DISSERTATIO ACADEMICA

HISTORIAM SISTENS CRITICAMDEMONSTRATIONIS EXISTENTI^E

DEIA PRIORI.

CUJUS PARTEM PRIOREMConsensu Ampl. Facult. Philos. Abocns. PuBLICjE Dis*

quisit, submittuntAUCTOR

Simon Appelgren»Philos. Magist.

EtRespondens

JaCOBUS CHYDENIUS.OJlrobothnienfes,

In Auditorio Majori Die xxxi MajiAn. mdcclxxxi.

H. A, M. S.

ABOJEImpreffa apud Viduam Reg, AcaeU Typ. J, C, Frenckell,

Qui enim poffium non cupcrc verum mvenirc, cumgaudeam fi Jimile vsri quid invencrimf Sed vt hoc puUcherrimum efifie judicem, vera videre: fic pro veris pro-barefalfa turpijftmum eftr

CICERO.

* L

Ut omne demonftrationis genus, ratione prlnci-piorum a qtiibus vis ipfitis argumenti pendet,

in duas quaii abit cla^fes; alteram qmb experientiafundatur, feniibus baufta, & argumentandi genus apo-fteriori, audit; alteram quae ex evidenti & diftin&arei repraefentatione, quam verbis expreflam defini-fcionem appellant, vim fuam mutuatur demonftrati-vam, quod genus demonftrandi a priori, nee non, abtdca entis, folet appellari (a): ita & fummo ftudioJiaud pauci eruditorum virorum in id elaborarunt,vt utroque modo demonftrarent Deum five Ens Sum-mum & Perfecfrflirnum exiftere; ac non una formautrumque argumentj genus adornareat: confiiio qui-

A dem

(a) Illorum itaque ad mentem heic non refpicimus 9'

qui aemonftrandi genus a priori ita latefumunt, vt com-prehendant fub iilo, etjam argumenta a caitffis ad effe-£lus. Vid. BCBDEI Ibefies de Atheifimo $f fiuperftitime ,Cap. V. §. i. pag. 276. not. edit. 8. a. 1737. & JOB.GEORG. WALCHU p&Hofopfcifc&w Lexicon, fub yocab.Jpfinonftrrtpion.

2

dem haud dubie laudatiffimo, at fi.ccefTu conatibuseormn non _cque felieker femper reipondente. Po-fterior inprimis ratib, qua? haud paucis & ingeniofifli-ma & faciilima vifa fuit, r.on modo diflficilis, fed etjamlevis & purtim fophifma involvens, ab aliis, virisoaeteroquin de religfor.e meritiffimis, fuit declarata& habita.

Adeo autern difcordantibus judieiis virorum do--6Kflimorum, in re quidem tarn gravi atque dignaqua? firmiffimis fuperftruatur fundamentis, fieri nonpotuit qtiin late ferpens & fubtilis controverfia hincenafeeretur, multaque ab utraque parte dicerentur& feriberentur: quibus effeftum, vt necdum lis hsecomnino compoui potuerit. Quare cum his litterismentem addicens, hujus controverfiae feriem perfe-cutus eiTern, quantum quidem licuit per penuriam li-brorum ad hanc materiam pertinentium, quos confe-rendi mihi fuit poteftas; viium fuit, exercendi inge-nii gratia, Hiftoriolam ejus critieam in chartam con-jicere: cujus priorcm parttm jam pubiica. eommittoluci, fpecirninis cujusdam Academici loco: L. B. ro-gans, velit benigne de ea fentire, & conatibus veni-am dare juvemiibus.

S.n.Natales hujns argumenti magis abfconditos, (u-

-ti in omni fere hiftoria iongius retrogredienti folet e-veni-

3

Venire) reperivimus, quam vt pro certo aliquid deiis proferre valeamus; cum nee vacaverit eos acriusinvefligare, nee conveniant de iis viri eruditiflimi,quorum operae atque ftudii fuiffet eos allegare. Vi-fum tarnen fuilfe fibi probabile, indicat Cel. CHRI-STIAN. WILH. FRANCfSC. WALCHIUS (a), il-los usque a Philofophis Grcecis effe repetendos. DuHAMEL (b) ejus primum ufum S. AUGUSTINO,plures vero ANSELMO tribuunt Cantuarienfi, (c);quem illud adhibuiffe docent, in libro quem fcripfit:Contra infipientem, refellendi GAUNILONIS Mona-chi cauffa, (qui Librum fcripfit: pro infipiente) neenon in Monologio, atque Proslogio fuo (d). Perhi-

A 2 bet

(a) ©ntntifd^e ber naturfic^en ©ottee; gelef;.rf)eu' Cap.I. §. XVII. Not. pag. 55. edit. alt. Gott. a. 1779.

(B) PbiloJ. vet. £f novce Metaphyf. tradt. 111. Difput.I. Qu£eft. 1. pag. 401. Edit. Noriberg. 1682.

X) Vide inprimis BRUCKERI Hift. Philofi Crit. T.II!. pars 11. Lib. 11. Cap. 11. §. 47. pag. 66j,&HAMBER-GERS %njeigen \>on Den r>ornef>mf.en @d)rift ftellern&c.p. 1378. fg. Cfr. JOH. ALB. FABRICII Deletl. argumen-tor. pro verit. relig. Cbrifl. C, X. pag. 325 feqq. item ,fi placet, LEIBNITII Epiftolar. ad diverf vol. IV, pag.357. & BRUCKERI Hift. de ideis, pag. 277.

(d) Tomo I. Opp, edit. Novae Gerberonii.vxA.BRUC-KERI Hift Philof. Crit. L. C. & GEORG. HENR. RI-BOVII Tbeologia Dogmaticce inftitutionum Sed. I. Cap. I.§. 201. Not. F.

*)4 C fbettarnet. RIBOVIUS (e) etjam NICOLAUM CU-S-ANUM in Diahgo de po£eft,five quia potejf effe eft,eodem pro fuo ufum fuifle.

Hnec de ortu argumentr noftrij qui cum ita fitBubibus obdiXhis, mirandum haud videtur ejus pri-mam quaque y qua inveutum mox fuerat adwnatumforraam, nos latere. Ex jara citato tarnen loco Rl-BOyil colligas, ANSELMUM eadem ilfud adhibuis-fe ibrma, qua THOMAS Aquhas (f) de quo moxpfura; a cujus tefKmonio haud multum differt illuctHADRIAN! BUURT (g)r qm ab aliis fibidicit perhi-beri ANSELMUM eodem modo cum CARTESIOpro exiiientia Dci militafle. Secsifo antem XIII. THO-MAS Ayuinas forrcam nobis ejus tradidit, vef, m fu-pra laudatis p.acoit viris antiqvifiimam, vef faltimfuomm tempo.rum accommodatam g.._tui r fervatam& ad nos delatam Hbro quem infcripfit: Summam ta-iius Theologics (h), qua.ri kaqne verbo temis heicproponemus, vie ve! omni idea fpeerei antiquilTimc-ehujus argumenti, Lectorenx fraudatum rnktomus,,

Quae-

(E) 1. s.(/)■ Dseit enim: Jihiic argumento nibil cleefl ntifi entis

p*rfefitjjirm pojfibilitcis, - * ■ Hoc defeßum jam olimebjcrvavit TIiOMAS cttm eo ttteretur A-NSELMUS.

(g) In Not. f ad not BUDDEI "*" §. I. Cap. V. p.276 hujus Tbefium de Atbeifmo & Superft, Edit, %. a, 1737--{h\ Part. I, QuxX 11. Artic. I. §. *,

f- ) y ( -fQua?ftioni ifle fibi propofrtas fatisfaclurus, poft-

quamexplicaifet quid fit per fe notum, nempe cujusno-tio nobis naturaliter infitjkutpatet de primis principiis ,

j.'_>_* _?a quce fiatim cognitis terminis cognofcuntur, quodPhilofophus attribuit primis demonftrationis principiis tfequens affert argumentum loco refponfionis: Scitoenitu quid eft totum, quicl eft pars, ftatim fcitur omne to~titm majus effe fua parte. Sed intelletlo quid fignificethoc nomen Dens, ftcrtim habetür quod Deus eft. Signi-ficatur enini hoc uomine Deus, id quo majus Jignificarinon pote.fi: majus autcm cft quod eft in re & in intelle£fu\quam quod eft in intelleau tantum; unde cum intelleSiohoc nomine Deus, ftatim habetür quodfit in intelle&u^fequitur etjam quodfit in re. Ergo Deum ejfie, eft perfe notum. Hoc argumentum, in hanc, ni fallor redi-gi poteft formam: Ad ideam entis Perfecliffimi pertinetexiftenlia affualis; Deits eft ens pcrfeffifjimumi ErgaDeus exiftit.

Quod tarnen argumentum alieno a THOItTA al»iatHm nomine, cum non placeret fibi, fequentibns iUW everfeere eft conatus: Dato, quod quilibet intelligathoc nomine Deus fignificari hoc quod dicitur, fcilicet il~hid quo majns cogitari non poleft; non tarnen propterfwc feqttitWf quod intelligat id quodfignificatur per no~n.en, effe in rerum natu-ra, Jed in apprenhenjione intelle-tius tantum, Nee poteft argui quodfit in re, nifi dare~tür quodjk in re aiiqnid quo majus cogitari ncnpoteft}quod aon eft datumaponentibus Deum non ejfe, Quibus.

A 3 ver-

*)6 ( tverbis illius inprimis argumentum incufafc allatumvitii, quo aufc certiflime laborat, aut omnia mefaliunfc; nempe tanto omnino plus ineffe in con-clufione, quam fuit in praemiflis, quanto plus &■perfectius eft effe in re, quam in idea. Quis e-nim per exiftentiam, quae in majori propofitionepraedicatur pertinere ad ideam Dci, aliud unquampoteft intelligere. quam exiftentiam idealem iive vi-cariam, ut. folent loqui, vel potius, ideam entis a-&u & neceffiario exi/ientisf quod qui percipere nondetrectaverit, neceffe eft vt eodem illo termino, figni-ficatione litatur eadem etjam in conclufione; nifi velprimas r^gulas fyllogrfmorum evertat aut rejiciat.Infimul neceffum illi eft, vt certiflimum illud tollatprincipium: qualis eft effentia, tafis eft etjam exiften-tia; de qua nefcio an quis hucusque dubitaverit.

At obfervat THOMAS verbis allatis, etjam a-liud addufto argumento inefle vitium, quod juxtamentem ejus in non probatapoffibilitate entisperfectis-fimi pofitum videtur; de quo plura in fequentibus.

§. 111.

His levifTimis de incunabulis & primis fuccefli-bus argumenti jam tractandi delibatis, celebriora e-jus fata depingenda fe nobis porro fiftunt; quse ori-grnes fuas RENATO DES CARTES five CARTE-SIO debent, omnium confenfu.

Ma-

# C 7

Magnus hie Philofophus duabus potiflimum in-fVitit viis ad exiftentiam Dci ab idea entis perfecris-fimi demonfirandam; in quibus firmiflimum pofuitpraefidium' fanftiflimaj hujus veritatis. Una fuit apofteriori, argumentando tarn ab idea in mente no-ftra deprehenfa entis perfeftiflimi, quam ab exiftentianoftri, ideam illam habentis, ad utriusque fufficientem,& fuam juxta mentem, unicam poffibilem cauffam,Deum puta omnipotentem & perfe&ifliirium. Huncautern fere )fa modum concludebat: Eft in me idectvera & diftititfa entis perjetliffimi; hujus auttm cauffaipfie effie non pofifum,quia tantumdem adminimum ejfie debet■in cau/fa efijiciente & totali, quantum in ejusdem caujfceeffeffiu eft; & quia exifto habens ideam entis perfetlijfi-tni, qualern me neque ipfie neque alius quisformare potu-it, prccter ens illud perfctfijjimum; ergo necejfe cft vtconchdam Deum exiftere (a). Altera via immediate abipfa Dci, tanquam entis perfeeliflhm, notione vera &immutabili, quam etjam effent.iam fofent appellare,& irinatam nobis voluit CARTESIUS, coneiudebatad ipfius Dci, notione illa reprXX.tati, veram & re-

alem,

(i?) Prima vice commiflt illnd luci pObfifca. CA.R--TESIUS DifJer.tati.oue fua de metbqdb reSfe regendte ratio-vis <zf veriiatis. in Jcientiis inveftigandce, a, i6y;', pofteavero fufius ekpJicatum in Meditattonibii> fuis de Philofo-pbia prima, Medic. 111 & Prtncipiis fuis Pbtiofopbia, part,I. §, XVII & feqq.

t) 8C $alem, etjam extra mentem exiftentiam (b). Quodargumentum, vt fupra jam monuimus, argumentumapriori communiflime folefc appellari.

Hoc itaque pofterius fcantum ad prsefens perti"net inftitutum; & explicatius jam erit a nobis expo-nendum.

Cumtamenetjamilludcumhoc quodam modo co-hsereat, liceat de eo quafi in tranfcurfu obfervare, mi--nus firmis a CARTESIO probatmn fuiflerationibus,vires noftras non fufficere ad ideam Deiformandam_.eamque ob cauffam illam connatam effe oportere.

Argumentum vero fuum apriori fequentibus i»pfe propofuit verbis; Ut ex eo, quod, cxempli cauffia^mens pcrcipiat in idea trianguli necejfario contineri, tresejus angulos cequales effe duobus refflis^ plane fibi per*fvadet, trianguhmi tres anguhs habcrc cequales duobusretlis; ita ex eo folo quod percipiat exiftentiam necejfa-tiani & cpternam in entisfumtne perfetli idea contineri vplane concludere debet ens Jumme perfetfum exiftcre (c),Ac alibi fequenfci quoque iv forma: Quod clare & du

ftincfe inteltigimuspertinere ad aticujus rei veram & inumutabiiem naturctm, five ejfentiam, fivc fiormam, id po*teli de ea re cum veritate affirmari, fe4 pofiquam fiatisaccurate inveftigavimus, quidfit Deus, ctare & diftinffie

intet-

(B) Vid. ejus Meditatiomtm, Medit. y, & Principio-nm. 1. c. §. 14 feqq.

(c) Principiorum Phitofoppia 1, c.

i >> j ( tintelligimus, ad cjus veram & immutabilem naturarn per*.tinere vt exiftat; Ergo tunc cum veritate pojfiumus deDeo affirmare quod exifiat (d).

Hoc argumentum fuperftruit CARTESIUS ve-ritati, afcque immutabilitati rerum diftinfte repraefen-tatarum; quod principium, hoc recentiorum contine-tur effato: effentice rerum ftmt nccejfarice & immutabi-ies. Quo tarnen quantum fibf fuseque philofophiseaddiclis placuit CARTESIUS, tantum omnino aliisdifpiicuit, de quo innumerse fere dehinc enatse litesfatis teftanfcur: quarum movendarum initium jam an-te t.ypis editas Meditationes CARTESII de philofophia,facium fvuiife patefc ex objeclionibus in easdem faclis,quas cum fuis refponfronibus, Meditationibus fuis fub-jungi paffus fuit ipfe; ac quarum itaque prsecipuasbreviter hie tangemus.

Inter primos CATERUS oppugnare conafcusfuit argumentum CARTESII X verbis a THOMA A-qitinate, de quo fupra, contra idem argumentumallatis, poftquam fequenti inter utrumque inftitutacomparatione, convenire inter fe, docereallaboraffQt:S, THOMAS Deum ita definit: quo majus cogitari «_.»poteft; Dom, CARTESIUS vocat eum ens Jummtper-

J3 fctlum;

(d) Refponfionib. ad primas objecfh vid. Meditatio-num de prima pbiiof. pag. 52. Edit. Francof. ad Moen. 3.1693,

* Vid, Medit, CARTESII dc Philofi privt, p. 44. fg.

10

fetfum; illo fiane majus fignificari non poteft. S. THO~MAS', fiubfiw.nit: id quo uiajus Jignijicari nou potrf, in-ciudit exijirntiam; aiioqui eo majus Jignijicari poteft%nempe id quod etjam cxifiautiani inciudere fignificatur.At nunquid Dom. CARTESiUS idem fubfumere vide-tutf D.us eft ens fummc perfetfum; atqui ens fummeperjetsfum exiftentiam includit, alioqui fiumme perfe-ffium non ejfet. Infert S. TIIOMAS: ergo cum intei-letlo hoc riomine Deus , fiatim in ipfio intelictlu fit; fe-quitur etjam quodfiit in re: hoc eft, eo ipfio quoci in i-pfio conceptu ejfenriali entis, quo majus Jignificari nonpotefi , involvatur exijirntia, fequitur iiiud ipfium ens es-fe. Idem Dom. CriRTESI.US inficrt: atqui, inquit, ex.to quod non pojfuni cogitare Deum nifi exiftcntem , fie-quitur exiftentiam ab eo ejfe infieparabiiem, ac ptroindeiltum revera exifiere.

Huic comparationi, quas quantum quidem no-bis perfpicere lieet, nullo hiborat vitio, pra-ter re-fponiionem THOMJEj fubiungit etjam breviflimamejus quafi interprsetatiouem. qua ipfcn-n ulcus tangcrccontroverfiae nobis videtur; haud obfcure cum THO-MA obfervando difcrimen quod intercedit inter resexiftentes actu, & quae non nifi in mente exiffunt»five funt merse repraefentationes mentis; ex cujusdiftinfrionis minus accurata obfervantia vel potiffi-mum contigiffe apparet plurimis hoc argumentumdefendentibus, vt non dubitaverint fyliogifmum qua-tuor terminos continentem pro argumento firmo,

im-

11

immo evidentiflimo, vendere. Hoc enim difcrimenrite qui obfervaverit; nefcio an poffit non aperte vi-dere vitiurn argumento aiiato idem ineffe, qno illuda THOMA aliatum laborat. Concluditur enim: Ideaentis perfeblijfimi invoivit exiftentiam; per Deum intei-ligimus ens perfetiijjhnum; ergo Deus exiftit. Juxtafobrias avtem regulas logicas ex praemiffis, haec tan-tum fluit eone.ufio: ergo idea Dci involvit exiftentiam,

fcilicet in snmle eandem Jorraantis Jive fiibi reprafcntan-tis; hoc eft: Deus nunquam repraefentari poteft vtexiftentia carens, vel: nullo iiium modo nifi vt necejfa-rio cxiftentem menti mcccfiftere poffum; eodem omninomodo ac ARISTOTELIfuit inevitabile mundum proneceffario exiftente habcrc, poftquam eum neceffa-rium & per fe exiftens, defmiverat.

Brevis quoque heic eft CARTESIUS in refpon-dendo,ckpotius de fecanda quam dirimenda quaeftionefollicitus:inidenimpotiflimum aciem dirigit, vt vrtiumdetegatinforma argumenti a THOMA adducti, & nonnifi hanc inde fequi concjufionem evincat: ergo intelle-£fo quidfignificet hoc nomenDeus, intelligitur JignificariDeum ejfe in re & in intelletlu; quafi de fignificatu vo-cabuli Deus tota fuiffet quaeitio, cum tarnen nihil fttevidentius, antecedentibus collatis, quam vocabulaha?c: inteltetlo quidfignificet nomen Deus, potius quam:intelletfo quid ftt Deus, a THOMA in fyllogifmumfuiffe illata, non nifi vt fatisfaciat quaeftioni ex ornniparte, feil. non tantum illi: an Deus exiftatf fed etjam

B 2, huic:

12

huic: an non mox, intellefitis terminis, appareat eum-i-*xifteref

Deinde objecKones contra meditationes CARTE-SII de philofophia, mifit ad Auftorem MERSEN-NUS, quarutn momento fexto (*) hoc aggreditur ar~gamentum. praecipitatoe illud inprimis taxans con-ciufionis, ob poflfibilitatem entis perfecriflimi non pri-us probatarn & argumento fuo praeflructam; quamvel in dubium vocari, vef negari, ab adverfariis hu-jus argumenti, infimul obferVat; quod tunc temporisjam ab aliis ita proponeretur: Si non implkat Deumejfe, certum eft illum exiftere; at non impiicat: ergo exi-ftit. Hujus objecrionis nervum CARTESIUS fe-quentibus verbis exprimit: Id quod ciare inteiligimus

pertinere ad alicujus rei naturar n, non ideo poteft de eare ajfirmari, nifi cjus rematura fit pojftbilis, five non re-pugnet; cvi haud obtufe, fed vt nobis videtur reeTeomnino refpondet, oftendendo, fe non nifi vitiofaeprolixitatis fugiendae cauiTa hanc negtexiffe amba-gem, ejusque loco in argumentum fuum itlud ipfumintuliffe principium, nempe diftmftam rei reprccfenta-tionem, ex quo poffibile effe ens perfecTiflimum, fo-lent demonftrare. Cum vero hoc refponfo pra^tereaCARTESIUS tefletur, hanc argumenti, fui emenda-tionem, non tantum notarn fibi fuiffe, verum & reji-ciendam vifarn, propria ejus verba non abs re fuerit

affer-

(*j CARTESII Meciit, de Pbilof. Prim. p. 58.

13

afiferre: Sed videte qimfo, inquit, quam parum valeathcec exceptio; vel enim vt vulgo oncncs per pofjibile intet-ligitis, iliud omne quod non rcpugnat humano conce-ptui; quo finfiu manifeftwn eft Dci naturarn prout ipfiamdefcripfi, effie poffiibiiem, quia nihii in ipfia fuppofui ni-fi quod clare & diftintrfe pcrciperemus dcbere ad illampertinere, adco vt conceptui repuguare non pojfit; velcerte ftngitis aliquam aliam pojfibilitatem ex parte ipfiiusobjetli, quce nifi cum prcccedente conveniat, nunquam abhumano intelietfu cognofici poicfit , f>).

AggreiTus quoque idem CARTESII argumentumfuitGASSENDUS f/jurgens male a CARTESlOe-xiflentiam cum proprietatibus conferri in Deo, quaenequein Deonequeinullaalia re fit perfeclio fedid tan-tnvn, fine quo perfectiones non funt; & non magis exi-ftentiam, in ideam entis perfetlifimi pofle inferri fine de-monftratione, nifi aflumatur conclufio pro principio,quam proprietates trianguliin ejus ideam ;Necnon, per-indeCARTESIUM facere, attribuentem Deo omnesperfecTiones,ac qui ex errore putet omnes quadrilate-

B 3 ras

(E) Sllud vero argumentum a pombilitate entis per-£e_.ifr_-T.i. quod atfuiit MERSENNUS uti fonhifmate la-borans, a CARTESIO fuit reje_tum. vid. Medtt. ejits deprinsa Philof. p. 70.

(/) ln obje_tionibus quje in quinram CARTESIIhdeditationem attulerat. vid, hujus Medit, de pbilofi. prima^pag. 155, & feqq.

14

ras figuras circuio infcribi, nifi oftendat, Deo non re-pugnare exiftentiam, quemadmodum oftenditur repu-gnare rhombo circuio infcribi. Cvi refpondens CAR-TESIUS (g) miratur cujus generis rem GASSEN-DUS voluerit exiftentiam effe, nifi proprietatem, fi-ve quod de re aliqua prsedicari poteft, hoc enim in-telligendum heic efte fub voce proprietatis vult; ad-dens, exiftentiam neceffariam in Deo effe proprieta-tem ftricliflimo modo fumtam, Illi foli competere,& in Eo folo effentise partern facere, ac proinde exi-ftentiam trianguli cum exiftentia Dci conferri nonpoffe; neque principium a fe peti, referente exiften-tiam inter ea quas ad eflentiam Dci pertinent, fedpotius multo fimplicius & clarius fe demonftrare e-xiftentiam pertinere ad Deum, quam demonftraturde triangulo, quod ejus tres anguli fint sequales du-obus reftis. De hac autern controverfia hos interviros mota, idem videtur judicandum, quod de plu-rimis, huc pertinentibns, nempe facilius atque feliciuscam fuiffe componendam, accuratius atque fideliusdiftingvendo inter exifientiam atlualem five formalem t

& ideaiem five objetfivam.

S-iv.His tarnen actis, tantum omnino abfuit vt res

peracTa eflet, vt potius tanquam femina queant ha-beri

(g) CARTESII Meditationum in philofi. p. 228.

15

ben fitiufti quse temporibus m fequentibus eodem deargumento motse fuere. Hae autern eontroveriiae cumnon tantrmi diverfo tempore fenfimque enatae firrt,verum etjam ipfum argumentum non eodem modoab omnibus vel defenfum vel oppugnatum fuerit: u-triusque rei in iis exponendis, a nobis, quantum fi-eri poffit, ratio erit habenda. Primo itaque eorumfaciendam effe mentionem putamus, quos fideliflimeipfius CARTES.I veftigia prefiifle. conftat. Quo-rum nefeio an quisquam potiori jure nommari mere-atur, quam JOH. CLAUBERGiUS & ANTONT-US le GRAND: uterque elegapter, ille tarnen fufi-us & explicatius, m interpretattjdis & explicandis An-tiftitis fui prseceptis verfatus fuit (X). Quse tameride noftro argumento monuerunt, repetere fuperfede-luus, cnm vel nimis longum foret, vel nihil etiamcontineant, quod CARTESIUS ipfe jam non obfer-vaverat; nee omnino valeant ad difficukatem illam.toliendam, qnam fupra monuimus obftare, quominusab idea nuda, etjam entis perfeclillimi, liceat con-cludore ad exiftentiam ejus acTualem five formaiem;vel ex mundo ideali five metaphyfico tranfire in mun-dum phyficum five acTualem: AueTores igitur ipfi, fiplacet, confulancur. Ad obfcurandam vero mentem ar-

gumen-

( a ; l!!e ir> Exercitationum de cognitione Dci & no-ftri, Exeicit XXXI bic in Inftitutione Pbtiofiophia fiecutP:dam pvincipia D. CARTESH, Part. 11. Cap. 111,

16

gumenti haudparum conXrre videtur anibigua illanotio vocabuii exiftenttce\ "qua ejus defenfores, u-tuntur in prioribus fyllogifmi fui propofitionibus,pro idea , ( fcilieet cxifteniice }, fortafiis confulto,lit de CARTESIO obfervat MOSHEIMIUS(tf); quo fcilic. quatvor fuos termiiios occuitent.

Praeter hoS autern defenfores cauffae CARTESI-AN/E (c) dicuntur etjam de hoc argumento bene me-.riti efle HERM. ALEX. ROELLIUS, qui magnumcauflae D_ei in eo pofuit praeftdium (^/), (quod etjamfecit MALLEBRANCHIUS (O) & HENRICUSMORUS, teftante MOSHEIMIO (/) quem tarnen

BRUC-

(B) In notis ad CUDWORTHI Syfiema Intelleftuale .Cap. V. Seft. I. §. CI. pag. 892. Ed. Jenae, 1733-

-(c) Quibus muitos addi videmus; vt Dom. GEIS-VlvlT qui in Difpucatione inauguraH, qua; introdu&ion ernin argementum a p.Xri concinet, nihil magis contra(cetnicos valere arbicr.irus, vid. BUDDEI Tbefi. de sttbe-ifvio X juperftitinns Cap. V. § I. pag. 276, MARTYNto.vhv.r.D.luu. '0011 OvU lD..iU!nr;uf; ©oDs.i.it.nf.. p. 1. Cap. I.& 2. JAC. ODE Tbiol. Natur. p. 33 & feqq. AALSTLUM De. _.&_.:.ecv. C. 3. & quos enumeratGRAPiUS Tbeohgits recens cantrovafie T. I. C. I. Quaeft.3. p. 11 &: feqq

<d ) ____"_. XX Natitrali & De hkis innitis. Cfr.BRUCKERi HiffJJjiloJ. Crit. T. V. Lib. I. C. VII p. 296.

( _") /X irujnirenda veritate,(/) Ad CUDVVORTHI l. c. §. $3. p. 88^. qui citat

17

BRUCKERUS (g) ad eorum refert philofophorumclaffem qui emendari cj odam modo argumentumCARTESII voluerunt; tunc foiidum ejfie fafii, ft ideaiila de Deo, perfetfijjhno ente, omnium enlium cauffa,certis rationibus co/ietla, exque rerum natura,mcntisju-dicio & intimo conficientice fcnfu agnita, perceptio viva&fortis intelligatur.

Illorum deinde commemoranda venit fententia.qui in antecefTum oftenfa pofiibilitate entis perfectiffi-mi, Cartcjianam demonftrationem exiftentiae ejus, re-cre fe habcrc putarunt; nam non tantum plures viriacuti & eruditi, recentiorum temporum ampiexi funtverum etjam fuperiori jam feculo nonnuliis arrififlereperimus. Ut enim taceamus MERSENNUM, e-osque quorum ille argumentum comparat cum CAR-TESII ( de quibus fupra ), inprimis hoc nomine me-morandi videntur Duumviri celeberrimi R ADULPH.CUDWORTHUS & JOH. BAPTISTA Du HA-MEL; quorum ille in Syftematc fiuo Intelletfuati hujusuniverfi (h), hie vero in Philofiophia veteri & nova,ad ufiumfichota accommodata (i), hac Lege argumen-tum fsepe commemoratum valere contenderunt.

C Utejiis Antidotum adverfus /Itbeifimum (Lib. f. C. 8. p. 28.)fcboliaqiie ad eund. iibrum (p, 145. feqq ).

(S) fc- °iv'1 eimdem citat librum MORI.(B) Cap. V. Sed. I § 101. & feqq. p. 889. i'(i) Tora. prior. Lib. 11. Tract. 111. Difp. I. Quseft. I.

pag. 39p. Edit. Norib. 1682.

18

Ut primo de hoc loquar, ipfum etjam CARTE-SII argumentutn pauluium a fuperius exhibita formaimmutatum, proponit; hoc fcilicet modo conciufio-nenr ejus conftruens (propofitiones enim anteceden-tes easdem retinet): Ergo übi'ens fiumme perfietfum at~tetit.io/i animo contemplarnur, ilti exiftentiamfaltem pojfi-bileni tribuimus: übi vero iilud ens a nobis omnipotenscogitatur, ftatim agnojdmus id fiua vi pofife exiftere: at-que adeo revera effie, & femper extitijfe. Nam id lumi-ne naturali notum efi: quod propria vi poteft ejfie, illudJemper exiftere. Quastamen concludendi forma noneft aliena a mente CARTESII, qui eandem exhi-bet in fine refponfionum ad primas objecliones, (k).Sie autern prolato ipfo argumento, repetit objecfio-nes nounullas, inprimis a GASSENDO contra iliudallatas; & h:ne tandem colligit, argumentum CAR-TESII ita opportere muniri, contra adverfariorumtela, vt prius probvtur, i/tarn Dci notionem ejfe rea-lem non fitfitiam, rei ficilicet pojfibilis non impolfibilis.Hoc ex tribus prineipiis demonftrat. Primo ex eoquod clara & diftincfa ejus ilt repraefentatio; fecundo,quod "fumme perfecfi idea exiftentiam fuo conceptuineludat; & tertio quod rei ficlitia? idea poff.t in par-tes fecari, & augeri, idea autern entis perfe&ifliminon ita, nifi idea ipfa deftruatur.

Quodcum perfeciffet, fequenti modo argumenta-batur: Sipojfibile efit ens perjetliffimum, necejfe efit vt exi-

'. . fiat.(k) CARTESII Medit. de pbihf. prim. pag, 54.

19

ftat. Si enim non exifteret, omnino efifiet impojfibile: cumnihil ei dare poffit exiftentiam, & quanto illiui cjkmajus,hoc erit magis impolfibile: atque illud iumine naturalinotum. eft , id quodfua vi poteji e/fe, femper exiftcrc.

Idem hoc argumentum CUDWORTHUS fufi-us expiicat, & vt eo melius vis ejus emieet, fub du-ptici proponit paulo emendatiori forma. Nos, vtbrevitati litemus., pofteriorem tantum> quae utrius-que virn continet, proponemus, quaj fequenseft: Cu-juscunque rei fipccies aut notio, ex rebus confitat haurl in-terfe pugnantibus; ca resaut eft revera, crut pojfibilisJaltem eft, Sedfi Deus non eft, nunquam Jieri potefit vtexiftat; ergo Dcus exiftit.

Hujus argumanti natura & vis optime fortaflispatebit, fitria in quae a M'OSHEIMIO (l) refolu-tum illud fuir membua figillatim tradiderimus, quaehujus niodi funt; primum: Cuiuscunque rci fpccies exreb-us contlata eft inter fte non pugnantibus, ea resauteft, aut efif potefi. Atqui Deus &c. ergo Deus autefit,aut rffe potrj. Alterum: Cujuscunque rei Jpecies necef-fariam continet exifientiam , ea res non potcft efife & noneff. Atqui Dci &c. ergo Deus non poteft cffe & nonejf>. Tertium: Quodcunquc non potcft vel ejfe vel noneffe, id fiquidern ejfe poteft, exiftit. Atrvrd Deus &c. er~go Dcus exiftit.

Hoc autern modo diftributo a fe ar^umento, e-Jegantiflime, & quantnm quidem nos perfpieere va-

C 2 le-(/) In not. ad CUDWORTHI Syfi, int. 1. c. §. 102,

20

lemus, folidiflime explicat, vocabula illa pojfibile ejfe& poftf exiftere de Deo heic non pofle praedicari infignifrcatione fua phyfica five reali, fed tantummodoin metaphyfica five ideali; qua fignificant nihil prae-ter pojfibilitatem rei in mente cogitantis , five externarn,vt a nonnullis folet appellari; nift velimus, cum plu-ribus, peccare in eo, quod plus ponatur in conclu-fione quam fuit in praemifiis, & quod ab idea ad remaftualem, ideae ifti refpondentem, contra omnem no-bis perfpertam rationern concludatur. Quae tamea

hoc loco verbo folummodo tetigiffe contenti,adreliquam hujus argumenti hiftoriam e-

narrandam contendimus.