iliada (homeri)

9
“Iliada” Homeri Mitologjia greke

Upload: diana-lamaj

Post on 21-Jun-2015

3.866 views

Category:

Education


6 download

TRANSCRIPT

  • 1. Iliada Homeri Mitologjia greke

2. Ndertimi dhe subjekti I vepres Kng dhe tregon ngjarjet e 51 ditve nga viti i fundit t lufts s Trojs, duke pasur si strumbullar t veprimit zemrimin e Akilit, princit t fisit t Mirmidonve, kundr Agamemnonit, kryekomandantit t ushtris greke. Ngjarjet q tregohen, prshkruhen ose permenden n Iliad jan kto: Fiset greke kan dhjete vjet q nn komandn e Agamemnonit, princit t Mikens, po luftojn rreth mureve t Trojs pa asnj prfundim. Ushtria greke po shfaroset nga nj murtaj q i ka drguar perndia Apollon, pse orakullit t tij, Krisitt, i ka marr si skllave t bijn Agamemnoni dhe ska dgjuar t'ia ktheje tet. Pasi falltari Kallkant zbulon para s gjithve shkakun e s keqes, nga e cila po vuajn grekt, Akili, prijsi i Mirmidonve, krkon me kmbkunglje q t lirohet bija e Kristit pr t zbutur mrin e Apollonit. Agamemnoni sht i shtrnguar t pranoj, por pr inat i rrmben me forc Akilit skllaven e tij, Brizeidn. Akili zemrohet dhe trhiqet nga lufta bashk me njerzit e vet. E ma e tij, perndesha Teti, merr nga i pari i perndive, Zeusi, premtimin se do ta kthej rrjedhn e lufts n dm t grekve. Si hiqet menjan Akili, Agamemnoni e prijsat e tjer nuk kan sukses n prpjekjet e tyre pr t siguruar fitoren. Dshton edhe orvatja pr ti dhne fund lufts me an t nj dyluftimi n mes dy shkaktarve kryesor t saj: grekut Menela, i shoqi i pare i s bukurs Helen, dhe trojanit Parid q erdhi e ia rmbeu. Zhvillohet nj luft e prgjakshme, n t ciln marrin pjes dhe perendit, q ndihmojn njrn pale, t tjert tjetrn. 3. N dyluftimin e zhvilluar midis heroit trojan Hektorit dhe trimit grek Ajaksit nuk fiton as njri as tjetri. Pas nj dite armpushimi lufta ndizet prsri. M kot Agamemnoni krkon t pajtohet me Akilin e ta trheq prsri n luft. Fitorja kalon n ann e Trojanve q i ndjekin armiqt gjer n llogoren e tyre. Ushtria greke thyhet keq dhe z t trhiqet npr anijet. N kt gjendje kritike Patrokli, shoku m i ngusht i Akilit, i lutet heroit q t'i jape armt e veta dhe ta lejoj t marr pjes n luft. Kur patrokli del n fush t lufts I veshur me armt e shokut t vet, Trojant kujtojn se sht Akili dhe t tmerruar ikin prpara tij, po m pas ai vritet nga Hektori. Akili, sapo merr lajmin e hidhur, n kulm t pikllimit vendos t marr hakun e shokut t tij. Pajtohet me Agamemnonin dhe prgatitet t dale prsri n fush t lufts. E ma I sjell atij nj pale arm t reja. Beteja rifillon e tmerrshme. Akili bn krdi ndr Trojant. Kta ia mabthin kmbve, t llahtarisur prpara tij. I qndron vetm trimi Hektor. Pas nj dyluftimi Hektori vritet dhe trupi i trhiqet zvarr pas qerrs s ngadhnjimtarit. Pastaj prshkruhen varrimi i Patroklit dhe lodrat e ndryshme q bhen pr nder t tij. Si fashitet zemrimi, Akili pranon q ta marr kufomn i ati i Hektorit, Priami. Poema mbyllet me vajtimet e gruas, t nns dhe t kunats s Hektorit, (Andromaka, Hekuba dhe Helena) mbi kufomn e heroit Trojan q ra n fush t lufts duke mbrojtur vendlindjen e tij. Si shihet Iliada sht nj poem legjendare-historike, ku vendin e par e ze lufta e paraqitur kryesisht nga ana e saj heroike. Po aty kemi edhe prshkrime t fuqishme t ndjesive njerzore, ndr personazhet shquhen figura madhshtore e Akilit, luftetar I patrmebur, i paprmbajtur, hero i lavdis, shembull dhe figura m njerzore e Hektorit, mbojts trim e plot vetmohim i atdheut t vet, bashkshort e prind i dashur e i ndjeshm. Ndr figurat e grave spikat figura e Andromaks, tipi m i bukur fisnik i bashkshortes q na ka ln letrsia e vjetr. 4. Por kush ishte e bukura per te cilen u keputen ne lule te rinise mijera burra ? Cila ishte vdekatarja qe kercenonte edhe hiret e perendive ? 5. Helena (greq. Helene) - e bija e Zeusit, zotit suprem dhe e Leds, m e bukura prej t gjitha grave vdekatare. E ma e saj, Leda, ishte gruaja e Tindareut, mbret i Sparts me t cilin ka pasur dy fmij, bijn Klitemnestrn dhe djalin Kastorin. Me bukurin e vet Leda e ka magjepsur edhe vet Zeusin. Kshtu Zeusi u shndrrua n mjellm dhe magjepsi Ledn. Nga dashuria e saj me perndit, Zeusin, u lindn dy fmij: Helena dhe Polideuki. Tindareu nuk ka pasur asgj kundr pjesmarrjes s Zeusit n shumimin e familjes s tij, andaj fmijt e vet dhe thjeshtrit, i ka rritur si duhet. Me djem nuk ka pasur vshtirsi t posame. Q t dy u bn trima t famshm dhe arritn n qiell ku edhe sot ndriojn si Bineqt ose Dioskurt. Edhe me Klitemnestrn, s paku deri sa ishte e re, nuk ka pasur vshtirsi. E martoi pr Agamemnonin, mbretin e Mikens. Vshtirsi m t mdha ka pasur me Helenn. 6. Ishte ende vajz tejet e re, ndrsa pr bukurin e saj sht folur larg, andaj e dshironte Tezeu, mbreti i Athins dhe me ndihmn e shokut t vet Piritout, e rrmbeu. E liruan vllazrit Kastor dhe Polideuk dhe e kthyen n shtpi.S shpejti n Spart erdhn krushqart e rinj pr Helenn. Me koh aty u gjenden t gjith mbretrit dhe fmijt e mbretrve akeas, t cilt dshironin t martohen. Grindjet e tyre rreth Helens gati e solln Greqin deri te gremina e lufts. Katastrofn e pengoi mendjeprehtsia e Odiseut, mbretit t Itaks. Ai n mnyr t thjesht, origjinale, e kshillon Tindareun: q t'i lej anash t gjitha konsideratat dinastike dhe politike e t'i lejoj Helens q ta zgjedh burrin sipas dshirs s vet. Krushqart u pajtuan me kt mendim dhe me betim u obliguan se zgjedhjen e saj do ta pranojn pa kurrfar kundrshtimi dhe se fituesin nuk do ta vrasin dhe n asnj mnyr nuk do ta fyejn, por n do gj do t'i ndihmojn. Me fat ose pa fat, i zgjedhuri i saj ishte Menelau, vllau i Agamemnoit. Pas martess i lindi e bija Hermiona dhe kur Tindareu vdiq, Menelau e trashgoi fronin spartan. do gj ka qen n rregull madje as Menelau dhe as Helena nuk kan parandjer se ka po u pergatit ndrkoh fati. 7. Atbot n shpelln e kentaurve ishte dasma e Peleut, mbretit t Ftis me Tetidn, hyjneshn e detit, n t ciln kan marr pjes t gjith zotrat. Vetm Erida, hyjnesha e grindjes, nuk ka qen e ftuar q mos t'ua prish haren. Erida e fyer pr t'u hakmarr n mesin e hyjneshave Afrodita, Hera dhe Ethena e hudh molln e art, n t ciln shkruante m t bukurs". Hyjneshat menjher si nj, donin ta merrnin molln, sepse secila prej tyre, gj q sht e kuptueshme, e konsideronte veten m t bukur. Ndrkaq nga kjo lindi grindja n zgjidhjen e s cils nuk ka dashur t ndrhyj as zoti suprem Zeusi. Dshironte ta ket qetsin e vet andaj i urdhroi zotit Hermes q ta marr molln dhe ti drgoj hyjneshat n malin Ida, jo larg Trojs, ku jeton bariu i quajtur Parid. Ky le ta zgjidh kt mosmarrveshje. Paridi ishte i biri i Priamit, mbretit trojan. Arsye e mir e vendimit t Zeusit ka qen, sepes jetonte n mal e jo n pallatin mbretror. Para lindjes s Paridit e ma e tij ka ndrruar se do ta lind nj vravashk t ndezur, e cila do ta ndez Trojn. Magjistari ndrrn e ka shpjeguar n mnyr q djali q do t lind do t jet shkaktar i shkatrrimit t Trojs. Pr kt arsye mbreti i Trojs urdhroi q fmija menjher pas lindjes t drgohet n malin Ida dhe atje t vendoset n kaubn e pyllit. Fmijn e mori dhe e ushqeu arusha, e pastaj e gjet bariu Agelau dhe e rriti si fmij t vetin. Pr prejardhjen mbretrore t Paridit ka ditur vetm Zeusi. 8. Kur Paridi e pa Hermesin, lajmtarin e Zeusit, deshti t ik, por i ra ndrmend se Hermesi do ta z gjithsesi dhe kshtu e dgjoi urdhrin e tij. Paridi e mori molln dhe filloi t'i shikoj hyjneshat. T triat i dukeshin njesoj t bukura. Mendoi gjat dhe vendosi mu ather kur hyjneshat ndikuan n t n mnyr q ligjet dhe gjyqet njerzore n esenc nuk lejojn. Gruaja e Zeusit, Hera, i premtoi pushtet mbi tr Azin, hyjnesha e lufts Athena, famn luftarake, ndrsa hyjnesha e dashuris dhe e bukuris Afrodita gruan m t bukur n bot. Dhe Paridi molln ia dha Afrodits. Pr Helenn atbot as q kishte ndgjuar, por Afrodita bri q Paridi sa m shpejt ta njoh. Rrugve t fatit Paridi s shpejti arriti n Troj, ku e njohu motra e tij, Kasandra, magjistare dhe profetesh e famshme. Mbreti Priam, i cili ka vuajtur gjat pr shkak t braktisjes s t birit t vet, kshtu q e pranoi me gzim t madh dhe e fut n pallatin mbretror. Ktu Afrodita e porosit Paridin q ta ndrtoj anijen dhe t lundroj pr n Spart, vend i njohur pr nga bukuria e grave t tyre. Paridi e ndgjoi prkundr pikllimit t madh t Hers dhe Athens t cilat pr shkak t shkeljes s sedrs, si atij, ashtu edhe Trojs i kan dshiruar do gj m t keqe. Mbreti Menelau e pranoi Paridin dhe shokun e tij, Enen, i cili e ka prcjell ashtu si u ka hije mysafirve nga Troja e famshme. Pr nder t tyre ua prgaditi gostin dhe i njohtoi me gruan e vet. Po se Paridi u gjet fytyr pr fytyr me gruan m t bukur prej t gjitha grave vdekatare, n shikim t par u dashurua n t. Edhe ai i plqeu asaj. Ditn e dyt Menelau krkoi ndjes prej mysafirve t vet, sepse, pr shkak t nje pune t ngutshme, ka qen i detyruar t udhtoj pr n Kret. U dshiroi qndrim t kndshm, ndrsa Helens i urdhroi q t'ua plotsoj t gjith dshirat. Arsyeja pse Helena fjalt e burrit ia ka shpjeguar vetes mjaft gjr, para s gjithash fajin e kishte Afrodita. Ka nxitur te Helena aso dashurie, sa q ka harruar burrin vet, t bijn dhe atdheun dhe fshehtas lundroi me t n Troj. 9. Ndertimi I vepres Rhapsody:A Distemper (epidemic). Wrath (anger) 5.2 Rhapsody B: The dream, the meeting and the list of ships Rhapsody C: Oath. Teichoskopia. Alexander and Menelaus duel Rhapsody D: Violation attached vows and deception of Agamemnon Rhapsody Q: Diomedes Excellence Rhapsody Z: Hector And Andromache Speech Glaucus and Diomedes in the battlefield Hector and Andromache dialogue The Rhapsody: Hector And Aiana duel. Still retraction Rhapsody H: Colo battle Rhapsody I: Embassy toward Achilles. Lita K Rhapsody: Doloneia Rhapsody L: Agamemnon Excellence M Rhapsody: Battle around the walls Rhapsody N: Battle on In like nafsin X Rhapsody: Deception of Zeus The Rhapsody: Tough battle surrounding ships W Rhapsody: Patrokleia P Rhapsody: Menelaos Excellence Rhapsody In: The armor of Achilles Rhapsody T: Minidos aporrisis PC Rhapsody: Theomachia Rhapsody V: Battle riparian X Rhapsody: Murder of Hector Rhapsody PS: HABD on Patrokl Rhapsody Z: Ransom for Hector