو ئەو پارسەنگانە رابگرێت. خۆم گوێم لە كاك مەسعود بوو كە لە وەاڵمی پرسیارێكدا لەمەڕ پەیوەندیی كورد و ئیسرائیل گوتی، ئێمە پەیوەندیمان نییە بەاڵم باوكم هەیبوو. بۆچی بۆ ئێمە شەرمە بەاڵم میسر و ئوردون و زۆربەی واڵتانی

فەلەستینییەكانیش تەنانەت هەیە، پەیوەندییان ئاشكرا بە عەرەبی لە ئێمەش بكاتەوە، باڵیۆزخانە بەغدا لە ئیسرائیل ئەگەر هەیانە.

هەولێر كۆنسولخانە دەكەینەوە.

ئیسرائیل-كورد:‌دوا‌سەردانت‌بۆ‌كوردستان‌كەی‌كردووە؟‌من‌وێنەی‌تا‌ ئەوە‌ بووی،‌ كوردستان‌ لە‌ 90ەكان‌ سااڵنی‌ دوای‌ كە‌ بینیوە‌ تۆم‌

چەند‌راستە؟ئەو بۆ بەاڵم بووم، لەوێ ئاشكرا بە تا ساڵی 1975 ئەلیعایزەر: شتەی تۆ باسی دەكەی هیچ لێدوانێك نادەم، چونكە ئامادە نیم نهێنی

واڵت ئاشكرا بكەم و ئەوەش لەسەرم زۆر دەكەوێت.

ئیسرائیل-كورد:‌دوا‌ئاواتت‌چییە؟كۆنسولخانە هەولێر لە ئیسرائیل ئەوەیە من ئاواتی ئەلیعایزەر: وەرگێرو وەک تۆش دینۆ کاک بم. یەكەم كۆنسولی من و بكاتەوە راوێژکارێک لە گەڵم دابیت،سوپاسی هە موو الیەک دەکەم و هێوادارم كە گەلێ كوردیش دەوڵەتی سەربەخۆی خۆی دابمەزرێنی و هەرسەركەوتوو

و شاد بەن.کاک غازی زۆر سوپاست دەکەم بۆ ئەو كاتەی بەمنت بەخشی و هەر

تەمەندڕیژ بن.

“”ئیسرائیل دژی په یماننامه شوومه که ی جه زائیر بوو

8 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

سەعدی ئەحمەد پیرە:یەكێتی‌نیشتمانیی‌كوردستان‌كار‌و‌چاالكییەكانی‌لە‌ناو‌

عێراقدایە‌و‌حیزبێكی‌عێراقییە

زۆربەی سیاسەتمەداران و چاودێرانی سیاسیی پێیان وایە سەركردایەتیی كورد و سەركردە ئیسرائیلییەكان

گەلی رزگاریخوازی خەباتی رۆژانی لە سەربازیی و سیاسی پەیوەندییەكی كورددا بەهێزیان هەبووە. گۆڤاری ئیسرائیل-كورد

دیمانەیەكی پەیوەندیانە بەم سەبارەت لەگەڵ سەعدی ئەحمەد پیرە، لێپسراوی گشتییەكانی پەیوەندییە نووسینگەی ساز كوردستان نیشتمانیی یەكێتی

كرد:

هه ڤپه یڤین: شێرزاد عەبدوڵاڵ قۆریتانی

پەیوەندییەكانی‌ گشتیی‌ بەرپرسی‌ وەك‌ ئێوە‌ ئیسرائیل-كورد:‌لەگەڵ‌ پەیوەندیتان‌ ئاستێك‌ چ‌ تا‌ كوردستان‌ نیشتمانیی‌ یەكێتی‌دەوڵەتی‌هەیە؟‌ئەگەریش‌نیتانە‌چۆن‌لە‌داهاتووی‌ئەو‌پەیوەندییە‌

دەڕوانن؟و كار كوردستان نیشتمانیی یەكێتی پیرە: ئەحمەد سەعدی وەكو عێراق عێراقییە، حیزبێكی و عێراقدایە ناو لە چاالكییەكانی شێوەیەش بەو نییە، ئیسرائیل دەوڵەتی لەگەڵ پەیوەندیی دەوڵەت یەكێتی نیشتمانی هیچ پەیوەندییەكی لەگەڵ دەوڵەتی ئیسرائیل نییە، و عێراق پەیوەندیی نەبوونی یان دروستبوون بە پەیوەندییانە، ئەو كۆنسولخانەی ئیسرائیل لە عێراق كاتێك هەر و بەندن ئیسرائیلەوە كردەوە و ئیسرائیل كونسولخانەی لە عێراق كردەوە، ئەو كاتە حیزبە دروست پەیوەندی ئیسرائیلییەكان حیزبە لەگەڵ عێراقییەكانیش نییە، واڵتەوە دوو بە پەیوەندیی تەنها بابەتە ئەو چونكە دەكەن، هەیە ئیسرائیلەوە و عەرەب نێوان كێشەیەكی بە پەیوەندیی بەڵكو

كە دەكەین رێگەچارەیەك لە پشتیوانیی ئێمە كۆنە. كێشەیەكی و دوو ئەو بێت. تێدا ئیسرائیلی و فەلەستینی الیەنی هەردوو خێری رۆژهەاڵتی لە زلهێزەكان سەرەنێزەی بە ببوون زۆر ماوەیەكی واڵتە

ناوەڕاست.

لەگەڵ‌ ئیسرائیل‌ دەوڵەتی‌ پەیوەندییەكانی‌ ئیسرائیل-كورد:‌جیهانی‌عەرەبی‌و‌ئیسالمیدا‌لە‌پەرسەندندان،‌ئێمەی‌كورد‌تا‌چەند‌

دەتۆانین‌لە‌دەرەوی‌ئەو‌پەیوەندی‌و‌هاوكێشانە‌بین؟سەعدی ئەحمەد پیرە: ئێمەی كورد لە رووی پەیوەندیی فەرمییەوە بەو دەوڵەتانەوە وابەستەین كە تێیاندا دەژین، بەتایبەتی لە كوردستانی عێراق، ئێمە گرێدراوی دەوڵەت و پەرلەمان و سەركردایەتیی سیاسین. دامەزراندنی بڕیاری عێراق پەرلەمانی و سیاسیی سەركردایەتیی تا پەیوەندییە ئەو ناتوانین ئێمە نەدەن، ئیسرائیل لەگەڵ پەیوەندیی

دروست بكەین.

ژماره 5 - تشرینی یه که می 92009

ئیسرائیل-كورد:‌لە‌رابردوودا‌شۆرشی‌رزگاریخوازی‌كورد‌پەیوەندی‌باشی‌لەگەڵ‌دەوڵەت‌و‌گەلی‌ئیسرائیل‌هەبووە،‌لە‌ئێستادا‌ئەو‌پەیوەندییانە‌

لە‌چ‌ئاستێكدان؟نێوان لە پەیوەندییە ئەو نییە وا پێم من پیرە: ئەحمەد سەعدی بزووتنەوەی رزگاریخوازی گەلی كوردستان و ئیسرائیلدا هەبووبێت، كاتی شۆڕشی ئەیلولیش پەیوەندییەك تەنیا لەسەر ئاستێكی نزمدا هەبووە، ئەو لە سوودی جار زۆر كوردیش هەبووە، كورد لەناوبردنی سیاسەتی كات پەیوەندییانە ئەو ئەگەرنا وەرگرتووە، دەوڵەتان نێوان ناكۆكیی هەندێك لە نە لەرۆژان رۆژێك وەرنەگرتووە. فەرمییان الیەنێكی كات هیچ چوارچێوەی دانیشتنەكانی نەتەوەیەكگرتووەكان و نە رێكخراوەكانی سەربە ئیسرائیل دیكەدا، نێونەتەوەییەكانی دامەزراوە و نەتەوەیەكگرتووەكان هەڵوێستێكی بەرامبەر مەسەلەی كورد وەرنەگرتووە كە لە دەستنیشانكردنی

پێگە و دوارۆژی كورددا روون و ئاشكرا بێت.

ئیسرائیل-كورد:‌بەپێی‌راپرسییەكان،‌71%ی‌خەڵكی‌كوردستان‌لەگەڵ‌هەبێت،‌ ئیسرائیل‌ دەوڵەتی‌ و‌ میللەت‌ لەگەڵ‌ پەیوەندیمان‌ كە‌ ئەوەدان‌

ئێوە‌وەك‌یەكێتی،‌حكوومەت‌و‌پەرلەمان‌تا‌چ‌رادەیەك‌ئەو‌خواستەی‌خەڵكی‌رەچاو‌دەكەن؟

سەعدی ئەحمەد پیرە: من پێم وا نییە ئەو جۆرە راپرسییانە بە راستی لە نێو خەڵكدا كرابن، هەڵبەتە ناشڵێم كە خەڵكی كورد وا بیر ناكەنەوە، بەاڵم بەشێكی زۆری ئەو بیركردنەوانە، كاردانەوەی كردارەكانی رژێمەكانی بەكار لە دژی خەڵك پێشووی عێراقە كە هەموو شتێكی قەدەغەكراویان دەهێنا و لە ناوەڕۆكی پەیوەندییەكە ناگەن. ئەم ئامارەی جەنابت باسی دەكەی، كاردانەوەیە لە دژی ئەو سیاسەتانەی لە دژی كورد گیراونەتە بەر، نەك ئەنجامی بیركردنەوەیەكی قوڵ و ستراتیژیی سیاسی یان جوگرافیای.

پەیوەندی‌ و‌ ئیسرائیل‌ پیرە،‌ ئەحمەد‌ سەعدی‌ وەك‌ ئیسرائیل-كورد:‌لەگەڵ‌ئیسرائیلدا‌الی‌تۆ‌چی‌دەگەیەنیت؟

سەعدی ئەحمەد پیرە: من ئێستاكە بە كارێكی نادروستی لێ تێ دەگەم، چونكە ئێمە بەشێك لە عێراقین. ئەو كاتەی ئااڵی ئیسرائیل لە بەغدا و هی عێراقیش لە ئیسرائیل هەڵدرا و بە فەرمی باڵیۆزخانەیان كردەوە دەتوانین

پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل دروست بكەین.

پەیوەندیی كورد و ئیسرائیل بە كارێكی نادروست دەزانم، چونكە ئێمە بەشێك لە عێراقین. ئەو كاتەی ئااڵی ئیسرائیل لە بەغدا و هی عێراقیش لە ئیسرائیل هەڵدرا و بە فەرمی باڵیۆزخانەیان كردەوە دەتوانین پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل دروست بكەین.

10 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

ئیسرائیل-كورد:‌هەندێك‌چاوەدێر‌و‌شرۆڤەكاری‌سیاسی‌پێان‌وایە‌نەبن،‌ ئازاد‌ و‌ ئیسرائیلی‌سەربەخۆ‌ و‌ دەوڵەتی‌كوردی‌ تا‌هەردوو‌مەحالە‌ئاشتی‌لە‌رۆژهەاڵتی‌ناوەڕاست‌و‌جیهاندا‌بەرقەرار‌بێت،‌

رای‌بەرێزتان‌بۆ‌ئەم‌بۆچوونە‌چێیە؟ناوەڕاستدا، رۆژهەاڵتی لە نەك وایە پێم پیرە: ئەحمەد سەعدی بەڵكو لە هەموودنیاش ئەو ناكۆكییانەی هەن ئەگەر بە باشی چارەسەر نەكرێن و رەزامەندیی هەموو الیەنەكانی لەسەر نەبێت، كێشە و تەنگژە ئێمە هەیە، بە قسەی جەنابتەوە پەیوەندیی ئەوەی دەمێنێت. هەر وەك خەڵكی كوردستانی عێراق لە پەرلەمانی كوردستان بڕیارمان داوە فیدرالی نیزامێكی سایەی لە یەكگرتوودا عێراقێكی چوارچێوەی لە دیموكراتی پەرلەمانیدا بمێنین، بۆیە هەموو ئەو هەنگاوانەی كورد لە

عێراق دەیانهاوێت، دەبێ لە ژێر سایەی دەستووری عێراقدا بن.

دەژێن‌ كورد‌ هەزار‌ ‌300 لە‌ زیاتر‌ ئیسرائیل‌ لە‌ ئیسرائیل-كورد:‌و‌ رایەل‌ دەتۆانن‌ چۆن‌ ئێوە‌ ئێمەن،‌ نەتەوەی‌ رەسەنی‌ رۆڵەی‌ كە‌كاناڵ‌لەگەڵ‌ئەواندا‌دروست‌بكەن‌تا‌جارێكی‌تر‌بێنەوە‌سەر‌خاكی‌

نیشتیمانی‌خۆیان؟عێراق پەرلەمانی لە مەسەلەیەكە ئەوە پیرە: ئەحمەد سەعدی گفتوگۆی لەسەر كراوە، خەڵكێك لە كۆتایی چلەكاندا بە هۆی شەر و تەنگژەی نێوان عەرەب و ئیسرائیل لەالیەن عێراقەوە یان بە بەرەزامەندیی خۆی ماڵ و حاڵی خۆی بەجێ هێشتووە و بەرەو ئیسرائیل رۆیشتووە، ئەمە مافێكی سروشتیی خۆیەتی، ئەگەر ئێمەش نەیكەین كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی یان داگا و یاسا نێونەدەوڵەتییەكان ماف بەوانە دەدات كە ماڵ و موڵكی خۆیان هەبێت، جگەلەوەش ئەوانە ئازادن بیانەوێ لە كوێ بژین، بەاڵم ئەمە پێویستیی بە رێككەوتننامەیەك هەیە كە

پەرلەمانی عێراق رەزامەندیی لەسەر بدات.

پەیوەندیی‌ بخۆازی‌ ئیسرائیل‌ دەوڵەتی‌ ئەگەر‌ ئیسرائیل-كورد:‌لەگەڵ‌حكوومەتی‌كوردستان‌و‌گەڵی‌كوردستاندا‌هەبێت،‌یان‌ئەگەر‌لە‌داهاتوودا‌ئیسرائیل‌بیری‌لەوە‌كردەوە‌كە‌كۆنسولخانە‌لە‌هەولێر‌و‌شارەكانی‌كوردستاندا‌بكاتەوە،‌رای‌ئێوە‌وەك‌حكوومەتی‌كوردستان‌

چی‌دەبێت؟وەك ئێستا نادروستە، كارێكی وایە پێم پیرە: ئەحمەد سەعدی گوتم ئێمە بەشێك لە عێراقین و عێراق پێویستە وەك دەوڵەت ئەو پەیوەندییە بكاتەوە، پاشان بیر لەوە بكرێتەوە كۆنسلخانە لە موسڵ

یان كەركوك یان لە هەولێر یان لە هەر شارێكی دیكە بكرێتەوە.

ئیسرائیل-كورد:‌زۆر‌لە‌بەرپرسانی‌ئێوە‌و‌حكوومەتی‌كوردستان‌دەڵێن‌كە‌رێگە‌نادەن‌ئاسمان‌و‌زەویی‌كوردستان‌لە‌دژی‌واڵتێكی‌ئەو‌ میكانێزمی‌ بڵێی‌ پێمان‌ دەتوانی‌ بهێنرێت،‌ بەكار‌ دراوسێ‌

قەدەغەكردن‌و‌نەهێشتنە‌چۆن‌دەبێت؟سەعدی ئەحمەد پیرە: ئەمە فۆرمولەیەكە لە یاسای نێودەوڵەتیدا لە رووی زمانەوانییەوە بەكار دەهێنرێت، بەاڵم ئەمە بە رێككەوتننامەوە بەندە و پەیوەندیی نێوان دەوڵەتان چ جۆرە پەیوەندییەك هەیە. ئەگەر پەیوەندییەكی ستراتیژیی سەربازیی ئەمنی لە نێوان عێراق و كوێت هەبێت و عێراق لە كاتی پێویستدا بەرگری لە كوێت دەكات، ئەو كاتە عێراق مافی خۆیەتی رێگە لەوە بگرێت كە هێرش بكرێتە سەر كوێت،

بەاڵم بەبێ هەبوونی ئەو پەیوەندییە، عێراق هیچ مولزەم نییە.

كوردی‌ لۆبیی‌ كە‌ دەكەن‌ لەوەش‌ باس‌ جار‌ زۆر‌ ئیسرائیل-كورد:‌لەسەر‌ئاستی‌جیهان‌دروست‌بكرێت،‌باشە‌ئێمە‌ناتۆانین‌لە‌رێگەی‌ئەو‌‌300هەزار‌هاوواڵتییە‌كوردەی‌لە‌ئیسرائیل‌دەژین‌بەهێزترین‌ناو‌ لە‌ تایبەت‌ بە‌ بكەین،‌ دروست‌ كوردی‌ لۆبیی‌ كاریگەرترین‌ و‌كارتێكردنی‌ گەورەترین‌ كە‌ ئیسرائیلدا‌ وەك‌ گرینگی‌ دەوڵەتێكی‌

لەسەر‌ناوەندەكانی‌بڕیار‌لە‌جیهاندا‌هەیە؟سەعدی ئەحمەد پیرە: ئێستاكەش من پێم وایە لە زۆربەی زۆری ئەو تۆمارگایانەی كاسێت و سیدی دەفرۆشن گۆرانی زۆر رەسەنی كوردی ئیسرائیلەوە ناو كوردی گۆرانیی و مۆسیقا تیپی لەالیەن كە هەیە تۆمار كراوە، دڵنیام ئەوانەی ئێستاش ئینتیمایان هەیە و هەست بە كوردبوونی خۆیان دەكەن، كوردن، جا هەر ئایینێكیان هەبێت و لە هەر شوێنێك بژین، بەاڵم لە چ واڵتێك بن دەبێ یاسای واڵتەكەیان

جێبەجێ بكەن.

ئیسرائیل-كورد:‌هیچ‌ئاسانكارییەك‌بۆ‌ئەو‌هاوواڵتییە‌كوردانەی‌دەكرێت‌ هەیە‌ ئیسرائیلیان‌ رەگەزنامەی‌ و‌ دەژین‌ ئیسرائیل‌ لە‌لە‌ دیكەن‌ واڵتانی‌ رەگەزنامەی‌ هەڵگری‌ هاوواڵتیانەی‌ ئەو‌ وەك‌

هەڵبژاردنەكانی‌كوردستان‌و‌عێراقدا‌دەنگ‌بدەن؟سەعدی ئەحمەد پیرە: تا ئێستا نەبووە، بەاڵم بە بڕوای من ئەوە

لە داهاتوویەكی نزیكدا دەكرێت.

ئێمە گرێدراوی دەوڵەت و پەرلەمان و سەركردایەتیی سیاسیی عێراقین. تا سەركردایەتیی سیاسیی و پەرلەمانی عێراق بڕیاری دامەزراندنی پەیوەندیی

لەگەڵ ئیسرائیل نەدەن، ئێمە ناتوانین ئەو پەیوەندییە دروست بكەین

ژماره 5 - تشرینی یه که می 112009

دەرفەتی‌ئیسرائیل‌لە‌عێراقی‌نوێدا:

هەرچەند ئیسرائیلە، سوودی بە عێراقدا لە ناوچەیی ئاڵۆگۆڕی ئەو نەگەیشتووە. پێویستن و دەیەوێت ئامانجانەی بەو ئێستا تا

دەرفەتانە بریتین لە: رێكخستنی بۆ بەریتانیا و ئەمریكا رۆڵی بەرجەستەكردنی -1ئاسایش لە ناوچەكەدا، لە نێوان واڵتانی ئاتالنتیكدا، ئەم دوو واڵتە بەتایبەتی ئەمریكا، پەیوەندییەكی نزیكی لەگەڵ ئیسرائیل هەیە. بە سوودی ئیسرائیلە پێشوازیی لەم جۆرە هێزانە بكات. واڵتانی ئەوروپی زیاتر لەم دوو واڵتە باس لە مەسەلەی عەرەب دەكەن و زیاتر رەخنە

دەگرن.

هاوكات سووریا. و ئێران ستراتیژیی بارودۆخی الوازكردنی -2لەگەڵ رووخانی دەوڵەتێكی دژە ئیسرائیلی، دەوڵەتێكی ئاشتیخواز بە پاڵپشتیی ئەمریكا و بەریتانیا جێگیر كرا كە هەلومەرجی ستراتیژی بە ئیسرائیل چونكە گۆڕا. ئیسرائیل ویستی گوێرەی بە ناوچەیی ناوچەكەدا لە تیروریستییەكان گرووپە رووبەڕووی دەتوانێت باشی ببێتەوە و دژبەرەكانی خۆی گۆشەگیر بكات. لە بارودۆخێكی وەهادا ئەگەر سیناریۆی هێرشی سەربازیی دژی سووریا یان ئێران بێتە كایە، ئیسرائیل و ئەمریكا رووبەڕووی د وخێكی سنووردار دەبنەوە. یەك لە كاریگەرییەكانی بارودۆخی ستراتیژیی نوێ، ئەوەیە كە دەوڵەتی سووریا لە بەرامبەر گوشاری دەوڵەتە رۆژئاواییەكاندا بە مەبەستی دەرچوونی هێزەكانی سووریا لە لوبنان پێداگری لە خۆ پیشان نەكا و بە خێرایی

ئیسرائیل و عێراقی پاش سەدام حوسێنبیرمەندانی‌ئیسرائیل‌یارمەتیدانی‌ئیسرائیل‌بۆ‌سەربوخۆیی‌

كوردستان‌بە‌سوودی‌هەردووال‌دەزاننراپۆرت: مەعیر موشە

دوابەدوای رووخانی رژێمی بەعسی عێراق، ئیسرائیل هەوڵی داوە لە عێراق و ناوچەكەدا شوێندەستی خزمەتگوزاری و پەرەپێدانی دیموكراسی دیار بێت، بەاڵم بە گوێرەی پێویست پڕۆژەكانی لەبەردەمی بەربەست هەندێ ناوچەكەدا لە دی. نەهاتوونەتە ئاواتەكانی

ئیسرائیل هەبوونە.

زۆربەی كوردە تێگەیشتووەكان پێیان خۆشە پەیوەندیی كورد و ئیسرائیل بەهێز بێت لە بەر ئەوەی ئیسرائیل لە هەموو بوارێكەوە واڵتێكی پێشكەوتووە

ه رروب

ه وه د

د لسا

مۆ

12 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

پەیوەندیی ئەڵقەی كە كێشایەوە لوبنان خاكی لە خۆی هێزەكانی ئێران و سووریایە لەگەڵ حیزبوڵاڵ و گرووپە شەڕییەكانی فەلەستینی. لە ئێران بارودۆخی ستراتیژیی سووریا و لەو ڕووەوە بە الوازكردنی خۆیانیان تینی و گڕ فەلەستینییەكان شەڕكەرە گرووپە ناوچەكەدا شێوازەكان لە شێوەیەك بە و داوە دەست لە رابردوو گوێرەی بە چەكدارییەكانیان. هێرشە بە درێژەدان بۆ گومانەوە كەوتوونەتە دەستیدایە بەر لە بەرچاوەی ئیمكاناتە ئەو ئەو حیزبوڵاڵ سەرەڕای هەوڵ دەدات لە دۆخی سەربازیی دوور بكەوێتەوە و وەك ئەكتەرێكی چاالكی سیاسی لە گۆڕەپانی سیاسیی لوبناندا دەربكەوێت. هەڵبەت لە بارەی الوازبوونی بارودۆخی ستراتیژیی ئەم دوو واڵتە بەتایبەتی بكرێت، دادوەری الیەنە یەك شێوەی بە تەواوی بە ناكرێ ئێران، چونكە بەدەستهێنانی دەسەاڵتی شێعەكان لە ناوچەكەدا بۆ ئێران بە هەلومەرجێكی ستراتیژی دەژمێردرێت. لە حاڵێكدا شیعەكانی عێراق هێمنتر تۆزێ ئیسرائیل بە بەرامبەر ئێران شیعەكانی گوێرەی بە رووبەڕووی مەسەلەكە دەبنەوە، چونكە زۆربەی كوردە تێگەیشتووەكان پێیان خۆشە پەیوەندیی كورد و ئیسرائیل بەهێز بێت لە بەر ئەوەی ئیسرائیل لە هەموو بوارێكەوە واڵتێكی پێشكەوتووە، بەتایبەتی بواری زۆر كورد كە ژینگەیی بواری و تەكنەلۆژیا و پزیشكی و كشتوكاڵ تەواوی بە ناتوانێت عێراق بۆیە هەیە. بواری بەم چەند پێویستیی

بڕیار لە سەر كاروباری ئیسرائیل بدات.3- لە دۆخێكی وەهادا كە ئیسرائیل لە ناوچەكەدا پاڵپشتی هەبێت، باشتر دەتوانێت نەوتی رۆژهەاڵتی ناوین بكڕێت و كۆمپانیا نەوتییەكانی بە گەرمی بخاتە گەڕ. عێراق یەكێك لە بەرهەمهێنەرە گەورەكانی نەوتە. بە ئارامی ناوچە و ئاسایشی زیاتر و هەبوونی هێزی پاڵپشت بۆ ئیسرائیل لە ناوچەكەدا، ئیسرائیل باشتر دەتوانێت لە كەنداو نزیك ببێتەوە و دەستی بگاتە سەرچاوەكانی وزە. یەكێك لە هەوڵەكانی ئیسرائیل، ورە بەرزكردنەوەی ئەو كوردانەیە كە دەیانەوێت وەك ئیسرائیل واڵتێكی واڵتێكی هیچ سەربەخۆدا دۆخێكی لە چونكە هەبێت، سەربەخۆیان دەوروبەر بۆی نییە پەالماری شاخ و گوندەكانی كوردستان بدات. كە وا بوو ئێران و سووریا و توركیا لە رووی ستراتیژییەوە الواز دەبن. ئەگەر كوردستان سەربەخۆ بێت، ئیتر پێویست ناكات كوردەكان لە رێگەی عێراق یان واڵتانی مامەڵەچیی نەوتەوە، بەرهەم ینەوتی خۆی بە هەرزان بە دەرەوە بفرۆشێت، هەروا ئسرائیلیش خۆی ماندوو ناكات دۆخێكی لە بكەوێت. دەست ناوچەكەی نەوتی رێگەوە چەندین لە سەربەخۆی وەهادا ئیسرائیل راستەوخۆ لە مووسڵەوە هێڵی گەیاندنی نەوت دەگەیەنێتە حەیفا و لە بەرنامەكانی خۆیان نزیك دەبنەوە. بە ژێرخانە دامەزراوەی وەزیری پارتیسكی، جۆزێف قسەكانی گوێرەی نەوتەوەییەكانی ئیسرائیل، لە رۆژنامەی »هائارێتس«دا مانگی مارسی 2004 گوتی »هێڵێكی وا دەتوانێت هاوكات لەگەڵ بەتواناكردنی بەشی وزەی ئیسرائیل، گرێدراویی ئیسرائیل و پشتبەستنی بە نەوتی رووسیا كەمتر بكاتەوە«. هەروەها ئەم هێڵەی باسمان كە لە كوردستانەوە ئەگەر بەرەو ئیسرائیل بڕوات لە واڵتی ئوردونەوە تێدەپەڕێت كە لە

باسە شیاوی پارێزراوە. و ئیسرائیلە سوودی بە ئاسایشەوە بواری ناوەڕاست ناوچەی رۆژهەاڵتی لە بەریتانییەكان دەیەی 1940 كاتێك بوون، پڕۆژەی گەیاندنی هێڵی نەوتی هەرێمی كوردستان لە رێگەی بەندەری حەیفاوە بۆ دەریای ناوەڕاستیان لە خاكی سووریاوە جێبەجێ كرد، بەاڵم هاوكات لەگەڵ سەربەخۆیی و پێكهاتنی واڵتی ئیسرائیل لە ساڵی 1948دا، ئەم هێڵە نەوتییە داخرا. لە بارودۆخی ئێستادا ئەو هەلومەرجە ئامادەیە تا لە خاكی ئوردونەوە ئەو كارە بكرێت. هەرچەند قورسە، زۆر داراییەوە بواری لە لەم چەشنە پڕۆژەیەكی پێكهێنانی

بەاڵم لە هەمان كاتدا دەسكەوتی زۆری بەدواوە دەبێت. 4- لەگەڵ بنیاتنانەوەی پڕۆژەی ئاوەدانیی عێراق، پشتیوانیی ماددیی واڵتی ئیسرائیل لە رێگەی ئەمریكا و بەریتانیاوە هاتووەتە ئارا. ئەم دەسكەوتانە، تەنیا دەسكەوتی ماددی بە دواوە نییە، بەڵكو بە هاتنی ئیسرائیل دەبێت گرێدراوی عێراق عێراق، بۆ ئیسرائیل تەكنەلۆژیای و لە واڵتانی تر دوور دەكەوێتەوە و ئەوەش دۆستایەتییەكی زیاتر لە نێوانیاندا دروست دەكات و دەستی واڵتانی تیرۆر و تێكدەری دراوسێ تەكنەلۆژیا پێشەكییەكە و ئابووری ناوچەكەدا دەبڕێت. هاوكاری لە بەرباڵوی بەشداریكردنی وەهادا دۆخێكی لە سیاسی، هاوكاریی بۆ ئیسرائیل بۆ ئاوەدانكردنەوەی عێراق هێمایەكی ئاشتیخوازانە بێت لە

نێوان هەر دووالدا. بواری لە كوردستان: هەرێمی سەربەخۆیی رێگەخۆشكردنی -5ئابووری و سیاسییەوە ئەم ناوچەیە بۆ ئیسرائیل زۆر بەسوودە و بە سوودی كوردیش دەبێت، چونكە كورد ئیتر پشت بە واڵتانی دەوروبەر نابەستێت تا هێلكە و ماست و بنێشت لە واڵتانی دراوسێوە بۆی بێت. تەكنەلۆژیا، خاوەن دەبێتە كورد شێوەیەدا، لەم پەیوەندییەكی لە بۆ نیاز دەستی هەرگیز بێت، تەكنەلۆژیایا خاوەنی كە شوێنێك واڵتانی دەوروبەر درێژ ناكاتەوە و شانی بە الی ستراتیژی ئەواندا شل نابێت. كوردەكان زیاتر لێكچوونیان لەگەڵ جوولەكەكاندا هەیە، چونكە هەرچەند كورد لە واڵتی خۆیدایە، بەاڵم لە هەمان كاتدا هەر لە واڵتی خۆیدا چەوساوەتەوە و تا ئێستاش هەر بندەستە. كەواتە سەربەخۆیی خراپ نییە و باشە. بۆ دەبێ لە راستییەكان هەڵبێین و بترسین، مرۆڤ یەك جار دەژیت. پەندێكی كوردی هەیە دەڵێت: »بڕۆ یان گاڵ دێت یان پەمۆ«. هەرچەند رەنگە سیاسەتی كوردەكانی ئێستا سەربەخۆیی نەبێت، بەاڵم ئیسرائیل و زۆربەی كوردەكان پێیان خۆشە ئەوە روو بدات. كوردەكانی هەرێمی كوردستان بە شێوەیەك سەیری پەیمانی

ئەگەر كوردستان سەربەخۆ بێت پێویست ناكات نەوتەكەی لە

رێگەی عێراق یان واڵتانی دیكەوە بە هەرزان بە دەرەوە بفرۆشێت

ژماره 5 - تشرینی یه که می 132009

لۆزان دەكەن كە مافی خۆیانە مافی چارەنووسیان هەبێت و بڕیار لە سەر چارەنووسی نەتەوەییان بدەن. چونكە لە سەر بنەمای پەیمانی لۆزان كوردەكان دەبوایە پاش رووخانی ئەمپراتۆرییەتی عوسمانی ببنە نەیهێشت زەوی سەر زلهێزانی مامەڵەی بەاڵم دەوڵەتێك، خاوەنی و بیرمەندان ئێستادا لە دۆخی بگەن. مافی چارەنووسی خۆیان بە سەربەخۆبوونی بۆ ئیسرائیل یارمەتیدانی ئیسرائیل، هەڵكەوتووانی هزرڤانانی و بیرمەندان كە دادەنێن هەردووال بە سوودی كوردستان كورد لە سەر ئەم باوەڕەن، بە دڵنیاییەوە بە سوودی كورد و كوردستان واڵتانی بە پەیوەستبوونی لە كورد گوتمان شێوەیەی بەم دەبێت،

بێسەروبن دوور دەخرێتەوە. 6- الوازكردنی پان عەرەبیزم: ئەمڕۆكە جیهانی عەرەب یەكگرتوویی واڵتانی سەددام، رووخانی لەگەڵ هاوكات داوە، دەست لە خۆی عەرەبی لە مەسەلەی نەتەوەگەرایی عەرەبی دوور كەوتنەوە. چونكە

واڵتانی عەرەبی زۆربەی هەروا دەدا. یەكگرتووییان دروشمی پێشتر پشتیان بە خۆیان بەستووە و خۆیان لە رێكخراوی یەكیەتیی عەرەب دووركەوتنەوەی بە خستووەتەوە. دوور كەنداو هاوكاریی لیژنەی و واڵتانی عەرەبی لە عێراق، دەستی دوو واڵتی بەرەنگاری یەكتر، ئێران و ئیسرائیل ئاوەاڵ بووەتەوە و هەر یەك هەوڵ دەدات زیاتر كاریگەری

لە سەر عێراق دابنێت. 7- نەخشەی رۆژهەاڵتی ناوینی گەورە: بە هاتنی واڵتانی رۆژئاوایی دیموكراسی وەك: دانراوە دەسپێك بۆ بنەما چەندین ناوچەكە، بۆ لە نەخشەیە ئەم ئازاد. بازرگانیی و سكۆالریزم و مرۆڤ ماڤی و متمانەییە بێ و توندوتیژی نەهێشتنی و تیرۆر البردنی بۆ بنەمادا نێوان لە ئاشتییە دابینكردنی بنەمایانە لەو یەك ناوچەكەدا. لە عەرەبەكان و ئیسرائیلدا. واتە ئەو ئامانجەی ئیسرائیلییەكان هەر لە

سەرەتای سەربەخۆییانەوە هەوڵیان بۆی داوە.

وه یه

ناای

ه ر ه

که ل

ائیسر

ئییی

گره ر

ی بزیر

وه و

اقعێر

ی ۆک

ه ر س

ه یوق

ته

14 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

ئیسرائیل-كورد:‌جەنابت‌بەحوكمی‌ئەوەی‌خەڵكی‌شاری‌هەڵەبجەی‌دەربارەی‌كوردە‌جوولەكەكانی‌هەڵەبجە‌چی‌دەزانی؟

كوردستانەوە لە جوولەكەكان گەڕانەوەی نەقشبەندی: مەریوان بۆ ئیسرائیل، سەردەمێك بوو كە من هێشتا لەدایك نەببووم، بەاڵم باوكی رەحمەتیم بۆی گێڕاومەتەوە كە جوولەكەكان بەشێكی كاریگەر و داهات كە سەرچاوەی بە جۆرێك هەڵەبجە، لە بوون هەستیار و ژێرخانی ئابووریی ئەو سنوورە لە دەست ئەواندا بووە. جوولەكەكانی كوردستان دوایین قافڵەی جوولەكەكانی عێراق بوون كە ئەو كاتەی گوشاریان بۆ هات و داوایان لێ كرا، لە هەرێمی كوردستان و بەتایبەتی لە هەڵەبجە گەڕانەوە بۆ ئیسرائیل. هیچ ناكۆكی و نێوانناخۆشییەك لەگەڵ جوولەكەكان نەبووە، ئێستاش گەڕەكێك لە ناو شاری هەڵەبجە جوولەكەكان بوونی مێژووی جوولەكەكان. گەڕەكی ناوی بە ماوە

مەسیحییەتیش پێش تەنانەت و ئیسالم پێش بۆ كوردستان، لە شتێكی بە كوردستان، لە جوولەكە بوونی من بۆیە دەگەڕێتەوە، غەریب نابینم، ئەو كاتەش كە لە كوردستان بوون، هەمیشە هۆكاری

خێر بوونە، ئەوەندەی من لە باوباپیرانی خۆمەوە بیستوومە.

ئیسرائیل-كورد:‌وەزارەتی‌ئەوقاف‌تا‌چەند‌مافی‌ئایینەكانی‌دیكە‌دەپارێزێت؟

مەریوان نەقشبەندی: بەپێی ئەو یاسایەی وەزارەتی ئەوقاف كاری مەزهەبەكان، هەموو و كوردستان ئایینەكانی هەموو دەكات، پێ ئازادیی لە مەبەستم هەیە، عیبادەتیان مافی یەك بەقەدەر گشتی بەڕێوەبەرایەتیی ئێستا ئەوقاف وەزارەتی لە ئێمە ئایینییە. كاروباری گشتیی بەڕێوەبەرایەتی هەیە، مەسیحییەكانمان كاروباری

مەریوان نەقشبه ندی: گۆڤاری ئیسرائیل كورد كار بۆ رەسەنایەتیی كورد دەكات

هه ڤپه یڤین: شێرزاد عەبدوڵاڵ قۆریتانی

وەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئایینی، وەزارەتێكی چاالكە كە لە بواری ئازادیی ئایینیدا كار دكات. بە باشمان زانی دیمانەیەك لەگەڵ مەریوان نەقشبەندی، بەڕێوەبەری ڕاگەیاندن و گوتەبێژی

ئەو وەزارەتە ساز بدەین:

ئەو گۆڤارە هیچ هەرەشەیەك لەسەر ئەمنی قەومیی كورد دروست ناكات، بە پێچەوانەوە ئاسایشی كورد پتەوتر

دەكات ”“

ژماره 5 - تشرینی یه که می 152009

بەڕێوەبەرایەتییەك بەنیازین رۆژانەشدا لەم هەیە، ئێزیدییەكانمان هێڵە یان وەزارەت گشتیی پالنی بۆیە بكەینەوە، كاكەییەكان بۆ گشتییەكانی وەزارەت، ئەوەیە ئایینەكان پێكەوە بژین و لە كوردستان

هەموو كەسێك لە ئایینەكەی خۆیدا ئازاد بێت.

و‌ ئەوقاف‌ وەزارەتی‌ گوتەبێژی‌ وەك‌ جەنابت‌ ئیسرائیل-كورد:‌بەڕێوەبەری‌راگەیاندنی‌ئەو‌وەزارتە،‌رات‌سەبارەت‌بە‌دەرچوونی‌

گۆڤاری‌»ئیسرائیل-كورد«‌چییە؟‌ژمارەكانیم خوێندووەتەوە، دەكرێت زۆربەی نەقشبەندی: مەریوان بابەتێك كوردستان، لە نوێیە باڵوكراوەیەكی گۆڤارە، ئەو بڵێین دەزانم وا من كە بەر گرتووەتە سیاسەتێكی یاخود دەوروژێنێ سیاسەتێكی دروستە و پێویستە خەڵكی كوردستان بزانن ئەو گۆڤارە پەیوەندیی بە گرینگیی كاتێك دەكات، كورد رەسەنایەتیی بۆ كار خەڵك كە نییە مانایە بەم ئەوە دەدات، جوولە و كورد نێوان هەندێك دەیانەوێت شڕۆڤەی بكەن گوایە مەبەست ئەوە بێت كە ئێمە هەمووی هەیە سیاسیمان بارودۆخی هەرچی و تەحالوفات هەرچی بەو پەیوەندییەی لەگەڵ ئیسرائیل هەبێت بگۆڕینەوە، نەخێر هەندێك دەیانەوێ وای لێك بدەنەوە و وا گۆڤارەكە بخەنە بەرچاوی خوێنەران. لە راستیدا ئەوە بوارێكی رۆشنبیریی دەخاتە بەردەم خوێنەری كورد، و ئیسرائیل لەگەڵ پەیوەندیی بڵێ كوردستان خەڵكی بە دەیەوێ كورد ئاساییە زۆر بەڵكو نییە، كوفر واڵتە ئەو لەگەڵ دۆستایەتیی لەگەڵ هەموو ئایینەكانی دیكە دۆستایەتیی هەبێت، من دەستخۆشیتان لێ دەكەم كە ئەم گۆڤارە بەر چاوڕوونییەكی داوەتە خەڵك، دەتوانم بڵێم رێچكەیەكی شكاند كە پێشتر لە كوردستان نەبوو. من پێشبینی بەو و بكەن ئێوە لە چاو دیكەش داهاتوو خەڵكی لە دەكەم ئەوە

ئاراستەیەی ئێوەدا بڕۆن.

ئیسرائیل-كورد:‌ئایا‌دەرچوونی‌گۆڤارێكی‌وەك‌»ئیسرائیل-كورد«‌كێشەی‌ئەمنی‌قەومی‌دروست‌دەكات؟

مەریوان نەقشبەندی: هەرگیز دروستی ناكات، من نایشارمەوە لێرە و لەوێ خەڵكێك هەن كاری سیاسی دەكەن و ئامانجی سیاسییان لە پشتە و دەیانەوێت بە شێوەیەك خەڵك هان بدەن كە دژی ئیسرائیل یاخود ئەو گۆڤارەی ئێوە گوشارەكانتان و هەڕەشە لە باش بەشێكی ئێوە كە دڵنیام من بوەستن. دەكەوێتە سەر، بەاڵم بەپێی ئەو ئەزموونەی لە ناو هەموو ئایینەكاندا هەمە، هەست ناكەم ئەو گۆڤارە هیچ هەڕەشەیەك لەسەر ئەمنی قەومیی كورد دروست بكات، بە پێچەوانەوە من وا دەزانم ئاسایشی كورد پتەوتر دەكات نەك لەبەر ئەوەی پەیوەندیمان لەگەڵ ئیسرائیل هەبێت، نەخێر بەڵكو ئێمە نەتەوەیەكین لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاست دەژین و نەتەوەیەكی رەسەنین، بۆیە بوونی ئینتیمای و سروشتییە شتێكی جوولەكە، ئایینی بۆ كوردستان خەڵكی لە هەندێك ئاساییە لە كۆتاییدا بگاتە پەیوەندیی كوردستان و ئیسرائیل، ئەگەر باوباپیرم بۆیان نەگێڕابامەوە، مێژووی خۆم لەگەڵ جوولەكەكان نەدەزانی. نازانم ئێمە بۆچی ئیسرائیلیان لێ كردووینەتە دێوەزمە، رەنگە ئەم گۆڤارە زۆر شتم بۆ روون بكاتەوە، بەڵگەش ئەوەیە كە زۆر جار چوومەتە بازاڕ ئەم گۆڤارە نەماوە

و گوتوویانە هەموو ژمارەكانی فرۆشراوە.

ئیسرائیل-كورد:‌دەڵێن‌چەند‌مامۆستایەكی‌ئایینی‌داوایان‌لە‌وەزارەتی‌ئەوقاف‌كردووە‌گوشار‌بخاتە‌سەر‌الیەنی‌پەیوەندیدار‌بۆ‌ئەوەی‌ئەم‌گۆڤارە‌

دابخرێت.‌ئەمە‌تا‌چەند‌راستە؟مەریوان نەقشبەندی: بە هیچ شێوەیەك شتی وا نەبووە، من وەك گوتەبێژی وەزارەت جەخت لەسەر ئەوە دەكەمەوە كە هیچ مامۆستایەكی ئایینی داوای ئەوەی نەكردووە، چونكە مامۆستای ئایینی بەپێی یاسا، فەرمانبەری وەزارەتی ئەوقافە، زۆر باش دەزانێت هێلە گشتییەكانی وەزارەت و یاساكانی وەزارەتی ئەوقاف چین و وەزارەتی ئەوقاف بە چ ئاراستەیەك كار دەكات، ئێستا هەموو

دەزانن ئێمە كار بۆ هەموو ئایینەكان دەكەین.

»بە هیچ شێوەیەك هیچ مامۆستایه کی ئایینی داوای داخستنی ئه م گۆڤاره یان نه کردووه ، چونكە ئه وان، فەرمانبەری وەزارەتی ئەوقافن، زۆر باش دەزانن

وەزارەت بە چ ئاراستەیەك كار دەكات، ئێستا هەموو دەزانن ئێمە كار بۆ هەموو ئایینەكان دەكەین«

»نازانم بۆچی ئیسرائیلیان لێ كردووینەتە دێوەزمە، رەنگە ئەم گۆڤارە زۆر شتم بۆ روون بكاتەوە«

16 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

لەسەر ناوە، خۆیان لە )ئیسالم-كورد(یان ناوی كە گروپێكی فرۆشتنی گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد« هەڕەشەیان لە ڕۆژنامەفرۆشانی لەكاتێكدا هەولێر كرد و داوایان كرد چی تر ئەو گۆڤارە نەفرۆشن، بازاڕەوە كەوتووەتە ژمارەی چوارەمین »ئیسرائیل-كورد« گۆڤاری پێ كوردستان ڕۆژنامەنووسانی سەندیكای لە فەرمیی مۆڵەتی و بەخشراوە و گۆڤارێكە زیاتر گرینگیی بە كێشەی كوردە جولەكەكان

دەدات و داوای گەڕانەوەیان دەكات بۆ زێدی باب باپیرانیان. كەمال، زیرەك ئیسالم-كورد، گرووپی هەڕەشانەی بەم سەبارەت گۆڤارەكەمان بۆ كوردستان، رۆژنامەنووسانی سەندیكای سكرتێری دوا »ئێمە لە هەرێمی كوردستان یاسای رۆژنامەگەریمان هەیە. ئەم سەندیكایە بە پاڵپشتیی رۆژنامەنووسان هاتووەتە ئاراوە و خەباتێكی مەدەنی و دیموكراتیكی هەیە. هەر كەسێك تۆزقاڵێك بڕوای بە دیموكراسی و ئازادیی و یاسا هەبێت، ئەگەر شتێكی لەسەر رۆژنامەیەك هەبێت،

دەتوانێ پەنا بۆ دادگا بەرێ، هەر لە هەڕەشەكردن بۆیە رۆژنامەیەك و لە هەركەسێك بێت، بیانوویەك هەر بە تیرۆرەوە، خانەی دەچێتە تیرۆریش بەرەنگاربوونەوەی دام شانی سەر ئەركی حكوومەتی دەزگاكانی و

كوردستانە«. هەروەها كەمال زیرەك گوتی »تیرۆر هەر ئەوە نییە كۆاڵنەكان و كوچە لە تۆ خەڵكی بكوژی، بەڵكو بتەوێ

لەسەر گۆڤاری ئیسرائیل كورد هەرەشە لە رۆژنامەفرۆشانی هەولێر كرا

وه کرا

ێر ه ول

هنی

کاشه

فرۆمه

ژنا رۆ

له ه ی

ه یه ش

ه ڕ ه

ه وی ئ

ه قد

ئا : شێرزاد عەبدوڵاڵ قۆریتانی

زیره ک که مال

ژماره 5 - تشرینی یه که می 172009

ببەستیەوە، خەڵكی دەمی یان رۆژنامە لەسەر بتەوێ لەسەر یان نووسین لەسەر هەڕەشەی هزری بابەتێكی كوشتن لە خەڵكی بكەی«. »خۆشتان گوتی هەروەها بەرەنگاربوونەوەی دەزانن هەڕەشەی كوشتن و تیرۆر، و حكوومەت توانای لە وەزارەتی دامودەزگاكانی هیوادارین ناوخۆدایە. الیەنی پەیوەندیدارەكان ئەم مەسەلەیە بەجدی وەربگرن، ئێمەش وەك لیژنەی داكۆكیی لە ئازادیی رۆژنامەنووسی، پاڵپشتیی لە هەموو ئازادییەكی بیر و را و هەموو رۆژنامە و گۆڤارێك دەكەین كە

خزمەتی رۆژنامەوانی و ئازادیی بیر و را بكات«.

لڤین، گۆڤاری سەرنووسەری و ئیمتیاز خاوەنی میرە، ئەحمەد سەبارەت بەم هەڕەشانەی گرووپی بە ناو ئیسالم-كورد دژی گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد« كردوویەتی گوتی »دیاردەیەكی زۆر زۆر مەترسیدارە و بەشێكە لەو تیرۆرە فكرییەی بە داخەوە لە كوردستان بەڕێوە دەچێت لە و رێگرییەكی سەرەكییە رۆشنبیری خەڵكی بەرەدم بیر لە گوزارشت و ئێمە بكەن. خۆیان بۆچوونی و دیاردەیە، ئەوە وایە پێم دیاردە لەو یەكەكێك ترسناكانەیە دیارە ماوەیەكە بەرۆكی ناوەندی رۆشنبیریی گرتووەتەوە كوردی سەرەكیی ئەركی و كەشی ە و نە و بو و و ڕ بە و و رشانی سەر دەكەوێتە حكوومەت كاربەدەستانی ئیجرائات پەلە بە دەبێ و پۆلیس و ئاسایش دەزگاكانی بەتایبەتی

لەو مەسەالنە بكەن ئەو دەستانە ئاشكرا بكەن كە ئێمە ئەزموونێكی تاڵمان لەو بوارانە هەیە. لە مێژووی هاوچەرخی ئێمەدا دەیان نووسەر و رۆشنبیر و رۆژنامەنوس بوونەتە قوربانی، ئەگەر ئەو شەپۆلە رێگەی بەدواوە قوربانیی و بێت مەترسیدار زەنگێكی رەنگە نەگیرێت، لێ

بێت«

لەوە ئیسالمی، جەختی بزووتنەوەی گوتەبێژی قەالدزەیی، شوان دیكە گۆڤارەكانی باقی وەك گۆڤاری«ئیسرائیل-كورد« كە كردەوە یای گۆڤارێك لەهەر پێشێلكارییەك هەر ئەگەر و دەربچێت ئاسایە یاساییەوە رێگەیەكی لە و دادگا لە دەبێ بدات، روو رۆژنامەیەكدا

چارەسەر بكرێت«.ئازادییە رێگەی پێ ئازادییەك هەیە، ئەو هەروەها گوتی »ئەمرۆ بە و بخرێتە سەر و سانسۆری بكرێ قەدەغە لەوەی باشترە بدرێ

شێوازەكان لە شێوازێك كە بكرێت لەوە گوزارشت و رۆژنامەگەری ئازادیی لەكوردستان قەلەم ئازادیی نییە. لە هەمان كاتدا ئەگەر تێدا شتێكی گۆڤارە ئەم بارودۆخی لەگەڵ كە بێت یان نەگونجێت كوردستان بیرورای بە سووكایەتیی بكات، دیكە ئایینەكانی یاساییەوە رێگەی لە دەبێ توندوتیژی رێگاە نەك بێت

و هەڕەشە«.

عەبدوستار مەجید، گوتەبێژی كۆمەڵی ئیسالمی، بێ ئاگایی خۆی ئەم ئێستا هیچ ژمارەیەكی تا ئەم گۆڤارە دەربڕی و لە دەرچوونی نەبینیوە، گۆڤارەم ئەم ئێستا تا گوتی »من و نەبینیوە گۆڤارەی بەاڵم ئێمە دژی ئەوەین بە توندوتیژی ئەوحالەتانە چارەسەر بكرێ، هەڵبەتە من نازانم ئەم گۆڤارە چی تێدا بووە و لەبەرچی بووە، لە هەمان كاتدا حكوومەت بەرپرسیارە لەوەی ئەو گۆڤارە سنوورەكانی نابێ هێرش بكرێتە سەر بیر و ئازادیی رۆژنامەگەری كە دانراوە بۆ باوەڕی خەڵك جا هەر بیر و باوەریەك بێت و لە الیەن هەر كەسێك دەكرێت، لەگەڵ رەفتاری یاسا بەپێی و دەكرێت ئیدانە ئەوە بێت، بۆییە حكوومەت بەرپرسیارە لەم كاتەدا دەبێ سكااڵ لەم گۆڤارە بكرێ و بەپێی یاسا لێپرسینەوەی لەگەڵدا بكرێت. ئەگەر حكوومەت نەیكات، دیارە ئەو كاتە خەڵكێك خۆیان بەناچار دەبینن قبول نەكەن و هێرش خۆشی كە پێغەمبەرەكەی و خوا سەر باوەڕی و بیر سەر بكرێتە پرۆگرامی و بەرنامە بە كە قورئان سەر بكرێتە هێرش یان دەوێن

خۆی دەزانێ«.

عەبدوستار مەجید

شوان قه اڵدزه یی

ئه حمه د میره

زیره ک که مال: هەڕەشەكردن لە هەر رۆژنامەیەك و لە هەركەسێك بە هەر

بیانوویەك بێت، دەچێتە خانەی تیرۆرەوە، بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریش ئەركی سەر شانی

دام و دەزگاكانی حكوومەتی كوردستانە

18 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

كوڕیان مەحموودی لەدایكبوونی پێش نەژاد ئەحمەدی ماڵباتی ڕوویان لە ئایینی ئیسالم كردووە و ناسناویان لە »ساپوورچیان«ەوە بۆ دێت، »خوریڕێسەكان« واتای بە جوولەكەكان زاراوەی بە كە »ئەحمەدی نەژاد« گۆڕیوە. بەو پێیەی بەشێكی زۆری ئەو عەشیرەیە

سەرقاڵی چنین و پیشەی هەالجیی بوون.ڕۆژنامەی »دەیلی تێلێگراف« نووسیویەتی »ئەم دەنگۆیەی دوای كە دێت نەژاد ئەحمەدی مەحموود ناسنامەی وێنەی باڵوبوونەوەی نەژاد ئەحمەدی بۆ ساپوورچیان ناسناوی گۆڕینی بە ئاماژە تێیدا

دراوە«.بە گۆتەی رۆژنامەكە، ماڵباتی ساپوورچیان لە نەتەوەی »ئارادان«ەوە هاتوون و وەزارەتی ناوەخۆی ئێران ئەم ناسناوەی تەنیا بۆ ماڵباتانی سەر بەم نەتەوەیە تایبەت كردووە. پسپۆڕان وای بۆ دەچن كە ڕەنگە نەتەوەی بەرامبەر نەژاد ئەحمەدی ئامێزەكانی هەڕەشە دەستەواژە و ڕابردووی پێماڵكردنی و شاردنەوە مەبەستی بە تەنیا جوولەكە،

گۆڕینی ئایینی خۆی لە جوولەكەوە بۆ ئیسالم بێت.

عەلێ رەزا نووریزادە، سەرۆكی ناوەندی لێكۆڵینەوەكانی عەرەبی و ئێرانی، بەو ڕۆژنامەیەی ڕاگەیاندووە كە لە كاتی 63یەمی كۆبوونەوەی كۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكاندا كە ساڵی رابردووبەڕێوە چوو، لەگەڵ ژمارەیەك لە هاخامە جوولەكەكان لە ئەمریكا كۆ بووەتەوە و جوولەكە بنەماڵەیەكی لە بنچینەدا لە ئەو كە كردووە لەوە باسی

لەدایك بووە.ئەحمەدی نەژاد روونیشی كردووەتەوە كە شتێكی سروشتییە هەر دژایەتیی ئەوەش پاش و بگۆرێت خۆی ڕەگەزی و ئایین كەسێك توندی ئایینی و ڕەگەزی پێشووی دەكات. لەو ناوەندەشدا دژایەتیی توندی ئەحمەدی نەژاد بۆ جوولەكە و دەوڵەتی ئیسرائیل، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە مەحموود ئەحمەدی نەژاد بە هەموو شێوەیەك بنچینەی

ڕاستەقینەی خۆی بشارێتەوە.كۆماری سەرۆك دەكرێت لەوە باس كە نییە یەكەم جاری ئەوە ئێران لە بنەڕەتدا جوولەكەیە. جاری یەكەم ڕۆژنامەی »مەعاریف«ی كە كردەوە باڵو بارەیەوە لەو تەسەلی و تێر ڕاپۆرتێكی ئیسرائیل

نهێنیی‌خۆشەوێستیی‌ئەحمەدی‌نەژاد‌و‌هاخامەكان‌چێیە؟لێكۆلێنەوە لەسەر ئەم خۆشەوێستییە لە ئۆرشەلێم دەستی

پێ كردووەئا: ئەلوەند شالۆم

مەحموود ئەحمەدی نەژاد، سەرك بە ڕەنگە كە ئێران كۆماری ناسراوترین كەس لە دژی جوولەكە ناسرابێت و دان بە هۆلۆكۆستدا نانێت، گومانی زۆری لەسەرە كە

لە بنچینەدا جوولەكە بێت.

ێتوشده‌گک‌امێاخی‌ه

ه‌ستد‌ده‌ژای‌نمه‌ده‌حئ

ژماره 5 - تشرینی یه که می 192009

” كەوتەوە. لێ زۆری هەرایەكی كردبووەوە باڵوی رۆژنامەكە

»ئەحمەدی نەژاد هەوڵ دەدات لە ڕێگە سەركۆنەكردنی ئەم ئایینەوە كەم دەنگۆیە ئەم لەسەر گومانەكان و بكات پتەوتر خۆی پێگەی

بكاتەوە«.پسپۆڕێكی جوولەكەی بە ڕەگەز ئێرانی كە نەیویستووە ناوی ئاشكرا بكرێت، لەم بارەیەوە ڕایگەیاند »پاشگری )چیان( لە كۆتایی وشەی )ساپوور( ئەوە دەسەلمێنیت كە ماڵباتی ئەحمەدی نەژاد لە بنەڕەتدا

لە پێڕەوییان و بوونە جوولەكە ئایینی جوولەكە كردووە«.

دەنگۆی نییە جار یەكەم »ئەوە هاتووە هەواڵەكەدا لە هەر جوولەكەبوونی ئەحمەدی نەژاد باڵو دەبێتەوە«.

جێی وەبیرهێنانەوەیە كە چوار ساڵ لەمەوبەر ڕۆژنامەی »گاردیەن« باڵوی نەژاد ئەحمەی خزمانی و نزیك لەگەڵ چاوپێكەوتنێكیدا لە كردەوە كە ئەم ماڵباتە بە هۆی هەندێك هۆكاری ئایینی و ئابوورییەوە ناسناوی خۆیان لە )ساپوورچیان(ەوە بۆ )ئەحمەدی نەژاد( گۆڕیوە.

اتده‌کن‌ییاه‌تژای،‌دکانه‌که‌وول‌جنیرتێزگئامله‌‌ی‌ه‌ڕاسه‌راد‌نه‌ژی‌مه‌ده‌حئ

ئەحمەدی نەژاد هەوڵ دەدات لە ڕێگە سەركۆنەكردنی ئەم ئایینەوە پێگەی خۆی پتەوتر بكات و گومانەكان لەسەر ئەم

دەنگۆیە كەم بكاتەوە

ژیاننامە:ئەحمەدی نەژاد ساڵی 1956 لە شاری گەرمسار لە باكووری تاران لە دایك بووە و ساڵی 1975 چووەتە تاران و بەكالۆریۆسی لە زانكۆی تاران وەرگرتووە و دوای ئەوەش ساڵی 1997 بڕوانامەی دكتۆرای لە ئەندازیاری و نەخشەدانان وەرگرتووە. بەر لەوەی بگاتە پۆستی پارێزگاری شاری تاران، كەسێكی نەناسراو بوو، دوای دەركەوتنی لە ڕێگەی جێبەجێكردنی كۆمەڵێك پڕۆژەی گەورەی خزمەتگوزاری لە تاران، توانی خۆی وەك كەسێكی ناسراو لە نێو باڵی موحافیزەكارەكاندا دەربخات و بۆ ماوەی دوو ساڵ لە پۆستی پارێزگاری شاری تاراندا مایەوە و توانی لە پڕۆسەی هەلبژاردنەكانی ساڵی 2005دا بەسەر سەرۆكی پێشووی ئێران، هاشمی رەفسنجانیدا سەر بكەوێت و ببێتە شەشەمین سەرۆك كۆماری ئێران و یەكەمین سەرۆكی بێ عەمامە، واتە لە پیاوانی ئایینیی ناوەندی قوم نەبوو. لە هەلبژاردنەكانی حوزەیرانی ئەمساڵیشدا توانی

و بۆ چوار ساڵی دیكە لە پۆستی سەرۆك كۆماریی ئێراندا بمێنیتەوە.

20 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

كوردە‌جوولەكەكانی‌موكریان‌سەمایان‌دەكرد‌و‌دەیانگوت:كوردستانێكی سەربەخۆ مافی نەتەوەی كوردە

راپۆرتی: بەشیر سەبری بۆتانی-ته لئه بیب

ڕێپە

دەهەڵ

ی باد

ەها م

لەم ب

الۆ ش

اممر

عە و

ژێەبێ

ن دترا

سمی

ەلی ك

رێزئێ

لە كۆمەڵگای ئیسرائیلەوە

ژماره 5 - تشرینی یه که می 212009

گوندی بۆ چووم 2008/12/25 رێكەوتی پێنجشەممە رۆژی من پێی عیبرانی بە كە كوردی یانەیەكی سەردانی بۆ تەشاز پەعمەی دەڵێن )بەیت عام( و واتاكەی بە كوردی )خانووی گشتی(یە. زۆربەی خەڵكی ئەم گوندە موكریانین و یانەیەكی رێكوپێكیان هەیە. ئەم یانەیە بۆ كارە هونەرییەكانی وەك ستران، گۆڤەند، موزیك، شانۆ و بابەتی دیكەیه و لەوێ هه موو پێنجشەممەیه ک ئاهەنگی كوردی دەگێڕدرێت. دانشتنێك بوو دیار یانەكە، دەرگای بەر گەیشتمە من كاتەی ئەو یان كۆبوونەوەیەك هەبوو و دەوری 15 ئەندام لەوێ ئامادە بوون، بۆ خۆیان قسەیان دەكرد و قاوە، چا و شەربەتیان دەخواردەوە، ئەوانیش بە دیتنی من لە خۆشیان هەستان و بوو بە چەپڵەڕێزان و هاواریان ئیسرائیل...(، و كوردستان بژی كوردستان، و كورد )بژی دەكرد باڵم سەر قومری وەك گوت؛ سترانیان دوو موزیك بەبێ هەروەها ئااڵی هەڵگرتنی بە كاتیشدا هەمان لە ئەوان و كرمانشان و شینە بارزانی مەسعود كاك بارزانی، مستەفا مەال وێنەكانی و كوردستان و كاك نێچیرڤان بارزانی بۆ من سەمایان دەكرد. منیش بە كامێرای لە فرمێسك كاردانەوەیە ئەو بەر لە و گرت ئەوانەم فیلمی ڤیدیۆ كەناڵە ئەویش بیرم، هاتەوە ناخۆش دیاردەیەكی و دەباری چاوم

كوردییەكان كە رێگه بە كوردە جوولەكەكان نادەن ئەوانەش هونەری خۆیان پێشكەش بكەن، یان دیتن و بیر و رای خۆیان ئاشكرا بكەن. بە دەستی تەنبوور ئامێری لە سەر كەلیمی ئێرێز سترانبێژ پاشان

ستران كرد و بوو بە گۆڤەندی شێخانی.رێكەوتی پێنجشەممەی دا بریاریان یانەكە كۆمیتەی كۆتاییدا لە 2009/1/1 ئاهەنگێكی مەزن بۆ خاتری من ئامادە بكەن، ئەویش بۆ مخابن بەاڵم ببینم، بە چاوی خۆم هونەرییه کانیان كاره من ئەوەی شەڕی ئیسرائیل و حەماس لە رێكەوتی 2008/12/27دا سەری هەڵدا گێڕان ئاهەنگ كە دا بڕیاری ئیسرائیلی سەربازیی سەرۆكایەتیی و لە باشووری ئیسرائیل قەدەغە بكرێت. ئیدی رەوش لە ئیسرائیل بە گشتی تێك چوو و پڕۆگرامی یانەكەش راوەستا. بۆیە رووبێن شالۆم بلە مەهابادی بە ناوی یانەكە هاتە الم بۆ گوندی ئێشبۆل و ئاوهای گۆت ”مخابن لەبەر شەڕەكە ئاهەنگەكەمان راوەستاند. ئێمە كوردەكانی ئیسرائیل زۆر بە تاسەی كوردستانین و بە تایبەت كوردەكانی رۆژهەاڵتی هەروەها بكەین، واڵتی خۆمان نییە سەردانی مافمان كە كوردستان سەردانی سەربەستییه وه و ئازادی بە رۆژان لە رۆژێك هیوادارین

كوردستانی خۆشەویست بكەین«.

نیخا

شێی

ەندۆڤ

گ

22 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

هەر یەكەم رۆژ كە گەیشتمە ئیسرائیل، ئەویش كە پاییزی 1986 بوو، من زەكی دینۆم بینی و ئاوهای بە من گوت ”من وەك مامێك حەز دەكەم یارمەتی تۆ بدەم، ئەویش بۆ ئەوەی ویژدانم ئارام بێت. مامەم ئەو منیش سوپاسی ئامادەم«. من دەكەیت، داوای چی تۆ چۆن بوو؛ ئەمە یەكێكیان و پرسی لێ پرسیارم دەیان بە و كرد بۆ بێن ئەوها دا بڕیاریان جوولەكەكان كوردە شێوەیەك چ بە و ئیسرائیل؟ ئەویش لە بەرسڤدا ئاوهای گوت ”دەمەوێ بە كورتی بۆت باس بكەم و وەك بەڵگە پیشانت بدەم كە ئێمەی كوردە جوولەكەكان

بە فەرمانی سەرۆك و عێراقەوە لە الیەن حكوومەتی لە كوردستان وەزیر نووری پاشا سه عید دەر كراین، كەچی لە راگەیاندنی جیهانیدا دەبێژن ئەو كاتەی ئیسرائیل بوو بە دەوڵەت، كوردە جوولەكەكانیش وەك جوولەكەكانی دیكە چوون بۆ ئیسرائیل. بە راستی ئەم قسەیە درۆیە و وا نییە. فەرموو با ئەم دوو پاسپۆرتە وەك بەڵگە الت بمێنن و نیشانی راگەیاندنی كوردی و عەرەبی بدە، تا بەم راستییە باوەڕ بكەن. تۆ بە عێراقییەكان بڵێ، دەركردنی جوولەكەكان لە عێراق مەزنترین خیانەت بوو«. منیش دوو پاسپۆرتی زەكی دینۆ و خێزانەكەی حەلوە دینۆم وەرگرت، تا رۆژێك باسی ئەم كێشەیە بۆ راگەیاندنی كوردی و عەرەبی بكەم. بەم هەردوو پاسپۆرتەوه بۆمان دیار دەكەوێت كە زەكی دینۆ و حەلوە دینۆ وەك هەموو جوولەكەكانی دیکه لە عێراق دەركراون و مافیان نییە بگەڕێنەوە ئەوێ، هەروەها ئامانجیان سەفەری قبرس

نەبوو، وەك لە پاسپۆرتەكەدا بە زمانی عەرەبی ئاوها نووسراوە:

دەركردنی جوولەكەكان لە عێراق مەزنترین خیانەت بووئا: بەشیر سەبری بۆتانی، ئیسرائیل

رێاك

- ئل

جیی ب

چەناو

ا-هیز

ی وند

گكی

خەڵ ،)

1993

-192

6(ۆ

دینی

ەكز

»جوولەكەكانی كوردستانە لە الیەن حكوومەتی عێراقەوە دەر كراون و بە ئارەزووی خۆیان نه چوون بۆ ئیسرائیل«

ژماره 5 - تشرینی یه که می 232009

ئاوها عەرەبی زمانی بە پاسپۆرتەكەدا چواری الپەڕەی لە نووسراوە:

الممالك التي یجوز الدخول الیھا بھذا الجوازقبرێ فقط

ئاوها عەرەبی زمانی بە پاسپۆرتەكەدا پێنجی الپەڕەی لە و نووسراوە:

الملحوظاتال یسمح لە بالعودة الی العراق

پاشان زەكی دینۆ بە تووڕەییه وه گۆتی ”ئەم نووری پاشا، عەمیلی بەریتانیا بوو، كوردێكی خائین، جاش و بێ ویژدان بوو. ئەو گەلێك عێراق رۆژەی لەو هەر نوورە جاش دەكرد. كوردەكانی جار شەڕی بوو بە دەوڵەت و تا كوژرا، تەنیا بۆ جارێك خزمەتی گەلی عێراقی هەژاری نەكرد. ئەو رۆژەی ئەو خائینە لە الیەن عێراقییەكانەوە پارچە پارچە كرا، من لە ئیسرائیل ئەو قسەیەم گوتم؛ ئۆخەی ئەم دوژمنە عێراق گەلی دوژمنەكانی هەموو هیوادارم چارەنووسی و بووە تەواو ئاوها بێت. بە ڕاستی ئەو كەسانەی سەرۆكایەتی عێراقیان دەكرد و یەكێكیان حوسێن، سەددام لە بێجگە دەكرد، كوردیان دوژمنایەتی نەماوە و هیوادارم ئەویش نەمینێ«. ئەم قسانەی زەكی دینۆ كۆن

بوون و ئەو ساڵی 1993 كۆچی دوایی كرد. ئەمساڵیش كە ساڵی 2009یە، دیسان چووم بۆ ئیسرائیل، هەروەها حەلوە دینۆم بینی، ئەویش ئاوهای لە من پرسی »ئایا لە راگەیاندنی كوردی و عەرەبیدا باسی كێشەكەمانت كردووە و بە تایبەت بابەتی

لە ساڵی 1986ه وە و پاسپۆرتەكە؟« منیش گوتم »بە راستی من تا ئێستا گەلێك جار لەگەڵ راگەیاندنی كوردی و عەرەبی دەربارەی پاسپۆرتەكە قسەم كردووە، كەچی تا ئێستا هیچیان چاپ نەكردووە، هەروەها من چەند زانیاری و وێنەیەكم دەربارەی ئەم بابەتە رادەستیان كردووە. ئێدی من بۆ باڵوكردنەوەی ئەم راستییە، لەم ماوەی دواییدا ئەم وتارەم رادەستی كۆڤاری »ئیسرائيل-كورد« كردووە، چونكە ئەم بابەتە بەشێكە لە مێژووی كوردە جوولەكەكانی كوردستانە كە ئەوانە خۆیان ئارەزووی بە و كراون دەر عێراقەوە حكوومەتی الیەن لە

نه چوون بۆ ئیسرائیل.

یزا ه

دیگون

ی، ورچ

سان

مرعە

ی كچ

ۆ، دین

ە ەلو

ح

24 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

باشە پێی زاخۆ، لە هێڤی رۆشنبیری سەنتەری بەرپرسی رەمۆ، سەگڤان ئەو بدات هەوڵ هەبێت، ئیسرائیل دەوڵەتی لەگەڵ پەیوەندیی كورد ئەگەر پەیوەندییەی بەهێزتر بكات، چونكە ئیسرائیل واڵتێكی بەهێزی ناوچەكەیە و

پەیوەندیی لەگەڵ ئەو، سوودێكی زۆری هەیە.دروستكردنی لە نابێ “ئێمە گوتی “ئیسرائیل-كورد” گۆڤاری بۆ سەگڤان پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل بترسی و تا ئەو جێیەی لە تواناماندایە هەوڵ بدەین پێشی بخەین. بەرژەوەندی و سیاسەتی سەردەمیانە هەموو ئەوەیان دەوێت”. واڵتانی عەرەبی هەمیشە كورد )بەتایبەتی كوردی باشووری كوردستان( بە دۆست و الیەنگری ئیسرائیل دەزانن و كوردستان بە ئیسرائیلی دووەم هەڵدەسەنگێنن و دەڵێن ئیسرائیل لە كوردستان مەشقی سەربازی بە كورد دەكات، ئەمە لە حاڵێكیشدایە كە ئااڵی ئیسرائیل هێشتا لە كوردستان هەڵنەكراوە كەچی لە

چەند واڵتێكی خۆیان وەك قەتەر و میسر دەشەكێتەوە. و واڵتن 22 خاوەنی “عەرەب دەڵێ و زاخۆیە هاوواڵتییەكی راڤۆ شەریف، ئیسرائیلن، لە باڵیۆزەكانیان و ئیسرائیل هەیە لەگەڵ پەیوەندییان زۆربەیان

بەاڵم نازانم بۆچی ئەو پەیوەندییە بۆ كورد ناڕەوایە؟”. سەگڤان كە سەرنووسەری رۆژنامەی رەوشەنیشە گوتی “دراوسێكانمان بە هیچ شێوەیەك لە ئێمە رازی نین و چەندیش ئێمە زیاتر بەرەو سەربەخۆیی بچین،

ئەوەندە زیاتر لە ئێمە نارازی دەبن”.بارزان مستەفا، قوتابی پەیمانگەی تەكنیكیی زاخۆیە و دەڵێ “هەر هەنگاوێك كە لە بەرژەوەندیی گەل و واڵتەكەماندا بێت و حكوومەتەكەمان بیهاوێت، بە هەنگاوێكی پیرۆزی دەزانم”. ئەو قوتابییە بوونی پەیوەندیی كورد و ئیسرائیل بە كارێكی ئاسایی و رەوا دەزانێت و دەڵێ “ئەوان رەنگە هیچ منەتێكیان بە

ئێمە نەبێت، بەاڵم ئێمە پێویستیمان پێیان هەیە، بۆیە وەك واڵتانی دیكەی دنیا و واڵتانی عەرەبیش دەبێ لە دوای بەرژەوەندیی خۆمان بگەڕێین”.

بارزان هەروەها پێی وایە هەبوونی پەیوەندییەكی لەم چەشنە، هیچ كاریگەرییەكی لەسەر مەسەلەی ئایینی كورد نابێت و دەڵێ “ئەگەر لەگەڵ ئەوان پەیوەندیمان هەبێت، هیچ كاریگەرییەكی لەسەر ئێمە نابێت، چونكە پەیوەندییەكی ئابووری

و سیاسی دەبێت”.بوون ئەوانە ئەو پەیوەندییەیان كرد، راپۆرتەدا دژایەتیی لەم ئەو كەسانەی هەروەك هەبوو، ئەون لەسەر عەرەبی كولتووری و عەرەب یەخسیری كە كەسێكی ناسراوی زاخۆیی كە نەیویست ئاماژە بە ناوەكەی بدەین گوتی “برا

عەرەبەكانمان لێمان تووڕە دەبن”.بزووتنەوەی “بەداخەوە دەڵێ و دەدات قسەكانی بە درێژە شەریف راڤۆ كارەشی ئەو داوە، فەلەستینییەكان ئازادیی بە زۆری گرینگییەكی كوردی، لەبەر هەستی ئیسالمیبوونی كردووە و هەستی نەتەوایەتیی لە الی كورد الواز كردووە. هەروەها لە هەموو شۆڕش و بزاڤە رزگاریخوازە كوردییەكاندا، بە هۆی كارتێكردنی ئیسالمەوە، كورد هیچ گرینگییەكیان بە ئیسرائیل نەداوە، تەنانەت

هەندێكیشیان یارمەتیی فەلەستینییەكانیان داوە”.بوونی ئەوەی سەرەڕای ژیاوە، سوید و دانیمارك لە ساڵ 16 كە راڤۆ پەیوەندییەكی لەم چەشنە بە پێویست و پیرۆز دەزانێت، هەروەها پێی باشە ئەو كوردە جوولەكانەی لە ئیسرائیل دەژین كە ژمارەیان زیاتر لە 200 هەزار كەس دەبێت، رۆڵێكی بەرچاو لە لۆبیی كوردیدا بگێڕن و دەڵێ “ئەركی ئەوانە لە ئیسرائیل لۆبیی كوردی دروست بكەن و پەرە بە پێشخستنی پەیوەندییەكان

بدەن”.

گەنجێكی زاخۆیی: كارێكی زۆر رەوایە كوردیش لەگەڵ ئیسرائیل پەیوەندی هەبێت

ئیسرائیل-كورد/زاخۆ

»لە هەموو شۆڕش و بزاڤە رزگاریخوازە كوردییەكاندا، بە هۆی كارتێكردنی ئیسالمەوە، كورد هیچ گرینگییەكی بە ئیسرائیل نەداوە، تەنانەت هەندێكیشیان یارمەتیی فەلەستینییەكانیان داوە«

مۆره

ن ڤا

ه گس

فه ری

شڤۆ

را

فاته

سن م

رزابا

ژماره 5 - تشرینی یه که می 252009

نەریت‌و‌باوەڕی‌ئایینیبە شێوەیەكی لە هەموو كۆمەڵگەیەكدا ڕۆحانییەكان بەها ئاستی ئابووری، دۆخی دڵنیایی، بەرجەستەبوونی لەسەر بەندە بەرفراوان قەبارەی دانیشتووان و پەیوەندی و گەیاندن بۆ باشتر هەڤپەیڤین لەگەڵ تەواوی بارەی جوولەكەكانی كوردستانەوە لە دیكەدا. كۆمەڵگەكانی ئەم فاكتەرانە نەرێنی بوون، ژیان لە ناوچەكەدا قورس بوو، كۆچكردن لە شوێنێكەوە بۆ شوێنێكی دیكە بەهۆی كارەساتە سروشتییەكانەوە سەرۆك دەستی بە وێرانكردن و تێكدان یاخود الفاو( و )تاعون هۆزەكان لە ناو پاشماوەیەكی كەمی دانیشتوواندا باو بوو، كۆمەڵگەی جوولەكەكان لە هەر هەرێمێك كە نیشتەجێ بوون، بەرەو بچوكبوونەوە دەچوون لە سەدان و هەزارانەوە بەرەو چەند خێزانێك، بەاڵم هێشتا لە چەند كاتێكی كورتی بێ كێشەدا و لەگەڵ دەستەبەربوونی دڵنیایی لە ناو خێزانەكاندا، چەند ناوەندێكی فێربوون برەویان دەسەند، كوردە

جوولەكەكان وەك هەر كۆمەڵگەیەكی الدێیی دیكە، ئیمانداری بەهێز بوون و عەوداڵی دەستەبەركردنی زانیاری ورد بوون لەسەر ڕێساكانی دوعاكانیان خوێندنی توانای زۆرینەیان ئەوەی سەرەڕای جوولەكە، بە زمانی عیبری نەبوو، بەاڵم هەموو ئاگادار و خزمەتكاری پەرستگە خواپەرستییە، ڕۆژی كە پشوو و شەممە ڕۆژانی تەنیا نەك بوون،

بەڵكو لە ڕۆژەكانی دیكەی هەفتەشدا. هەموو جەژنەكانی جوولەكەكان گرینگییان پێ دەدرا و بە خۆشییەكی ڕۆژانەوە، ڕۆتینی كاری بە سەرقاڵبوون سەرەڕای دەگێڕدرا زۆرەوە بنەمای ڕەوشت و داب و نەریتەكانی جودایزم لە ڕێگەی زمانەوانییەوە نەوە لەدوای نەوە لە شێوەی پەند و وەعزی ئایینی لە پەرستگەكاندا ئایینی چاكسازیی لە گرینگیان ڕۆڵێكی وتارانە ئەم دەگێڕدرانەوە. وەك لێكدابڕاوی كۆمەڵگەیەكی لە تایبەتی بە هەبوو نەتەوەییدا و كوردستان كە پەرتووك دەگمەن و ڕادەی نەخوێندەواریش زۆر بوو، ئەو پەندانە بریتی بوون لە چیرۆكە ئەفسانییەكان و كارەكانی باوك هاتووە(، ناوی تەوراتدا لە كە ئادەمیزاد ڕەگەزەكانی لە )یەكێك پادشا و قارەمانە میژووییەكان، پێغەمبەر و هاخامەكان و سۆفییەكان لەگەڵ بابەتەكانیش تەواوی و مێ. نێر ئاسایی ئایینخوازانی لەگەڵ لە خۆیاندا گوێگراندا هەڵدەبژێردران و خۆیان و بینەر تایبەتمەندی دڵگیر بوون بە هۆی فێركردنی بنەماكانی خو و رەوشت، پەشیمانی گەورەكاندا. ئیمانی لە فیداكاری جێگیركردنی و خراپ ڕەفتاری لە بە زیاتریان ئاسوودەیی ڕزگاركەرەكان، موعجیزە بە ئاماژەدان كۆمەڵگەی جوولەكە دەبەخشی جگە لە ئارامگرتن لەسەر تەنگانە و ناخۆشییەكانی ژیانی ڕۆژانە و درێژەدانی هیوای قوربانیدان و هاتنی

ئازادیبەخش.جوولەكەكان لە نەریتە هەمەجۆر و بابەتە ئایینییەكانیاندا پابەندبوونی خۆیان بۆ خاكی ئیسرائیل وەك خاكی بنەچە دەردەخست، بۆ نموونە دانانی ئەو ناوانەی لە تەوراتدا هەبوون بۆ چەند شوێنێكی كوردستان، بە زاخۆ ناوزەندكردنی و ئاكرێ قەزای ناوەندی بۆ وەك )ئێكرۆن(

)قودسی كوردستان(*لە جۆرێك بە دەكرد، دواییان كۆچی جولەكانەی ئەو هەموو گۆڕدا دەنێژران كە روویان لە ئورشەلیم بێت لەبەر ئەوەی لە ڕۆژی

زیندووبوونەوەدا بۆ گەیشتن بەوێ زیاتر هانیان بدات.

جوولەكەكانی‌كوردستانكولتوورێكی ئایینی و پڕمانا

ئا: كۆژین ئه حمه د

انه ک

ه کوول

جده

کوری

اریێنت

ۆمکی

دۆی

نه وێ

که ڵێ

ۆمک

26 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

و ناوین ڕۆژهەاڵتی و جوولەكەكانی كوردە جوولەكەكان نێوان لە هاوبەش نەریتی ناجوولەكەكاندا، كۆمەڵگە لەگەڵ ئەفریقیا باكووری هەبوون، وەك ڕێزگرتن و سەردانی ئەو گۆڕ و مەزارانەی بە شوێنی

ناشتنی پیاوانی پیرۆز دادەنران.

چارەسەركردنی‌نەخۆشیژنانی نەزۆك و ئەوانەی خاوەن منداڵی ئیفلیج بوون، زۆر سەردانی ئەو مەزارانەیان دەكرد. ئەوانەی سەردانی شوێنە پیرۆزەكانیان دەكرد نەخۆشیانە لەو چاككبوونەوەیان بۆ دەپاڕانەوە ئایینی پیاوانی لە دوعایان بۆ بكات. لە الیەن سۆفییەكانی ناو پەرستگاكەشەوە نوشتەی و السەنگ دەروونی باری ساڕێژكردنی بۆ دەكران ئامادە هەمەجۆر گێڕانەوەی پەیوەندیی خۆشەویستی وەك ئەوەی ژنێك خۆشەویستیی

خۆی لەالی مێردەكەی لەدەست دابێت.یەكێك لەو دەرمانە فۆلكلۆرییانەی هەبوو، خوێن دەرهینان لە پشت )كەڵەشاخ( بوو بە هۆی گوێزانێكی تیژەوە بۆ ئەوانەی خولیای بوون

لەگەڵ ئامادەكردنی خواردنەوەی گیایی و كرێمی خۆماڵی.

هونەری‌زمانەوانی‌و‌كاری‌دەستیهونەری سەردەمە، ئەو دیكەی الدێییەكانی كۆمەڵگە وەكو چنینی وەك بوو، دیار پێوە كرداری و كارامەیی جوولەكەكان هەمەچەشن و فەرش، بەكارهێنانی خوری بۆ چنینی چەندین بابەتی ملپێچ و جیاوازی وەك گۆرەوی، دەستكێش و كاڵو و دروستكردنی

دەستەسڕی ئاوریشم.ئەوا نەبوو، تازەیان جلوبەرگی كڕینی توانای كەسانەشی ئەو پرشنگدار ڕەنگی بە سادە شێوەیەكی بە كۆنەكانیان كەلوپەلە وەك شینی تۆخ )نیلی( و سوورێكی تێر ڕەنگ دەكرد بۆ بەخشینی بوون. زیوچی و زێڕنگر كەمیش كەسێكی چەند نوێ. ئادگارێكی دەپۆشی زیویان یاخود زێڕ خانمان فێستیڤالەكاندا و بۆنە لەكاتی چەند هەروەها خڕخاڵ، و بازنگ ملوانكە، گوارە، لوتەوانە، وەك ملوانكەی بچوكیش مندااڵنی بوو. پێوە وردیشیان زەنگوڵەیەكی هەمە چەشنی زیویان لەگەڵ چەند دەستەواژەیەكی عیبری و زەنگوڵە دەپۆشی بۆ پاراستنیان لە چاو و گیانی بەد. لە كاتی بۆنەكاندا پیاوان جلوبەرگی لە خوری دروستكراوی فراوانیان لەبەر دەكرد لەگەڵ سەر نەخشێنراو زیو لە قایش و كێالنی خەنجەری و سەربەستی درێژ و هەندێك لە پیاوانی پیریش دارجگەرەی لولە دریژی سەرنجڕاكیشیان

هەڵدەگرت.بەهرەیان گۆرانیدا و چیرۆكخوانی لە پیاوان و ژنان لە هەندیك كوردە هەگبەی لە بەشێكن دەوڵەمەند فۆلكلۆرێكی و ویژە هەبوو. كورد چیرۆكخوانانی باشترین لە هەندێك تەنانەت جوولەكەكان، داوا جوولەكەوە و موسڵمان هەوادارانی لەالیەن و بوون جوولەكە دەكران بۆ چیرۆكخواندن. بابەتە گشتییەكانی چیرۆك لەالی گوێگران گوێگرانی كە بوو ئەوە ڕاستەقینە چیرۆكخوانی بەاڵم بوون، زانراو

زیاتر شەیدای بابەتەكە بكات. چیرۆكخوێنەكان لە ڕێگەی ئاماژەكردن، كاریگەریی دروستكردنی و دەنگگۆڕین دەموچاو، سیمای گۆڕینی بابەتەكان بە زیندووییان زیاتر ئەسپ پێی دەنگی وەك دەنگیی

دەبەخشی.بوون، هەر ناوەڕۆكەوە هەمەڕەنگ و درێژی لە ڕووی چیرۆكەكان لە سەركێشی پاڵەوانان و بەدبەختی و خۆشەویستی تراژیدیاوە بگرە هەتا خو و رەوشتی بەرز و بابەتە ڕۆحانییەكان و هەروەها گاڵتە و هەندێك ئاسوودەبەخشەكان. چیرۆكە لەگەڵ چەوتی و هەڵە گەپ، جار چیرۆكەكان بۆ ماوەی چەند شەوێكی زستان درێژ دەكرانەوە و هەردەم چیرۆكخوان لەو خااڵنەدا دەوەستا كە گوێگر تووشی دوودڵی

بكات هەتا شەوی داهاتوو.

گۆرانیش یەكێك لە شتە باوەكان بوومردوودا الواندنەوەی كاتی لە خۆشەكانیانەوە دەنگە بە ژنان دەناسران و هەموو ئەوانەی لەوێ بوون، تووشی گریانی بەكوڵ دەبوون. بە زۆری، هەموان لە كاتی پیاسەكردن بە شەقامەكاندا یاخود لەكاتی تەنیای لە چۆڵەوانیدا گۆرانییان دەچڕی. بە گشتی گۆرانییەكان بەبێ بۆنەكانی و ئاهەنگ كاتی لە جگە بوون، مۆسیقا ئامێری ژەندنی

سەماكردندا نەبێت كە فلووتێكی دارین و تەپڵی مس لێ دەدران.و‌ جوولەكە‌ ژیانی‌ پێكەوە‌ لەڕووی‌ كوردستان‌ قودسی‌ لە‌ *مەبەست‌

موسڵمانەوەیە.

یلرائ

یسۆ ئ

ی بوه

نه ه ڕا

گای

دوه

ه کوول

جکی

ردێکو

ژماره 5 - تشرینی یه که می 272009

رای‌گشتیی‌ئیسرائیل‌»تورکیا‌هێرش‌دەکاتە‌سەر‌کوردەکان‌هیچ‌واڵتێکی‌ئیسالمی‌دەنگی‌لێوە‌نایه«

هاوواڵتیانی ئیسرائیل سەبارەت بە پەیوەندییەکانیان

لەگەڵ تورکیا هاوسۆزییان بۆ کورد

دووبارە کردەوە

نووسینی: سوزان تارگیەین

لە یەک هەر لە کە بدەم گوتانه بەم ئاماژە دێڕێک بەچەند باشە پێم دوای لە ئەمەش کراونەتەوە، باڵو »هائارێتز«دا و پۆست« »جێروزالێم ئیسرائیل گشتیی رای له ئیسرائیل و تورکیا پەیوەندییەکانی ئاڵۆزبوونی له باره ی پەیوەندییەکانی خۆیان تورکەکان وەرگیراوە، لە راستیدا زۆر کەس کوردانن، بارۆدۆخی ئاگاداری ئیسرائیل هاوواڵتیانی کە نین باوەڕەدا لەو

ئەوان وەک جوولەکە خۆیان بە دۆست و برای گەلی کورد دەزانن، چۆن دەڵێى دوو ڕوو لە زمانى تورکى بەم شێوەیە دەڵێى.

غه ززه ، سه ر هێرشه کانی له سه ر تورکیا وەزیرانى سەرۆک ره خنه ی نموونه یه کی دیکه ی دووڕوویى واڵتانى عەرەبى و ئیسالمییه . کاتێک دەڵێ

»ئانکارا دەبێ بڕیار بدات ،«هەموو جیهانیش به وەحشیەتیى ئەوان )تورکیا( دەزانێ کاتێک هێرشی ئاسمانی ده که هنه سەر خاکى کوردان. هیچ واڵتێکى عەرەبى تەنیا بە یەک تورکیا وێرانکارییەى و کوشتکار هەموو لەو رەخنەیەکیان هیچ وشەش بە کورده کان رێگه یان تورکەکان نه بوو. جگەلەوە بە گه لی کورد دەرهەق نەدەدا ته نانه ت ناوى منداڵەکانیشیان بە کوردى بنێن. لە هەوڵێکى رێکخراودا زیاتر لە سێ هه زار الدێى کورد خاپوور کران و زیاتر لە 370 هه زار هاوواڵتى سڤیل کوژران و لە شوێنەکانى خویان دوور خرانەوە. تا ئێستا لە هەموو عەربەکان بە دەرهەق مرۆییەى کارەساتە جۆرە ئەو ئیسرائیلدا، مێژووی

نەکردووە و ته نانه ت هه وڵیشی نه داوه بیکات.خۆى ساختەیەى کەفوکوڵە ئەو ئەوەى جیاتى لە پێویستە ئەردۆغان لە کارەکاى )ئێى دى ئێف( بۆ غەززە هەڵڕێژى و دایبمرکێنێتەوە، رووى

خۆى لەو تۆمەتە حەیابەر و دووڕوویانەیه پاک بکاتەوە کە هێرش دەکەنه بۆ سەر کوردەکان.

کینیپ‌جێروزالێمتورکەکان دەمارگیرى نەتەوایەتییان هەیە. یه ک و نیو ئەرمەن لە ژن و منداڵ و پیاوه وه لە ناو دەبەن و لە ماوە 50 ساڵدا بێشومار نەتەوەکانی یونانى و کورد دەکوژن، خێوه تگه ى ژن و مندااڵنى کورد بۆردوومان دەکەن. لۆمەى ئێمەش دەکەن لەسەر منداڵەکانى غەززە، ئەمە ئەو پەڕى دووڕووییە و هیچ پەیوەندییەکى بە مافى مرۆڤه وه نییە نە لە دوور و نە لە نزیکه وه ، تەنیا خۆهەڵکێشان و رقدەربڕینە. منیش دەڵێم ئێمە پشتگیرىی گۆنگرێسى ئەمریکا دەکەین بۆ ناساندنى کۆمەڵکوژیى ئەرمەنییەکان. ئەمەش تەنیا بۆ

ئەوەى چیتر بارى پڕچەک بۆ تورکیا نەچێت.

جاک‌کوهین،‌ناتانیاتورکیا تۆ یان دەبێ لەگەڵ ئێمە بى یان پشتت بە گۆڕانکارییە نوێیەکانه وه ببەستیت. ئەگەر نا واڵتێکی وەک تورکیا لە مێژووی خۆیدا بۆ نەته وەکانی وەک ئەرمەنی و کورد و چه ندین نه ته وه ی دیکه تا ئێستا بە هۆی ئەوەی زوڵم و زۆردارییان ده رهه ق کراوه دەناڵێنن. دیارە ئەردۆغان ئاگاداری فڕۆکەکانی نییە که رۆژانە گوندی کوردەکان وێران دەکه ن و ژن ومنداڵ دەکوژن، ئەمە

پێی دەگوترێ دووڕوویی.وەرگێرانی:‌بارزان‌ابراهیم

ه نه ک

ن ده ال

ۆجه ئ

ی لگیر

شتی پ

شت ئا

نیکا

دای

28 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

پڕۆفیسۆر‌ئایل‌زیسەر:‌سەركردەكانی‌ئیسرائیل‌پێیان‌وایه‌‌كۆمەڵگه‌یەکی‌بەهێزی‌كوردی‌لە‌عێراق‌لە‌بەرژەوەندی‌ئیسرائیلدایە

کوردی نێوان په یوه ندیی بوونی له باره ی زیسەر ئایل پرۆفیسۆر عێراق و ئیسرائیل ده ڵێت »هیچ شتێك دەربارەی پەیوەندیی فەرمیی نێوان ئەو دووانە نازانم، رەنگە هەندێ پەیوەندیی ئابووری لە نێوان گەشتیار وەك هەندێكیش و هەبێت ئیسرائیلییەكاندا هاواڵتییە سەردانی ئیسرائیلیان كردووە، بەاڵم هیچ شتێك دەربارەی پەیوەندیی

فەرمی نییە«.هه روه ها ئاماژه به وه ده دات که ئیسرائیل له هه ڵسوکه وتیدا له گه ڵ مه سه له ی کورد ده بێ دڵی تورکیاش را بگرێت و ده ڵێت »حكوومەتی ئیسرائیل زۆر بە ئاگاوە هەڵسوكەوت بەرامبەر بەم مەسەلەیە دەكات،

ئەمەش بەهۆی ئەو هاوپەیمانییە ستراتیژییەی لەگەڵ توركیا هەیەتی، لە هەمان كاتیشدا ئیسرائیل پاڵپشتی لە سیاسەتی ئەمریكا دەكات دەربارەی كوردەكانی عێراق، لەبەر ئەوە سیاسەتەكە، سیاسەتێكی بە

ئاگا و دوو دڵییەوه یه «.له باره ی ئه و خۆشه ویستییه ی کورده کان سه ره ڕای موسڵمانبوونیانه وه بو گه لی ئیسرائیل هه یانه ده ڵێ »هیچ هۆكارێك نییە بۆ توندڕەویی لەنێوان مسوڵمان و ئیسرائیلدا. توركیا واڵتێكی موسڵمانە و هێشتا ئەگەر ئەوە لەبەر هەیە، ئیسرائیل لەگەڵ پتەوی پەیوەندییەكی بەرژەوەندیی گشتی و هەروەها دوژمنی گشتی هەبوو )سەدام حوسێن(،

هه ڤپه یڤین: ئیسرائیل-کورد

پڕۆفیسۆر ئایل زیسە، بەڕێوەبەری سەنتەری موشی دایان بۆ توێژینەوە

لە سیاسەتەكانی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقایه . ئه و بەڕێوەبەری بەشی مێژووی

رۆژهەاڵتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقا لە زانكۆی تەلئەبیب لە

ئیسرائیله و شارەزاییەكی زۆر لە دۆسییه ی كورد لە عێراق هەیە

و چەندین راپۆرتی دۆكیۆمێنتاری لەبارەی كوردەوە نووسیوە و

چەندین كتێبیشی لەسەر كێشە نەتەوایەتییەكانی رۆژهەاڵتی

ناوەڕاست نووسیوە.

ه ریس

ل زئای

ۆر سس

فیپرۆ

ژماره 5 - تشرینی یه که می 292009

كوردی بۆ زۆر خۆشەویستییەكی عێراق هەیە لە ئیسرائیل«.

بۆچوونی له باره ی زیسەر ئایل بۆ ئیسرائیل سه رکرده کانی »ئەوان ده ڵێ عێراق کورده کانی

بڕوایان بەوەیە كە كۆمەڵگه یەكی بەهێز و ئارامی كوردی لە عێراق، لە بەرژەوەندی ئیسرائیلدایە، بەاڵم ئایا بە مانای سەربەخۆیی دێت، ئەوا

دەگەڕێتەوە بۆ كورد و ئەمریكا كە بڕیاری لەسەر بدات«.له وه اڵمی پرسیارێکماندا که ئایا ئیسرائیل پێی باشە عێراق هەر بە یەك واڵتی بمێنێتەوە یاخود پێی باشە پارچە پارچە بكرێت و ببێتە سێ بەش؟ گوتی »ئەوە پرسیارێكی زەحمەتە، بەاڵم واڵتێكی ئارام و یەكگرتوو هەمیشە باشترە لەوەی كە پارچە پارچە كرابێت و بۆ ئەو

ناوچەیە سەرچاوەی ناسەقامگیری بێت«.لەم دوایەدا ئەمریكا هەڵوێستی خۆی بەرامبەر ئێران نەرم كردووە، له باره ی ئه وه ی که پرۆفیسۆر پێی وایە ئەو نەرمییە هەتا ئەو سنوورە

بڕوات كە لە بەرامبەر بەرنامەی چەكی و هەڵبگرێت دەست ئێراندا ناوەكیی پەیوەندییەكانی واشنتن و تاران ئاسایی ببنه وه ؟ ده ڵێ »نەخێر پێم وا نییە و بە بۆچوونی خۆم لە دوارۆژدا، ئەمریكا سەربازییەوە و دیپلۆماتیک رووی لە هه روه ها دەنێت«. مل ئێران دژی له باره ی کاریگه رییه کانی ئارامبوونه وه ی ئه مریکاشه وه ئێران و په یوه ندییه کانی نابینم. كاریگەرییەك »هیچ وایه پێی كە بینراون بەوە عێراق كوردەكانی

هاوپەیمانی ئەمریكان«.»ئیسرائیل وایه پێی زیسەر ئایل دەیەوێت ئەمریكا كرداری دیپلۆماتیكی ئەنجام ئێران ئێران دژی و سەربازیی

بدات«.توركیا لەم ماوەی دوایەدا، بۆچوونی خۆی بەرامبەر ئیسرائیل توند كردووە و لە هەمان كاتیشدا بەرامبەر حەماس

لەوە بیر ئیسرائیل ئایا که پرسیاره دا ئه و وه اڵمی له بووە، نەرم دەكاتەوە كە لە توركیا دوور بكەوێتەوە و لە جێگه ی ئەویش كورد وەك پتەوترین هاوپەیمانی لە ناوچەكە دابنێت؟ ئایل زیسەر گوتی ئێستا هەتا كوردەكانیش بۆ بەهێزە، واڵتێكی توركیا »هێشتا سەربەخۆیان دەوڵەتێكی ئەوان ئایا كە ئارادایە لە ئەوە پرسیاری دەبێت یان نا، بەاڵم ئیسرائیل دەیەوێت پەیوەندییەكی نەرمونیان و

هاوڕێیانەی لەگەڵ كوردەكانی عێراق هەبێت«.

له کورده داهاتووی له باره ی گه تی کوردستانیشه وه باکووری لە گه شه پێدان و داد »پارتی پاڵپشتی راكێشانی بۆ هەوڵدایە كوردی بۆ الی خۆی بەوەی هەستی نەرمی ئیسالمییان دەجووڵێنێت، بەاڵم دڵنیا نیم لەوەی ئەوان بتوانن

بەو رێگه یە سەركەوتوو بن«.له باره ی داهاتووی کورد له ناوچه که شه وه گوتی »ئەوە بۆ خودی کورده کان دەگەڕێتەوە كە بڕیاری له سه ر بدەن که ئایا دەیانەوێت ببنە سەربەخۆ یان نا؟ هیچ الیەنێك ناتوانێت بڕیاریان بۆ بدات. بۆ خۆیان

دەبێ بڕیار لەسەر چارەنووسی خۆیان بدەن«.ئیسرائیل و عێراق په یوه ندیی ئاساییبوونه وه ی ئه گه ری له باره ی تا راده ی کردنه وه ی باڵیۆزخانه گه تی »ئەوە روو دەدات، تەنیا لە یەك حاڵەتدا ئەویش تەنیا ئەگەر پڕۆسەی ئاشتەوایی بەرەو پێشەوە

رۆیشت«.

تێ ئاڵۆزییان هه ندێک ئه مریکا له گه ڵ ئیسرائیل په یوه ندییه کانی شاره زای و زانکۆ مامۆستای زیسه ر، ئایل پرۆفیسۆر که وتووه ، دۆسییه ی کورد، له باره ی ئه و په یوه ندییانه وه ده ڵێ »هێشتا هەندێ ئاڵۆزی لەنێوان ئەو دوو حكوومەتەدا هەیە، بەاڵم لەو بڕوایەدام كە بەو دەمێنێتەوە پتەوی بە هەر داهاتوودا لە هاوپەیمانییەتە ئەو

شێوەیەی كە لەكاتی بوشدا بوو«.

ئیسرائیل پاڵپشتی لە سیاسەتی ئەمریكا دەكات دەربارەی كوردەكانی عێراق

30 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

دێوه‌زمه‌یه‌ک‌به‌‌ناوی‌سوپای‌پاسدارانئا: بەهرام ئەحمەدیپێکهاته ی ناوخۆیی

بە ،1979 شۆڕشی پاش ڕۆژەكانی یەكەم لە كە نیزامییە ڕێكخراوێكی ئیسالمی، شۆڕشی پاسدارانی سوپای فەرمانی سەید ڕۆحوڵاڵ خومەینی دامەزرا. خومەینی ڕۆژی 2ی گوڵاڵنی ساڵی 1358ی هەتاوی )بەهاری 1979ی زایینی(، لە فەرمانێكیدا بۆ مەجلیسی شورای شۆڕشی ئیسالمی، بە شێوەی فەرمی دروستبوون و دامەزرانی ئەم ڕێكخراوەی ڕاگەیاند و شوورای شۆڕشیش بە دامەزراندنی شوورای فەرماندەیی سوپای پاسداران، هەنگاوێكی گرینگی لە پێناو سازماندەیی ئەم ڕێكخراوەدا هەڵگرت. ڕێكخراوێك كە لەو كاتەوە تا ئێستا وەك باڵی چەكداریی

كۆماری ئیسالمیی چاوی لێ دەكرێت.

ژماره 5 - تشرینی یه که می 312009

ڕادەی لەگەڵ پێوەندیی لە پاسداران سوپای بەرپرسیارێتیی هەرچەند كۆماری یاسای بەپێی وڵاڵتدا دیكەی چەكدارەكانی هێزە بەرپرسیارێتیی ئیسالمی، دیاریكراوە و تێیدا جەخت لەسەر هاوكاریی و هاوئاهەنگیی برایانەی نێوان ئەو هێزانە كراوەتەوە، بەاڵم لە ڕاستیدا سوپای پاسداران هەر لە سەرەتاوە كە دەگرت لەوەوە سەرچاوەی ئەمەش و ئەرتەش بۆ ئەڵتەرناتیڤێك بە بوو بەرپرسانی رژێمی تازە بە دەسەاڵت گەیشتوو و لە سەرەوەی هەموویان خودی

ئایەتوڵاڵ خومەینی، باوەڕ و متمانەیەكی ئەوتۆیان بە ئەرتەش نەبوو.پێش دامەزرانی سوپای پاسداران، سێ گرووپ بەم ناوەوە بوونیان هەبوو و لە چەند پێگەی جۆراوجۆردا كە بریتی بوون لە: مقەڕی ساواك لە سەڵتەنەت هێزی بنكەی )ئێستا فیرووزە قەسری پادگانی ئێستا(، )پاسدارانی ئاباد ئاسمانیی ئەرتەشە( و هەروەها لە پادگانی لەویزان چاالكییان بەڕێوە دەبرد كە بە فەرمانی خومەینی ئەم سێ گرووپە یەكیان گرت و مقەڕی سەرەكیی ئەوان كە لە شەقامی پاسداران هەڵكەوتبوو، وەك ستادی ناوەندیی سوپای پاسدارانی

شۆڕشی ئیسالمی دیاری كرا.یەكەمین فەرماندەی سوپای پاسداران پێش ئەوەی ببێتە ڕێكخراو، كەسێك بوو بەناوی جەواد مەنسووری كە یەكێك بوو لە ئەندامانی كۆنی حیزبی میللی ئیسالم و گرووپی جوندوڵاڵ پێش شۆڕشی 1979. ئەو پاشان چووە وەزارەتی ئاقا عەباس ئەو، پاش چین. وڵاڵتی لە ئێران سەفیری بە بوو و دەرەوە سوپای عەمەلیاتی بەشی فەرماندەیی شەریف(، )ئەبوو بە ناسراو زەمانی، كەوتە ئەستۆ. ئەبوو شەریف پێش شۆڕش، یەكێك لە ئەندامان و دامەزرێنەرانی گرووپی جوندوڵاڵ بوو. ئەو لە سااڵنی پێش شۆڕشدا بەردەوام سەردانی وڵاڵتانی ئیسالمی دەكرد و بە زۆریش دەچووە پاكستان و لەگەڵ ڕێبەرانی ئیسالمیدا پێوەندییەكی گەرمی هەبوو. ئەو لە كاتی مانەوەی خومەینیدا لە شاری نەجەفی عێراق، سەردانی ناوبراوی كرد. لە ڕۆژی یەكەمی گەڕانەوەی خومەینییەوە بۆ لەوانە موحسینی و دیكە بە هاوكاریی چەند كەسێكی ئەبوو شەریف ئێران، ئەبوو كاتێك دامەزراند. خومەینی لە پارێزگاریكردن بۆ گرووپێكی ڕەزایی، شەریف بوو بە فەرمانداری عەمەلیاتی سوپا، رەزاییش كرا بە بەرپرسی بەشی ئیتالعات. پاش ئەوەی نەیارانی ئەبوو شەریف بە خومەینییان وت كە ئەو و چەند كەسێكی دیكە ڕێبازیان لەگەڵ كۆماری ئیسالمیدا جیاوازە و لەوانەیە لە دژی نیزام دەست بدەنە كودەتا، سەرەتا ئەو لە فەرماندەیی بەشی عەمەلیاتی لە ئێران بە سەفیری كرا و دەرەوە وەزارەتی بۆ گواسترایەوە و البرا سوپا ڕێبەرانی لەگەڵ پاكستان، لە مانەوەیدا سەردەمی لە ئەو پاكستان. وڵاڵتی گرووپەكانی ئەفغان پەیوەندی گرت و هاوكاری ئەوانی دەكرد لە خەبات دژی ڕژێمی كۆمۆنیستی ئەفغانستان. ئەو پاش ماوەیەك بانگكرایەوە ئێران و كاتێك كە ئاگاداری ئەوە بوو دەیانەوێت بیگرن، هەاڵت و خۆی گەیاندەوە پاكستان و كەوتە ڕاهێنانی موجاهیدینی ئەفغان. پاش ڕووخانی ڕژێمی كۆمۆنیستی، چووە ئەفغانستان و تا كاتی سەرهەڵدانی تاڵیبان لەوێ مایەوە و پاشان بۆجارێكی تر گەڕایەوە پاكستان. ئەو ئێستاكە لە ماڵێكی چكۆلەدا لە كراچی لە پاكستان زۆر بە سەختی و لەو پەڕی بێ ئیمكاناتیدا ژیان بەسەر دەبات. شیاوی باسە ئەبوو

شەریف یەكێك لە الیەنگرانی ئایەتوڵاڵ حوسێنعەلی مونتەزیری بوو.بە بوو فەرمانی خومەینی بە و بە فەرمی پاسداران ئەوەی سوپای پاش ڕێكخراوێكی نیزامی، موحسینی ڕەزایی وەك یەكەمین فەرماندەری ئەم ڕێكخراوە دیاری كرا. رەزایی لەو كاتەدا تەمەنی 28 ساڵ بوو. سەرلەشكەر ڕەزایی كە ئێستا سكرتێری كۆڕی دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی نیزامە، بۆ ماوەی 18 ساڵ

فەرماندەیی ئەم ڕێكخراوەی بە ئەستۆوە بوو، بەاڵم لە ساڵی 1388ی هەتاویدا )1998ی زایینی(، دەستی لە كار كێشایەوە و جێگر یان قایمقامەكەی، واتە سەرلەشكەر یەحیا سەفەوی، ناسراو بە ڕەحیم سەفەوی، لە الیەن سەید عەلی

خامنەییەوە وەك فەرماندەی گشتیی سوپای پاسداران دیاری كرا.ڕۆژی 10ی خەرمانانی 1386ی هەتاوی، قۆناخی بەرپرسیارێتیی سەفەویش كۆتایی هات و سەرتیپی پاسدار، محەممەد عەلی جەعفەری، فەرماندەی پێشووی هێزی زەمینیی سوپا، وەك فەرماندەی گشتیی ڕێكخراوەكە دیاری كرا و بەمەش

دەرەجەكەی ئەو لە سەرتیپییەوە بۆ پلەی سەرلەشكەری بەرز كرایەوە.پێكهاتەی فەرماندەیی سوپای پاسداران بە شێوەیەكە كە فەرماندەی گشتیی دەسەاڵتی یەكەمە و پاش ئەویش جێگر یان قایمقامەكەی و پاشانیش ڕەئیسی ستادی هاوبەش دەبنە دەسەاڵتی دووهەم و سێهەم كە بە شێوەی ڕاستەوخۆ لەگەڵ فەرماندەی گشتیی سوپا و فەرماندەرانی پێنج هێزەكەی سەر بە سوپای سوپای گشتیی فەرماندەی گوتمان هەروەك پەیوەندیدان. لە پاسداراندا پاسداران لە الیەن ڕێبەری نیزامەوە دیاری دەكرێت، بەاڵم جێگر و فەرماندەی هێزەكان و ستادی هاوبەش بە پێشنیاری فەرماندەی گشتیی سوپا و بە تەئید

و حوكمی رێبەر هەڵدەبژێردرێن.سوپای پاسدارانی شۆڕشی ئیسالمی دوو بەشی دیكەش بە ناوەكانی حەوزەی دەگرێت. لەخۆ ئیتالعات حیفازەتی سازمانی و فەقیهـ وەلی نوێنەرایەتیی شێوەی بە و سەربەخۆیە تەواوی بە فەقیهـ، وەلی نوێنەرایەتیی حەوزەی ئیتالعات حیفازەتی سازمانی بەاڵم هەیە، ڕێبەرەوە بە پێوەندیی ڕاستەوخۆ لەگەڵ ئەوەدا كە بە فەرمانی رێبەری كارەكانی ڕادەپەڕێنێت، لە هیندێك بواردا ئەم بەرپرسی دەبات. بەڕێوە فەرماندەی سوپا چاالكییەكانی هەماهەنگی بە بەشە بە پێشنیاری فەرماندەی سوپا و بە حوكمی ڕاستەوخۆی رێبەری دیاری دەكرێت. بەرپرسی سازمانی حەفازەتی ئیتالعات بەشێوەی ڕاستەوخۆ لەگەڵ چاالكییەكانی و كار ڕاپۆرتی و هەیە پێوەندیی رێبەریدا دەفتەری و رێبەر

دەداتە ئەوان.

سوپای‌پاسدارانی‌شۆڕشی‌ئیسالمی‌لە‌‌5هێز‌بە‌بەرپرسایەتی‌جۆراوجۆرەوە‌پێك‌هاتووە‌كە‌بەم‌شێوەی‌خوارەوەن:

زەمینی هێزی ئیسالمی: شۆڕشی‌ پاسدارانی‌ سوپای‌ زەمینی‌ هێزی‌ ‌-1و شۆڕش سەرەتای لە بوو پاسداران سوپای سەرەكیی پێكهێنەری كە دیسیپلین بێ و شپرزە هێزێكی سەرەتا ئیسالمیدا، كۆماری هاتنەسەركاری سەركوتی دایە دەستی چاالكییەكانیدا و كار دەستپێكی لە هێزە ئەم بوو. دەستپێكرانی پاش توركمەنسەحرا. و بەلووچستان كوردستان، شۆڕشگێڕانی خۆی هێزەكانی لە زۆر بەشێكی پاسداران سوپای عێراق، و ئێران شەڕی بەرچاویان ڕۆڵێكی سەرەتاوە لە هەر ئەوان و كرد شەڕ بەرەكانی ڕەوانەی لەو شەڕەدا گێڕا، بەاڵم سەرۆك كۆماری ئەو دەم، ئەبولحەسەنی بەنی سەدر و دەكرد ئەوانی دژایەتیی بوو، چەكدارەكانیش هێزە گشتیی فەرماندەی كە نەیدەهێشت بە مەیلی خۆیان بجووڵێنەوە و تەنانەت ڕێگر بوو لەبەردەم ئەوەدا كە ئەوان لە ئیمكاناتێكی زۆری نیزامی بەهرەمەند بن. ) بەنی سەدر فەرمانی بە ئەرتەش و ژاندارمێری دابوو بە هیچ شێوەیەك چەك و تەقەكەنی نەدەنە سوپای پاسداران(. هەر بۆیە فەرماندەكانی سوپا زۆر جار گلەیی و گازندەكانی خۆیان دەبردە الی خومەینی. پاش دەرچوونی بەنی سەدر لە ئێران، سوپای پاسداران مەیدانی بۆ ئاوەاڵ بوو و هێزی زەمینی كە لەو سەردەمەدا تاكە هێزی

32 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

سوپا بوو، گەلێك پێشكەوتنی بە خۆیەوە بینی. بەو حاڵەش ئەم هێزە هێشتا وەك هێزێكی میلیشیا چاوی لێ دەكرا، بەاڵم پاش ئەوەی توانی سازماندەییەكی نوێ لە خۆیدا پێك بهێنێت و وەك ئەرتەش بەسەر چەندین لەشكەر و تیپدا دابەش بێت و لە هەموو پارێزگا و ناوچەكاندا مقەڕ و پێگە بكاتەوە، ئینجا بە شێوەی فەرمی لە خەرمانانی ساڵی 1364ی هەتاویدا، بە فەرماندەیی یەحیا

ڕەحیم سەفەوی تێكۆشانی خۆی دەست پێ كرد.

فەرماندەرانی ئەم هێزە لە كاتی دامەزرانیەوە تا ئێستا بریتین لە:1-سەرلەشكەر یەحیا ڕەحیم سەفەوی 1364 تا 1371ی هەتاوی

2-سەرلەشكەر محەممەد عەلی جەعفەری 1371 تا 1384ی هەتاوی3-سەرتیپ ئەحمەدی كازمی 1384ی هەتاوی4-سەرتیپ زاهیدی 1384 تا 1387ی هەتاوی

5-سەرتیپ محەممەد جەعفەر ئەسەدی 1387ی هەتاوی

بەشێك لە تیپ و لەشكەرەكانی سەر بە هێزی زەمینی سوپای پاسداران بەم شێوەی خوارەوەن:

1- لەشكەری میكانیزەی 27ی محەممەد ڕەسوولوڵاڵی تاران2-لەشكەری 10ی هێزی تایبەتی سەید شوهەدای كەرەج

3-لەشكەری 17ی پیادەی عەلی بن ئەبی تالبی قوم4-لەشكەری 14ی ئیمام حسەینی ئیسفەهان

5-لەشكەری 8ی »زرهی« نەجەفی ئەشرەفی ئیسفەهان6-لەشكری 19ی فەجری شیراز

7-لەشكەری 7ی »زرهی« وەلی عەسری خووزستان8-لەشكری 41ی ساروڵاڵی كرمان

9-لەشكری 110ی سەلمانی زاهیدان10-لەشكەری 5ی نەسری مەشهەد

11-لەشكەری 25ی كەربەالی ساری12-لەشكەری 26ی قودسی ڕەشت

13-لەشكەری 31ی عاشوورای تەبرێز14-لەشكەری 3ێی هێزی تایبەتی شەهیدانی ورمێ

15-لەشكری 4ی پیادەی بەیتولموقەدەسی كرماشان16-تیپی 22ی بەیتولموقەدەسی سنە17-تیپی 2ی شەهید كازمی مەریوان18-تیپی 1ی ئەمیرەلموئمینینی ئیالم

19-تیپی 57ی ئەبولفەزلی عەباسی ئیالم20-تیپی 18ی غەدیری یەزد

21-تیپی 22ی قەمەری بەنی هاشمی شاری كورد

هێزی ئێران: ئیسالمی‌ شۆڕشی‌ پاسدارانی‌ سوپای‌ ئاسمانیی‌ هێزی‌ ‌-2ئاسمانیی سوپاش بە شێوەی فەرمی لە كۆتاییەكانی ساڵی 1364ی هەتاویدا بە فەرماندەیی كەسێك بەناوی دكتۆر رەفان و بە چەند فڕۆكەیەكی چكۆلەوە لە سووچێكی فڕۆكەخانەی مێهرئابادی تاراندا كاری خۆی دەست پێ كرد. پاشان بەرە بەرە پێی گرت و پێگە تایبەتییەكانی خۆی لە شارەكانی تاران، مەشهەد

و شیراز و چەند شوێنێكی تردا كردەوە.

و ئێران شەڕی كۆتایی پاش و رۆیشت هێزبوون بە بەرەبەرە هێزە ئەم عێراقیش، بوارێكی زیاتری بۆ ڕەخسا تا زیاتر پێش بكەوێت و گەشە بكات. لەو كاتەوە تا ئێستا هێزی ئاسمانیی سوپای پاسداران گەلێك هەنگاوی بەرەو

پێشەوەی ناوە.

فەرماندەرانی ئەم هێزە لە كاتی دامەزرانیەوە تا ئێستا بریتین لە:1- دكتۆر رەفان

2- سەرتیپی خەلەبان قاڵیباف 1376 تا 1384ی هەتاوی3- سەرتیپ حاجی ئەحمەدی كازمی 1379 تا 1384ی هەتاوی

4- سەرتیپ زاهیدی 1384ی هەتاوی5- سەرتیپ سەالمی 1384ی هەتاوی تا ئێستا

بە هێزە ئەم ئیسالمی: شۆڕشی‌ پاسدارانی‌ سوپای‌ دەریایی‌ هێزی‌ ‌-3بە و خومەینی رۆحوڵاڵ سەید فەرمانی بە و ڕەزایی موحسینی پێشنیاری فەرماندەیی حەسەنی عەالیی لە ساڵی 1364ی هەتاویدا بە فەرمی دامەزرا و

دەستی دایە چاالكی.ئەم هێزە زۆر بە خێرایی گەشەی كرد و كەڵكوەرگرتن لە قایەقگەلی خێرای كردە ستراتیژیی خۆی و بەشداری لە كۆمەڵێك عەمەلیاتی جۆراوجۆری وەك بە هێزە ئەم نێوان لە كرد. »االمیە«دا ئیسكلەی گرتنی و 8 وەلفەجری ڕەزبەری مانگی لە ئەمریكییەكاندا، هێزە و مەهدەوی نادری فەرماندەیی 1366ی هەتاویدا تێكهەڵچوونێك هاتە ئاراوە. هێزی دەریایی سوپای پاسداران بە دانانی دەیان بەلەمی گەشتیی خێرا لە كەنداوی فارس و تەنگەی هورموزدا، تەجروبەگەلێكی زۆری بەدەست هێنا و بەرەبەرە بوو بە هێزێكی شارەزا بە فەن

و فنوونی نیزامیی سەر ئاو.هێزی هاوبەشی فەرماندەیی بە شەمخانی عەلی هەتاوی 1369ی ساڵی دەریایی سوپای پاسداران و ئەرتەش دیاری كراو و هەوڵیدا تا ئەو هێزانە زیاتر بوو كە كەرەستەگەلی جەنگیی تەیاریان بكات.لەو سەردەمەدا پێش بخات و وەك: ژێر دەریایی كیلوكالس، قایەقگەلی خێرای هودۆنگ، مووشەكی دەریایی c 802 وc 701، و مووشەكی كرمی ئەبریشەمی fl 10 و قایەقی تۆپداری خێراو .. كەوتنە خزمەت هێزی دەریاییەوە. لە سەردەمی فەرماندەیی یەحیای ڕەحیم سەفەویدا لە سوپای پاسداران و لە و قۆناغەدا كە هێزی دەریایی سوپا لە الیەن و بەهێز هێزێكی بە بوو هێزە ئەم دەكرا، فەرماندەیی دەریادار سەفارییەوە

دەوڵەمەندو گەلێك هەنگاوی بەرەوپێشی نا لەسەرجەم بوارەكاندا.بەهاری لە هەروەها و هەتاوی 1383ی بەهاری لە سوپا دەریایی هێزی 1386ی هەتاویدا بە فەرماندەیی ناخودا ئەبولقاسمی ئامانگاە، دووجار دەستیدایە دەستگیركردنی هێزە دەریاییەكانی بریتانیا لە لێوارەكانی ئەروەند ڕوودداو چەند لە نیزیكبوونەوە بە كردەوەو بە بەهاری1387دا و زستانی1386 لە جاریش كەشتییە جەنگییەكانی ئەمەریكا، هەڕەشەی لێكردن و تەنانەت لە نێوان هێزە

دەریاییەكانی هەردووڵاڵدا شەڕە قسە هاتە ئاراوە.چەكداری مەلەوانی 8 هەتاوی، 1387ی خاكەلێوەی 3ی ڕۆژی هەروەها بریتانی پاش دەرچوونیان لە ناوی كورنوواڵ و نزیكبوونەوەیان لە سنوورەكانی ئێران، لە الیەن هێزی دەریایی سوپای پاسدارانەوە گەمارۆ دران و دەستگیر

كران.ستادی فەرماندەیی هێزی دەریایی سوپا لە سورخەحەساری تاران، ناوچەی

ژماره 5 - تشرینی یه که می 332009

یەكەمی بەندەرعەباس، ناوچەی دووهەمی بووشەهر، ناوچەی سێیەمی ماهشەهر و ناوچەی چوارەمی چالووس و پێگەكانی تریشی لە ئەروەندكەنار، عەسەلوویە،

چابەهار، جەزیرەی خارك، الرەك و چەند شوێنێكی تر هەڵكەوتووە.ناوەكانی: بە خێرایە قایەقی هەزار لە زیاتر خاوەنی هەنووكە هێزە ئەم عاشوورا، تارق، زولجەناح و ....، هەنووكە دەریادار سەفاری فەرماندەی هێزی هەروەها ناوبراوە. جێگری فەدەویش دەریادار پاسدارانەو سوپای دەریایی هێزی مقەڕی پێشكەوتووترین كە بەندەرعەباس یەكەمی ناوچەی فەرماندەی

دەریایی سوپایە، بە ئەستۆی كەسێكەوەیە بەناوی دەریادار تەنگسیری.

بەسیج ئیسالمی: مقاومەتی‌بەسیجی‌سوپای‌پاسدارانی‌شۆڕشی‌ 4-‌هێزی‌رێكەوتی 5ی سەرماوەزی 1358ی لە یەكەمجار كە دەگوترێ ڕێكخراوێك بە واژۆكرانی پاش دامەزراو خومەینی ڕۆحوڵاڵی سەید فەرمانی بە هەتاویدا، هەتاویدا 1359ی بەفرانباری لە ئیسالمییەوە، شوورای مەجلیسی الیەن لە

ڕەسمییەتی پەیدا كرد و چووە ژێر سەیتەرەو چاودێری سوپای پاسدارانەوە.ئێران و عێراقەوە، خۆی گەیاندە بەرەكانی ئەم هێزە لە سەرەتای شەڕی شەڕو بە هەزاران كەسی لە ناوچە جۆراوجۆرەكانی ئێرانەوە ڕەوانەی جەبهەكانی هێزە دژی شەڕ لە گێڕا كاریگەری رۆڵێكی بەسیج گشتیی بە كرد. شەڕ

عێراقیەكاندا.هێزەكانی بەسیج لە سەرەتا دامەزرانی ڕێكخراوی سوپای پاسدارانەوە بوون بە بەشێك لەم ڕێكخراوەو تا كۆتایی بەرپرسایەتی ڕەحیم سەفەوی لەگەڵ ئەوەدا كە بەشێك بوون لە سوپای پاسداران بەاڵم لە ڕاستیدا فەرماندەیی جیاوازیان هەبوو. پاش هاتنەسەركاری سەردار محەممەد عەلی جەعفەری، بەرپرسایەتی سوپا. گشتیی فەرماندەری ئەستۆی كەوتە بەسیج هێزەكانی فەرماندەیی و تازەترین زانیارییەكان باس لەوە دەكەن كە لەم دواییانەدا واتە پاش هەڵبژاردنی خولی دەیەمی سەرۆك كۆماری و سەرهەڵدانی حەرەكەتی ناڕەزایەتی جەماوەری دژی كۆماری ئیسالمی، بە پێشنیاری مەحموودی ئەحمەدی نژاد و بە فەرمانی سەید عەلی خامنەیی، موجتەبا خامنەیی وەك فەرماندەی نوێی هێزی بەیسج

دیاری كراوە. بە نزیك كە هەیە ئەندامی ملوێن 11 وڵاڵتدا سەرانسەری لە بەسیج چاالكی ئەندامی ملوێنیشیان نیو و چاالكن و ئەكتیڤ ئەندامی ملوێنێكیان پێیان دەخوێنن ناوەندیدا قوتابخانەگەلی لە كە بەسیج ئەندامانی زەخیرەن. پێیان دواناوەندیش قۆناغی بەسیجەكانی قوتابیە و »پویندگان« دەوترێ

دەوترێ »پیشگامان«.بەسیج بۆ بەربەرەكانی لەگەڵ هێرشی ئیحتیماڵی ئەمریكا یان هەر هێزێكی دەرەكی تر بۆسەر ئێران، لە عەمەلیاتی خۆكۆژی كەڵك وەردەگرێت. لە پاییزی ساڵی 1384ی هەتاویدا بەسیجییە خوێندكارەكانی زانكۆی شاهرود لە پارێزگای سمنان سەدان فۆرمی تایبەت بە كردەوەی خۆكوژییان بەنێو خوێندكاراندا باڵو كردەوە. كارێكی لەو چەشنە لە بەشێكی زۆر لە زانكۆكانی ئێراندا بەڕێوە چوو و بە هەزاران كەس ناوی خۆیان تۆمار كرد بۆ ئەنجامدانی كردەوەی خۆكوژی و

ئامادەیی خۆیانیان بۆ رووبەڕووبوونەوە لەگەڵ داگیركەران راگەیاند.رژێم ئێراندا وڵاڵتی ناوچە كوردییەكانی دیكەی و پارێزگای كوردستان لە بە هەموو شێوەیەك هەوڵی داوە تا خەڵك بكاتە بەسیج و ئیمتیازاتێكی زۆری داناوە بۆ تەماع خستنە بەر خەڵكی بۆ ئەوەی ببن بە بەسیج. ئامارەكان باس

لەوە دەكەن كە لە پارێزگای كوردستاندا 80 تا 100 هەزار بەسیجی هەیە.

5-‌سوپای‌قودسی‌سەر‌بە‌سوپای‌پاسدارانی‌شۆڕشی‌ئیسالمی:‌هێزی قودس یان سوپای قودس یەكێكە لە پێنج بەشە نیزامییەكەی سوپای پاسداران كە ئەستۆوەیە. بە رێكخراوەی ئەم وڵاڵتی دەرەوەی بەرپرسایەتی چاالكییەكانی

هەنووكە كەسێك بەناوی قاسمی سولەیمانی فەرماندەیی ئەم هێزە دەكات.دەوڵەتانی موعاریزەی لە پشتیوانیكردن بۆ سەرەتادا لە قودس سوپای بە و فەلەستینی و لوبنانی جەنگاوەرانی تایبەت بە ئێران دەورووبەری مەبەستی رزگاركردنی قودس، دامەزرا. پاشان بەرەبەرە ئەم هێزە گەشەی كردو ئیسالمی كۆماری نەیارانی تیرۆری كە كەوتە سەرشان زیاتری مەسئولییەتی لە تیرۆریستی چاالكی و كار بەڕێوەبردنی گشتی بە و وڵاڵت دەرەوەی لە

وڵاڵتانی تر، بەشێك بوو لەو مەسئولییەتە.پاش گەورەبوونەوەی ئەم سوپایە، بەشێكی زۆر لە ئەندامەكانی بە دامودەزگا حكوومییەكاندا باڵو بوونەوە و وەزارەتی دەرەوەش یەك لەو ناوەندانە بوو كە خۆیدا جۆراوجۆرەكانی بەشە لە قودسی سوپای هێزەكانی لە زۆر بەشێكی وڵاڵتانی لە ئێران سەفیری و كاردار بە كران زۆری بە ئەوان دا. سازمان

جۆراوجۆر و ئەمەش ئەو مەجال و ئیمكانەی بۆ ڕەخساندن تا بەناوی كاری دیپلۆماسییەوە دەست بدەنە كۆكردنەوەی زانیاری و ئەنجامدانی كاری تیرۆریستی

لە زۆر شوێنی جیهاندا.لە شەڕی یۆگۆسالڤیاداو بە پشتیوانی لە جەنگاوەرە موسڵمانەكانی بووسنیا، كۆماندۆكانی سوپای قودسی ئێران دەستان دایە ڕاهێنان و یارمەتیدانی ئەوان. دوو ئەو جەنگاوەرانی لە پشتیوانی بۆ فەلەستین و لۆبنان لە كار هەمان شوێنە بەڕێوە چوو و بەشێكی زۆر لە كارو چاالكییەكانی گرووپە فەلەستینی و سەرپەرشتی قودسەوە سوپای فەرماندەرانی الیەن لە لوبنانییەكان و بەهاری ساڵی لە و ڕژێمی سەدام حسەین ڕووخانی پاش دەكران. چاودێری 2003ی بەمالوە هێزی قودسی سەر بە سوپای پاسداران بە هەموو شێوەیەك تەداخولی كاروباری عێراقی كردووە و لە دژی هێزە هاوپەیمانەكان و بە هاوكاری موجاهیدینی عێراقی، گەلێك چاالكی بەڕێوە بردووە. تا ئێستا ئەم سوپایە لە الیەن دەوڵەتی عێراقی و هێزە هاوپەیمانەكانەوە چەندین جار مەحكووم كراوە بەوەی كە دەست لە كاروباری نێوخۆی عێراق وەردەدات و چەك و تەقەمەنی

دەگەیەنێتە گرووپە توندڕەوە ئیسالمییەكان.

چاالكییە‌ئابوورییەكانی‌سوپای‌پاسداران: سوپای پاسداران پاش كۆتایی

قداه ش

متی

کاه

ن لارا

سد پا

ایوپ

س

34 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

بە توانیی پەرەپێداو خۆی ئابوورییەكانی چاالكییە عێراق، و ئێران شەڕی ببێتە دۆالر، ملیاردها بەهای بە ئیقتیسادی جۆراوجۆری گرێبەستی بەستنی ملیارد چەند گرێبەستی ئێراندا. وڵاڵتی لە ئیقتیسادی گەورەی مافیایەكی ئێرانشاری ناوچەی بۆ ناوچەی عەسەلوویەوە لە لوولەی گاز دۆالریی كێشانی سیستان و بەلووچستان هەروەها بەڕێوەبردنی سەدان پرۆژەی تری لەو چەشەنە رێگاوبان، بەندئاو، خانووبەرە، درووستكردنی وەك: جۆراوجۆری بوارگەلی لە فڕۆكەخانە، رێگای شەمەنەفەر و....بەبێ گەنگەشە و دانی ماڵیات بە دەوڵەت، موهەندیسی گرووپی پاسداران. سوپای چاالكییەكانی كارو لە بەشێكی ترن سوپا، توانیی گرێبەستی 2 ملیارد دوڵاڵری پەرەپێدانی مەیدانی گازی خەلیجی فارس و گرێبەستی چەند ملیارد دۆالری كێشانی لولەی گازی ئێران – پاكستان

و دەیان گرێبەستی تری لەو چەشنە بەبێ گەنگەشە بخاتە دەستی خۆی.تا ئێستا هیچ ڕاپۆرتێك لەسەر وەزعییەتی ماڵی و ئابووری و میزانی سەرمایە و داهات و داراییەكانی سوپای پاسداران نەدراوەتە دەرەوە و هەروەك پێشتریش وتمان ئەم هێزە هیچ جۆرە ماڵیاتێكیش ناداتە دەوڵەت. مەحموودی ئەحمەدی

نژاد لە زستانی ساڵی 1382ی هەتاویدا كاتێك كە شارەداری تاران بوو، چەند گرێبەستێكی لەگەڵ سوپای پاسداراندا بەست بەبێ ئەوەی تەرح و بەرنامەكانی

شارەداری بخاتە گەنگەشەوە. لولەی گازی بەشی هەرەزۆری شارەكانی كوردستان لە چەندساڵی كێشانی هەروەها پاسداران. سوپای بە سەر كومپانیایەكی بە سپێردرابوو رابردوودا، شەریكەیەكی تری سەر بە سوپای پاسداران ماوەیەكە خەریكی بەستنی بەنداوێكی گەورەیە لە باكووری رۆژهەاڵتی شاری مەریوان لەسەر جادەی سەقز–مەریوان.

چاالكییە كارو نژادەوە، ئەحمەدی هاتنەسەركاری لەكاتی گشتی بە ئابووریەكانی سوپای پاسداران چەند بەرابەر بووەتەوە و هەنووكە ئەم رێكخراوە و ئاوەدانكردنەوە بوارگەلی لە جۆراوجۆرە كۆمپانیای هه زار لە زیاتر خاوەن

بەرهەمهێنان و درووستكردنی رێگاوبان و بەنداو و زۆر بواری تردا.كۆماری بنەڕەتی یاسای پێی بە پاسداران: چاالكییە سیاسیەكانی سوپای ئیسالمی و فەرمان و رێنوێنیەكانی ئایەتوڵاڵ خومەینی، سوپاییەكان تا كاتێك هیچ جۆرە مافی بن تێكۆشانەوە خەریك و كار بە پاسداراندا لە سوپای كە چاالكییەكی سیاسییان نیە. خومەینی لە سەردەمی دەسەاڵتدارێتی خۆیدا هەوڵی زۆری دا بۆ ئەوەی نەهێڵێت سوپاییەكان وەك تاك و سوپای پاسداران وەك

رێكخراوێكی سیاسی تێكەاڵوی كاروباری سیاسی وڵاڵت بن. ئەو تا كاتی مردنی پێداگر بوو لەسەر ئەو مەسەلەیە بەاڵم پاش مردنی ئەو و هاتنەسەركاری سەید عەلی خامنەیی، رێگه بۆ سوپای پاسداران و ئەندامان و بەرپرسانی ئەم رێكخراوە

ئاوەاڵ بوو تا زۆر بە ئاسانی تێكەاڵوی كاروباری سیاسی بن.مەهدی كەڕووبی و بەشێك لە ریفۆرمخوازەكان پاش هەڵبژاردنەكانی خولی نۆهەمی سەرۆك كۆماری لە ساڵی1384ی هەتاویدا، بەسیج و سوپای پاسدارانیان نێو خستووەتە دەستیان نژاد ئەحمەدی قازانجی بە كە كرد تۆمەتبار بەوە كاروباری هەڵبژاردنەوە و ئەمەش بە پێچەوانەی یاساو ئەرك و مەسئولییەتی

ئەو هێزانە بوو.پاش ئەوەی ئەحمەدی نژاد بوو بە سەرۆك كۆمار یان بەجۆرێكی تر كرا بە نێو هێنایە فەرماندەرانی سوپای و بەرپرسان زۆری بەشێكی كۆمار، سەرۆك تەنزیماتی دەوڵەتەوە. بۆ نموونە 14 پارێزگاری سوپایی، 8 وەزیری سوپایی و زیاتر لە 60 لە 100ی سەفیرەكانی ئێرانیش لە وڵاڵتە جوراوجۆرەكان بوون بە

ئەندامانی سوپای پاسداران.لە هەڵبژاردنی خولی دەیەمی سەرۆك كۆماریدا كە رۆژی 22ی جۆزەردانی هێزەكانی چوو، بەڕێوە ئێستا پێش نیوێك و مانگ واتە هەتاوی 1388ی بەسیج و سوپای پاسداران بە فەرمانی راستەوخۆی خامنەیی ڕێبەری نیزام و بە سەرپەرشتی ئاخوند موجتەبای كوڕی و هاوكاری و هەماهەنگی دامودەزگاكانی كەم ساختەكارییەكی دەستیاندایە ناوخۆ، وەزارەتی لەوانە دەوڵەت بە سەر وێنە بۆ ئەوەی ئەحمەدی نژاد بكەنەوە بە سەرۆك كۆمار. ئەم ساختەكارییە لە

ئاستێكدا بوو و بەجۆرێك بەڕێوە چوو كە ناوی كودیتایان لەسەر دانا.و كودیتا ئەم نیسبەت بە ئێران خەڵكی زۆری بەشێكی كە ئەوەی پاش ساختەكارییەوە ناڕەزایەتی خۆیانیان دەربڕی و هاتنەسەر شەقام و نێو بازاڕ، مەبەستی بە گێڕابوو كودیتاكەدا لە سەرەكییان رۆڵی كە هێزەی دوو ئەو نامرۆییانە زۆر بە شێوەیەكی و بوون بەكار ناڕازی دەست سەركوتی خەڵكی

كەوتنە لێدان و كوشتنی هاوڵاڵتییان.هەمووی ئەمانە نیشانەی ئەوەن كە هەنووكە سوپای پاسداران خاوەن رۆڵێكی یەكەمە هێزی بڵێین دەتوانین تەنانەت وڵاڵتداو گۆڕەپانی سیاسی لە گرینگە و سەرچاوەش كەس هیندێك بۆچوونی خوێندنەوەو پێی بە گۆڕەپانەداو لەو

دەسەاڵتی ئەم هێزە لە دەسەاڵتی رێبەر و سەرۆك كۆمار زیاترە.

ئەو دامودەزگا و ناوەندانەی كە لەژێر چاودێری سوپای پاسداراندان1-سوپای بەدر

2-سوپای وەلی ئەمر3-سوپای حەفازەتی ئەنساری مەهدی

4-هێزی تایبەتی بای وەحشەت5- قەرارگای سازەندگی خاتەمی ئەنبیا

6-یەكەی مووشەكی سوپای پاسداران7-یەكەكانی تایبەتی سابرین

8-سوپای پاراستنی فڕۆكەوانی9-سوپای سەیدولشوهەدای پارێزگای تاران

10-سوپای موحەمەد ڕەسولوڵاڵی تارانی گەورە11-قەرارگای ساروڵاڵ

12- موئەسیسەی ماڵی و ئیعتیباری میهر

یجەس

ی بەت

ومقا

مزی

هێ

ژماره 5 - تشرینی یه که می 352009

که دەکەن ئەوە پێشبینی ئەوروپییەکان و رووسی و ئەمریکی کاتێک ببه نه وه ، ئاشکرایان وتووێژەکان بە هۆی سەرکەوتنی دیپلۆماسیی روون و ئیسرایل بۆ بڕیارێک جێ دەهێشترێت کە ئایا دەتوانێت زیندوو بێت و ژیان لەگەڵ ئێران وەک لێوارێکی مەرگ و واڵتی خاوه ن چەکی ئەتۆمیدا بەسەر

بەرێت؟ رۆژی دووشممەی رابردوو، وەزیری سێرجی الڤرۆڤ، دەرەوەی رووسیا، بەهێزەکەی دەوڵەتە شەش و تاران نێوان لە رێککەوتنێک کە رایگه یاند جیهان له ئارادایه دەربارەی رووسیا کە یۆرانیۆمی پیتێنراو بۆ ئێران بەرهەم

دەهێنێت.ئێران پێشتر شارەزایی له چۆنیه تیی دروستکردنی چه کی ئه تۆمیدا هەبووە، هەروەها مه ودایه کی زۆریشی له مووشه کی ئاراسته کراودا بڕیوه و ئێستاش

سه رقاڵی پیتاندنی یۆرانیۆمه . ئێران ئەتۆمی، وزەی نێودەوڵەتیی ئاژانسی راپۆرتەکانی گوێرەی بە زیاتر لە تەنێک یۆرانیۆمی الواز یان ماددەیەک کە تا رادەیەک به یۆرانیۆم ده وڵه مه ندی هه بووه کە توانیویه تی بۆ 25 کیلۆگرام یۆرانیۆمی دەوڵەمەندی

بپیتێنێت که بۆ چه کی ئه تۆمی گونجاوه .بارودۆخەدا ئه و لەگەڵ ده توانێت ئیسرائیل ئایا که ئەوەیە پرسیارەکە کە ئێران شارەزایی ته واو و هەموو ئه و کەلوپەالنه ی هەیە که بۆ دروتکردنی چه کی ئه تۆمی پێویستن به اڵم به پێی ره وشی سیاسی بڕیاری به کارهێنان یان

نه هێنانی ده دات، بژیت؟ژاپۆنه کە بە خێرای توانی په ره بە چەکی بارودۆخی ئەمە هاوشێوەی

ئەتۆمی بدات، بەاڵم له به ر چه ند هۆکارێک بڕیاری داوه به کاری نه هێنیت.ئەنجوومەنی پێشووی سەرۆکی میزراشی، ئیالن راپۆرتی گوێرەی بە ئاسایشی نەتەوەیی، رۆژی دووشەمە رایگه یاند “بە هۆی کۆنتڕۆڵکردنی تەواو

و سەرپەرشتیکردنی، لەوانەیە نەتوانێت لەگەڵیدا بژیت”.به رنامه ده رگاکانی هه موو که بێت ڕازی ئێران کە ده کرێت گومان ئه تۆمییه که ی قوم به رووی چاودێراندا بکاته وه که مانگی رابردوو دۆزرایه وه

هه روه ها به دروستکردنی چاودێریی یاسایی رازییه ئه نجام ئۆباماوه ئیداره ی الیه ن له دەبێ شێوەیە لەم لێکۆڵینەوەیەکی بەتایبەتی دیپلۆماسی. سه رکه وتنی بڕیوه ته چاوی بێهیوایانه که بدرێت لەسەرنەکەوتنی روونکردنەوەی به رنامه ی ئەتۆمیی کۆریای باکوور و هەروەها ئەو ئاستەنگانەی لە عێراق و ئەفغنستان تووشی بوو، بەاڵم هەروەک میزراشی دانی پێدا نا، تەنانەت لە ژێر ئەم لێکۆڵینەوەیه شدا گومان هەیە کە ئێران

گەشەپێدانی به رنامه ناوه کییه که ی رابگرێت.ئەگەر ئەمە روو بدات، ئێمە هەمیشە دەبێ بە نیشانەی پرسیارەوە بژین. ئێران دژی له وتاره کانی هەفتەیەدا، لەم ئیسرائیل دیکه وه الیەکی لە “ئەمە گوتی ئیسرائیل، بەرگریی وەزیری باراک، ئێهود کرده وه . نه رمتر هەبوونی هەڕەشە بۆ سەر ئیسرائیل ناوەستێنێت، بەاڵم جارێ کاته که ی زۆر

هه ستیاره “.

سه رچاوه : رۆژنامه ی جێروزالێم پۆستئا: بارزان ئیبراهیم

ژیان لەگەڵ چەکی ئەتۆمیی ئێراندانووسینی: یاکۆڤ کاتاز

بۆ خاتری وتووێژه کان با وای دابنێین سبەی ئێران ئاماده یی خۆی بۆ پەیوەستبوون بە بڕیارەکانی نه ته وه یه کگرتووه کان له مه ڕ پڕۆگرامی ناوه کیی خۆی ده رده بڕێت و راده گه یه نێت که ئاماده یه ئاژانسی نێوده وڵه تیی وزه ی ئەتۆمی سه رپه رشتیاریی به رنامه یدائه تۆمییه که ی بکات.

کانیه

میتۆ

ئه ه

نکه ب

ک لکێ

یه ه

د له ژا

ی نه د

حمئه

36 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

پێوەندیی كورد و جوولەكە، نەوای سەربەخۆیی كوردستانە

1- ئەوانەی لە یەك كاتدا بەسەختی نەیاری كورد و جوولەكەن و بوونی هەر پێوەندییەكی كورد و جوولەكە لەگەڵ دونیای دەرەوەیان بە تاوان بۆ ئەم دوو نەتەوەیە لێكدەدەنەوە. بۆ نموونە سووریا و كۆماری ئیسالمی ئێران.

لە نێوان ئەم دوو واڵتە، سووریا خۆی بە پێشەوای ناسیۆنالیزمی عەرەبی دەزانێت و پێی وایە دواجار ئەوە ئایدیۆلۆژیای ئەوەی بۆ نەیارانی یەكەمی ڕێزی بخاتە ئیسرائیل ناچارە لەم سۆنگەوە و دێت عەرەبەكان بەهانای دەمیشق هەڵقواڵوی

پاساوێكی دیپلۆماتیك بدۆزێتەوە. بەاڵم لەبارەی كۆماری ئیسالمی، كە خۆی بە پێشڕەوی ئیمپراتۆرییەتی ئیسالم لە جۆری شیعە دەزانێت و لەو بڕوایەدا كە دەتوانێت لە تارانەوە هێڵی گشتی دەربكات بۆ سیاسەتڤانانی لوبنان، فەڵەستین، مالیزیا و بۆسنا. بێگومان، دژایەتیكردنی چڕی جوولەكە و بەتایبەت ئیسرائیڵ لەالیەن كۆماری ئیسالمی، یەكەم پێویستیییە بۆ سەرخستنی ئەم پرۆژە زەبەاڵحەی

سیاسی. واتە نەیارانی یەكەمی پێوەندی كورد و جولەكە، هۆكاری ئایدیۆلۆژیك و ناسیۆنالیستی لەپشتە.

نموونە بۆ هەیە. لەگەڵ جوولەكەشدا پێوەندییان بەنهێنی و نیمچە دۆستی كوردن كە واڵتانی عەرەبی لە بەشێك -2كوێت و ئوردن. ئەم بەشە، پێیان وایە ڕاگرتنی پێوەندییەكانیان لەگەڵ كورد و جوولەكە لە ڕاددەی ئێستەی باشە و خۆیان مایەی دەبیتە جوولەكە، لەگەڵ كورد پێوەندی بوونی وایە، پێیان بگرن. ڕای ئاستە لەم ئەگەر دەزانن سەركەوتوو بە قوورسبوونی ئەركی ئەوان لە هاوسەنگكردنی باری سیاسی كورد لە ناوچەكە و هیچ بەرژەوەندییەكی خۆیان لە بوونی ئەم

پێوەندییەدا نابیننەوە.

پێوەندییە لە بگێڕێت متمانە جێگەی و سەقامگیر بارێكی ناتوانێت كورد وایە پێیان كە ئوروپی واڵتانی زۆربەی -3وایە پێیان دەكەن، مەسەلەكان سەیری بازرگانییەوە و ئابووری ڕوانینێكی بە ئوروپییەكان، زۆربەی دیپلۆماسییەكانیدا.

هاوار بازیانكورد‌ پێوەندیی‌ هەستیاربوونی‌ هۆكارەكانی‌بۆ‌ الیەنەكان‌ و‌ واڵت‌ ڕوانینی‌ و‌ جوولەكە‌ و‌بەشی‌ پێنج‌ سەر‌ دەكرێنە‌ پۆلین‌ بابەتە،‌ ئەم‌

سەرەكی:

ژماره 5 - تشرینی یه که می 372009

پاڵپشتیكردن لە پێوەندییەكانی كورد – جوولەكە، بەرژەوەندییەكانیان لە ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست و بەتایبەت الی عەرەبەكانی كەنداو دەخاتە مەترسی و وایان پێ باشترە ئەم كێشەیە هەر لە چوارچێوەی خۆڕهەاڵتی ناڤیندا بمێنیتەوە، بۆیە بەگشتی لەو بریتانیا كە دیدێكی زیاتر سیاسی و دووربینانەتری بۆ ڕووداوەكان هەیە و پێیوایە، بارەوە بێ الیەنی هەڵدەبژێرن. جگە لە بەهێزبوونی پێوەندی كورد و جوولەكە، لەوانەیە هەڕەشە لە پێگەی بریتانیا بكات لە ناوچەكە و باشووری عێراق كە باسی

ئێستەی ئێمەیە.

4- بەاڵم ئەوانەی جوولەكە و دەوڵەتی ئیسرائیلیان تێكەڵ كردووە و پێیان وایە دۆستایەتیكردنی جوولەكە، واتە پاڵپشتیكردنی ئیسرایل و سەرجەم كردەوەكانییەتی. توركیا نموونەی هەرە دیاری ئەم جۆرەیە. كوورتكردنەوەی نەتەوەیەكی گەورە و بەهێزی مێژوویی وەك جوولەكە لە ناوچەیەكی جوگرافی بچووك وەك خاكی ئیسرایل، ئەگەر پشتكردن بێت لە مێژوو، ئەوە خۆدزینەوەشە لە سەلماندنی گەورەیی و هێزی ئەمڕۆی جوولەكە لە هەموو بوارەكانی سیاسی، ئابووری و سەربازی كە لە هەموو جیهاندا دەستی خستووە. واڵتێكی وەك توركیا، زیاتر گرینگی بە بوونی پێوەندی خۆی دەدات لەگەڵ ئیسرائیل و تەنانەت بۆ بەپەرچدانەوەی چەكدارانی پ.ك.ك سوودی لە تەكنەلۆژیای سەربازی ئیسرائیل وەرگرتووە. لەگەڵ ئەوەشدا ئەگەر پێویست بكات، ئەنكەرە زۆریان ئیسرائیل جیاوازییەكی و پێكرا، جوولەكە ئاماژەی بەاڵم وەك دژایەتی جوولەكە دەكات. ئیسرائیڵ، لەسەر حیسابی

هەیە.

5. لە هەمووی گرینگتر، خودی كورد خۆیەتی. كوردەكان زۆرجار شەرمیان كردووە باس بكەن لەوەی خەریكی چین و خوازیاری چین و لەوانەیە تووشی چی بن. كورد پێیوایە، خۆپاراستن لە تێكەڵبوونی كورد بە دۆزی ئاڵۆزی عەرەب – ئیسرائیڵ، باشترە لەوەی باس لە بوونی پێوەندییەكی دیار و ئاشكرا بكات لەگەڵ جوولەكە. واتە الی زۆرینەی كوردیش، جوولەكە واتە دەوڵەتی ئیسرائیلی تەمەن 60 ساڵەیە. كوردەكانی ئەمڕۆی هەرێمی كوردستان، بەنیازن لە چوارچێوەی عێراقی فیدراڵدا بمێننەوە، ئەو عێراقەی سەر بە هەرێمی عەرەبەكانە. هەر بۆیە كورد تاڕاددیەكی زۆر ڕازییە بەوەی بابەتی پێوەندییەكانی كورد و جوولەكە وەك خۆی بمێنێتەوە و نەبوونی گوتارێكی ڕاشكاو و مێژوویی بۆ یەكالییكردنەوەی ئەم بابەتە، ڕێژەی هەستیاربوونی مەسەلەكەی زیاتریش كردووە. ئەوەش بە مانای بایەخنەدانی كورد نییە بە جوولەكە، بەڵكوو خۆپاراستنە لە كێشە و ئاریشەی زیاتر كە

لەوانەیە نەیارانی كورد وەك بیانو دژی كورد بیدۆزنەوە و بیكەن بە خاڵێكی سیاسی.

بەاڵم‌ئەركی‌ئەمڕۆی‌كورد‌و‌جوولەكە‌چییە؟ڕێكخستنی بزاڤێك بۆ ئەوەی فۆبیای هەستیاری پێوەندییەكانی كورد و جوولەكە بشكێنێت و جاڕ بدات كە بۆچی سەرجەم

واڵتانی عەرەبی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ پێوەندییان بە جوولەكەوە هەبێت، بەاڵم بۆ كورد تاوانە؟ بۆچی لەكاتێكدا فارسەكان پێوەندی كورد و جوولە، بە هێڵی سوورتر لە سوور دەزانن و بە تاوانێكی لە بەخشین نەهاتووی دادەنێن، بەاڵم لەناوخۆی ئێران گەورەترین خاوەن پشكی بۆرسەكان لەسەر پارە و دارایی جوولەكەكان دەسووڕێت و لە دەرەوەش ڕەگی ئابووری ئێرانە و تاران بێدەنگە و بەهۆی بەژەوەندییەكانی تا ڕاددەیەكی زۆر پاشگەز دەبێتەوە لە ناخی هەڵوێستەكانی

تووندی بەرامبەر جوولەكە؟چونكە، پەرەگرتنی پێوەندییەكانی كورد و جوولەكە، دواجار دەبیتە مایەی پتەوبوونی كوردەكان لەسەر ئەو نیشتمانەی كە تەنیا جوولەكە پێیوایە كوردستانە و شوێنی دیرۆكی كوردە. كوردەكان النی كەم لە جوولەكە فێر دەبن كە چۆن بەرگری بكەن

لە خاك و واڵت و مێژوو و ڕێگەی سەرخۆبوون پیشانی كورد دەدەن.

نەیارانی یەكەمی پێوەندی كورد و جولەكە، هۆكاری ئایدیۆلۆژیك و

ناسیۆنالیستی لەپشتە ”“

38 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

وەك ئەوەی مێژووی دوور و نزیك ئاماژەی پێ دەدات، كوردستان النكە و بۆ بەرهەمهێنانی چەندین شارستانی پێگەیەكی گرینگ بووە.

بووە، هەموو بازرگانیش ژیۆئابووری، هێڵێكی گرینگی و ژیۆپۆلێتیك ناوچەیە سەرباری گرینگی الیەنی ئەم ئەمانە وایان كرد لە ڕابردوودا زۆر نەتەوە و خێڵ وئایین بە هەر چ شێوازیك بێت بۆ نیشتەجێبوون لە سەر ئەم

خاكە پەل بهاوێن.بێگومان ملمالنێ توند و جەنگە خوێناوییەكانی داگیركەران لە مێژووی كۆن و نوێدا، گەواهی ئەو ڕاستییەن كە ئێستا تا ڕادەیەك ڕەنگدانەوەكەی گەلێك قورس لە سەر ناسنامەی كورد و كوردستان نیشتووە، هەر بۆیە ملمالنێ و ناكۆكییەكان، ناوە ناوە سەر هەڵدەدەنەوە و لە هەندێك ڕووشەوە تا هەنوكە بوونەتە خاڵی پێكدادان وملمالنی

كە بێگومان تەنیا كورد باجەكەی داوە.بەاڵم هاتنی جوولەكە بۆ باشووری كوردستان، بە پێچەوانەی ئەوانی ترەوە، هاتنێك نەبووە بۆ داگیركردنی

كوردستان و ناوچەكە. سەبارەت بە پەیدابوونی جوولەكە لە كوردستان عێراق دوو رای جیاواز هەن:یەكەم: لە سەردەمی )نەبوخزنەسر(ی شای كلدانی بابلی لە نێوان سااڵنی 597ی پێش زایین و 586ی پێش زایین بە دوو قۆناخی جیاواز جوولەكەی هێناوەتە بابل لە خوارووی عێراق )28(، دیارە هەندێك لە مێژوونوسان ئەو هێنراونەتە بەدیلیش ئەو دەمە دیارە دادەنێن كە لە عێراقدا پەیدابوونی جوولەكە یەكەم بە ئەم هەنگاوە

جێگەیە.

مێژووی پەیدابوونی جوولەكە لە قەزای خورماتوو

حەسەن بارام

وەك‌ئـــەوەی‌مێژووی‌دوور‌ونزیك‌ئــامـــاژەی‌بۆ‌دەكــات،‌كوردستان‌النكە‌وپێگەیەكی‌گرینگ‌بــووە‌بۆبەرهەم‌هێنانی‌

چەندین‌ژیـــاروشارستانی.

ژماره 5 - تشرینی یه که می 392009

دووەم: هەندیك لە مێژوونوسان پێیان وایە پێش ئەو ڕووداوەش جوولەكە لە ناوچەكەدا بوونیان هەبووە.

دیارە ڕای خودی جوولەكەكانیش هەر وایە و پێان وایە ئەوان لە مێژە لەم هەرێمەدا بوونیان هەبووە كە ئێستا بە عێراق ناوزەد عێراق لە تەنیا جوولەكەكان باڵوبوونەوەی چونكە دەكرێت، دنیا دیكەی ناوچەی چەندین لە بەڵكو نەبووە، كوردستان و ئەوان بوونیان هەیە. مەرجیش نییە مەبەستی ئەم باڵوبوونەوەیە داگیركاری و پەالماردانی ئەم گەل و ئەو خاك بێت. بۆیە پێم وایە بە هۆی چۆست و چاالكی و هۆشیارییانەوە، هەمیشە بە مەبەستی بژێویی ژیان لە بزاوتدا بوونە، ڕەنگە ئەم پەرتەوازییەیان هۆكاری

تریشی لە پشتەوە بێت.یەكەم وایە پێی سووسە ئەحمەد مێژوونوس نموونە بۆ پەیدابوونی جوولەكە لە كوردستان، بۆ سەردەمی دەسەاڵتداریی ئاشورییەكان دەگەڕێتەوە كە هاوكاتی سەردەمی كلدانییەكان بووە لە سەردەمی نبو خز نەسردا كە نزیكەی 300 ساڵ درێژەی هەبووە، لە نێوان سااڵنی 911 تا 636ی پێش زایین )29(. جا هەر چۆنێك بێت، لە مێژە جوولەكە لە كوردستان بوونیان هەبووە. ئەگەریش هەیە لە باشوورەوە بەرەو كوردستان هەڵكشابن كە دیارە هەرگیز مێژوو وەكو داگیركەر و شەڕفرۆش باسیان ناكات. بۆیەش دوای جوولەكەكانی هەموو ئیدی ئیسرائیل، دەوڵەتی دروستبوونی

كوردستان گەڕانەوە واڵتی خۆیان.كەركووك، شارەكانی لە زۆری بە كوردستان، جوولەكەكانی

كفری، خورماتووو و خانەقین و چەند شارێكی دیكە ژیاون. شاری لە جوولەكەش نیشتەجێبوونی مێژووی بە سەبارەت خورماتووو، بە ڕێكی مێژووەكەی نەزانراوە، پێ دەچێت پەیدابوونی جوولەكە هاتنی سەرەتای بۆ خورماتووو سنووری لە جوولەكە لە سەردەمی ئاشوورییەكاندا بگەڕێتەوە. بە شیوەیەكی سەرەكی خانووەكانی كە شارەكەدا چەقی لە خورماتوو جوولەكەكانی دەوروبەری بازاڕ و جۆگەی ئاوی پێدا تێدەپەڕی نیشتەجێ ببوون. نزیكەی ،1950 ساڵی تا خورماتوو جووەكانی گشتیی ژمارەی 60 خێزان بووە و هەمووشیان بە زمانی كوردیی ڕەوان قسەیان سنووری كوردی لەگەڵ پتەویان پەیوەندیی .دیارە كردووە شارەكەدا هەبووە، هەروەها هاتووچۆی دۆستایەتی وبازرگانیش لە نێوان هەردووالدا هەبووە، بە تایبەتی بۆ ناوچەكانی داوی و بناری گل. تا وای لێ هاتووە هەندێكیان لە گوندەكان نیشتەجێ ببن، بۆ نموونە عەبد جوولەكە، ماڵی لە گوندی قەاڵ بووە لە ناوچەی داوی

و لە گوندەكەیان دووكانی هەبووە.عەبد گەڕەكی بەناوی خورماتووش گەڕەكەكانی لە یەكێك میران بووە كە گەڕەكێكی تەواو جوولەكەنشین بووە و دەكەوتە نزیك شوێنی ئێستای مزگەوتی گەورەی شارەكە لە نزیك جۆگەی

بازاڕی ناو ئاوەكە، بەشێكی دیكەی ماڵە جوولەكەكان دەكەوتە بازاڕی زۆری هەرە بەشی ئاشكراشە وەك ئاسنگەرەكانەوە.

شارەكەش هەر بە دەست ئەوانەوە بووە.

گەڕانەوەی‌جوولەكەكانی‌خورماتوو‌بۆ‌ئیسرائیلئیتر ،1948 ساڵی لە ئیسرائیل دەوڵەتی دروستبوونی دوای لە زۆربەی واڵتانی جیهانەوە، جوولەكەكان پڕۆسەی گەڕانەوەیان لێرەوە كرد، پێ دەست خۆیان دروستكراوی تازە دەوڵەتی بۆ جووەكانی خورماتووش كەوتنە هەڵپەی گەڕانەوە. بەاڵم بە دوو

ئاراستەدا:ئاراستەی یەكەم: هەندیك لەجووەكان چاوەڕوانی ئەوەیان نەكرد بە فەرمی و لە ڕێگەی حكوومەتەوە بگەڕێنەوە، بەڵكو پێشتر و و ئێران ڕێگەی لە ژمارەیەكیان خۆ. كەوتنە قاچاخ ڕێگەی بە لێرەدا وەلی عەجەم كە بێگومان توركیاوە بە قاچاخ گەڕانەوە. خەڵكی شارەكە بوو، بە ماتۆڕ ژمارەیەكیانی بە قاچاخ گواستەوە بۆ سنووری ئێران و لەوێشەوە دیسان بە ڕێگەی قاچاخدا چوونەوە

ئیسرائیل )30(.ئاراستەی دووەم: حكوومەتی ئەو كاتەی عێراق بە فەرمی و لە ڕێگەی واڵتی ئوردونەوە دەستی بە پڕۆسەی ناردنەوەیان كردبوو. دیارە پاشماوەی سەروەت و سامانیان بە پارەیەكی كەم فرۆشراوە كورد و توركمانەكانی شارەكە و بڕێكیشی بە زۆر لە الیەن چەند

بنەماڵەیەكی توركمانەوە دەستی بە سەردا گیرا.هاتنە خورماتوو سنووری جوولەكەكانی خێزانە لە یەكێك بوونە موسڵمان و پاشان ژنیكی كوردیشی لە عەشیرەتی زەنگەنە خواست و ناوی خۆشی بۆ محەمەد سەلیم گۆڕی، ئێستا كوڕەكانی

لە خورماتوو نیشتەجێن و خۆیان بە كورد دەزانن.

سنووری‌ لە‌ جوولەكە‌ دیاری‌ كەسایەتیی‌ هەندیك‌ ناوی‌خورماتوو

1- نیسان جوولەكە، ریشسپیی جوەكانی خورماتوو بووە2- عەبد3- موراد

4- ئیبراهیم جوولەكە5- ئیسحاق

6- عەبد میران7- ئالیاو

8- فەرەج جوولەكە9- میران

10- حەسقیل11- عەبدو

40 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

سەرۆك‌كۆماریبه‌شی‌دووه‌مسەرۆك كۆماری ئەگەرچی دەسەاڵتێكی گرینگی نییە، بەاڵم لەسەرەوەی

واڵتە و نمادی یەكیەتی و یەكپارچەیی نەتەوە دەژمێردرێ.بە زمانی عیبری بە سەرۆك كۆمار دەڵێن »ناسی« )נשיא( و ئەمەش هەمان ئەو نازناوەیە كە لە چاخی كۆندا بە سەرۆكی سهندرین )סנהדרין- سەرزەوی لە جولەكە قەومی دادوەری و یاسادانان ئۆرگانی بەرزترین

ئیسرائیل( دەگوترا.دیاریدەكرێ كەسایەتییانەدا ئەو نێوان لە ئیسرائیل كۆماری سەرۆك كە ژیان خۆیان تەرخانی خزمەت بە واڵت و خەڵك كردووە و خاوەنی رێز پرێزدێنت ئیسرائیل ئێستای كۆماری زۆرن. سەرۆك و خۆشەویستییەكی ی »یەزد« شاری لەدایكبووی كە קצב( )משה كتساو«یە »موشە ئێرانییەكانی هەموو شانازیی بۆتە پلەیە بەو گەیشتن و ئێرانە ناوەندی

ئیسرائیل.سەرۆك كۆماری بە دەنگی زۆرینەی پەرلەمان هەڵدەبژێردرێ. لە رابردوودا

دیموكراسیی ئیسرائیلئا: فه خره دین حیسام موکری

ئیسرائیل‌تەنیا‌واڵتێكی‌رۆژهەاڵتی‌ناوەراست‌و‌زۆریەك‌لە‌ناوچەكانی‌دورو‌نزیكی‌جیهانە‌كە‌دیموكراسی‌راستەقینە‌تەیدا‌پەیادە‌كراوە‌و‌خەڵك‌ئازادانە‌روانگەكانی‌خۆیان‌دەردەبرن‌و‌دەنگ‌بە‌نوێنەرانی‌دڵخوازی‌خۆیان‌دەدەن.‌دیموكراسی‌لە‌ئیسرائیل‌)كەنێست)כנסת- یاسادانان‌ دەسەاڵتی،‌ سێ‌ بنەمای‌ لەسەر‌مەجلیسی‌شورای‌نەتەوەیی(،‌بەرێوەبردن‌)دەوڵەت(‌و‌دادوەری‌

بونیاد‌نراوە.سەرۆك‌ لە:‌ بریتین‌ واڵتەكە‌ حكومی‌ ئۆرگانەكانی‌كۆماری،كەنێست‌)په‌رله‌مان(،‌لێژنەی‌دەوڵەت‌و‌دەزگای‌دادوەری‌كار‌ بااڵ‌ دەسەاڵتی‌ سێ‌ سەربەخۆیی‌ بنەمای‌ لەسەر‌ هەموو‌ كە‌لە‌ متمانە‌ دەنگی‌ دەبێ‌ دەوڵەت‌ سیاسیە‌ پێكهاتە‌ لەو‌ دەكەن.‌په‌رله‌مان‌وەربگرێ‌و‌سەربەخۆیی‌دەزگای‌دادوەریش‌بە‌پێی‌یاسا‌

گەرەنتی‌كراوە.

کمێ

خاها

ڵ گه

له یل

رائیس

ی ئمار

کۆک

ه رۆ س

س،پرێ

ن مۆ

شی

ژماره 5 - تشرینی یه که می 412009

سەرۆك كۆماری دەیتوانی كە دوو خولی چوار ساڵە خزمەت بكات، بەاڵم بە پێی چاكسازییەك لە یاسای سەرۆك كۆماری ساڵی 1998، ماوەی خزمەتی

سەرۆك كۆمار گۆرا بە یەك خولی 7 ساڵەی لەسەر یەك.لەگەڵ ئەوەی دەسەاڵتی سەرۆكی كۆماری تەنیا تەشریفاتییە، سەرۆك لەسەرەوەی و دەژمێردرێ واڵت یەكگرتوویی سەرچاوەی بە كۆماری هەرچەشنە ناكۆكییەكی سیاسی دایە و خۆی لە دەربرینی هرە بیرورایەك

لەسەر ناكۆكییەكان دور رادەگرێ.كۆماری سەرۆك دەسەاڵـی و ئەرك كۆماری، سەرۆك یاسای پێی بە كەنێست، خولێكی هەر دانیشتنی یەكەمین كردنەوەی شێوەیەیە: بەو دیاریكردنی یەكێك لە نوێنەرانی په رله مان بە ئامانجی پێكهێنانی كابینە، واڵتانی سیاسی نوێنەرانی و باڵیۆزەكان دەستبەكاربوونی پەسەندكردنی پەسەند په رله مان لە كە پرۆژانەی ئەو و یاساكان واژووكردنی دەرەوە، دەكرێن، دیاریكرنی سەفیران و نوێنەرانی سیاسی ئیسرائیل لە واڵتانی دیكە و هەروەها دادوەران، سەرۆكی بانكی ناوەندی و كەسایەتییە گرینگییەكانی دیكە كە بە پێی پێشنیاری ئۆرگانەكانی پەیوەندییدار بە سەرۆك كۆماری هەیە، تاوانبارانیشی لێبوردنی دەسەاڵتی هەروەها ئەو دەكرێن. دیاری لەوە جگە دەبێ. داد وەزارەتی رێنماییەكانی پێی بە كارەش ئەو بەاڵم و و گشتی ئەركی زنجیرە یەك بەرێوەبردنی بەرپرسی كۆمار سەرۆك غەیری فەرمییە، وەكوو پێراگەیشتن بە سكااڵی هاواڵتیان، پشتوانیكردن لە چاالكی رێكخراوەكان، گروپەكانی كۆمەاڵیەتی و هاواڵتیان و هەوڵ دەدا بۆ

بەرزكردنەی ئاستی ژیانی هاواڵتیان.

هەڵبژاردنی‌په‌رله‌مانی‌ئیسرائیلراستەخۆ، گشتی، سەرانسەری، ئیسرائیل، هەڵبژاردنی شێوەی یەكسان، نەهێنی و رێژەییە. بەو مانایە كە هەموو كەسێک كە تەمەنی زیاتر لە 18 ساڵە دەتوانێ دەنگ بدات، سەرانسەری واڵت بە یەكەیەكی دەنگدان دەژمێردرێ، هەموو دەنگێكی هاواڵتیان لەگەڵ یەكتر یەكسانە، شایەتی كەسێك هیچ ئەوەی بۆ پاكەتێكدا ناو لە دەنگەكانی دانانی دەنگەكە نەبێ و هەورەها هەر لیستێكی پارتەكان بە رادی ئەو رێژەیەی

كە وەدەستی هێناوە، دەتوانێ نوێنەری خۆی لە په رله مان هەڵبژێرێ.خواستی خەڵك بۆ بەشداری لە هەڵبژاردنەكان زۆرە و زۆر جار رێژەی هەموو شارەوانییەكانیش هەڵبژاردنی .%90 تا 77 دەگاتە دەنگدەران كاتێك رێژەیەكی بااڵی دەنگدەرانی هەیە. بۆ ئەوەی هاواڵتیانیش بتوانن كەڵك لەو مافە سیاسییەی خۆیان وەبگرن، رۆژی هەڵبژاردنەكان پشووی دورن دەنگدان بنكەكانی لە شوێنەكەیان كە كەشانیە ئەو و فەرمییە و وەربرگن گشتی هاتوچۆی ئامرازەكانی لە كەڵك خۆرایی بە دەتوان بەاڵم دیاریكراوە. شوێنیان دەنگدان بنكەكانی دەنگدان. شوێنی بگەنە بۆ ئەو كەسانەی كە نەخۆشن، سەربازانی ناو سەربازخانە، مەلەوانەكانی ئیسرائیلی كە لە بەلەمەكانی ئیسرائیلیدا لە ژێرئااڵی ئەو واڵتە خزمەت بۆ تەنانەت و لە دەرەوەی واڵتن ئیسرائیلی كە دیپلۆماتەكانی دەكەن، ئەو كەسانەی كە لە بەندیخانەكاندان، سنوقی گەڕۆك دەچێ. كۆمیتەی

رێكوپێكە دەنگدانێكی بەڕێوەبردنی بەرپرسی هەڵبژاردنەكان نەتەوەیی و لە هەر بنكەیەكی دیەنگدان كۆمیتەیەكی چاوەدێری هەیە و النی كەم شوێنەكە چاوەدێری هەڵبژاردنەكان، لیستی یان پارت 3 نوێنەرانی

دەكەن.لە هەر خولێكی هەڵبژاردندا دەیان پارت و لیستی هەڵبژاردن بەشدارن و بەشێكی زۆری بیروڕاكانی سیاسی و روانگەكانی كۆمەاڵیەتی و ئابووری و دینی پێشكەش بە خەڵك دەكرێ. جۆرێك رێكخراوە كە پارتەكانی و بۆچونی و روانگە و رێكالم ئازاد شێوەیەكی بە هەڵبژاردن لیستەكانی

خۆیان دەرببرن.رادیۆكان و تەلەفزیۆنەكانی ئیسرائیل ئەركیانە كە چەند كاتژمێێك لە بەرنامەكانیان بە پێی یاسا و ئەو چوارچێوەیەی كە كۆمیتەی نەتەوەیی هەڵبژاردن دیاری دەكات، بە خۆرایی بخنە خزمەت پارتەكان و لیستەكانی هەڵبژاردن. كاندیداكانی هەڵبژاردن بەرنامەكانی خۆیان لەگەڵ ناوی ئەو هەوڵ و خەڵك ئاگایی بەر دەگەینە لیستەكەیاندایە، لە كە كەسانەی

دەدەن دەنگی ئەوان بۆ الی خۆیان رابكێشن.ساڵە، 21 هەڵبژاردنەكان، كاندیدایەكی هەر بۆ تەمەن كەمی النی بەاڵم هەموو كەسێك تەنانەت ئەوانەی كە لە بەندیخانەدان و یان پێشتر مەحكووم كراون دەتوانن خۆیان كاندید بكەن. بەاڵم هەر كاندیدایەك دەبێ النی كەم واژووی 2500 كەس لە الیەنگرانی خۆی لەگەڵ فۆرمی داواكاری كاندیداتۆری پێشكەش بكات. هەروەها هەر كاندیدێك دەبێ برێك پارەی دیاریكراو بۆ كۆی تێچووی پارەكان بخاتە بەر دەستی كۆمیتەی نەتەوەیی بۆ پارەكەی سەركەوت، هەڵبژاردنەكاندا لە ئەو ئەگەر هەڵبژاردنەكان. دەگەرێتەوە و تەنانەت برێك پارە وەكوو یارمەتی بۆ ریكالمەكانی هەڵبژاردن بۆ دەگەرێتەوە. وەكوو باسمان كرد هاواڵتیان نەك بە تاك بەڵكوو دەنگ بە پارت و لیستەكانی هەڵبژاردن دەدەن. النی كەم دەنگەكان بۆ چوونە

ناو په رله مان، وەدەستهێنانی 1/5%ی كۆی دەنگەكانە.ئەو پارتانەی لە خولی پێشووی كەنسێتدا بەشدار بوون، دەتوانن بە بێ هیچ كێشەیەك كاندید بن. كوردسییەكانی په رله مان بە پێی ئەو ریژەیەی كە لیست یان پارتەكان وەدەستیان هێناوە دابەش دەبێ. بەو پێیە كە زۆرجار دوای دابەشكردنی كورسیەكان، ژمارەیەك لە دەنگەكان دەمێننەوە پێی بە زیادییەكان دەنگە ناتەواون( كورسییەك كردنی دابین بۆ )كە رێژە بەسەر پارت و لیستەكانی هەڵبژاردن دابەش دەكرێن كە زۆرجاریش لەوانەیە یەك یان چەند حیزبێك خاوەنی كورسیەكی زیادی بكات. بەاڵم هەڵبژاردن لە بەر دەتوانێ هەڵبژاردن لیستێكی یان حیزب دوو هەر

رێكەوتننامەیەك بۆ ئالوگۆری دەنگە زیادییەكانی خۆیان مۆر بكات.پارت و لیستەكانی هەڵبژاردن لە خەرج كردنی پارە بۆ چاالكییەكانی چوارچێوەیە لەو ئەگەر و هەیە چوارچێوەیان هەندێك هەڵبژاردنەكان هاتۆتە ئەوە زۆرجار ئێستا تا دەبنەوە. یاسا دەربچن،رووبەرووی وەزیران سەرۆك و وەزیران تەنانەت و په رله مان نوێنەرانی كە ئاراوە و كراون تاوانبار هەڵبژاردنەكانیان تێچووی زیادەخەرجكردنی بە

لێكۆڵینەوەیان لەگەڵدا كراوە.

42 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

رۆژنامەنووس و نووسەر، گابار چییان، ساڵی 1963 لە »تۆڕا ئەودێنە« لەدایك بووە. لە بنەڕەتدا خەڵكی »دارێ«یە. لە ساڵی 1988وە لە سوید دەژیت. لە قۆناخی دامەزراندن و پێشخستنی كوردستان( واڵتپارێزیی روناكبیریی )یەكیەتیی YRWK

لە YRWKدا یەكەمی كونگرەی لە كردووە. بەشداری دا بەڕێوەبەرایەتیی ئەودا ئەركی وەرگرتووە. لە ئەنیستیتوی كوردی »ئەنستیتیوی دامەزراندنی بۆ كردووە. خەباتی ستۆكهۆڵم لە میزوبۆتامیا« لە سوید لەگەڵ رۆناكبیری ئاشووری و سریانی كاری مێژووی و زمان، هونەر لەسەر ئیستا ئەنیستیتویە ئەو كردووە. و سینەما« و گۆڤاری »شانو بەڕێوەبەری دەكات. كار سریانی »Yeni Ülke« رۆژنامەی نوێنەری و راگەیاندن« »جیهانی »رەوشەن«دا گۆڤاری لە بووە. ئەوروپایە باكووری سوید لە كاری كردووە. بابەتەكانی لە زۆر رۆژنامە و گۆڤاری كوردیدا باڵو بوونەتەوە. ساڵی 1993 خەاڵتی رۆژنامەنووسی »موسا عەنتەر«ی

وەرگرتووە.

‌ئیسرائیل-کورد:‌ئێمە‌تۆ‌زیاتر‌وەك‌لێكۆڵەری‌ئاشووری‌سریانی‌دەناسین،‌ئێستاش‌لەسەر‌كوردی‌جوولەكە‌یان‌دۆستایەتیی‌كورد‌

و‌جوولەكە،‌بۆ‌چی؟مرۆڤ دەتوانێ ئەو هەڵوێستە بە چەند هوكارەوە ببەستێتەوە:

یەكەم؛ واڵتی ئیمە شوێنەوارێكی كۆن و دایكی زۆر كولتوورە، بەشێكی زۆر لەو كولتوورانە ون بوونە، بەشێك لەوانیش تا ئەمڕۆمان جیاوازی شتی قبوڵكردنی ئەوە شتێك هەموو بەرلە هاتوون. دروست كرد، رێز و ئیحترامی لە ناو یەكدا بەهێز كرد. بەهێزبوونی جوولەكە لە رێگەی بازرگانی و نزیكایەتیی ئەوان لەالیەنی دین و هونەرییەوە بۆ پێشخستنی بازاڕ، زۆر سەرەنجڕاكیش بوو. ئاشووری ئاڵتون و زیو خانوو، دروستكردنی و هونەر بە سریانییەكان و گۆڕا. رەوشەكە ئەوان، كۆچی دوای نین، وا ئەمڕۆ دەناسران. كۆمەڵگەی بەرهەمهێن بەرەو بەكارهێن دەڕوات. ئەوان دەوڵەمەندیی كورتخایەنیان بۆ خۆیان كردووەتە ئامانج. هونەری دروستكردنیان نەماوە. ماردین و نسێبین، سەدان ساڵ مێژوویان هەیە، خانووی

دۆستایەتیی كورد و جوولەكەگۆڤاری ئیسرائیل-كورد لە چوارچێوەی زیاتر ناساندن

و نزیكبوونەوە لە ژیانی كوردەكان لە ئۆرشەلیم، دۆسییەیەكی تایبەت بە »دۆستایەتیی كورد و

جوولەكە« دەكاتەوە و لە هەر ژمارەی گۆڤارەكەماندا، هەوڵ ده ده ین لەگەڵ رۆشنبیر و سیاسەتڤان و نووسەر و هونەرمەندان و رۆژنامەنووسەكانی كوردی جوولەكە

لە ئیسرائیل لەسەر تیڕۆانین و كولتووری جوولەکه و هەروەها بیروبۆچوونی نووسەر و رۆژنامەنووسان و

سیاسەتڤانه ئیسرائیلییه کان له مه ڕ دۆزی كورد لە هەر چوار پارچەی كوردستاندا بخاتە روو.

ۆسییەد

گابار‌چییان

رۆژنامەنوس‌گابار‌چییان:‌داخوازیی‌پەیوەندی‌لەگەڵ‌كوردێكی‌جوولەكە،‌وەك‌پەیوەندیی‌توركێكی‌توركیایە‌لەگەڵ‌توركێكی‌قەفقاز‌و‌بولگاریا

ئا: بینیامین مه حموود حه سه ن

ژماره 5 - تشرینی یه که می 432009

بێتۆن وەك شقارتە لەسەر یەك سوار بوونە و بەرز كراونەتەوە. زیو و ئاڵتون لە ئیستانبولەوە دێت. ئەسلی و ساختە تێكەڵ بووە. واڵتی بندەست بوو و كوچبەری كولتوور و رەنگی جیاواز لە زۆر

الیەنەوە برینی بێ دەرمان لە جەستەیدا دروست بوو.

ئیسرائیل-کورد:‌چاره‌سه‌ر‌چییە؟‌خەباتی ئەوها ئاسانە، بەاڵم ریسكی زۆرە. مرۆڤ دەبێ خراپ دژایەتیی دەتوانێ مرۆڤانە، جۆرە ئەو هەنگاوی تێبگات. لێی ناسیۆنالیستی و دینپەرەستی دروست بكات، بەاڵم مرۆڤ دەتوانێ زۆر شت بكات. بۆ نموونە من ماڵی خۆم بار كردوو و نزیكەی 10 لەسەر بووم. نیشتەجێ سریانییەكان گەورەكانی شارە لە ساڵ لێكۆڵینەوەم كرد. چوار كتێبی من ئەوان دابونەریتی و كولتوور ئەنیستیتوی و خۆمان، ئەوان روناكبیرەكانی لەگەڵ كران. چاپ بەڵگە هەزاران بە ئەمڕۆ دامەزراند. سوید لە میزۆپۆتامیامان نووسینی ژمارەیك هەیە. ئەنستیتو لە ناوچەكە مێژووی لەسەر ئیستا كراوەتەوە. باڵو نەتەوە دوو هەر برایەتیی لەسەر ئیمە

بارودۆخەكەلە الیەنی دۆستانەی زیاتر بووە.

دووەم؛ هەندێك جار كوردەكان رەخنە لە سیاسەتی ئیسرائیل بنەمای لەسەر رەخنانەی لەو خۆمان ئێمە گرینكە زۆر دەگرن. مەسەلەكان چارەی رێگە بگرین، دوور كراون دروست گەلەكۆمە و پەیوەندی رێگەی دیتنەوەی دیالۆگ، ریگای ببینیەوە،

قسەكردن.

سێیەم؛ ئێران و واڵتانی عەرەبی بە ئاشكرا یان شاراوە پەیوەندییان توركیا دەكات. لەگەڵ توركیا چاالكییان هەیە، ئیسرائیل لەگەڵ لەگەڵ پەیوەندیی باسی كورد كاتێك ناتەبایە. ئیسرائیل لەگەڵ رەوشەكە دەكات، دیموكراتیك جوولەكەی دەزگای و جوولەكە هەستیار دەبێت. دەبێ تابۆ، تابۆیەك كە لە الیەن تورك، عەرەب و فارسەوە داندراوە، لەسەر ئێمە فەرز كراوە. ئێمە كۆمەڵگەیەكی كراوەین، ئەوانە نابێ قبووڵ بكەین، قسە لەسەر هەموو شتەكان

بكەین و بۆ خۆمان بڕیاری خۆمان بدەین. لە ئیسرائیل 150 تا 200 هەزار كوردی جوولەكە یان كوردستانی وەك جوولەكە، كوردێكی لەگەڵ پەیوەندی داخوازیی هەن. پەیوەندیی توركێكی توركیایە لەگەڵ توركێكی قەفقاز و بولگاریا

یان بریتانیا.

زۆر بە راشكاوی هاتووەتە سەر زمان كە كورد، برایەتیی لەگەڵ پەیوەندییان دەیانەوێ فارس دەوێت. هەروەها و تورك، عەرەب لەگەڵ برا كوردە جوولەكەكانیان بەهێز بكەن. ناتوانین لە بانگەوازی

دوسایەتیی كورد و جوولەكە پاشگەز ببینەوە.

چوارەم؛ زوڵمی موسڵمانەكان لەسەر كوردەكان و جوولەكەكان فارسەكان و عەرەب تورك، زۆری رێژەیەكی باسە. جێگەی گرینگە زۆر موسڵمانن. زۆری ژمارەیەكی كوردیش موسڵمانن. بێت. مەرجەكانی لەسەر كوردەكان كۆتایی زوڵمی موسڵمانەكان ئاشتی و برایەتیی لە ناوچەكەدا پێك بێت. ئەو زۆڵمە دەبێ لەسەر كورد نەمێنێت. واڵتانی موسڵمان و رێكخراوە ئیسالمییەكان دەبێ

كار لەسەر ئەو مەسەلەیە بكەن.

ئیسرائیل-کورد:‌كاتێك‌وەك‌رۆژنامەنووسێك‌لەو‌پرسە‌دەڕوانی‌رەوشەكە‌چۆن‌دەبینی؟

باشدا نێو سیاسەتێكی لە كە نییە نییەتەم ئەو هیچ یەكەم؛ و هێز لە خەڵكە. وردبینی چاوی رۆژنامەنووس، بگرین. جێگە رێكخراو زیاتر، بەرژەوەندیی گشتی لەبەر چاوە. باشتر وایە لەسەر

برایەتی قووڵتر بینەوە.تەنیا كوردییە. »Zarathustra News« زمانی دووەم؛ دوا راگیراوە. بڕیاریك بە فارسی و عەرەبی توركی، زمانی ریپۆرتاژەكان، پەیوەندیی خوێندكاران و كەسایەتییەكان بە ئێمەوە، كوردی خوێندنی بۆ خەڵك دەتوانێت مرۆڤ كە دەدات نیشان ئەوەندەی دەتوانێت رۆژنامەنووسی بەهێزی زمانێك رابكێشیت.

توركی، عەرەبی و فارسی لە ناو كورددا ئەركی هەبێت.بۆ كوردییەكان راگەیاندنكارە دەزگا هاوكاریی سێیەم؛

دروستكردنی ئاشتی و برایەتی لە ناوچەدا جێی دڵخۆشییە.

ئیسرائیل-کورد:‌پەیامی‌ئێوە‌بۆ‌كوردە‌جوولەكەكان‌چییە؟بەاڵم زۆرن، دووركەوتنەوەمان هۆكارەكانی یەكین. برای ئێمە بە نەتەوە و نەژاد یەكین. ئاواتی من ئەوەیە كە ئێمە دەست بە پەیوەندی بكەین، دانیشتنەكانمان زۆر بكەین. من لە چاوەڕوانی ئەو رۆژەدام كە خۆشك و برای جوولەكەی خۆم لە باوەش بگرم. فرەكولتووری دووبارە واڵتەكەمان خاكی لەسەر پێكەوە ئێمە كوردە پێشكەشی خۆم ساڵوی گیان و دڵ بە من بژێنینەوە.

جوولەكەكان دەكەم.

44 ژماره 5 - تشرینی یه که می 2009

دۆستایەتی‌شەرم‌و‌ترسی‌ناوێتئیسرائیل-کورد

گەلۆ دۆستایەتی خەسڵەتێكی دێرین و رەسەنی نەتەوەیی ئێمەیە، لە دێر زەمانەوە كورد بە دۆستایەتی ناسراوە و ناوبانگی دەركردوە، هەمیشە كورد دەستی دۆستایەتی درێژ كردووە، بۆ بەرامبەرو چوار دەورەكەی تا ئەو ئاستەی كورد زۆربەی جاران زەرەرمەند بووە، چونكە نەیتوانیوە بەرژەوەندی خۆی مسۆگەر یان دابین بكات لە ڕێگەی ئەو دۆستایەتیەوە هەمیشە الیەنی یەكەم كە بەرژەوەندییەكانی لەدەست دابێت یان كەوتبێتە بەرمەترسی و هەرەشەوی جدییەوە ئێمەی كورد بووین، چونكە فەلسەفەی دۆستایەتی نازانین لە رووی زانستیەوە و لە هونەری دۆستایەتی و پەیوەندییەكاندا كۆڵەوارین، ئەوە لە سیاسەتی نێودەولەتی و هاوكێشە ئالۆزەكانیدا ئێستا دارە دارەمانە و تازە خەرێكە دەكەوێنە سەرپێ و لێرەو لەوێیەوە دەستمان دەگیرێت، ئێمەی كورد بەو پەڕی دڵسۆزییەكی نەشارەزاوە دۆستایەتی

بنیاد دەنێن. بۆیە هەمیشە الیەنی بەرامبەر یان زەرەری لێ داوین.یان بەجێ هێشتووین بەتەنیا، چونكە ئێمە نەمانزانیوە مامەڵە لە تەك ئەو دۆستایەتیەدا بكەین، یان تا گەیشتین بە ئامانجە گرنگ و ستراتیژەییەكانمان بیپارێزین، چونكە هەمیشە بە ترس و شەرمەوە رووبەڕووی ئەو دۆستایەتیە دەبێنەوە یان بە دڵەڕاوكی گومانەوە رۆژگاری لەگەڵدا بەسەر دەبەین، چونكە زۆربەی جار بەهۆی هەڵەی كوشەندەی خۆمانەوە خەرێك بووە نەك ئەو دۆستایەتیە، بەڵكو نەتەوەكەشمان دووچاری نوشوستیو و بەرەو فەنا بوون بەرین، وەك پەیوەندی كورد و ئاتاتورك، پەیوەندی شۆرشی كورد و ئەمریكا، پەیوەندی كورد و یەكێتی سۆڤیەتی پێشوو و گەڵیك پەیوەندی و هاوكێشەی تری لەم شێوانە. لەبەر ئەوەی ئەو پەیوەندییانە هەمیشە هاوسەنگ نەبوون و ئێمەش الیەنی شەرمن و الواز و ترسەنۆك بووین تێدا، بۆیە نەماتوانیوە ئەو پەیوەندییە بۆ خۆمان و بەرژەوەندی خۆمان بەكار بهێنین، بۆ نموونە ئەگەر ئاوڕدانەوەیەكی خێرا بدەینەوە لە شۆرشی ئەیلول دەبینین كە سەركردایەتی شۆرشی كورد بە گشتی و شەخسی بارزانی نەمر بە تایبەتی پەیوەندی توندوتۆلیان لەگەڵ دەوڵەتی ئیسرائیل دروست كردبوو، لە هەموو روویەكی سیاسی و سەربازی و داراییەوە، ئەگەر چێ هەندێك لەو پەیوەندییانە سنووردار بوون، بەاڵم پەیوەندیە سەربازی و سیخۆرییەكان وەك ئاستی پەیوەندی نێوان دوو دەوڵەت وابوون، بەاڵم هەمیشەش لە ژێر ناوی هەڕەشەو شەرم و ترسدا سەركردایەتی شۆرشی كورد لە ئاشكرابوونی ئەو پەیوەندییانە دەترساو دەیشاردەوە، كەچی لە هەمان كاتدا دەیان واڵتی عەرەبی و ئیسالمی پەیوەندی چاالك و هەمە الیەنەو هەمە بواریان هەبووە لە گەڵ دەوڵەتی ئیسرائیل و نەشیان شاردۆتەوە و بگەرە رۆژ بەرۆژیش گەشە و

فراوانبوونیان بەو پەیوەندییانە دەدا. كەچی ئێمەی كورد هەمیشە هەروەك خۆمان بیر دەكەینەوە و ناگۆڕدرێن، لەبەر ئەوەی ناوێرین بە ئاشكرا بلێین لەم ناوچەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستەدا ئەگەر تاكە گەڵ و دەوڵەتێك هەبێت بەرژەوەندی لەگەڵ ئێمەی كورددا یەك بگرێتەوە، تەنیا دەوڵەت و گەڵی ئیسرائیلە، كەچی مەخابن تا ئێستا نەك ئێمە لەو راستییە نەگەیشتووین بەڵكو لە رێگه ی هەندێك خەڵكی نەزانەوە كە لە سیاسەت تێ ناگەن و دەیانەوێت ئێمە هەر كۆێلەو ژێر دەستەی گەالن تورك و فارس و عەرەب و ئایدۆلۆژیای ئیسالمی سیاسی بین، كەواتە نەوەی نۆی كورد دەبێت ستراتیژیی نۆی بۆ خۆی رەنگڕێژ بكات و سەر لە نۆی بە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانی كورددا بچێتەوە و پالن و نەخشەی نۆی دابڕێژێت و خۆی لە هزری

پاشڤەڕۆ و تەقلیدی سیاسەتڤانانی كورد رزگار بكات!