hemostaza primare dhe sekondare
TRANSCRIPT
TEMA:HEMOSTAZA
LENDA:Analizat e Urgjences
Pergatiti:Silvana Cani,Janar 2017
.
C’eshte Hemostaza?
Hemostaza eshte nje proceskompleks,fiziologjik i ciliaktivizohet menjehere pas demtimitte murit te vazes se gjakut dhe qesiguron nderprerjen e rrjedhes se gjakut (hemoragjine) dhe me pas rivendosjen e qarkullimit ne ketevaze.
Ajo perfshin:nderveprimet e enevete gjakut (strukturat e mureve tegjakut dhe qelizave endoteliale qeveshin nga brenda keto ene) dhe
Balanca midis trombit dhe hemoragjise
Perbersit e hemostazes:
Vaskulatura,
proteinat e koagulimit
trombocitet.
HEMOSTAZA
Elementet paresore ne hemostaze perfshijne:
vazat e gjakut
Trombocitet
proteinat plazmatike:
a)Proteinat e koagulimit-te perfshira ne formimin e
trombit
b)fibrinoliza-e perfshire ne shperberjen e trombit
c)Inhibitoret e proteazes serine
Elemente dytesore perfshijne:
Sistemi I kinines
Sistemi I komplementit
.
Qelizat endoteliale te vazave te pademtuara e pengojne
koagulimin e gjakut duke shprehur nje molekule
fibrinolitike heparine dhe thrombomodulinen,te cilat
ndalojne agregimin e trombociteve dhe aktivizimin e
kaskades se koagulimit me OXIDIN NITRIK dhe
PROSTACYCLIN Gjate hemostazes,gjaku ndryshon nganje leng fluid ne nje gjendje xhelatinoze. Kur demtimi
endotelial ndodh,qelizat endoteliale ndalojne se
sekretuari inhibitoret e koagulimit dhe agregimit dhe
ne vend te tyre sekretojne VWF (FAKTORIN VON
WILLEBRAND) i cili con ne aderimin e trombociteve.
.
.
HEMOSTAZA NDAHET NE 2 FAZA
a)HEMOSTAZA PRIMARE:
Pergjigjet ndaj demtimeve vaskulare
Formimi i trombit primar duke aderuar ne murinendotelial.
Limiton hemoragjine menjehere.
b)HEMOSTAZA DYTESORE:
rezulton ne formimin e nje trombi te stabilizuar
Perfshin aktivizimin enzimatik te proteinave tekoagulimit te cilat prodhojne fibrinen si njeriforcim per pllakzen trombocitare.
Gradualisht trombi stabel do te shperbehet ngafibrinolyza.
SISTEMI VASKULAR
Qelizat endoteliale te pademtuara e pengojne aderimin e
trombociteve dhe koagulimin e gjakut.
Demtimi ne qelizat endoteliale nxit formimin e trombit ne
zonen e demtuar. Ndodh Vazokonstriksioni :
a)Ngushton lumenin e vazave per te min. humbjen e gjakut.
b)Sjell komponentet hemostatik te gjakut(trombocitet dhe
proteinat plazmatike)ne afersi te murit te vazes.
c)Shton aktvizimin e trombociteve npm VWF,fibrave te
kolagjenit,glikoproteines Ib membranore te trombociteve.
d)Aktivizimi I trombociteve shton aktivizimin e proteinave te
koagulimit.
TROMBOCITET
Trombocitet:
Nderveprojne me murin e vazes se demtuar.
Nderveprojne me njera tjetren.
Prodhojne trombin e pare hemostatik.
VECORITE:
Te vogla,fragmente citoplazmatike pa berthame.
Shketputen prej megakariociteve nga PK.
Norma e tyre 150-400 milion per ml.
Jetojne 9-12 dite,shkaterrohen nga melcia dheshpretka.
Clirojne substanca te cilat nxisin vazokonstriksionin,agregimin,koagulimin ,riparimin e vazes.
TROMBOCITET
Jane mbrojtja primare kunder hemoragjise.
Aktivizimi I tyre dhe formimi I trombit primar
perfshin:
Aderim(ngjitje,bashkim)
Ndryshim te formes
Sekretim substancave ne granula
Agregim
.
.
Hemostaza primare
Ndodh menjehere pas demtimit dhe konsistonne:ngushtimin e lumenit te vazes se gjakut(vazokonstriksioni)dhe formimin e trombitprimar.Menjehere do te futen ne veprim trombocitet te ciletdo te adezohen me murin e vazes se gjakut te demtuar.Faktori me i rendesishem i adezimit esht faktori VON WILLEBRAND,qe siguron lidhjen midis perberesve temurit te vazes se gjakut dhe receptorit GP-1b,qe ndodhetne siperfaqen e trombocitit.Mbas adezimit nga veprimi I faktoreve stimulues si PgI2,Trombina do te coje ne clirimine Ca2+ qe ndodhet brenda trombociteve me pasojeaktivizimin e sistemit aktine-miozine,rrjedhimisht do tekete ndryshim te formes se trombocitit dhe clirimin e epermbajtjes se granulave te trombocitit,ku elementet me terendesishem jane ADP,SEROTONINA etj.
Hemostaza primare
Pra hemostaza primare konsiston ne:bashkeveprimin e
vazes se gjakut me trombocitet dhe perfshin adezim te
trombociteve ,ndryshimin e formes se tyre,sekretim te
permbajtjes se granulave te trombociteve dhe
agregimin e trombociteve duke cuar ne formimin e nje
trombi primar ose trombi trombocitar.
.
.
.
HEMOSTAZA DYTESORE
Trombi primar hemostatik (plug)eshte I
paqendrueshem dhe lehtesisht I shkaterrueshem.
Formimi I fibrines stabilizon dhe forcon trombin
primar. Formimi do te ndodhe nga faktoret e
kaskades se koagulimit prezente ne forme inactive ne gjak. FAZA E KOAGULIMIT:Pasi formohet trombiprimar(trombocitar)gjate hemostazesprimare,proteinat inaktive te koagulimit qendodhen ne plazme aktivizohen ne formekaskade,progresive(njera pas tjetres)dhe hemostazasecondare fillon ,per te perfunduar 3-6 minuta me vone me formimin e trombit hemostatikperfundimtar.(the hemostatic clot)
FAKTORET E KOAGULIMIT
XIIFAKTORI HAGEMAN,PROTEAZE SERINE
XITROMBOPLASTINA PLAZMATIKE
IXFAKTORI CHRISTMAS,PROTEAZE SERINE
VIIFAKTOR STABEL,PROTEAZE SERINE
XIIIFAKTORI STABILIZUES I FIBRINES
CAJONET E KALCIUMIT
TFFAKTORI INDOR
PLFOSFOLIPIDET E MEMB. SE
TROMBOCITEVE
FAKTORET E KOAGULIMIT
Faktoret e koagulimit(proteina ose glukoproteina)jane ne
gjendje inaktive ne kushte normale(nese do te ishin
gjithmone ne faze aktive ,pasoja eshte tromboza dhe
hemoragjia nga konsumimi I tyre). Jane 13.Tek faktoret e
koagulimit perfshihen dhe kinogjeni me peshe te madhe
molekulare ,prekalilkreina,plazminogjeni,proteina C .Jonet
e Ca2+ jane shume te rendesishme ne aktivizimin e kesaj
kaskade.Te gjithe faktoret e koagulimit pa perjashtim jane
shume te rendesishme .Demtimet sasiore apo cilesore te
secilit prej tyre,te lindura apo te fituara ,eshte baraz me nje
semundje trombotike ose hemoragjike dhe ne disa raste
dhe te dyjaa se bashku sic ndodh ne KID(koagulimi
intravaskular I diseminuar).Shumica e tyre sintetizohen ne
hepar kurse faktoret II,VII,IX,X,proteina C jane vitamine K
dipendente,pra aktivizohen nga Vit.K.
RRUGA E BRENDSHME E KOAGULIMIT
Do te aktivizohet si pasoje e demtimit te murit te
vazes se gjakut dhe ekspozimit te kolagjenit,I cili me
ane te kontaktit do te aktivizoje faktorin e XII te
koagulimit qe me pas do te aktivizoje faktoret XI,IX
dhe X (ketu luan rol te rendesishem faktori VIII.
RRUGA E JASHTME E KOAGULIMIT
Do te aktivizohet si pasoje e demtimit te murit te
vazes se gjakut dhe ekspozimit te qelizave
subendoteliale ndaj gjakut,per pasoje do te clirohet
faktori indor,I cili do te aktivizoje faktorin VII te
koagulimit qe do te veproje direkt ne aktivizimin e
faktorit X.
.
.
.
.
RRUGA E PERBASHKET
Pra te dyja rruget arrijne ne nje pike te perbashket
(Aktivizimi I faktorit X)dhe qe ketu fillon rruga e
perbashket e koagulimit me pasojen perfundimtare
kalimin e fibrinogjenit ne fibrine .Fibrina vendoset mbi
trombin trombocitar te formuar gjate hemostazes
primare.Rrjeta e fibrines stabilizohet nga faktori XIII
dhe perfundimisht do te formohet trombi
sekondar,hemostatik,ose perfundimtar ,I fiksuar
plotesisht tek vendi I demtimit dhe qe siguron
nderprerjen e hemoragjise.Nderkohe fillon rindertimi
I murit te vazes se gjakut te demtuar dhe te indeve
perreth
.
.
.
.
.
.
INHIBIMI I KOAGULIMIT dhe
ANTIKOAGULANTET ENDOGJENE
ANTITROMBINA(AT) inhibitor fiziologjik I
trombines,pengon aktivitetin e faktoreve
IX,X,XI.XII.Prodhohet nga melcia,aktivizohet
ngaheparina.
HEPARINAprodhohet nga mastocitet,aktivizon AT
PROTEINA Cproteaze serine,permban
Gia,degradon faktorin V dhe VIII,stabilizohet nga
proteina S.
TROMBOMODULINAglikoproteine e ekspozuar ne
sip. te qelizave endoteliale.Lidh trombinen me prot.C.
PROTEINA Skofaktor dhe stabilizon prot.C.
INHIBITOR I FAKTORIT INDORndalon aktivizimin e
faktorit IX dhe X nga ana e faktorit VIIa.
PERMBLEDHJE E HEMOSTAZES 1’&2’
VAZHDIMESIA E NGJARJEVE PAS DEMTIMIT TE
VAZES
VAZOKONSTRIKSION-kontrolluar nga muskujt e
lemuar te enes,nxitur nga kimikate te cliruara nga PL.
ADERIMI I PL.-adezimi ne indin subendot.te ekspozuar.
AGREGIMI I PL.-nderveprimi&bashkimi I pl.me nj-tjt
per te formuar 1 pllake primare ne vendin e demtuar
TROMBI PRIMAR HEMOSTATIK-faktoret e koagulimit
veprojne ne sip. te PL per te prodhuar fibrine
STABILIZIMI I FIBRINES-trombi fibrinoz stabilizohet
nga F-XIIIa.
FIBRINOLIZA,KININA DHE SISTEMI I
KOMPLEMENTIT
Me aktivizimin e koagulimit aktivizohet
gjithashtu dhe fibrinolysis.
FIBRINOLIZA rezulton ne nje shkaterrim gradual
enzimatik te fibrines ne fragmente te tretshme.
PLAZMINAe rendesishme per degradimin e
fibrines.
Ristabilizon fluksin normal te gjakut.
SISTEMI I KININESI rendesishem ne
inflamacion,permeabilitetin vaskular,kemotaxis.
SISTEMI I KOMPLEMENTITaktivizohet nga
plazmina.
.
.
. .
.
.
VLERSIMI LABORATORIK I
HEMOSTAZES
Mund te hasim 3 kategori crregullimesh:
a)crregullime vaskulare dhe trombocitare.
b)deficenca te faktoreve te koagulimit ose te
inhibitoreve.
c)crregullime te sistemit fibrinolitik.
Crregullim trombocitare shfaqen me petekie dhe
gjakderdhje ne membranen mukozale si pasoje e
deshtimit te formimit te trombit hemostatik.
Paciente me defekte koagulimi(perfshire ato me
HEMOPHILIA)mund te zhvillojne
hematoma,gjakderdhje ne artikulacione,hematuri
evidente.
SEMUNDJA VON WILLEBRAND
VWF luan dy role kryesore ne hemostaze
a)Ndermjetson aderimin e trombociteve ne vendin e
demtimit vascular.
b)eshte proteine mbajtese e F-VIIIa.
NE RAST DEFEKTI te trasheguar te VWF:
kemi gjakderdhje duke dobsuar lidhjet midis
trombociteve dhe duke penguar koagulimin.
HEMOPHILIA
Hemofilia është çregullim i lindur i koagulimit të
gjakut, i mpikjes së tij. Pra personat që vuajnë
këtë sëmundje nuk kanë një mpiksje të mirë të
gjakut dhe kjo bën që ata të kenë hemorragji dhe
gjakrrjedhje sa herë që pësojnë ndonjë aksident,
heqin dhëmballë etj.
HEMOPHILIA A(tipi me I shpeshte)
Deficenc te F-VIII
HEMOPHILIA BDeficenc te F-IX(faktori
CHRISTMAS)
HEMOPHILIA CDeficenc te F-XI
.