t!B5»;csB9!oS9:e)ra:©R9;tSR9:BM*!e»!«:i5Wi:vw»:e^

^^m^< :Oon

/^oa,

• '^^ ^ r. =X /^

N '» Ai»,^.^/^ -.

,L......„i.§SJfS^'^.

-^'ssm^ /->A/^'̂^/^r^A^cr^

j'^'^^' ^^^rsf^'

V.<fs2..r\«>ftj ^^fj^?i|®5lf

A/^rN,

.^.-««./.^^^t^^^'^-'

VV^v^^P^

L^A<^AA^*^/^X/^Jf???^^^t€-s.'^2:s^A:

\a^K

n I

>5^f^.

'^^Ma^-^'

. Iw^C!̂^^^0«©^^'**«*^?Ol^to.P^^^^A

^f^r\ f\f^r

-, « r.r^n/^rs A^<

Si&'&^ ^' i.J^': :'' • ?'•- -^ -*V-.-'''^*'' -

.:.i.:- :^'^?'f^Sfs4^:->..,

-•^

•v.r>r '/.'. ^,- >r-

»»SrRr;';^5*R«,,:"«-,,i il '7^™*.,»''

•

'•''',r^

^^yNr\AAA^A,o.'^l^^^^^/rAr^^

- ^ i-s /^^ '*^- -^

'

^^?55|^|^|£5,s'rI'.'

-^ - . -r _ _ - •^^Arv'? - • •{

n.»* •' ^^'nnf^lS^i' "'•^«^^c'^ "i^"'''"".^^'

•'"'.'- " ^'1';:'^" ..'.,'-!->-,-•' •f.,^'-

'^'^^rN^^;^;>i2i-'>"^o'"'

^- '--^.-«^'^C^^^WAl^iAH-f^s^,',

Digitized by tiie Internet Arciiive

in 2010 witii funding from

Researcii Library, Tiie Getty Researcii Institute

http://www.archive.org/details/amphitheatrvmsapOOkhun

)Sn:

;mo,I

J^SAPIENTI/L ATERNA^IW? SOLIVS TJERiSL, i

fcHRISTlANO-IC\MLISnC\MDroiNO-M\GICVM,

wec noii

PHYSlCO-CHYMICVTvi,TERTR1\'N\M, CATHOLICON: \^^^

mstriictore ^^^feHENRlCO KHVmATTI LIPS:>^

'^^'"iEOSoPMiv.aniatore fideli, et '4^^^ ^ MLDICIN /^ Utr lUSq DOCT: TTjS^B|^Hallelu-ki'HaMii;lAH' Hallelu-ki^ '

™/pty diaboloi i .u:#

E MILLIBVS 'OIXVNl.

-Ki

INFERJVSEWVS:^R.\ ^^^^^^S:#^ ^^\Wmcdianttpyf

^t^^lA-Xi j^v

SOL.

' n^^rjiFanr^S.ARFA\WSI\nEECENNWM.A?RIM.\IMPRESSroNIS DIE. |

rf;^'-^

(a

«//>ar/« JL1/.K0/ HiirD5, i^/v&i ff/c-o, soPHr^^TA:HEKRICI rc^^trf lahor AMPHLTHEA.TRO'.

iiinmir niltinclii Scicri iiatn rite p»i'?oi*."

Ciiil aqiJmei

s aiiit S\{ _eJjam r^jiitiiij, ^nrpando^ i]lCi\}rat aou

4 Jm- .(^)'!^

iiiaeiii Sciipta h.ce niJiieni.wi C0n,';'-,»/-(i7 VElRDx'ipc^wlrn iOPHIAMj JefcruliT 'Is^oriuih

"ti

.

ii»»« rejiitiii^, unrpaiido Hlii/trat' abu/uin .,

»» '-LiiX'iV Hoiiii,".! '^joli^ii jefxjirr .DEOI r^/ioue pari KHUNPJVTHI Mr-m^n iTOinsn,AGNtty CO!sf5"ll-IO/ celekrarff Don?. IEHOV;»L.ema, n)l luPiYgji' iiili ^^totiii .S^.oin/iinta teniiiat^j

^SrCjici-ilisnclo pergat coiidCic<'.-t intjfis''. AL .UlnJfnoeiiio niUnniain ^.aiek, atd ep •^rfe tmlitut

.

BJrr.iiif

fe.3

'1ol<i7tt niricKt, Xtan Cotnpe, Jcall^t: Mia^rbur&i.

; iSi^^

/-#t»i tari fti.r"r\

^fc '^i^^uj IaV^-*

1*^ r.<,»**

JV»

i X

t-.Jl«,v.uaMfr»v-nivrlcim.l.»rripKXf«'<fel»lliWclM;B.MVicl,ffrr)'cH?c5cWl(^^

.•s

^ ,>73J ^

o ftlicei $cii-/i//.«j^

/i ./^ 'jy foU, \tti(icfi\

hoiii i.eiiUrciit. .

rein,tiiji i(/'ioi'iijtfi"j

ff(icit/i/t' «ff/ ix_ 'J//rt

Libri cilici'iii'is p<«;,

tici'ih, lv'///ic.i/c'<' >ii-,

/V pn'(i.' fo,'o I ./txo

l/i'!!"* fJtrjpectojCi

nte coaiiito.

1Hietoii: iti q:>e..\t*..

\l>fillil tniti fncih,lti}an

oiioflJttt ct ilorniteii'.

ieiti, dc alioruiit 1«-.

hore etyailift di^'-

pt'if(tr&^

l/iiciii li^l""'!', ij'^'"

dtiit (aborihiif-

fe

cuiuij/.jMi'//'"^

Qi,a4. foqiJ' "«,'"'

carfiere ijoistj,

l^ofest-

StoUMf etiitiii Opti;

itia difiiliQtiit.

Suitittoriiiiiiii GP>«\.,

•filS ir.^/ij; ii/t/iyijui

»»//il/ //«11 »/» peforeiii

partciii 'mtfrprct^ian.

iiir, oitiriiiji boiio

iletriihiiiit- ft'

ccftc) Dttmctor yi.

r< pe]of est.

Siorip.,.

nottHtiiii t'''X''iij'

1,011 tttuiba rfeii/i?;

ijf.Si heatitf vxs ejy,

li, CoQ^xta hoc pn,.

trtitw contettinere^

ai ahisC ijf.^'"

(jatiteittnt

.

11}

tis i

A

VeiitMprtitiittii; tioii ^^oppniiii*ii: '^at tjiit' "^ "

iltiti; SfJ/ <;»/w iioit

ineittitur Caliiittitit',

a cuHii tttalitta iti,,

;,;/ iiitiiin- 7« i""-'' ^

-^JV,,, hMfte(Vcl; oorl>«r

t)er£M<.i«ii »"-' ™

Cj^

gma acbtC^rFer"tWs?crc^^ac

'peri

..'X l-tiiE 1// c

Jiriptit nobii

^^lHer ottie-.yi

IiiJidfiiii h^mtiitra

\ lojophin et ottini.

s i o ;>

britte icjKachU: \ramacbtIW,lelpeairkoiiiiittiiti l ',,,-JCrforu, Oiint.ir^CCcUriim <:yS'mvulotit,prietctitoru ^uhlf.et.frMetittim, ac

,u,Di9i,italiff.ifa(iis /ivi CotMio,tir{0,i.„ey eii„„ fnie3,quahs. «/'sv Pfiaitibiiy aftparef.hic iiiiutcS

,^ltiiJi,,eCiJt.iiiit'i>,Ueiirci.ai,<y'Joi,iil^,^clii,„ata-jA

t1«o..« aao-lophKif (r7naMr &tl,., Mctiio ; Jettioitjtrctvc Coft.tiiufrHEO i^crKILO -.<OPHlCEco,ttl .,/7

Nu......iJ erI..V,ii..« !<acro/:,ticUDlliUCAEJcripJu,a,^.Km-p.^,,m^^^^^

O-InftiJM/ioi.. (iittiata TJEl') orthoio^c/Kif -r 1uii.l.U,S;hni..l llJo.ppli.c. ,.«/.. Ch..a.,...c,'///o

7 /. I.j.l-r-i ,.. ..-.-j.Tl..-L.:..r..:.fM:.Ll^„l.',,^.,„.,^l-.^flTI,..r,l(tnB'i11l!inillolOuhoflllllH''lll

%Tmu(tc^gnun- viel jtifhuti brtbcn^-l>er (cb'?" ^^n^ alU CTtjorrn roltc tlug tiigcbg»' ^ft/^

'^fJi^^nfi.hcpoi>f;'yiAA^4^l\l''\e,>»^p»tt,u,\«r gcVJ-f«Kf" "" pfnnnlsli f^>-";'2rrqCWn"Kll? gil&cn'7;ctf«X^p."- Outiw. ..i

JNTRyV AVDF.NTIOn. rio,\,-c--vr>^^T«<^

m.

<?

e!

:3 ,.

a-2

*"• •

r)el/iIrtiul} iloJjct IIII

yrKjeirtiti __,

Viu fcl/tlfeljl' j'.>(ni/M;. I =^

DC" *iilc||f njjtilctt'

liti.

.^^'

f^C^-f

svnUSTl,iu\ri

"«''ff^*'

Dw„i,;^•A t^i^,° NATVR/t'

,. ,- libro Macra,^;^-:^^iniumlm ^^a^.^oMW 7 '•"A^^

luittaifm ac. /| '^

\nftltutio„l\ 'il

«?/« DIVI,

immutaj^ fiibiit' ii^

'

i™^'t ^^^ \muUa ac* •'

W^foX^c^ Wl'^'(^(" 't •y- t < *

/

2»;#o

itNtf:.\ , .•i-r/-

.£t7t^ .Itiimy tWiUcit,.Jd //.,* iti.[':i-ltciiini

<"!>> p. /y/'* ,' 1'' ;'" ''^..

• .•tf.i oa.lenti to»-.

ttiiiin-iiJiii cit iffcoiiteii./.tus.

PP.TIMA,ciIhis t-nt/ia\tlr .]

In/ijraftfia et iiitji.,\

lUa t.nliitttiins j"i-\fd.tcs: Scf.ce,i.i,if pEt-lTATI

K

VicTEHOTJAH OliiKfe

!>;<! placctjiue yliiat,

(iiic icrettft'- iicai„ii

•Zqo Docfor HciiiiciiJ'

,}>"->*%.,

lllVMomin juMolascitliifMiiiai' et./VM

\%n5^

;

mV,. K^

^ vj

Ems"Tti.i.a .rt.itCitr, ctijo

atuiA 'jelociur Miiii:attaimn ,

CoiiS'ia Miiif t:ecii

f.tincs iiigi^aacia'

litlft,

vaeaie ciilpa.ttutonu

esi Jolatiiim.

3^

§/1

^

«Acrocos.; ^#V ^^^

zk^ t^rlj-e.Notiiice <.niiiuiies7^^y)Pf\^l(_i^4S. ff* '^c\\ '/J

iT^ lt,ajteiih.< et Co,i\cuitti.i:^^^^.l' ^CT-lTCtV^7 < - ' * c;o/»/< ;e///W' tefllttioiiiuiii,\ ^^- ' *^ -^^ ^'

^•''J^' ^fiitceriimj Katio san^;iii pn», ;

,5 *--' /Tiw/f AfHhiiS xvTnn f- ooctn

'irA (jvi,

ilciii fcjtis efitociacii,

la acutior isst: aita,,

ineti .iilvei-Jlis 'TJC,

PJT.\T£M tiottVbi^pnciiiijtt; et tiiiJciii

c^afjci hona, Jijiia ho.

iioSytrilillii<hr>t.

Al> iinvtohif, ;t .V.y

jtcriorinti DEt i:crc,

toriitiuj, NATVRy{,wi<r«.

ris, nvriypeie laujavi

ssr.iniihiis pUcuijle oi,

^ tiiecraii. faiicis, iji^

-^ riitosoPHice Joctis,

vlacre, .tir""'

rjTATli.

^M

O

2.

Mmtit, d certitiidinis iiontite

j.% i^l^gl^. _.;^ifr-4J^^^^ — ^ _^ ^ , .____^

TT//iror>7r^.?i1<0r()eticr, .inrmt» rt(iMi'f|eii^criio4' fA'«ttcr,r«t^jMii iiridi,^"^'''')''^''''^'',''^'?''''^^^^^^ '

- '^^-

.lO^Heinper vix uin'afiiino fUtiis.iteJiTalhs) imiiu» ex Ign^rantia lAuficA, paitim exlintJm diaboltca.paiiimt-t Ci m -.2 « .. .^\_.,./ .11. . r.':r: ..jr<=;. .! :\,r,i,,-^r ,ir A^ .....— L—.,. crP/UTff, /....c TccjnvMDnere

_ ^ ^ _ - ,_ '"V«

U oMicefQi, cititi opus efttit pnefatos, hima folamiotii, htfce fitttiJ titettdo) ittter tot ttftt/aciiitiitiitnri-ctltiles fere.

\s t^L)tottLcilfirhp.OV^^^

z "a '

^s r^ 1-^'rn'

- a —•» s II'5, .-2- "

nrfan folcb^sJ tpil qgMwjglggM/baS^^^Jcl? 00^. HenrKt»_Khu tit-ath es iHueo fontc. ot) .tjcITc

M.

>\-

IHI ^'

^^PORTA

AAffHITHEATMSAPIENTIR, S.TERNS.r

SOLTVS -UEBJt

r'ir\

\l. I

A,

^>y?1.%',

i'f^r: ^^J

.^'3^S^:v:?5-^^,5

^f:jl-^

^^'v-s^.^" M '•r^P^i^

rnagBum.s |EliOK4iLLOHIMr.n,pim/n: aitt jitpcrfnK Ttrrx, ,

•ci^J, oimi&wf. aJMffiVacJrn^ii/if 1il»ra1itfr nlruHi; Vti pfl- Cdum, Ailrt, TfrRim,,

^ , , *, auifitl OIo nafainltir, Iehova. in)ml»jlis yAPlENTlAM mirificam in /itn> Naliirtc cMholko Ac

ii?Tlf, SAfIENTlA,Wema: fciniiUiiU UpienI,Tiatuwli(cr-m4gK> iiiaiirfi?rfaiiJoiiJf/rf/<>/<i<(<iicDro/i/f/ur:^oi Pirreifir

|*iiiii/ce Parlcs ORmionci pro Jiarlisjrudis inniimeri 010 /lYtnlCrLii»iu|fi«o/lif,>ciiiJi,'i»lmaiinvli'liii",»'''ni "'pln,n(;oiiiiii.(<(5 ftiiJiollPliilofopliije Tlieofoplicc/iliiii verj:, ;(J<:le;,irfio»iKii,ii Ujierm Jie.nulonWft Divinj CrSapicT

jt'^*'"^"^'''"* ?*?*'' "''/J •"''in,'"'i'i tf^rtim^ Si^nAturi Divinisve Na^iira charArterifinii liiet-o^lypliici',,,Iiiiii« K

\'.'

ycljtn WWIH iJ.SlM» \yi ifi<..nitnuiti .rr.iy.u ^

L .A'.\V}.*,i.V:vK^/A><Tj6t2'j.-,c.....v,«:r<..(.

,••1» trfilAH .

c

-*{\<

>

o

c

yf^

X

C

>"'"'"#""• prologe(icam'^•><^h> D£; pa(r,s(,„° „„„„,/„

prolooedca,,, „, ^^'^'«'"''^P^^^^^ETElW^lfn^Aim UKRAE..

TJrz:^;,. ^""'^ p°'-''^ c re:^ ^om:«J

trcorporir&mQnlis CllRmiAHO-Ki" -

„},ili-ut

:

nt Operr

f "7"5ii/?« (piJrm, pd tmnmjalis auf^ulta.JtHOTJAF. conjinnnta. idear aJ eam. per SCAL/IMcptam Th . ^< - ^ -

pt af(c„/iii

tcmTh^oCophicorum.-ucre Pliilo(opliicam, /{7/onim DOCTRIMAE t/um(axa( fidelium,

lolisi'f. liirie. DIXJISITVS affialis. JaUir, feciinjum LEGES oracularcs /eptem,

1BALI CE, DiZUNO -M,1 G/C£, nfc «o/. FHT^lCO-CHrMKE v/JeiiJi , (Onfiin,

ice • 0,1 i,mr,ar,ii,rfed Theofopjiitc vicjant, cir PHILO.^iOPHI orthoJoxi SIC {ctianiGfo-yaJ

' Mlsri.DCVAiq,, juiiHosiuheavit imxca^ fins,clifii,c celelrcnl. Extriicftorc HEK.RICOJA.E. ^NNO a THSVH CHRISTO mto, M . 0C.ll.

• !

%

p

I

fif /A^'

S VM M APRIVILEGII

C ^ S A R E I.

g^^^^^^^e^ CR^ (^yE S A R E JE r^ A I i ST A T I S

Tritulegio cautum esi, ne qitis QjJilcographo-

rum,Celatorum,Sculptorur>7, Typograpborum,

"^ibliopolarum ac aliorum quamcunque lihra-

riam negotiationem exercentmm ^ p e r a

//e nrici Khvnrath, Lifs. ^lcdi-

cin£ 'Doclorii^ tamfcripta quampicia, Medi-

cmaliajChymica.^YiahaLiflica l^pUraque alia

fecretiora, Latino i^ Germano idiomate^partim aliunde conqmjita^tar-

ttm afeipfo confripta f3 inuenta , acinter ea qutdem oAMrHiT he a-

T rv M S ap lE NT i jE-^ t e rn j£ ,filiiis ycrx , Chnfliano-Cabalifli-

cum^ T)iuim-Magicum , ^-Phyfco-Chymicum , tertrmnum Cathoh-

con, (jTc. per decem annorumJpatium ,d prima cuiuslihet editionisDie

\computandum^intra facn^^mani Impeni,Kegnorumque ^ Dominio-

j

rum Maieflatis fi<e hxreditanorum fineSjfmih aut aho quoptani chara-

Beris ^enere t^forma,fue in toto,fiueinparte, tmitari, recudere, autaho

recudcnda, veLthhi etiamfiulpta (lt* tmprefaadducere^ '-vendere aut difi-

trahere palam '-vel occuhe, citra njohmtatem ^confirfum prafati Do-

Uoris Irfenrici Khunrath^fiorum-ve hxredumprxfimat. Si quis '-vero

fiecusfaciendo, IPriuilegium (y interiiclum hoc Cicfiireumf^ernere, negh-

gere aut tranfgredt temerano quopiam aufi. conatitsfuertt, eum nonfilum

omnthus illis exemplaribits perperam fcrecufis l^ adduSlis [qu^qutdem

fupradicius Izfenrtciis Khunrath, aut ettes haredes,eorumquemandatant

'-vhicunque deprehenfia yel propria, quam ipfis hac in parte triofmns,

authoritate '-vel Magtfiratus loct ilhuj auxiho fibi '-vendtcarepoterunt)

A

de faBo frmandum,fed <^ mulfla inftj)er decemmarcharum aim pim

fifco Qcfireo fraudis <-vindici3 ^ fkpcfati Docioris Moirici Khunrath,

fiormn-ve hteredum TJfihiu ex tequo pendenda^decretumnremijfbiliter

pkfiendum,^c. Tragaj diefrimaJunu. zAnno i s 9S.

RVDOLPHVS.

^4d mandatum Sacrjc Cxfareo:

^aieflatpsproprium

9A. "jB E N c K»

Additumfigillum CaefareajMaicftaJis

incerarubra.

^TERNO

^>-

^TERNO.INVI-SIBILI.SOLI SAPIEN-

TI, OMNI VM OPTIMO, INFi-N I T O E T O M N I P O T E N T I

DEO DEORVM,ENTI ENTIVM

VNIT RI N O,

SANCTO, SANCTO, SANCTO,P A T R I, & F 1

L

I o, in plenitudinc temporis incarnato,

Jhsvh Christo, nec nonSpiKITVI SANCTOi

Vniucfrfarum Rerum creatarum ac conditarum iri

toto Vniverso exiftentium

AVTHORI, CONSERVATORI, G V B E RN A T O R. I,

perpctuoi

DoMTNoacPATRONo fuo CathoIicOjbenigniflimo,

filialiter timendo, vnice amando,humiIIimequc

adorando,&inomnerna:ternitaccm,

dcuotioncdebit"',meiito

laudando;

a 1

2. Thnoth

S.verfu6.

I I.

TOTIC^LESTIS EXER-CITVS SPIRITVALIS MILITIyE PR^-

p o T E N T I, reuerenter habendx-, flammeis, nimirum,

J E H o V iE miniftris , Diuinitus mihi conceiliis,

officioque fuo & didadlico & tutclari

vltroadfiftentibus:

III.

PROXIMO SVO( 0so-A'a«9vi- y^ TiyjY\- ipihce,

(Bmtm/ ^ott/tct Sar^cit/t)nD ^unftltcbcnt»cm

^CC^ftcn/) fideh cuiuis, cumpri-

mis dihgendo

:

IV.SIBIMETIPSI, feruo ac organo D E I ( abfit iadlantia

& caiumnia verbo ) fedulo pro modulo D o n o r v m

a D o M 1 N o hberahflimc concre-

ditorum:

V.TOTI SS.* BIBLICvE S C R I PT V R ^,vtih ad

doccndum, adarguendum, ad corripicndum,ad eru-

dicndum,injuftitiai vtperfcdius fit Ho-M o D E I ad omne opus bonum

inftru6tus.

VI.NA

T

V R^ mirific^,miaiftra:EiOHiMinMvNDo vni-

ucrfo (ciufquc Filio,Magnesia Philofopho-

rum indigitato, nunquam odiofa:,N v m i-

"* N I ac L V M I N I fufpicicndo

:

Denique

VII. SCIEN:l

CHRISTIANO-CABALISTICVM,DIVINO-MAGICVM,

necnon

PHYSICO-CHYMICVM,TERTRIVNVM,CATHOLlCON,

HOC;

In quo Theo- ac Philo- s o p h i c e docetur SapientivEVe-

R.i€,jeiu(cjue ftuclii,hoc eft;,P h i loso p h i.c(inceTiorisfons:

Vena 2;enuini Intellectvs Numinis ac Luminis

N

a t v R/E

cflencialis in Mvn do maiori catholice,in Fili o vero ilHus,

M A G N E s I A videiiccc Sapicntum/y nopticCiCatholicc,rcaIicer

cxiftentisi Tvr i s quoq\ie L egi sve Dei in cordibus noftris

Diuinitus lcriptx j nec non, Mechodi dcxtre intelligcndi & or-

thodoxc interprctandi B i b li a facrajSciENTiyEquoquc

Ligni \kx, Boni ac Mah , atque honeftorum ac

Turpium,- oftenditurfiumeh:

O p vs, ®iu^*iltH3¥ K^ n^^K&Ksv atteftante ewTc^iO. (phy Momo ^Zoilo) reuera eximium,reccns reuiliim, Amphitheatri-c E inftrudtumQv a t v o r circulanbus, ahisque hicroglyphi-

cis FiG vRis, in ars affabrc fcalptis, Verit ati s,pallim lo-

corumjfinc pudore vim publiccpatientisiniquiirimam,& qua-

fi fub calumniarum pondere tatilccndo ingem.ifccntis, fcrc

(proh: ) fuccumbentis^ ab intcritu, pro viribus, vindicandx ac

crigcndjE caufa,& quo aliis bonis atque induftriis viris idemtentandi&:pra?ftandianfaliaudvituperandapra;beretur,inpu-

blicum,cx pio animi afFc6lu,inque orbis Christiani vsvmatque v t i l i t a t e m communem, necelTario iam can-

dcm, & vix tandem ( fcd fat cic6,fi,vt Ipc-

xo,fit bene ) milTum •,

SaPIENTIA VERA,CVI, QJ/in,VEI,QyiBVS avxilits,

QVAMDIV, CVR,Q_VOMODO, QJ/ A N DO, ficri poftlt ac dc-

bcat, Chriftianc doccns •, S v m m v m qv e H o m i n i s B o-

N V M, tam in futuia quam in hac vita frud:uofum, D e i

donum fingulare, tcrtriunum, catholi-

cilhmum,vidclicec,

...... _ „__»

% <tAg/iitionem

^gmtionem^Cognatio-

nem^Vnionem i£

Vruitioncm

I—

J E K O V iE.

-

^

&, quem mificJh s v h

C H R I s T 1, Librique

SS.-'^ Scripturx , Triu-

Cognitio-

?iem

S V 1 I p s i^

vs,

Triuniusj

(ognitionem

ac

Truitionem

—\

niusi^

M V N D I maioris,

&:,c[ucm dcdiCjFilii

cius, Magnesi^Sophorum,vtriul-

<^ueTriuniusi

hocefl:,

Catholice

%. TRIA OMNIA,.^^B tanquamm hquido Speculoy

^^ S o p H I A Orthodoxa,

ojiendens

:

C V I V s

myjleriorum reconditorum

{proHt T AT EK Lv ui^i^v M cadem iUa, exBenigni^

tattsfuA DminiC penu^liberaliter

concejjit.^

APOCALYPTICA CLAVIST R I V NA,

penes Authorcm O i> e r i s huius digne referuata,

L E G E fua

Triuna, (antla, arqua 6c iufta,

ideft,

F I D E,

Tacit VRNiT ATE lcgitima,

6c

O PERi B vs bonis,

(qua^ animum faltem gratum debit^

concernunt)

folis dcbctur D i s c i p li n /E atque D o c t r i n ,e filiis,

SS.^ S A p I E N T I vC candidacis ^ candidis hxrc-

dibusque fidelibus dilcdlis,-

nc lacrum dctur canibus,aut margaritx proiiciantur

antc porcoSjdiaboliimo grauitcr obreilos

:

Non enim omnibus o m n i a conueniunta

JedeH

QviD,QvIBVS,VbI,Cvr, QXOMODO,Qj^A N D O & QX-A N T V M :

Amimigrati, Reverenti^,Charitatis, Gratvlationis,

«^^TTEiSrTiONlS,

Admirationis, Honorisdebiti,ergo

Humillime consec ra t, Officiose d i c a t,

Amice o f f e r t , Debitc nvncvpat,Rcligiose r e l i n qjv i t,

Obferuantiflime d o n a t , Studiose p o n i t,,

l/Eti%ICVS KHFNRATH LIPSENS. THEO-s o ? 11 r jS amatorfidelis , e3^e5^£DiciN^

'-vtrmfque T>octoRi

JE H O V A H

afflante, incendente, ftimulante ac dantc

T RI V N O,dodus, dudlus, Inuentor,Author.

i^NNO (JMASCHIH CHiuxta promiflionem Diuinam mifli •

M D C I V.

I/a llel V'I ah! I/a llelviah! //a llelv-iah!

phyDiabolo!

Ter^ue o^tiAterquephy calumnmo ri cuiuis; nulla excepto

!

y E H V ^VNITRINOSIT

LAVS, HONOR ET GLORIA.'

A M E N.

L E C T O R I

L E C T O R I

C A N D I D OS A L V T E M.

^IPIIITHEATRI HOC INSIGNE 0-

p V Sytn quonAucioj- Henncit^s Khttnrath Lipf.

njtriUjQpiccMedicmx O' Philo/ophiie "Doclor^

SAriEI>iTIAMT>IVINAM3//'vM)A-K A

M

jMa cro t^Mic rocosmicam:Diumo- Magicafn , Chnfiuno- Cahalifiicam

O' ^^hyficQ-Chemicam^admiranda indufirii'.,

fpeElandam Ocvlis: contemplanduME n-

T E,fiSiandum Opere,tn Oratorio (jr Lahoratorio,omnthitjpropofitit, ^-mice ac Candide Lecior , damtu tihi nunc tntegrtim (Jr abfilutum. Jpfi

quidem Auclor immatura morte pr^uentus, aliqua exparte,fidnon ma-gnay imperfecium posifi reltqutt. Onas tUudmeis humerts tmpartbiuja-

ney impofuitmoriens, yt Opvs pofihumum cura mea tn lucem ederetur:

tum quodtpfifucrim intimafamiliarttateiuncitu,cu-in.aiiodconfihtfut, tn

hocopere edcndofecent me, yna cum ahis reliBis dfififecrettoribus,partt-

cipem. 'Dediigiturfidulo operam, yt taleprodiret inpubhcum,quale, yt

prodiret, tpfitmperuoluijfe,accurateintelIexi:Sttn multis ttanfatisfacium

eH omntbns , lUi (jr magjiitudtnem Ke i perpendant ^ mehora hisfa-

ctant. Refiat yt define Operis tepaucisadmoneam: ^anta cura,mens

humand s (?/'r e, uatUrditcr dejTderet,in confejjo eUomntbtts. ,^uot yo-

lumina Ltbrorum Sctenttarum gii^atia ,euoluuntur? quot molefitne detw-

rantur ? qtiotfitmptus tmpenduntur , quot Lucuhrattones, Vt^ilt£, /abo-

res exhauriuntur ? quorum omntumfinis tandetn, autyamtas esi aut ino-

pta,fipe etiam fraSlx yires corporis 'i3 dclirtum antmt s y/que adeo difiici-

iem ad Vhtlofiphiam ymbratilem , humana ratio monflrat ytam^ adt-

tum. Seciis yerofactt Theofiphta nofira tn hoc Op ere, prtmum enim

non tot labonbiis x^fiumpttbus confiat. nAudi Ipfam ttbi loquentem : Fa-

ciie ytdeturab his,qut diLgunt eam,^ tnueniturab his qut quainmt illam.

1.=

Sa^.e.f.i},

«4,15-

Sap.8.^.i(J.

praoccttpat qiuje concupifcunt, yt illisjcprior ojiendat. c^/ de Luce yigi-

Imerit ad illam non Ltborabtt , Assistentem emm lUam foribHs

fiiiiinueniet. 'Deinde nontot molcjlds occupata eH. Vionemmhabet a-

mantudmem conucrfatio tllms, nec txdtum coniticlHS ilJtas^fed Uttttam

'<£ zaudium. Facillima tgitur i f̂lontanea efi h^c nofira Saptentia. Talta

funt Omnta 'Don aI^e ijV er a. <iAtfraudes mundiJ!Iiifiones,T?han-

taf?£ySophifitca Dtaboli, multts laboribti^s^fumpttbtts confat.

'Tandem d contemtu huttu Operis dehortandus es^ Stulti <^ ineptt ho-

minis efi/em nondurn leciam tudtcareynon tnteUeclam contemnere. ^u£-

fo te,an proptereafunt contemnendafydera^quodtu tUa non dtgnofcis ? an

proptereaabitctend(€ isr conculcandizVlanttz^quasfoecunda mater Terra,

nobisporrtgtt^quodtuipfarumfignattiram^ eccultoj yiresnonperfftcis?

^ottnuttles t^fatuos fcettespartttrithumanum In^entum ?atqut,tuiUis

fipeprtmarium locum das in Bibliothc^a tua,^ habent lUi tn menfa tua,

Fhilofophtca^prtmos accubitus. <CMemtneris er^o hoczAMFHiT he a-

TRVM tuisoculisnonfucatamatitfatuamThtiofophiamffe^andapro-

ponere:fed contuttum ^ternje S atienti.^ solivs ver.s,

quam magno tuo malo& exitio neglexeris i^ contemferts. Z^ ale,0^

hoc <iAmphttheatro fruere , ad Agnitionem Dei, fhgnitionem tutipfiuSj

dtgnotionemNaturiCy ad lUumtnationem Animajpurttatem Spiritus,fa-

nttatem Corports. Datum ^i^ermgerodte in tnclyto (fomttatu Stolber-

gico adBru^erum Idib.Martit, cAnnofalutiferipartiu Ftrgtnet i6os>.

ElLASMVS WOLFAKT. S.

THEOPI/ILI I

II

THEOPHILl ^4%_ETII

IN MAGNVM ET MI-RANDVM ILLVD AMPHI-THEATRVM CLARISSIMI VIRI, DN.Henrici Khvnk.ath LiPSENSis, Vtriuf-

quc MEDiciNicDocTORiSjac vcrar

Sapienti^ ftudiique eiufdem

inftauraroris,

ENCOMIASTICVM.B D I T A Diuintfiquii myfierUverbi \

i^lttus injpicidt y/eqtte inpemtralia cofidtt',

2^lnijicHmfuperts hominum commcrcia cernct.

Felicesantm.t, qitasgratia tanta heauit

t^ndire Angelica4 mortali in corpore linguat,

Httmano<jue D E i/e»tireinpec7oravocem!

.^ofngit ijia difs ? vbi iam latet attrea/caU

Calt, qua/uperi defccndunt ? quifve recludtt

Stct atos adittu ? nofqtteadpia Numina ducet ?

DifficiUm^mihi crede,viam,qui talia teniat

Jngreditttr, nec enim cuiuis manife/ia videntHr

Diutim/ydereas habitantia 2(umtni luces.

t_/ittamen humanaftconfttetudinequondam

K^ngeltcas meutes Utatas credimtts, artem

K_Ahjlrufam rcor effe : Patres nouere vetufli.

Occidit: Oceano veiutiSolmergituralto,

L^isx tenibra informes, ac immedicabilis errtr

Inualuit : mendaxcfuefiium caput extu/it orco.

FoTiseH illtmis S o p H i ^t .- Ditdna C A B A L A,£>uamqttetenent Mag i,redolintesthttraSabai,

Cuiquededit v i R i D E ,^ tacitttm S a hfufilenomtn.

Trtnamhincnemo D e i Sophiam/ineNumine babebitt

Thei/egam,A/ironomam,(J^[edtcatricemqueDianam,

T^mofine afjiatu Diuino magntis^ a/ius.

Vnofontefluh Sapientia Trina beato

F/a minis atherei,fufkqueper omttia mentis,

^ua vegetat ttrras , mare,fydera ^aera complet.

Rex mihipacis erit tefiu, quipeBore quondam

Totgemmas habutt Sophia, quot /tttera arenof,

Cutus cordea/tam Sapientia/iruxerat arcem.

b i

tl

Hicquoficspulcrdm Lthanidementecolumhan*

iHgeminans imofti(piria co>de,voear/tt ?

2idmejue fibt. vititfociim delegerat vnam.

Odtle&avenimea^te chtrtJJimtMorat

SponfM Eex Solymx tum, ^fura ^umina iurat

Sefore conjhntem tibimet caftumque maritum.

Calluithancprafens 1 H o v A N I s iretm ^hrAmtti

(_yilloqutis,& ChaldAu degentepref(6itu

IrAulttJEzypto,(jr terriipatifecit idumu.

Hac tibinotafm lacobefaentia rerum,

I H o V A tihi, tihiicala D E i;caliquepate»tif

Ken avifatgrcf^cm maculofispartubuiimplcs

Bacheltdes : tenet hanc Phariidum cdica regu

Somniaper traHat cautttSiprudensquefuturi

Euentura canit,fer myflicapecuU vates.

Hanc ^gyptiaea Mofes edu^lHt inauU

Imbihit ; hac, diaquefimulpofl luceeerufcitns

(Luxgemina hac) ipfipotuttfe ftfere Inoy A:Hac Bileamftncerui adhuc,& crimittii exptrs

Turpis auarttix , neuitfcrutarier alti

i^hdita riteD E r , c^ fanc^/e henediceregenti.

Hac Rcgina Arahum folersttvigmatapromit

ifacidtm Regi, quonon fapicntior alter

CUruit ; hacDaniel, Magitprx^antier , illum

Extulit infrueiumfchgU Regia Verfidis, idem

Regihus edixit trifiijfmafata duehus,

x^lter ahlmperiocadit, ebhrutefcitatalter.

liomen ahhac quantumgejftt termaximus Hermes f

Hacve^erata D E v iA,viftt cunahuU C H R i s x i

:

kJA [irifico docuitV E R B o Reuchltnus eandem. -^.;

Haftc Agrtppafagax mirando predidit ore^ :

Prodidit HtluetiuSiAiufaru mfilttu, HermeSt

Exojuifatuis: Lumen Sapientibus irgens:

Cuius (^ humanosfiiperat Sapientiafenftu :

Hocgratare tthi Celfo Germania Phibo.

Hanc (ir Ste/Uttts mellito carmine condit.

H£c eU, hxc tHa efi, ( mthi crede ) Scientia, verum

^u£ tibi Naturit Lumen, vireiquecapacis

t^hfiruftts Mundipandat : Clartjftma Luxesl.

^uafme cunfia itcent tenehris tmmerfaprofundii^.

Hic tihtfax: hte Lttx, hxc dux teprxuia ducet

i^hdita cunfiarumfubiii adpenttralta re>um,

Etfc mirifcinonpondusinane Theatri

7{on(ptciatoriners, verum Rimator,^ A£ltr

Intimus hofpes eris,ntn hofpesfemper ohetrans.

Hiic& /ietiarum curfiss virtfque reue/at,

Etjcrutata vices rerurr,,ftata terr-poraftgnat

;

Hu

^5

H/ccvu ventorum Pontique innotftit djiug,

Vndeorttts^ vita fatii : vnde augminx rebm

Sdocet, tf terra venis expromcregazas.

Principia hxc rerum cun^larum trtmt refilmt.

Thciefipha hacfnada eHi (^fiprsflantitti iHis

£)uicc^uAm erit,Hjtc^genitoreY) E o, D E A \SfonfaDetrttmr,

Etgenttrixrerumirecclitquam turba Sopherum.

Inuentum efi Medicina tuum^o D E a : NUmi/te cedunt

Pulfa tuo ; Refolutus hydrops ; nedofa Podagra

Ltpraqucpreh viuumfcedans imrriunda cadauer :

Tujpfera^ Tabes flamrKisferuentihMf, ima

Exjfucca ojft vorans , rapidusque Jpople^iictis humcr:

Herculeujfquefurens,^ (purcansfducibus herrer

:

Hiciintu indomttas vincifque fugtuque Chimeras.

Salue blandaparensfalue expeiJata diu lux!

Veniflitandem , dijpellens nubila coelo.

Hanc, H E N R 1 c E,//^;' quedamicam ekgerisvnam

Cratulor,Afclepidum decta tmmortaie Sophorttm

:

Crata D e o Charitumfobolcs; DiuinePrometheu;

Bignepeloyquimiranouodans AMPHiTHEAXRdJnLucem: veterum vixcunSlis vija Theatris.

Liuor inersjlolidumque coitx, ^fibiltts orci

Cedant atifpicitsmeliortbus ; S laborillc^

^uamfelix,fuauisfudor, curaque beat* ?

O quamfoectindifittEius, o tadta long*.

^uam iucunda via ?gemma^tetspuUteris ortut

K^ureus ille tuis ,fuperum te in luce loca bit.

O Decus Aoniditm,Pyladrs mi, Nefioris annes

Viue ;vale; terris nec cxlicafiande reliBis

TeSiaprius, Medic*, Chymiic diaqtte CabaU

Culmina quamfuperesfumma ^faJligiafonM^

yiuedtu,foltde'qu€ vale, moriare beate.

]•'

I

EP IGRAMMA

IN EDITIONEM AMPHITHEATRI CL. VIRI DN.HENRICI KHVNRATH LIPS. VTRIVS-

Q^V E MEDIClNiE DoCTORISjPkiLOSOPHIin(ignis,&: noftra^ statis primarii,&c. fau-

toris fui honorandi.

'Arp ER E quigaudes,hicnolicarperequicquam

Omnis huic Phyfico cedatlabor Amphitheatro.

Numinis inftindtu M E d i c v s quod S v m m v s ab alto

Scnfudedudumj veriKhunrathusamorc,

Inftruxit , Sophizque facros illuminat vfus,

Lapfam reftituitjvitiofaque membra repurgat.

In Mundo non cft par his virtutibus illi,

Vnguc leo notus : Diuina hac notus is arte.

Maxima nafcctur qua fparfis gloria Hbris,

Dona D E I variant, hoc certe cft nobile donum>Ecentum, vel plus ccntum vix millibus vni

Ingenium tantum contingithaberevirorum.

^. ZVBERVS T>.L,

AMPHITHEATROCLARISS. ET DOCTISS.VIRI DN. HENRICIKHVNRATHJ,

VtriufqueMcdicinxDodoris

celebcrrimi.

\TV N D V M extra mundum qui vultJpecuUrier omntm,^/^»f extnftiffura nofcere (efntagtt:

limefui tU sdent veterum vafiua Theatra

yelnotfMijpeciaclii reddtta vamfuis.

Jmmundtimpotttismundum exuat,exuat (^Jhj »

lndr<peditriccs (jrf^gint nibulxs.

Orchejiramt^ue tuifubeat K v n R A D E Theatri

JEthcris igniculoprdgredicntc hono.

Diavbi Smiragdimonlirat Sapienlia fpfclo

^uidAlacrocofmns /igity quod AUcrofmtts agat^

Et Panace Hermetis regnatque Afclefia l -yg^-a

\^c dignu dignns vtraquefpargit opcs.

^uaspatttloflauidt pandi<f}omachintc The.itr$

K V N R A D t ingenuiprogtnies Gtttii,

ftrge ita-frma tui hafis esi mthfiira Theati i,

Dttm Aiacrocofmtis erit, dam Aiicrocrfmu-s erit.

lohannesSciiiTiiisEleftoriSaxonixa

SfcretisEcclefiafticis, amicofuo

charilf. honoris &: amoris crgo

confccrabatld.Mart.Ann.1^04.

Drcrdx.

PHILOSOPHVM=V M B R A T I L E MT a E O D O K l eA (U I L l N i T. L,

/^Vi D abdicatasinme.imcuramvocas

^^'^,^^ SophiftaMul-isfutiles?

Negant cama;nis,ncc parent ApoHini

D E o dicara peftora.

Fuitiftaquondam llultaconfiJcntia,

Fucus,Tenebra:jSomnia:

Ciere furdum Delphica Phccbum fpecuj

Vocare Mufas Numina,Fandiqucmunus,muiiereindultum De i

Peterc fonte, nemorc , aut iugis,

Nuncaliamentemvis agir, maior D t y s

Alio^^que mores poftuLt

Sibi repofcens ahhominc munus fuum,

ViuamuS vcvitz Patri

:

Vacarcvani<;,otioautncgocio,

Ecfabuloflshtcris

i6

Vetat, (uis vt pareamus legibus,

L V c E M Qjv E ceinamus fuam,

Quamuis Sophorum , callidaque ars rhetorum , 2c

Figmenra Vatum nubilant,

Q_uicordafal(is,atquefairisimbuunr,

Tantumquehnguasinftruunr,

NihiladterenrcSjVt falurem conferant

Quod veritatem detegat.

Quid cnim tenere vel bonum vel verum queant

Qui non tcnent fummi caput

Verijbonique fomitem &: fontem D e y m ?

Quem nemo nifi in Chtifto videt.

Hic VentatisLumcneft,via:via,,

Vis,Mens,Manus,Virtus Patris,

SoliEquitatis, fons bonorum, flos D E i

Natus D E o, Mundi Sator,

Mortalitatis vitx noftr2,£c mors necis

Magifter hic virtutis eft,

Devmq^e nobis,atquepronobishomoNosinduir^foexuit ;

^tcrnaiungenshominesinter& D e v MInterquc ic commercia.

Hic crgo noftris vt fuum prscordiis

Vibrauerit e C^Ioiubc.r,

Abftergit xgrum corporis pigri fitum,

Habitumque mcntis mnouat,Exhauritomncsquodiuuabatantea

Cafta: voluptatis vice,

Totaquc noftra,iure Domini, vindicat

Et corda,5c ora,& tempora,

Se cogitari, intclligi, credi, legi,

Se vult timeri & dilijji.

Huic vacantem, vel ftudentem &: deditumIn hoc rcponentem omnia

Ne quxfo inertem vel peruerfum putcs,

Ne crimineris impiumPietas abefle Chriftiano qui poteft ?

Namqueargumentummutuumeft:Pietatis,cft"e Chnftianum, &: impii

Non cfle Chrifto fubditum.

Hoc tc docebit inclytum TheatricumOpus hoc,& piane myfticum,

./Eterna monas &: trias cordi tUQ

Facinfit, hunc fintm bonumScopuroquemonftranth^cctibifpeftacula,

QuibusD E o potes frui.

ORATIO

'7

0%AT I Tf/E S T //I C A

A D

FONTEMSAPIENTI^CHRISTVM OPT.

M A X I M V M.

Chriftiani Cordati.

^3^j! I/r iste fac yt fapiam^ quia tu Saviei<!tia ^TatmSoluses^ <^ tecum quifavtt^ lUefapt:

^is dxbit in tanta^ mihinam caliginelucer»

Vt capiam yer^ dulcefalutts Iter ?

iAd te confugio, qui L v x mortalibusipft es

TerquemfenferuntcmiBa creata diem.

"Da mihi U^ tvrjELvmen, teuebrasque repelle

Spjntiij ilIufLret peciora n'ofra tutts.

V^on eqtademfateortantofum dignushonore,

Sum mifer^ c>^ mtdto crimine Chrfie reus^

Sedtamen infiifo confidofm^ilneycuius

Tttr^abitfordesguttuiavarua meas.)

Simiht dei yitam, cur 7ion quoque commoda 'vitd

(unEia tua nobispro bonitate dares ?

*A Tatre quin ettam quacunque rogabimus^inquis

5^s accepturos nomine certa tuo.

V^n miht qu£ro lucrumi;vanam non arrogo laudentf

Et laus i3 lucrum tu mthifolus eris.

Sedneque diuitias dederis^ quas mirer auarus,

(ji7icla cadunt^frmas non habet orbis opes.

tAJpira cxptis, mentem c^leftbus tmple

lgntbus,acymbras aufer ab arte ^raites*

V^erit^bfcKrum,facile inpcnetralia ducar <

U^tur£^ monfrasfiintht Chrtfie viam.

Ip/eferam magnaslaudum ttbivrxmtagrates:

DXtlhomo maiusenim quodttbtreddat habet.

iS

?.

.rj^^*'^-)^.- >' ^.'»^

^ '^-s .. f^r^\^

»

EiSAr^rH

xnoTin^sisgeneralis,

P R O L O G I

S E Q^ E N T I S,

AMPHITHEATRVMSAPIENTI^. ^TERN^

SOLIYS VER^,CHRISTIANO-KABALISTICVM,

D I V I N O-M A G I C V M,

nccnon

PHYSICO-CHYMICVMad

Homines ^

Vniiwrrfos;, Omncs, cundos & fingulos

feorfim, C A T H o

L

I c «

dircd:!.

Prologvs

©

.

^ s V M M A^ li

I AMPHITHEATRI SAPIENTI^. vGTERN^, ;!

g R.fcr.tu..rtt-W C H R I S T I A N O -C A B A L I S T I C I, g

&j DIVINO-M AGIC I, M

^ Wf »«' S

^ PHYsicO-CHYMICI ||

§!^Tertriiinius-Catholid.

^ HENRfCI KVNRatH IIPS. THEOSOP H !jE

omaioriifidtU,^^ Midiimit vlrmfqiii DoHorii.

CHRISTIANO-K .4 B A L I C E,

Im cU,

Kabal.€Ciiristian.€mcthoiio

:

\

Difcas,

H O M o,

MiindumvemJli)trA-

SwDeipatrif Lu-

minuin.

1.

Agnofccce

Devm,(^.ejHemmtfl,

Ih s VMChristvm.

lAbTtm^fMelUgereSS^^Scw^xnis:,

De o,d-i^e]ucmmifi:,

I H SVH C H K I sto,Librocjue SS-*Scnpcmar.

E T-I PSO,Tem

M vn D omaiori.

II.

Nolcerc

T E M t T I p s V M,

I^t^fiem dedit^ F i l i o eiw

l^Magnesia SapientnT?t-,.

C Ti met-ipso.

jD R o, ^,qMemmiJii,

IhSVH CHRISTO,Lilro^ue SS'^ Scripturi.

MvN Do maiori

(/, F 1 1 1 o ««/,

horftm^.

III.

Cognofcere

M VND VM maiorem,

^t^Hem dedtt^atif F i l i v M,M A c N £ s 1 A M ThilofephorHm

,

L A P I D I s , mmiriim , 'Phi/ofipho-

WOTjCarholici, vei Vniucrfaiis,

p/niijuampfrjiilc , SvdiectvmdehilHm, ^perfeElum,Reg£nermo-

nt PhyJica,Artis Ch)mic.tadittmen-

to,pU*i^uampcrfictindumt h- 1. Tri-marerui/e, & proptnca CAthoUcon^

ve/vmnerjk/tac^ia/e,

tn & e.x

t^DS/Ti

j

MvN Do maiori

I ^,^«fOT deditj F 1 1 1 o ««/, \,

[ Magnlsia Sophorum^. f

r MvNDO maion,

^ , ^uem dcdtt , F i l i o eitu,

M A C N E s I A SApietuum,

cjui '"uaiatQf^ Confubfiamia/ii

Parentt , (^ jj.-/endur Glorix,

ata^charARcr Subllanriav/w

Pn-marcrialis,Clj^/W/f«j-/«

^ejHo Jynoptice-catho/ici inha^ir-

\tat omiiis p/enitudo N a t v-

M. corporaliter.

Timbt-ipso.

Et sic,

tanaHanu

tn (pcculo

c/.tnff:mo,

C^ exfoa-

tc/impidtf

fimo Sapi-

ENTI.CVC-

IX Tcr

criuno

tholico,

pro dono,

.1 S P I R. I-

TV S AN-

C T O tlbl

commMm-

c.tto.

DIVINO-MAGICE,

/socen,

MACIi€ SAPIENTIjfiVe

D I V

I

N i€ , cuini vnicx , vt

hov\x ^ mulriformis, fiue

miihiplicis,^(/jff«/w 'Ti-^iKTnr;

'"^- y.^<Sr;EphcJ~s-Verfio. J^^At. (

ca- 'lu, muha ac varia manife-

,

r Orando, "^

Or ATOM

ud,s do- \r A .M- <y

ftarionumy/(«r med i a ; ea-

«]ue, cnm Piibhca, tnm Sc-

crcta,Secic[:ui.i,Sccrctini-

nia, Pht/ofopht^juh/imtoribtu,

mimme ma/ufiittsnotA,dextre

obfiruata , ac pie vjitatn ; rac-

thodo:

D E o^^^i^uemmifitt

Ihsvh Chris.to,ZiiM^^^SS-f.Scnpcurs.

AfpiceiLegCiOb(cru3iInrcIhge

n AN T A AIELOHlMoMN

P S A L M

y. 4. LtttificafiimeAl H o V A H ,inopcn

if . j, Quam fna<inifica.J'nnt oprra tuali^

i/.6. Viiiniipiensnoncognolcct,&lI"

Ha//t/H'lAH\HdthPhydi

A TKVM)

P H Y S I C O-C H V M I C E.

Iiuc es},

C H 7 m I ^ Phy/ico-

Artificiahs TOP//jo(/a,

jS"w{;iir.a|T.T A L c H Y M lA. mi*;

;' 'P'«iTentaiIudica; Vtcre; Fruere.

' O N K I N E I.

^ vcnduntlabonbus.

XC I 1.

*«w,^ infaSiismanuHm tuctrum exa/tahiV A H .•" va/deprofundxjitm cognattonet tu£'snonintclligcc h^c.^^'•Ha/lt/H-/AHl

LaBOR. AND O,

Laboratorio.

Th EOSOPHiCBnoucris

ae

hauries

Tri AO MN I A:

h.e.

Diuinum;

Micro- •*

Macro-

CO SMIC on!OMNIA

OMNIBVS!B O N V M

tn hoc Adundo

Summum,Terrriunum,

Carholiciflimum;

TuHmcjucQ Homo,heatiJfim£

VltdL F I N E M !

HicSoPHi a!

H:ec PhilosophiAiummalHaecrti^Hanc Vi A

Theolbphica, Tertriuna ,

Carholica , Lincaris , fbla

Vera; ^^uatj^ c ^e t E R a bona

[ ohquam mnumtrai oh i^uam

miranda [ ) aditciHntHr N o-

B I s 1 ty^//i» omniSjVe/Jitptr-

ficialis; autcircHmfiren'

na/is; autfii/Ja

^ttH/ta.

RVACH HHOCHMAH-EL! Ce/o\

tierHmatqHtiterHmphc.il>ir>^'^CHtHts! nn//o excepto.

3©sj?

19

Jiu^^i^f^fp". R o L o G V s hic prxlcns S c a l it cuiclam,S t v d 1 1 S a-

^lJ^^^^M P I E N T I A vera:,rofteque philosophandi rationis,

0A P ^^ G R A D V V M orthodoxorum s E p t E M myftica: aflimila-

[^l.ii^^^^C^ tur,qua(DE o vocante & duccnte, Genio ftimulante,

S^^l^^^^ 1n G E N I o cooperantc,L A b o R e debito ?c fedulo ab-

foUiente) tam iuxta Sapienti>e verac,quam eius Pra;conis(ex Ie-

H o v vE ipfius calculo candidiflimo) Sapientis doitrinam vcre Sapien-

tem afccnlus fitTHEOsoPHicvs adAMPHiTHEATRi przfati

P oR T A M quamulsanguftam.exilem. £cdefpcdam,attamcn auguflam

latis &: maicflancam : 1 n & p e r quam D o c t R i n it fihus fidclis qui-

hbet.ad fincmvfqueconltanterperieuerans.lartusi n t r o i b iT.ibiqiie

s V M M v M illud B o N v M Terrriunum cathohciirimum , videUcet, pri-

mojAgnitionem D e i,&:,quem mifit Ihsvh Christ i,Librique

S,S.*ScripcurxinteIle£liimgenuinum;Sccund6,cognitioncSviiPsivsj

Tertio, cognitionemM v n d i maoris, &, quem dedit, F i l 1 1 eiusM a

GNEsiyT. Philofophorum, L a pi d is^nimirumPhilofophorumcathoU-

civclvniuerfalisplusquampertecli s v lii e c t idebitiatqueperfedi,Re

gencratione PhyUca, Artis Chymicxadiumento , plusquampcrficiendi

;

primojiN 8iE xDe o,&:,quemiuifit,lH s vhChr i s To,Libroq;SS.*

Scripturo: ; Sccundo, in & ex S E M e T i p s o : Tcrtio deniq; in & cxMv n -

Do maiorijScquemdcdicFi L i o eius,M a g n e s i a Sapientij,o m Ni a

inoMNi B V SjfquareSjab^a^TibJi^E LOH i MTriuno,exCorpore,&Spi-

ritu & anima etiam Triunus compofitus , in Parady(ummundauam hancpricipue collocatus efl:) feliciter coNSEqvETVR, eoquc tanquam

lingulariquodamjt^ftijjA/Mii^/B^Gfiy, Theofophice Fr v ETv r.

C o N s T A T autem Prologvs hic V e r s i b v s totidem,quot

Annus diebus, treccntis nimirum fcxaginta quinquC, eo quod per totum

.nnnumfingulisdiebus vnvs,Sophia ftudioiogcnuino, contempla-

tionis acciiratxlancc, acuciflTime penficandus.induflria mente coniidc-

randusjiicfxpius velunriminandusfit,itavtD o c tr in AhuiusTHEos o p H i c ^ falutaris animi cibus ei in dulcem Animx recreanoncm cfli-

caciflimumque Animi nucrimentum tanto conuenientius atquefelicius

conuertatur: Sicque ctiamintegriannifpatio, (noneniraefl:, nupcrrimc

initiato pra:fertim,crcde veridico Experientiaedo6lo,vniusveldici, vel

hcbdomadis aut menfis labor vel fl:udium !;& quidem auxilio ac adfiften-

ciaRvACHCHOCHM AH-E L.fcU S P IRITVSSAPIENTI.yEDEI,a pacrc L v m i N v m milU, non fupcrficialiter aut primis duntaxatlabris

gufliare, Ccd, penitus quoquc ac crebro deglutiendo, quafi rcguflare& ve-

rc,mi6QyiNT-ESSENTiAiiTER,percipere queat,Q^ViE n a m,q^a-i I s, q^an t a&q^a m s v a V I s (itcumS a p ien t ia vera, tumraciohscfinccrcp hilosophand i:&quiddemumDoc t r i n a

ilUusinrecefluinteriorifouear.

Ha?cver6epulas opipare apparatasatque lautiflimas,im6 Theo-sophic A Sjdigne nemo guftabit facile,mult6minusexdemalicuiiu-

zo

cundiflime lapicnt, nifi prius reuerbcracione accnbuhtionefufli^iciite,

per Ignemcrucu, probe fi:atl:us,acluritiead moUitiem dedudus, SiYvcx itio-

netali,danteintel!cd:um ) inlignitcradmodumcxercitarus; i^qt4xet\Am

lachrymarum pccnitentialium abmipunt.iteadmunditiem &candoremvlque Chrifl:iane lotus,ncc nonPhilolophico moievanitatibus Mundihuius immundi plane depofitis, longequc poftfe dereliftis, hac mcthodofpiritualis redditus,&: ad conuiuium hoc benc prj'jiaratus ac rite fit difpo-

fitus ; quamobrem bi \s ipfe, veluti fipe tentatus, acriter examinatus, exa-

£tifllme probatus , atque ob id fatis probus ac conflians tandem deprchen-

ius,inn,umerumFiliorum &afl~eclarum DocxRiNii fidelium Sa p i-

E N T I A ipfius, legitimc recipitur, in album eorundem immatriculatur,

epulisque Theo/ofhtcis prxfatis folemnioribus dignc accumbit,conuiuii-

queillarummentoannumeratur. S v m m Ajipfa S c a l A huius pro-

logetica; feptigraduahs nunc fequitur.

ARGVMENTVMGRADVS PRIMI.

"pR I M V s G R a D V s eft, Sapimiem, ceu verum atque perfedtum Theo-

-*- fophum.A T E R N i€, fohus verx , S a p i e n t i >E magnificum eumq;Regium prxconem, Diumitus in-& conftitutum ac fubdeiegatum, nec

nonSAPiENTiAM pr2tatamipf;m,adfefeprimum,pGfl;n'odoautcad

Amorem,Admirationemacfl:udium mateias (so<i>iAs)SAPiENtij€vcDiviNj€, PhilofephU nimirum Theofophica dc fandioris folius le-

gitimxatquevcr^,//<7wmvniuerfos,omncs,cundos&imgulos,exfingu-

laribeneuolenticaftedioneergagenushumanumfl.igrante,fidelitcrvcj-a-

que ab partc vocantes,&: fedulo inuitantes.auide atquelibcnter(fci^r!dl

tDtlbgcrnc/mit (ufl t>nD frcwDcn ) y^ndire -, eisque j ob caufas hinc inde ab vtrif

quegrauiterproLiras,reuercnter("nMtQL*§rcrbiceungx)n&an&ac^t)ceuinitia-

ti primum difcipiili facere confucuerunt, iine contrad)<!:l:ionc<'/'f(a?/^'0'.

ARGVMENTVMGRADVS SECVNDI.

CEc VNDVS Gradvs efl:,pofl; fufceptumDiuinumhocfemen(vo-'^cationeNv m in isELoHiM,atquetraduDE i,PatrisZ«M?/»«»»)in

ciufmodi feliciter cccpra ohcedieniitt,comvz confcientiam non reludando,

confl:anter^f7y?«fr4;c_^; S a p i e n t i a Mq; ^. t e r n a M,folamvcram,omnis veritatis, virtutis, Sapientix bonx.Cognitionis & Intclligcnti.x vc

I x.cum in negotio Rc!igionis,tum Scientiis & Artibus omnibus, humanogeneri furamopcre vcilibus, vti & in rhilofophia orthodoxa, origihem, fon-

tem ac fundamentum vnum,folum,catholicon & aHcrnum,atque ita con-fequenter Phtfofophix Thcofophice, reueralacr.T, foliuslegitimaratquevcrx

matrem, toto Corde, tota Anima, totis viribus & omni menre ( pro donofuperne cuiuis benigne conceflb & communicato)exomnimodaoblatio-

ne & tra-

il

ne & tradinone fuiiplius, inrerna prorfus ratione amarc^; Eiufque (ia-

diura hoc ardcnter mftmuarc^ :'' HnmAnam vcro, ''carnalem,' munda-

nam,cmentitani,atqueputaticiamjauc vel quafi Sapientiam iftam/in lub-

limibus fcrmonibus ac ibphillicis &: periuaforiisverbis "dicendivc peri-

cia, hoc cft, oratoria: facuiratis fucatis iUis coionbus, ambitiofa Eloquen-

tiaturgidam(aqua,cxmandatoDiuino,Apol^olus_PAVi,vs nosfidelitcr

dchortatur)HiqL:cxmulationcm Divin ^ veracque S A p i E n t lit fu-

perbam, & feCe luperciliose excollcntcm.ac '^falso ratiocinando fcrmonis

probabilicate fallcntcm,diabolice & ortam Sc per admiratores illius, orga-

na fua (fuifimilia) pernitiofiflinic propngatam ac diuulgatam, fpuriam

1 &ril^egitimam,im6 profanam,tenebrarum,vitiorum,errorum,fedudio-

nis cc cofufionis omnis,pfeudique Phil(:foph:<e (a - vafc lilo D o M i n i elc-

do, tcrtii cx\\, ac mvfbcriorum Paradyfi confcio,^ inanU fuUacia vcl deceptio

noniinatx) gcrutricem,quam vera Sapientia ipla,necnon prxco

ciufdcm Regius, viuis hic belle dcpingunt coloribus fuis, (ceu alias a-Kv^a-

ha. fiiibus,qaibus iolisdebentur) oujindo, &:perinteruallalongiflimeafe

remoucndo,prorfusri'//»^«fre_-^;Canequoquc6cangue(quoddicitur)pe-

iusodiJ/L^i im6,ad Spiiitum extremum vfquc fcuerc abcminari.cxecrari, ac

flff/f/?jr/;aliosetiamimnigraanidu'.tatcproviriliabciuscultu auocareScdc-

/^i!i;r<;ri,neillamvelminimoamplcclancurautfequtintur; vtmature odjp

incipianr.qaod ipfis nunc &: fempe

ma;reftfugiendum.

ARGVMENTVMGRADVSTERTir.

TE R T I v s G R A D v s cft,I E H o v A gratia nsjfez.cfcire^ ^id, ^alii,

quam Pulrhray rmclara &: Prie(lavs,7iX(\\xz £>uanta 7?^; fit S A p i e N T i a

y5-. T E R N A , fola vcra ; qusB cfl: Philofophix fincerioris, lanioris ac vcrioris,

imorotius ©eo2-o4'Ia5; zeQie(\\xe phUofophandi racionis, foIaradix,fun-

damentumacinitiumvnicum,folum,catholicii&:a:cernum : Adhzcquo-que,quidnampropriefitprsdiclaP hilosophia vera?

ARGVMENTVMG R A D V S Q_V A R T I.

GRad vs Q^ ART V s e(\:,/cirequiiSA p ien T i am veram det;a-

pud^«mDocboremautMagii1:rum,vel t^^zfitquxrenda&inucnien-

d:i--vndenar/tveni2t: J^ihMinLil?risna.dziur:^otqi/emodisinil\iso.bini

t!ocrf<i/«rwomnibus,pra:fercim Hoirunibus fcfeeademmanifcftaucrit: &:

adhuchodie,tamincJlf4fro&:^/Vr<>rtf/w(?i'%»f innumerabiliterfcfccon-

fpicietidam prxbuit,quam in B i b l ii s facris(iifquc pra:cipuc,qui En-

thtfiafmo, non fiSto radiis Sapienti^ Spiritv Diyini reuera

fintilluminati^illaipfaeuidcntcr/fy^^tfrfrf/.^

> T.Corint.]

b Roui.g.'

i.Cor.i. ii.

t i.Cor. I.

-j/.to. Et,

i.Cor.j.

i'-\9-

<• i.Cor.i.

« i.Cor.i.

V-.iy.

f Colofl".!

gActor.j.

y.ij.

i.Cor.ii.

l-.i.&j.

h Coloiri.

O foboles

cgrcgia fci-

iicccl

li

Sophifta-

rura ccrtc j

omniu cxi-

tuSjObcon-

ccmtumveticatis, eric

ttagicus; fi

non in hac

vica.fancin

extremoiu-

dicio : ad

quod pro-

uocanc o-

nines qui

videntveti-

tacem viminfctri,qui-

qucptoptei

illam op-

ptimuutur.

ARGVMENTVM GRADVS QV I N T I.

QVintvsGradvs c^yfcirecui detiir vcra S a p i e n x i a , cui nov :

,^i!iiilIiusgenuinus,legitimusacfideli.sfic>lumniis,nimirumT^<:Y?.ac

PhdflfophtM orthodoxus ;^u S^phifta : .^^or/iodo., vel quofud o, auc qua me-

thodo ea Ht quxrenda: ^y/ veniat &: commtniicetur: jf^//i^«;-^.-m/w,vel

mcdiii ; Jhtando S)Cquot modis eail^E Ho v a H louence&annucnte)velit,de-

bcar, queatautpollitimpetrariacpercipi^y/^-^j&^^^^r^jdcnique.de^trfrf-

/ftffublimioribusf^ztVS/^/i^huius ilncexioris Diuimtm adepu i a ^ho-., Cni;

^«jrf.quafve ob caufl'asgraues;j9«^ff/«wi';.^/^^.f fiue Legibt*s£\VLt Cenditio-

nitit/s-,,^omodo-,Fhinam\ocr)ru.mS^,^aKdo,CitTapeTicu\um,3i\itSitnmNe»

y5>,velpioponenduni;dicendumidocendumjreuelandum atque vlterius

communicandura i

ARG VMENTVM GRADVS SEXTI.GRa D V s SEXTVseft,/^/>f,^»arver.'cS A p i e yiTiAEfmtSonaacDong,

Sii^lHxJludn Sapicntiie,\\.e. Philofophi£\cTX, iint Exercitia :J^i fjtfs, Abuft4s,Truotus atque Fims:2iC,^ami acquam variimdcThefaurtzdDochi^a

filios.proximc&rrccundumlE h ov ae voluntatemjcertopcrueniat.

mA R G V M E N T V M

GRADVS SEPTIMI £T VLTIMI.CEptimv s &:vlcimusGradusefl, 7\{f^r^/»<>riir;Sophifl:as quofuis, cu-

'-^iurcunque etiam fint tarinae^diligentes vanitatem & qua:rentcs mendacium, (5)icDci$<i£'U((efo(Kt>^abni /vnDDic^ugcnjbgcntf.) Ve rit at EMq;calumniofc mordentes ;im6SAPiENTiAM folam veram , indeque or

tamhancquoquefokmre6l:e/'^//ij/£'^^4Wi rationemautmethadum Theo-

fophicam dc orthodoxam Amphitheatri SapientivE vEterna:

huiusjnccnonamatores&rafreclas/idclcs, Veritatis acSApiEN-T I ae indagatores piosjfriuolc fperncntes&rcondemnantes: Quinimoeofdem omnes magnanimiter ac vere philofophicej?m//>?««/i'rf,acnev-

nius quidem flatus viciffim intrcpide ajltmare -, fcfequeadVERiTATisagnitx confeffionem acdefenfionemphilofophicam(iuxtadonodatamcuiuis a De o gratiamjalacriter^r.<r^dr//r^&:p!ane componerc^; ztqucCic

demumadpoflerosvtiliter^r<)^/!g<i?^;iisquedebicef<77w/w»wV</r(f:im6,cum

granarum aftione /^/tfr/,qu6d nonampliuslabyrinthxus,monqculus &:

cxcutiens fophifta opinasjfed (quiab^TERNA Sapien tia&:Ve-R i T ATEregitur;fuperlineaFm/a?ifre6la,abfquedeuiacioneomniam

bulans,vetus ac fcicns P h i l o s o p h v s exiftat : adcoq; tandem paucif

fimisiifqueT/?f(j/2^)&/V^do£tis,Veritatem catholicam viden-

tibus & fcientibus folis, placeat. Quod fane haudcontemnendum fignum eft

Verit at I s.

I. GRADVS

2J

PROLOGVSPRIMVS GRADVS

P ROLOGETIC VSP R i M V S.

V E R S I Ovccus , {cu

vulga-

ris.

N e V APR OV E R BIOR V M

cxHcbraco,

S A P I E N T I ^exGrxco

Tr A L AT I o.

>Iamerus

'eifuum.

A V D I;, fili mi, inquit S A-

L o M o N, filius D A V 1 DjPro -

phet:E,&: Regis I s r a-e l,

Rex Sapiens , S a p i e n t i ^-^ T E R N .Cjfolius verar^pra:-

co magnificusjomniumque

longe Ipedtabilis, A v o i, fili

m i, inqu i c, Parabolas meas^ ad

fciendam Sapientiam&DisciPLiNAM,ad intclli-

genda vcrba P r v d e n-

T I ^,

Et fufcipiendam E r v d i-

TIONEM DOCTRIN^, Iv-

STITIAM, &1VD1CIVM,& -/£

QJ,' I T A T E M ;

Vc detur paruulis ajlutiay

adolefcenti Scientia & Intel-

Isclus.

L o c A ss.

Scripcurx.

Pfoui.

Vctf.i.

NumcrusVcrfuum.

Ibi>).

vcrf L.

Ibid.

Vecf^.

<i/4 V D \ifili mi^ inqmt Se~

LOMO lufillllSD AV i DjPro-

pheta e^ Kegiils ra-el, Rex

SapienSy Sapienti^ ^-T £ R N iE

, folms yerxy praco

magnificus, omnmmque longe

JJ7eciabili^^ <iAvDi jfdtmi^tn-

^«/>,paraboIas mcnSyadft-

endumSapient ia Mt^E-RVDITIONEM, ad IHteUt-

geiidum eloqma In telli-GENT IJE.

eAdfiJapiendum Ervdi-TIONEMilNTELLIGEN-T I Mjjv STITIAM, (^fv-D I C I V U iy %E CTITV-dine s:

tAd dandum fmplictbut

calltditatem^pueroScicnziam

ar Cogitationem.

Hinc enijn

difccj Sa-riSNTIAM.

Vi SjVsvs& Frv-CT vsftudii

S API£N-Ti /& vci«r.

v^

Eadem in

f vita iniroi

tus & cxi

tus omiiii?

honi.numconditio.

lob.To.

Vetrjo.

lO

II

12.

15

nAudiet Sapiens , t^ a.d-

det T)oHnnam : c^ mtdlli-

'/em conjilta tiofjidebit.

Ad mtelligendumfarabo-

iam,(s' elccutionem , <x>erba

Sapientum^ O' tenigmata co-

rum.

tAudi,fili mi) <!^fu/cipe

-verba mea , <is* multiplicen-

turtibianmytta.

VeryiamS A riENTisdociii te incederf:caleafefeute

fcmitcti reSias.

^mm ambulaueris , non

artabitur g^^jji^s tuiis : t3fi

cucurrerisy non imptnges.

^ando filius fui patri

meo tener,^ yntcus mtsrfi-

Losmatrisme£.

Sttm quidem c^t* "Bgo mor~

talis homo , fimtlis omntbiu,

atque abhomine, qutprimHS

ex terra formatus esi , pro-

creatnSi

In ytero matris cara de-

cem menfium tembore forma-

tusfum, infangutne coagula-

tta , exfemine '-virtj ac yolu-

ptatefomnum comitante.

^uinettam natus commu-

n:m hauji aerem, atq^ in ter-

ram itfdem incommodis ma-

iisque obnoxiam dectdt , ac

prtmam yocc eandem qiiam

omnes, piorans emifi.

Infafctis cunfquefum e-

ducatus.

\ Cfl.J,

V-rf. 6

Pfou. 4.

Vciliio.

Verfit.

Verf !i.

Sap.7.

Vcrf.i.

Vcrfj

Veff^-

Verf4.

Audiens Sapieiis, fipien-

tiorerit, & inteliinensi^ruber-

naculapoflidcbit.

Animaduertcc parabolas

& incerprctationem , verba

Sapientum & aehigmara co-

rum.

Audi, fili mij& fufcipc clo-

quia mea, &: multiplicabun-

turtibiarinivitaTo'

Viam S A p I E N T I i« mon-ftrabo tibiyducam tc per fc-

mitas -^Qj/iT ATis:

Quas cum ingrefTus fucris,

non artabunturgrefTus tui, &currens nonhabcbisofFendi-

culum.

Nam & Ego filius fui patris

mei , tenellus & vnigcnitus

Gorammatremea:

Sum quidem & Ego mor-

talis homo, ^UTiilis omnibus,

&exgenerecerrehoiIIius,qui

prior fadus cfl, & in ventre

macris figuratus fum caro,

Decem menfium tempo-

rc, coagulacus fum infangui-

nc ex terainehominis, &; de-

Ie»5bamento fomni conueni-

cnte.

Et Egonatuscommuncmaccepi aerem , & m iimilicer

fa6lam decidi cerram, & pri-

mam voccm, fimilem omni-

bus,emifi plorans.

In inaolumentis nutritus

fum, & in curis magnis.

Nemo

10

11

li

Nemo cnim cx Re£ribiis

aliud habuic natiuitads ini~

tium.

Vnuscrgointroitus efto-

mnibus ad vitam, & fimilis

cxitus.

Etdocebatmc(Patermeus)

atque dicebat: iufcipiat ver-

ba mea cor tuum , cuftodi

prxccpramea,&:viucs.

Poillde SAPIENTlAMipollidcP rvdentiam: ne

obliuifcaris, ncquc dcehncs

averbisorismei.

Ne demittas Eam, & cu-

ftodict te : dihge Eam,&: c6-

fcruabit te.

Principium Sapienti^,poIfideSAPi ENTi AM,&inomni pofleflione tuaacqui-

rePRVDENTIAM.Arripe illam, & exaltabic

tciglorificaberis ab Ea,cum

Eam fucris amplcxatus.

Dabit capiti cuo augmen-

tum gratiarum, &: corona

inclytaprotegctte.

O, fiii mi, ne obhuifcaris

L E G I s mea: , & Pra^ccpca

mea cor tuura cuftodiat.

Longitudincm cnim die-

rum,&: annos vitx,&pacem

apponenttibii

iVlifcricoidia & vcriraste

noii dcfcrcnt -. circunda eas

gutturi tuo,& defcribein ta-

buliscordistui:

veif.5.

Vetftf»

Pfou.4

Veci:^.

YetCj.

VetCt.

VctCj.

VetC. i.

VttC.i.

Prou. }.

Vcrlii.

Vctf t.

Vctfj.

21[

D^lluj emrn Kexaliudna-

jcendi mitmm habtiit:

Sed yniis in "x/it.tm introi-

tu4 efi omnium , ^ idem ext-

tm.

Ipp docehcit me, dicebatque

m:hi , Teneat eloquia mea cor

tuuiiit cujlodipraceptamea^t^

yiuesi

^ompara S APtEKTiAM,coyipara Intelligenti-A M : ne oblmijcaris, nequede-

clines ab eloqutu oris mei,

Ne dimtttasEamy t^cujio-

diet te : ddige Eam^ f^ confer-

uabitte:

^TrtncipiiiS A?iEi<iti jEt

acqutreigitirS A pientia m,

£$' ornmjubjlantia tua acquire

InT ELLIGENTIAM.Exalta Eam, f^ exaltabit

te :glonfcabit tequum amole-

xatiisfucris Eam

:

* T>abit capttt tuo dugmin

tum gratix , coronam decortj

tradettibf,

Oyfilt mifLEGis mea ne

oblitufaris, i£ Trxcepta mea

ctifodtatcortuum,

^uia Longitudinem die-

rum, O" annos yita, ^pacem

apponentttbi.

rtMifericordia ^3 yeritas ne

deferant tc, ligae<.uad guttiir

tuum jfinbe eas tn tabula cor-

distut,.

14

ly

\6

17

iS

15»

io

zi

Z2

^3

i4

lob.T. ^.11.

I. Timoth.

DISCE.

Sapicntia

vcta .eiufqj

ftudiumin-

dcfcl.su an-

nos vita: &paccmaffc-

tuiit.

Gratia&fuccclTas

antcoculoj

Dei &ho-minu,quo-modoinue-niendus.

Adhortatio

ad cuftodia

& contem-plationemillius do-

(flrinatLe-

gis Ycl Pn-ceptQium.

^5

Z6

:8

Z9

30

31

3^

i}

16

Et inuemes cfratiam e^ m-

tel/efium bonumm oculis T)e i

f^hommum.

^TyV recedant ah oculis tuis,

Jedcujlodiea {eloqHiamea)mme-

dio cordis tui,

Uitaemmfunt inuenienti-

bus ea^^ ymuerfx carm fu£

famtas.

,^um deamhulaueriSy de^

ducet (illa dtnrina Lem velpracepto-

rltm) te : quum dormieriSy cu-

fodiet te : e^ cum expergefa-

^us fueriSjipfi coHoqueturte-

cum

:

^uia yt iucerna tH manda-

tiii i^ Lexvtlux: f3 via yita

funt mcrepationes eruditionis.

eAcqutrere S a ? i e n-

Ti A M. multo prxflantuis eH^

quam acejmrere auru pretiofum:

(S' acquerere mtclhgentiam ,

multo w^ftantius eH^ quam

ac^mrerc elecium an/entum.

5N^nc igJturfiln.paretemi-

hiy t^ne recedatis ah eloquiis 0-

ris mei. verf.n. Ne tugias in no-

UljfmtS tUtS,verf.ii.^ [nimisfero)

dicas (ah)j^omodo odiErudt-

tionem, l^mcrepationemjpre-

uitcormeumi

Et non obteperdui yccr tn-^

firuenttum me , ^ docentihus

me uo inclinaut auremmeam?(Amen, aiKen , dico uhi^

)

Eih mt ,fif.piens fuerit cor

tuum 3 Utahitur cormeum, et-

iamegOktabor:

Veri:4.

Prou. 4.

vc.r.ii.

VerC:

Prou. 6.

Veti:^!.

Vcrf ij.

Prou. rfi

vcrfifi.

1'rnn 5.

Verfy.

Verf: 13.

ProLvi'.

Vtri. ,,.

Et inucnies gratiam ac

Difciplinam bonam coram

DEO&Hominibus.Nc rccedant ab oculis tu-

is, Cuftodi ea (eloquumea)ill

mediocordistui.

Vitaenimfunt inuenien-

tibus ca,& vniuerfic carni fa-

nitas.

Cum ambulaycriSjgradi-

anturtecum, cu dormicris,

cullodiant te , &: cuigilans

loqucrccumeis.

QuiaM A N D A T V M luccr-

nacft, & L E X lux,& via vita:

increpatio D i s c i pl i n .e.

PolTlde S API ENTI AMiquia auro melior cft, & ac-

quire Prvdentiam, quia

prctiofioreft argento.

Nunc ergo, fili mi, audi

me,&ne reccdas avcrbis oris

mei,^!'.!!. ne gcmas in nouilli-

mis,i^.u.&(nimisrcr(\) dicas (ah)

cur deteftatus fum Dtftpli-

»4w,& incrcpationibus nonacquieuitcormcum,

Nccaudiuivocem doccn-

tium me , & Mao-iftris noninclinaui aurcm meam? (A-

men,amcn:(Jico tibi,)

Fiii mi, fifapiensfuerita-

nimustuus,saudebittecum

cormeum.

Exulta-

Ec cxukabunc rcncs mci,

cum rcvba loquuta fuerinc

labiacua. Sedage!

Nuquidno^^^ip^^HHOcii-

MAii) S APi ENTi Ajclamat^

&:(nrtiBiNAH) Prvden-T I A dat voccm {uam ? (En.ilh

ipfacft! vclilliiplirimt!

)

In fummisexcclfisq; vcr-

ticibus iupra viam,in mediis

fcmicisftans:

luxta portasciuicatisini-

pfis foribus loquitur, diccs

:

O viri, advosclamito,&

voxmca ad filios hominum.Intelligite paruuli aftutia

^cinnpicces animaduertite.

Audite,quoniam dc rcbus

magnis loquutura fum, & a-

pcrienturlabiamca, vtred:a

prscdiccnc.

V E R I T A T E M mcditabi-

tur crutturmcu , &: labia mcadctcftabuncurimpium.

lufti funt omncs fermo-

ncs mei,non cft in eis pra-

uumquid, neqi perucrfum.

Rcd:i funt intcllicrenti-

bus, &z a:qui inucnicntibus

fcicntiam.

Accipne Difciplifidm mea,

& non pecuniam : Vocirinam

magisquamaurumeligite. |

MelioreftenimS apien-

TiA Q\x€ds opibnspretioflf-

fimis ; & omne dcfiderabi-

le non poteft comparari;

Nunc crgo filii audicc mc,

Bcatiqcuftodiutvias meas.

VerfK.

Prou. ?.

vir'.t.

Vcrfi

Verrj.

Veif4.

Vcrf^.

VetCtf.

Verfy.

Vcrf 8.

Vcrf?.

Vcrfi

VcrCi

Ibid.

Verfji.

34

3y

3^

57

58

59

40

^Exultabtint etiam renes mei^

qtiorum labia ttia loquentur

qu£ reciafunt.

CN^nnc ( ^'''?^I) Ciioc u-

UAcn') Saptentia cla-

mat, l^Ii^ TE LLIGENTIAdat yocemfuam ?

172fummitate locorum excel-

forum,iuxtK '-uiam^m locofe-

mitarumjiat

:

In locoportaru in ojlio ciui-

tatis.m ingrejfu ofioru clamat:

oAd^os, 1^'iriy clamoy^

yox mea adfilios hominum.

hitelliiitefimphces afiutiAj

(^fiolidi intelligtte corde.

<tAuditey quontam honcra-

bilta lequar, t^ apertio labio-

rum meoru',n ertt recittudt-

nes:

^ui.i, VeritatjHojueturfa-

LttuKJ meii: cy alomtna:io Li-

bioru:n meortim eii impietas.

In ^ ufittta p.:nt cmnit etj-

quta oris mei, nonefitn stsjira-

uilmynecperuerfim.

Vuiuerfa ipf re7i,.->fi,nt, in~

telhzenti. ^y- reiJ.t i7:tiemen:i-

bHsfctentiam.

^4cct tnteBrudi^anemeam.,

'i£i non aricntu : ^ Scientiam

pottHSquam aurum eiccium.

.^ta meltor cB S a ? i e n-

r I A marqaritis : 0* omnta de-

fiderabilia nonatquabunturei. \

D^nc igitur fiLt obtempe-\ 45

rate mthi: <^ beatt qut '-vtas

meas cufiodient.

41

4i

44

4r

SjlHlNTIAiepramco-mcndar , &ad fcle vo-

eac ojnnes.

Conqueti-

cur S A p I-

I N T I A fc a

Sophiftis

contcmni

:

&exitiumcoccmpco-

I rum pridi-

cic.

Efaix^j.iz

letcm.y,!^.

47

48

49

50

51

5^

55

54

55

5^

AtiditeErvd ir lON EM,

^ftpientes ejiote , ^ 7ie repel-

Utis CAnt.

''Bea.tHS homo qui aujcultat

mihiy excubatido iuxta fores

meas quotid^e, objeruando po-

jles ojliorum meorum.

SAPIENT lA Qnfaperetiam,

iterHTn inqmtRexSaptent!Jfmti6)joriS

clamitat, in plateisipfa datyo-

cemfuam

:

In cap. tetumultuantiu cla-

mat^in ojlusportarum^ in yrbe

ipfi elotjuiajtia dicit,

Vfqucquojimplices ddigetis

fmphcitatem : <(sr cleriforcs de-

rifoncm defiderabunt , 'i^fiul-

ti odiohabebuntfcientiam ?

Conucrtiminiadincrepatio-

nem meam^ en depromam yo-

bis Spiritum meum, fire yos

faciam yerba mea.

'Troptereaquodyocaui y ti

renuiflis^extendi manu meam^

t^ non fuit qmattenderet

:

Et cejfarefecifis omne con-

flium meumyt^ mcrepationem

meam noluifis

:

Etiam ego in contritioneye-

Jlri ridebo : fubfannabo , cum

yenent iimor yefer^

^uum, inqHant,yeneritfcut

defolatWytmoryefer: (y con-

tritio yeflri yeluti turbo yene-

rit^quum yeneritjuperyos tri-

buiatio i3anguflta.

Vcrfjj.

Vcrf J4

Prou. 1.

Vcrfio.

Ycifj

Vcrfi

Vcr/; 15.

Vcrfi4

Vcrf 45.

Verfis.

Verfi7.

Audite D i s c 1 p, L I N A M,

& ellotc fapicnccs, & nolite

abiiccreeam

Bcatus homo,qiii audit

me^cj ui vigilat ad forcs mcas

quotidicrScobleruatadpo-

lles oftiimei.

SaPIENTIA^ infuper etiam,

itemm inc[uitRex fapiemirtimus) fo-

ris pra:dicat, in plateis dac

vocem fuam

:

Incapiteturbarumclami-

tatjin foribusportarumvr-

bis profcrt verbalua.dicens

:

Vfquecj uo paruuii diligi-

tisinfantiam,&il:ultieac|ux

fibi funt noxia cupient, &imprudcntes odibuncScien-

tiam ?

Conuertimini ad corre-

ptione meam : en proferam

vobis S p I R I T V M meum, &oftendam vobis verba mea.

Quia vocaui,&: renuiftis

:

extendi manum meam , &:

non fuic qui alpiceret.

Defpexiftis omnc confi-

lium meum, &: increpatio-

nes meas neglexiftis.

Ego quoq-,inintericuve-

ftro ridcbo,& fubfannabo,

cum vobis id, quod dmeba-tis,aduencric.

Cuirrueric rcpcncina ca-

lamicaSj &:inccricu3 quafi ce-

peftasingrueric:quando ve-

nerin fuper vos cribuIacio&

anguftia.

Tunc

Tunc inuocabunc m e, &:

non cxaudiam : manc con-

furgcnt, & no inucnientiM e :

E6 quod cxofam habue-

rint DisciPLiNAMj&Ti-MOREM DoMiNi non ful-

cepcrint.

Ncc acquicueiint C o n-

s 1 L 1 o mco , &: detraxerinc

vniucrfa: correptioni mca\

Comcdent igiturfrud:us

vixfux, fuisque confiliis fa-

turabuntur.

Auerdo paruulorii inter-

ficieteos, &pro(peritasll:ul-

torumperdeceos.

Qu^i autem m e audierit,

abfqi cerrore quiefccc, &: ab-

undantia pcrfruetur timore

malorumfublato.

Quapropter, redc ac fapientcr

virSapicns concludit&:

admonet:

Mclior eft S A p I E N T I A,

quam vircs : & vir prudens,

quamfortis.

Audite crgO (quoque) Re-

gcs, & intclligite, difcite iu-

diccs finium terra:.

Pra:bete aures vos qui co-

tinetismultitudines,& pla-

cetisvobisin curbis nacionu;

Quoniamdacacfl a Do-M I N o poccftas vobis, & vir-

cus ab A L T I s s I M o, qui in-

cerrogabic opera vcitra , &c

cogicacioncs fcrucabicur.

Quoniam cum cllecis mi-

Vcrfig.

Verf?.?.

VctC^o.

Vcrfji,

Verf 3».

Verf 35.

Sap s.

vctri.

\etr.i

VetCi.

VerC^.

Vctf j.

2^

Tuncinuocal/Utme, ^nonexaudiam : manequxrentme,

i£non mHementme:

Eo quododemnt Scientiamy

^ Tl MORE M J E H O V j£

non elegerunt.

D^c acquieuerunt confilio

meOyJj>reueruntyniucrfamm-crepattonem meam.

Qmedent iiitur de fruBu

"viizfuis,^ conjiliisfuiifatura-

huntur.

^hiia requiesjimplicium in-

te.fciet eos: i^projjeritasjlul-

torumperdeteos.

.^iautem oboedit mihi^ha-

hitabit conjidenter, t^requie-

fcet a tirnore malt.

In Ctaco non extat Codiccj,

aAudite tgitur Reges,(y at-

tendite , ^ difcite ludicesfi-

mum terrx.

eAures prjehete moderato-

res populi, quique 5^(ationum

multttudmeglorianum.

^luoniama^DoMiNO yo-

bis dominatio data efi, <^p9-

tejltzs ab aAltiJfimo, quiin ope-

ra tnquiret yefra,^ conjilia

perfcrtUabitHr.

.^uomam quum ejfetis mi-

57

58

^9

60

61

62.

^5

d4

^5

66

Protl.i«,3i.

Ecchefj,!».

£ccL7^io.

Magnatcsadiultitipm

& Sapicn-

tiam ad

hortatur

Sapicns.

Rom;i3,i.

6y

Deut.10,17

i.Par.i9,7

Iob.!4,i9.

Eccl.35,i(>.

i Ad.10,34.

I

Rom.1,11.

jGalat i,6.

IEphcf.S,?.

Colol'.), Ij

i.Pct.1,17.

EtiaCREAT V R A vin

dictain ex

crcetiufta

inmalds.

Sap. (.^'.18

Et vli.]UC3(l

fincm. Et,

Cap \<f.

69

/;•

74

7^

50

nijlri Kfmi cms nonreSie iti-

dicajiisy neque legem conferua,-

^is^necconfhum '1^11 ejliije-

quuti.

Horrilfiliterjttperuemet "vo-

Its, 13 repentCy quoniam ludi-

cium in proceres JeueriJJimum

exercebitur.

CH^m infjmt bom»cs digni

funt mijericordta : in potentes

vero inquiretur acritcr.

j^c enimperjona cuiujqua

parcet omnium T>om.invs,

nec maznitudme '-uerebitury

ptiomam tam injimum , quam

fimmum ivsz creatut.^pa-

riter prouidentiam habet 0-

mnitim.

Totcntihus yero yehemens

injiatinqutjitio.

^^(0/2 'esijapientiajneque in -

telli'ientiajneqy conflium con-

trajfE nov Ai4,

(2iam)

Tuam yero manum vt quis

effu^iat,Jien non poteB: qmppe

Mundus ipf tuforumyindcx

eB.

aAdyos igitur fheclantfr-

mones meiyO tyrannt, yt difca-

tisSAPiENTiA 14, neque oj^-

fenftis.

^ii enim iura ojfaaqijan-

ci:tatisfanUc confri:aueri7itj

fincli ccnfbiitur:hi^sqi infitu-

ti,habebtint quodrejbondeant.

Expetite itaque frmones

VctCs.

Vtti.y.

VcrfS

vctfij.

Prou 11

verf^o.

S.ip.iS.

Vcrf. 15.

Vcrf.,7.

veil.io

Vcrf

VerfS.

nirtriRccnoryii),

iudicailis,ncecLili

G HmIvS T ITIVL;, ki^ . -.- ..c-

cundum voluniaicn "':

ambulaftis.

Horrcnde & circ «ippare-.

bic vobis : quoniarn iudi-{

cium duriflimuminhis, cui

prcefuntjfict.

Exio-uo enim coJiccdctur

Mifericordiarpotentes aute

potetertormentapatientur.

Non enimfubtrahctper-

fona cuiufciuam D e v s, nec

verebitur ma^nitudinecu-

iufquam : quonia pufillum

&:magnum ipse fecitj&a;-

quahter cura eft ilh de o-

mnibus.

Fortioribus aiicem for-

tiorinftat cruciatio.

Non (enim) eft- fapicntia,

non eft prudcntia , noii eft

conf)hu contraD o m i n v m.

(Nam)

Tuam 6 D o M I N e , ma-

nii cfFugcre im,poflibiIe cft:

ctiam vindex cft o R B I s iu-

ftorum.

Ad \OS ergo RcgeS (nonabs

rcSophusnoftcriteruacclamat) lunt

hi lcrmones mei,vt difcatis

Sapientiam, &:n6excidacis.

Quienimcuilodierintl V-

s T i T I A M, lufte iudicabun-

tur ; & qui didicerint iufta,

inuenicnt quid refpodeant.

Concupifcite crgo fcrmo-

nesmeo?.

ncs mcoSjdiligite 2llos,& ha-

bebitis D I s c I p 1. 1 N A M.

Si delcdramini lcdibiis&

rcepciiSjO Rcgespopulijdi-

lic;icc S APiENTi AM, vt in

pcrpetuLim regnetis.

Diligite (odiligitc) Lv-

MEN Sapienti^ omnes

,

quiprarcftispopulis.

Mulcitudo cnim Sapieii-

tum fanicas cll orbis 1 crra-

rum: & Rcx lapiens ftabili-

mcntum populi fui.

Eri^o accipite D i s ci p l i-

N A M per fermones meos,&

prodentvobis.

ibid.

VerC:

VerCij.

Vcvfi«.

Vcrfz?.

meos ac deftderate, i£ Erudr

tionem confiquimini.

Si ttaque Joliis fceptrisque

deleHammtj Kegespopulorum,

honorate S a? lENTiAMyVt

tn perpetuitm regnetis.

In Grdco ntn hahttur.

Sapientum autem multitu-

do efi .SViundi.faUis , e^ '~B^x

prudensJiabilimentumpopuU

:

J^apropterfrmonil;. meis

erudimtni) f^ ytiUtatemparct-

ptetis.

Difcite igitur, 6 mortales,

S A PIENT lAM!

&D il

j

gite I

V

s

T

I T I A M,qui 1^^Pi^'- T>tUgiteIvsrniA M,qui

iudicatisTerram. I tudicatisTerram.

i^i^g»

I I.

GRADVS PROLO-G E T I C V S

SECVNDVS.

«I

Auditc filii DisciPLi-

M A M Patris , & attcndite , vt

fciatis Prvdentiam.D o N V M bonum tribuam

vobis, L E G E mmcam nc de-

relinquatis.

Prou. 4.

verf r.

Vcrfi.

cAudite fiUi T>ifiipUnam

TatrtJ : t^ attendite adfcten-

dam Intelhgenttam.

^ma Doclrinam bonam do

yobis : Legem meam me dere-

Unquatis.

77Num.i7,i<xRcg.i4,n

78

79

80

Si

82

83

Efai.5«,i.

Sapientiam

eiutquefru-

£>um &viaquxicnda,inqucilla

conftsnter

pcrltucran-

dum docct

'CadmonctSapiens.

Corredio

Dti cuniI 8^

renda.

Hebr.11,5

Apoc, 3, i/.

85

ExJiortatur

pigec adla-

borc & Sa-

p;cmi3cftu-

dium acquc

mueftiga-

cionem.

S6

.87

S8

S9

$0

pi

91

9)

?4

9^

^ORRECT lONEM JE-uov ALjfiltmij neabnciaSy <^

ne t(zdto ajficiaris propter tn-

crepationemetus:

^uem emm diligitJeuo-V A H tncrepat: ^ yelutipa-

terfilium^quem yaldc amat.

eApprehende corre^ionem^

nedtmitta-s: cufiodteam,qma

tpfa esi yita tud.

ZJerit ATE uemCj^ne

yendas: eme Sapenttatn,^ e-

rttdiiionem f£ tntelltientiam.

<SManefemtnafiemen tuum,

^ ycjj/eri nequtefiere fiactas

manum tuam*

T)ulcis quidem eli LuXy c^*

tucunditmeFl oculis intueri So- .

lem.

'Vade ad fiermicam ptgery

'-vide ytas etns, ^fiaptens efio.

Cui cum mnfit dux^necWiz-

fie^asy nec domtnt^y

Ttinun parai tn xfiate cibum

fiuum^ congregat tn mefifie eficam

fiuam.

Vfiquequo piger dormiss ?

qudndofiirges dfiomno tuo ?

Tarum fiomnoYum ^parum

dormitattonum capiendo,parum

compltcattonis manuum ad

dormtendum

:

Et yentettanquam n^idtor

egefias tua , iisr paupertas tua

Prou.j.

Vcrf II.

Veftf. li.

Prou. 4.

verfli^.

Prod.15

Vctfi3.

Eccl. 'I.

verf/s.

Verf.7.

Prou.ff.

Verfs.

Verfy.

VcifS.

Vcrfjr.

Vcrffo.

Verf II.

D 1 S C I P L I N A M D O M I-

N I , fili mi, nc abiicias \ nec

dcfioias cum ab £0 coniBe-

ris:

Quem cnirn diligit D o-

M I N V SjCorripitj & quad pa-

ter in iilio complacet iibi.

TcncD 1 s c I p L I N A M,n.e

dimictaseam:cuftodiillam,

quia ipfa eft via tua.

V E R I TA T E M emej& no-

li vcndere S a p i e n t i a Mj&:

Doctrinam&Intel-ligentiam.Mane .(quoqup) fcmina fe-

mentem tuam, & vefperc ne

cciTetraanustua.

Dulce (enim)LvMEN, &deled:abile eft oculis viderc

Solem.Vadc ad formicam,6 pi-

gcr, &: coniidera yias c ius, &difce S A P I E N T I A M.

QuaTjCum noh habeat du-

ccm j nec priEceptorem ;, nec

principem,

Paratinarftatecibum ilbi

& congtegat in meilequod

comedat.

Vfqu^quo pigCi' dormies?

quando coniurges afomnotuo?

Paullulum dormics,pa:ul-

lulum dormitabis , paullu-

lum Gonfcres manusvtdor-

mias.

Et venicc tanquam viator

cgeitas tua,&pauperies qua-

ii vir

33

fi viranhatus. Sivcroim-

pigcr fueris , venict vt fons

mcflis tua, & e^eftaslon^e

rugictate.

QuicongregatinMESSE,

filius (apies cfti qui au te fter-

titTEsTATEjfiliuseofufionis.

.Porro

Mulicr ftulta &clamofa,

plcnaque illcccbris & nihil

omninorciens:

Scdft in foribus domusfux fupcr fcllam in exccJfo

vrbisloco,

Vtvocarcttrafeuntcs per

via, & pergcntcsitinere fuo,

Qjjis eft paruulusjdeclinet

ad mc,& vccordi loquuta eft

Aqu(^ furtiu^ dulciorcs sijt,

& panis abfconditusfuauis.

Et ignorauit quod ibi fint

gigantes, & in prufundis in-

fcrni conuiiiajeius.

.

Qui .n. applicabitur illi,

defcedit ad interos: nam qui

abccfreritab ca, (aluabitur.

(O)fiLi mi,cuftodi fermo-

ncs meos, & prscepta mearccondctibi.

Filij honora D o m i n v m^

tc valcbis : prartcr cum vcro

nc timueris alicnum.

SeruaM AND ATAmca,&viucs:& L E G E M mcam qua-

fi pupillamoculitui.

LigaEain dis^itis tuis,fcri-

bc illam in tabulis cordis tui.

Dic S APiENTi^, loror

Prou.io

Veifj.

Prou. 9.

Veri:i5.

VerCi4

VerC ij

Verf.ji.

VetCiy.

Verfig.

EzSe-pcua-

ginia.

Proa. 7.

VerCi.

£x L X X.

Verfi.

Vcrfj.

Verf-f.

tanqttam yirclypeo *rvnuHt.

^Mi co^egat in xjiatejilius

intelligens efl: qui vnh dormttmmejJeyfiUus eHconfundens.

Muherftulta ttonultuatur,

fimplex efi , ^ nefiit quic-

quam.

Etfidet ad ofttu domujfit£

fiuper fied.emy m locis excelfis ci-

uitatis,

Vt vocet irafiutjtcsper yia,

qui dingiitfimitasfiiaSydicens,

^utfiquis eflfimplcx, dccU-

net huCy t^ curenticord? dtxit,

ty4qu£ fiurat<e dulces fiunt:

((^panis dbfiod:tusfiuauis eB.

Et nefiitfimplex quodmor-

tuifttnt tbiy tn prdfiftndis inferni

fini tnuttatiah ea.

(P)fiUmiy cuftodtfirmones

meos,((^pracepta mea reconde

apudte.

Qiftodtpracepta mea, i£ yi-

ues, ^ Legem meam tanquam

pupillam oculorum tuorum.

fiAllige eadigttistuisyficrihe

ea in tabttia cordistm. I

T>ic S A?iEiJTiJE tfioror

96

97

58

99

ioo

loi

102

103

104

lOJ

106

Ezhorcatio

ad Sai'I£N-

71AM ,

obfeiuati<

oemprzce-ptorum.

Sapibntiaabimpioruvia & fcor-

tationccu

Sopbiftisli-

bcrat,& di-

ligic in vi-

aiabonam.

107

108

109

lio

ni

lU

"3

"4

"J

X16

"7

118

"9

ne>

y± ^

mea« tu -, t^prepmqMam,! n-

T£lligentij4M yoca:

Vt cujlodiat tea muliere a-

liena, ab extraneay quteprmo-

nesfuoslemt.

Ne declinet adyias eim cor

tuum^neque oherresmfemitu

eiM.

^ultos enim njulneratos

caderefecit:^fortes omnes oe-

cifienis.

ZJi£ mferniydemus etuj,de-

fcendentes ad ctibiculamortis.

^uando intrauent S a?i-

E iV T i ^ cortuum: t^ cognttto

antmx tux dulcts fuerit

:

Cogttantia cuftodiettCy f3

Intelltgentia conferuahit te^

Vt eruat te a vta maUy d

viro loquenteperuerjitates:

J^tderelmquutfemtt/u re-

Hasy Tf ambulent per ytas te-

nebricojits

:

^t Utaturfacere ma!u,ex-

ultant inferuerjitattbus mali.

.^oriijemtt^perticrfe suty

f^peruerftfunt in -^isjuis.

Vteruat te, im^mmy a multe-

reextranea, ab altena qu£ clo-

qutaJuaemoHtty

.^a dejertt duce ado!efeti£

Jii£yt^pa^t "DEifutobittaeJi.

.^ta tncHnatiitadmortem

domus ettiSj O^ ad mortttosf-

mtt£ eii/s dftcmtt,.

Omnes ingredientesadeam^

non reuertentur, necapprelien-

duntjemitasytta.j

Verf. $.

ibid.

VctCij.

Vcrfi«.

Vcrri7.

Prou. j

Verliio.

Vcrfit.

Ycrfii.

Vetf 13.

Vesfi4.

VerCi?.

Vct£i6.

Vcrfty.

VetfiS.

Vetf 19.

mca cs : & P R V D E N T I A M

vocaamicam tuam.

Vc cuftociiacre amulicre

cxtranea, & ab aliena quse

verba fua dulcia facir.

Ne abftrahttur in viis il-

lius mens tua, nequc deci-

piarisfcmitiscius.

Multos cnim vulncratos

deiecit, &: fortiftimi quiquc

interfecli funt ab ea.

Viqinf-cri domus cius,pc-

netrantes intcriora morcis.

Si intraucrit S a p i e n t i a

cor tuumA' S c 1 e n t i a ani-

mcEtuxpIacuerit

CoNSiLiVM cuftodiet tc,

&PRVDENTiAlcruabicte.

Vt eruaris a via mala,& ab

homine cjui perucrfa loquitl

Qui rehnquut iterrcdlu,

5:ambulacp vias cenebrofas.

Qui Ia:cancurcummalc-

fecerinc, & e.vultancin rcbus

pcflimis

:

Quoru via: perucrf^ funr,

& infames 8;rcirus eorum.

Vc eruaris a mulierealie-

na, & ab excranea, qua: mol-

liclermonesfuos.

Ecrelinquitducepubercatis

fu?,&pad:i Dci lui obhta eft.

Inclinataeftcnimadmor-

tcm domus cius,&: adinfc-

rosfemitariplius.

Omnes quiingrcdiuntur

ad eam , non reuertetur, ncc

apprehendent femitas vit^.

Vt am-

111 Vc ambulcs in viabona

;

&c calles luftorum cultodias.

1^5

124

1^5

116

ay

28

19

jo

5^

122 Qaarc lcduccris , fili mi,

ab alicna,&: Foucris in linum

alterius ?

Rclpicit D o M I N V s vias

hominis, &c omnes grelTus

ciusconfidcrat.

Inicjuitates fu* capiunt

impium, & funibus pecca-

torum fuoru conftrinmtur.oIpfe morietur, quia non

habuitD//?/^//«4/7;,&:in mul-

titudine ftultitix fua: dcci-

pictur.

Omni (igicui)cuftodiafer-

ua C o R tuum, quia ex ipfo

vitaprocfedit.

Rcmoue a tc O s prauum,

tz detrahccia labia fint pro-

culate:

O c V L I tui rc6l-a videant,

5c palpebrae tusc prarcedant

circlfus tuos.oDiricre lemitam P ed i bvs

tuis,&;ocs viqtu^ftabilient"'.

Nc declines ad dexteram,

ncque ad finiftram j aucrte

pcdemtuumamalo.Si enim Sapiens fueris, ti-

bimetipderis: fiautemillu-

for, folus portabis malum.s V M M A.

Sapientiam&Disci-p Li N A Mqniabiitintelixcft:

&: vacua eft Ipes illorum , &laborcs finefruclu, &:inuti-

liaOperaiHorum.

Proii.5.

Vct(.ie

VetC 1

VerCi

Vcrfij.

Prou.4.

Verr 1).

)-

ij

vccCio. VtambuteSjitujHam^ferytam

bonerumy ^femitas wjiarum

citjlodias.

Et vt qt(iddcleciaberis,filt

miy cum alicna., i^ ambleBeris

\Jinum etctraneiy

^uando coram oculis Je-Hov A 'ufkKtytx yiriyt^ omnes

femittts eitiST>ond,erat.

Iniqmtatesfix capiet ipfim

impium , (^funibitipeccattfi

tenebitiir.

Ipf morietury'eo quodnon

audiuit eruditionem : fS pro-

Mer multitudinemfultitixfix

errabrt.

Trx om7ii cufiodia (erao)fer-

ua C OR tuum : quia ex ipfi

funt e^effns yitiz.

'^moue a teperuerfitaterh

Ojt.is , i^ pramtatem labio-

rumelor/gaate.

Ocv Li tuiadrecium afji-

ciantyi^pdlpebra tute dirigant

vtamtHMn cora'm te.

TonderafmitamFedvmtitorii, i^ oes vix tua dmgatur.

U^ decli:3es ad dexteram,

neque adfinifiram : remouepe-

demtuumamalo.

Si Sapiensfuertifjfiipiens e-

ris tibt :fivero tliufir,filuslues

poena-s.

Kam qui S AViEi^T 1 AM1)i sc ip LiN A uquepro ni-

htlo ducit,mtferefi,Jbesque ta-

liHyana^c^ laborestnfrufiuo-

fi,atque opera eorum inutdia.

121

12:

ii5

"4

liy

VerC«4

Verfij.

VerfK.

Vcrfi

Prou.9.

Ve£l.ii.

Sap. X.

VecC.i.

126

1^7

128

I25>

150

I?l

COR.

OS.

OCVLL

PEDES,vclinccflus.

132

J^

»53

134

'55

1

1

G R A D VL O G ET

T E R T

i}6

'57

UldfitS A T I E N r I A,?^

qmmodo ortafuenty referam,

nec celaho '-vos Myfltrta :feda

frima ongine inuejiigabo co-

gmtwnem eim, atque m aper-

tiifnproferam,neque verttatem

pratertlpo.

EfienimSv iRiTVsinEa

Intelligens , SanEitis , Simplex,

Multiplex y Subtilis , iMobilis,

lUufiris , ImpoUutns , Texjpi-

cuus, InnoxitiSy BonifiudiofitSy

zAcuttiSy Expeditiu , Benefi-

CflS,

hlHmantis, Stabilij,Certus,

Securtis, ornmaperfjiciens, at-

que per omnes Spirtttis intelli-

gentes,puros

, fiibttliffimdsque

permeans.

DiuUius enim eH mottis

,

quem agthtatefua nonfuperet

S A p I E N T I A,qu£propter

fuampuritatempcr omniaper:'

tinet acpermeat,

Efi enim ZJapor ruirtutis

T) E j ,<C^ dffiuxus glori£ 0-

mnpotcntisfiucerus : quapro-

Sap.Xvcrf 14.

'Sap.7.

VcrLii.

Vctf "13.

Veifi4

Vcrfis

I.

S P R O-I C V s

I V s.

QuidcftSAPlENTl A,&,

quemadmodumfa6lafit,re-

teram, & non abfcondam a

vobis Sacramcnta D e i, fed

ab micio hatiuicatisinuefti-

gabo.,&: ponam in luccm fci-

entiam iilius,& non prxtcr-

ibo vcritatem.

Eft(ctcnim)in S A P I E N T I A

fpiritus Intelligenti^E, San-

dus, Vnic^ Multiplexj Sub-

tilis, Dircretus,MobiIis, In-

coinquinatus, Certus,Sua-

uis , amans Bonum, Acucus,

c]ui nlhilveratBenefaccre,

Humanus,Bcnignus,Sta-

bilis , Ccrtus, fecurus, omnehabcs virrutcm , omnia pro-

fpicicns,& qui capiac omnesfpiritus , Intelligibilis, Mun-dus,SubciIis.

Omnibus cnim mobili-

bus mobilior cft S a p i e n-

tia: attingitautem vbique

propceriuammunditiam.

Vapor enim ert: virtutis

D n ij & Emanatto qua:damcft Claricatis Omnipotcncis

finccra:

13J

154

155

rjtf

157

|8

i9

fO

4«

i

44

4-y

4<f

{inccra: &ide6 nihil inqui-

natum in cam incurric.

Cand.or (iquidcm cft L v-

c 1 s .-cternx, & Spcculum fi-

ncmaculaDEi MAiiSTA-T I s ,& imago B o n i tat i s

illius.

Eft (quoque ) S A P I E N f.I X

(hxc) rpccio(ior S O L E, & fu-

pcr omnem dilpofitionem

ftellarum , luci comparara

inucnicurprior.

Illi cnim iuccedit nox,

Sapientjam autcm nonvincitmaiicia.

Actingit crgo a finc vfquc

ad finem forciccr,& difponic

OMi><i A luauitcr.

Clara (ctiVra) eft, & qua:

hunquam marcekit S a p i-

ENTl jL.

Gcncrofitacem illius glo-

rificat , concubernium ha-

bcns D E I : fed &:omnium

D o M I N V s ddcxic illam.

(Hxc) prxoccupac,c|ui fe

concupifcuntjVt illis fc prior

oftendat.

Quoniam dignos fe, Ipfa

circuic quarrens, & inviis o-

ftcndic fe illis hilariccr,&in

omni prouidencia occuiret

illis.

Hanc (S A p I E N T I A m) a-

maui, & exquifiuiEamaiu-

uccucc mea,&: qusfiui fpon-

fam miliiEam a{lumere,&: a-

macor fad^ fum forma: illi".

Vcrf;»*.

ibid.

VctCij.

Vetfjo.

Sap.t.

VetCi.

Sap tf.

VeiCij.

Sap. S.

Vtrf.j.

Sap.i.

VeiC 14.

VeiCi7.

Sap. t.

57I

pter rnbdpoUutt m eim cadit.

Etentm Lucisxterntejjtlen-

dor efl, att^ueJI>ecHlumytrtu-

tisDEiy nuUa aj^erjum, etuf-

quetmago 3onitatis.

EB (esuim)d PSA fpeciojtor

SoL E,Jiipraque omnem ajiro-

rum Jitum coUocata , O* ^f*ct

comparataprior inuenttur.

Hancenim nox excipit,S a-

TiENTiAM autem non yin-

atmalttia.

Tertm^it autem abextre-

mo ad extremum forttter , at-

aue omntaytiltter moderatur.

Tneclara efiy ^qua nun-

qtiam marcejctt S a f 1 e N-

T I A.

U^bilitatemEtm hociUi»-

Jlrat, quodvna cumDio yi-

utty 1)oMiNV sque omnium

tUam dtlextt.

oAnteuertens ,Juifiudtojis

Je ojjert cognojcendam.

^uiaje dtgnos Ipja qtMrit

circumeundo , atque in ytis be-

neuoleJe tUis ojiendtt, tn omni-

que cogttattone eis occurrtt.

Hanc ego dtlexi^f^ diuuen-

tute mea quxjiui , acJJonJam

mihtjiudut adiungere^ amore-

que putcrttudinis eius captHs

Jum.

Sif.f^.

EccI.t4,T4. 149

ly^

«n

^U

T

'J>

J^

147 Bamfinefraudepercept,(t-

ne muidia commumco , diui-

tiaique eius non abfcondo.

jf i n o V A li fojfedk me

vnncipio yieefiie ante^verafua

ex eo tempore.

i&A Jeculo pnncipatam ha-

bm, a principio , ante Terram.

^um nondum effent <^o-

ragines , formatafim ,quum

Nodum ejfentfontes ahundan-

tes zAqu^.

iji tAnteciuam montes funda-

tt ejfent , ante (oUes formata

fum.

ifi D^ondum fecerat Terram,

f^plateaSyt^fummitatempul-

uerum Orbis.

J^andopr£parabat C<elos,

lUiceram: qnando defcnbebat

ctrculum infuperficie Abyfi

:

.^uandofirmabat cxlos de -

iuper,quando roberabatjontes

fcmtes (iAbyjfi:

^uando ponebat marifia-

f^utumfuum,^aqms,ne tranf

irent littus fiium : quando de-

'cnbebatfundamenta Terre:

Sap.7.

Vcrfij.

rrou. 8.

VctCii.

Verr ij.

Verf.i4.

Eram apudE v m velntia-

umntts, iS eram «« Utttiis quo^

tdte, O* ludo coram tUo omnt

empore

:

Verfi5.

Vcrfi*.

Vcifir.

VcrfiB.

Vetfi?.

Veifjo.

Hancfinefictioncdidicij

&: fineinuidiacommunico-,

&:honcfl:atcm illius no.n abf-

condo.

Nancde fcfe, ficinquic

S A P I ENT I A

D o M I N V s pofTcdit M E

in initio viarum fuarum, an-

tcquam quicquam faccreta

principio.

Ab arterno ordinata fum,

& ex antiquis antecjuaTer-

ra fiercT.

NondumerantAbyfIi,&

Ego iam concepta eram,nec

dum fontes Aquarum eru-

perant.

Nec dnm montcs crrauiomole conftitcrunt antc col-

Jcs E G o parturiebar.

AdhucTerram non 'i.zzc-

rat , &: flumina,& cardincs

orbisTcrra:.

Quando prarparabat Ca:-

los , adera : quando certa lc-

ge & gvro vallabat Abyflos:

Quando a:thera firmabat

furlum,& hbrabat tontcs A-quarum.

Quando circudabat mari

tcrminum fuu, &: legcm po-

ncbat Aquis , ne tranfirent

fines fuo5:quando appende-

bat fundamcntaTerrar,

Cum E o E R A M cuncla

componens : & deled:abar

pcrhngulosdies, ludcnsco-

ram Eo omni temporc

:

Ludcns

Ludcs in orbe Terrarum

:

& (delitiiE mex cfre cum iiliis

hominum.Ego ( n^a^n Hhoc h m a h)

5 A p I £ N T j A habicoin con-

filio,& cruditis intcrfunj co-

gitationibus.

T I M o R DoMrNioditmalum, arro^antiam 8c fu-

pcrbiam \ &: viam prauam,&

os biiinguc dctcftor.

Egodiligcntcs m E^diligo:

6 qui manc vigilantad m t,

inucnient m e.

Tn viis I vsti r i/k ambu-lo ,

^' in mcdio iemitarum

iudicii.

D O M I N ^ S S A P I K N T I A

fundauit Terram, Ilabiliuit

Ca:Ios Prvdentia.S A. p I E N T I A illius cru-

pcruntAbylli, Scnubes rore

concrcfcunt.

Quis afccndit.in Cjelum

atqucdcfccndit? Quiscon-

rinuit Spiritum in manibus

fuis? Qu^is colligauit Aquas

qL?a(i in veil:mieco?Qnis fui-

citauit oes ccrminos Terra: ?

Qv^o dNomen esteivs,

&: quod NomenFiliic-iusfitjnorti?

Comcdc (iMque ) fili mi^,

M E L, quia bonum eil, &c fa-

uum dulcillimu gutturi ruo;

Sic &Dod:rina S a p i e n-

T I ^ Anima: tua?; quam cum

VtrCji.

Ibid.

VcrCit.

Verfi/.

\'tsr. iT.

Vcrrto.

Prou.j.

Vc£io.

PfOU.)«

Vcr(.4.

Pr<»u.i4

VcrCij.

VctCl^.

39

Ludo in Orbe Terrx. eiM^f^

deleSlationes mex cumfiliu ho~

mmum.

Ego^r^rffzn, Ciwchmah)Satientia hahito tn afiu-

tta: ^fcientiamcogttationum

tnuenio.

TiMO nfEHOVj^tflodio

habere malum ^ fiperbtam t^

arrogantiam^^ytam malam^

^ os lo-jtiens^eruerfitates odt.

Ego dihgentes me dth^o ,- f^

quxrentes me,tnueniunt me.

Terfimitas Jv stitijE

deduco tn mediofemitarum tu-

dicii.

i^udu vttis iterum Sdpientem.

Jt. HOVAHtnSAflEN-T r Afundamt Terram,fiahtU-

uitCtelos in Ii^itelligentia.

In SciENTi A etus ahyfl

rupertmtfif, i^ Cxlt fiilla?it

rorem.

^uis afcendit in Catum f^

dsfendit ? .^is collegtt <-ven-

tum infugiUisfuis ? ^uis con-

gregamt Aquas in yefiimento <*

.^uufiabthutt omnes termtnos

Terr£ ? .^od Nomen eius, fS

quodNoMENFiLii etus^fi

nofii^

Qmedejfih mt,mel, quia

bonum esi : t^fauum, qm dulcis

eHpalato tuo

:

Sic cognttto S A P I E N~T ij£ fuauis erttamm£ tu£ , fi

'57

Ij8

»59

i6c)

i6i

l6i

KTjl

1^4

i6i

i66

Sapieotia,' Scientia Sc

Intelligen-

tia donaDtifuac.

40

l<?7

t6i

16<)

170

171

i7i

inuenies tAm : C^ m? merces

:

tr exSpcBatio tua non excide-

tur.

inueneriSjhabebisinnouif-

fimis fpem , & fpcs tua nonperibic.

iiSliiPiiS<-Xi>;®^

I V.

G R A D V S P R OL O G E T I C V S

QJ^ A R T V S.

173

finoyAHdatSAVi2iiJ-\

TiA M, ex ore eius tgrtdnur co-

gnttio f^ Intelligentia.

'^condetreciis ejfenttamy

fcutum erit ambulanttbus per

feSie,

Vt cuflodiantfemitasiudi-

eii : t^ '-uiam mtfericordium

etusctiflodiet.

Tuncintelligesluflitiam f£

ludictum, ir I^SittudtneSy f£

omnemfemitdm bonam.

<j^(7 notum effety Solem ad

^attas iiht agendas prauent-

endum effe, atque tefub lucis

ortumfaluandum.

Ttt ^Je uovah) docuifi

hoflesnojlros, teetm ejfe^qut 0-

mni 9x tftalo eripis.

Tu {Je hovah) vit£ i^

mortis potedatem habes , ad

portasque tnferorum deducU

f3reducis.

IBenediUio Jehov E di-

Prou. i.

VcrCs.

VcrC?.

VetfS.

Prou. i.

Verf.j.

Sap. 16.

Verf.xS.

Sap. ifi.

VcrfS.

VcrCij.

Prou.io

Verfii.

D o M I N V s dat S A P I E N-

T I A M , & ex ore Eius P r v-

DENTIA &SC1ENTIA.Cuftodietrc(ftorum falu-

tem, & protesct firadicntes

iimpliciter,

Seriians lcmitas I v s t 1-

T I yE, & vias fandlorum cu-

ftodiens.

Tuncintelliges luftitiam.

& iudicium , & ^rquitatcm,

& omncm ifcmitam bonam.Vtnotum omnibus cfTet,

t^uoniam oportetpr^uenire

SOXEM adBENSDlCTlO-N E M T V A M, & ad orientem

L V c i s T E adorarc.

Tu ( D o M 1 N E ) es, (] ui li-

beras ab omni malo,

Tu es,D o M I N E,qui vitar

&mortishabes poceftatcni,

& deducis ad portas morcis

atqucreducis.

Bcnedidlio Domini di-

uitcs

1^7;

1^8

1

17«

it

(I7.

17!

17

174

'7J

7^

77

78

7?

80

lii

8i

183

uitcs facic, ncc fociabicur eis

afBivllio.

Turri s fortiffimaN o m e n

DoMiNi: ad ipfum currit

iuftus,&: exaitabitur.

Multx cogitationcs in

corde viri, voluntas autcm

D o M I N I permanebit.

Equus paratur ad dicm

bclli, D o M I N o aucem falu-

tcm tnbuit.

Multi rcquirunt faciem

principis, &: iudicium a D o-

MiNO cfrrediturfino-uloru.

Sicut diuidones aquarum,

ica cor RcLris in manu D o-

M I N I : quocunquc volucrit

inclinabiciilud.

Omnis vih viri rccta fibi

vidctur ; appedic aiitcm cor-

da D o M I N V s.

Sortes mitcucur in finum,

fed aD o M I N o cempcracur.

(Quocirca) habc fiduciarii

inD o M I N o ex toco cordc,

&: neinnicaris Prudecix cuae.

ReuelaD o m i n o opera

tua, & dirigenturcogitatio-

nes t[ix.

In omnibus (igitur 6 mortalis)

viis tuis recofrnofce D o m i-oN v m: & I p s E diriget femicas

tuas.

Nc iis fapicsapudtemet-

ipfum : Timc D e v m, &: re-

cedeamalo.

Mihi dcdit Devs dicerc

cx fcntentia di^na horum

Prou.18

VcrCig.

Prou.ij.

VerC rj.

Prou. II

Vcri;3i.

Pro. 19.

Vcrf.i6.

Prou. II

VciCi.

Vcrfz.

Prou.i5

Vcrfjj.

Prou. ).

vcirj.

Prou. i(S

VcrCj.

Prou.j.

Vcrf.fi.

Ver^7.

Sap.7.

Vcrfij.

41

tet^nec apponit Je h ov a hdolorem ei benediEfioni.

Vt turriifortis efiNomenJehov^ : ad fpjim curret

tujiuJy t^ exaltabitHr.

^tfdtte cogttatimes fli»t in

corde yni, cojilmn autern 'Jt- i

HOv £ fermanet.

Equfts paratm efladdiem

jbellrfedjn hovje eHipfafii-

liU.

^iiilti quiitruntfacieffido-

mtnantis : i^ aJ i n o v a

freficifaiHr iudtciti yniujauufqi .

ZJelut rtuult aquarum esi

cor Kegism manujt hov J£:

adomneqmd vult, inchnat tl-

lud.

Omnis >-L>ia reEia eFi in ocu-

lis eius :ponderat autem corda

Jehov A.

In finum proiicitur SoRSf

f£ajE hovahcB omnetu-

dtcium etus.

VidejEHOVM toto corde tuoy

^ intellizetitc tu£ne innttaris.

T>euolue adJehovauoperatua:^firmabuntur CO'

gitationestU£.

In omnibus <-uiis tuisreco-

gnofceEum , (^ Ipfi dirtgetfi-

mitastuas.

^74

7^1

rc\

178

ejisjaptens in ocults tuis:

time Iehov AiA,(isr recede

d

malo.

T)EVS mthi dedit exfen-

tentta dtcere, acpro dignttate

17«»

180

181

181

i8j

De ocbnfi-

dcBdutti.

PfaI.j7,M-I. Pcc.5.7.

184

185

lU

Sapkntiaadfcinui-

tatomncs.

187

i88

t85>

19P

191

191

'55

42;

eoru?n qua: dantur, cogitare:

quoniam Ipje (^ Sapientt^e dux

eft:,^Sapientum moderator.

Nam in manu Ipjiu^fumus

tum noSytum Jermones nojlri,

omnu ettam prudentia yjcien-

tiaque opificiorum.

^ihi autem dedtt t)EV%i

eorum qux funttnNaturaye'

ram cognitionem.

Sapientia adifica-

utt domumJuam^excidtt colu-

mnasfuasfiptem

:

ImmolauttyiSiimamJuam^

mijcutt "vinumjiium^ettam ap-

parautt menjamjuam.

•SMtfitpuellasJiias^yocauit:

Juper fummttates excelforum

ClUttateSi dtcendo,

^mfquis eilfimplex, decli-

^(i huc. Qirenti cordedtxit

qmquc

Venite , comedite panem

meum, i^ bibite de nutno ^uod

mifcui.

Keltnquitefimpltces viamve-

Jhamy t^ <-viuetis: (^ tncedtte

perytam Ifttelltgentia.

VetCii.

VctCij.

Prou. 9-

Verri.

Vetl.%.

VctC.j.

Verf4.

Verfc.

Verf(J.

qua: mihidant:ur,quoniam

1 PSE S APIENTl/EduX cft,

& Sapiencum cmendator.

In manu enim Illius &nos, & fermoncs noftri,& o-

mnis Sapientia,& ope-

rum SciENTi^&Disci-PLINA.

Ipfc mihi dedit horum,

qu? funt S c I E N T I A M vera.

Hxc, porro.quam dat D l v s

S A p 1 E N T 1 A a:dificauit

fibi domum , cxcidic colu-

mtias feptemj

Immolauic vidimas fuas,

mifcuic viNVM, & propo-

fuitmcnfamfuam.

Mifit ancillas fuas , vt vo-

carent ad ArccKi, & admoe-

niaciuitatis.

Si quis eft paruulus, vcni-

at ad M E : &in(ipicntibus lo-

quucaeft,

VcnicCjCbmedice panem

meu,& bibiceV 1 n v M,quod

mifcuivobis.

Rchnquicc ( erg6 ) infan-

ciam, & viuice, &: ambulace

pcr vias Prvdenti^. (Quas

Ego fidclicermonftrauij&pater-

uc comraendovobis.)

!g©SSkCj^^2

191

V. GRADVS

45

'.pj%'

GR A DL O G E

QJ/ I

V.

V S P R OT I C V SN T V S.

Qui B ONVS elljhauriec

qraciam aD o m i n o: qui au-

ccm conficiicinco2;icacioni-

bus fuis, infipicns eft.

Viri mali non cogiranc

iuiiicium : qui auccm mqui-

runc DoMiNVM, animad-

ucrcunc o mn i A.

Bcne(Jid:io D o m i n i fu-

n:i:osaucemim-

9J

9(J

?7

98

pcrcanuciul

piorum opericiniquicas.

Abominacio D o m i n 1

eft omnis illufor, & cu S i m-

PLiciBvsfermocinacio cius.

1 p s E deludecilluforcs, &manfuecis dabicgraciam.

Abominabile D o m i n o

,cor prauum,& voluncas eius

iniis q. fimplicicerambulac.

Qj^i pcruerfi cordis eft,

.lioninueniecBoN VM,&qui

•vercic liniiuam , incidcc in

malnm.

Mclior cft pauperiimbu-

lasindmplicicace iua, quamdiucsin prauisicincrib^^fuis.

Quid prodciHKiicoha-

ibere diuicias, cum S a p i e n-

-I +1 A M embfe non poiiic ?

99

00

S:

01

Prou.uVcii:i.

Prou.18

Ved. 5.

Prou.io

Vcti6.

Prou. }.

Vcrfji.

Verrj4.

Prou II.

Verfio.

Proui7.

Vcrtxo.

Prou.18

VecC.6.

Prou 17

Vcrf.i<f.

IBontu hauriet beneplaci-

tum uJe HOVAHy ^virHmmaLtrum-- co^tationum conde-

mnahit T)ev s.

ZJiri mali non intelligunt

iudtcium : quarentes autem

J E H o V A M tntelligunt 0-

mnia.

^entdicliones Jiint Juper

caputtufii : os autem impiorum

operit tniquitatem.

AbomtnatioJE hoy Mefl

peruerjiisi^ cum 'T^Siisfe-

cretum Etus.

TroJeBo iUuJortbus Ip se

tl/udii,^ bumtltb.dat gratia.

t/ibominabtlefE H o v JE

funtperuerji corde : f^ perfecii

yia beneplacitum etus.

TeruerjM corde non tnue-

nitbonum: ^qui yerttturtn

linguafuay cadetin malum„

Trxjianttor eFipauper^qut

ambulat tnperJeEltoneJitayqua

peruerjus yits,^ tpje diues.

Vt quideflprettum tn ma-

nujiultty <-vt emat Sapjen-TiAMyt^ cornon cfl et.n

15,4

195

1^6

197

158

199

XQO Prou.iy.v.r.

101

191

io3

104

135

2.06

1C7

108

109

1:0

211

iii

-aij

44

TimokJehov^, em-

ditio Savientije: ^ ante

qlorutm humilitai.

Omm ycmtfuperbia^yemt

t^ ignomima. : i^ cum humih-

buj Sapientia:

Trouerb.i6.v.y tAbominatW

J^EHOVJEcJi omnis elat' corde.

In corde intelligentis reauie-

fctt S APiE ntia: at in me-

dioflultorum ipj? cognojcttur.

^jii vi-aditur cum Sapien-

tihtis,fapiens ent : fed qui efi

amicusflultisyConteretur.

Etiam abfquefcientia, deji-

derium non est bonum.

!7\eque vero cum eo qui in-

liidia contabefcit tter habeho

:

quomam hutufmodi mn erit

Sapienttdeparttceps. <

^erifrem effiatytKum„ tu-

muhuantcm ejfctt Secbar : ^onmui qntf obleBatm ea^ non

eritfjpiens.

Cor intelh^ens qutcrit Scf-

Ei^jiAM, ^osfultorumpa-

fceturfiultttta.

TiKOR jfEiiov Eprtn-

ctptumScientijl: Sapien-

tiam t^ Erudttionemjiuhs de-

Ihtctunt.

TlMOR Je nOV M vclnt

~uena -vtttic^t rccedatur a la-

queis mortis.

IPrtnctptum Satie-stim

TtmorjE Hov £.: t^Jctentta

fanclorum^intelltgentta

V^£77mletur cor ttutmpec-

Prou.if.

Vcrf.jj.

Provi.n.

Vcrl.i.

Prou I4

Vetiijj.

Prou.ij.

Vetfio.

Prou.t?.

Veif.i.

Sap 6.

Vetf. 15.

Pro. 10.

Vcrl.i.

Proa.15.

Vctl. 14.

Prou. i.

Vctf 7.

Proii. 1+

Vcifz;.

Proii. «.

VctCi<#.

Prou ij

Verr.17.

T I M o RD o M I N 1 Difci-

plina Sapienti^:& glo-

riam pr^cedicH v m 1 l 1 t a s.

Vbi fuerit iuperbia,ibi fu-

crit& cocumclia: Vbi autcm

t^lifumihtasjihi bcSaptentta.

Prou.iiy.^j-.^.Abominatio .n.

D o M I N I eil omnis arrofras.oIn cordePrudctisrequic-

fcit S A p 1 E N T I A : & indo-

d:os quosque erudiet.

Qui cum Sapictibus crra-

ditur , fapiens cric .- amicus

itultorum (imilis cfficietur.

Vbi non eft Scienti a

A N I M .t, non cil B o N V M.

Neque (ctiam)cum inuidia

tabefcente iter habebo, (in-

c]uitS.ipicns)quoniatalis homonon efl: particeps Sapienti.T.

Luxuriofa rcs cil V i n v m,

& tumultuoiacbrietaszqui-

cunque his dclc6Vatur,non

eritiapiens.

Cor fapientis qusrit D 6-

c t r. I N A M : & os flultorum

paiciturimperitia.

TiMOR DoMiNi prin-

cipium S a piENT lyfi. Sa-

PIENTlAMatqi DOCTRJ-N a M ftulcidefpiciunt.

TimorDomini fons

vitq, vc declinet a ruina mor-

tis.

Principium S a p i e n t i>€

T 1 M o R D o M i N i: &: Scien-

Ti Aiand:oriiPRV d entia.

Non (igicur) asmuletur cor

tuum

tiium peccatores, fed inTi-

morc Do m i n i efto tora dic.

Quia habcbis fpcm in

nouiiIimo,6(: pr^ftolatio tua

non auferetur.

Sentite (o momlej) dc D o-

MTNO inbonitatc, &:infim-

plicitatccordisquxriteillu :

Qjioniainucniturabhis,

quinontcntancillumrappa-

rct autem iis, qui fidem ha-

bcntinillum.

Pcrucrfar cnimcoeiratJo-

ncsleparanta De o: proba-

taautcm virtu«corripitinfi-

picntcs.

Quoniam inmalcuolam

animam non introibit Sa-

p I E M T 1 A ?ncc habitac in

corpore fubdito pcccatis.

SicnimS A p i t n r i a m

inuocaucris, 5c inchnaueris

cor tuum Prvdenti/e,Siqu^fierisEamquafipe-

cuniam , &; licut thciauros

eftodcrisillam.-

Tunc intclligcsTimorcm

D o M I N !,& Scicntiam D e i

inucnics.

N o s s E cnim T e (6 D o-

M I N e) confummata I v s t i-

T I A cft,&: fcire I v s t i ti a m

f-c ViRTVTEM tuam , radix

cftimmortahcatis.

Propter hanc o r t a v i, &datLKeftmihi Ien(as:&: in-

voc/vi,& venitin mcS p i

RITVS SAPIENTIyE.

VcrriS.

Sap. I.

Vcif. I.

Vcrfi

Verf!}.

Vcrf*.

Prou. i.

Vcrfj.

Verf:+.

Verfj.

S pij.

Verf. ).

S-.p.y.

Ve 1.7-

4y

catores , injo poriitf m Tmare

Jehov s ejlo tota die.

.^ia reuera eHmerces: f£

jhes tua nonjuccidetur.

Sentite (dhomna') deT> o-

Mi N o m bomtate , atque tn

fimphcitate cordis su qujtrite

:

^uoniam inuentturab /w,

qui non tentant eum , i£ ilJu

pateft^qui ei non dijjidunt.

Qgitationes namque pcr-

uerfi feparant <t 7) e o , eiuf-

quepotentiadum tentatur, m-

Jipientes argntt.

^mniam in animam rna-

littofam non introibit Sapien-

tia,nec in corpore peccatis ob-

noxto habttabit.

hno^flad Intelh^entiam cla-

maueris, (s^ tntelligentt£ dede-

rts vocem tuam:

Si quiejieris eam tanquam

argentum , ^ Jicut thejauros

Jcrutatt^sfueris eam.

Tunc tntelltges Tjmorem

f E H o V /£, i^ cognttionem

D E r inuentes.

V^m nojfe T E,confitmma-

ta efl lufittia, i^ tuam mtelli-

qere pote?itiam , radix immor-

talttatis.

^haprojtteroptxui^ ^pru-

de;4tta miht data eji : inuocauty

>-y ifiritics Saptenttx obuenit

miht.

"4

"5

116

1'7

ii8

iip

iio

2U

12.1

lij

Deut. 4 19.

i Paia.j

Ciuomo'

o

De vstim.tcduij&a.u.bjs in

114

46

Sceptris acjoliis tUHW ante- 1

'^''^'^^^-

pofui,tr£ eaaue dm/tiaspro m-

bilo dtjimaui.

-"5

ii6

li?

ii8

119

130

131

Hi

135

DXif yero ei Lapidem pre-

tioJUm comparaui,quoniam

aurum cum ea collatum arena

pauca : i^ lutum dcjltmabitur

argcntum , cum tUa compara-

tum.

Supra famtatem ac forme

pulchritudinem dtlext tUam :

atcpue ea malut quam lucefrui,

^ut cutusfjlendof non poteH

fuppnmt.

Vaciie perjjicitur abitsqui

eam diligunt, t^ tnucmtur ab

tUis, qui tUam quxrunt.

<iAnteuertens,fmJiudtoJisfe

ojfert cognofcendam.

^ut mane furrexerttadtl-

lam^nonlahorabtt: ajfidentem

entmfmsfortbtts eam inueniet.

Diam de tUafufcepta cogt-

tatio ,prudenti£ efi perfeoito

:

t^qutpropteream yigtiauerit,

continuofcurtts erit.

^u^taf dtgnos ipfa qu£rtt,

circumeundo , atque tn ytis be~

neuoiefetUis ojiendtt, in omni-

que cogttattone ets occurrtt.

Inttium entm ipftis esiye-

rijfma erudtttonis cupiditas:

cura yero erudittonis^amor.

zAmorautem;,obfruaiio ie-

gum tpjiiis : rurfum iegum ob-

Veil.?.

Vccrio

Sap. K.

Veif:}.

Vcifl.,

Vcrfi^.

Vcrf:i«.

Vwf.i;.

Vcrf.18.

Vcrl. 19.

Ec prxpolui illam regnis

& fcdibus , & diuitias nihil

cdc duxi in comparacionc il-

lius.

Ncccomparauiillilapide

ptetiofum : c|uoni.im omneaurum,m comparatione II-

lius,arcna eftcxigua, & tan-

cjuam iutum xftimabiturar-

gcntum m confpectu lllms.

Supcr falutcm & (pccicm

dilcxi lllam, & propolui pro

Lwf^habcre illa -. quonia in-

cxtinG:uibileeftL«/»^«iUius.

Facile (equidem) vidctur ab

his,c]ui diliguntEam, & in-

ucnitur ab his, cjui quxrunt

illam.

Pr^occupatqui fe cocupi-

rcuntjVtilhsfeprioroftedat.

Qui de L V c E vigilauerit

adlllam,n6 laborabit: afli-

dentcm enmi lUam foribus

fuisinucniet.

C O G I T A R E CrcrO dc ll-

la, fcnfus cft conlummatus

:

&:quivigilauerit proptcrll-

lam, cico iecurus crit.

Quoniam dignos S e , I-

ps A circuit quarrcns , tc in

viis oftcndct S e illis hilari-

ter,& in omni prouidentia

occurretillis.

Initmm cnimillius veriC

fmiacftDisci PLiN,«con-

cupifccntia.

Cura creo D 1 sci.pl i-

N^jdileCtio cft : «Sc dilcdiio

cuftodia

»54

47

cuftodia L E G V M illius cft :

cuftodido autcm legu, con-

fummatio incorruptioiscrt.

Incorruptio autcm facit

proximum cfTcD £ o.

CONCVPlSCBNTIAita-que Sapienti^, deducit

adREGNVM PERPETV VM.

Intrans (iwquc) in domummcam,conquicfcam cum II-

la. Non enimhabctamari-

tudincm conucrfatio illius,

ncc t^dium conuiitus illius,

fedlartitiam &:gaudium.^M8.

CircuibamquarrenSjVtmihi

EamafTumcrcm.

Nc tcmere quid loquaris,

neque cor tuumfitveloxad

proferedunl*fcrmonem co-

raDEo:DEVS enim in Cx-loj &z tu fuperTerra j iccirco

fint pauci fermones tui.

(Et)Si quidvouifti Dbo,nc morcris redderc \ difpii-

cct cnimciinfidsiis 5cltulta

promiflio ; fcd quodcunquevoueris,rcddc.

Multoque mclius eft nonV o V E R E, quam poft vo-

TVM promifranonreddcre.

Vi(Stima:impiorum abo-

minabilcs Domino:votaiuftorum placabiha.

Eruditus inV e r b o rcpc-

rictBona : & qui s p e r at in

D o M I n Ojbcatus eft. Prou.28.

i>.i;.Qui s p E R A t inD o M I-

N o,fanabitur.

VetCio

VctCii.

Sjp i.

\ciC.i6.

Eccl.5.

Vttfi.

Vetfj.

Verf4.

Prou.n.

Veri: 8.

Prou.t*

Vetfio.

feruatio cfi mmortahtatis con-

feruxtto,

Torro mmortalitaifacitvt

proxime adDeumaccedamus.

Sapientite igttur cupditat

adreqnum^erducit.

In hac domum meam , in-

^effus conqmefiamj nuUam e-

nim acerbitatemhabetconfite-

tudo tpfiujy nec '-uUa molejitam

etus conuiUusyfedUtitiam (s*

gaudium. Verf.is. Circumeun-

do quarebam^yteumapudme

reciperem.

tNiefeJlines ore tuo , nequc

cortuum acceleretproferre yer-

bum anteDev M:quiaD e vs

(sl tn Cdlo, i^ tufuper Terrayn^

iccircofint '-uerba tuapauca.

J^um youerisyotu Deo^ne tardes reddere illud i quia

non esi beneplacttum Deo tn

fiultis: qu£ tgmr youeris^red-

de.

f^leliuj efi <-ut non youeaSy

quam yt youeas^^ non red-

das.

Sacrificium impiorum efiab-

omtnatto fz hov^ : Oratio

aut reclorum benepUcttiieius.

Intelltgens remtnuentetbo-

num : O" confdens injE h o~

VAH, beatus efi. Trou.js. v.i^.

^ut fiditJehov £., tmptn-

g'4i-fiti4''.

»M

»35

»3«

^}7

ij8

»39

140

»41

Nonteme-rc apudDsvMpto-tJUDciaii-

dum.

VOTVM.Dcut..},!].

EeeL34,ij.

Mi

14?

144

^45

i^6

H7

148

^49

150

^mjiduciamfua.r}t tn e? ha-

bent^ymtatem tntcUiaent : (^

fideles in charitate, in eo per-

manehiwt: qmntamgratia t^

mijericordia erga fancios einSy

i^ ratto eleciorum eius hahe-

httur.

Lonqinq^uus eJljEHOVAH

ah imptis :fdorationem lufio-

rum exaudit. *

^M remouet aurem fuam^

ns audiat leiem , ettam oratto

Eius erit ahominatio.

.^t tegitfelera fita nun-

qunm aget frojpere : qut a,iero

cojiftetur,^ derelinqutt, mi-

fertcordiam confquetur.

,^Iifericordia (i^ nrritate

redimitur tniquitas : t^ tn tt-

moref e h o v M recedttur a

malo.

D^n?te errant coiitantes

malum? mifiricordiaautem l^

njentas cezjtantthfts honum.

^mfeUanturiujlitiam (^

mifencordtam inuemct yitafn,

lufittam f^gleriam.

Eram autem puer, eximii

mgentt tndole prxdtti^J , bo-

namque animamfortittis.

Imo vero cum ejfem hontts,

in corpus tntroim tmPoUutum.

» .^umautemtnteUexijfem,

nenonahtcr r.M compotemfo-

?, quamji ^ev s fam daret.

Vcil.?.

Prou 15.

Vcrfti».

Prou.iS

Vetr<).

Vci-rij.

Prou. li

Vcri;«.

Prou 14

Vtif.ii.

rrou.ii.

Vetfii.

Sip. ig.

Veti: ij.

Verfi^

VBtf.H.

Qu^i CONFlDVNTin lllo,

intcllis;enc Veritatem:Et fidelcs in dilcciiionc ac-

quicfcunt Illi^quoniam do-

num & pax cft eledlis eius.

Longeeft Dominvs ab

impiis, &O R A T 1 o N E s iu-

ftorumexaudiet.

Qui declinet aurcs fuas,

nc audiat L e g e m,0 rat i o

eius entexccrabilis.

Qui abfcodit fccleralua,

non dirigctur : qui autc con-

fefTus fucrit, & relinquit ea,

MlSERICORDlAM COnfc-

quetur

Mifericordik & veritate

redimituriniquitas-j&inTi-

moreDomini dcchnatur

a malo.

Errant (igimr) qui operan-

tur v[\2\\xm,<^iifertcordia au-

te & Verttas prarparant Bo/z^;

Qui (ergo) fequitur /»/?/-

ttam & ^tfiricordtam , inuc-

nient vitam , iuftitiam &trloriam,o

Puer autcm cram ingc-

niofus, &: fortitus fum ani-

mambonam.Et cum effem ma^is bo-

nuSjVeni ad corpus incoin-

quinatum.

Et vt fciui, quoniam ali-

tcr non poffem eflc conxi-

nens , nifi D e v s det j & lioc

^41

143

i44

14)

ipfiiplum

14<?

H7

i4b

24«>

ZJO

^I

MJ

^SS

25(1

!M7

^59

ipfumeratSapientiajfcircc- j^ius cllct hoc donum : adii s

D o M 1 N V M , & deprccacus|

fum lllum , &: dixi cx totis

prxcordiismcis.

D E V s patrum mcorum,

& D o M I N E mifcricordi.T,

<qui tecifti omniaVerbotuo,

Et S A piENTi Atuacon-

ftituiftihominem,vcdomi-

narcturcreatur(^,quxatcfa-

daeft,

Vt difponat orbcm Ter-

rarum inyEquitatc & lufti-

tia , &z in dircdlione cordis

iudiciumiudicet:

Da mihi fedium tuarum

afllftricemSw^pi entiam,&:

noli mcmc rcprobare a pue-

ristuis:

Quonia fcruus tuus fum

crro,& filius ancilla: tua:, ho-^ ,- •mo nihrmus 5c cxigui tcm-

poris, &: minor ad intellc-

ctum ludicii&Lcgum.

Et fi quis coniummatus

inter filios hominum, fi ab

illoabfuerit S a p i e n t i a

tua,in nihilumcomputabi-

tur.

Tu elegifti mc Rcgcmpopulo tuo,&:iudicem fiiio-

rum tuarum, &z fiharum

:

Et dixifti me a^dificare

Templum in monte fand:o

cuo , & in ciuitate habitatio-

nis tua:altare,adfnnihtudi-

Sap.9.

Vcri;i.

Vcrf.i.

Vetf,.

Vcrf^.

Verf^.

Vcrftf.

Verf7.

Verf 8.

45>

quod ipflim erat Trudentia: in-

telligere cuiuj hoc ejjet benefi-

cmm^adn 'Dominv u eum-

que oraut , ac dixi toto corde

meOy

T> E V s patrum ac 1) o-

MiN E ^Ufericordi£ , qm 0-

rnnia creajii Vcrl/o tito,

aAtque hominem tua Sapi-

entia cfjectfii, '-jt rebiis abs te

conditis dowmaretur,

Et adminijlraret mundum

in SanBitate acjuflitia, rc^i-

tudineque cordis ludicium ex-

erceret :

T>a mthi ajjidentem thro-

nis tuis S AViENiiAU^O'neme numero feruorum tuo-

rumfummoueas.

^ontam ego fenttts tuus

fum, ac filtus anctlU tux,ho-

mo mbeciUns , ac '-vtta breuis,

i3mtnor quam yttudictum uc

Legespofjim tntelltgere.

CN^m ettamfi quis fuerit

perfecluj tnterfilios homintm,

tamen fi Saptentta abfit tua,

ntbtlt xfitmabttur.

Tu me ele^ifiiregem populi

ttu, i3 tudicem filiorum tuo-

rum, acfiltarum.

Juffifii me adificare Tem-

plum m montefanclo tuo,^m yrbe habttationis tu£ alta-

re tnfiar tabernaculi fancii,

M^

^53

^54

M5

Mf

M7

Z58

i59

S APIINTIAcrgo vcra

prccibus &votisaffi-

duisc^licus

cft accer-

fenda.

O R ATIOSalqmonisprcS^pien-

tia haben-Ja.

j.Rcgj.y?.

Pfal.i

V.K,

iParal.jg,

2.Paial.i,7.

f

i6o

i6i

l6l

i6i

1(?4

i6s

x66

161

quodp-afarajli ab mitw.

zAt tecurh eH Sapientiajqttx

tuanoiiit opera, quxque tunc

.tjfuit cum Munaum ejjiceres,

qunejcit quidm ocuUs tuisgra-

tumjit , ac reftum mpraceptts

tuis.

Hanc demitte e CAis fan-

His , atque a Jolio glorix ti'<x,

earn mitte^ '-ut prxjens ?necum

laboret, atque mtellniam quid

acceptumjit apudte.

U^ouit emrn ac mtelligit o~

mma, ac me deducetm acliom-

bus meis moderate , atque mgioriajita cujlodiet.

Et erunt accepta opera mca,

ac reSie populum tuumdnuch-

calro, eroque digniisJohopatris

mei.

.^uis enim homo conjihum

T) £1 mtelligit ? autqiiidveht

Dev s auimo comprhendet ?

3^m cogitationis morta-

hum tmidfifunt^ac nojirx opi-

monesjallaces.

IJorptisemm corrupiioni ob-

noxium aggrauat amnlam, ac

terrenum domicihum plenum

curarum mentem deprimit.

eAcvix qu£ mten'ajiint,

comeciura ajpqtumur, f^ qux

in manibus verjantur, cum la-

bore tnuemmHSy quis atitem ea

peruejitgauit quxjitnt in Cdshs ?

Verf?

Vtd. 10.

Veif 11.

Vcil.it.

VerCij.

Vcrfi

IncmTabernaculi fandtitui,

Tqaod pra:paraftiabinino.

Ec tecum S a p i e n t i a,

quxnouitoperatua,qua:&:

affuit tunc curti orbem tcr-

rarura fingeres , & fcjebat

quodefletplacituoculis tu-

is , & quid dire(5tum in pr^-

ccptis.

Mitce illam de cxlis fan-

£tis tuis, &:afcdc Magnitu-

dinis tua?i vt mccu fit,& me-

cum L A B d R E TjVtfciam

quid acccptum fitapiid t e.

Scit cnim illa O m n i a &intelligit, & deducet mcinoperibusmeisiobrie , &:cu-

ftodietmcinfuapotentia,

Et crunt accepta opera

mca, &difponampopulumtuumiuilie, &erodignusfc-

diumPatrismei.

Quis enim hominu pote-

ritfcireConfiliumD e i?aut

quis potcrit cogicare quid

velitD Evs?

Cosicationes enim mor-

Vcrf u.

Vctfii.

i6a

i6i

i6i\

rali

105

z«4

calium cimidrc , & inccrt^E

piouidencicT noftrx.

Corpus cnira, quodcor-

rupicur,aggrauacAnimam;

&; ccrrcna inhabicatio depri-

micfcnfummulcacoeitancc.

Ecdifficilc^ftimamusqu^

in ccrris (unt : 6c qua: in con-

fpectiifunt inuenimus cumlabore, cjua^autem inCxlii

lunt,quisinueftigabit?

Scnium

i6s

i6<

i6

Vcrf. 17.

XeiCiS.

Vcrfij.

Prou.jo

Verl.7.

Vcrf.8.

yj

(Jonjtlium autem tmim quis

nouit^mftudedemSA pien-

T I A M, ac de altiljimis Spin-

tumfinElum tuum miferis ?

C^(am ita iJix eorum qmTerAxm incolunt, dircEl^ fue-

runt^ acqux tibtflacentj didi-

ceruntj

EtftntSapie NTiA con-

feruati.

htb,

n^uo pofulaui ate^ nepro-

easame.

Vcrfs.

Eccl.io

Vcrfio.

,antequam moriar.

Senfum autem tuum quis

fcicC,NISITVDEDERISS P I R I T V M S A N C T V M de

A L T I S S I M I s

:

Ec fi ccrrccl.rrintrcmirar

corum cjui runtinTcrris,&

qUcT tibi placcnc didicerint

homincs?

Nam per Sapientiamfanati funt quicunque pla-

cucructibiD o MiNEaprin-

cipio.

Dvo(inrLipcr) rogaui T E,

ne dcneges mihx antcquam

moriar,

Vanitatem &: verba men-

dacialoncrcfacame. Mcn-odicitatem & diuitias ne dc-

deris mihiitribuc tantum vi-

(flus mca necelfaria.

Ne forte fatiacus iHiciar

ad ncgadum, 6: dicam,Quis

cll D o M I N V s ? auc egcftate

compulfusjfurcr, &z periu-

remN o m t n D e 1 mei. Ecce.

Foft InD VST RI AM(hanc

verotandcm) lequitur S A P I-

E N T 1 A

!

Vcium, tu Doc T R iK/E fili.qui.lE H o v >« gratia.ficadeptuscs

S A p I E N T I A M Eiusve D o N A qu<cdam fingularia,

ZJanitatem ^yerbumen-

dax remoue a me:paupertatem

iS dtuitias ne dederis mihi : ale

me ciho qui conuentt mihi

:

Nefortefu tier^ t^abnegemy

dtcamq; quis efifEHOVAH?

lisr neforte eficiar paitper ^ ay

furer,ajfumamque ifivafiHm no-

men IJei mei.

tAt excellentiareSitficatio-

niseHSapientia.

Da(quoque) Sapicnci occa-

fionem, &addecurci S api-

ENTi A : doce iullum, Scfe-

ftu-jabicaccipere.

In auribus(aurem) infipi-

cncium ne Ioquaiis:quia de-

fpicicnc Dodtrinam eloquii

cui.

Prou.5.

VerCj.

PiO'J 15

VcrLj.

DaSaptentttncrcfationemy i$

ftpienttor erit : doce lufum,^addct doSirinam.

In auribiis fulti ne loqua-

ris : quia condemnet pruden-

tiam eloquiorum tuorum.

x6%

i6c)

'70

iyi

172

i73

^74

i75

i7<J

177

17»

i79

180

i8i

iSi

iSj

2S.

i8j

i8<T

zSy

Ji^ ^

Uxultmdo exultaht patcr

mfti : (T ^enerans fapientemy

Utabiturmeo.

tAuris ynu£ audttincrepa-

tionem t7/^<€,m medio Sapien-

tum commorabitur.

^m negligit Di/ciplinam

,

jlerntt animamfuam: fedqui

audit mcrepationem,pojjidet

cor.

Vaupcrtas e^* ignominia, e-

rit deferenti correBio?iem : fed

qui cujlodtt mcrepationemjjo-

noreajfcietur.

Corripiens derifrem , acci-

pitjibi ignomimam : zjr tncre-

pans impium, accipit maculam

fuam.

Ne increpes igitur deriforem,

ne forte odio habeat te : increpa

fxpientem^fS diliget te.

^hcrtt dertfor Saptentiam,

l^non tKHenit : a^Jcientia mtel-

ligenti efifaciUs imcnti*.

In conJheUu tntelligentis ap-

faret S A F I E N T r A : ^' OCull

Jiultifmtmextremo terne.

Etenim openbusfuis coano-

fcitur puer, an mundum ^an

reElumfit opus eim.

^m ambuLit fraudtilenter,

reuelatfecretum :fidelts atitem

JJintus^celatrem.

.^hureuelatfecretum:, ince-

ditjr'audulente7' : ^ cnm e» qui

alliCit labiisjuis ,ne mtfeas te.

Vrrfz4.

Vcifii.

Verfji.

riou.M.

Vcrf ig.

Prou. o

Vcrlly.

VcrfS.

Prou.T^

Vcjcf<:.

Prou.i7

Vcrfi4.

Pro. 10.

Vcrl. II.

Prou.ii.

Ywf ij.

Pro. la.

Vfrf,9.

Exulrat gaudio pater iii-

lli : cjui Sapicntcm gcnuit,

Ixrabiturineo.

Auris qux auditincrepa-

tioncs vitc,in medioSapicn-

tum commorabitur

Qui abiicic T)ijcipitnam

,

dcfpicit animam fuam : qui

autc actquiefcit incrcpatio-

nibus,poflcirorefl: cordis.

Ei:;e(las & ignominia ei,

qui deferit 'Dijcipltnam : qui

autcm acquiclcit arguenti,

glorificabitur.

Qui enim erudit derifo-

rera, ipfe fibiiniuriam hicit:

&:qui arguitimpium,macu-

lamfibiLiienerat.

Noli arguere dcriforcm,

ne oderittc , argue fapicn-

cem, &:diligette.

Quarrit (quidc)derifor S A-

piENTi AM,&noninucnic:

dodtrinaprudctium facilis.

In facie prudcntis lucet

S A P I E N T I A j OCuIl ituItO-

rum in finibusTcrr.a'.

Ex ftudiisfuisintclligitur

puer,fi munda & redla fint

operaeius.

Qm ambulat fraudulcn-

ter, reuclat arcana: qui au-

tem (idclis cfl , celat amici

commiflum.

Qui reuelat myftcria, &ambulacfraudulentcr, &:di-

latat labia fua , ne commi-

fccaris.

Multi

t88

189

Mulcihominesmifcricor-

cies vocancur, virum aucem

fidclcm quis (faalc) inuenicc ?

Ne (igitur) moliaris amico

cuo malum , cum ille in cc

habcacfiduciam.

Qui(cnim)retldic mala pro

bonis, non recedec malumdc domo eius.

VccCt.

Prou. j.

Vcrl^iy.

rr6u.i7

Vctfj.

^lultitudo hominum prji-

dicAt yniufcumfqHe mifmcor-

diAm: njtrum autem -veracem

quu tnueniet ?

U^co^ites contra Mmicum

tuum malum , quum ipfe habi-

tetjecuretecu}/j.

Esl coKjl.ttorium drgento ^

t^ cami7io,atp-obat cordaje-

iiov A n.

VI.

GRADVS PRO'XOGETICVS

S E X T V S*

VENER.VNTmihi (Virfa-

picnsactdbtur) ONNIA BONA,paricer cum (Sapientia)illa,&: innumerabilis honc-

ftas pcr manus Illius.

Etl^tacus fum inomni-

bus : quoniam anceccdebac

me ill:a Sapientia,&ignorabam

,quoniam ho-

rumomniummaccrcft.

Infinicus enim chcfaurus

cft homimbusi quo qui vfi

func,participes fad:i func A-

micicijt D e i, propcer Di-

sciPLiNyE dona commcn-dati.

Sap 7.

VeiC.ii-

VctC 1

VctCn.

l8S

xl^

150

zAccefferuntautem mihi ba-

na fimul omma cum lUa^ diui-

tixque per manuj lUitu tnnu-

merabiles.

LxtAtHS autem fum in 0-

mnibus , quoniam eorum ai*-

thor esl Sapientia : ego ^ero

tgnorabam eorum tpftm ejfe

matret^.

Inexhaufliis enim hommt-

btis thefiurus efi: quo quifunt

njfi amicitiam cum De o cot-

eruntypropter dona dtfciphnx

commendati.

g 3

iji

iOl

-95

194

^95

ip^

197

t4

iMthi enim dedit 1) £ v s,

ebrum qucefunt in tN^turd i?e-

ram co^mtionem , '-vt Mfindi

conjlitutionem , '-vimque Ele-

mentorum intelhiram

:

Initium , exitum , medium-

que temporis , felflitiorum yi-

ciffitudimm , ac tem^ejiatum

yanetatem.

198

i99

500

301

302

dAnnorum circmtu-s ,acfi-

tusfellarum:

V^turas animalium iraf

quebefiarum, yentorum yt?n,

t3 cogitationes horninum, dtf-

ferentiasplantarum/adtcum-

quejacultas,

Omnia denique qujc Junt

recondita (^ aperta cognoui:

nam omnium Artifex Sapten-

tia medocutt.

,^um autem runicafty 0-

mnia toteH : tnftpfaque ma-

nens innouat omnia, acfini^u-

loj per £tates in fanclas fe

transjerens animas , amicos

D E lyTrophetasque ejjiat.

[^(emt?je entm dtligtt Dev s,

ntfqui cum Sapienttaconjue-

tudtnem haheat. •

^mm tlacuerint Jeho-V JE iji£ ^uirt, ettam tnimicos

ettispacatos reddit ei.

Efi entm perita Sctentta

T) E I, atque et initiata^ etuf

que operum eleUrix.

Veif. 17.

VeifiS.

Verf 17.

Virfj

Vcrfi

Verfiy.

VcrfiS.

Piou.ts

Vetf7.

S.ip. 8.

Vctf4.

I p s E cnim dcclic mihi ho-

rum qurc funt S c i e n t i a m

veram : vc fciam diipofitio-

nemorbisTcrrarum, & vir-

tutes Elcmentorum,

Initium &conrummatio-

ncm &mcdictatemtcmpo-

lumjVicifTitudinum permu-

tationes , & confummatio-

ncstcmporum,

Morum mutationes,& di-

uifioncs temporu, Anni cur-

fuSj& ftcUaru difpofitiones,

Naturas AnirnaHum, & i-

ras bcftiarum , vim venco-

rum, & cogitationcs homi-

num, difFcrcntias virgulco-

rum,& virtutes radicum,

Et qUcTcunc|ue funt abf-

confa&improuifa didici.O-

mnium enim Arcifex docuit

meS APIENTIA.Ec cum (S A P I E N T I A)fit

vna, O M N I A poteft : & in fe

permanens omniainnouat:

&; per nationes in Animas

faniStas fc transfcrt, Amicos

Dei & Prophetas confiituit.

Nemincm enim diligic

D E V s,nifi cumjquicum Sa-

pi ENTi Ainhabitat. Et,

Cum placuerint D o mi-

NO vi^ hominis , inimicos

quoque cius conucrtct ad

paccm.

Dodrix (etiam)cft D I S C I-

PHNit Dei, & cledirix o-

perumillius.

0}

=4

05

o6

-7

510

Ec (1 diuitix appetuntur

in vitajquid S a p i e n t i a lo-

cupletius, qu.ToperacurO-

MNI A?

Si autem fenfus operatur;

quis horum qUcTfunt ; ma-gis quam illa eil: artifex ?

. Ecfi I V s T I T I A M quis

diligit ; labores huius ma-gnas habcnt virtutes: Sobri-

ctatcm enim & P r. v d e n-

TIANldoCCt, &C IVSTITI-

AM &V1RTVTEM, quibus

vtihus nihil eil in vita homi-

nibus.

Etfi multitudinem S c i-

E N T I yE dclideratquisrfcit

prTterita , &:defuturi5;Efti-

mat: (cicverfitiasfcrmonu,

&c diflolutioncs argumento-

rum:(iCTr)a&monftrafcican-

tequamhant, 8c eucntustc-

porum & feculorum.

Propofuiergo H ANcad-ducere mihi ad conuiuen-

dum ; fciens quoniam me-cumcomunicabicdc bonis,

& erit allocutio t^dii mei.

Habebo proprer h a n c

clatitatem ad turbas, & ho-

tiorcapud fenioresiuuenis:

. Et acutus inueniar in iu-

dicio, & in cofpcciu poten-

cium admirabiiis ero,

Et facics principum mi-

rabuntur mo.

Tacentc me fuftinebunt,

& loquentem me refpicient,

Vetfj.

Vctftf.

Vetr?.

Verr 8.

Vcf?.

Vctf.to.

Vcrfi

Vetfij

{5

^odji diuittarum e§i myitapojjelfiq dejiderabilis:qtiid

S A?i Eis!T lA^ommaoperan-

telocttpleti(0^ ,

St aute Trudentia agtt, at-

que opera ejficit: quidillam rc'

rum natttyaarfifictofius cH ?

Si verojv stixiau quu

dili^it : labores hiiius <-utrtutes

funt : Tempa'antiam enim dj-

cet^ ^ Vrudenttamifufttiam

ac Fortitudinem , quibus nthil

efi hominibiis in '-uita '-uti-

hus,

Trxtereafiquis multarum

"vfum rerum defideratj}£can-

tiqua noutt , f^futura conte-

[iat,frmontmi ^erfutias at-

que anigmatum explicatfones

tntclJigit , figna <(^ prodigia

Wtsnojcit y euentufque tempe-

flatum actemporuni^

Itaque hanc decreui mthi

ad ijfum '-vitte ac confuetu-

dtnem adtungere , certo fctens

eam honorum conftdtricem- mi-

hifore^curarumque ae molefhx

confolatncem.

Gloriam in "Vulguspropter

hanc adipijcar 3 (^ honorem a-

pudjentores tuuenis.

<iAcutus intteniar in tudtcio,

in conjfecluqtte fotentum ero

admirabiUs.

^ie tacentem expeSiabunt,

loquetemqiie attentc audient.

503

504

505

506

3°:

}c8

509

S6

3'i

3'i

313

SAri£NTI-«

laus.

314

315

J16

317

319

a~

itf-^wf ^«w pluribus dtjjera-friy

onjiio manus opponent.

Tropter hanc, tmmortali-

tatem obttneho , ac reliqtiam

memonam fofierts Jeniptter-

nam.

npopulosgubernabo ,natio-

nesquemthtjubdtt£ erunt.

Tyranntformtdabtles quum

andiertnt , me extimejcent , tn

midtttudine bonusytdcbor,tn

bellojlrenuus.

tJ£c apud me reputans

,

Jummaque antmi curaperpen-

dens ejje tmmortalttatem in co-

gnattone Sapientia .

Et bonam inamicittajlliit^s

deleBattonem , dtuittasque in-

exhaujlas in labonbus ma-

nuum etuSy atquetn concnrjjio -

ne collocutioneque eiufdempru-

dentiam^atque in communica-

ttonefermo7iumglonam.

'^eatits homo^ qut tnucnit

Sapienttam , t^ homo quipro-

ducit in lucem intelltgenttam

:

^uia melior efi negotiattb

eius ne^otiatione argentt : (s^

auro melwrefi trouctitus eius.

Tretiojior eH marqarttus,

f3 ommadifiderabiltatua non

^quanturet.

Longitudo dierum in dextC'

Vcrf 13.

Vcrfi4.

Verfiy.

VcrfiT.

VeifiS.

Prou ij.

Vcrl'. ij.

VcrfH.

Vctf 15.

VcrfiS.

& lcrmocinantc mc plura,

maniis oii (uo imponcnr.

Pr.TCcrea habcbo pcr Hacimmortalitatcmi& memo-riam .xtcrnam his qui poft

mefuturiruntrclinquam.

Difponam populos : &nationes mihi eruc iubdira:.

Timebunt me audicntes

Rc^es horrcndi-, in multitu-

dinc vidcbor bonus , & mbcllofortis.

Hxc cogitans apud me,

& commemorans in corde

meo, quoniam imrnortahs

eft in co£ritatioiie S a p 1 e n-oTl/fe.

Et in amicitiallHus delc-

dbatio bona, &:,.in opcribus

raanuumilhushoneftasimc

defedtionc , & in certami-

ne loquelx llhus S a p i e n-

T I A , & prarclaritas in com-

municacione fcrmonum i-

PSI vs.

Bcatus homo qui inuenit

S A p I E N T 1 A M,& qui afl^uit

P R V D 15 N T I A . (Legitur &r, ef

fluitPrudentiain.)

MclioreftacquifitioEius

nccrotiatione auri& arc^enti,

prmii & puriihmi frudlus

cius.

Pretiofior eft cundiis opi-

bus ; & omnia qu^ dcilde

rantur, huic novalentcom-

parari.

Longitudo dieru in dexte-

raEius,

ra Eius,& in finiftra Illius di-

uitia:5cgloria.

Via: cius pulchrar , & o-

mnes rcniitarilliuspacilica:.

Lignum vit.e cfthisqui

apprchcndcrincEami&qui

tenucric Eamjbeacus.

S A P I E N T 1 A (ctenim) apC-

ruic os mucorum , & Hnguas

intanciumlacicdifercas.

MeCUm (vlteriusinquitSAPi-

E N T t A ipfa) ell C O N S 1 Ll V M

&: JEqv I t a s,mea eft

P

r v-

D E N T I A , mea eft F o r t i-

TVDO.Pcrme Rcgcs rcgnanc, &c

Lecrum condicores mftadc-

cernunr. ^

Pcr me Principes impe-

ranc,& pocences iufta deccr-

nunt.

Mecufuntdiuiciar &^Io-

ria, opesfuperba:&iufticia,

McHor cft fructus mcus

auro & lapide prcciofo:&ge-

nimina meaargcnco cIe(i^o.

Vc dicc dihgcnies mc, &thcfauros corum repleam.

Qui me inuencric,inue-

nicc vicam, & hauricc lalu-

tem a D b M I N o.

Qu^i aucem in mepecca-

ucrit, Ixdct animam fuam.

Omnes qui meoderunt,di-

liisruncmorccm.1.

'

Per me(vero)muIcipIica-

buncur dies cui, &addencur

tibiannivicic.

Flli mi, (itcmmpatcrncadmonct

Verd^

Vetf.iS.

Sap.io.

Vcif.il.

Prou.8.

VerL"i4

Veri: ij.

VerC 1«.

VetCiS.

Verf.i?.

Vetf.:

VcrCj5.

VerH)*.

Prou.9.

Vetfii.

Prou 1.

Vetf II.

57

ratUiuj: ^ in/imJira.illiMdi-

u[tt<e (^y^glorta.

Vi£ etpuj^-viie deleSiahiles

:

f^ omnesfemit£ eiujfax.

Hxc Itgnum '-vit£ ejl appre-

hendentibtts earrt : O' ^«^ ^^-

nent enm beati.

^uoniam Sapientia os mt*-

torum aperutt Jtnguasqne in-

fantiumfecit di/ertas.

Penesmefflconftltum t^ Sa-

ptentiay Egofum IntelligeJitta,

meaenfortttudo.

Ter me Reges regnant, i^

Vrinctpes decernuntfujitttam.

Per me Princtpes dominan

tur^ t^prtncipes^ omnes tudi-

ces Terrne.

T)iuttt£ fSgleria mecufim,

fubJiantiaJlabtliSi i^tujtttia.

^eltor efiJruEitis metisau-

ro <(s* obrt?^ : ((s' ffouentus

meus argento eleSio.

Vt dtltgentes me hareditare

factam ejfe perpetuum ,- 1^ the-

Jauros eorum repleam.

CN^m qutinuentet me,tnue-

ntfvitam: ii hauntyolunta-

temajEKOV AH.

^ui aute peccat conti'a me,

Jhernit antmam fuam : omnes

aut odto habent me , dtltgunt

mortem.

Terme enim multipltcabun-

tur dies tui , £^ addentur ttbt

annf-utta.

Ptlimtyne recedant htab 0-

5^o

i"

Ul

5^5

330

35'

??i

Tob.4,7.

Luc.i4,i].

J5J

ii^

JJJ

iis

337

358

339

546

J41

Propriis la-

borib. viilc

nos viuere,

eofquealiis

impertiri.

}4i

545

544

345

f8

culti tttis : cujlodi Legem (x co-

gttationem.

Bt erunt '-uita anima tu£,

O^^atiaguttun tuo.

Tuncmtelliges Jujlitiamjf^

tudtcium, ^reSittudineSyi!^ d-

mnemfemttam bonam.

Tunc amlmlabtjt ciim ftdft-

cia "viam tuam^f^^es tuiu non

impinget.

Si accubuem, non timebti:

quum qutefces , Jhauis efitfo-

rnntuttius.

D^^on ttmebis a pauore re-

penttno,^a defolattone tmvto •

rtim qttum ^enerit.

^Uta Jehovah erit f-ducia tua, (& cufodtet pedem

tuumacapttone.

Qiltoresfuos Saptentia leru-

mniiltberautt.

Honoraji hov au dedi-

uttiis tuisy <isr de pnmitiis 0-

mntumprouentuum tuorum.

Et implebuntur horrea tua

faturttate, e^ ytno nouo torcu-

larta tuafeferumpent.

^tbeaquam de ctjiema tua,

^fluenta de medtoputet tui.

Dertuettirfotes tutforas,^inplateis t^aquastuas diuide.

Stnt ttbifolty f^nonaltenis

recum.

IBonorum entm laborumglo-

riofus eH fruUtu : nec radtx

Trudentix dectdtt.

Vetfii.

Prou.i.

Verfj.

Prou.j.

Vetfi^.

Verfx^.

Verfi5

Vctfi*.

Sap. Te-

Vetf?.

Ptoil.j.

Verfy.

Verf i«i.

Prou.''!.

Vcrf 15.

Verf 16.

Vctfi7.

Sap.5.

Vcrl. I?

Sipicnsnofter)ne cffluant harc

ab oculis tuis, CuftodiLB-

G E M atquc C o N S I L I V M.

Et erit vita Anima: tuaj,&

rrratia faucibus tuis.

Tunc intelliges Juflitiam

S)i.fudicium , & Mcruttatem, &omnem femitam bonam.

Tunc ambulabis fiducia-

liter in via tua, & pes tuus noimpingct.

Si dormieris, n6 timebis •,

quieices, fuauis erit fomnus

tuus.

Nc paucas repentihoter-

rore ,& irruerites tibi poten-

tias impioriim.

D o M I N V f-enimeritin

laterc tuo, & cuftodiet pe-

dem tuum ne capiaris.

SAPiENTiAhos,quifcob-

feruarut,a doloirib.liberauit.

Hondra(ergo) Dominvm,de tua fubftatia, & de primi-

tiis omniuiti frusu tuarum.

Et implebuntur horrea

tua , & vino torctilaria tua

redundabunt.

Bibe aqua de cifterha tua,

&fluentaputeitui.

Difpcrgantfefefontcs tui

foras : in plateis,riui aquaru.

Habeto eas folus, nec fint

alieniparticipestui.

Bonorum enim (cnim)]a-

borum gloriofus eft fruv^ins,

& quac non condidit radix

S A P T E N T I yE.

Vll. GRA-

^9

'^^@@^:V 11.

G R A D V ST 1 C V S

Nc delec^tcris in (emitis

impiorum, ncc cibiplaceat

ilialorum via.

Fuge ab ea^ nec tranlcas

perilldidcclina&dcrereea.

£ft (enim) via, cjua: videcur

homini reda ^ &c nouiilima

eius dcducunc ad mortcm.

luftoru autc fcmitaquad

Lux fplcndens procedit, &crefcit vfq^ ad perfc(fia diem.

Viaimpiorumtcncbrofaj

nclciunt vbiforruailc.

SENECTVS(quicicm)vcncra-

bilis cftjnon(umen)diuturnai

neq-, annoru numcro copu-

lata. Canities autefuntfcn-

fus hominis. Verr^.Et xtas fc-

nedlutis vita immaculata.

Piou.kj.t}- 5i.Coronadignitatis

iened:uS;,quxinviis Ivsti-

TiyErcperitur.

Proucrbiu eft, Adoleiccns

iuxtaviamfuam,etiamcum

fenucrit,non recedet abea.

ib.i-j.f.ii. Si contuderis ftultu

inpila quafi ptifanas, ferien-

tc defuperpdo, non auterc-

turabeoftultitiaeius. Siqui-

dc Ecclcfi.t.15. Perucrfidifficilc

corrigantur,&;ftuIcorum in-

finitusiicnumcrus.

lllufornoauditeilarguit"'.

Reipondc igitur ftulto

Prou. 4.

VcrC 14.

VcrC 15.

Piou 14

VcrCii.

Prou. 4VciCiS.

VetC.19-

$ap4.

P R O L O G E-S E P T 1 M V S.

Verpmitam impiomm ni

ingrediaris: iT netngredia.ru

myiamalorum:

Dejereeam , ne tranjeojper

eam ,• dedina ab lUa^ f^tranji:

'EH ^oia recla coram ijtro

:

f£ exttnj eiHS , 1?/.« mortu

:

Semita autem tujlorurnye-

lutt lux lucifen :progreditur f3

tUuminatur "vfqi adperfe^lum

dtem.

Vta autem imptorufcHt cali-

ga:nefctiint tn quidimptngant.

Honorata entm eJiJeneSiujj

non dtuturnam adepta yttam ,

neque numero annorum deji-

ntta: verfgSedcanittes homint-

btij Prudentta ejiy O* atasje-

neSiutis ytta nuUa labe macu-

lata.Prou.iS.vrrfsi. (oronaglo-

rtit ejl cantttes:tn via tufltttix, tn-

uentetUr.

Imbue puerum iuxta viam

fuam : ettam quum Jenuertty

non recedetab ea.ibid.zy.v.zz. yit

[i contuderis JluUum tn mor-

tarto tn medto tnttcorum con-

tujorumptfliUo , non recedet ab

eoJlulttttaetUS. SiquiclemEcclefi.

v.ts. peruerjum non potesl di-

rigtyds^ deJeSlus nonpotefl nu-

merari. (ttonem.

T>enJor non audtt tncrepa-

Rejponde Jlulto Jecundum

Prou li

VcrCtf.

Pron 1).

VcrCi.

Prou.zi<

VcrCj.

h X

}4«

J47

348

34?

JJ«

J51

J51

55}

J54

60

Jiultitiamfiiam, nejorte/itfa-

piens in ocidisfuis.

55JOcciirrereyrp:orhatx,f;t^Hi

eftnuiro^quamjlulto i^ijlnltitia

fiia.

35^ 'Vui Jluki reSia eft in oculis

\eiuj: ir quiobtemperat conji-

liojapiensen.

357 ,^i inarpat hominem re-

I

trocedentemy gratiam tnuemet

magis qukm ii qmhlanditur lin'

gua.

Pro M-\'erC IX.

Prou. 12.

Vcrl". ij.

Pron i8

Verlij.

iS^

359

6o

?6i

i6i

<^i

;<J4

^^5

ZJir increpatus qui indurat

ceruicem , repente' iofiteretur,

nec erit iiiejanitas.

J^/ amhulat in reUitndine

fua tnnetf E u o v a n;fidperuertes ytas:f'.as\ dejjicit eu.

tiAhomiH.ttio lufofu cHyir

miquiis : 'ahominatid autem

impii efi refius ijia.

Perfeclio reUorum dcducit

eos : peruerftas autem pr£ua-

ricatorumperdit eos.

Fortitudo perfefio efl '-via

Jehovje: i^pauor operan-

tihus iniquitatem.

Timor /jomintj ponit ia-

queum.t^ quifditfE n o vyE,

cxaltahttur.

Oinnis fenno "7) e ive[utigu'e

purgatus, clypeiis esljj^erantt'

hus inje.

D^iiddas <-oerhii etus , ne

forte increpet te , zs^ mendax

deprehenderis.

Pron.j.j

VcjC.

Prbu.14

Vcrl.i.

Pro. 19.

Vcrfi7.

Pr-iu.u.

Vcffj.

Frou.io

Vcifi9.

Prou.29

Verf 15

Pfou 30

Vcrfj.

Vcrfi.

iuxralluliinainfaamjnefibi

fapicns cflc videatur.

Expedic (ccrrc'; majns vx^x

occurrcre fcetibus raptis,

quam fatuo confidcnti fibi

in(l:ultitiafua.

Viaftulci redu in oculis e-

ius : qui autem fapiens clij

auditconfllia.

v,^i (iiiftc)cornpic homi-

nem, (mcrit6)gratia(quandoquc)

poft-ea inueniet apud efi ma-

giSj quam illequi perlingux

bl^ndimentadecipit.

Viro,qui corripicnte du-

ta ceruice contemnit^repen-

tinus ei fuperucnietintcrit%

&eum fanitas^^ofcquctur.

Ambulas xc€to itinerc, &timens DEVM,dcfp!cicurab

eo qui intami graditur via,

Abominanturiuflivnuni

impiu ; &: aboiViinaturimpii

eos,c|ui in rctStafunt via. (Scd)

Sim.nlicitas iufi:orum di-

rigeteo.> :&fupplaratioper-

uerforumvaftabit illos.

Forticudo fimplicis via

D o M I N 1 : & pauor ifIis, c|ui

opcranturmalum.

Qui cimcthominem, ci-

to corruet:qui fperac in D o-

MiNo, fublcuabicur.

Omnis (cnim) fermo D e i

ignicus clypeus cftlperanci-

businfc:

Ne addas quicquam ver-

bis iilius, & aivuans . inue- 1

niansqucmendax.

i6t

i<^i

^^5

INTERFRE-

INTERPRETATIONES

ANNOTATIONESHENRICI KHUNRATH LIPS. THEO^

S0FHIj£ amatorisfiHeliit ^MediciNjSutriufque Doctoris.

>

Quibus TextusPrologi prajcedcntis , non folum aVerborum, c]uod quidem per alios mfficicnter fadlum , verum potius a Rerum, in Theofophicis lublimioribus , obfcuritate,

guod hadtenus per ncminem i t a prxftjtum, (demonftra, qua;

ro^nafute, contrarium ! ) veritatis Thcofophica? norma Ca-thoHca triuna, qu*e eft SS". Scriptura Biblica j Liber Naturaz

macrocofmicusj&tcftimonium Confcienti^ in micro-

cofmo:)Iehovah auxiHante triuno, ieculo de-

mum hoc igneo, & orthodoxe &: fum-

mopere neceftario vmdi-

catur.

I I

I

GRADVSPROLOGETICVS

PRIMVSEXPOSITVS.

tileiHjerMturfgurA Gr»dutprimA,

A NOVA

I GRADVS PRIMI.

NOVAPRO VERBIORVM

exHebr^o;SAPIENTI^

exGrxcoTRALATIO.

VERSIOvetus, Icu

vulgaris.

LOCAI

SS«. SCRIPTVRiE.

I

/\ V D i,fili mi,inquit, Se-

j

LOMOH,fillUsDAVID,

Prophetcr &Regis IsR A E L,

Rex Sapiens, Sapienti^ verf.i.

uETERNif., foliusverx prx-

,comagnificus,omniuiTique

longe fp^edabilis, Av D i, fili

Z\ Vd I , fliWmi , inquit

viD, ProphetJi^ Regis Isra-

E L injerufalem , RexSapiens

;

SaP IENTIjE jETERNAL,

folius ver^ ^prAco maanifciis

omniumquCj longeJpeBabilis

,

mi , iiiquit , P ara ^OLKs\\,\itm'AF Di,Jili mi ,inquit ,para-

meas,acilciendumSAPiEN-j''"''^'j^(9/<^ meas-y3' ad fciendams,

tlAM & ERV^blTIONEM,!ad intelligendum eloquiaj

INTELL1G1:NTI.£,|

SAPIENTIAM ^ DISCI-PLINA M,admfeUiaenda 'ver-

ba P RVDEtiTI^.

Sequuntur

Prologi

E X P L I C A T I O N E S.

AV

D

I ] Auribus tam rationis , intelledus & mentis, quam fenfum fivd

corporis: ne innumero rcpcriaris in:orum,qui aiirc$liabent& non_,

audiunt , oculos & non vident ,quos furdaftros, mutos ac caccos reddidit

princeps Mundi hujus immundi malitiofa fuperbia caccus. ////] Filius

prrinde efl: Hebrsis, atqucLatinisH omo, fiv^ viR: hinc, cum Rex fa-

picns alloquatur omnes , vocc hac Catholica utitur. Vocat enim S A p i-

ENTi A omnes,Proverb. 8>verf. 4.&9, 4. HaEcincarnatadicit : Venite ad\

me ormies, qui laberatii ^ onerAti ejiis: ego reficiam ves. Ka.r e^oxSv , hoc eft,

fecundum prsftantiam, Filius, puta, doctrin.c,&disciplin^,sa,p i F. N T I /t ,€ T E R N /E , hxrcs fidclis dilcdus intelligitur. Pr£co magni-

/fw] Quia Rcx,Regisfilius,& ^ Iehovah ipso, sa'pienti^ di-

vinoSfiritv,(j. Reg. j. ) illuminatus , dodus ac dudtus. Cui, ut ex-

perto,necnonJk SoPHi A s vpercelesti inhuncufum,fapientere-ledo , conftitutoque , roaxim^ crcdendum... AdfciendAm s A p 1 e n t i-

AM,&c. J Omnia hacc ,quarumhoclocofit enumcratio,Bona & Dona

A 2 funt

SoLOMONSapien-TI.B DI-V I .V s o-

raculum.

VlSjVSVS<S: Frv-CTVS ftu-

dij Sati-E N T I .«

ver«.

I NTERPRETATIONESfuntDEi Mifcricordis atqueBcnigni

,quiex mera Bonitatcfua per S a-

Pi ENTi ^ Spiritumfandum, ruisdiverfimode, hocefl:,vcl mediat(i, vel

immcdiate^largitur, protcmpore&loco(fecundum quod viderit con-

ferrc ad gloriam nominis fui divini , & prodefle illis proximoque corum,

quibusdiftribuitautdonodat)diverfis. Ncc uni dat cunda D E v s j Do-

drinaefilijs, hoceft,fidelioribus&dext«ritate praeditis debita, ccrtifqut-»

quibufdam cledis, ( qui pauciores ) mcliora, fecretiora , certa& felediora

ut conveniunt , ita communicantur. Vnde Lilium, de Lapidc Philm.

verba faciens^i"/, inquit j Dev s fclret in homine mentemjidelcm , utiqucei

veritatemintimaret. Sis crgo in Timore D E i ( indutis veftimentis Chri-

ftiano Cabalifticis Decem , figura Amphit. huius fecunda annotatis ) totus

rcjiciendoBinarium,&Ternariumper Quaternarium ad Monadis fim-

plicitatem,pro viribus Divinitus conceflTis , reduccndo, quaerens Regnum

Dei & luftitiameiusextoto corde,toiaanima, toti$viribus,totamente,

autquacrerefaltemTheofophiceftudens, non refpuit Ie hova H tuumvello: quiainbonis(inftinduoptimi)benc volui(refatcft.£"i7/j//'^///^/'ro-

dire tentis^ finon datur ultra : Cumof^defint uires, tamen esl laudanda "joluntas.

®Offgcfalfberge^or|atmt)ol.NecfoletDEvs,tefteD.Paullo,extinguerc

ellychnium candens. Si fcopus tibi gloria D e i, & phy diaboli3 proderitq;

tibi & proximo tuo, ( cft enim cur , cui,quando & quantum ) afcendendo

perScalamConiund;ionis& Vnionis, necnon defccndendo perGradus

Decem Cognitionis,alEHOVAH quod petis , Orando& Laborando , fe-

liciterimpetrabisiim6adcognitionemoMNiVM,quae1mt verej,autfen-

fu,autfcientia,aut fidc,abimdadfummumafcendcrepoteris. Faciet e-

nim D o M I N V s ( nihil ccrtius ) voluntatem tuam , qui times eum , Pfal.

14^, i9.videver(r.i69.&534«ScccJdi igitur a tcdubitatio( conceptus dia-

boli in te) omnis : Sapienter adlaborans crede DEO&inDEVM, fiducia

firma non haefitans fide, invcnies ,quod quaeris ^dabitur tibi j accipies s fiet.

O bcftiam incredulitatem! OraDE vM,utaugcattibifidem. FidesDEiDonum. Hanc a mc ne auferas , obfccro Dominc-.

!

10" Et rurcipiendam E-'^''''^*

rvditionemDo-CT R iNiE, Iv STITIAM,& IVDICIVM & y€, Q^V I-

tatem:

verf,}.Adfijcipiendnm Er vdi-

TIONEM InTELLJGEN-TIM,JVSTIT IAM,^JV-DICIVM ^ ReCTITVDI'NES:

Etfiifcipiendam] Eruditio, quatDivinitus contingit, magnafolertia,

cxlefti & fandlo defidcrioampledenda vcnit. Notanda etiam hiccft cru-

ditalntcUigcntia j nonvulgaris illa , communis & cuivis obvia j fed quat

caeleftcm eruditionemfapiat,Theologicam, macro & microcofmicanij.

Hancdiftribuitin /«/?/>/<?»«, quacanimam hominisconccrniti mludicium.,

quod corpus j in /?f^/>/<^/»fw,quaefpiritum,mores, &cujufqueofficium

acvocationemconformat : ut fandcagatindivinis, juftdinhumanis^re-

de in proprijs , crga Dcum , homincs , ac fcipfutnj.

3

GRADVS PRIMI. 51

TP' Vt detur parvulis '"'•*•

]jtJaf{:utia,adolercenti sct-

ENTIA 6C INTELLE-C TVS.

A^ dandnm Jimplicibus

caUiditatem,puero scjen-

TIAM ^COGITATJO-NEM.

verf, j.

Vtdeturparvulis.'] Parvulos hic vocat(qucmadmodum & verf. 59.)

fimpliccs, qui fe confili j$ fuis cxpcdire non poffunt,proinde auxilium ex-

pcdant a D o M I N o &; Adjutrice DeiSapientiaj qui non apud fe-

metipfos funtprudentes, Proverb. 3, /.ut funt fapicnteshuius feculi, Ro-man. 11, 16. his enim abfcondit D e v s Sapientiam fuam : quo nomine Sal-

vatornofterPatrifuocatlefti agitgratias.Matth.il, i^. Parvulii ^fn.i\\xn^re-

vclaftihcc, AftuttA\ Aftutia hic fignificat circumfpedioncm & cautioncm,

ne dolis mundi capiamur & feducamur : fcd ut fimus prudentes , ficut fer-

pcntes, & fimplicesficutcolumbac. Matth. 10, 16. hoccft, ( qucmadmodum interpretatur D. PauUusRoman. 16,19, )fapientes inbono ,fimpHcesin

malo. Intelligite igitur, oparvuli , Aftutiam, & infipientcs animadvcr-

tite. Scicntiam,&LC.'\ Scientia &cogitationes hic conjunguntur,utdifca-

mus meditari , meditando inveftigarc fcientiam , inveftigando precari

Devm, &precandolaboraro.

Audiet Sapiens, &:addet

Dodrinam, Si intelligens,

conliliapofsidebit.

Sapientior erit] Vt cnim dicspoftcrior,pracccptoreft prioris •, fic fa-

picns fapientis. Suntgradusinter Dodrinae filiosiunusprxcellitalium..

:

nullustamenhorumcontcmncndus. Laudatomgentiarura jexiguacolito

;

rcdQmonuitVirgilius. Quafi diceret SoVomon ; Intelligentia praeditus,

fcrvans mandata mea, artes nonfolum vulgares, fed &fecretioresacre-

conditiores artes acquiret, ficque fapientior erit :& tum, judicio, fapicntia

experientiaqucconfirmatus,pollens,ingeniofadedieindicmconniiafub-

tiliaqueinventai in quovis fcibili, Theofophic^ confequetur. Qui au-

tem Sa PiENT IjE operam dant, accipere ejm oportct,aSapichtio

n ,i S .4 P i EN T I s s IM D E :, Orando Theofophice,& PhyficoChcmice Laborando. ConfiUum] Eft ratio rerum agendarum , refpiciens fem-

peradD£rA/,adHominem, ad fcipfum. Hoc divinitus Orando accipi-

tur,utfalutaris exitus fcquatur.

I

Audiens Saptens ,Wjap'u

Uior erit : ^ intelligensgub

naculapoJTtdebit.

'len-

uber-

AnimadvertetllFparabo- ^"'•'^*

las &-ijS'interpretationem,

verba Sapientum & xnx-

gmata eorum.

Adintelligendumparaho-

lam , ^ elocutionem , ^verha^

Sapientum , ^ migmata eo-

rmn-a.

I

ParaboLts ] Sermones occultos plenos myfteriorum & rcrum abf-

conditarum ncmo intclligct , nifi Sapientia D e i rcvclantc-»»

3Tali-

INTERPRETATIONESTalibustentafreRcgihaSabaeaSolomoncm legitur. Hasdivinitus edodi

fuerunt lofeph Patriarcha, & Regius Prophcta Dauid : Talia multa Jiabent

Prophetac & Apocalypfis lohannis : hifce celebres fueruntYEgyptij,qui

myfteriafuahieroglyphicisnotisoccultarunt. Hinc imagines illxmyfti-

cae, quibus Magi Mylleria Divina, Thcologica , Politica , Naturaha , & rc-

conditamrerumnaturam, admirando artificio,depinxerunt. Hincilla,

Tabuls Smaragdinae Hcrmeticac, 3enigmata,& infignes lapidis Philofo-

phorum pi(flurae. Difce hic (qui fitis vcritatis ncdar , cx Sapientum invo-

lucris)viam ac mcthodum pervenicndi ad intelleftumjenigmatum^pa

rabolarum , allegoriarum , myfticorumquc fcrmonum , vcterum Sapien-

tum, in Cabalifticis, Magicis, Chemicis jomnibvs. SiSapientiamfororcmiiabesj&Prvdentiam, amicam

, f ut eft verf ic<5. ) Theofo-

phiceintelligcsacdifces OM Ni A. Interpretationem. ] Mcnluram,utloquunturHebra:i,&pondusvcrbi. Huc pertinetCabaliftarumGimetria

Teuos rafihe i ScNfoteriken. Sivc, (utloannesaDeeLondinenfiscNprimii,

in fuis adParifienfcs Aphorifmis,& in l'raefatione ad Regem Maximilia-

numMonadi Hieroglyphicaepr3cfixa)Geometria, Notariacen ScTzyrtipb,

Et hancquidemcxfignatura vocat Cabalam Realem , fivc 3" oiT@-;ilIamj

autcm vulgarcm, Cabahfticam Grammaticam, fi vd §* Af;^ Sjjif ; quae notifsi-

misliteris , ab hominc fcriptibilibus infiftit. Huc apponerc lubct verfus

quos antc annos viginti feptem , vir Clarifsimuslohannes OleariusThco-

logiae Dodor, & Linguac Hebraicae in Illuftri Academia Julia Profcflbr , in

laudcmCabaIae,adPaulumaPragafcripfit: •

^,

NuUus apex, mllum de lcgeperibit lot/Li ,

Nulla Propbetali Uterafcriptaftylo,

ul/jforidajprutt C^rifius. .^iis credffepojjic

Exiguts tanttimpondus in ejfe notis :

Jft>ice Chriftigen£ Rabbi , cfenominejESVFontibtu HebrAts eruta ;certtu eris.

Nil equidem teta repcriri crede Cabala^

Pulchrtus : aut animis hoc mage dulcepiis.

Erghfavefan6ioftudio^ (f myfteriapluro-»

Offerat ut Chrtfto Paulliis bic , addepreces.

Audi jfili mi, ^Jufcipever^ '

ha mea , ttt mtiltiplicentur tibi

Aucli,filimi,&rurcipe'P^7-

eloquia mea , &: IJ? multi-

plicabancurtibi anni vicic. | \amii'vit&.

{JMultiplicabuntur, ] Mcdiante P H T s I c o C H E M l A, (quac S A p i e N-

Ti-€vcrac,inhocfeculo,pcdiflrequaen: fidelis, & virgo quafi cubicularis

afccrctisnaturalibus)fiIioDifcipIinaeinduftrio, Domi n a bcnign^ lar-

gitur Vcgctabiliiim. Animalium,partiumquc eorundem , Mineralium,

Lapidum,Gemmarum,Margaritarum, & Metallorum efTentiasprctio-

fas , fubtilitatcfqi falutariter efficacifsimas : imo &LAi'lDEMPHiLOSO-PHORVM reftaurationis ac confervationis noftrac verifsimam Mcdici-

namCatholicanijicx quorum ufu lcgitim^Mcdico longitudodierum.,.

Proverb. }, i. Et cap. 9. v. 11. . , .i;'J_'

^..__TO-Viam

GRADVS PRIMt. 7

Vj' Viam S a p i e n t i .€

moftrabo tibi,ducam cc per

femitas i£QViTATis.

V«rf.ii PerviamSapientiadocui te incedere : calcdvefeci te

(emitas reBas^.

Viam SAPiENTiit. ] Via S A P I F N T i ^ Regia eft T i M o R D o M l-

Nt, quaitur ad adra Divinicatij. Semitx y£quitaris funt Lhg e^ atquc^

MANDATA VERBl DiViN.. H«c lux & lucerna Mcnti , Spirttui ac

Corpori,ad BO N V M hominis(Dei don v m) tertriunum,catho

licon,s V M MVM, dcquoin Amphitlicatroagitur hoc^feliciteradipirccn-

dum. Fclix, tcrcjuequatcrquctclix, rcdainccdens.

QuumambuIaveris,non Verf.i2| ^u/is cuingrejfusfuerii-,non

artabicur grelTus tuus : &fij ^artabuturgrejfustut,(^W cur-

cncurreris , non impmges. j[resTlffno habebtt of^ndiculum.

Currrni. ] In ftadio fi vc curriculo totius vitae tuae j tam a<fli va:,quittu

contcmplativat. Nonhaiel>*Sy&cc ]Necrcduc6ris,perphilorophiam& in-

anemfallaciam,4 veritatis Theofophiczcentro, ad lubricam fophifma-

tum m'mdanorum mendatiorumvi diabolicorum circurnferentiam. In

centro^ veritas : in circumfcrentia meodaciuHU. Centralis ede ftudetoj

nam Medio tMtipmits ibti.

Quandofiliusfui patn I^^;

meotencr,&unicusmtern-'

lios matris mca?.|

Nam^ Egoflitufuipatris 9

mei-,'\fS' tenelltis ^ unigenitus

coram matremea :

Tenellu4, ] Etiam pueros, tenelloj ,iuvenes , ab ineunte ftatim «tatc^,

inftitucndos , educanJorque inSHPiENTi/E VERitDisciPLiN-»,excmplum atquc mandatum huius loci dard docent. Omnerne? Vtinam

:

fcdnonexquovislignoMcrcuriusfingirur: & ^t/A»» a.yKuKw is^'i7itl' ep%vy

hoc z^ ^Lignum pravum yhaud unquMmreSium : quod hemiftichium apud

Galenumlegitur. Quofnam igiturquxlo? Eximij ingcnij indolc pracdi-

tos, ficuti eft vcrf z^^.bonamqucanimamfortitos. Noncxpeclandacumijsfene(f}u$annorum. Nam, utvcreinquit Hont. ^^o/eme/eli imiuta re-

censfervabtt odorem Tejl* diu. Adco 4 tenerii affuefiere multum. Provcrbi u

m

cft, mquit fapiens, Proverb. ii 6. Adolefeensjuxtaviamfitam ,ettam<umfi'nuertt, non recedet abea. Poftunt enim , nifi in tcmpore adhibeatur inftitu-

tio,etiamdepravari& feduci indolei bonac. Admonctur quoque juven-

tu$,utexemplo Rcgis,cumtcncIlifint,obacdienrc$atqucmorigcrifintpa-

rentibus , & parentum loco pracceptoribus fidclibus.

^^Sumquide&Egomor- JfP-7'

talishomOjT^fimilisomni-'

bus,&ex gencreterrenoilli-

us qui prior fa(fluscft,&in

vctrc raatris figurat' fu caro.

Sumquidem ^ ego mor- 10 ^

tal^ homo , fmilis omnibtis

,

atque ab homincj ,quiprimus

ex terraformatus eflyprocrea-

tus.

Sum

iEaJrmia

tam in-

rroicus Sc

exirus o-

mrilG ho-

minutiocoudicio»

i8 I N T E R P R E T A T I O N E S

Sum^ui^em& Ego morfa/^ Somo.]Dicerct 3VK]u'is;(]u'\d D £u s reve-

laret myitcria fua j quidconimunicaret Naturae fecreta mibi ? Mihine?

Quiscgo fum ? nonnc peccator, atque ob id mortalis ? & ,per confequcns,

tantis Dei bonis atquc Uonis, hoc cll, thefauris Sa pient i^itterna:

[

infinitis, quorum in hoc Prologo fit mentio, indignus. Fateor quidcm, re-

j

fpondieo, tahbus,quod fim indignus , attamen indigus. Audi Rcgcm Sa-

!

pientem ,qui nondum perfedleambulans in praeceptis Davidis patris fui,

(immolabat cnim in cxcelfis,& acccndebat thymiama)tamen in unius no-

ftis fomnio, omniumfupcriorij&inferioruSapientia repletusefliaDEO.

3. Reg. j. Simul atque rcrum gerendarum prudentia , adeo, ut nullus ei par

extiterit:Sum,inquit ilic,&cgo mortalishomo, fimilisomnibus,&c.Ta-

lisetiam(dicerepergo) fuitBezelceliimpletusnihilominusSpirituDEi,

Sapientia,rnrelligentia,& Scicntiainomni opcre, adexcogitandumquic-

quidfdbrefieriponetexauro&argento,acre,marmore,gemmis, &diver-

fitatelignorum:cuidatusfocius Achaliab: & in corde omniseruditipofi-

taaDoMiNoSAPiENTiA,ut faccrent cunda,qux pratcepit Mof6h,

Exod. 31. 3. Talis quoque David , qui cum literas non didicerat , tamcn un-

dtione Spiritus Dei, ex partorecfFeftus eft Vatcs,& Divinarum rerum Do-(ftorpraccipuus , quibusadeofuoscomplevit Pfa!mos,utomnes,quamvisexquifitifiimiPoetae, ipfilongo cedant intervallo, Pcccacorerat,fcorta

tor, homicida : attamen jufti nomen non amirtebat,quones per poeniten-

tiam fcmpcr rcfurgebar. Heiias , inquit lacob. 5. 17. ( objedioni pracfenti

tempefti vd occurrcns) homo erat similis nobis (fei,nfum,quani vis A-poftolus,minim^eximenscoetui communi)afFedionibusobnoxius:&o-rationc oravit,L t non plueret fuper terram,& non pluit annos tres,& mcnfesfcx Etrurfumoravit, &C3clumdeditpluvium, &terfafrudumfuumj.HjEcille. InftaresobjiciendorNoli.amicctecompararehiftCjadfingula-

riaorginis iftis fingularibus fingulariter D E u 8 cft ufus : Vocationcs confi*

deranshorum&tuamdiverfasjdivcrfum ipfe judicabis. Eftaliquid,rc-

fpondeo , bonc vir , quod dicis ; & rc vcra mc deterruiftet , nifi tam SapienTi^ ipfius,quam Sapientis obftarenttot ,talcs ac tanta: vocationes, invita-

tiones,admonitioncs, adhortarionesCatholicacjitn6comminationcs,et

iamfubpcenairac Divinaegraviftima, paffiminhoc Prologo>me rcvoca-

rent:vERiTATisQuiE^ternacobftaretrcfocillaretqiPromiflioCatholicaj

invitansomne$,cxcludensneminem,totiesrepctita,pauli6poftannota-

ta_.. Huic uni plus credo foli veraci, quam dubitationum tuarum plauftro

fallaci, SapiSntiam igitur & Sapicntcm fapienter fequar vocantcs,

Divinitusme ad Divina patienda ftimulantcs. Cur mcmetipfum cxclu

dcrem,finone.\cludar^DEO?Iterumquisdubitaret:Iuvenisfum, diccns,

nondum incanui. Oppono : Deus non eft acceptor perfonarum, &c.verfT j8»'84-,i99.nccinfolamuItitudineannorum De ograta confiftit&

do(fba fcncdun , fed , &c. ut vcrf. 3^1. Sit quoquc folatio tibi atquc cxemploiuvcntusIofcph,Davidis,SaIomonis, Danielis, Hiercmiac,Timothei,&c.

aliorumqj(etiamnoftrofecu!o) innumerorum, non infipientium,thc-

faurorum S A P i £ n t i ^ inexhauftorum ( Dei gratia ) pofieftbrum. Idem(itrefponfumadobje<flionemdefc(!tus velcarentiaclinguarum variarum,puta, Hebraicat , Graccac , Latinac , &c. SoIctenimDEU s cxcitarcquoquo

Sapicntcs'

\

GRADVS PRIMI.

Sapienres & Doctorcs cx iis , qui folam & vnicam callent hnguam mater-

nam. Exemplain piomptufuntinnumcra,exomnigcnte. 1 E H o v A H

cll.qui dat os & S a^iekt i a M,Exod. 4,11. Matth. 10,19. Marc. 13,11.

L\iC.ii,ii,Scii. SfintufD0mirtt/ocutuieifp(rme,inq\iit Dauidj i.Sam.ij,!.

Sc (ermo euis per Imguam mea. Spiritu S. inipirati locuti funt fandi D E i

homines. z.Pet.i.ii. Noneft, iginir,curdiffidasdegratiaD E i,cuiusmi-

(ericordia ab arcerno in artcrnum,lupcr timenres eum, Pfalm.103,17. Ex-

ccptioncs iflx tam caluxnon polluntpatrocinaripigritiseacdiffidentia?

tux,vcrir.2i6.&524. Bone Dt v s.quam prohxum pollcm abantiquis

rcccnlcri catalogum (ctiam Echnicis noncxclulis)Scicntiarum&' Ar

riiim inuentorum, intcr quos pars maximahnguarumcxpcrs vanarum;noftroquc feculo Earum inftauratorum & exciilcorum , omnium Diuini-

tus rxciCAtorum Thcolophicfq-, doctorum & dudorum.nifi inhiberet ca-

iamu Lcx prxtationis. Hi omnes, inqua,t'crc mort.ilcSjlicuf i cgo,tu,nos

funiu.Mquin & peccatores.DEvM nos hodie habcmus eundem,quem tumiUi: Vniusciuidemque E l o h im Creaton^^fadcuiusimaginem &fimi-

htudinein toimatiomncs^("umus tabrica: Eorundem.quorum illi,Spiri-

ruumbonorumvtimur(mitcenceco$ D E o) mini(>crio,con(olationc,dc-

firniinnc.cufbodia & direftione viarum noftrarum : Eadem in Mundo co-

dcmtruiniurNatura: Eademqua:c2teri",vniusciufdemque S a p i E N-

ri/tATERNit inplenitudinetemporisincarnata;p R o Mi s si o ve

racilllma.Cathohca.&Nobisdata. Quxnam,dices,eftilla,dcquatanto

peregloriaris?suitantumfid s?Probcrefpondeo: S a P i E N r i A,quamincarnandamaudifti&audiesinProbgohoc;eademincarnata,ipfilTima

Vekit ASjinquitIohan.14,11. Amen.Ame udnovohis, hoce(^,Oivn\h\is,

cundis, Cino^\.i\is,acvn\u(:di'i qu!cr(ditrnme,optra,eiu<eegofac.'o-,c^ip/efaciet,

fjr miiora ht>ficiei:

quia (go ad Patrem v*do. E t^cjuictjitidpeti-.rins Fatrtm irt no-

mini meOfh^cfacitm.^vtglortficeftr Pjter infilio. St quidpetieriti/ me in nomincJ

(verf.i74.)'Wfp,^(?'-j'\iffMw.M.itth.i7,i9.acceflcruntdifcipuliadlHEsvM

tccrec6,& dixerjnt : Qu'! i e nos non potuimus eiiccre daemoniu illud? di-

Xltlihs Ih S v H, Pr O P T E R l N C R E D V L l T A T E M VESTRAM.( Reuera

&

hodic!) yimc» quitpedt vobis,(ihabueriisfidem [icutgranufiuapis,

dtcetis monti httic,travjihinc,iUuc: (jr trarifibit , Et Nihil impoSSIEILE£R I T V o B I <,.H9cauttrngnttir3qniitcitur,niJiperor*tionem(irie!HniMm.\-.\i-

cx 17 (f.dixit D o M I N V s: Sih^ibueritisfidem,ficutgranum Cinapis diceretuhutt

arhon moro:er idi&re Q^tratisiUtntare in mare:^ obedtrtt vobis.En habc<«.C la-

mcmusigicurcum Ch r i s t idifcipulis(exeodemcap.v.^.)6D o m i

N E,ad Juge ncbis fidem.Modo tu,qui Chrifto dcdifti nomcn,Theofophi-

cocxerciciodidiceris.rogarePatrcinnominc IhsvhCh r ist i c r v

ciFixijf*: CREDER E,poteri$ o M N 1 a.Vitcrius inftas.dubitatorjin-

quiens: DixitharcChriftus Apoftolistantum,ficut&iilud,Marc.i6,i7.

Signa ios,qui in me crediderint, h^cfequentur.innominemeo ddmonta eiicient ,&ic.

NoigiturvniuerfalirerpertinentadomnesEcclefisCaihohcxmimftros

(nedum Chriftianos)nec om ni vel tcmporc,vei loco.Quzro Paminc mi,

nonnchxc (\\joc[uc kpo(kols> {_yiccrpite Spiritum/an^um,quorumrfmiJnitis

peccata remittenlureis:c-rqvorumretintteritfs,retenllafunt.loh,io,xi.£t,Euntes

in mundum vniuerfum prxdtcate Euangeltum omni creaturx.S^i (redidertt& ba

B

'<x

lO INTERPRET ATION ES

^'

pttz,it(i'ifterit,Scc.Miic.i6,i^.M!iXin'.e. Siigiturilkuntum ApoftolisjCur

non & hxc i C\ illa vos excluduncxur h^c potms(queniadmodum dicitis)

includunt ? Midatum (eparatorium cxhibete. Si promilHoncs de fidei vir-

tucenonlmt Cathohcx, curconfolatoriciisvtiminiproconrionead vni

uerfos.-linautem.curnedicamdurius^fabukmini ?6capitaliniftra jCap.

ii.Epil^.adHebr, mecumeftcontravos. Vcreor, lirediretomnium Chn-ftianorum magifter , ne increduhtatem &: duritic cordis egregie vobis ex-

probraret; qaia iis, qua; (''Contcientia; teftimonioconuidti ventacis ) fcitis

cumvobisquoqidixiftcnoncredidiftis.Non igirurdclperef^quifquamjde

Bonisac Donis SapientivE ^tcrnxTheo-Sophiceadipilccndis : noeft

abbrcuiata manus D o m i N i omnibus in rtdeac veritatc inuocantibus eu.

Hiftoriam claudi fanati pcr rtdem, Ad.j.tibi commcndo. Ocuhs nunc,mi

fratcr, & Mente contemplate Amphitheatrum hoc noftrum cotij.in lucc

jeternatcinueniredocebitLuccm vericatis oM n is. AtSpirituSAPiEN-

T I jt illuminatijefreoportet rpedacorcm ,qui vultpertingereadcetrum.

AWas,h£cDiuinituspernosTheo(ophics,i.oxcrunt.Hocaddo:Blaij->hc-

mumeft,primitiuaruampigritiarn^vcrr.<)5.)8cdiffidenciamnonChriftia-

nam.giganticevelleexcuCireEccIefia^muaculisconfirmanda.VE k i t a-

Tis habemuspromiffionemCathoIicam/emeldatam profemper,/4:ter-

naj,qua? non deficit in xternum : incredulit.is tua eft/telie Chnfto Matth.

i7,io.)quaEBonisacDonisDEimiri.'7cisobftair.DEi Opt.Max conftans,

firma ac rata femper fuit,eft,&r eric promilliojfigillo D e i (|quod eft E m e s

Verit AS,figura Amphitheatrihuiusprima)roborataat«j;firmata:vide-

as modo tu,ne malitiadiffidentiaq; tua illiiis leuitcr excutiss auc impedias

operationem atque cfFedum. Multi Theologorum (fic dictorum) mulca e

fuggeftis hiftorice blaterantdeFide;qui neacomo virtutisfideioperofa;

pr<rf'entiam eftedu demonftrant.Negant ifti(de bonis non loquor)vita&fa£tis,quod oreaiunt. Contrarium patrum,& noftra memoriafadum a

Theoiogisnocontemncndisfciojfcitisipfijfciuntacceftabunturalii. Mi-

raac raraperFidemoperariacimpetrare debes,nonproRehgionis Do-drina confirmanda,quam ( etia abfq; tuo monitu ) fatis fuperq; confirma-

camefrefcio:fed(noteshocvcl!m)proFideivircute(vtdecetFidelcm,aFi-

de fic didum) Charicatisq; officio in pi oximum egenum Chriftiane cxcr

cendo. Idcirco velim credatomniutn neino, quodiifintvcrcThcologi,

quantumcunq;fenes,quantumcunq;pr^diticontentiofaloquacitate,qui

vitiorumquolibetgcnerefa'dati, fuperb!a,hypocrifi,auaritia,od!o, inui-

dia,inebriatione, & fxpe ( teda religione ) luxuria, neglefto Fideidono o

perof2,mentifq, lumine,afteCtionesrequunturanimaIes. Axioma : ^^a-tnm (juijque patitur Diuini, Santum habet (jr f'dei : qumtumfidei, taKtum minficA

vtrtutu. Fidem intclligo non mortuam illam, lacob.i.(qua; non magis

I- ides cft, quam diabolus fandus, aut homo mortuus, homo ) ie:A viuam &opcrofam.qualisdefcribitur i.Pcc.i.SvMMA:Chriflianecrede;Theo So-

phice viuc; ieiunans Ora in Spiritu ac Vcritarc,iuxta Leges arque Dociri-

nam Amphirheatri huius.Dt v m teftor, Sapicntcr coUaborando, fict.

quod alEHovAHfin honorem fui, Ptoximi cgeni,Tuiq; iplius vtilitatcm

honeftam,&:phydiaboli)Chrifliane petis. Videvcrf.jjy. Similisomni-

!"//.] ExAd.im protoplafto.hocefl. primumformato.quicomcditmahim,

propagatus

N

GRADVS PRIMI. II

propagatus tcrrigena,eadcm conditionc ac Lege, qua cxtcri : Quapro-pter, Hodie Rtxcras cadauer. CMor$fceptrAtigen bw tquat.

v^^Dc ifiuv^ iycccmmcnlmtem-porc coagulatus fum in fan-

guine ex feminc hominis,&

delcdamento fomni con-

uenientc.

VerfiIn '-otero matm caro decem

mejtum temporeformattisJUr»,

infangmne cagnlattis^exfimi-

ne ruin ac n;olu^tate fomnumcomitante.

Decem u,erfiumytLQ. ] Vt plebeius,in vtero materno, cuius fitus inter ve-(icam & incclbina. Hincexciamatio Rcaldi Columbi anatomici Romani:homo qHtditiantfaJlu/uperhii^ inter vrinam (^prcora nattts /Confidera,qux-

ro,mit-'rarer,quicifis,&ruperbircde(ines;nonnefcecorinexortu,bullain

omnivita,efcavermiuminrnorte ? Aliaseti.irr, inracrishomovocatur/*-^'/w7,Gen.z,7. lob. 10,9.puluis, Gen.jji^^aw, Gcn. 18,27. £)uiderg6fuper-

bisterra(^cinii?Ecc\ciii{i.io,p.

CumfiTnsii (jr l:mt*s, cumfexturptfpmafmus:

£>uarefupethtmiii,nefcimu6 ouayidopinmtu.,

Quin ctiam natus commu- vmCj. lEtego na>tit.t accepicommu-

nem haufi aerem , atq^ inter- nemaerem^c^infiymUterfa-

ram iiidcm iftcommodis ma- ciam deciditerram,^^ ^'pn-

lisquc obnoxiam decidi, ac mamyoceynfimilemotnnibns^

mam vocem eandem quam emif^lorans.

omnes,plorans emifi.

Primam 'vocem. ] Quje illa ? fortaflis A mafculorum j E ffmellarum:

quemadmodumannotauitNobilisabEib, I. V. D. dcconiugioagens; &r

affirmantquxcbferuarunr.obftetriccs. P/orans.'] Eftquefic,(vtinquit

Aiiguftinus)[nopheta fuarcalamitatis futnr^. Vndc lob 15,1. //<?»;* »<i/«*

demulifrr,breHiviuenstempore,repletttrmultismiferiis. RationemadditSyra-

cidc.<i cap;4o.Eftenim,tefte Scncc7i,Vnius malifinisparafceuealtcriM . Quodcerec^ie cy.^c^x.\is\oh 'w.c^vAk c^^.y.\cr(.^, Sc ^. HabHimi-nfes vactm,& no£tes

UboTir.fas e^tumeraui Mthi. Si dor}aicro,dicam:quando conjurgam ? (^rmfumex-

pechho vfjpcram,(^replrbordoloribus vfqueadvcfferam. fJMeliortrgeeHdies

moriis,dienaiiiiitatis. Ecclci.^.z. •

In inuohimentis nutritus

fum, 6c in curis magnis.

VetC^.

Verfj.

Infafcitj curifquefum edu-

cattt4.

9iuUusenim Rex aliudna-'

fcenditnttium hahutt.

^Ncmo cnim cx Regi-

bus ahud habuit <^Natiui-

tatisinitium.

T^moex /f<-_g/^«,<J&c.Quare Petroniu? Arbitcr: Heu ! Heu'.quamtott*sho

II

u

3

14

lobio.

VciCio.

lob.l.il,

.Timoth.

6,7.

IJ

Sapientiam

ciufqueftu-

irtam& vi-

ara qucrcn-

il.im ptxci-

pit.

li I N T E R P R E T A T I O N E S

16

munciomleUx Initium habuit ] Ne vllam fuperbiendi caulam haberet; Ex

vnacorruptamafTaomnesfumusconflati.

Sfd yntis in yitam tntroi-

tui eH omniurny O^ idem ext-

ttti.

VerC*.Vnus ergo introicus efl:

omnibus advitam, &<^fi-

milisexitus.

^/««/J^fAf^^fjLexCatholicaomnibusporitajfemel mori. Hebr. i>,i7.

Calctnds omnibus via Uthi

:

Horat. i. Carrti. Recte Cornclius Gallus:

Omnibtti eji eadem lethi 'via , non tamen •vnm

Ejl vit^ cun£iis exitii^ modm.

Pcrpendepropterea, mifrater, quamfithaEcvitafumofugaciorj vmbra

inanior. Siquidemdiesvititnoftrttceuvmbrafugiunt.i. Paral. 25J, ij.Iob. 8,9.

&:i4, 1. Pfalm. io5),2.5.&i44>4- Ecclef 7,1. Sap. ijj.&r ^,9. Sicutfitmm

deficiunt. Pfalm. 10 z, 4. velocirtstran/eunt,quamatexentete/a/ucciditur. lob.

y,6.c$trforevelocioresfunt.\oh.o,t<j.medite.ntur,(icutaranea.VL\\.90,<^.cu(io-

diafuntinno^le. Pfalm 90,4.&6. Fitano/lrarftventus,lob. j,j. vapor ad

modicumparcnsj^fofteaexterminatur. lacob. ^,i^.fcutnub£spertranftt. Pfal.

7,9. Omnif carofwmm,^ omniigloria eita , quafiflos agri manejiorens , (^ ve(pe-

re decidens. EQi. '^o, 6 Sc y .loh. 14,2. Pfalm. po, 4&:(j.Ecclefi4,i8. Hanc

vita: humanxfragiiitatemexvna parte, exalteravero infiniram Diuinx

maieltatis ampUtudihem,cbnfiderans Propheta Regius, ad ftiiporem ra-

pitur, &qiiafiattonitusinhanc crumpit vocemr .^idefhomo, quodt/ie

«^r «««*.'' Piklm. 8, ^.QuodidemetiamXerxi&duciHrrcnuo&pocentii

fimo Regi, cumaliquando de fubhmi celfoq; loco infinitam hominummultitudincm&innunieirabilemvidiiretexerciturii, lachryrhasextorfir,

eo quodnuUuseorum, quostunccernebat, poftcentumannosluperfu-

turus efTef. Hanc ergo vita; breuitatem bonitate &:integritate compensa,

tu, qui Chriftianum teprofiteris ; nec quam diu,fed quam bene viuas ,co-

gita. Et cum nihil certms fit morte , at nihil hora mortis incertius , fantte

inTimore De i viuendQ,benembridifcito.

Ec docebatMe (Paterineus,)

atque dicebac^Sufcipiac vcr-

ba mea cor tuum, cuftodi

pra:cepta mea, If & viues

Pcou. 4.

Vetf4-l()je docebatme , diceldtque

mihi : Teneat eloquia mea. cor

nutm: cufiodtt''i',tccpta mea,^'-viues.

Et vtues JLongxuus erisfoperterram, vltaquefruciispofthacinjEter-

num,inIobilajo vltimo. Ex verbovitJE,vitapromanat. Verbum Dei cft

Spiritus & vita: Ergb cuftos verbiviuifici,mcrcedem habcbit vicam.

^ PofTidc Sapientiam,pofTide PavDENTtAMrneobliuilcaris; <^"nequedc-

clines a verbis oris mei.

Vetf 5. ComparaSA pientiam,copdralN rnttiGEN. tiam:

ne obliuifcaris , neque decltnes

ab eloquiis orts mei.

PofftdeSAvit N T.] Nemiricm enimdiligit De v s,nifiquicum Sa-

P I E N-

^

GRADVS PRIMI. 15

p I E N T I A inhabit.it, aut confuctudinem cuui ca habet, inquit Sapi-

cn>;, verfjoo. T\edeclines.'] Qui ab eloquiis D E i difcedir, nunquam ad

D E V M ip(um,ad tontem S a p i e n t i jt acccdcrcpoteft.

i^Ne dimitras Eam , &curtodicc tc : ly dilige Eam,

&:confcriiabittc.

vcrC«. CKldimittoJ Eamy f3 m-

fiodiette : diltge Eam^ t^ con-

pruabitte:

iVfi!/;>w///*f£4w. JNamquidimittit S A p i E N T i AM.ipfumSAPiEN-T I A uirc viciihm dimittit : qui Ipcrnit earti.dignus cft,vt ab cadem rurfus

Ipcrnatur. DiligeitUm.'] Dilige,& diligcris.Sapiens,quod obleruatione di-

gnum,filiuminftirucnsadS A pientiam veram,rantum opera: fumit

(palUminhocprologo)in hortandoad Sapie n t lyE amorcm,quan-tumindoccndorqualiS a p i e n t i A m amhire,propemodumpr.xparaf-

ic lit.O vim magham amoris!Amor in vera fidc viuentis poteft Orania.vi-

deverl'230.

Principiurh S a p i e n-

Ti^, acquireigitur Sapi-

E N t I A M , &^ omni fub-

ll.-^.ntia tua acquire I n t e l-

L IGEN TI A.^j.

Yctf7. ^ Principium Savien-

T i jE 3 fojfide S A P I E N-

riAM, O* i^ omni j^ofiejjione

tua acquire T r v d e n-

TIAM.

PnncrpramS APiEl^ri a.] ProraJe: puppisconfilif , ih omni aftione

rua.thjoictica &: piatbca, fit Spiritus SAPiENTijtDEl, RvachH H o c H m A H E L, magiiiconlilii Angclus. AIove,hoceft, Ie h o v a,

SapienTia IpsissiMA, MuiaMuiarum,Principium Muf^jCtiam

Ethnicalapienterdixitantiq-jitas. 0/w«/7«^<j«//^.]BonisCorporis,Ani-

mi^cquc Fortuna^diftiSjprsvmuCifisqua^poflides: totocorde,totaani-

m;nomnibusviiibus,totaMtnte, De o eaminfpiranteacdante. Vnde

Sapicnsvcrflzji. «_^W/< D o m i n v M.,eum^ oraut-,acdtxiex toto cordemeo.

Exalta eam , &: cxalta- '

^"'^^*-

bit tcrglorificabit te quumamplexatus tucris eam

:

eArripe ilJam, <^ •^ exal-

tabit te : qlortficaberis ab ea,

cum eamfuerts amplexatus.

Exaliabit le.] Yt prxils.thc(aur.irius,gazophylaciocius:conftituerise-

nim theiauroium ipliiis (qui qualcs fint,ex iequcniibLis latius patebit ) in-

exhauflorum hirrcs in hac vita,&: pollidebis Regnum perpetuum,Sabba-

liio Sabbathorumjinvltimolobilxo.

Dabitcapitituo,;^au- '^"^'-

gmeniugratiaru, & /^co-

ronainclytaproteget tc.

"Dabttcami tuo augmentum

qrati£ , coronam decorts tradet

ttbi.

B

18

^ugmtntiigrattarum.lScnum gratii clegans. I.aurea coronaberis gra-

tix diuinx,non tantiim coram populo.red &: crcatura vniucrfa^Icies enim

pra;multis aliismulta. VideVerrij. &3c8. cumaliquotfequentibus.

19

20

]

U Piouerb./.j

D 1 1 e s. 11

Sapibntiaverajeiufq;

Audiumin-defelTuni

,

annos vitx

&paccni af-

ferut.Deut.

S,i. Etjjo,

16.

ij

Miferieor-

dix&Veri-tatis inue-

niendi ra-

tio.

i4

14 INTERPRETATIONESOrnamentumgraciaj.Dodrinac&Difciplinsefiliis.S a p i e nt lAfuihae-

rcdibus fidelibus dileftis, no folum fanfte in prologo hoc promittit, fed&realiter in vica vtraque pra:ftac. Cerotta tmfyta.] Honoas propter timo-

rcmD E i,qui fons eftomnium virtutum. Scncc2i:7{unquamjiygiiimergitur

vndu Imlyta Virtm.

O^ fili mi,ne obliuifca-

ris L E G I s meaj,& Pra^cepca

mca cor tuum/Fcuftodiat

ProH.}.

Veri: 1.,fili mtyiEGis mea ne

oblimfi:arts :, ^ Prxcepta mea

cufiodiat cor tuHrn.

////] Suauiffimi filii nomen,paternum fideliter inftituentisaftedum

indicat. CuftoJiai ] Ne loco Legis mcx, Ipiritus malignus, impoftor, fal-

lax,occupercortuum,&:redemibifigat.

Lonaitudinem etiim dierum,

e^ annos yitte ^ IJpacem ap-

ponent tibi.

Quia iongicudinem die- ^"^ *

rum, & annos vicx, & pa-

ccmapponentcibi.

P^ffw^Vcramque.externam^tcmporalem &mandanam; vadeSapies,

(Prou.1^,7. ) cum placuerinc D o M i n o vi^ hominis,inimicos quoque

eiusconuercecadpacem:Ec,incernam,animi3a:cernamacfuperc(glefterB,

quam Sapientia incarnaca , vna & fola,dono dac , mundus dare nonpoteft inmundus. Ad hanc perueniedi vera ratio cft,fi cu^ji nobifmetipfis

bellumgeramus,tara corporale, quam ipiricuale, externum & iiiternum:

fi BiN AR I VM(vceftfiguraAmphitheacrihuiuslecunda)Cbriftiancrc-

iicimus,quode'l,cumvitiisnofti"isacriccrdcpugnen,us, caqucin S a p i-

ENTi A vincamus. Cumergomilitiafitomnis vita noftralupi-rfcrram,

Iob.7, 1. miltta, bon&m militiamyhabcnsfidem Cf bonam confcitntiam. i .Tim. i, 1 8.

ikip. Pugnxhuius fpiricualisarma dt fcribit Paulus Ephcf <?, 15. & feqq.

Vincccinhoccertamincqaifeipfumprius viccrit:ncmoautevincet,nifi

quieftlfraelita.Videverfjio.lE ho v a M cnm D a v i d £^ Pfalm. 144,1.

inuoccmus,q'ji doceat rnanus noftras ad prxlium hoc , i: digic^s ad bellii

crudiacnobilqucadvincendum viresiupped!tet,noxiam Dvalitatisbeftiam.VerapaxanimiinfoIo IhsvhChristo, pacenoftraconfi-

ftit,acin vcrafidcquLznititurmcriro Chrifti.Rom.^^i.Pax D e i, quxexuperat omncm fenlum , cuftodiat corda noftra &: iniclligentias noftras in

Chriftolcfu.

^^Mifericordia & Veri-

tastcnondefcrec : /Fcircu-

da eas gucturi tuo, & defcri -

be in /f tabulis cordis tui

:

Vcrf^.^ifiericordia tsr Ventas ne

defirant te^ liga eas ad guttur

tuum^ ficnbe eas tn tabuU cordis

tUl'.

tJ^{iJcricordii,&Lc. ] O homincm beiatum,circumfurumMifericordia&

Ventate diuina, in omnibus.nctionibus&hibonbusfuis .' hicquxcunquevultjtehcitciriuipetrat^ Orando^ Laborando^Wh ho v a H. Irihifcevtfi-

tiscoci,m6neovos,quiqua:ricis svmmvm BoNvm. Circunda easj&cc.']

fint Leges mcx fempcr in ore, corde,gutture,& liiigua: prxfigc eas oculis.

rum

^GRADVS PRIMI.

if>

i/

15

cuin.iniitii CLin)coiporis,inquecismedicare,lcge,fi;ude,dieacnocle,rota

vic.i. Eruclctcorcuumveibum D o m i n i.nondiaboli. IntahHlismdislui ] (^ibus Lex Diuinicus mlcripta nobis.

^ Et inucnies gradam ac

Difciplinam coram D e o «Sc

hommibus.

Verf^,

18

I

•

I

Et tnuenies gratiam^ in-

telleSium honum tn ocuUs DeiiS bominum.

lfr<eni(s gya^i/tmyicc.^lYt vircus magna, placere magnis.hnccft.bonis

;

n.im roIu'n vcic mjgnum , quod bonum : ficmaxima, placuiireopr. max.Vox auditi de ca-Io, M.fcch.j, 17. Hrc eitfliMmcM diteHn^,in quo mtht bmecomplintttmeit. HHncaudite. HuacIiaudicris,Chriftiancquc(tanquam Arcbccypum ) imicatus tuens, eti.im tu filius eris D e i adopciuus in filio genuino;c]ilcclusindilcclo;Sjpicns,in S a p i e n t i A.pl.icebis De o.quoniaminhabicascum S a p i e n t i A.verfjoo.erisamK us De i. v^^rl.zo^.

&: ii)9.inucniesq;gratiani, iicc. vcclhn cexcu. Vidc veii2i.& j»8. cumaliquoclcc]aciicibus.

Nc rcccdanc ab oculis

taiS^red cuftodi Ca(cIoquiaraca;

inmcdiocoruis tui:

Prou 4-

Veil. Ji.Din^ecedant ab oculis tuis^

Clljiodt ea {<liifi*i.imea-\ .f^ 171

msdio cordis tui.

i 'i medio (9rd:s tui^\n cxtxtm^iic. (oWriiiXvx MetiS;arcn{ibilib.fepararx,in

Devm rerradione^inprotuiliiKiiajrublimationisautexaltationis reccllu,

ojforueruranrioculosc bi. Si.n.exinnmjscndiscuire^^erfcricmeaioria

&: rcucrentia D e i: fuccedct phantafixdiabolics.carnales atq; mundan^.

Vitacnimfuncinuenien-

tiLus ca, &: vniuerfx carni

ruxfanitaSi

Vitafuut'] Verba vitJEfunr,proc

Verf»/^ yitaenimfuntinuemen-

tihus eayO" "vniuerfg, '^ carnt

finitas.

cnntia e vitx fonte,dantia vitany Sciiint

hocnonni(iexperti.TurbaLeuitarumdulcedincmvita;nonguftauir,nec

guftabitvnquam.OrecDE v Momnishomojvcfuimifereatur/cquercci-

piatinnumcrum Sapienti>e filiorum; fruaturqucvjta,DEo. Carm

fanitxs. ] Caro noftra, aftcdibus, defidcriis & concupifcentiis carnalibus

(eu putidis, ac purulentis vuIneribuslethalitcr(proh dolor!)vulncrat3,

non nifi per viuum D Ei vci bum cunfta viuificans fanari potcft. Quod fit,

rcicdioneBinarii.vteftinfigura Amphithcatrihuiusfecunda.

<^ Cum ambulaueris,X^°^ix \ «^«^« deambuLiHeris y dedu-

gradiantUr teCUm , CUm cetiiliaDonrina Legi^vel Preceftorum)

dormieris,cuftodiantte, ' te: ij-uum dormieru,cuJiodtet te,^

quum expergefafitis fueris , tpfa

coUoqueturtecum.

&c^ eujgilans loqucre

cumeis.

CMOT4w^X(^/i«frtf,&:c.]Vbiuislocorum;omnitcporc,dic,adLampadem

Solarem.node etiamadLunarcm,autartificio$cardcntcm,in Leg e &V ER B o D(> M iNi.Biblicc, Macro&MicroCofmicetradita&rfcripromeditare, S A pi e n t i a M folius S a p ien t i s alIoquerc;orcaccordc

coUoquiaculE h o v a HThcofophicecxcrcc: Votisfidelib. prccibusq;

:l piis RvAcH Hhochmah-el, hoc eft, Spiritum S a p 1 1 n t i a

i5Gritii 4e

rucccflus

mteoculosDsi &ho-minu.quo-moiioiuuc»

nicadtu.

l6 Adhortatio

.>d cuflodia

ie. coiiceni.

pUtioncmiUius Do-«flrinx, Lc-

gis velPri-

crptorum.

z8

/

T l6 I N 1 E R P R h T. A T 1 O N h. S

De I inuita.vc fit familiaris tibi.audor & pra:ceptor omniumconriiio

i um , laborum , tociusque vkx -, conlule in Oratorio SapientiamD E I , qux optime tibt confultum vult eirc ; inque Laboratono, fipienter

lequei"econiJliaeius,vtroque,publicoatq;kcreto: tenonptrnitebit. Af-

flari enim Numine ; Diuinitus affici ; rapi ; transfiguran ; doceri te, Spiri

tusfan£tivnftionc,experieris: li prwniim &:antcomnia(vtdiximus)reli-

giosc,ficumvcnerationedebira, li mcditationibus & foliloquiis I E H o-

v A M Theofophice adieris. Rcmouebuntur lignacula, aperieturquc tibi

L I B E R SS^. Scripturx,Naturs, &c Tuiiplius, ter triunus, Catholicus, fi

gillis feptem(de quibus aLasjligillatus: oculis Mencis & Corporis videbis

lf>onfa:beata:delitias:habebisex S A p i e n t i ;/t LabonbusChriftiano

Caballifticis, Phylico-Magcis & Phylico Chemicis opes ditiflimi Solo-

monis: polfidebisque Phylice Phyfico-MedicejPhyfico-Chcmicej&c.vt

;.ftHguris Amphitheatnhuiusfccunda, tcrtia, &quarta,infinitos S a p i-

E N T 1 i€ verxThefauros.Difsenimenidabicdiei verbum; Libcrlibrum

aperier,&:noxnodiindicab.'tfcientiatn. Hicverephilofophandimodus

Sapientum. HacmechodoSapicnti.fetibi videndumexh.bebitin Libro

D E iCatho!ico,tertriuno,Omnipotentia, M'f r!Cordia,inrinicaq;Boni

tasfupremi; cuinomen Ie h ov ah, cuius GIoriJEMaieftaceplenillinc

Cseli.plenaeftTcrra.plenum Mare, plena om n i A,Ha/ltlu jah: HalLlu-

jah:Hallelit-jah.O vifionem beatam.o m N i a videntem. Euigi/ans.] Pri-

mo a fomno fenlibili.fummo mane,eciamnum ledo decumbens : dcinde,

afoporepeccatorum,no£tetenebrarummentispcenitenr:aIiter difcufla,

vtcxoriaturinte SoL vericacis omnis. Videverf id^o.

2.9

it

Quia vtlucerna cft m a n-

D AT VM,&LEXvtlux:&via

vitas funtincrepationes eru-

ditionis.

Verri}.

lucerna, eH ^ i^ Lex lux^ ^njia, ijit<z mcrepatio 'Disci-

p L I N iE.

j^MM an D a vM iacernaef/.^lSitquxCoiOl^ Hovah,Verbvmcuuui,B.!blice,Macro&:Microcofuiicelcriptumjlucerna,noiitanrumpc-

dibus meis,fed & Menti,Intelledui,rationi ac fenfibus, in omnibus actio-

nibus meis : vtque ex eo folo triuno, omnium rerum rencr ventacem , be

nigne largire mi\\\,6 Hhochmah el^- Q^ i EsviA, Veritas 6<:Vit aAmen.

Acquirere Sapientiam,multo pr^ftantius eft , quamacquircrc autum pretiofum : &acquircre intelligentiammul-

:6 prijftantius eft quam acquiretc

cledlum argentum.

ProH.itf.

VcrC 16.^TofideSAPi^N-

T I A M, quia auro mtlior

eBi i^ acquire Prv den-TiAM, quta pretiojior eli

ar^nto.

PoJfideSx v.j Hucquadratvecushoc:K^uroquidmelifn ? lafpis: qutdlafpide^Virtus;

J^< i virtute?D Evs:qitidD l ir AT Z? nihil.

De V M;

^.

GRADVS PRIMI. 17

De V M; virtutem;LapidemPhilm.perIafpidcm (ob viriditatem

&

langumcum cius colorem) aptiffima ratione.myftcrio non carcnte,philo-

fophicedcfignatumjAurum ; o M N i a ; datin Oratorio&Laboratorio,SAPitNTiA DEi.Vidcverr.45. Vcncruntmihi omnia bona paritercii

illa,verl' 191.S a p i e N t i a m igitur,quant6 mclior Auro;& P r. v d e n-

T I A jvi , quanto pretiodor Argento;tant6 ardcotius qua:rito. Nil prode-

runtdiuitixpecuniarix^quzvmbra & rcscaduca: fumo(imiles)impio,

nilprodcruntthefauriiniquitatisjindievltionis: Sapientia lignumvi-

ri-efti&Iufticiai^quamS A p ie n ti a ^TERNAincarnatajCuiusihefau-ri infjniti,quare& inexhaufti,nobis dono dat^fola hberat a morte. Prbu.

io,2.ii,4.Plal.4p.Eccleruft.5,io. Sophon.1,13. 2ach.5>.

jy Nunc crgOjfili mi , au-

di m,c , & nc reccdas a vcrbis

orismeiinegemas innouif-

fimis : & (niniis fcro)dicaS , Tah)

curdcccftatus (um D i s c i-

pLii^AM, & incrcpationi-

bus non acquieuit cor meui

Frou. j. ^^Q^nc, igituryfiluiparete

miht j (s' ne recedatu ab etd-

qitits oris met : Ne rugias in no~

UlJjimtS tuis ,• 6^ (nimU fero ) ^l-

cas^ah.) .^omodo cdt E r v-

h I T I o N E M. 3 t^ increpa-

tionemjhreuit cormeumy

3^wf ] Toties admonitus , prxmiis inuiratus.fic blandimentis quafi al-

!c6latus. Qucmad!nodumSapienti2acquifitio,Gloria,Vit3&gaudium:

ita Sapicntia: co»Uemtus,ignominia, mors , & ludus rugitufq; perpetuus.

IJ ^{ec audtuivocem docen-

tiumme, f^^ 3ia^firis non

tncJinaui aurem meam?{'^»'*» ><*-

men,dieotii>i.J

VetC xj.Et non obtempcraui

vociinftruentium me, &:

docentibiisme non incli-

naui auirem meani?(Amcn,a-

mcn,clicc tibi.)

Necaudiui vocemyicc.] Non obferuauiD E v m loqucnrcm atc^ docen-

tem,inNatura,SS.' Scnptura.&Confcicntiamca. c3/rfg//?w.]Hoc cft,

Iis,qui vcre Magiftri funt, docentibus Scicntias& Artes bonas , myftcrio-

rum De ijfecretorumqj Natuta: Bonis ac Donis inftruaiflimas :Opus,in-

quam,deBcrefith,&de Mercaua^vcrfi^z. ad Legem & Tcftimonium

SS.« Scriptur2,Libri Naturz magni, Confcicntix redx, Chriftiano-Ca-

balifticc , Phyftco-Magioe & Phyfico-Chemicc: non Ethnicc,fophifticc,

fabulosc. DoccmurautcmaSAPiENTiASpiritu, tam pcr Magiftros vi-

uos, Sapientes atque peritos , Diuinitus nobis concclTos; & mutos.qui ii-

bri Sapientum, daue Spiritus fanftieos apcricnte; quaminfpirationenu-

daac lola;aut,rcuelationefecrera. Scicntias bonas , Arces fecretas,Lapi'

dem Philm.eiufq„quo apud vulgus nominatur,proprium nomcn ,neono

pr.Tparandi modum, quxduo Attis fecrcta, o m N 1 a , ficdifcerepoteft

Thco-Sophus. QuaproptcrfiucPrinccps.fme Nobilis, ne infipicnsfis

ftultuiq-, dicaris in confpedu Dei vcreq; Sapicnturo ,&aliquandoinfipi-

cntia:hums te poenitcat^obtcmpcrabenc moneti; r«>$^'W 'Sry,»i(rUktf

i^/o«,vt inqtiit Homer.lliad.^.) PraEccptori.rcThco-Sophicc corrigcre,

& a vitiis erroribufq; quafiregenerarcftudcnti.Iuucnal.Satyr./.

C

51

3^

/

53

54

Sapihntiafeipfam c6-

mcndat, &ad fcfe vo-

cjc omncs.

5T

i8 INTERPRETATIONESDli fraceptortmfAnclt voluere Paremii

- Bffe loco.

. Laude dignus Alcxander Magnus,egrcgie dicens ,/eAri(loteliPrdcef>tori

Twrtminm debere,^uam Patri : queda Patre •viuendi , a Pr<tceptore hene vtuendi ini-

/«iw4ffj^^/.TotumtameHhocavoluntateDE idcpendet. 'HonemmeU

huviAnitm vokntii AUtferfecurremis/ed rrtifcrentu (i)i^ix.c\xxxcnt\%))Lyi.l.VeUi:,

iiiquitP^uliisKoxn.^ti^.&CjiiS.adiacetmfhi-.perfcereautembonumnoninue-

nio (Cooperatore igiturD e o opuseft.)Etpaull6 pt)ft vcxC.zt.Conde/ecior

enim JLegi D ^\,fecundum interiorem hominem : Video autem altam legem in mern-

briimeis,repugnantem Legi (Jl€entisme*-^ cafttiuantemme tn Lcgepeccati,qu* efi

in membris meis,(PexdciexitcigitvLX De o opuseft:)SicDE v s afcculoco-

operatuseft,Ecclefiaft. 51.11. SicChrjftus Appftolisjinvniuerfummun-

dumjVtprajdicarentEuarigeIiumomnicreatut3e,miflis,cooperatuseft,&

fermonem eorum fcqucntibus fignis confirmauit.Marc.KJ.verf.vIt.Vt er-

gotuimirereatur De v s , Mxsericordiam Mifericordisanimofideh

implora.

Fili mi <^ fi (apicns fu

erit animus tuus,gaudebit

tectimcormeum.

Prca.2}.

Verfi5.Ftli mi

, fiftpiens fuerit cor

tuum^^LetabitHrcor meum^etiAm

egoUtaber:

St/apiensfiteriti&ccl Verrz^/.refteinquitSapicnsnofter.-QuiSapic-

tem genuit.l^tabitur in eo. Idera &: hoc loco: Exultant prx gaudio paren-

tes,exultantpr3Eceptores,vid entes fe do6tnnamhjonan>benecollocafle,

margaritasqjboumcalcibuspon conculcari. Dico hasc&egoomni bus,

quibus Amphithcatrumhoc noftrumvidere contmgit.

txultabilnt etiam re- ^"^" Et exuttabunt renes mei,

ncs mei , quum labia tua ff cumreSia ioquutafuerintla-

loqucnturquxredtafunt. biatua.

Cutnreffaloquut^fuerintjdcc.^jHoccdjCxixn faflus ftieris veritatem.dc vti

li& fideli inftitutione mea.Quod fi aftutia malitiofa rcticueris verum.menonenecatreticentiatuaifta,ieddicocumCicerone; Vbirerumteftirnonia

adftnt,quidopt*sefverbis>Con/ciamensre^ifarn£mendaciartdet.So\o mea pla-

ceantbono.ConfoIatoriumTertuUiani hoc : Cum dam»*mur itmundo,ab-

filuimura.T>ouitiO.

Sedage!

Nunqmdno{x\xi^\\Hho ch-

mah)^ Sapientia clamaty

O* Qni''^ BiN ah)Prvden-TiA I^ datyocemftam?{f»,iUai-pfaefi\vel,illaipf*funt\)

S A p I E i^ T I A clamat.'] Vbinam? intqto Vniuerfoj puta,in Libris Na-tura:atqueCrcaturjE,SS.*Scriptura:, & Cpnicientiarpropria:, quinimo

inomnibusfefeoftertconfpiciendani: clamant Aftraluccndo,&:adLu-cem Tttcrnam nos inuitant ; clamant Venti, & Spiritum D o m i N 1

annuntiaDt,qui inomnibushabitat; cIamantAqua:,6:adCryftalIinum

flumen

Nonne(ma^T> Choch-mah) Sapientia clamat,&:

Intelligentia dat vo-

ccm fuam ?

Prou. I.

GRADVS PRIMI. 19

fiumcn Paradyfi nos vocant, & ad occulcas illas Philofophorum lymphasic!aniat tcrra, mille vocibus, &: floribus &: frudibus, & tot colorcs Naturx&:Philolophicosdepingic;clamattcrra,quandotremit,&concutitur,vt

ruinamincelhgamusmundi. Dat vocemfuam] Quzmmim^Triuniim-.Nz-turx ; SS.^ ScripturcE ; & Legis confcicntia:, quar (cintillxluftitia; Diuinx.Voccm hanc Catholicam auribus haurimus fenfuum,rationis,Intellertus

ac Mentis: in Oratorio, Orando; in Laboratorio Laborando,Micro&Macro Cofmice,Phylice,PhyficoMedice, PhyficoChemice,&c. Vtefl:

figuris Amphitheacn huius fccunda & quarca. VoxD e i,in Omnibus,perOmnia,de Omnibus,ad Omnes. Vide expoficionem verf i8y.

Inriimmiscxcelfisq;ver- ^"''"

ncibus^fupraviam,/finmediis lemicis ftans.

In fummitate locorum excet-

Jorum , luxta ^iam, m loco fe-

mitarumflat:

Supra 'uinm ] Tocius Vftiuerfijhoc efl, pcr Omnia,qucE funt in toto Vni-uerfo, qucmadmodum annotauimus inquartahuius Amphithearrifigu-ra. In ;w^/i^ytf>«//^] Coramomnibu^jCunttis, fingulisac vniuerfls; vbi-

uis locorum : coram Deo ; Angehs ;Hominibus ; Mundo.

s^ luxtaportas ciuicatis

in ip(isforibus<^^loquicurj

dicens: ^

Vcrf}. In loco portarum in ojlio ci-

mtatisy tn mgrejfu ofliorum cla-

mat:

/«x/.«^flr/<«]Tanquam in pubhco.omniumque confpcdu, palam o-

mnibus,pertotum Vniuerfumcreatum.vtnemofepoflitcxcufire.Inpor-

cis enim ciuicacum veteres ius dicebanc. verf 49. Z,o^«//«r]Qiiavoce?

cercemirabilirnec mirum, fi, vcinquitHugo, MirabilU mirabilia operetur.

VoccsSap ie n t iithas,linguasvevarias,videannotatas,figuraAmphi

theatn huius quarta : &, prxfacionem Zebelemykmc publicacum. Notatu

dignum, quod S A pie N t i a Altifllmi.amore noftriamoris, vtfenos a

memus, e throno Celficudinis fu^e ad profundum humilicatis noftr^, fefc

tamaltedemittat,coniungatacvniatlumenimmortahtacisfua:,cumIimo

mortalitatisnoftra:. Videcxpoficionem verf ij/. Hsecfermentatiomira

bilis,mortalemredditimmorcalem. Lapis PhilmhichyperphyficoMa-

gicus,& vere Diuinus.folis Chnft.ano Cabaliftis cognicus. O S a p i e n-

T I A,mentismea;aperiocuIos,vccevidea;aures,vcteaudiam;fenfuspur-

ga,Rationem & Intelledtum, vt tc incelIigam;cordis cangc Imguam, vt

teguftem!deniquefac,quarfo, Magnccis ruitradtuleuer, Spiricuscuiigne

fubUmcr,coniungar& vniar tecum.

Ad vos, 6 viri clamo, &|V«C4.

vox meaadfilioshominu.

^^ yiri^ advos clamito,

^ yox mea adfllios hominum.

Ow>/,&c.]Viri,hoccft,fccundumHebrajos,genere&DnftrinaNobi-

lcs.-&filiihominum,ideft,humiles,obfcuriatqueplebei. NoneftDE v s

acceptotperfonarum,fedinomnigenere,ordine,2tateacftatu,quitimct

D E V M, & operatur Iuftitiam,accepcus cft illi. Adtor.io,^ j. Quapropcer

5^

?7

m

58

2.0 INTERPRETATIONESSapientia fmedifcrimine vocat omnes vcrfi.In confpedu D e i,ru-

fticus aequipollet Nobili : ratio eft, quod vno eodemque prctio cx diaboli

fmt poteftate ambo redemti.Tanti hic,quanti ille. Im6^>;i£ yp^hoc eft.,ne

gry lolo gcnere Nobdis mehor plebcio probo atque honefto : etiam in hac

vita.Humilitas nobilitat virtus, Scis quas vera fit Nobihtas ? Audi luuenal.

Sa.ty t.y.?iohilit^foUesiatquevnicitwrt(ff. Virtute decet,non fanguineniti.Con-

temptsrese^ homo,niftvirtutem curet. Proptergenus,diuitias,officia,hono-

res,fuperior quidem autmaior eft&dicitur homo:mehor,obfolamvir

tutem. Hac etiam ex plebe infimusprardituseircpoteftjcarere, gcneris

Nobihtate fummus. De nomine folo Nobihbusltalus quidam non in-

concinnedicit : GentiliseHheftiayfidens/upcr beftiam,habensbeftiam juprama'

num; be(liiis circumcirca ft/e curfitantes ^perftcjuens (jrin/e£fambefttam. O pro-

priam iftorum nobihum defcriptionem ! Et Regemindo&um, Rex Alphon-

fus dixit ajinume/fe coronatum. Etahuscontraiadtantiamexdiuitiis.ftem-

matc,nobilitateac prolc venientcra, (ic cccmit

:

Sis licetingenumy clarisqueparenttbtu ortt^y

B/fe tamen vel/ic beftia magnnpotes.

^ddi decttspatrif, claros tibifimepT0pinqt4»S)

E/fe tamen vclfic hejiia magnapotts.

Sinf ttbi diuitix ,/t longa cr mutidafupellex,

Ejfe tamen velfic beftia magnapotes.

Demque quicquideris, nt/ifttprudentia tecum,

cJJUgna quidem dico, bejlia/emper erii. ^i

Audinuncquem De v s.parens&audlornobilitatis.velitnobiUtare, i.

Rcg.i,3o. Proptereaait DominvsDevs J/rael: Loquens locuttts/um,vt do

mtis tua^CJ" domuspatris tui miniflraret tn con(^eclu meo,vJg, infcmptternum.Nunc

autem dicit Deminus : i^h/t hoc a me ./edquicunqtiehenort/catiertt me^glorificabt

eum,qui autemcontemnunt me.erunt ignobiles.

5P Intelligite fimplices aftu

tiam,

corde.

& ftolidi intelligite

Verfj.Intelligite f^paruuli (^ a-

Jlutiam,^ tn/iptentesammad-

uertite.

40

Paruuli] Simplices,qui facilehuc&:i!Iucimpelluntur,maleperfuafiat-

quefedudi. Ita&rverf^.OremusS ap i e n x i am veram.vtquxparuu-

los & vcre humilcs m.irifica veritatisdulcedinereficere.inenarrabilique

gaudio ac lumine exhilararc confueuit, nos totos noftroiquc in Oratorio

&: Laboratorio labores, cxlefti bcncdidionc gratiaque fua Diuina rcplere

dignetur. Oblcruandum: Cum fucccffus continuxfelicitatis totusavo-

luntate deriueturDiuina,videat ne defcftiue peccct in pundolmpctra-

tionis hocCabalam, Magiam & Alchimiam excrccns. Vt tibi faucat I E

•

H o V A H, folis fupercxleftis radius tibi,laboribusquc tuis aftulgear.ftude-

remcmcnto. tJ<f/?«//4»»] fubinteIligitur,bona.CaIhditas,folertia. In

bonam namque partem hoc Prologo vocabula hxc accipiuntur.

Audite,quoniam hono-

rabilia loquar , & apertio

Vetf^. ,^ nAudite^quontam<^ de

rebuj maqnis loquutiira fum.

lab10-

GRADVS PRIMI. 11

labiorum mcorum erit red:i-

tudines:

t^ aperientur Ubia meciilfyt

reciatrxdicent.

i^itditc] A V D I T Ejvidete, obferiiate S a p i e n t i ^e lermoncs, cumattennoneaccurata, nonofcitanter. Denbusm.i^nD^ Reueramagnis,&:

5 A p lE N T lA Maximi maxima dignisjqua: expiato apcrturbationihus

animodiligenterfuntaufcultada, expurgatoqueThcorophiccIntelledu,

6 veritativeluticlauis(iiluminationis Diuinxrnanu^cumferacoaptato,

rmianda,percontanda&obfcruanda. Quodfifcceris,frudusS a p ibn-

T I Jf. nancifceris, theorice &: praftice infignes. Vtncliprddu^nt] Quic-

quidigiturcum S a p i e n t i >e yiiterna: Ve r b o,Bib!ice,Macro&:Mi-

cro-Cofmicc fcripto, de Phyiicis, Hiperphyficis, atque Diuinis, harmonica ratione non concordar, redtumaatverumeflenonpotcfr : fucetdc

fcndatquc mundus immundus diaboli fophifmata, vtut ponit ac velit.

^ Veritatem medi-

tabicur gutcur meu, &: labia

meadeteftabuncurimpium.

Verfy. c^/4 Ve rjt at e m loque-

turpalatumeU:& abommatio

labiorum meorum eji tmptctAS.

Veritatem] Vcritas'ipfj, non nifi meram proferrc vult acpoteftverita-

tcm. Hxc incarnata :Ego svM,ViA,VERiTAS&ViTA.Inhuiusore non inuentusdolus. Adimitationem S a p i e n t i ^ veri,

omnci alumnieiusmcditabunturveritatcmj&labiaillorumdetertabun-

tur impium, dcriforem, ftultum, quancumuis etiam fme generis, fiue do-

clriniE mundana: nobihtarc pr,-tcel!entem. Ego, D e v m teftor, pauci &nihiliffftimoiftosCentauros.Thrafonesjfibifuiquefimilibustantumnc-

biles; De o &:fapienci,ignobiles. Abomin.^tio(uuiiacijnfpeclumeota-

les. Vcrx nobilitati ne gry dccradum volo. Scisipfcquodoilsconcrita:,

reperiantur vbique.

Inluftitiafuncomniaelo- ^'"^-^- ^Jupfmtomtiesfermo-

quia oris mei : non eft in eis nes met, non eB in eispramm

prauum nec peruerfum. quid,nequeperu?r/itm.

luftifhTttyZic.] S AP lE NT litfermones.vtomnes.ita&holceoracula

mera (licuti funt) efle putato,de Diuinae mentis adyto Sapienter profcdla,

veracia, iufta, reda. A fontc enim Tuftitia:, Bonitatis,Sapientia?, Vitx, ni

hil aliud quam iuftum,bonum,Sapicntiaplcnum,viuificum,dimanarc

poteft.

Vniuerfa ipfa re6ba funt

intelligenti, & rectainueni-

cntibuslcienciam.

Verrj. ^^ '^citfunt intelligentt-

bus y c^ xqut inuementtbtis

Sctenttam^

Ke£ii, &c.] Plani, obuii, intelleaiu faciles. At quibus ? Intelligentibus,

hoccft, Sapientibus,fiuefedantibus Sapientiam veramjaqua fola

inrclligcndimodus nobis ineft,&: fruendi pofleflio.Non nominat Sapiens

hoc loco Intelligentes eos,qui Etymologi, fecundum idiomata lingua

rum,Hebraice,Gra:ce,Latine,&c. ad literam aliquid intcUigunt, fed

> *"

41

Iohan.14.

Vcrf.tf.

4i

45

il INTERPRETATIONES

44

Sapuntiaauro przfe-

iCQda.

4J

qui nucleum mentis percipiunt , &: aflequuntur meduUam. Intelligcntes

ablntelligentia, qua:S a p i£N t i a dicitur,vocantur. Dehisloquuntur

Philofophi Phyfico-Chemici.dicentes : J^os fcrthmtu intelligenttbtu^fci

entibtts,nonignorantibm. Addo : Cui SapientivB luminis radius ( Mi-

crojVelMacro Cormice^nonaffuirit,autinOlatorio,autLaboratorio,aut

per Magiftrum Sapientem.ignorans eft, ca;cus,5i: nihil veri dc S a p i E n-

T i^ verx laboribus fciens;nihilinielligcns;opinansomnia. Quapro-

ptervanxomnestheoria;,vaniquclaboreseius.

,^AccipiteD I s c I p L i~

N A M meam, & non pecuni-

am DocTRiNAM magis

uamaummeligice:

Vcrfio.cAccipite Emdtttonem me-

am ^(S' non argentum : (^r Sct-

enttam fotitts i qitdm aummelecium.

t^ccipitedifiiplinant,^non,&cc.]Sdi]^'\tn%hort:xt\xr,\x. vencmur S A p i-

E NT i A M.non pecuniam ;Regnum D e i&Iuffcitiameius, nonopulen-

tiam. Quam artem calluit & exercuit Regius Propheta Dauid : quemad-

moduminquitPfalm. 119, i^Jn^viittfimoniorumtuorumdeltifitttsfum^ficut

tn omnibtu dtuitiis. Aulim ego fanfte affirmare, cpiha.^yj^ou aut •5J^£9»gfmw,

hoccft,auaritiam, non minimum effe obftaculum,cur tam pauci ( inhian-

tas toti diuitiistantum pecunianis)adipi(caniurLapidcmPhiIm. ^quafi

principalisPhilofophikop'>sfit,auroatqLieargentoabundare !Erras,er-

res ; Tertia& quarta huius Amphitheatn figura;,de altior^bus teadraone

bunt S A p I E N T i A, per Cabalam, Mageiam, & Phyfico Chemicam v

fuum frudibus. Aurum & ArgentuminterLapidis Philm. fru6lus infi-

mumoccupantlocum:atnortrilaborantesqu.Trunt S a p ie N t lit the-

fauros propter folas diuitias,vanosque mundi honorcsjhic fcopusillo-

rum , cum tamen nihil minus,quam hocdcberentcogitare. Si qu.xrerent

primum Regnum De i & Iuiiitiameius,cartcraomnia(interqus&au-

rum&argentum)adiicercnruriIli<..Cumigiturfacianti/'«Tfoi''Z9©'n{ei'»t>fl^

flC bic Ovoff, ^inDcr Dcn '2Bajjcn fpanncn, & legitimum iibi non proponant fi-

nem, deuiant a veritatis Imea ixdj, longeque errantes,mifere euanefcunt

invanitatibusfuis. RcdeigiturPhilolophusiSi Devs inuCniretcorfi-

dcle,vtique reuelaret ei Scientiam & artem.

Qu,iameIioreft: S a p i en-

T I A marcraritis : & omniaodefiderabilianon ^quabun-turei.

v«f. n.

jj^ ^elior eB enimS avi-

I E N" T / ^ cunFips optbtis pretio-

ftjjimis : f^omne defiderahiLe ei

nonpoteHcomparan.

cJWip//<?rf^,5,rc.]Quiadat omn i A.Vteftverfl^^cji^^&jiy. Quare&auroatqueargento.negotiationemundana»quantumuisetiampfcuniofa,

totiufque mundi imipundi gloria vana, lopge pretiofior,eligi bilior ; opta-

bilior;quodminiroecreduntmundaniimmtindi;,©iCrCic^cn<Sc^int)§Un&

3(aubcnfoJc^C6nicfjt^.^t*qui femotiturum effefcriocogitat, facileomnia

contcmnit mundana immunda. Vt fantte olim moriaris, bene viuercdi-

fce;Vtq;picpofIisviuere;difccmori.Videverfl!3i4,5i7,5iS,&i27.

Nunc

GRADVS PRIMI.

Nunc igitur filii obtcmpe-

rate iTlihi:& bcati qui vias

mcas cuftodient.

ibid. s^ V^nc ergofiln audtte

me, beatt <^ qut cuflodiHnt

'-viitsrneas.

J^nc] Pofteaqiiatnaudiftis.qus.qualis&quantafimE go,Sa t>iE n-

T I A. J^/c«/?W/«w^x'/rff wf<ftf. jHoccft, quireruancaucfaciunrmanda-

tamea. Vos.inquirChriftusjS a p ie n t i a incarnaraJohan.ij,i4.ami-

cimeieftiSjliF e c e r i t i s ca^quxcgoprscipiovohis.Eribidemcap.ij.

17. Beati critis, fiFECERiTis ca. Luc.8, zi. miater mtA, (^fiitrcs

met Tjtjunt, qui virhum D E 1 audiunt ^tacivNt. Facerc qux prjcce-

pitSAPiENT iADEi,eft ambulare in viis eius. Quare emendetvitam,vt induatur vita,qui vultacquirere vitam.Chriftus, ArchctypUs

;

hunc ,qui nouit, induit &: imttatur,& Sapicns,Beatus,vercque Chi:i-

il:ianus. Notandum : Q^artiuis dum in cute hac ha:remus, nos opor-

teat eflc ac viucrein Mundo, dcbemu.*; tameb fiigere quotidie & dere-

hnqucre mundum immundum. Quomodo hoc ? Si, inquam, corde,

vcrbis ac factis.mundanis noh adhxremus immundis.hoc eft,munda-

nc cum mundo immundo non viuimus:tunCinduimurChrifto,&imi-

tamur,vitaThco-Sophica,Archctypum. Hoc,appro5cimare cft De d.

Qui approximauit, illuminatur, iungitur atque vnitur. Spijritualis, bo-

nus & mcnte fubhmis fiat in Spiritu Opt. Max. neceiTe eft, qui fpirituum

bonorum confcJrtium, fublimiores contempIationcs,D e i F i c a ivi-

que optat vnionem. Simihum cnim fitcdniundio & vnio, non dilTi

mihum. In circumfcrcntia tnundana fe ita amittere,eft in Cenrro,hoc

eft, De o fc inuenjre,D. Ev Mquc ihfe repcrire. Videvcrfiji. Hac S a-

p I E N T I it via, cum Chnftofecediscmundo.quamuis viuas& con«crfcris quotidie in Mundo, etiam ih medio inter mundane viucntes :

Tu nonmUndancjicdTheofophicc in & cum Chrifto. Cum peccatd-

ribus, pubhcanis; Phaniiis, h2reticis,&c. conuerfabatur ac comcde-

bat Chriftus ; poteris & tu, mbdo non vt peccator enormis , Publica-

nus,Phari(ius,haereticus, &c. Inccntro maneto:hoc fibi vult Cabah-

fticum illud, Nunquam tam bonum eft exircquinfit intusmanere rac-

lius. OIehovah manc inmc,vc maneam in re, Chnftophorum-

qucmc confticue, vt e vadis mundi huius immundi emcrgam, & fcopulos

pra?tcrgreflus,in portu ftem pcde la:to ac firmofalutistutu$,cuftodicns

viastuas. Amen. '

CERVDITIONEM»Audit

& (apicntcs eftotc,&ncrc-

pcllatis eam.

Verfj,. ^ tAudite DiscifLi-

N AM^O* efioteSaptentes, O*

nolite aVucereeam.

t^adite dis c iPLtNAM] Quam fit S a p i e N t 1 /E Diuinae ftu-

dium Neftare quouis atquc Ambrofia dulcius.nonnifi intelliguht, qui

iamindc apuerisSapicntumparcrcmonicisdidiccrunt,acqueitaD isc i

4&

47 Difciplina

audicntes,

fuac Sapi-

cntct.

ConqUeri-turS APi-E N T I / fe a

Sophiftis

conceroni:

& cxicium

coterapto-

tum pixJi-

cit.

i4 INTERPRETATiONES

48

49

p LiNit amarituciinem prius degu ftarunt. Hinctantoftudio, tantaquc

fidelitatc nos admonet Sapicns, vt propria voluntatc Diuinx (ubiettA,

quidSpiritusDEiR V ach Hhochmae l prxceptornoftcrfidelif-

fimus,inauresMentisnoftra:ruauiterinrufurret,diligentL'raulcultemus.

O fanfta D I s c I p L I N A.

Vetf5+.Beatushomo qui aufcukat

mihi, excubando iuxtaforcs

mcas quotidie , obferuando

poftes oftiorum mcorum,

'^eatiis homo , qm audit

me ,^^ qm <-vtg}Ut aafores

meas quotidie : <^ obpruat

adfojiesojinmei.

^uivigiUt adforesTntasl^ Fores & poftes SAPiENTXit jtTERN>«,func numero trcs, puta , Biblia SS^. Creatura atq; Natura, hoc eft, Macro-

Cofmus cu tota cazlcftis cxercitus Spiricualis militia, tptus; & Micro-Cofmus , fccundnm corpus ac Spiritum : deniq; , Mens fiue anuna in horpinc

Diuina. Ofclixterq-, quaterq, felix , &taminvitahac, quamt^uturabea-

tusjqui adfores Sa PiENTiiC hafcc mane (vccft vcrf 170.) vigilat,

quotidie ( vcrf 28,158.) audit , Theo-Sophice videt , per totam vitam ad

pofteseius lapienter obferuatfapicntiam veram mirabilitcrloquentem,

refpondentcm,atquc doccntem. Hic, ficrefcifcet,fi vehc, O m n i a. verf

y . Vide fig. Amph, huius.

^J^ S A P I E N TI A ( infupcr

ctiam,iterum inquit Rex Sapicntiiri-

mus) <^ foris pra^dicat , in

platcis dat vocem fuam

:

Prou. I.

vetf.io.

I

Sa?1'E,NTIA (jnfnferet-

tk , ittTHm inejHtt ^^.ex Safitntt(fimtt4

)

foris clamitatjtn^latsu ifpfdat

'-vocemjifdm

Sapien.t I a ] Hcbraice ad verbum, S A pientiae, Legicurcnim

Hhochmoth,c^\io6. eft plurale: racio eft, quod illa fic Spiricus muItiplex,Sap.

^jiz.&^aroAfwwx/A^^jhoceft^muItiformis^Ephefj,!©, VidecerciamAm-

phichcairi huius parcem, Quacft. quarca. Fori^pritdicat. ] Publice, '^ pa-

lam omnibus,inMacro & Micro-Cofmo,(verf57.)vtnonfincexca.fabi-

les,in die iudicii, mortales. Rom.i,io.Nonrantum SS.*Scripcura, Ve

rumquoquctocaCreacuraacqueNatura,(pra'fentemqucDE v Mqujeli

bcc herba docet, redle cecinic Poeta Chriftianus ) Hominisqueconfcicn

"KtiaCrcatorcm&Conditorem omnium rnirificc loquicur Triunum; Sc-

metipfam,hoceft,S afientia M,Bonitatcm &Potenciamciusinfini-

tam,Thco-Sophice, Phyfice,Phyfico-Medice, Phyfico-Chcmice.Phy-

fico-Mageice, Hyperphyfico-Magcice atquc Cabalice nobis ob oculos

ponic in cocoVniucrfo,canquaminIoc6ediciore,cxquopofticabomni-

bus,omni cempore& loco, audiri,videri, obfcruari atque agnofci.

yo

I

In capite turbaru clamitat ^"^- "•

^m foribus portaru vrbis

profcrt vcrba fua, dicens

:

,In ckpite tumultuantium

<lamatjtn ofiiis fortarim ^ in

yrlpe iftfo» eloqmafitadictt.

JnferilfM ptrtar(tm.}M.ovc iudicum, qui apqd vcceres ius diccbantinporcis vrbium, canquam in loco publico,in omnium confpcdu, & incer

curbas hominum. IbiS ap ient i Adiftinguitperfonas,ordinatiudicia,

JI

y*

u

GRADVS PRIMI. ij

Hpit lcgcs, adminjftrat lulHtiam , exercet vincli(flam ; vt admiranda D e i

iufti iudicia apparcanc &: manifcfti fiant ; omniumquc oculis patefcat,

noii humanajfcd Diuina Prouidcntia &: Sapientia,Mundum rcgi. Quan-do enimiuftusiudcx,d Thronoruo, iudiciiicmictit, & fcntentjam fuam,

iuftiirnna&inopinacavindi<^ta,piumulgat;concremircictcrra,&riilet.

Vfqucquofimpliccsdili- ^"^*^-

gctis nmpJicitacem : & dcri-

iorcs denfionem dcfidcra-

bunc , &: ftuki odio liabc-

buncScicntiam?

Vjquequo Iffarmli diligi'

tis [fmftntitimy i^ I^fiultt ea

qu£/ibifuntnoxiacupient y&imprudentes odtbunt Scten-

tiam ?

Parun/i] Parunlihoclocofuncquiverfj. /«/Sr»/M»;]Impcriciam,fto-

liditaccm«.Vignauiam. .S/*///] VcvcriT. 201 &: loj.mahciam^fuperbija

nimicianoncm,DE i Proximiqueconremptum: detradores,detra£tio-

ncm. Eft(]iicrela S a pieNt iit,cx iufta condolentia profccfta. Oinfi

pichtcs &: ilulci, quo ruitis ?

Conucrtimini ad incrc-

pationem meam, cn depro-

mam vobis Spiricum me-

um, lcirc \os faciam verba

mea.

Verfij.«(r" (onttertimim adcorre-

pttonemmeam: en [fproferam

ijobts 5" P f X

I

T V M meum, ^^ ofiendam '-i/obts 'uerba

mea.

Coisuertimm'] Refipifcitc, 6 ftulti , quorum plena omnia, & male fani.

Froferamvobu Spiritummeum] EfFundam,aut effljboiupervosSpiritum

meum , qui vena cft Intellcftus iSAPiENxi/E fons , Sdcnti2B flumen,

diuiciarumque cam CorporaliumquamSpiricualiumthefaurusinexhau-

ftusjomnem longe fuperans Pcrfarum gazam.VerfTio 6^. 81:215. often-

dam} Quomodo r Biblice,Macro& Micro-Cofmice : fcircquc vos faciam

deOmnibus(qua:proderuncvobis)mentem,voluntatem & fententiam

mcam,pcr Chriftiano CabaIam,Diuino Mageiam, & Phy fico Chemiam

:

quod ftudium Triunum , veraTheosophia Cathohca. Vcrll 142.

Quia vocaui , & renui-

ftis : •^^ extcndi manummeam, & non fuit qui a-

fpicerct.

VerCi4- Tropterea quod ri;ocaui , i^

renutfiis : extendi manur^ me-

am , <!^ non fuit qut attende^

ret.

Extendi manum'] Morc indicantis filentium &artcntionem,autdigico

vocancis. ManusSapientis.myftico quoque fenfufiincomncscrcacura?,

quibus adCreacJrem trahimur. PorrigitnobisS ap ien t i a manum,quocunque nos vertimus, & ambit amicitiam noftram,monftrando &: of-

terendo nobis Bonicatis ac Beneuolencia: fux riuulos.

D

51Efa, (fj, I».

Ec 66,^.

lere.7,1}.

n

55

l6 INTERPRETATIONES

54 «^Dcfpcxiftis omne con-

(ilium mcum, &:increpa-

tioncs mcas neglexiftis.

Vetfij. Et cejjare fecijii ornne conji-

Imm meuniy O^ increbatmiem

meamnolmfiis.

yj

Dfjpextftts coyifU. ] Amore & ilJecebris Mundi huius immundi capti &exczcan, dcludendo Legcm atque Duftrinam meam ; Meiplam, hoceft,

D E V M deluliftis, & Spintus Luidi dudum neglexiftis. O vefani cordt

!

Certe quemadmodummalumconfilium conlultori peftimum; ita dcri-

(iojdcnfori.

Etiam esoincontritio- ^<=^^*

5^^

ne veftri ridebo : fubfan-

nabo, cum venerit timor

vefter.

J^ Ego quoquein interitu ye-

Jiro rtdebo, i^srfubfafmabo , cum

'-vobts td, quo,dtimebatis, adue-

nerit.

57

Egoquocfue, &cc. ] Horrcndum profcdo, a D e o irrideri : nihil miferius

homineaDE o dclcrto ^quodexeiTjplai-^haraoniSjSauhs.Fuincifci Spie-

rac.ahorumq-, quamplurimorum teft-intur. Qucmadmodum fama,ociilus

& confcientia,ita necD e v s potcft ferrc iocum. Inuiolabile Numen.

Quum inquam vcncrit fic-

utdclolatiojtimorvefter: &contritio veftri veluti turbo

vcnerit,quum venerit fuper

vos tribulatio &: anCTuftiia.

Verfi7. ^m irruerit repentina ca-

UmitaSyC^ tnterttm quafitem-

vejlas ingruertt : quando yene-

rttjuper <-uos ^ tribulatio O*

angujiia.

Tribulatio cr aKgf//Iia] Tribulationcs &:anguftias patiunturetiam fidc-

les;atexituautfinelongediuerfo:quiaD o m iN v m habent,quiliberat

eos a.malo,amicum : cuius auxilio prorfus deftituunturimpii, dcrifores &C

ftulti, non cognofccntes diem vificationis fua:: ideo mifere pereunt, &portio fiunt tartaro,turiis vltricibus deftinati.

Tunc inuocabiat me,&:

non exaudiam:mane qus-rctme,&n6inuenientme:

VetCiS. Tunc inuocabunt m e,^ c^

non exaudiam : mane confurget,

l^ iS non inuenient m £

:

Noaexaudiam\ Quia poftteftum veniunt. In tcporevcnireeftpmniumoptimum. Admonemini,qux(o,fimilicudinc de virginibus dece,quinque

prudentibus,& quinquefacuis, Matth.iy. Oleum Spiritusfandiprolu-

cernis mentium veftrarum, Dodrinam pro animabus, gratix temporegratis comparate : vt nutrimentum h.ibeat, vobisque fruihio.^^e lucc.it

lampasMentis vcftra: Diuinitus acccnfa,a luccPatris luminumluccntein tenebris mundi,&: tugante tencbraruni poteftates, a quo omneBo-num ac Donum perfeclum. Manc,igitur,cum audieritis ve\x S a p i e n-

T lyE vocem, noliteobturareauresveftras. T^ntmeait/it] Quianouin-fiftentesviaivnicajacfoliadS A pient i a m Regix,(qu2 Ti morDo-M I N I ) non re^Se quarrunt nec inueniunt eam : in fopfiifmatibus am-bulant , tanaticisque fapicntix mundana; infipientis deliriis; quarc per

54

55

5«

vias

G R A D V S P R 1 M I. 2-7

viastcncbricoU.s lialce, IcducenccsavciiratcdcuiaiiCiilincartchiad lini

flram,nihilqiic prodeftiis.quamuis lummorurrcxerincmanc. Difcamus:gicur,impoIlibilecIIc, De vM lincDE o quxrere, inuenirc&noircjauc,

loquideD EO finc D EO. Vndciikid ; ?\onloquitruAeD E o ahfqtielumini^.

Nam fine eius Numine, fine cius Luininc, nihil cll in homme, nihil eft in-

noxium, vt canic Ecclcfia.

,;^ Eoquodcxofam ha- vcrCio.

biicrint DisciPLiNAM, &T I M o R E M D o M 1 N I nonfufceperint.

Nec acquieuerint C o n- vcrC^o.

s [ L I o M E o , & detraxerint

vniuerfa: corrcptioni mex.

Etf quododerunt Scientiam.,

t^ T I M O R E M Je HOVjE

non elegemnt.

5\V.c acquieuermt conjilio

rneOyfhreuerunt ajniuerfkm m-

crepationem meam.Eoquod, 6.C. ]

Qu.ipropcer, qui aiircs hsbctau auJiendum, audiar.quid

Spiricus vcricatisdicacfihishominum.

Comedcnt icriturdefru-

6lu vix fucT, &confiliis fuis

faturabuntur.

Verfji.i<^ (Zmedent igiturfrufiM

-vi£ fuia^fuisque confihisfatu-

rabuntur.

Comcdent tgttur, 5Jc.]Frnantur igitur ludiorum laborumque fiiorum

truAibus, pugnantibus e di.imctro cumfrudlribusThco-Sophi.T. Atqiii-

namfiintiil:i? Egrcgiifcilicct^puta.vanitas.dolofitasjiyphilmata.auaricia,

(radixomniummalorum)lupctbia, (cui rcfiftitD Evs)confidcnrianicn-

dax,ftultitia,dcfperacio,ignominia, triftitia, confcienci.x malxftimulus,

^cuius vcrmis no moritur) cotufio,^: mors zterna,qua; infcrnus. Ad fatu

ntatem, imo ad naufeam vfquevranturconfiliisfuispcruerlis. Cumno-luerincobcedire S a Pi e n t i a ver2:,dantur(iuftoD e iiudicio)in fcn-

fum reprobum, vt oboediant Ipirituitenebrarum,mendacii,errorum at-

quc fedudionis,abeunrquc toti in pus corruprum. Nec fit volcnti iniuria:

dcicrucrunr De v M,qu.ipropter&r,contra,D e vs iuredcfcruitilIos,vc

luo fe confilio perucrfo , peruerle regan: ac pcrdanc. Pcrditio illorum cx-

ipfis. Volueruntjhabeanr.

Qj.iiarequiesfimplicium

interficiet eos: &: profperi-

tas ftultorum. perdet eos.

VerCji. <^<iAuerfioparuulorum in-

terficiet eoSy f3 [f proj^eritoj

fultorumperdet eos.

K^aetfitj-aruuiorumt &:c] Defcclus fiuerebelliohxcdeduciccosadin-

reritum: njm,malumconliliuni,cnnfiiltori peflimum. PreJperitasftuU.'^

Rcbus mundanis coram mundobeneiuccedentibus, exczcanturcorda

impiorum.quominuspoflintadmitterecorredionemfalutarem. Crux&tribulatio.vox D e i ad pcrnitentiam.

K^ Qu^iautem m e audie-

rit, abfq-, terrore quiefcet, &:

^ abundantia pcrfructur,

timore malorum fublato.

VetCn- ^uiautem oboedit mihiyha-

bitabit confidenter, ^ requie-

fetatimoremali.

D

J8Caufa , cur

dcuicinior.

cales averi.

tntis l;nca

rcifla , in

quouis Cci-

bili.

J9

63

6i

61

i8 INTERPRETATIONES

Prou.T<,5i.

Ecclef9,i8.

Ecclefiaft.

7,to.

Magnatesadiufticiam

& Sapicn-

ciam ad-

hoitaiur

Safieas.

<?3

^4

iif.6.

Veri: I.

/» Graco non extat Codicc^.

^ime audterit.&cc.'] Vide vcifr.j 3^. & 337. cum alio,uot cam prxcedcn-

tibus,quamlubrequentibus. Pietasnullumpoteftafterre tiinoicm m:^li,

fed fpem &: pra^mium vitx.-cft enimarboi-vit^, cuiustruduspax&rgau

dium Spiritus. i^hunditntta perfruetur ] Dominus paupcres miplcrbo-

nis, &diuites dimittitinanes. Gloria&diuitia:indomo timcntiumDo-

minuni.

Quipropter,rc(n:e ac fapientcr

vir fapiens concludic

8iadmonet:

^ Melior cft S a p i e n-

T I A, quam vires : &c virpru-

dcns quam fortis.

(jMelior eHS avi-etst \ a,8l'c.] Eft enim fons omnisBoni^qucmadmo-

dum a Sapiente fapienter paflim in Prologo hoc docemur. Vide verfli^ 5.

&3Z7. Et certe S ap ie n t i A Diuinaprxftatomnirobore:nam vnica

nepe feria piaque prccatione magna frangiturpotcntia. SicMofcs,cle-

uatismanibus,fregitpotcnnam Amaltrk,Exod.i4, 11. lofaphat vnicohy-

mno fregit robur filiorum Ammon & Moab , difllpauitquc exercitum co-

rum, z.Paralip. zo.ii. Quoties Dauid fxuitiamSaulis.aliorumque ho-

ftium,hymnis fuis,fregit?Qui occultam rcrum Naturam intelligunt,mul -

tapofllintcdcietal!adocumenta,qua:vulguspiomiraculichaber. Etna-

turalibus viribus multos adiutos eire heroas, teftantur hiftoria:. Quoties

veroinfigniprudcntiaobrineturvidoriaautcaufaaliqua.autieruaturpo

pulus ? nonne loiephi Sapientia feruata ^tgyptus : Danielis, Perlia i Mo-fis, populus Ifraeliticus ? Hic certe Sapientia melior fuit, quam vires.

^^

^ AuditeigiturReges, ^"^^-

& atrenditc,& difciteiudi-

ces finiumterrar.

^ aAnditeer^o (^<fuo^He)Re-

ges,<!^ mtelligitejdijcitetudices

ftmum Terr^.

i^udrteergoEegeslQ^i omnia veftraprarfidiacollocatisinarma &mi-lites ; cur non potius conducitis milites Sapientise, qui Diuinx Cabalx 5^

Cxleiti Mageix incumbunt , qui armis Sapientia?& Prudefitix pugnent,

& regiones veftras fofpitent?Iofephos&:Daniclesconquiritc,qui prxfi-

dia firnnflima,8£ arma habent in virrute,Diuina & Naturali Sapienna.In-

telligithic quoqueSapiens perRegcs,Magiftratus omncs; Redores ac

gubernatores Ecclefiafticos, Politicos atque Scholafticos, e quorum nu-

tu ac gubernationc adminiftratio pendct totius Orbis Terrarum.

Pr^bete aures vos, /f qui

continctis /l^multitudines,

& placetis vobis in turbis

Nationum.

Verfj.<t/4ures prxhete moderatores

fopuliyquique V^Mionum mul-

titudtneglonamim.

^i

GRADVS PRIMI. i?

j^iconiift'tis,&:c.2 Tam in ftacu Ecclefiaftico & Scholaftico.qiiam Po-

lirico. VosS A. p i E n x i j€ vcrx, Bonorum &: I)onoriimciL's,quigaude-

tis appcUari interpreces Sc pondlorcs, in Vniueriitatibus, Acadcmiis, &c.Vos,MU|iiam,qui continetis.hoc ed, rcgitis ac gubernatis multitudines iu-

ucntutis,vos(dico,&:ipii,officiorum nomintbusatte(lan[ibus,dicitis)Re-

gcsquoque,idefb,Rcdorcs populorum cRis: &: vos, inquitSapienSjdifci-

te atquc docetc Sapientiam: non tantum ex Echnicotum quorun-

dam male (anorum ( inter quos tencbrio i!le Ariftotclcs princeps & ante-

(ignanus ) fanaticis dehramenns; vetum potius cx fontibus librorum SS.*

Sc ripcurxatque Natura',& cx D E o ip(o,loqucnte in vobiimctipfis Theofophice purgatis Diuinitusque illuaiinatis. Ad legeni igicurS.: teftimo

nium didlorum librorum probetac ludicer S a p i e N t i it verxamatoromniajIgnis profeflbr D e i Phyiicus Phy(ico Chcmice Veritati

teiHmonium perhibebit; Experientia,qua; rcfutatfyilogifmum, Praxeoi

fuo (igillo Veritatem confirmabit. Non igitur hominis mendacis in Scho-

hs rcgnet audoritas, fed fola Diuina: voluntatis.iuxta SS "> Scripturam,

Naturam&ConfcientiasvedrasredaSjVE r i t a s. Multitudir.ei^lNon

gloriandum eft dc multitudinc popuIi,fed deprudentiadminidratione,

qua: iit ope Sapientum viroium,qui ahimos hominum fle6tere, vobis con-

ciliare, &in officiocontinerepoilunt.quivtiliaproipiccrcdamnaprxui-

derc,adueifaprofl:garepofl'unc,pietate,virtute,oracionejprudentia.

Quoniaiti a D o m i n o

vobis dominatio data eft,

& poteftas ab Altillimo, g.

in opera inquirct veftra, &:

confilia perfcrutabitur.

Verf 4. ^uoniam data eH a Do-MiNO fotejlas 'vobis,^ [f vir-

tus ab (tAiTissiMO, ff qut

tnterrogabtt opera ^ejlra^ t^ co-

gitationesjcrutabittir.

Virtus tf^ A L T i s s . &c. ] Nec enim fuffici t habere reg!ones,popuIorum

multicudines,in eo(demquepotefl:atem,fed neceflccflSapicntiamquo-

qae &c prudentiam rcgendi populum,a D o M i n o pcterc,petcndo inqui-

rere, inquircndoapprehendcrc.apprehendendoexcqui. ASummocnimrerum omnium gjbernacore poteltas inpopulos, &Sapientiarccteeav-

cendi, dimanat. Non igitur veftris & folis humanis coniiliis populum rc-

gite, fcd coniiliis diuinis, qux pcr Sapienciam Th;*o-Sophicam inquiren-

da&apprehendendaeft. .^iintencgabit, &:c.] VideteergoTyranni, vt

habeatis quod refpondeatis pro tyrannide,taui erga pcr-.grinos,quam

fubditos veftros;Theofophift2,defanatico,impio,bla(j hvmo&iniana-bili,quo infolentcf laboratis, difputandi cacoechc : iureperuei fi, pro iniu

fticia,qua.m ftrenue excrcctis : Picudo-Mcdici & Acadcmici ronnulli (re-

penunrurenimOrthodoxij proinNaturas fccretis cxcis&ciaudicanri-

bus, Anteflgnanis patronisve vcftris quibufdam, quorum audoritares pe-

ftilentiffimx (malitiosca vobis poftpoflcis SS.»:ScripcurxatqueNacurx

libri5; Deo ipfo, Sapientx.€ fua: Spiritum non audicntes, Igne,NacursarnficiofiirimoacfagaciirimoinrerpretCiEx p e r i ent lA, de-

nique,Veritatitcftimoniumacclamantc")peruerscimpr2gnantacregunc_ __

rfsO>--'

66Roni.13,1.

!)'

Cin.tt.n"i>

INTERPRETATIONEScn(us,r.iC!ones,mentcsqucveftras:quil">usimbutiatqueftdudi,inDod:ri

r\x (alutaiis capitibus fammc necedariis &: vos (reclamantibns in tcrdum

conlcicntiis nonnulloriim propriisj (inirtrc imbutiSjperiiiriodlliunc fcdu

cicis, ac dclirare facicis blandillimum iuucntucis florem. V<?-,vx,in die iu

diciivobis quitalia &: tantaperpetratis. Nonfingohxc; antcme,fuper

malo ifto diabolico,cx animo conqueiti lunr nniltt (anfti Pattes , conque-

runtur niccum viri antenoiis nofl:ra:qi:e .rtatis Doftiflimi, intcr quos

Reuchlinu!,Erafniiis, Lutheru;, H. C. Agrifiya, Phtlippm ihcophraftm Paractlfm,

r/^f/7//^,aliique ftudio S A p i E N t i A veras inclyti, feie innumeri ; imo o-

mnesqui verirarcm ex animo fartam teclam volunt. Refipifeite ergo ali-

quando toties admoniti, &conucrtimini ad melius,emendateque peruer-

(um & docendi & difccndi mechodum vcft:ram,ac veriratipalmamtan-

dcm concedite. Sedvereor,vtcancsrabidifcrantlorum. O tcmpora.'d

mores .'

6y Quoniamcumc(retismi-

niftri Re^norum,;^nore-d"e iudicaftis , nec cullodi-

ftiSs^ I.EGEMlvSTlTIyt,

ncquc fccudum ^volun-tatcm D E I ambulaftis.

Veif/. .^Hontam quum ejjetis mi-

niftn Regni /f eitiSy nonreSln

tudicajits , neque legem conjer-

uaflis,nec confiltum 1) e i ejlis

pqiiutt.

/l/ «//?'/ i?'"^«/«/^]Hincpatccclare,Regnacft^eDEi,&rjfrincipibOsper-

foms jd tcmpus folummodoconcefla. Cumerg6,6Rcges &: Pnncipcs

omnes,mmiftrifolum(icis De i Regnorumque cius ;noiiretxveftra, (cd

D E x,D o M I N I veftrijVoluntatcRegnum adminiftrare. luftitiaD E i,eft

voluntas D e i, qua pcr SaPientia Spiritum inquirite : (i fecus,non

dum redc ludicaredidiciftis. Nonreiie iud'tca(lu\ Non refte docaiftis,vos

qui cftis mancipia Gra:corum quorundam mcndacium : fuiftis &: eftis fe-

ductores & deprauatores tenerx iuucntutis. O audaciam peftilenteml

QuocircaadmonitiaSapientenoftroS A pi e N t ii«quetotactantisin

terpreribu'; fidelibus dilcdis, Ethnicorum quorudam non illuminarotumfa.iitatum luminis dcrelidis, &: vlrra montes Cafpios in cxilium relegatis

advcritatem tand(:mconuertimini,&:ad S o p H i^t fuperci^Ieftis Fontem

anhelantes Theo Sophice,Chriftiano Cabaliftice, Diuino-Magicc, &:

Phyiico Chcmice,fccundum LegesatqucDo»:tfinam Amphithcatrihu-

ius,Or.mdoacLaborando properate catholicon,triunum,ad libros, in-

quam,SS.«Scripcura;,Natur2,&: volmctiplospcenitenti^methodorege-

iicraros,Thcofophiarque radio illuftratos: illlc laticernhauritc a?thercum,

& bibite pro (aturitate mcntium veftrarum. Huius vcnas noii Scphiftice,

fcdTheo(bphice icrutemini:reperietisibi S a p i e n x i yt Mincfam;&:

exhacaquasviuasfjlientesinveritatem Phy(icam,Phy(ico-Medica,Phy

fico-Chcmicam,Phy(ico Mageicam, Hyperphyfico M;igeic a,Ethicam,

Politiram,CsbaIifticam,Theofophicam; o M N E M. Phyfice &: Ethice

Chriftiana: Danxi, ( vt taceam aborum in hoc argumento labores &: fcri

pta)pudelacient Vcriratisantagoniftas. Legem (ujlitu^ Dminx : In SS^.

Scf ipcura, Natura & Confcientiis veftris Diuinitus coUocatam, triunam.

fo/untater»

T»-

G R A D V S P R I M I. 51

VolmtMem De i ] Reuelatam &: traditam 111 prxdiclis Biblice,Macro &:

Microcofmicc.

Horrendc&citov^ap- '^'"'^*

parebic vobis : quoniam

^ iudicium durillimum

in his,qui pra;funt,fiet.

Fforrihiliterfu^erueniet njo-

his i£ repente,qHomarn ludiamn

in proceresfeuenjfimum exerce-

httur.

yf/>p4rf^r']Vcniensenimvcniet,&:nontardabitDoMiNvs.Habac.2,3.

luduium dunlpmuM] Qucmadmodum timcnt faciem Regisminilbi : ita

\os timece Regeu\ lummumjcuius mmiftri cftis. Nam vis illatapopulo,

&

jniuria,qua l.-editur luflitia, magnam vim contrafc excitat : & luftitia

ibiiigit gladium aducrfus cum; qui eam iniuftc admiiiiftrat.

Vcrf^. Nam injimihomiKadignifmt

mtpncordui : in potentes njero

inquiretur acnter.

<^ Exiguo enim cocedctur

Mifcricordiaj^^ pocetcs au-

tcpotetertormctapatiecur.

Exiguo concedcttir-, &:c. ] Nam, cui plus datum eft, plusab en rcquiretur.

Pi)te.>tttsauter/i,&.c.] Queinadmodumproceraarborcxfa,auttulmineifta,

magnum cdit ftrcpitum : ita tiagicos ^ horrendos cxicus habent,qui abu-

li lunt magna potentia. Igitur Spiritulapientiasopuseft, quiconfiliagu-

bernet^auxiliajjrscnictieuentumdirigar.

Nec cnim perfona; cuiuf-

quamparcet omnium Do-M I N V s,nec magnicudinem

verebicur, quoniam tam in-

fimum quam fummu i p s e

creauit, & pariter prouidcn-

tiam habec ommum.

Vctfg.!?{on enimfuhtrahet Iffer-

fonxm cuiufquam D £ v s , nec

"verehitur magnitudine?n cuiuf

quam,lj quoniampufillum i^

magnum ifse fecit, IfO^a-qualtter cura eH lUi de omni-

hus.

Per/onam] NemoD e o placer,quantumuis magnus & illuftris,qui non

eft cultor SAPiENTiit,in quoTimor Ie hov ^t fcdcmiuamnonha-

bet. A quo rccclfit Spiritus 1e H o v j€, ille cum Saule ruit in cxitium. In

quonihilcftDiuini,liuncdererit De I Confultrix S a P i e N t i a. Pu-

Jilliim^ magnnm, 2cc.] Paupercm tc diuitem, vthabetSapicnsinProuer

biis. >£^«i///?rf/'i'//iic«r^,&c.]H.^ccftvcraSapietia,intelligere, Devm,curam agcre omnium hominum, 6c radios beneuolcntix iax in omncs

fpargere: Bonitatcmomnibuscommunicare,inuidercnemini. Ergonc

mo contemnendus, ncmo opprimendus, nemo abominandus. MagnumDevs non plus curat quam pufillum :nec nauci prxferctnobilcm (vt

magis ei parcerct tempore computationis , tfCll <t bciffct / rcddc rarioncm

villicationistux)plebeio. (Srfcrjfncffe6fcincm/crta(?ctcincmfotvo(auff^ic

fc(jiuartcnalet)cmanDcrn. Vide verfl'.38.&: 41.

68

6i,

70 Deut.10,17.

i.Par.19,7.

Iob.54,ij.

Ecc!.55,i«.

A(fbor.io,}4

Roin.1,11.

Gabt.i.C.

Ephefi,?.

Coloffj zj.

i.Pct.i,i7.

lu I"."!"-

EtiaCREA-T vftA vin-

diftam cx-

ercet iufta

in malos.

Sjp.f. -j^.lS.

&vrqueinfincm.

Sccap.19.

7i

n INTERPRETATIONES

Potcncibus vero vehe-

mensinllatinquilitio.

VcrCj. 0" Fortioribiis antem fortior

injlatcrucmtio.

Fertiorihits, &:c.]¥oi:tem D E v s fortiusprofternit.quicumqneforritu-

dinc fua contraD e v M & hominL's abutitur. Quia magna foititudinc

fortes proiternendi, & pufiUi erigcndi vetiiunr. Non audiarur illud : Dat

veniam coruis,vexacccnfuracolunibas. (£'r^j-aUcljCt»ll&adminiftriret&a6

Non (cnim ) eft Sapicntia,

no eft prudentia,non cft c6-

filiu if contra D o m i n v m.

Prou.nVerf^o.

!?{on eH Sapientiay neque

mtelhgentia , neqne confilmm

contra Je hov au.

73

I

Contrs D o M I N V M ] Cum omnis vera Sapientia fic a D E o ; contra

D E V M, vcra Sapientia milicare non poteft : Sapientiaautem,qua: contra

D E v M efi:, non eftD e i Sapienria, fed mundi, nec habetD e v m audo-

rem,feddiabolum.StuItitiaigicurefl:,litencbrarmiIicantaduerfusLucem,

ficutmufcxconcraelephantem.S APrENxiADEi Luxcrt.quamnul-

la humana Philofophia obfufcare potcfi:; Lucidior cft omni humana &ferpentinacalliditate : ideo penetrabit, perrumpet,&;palmamobiinebit

contraomnemfophiftiicam. Quandoillucefcethora&diesverxSapien-

ti£,euanefcent omneslarua;vmbr.itilisphiloiophiaJ. Qnemadmodum,orto Sole luftiti^ lefu Chnfto,omnes vmbrx &: laru(j protanarum religio-

num euanuerunt; & adhuc Soleniillum fplendencemexcinguerefruftra

nicuncurccnebra: falfarum religionum; (Quodenim D e vs decreuic,non

poceft ab hominibus mucari.) EciIcucIudxifruftiaconancurexcruere&

inftaurare templum Hierofolymitanum : itaveniet propcdiem tempus,

,

quo emcrgit nova lvxTheosophica, quam Sapientuli noftri,

fruftra extinguere conabuncur.

(Nam)

Tuam vero manum vt

quis effugiat, ficri non po-

tcft: quippe Mujidus/ipfejiu-

ftorumvindexeft.

Sap iS.

VcrC ij.

VerCi/.

(Ndm)

Tuam^ DoMiNE, ma^

num effiigere impofjibde eH

:

ettam njindexeH o r b r s /«/?o-

rttm.

71

I

!

J

7«4?»Wif»«w, &rc.]Manus Dei inomnibuscrcaturis. Eftqueduplex:

AuxiliacriXj&^lrrix. Auxilium manus D e i fenrimus,quando Sol nobis

fulgec ; quando nobis fpirat Aer ; quando vernacTcrra; quando humc(^ac

aqua. Vicricem vero D e i manum fentimus,quando Sol negat influxum;

violehtia vcntorum ingruir ; terra fterilefcir; aqu.r inundanr; omncs crca-

turxVindiftam in nos excrcenr; & quando totum Macro Cofmum De vs

innosconcitat,vtCxlumfundatfulgura,peftes, famcs. Etquja De v s

manu fuaCaMum &Terram concludir, idco cffugere ipfius manum.im-pofiibile cft. Si Microcolmum refpicias , quam facile eft D E o ,aufcrre

,

menrem.

GRADVS PRIMI. 53

mentcm,immitr5re,huiusIoco,infaniamacfiirorcm;auferreSapicnciam,

i\:inbriuumconuercerc, vri tcftarurcxemplumNcbucadnezaris. Auxi-

iiatrix ergo D e i manus i N o Ai n i b v s Agnolcenda : Vltiix vero iNo M N I B V s Timenda.

Advosigitur fpedantler-

moncs mci,s^ o cyranm,

vc diicatis Sapientiam,nequcotTenfetis.

Sap. <.

Vttliio.zAd^-vos er^ Reges (mn ah re

Sophui mficr (ternm Mc/amtt )junt hl

firmones mei, /^ yt dijciitis S a-

piENTiAMjO' non excidatis.

0T;r4«»z]Tvrannos appcllat Rcges acPrincipcSjin bonam partem.

Tit^ou)t(^, Doffiintu, vel Rex : Sic cnim Trogus, Jtegts, inqn\t,ad hiitit/r/iod/fa

jhguim tnaiejlatiiyjp ciita interbonos rnoderaiione proucUt, Tyranm obfortttudi

nem 'vocabantur. ivoa^nu.regno, Hinc Euripidis illud, 2e<^e« rj^viet r ob-

cpjSy jucfiijici, Iioc eil, Sjp:entcsfai7it R ges Sapienttim confuetkdine^. Et iic no-

mcn illudapud vetcrcs concumelioiumnon tuit, nec magisinuidiofum,

quam Rcgum. Poll:eavcr6,tnalitiacrefcente,cumfupcrbiregnarecoepif-

f:;ac Rcgcs.Tyranni nomen aJ illos tantum translacumcll:, quinon.ure

ocJc^ibusxquis.fcdvi &:animilibid'ne dominabancur, tecitque crudcli

cascorum.vcnomenilludmaicaudicric.vcri. (J4. Gra:cuscexcuscos/3a(7i-

/iiV.hocell, /ff^wappellauic. Incclligic auccm non cantum Magiftracum

Polcicum, ve^m quoque(vc ance didum^incluliucEcclcfiallicum ac-

que SchoL.fticum. Vt difcatis Sapientiam^^xi^ icc,qucmadmodum dctcC

PhilofophosgcnuinosjS apientiamver AM:na(ccrcumeft)ma-

ior pars vcftruminvcftibulis poriusha:rec&:corcicibus, viisquc vcrfatur

labyrintheisScicnciarum &: Arcium carum.qux riuuli funt Bonorum &l^J^onorum S A pi e n x i^,qu:imScientiis &: Artibus ipiis; ncdumcirca

S A I' I E N T I vi nucleum , auc Sapientiam ipsam: cum Sophix

pcdillequas&Virgines quali cubicularcs ne vix e limincfaluteciscxcre

mo.ncdumlabiaearum, oIculocheoriajaucpraxeos,ThcofophiccofcuIe-

niini mtllica: imo, pedibus conculcecis, anachcmatis fulminc diabolice

percuciacis ; ob lolum, quod dolendura , abuium .' ) &: adamatores illarum

Chriftianos,nonChriftiane damnetis: Videverf 115. Hoc maioresno-

ftri quamplunmi qucfti func.hoc nos querimur,hoc pofterinoftrique-

rcncur, cu-rfum efte vecuftinimorum Cabalistarvm&:Mago-R v M,hoc eft:,S a p ie n t v M,phiIofophandi modum Sapicntem : rc-

gnarc fophiimata, in dctcrius &: in omne nefas lapfos fapicntes mundi hu-

lus immundi infipientes omnes, fccumque trahcre ( 6 D E v s ! ) ad inceri

tum,quifequuntureos. Vide verfiu.cuinaliquocfcquentibus. Icem

28.&1S7.

'J Quicnimiuraofnciaque

Sanclitatis fand:e conferua-

uerint <^ fandi cenfebun-

tur; hilque inftituti, habc-

bunt quod rerpondeant.

vcrf n, ^y ^^^^ cufiodiertnt Iflv-

STiT lAM y lujie liulicabm-

t:tr, O* IS ^^^f didicerint ih-

fl.i , tmmicnt qntd rej^onde-

ant.

74

75

/

76

H INTERPRETATIONES

77Num.i7,iis

i.RcgH,»

:^v^!l».o>''

7^

1 V s X I T I am] Diuinam:in SS^ Scriptura,N.uiira &: Confcientiis

nolbi.sDiuinitustiadicamaclcnptam. Qui hanclurtitiam cuftudieiinr,

lufte iudicabuntur : quia Sapientia ipfa,coram parrc /uo teftimo

rtuim perhibebit iUis ,ipIos fuille ac elle Dodrinx ac Difciplinic tilios,

S A P I E N T I /E fidclcs diledos. Sxnllt cenfcbuntur ] Non qui vmbramiuftitia:& fanctitatis (c<fl:ati (unt.^e^^^i.xnrt^^ovTjjT^f eJof€««5 , iiDtC nurdtl.tl

f"cfjcm^abcn&cr@Ott|"c(i^ffJt: fedqui fueruutvera iuftitix,pietatis & landi

tatis, organa, per qux Hdes viua, & Spiritus (andus, vera exercuit iuftiri-r

&: pietacis opera : fancti iudicabuntur,hac eft, habebunt viua pieratis 6: fi

deifaluificarTeftimonia.quxproipfisrefpondcbunt. Didicerint iu/Ia^ Qii*vera.tefta&riuliafuntjinoM ni s c i b i l i. At vnde?ExhbroD e i Ca-

thohco,triuno,videhcet, SS.xScriptura',N.itur*,Mentisqucnoftr^pur

gatxDiuinitusilluminatx. Eftenim McnsmentislE HO v a h. Etquo-

m()do?TheoSophyfice,Phyfice,Phy(ico Mcdice,Phyfico ChemiceA'c.

vtdocetAmphitheatrumhoc: Orando acLaborando. val.iSy.

Concupifcite ergo fer-vcrfu.

mones meos , diligite illos,

^^ & habebitis D i s c i-

P L I N A M.

Eth/thebitisYyi s c ip.] Er,perconfequens,omnesDifciplina:vtilitates

atque frudus,pa(rim in hoc Prologo a Sapicnte noftro cni^eratos.

Expefite ttanue Jennones

meos ac dejtderatej^ Emdi-

Xtonem confeqtmntnt.

Si delcd:amini fedibus &:

lceptrisoRegcs populi, di-

ligite S A P I E N T I A M <^ vt

inperpetuum regnetis.

Ibidem

Verfii.

/» Graco non habetur.

Si itaquefoltisfceptmq; de-

leEiamint , Reges ^opulorum,

honorate S ap i e nt lAMyVt

perpetuum regnetts.

Vt inpe^^petuumfegnetii'^ Vt fitis hxredes SAPiENTiit a^terna?, Solius

cnimpietatisatquevirtutisflos(quiS A pie nt iit)perpctuus.

Diligite, (6 diligite) j^ L v- '^"'^^J

menSapienti.e omnes,

quipriEeltispopuIis.

Lutnen S A p .] Omnes qui ( fiue Politice, Ecclefiaftice aut Scholaftice)

prxcftis populis,LvMENS A p i e n t i it ./Eterna; diligite: Lumen.inquam, Veritatis Diuinx Diuinum, Diuinitus ortum & lucens in St^i^ Scn-pturaXibro Natur2,&: Anima aut Mentchominis Theolophice nurgati,

mundata.[ Mundus noclua ad Lucem hanc. O Lumen de Lumine xterno^ternum, illumina (qux(o)mente mcam radio Lucis tus Diuinar, luceas,

oro, in Minerua; templo Micro-Colmico mco, vt cognofcam te in mc , &meintcin SapientiAj^t e r n A,folavera,Amen,verfi7o. Intuoenim Lumine vidcbo Lumcn trtunum, SS.==Scripturas, Natura:Mentis-

quemearignorantixacfuperfluitatumtenebrisCahturpitcrljobfcuratum.

Vidc verf ii^".

Sapien-

GRADVS PRIMI. 55

80

81

Sapientiim aurcm mul-

titudo eft Mundi falus,&;

Rex prudens ftabilimen-

tumpopuli:

vcrf is. ^nltitudo cmm Sapientum

/^fctnitas efi orbis Terramm

,

<(p^ e^ Rex Sapiens Jlai?ilimen-

tnmpopuli Jltt.

Santtas erhis Terraruw^ Qusrunrmulti,ciirmundusrotu.sin malignita-

tepofitus? Refpondco, loci hiuusdodiinamonitus : Quiaftulcorum plc-

na ("unt omnia : al as,mundusnon tliLtimmundus. NammultitudoSa-picntumjfanitaseftorbis terrarum. Vndeaurcm totinlipientesrPropter

ea quod non obo^diunt monicis Sapienti.i m, vcrf.3 z. Curnon obo^diunt

?

Propria malitia, qua; ctiam arauet eos, lerem.i 19. Voluerunt, habeanr.

EexfjpienSy&cc^ VarpopulojexclimacSolomon^EccIel.io,!*?. Va'populo

cuiusRex, (Politicus, Eccltliafticus auc Scho]afticus)pucr cft: (hoceft,

infipiens.vcrfzo^.&cuius Principesmanecomedunt. BeataTerra.cuius

Rex(virtutc)Nobilis eft, 8>:cuiusPrincipcsvercunturintemporefiiO,ad

rcficicndum.nonadluxjiriam. Firmuseniro popnliftafusconurntin Sa

pientia & Prudentia Reg's: debilis,in luxuria helluonum, quos pcrdit

crapuia. Eft cerrc anima ilcca, prudentillima. Notatehocvos.quieftis

amphorx Bacchi; &: emcndare (iniftrum huiic viuendi ac bibendi modum : ©cnfic» fauffct )^r oic^ ju ^lamnl francf/ arm/uiiD cotsdc^jum tcuffcl

garininc/pcKc» Vcy.joj.

Ergo accipitc d i s ci p l i-

M A M /^ pcr fermoncs meos,

&;proderirvobis.

Verfiy. n^apropterprmombtts meis

erudmini,O^ ytditatemperci-

pietis.

Perfermones meos] Per Legem atquc Dodrinam mcam,quam vobis tra-

do:qu2in Amphithcatro hoc, extontccatholico triuno, dextre propo

nuntur. Qui S ap i e n x x it frudus deliderat,arborem cius,quaj eft

Vcrbum & Eloquium D e i , plantet in cordQCUo, &c tunc vefcetur fru£li-

buscius. ^^

D ifcite igitur, 6 mortales,

S APIENTIAM/

DiligitC ^IVSTITIAM,

^ quiiudicatisTerram.

Et,

Sap.i.

Verfi.rDiligitefv s Ti r ia m,

qtu tudicatiis Terram.

luflitiam] Id quod iuftum & xquum cft, in SS.a Scriptura, Libro Natu-

ry.&Confcicntiis vcftrisreftis. .^i<W/f4/ftf]Eccleliaftice,PoIiticeat-

qucScholaftice.

Utc inJeroftirJigura/icHndi^raiifU,

79

80

81 5 Reg-5.?-

Sapicntism

eiufcjuetra-

ftum & via

quztcdam;iaque illa

conftanccc

perfeucran-

dum docct

ac admonec,

SapicQS.

)^ INTERPRETATIONES

S3

Corrc£lio

Dei cumlicicia fc-

rcnda.

84

1 L

GRADVSPROLOGETICVSSECVNDVS

E X P O S I T V S.

81 Audite filii Difciplinamj\^2i^

Patris : & artcndicc ad icicn-

dam Intclligcntiam.

^^ aAudite flii Di sc 1-

PLiN AM patris, O" attendi-

te^VtfcmtlS T^RVDENTI AM.

x^nditefilii\ Viam legitimam ad S .'M' i e n t i a m ciusque fruftum fe-

liciter aclipifcendum,monfl:rathicSapiensdircipIinamncmpePatnsau-

dire,quavitiofiinprimisconigunturaflidas,vtluminisdiuinifiantc3pa-

ccs. Quo enim magis car« domatur.eo plus Spiritus illuminatur. A udi-

re do(5brmam,& audicndo oboedue,& obcediendo gubernationem a De opetere, cfl iniiium verae illvminationis.

<^ 'T) o N 7M boniitribuam

njobisy Lege M meam nede-

relinqHatis.

Quia do6trinam bonam ^"^^"

do vobis : Lcsem mcam nc

dcrclmquatis.

Do N v M^(?»«w]Bonum,idqucDonum. Quodnam?Summum,quonihilmaius, Catholicon,Tcrtriunum,videlicct, Ie h o v ii.Creaturxat-

qucNaturXj&veftriipfius Agnitionem,Cognitionem,Cognationem,V-

nionematqucFruitionemrdequofclicitcradipifcendo.agit Amphithea-

trumhocnoilrum. SedquomodohocrRefpondet S A p i e n t i a ipfa:

Lcgcm meam, inquicns, ncdcrelinquatis. Quafi diccret, ah,rogo,vos filii

charilfimi,nederelinquatisLegcmmeam:ecce,iiHdeliteradhxl'eritismi-

hi, fi permanfcritis in Legemea,rribuam vobis meaBona 6c Donainfini-

ta, abfconditain v e R b o mco, Biblice,Macro &: Micro-Cofmicc tradito

acfcripto.

^O R R E C T I O N E m/jE H O-

V jE,filimi, n^ abiia^s, t^ne ta-

/fncc

DlSCIPLINAM Do--

M I N I , fili mi , ne abiicias,

Prou. 5.

Vcri: II.84

96

88

GRADVS PRIMI. 57

(^ nec deficias cum ab co

corriperis.

dio a^ciaris propter increpatio-

nemeim:

Necdfficiitf-.f^.c.'] Omnis cnim afflidlio voxD e i ad pcenirentiam. HincPfal . 115) . 7 1 .Bonuw mthhquia hmKtUajii i?ie,i't difceremiuftificttUones tuas. Con-folacone inquic Ie H o v ah Pfal.^iOjij. InHOcsmeindtetribuUtioniSi^ego

eriptam te^. Oracc igiti'.r,iciundnccs,ljncira Sc hacficationc: rmeira, nc

ir.ifcimini, exiftimantcs vosaudiiif Dt- 1 coni"!lio,,iut iniufteaffligi: (6cjuamLxpeiicccniantureti.impii! experciscrcdc)(inehae(icationc,firmi-

cer credcntcs.D K v m vobis opitulaturum. Dilciphiiamigituraccipite,

tanquambenefic:umpaccrnuni,quovoccmini;idpctniientiam,&cogni

tioiicmmirericordiaiDiuiux. Afll:ctioncfidcsconrirmatur,cum expcri-

mur nos a De oiuuari. Non tcncatus quaha lcitt 1'ribnlatioeflSchola

praclica, &; paric cxpcrienciam.

i^ Qucm cnim <iili.^it

D o M I N vs,corripic:&qua-

G pater in filio,CGpIaceciibi.

V"c:I:ti, ^U€.'n ettim dtligitJe h o-

v AH, increpaty 0" '-velutipa-

tei • filtttm efwm yaldeamat.

£luem aV/^« Do MiNv Sj&c.j Hucpeitinct Pfal./j. cotus: qui eft

K^japh. Hunc lcgc.

Apprchandc corrciSbio-

nem, ne ciimiccas : cuftodi

ca,quiaipfaefl<^vicatua.

Vcrfi)Tene^D iScitltnam,

ne dimittaseam : cujlodiiUam:,

qma ipja efi ^zria tita.

Dis ciP Li N AM.]Doi5trinam&pict.-item, qusead omn i a vtiles:

hoccft.TimoremDoMiN i, r/>if.]Emendetigiturviram,&ambulet

inSAP lENT lit viis, qui vult acquirerevitam. Impoiribilcefl:,finevita

acquirere vitam. Dirciplinje frudus.efl: vita; ferocix,exitium.

Verit AT EM eme, &nc vendas : emc Sapienciam

&: eruclicionem,&;intclli-

genciam

Prou.ij

Vcrfij./^VEKITATEMeme, O*

nolt 'uendere S af ihNTiAMy

^DOCTRIN AH^InTEL-LIGE NTIAM.

Veritate M^»i;c]Daopcram,vthauriendoaDo mi n ovolunta-

tem, tibi compares Veritatem : nec poftponas Sapientiam veram,

Ethnicorum quorundam,Diuinitus non illuminatorum,nugis falfitatum.

Hocfigaificat,nonvendereSAP ie n r i a M,\idcverC.ioi.c^fHndusvult

decipi ; zetistufapientererudiri. Quomodo autcm emitur Veritas ? nullo fa-

neargento: fedpiainueftigationcaffiduisprccibus, S^laboribus indefef-

fis in Oratorio& Laboratorio.

Mane femina fcme cuum,

& vefperi nc quiefcerc facias

manumcuam.

Eccl. II.

VcrCfi. Jf^ane (e]Hoi]Me)Jeminafe-

mentem tuam^ O* yej^ere ne

cejfet manmtua.

E 3

Hebr.11,5.

Apoc.3,17.

8j

8ff

87

88

58 INTERPRETATIONES

%9

Pral.ie.4.1

LMdnefefntna, &c. ] Qucmadmodum caelum Macro-Colmi,matutino

5c vcfpercino roie tenam tircandat, & Micro Cofmum quoquc rccrcat

:

:ra tu mane remen fparge piarum prccationum, & vcfpen Laudum Diui

narum. Et quemadmodum auroram Muiis amicam vetcrcs dixcrunt ; ita

cuauroram Angelis bonis amicam ftatuuo. Fcrcundillimum crtfcmcn,

oratio ad De v m : fruduofiHimum femcneft,libcralitas,beneficentia&

eleemo(yna: Operachantatisfcminafuntlxtifllma^emcndatio toiius vi-

tx eft femenopcimum. Hanc {ementeminflorciuuentutis,vfqucadvc-

Iperum fenectutis,feminabis,doncc fequatur meflis vita; xtern».

DuIce(cnim)<^L V M E N,

& (icIe6Vabilc ell oculis vi-

derc S o L E M.

Vctf 7. T>ulcisqmdem efiLv x,^lucundumeHoculis mtuen So-

lcm.

^:

Vll»"''

Excitatut

pigct ad la-

botem &Sapicncix

Audiumat-queinuefti-

gationem.

Slri'i-

,1:iniv^

90

L v M E N,&c. ] Summa, puriflTimajimmacuIata L v x D e v s cft, L v x

veraChnftuseft,&:SoLluftitix:Lv x&LvmenSapienti j€,Spi-

ritus fandlus eft : L v x eft Angelus : L v x eft, veritas,via,lxtitia : L v x cft

amiftus , eft veftimentum D e i. O quam iucundum eft Lucem illam x-

tetnam.infinitam.oculisMentis intueri, &:Menteattingere; Incrcatam

&incarnatamLy c EM fideamplediinSaluatorercreatamL v c e m in

Angelis contcmplari: fulgentcm in Macro Cofmico L v m i n e Natura?,

in Luminaribus Cxli admitari ; Lucentem in anima Jvlicro-Cofmiexcita-

re ; & admirabilc iUud V r 1 M in Lapide BcnedidojSolL Philofophorum

ccrnerc. Dulcc enim hoc Lumen & deledtabile.ciarius Aurora,pulchrius

Luna, fplendidius Sole. Effigies cnim cft fulgcntis, rcfplcndenns & clari-

ficata: faciei, & Lucis Candoiff albicantium veftium Saluatoris. Dilcdtus

enim mcus candidus &: rubicundus, cui corpora noftra rcgencrata & glo-

nficata crunt perquam fimillima, quando tulgcbunc inftar luminanum

cxli,O dulce Lumcn,5c oculis delc6tabile /

8p

Vade ad formicam pi-

gcr, vide vias cius, & fapi-

ensefto:

Piou.«.

Vcif«.ff Vade adformicam,o pi-

ger, i^ confidera ijia4 eiHSy <^

difce 5>!Pi£Nri.4M.

5>o

Vadeadfirmfcam]Non ad formicam tantum,(ed ctiam ad animaiia qux-

uis:in vnoquoque cnim horum SapentijEautPrudentia;cxpcricnsrcla-

cerc fcintiUara. Aucntinus.in annalibus Boiorum,prolixaprobathifto-

ria,C I c o N i A m coniugalis caftitatis eflc ftudiofiflimam,ade6,vt fociam

propriam,adulteram fi fortc deprehcnderit(quodoreporeft)vna cumpullis madultcrioa matrc conceptislanietacdifccrpat. De C a n v mfideUcate phalccion extat non inelegans lacobi Mycilli, cuius initium eft

;

Interquadrupides, caniifidelusy

Inter tjuadrupedes, canidvolupt/u,

Inter quadruptdcs, canii Vatronum

I Cogno/citjveneratur ^tuetur, &cc.

Canum fidclitatis exempla cgtcgia multa vide apud Plutarchum lib. de

induftria animalium. Ideam hdei,conftantix,ferocia', venuftatis,Icnitatis,

inAda-

GRADVS SECVNDI. 39

. in Adamancib, lcpidillimo Iiilii drans Scaligcri cacello, doccc cuniulus

illius, parte pocinacum Doininiluiprima. Necdelnitcxemplaaliorum,

vbiuis Fere locorum. E l e p H a s , animalium cerreftrmm maximum,docile , clemens, prudcns , memoria valens

,

(pi\eu$JU->roy, luxca Plinium,

lib.8. Natural.hillor.&///////wZ.'^//«?/<mEpilh)lis, tcftcquoquecxpcrien

cia hodierna: lciunc enim ceftes ocularcs &; hde digni, qux piasftiteric magnanimicacisdocumentaAncucrpi.r , Vlyxcponi,acqiie Vicnna:,noftro

tempore. Al a v d a nomen habctapuddodos.alaudcquodmirclau-

d;t D E V M.eiqiie graciasagacpro DonisacBonisfuis: ic£cicsetiamob-

itruacurfieft.ipjam volarcinaltum, fcJcquedimitcere,pnu('quamairumac

deccrra granulum vnum pro viftu. Hoccine eft racionale quid laudare

De V M,eiquegraciasagere:SapiencioresinhifceruntabundemuItisho-

minibus inhumanis. Q_uis docuit hirundinemdomumiibitam artificio-

lam cxcruere ? Quacuor, inquit Agur,filius lacc, ( Prou. 30, i^. &:c.) (unt

minima terrx,&ripfaTuncfap enciorafapiencibus: Formic.T,popnIus in

hnnus.qui prxparac in meife cibum (ibi:lcpufculus, plebsiiiualida,qiii

collocac in petra cubile fuumrregem locufta non habct,^'cgrcditur v-

uerfa pcr curmas fjas: fteIliomanibusnicitur,& moraturinardibusrcgis.

M.ignus hicdevefbgiisSapicntix, Prudenti.xqueinanimalibus diflercn

di apentur campusifufficiant tamcn in prxfentia(Ioco qi)amplurimo

rum ) hxc pauca. Hoc addam : Senfit Plutarchus hxc , qtsx dicuntui

(^ai"««Ao;w,ideft, b^uta animalia.elfe Ac^^oca, hoc eft, racione prxdica: (ii

non tocalijfalam rationis acque virrutum fcintillis vclacoiliisaliquibus

dixifTc pocuiirec)quod &: Lactancius ftacuic, &: noftro cempore Guiliel

mus Onciacus demyftcriis numerorum fcripco pcc jliari agcn<:, dcfendic.

Ec bene hi omnes(meo quoque iudicio)fenferunt:dum enim fcintilla

SapiennxDiuinielucecin ammalibusomnibusjputaterreftnbus, aqueis

& volatihbus, non illa prorfus irrationalia f unc, icd tantum in prudcntix

gradu hominibus infenora:in hominibus enim relucccSapientia longe

vbcrior. Vercor,fiquibufdam Animalibus(nec homines omnes func x-

ciualigraduvelfapientes^velprudentesjacreacoreefl^ecconceflum bene-

ficium lingux , ne illa ipfa quodammcdo fatisfacerenc reclamancibus.

Loquel.x linguxdefeclumrefarcietloquelaoperum atque faaorum. lu-

diciumeftopencscxpercos. IngemifcentiaCvea urxadRom.8, ii. non

iibi vulc nihil. ObiicisPfalmiftx iWvid: ^ibm non eri tniellcclM. Debilc

ceric. Nonncidemdehominibusvehemencibus,iracundis acque feroci-

bus dici fo'et, alias ranone non dcfticucis ? MirabiUs D e v s m operi-

bus fuis ; cuius Bonicatem , Omnipotenciam & Sapienciam ( tam particu-

laricer quam vniuerfaUcer) loouitur, fatetur,ac profitecur cotii vniuerfum

:

modo cn^enc, qui obferuacencD e VM macrocofmice loquemem.eumque

intelhgerent.

M Cui cum non fit dux, nec

prxfettus,nec dominus.

Verf 7. ,^U£ cum nonhal/eat-(^'du-

ce,necprxceptore^necprincipe.

Duccm] Vifibilcmaut externum : internum habecNaturam videlicct,

prxccpcticcm (qux cam non infipicncer inftuuic ) fideUflTimam ac fapien-

ccm.—«-

j

91

pi

\o I N T E R P R E T A T I O N t- S

Tamen parat in xllatc ci-

bum rLUim,c6gregatinmef-

(e elcam. luam.

ff Tarat in acjlate cihumji-

bi, t^ congregat m mejfe quod

comedat.

Parat ia ic/lafe, &c.] Laborandum e(re,etiam .i formica fipientcrdoce-

mur. ThcolophiceOrandiim &iapicncerL3borandu!ncuiuis nollrum.

Ideo Paulus Ephcl.^, 28. prxcipir, vc lahorcc vnusquifque manibus Itus

quod bonum efl:,vc habeatVnde tribuat ncceHitatem paticndi. Ha:cD 1 1,

quiotiumcxccraturjVolunt.is : c[md.otia dant 'vitia. Otmmpulimiar SathaM.

Apud Ezech.incer peccaca Sodom3:,etiam otium numeratur.vbi c.16,49.

(ic lcgitur : Hacfattmiqiutas Sodoma,fup(rlna,faiuritaspanis,^ahuni{.iatia , (^

uliurn ipfim^ filiorum eiiis :^ marium ege>io ^pauptri nonporrigchant. Et tlcux -

ij!lttni,(j;'fecer(tntabomin.itiGnes: ^ahjlulieas ficutvtd'[ii. Otium hocloco

intelligaur manCjCciratioScvacatio turpisjquod lucundum malum , &r

vita: caiics hecticaquea:gtitudoomnuim bonorum: nonhonefiumillud

acliberale.dequoinfraverr.ioj. CumM\neruamanummouendamefrc,redte vcneranda prxcipit Anc!q'iita> : &: quid.m in xftatc, hocen-,in temporeopportuno.Vldevcrf.iyo.Studiumigitur &:laboresS a p i e n t i ^ver.TnoUdifterreincraftmumXculongum^hodichodieOrajdifce.obler-

uajannota,qmcquidTheofophice fuggerit tibiSpiritusveritatis :hodie,

hodicLabora, &: cibum S a p i e n t i .* corpori,Spirituiac Animspara,tuChrifliano Cabalx,Phylico-Mag!Xj&: Phylico Chemjrlfudiole. Ra-

cionistrutinadiligenterpcrpcnde, cxncgotio negotium lcri, donccna-fcatur labyrinihus, ex quonunquamextriceris. Sequcreigiturbenemo-

nentem,bonosque labores(meiita!es&manuales)dediein dicm ncqua-

quam diffcr. ^as Du^UtW t§un vilDlabonren tvilt/ Dvii5 t6uc &cl(DC. Nam vi-

-4 tabreuisjarslonga.

92-

\

9i

9A

Vfquequo {"

cs ? quando conlurges^ a

fomnotuo ? -

.->iger dormi- VerC?.VfqiieqtM ptger dormies f

quandofurges afomno tuo f

K^fomno ] Non tantum pigritix, fed quoque malitia», dcrifionis , incre-

duliiatis,ignorantia:acncgligcntis;tam famx,quam vitx,animse&:cor-

pori.pernicioliliimo. Prou. 2.0,13. ^^iidiit^erefomnum^^mteegeftas opprimat

:

apenociilos, crfaturarepanihus.

Paululum dormies,pau-"

luliiv^ dormitabis, pau-

lulum conicrcs manus Vc

dormias.

VcrCio. Tarum fhmnormn , panmdormttationum capiendo , parttm

compltcattonis mantium ad dor-

mtendum

:

?4

S>5

Pau/flnm dormitahid, Scc.]l\l\id paululum folcc crefccrc in immcnfum-iuxcailluii, Paruitserrerininitio, magnusinfnc^. Pigermorando, ftgit lci

pfum,^donaDt I.

Ec veniectanquam viacorj

jEtyeniet tanquamn/iator p)

eo"c!^as

GRADVS SECVNDI. 41

cgcftas tu'a , &: paupertas

tua taiiquam vir clypeoar-

matus.

aupertes,qua-(^egejias tna, f^p

liyirarmatiu. ^ Siyero impi-

gerfueru, ^oeniet njtfons mejTis

tua^CS^ egeflas longefugtet a te.

Eg.'/las cr ff/iupcrief] Non panis tantum, verum etiam S a p i e n t i ii,

PrudencJx ac Intelligencia", tam in Naturalibus, Artificialibus , Mechani-cis, &:c. qiKimin Mccaphviicis atque Diuinis. HucquadrantProuerbia :

Labores rcctifa?:s,henoresnciifat. Honos O" ontti concurrunt. ^jti 'uultfentirecom-

mod%, fentiat croNcra. Sic Pvoii.io, 4. E^ejiatem operata elirnanturemi(fa ; ma-

HusautenyfariiumcitHitiaspcirat. Ex,\hid.i 4yi^.Inommoperel>onocritahuncian-

tia,vbt attterniierba ftmtpli!r<f/ja,ikt frcquenter egfftits. NulUis fiquidsm fruftus

proucnir,ex fcrnionc prolaro- Germani infcriores dicunt : '^^ i(i mit ff^?

^cnmV^tfliCtrvin. ManusfuncinnomineDominiadmouendx;&tuncie-quitur piotcdlus aut emolumencuni. Sii/npiger, &c.] Hincillud: 3(llff^

rccfH l>llD V>U»frDroffc»/ ^at |'c^r Offt gcnojfcn. Frtmits /mgat toro Paterfamtlias,

'vhtrnnscubct.

Qu_i cogrcgat in cTftate,

filiusintclligenseil: quiveio

dormit in mciTe, films ell:

confundens. •

PlOU.IO

Vcif5..^m congregat [f in Me s-

s E,filtiis Sapiens efl : ctui autem

flertit JEST AT Eyfiliiis coyifufio-

nis.

Inmeff?_j'^ Occaflonisauctemporisopporcuni. N:im, rrontecapiffataeli

poflhjec occa/ioca/ua. Notctui:\oxFerdin3.nQilmiperzwi:is; Sttpeditvnusdies,

quhdaliasintegerno»d€dttannu4.Ttm^\jisigitviV,\ocm-n,pc\:(oms,?i.occz(\o-

ncm in rebus gercndis obferua : vrgeacque vnufquifque oblaram fibi a

De o occaiioncmbenegerendxrej. Paulusineandemfenteatiamiubet

feruirerempori.Ephcf 5,i(f. yEftaseft,nonannitantum,fed &iuuentutis,

cotius vicxjOCcaUonis , temporis , amicorum , pra:ceptorum , promotio-

num, bonorurr» Corporis, Animss atque Fortuux didorum : Genius aut

Spiritus tuus bonusporeftac vulc^Poceftaucem&vulc, cumceimpeliic,

quando motum in ce percipis bonum. Mocus ille, illa impuKio a:tcrna &externa,eft vocacio Diuina,m qua, iuxca Apoftoli dodrinam , Orando &:

Laborando,fidelicerpermanendum.i,Cor.7,zo.Videverflj7o,i77.

^ Mulier ftulta & cla-

mola,plenaqueillccebri5,&

nihil omnino fcicns.

Prou. 9.

Vcrf. 13.

,SVluli:r flulta tumultua-

tur^fimplex eH, O* nefcit quic-

quam.

C^DiIierJIultayScc.] Sapientia mundana eft mulierilla ftulca,qua: pro-

pzci-ca.fu/ta vocacur,quu non eft radio aliquo Sapiencix Cacleftis illuftra-

:a. Summa ftultitia eft, quicquid humanum ingenium parturit abfque il

luminatione Spiritus f"anfti;ex qua ftulticia deinde fequuncur clamofs,

ftreperaj, & cumulcuofje contenciones, quac-ftiones,fubciUcaces,fophi-

linara , qua; tandem in ventos & fumum abeunt. Nihilominus tamen

Ota & La-

bora iDevsdabit finc

mora.

96

97

1 4i INTERPRETATIONES

98

hicc facuamerctrix, fucopida&purpuratavefteinduta,fiaudibus lliisil-

lcc.brisque inefcat multos, &: fpcciofis titulis palliat fLiamllultitiam;&

per omncs gradus ftultitia: ducit alumnos fuos.vfque ad fupremamlar-

uam.Dchac videpluravcrll.107. &117.

Sedet [f in foribus donms

fux fttper feliam j^ in exceljo

yrbis loco.

99

Etfedetadoftiumdomus verCi^-

fua: fupcr fedem , in locis ex-

celfisciuitatis.

Inforibm,?i:c.^ Qucmadmodumoftium Sapicntiaeverccft timor De i

& aifidus preces: jta oftium domus ftultitix eft D E i ignorantia,&: propria

phantafia,qua?in ludicris verborum tricis hsrct.lefcque faftuose oftentat-

Et quemadmodum veftibula domus folcnteflepulchra&fplcndida: fic

oftium ftultitiz magnis vcrborum ampuUis eft adornatum. In excel/ojbcc^

Etiamfi prstcr fucum&lenociniavcrboruminanium.raundanafapien-

tia nihil habeat: tamen fedem in locoexccllbciuitatisfibiextruxit,hoc

eft , opinionem Sapicntix fibi conciliar, homincs in admirationcm lui ra

pit.Si: quafi numen quoddam ab omnibus colitur,vcra Sapientiaopprcfsa

& cxplofa : quemadmodum Scribx &: Pharifa:i & fummi PontiHccs in lo-

coexccllo fedebant,id cft, in magna auihoritateerantjChtiftoSaluato-

rc noftrojqui eft vera Sapi^ntiaj profligato.

Vt vocct tranfcuntcs pcr

viam,qui dirigunt femitas

fuas,diccns.

Verf ij. Vt ^ocuret '(p^ tranfeuntes

per njiAm , O^pergentes itmere

fuo.

100

lOI

7ranfeuntesprmimY^Av^xS. alliciunturadftultitixlimites, vanistitulis,

honoribus,ft pcndiis,laudccruditionis, &acquiefcuntin vmbratiliilla&

verbofa philolophia, ignari vcrx Sapicntis, qua: longc aha via inucftigan-

da & acquirenda eft. Q^am viam fapientiflimus Rcx nobis monftrat in

libro Sapientia?. Ah tranfeunres per viam breuiflfimx&miferrimaevitaj

huius-prudenter& pie difcite dirigere femitas veftras,vt ad portam & por.

tam SapientiiE^rernjEperducamini.

Quis cftparuuIuSjdecli-

nct ad me,&^ vecordi lo-

quutacft.

VerfiS..^Mfcjuis efijtmplex, declt-

net huc , ^ carenti corde dt-

Xtty

5J8

f(frWi/(7^«»rtf f/?]Infipicns & vccors &amens cft.qui patitur fibi impo-ni a mundana fapientia.qux incfcat fimpliccs hononbus,voluptatibus, o

pibus, qua: fumi inftar diftugiunt&cuancfcunt. FiliiSapicntisequarrunt

honores pcr humiIiratem,voiuptatcs pcr fobrietatem,opes pcr bcnignita-

rem,gaudium pcrlachrymas, fcientiam pcr cxperieniiamin Oratorio &Laboratorio.

VerCi7.K^ Aqua: furtiua: dulcio-

res funtj&^panis abfcon-

ditusfuauior.

tAquit furat^ dulces funt:

O* panij abjcondttus fuauis

eH.

GRADVS SECVNDI. 43

y^t^uiifiirtiud, &c. ] Omnes Scicncias non diuinitus, aut Diuino-Magi-

cc,& Cbriltiano-Cabalice acquificar pcrprcccs 6c lachrymas funt aquxtu rtiu2, no Diuinitus dacx ; ideo non luncdona pcrfcdta a patre luminumprofcda; igitur dcceptoria,fucata,nulUus cmolumenti. Dulccs l"unt,quia

acquiruntur finc carnis mortificatiQnc, fine vcra pccniccncia, flne vero ci-

morcDEijideocarnifuncdulces. Finis Ahfionjiitus^ Furcimacquilicus,

non eft panisSapiencix&vicar, quo animaalicur.fcdcftpanis volupcacis

mundanx, opum &: honorum futilm ; ideo fuauis carni,atla;thali&animg.

Etnc{cit{implcx,quod V"*^'*-

morcui func ibi, i'^^ protun-

disinfcrnirunc inuicati ab

ca. E:t Se-

pcuagmta.

'Et tgnorauit quodtbijint gt-

ganteSy<[jr^ tnprofundtj tnfer-

ni conuiux ett^s.

.^t entm applicabttur tUt,

defcendet ad tnferos : nam qut

abfcejfertt ab ea^faluabitur.

/»^rc/^w<^/«/^r»/,&c.]HiccftfinisSapientia;mundaneimmunda:,huc

quoque omnesdiucrtunteaimbuci,inflati,cuigidi. Hicfplendoreorum

in tenebras, luxus inmiferiam,voluprates incruciacu5,gaudiuminciula-

cum,honores in ignominiam.opesinfcedicacemabominabilcmconuer-

cuncur. Quienim inhacvitanonelldomicilium SAPiENxiyE yEter-

nx.Lucis Diu^x, & Spiritus fandi ; habitaculum eric tcnebraruro,& hor-

roris infernalis,fpirituum malorumreo quod Luccmaccnebris, Vcrita-

cem a mendacio peciic. JEterm Veritasjocer.os -,JEtana. via.dirigensiS

-,JEter

terniFita viuificAnos \ Mterrn Lux,illumina. nos\ JEtirna SdM,fa.lu:i rsos: ne in

profitndii inferni epuU noflr/tifed in altijfimis adSa^iertti^ JEternA menfam ajfidea,-

mtUifatiati af^eSlu Dtuino in mternum.

,oj (OfilimijCuftodifer-

moncs meos,& Prjccepta

mcarcconde apud te.

Prou. 7.

VerCi.

ExSc-ptu3gin

gint».

( ) [ffli fnij cufiodt fermo-

nes meoSi^fraceptameaffre-

condetihi.

FtlijhonoraDominv m,6^

'-ualebu :frater eum yero^ ne tt-

mueris alienum.

lot

FiSmi] Conucrtatte D e v s inmclius,qui fupcrcilioignobih&rmun-

dano fpcrnis admonitiones Sapiencis,tam paccrnas fracernasquc mcas.

Pfdcepta mea reconde tihi. ] Mulca & fcrc innumcrabilia,obiiciuncfpiricus

maligni&impoftores;humanisingeniisimpcdimcnta,quibusviamadSa-

lucarem conuerfionem is: illuminationcm intcrcludunt. Quot cnim^ob-

fccrc, func Mundi illccebia: ? quot voluptatcs, quibus quafi vifco rctinen-

tur corda mortalium,quemadmodum c2.n\t'?octz: Vifiw mertis,veftrae!i

blsnditia. Et qucmadmodum opio conucrtuntur in fbmnum,eo quiv-

tuntur:itaftygio&infernaliopio,animijmortalium conucrtunturinfo-

mnumlcthaEum,'& profundam obliuionem rcrum Cxleftium. Ideo mo

-

Exhoitatio

a(lS.APIiN-

TIAM.,&ob'

feruatioDe

Pixcepto-

rum.

-^«J^

ZOJ

+ 4 INTERPRETATIONtS

AtJhortatur

ad concem-pUtioncni

VsRBi Dei,

quo rctra

himur i

fcottatione

Mentis &Corporis.

104

^vT^iln

105

io<r

let hic Sapicns, vt Hlius Thcofophioe, prarceptaeius in intimos cordis pt-

ictralibus rccondar, &: fidcii iiigiquememoriacuftodiat. Obliteratise-

'limviuisDE ifcrmonibusinpedorchumano.receditSpiritusIllumina-

cionis & Sapientix,&: luccedic fpiritus tencbrarum & ftultitix.

SeruaM an d a t a mea,

^ & viucs : & L E G E M me-

am quafi pupillam oculi tui.

VerfiQiflodi l^rxcepta. mea,^

viues: f^ Lege meamtanquam

pHpil/am oculorum tuorum.

Etvfues] Quiavitafuntinuenientibusca.Videvcrf.zy. O praxiaram

fcntentiam,plenamSapientix! Quemadmodum enim pupilia fcdeseft

radiorum vifiuorum & luminis viflui ; ita prsccptaD e 1 iiinc iux & radii

luminoiiin mentibus hominum.

Alliga ca digitis ruisi fcri-

be ea in tabula cordis tui.

Verfj. ^LigaEam in digitis tuisy

fcriheillam in tahulis cordistm.

Vctr4.

Ligaeamindigitis] Tanquam m annuio recordationis.Hic A n n v lvs

afTiftentixSpiritUs boni.Theoiophorum. Liga prtecfpiarr^ea m corde tuo iu-

giter,(^circumdigutturituoProu. 6, 11. Eruntojue-uerbahjeCtqniecgoprxctptotibi

hodte,in corde tuo : cjr narrabii ea filii^ tuii,^rnedi(abiri6fedtm tn domo ttta,cr am-

bulani in ittnere. dormiens atque cotifurgens : e^ i'gabis ea quafifignum in manu tua,

eruntqtte (r mottehunfur inter oculos tuos,/crtbesqtte ea in limine^ofltis domtis tux,

Deut. 6., 6. Omnia, fcito, nobis ad dottrinam cflc fcripra. Quamobrem,hicdifce. Intabu/iscordisJ Hoc P E N t a c v i, v m Soiomonis virtuo-

fum : non iiiud Nigromanticorum feu Cacomagorum phantafticumat-

queblafphemum: ecolioMentiscua:fufpendendum. Videhguram Am-phicheatri huius quartam.

Dic S A p I E M T I ^, foror

mea es tu: & propinquam,

Intelligentiam voca:

Dic Sap ien t ii€,8«:c.] De v s boncquidhocefljdicereS ap ie n-

T I Ji. JEternx, Soror MfcAes,&PRVDENTiAMDEi vocarc A-

micam mcam ! Ego ne mortalis hoc audcbo ? Quid iaciam ? Sapienci fa-

picntfr obcemperabo: optansquccx totis pra:cordiismeis,flimulo Sa-p I E NT I /E ipfiusimpullus,lachrymasquepccnitentiaies, priiliordialem

Regenerationis i/A^, prasgaudio mtt rno eftundens, dico dicamque femperSA Pi ENTiitlEHOV it,fisamicamea,formofamca,columba

mea.'Tecligo,cuidico,rumihifolaplaGes.' Veniinhortum Mentis mex.'

Veni,veni,veni,6 corculum mcum ! dclitia: mex ! O Hhochmahello Benahel\

6 fi uduofiflimum in nos S a p i e n t i jt vcr^aduentum ! Perplacet mihi

voXyquam Socrates Aclienienfi^ Piiiiofophus figilio fua gcrcbat infcul-

ptam, ha:c : K^rtticu^ horr.inii, Sapientiaeiu6 : IntmicmfiuUttta. Quid, qiiarfo,

congfucnttus S jpientis noftri, loci citati,verbis,fi deSAPiENTiA JL-terna , fota vera , pie ac Chriftiane hoc intelligamus ? Amicus , I h s v H

^ DicSa p I e n t I jEyJoror

mea es i ^ Trvdentiamnjocaamicam tuam.

C H R I STV S

0,9

GRADVSSECVNDI. 4^

C H R I s T V s , &ict*di)Ci>7r^, (Sapientia Dei, no(lri caufa ciio fa-

cta)ccicus,im6fia:erruauillimiis,quiinrcincerraccinitur. Amicusnon-ncmagnus,qui moricur hoftis amore? In hoc Archcivpum fidelitcrimi-

rantes, fapimus, pollimusacimpctramus o m n i a, Chrifti.inoCabalifti-

cc, Phyficomagice, &:Phy(icoChemice,Theofophicc. PerSAPiE n-

T I A M conferuaci func, quicunque placucrunc Do m i n o aprincipio,

verf.i^o. Vidccap.io.hb.Sapien.totum. Porro: Dixiltioptimefracer,

Matth. 8, z o. Vulpesfiiteas habent, (^ zv/ucm calt nidos, atfilins hominismn ht-

betvhicaputrecit7ztt. Inme, ohrecro,capucreclina: tocus, tibipaceo: totus

fum cuus : non vc cu conquiL-fcas, fcd mihi, Corporc, Spiricu &: Anima, ex

te fit quies Co^i e s ) xterna.Concordat cum hifce noltris D. Auguftinus,

Medir.cap./.&r 8.inquiens:«_^w^/r, D e V s mcHs^amoremagruiymagisquc te

arnare citpio , cia mtht vt amcm tcfimper quarftum voby quanttwt d<. bfO, vt tujoliu

tota intentio mea,c^omnis mcdiiattorNea,temedtterperd!esjmec(Jfitione,tefin-

tiitmper foporem in nocJe, te alloquatur Spiritus mcM., t ciirnfabulftur Clltns mea

;

lumi -le fancU vifionis tuA tUuflr' tur cor meum, vt te duce^ te rcxiore,ambiiUm di^vtrtutetn vif tutem , tdndcmq^e videam /f D evm Drornmin Sion,nunc qutdem

per Speculum tn <triigmate,tunc auiemficieadfaciem,<^men. Efuc,Do^rin*flii

(jux volo.

Vc cuftodiatteamulie-

rc aliena, ab e^ranea a\ix

fcrmones flJbs lenit.

Vcrn^. Vt cufiodiat te jj a muliere

exfranea, c^ ab aiie»a,quayer-

bafua dulciafactt.

<_xf/w»//f''f<'x/r4»<?4]Dequaverf ii7.Fornicatiocumea,adajrernumdu-

citperniciem : mel enim habecinore,fclai"Ienicale(rodensinteriora)in

cordc.

Ne declinct ad vias eius

cor tuum , nequc oberres

infemitiscius.

IbidemVerfi^. If 5V> ahfrahatur in yiis il-

liiif mens tua, neque deciptaris

fernitis ettu.

?(eabfrahatur,&zc.] Mundana fipientia meretrix eft.iilecebris fuis car-

nalibus, vtpote faftu, arrogantia, fupcrbia, voiupracibus, hononbus,diui-

ciis,menres hominum allicicns ; quibus tamen Mens humana non illumi-

natur,fcdtenebrisobfcuratur,corrumpitur,ta:datur. Semitxctiam ipiius

dcccptorix, non pcrduccntcsadverum finen» hominis ,adveram&a:ter-

lum Sapicntiam, fcdad mottem & confufioncm. Piuina Sapiejitia virgo

cft, qu2noniungitur,de(pon(aturaurcopularurcum!mpurisanimis,(ed

D E I Timore imbutis.quos puritate (u.nllaminat, & ad fontern S a p i-

E N T i it ,& ad prima:uam Kicem Chriftam klam perdUwit,&: cum eodemconiungit. Videinfravcrfiij.

^^Multos enim vulnc-

ratos dciecit, & forciilimi

quiq-, interfedtiruntabca.

Verfz*. ^iuhos enim 'uulneratos de-

iecit, O" forttjjimi quique inter-

feciiftnt ab ea.

F ?

107

108

lop

4^ INTERPRETATIONKS

IIO

Sapientiaabimpioruvia & fcor-

tatioas cii

i$ophil>is

hberat &dirigitin

riambo-nam.

III

lU

(^tnltos Tjulntratos deiecit'^ Multi qui concubucre cum mercctice hac, vi

ri (quidam)ingenii alia> non admodum praui.veneno eiusfubtilijtan-

quamepidcmicalue^grauitcnnfcdi, vixtandem,inmortisagone,aliquid

lcuaminis lcnfcrunt: multi,fortillimi,hor efl:,do6ti & fapientiirimi (a fui fl

milibus ] habici, (cum tamen erantftulciHimi^in Sapiencix tam infipientis

caliginc,lethaliterraucir.ti,decumbentes, mifere cxpirarunt( exempla

funt in promptu innumcra)&- pi.*rieruntin vanitacibusfuis.inquc cene-

brarum abyfTo fepulti iacentes mapent. Alccriusigiturexemplojfili, di-

fcico .Namfelix,qitemfaaunt alienapericitU cautu-n.

Verri/.I

I

Vix tnferm , domns etttf , de-

\Jcendentes adcubictiU mortis.

M^Vix infcri domus c-

ius, pcnctrantcs inceriora

mortis.

Fixinfef^iiicc.'] Duccnceseo, vndevenerunr. SapiencixDiuinjc vixrc-

Hx func ad csElcftia scernaque perduccnces,penctrantesintcriaravicx:

advi^ infcrnifuncvia:impietatis,adinreriorcsmortisaccrbitaces pcrdu-

centcs. FinisSapicntixveracacDiun.i', vicacfl: talfxacmundanarmorb.

Serpentina cnim illa aflutia morccm in mundum incroduxic : Diuinave-

ro Sapicntia (incarnata.fihus De i ) vicaiii mundo dcdic.

Quado intrauerit S a p i-

E N T i A cor tuum ; & cocrni-

tio anim^ tua: dulcis fucrit»:

Prou.'i.

Vcri:;.If Si intrauerit Sapien-

Ti A cortHtim,ix SCIENTIAdnma^ tu^ Ifplacuent^

"5

Si intraturit] Sinedar Sapi enti>e guflaueritcorcuum. Placue-

rit] Ica,vc decernas ad vfumvicx acconfuctudinemcibiadiQngereeam,

veri.507. eiqueexcoco cordediccrc, Soror mcaes, ScPrvdentiamvocare amicam tuam,ver(.io6^. SponfameamtibiafTumcrcvcrf 146". &conquiefccre cum illa, verf. 25 6, O quanca multicudo dulcedinis diligen-

tibusceDomine?

Cogitancia cuflodict cc, 1

^'''^"-1 /f Con/iiium cujiodiette,^

& incclligecia coferuabic tc. I I IPrudentiaferuabttte.

Confiliumcuflodiette] Non humanum fed Diuinum,quod I e h o v a hmific de alcifTimis. Ncindeccptionum &crrorumlapidcm impingacpes

mencis tusc. Ecfjccorrigunturvia;hommuraincerra,&:difcuncfaiucaria

vica:& adionum confilia.

VcrCij Vt eruaris /^d ^ta mala, i^

ab homine ff qui peruerja lo-

quttur.

Vt cruat te a via mala,

aviroloqucntcperucrfita-

tcs:

t^viamaW] Hoccft,a.dogmaceSapicncia:mundanzaut fccularis^qu^

Philofophia vc prorfus deftituca luce Vericacis, itatoca fophiflica&rinfi

piens.flultitiaqjcoramDE o,teftePauloi.Cor.i,2o.VndeadColofI*.i,8.

Videte

III

"3

GRADVS SECVNDI.Vtdcte^niquu vos decipiatperI'h:loJ(>phiam,&inanemfaUaciam,Jecundumtradi

tionimhoniinum-ficundumelewuttimundiyCrftonJecuttdumChtJlum.ldc^j^cr

Philofophiam.quar carct fpiraculo D e l & illuftrationc Diuina : .inniten-

tcm prudcntix iuxphantafticx atque mundana:, non luci vcritatis, in Li-

bris SS.* Scriptura?, Natura: &: Confcientia: Diuinitus Tcriptx, tradita: a€

manitcftatx. ^u^piruerfnlos^uitur]^ \n quocunquevisfcibih.Diabologus

illcllr,autJurcpcrucr(iis,Cacomedicus,P(cnidophyficus,Sophifta,autqui-

uis aliusjpro rectis falfa fubftituens,ipccie veritatis fucata. Adeo in quouis

ftatusgcncre((uperquoconqucrituromnisluftitiamamans)rcrumgcre-

darumiftigubernaculapailimhodietencnt,vtintcrSapicntcs, hocfeculofereminimctutum (it,S a p i e n t i jt Doftrinam pureprofitcri.Tan-

tuminualuitmalitia:fumus!Nam,(iquifunt,fDiisgeniti;qui Ve R ita-T I totos fe dedicajit, infani , ignari , irrcligioli, interdum hxrctici vocan-

tur,odiohabcntur,ct!am pcriculumcapitale in cosconftituitur, contu

mcliisafticiuntur,fa:peljcishuius vlurapriuantur. Hjrc pucmia S a p i

E N T I j€ amatorum, apudmundumimmundum; hifcciniurioseaftcfta

ipfa Sapientia incarna acaput.-fimdiapatientcr feramusmcirbra.

Eft cnim (umma fclicitas,prcpter Optimum,pati a pcllim is. O tempor.. 1

omorcs! D tus, detiftisfuncm &linem. Amcn,dicatomn.sThco So-

phiajamator.

Qui relinquunt itfer re-

d:um, & aq^^bttlant pervias

ccnebrofas.

VcrCij. ^i^ derelinquuntjemi-

toAreHas^fS ambtdatper ytas

tenebrofki.

'^"Ouidere/tnqitwtt.Sccl Nimirurh , fertiitas SApientije veras." quos

propterca S a p lE nt i a viciirimrclinquir^&iureoptimo tradit(Rom.

i,i8.&feqq.)in reprobum f'enfum,vtambulentpervias tenebrofas,&fa-

ciant ea,qux non coueniuntirepleti omni iniuftitiaj^pcrptnditc h^c,qu^-

fo,quiEcclc(iaftice,Politiceatq;Scholaftice,Tcrramiudicatis, vern6j.&

fcqq.Xcortatione,vcrfutia,auantia,malitiS,plcniinuidia,c2:dc,contcnti-

one,dolo,malispra:ditimoribus,(ufurroncs, obtrcdatores.D ei oforcs,

contumeliofi,clati,glorio(i,cxcogitatorcs malorum , parcntibus immori-

gcri-.expcrtcsintelligerix.paftorum haudquaquam tenaces,alicniacha-

ritatis aftedu,ncfciifcederis,imtnifencordes. Lapidi Lydohuicaftricct

vnufquifquc ( cuiuscunque (it ordinis,ftatus ac facultatis ) Conlcicntiam,

cxaminctque ada &: fada fua qui vult ac gaudet SAPiENTiit vcrx fi

liuscfrc&nominari. Si gn a T v r j€hxccrrocertiusdcmonftrant,talcs

qui f int.nihil hrmi,folidi au: rcde fcircopinari tantum : dum opinantur,

funt fcmper difccntesacdifpurantcs,adveritatisfinem nunquamperuc-nientcs. Nimium enimaltercAndo iitiXtiiP. Clodii atque Varronisprouer-

biam,veritaf dmittiiur.

Qu^iLTtanturfaccrc ma-lum , cxultant in pcrucrfi-

tacibus mali.

VerCi4. ^ui Utantur [f cutn mAle-

fecertnty O' exultant{f in rebu<t

pejjimij:

114

115

48 I N T E R P R E T A T I O N L S

116

Cum malefecerint ] Cum falfum pro vero, iniqunm pi o accjucJ, netas pro

iurcfraudulcniiilmiifiibdolcfubftituerintatquedefiMiderint: apudquos

lus &: luftitia, Vcritas 5c Conlcientia, nihil eil, nifi publica merces vansc-

que, apud vulgum im pericum & profanum , qui ex veritate pauca , ex opi-

nionemultaxftimat.glorixaucupium. Pereanr,quicandjdum vercuntin

nigriim. Inrebtapejjimis^ V;rautciT»iilis: quiacommittunr,quodhaudfa-

cileremittctur,peccacum contra Confcicntiam.

Stottatio-

, nem ta ra-

tionis ac

mentis.qua

corporisvi-

tandam.

117

Quorum ^vLTpemer-(x funt 3 6c infames greflus

eorum.

VerC ij. .^orum femitt& pcruerfz

funt ^tS' V^Ti^tierJi funt m ymfuii.

Vi£peruerfe\ Ah,cur non peruerfxjCum laruas ruperbi.T.fophifmatum,

mendaciorum,litigiofarum rationum conclu/iuncularumve, deceptio-

numSvrtahiitatumpernitiofiirimaSjfupcrcifoaltomahriofeprjfcrantior-

mofxvericacisfaciei. Obquodvereintamesgreirus eorum.

Vt eruaris k^ a muliere

aliena, &^ ab exrranea,

^ q mollit fermones fuos.

Ver[:i«. Vt ernat temftamamuliere

extranea, ah aliena^ qu£ elo-

quiafa cmGllit, \

{^ mu/iere al/em^Sapiens hic nonfimpUcicerdef^i-wrracioneagiccar-

nalijverum quoque lenlbum,rationis ac mentis.quemadmodum verfu ap-

parecioS. Vcenim corrumpunt bonosmorescoiloquiaprauajllcbonas

mentcsdogmatafalia. Sapicntiamuiu)ana,vulpccularis, tumida, fuper-

ba, litigiose dilputacoria,ampul!ofa,verborum inanium garrulicate fine

mence fonos blacerans,& dialedicis prxftigiis (diftinguo.amice Ledor, v-

fum verum ab abufu) pcrfophifmatum ambages, (bdudionum reciaten

.

des,eft illa illex,blada & alicna 6c mulier ( Prou.7. ) extranea, ihilta & cla.

mofa,qua: mendacillimoticuIo,pro S a p i e N x i a vera, fe diabolice ven-

ditatilultis:cu,iuxtaPaulum,nullaveriorlitftultitiaapud De v M.quamterrena fapientia ; dcdifcenda ei, qui vcrc cupiat fapere. In Philofophicis

Ludouicum ViuesauditePhilofophum(cui,vtarcificiinfuaaitecreden-

dum)ienem,doctrina&expericntiavalcncem:Qux,inquir,iniuuencuce

elaco fupercilio pucabam elle chef;iurosinPhilofophia,iara conuerfus&:

fcnex, video vixftercora eire, £c cancumremorasvita^piar, ftudioruraquc

neceirariorum fuifle. Ha:c illc. Sandos etiam Pacres, Hieronymum,Ambrofiii, Auguftinum, Cyprianum, Hilarium, Bafilium,Cyrillum^Tcr-

tulIianum,Bernhardum,Prudentium, Ifidorum,multosquc alios viros

pios & dodlos (quorum pofTem, fi ferrent tempus & locus, prolixum infti-

tuere catalogum.fcriptis illorumidabundeceftantibus)nonparumpfe-nicuit infumpta: opcr.x , quam locarunt in tradanda Philofophia feculari,

femper difputatoria,Ethnica,teri:ena:omnesquepoft rnultos lin illacx-

anthlatos Iabores,in eo tandem conueniunt, iftampeftemen'everitatis,

fcicntixfolid;r,LegisqueDEi,&:ReligionisChrifti. Fugiteergo.fugitc,

6 adolefcentes,mcrctricem : £c, exemplo Imperatoris Maximfliani I.

Eihnice

GRADVS TERTII. 49

Ethnicc aut 'protane philofophantcs, audite vt ranas, non vt philomclus.

Qui ( diabolo non impcdientc^potcft capere.capiat &: fe cmcnder. {^b^v/rrf«^4]percgrina, Grarca, mendaci,qua:non comprobatur tcflimonio

Spiritus fanfti interno. Ratio eft,quia Sapicntia non acquintur tucatis &:

phaleratis Rhctorica: vcrbis,ncc lyllogiimorum tortuoritaribus,quibus

Extranca harcparuulos &: incautos inlui(heuturpem & merctricmm !)

amorem pcHicic: fed Lumine mcntis Diumitus illuftratx ( Enthufiaftice )

cadentc fuper intelled:um,&: mouente liberam credendi voluntatcm:qux

nobili/Iima cft omniumrcrumfciendarum via. ^iixmollttfetmonesjuos'^

Dialcfticc, Rhetorice. Seneca : 'JMeUitum 'venenumi hlanda orotio. J^^/i-cirecredttjfacile dccipitur. Proinde Cicero rcdte dixit: Vires (^ neruifunt Sa-

penttA^nonfacilecredere. EtEuripides: Prudenti diffidentia nihilmclii4s(^vti

LiushomirUhus. Difcite ergo nunc, 6mortaIcs,tot rantorumqucmonitis,

hanccauerc, non ipforum iniuucntutis ignorantix teruorcerractum imi-

tari errorcm potuis, quam jetace deinde plus (apientium pitniceatiam.

Et relinquic <^ duccmpubercatis fua:, &^ padi

Dei fuioblicaeft.

VerCi?. ^£ defent ducem adole-

fcentix. fix , ^ pacit T>ei fut

obltta eH.

Ducempiibertatii] Hoc cft , D £ v M iprum : qui pcr Sapientiamfuam^in Libro Naturx magno,Lcge(in Micro &: Macrocofmo)Diuinitus

tradita, Vcrbo^^ucfuofcnptcabvlqucinitioMundijamalitiaadRcgiamV E R I T A T is viam,auocauir, inuitauir;hodieijnuitat,vocar. PailiD e i

/ut,&cc. ] Exemplo Parentis, hoc cft,diaboli,qui in veritate non permanfir.

iohan. 8, 44.cuius illa filia obccdientiflima. Omnes quiiungunt&con-iunguntfecumhancmatrimonio, perditcobliuifcunturp^di Dei fui,&

gencrifiuntdiabolijfocrumquehabenthoftem D e i,CreaturxatqueNa-

turar.totiusquc genens humani. (^int c^rdc^f ©cfdlfcf^alft. Vt caueas,mo-nitor tibi fum,amicus.

verfij. f .^iainchnauitad mortem

domtis eiiis ,^ ad mortuosfe-

mitx eifis diiCHnt.

<^ Inclinata eftcnim ad

mortem domus cius,&; ad

inferos femica: ipfius.

/»f//»jr4<'/7]DucitadinteritumCorporis,Spirirus&Animsp,invitahac

& ia xtcrnum,do(ftrina lilius : at,Lcx Sapientis.fons Wtz,vc declincs a rui-

namortis. Prou.13,14.

Omncs ingrcdicntcs ad

camjnon reucrc(:cur,ncc ajp-

prshenduncfcmicas vica^.

Vcrfij. bmnes^ quiingrediuntur

adeam, no reuertentur, necav-

prehendent ^femitas yitx.

.^M ingrediuntf(r,&cc ]Qui docendo &: txcrce.^do tradanteam,dele-

danturca, aflocianturillijampleclunturfv fcquunturcam.-quibibuntex

craterc illius,repetc cx hominibus, tanqu.i aliq uo Circa' poculo inebriati,

incantatur,trasformaturinbeluas&fucsimmudas.5<?w//<«5-«/^]DECEM:

118

iip

ito

)0 INTERPRETATIONhS

ICum boni^

ambula.

121

121

•ij

quasvideFigura Amphitheacrihuiusfecunda. Quivcftimercis Regene

^acionis dcccmTheolophicc veftitus ambulacin ilHs, Vn i t v r De o:

idvitxfoncem,S a pi e n x i jt Oceanum.feHcicerdeducuntMagosCa

bahftarum ab Onenre( vcelt verf.i/o.) venientes, prxlucente S a p i e n-

T I A ftclla,Micro bc Miicrocofmice orta.

Vc ambulesinquampervi-

cambonorumj&femicasiu-

ftorumcuftodias.

Verfi ^ Vt ambtiles in ^oia, bo-

na : <ijr l^ calles iujiorum cu-

Jiodjoj,

Vtamlulest-tvia hona'^ Via bona cft via l.ipicntia?, iuftitix , rhndificatio-

nts,redemptionis,verit.it)s,vitx, i.Cor.1,50. Et vniuerl.cvixDcjmini mi-

fericordiaS^vcritas, Plal.25,10. Viabonacft viahumilitatis,man('uecudi-

nis,confta,nci*e, cacicurnicacis,fidei,charitatis,fpei,patiencia:. Iohan.8,51.

dicebac S A p ie nt i a incarnacaadcos,qui crcdidcruntei.IudaroSjJ/TW

manfcritii infermone meo^vcre difcipuli mei eriiis^cy- cognofc(tii z'crita'eM,^ 'ven-

tast'bcribttvoi. Qjjaproptennancas,f(jadco,in S a p i E N t lA fermone,

vt d fcipulus fis S A p I E N T ivE, pr.xvcptricis fideliluma:, & f.illete nc-

fcia:: cogno.^cas Veritatem omnem , tam in Phyiicis &: hyper

phyiicis, quam diuinis ambules, Cabalilla.Magus, PhyficoChemicus,in

viabona: &:vcricarisdogmatcIibcrcrisaberroie &deuiat!one. Calkstu-

(lornm'^ Sunt exemplavirtucum,piecaris,&inprimisimicaciovica:Chrifti

Saluatoris noftri, VnJe Apoftolus i. Cor.ii,.i. Imitatoj^esmeiejlote -^ficut ego

Ch^iflt. Hacv a incedL-ndum cft in Orarorio & Laborator^.-^. Imoharcipla

via tibi monftratur in hoc Amphirheatro lynoptice,^: in PTologo per/ il-

Iosgradus,quiadpenetraIiaSapiencia:a;terna:foliusvera:nospcrducunc.

^ Qu.are teduceris, fi-

li mi,ab aliena, &: foueris

infinualterius?

Prou. 5.

Verf 10.Bt ^ot quid deleclabem ,fili

mt,cHm aliena^f^ampleSlcrisfi-

num extrane^?

^arefedtecerU, &:c.] DiuinaSapientia,tanquam fponfa amanda com-ple6tcndaque eft-. Sapientiftimus enim Rex dccieuerat fibi eandem de-

fponfire. Etlane libentiflimcllla coniugium«nitcummentibus noftris.

Et hoc quoque fine SapientiaDei Incarnata, perincarnationem,

cum gcncre humanocontraxitmatrimonium. Videquam intimcletibi

conunxit SapienciaDE i.fibiqueexnacurahumanaparauitdomicilium,

in q locotapIcnitLido Deitatishabitarct. Ahcur tu teingeris in finum merctriC's,(f)picnria'mundana:immundx)cumc.xlcftistevirgoiamdudum

deperire coeperit, pura, cafta, illibata, plena gratiarum, donorum, bcneh

ciorum immortalium. Amore igiturDiuino opus eftadcapiendam&defponfandam hanc virginem. Amormundimcrctriccm ilUmambit&r

iambit, mundanam & facuam fapienciam , qux indulgct focdiftimis affe-

dibus.

VerCii.Quando coram oculis

T E H o V A H (lint vio: viri,& o-

mnes femitas eius poderac.

llcjjicit "DoMi Nv s/f vtas

ho)ntnts , <^ omnes^^grejjii

ettts confiderat.

tts

V'a.s

U4

M

16

GRADVS SfCVNDI, 51

VtaihominUfScc. ] Cum animus tuus inhiac rcbus mundanis,honoribus,

voluptatibus.opibus ; peruerfx lunt vix tux, &: deuias ajs v m m o B o N o.

C/rf,^«/*ff<Jw/ii/^r4/jStudia,CGnrilia,tcchnx,inridia:,calliditate5,ftuUade-

fideria tua, funt grcirus tui, quos Dominus confiderat ; contuentur Ange-li;accufa£&obferuatconlcientia; numeiantdiaboli. D e v squifcruta-

turomniumcorda&rcnes,&:vniucr{asmcntiumcogitationesintelligit,

i.Paral.28,5;.abom.maturcordisprauitatem,&:puniendamtradit,(nircfi-

pifca$)creaturis vltricibus, qux vindidbam cxcrcent erga omnes, quos

D E V s abominatur. Maximaautem eft miferia,im6infernusipfe, aD e orclinqui.

Iniquitatcs fua^capient

ipfum impium & funibus

peccati fui tenebitur.

VerCii. I^Imqmtatesfute eapisn.t im-

pmm, If (^fmibmpeccatorumfuomm coHfinngitur.

laiqnitates] Omnis iniquitas fibiipfi ptrnas & plagas infligit : nulluro eft

vitium, quod non pcculiarem fuum morburn paiiar. Quemadraodum e-

nim ipfa quidem virtus fibimct pulcherrima mcrces: ita,omnequidemvitiumfibimctdeterrimamerces. Omncenim femenfrudumfuumpro-prium profert. Mifericordixfru£lusefl:,miferico.rdia:benignitatismer-

ces eft, benignitas : & e conuerfo; immifcricordix hudus eftimmifcri-

cordia &: crudeli«8s. FuHJhuspeccatorttm conflnngitur ] Pcccatum certc eft

maxima feruii.lis atque captiuitas,impmm ita conftiingens.vt nequcat

pcenas eftugere. Sapientia Diuina, ingenua cft libcrtas^qux animum ho-

minis liberat a ftultitis vinculis,atciicbrarumerroribus,aviiiorumpla-

gis.a dcfperationum laqueis.

Ipfe morietur,quia nonhabuic D i s c i p l i n a m,&

in multitudinc ftuUitia^

fua: decipictur.

Verfij. hfemoriePur,eoqtiodnonai*-

diuit eruditionem : c3^ propter

multitudinemfiultitufux -(^er-

rahit.

1^4

'Errahit'^ Animus humanus non illuminaciis lucc Sapientiaj Diuinx,

plcnus eft crroribus.ita vt neqqidem minim^ eius acliones errore carc;»nt.

SiD EVM afpicit^errat :Si NA?uram,delirac:fifeipfum,fallitur:fiproxi-

mum,decipitur.Summa: nec minjmam Cxli ftellulam,nccherbulam ter-

rx ablque errore poteft intueri; quia omnescogitationesciusfuntcrro-

res.Hxc fane eft muhicudo ftultiti2,q'jx nihil aUud nifi mortcm& interi-

tum fecum aflerre poteft. Delapfus enim efthomo a fonte Lucis.in tcnc-

brarum abyiram, ex qua eluft^ri minimc poceft,nifiSapicntiK Spiritum

diuinicus fucricadeptus.

Omni (igiturjcuftodiafer-

ua^ C o R tuum, quia ex

ipfovitaprocedit.

Pfou. /i

Ycrfij.*T*rx. omni cufiodia {ergo)fer-

ua (fo R tuum : qma ex tpfo

funt e^effti-s <-cita.

I2J

ii<^

COR.

52- INTERPRETATION ES

117

os.

OCVLl izS

PEDES,vcllaccirus

12.9

C o R /««w] In Corde S a p i e n t i a fedemhabct: caueigirur, nefe

dem hanc occiipet &: implcac fatua fapicntia. Serpcns enim illc antiquus

excaecatmentem.&inlliHatvirusfuummultisinlidiis: Ubidinecorinqui-

narjfuperbiainflat,iraincendit,odiovafl:ar,quasomniafuntoperadiiiboli.

Tuvidc.vtabhocvencno Co r tuum cuftodias : lcruesautcm ilii:d &:a

perias Cxlcfti Sapienti2,timori D e i, fidei incorrupta:, (qua: purificat

cor)charitateinfucacaf,fpeiimmota;, patientiseinfrafta^.humilitatiama

bihllimx. C o R tuum officina fit orationis &: precum, inftrumentum

fandiffimorum gemituum, & domicilmm pietatis.

Rcmoue a tc peruerfita- ^«1:14

tem O R I s j & prauitatem

labiorum elongaate.

'^moue d te (^Os prautm^

& detrahentia labiajint bro-

culd te.

Osprauum] Ad conftantiam Sfgrauitatem in didis&faftistcaflliefa-

cito. Angch enim vigilcstui llint Spiritus conftantcs &graues,ofores

omnis leuitatis: funt Spiritus vcraccs,&: veritatis arrvantes. Spiritus autem

apoftatx funt medaces,deceptores, illufores,leucs, inconftantes, quando

loquuntur mendacia, de proprio loquuntur,&: proprium aperiunt the-

faurum,quiadiaboluscalumniatoreftpatermendacii. De v s eftverax;

Chriftusveritas;Spiritusfan6tus,fpintusvericatis.Sol4'Ca^ientiaDiuina

eft verajverior,venflima.^.

O c V L I tui ad redlum a-

fpiciant,&: palpebr^e tu«E di-

rigant vum tuam coram te.

Vcrfzj. ^ OcvLi tui reSia yide-

ant, t3palpehrx. tH£ praccedant

grejfus tuos.

Oc v Li ?/«,&€. jOculi mentistua; intetiti fintfempcr&indefinen-

teradDEi mifericordiam,iuftitiam,fapientiam,omnipotentiam,verita

tem, benignitatem , &: ad imitationem exemph vitx Chrifti ; ita redc diri -

pitur vita tua. In Sole.intuere Solcm Iuftiriar,in ftellis eledos ; infloribus,

Paradyfum;in homine, miferiam tuam: in De o Patre,gratiam infini-

tam;in Chrifto,fratcrnitatem amabilem;inSpiritu landio,charitatem

communicabilem ; in Angeiis glonficationem; in Macrocoimo Diuinamprouidentiam ; in Microcolmo, Diuinam Sapicntiam.

Dirigefemitam^PE- v«Ci6.

D I B V s tuis , & omnes \ix

tUcxftabilientur.

TonderaJemitam Tebvmtuorum,(^ omnes '-uu tnjndt-

ngantur.

P E D I B v s tHis\ P E D E s fignificant officia vocationis Icgitima?. Videprimum habeas legicimam ad res gerendas vocationem : deinde, ne extra

vocationem quicqiiam tentes ; inleliciflTimum enim habcbis fuccefliim.

Angeli,

GRADVS SECVNDI.55

Angeli,Spiritiis adminiftratorii ad ccrtum genus vocationis noftrx Di-

uinitus funt dL-lHnati./« z^iis enim tuis tecuJhiiiau.zitPfihes, Pfalm.91,11.

Ergo exrra vocationis vias te delerent, &: tu ad lapidcs ruinxallidespe-

destuos. ,

Ne declines -j^ad dexte-

ram, ncqiie ad linifl:ram,a-

uercepcdem cuumamalo.

Vcrfiy. D^dechnes ad dexteram

y

?iequ€ Adji?njtram : remoue pe-

demtHHmdmalo.

i^ddexteram, &c. ] Ad dexteram inclinant, qui profpcris rcbus infole-

(cuntjad linilham, qui aduerlis franguntur. Addexteramdeclinant,qui

promillis ; ad {iniftram,qui minis a redo deflcftunt. Non iis nimuim ani-

mofus, ncc nimium deiedus : (medw tuttjpmns ibis) nec lis auarus,,nec

prodigus: (cd Iiberalis,ita vt ncc protundas tua bona.nec thelaurum tuumttnacitate abfcondas: vtrumque enim malum cfl:, a quorcniouepedemtuum. Diabolus enim &: mundus cafTcs,^' retia tamaddextram>quamad finiftram expandunt, vt (i non laqueo luxurix poceris capi, capiarit

funibus & vinculis auariti£e,quibus corhominisdemergiturinperditio-

nem.

Si fapiens-ilftris, fapicns

eris tibi : (1 vero illurorjfolus

iuespoenas.

Ptou. 9.

Verfii.I^ Sienimfapie?isjtteris, ti-

himetipfieris : Ji autem iUufor^

folttsfortabis malum.

Sifipiensfueris, &cc. ] Satius igitur c(t obtemperare SAPiENxijtve-rx, & fuo fapere commodo, quam illuforibus , & fuo delirare dctrimento.

Fruftra fapit,qui fibi non capi t. Impietas feiplam vlcifcitur

.

S V M M A:

Nam qui SapientiaJvi

DlSCIPLINAM QJ E pro

nihilo ducit, mifer cft, C^cs-

quccaliumvana: &:labores

infrud:uofi,atque opera eo-

ruminutilia.

Sap. ?.

Veifii.^^S A P I £ N TIAM^

T> I s c 1 F L INAM quiab-

iictt ,i?jfelix eH^ {f O* vacua

eHfi:es iUorum , i^ laboresfine

frufiu , ^ inuttha opera iUo-

rum.

Sapientiam &Disc ip.]Tu, quiexcutis,refpuis,pedibuscon-

culcas ac deferis Sapientiam&DominiTimor EM,quifelix

eife potcris. Vacua estj^esillorum'^ Sunt femper quxrentes,in omni myfte-

rio,fcibili fecretojad Veritatis finem nunqua peruenientes: miferrimccjue

cuancfcentesinvanicatibuscogitationum,opmioniiatq;Iaboriifuorum:

G 3

ii'o

131

13^

S4 I N T E R P R E T A T 1 O N ': S

6c quia Sapientiam vcram , eiusquc initium , Tunorcm D o M i N i

abiiciunt,Theofopbice Orare non polVunt,ncc fapienter & cumfrudu

Laborarc. Cumque coatra Do m i n v m nonvaleatConiil;um,etiamfi

omnes mundi huius immundi fapientes infipientes manus conferret , ori

tur Babcl.id cfl:, confufio, in fcnfibus, ratione & mentibus eorum, dantur-

que in reprobum fenfum,vt(quid pro quofumentesautoperanrcs)ca

dant dc errore in errorem. Norace hoc, vos, qui qusritis Lapidcm Philm.

quiqueaffcftatisCabahil::ce, Magice, Chemice,TheofQphicc,&c. intel

hgcre,fcirc poflidcrc & pra^ftareca, qux quarta huius Amphitheatrifigu

ra fapicnter iunt annotata : Vofmetiplbs , inquam , piius Thcolophice fic

tradare difcitote,vt(DE o mifetcnte,dante &: operante)cnodcmini,e

pcccatorum fordibus cxtiahamini,fuperfluitatibusq, impuritatumhbc-

remini, foluamini, fcparemini .depurQmini, coniungamini, (6 abyfliim

myfteriiDEi! non cft ir. hocvnicnisDiuina:punfto,volentis,perfeaut

curremis, {cd.n:iiferentis D e i. En(oph V Bnfo^hl)z.d, plufquam pcrfedionis

gradum ( DiuinoDiuini ignis artihcio) liibUmemini , hoc eft , exaltemini,

& cum D E o ipfo in Spiritu & Veritate mcatalitcr fermentemini; prius-

quam dico, Lapidera Philm. & rxtcros S a p i E N, t i-^t thefauros, e S A

p i E N T I ^ Mioera, qua: vera M a g n e & i a eft CathoUca Theofophorum,eflx»dereaggtcdimini : alias (creditc vcridico) jEthyopem & laterem

lauabitis. Bona6cDonaD e ifunt,fijerunt,eruntqucfcniperhajc,dequi-

bus agitAmpliithcritrum hocnoftrLvm,a foIoOE o penden.tia: qui,cui

vult, largitur aut fubtrahit , fublimis , gloriofus , omni iilfij^xiaac Bonitate

repletus., NotaiHo m o,Latcrdealbandus,&Corpus,quodftat;DEYs,

Anima quae viuificat : S p i r i x v s fandus, vinculum; cuius virtute fit

VN lo; quitingit &datingrefl'umadRegnumperpetuum. Oharmo-niam mirandam Macro& MicroCofmi Regeneratoriam ! Non nifi rege-

ncraiionis ftudiofus , & quidem fingulariD e i dudu, Regenera-'"

tionesintelligethafce:Cstcris(untfyluxBo.

hcmicas, erratic^ ac tene-

brofe..

W*^yA ten'tt^iUtt4 hic infirtOHr.,

r III GRADVS—

f

GRADVS TERTII

'53

34

I I I.

GRADVSPROLOGETICVS

T E R T I V S

EXPOSITVS.Qjy I D S I T S APIEN-

T I A,&: quomodo orratue-

ritjicferam, ncj^elabo vos.

Myltcna: fca a primaori-

i^ine inuefti<rabo coeni-

cionem ciu3,acc}ue in aper-

tum profcram, nequc Ve-

ritatcm prajteribo.

Sap.«.

Veift4.^' ID ESTSaP lENTIA,

^ quemadmodum [f fafia /it,

referam, ^ non ahfcondam a

vohis [f Sacramcnta TJei ,fed

l^ ah tnitio natimtatu tnuefli-

gaho, ^ ponam in Lucemfcien-

ttamiUius,^nonprxtenho <-i;e-

rttatem.

Taciifti'^ Hocefl:,extitcrit: quomodogenitaficxternaabxterno,ex V

tero(Plal. Jio,5.)niuinitatisimper(crutabiliarquea:terno. Sacramenta

D E IJHoc eft, myftcria D E i. Non modo illud, quod gratix fignum pra-

cticumcn:,quxeftpra;cipuaSacramentifignificatio:i'edomneillud,quod

cogaituncccfl'arium,pulchrum&vtileefl:, dcD E o, N a x v r A &: H o-

Mi N E,.?4fr4Wf»r«wdicitur. Eftenimvera SapientiaTertriv-N A,complectensTheologiam,Medicinam,Afl:runomiam:feu,vtcap.7.

&:8.Sap.traditur;Diuinorummyfl:eriorumcognitionem; politicseadmi-

niflrationi-s&gubcrnationisprudentiam; totiufqucNaturx rerumordi-

nem,cauras,atiedus,ca:lefl:iumvirtutc$, «Sc terreftrium vires : ex quibus

mirificc emicat Creatoris Omnipotentia, Sapientia, Mifericordia, Veri-

tas, luftitia &: ludicium.

^ Eft (etenim) In S A P I E N-

T I A Spiritus Intelligcnti^e,

SandluSjVnicuSjMultiplcXj

<^ Subcilis , Difercus , Mo-

$ap.7.

Vcrfi2.EBenimSpi RiTVsinEA

Jntelligens ,SanSiu4 , Simplex,

:3iulttplex , Suhtilu, ^ohtlis,

l^tllufirts, ImpoUtitHSy Verf^i-

13?

ij4SPIRITTSS A P I £ N-T I *.

I

^6 INTERPRETATIONES

135

i}6

CHHS , InnoxiHs^^BomfiudioJksy

aAcutniy/j^Expeditmi^^ene-

ficMy

bilis, s^ Incoinquinacus,

Ccrcus, Suauis, amans Bo-

num, Acutus,qui nihil vctac

Bencfacere,

EshnS A p I E N T t A Spirit(u,&cc. ] Eft &dicitur mivna, fitvayinf n^ m-

A«/jUifw,Vnigenus fiue Vnigenitus,& Multiplcx,quod ab illa fimplici Vni-

caquc De i Naturaortiis&profcdus, fc per hasMundi partes innumc-

ras,quafi pcr ramos dilTundat. Multiplicitas huic Spiritui D e i etiam tri-

buiturobvanctatem virtutumacvirium Rebusmfufarurn,inquibus vcr-

facur. Vidcvcrfzz^. Scfigura Amphitheatrihums^.Quxfl.^.&fi'. Grata

De o,rc£le inquit Augufliinus, /«^/«r/ii/Af i>»//<tf : & ( addo ego ) /« a/«//tf/o»

plura/itas, Subttlis'^ Tenuis,nullamolecrainticquecorporeagrauatus,fed

leuis atquc expeditus : &: propterea, iJx/i >it©^, id eft , Mobilis, in quo fum

-

macfbceleritas. 7/7«/?r«] Splcndidus ac lucidus. verfl.157.158. Iricoin-

^«/«^//«^lncontaminatuSjhoc eft, purus,omni labc maculaque vacuus.

NamcumNaturafitluodus&fplendiduSjfplcfidorem habccpurum :fic-

utloh.Epifl:. i.cap.1,5. De v s luxcfl, inconullsfunttenebrar. Expedi-

tui] Prohiberi nefcius;aut,quinonpotncprohiberi : nam vifuaperuadic

omnia,impcdimcntaquepcrrumpit.

Humanus, Scabilis, Cer-

tus, Securus, omnia perfpi-

cicns, atque pcr omnes Spi-

ritus incciligences , puros

fubtiliflimosquc permcans.

Verfxj.I/it/nan^f^^j Benigntis^ Sta-

bdiSjlf QrtuSy^Securtis, [f 0-

mnem habens virtutem, om-aia,

^erjjiciem , ^ qui capiat o-

mnes Spintus , InteUtgtbtlts ^

^undus^SubtiliJ.

CerttiSiSecurus] Tutus,rollicitudine vacuus ; quictus & tranquillus. 0-

mnem hahens z^irttitem] Qui omniapotcftjfiueomnipotentiaprasditus. Eft

cnim SpiritusD e i Omnipotentis. Qui, nifi D

1

1 eflet.Omnipotcns cffe

nonpoflet.

VciCn. Omnibtts enim mobtltbiis

mobiltorefi S a p i e n t i a:

attmgtt autem '-vbique vropter

fuam mmdittiam.

•^ NuIIus cnimcflmo-

tus, quem agiUtate fua nonfuperet S a p i e n t 1 a ,

qua:

propter fuam puritatcm pcr

omnia pertinctacpcrmeat.

iV^«^////ff//OT(j//*f, &c.]OmnimotumobiIiorSAP ie Nti A,id cft, cele-

ritate motus fui omncm motum Tincit,vaditque pcr o m n i A,propter

flam puritatem &: fubcilicatem. Hic,fili,mcditare,quid fibi voluerint Sa-

picnccs.dcMo Tv per.petv o Philofophantcs. Hic M ot v s (lo

quarcumHcrmcte,excabula,av ir 1 d i t a t i s Bcncdidx foecundita-

te,qua;V e n v s Philofophorum.ob cuius craftationcm confcriprio ilhus

infticuca, ficappcllata Smafqgeima ) c^ cotius tortitudinis fortitudo forcis

:

Qu la

157

GRADVS TERTII. 57

Quiavincicomncm remrubtilem,&:omncmremfolidampenctrabic. O-M N I A animat, viuificar, fapicnter mouet, potenter conferuat. N a t v-

R A M ( quam rctercs omnes & orthodoxi Patres veriflimc &: picntiiTime

affirmarunt ')fS <:puyluj,hoc cd, vocem De i)fiThcofophicenoucris,&inabll:radl:o,&: in concrcto, vniucrfalitcr &: particulariter ; nofti ( crede veri-

dico)MoT VMPERPETVYM Sapientum. Adverfumterelego 154,&: 178. Tertiaquc Amphitheatri huius figuram Lapidis Philm. dcfinitio-

nemac expofitionem. Ibi ftudere memento; Devm orans.vtThcofo-phice coopcrans,veritatem tibi infpiret atque oftendat. MultosnouiinAulis Dominantium,Motum perpetuum hgneum,ChaIybcumve,&c.mcchanice(ah fruftrajquxrentes: il SS."» Sc R i p x v r a M, N A t v-

RAM,&:sEMETiPSos indagailent Thcofophicc,Phyficc, Phyfico-

Medicc, &c.vt eft 1. &:5. Amphitheatri huiusfiguiis,rcuera inuenifrent

M o T V M non folum perpctuum,v erum quoque ^ternum,Diuinum &:

Naturalem.in Mundo vtroque Sapientum. Hunc C a t h o e i c o n, fo-

lumverum,vanusnonpercipitvulgu5,fpiritufeduftionisimpeditus. Cz-cus ca;cum ducic,quaproprer vani laboreseorum.Motum mouendum ex-

hibent Sophiftx, nonmoucncem.

Efi enim Vapor yirtutis

D E I , ^ defluxtis glori^

Ommpotetisjyncerus: qua-

propter mhii poUuti. m eum

cadit^

^VAPOR.n.cft^Vir- VcrfM.

tutis D E I , &:^ Em a n a t I o

quardam eft^*^ Claritatis O-mnipotcntis fyncera: & idco

nihilinquinatuin caincurrit.

f>/)tfr]Spiricus:jff«4f/'.vtvocantHebrzi.r/>/«/*fDEi.]EircntiaDivinus.

OMNiA iN o M N iB v s.Vcrfjoj.EnfopbiEnfophiprofundaiprofun-

daiObmutcfco. HocnonrcAcebo: CumS a p ie N t i Ahacincarnata

tvpice confer Lapidcm Philm.quis,qualis &: quantus fit ille ; &: contra: re-

pcncsharmonia mirabili hac Seruatoris Mundi maioris cum Saluatore

Mundi minoris myfteriumi^v Aporis virtvtis Dei emanan-Tis IN V Niv E R s V m; mirandum.-dequoprzrftatfilercquammun-

'loimmundo margaritas proiiccre pedibus conculcandas. KetTtpexlwy-

T E R Q^Eficnominatur. Nam,vtfcimusaliasexPauIoadColofl'i.2o.

D £ V M pcr Fi L 1 V M(3-€«*'5^&)OTf )reconciliarecunda,&:pacificare per

(anguincmcruciscius(eftenimCriixSand:a Chriftus ipfecrucifixus, fi

gura Amphithcatrihuiusprima, Crvciformiter vincensdiaboli

regnum,inquo veterumMagorum chara6tere &nosTheo-Sophicevin-cemus)qu5funcinccrris,&qucinC3Elis.EcadEphefi,io./»/?d«r4r^tfw«w,

t«<e/«Crf/?iy«/z/,(^^*'^/»/fmV,hoceft,nonlbIum AngeIos,Solem,Lunam,

Scellas,aercm,led &rcrreftres bcftias,arbores,herbas,Terram ipfam.Ma-

rc,fluvios,fonce'j,&:qu2;inaquisviuunc:MaIedidaenimcerrapropccrho-

minem, Gcntf^.iy. QuamobremcciamingemifcicCRE a tvr a pro

liberacione,fimulquenobifcumparcuricinhoccempus,&:c.Roman.8,2 2.

clamans voce Cuz:Lther£ nos a malo: fSanguis Chrifti , reucra,haud finc my-ftcrio profufus in cerram^icaExperiencia conftat, Filivm MvndiMAioRis Catholicon Ofonso-fiov) ctiam mirificeexcendcre

H

157Sapien-TIA quid.

J8 INTERPRETATION ES

158

vires , & opcrari in genus humanum. Vtmam Theologi nonnulli, hodicr-

no die parum Chriftianc dirputanics , in hoc(vetuftiorcs imitantes Patri-

archas , CabaUftas , Magos aut Sapicntesj operam quoque collocarcnt fu-

am,vtdirccrentlegere, viderctangerejcognofccrc Ma sc hiam typo

rcaUin LibroNatura; Catholico; vcracius certef^lumine fic limul dudi

Naturxj SpiritvsS apient i^manujquamverbofadifpuratione

cognofcerent & deprehcnderent Dodtrinam de D e o , Chrifti perfona,'

ofticio,omnibufq;ChriftianajRehgionisarticulis.LiberenimNatura:ex-

plicatlibrum SS^Scripturic: Etcontra. Difcireergonoftc: S a l S a p i-

EN TIi« An T IQ^ I S S l M V M,V 1 TRIOLVM NaTVRaCatHO-L I c o N , quod Catholice rcperitur in fola Sapientia Minzra:&OMNiAinOMNiBvs Thco-Sophice noucritis. Et , quamuis Se-

cundum Seculum nihilignominius fere, defpedius.inhonorarius Mme-rahac; tamen, quam mundus inique contemnit, hanc digne glorificat

Theo-Sophus. Videverff. i<jy. i6t. 187. &: Amphitheatrumhocpafllm

totum, Largiremihi, oIe hov a H,intusnepaueam, forisneformidem

Thco Sophiftarumfulmen. Ameo. Scis,quodfJtiam veritatem. Ema-

natio\ Emanationes De i Cabahftxex Sacris lontibus numeiantD e c e m,

quasappellantS e p hir v t H,fiue,(vrHcbr,rorummultihodiepronun-

tiant) S p H iR V s , hoceft^NumerationesautEroanationcs, interquas

Sapientiam loco numerant lecundo. Dequibus partem confulc

Amphithcatrihuius primam, &:paflim Cabaliftarum/cripta. vide verf

174. Ex D E o Emanans certc Diuinum ;Sapientia, aTJeiEmana-T loeft; quareDiuina,a:terna.EmanationcsDE i,lcintill2&radiiDiui-

nitatis. Obferuanda:phrafes:EgocxDE oproccfti,Iohan. 8. 42. Mififti

me.Exiui apatre,Iohan. 17.8. ExhocEmanationisloco firmaturdcfi-

nitioPhilofophiacverx, verf x^y. Claritatii Omnipotentis ,&cc,) HincS A-

p I E N T I A incarnatalohan. 17.4. Fater.,egotecUrifir.auifuferterram\ optts

confttmmaui, quoddedijli mthi, %'tfaciam : (jr nunc clarifica me tupater, apudtemet-

ipfiim,cUritate,c[uamhabui,priu/quamA'lundtiieJJct,apudte.^l^z\i\6^oii:,^uia

a teexfui,hoc eft, emanaui. Vide cap. 17. libr. i. Capnionis dc vcrbo Mirifi-

co. JSljhil mquinatum^ Antccedentia cum confcquentibus, Prologumcum Amphitheatri figuris huius, & contra, Sapicnteri^vt fapias ) confcrrc

difcito:ex hoc fundamento quoq; intelliges, curL A p i s Phil. Catholicus

Phyfico Chemicus diabolicis refiftat poteftatibus ; aliaq; non minus prx-

ftantia mitificc opcretur innumera. Vide figuram Amphiiheatri huiusquartam.

Etenim lucis stcrna: (plc-

dor eft atquc SpcculumVir-

tutis D E I j nulia macula a-

fpcrfum,ciufque imago Bo-

NIT ATIS.

VetfK.JJ (andorjiqutclent ejlL v-

c 1 s £ternx,t^ If Speculumjt-

nemacuU D ei^aie sta-

TiSjO^If imago "^ON iTA-

T I s tUttfS.

Candarlucisaternd]Ly xd\um3i,xteYna,3.bxccr:no(ccrte ) nonfuitfine

candore : crit igitur Sapient iA(dc qua agitur hic ) xtcrna. Hxc iVa

lux in tenebris lucens,quam tencbrs non comprehenderunt, lohan.i, j.

Speculum

[40

GRADVS TERTII. 59

Specu/um//f/e macu/a.Scc.] Siiper hoc S p E c v l o eiusquc rypo reali in Ma-cro iic MicroCoimo,ramparticiilari,qaai"nvnuicrralijSE c r e t is s i-

M Oj Harpocraticemedicare. Vide verf 2ia.Fari(quamuis vellcm)non

omnia licec,propter Munduni immundum. Mancac igicur Myfterium

hocalramencerepoftum. Qu^id tucrmt Vrim&Thvmmi M,F,xod.

18,30. ChriftianoCabalicc, DiuinoMagice, ScPhyficoChemiccpercon-carcrDE v s Carli, qui reueiacmvfteria, Dan.z, z8. dare poceft, cui vulc.

Imago boiiitatis t//iui\ Hac imagincThcolophice vcicur ChriftianoCabali-

fta.-abfintimaginescacomagorumjHcbr.i.i.&feqq. Multihiriammultis-

quemodisohmDE v s loquenspatnbusinProphetis: nouiflTimediebus

iftis locutus cft nobis in F i l i o, quem conftituit ha:redem vniuerforum,

per quem fccit &: reculum. Qjji.cu (it fplendorglorix &: figura (^^ag^xi^^j

fi(hJ}antix(^\j:z:jo?Kinui:,fuhJiJ/eTittx ) cius, P o R T a N s Q^ E omniaver-Bo vlRTVTis s V >E, (;verl!i5.4;purgationempeccatorumfaciens, fe-

dens ad dexteram maieftatis dus, m cxcelfis: tanto melior Angelis effe

dus, quanto difterentius pra: illisnomenhsrcditauit. Quieft Im a g oDe I, i.Corinth.4, 4.

Eft(quoquc)SAPlENTIA f^^^(hxc) <^ fpeciofior S o l e,

& luper omnem dilporicio-

nefl:ellarum..di^Lucicom-

Efi (etiam ) iT SA JJ?ecio/ior

So L Eyjupraque omnem afiro-

rumfttii collocata, c^ luci com-

taratapnorinuemtur.

pa

T^ff/^yforSoLE.] Curnon?EftcnimSoLluftiti2C,MaIach.4,2.a?rernus,

fuperOmnialucenSj&nosvilitansOrienscxaltOjLuc.ijjS. VndeSalo-

monin.Sf^/>^.7/?^/>/>w,hoceft,CanticoCanticorum,cap.(5^,9.Quxeftilla,

qux' progreditur quafi auroraconfurgens, pulchravtLuna,eledavcSol,

terribilis vt caftrorum acics ordmata \ Lucicomparata, &C. ] De L v c e

videverl.z()i.

Hanc cnim nox exxipit,

Sapientiam autem nonvincicmalicia.

Verfjo.Illi enim fuccedit nox^S a-

p I £ N T I .4 M autem f^non

'-umcit malitia.

l/lt,&ic.'\ S o L ijLumini,inFirmamento,maioriquodpr2eftdiei. Gc-

ncf i,i(j. Nonvincttma/ttia] F v i T enim, est &:eb.it Sapientiah*BC P E T R a veritatis folida, fixi 6c firma, contra quam non pra:ualue-

runt nec prxualebunt vnquam port2:interni:fluminadcventreeiusflu-

encaqua:viua?,Iohan.7,38. Cuius typusrealisLapisPhilm.in libroNa-

curas magno. Felix cui indicans, &: indicacum rice cognica. IhsvhC H R I s T I Perfona, Paflio & Refurredio :LapidisPhil. Maceria,

Prxparacio&rincorporeglorificacoplufquamperfedio: Tuiquc ad ima-

ginem & flmilicudincm D e i formaci , fecundum Corpus , Spiritum &c A-

nimam Regeneracio: Plurima, harmonia Cacholica, tibi manifeftabunt

fecrcta.HarmoniamIibrorumSS.^ScripturxatqucNaturxobferua:Li-

brum vnum ex alio Sapienter legere ac in telligere difce : Bibha, in Natura

^59

140

'-"^t**,1

5o INTERPRETATIONf. S

Perfcuerat

in laudibus

Sjpicatiz

141

I4'

6c Temetipfo : Naturam, in Bibliis, ac Temcipfo : Te,in Bibliis atquc Nacura:&:tuncSapienscris. Iehovam&: quem milit Ihsvm Chri-s T V M rcperics, & in SS*Scriptura atque Natura; vniuer(jhter,in La-

pid-Ph Iin.Particularitcr.intotoVniuerfocrcato.perrmgulascrcaturas;

in Tcmetipfo, modo vtroquc. N A t v r a m, catholice cx & in V E R n o

("cripto,necnonincarnato;ex&infcmctipfa,inLapidePhil.atqueTcip(o;

ParcicularircrinSS.^ScriptursEacMundipartibusvtriufqucTEiP s vmex&:inTcipfo;NaturaacCrcatura;&:DEO,inCH ristoVerbo-que fcripto ; Vniucrfalitcr & Particulariter, vr antea : Theolophicc, Phy-

(icc, PhyficoMedice, PhylicoChemice , PhyilcoMagice, Hyperphylico-

Magice,Cabalice,iuxtaLeges atque Dodi inam Amphitheatn huius : In-

flucntia,Lumine & Motu Diuino. Hoc,0 mnia inomnxbvs&ino M N 1 A Catholice, typice. Hic Sapientia.

SapgVeiC I.

Tertingit autem aI extre-

mo adextremtimfortiter^atque

omma ijtiliter moderatiir.

s^ Attingic ergo a fine

vfque ad finem fortitcr, &/f difponit omniafuauiter.

x^ttingit afine,^c.'\ Spiritus illc S A p i e n t i /F,quoMundicotius ma-

chinaiegitur,omniaquirC2lumconcludit,occupat,pcnetrat,replet.At-

quelicctis vnicus fit & fimplcx,tamen innumerabilibus, incomprehenii-

bilibus,inelTabilibusproprietaribus>donis,ideis,fcientiis>virtutibus,femi-

nariis rcrum rarionibus,ipiritualibus & viuidis viribusp?Ji»ditus cft^tam

mirifice diftindis, vt varietatem eius Mens humanaadmirari & aflcqui fa-

tis nequcat. Hi Spiritus funtauthores &r origincsgcnerationum & corru-

ptionum, fpecificarum virtutum , omnium rerum , &: ab his dcpcndet to-

ciusNaturarcognitio. Atqueitaeft&pocefthicSpiritusS a p ient i^t,

OM N i A in Omnibus acin o mni a. Dijfonit omnta'^ Quia Mo t v s

perpetuus catholicus. Dicopauca,ac(ccrte)pluia meditationi Sapicn

tis lubens relinquo. Ora, vc I e h o v a H tibi a confihis , & tunc dcmumintelliges. Sapienti;* iilium, id efl, attentumjftimulo radii Solis Di-

uinz illuftracionis impulfum, humilcm animo acque manfuecum volo,

non fciolum prxcocem auc arrogincom, hoc eft:,fophiftam.

Prgclara eft, & qu? nu n-

c|uainmarcefcit S a p i e n-

1 1 a.

S.ip 6.

Verliij./|" Clara (ettam) efl , (^ qux

If nunquam maifefat S avi-

ENTIA.

Claraeft] Reueraadmodumclara :eftcnimEmanatioclaricatisOmni-

potentis D e i (incera, & candor lucis a?ccrna:,illuminans Mundum Intel-

ligibilcm,Maiorem & Minorcm:Ec Sol fupcroMNiA luccns. Vide

verfl^^S.ijj. Nurquammarcefcit S A P.] Raciocft: quiaxccrna. Solumy£cerniim,fub corrupcionemnoncadicina:ccrnum. Noca: Quod nun-

quam marccfcic, a:cernum eft:SAPiBNTiAeft talis, ergo A.tcrna : &,pcrconloqucns.DE V s. Verf.ijtf.

Nobilita-

GRADVS TERTII. 6i

^^ \NobilititcniEius hocil-

luftrar,qu6dvnacum DeoviuitjD o M I iNvsq^ omniumillam dilexic.

Sap. 8.

VcrCj. /^ Generojitiitem iUitts glo-

rificatj contuhermvim habens

T)e i,/ed i^ (f' omnmm 1) o-

MJ NV s dilexit lUam.

Gcnerofitttem illius glorificat^S^cc.'^ Gcnerofirarem illius magnificc illu-

ftrar.habens ^£rerna cum D e o^^tcerno conui(flum atcernum. Diuinitus

ortum,curnontamiliarircrvuicieccum D e oPEcconfequencur^ fuomo-clo)quoq;ii,quibusfamiliaritasintercediccumilla.' Aiccndo,inquicha;cincarnaca.ad Patrem meum,&: Pacrcm veftrum.D e v m meum,& D E v Mvcft:rum,Ioh.2o,i7. Vc vbirumego,& vosflcis. Ibid.14,5. Hmceft,quodAmicifianc D e i, confticuanturquePropheca:,quibus De v s (vcamicusamico) mcdiace velimmcdiatc reuclataicanalua^infpiracatquecommu-nicac Bona & Dona S a p i e n t i yt thciaurorum inexhauftorum innu-mera. Tu igicur,adimaginem &:(imilirudinem De i homof.idus, imica-

rc Crcacorcm , Sapientiam eius quoqiK; dilige vc ( Theofophice(ic retormarusjinpundtohoccoiiformisviuas Archctypo,invitama:tcrnam. Omnium D o M i N v s dilexit illim\ Sic S a p i E n T i a incarnata.Io

han. 17, 24. ?ater dtUxtfii me,ante con/fitu:ionemfJlfitftdi;5)CihidcmvciCi6

vt atUciio^^ui, dilextjiimtyin ip/isjity^^cgo in eis.

^Anteuertens fm Jludiojispojjert coiiiojcendam.

(H2c)^pr^ccupar,c]ui

fe concupifcmit, vt illis fe

prioroftendat.

TrAoccujiaty^c.'^ Antictpat cupidosfui,vt prajnofcacurjvtpriusfeillis

cofjnofcendam exhibeat &: vltro offerac : adeo in dcliciis haber clle cum fi

liishominum,quemadmodumeftverir.i45.i57. Eftenim<^5*»'«v(quavo-

cehicvciturSapiens)occuparc partes priores inrcaliqua, vtiamutuoa-

morc &beneficiis,ita!nftudioS a p i e n r i A cognofcenda:offertfepri-

orem S a p ient i a illis: Quibufnam? IUisquiconcupilcuntcam: qui

diliguntcam,verf.i8.Qjiioptant,quiinuocant,verff.i4i.&:t2j.

Quia fe dignos Ipfaqua:-

ritcircumcundo,arqiin viis

bcneuole fe illis oftendic.

m omnique cogicacio-

neeisoccurrit.

verf 17. ^oniam If dignosp,!fI-

tja circuit quxrens , (s^ /j^in

"viis ojlenditje illis hilanter, i^

tn omni prouidentta occurret

illis.

Dignosje, &c.] Qui vere.hoc eft,ex toto cordo(verf 251.) rota anima,to-

ta mcnte, tocis viribus, Bib!icc,Macro & Microcofmice amant , qujErunt,

audiunt.vident.obfcruant eam ; inquc L E c e D e i die nofteq; Thcofo-phice meditantur : plcrunquc etiam (nam deridctur lufti (implicitas,Iob.

ii,4.)cumirrifionccorammundoimmundo. Vxautem mundo,S a p i

cntiam veram malitiosc fperncnti; fpernccur vicilfim ab Ea, vt quidcmcum damno luojecerno. vcrf. 198. ^jtt perfeuerabit vjque adfinem, corona-

hitur. Affidua cnim mcdicatione cxcrcctur , ftabilitur & fixa rcdditur

H?

144

HJ

Sapientiafe oiFert

qusFieDti-

busfe.

42. INTERPRETATlONtS

i4<j

Mens noft:raiiifupens:nonell:(credcmihi)labordiei yniiis. - Amalisad

Bona;a.corporalibusadSpincualia; afenilbilibusadMctaliajacerrenisad

Diuinanospedccencimmigrare oporcet, fiBonorum.fiSpiricualium, fi

Diuinorum velimuscilecjpaces.Suncgradusafcenfionum.Videverf ii8.

Ipfa.ctrcuit,^c.~[ Hoccft, Circumquaq5quxric,vbiuis terrarum,omnitem-

porc&:Ioco,numrepcriaturcuiverccordifitS a p i e nt i Avera>vcfuam

iolicicudinem &: beneuolcntiam erga fui amatores fideles dilcdos, reipfa,

hoceft.communicando eithefauros fuos infinitos, fignificccacqjdccla-

rec.Videverl.14^.144. 16^0. Sicuquxfieris Sapientiam, quxicris &:

magneciceaccraheris viciftlmabea: invenics &:invenicris. <l}jcniattficf}

gc^cnficcrjcigf vnDt>crhcft/aSfofieatJclj fcnmiDcrumb. in vih.]Qiix lunr

iftxvixr Nonalia:,quam LibriSS.=^Scripcuix,Nacura: &:Mentisnoftrx

pcenicenciaChriftianepurgaca\(verfu ^i.)Inhifcc,inqua, S a p lE n t liE

viis Sapienterambulancibusnobis, fiTheoSophicc Oramus , fi Sapicn-

ter Laboramus.mirabilicer mirificeq; oftcndit IcSapientia DiviNA. Videverf^S. I/tomni cogitattoKe.Scc.J Ipforumopinione, fentcntia

acmenteconcepta,comprehcn{a acq; irifonnacabenigne. Eftenim^^cLv

Tu^t^ctf^c^nxvoxhoclocoltgitur^irnaginariy^cogttationeacTncnte^ttqmdin

formare. IcaS A p ie n t i a dicit.feineorummencibusaccogitacionibus

fitverfari,vtfeamiceiIlisoftendacatq;communicer.Vidcc De vm homo,cni apparet D e v s ; cui videndum (c exhibet ;cuiSAPiENTiA Dei.icfereprxfentat: quod non vulginccr fienfoletin SS.^Scripcura.Natura

}

& Mencis fpeculo Theofophicelotx atque mundarx.vwfj>6^. Ingens cft,

& fitis xftimari nequit Numen, quod in homiue vjget ; qui racione pra?-

ftans,ica(DE i voluntate ac iuftli)dominatur Creacuris,vt non tantumprxfencibus indigens vtacur, fed eciam remotiora & arcana pcruagans,

Genio &: ingenio (D e i duclu) vratur atque fruatur.Et quidcm miracu di-

gium cft, quid non experta & erudicns xtas produt ! imo, quid non illa

Ratio&o Xoy^^y in hoc mortali vermiculocondat lcuideditomnem x-

cern tjtem totiusquc machinx mundanx latum, altum & profundum co-

gnofcere: vccreatis cognitis Creaiorem obferuet, hoc faftigium Mcta-phyficum vigens principium raticnalismentis, audiat&intelligat. Hocfui totum ratione cnpiatjmcnte colat,& fcnfibilivigoreidipfum fpirct:

huicficquicquidcft. Et dcmum,figaci reliitahumanaPhiloiophia, ftu-

deat patrizarc. Cundaenimquxfeccrat,erantvaldebona. Dcc De y s,

dicatomnis Sapientiam amans, Amen.

9%

Hanc ego dilexi,& a iu-

uencute mea quxfiui , ac

rponfani mihi ftudui ad-

iungere , amoreque pul-

chritudinis eius captus

fum.

Sap.S.

Veri:2_ IJ I-fanc (SAViE^TiA jvi)

amaut, e^ exqutfttn Bam, a iu-

uentute mea_, [^ & quncfiui

[f Sponfam mthi Eam ajjumere,

C^ /^ amator faSittsfumform<£.

tlllHS.

///jvc^wii*/]Curnon?CumD o m i n vs i p s e (vtfequitur)ameteam.Hanc.iuadeo, & tu,mi fratcr, ama : non Nigromantiam vcl Cacomagiam,

aut So-

i4<

G R A D V S T, E R T 1 1. <55

aut Sophjn-ic^am, (veif ii8. )diaboli filiam genuinam; amo S a p i e n-

T I A M (iullu Sapicnti,s,veif. lod. inuicationeque S a p i ent lyE ipllus)

&: egn : vtque i p s A mevicillimamct,cgoque nunquam deficiamabA-morecias,bcnignclargire,6I e h o v a H,mihi, Amen. O Artem Amo-ris DiLiinimirabileni,mundoincognitamimmundo! Fclix, quipoculumguftatamatorium S A p I E n t iit,fclicirtimus,e6quiincbriatur. EtauA-

fiiticam,f)Cc.^ Manc ; ^ftarc : u prima xtatula ; abadoicfccntia mea, in quaa norS a p i e n t i /E &:ft:udiieiusinanimomeoexarrit. Scdquomodo?Thcofi-)phice,iuxtaLegesatqueDodrinam Amphitheatrihuius. Confi-

lium fcquereTheorophij" amatoris fidcle- In iciunio pieorando;medi-tando^loliloquiaexcrcendo^tfW/jtv^i-jO^yfr^ii.-SapientcrqueadLaboran-

do,S A p lE N t I iE fiditopromiflis.NcfcitfidentcmdcferuiireD Evs.Et,

qui fic inquirunt D o m i n v m ,animaduertant ([intclIigunt)o M N i a.

Prou. z8,j. Vidc vcrfl^^.pij. & 170. Sponfa/n ftithi ajfnm.~^ Vt (ponlocumfponfaconiundio intercedit ardiilimefumma, ita (opto}& mihivcfitin

iempitcrnu(dctD e v s)cii Sapicntiaxtcrna; qu.Tcolumbulimc.i, pul

chramca.formofamea. Incipc,obfccro,rumyfticaconcubma Abyiag Su-

namitcscubarcinfinu mco- cu fando fcruorecalctaciasmentcmmcam,

tuisamplcxibusfrigentiamembraconfcve,Animula! Corculum! <_^-

matorfiiciuifHmformx illms^ Amaui forma cius,quia tota pulchra cft Amicamea.vcrfjio.Qux^vtrcdcdc^ ap ie N t i a icripiitCiceioEthnicuscx

Platone Diuinicus illuminati) )fi oculi$cerncictiircarnaKbus,mirabiles

omnibus excicpnwamores. Solomoni (oculis Mentis qui eam afpexitjfic-

uti &r Nos Theofi)phixamatorcs dccet, quales ac quantas cxcitauerit, cx

prarfentibus lufficicntcr patet. Omniil rcrum totmas SAPiENTiADiuinacomplecliturpulchritud.necertantes. Quisenimquxfopulchritu-

dinem D £ i Patris cogitare fatis poteft ? Quis ipcciofum lUum forma prxfiliishominumfatisdemirari? QJiisSpiritus iancti la:tam flammuIam,o-mnia viuificintem fatis amare poterit f Pulchntudo Sapienti^ in Angelis

iplcndor eft, in Aftris fulgor ,in Cxlis candor, in Acre lux,i n Terra viridi -

tas,in Aqualimpiditas,inFloribuscolor,in AnimalibusproportiOjinHo-

mine dccor fic figura,inAnima ratio,in Fidelibus fides.Quis crgo fibi hancnon eligeret iponiam.nifi ftultiflimus omnium • quis non caperctur huius

pulchricudine ? Quocumque te vcrtis, faciem tibi fuam oftendir, fiuccse-

leftia, fiue tcrreftria contemplcrc. Atvcrointcrnamrcrumpulchritudi-

nem & formam intucri : hocdcmum Sapientia: cubiculumeft,hoc Spon-

fa:huiusofculumcftintimum. Aperiigiturmihiforormea, fpeciofamea,

oftcnde mihi facicm tuam gcnuinam , non extcrnam duntaxat formam &:

pulchritudincm rerum,fedintcrnam&intimara;neccnimamasme,nifi

cor tuum mihi aperias.

Eam flnefraudcpcrcepi,

rinc inuidia communico,diuiciasqicius non abfcon-

do.

l/anc l^fine ficiione didi-

f^h t^ l^ftne inuidix cornmmi-

co j O" honeflatem lUius non

abjcondo.

Sirteficiione diJici] Sinc fruflirationc ; aut non male : non cnim fuitfru-

ftratus Sapics fua opinione,qua deSAPiENXlA habuit,quia Doftrinam

147..Regij.

64 INTERPRETATIONES

Sap.y.j. 148

EccIeC i4j

«4-149

150

M'

cius veiam, vtilein huduofamque eft expcrtus. Sine inuiducommumco]

Vidcvcrf.^07.

Nuncde fe(c,

fic inquit

S A P I E N T I A.

I E H o V A H pofledit

me principio \ix fua:,an-

te opera fua exeo cempo-

re.

Prou. 8.

VerCii/^DoMiNVS fojfeditm e ,

Ifm initio njicLrumfu.arum^an-

tequAm qmcquamfaceret dprin-

cipio.

D o M I N V s ppfftdlt M E ] Hoc eft, acquifiuit fiue genuit mc. VcrbumC4«4/7;quodacquircrefignificac,prapoffiderefeugigncreponitur Gen.4,

I. PofledivirumdlE HO v a H.Contraveritaremnonnullilegunt,^-?»?/

tfie. Ininitio viarumfiiaru7n^ Viae, (hocefVjEireDo min i )iEterna:^tcrni

ab2terno;a:ternaigitureft S a pie n t i a eius. Initium,zternitasipfa.

Dicas mihi ( calumniator) inittum viarum D e i, dicam tibi micium S A-

p lE N T lit eius. Nonergo ( vtpatctextotocontexcu) S^ p i E n ti a

creatura eft,fed crcacurx omnis crcatrix..

nA feculii, f^ frincipatum

hahm, d principOy ante Ter-

ram.

^^ Ab ^terno ordinata Iverf ij-

fiim , & cx antiquis ante-

quainTerrafieret.

t_^^<«/frw] Apagefis.diabole, S a pientijI Dei xrernitatemma

litiose negans. Increpcc te I E H o v a h. Principitum hahui] itqualem

cum D E o poteftatem habui , antcquam Mundus crearetur. Na/ac enim

(quodhicleri;;ur)Hebr2isflf<iw/'»d«fignificat. VideSap.ii,v.i8.&feqq.

Nondum erant Abyflj,&

E G o iam {y' concepta eram,

necdumfontesAquarume-

ruperant.

Vcrfi4. ^uum nondum ejfenta/o-

ragmes j formataftm , quum

nondum effent fontes abun-

dantes Aquts.

Owr^/^frrfw] Aquo?afoloD E o. Aliudenim,pra:terD e v M,eratni-

hil. Vbinam?InvterovelfinuDiuiDitatis inperfcrutabih. Pial. 110,5. ex

vcero anre luciferum gcnui te. Tcrra.noli nimis altuxn fapere,fed fifte gra-

dum,ne percontancem opprimat Maieftas.

Necdum^ montes gra-

ui molc conrtiterant, ante

\ collcs^ E G o parturiebar.

VerCi^. zAntequam montesfunda-

ti ejfent , ante coUes formata

fum.

CMontesgraui, &:c.] Advcrbum,immerfieft*ent Aquis,&inTerram dc*

fixi

Ji

53

GRADVS TERTII. d j .

fixi feu coUocat. Pdr/ww^rfrJConceptionevcDiuinaconceptajitaScpar-

tu cnixa fcu genita.nobis impeiccptibili, quare& incnarrando; Di uinitus

genita.F,nfopb,inrinitudojabyllLs,noXjinlipienterpcrcontanti; Lux, Sol,

hdeli.fimplicem SS.«^Scriptura: veritatemfapicntercredenti. Crcduntthechnographi&rartificescuiuisinliiaarteperito: AcquicueruntPytha-

gorei in fuo ewns i^a,ipfe dixit : CMeckahlimy h.e. Cabaliflx in fuo emoru Ha-cbdmim, dixevum Sapicntes: fcquerc tu, qui Chriftianum te profiteris,

Chriftianorum 7n^vmy,cvcde : cui ? iUi.in quem crcdis. Conceptum& ge-

nitum a D E o, nonncD e i fihus iurc efle ac dicimerecur i Quidni ?

Nondum feccratTcrram,

^ &c platcas , & fummita-

tempulucrum Orbis.

VciCi6. eAdhucTenam nonfeceraty

(S^ flumina , <i^ cardmes orbu

Terroe.

EtpUteas^ Etquaiextrafunt. PeridintcIIigiturportioTerrzhabitabi-

lis, quaz cxtra aquam apparet , quam mox lummitatem fiue caput^w/-

uerum 0/^«-,appe)lat : ac ll diceret.nondum difcooperuerat faciem Terrje,

necdum fcccrateam habitabilcm.

.^andoprieparabat (jeloSy

aderam : quando^ certa lege

^gyro yalJabat <iAbyJfos:

Quandopr^parabatCx- verfiy.

loSjillic cram: quando de-

fcribcbat cir«?ulum in fuper-

ficicAbylli:

CertaLege.^c. ] Cum difponeret Ccntrum Terrar,quod eft puriffimum

in mcdio eius,&: redigeret Abyfl"um,hoc cft,Aquam& Tcrfam,in figuram

fpha:ricam aut circularem, hoc eft, globum Mundi infcriorem conftituc-

retjcertamciindidit E l o him CreacorLegemarqueprasfcripfitjquam

prxtergredi, cicra ipfius voIuntatem,nec audet, necpoteft. S a p i e n-

TiitlEHov^ immenfaz infinitxquc Paticntiae argumentum luculen-

riflimum. Nota : Terram puriflimam repcriri in centro Terrae, vox eft vfi-

tacaPhilofophis vtrisquc, hoc eft, tam caecutientibus &: claudicantibus,

quam videntibus, necnon via Regia incedentibus jSAPiENXiit ver«

Dodrinxfiliis. Cen tr v m Terra:Phyficum,vbifit, mifcriiftiignorant

monoculi ; valeat iftorum iraaginatio. Cupis realicer difcere ? dicam. Adi

Vulcanum ; is ex quouis corpore cerreno,obftecricance Nepcuni limpidif-

fima manu,cencrum eius candidifllmum PhyficoChemice manifeftando,

ad fcnfus omnes cibi demonftrabic : videhis illud; tanges^guftaiii ; audies ; otfa

cies^ Vifnequidamplius ? Philofophus meincelligec;nonfophifta. Ma-gnurahocquoddixi. Vide figuram Amphitheatrihuiustcrciam.

Quando .^ a^thcra fir-

mabat furfum , & libi:abat

fontcs Aquarum

:

VerCzS. .^andofirmabat Calos de-

fuper, quando roborabat fon-

tesAbyjji.

I

iji

iJi,

154

J

ea INTERPRETATIONESjEtherafrmahat/urfum] QuandoSpiricuma;thcrcum,hoccn: jCjelum,

Gcn.i.i.Creatum,firmabat,Fi rmAmenTvmqveverb ofuofoli-

dando iic conititueret, Gen . i . 6. De Cxlo , quid fit , confule tcrtiam Amphitheatri huius partcm, Quxft. j. & verf. i6i. Euanefcanti^itur vanita

tes fciolorum quorundam, fabulantium totam totius machinx Mundana;

N A T V R A M,noft:ristemporibusnoncfretamvegetam,fanam,incolu-

mematquevalentem,vterat3Etatemaiorumautpatrumnon:rorum: Car-

lumcadendodemififlefcad miliariaSooo: Solcm, Lunam, Stellasmul

tum amilifte de lumine priftino fuo: Hci bas , flores, frudus, &:c. Animalfa

tcrreftna, Aquatica& volatilia,hodie non cfle rantx virtutis, cfficacia:aut

opcrationis,quantiE annis abhinc centum.vcl millc: imo Naturam adhucdcdicindiemtotaliterfeniodebilitari,viribufqj,obnoftrapeccata,frangi:

Magnumverbum,ficfletvcrum.Siintell!geretis,Dominimci,N atvrveN A T v R A M , hoc eft , quid Gr, quod eius Efl^e, quse, quanta &r qualis Lex

eius, aquo indita Crcatura:,in qucm vl"um,aliter loqueremini. Ad Cjelum

quod attinet,dicatis mihi qu^fo.obferuaftis vnquam circumferentiam fir-

matam circularitcrcccidilfeadcentrum? Nonnelegitis, Ve r b o Do-M I N I CttlifirmatijHnt: ^jy»itu0riieiHs,emr,u virtm eorum. P{al. 35. 6. Et,fi-

at FirmAmetttur» : 'vocmit^ D E v s firmamentnmy atlum-, Gen. \. 8. Siceci-

diflctjqualc eflTet firmamentum ? egregium, fcflicet. Hxcce tam pracclara

Ver Bo DoMiMicaelorumfirmatioiofcioloslDixifprxtereaDE V s,

fiantluminaria in firmamento Cxli, & diuidant diem ac nodem : & fintin

figna& tcmpora ,& dics & annos : vt luceant , & illumirf6;.^r terram. Et fa-

\ 6tum eft ita: Fecitqj De v s duoluminaria magna: luminare maius, vt

prxefl^et diei :& luminare minus , vt praseflet no6ti : & ftellas. Ibid. verf 14.

feqq.Nonnehxc,virtusC2lorum,SpirituorislE h o vA firmata?Quis

mcnte fanus ncgabit , Solcm , Lunam , Scellas , diuidere dicm ac nodcm

,

efle in figna & tempora ; dics & annos ; luccrc & illuminare cerram , pras-

efle dici ac nofti , tam bene etiamnum hodie, acante annos mille ? Vbi res

ipfa loquitur , quid opus cft probationc prolixiorc ?VoxDei;GERMI-NET TERRA hcrbam virentcm , & facientcm fcmen , & lignum pomi-

fcrum facicns frutSum iuxtagcnusfuum, euiusfemenin femetipfofit fu-

per terram :Prodvcant Aqua: reptile Animas viuencis , & volacile

fuperTerramfiabfirmamentoCa;li:P R o d vc a t Tcrraanimamviuen-

tem in gcncre fuo, iumenta & reptilia ,& beftias Tcrrx fecundum fpecies

fiias: Voxjinquam, D E i hacGcnef i. impleta; Prodvcta, Be-

ncdidtione Diuioa , Crescite&Mvltiplicamini,animata roboracaque , creuerunc & muIcipHcaca funt , ab vfque initio

Mundi: crclcunt&mulciplicantur, hodiernodic:crefcent(vigotc L e-

G 1 s fcmelprofempcr Diuinitusindita:)&multiplicabuntur, vfquead

Mundi totius , per I g n E M , renouationem. VerbvmDominimanet in a:tcrnum,Efaix cap. 4o,vcrf 8. Siccrit Ve r b v m mcum, in-

quit Ikhov A H, EfaiiEcap.5j.vcrf II. quod egrediturdeoremco: nonreuertecur ad mc vacuum, fcd faciet qua:cunquc volui , & profperabitur

in his» adqu« mifi illud. ^ccljfl Dcrcntwfjjcn ^cuttgce 2^gc« noc^ glcic^

j

<x\\ii gut @rap / alg »or faufcn&t 3a^rcn. D^^ic qu«Bfo quid hoc ? Cslum lcdes mea,Terra auterh fcabcllum pcdummeorum.Efa. cap.^6^.v.i.

Matth.j.

in

IJ6

GRADVS TERTII. 67

Matth.f.j^. A(^or./.49.Jo vis omniaplena. OralEHovAM,vt tibi a condliis. Nihil.boncfoci, tcuuiatlocus,quem obiicis, Pauliad

Rom. 8, 2i. Fic ibidcm mcntio duncaxac ingemifccntia: Creacurx; non

dcfcdus Nacuraf. O benedicta viriditas,faciensresCTNCTA3 6ERMINARE. ConCCmplarc VIRIDITATEM, figU-

ris Amphitheatri huius prima, fecunda, &: tertia, reperics tu TheoSophe,

Rv AM El OHiM.-Cabalifta, Lin£am viridem,girantemvniveRsvm: Mage,N a t v r a m .- PhvricoChemift:a,LE o n e mviridem;Dveneghviride;Adrop;Essentiam Qxi><-

t AM.Sac. Quis enim reuocante &: recepcui canence Harpocrace, pro-

perarcc frangcre Ccelefte Tacicurnitatis figiUum ? Vnicum addam fi ngu-

larc.Obferuacionibus auc Dcmonftrationibus Mathematicis veftiis re-

fpondcns : Terrx globus potuit accrefccre, virtute centn ku viuidi Mocusquc perpecui vegecaciua,propinquiorque ficriCxIo,crefcendo;non

CxlumTcrrXjCadcndo. Sed de his in prasfcntialatis. Doftrinamhanc

loco refcruo commodiori.

Quando ponebacmari

flatutum fuum , & aquis,

ne tranfirent litus fuum

:

quando dcf^ibcbat fun-

damentaT-<^r*c:

Vctfij. ^iuindo circumdabat [f ma-

n tcrminumfuum^ f^ legempo-

nebat <iAquts^ netranjirentfines

fiios: quando appendebatfunda-

menta Terr^,

mim terminum] Vnius D e i decrcrum caufaeft, curfeincrafuos cer-

cosque hmites aut cerminosraareconcineac,iniisludac,fluac,refluacque.

Quod Pfal. 104,5). & lob.i^, 10. confirmarur. Hoc perpecuum li\x Po-

ccncia: acBonicacis erga nos ceftimonium miraculofum proponic nobis

D o M i N V s : alicer enim fucurum erac, vc vniuerfam Terram irerum &ftacim opcrirenc aquz. Animoigicurgracoouancesexclamemus:Miferi-

cordiacD e i Omnipocentis cft,quod non abforpci fumus.

Cum E o 4^ E R A M cun-

«Stacomponens: &:delc6ta-

barperlmgulos dics, /f lu-

descoram eo omnitepore.

Yetfjo. E K A M apud E V M vtlHti

alumnus , e3^ eram in Utitiii

quotidie, O* lt*do coramtUoo-

mmtempore:

EramjEhieh. Nocandum: Exod.5,i4.dixic De v sadMofeh:Ehieh eserehieHjEro qjvi e r o. Dixitpr£terea,ficdtcesfiltU If-

raeL-EHis h,er o,mtfitmeadvos.Lx x*&vulgacaeditiohocinpra:fcn-

cicranftulcrunc:svM Q^i sv M,pro,ER o (vvi er o.Frequcnsenim'

cftHebrxis fucurum pro prarfcnci poni. ScribuncaucemHebrxi;iftalo-

cucionexcernicacemfignificari: aflcruncquecainnuifummam,omnimo-

dam&fcmpicernamDE i ftabilitatem,quifemperfuic,eft&:crit. De v s

folusdiccrepoccft: s vm &E Ro.Namomniacempora,cumdcD e olo-

quimur,confunduncur.Nomenhoc Dei Grzce cxpreflic lohartnes A-

pocal.i.4.diccns:>OT5^e«r,>W6iJ.j;;t6^(^,i.e.abeoQjri E s t,&qxi

t/

155

IS6

k

1 68 INTERPRETATIONESEk A T, fiiQ^i Er I T. Sicquoquein OrationcDomioica: Paternofter,

Qj I E s /w cxlu. Ita alibi S a p i e n t i a incarnata , I h s v h C h r i

stvSjEgosvm, Vta,l"eritiU (jrVita. Et, Antequam Abraham , E R A MEc o. Ciibahfticumhoc, ha^^dlpcrnendum, fuo, DEovolcnte, tufius

tra6t.ib!turloco,in Amphich^a^i^JS A pie n t liC ^.terna;,foHus vers,

&c. explicato, in expodtione nominis D E i , E h i e h, figura prima. Delu1e,nunc,calumniator,apern)tiofiirnnisdehriistuis,negans S a p ie n

t i je (qujeintemporcincarnata)tam Diuinitatem, quamasternitatem.

ERAM,EHiEH,idcft,DEvs,DEiSAPiENT I A , cundacomponens. Notandum : Qux hic (apicns nolter dc S a p i E N t i a , eadem lo-

han.cap. I. deV er B o.Ve r b v M,igitur,carofa6tum,&:S ap ie n t i a

DEiinfeculoincarnata, Idem.Devs.Dei Filivs,erat,est,ER IT, abaeternoinxtcrnum. Quid,inipie,dicisadhoc? Quicquidcft,

ante Mundum creatum ,DEvseft: SAPiENTiAcft, ante Mundumcreatum, ergo SAPiENTiAcftDEvs. Hinclohannes Euangeiifta,

cumcx Sapicntcdidiciiret, Verbvm in Principioiam tum fuille, fta-

timinfert,fuifl'eapudD E v M,quifoIuseftantcPrincipium.Etquia.,qaic-

quideftantePrincipium,neccirari6 De vs cft, redcintertetiam, D e-

VM ipIiimclTe Ve r b v m: ncquisdiiosD e o s fufpicaretur. Initiumfi-

ue Pnncipium crcationis.excludit omne prius CTeatum. Eft enim creati,

Principium. De v s autetn, cuius cft Verbvm, Verbvm fuum ,

('pcrquodin Principiocreauitomn.ia ) noncreauit, alioquinnon tuiflet

aiuePrincipium.Quidigitur?exfeipfogcnuicDE v s D en"' MdeDE o,

actcrnum abaeterno: nihil enimiamcogitaripotcftaliud. Eilet&euane-

fcat,nunc, rcdcatqjinnihilum, qaac fuitantenihil, fanatica, hasrctica,

blafphema peftilcntilTimaqj vox Arianorum hacc: Fuit aliquando( ie.I.

tcmpus , fiue aetetnitas , aat quicquid Arius lubintelligere vcl volet vel po-

tueritJquo( hlius De i )nondumerar. Adamantinum hoccontta Anti-

trinitarios omnes, exLibro NaturjE,Macro-& Micro-Cofmice,defum-

tii:CREATOREMTRivNVM IcN is, omniafublunaria probantis

& iudicantis,D E i Profelforis phyfici in hoc Mundoinuidiffimi,dod"tiina

tibi oftendit; Phyfico Chemice explicandoLibtum Naturarmagnum;

ita,YtCreatvram triunam fentias vniuerfalitcr & paniculariter con-

fireri,rcpriEfentare,doccrcE L o him (quiinPrincipiocrcauicCalum&

Terram,&:c. Gen.i.) Tr i v n v m. Deindc:CoR pvj, Spiritvs,An i M A, exquibu^conftat Ho m o,fimihtudinem fariscxprimunt Di-

uinam triunam , ad quam Homo triunus fa(5tus. InCer fimihtudinem & I

magincmdiftinguo. Svmma:Trivn a omnia jquiaaTR iv n o fa-

da.Vox D E I mirabilis,in Natura pcr Crcacuram,hacc.Vide figuram Am-phitheatnhuius tcfciam, propof. i.diftinft. 7. Df/f^-i^//r]Dele»3:abacur&deleftacurviciilimlEHO v AH E A.hoc cft,fiho; cuil p s EfHv^idcft,

I D E M,I p s E ; quod inccmomina D E i rcccnfecCapniolib. 2, deverbo

Mirifico , cap. 16. ) ab jccerno in aECernum in deliciis. Dc hac incarnaca cx-

tacPatrisceftimonium,Matth.i7. 5. Hic e s t Ftlittsmeuidilccim, inquc

mihi bene complacui,ipfum audite. Audiamus igiturD E i FiIium,quid(voIun-

tatc &: m.Tndato Patris, qui noftri cau ffa mifit cum ) dicat de ieiplo in vcr-

bo fuo Biblice ,Macro ac Micro Cofmicc fcripto; non Arium, non S%rcr-

mcros,

GRADVSTERTII. 69

tTieroSjdiaboli fquamas. Si ergo S a p 1 1 n x i a ance iccula; (i Filius D E i;

iiPatri Mundiim crcanri prxito tuiC ; fi &: nuncrociecacehominumdele-

ctacur, &manct inaJtcrnum ; qiiisrcligioneianusdubicetiUamxcernam

.(re & pronunciare ? Ludt>is^ Ludo (ab arccrno) Diuino; quare meti^abili

&:inenarrando. Quiddicamr InDiumishumana tragilitasignoranciaac-

qucnoxeft :im6,merum n i h i l. Habeacergo locumChriTlianoruinil-

lud,C R E D E ; Cui r ci, m qucm credis. Credendo fubiugaris D b Oi

fubingatus, times De vm; quem timens, rcdtc viuiSi rcile vi-

uendojCormundas ; mundo corde,c|uod crcdis,vidcbis.

Ludo in orbe Terrx c-

ius, & delediationes mexcumfiliishominum.

Veifji.IfLudens in orhe Terrarum: i )' 7

(T delitiA mexj^ ejfe mm filiis

hominum.

Ltfdensinorl>e,&:c.] Voccfuamirifica.Cquemadmodumquarta Amphi-thearri huius hguraannotacum ) mirificisq; opcracionibus , Macro & Mi-

croCofmicc:varia vircutc&cflicacia, Donis .icBonis.tam Spiritualibus

quam corporaIibus,Seip(am,& Patris InHniti Omnipotenti.i Bonitatem-

que inexhaufla, innumerabiliter nobis cxponcs : mirabilicer dicendoatq;

doccdo in Libris Natura:,SS.* Scripcura?,Mentibusq; noflris ptrnitencia-

litcr lotis atq; mundatis. Ipfa ludit quoq; in orbeTerrarii; quiarcgit, ier-

uat,tcrrct,con{okfur,viuiticat,adfertVitama;ternam, defcnditadueribs

Sathanam & partas infcrni. Ejje cumflit!hommum\ Adeo ctiam.vt illa ipfa

inplcnitudinetcmporisfadtalichomo.habitarit&verf^.taiitinrerhonii-

nes corporaliter : atqueita (uam erga homines beneuolcntiam dcclarauic.

Quiddicam JGaudio&admirationem.ignitudinismiracuh perfufus.ob-

mutefco. Obferuandum : Filium D E r, proptcr immenfum &incfFabi-

lem (uum ergagenus humanum amorem.incarnandum Ixiifle, etiamfi

peccatum non introiuifTet ui Mundum, Alexander de Ales , lohannesScotuscumaliisScholafticisTheologisaffirmaucrunt; deamoreSAP i

E N T I jt Diuini crga Hominem , ad imaginem & flmilitudincm D e i

formatam.tam benefperantc";. Thomasdc Aquino.etfidiucrfumfcntit,

nihil tamen certi fchaberefatisconfitetur, cumdicit, hocfefolumfcire,

quod oblatus fit,quia voluit. Quinctiam Gabriel Biclintcrreccntiores

Sententiarios facile dexterrimus.clarcdlcir, hac dcrc probabilicerinv-

tramqucpartcmdifputati.donccalterareueletur.IudicetdehocEccIcfia.

Dcnique.fandashominum mentcs(confirmauitcxperientiacrebra) fic

S A p lE N T I A >ttcrnaintcrdchtiashabct,vteasinfcipfamtransformet;

ita.vtHomomentalicctmigratinconlbrtium&fanduarium AngclorumDei bonorum;im6,inDE v m ;criaminhacvita)ipfum,& De v s ha-

bitet in homine ; fedcns Rex in throno (uo Microcofmico,triuno,renato,

vere catholico.Vidc vcrf.ij i.O Diviiniirimum in D e v m tranficum huncl

Qui fit, non nifi reiedidne Binani. Phy DiaboIo,qui diflenfionem aut dif

fimilitudincm introduxit D E i & Hominis voluntatcm. Hoc V n v m(D E V s )quod nunquam afedifcordauir,vuU v N v m ; cftquc omnibus bi

nis difrentientibuscontrarium-VtquemcadMonadisfimplicitatcmplc-

narie perducat,dics nocftefque Chriftiana humilitate fufpiro, inuoco,oro,

70 INTERPRETATIONES

lyS

ploro. Nec fruftra. Mcntiverj fi negarem aliquid Numinis Diuini ( abfic

t.;men glorier)mihi v(-l vigilanti.vel dormienti,aliquandononadtuifre

aut adeflcmodoipfcThcoiophicevoIuerim. HallcUijah. Redudlioad

MonadisSimplicitJtem (dc qua infi;cunda Amphithcatrihuiusfigura)

el\ Mc thodus fiue via,qua debeat ac poflct H o m o regencrari; in integrii

refl:irui ;ad De v M,aquodiirenfioncpropriadetccit, Diumitusrcuetti;

fieri nouus homo;coniungi, illuminari,atquevniriDE c&quafiDE i-

F i c AR I. Sumusenim/ccundum AnimamadeoDiuinitatiscapaces.vt

iplasetiam Angelicasmcntcsliceatprateruolarc&vnumcumD E o fie

ri. Hfflc redire ab omnidiiridcncchoccfl:, Binari^o,in v N v M,Theofi3.

phiccpotefl:atqueoportct fierianiiirionetantumeius^quod v n i contra

rium non cfl:: alioquin non potffl. Si lapis, Rcgcnerationem Lapidis

Philni. Catholici harmonice indc dilces: compenesque in veritatehar-

raoniamirandamMacro&: Microcofiiiircgeneratoriam,SA p lE nt ii«

dud'j,PhyficoChemicclaborando. HscTh e o l o g i a triuna,Biblica,

Macro &: MicroCofiriica, Catholicaplusquampertetta. Hic & fic ftudeat

omnishomo^intelligctBibliccjMacro&MicrocolmicejSS.n^Scriptuia;

cognolcct Naturam &: (emetiplum ; agnofctt D E v M,vt Creatorem,

Redcmptorem,San£tificarorcm :(omnia inomnibv sjquema-gnofi;cre,& notum imitari, S a p i e n t i a. F.t fichomointhronumfuum reponitur,quicftipraME n s,aquaHomoDE v s dicitur,iuxtaO-

iiicu\um,D\x\,Ditefitj,c-rfiitiExeti/Iomnes. Plal.8z.6. HQcrcriflrimeverum

eft. Sunt quidam Theolophiftir, nafiituli,mundani imlvundi,locutulei,

orationis huius noftrx vim auc nuclcum conlequi nelcientcs , &: propter-

ea calumniantes : nec mirum ; carcnt cnim S a p i e n t i ^ Spiritus illu-

minatione; cuiusipfi Dodrinxmediilla(diaboliobrelIionerpirituali ex-

cxciti & impeditijncc percipere ncve dcguftarc queunt.Sit iftis relpofio-

nisloco D.Pauli i.Corinth.i.hoc: lcvipium cA , Pertiam Sapientiamfapien-

tum,(^pruderitiamprudcntiumreprobabo.Nh\iz^'\cns ? Vbi fcriba? Vbi dilpu

tatores leculi huius?nonne ftultam fecitD e v s Sapientiam huius muudi?

C^od ftultum eft D E I , fapientius eft hominibus ; &c quod infirmum cft

De i.tortiusefthominibus. Quxftultafiintmundi,clegitDE v s.vtcon-

fundatSapientes: &:Infirmamundielegit De r s,vtconfundatforria;&:

Ignobilin &: contemptibilia mundi elogitD e v s , &: ea qu.x noti funt, vt ea

quarfiinr, dcftruerct: vtnonglorietHromniscaroinconlpeftucius. HiceftTheofophiavera,germana,triuna,cfticax,quaJolim&:Philorophorum

rupcrciliaj&Principuminuidlafceptravcritatilubegit^hodicquc fubigc-

re potens eft : de qua caro iudicare ncquir. Verum, cum nufquam in facris

legamus,Chriftum fquamuis multa cus fintannotata miracula j ex ftulto

feciire fapientem, ^arumbfoftcicIjmiclj&flnnDcllcn »nl>cr|?c§cn^

-E Go (n^"2n H H o c H-

M A c h)S a p I e n t 1 a habito

in Confilio , &: .(jr erudicis

intcrfum cogitationibus.

Ibidem

Vetfii.Eg o (n^n^n) Choch-

MAC}{)S ATiti^TiA hahito

in ajiutia:(;rjcientia, cogttatio-

ntmi tnuemo.

£r«rf//«</Wr/«wfe7g/V4/ww/^«if.]N6cogitationibu3autfermonibusfcur'

rilibus,

GRADVS TERTII. 71

nlibus, obrcGcniSjimpitSjbUlphemis, turpibus, ftultiloquio, aut fcurnlita-

ti,qui ad remnon pcrtinct, Ephef.),^. nec vcrbis malcdicis, rabiose ac

fcabioseinproximildcbacchantibus. Sapientiam quiqua?ritvcram, harc

higiat, (itque ab ng prorfus alienus. lacct, inquit, pia mcnte.dottus Era-

(mus.infcpulchropcdorisputrccadaucr, vndc eiufmodi exhalant foeto-

rcs, &C proximum quemq; mhciunt. Nihil ipirant de Sophix Cxleftis bal-

famo. Piorum corpora templa funt beneolcntia £>c benedocentiaSpiri-

tusS A i> I E NT I yE fandi;impiorum,(epulchracadauerum.Nequcvllum

corpus mortuum tam eft dcltitutum anima, quam mortua eft animareli-

daa De 05 cuius(lgnatura,phy,tantifcetores. Ncq; vllum corporeum

cadauer (lc obolct naribus hominum , vt fcetor anima: fcpultseiam quatri

duum offenditnaresDiuinosomniumqiCslitum.hoccft.Spirituunibo-

porura. Viuaverba De i loqueretur Imgua, liillic adefletvita, De v s.

TernarivMj reicdionc Binarii, per Quatcrnanum, vteftfecunda

Amphitheatrihuius figura, ad Monadis (implicitatem, innominc S A-

p lENT I Amanifcft.at;Eincarnejhoccft,lH svhChristi crucifixi,

pro viribus Diuinitustibi conccins, Thco-Sophicc rcducereftudc; (iq;

iiccorpus,Spiritus&Animatua(tutotusJcongrcgatafucrintinnomine

I H s V H ; iam dcSAPiENTiA Chtiftiano ieiunio in Oratoiio medita-

rc; foliloquiainfpiritu &veritatc religiose exercc;tuisprofefto, Hh o

c H M A-EL (quoddcHebrasoDEi s a p lE n ti am (onat.Jintereritco

gitationibus,orationibus,foliloquiis,meditationibus;mundum in te crea-

bit &c conferu?j*i'c cor ; Spiritum innouabit rcilum in vifceribus tuis ; San

dos, fapientcs&iartificiofos, in teinucnietcogitatus; prudfcntizfpititu

tereplebit(Exod.z8.j.;5*''^''"^^'*'^5'^''o^^^'^''^'"''^^^''^0'^'^^"'^°'^^''^^*

tuetdeducetqueinveritatem Agnitionis,Cognitionis,Cognationis,V-

nionis atqueFruitionis(quemadmodum habet opetishaius infcriptio)

lEHOT>E,CREATVRiE atqUcN AT V R>E,nccnon T V I l P SI VS ;

erisqucDE o optimoid, quod homini bonofuaeftmanusrmeiuuatcfle

D E o, quod iubet eflc Devs. Svmma: Theofophicc ( Crcde, Viuc,

Ora, &: Labora, certo certius.qux dixi, vt alii, (ic &c tu experieris. Qui au-

tcm hxfitat fide, non xftimet fe quicquam impctraturum a D e o.atte-

ftante lacobo,in ("ua Canonica priraa,c.i. v.^.& 7. Quemadmodum con-

tra negantcm Principianon eft difputandum, nifi de Principiis; ita caren-

ti Fide, de nullo alio incumbit Orandum & Laborandum, nifi dc Fidc ve-

ra : vt, nimirum, Fides(qua:D e i Donum)Diuinitus fibi infpiretur, in fe

oriatur,augeatur ac conferuetur. Qualiabita, o m n i a tibineceflaria

vriliaque Theofophice irapetrabis aD^ o, pro("pereque &: Orando& La-

boraBdo tibifucccdeDL

55, :^ TlMOR DOMINIodit malum,arroganciain,

& fuperbiami6c viam pra-

ua, &; os bilingiuc detcitor.

VctC.iy Timoi^Jehovm cfi odio

haberemalum,f»perhiam ^ ar-

rogantiamif^nfiamrfMlam, i3

os lo^ntfn terucrfitateSj odt.

7^ INTERPRETATIONES

i6o

16^1

riMORDoMiNi odtt malum,S^c.] Quare,quiaD o m i n v s , qucm^^vt

D o M 1 N V M )timec,B o n v s; oditarrogantiam & fuperbiam; quia timet

Maximum,yEternum,Terribilem,Fortcm:oditviamprauam;quiatimet

omnia videntem.Z clotem, luftum : os bilinguc detcftatur ;quia timet O-

ptimum,rolumSapientem,Veracem;&:ficTiM orDominiIniti-VM Sap lEN T J-A, quodeft, trui Ie h o v a HLonganimi,Mifcricor-

di, multoq; Benignitate. Vide figuram Amphitheatri huius fecunda. Ha:c

noftraad Archetypiexemplar,ad cuius imaginem dc fimilirudinem(Gen.

X.) ibmusformati, reformatio. Benehomini, quitimet D o min v m.

Huic enim credenti nihil impoflibile,quiaD o M i N v s facit voluntatem

timcntiumeum, Pfalm. 14 j. ij?.

Ego diligentcs me dili-^"^-'7

go; & quxrentesmeinue-

niuntmc.

Ego <^ diUgentesMe , dt-

ligo ? i^ qm K^ mane yigiUnt

adME^mnement Me.

Diligentesme^diligo] Lege talionis; qui amat , eft dignus amari ; Vide verf

14^. .^imtmevigtUnt] Quiaprimaiuuentute,dieacno(5tu,temporean-

te lucano , priufquam cubicu furgat, meditando in Lege mca triuna, vide-

licetNaturaj,SS*Scriptur2&confcientiac,vigilantermequa:rit,mein

ueniet. vcrf. z8. ficElcanacumvxoribusfuis furrexcrunc manc, &:ado-

raucrunt Dominum , i. Reg. 1. 1^?.

1$.

Pcr femitas I v s t 1 t i .«,

dcduco , in mcdio femita-

rumiudicii.

Vetfio. <^ In ^uiisjv STiTiJE am-

htilo 3 O' tn medio femitamm

tudtcii.

162.

Inviiily s T iT liEJQuamprimumanimafidelisfibidefponfauitSa-

pientiam Diuinam, &iUamentcmpiamfibicopulauit cjelefti mattimo-

nio, ornat Sapicntia fponfam fuamamore luftitix, &:impletillam odio

iniuftitix, hoccft,iniuriaruminD e v m &:proximum;donatq;animamilluminacam; iudicio dexcro,rf£to, fuicero, incorrupco, de omnibus, qui-

busaut De iGIoriailluftracur.aucfalusproximipromouetur. Inluftitia

cnim& iudicio GloriaD e i &: falus populi confiftic.

Audiamus iterum

Sapientem.

K^T> ominvsSapien-T I A fundauit Tcrram,^^ftabiliuit caclos P r v d e n-

i<n^

T I A.

Prou.j.

vcrf. 19.Iehovah tn Savii^n-

T I Afundautt Terram ,flabilt-

uit Qelos tn Intelligen-T lA.

DoMiNvs Sapienti Afundauit , &:c. ]Quapropcer , fi redte cu-

pis infticui dc Mundi crcacione; de Chaojde T A H primordiali,fiue Mate-

riaprima: deMundi Anima,dida Natura: de Medio, hoc eft, Spiritu

i£therco,(qui ca:lum)duo excrema , Materiam puca& Formam; Corpus

ac Ani-

16

16

GRADVS TERTII. 73

16^

ac Aniinam,inglobo fublunari (D e i nutu) copubnte &: vnientc : dc Cxlo,hoceft,Spirituatchcreo, (uperius firmato,vncie Firmamerum ; dcPrin-

cipiis,Elementis,eorumqucFiu(ftibUs: dcomnibusquxa fupremoCa:-

loadinfimurrtTerrxCentrumconcincntur:dequetotoornacuMacroac

MicrocofmirC quod Cabaliftis cft OpusdeBercfith^hoceft.S a p ien-T I A N AT V R j€,)ricupis,inquam,inBerefith,(vtcert6fcias,nonopi-

ncris ) crudiri , inftitui ac inforinari ;SapieNtiamIehovA(D£iVe R B V M,pcr quod omnia ficla funt,&: finc eofadumeftnihil,quod

hiflumeft^Ioh.i.jOiu^^t^Leges acque Doclrinam Amphitheatri huius,

Theofophicc adiro ; hanc audi, vidc,obfcrua in SS.* Scriptura, Libro Na-turx.&rMenteruaDiuinitus illuminata, mirabiliterdoccntem; inuenies

cam folarn&vnicampra;ceprriccmvcracem,rcquc ducentcm in verita-

temNaturalem,hyperphyficamatqucDiuinam;6M n £M. Tu Chriftia-

noCabalifta, Phyfico-Mage, &: Phyfico-Chemifta, Orando & Laboran-

do (qucmadmodum docct Amphithcatrumhoc)(apienteringrediendo

per quinquaginca Intelligentix porcas ,circaquasftudiatantoperede(u-

danc Cabaliftarum, Diuinicus a Mofah D E i fcruo recepcas,& Gcn.i. or-

dinemiroannocacas,olciSpiricuslandivn6tioncimbucus,afccndes(vel-

uciper fcalam Iacob)adOpusde Me r c a v 'A,quodeft,S a p ie n t i a

Diuinicacis,defublimioribuscontemplationibus,fcientiavcrefpirituaiis;

vtfruaris Deo Patcrno, Fracernoatq; Amico,qUodeftSabbachum Sab-

bachorum;Iohylvlcimus,xcernus. Hxcviaad L a p i d e M(quemanxiimulti finiftre qua;fiuerunt,&: adhuc qu.Trunc ) inucniendum Philofopho-

rum Regia, eaque Catholica .alEHovAH Sacurnine collocarum in

CcntrumMundi. Ca:tercT,ambages Labyrinthea:,omnes. Tu,qui fcis

SalSatvrni Catholicon, cuius myfterium in Dcnario Philofophi-

ccfulgens.file. Dandumcftfa:numboui,pfittacofaccharumtantum. 6

ftultiC<:impii,quipofthabcntesvn6tionemSpiritusfandi,hboratisapcr-

fidis nonnullis Ethnicorum Philofophis (fpiritibus maIignis,crrotiim-

que magiftris) difccre ca, qux aSAPiENTiA ^terna,in leculo incarna-

ta,foIa vera,Spirirus fandi afflatu in verbis ipfis fando^ingrefli, (du£tu ma-nu D E i) in vofmetipfos.fufcipcrc poftetis,cognofcercque debgretis. S a-

piE^fTiA Iehova vnica &: fola nos fapienter docere dcbet, poteft

ac vult in^LibrQ^fuotriunQ,videlicet, SS.^Scriptura, Natura,&fpeculo

Mentis tuar. Vide veff. i^o. Stabiliuit Calos] Id eft, Spiritum a:thcreum,

quiCa:lumcft&dicitur,firmauit. HincFirinamcntum, Gen.i. Ve r boD o m i N I Cxli firmati funt, & Spiritu orls cius omnis ornatus eorum.

Pfal.5 5,<j. Vide verf. 2.61.SC figuram Amphitheatri huius cerciam. Qua;ft.

quinta.

^s\ APIENTIAllllUSeIli

rupcrunt<^Abyiri,&: nu-

bes rore concrercunc.

Verfio. Jn ScjENTiA emsauyjji

rubemnt pfe y (sr C<zli jliUant

rorem.

Sapitntia iUitis'^ Caiu5i lEHCVit. SIDe i,qui2t6rnus,cuTnon &il

laxtcrna. »^^y//?]Notandahic venit Doftrinainfignisde Ab y ssis.

AbyifuseftrerumNaturalium, fupernaturalium,SpiiituaIium, Diuina

K...

163

n 74 INTEHPRETATIONES

1^4

rum, i€tcinarum, &r Inrcrnalium, profondiirima, abftrufiffimajoccul

fillima, imperfcrutabilis ?v iueffabilis, C a v s a, Origo, Scdes, Fons,

ReccfTus, produccns effcdusadniirandos, nuUo humanxrationis accu-

minc compriehcnfibilis. £ft autem Abyflus Creationis, dequa Mofes,

Gen. I. z. Ettcncbrxerantfopcrfaciem AbyfllrEfl; AhyfTus Scriptura; fa-

cras, dequaEzechielcap. 47. Ecclcfiaftic. i. t.&c i^. 8. Eft AbyflusPro-

uidcntise, dequaPfalmus 139. totus. Eft Abyffus Omnipotcntix&r Sapi-

cntiacDiuin;E,dequaEfaiascap. 40. Eft Abyfrusprcxdeftinationis,dcqua

Diuus Paulus,Ephef. i. 4. & Rom. 9. Eft Abyflus Dilcdionis, Redemptio-

nis &;mcriChrifti,dequaIoh.5.Rom. j.Eft Abyfliusiudiciorum D e i ,de

qua Pfalm. }«>. 7. iudicia tua abyffus multa. Eccl. 38. Confllia eius m aby f-

fo. Eftabyffushumanxmiferi;E &:pcccat%&prauicordis, ler. 17. 9. E-

zcch. 16. ip. Eftabyfrusinferni, Apoc.^.i&ri. EftdeniqucabyfrusvKaJ&

gaudii xtetni , vbi omnia carent finc& termino. Ezech. 3 1. 4. Exaltauit il

lum abyflus, idcft, infinita beatitudo&profperitas. Exhis, quantumadpra:fens inftitutum attinet , cxplicabimus tantum AbyfTum Creatio-

nis & ProuidcntiaF. Abyfliis Creationis &: rerum Naturalium , funt Fon-

rcs, Origincs , Thefauri , Scaturigincs inuilibiles, puriflimi, perpctui

,

Reconditifllmi , in Elemcntorum puriflimorum , fimpliciflimorum Ccn-

tris: Terrxfcilicet, Aquaj, Acris&Firmamenti ^ inquibusoccultiflimis

thcfauris, feminariacrcrum Rationes, conferuatricesfpccierum, perpe

tuo, vfqueadMundi Refblutionemcuftodiuntur: vtpote, Animahum,Vegctabilium, Mineralium, fluminum, ventorum,terf^p.i"ftatum, fere-

nitatum , temporum , xtatum , rcrumque omnium , figur.t , proportio&habitus, quibusinhanc Mundi fcenam vifibilem, ftatistemporibuspro-

deunt ; totius vitx humanas Rempublicam , totiufq; Natur.Tcurfum , flu--

xum&refluxum adminifhaturaj. Hanc Abyflumnaturalemvocat Or-

pheusNodem, Tencbras, Nebulam, Dianaminconfpicuam,aneminemortaliumvifam,nudam fcilicet, in hymnoquificincipit,No'|^'6(nf iroi'

ra». AbyirusProuidctixeftotdo ConciIioriiDiuinorumabftrufiflimus.-

totius Natura: & humana: vitxadminiftrator, qui tcmpora, xtates, muta-

tiones,annos,menfes,dics,horas,minuta. RcrumNaturaliij&humanariia£tionum, ofKciorum , vocationum , fludiorum, pericuiorum, calami-

tatum, afilidionum, Libcrationum , vita:&Mortis Humanxeftaudor,moderator&difpenfator. AbyfrusSapicntiaedelincaturlib. Sap,^.

Quis afcenditin Crelum 1

^'°"'*'^

Ivcrl. 4.

atque dcfcendit ? Quis con-

tinuit Spiritum innianibus

i fuis ? Quis colligauit Aquas

quafi in veftimento? Quis

(ufcitauit omnes tcrminos ?

'^^QuodNoMEN EST E-

1 V s , & quod N o M E N F i- 1

Ilii cius nt, nofti ?

.^y I s apendtt in C^tlum

'ii defcendit ? >j^v i s coUegit

-ventum inpugillisfiiu ? .^ i s

cogregauit Aquas in yejiimen-

to ? .^ i sfiabtliuit Gm?iester-

minos Terrx. ? J^od D^meneiHSj f£ quod CNio uen F i-

LiieiMi/inoJii?

i<f4

^uod

GRADVS TERTII. 7y

j

Qv oD NoMEN EST, tcc. )De Sapientia incamata vacicinatur

Sapicns; &:deNo min e ineft^;ibi!i&:admirabili Ie hot a. QuomodorapicnterNominibus Dfii vtidcbenmusin Oratorio, docctnosPfaltes,

Pialmo xS. z&Tj. Domine firtttudewea, rupesmca, propugn.uf{lum,ltberator

mem , D E V s meui.petra mea .prtteilor mci*s, cornufatutts mc£, refuqtiim meum.Er, MofesExod.j^.ff. Domine.Devs noft:cr,Bonc,Bcnignc, Mifc-

licors , Clemcns , Longanimis , multi Mifcricordia: & Bonitatis.Nomenvero Ih E s V s cllnomcniupraomncnomen,intjuoomncgcnu flcditur

jllorum,qiixruntinca:lo&terra, &inhaterram. Hoc NoM E Nomni-um diuinorum miraculorumcauiracffcdrixeft, firitc Theo-Sophicc &Myfticc Mcns fit orxpar.Tta hde &: inuocacione. Huic fidci , qucc fcfecon-

iunxir, co£ulauit, ficiedc Vni vi x , cum NominelH s v h, cedunto-

mnes virtutes Ca-lorum, omncs vircs tcrrenx, omnis vfs diabolica, omniAqux cx rcgno pcccati &: diaboli , hominum corpora & animos infeftanc.

Pro!i.i4

Vcrf. \y.Q)?il€dc(itag,)filimiJ^Me L,

qutabomm eji , (^fauum duL

aljlmumguttun tuo

:

Comcde, filimi, mel

,

quiabonumclb&tauumjqui dulcis cft palaco tuo

:

c^fJ] Mcllcfolo dies aliquot vixifTe Democritum jcgrocantcm, quocum caruillct,mortuum, lcribit Athensus: odorep^nis calidi, raorti pro-

pinquum ; virarjper triduum cxtraxiire, Diogcnes Laerttus. Mellita S a-

p I E N T I >€ /ETcrn:cfqua:panis vits, lohan. ^.jj.^doflriiia.te, pcccato-

rummorbolcthaliterdecumbentera,cordisorcpuiiacmundipiecome-

fta , rcficict non tancum , fed & a morte prajferaabir jeccrna. Qnemadmo-dumenim apiculxexrorc &:floribusmclc'>nficiunc: itaexRorcC^Icfti,

Spiriruali,Diuino,videlicet, Spiritv sancto; &exfloreMentis

tux, hoc cft , fidc , amorc , fpe & inuocatione paratur mel Sapicntis Diui-

na"i cuius vclminimus guftulusab animapia&fidcli pcrceptus omnemrorius mundi dulcedincm, deIe6tationcm& voiuptatcm fuperat. HincPlalces, E'o(^uiatua-, incinit,fufitmihimel/ecjrfauodiiiciora: Pfal.19.verf. ii.

SC119. loi.Tua.oD o M iN E,duIccdo,&mihiduIciafaciatamaraomnia

Mundi.ComcdcigiturME LdcPETRA, Christ o,vtBaIfamocius

("liubcrrimo, corporc, Spiritu& Anima, acorruptionclibercrisannihi-

latiua : ( Deut. 3 i. 15. ) cuius carcntia, tc mori finet. Latct in mellehoc fua-

uiiTimo Sal S a p ie n t lit.afapientibusfapienterficnominatum.Mi-

rum,certc, Diuina:Bcn'gnitatisdocumcntum,phrafinhancadnbftram

vfquc statcm , pcrmanfiftc fuperftitcm, etiam inter prophanc philofij-

phantes; cummiferiifti homuncioncs (pcr De v M^ nonintellcxerinc,

quiddixcrint. Secreta vis locutionis huius. Difce fili.

/fSic&DoCTRlNAS A M E N T I ^ Anima: tu^e

,

quam cum inueneris,^ ha-

bebis in nouiflimis fpem ^ &fpcstuanonperi bic.

YerCi4. Sic <^ cogmtio SAfiEN-T I j^fuautseruanimx tua yfi in-

ueneriieam:(sr eritmerces: ^expe£iatto tua non exctdetur.

K

165

166

7<J INTERPRETATIONES

Sic(^Do5^irinay &c.] Eft enim Flos Mellis Diuini ; Mannaque Roris fu-

perca:lefl:is : Mel in orc, Mel in corde IhsvhSapientia Patris fa-

dacaro,PE t r A,i.Corinth.io,4.rupraquamcEdificataEccIelia,Matth.

1(3,1 8. Cognitio Sapienti-/e, &c. ] Cognitio S a p i E N t i ^E verae efl

L V X in Mente, difpellens tencbras ignoranticX, &: omnes opiniones fal-

fas ac inccrtas. EthjccCognitiodiftertabopinione&incertisconieftu-

ris.tanquam lux a tenebris,& corpus ab vmbra. D e v s.vtmcntcsno-

ftras illuminet, exorandus eft. Cauc,igicur,cauc,ne Lucem a tenebris

petas , a fpiricibus malis, qui lunc apoftata: &: mendaces. Caue , ne Lu-

cem veram petas ab vmbra, hoc eft, ab hominibus,vera Luce non il-

luminatis , qui propria fapientia tumenc, & phantaiias fpe-

culatiuas, atquc fomnia fua tibi pro Sapientia ob-

trudunt& vendunt. UabebUin nt-

nijjimiiy&ic.^ Vide infra

vcrfzj4.

JnferatHr hlcJi^urH t^Htongrndpti.

IV. GRA-

GRADVS (^VARTI. 77

I V.

GRADVSPROLOGETICVSQVARTVS

EXPOSITVS.I E H o V A H dac S A P I E N-

T I A M,CX ore eius cgredimr CO-

gnitio &:Intcj^'igcntia.

Prou.i.

Verfe./^DouiT^iV s dat S Avi-

E K T IAMjf^ ex oreEiujP R v-

DENTIAO^ScIE NTI A.

D o Mi N V s (5?.!?, &:c.]HincD.IacobusfnruaEpiftola ap.i.verC^.Si

atiis veflrum indiget Sapientia, poflulct a D EO,qttt dat omKibn^ afjiutn-

te?;Cr 'iWi iwsroperat (exp robrat,)& dabitur ei. Pcjittlei autem i ifide, nthilhxfi-

tans. J^/ e-airri hsfitat, fimills esi fiticlui Aiaris , qtii a 'vento mouetur^ arcumfer-

ttir. Non erCTo irftimcc hoino illc, (fummusille(]t,vel minmiu5,nobuis

auc plcbcius, @rof? oDcr f(cu; i}an^)quod accipietaliquid(quicquam)a

Do .MiN o.Vir duplex aniino, eft inconftans inomnibus viisfuis. Vidc

vcrir.iu^. iji. Siigicur, quod vcrum,lE hov ah dat Sapientiam,fruftra innitimurprudencixnofl:ra:foli,laborandoarteaIiquahumanicus

cam addifcere. Liber, fine claue Spiritus fandli, nonprodeftquicquam,

Rcctc crgo I.C. Scaligcr Exercic.3 <)$, i. inquic : Nofirahacinltterarumfludiis

percgrinatio,fineftipernaluci,tniftrabilisqu£diimerratioest. Apud Ie H o v AMTHEOsoPHicE,hoceft,Chriftiano-Cabalicc,Diuino M2gice,&Phy(i-

co-Cheraicc ; in Oracorio ac Laboratorio.Micro & Macrocofmice , quje-

rcnda eft : a D o M I N o , qui eam infpirat atque largitur , impetranda.

DonumDE i eft. VndedoCliilfimusCapniofcuiusobCabalifticxcxerci-

tationisd:uinam peritiammemorialltfcmpiterna)lib. de vcrbomirifico

i,cap.7. Philofophiam (qua: aS.\PiENTiyE amorc nomen habct) rcftc

dcnnicSpiraculum D e i,&: Ilhiftrationcm Diuinam. Vtautcm Sapientia

vcraSpiracukim D e i &:Illuftratio Diuina: itafapicntiamundiimmundi

( reueraftulta &: infipiens ) fpiraculum diaboli, Cqui> tefte Apoftolo, prin-

cc^srr\\inA\\\w\\is:cuiitsadexempUrtotmcomponitttrorbis)?ZC\cxczt\omtn.

tis. Quarc & ftultitia coram D eo, hominibusquc D e i Spiritu illuftratis

ExOceanoS AP ient i yE,petLibriciustertriuniusCathoIicifiphones,

i<j8

Sapientia,

Scientia &z

iiitellii^ciia

Dona D i i

fuut.

'8 INTERPRETATIONES

I«58

i6p

*

gratix diuina: dudtujdciiuandum eft, inParadyfummcntis noftrae^Yera:

Sapient lyt flumen ; non ex putidis principis mundi huius immundJ,

rquamarumquci(lius,pci(ophilmatum crrorumque canales , ftrtidis la-

cunis. Ille, rerum Diuinarum & humanarum dat Scientiam veram& fa-

lutarem: hic,vitioram,turgercentcm,vulpccularem,fophiflicam,fl:crilcm

&mundanamfapientiamimmundam. Videverf.187.

Cuftodict^ reddrumfalutcm,& proteget gradi-

cntes fimpliciter.

vcrf 7. I '^condet reBis ejfentidm ,

fcutum ent ambulantibHi t/er-

fe^e.

ReciorumfAlutem'^ FructusDiuinacSapicntixfuntinfiniti: Summusau-tcm eft animsE Salus

j qua: diuinitus cuft^odita,& tanquam thefaurus a:ter-

nus rcpofita efl: iufl:o. Er, vt Hebr.-cus tcxtus innuit,ipfum cflc rci,feu

quod omnibus rebus dat clfc, cfl: thefaurus iulh : quod nihil aliud efl: niii

De V s I p s E,quieflo MNiAinoMNiBvs. Iehova Higituri pseSalusiufti: ip s E cftclypcusiufti,aducrfustcladiaboli, hominuminimi-corum,aduerfusmalignas imprefllones MacroCofmi. Ha^c cft vmbraAkiflimii £c protedio Omniporentis , aduerfus horrores nodlis , aduerfus

volantia tcla interdiu, aducrfus dacmonium meridianum, aducrfus pc-

ftem ambulantem in tenebris. Pfal. 91. Hxc mala omnia,non tangunt

illos,quiambulantinintcgritatc;hoecft,inDEo i p s Oi^&filio cius la-

svhChristo.

Vt cuftodiant femitas iu-

dicii;&viam mifcricordium

eius cuftodict.

Tunc intclligcs iuftitiam

& iudiciu, & Rc6titudincs,

&:omnem fcmitam bonam.

VerfS.

V«f«>.

Seruans femitasJ V s t i-

T I >£ j /^ e!f* njiasfanUorum

cuflodiens,

Tmic intelliges Juflitiam^

^ iudicmmyt^ icqmtatemy Cr

omnemfemttam bondm.

Vi4sfanBorumcufieditm'\ Egrcgius hiceft Diuinx Sapicntise frudus. Fa-

uorc namquc &r gratia D e i cuftodiunturpii, nealuftitia: fcmitis aber-

rcnt. Sapientia Diuinacft Lux perpctua,monftrans viam in tenebris.ani-

mum ab erroribus reuocans,a conliliis ftultis libcrans,acogitationibus

vaniscohcrccns; Eoo tedocebo,inquitS apie n ti A,quxfuntvtilia:

Intelle6tum tibidabo,&inftruamteinviahac,quagradicris:firmabofu-

pertcoculosmcos.Pfal.51,8.0 Sa p ien t i A^ternadocenos.xtcrnanorma dirigc nos , asterna rcgula informa nos

:

^JMeD E V s ittformty quxfit tuitfkn&4 veluntM,

CMorigeraiquemanuiprxjla grejfwquefiquaces :

T^mtfuc eris tcitD E v s femper mihi, trnmite re£it

Spiritus iUttuiUdiuindqUe vtrgu/a ducat.

Vtno-

GRADVS THRTII. 79

Vt notum omnibus cf-

rer,c}uoniaoporccc^^pra:-

uenirc SoLEMadBENEDi-C T I O N E M T V A M, & .^'^ ad

Orientc l v c i s t e adorarc.

$jp. i<

VtdilS.^£7 notum ejfet , 5o/f;» ad \

'"°

^atias tibi agefuias prxuene-

mendum ejfe, atque tefub lucu

ortumfaluandum.

Frxuinire Solem~\ AnteiiertercSolcm joculum (iuxra Hcrmetcm ) nontancum vifibilcm illum, hoc eft.lumenm Firmamrtito maius,verum quo-qr.e D I V I N V M ; &: ad ortuni lucis eius.in nobis.tibi, I e h o v a h, obaiamprocedcre,occurrere,teadire,c6uenire,rupplicationibu5ji.Tmiotii.i,i.)

orationibus, portulationibus : &:gratiarumaftionibus (iiquidem gratia-

rum a^lio cft ad plL's dandum inuitatio ) ad benedict:onis \.wx radios, tammcntibus quam adionibus labonbusvc nolhis,bcnigne uifluendos, loco-

queactcporcopportunis.tepr^uenireraut.fuperncgoriisomnibusThcro

iophice tc conluicictecumque agere. Hinc Prouerb.io,!!. Ex ftudus fuis

intelligiturpuer,iimunda&rcd:afintoperaeius. N ot a : Qucmadmo-dumManna cibu'; populi Iudaici,inde(crto,antc Solis ortmn colligen-

dii crac,ne radiis Solis liquefadum d'fHuerct : ita Diuin.r Sapientiie Manna, tnatutinarum precumva(cul'scoliigendum ; &^, yigdanduineftmane

adforesS a p i e n t i j€.Solnon:er,qui mnobiseft.pi\rueniatSolem Ma-croCoimicum: oriaturque ciciusCxli inrern' Mi.cro, qu.im cxterni Ma-croCofmi.Narryi^igilesxtheru, qui (untvehi£.ulaLucis&Sapictia:,ad(unt

(imul depulfuri tenebrasinteriores. Solcminnobisexoiicnremdifcribir

Canticum: f^fl <s?;/r«/(?,c^r<?r wf«w:y/^//<?/. Non immcrito Pial. 7 8, ij.man-na vocatur panis Angslorum. Mannaliqu den (iipernaturalitcrgenera-

tCiperSapientiamDiuina, Diuin2:Sapieiui.ti:fuftuseft TgiturSapientia,

quarcxoreD E i procedit.eft veruspanis Angelorum,quoip(ialunturfua-

uiter. Etquia leliis Chnftus, verbum Patris cft, bc Sapicntia Patris : igirur

verum mannaeft Chriftianorum credecium. Hoc, iugi corde, animo per-

uig li eft fufcipiendum -, antequam mens noftra, affl dionibus qu ilFctur &ditBuatcuris, quasiinguliiecum vehuntdiesnoftri. y^doritntimLucU'^

hoc eft,fummo manc.in crcpuiculo matutmo , (nam bene confurgit dilu-

culo.qui quacrit bona.Prou. ii, i7.)('ub exortum Solis,in aurora,quxgrata

Mufis,& vere aurea hora,non duntaxat diei naturalis.fed & astatis tu^e, pix

dcuotionis.conceptuum mcntis bonorum, &c.conteftimjCumtalequid

in te exoritur,(qui cxortu.s in fchola Cabalxorum Aurora dicitur ) quan-

do impuKuSpintus boni bonuminteientismotum.dumcorinflamma-

tutjdiiatatur ac glifcic,ad opus tale perficiendumjtuncmicro&rtiacro-

cofmice ingredcrc Oratorium, &: Ora, meditare, foliloquia Theofophice

exerce Chnftiana: ( fcias iam tibi fauercSc inferuire Tempus , Locum,CxIum,Sidera,Genium,Cxleftiscxercitusmil!tiam, De v M,hoccft,0-

M N i A:") audi, vide, oblerua, luxta Leges arquc Doctnnam Amphitheatri

huius.quidnaml ehovah, in Teips o, inNATVRA,in SS». Scri-p Tv RA,fuggeritrefpondctq;tibi,Ingrederequoq;Laboratorium,fccun-

dumq; Cabalifticam,i.c.Rcceptoria inftitution m prqdidam Diuina,verc

Sapientibusantiquitusv(itatij,5<f/i/>»/frZ j^orrf^SicDEvs d.Tbitfincmora.

^

8o INTERPRETATIONES

/71

Exercitia hxe , quando S pirirus fandi vel boni flimulum fentiSjnoli ditfei-

]:c-.N.in\frofitecapi!ia(a,(juxpdJhcca/iocalua,Otnniicmm,SQ\omoncS)CEx-

pcrientiateftibus,tcnipiishabentfuum.Quapropter,quando5cqu6Fata

crahunt,obffidientcrlcquendo,eundum. HodicfuadctPfalmographus

Regius,cumaudicrixisvocemlE h o v i€,nohtefierificutmuIus&equus,

quibusnoneftintellcdtus. Plnlm. 31. verf ^. Inuocaigitur Dfi v M, fole

Q macro 6i microcofmicc ) oriente, non occidente. Vide verf <p6.

j6.

Veri; 8.Tu(DoMiNE)'es,^|t:P

qui libcras ab omni ma-

lo.

17 i

Tu{IejjovaiO docuijii ho

fles nojlros , te eum ejje ,qui omm

ex malo ertpis.

^f liheraf , Scc.^^MmRceD e v s Opt.Max. Sapicntixfuxradiosdif

pofuit,illofq)infalutem&:auxihumhominum,variedifpcnfat. Eftnamq;

Diuina Sapientia, non inanis & vanafcientia, fcd virtus auxiliatrix , infini-

tas polfidcns vircsauxiliairiccs.quasinfaUitemhominumconucrtit. Et

cumgcnushumanumvariis(prohdo!or}im6innumcrabilibus(^obcom-

miHum peccatum)obnoxium (ItcaLimitatibus ; totidemSapientiaD 1 1,

tam Spirituales, qiiam Naturalcs, continet mcdelas; quas per famulas

fuasridaspedifrequas,exabyfrofua,fidcliternobisdiftribuit.

175

Tu (Iehovah) vitx

&

mortis poteftatem habcs

,

ad portafque inferorum de-

ducis&reducis.

Vci-f. 13. Tues,D \^M I N £, quiyiU

ij) mortiij babespotejiatem , O^

^ deducis adportas mortis

atquereducU.

Deducisadportasmortis, &:c.] Eccehsceft DiuinxSapientix Schola'&

e|ap<xf7?g/av. Itamortificat cultoresfuos, vteofdemviuificet; itaadportas

mortisdeducit, vt,eadcmvia, adportasCaelieuehat. Corcontritum&humile poftulat S a p i e n T i a : inhocipfomagnificumfibi extruit do-

micilium.Dumigiturhominemfrangit,eundemaedificat;dumdeftruit,

rcnouat; dum humiliat, cxalrat; dum obtencbrat, nouam luccm infundit;

dum hominem , abhominum confbrcio auertit,in Cxlcftium comraerci-

umintroducit.

Benedidiio Ieho ViE di-

tat, nec apponitl e h o v a h

doiorem eibenediv^ioni.

Prou.io

vcrf li.^ BenediSlio 1^0Mii:Ji

diuttesfaciti necfociabttur eis

afjliUio.

Bfnedi^io D Q m i n i , &:c.] Frudus Diuinx Sapicntixfuntomnisgene-

risDona&iBonaCorporis, Animi&Mcntis: Omnes enimcreaturx vl-

tr6 fcruiunt, &r vbertim afHuunt illis tantum,quorum mentibus, tanquam

RegioSolio(JRcgina&:Dominacreaturarum)S A p ie n t i Ainhabitat.

Quandoquidemhxceftcrcaturarumlibertas,&:prxcipuusacpropciusfi-nis, fcruireClorix De i&hominibusDE o dileftis,vitxxternxhxrcdi

bus. Qui-

74

GRADVS C^VARTI. 8i

bus. Qu.ibus cum vltro fcruiant, adminilhatorii Spiritus Angcli , ex D E i

ordinationc: cur non dc reliqux crc.uurx, Angclorum minifteno fubicdx

idem prxltarenr.-Etquemadmodummaledidionjscauiracll Protoplafti

iiiobu^dientia , quas lccum tulit omnis gcneris calamitates , Elementorumftcnlitatcs, 8crcrum pcnuriam : ita Bcnedidlionis cauftaeft Pi e x a s,

&:Ti M OR De j. Hxc Bcnedidiionihilaliudcft, quam virtusquidam,

progrediensexore D e l, viuifica, mulcipl;cans&:fa-cundansrerumNa

turam,vtfequafiinagminavbertimdiftundat. AccedunthucexcmplaPatriarcharum, Rcgumalioruinq; Sandorum. InfuperhxdiuitiaEr, quxfontem habent veram Sapientiam , non afterunt fecum dolorem , cum af

fluunt; necpariunt dolorem, cum rccedunt: Fontem enini diuitiarum

poffidenc pu, & fideles D e i dilefti, Sapicntiam ipfam. Hxc melior cft

auro, vcrf 50. cundis opibus pretiofiirimis: verf j. auro & lapidc prctiofo,

verf ji7.Ratiocft,quiadat Om n i A,verf.2^i.

^TurrisforcilTimaNo- ^T "^4r verl. 10.

MEN DoMiNi : ad iplum

curritiurtus, &;cxaltabicur.

Ft turm fortis efl ^o-Ai E N l£ jf o v Jt:adtpjHmcur-

ret luflm , e^ exaltabitur.

Tunisforttjflma NoMEN DoM.] Pfal. 91. 14. Protcgam eum. Quare?Quiaccgnouit No M e n mcum. No M e n De i eftOmnipotcntia,

Sapientia &: rnjrcricordu D e i. Huicmagno&mirificonomini quifelc

commictic, &abeo folo pendcc, nx illemunitiffimo propugnaculo cir-

cumfcptus eft. Nomen De i omnes virtutes& potencias compleditur.

Qviiigitur NominiIehov^&Ihsvh conHdit,isomnibusvirtu

tibusacpotentiis munituseft. Prxfcnccdiuinohoc praefidio, caftrifque

Ang-Iicis ;omnishumanapocentia,qu2aducrfuspiosmilitat, diflipatur,

&: in vmbram foluitur : quo recedente, corruunt & vaftantur fortiflima

qu;-.que mccni.i &: regna. Rex Dauid in fuga & auxilio , nuUo vifibili pra;-

fidioinftruAus, non caftris aut propugnaculiscxccrnismunicuserar :in-

erim fub prxfidio, proccdionc & vmbra Alriflimi, cucior crar,ac fi vrbemmuniciflimam, occupaflcc.Difcitoergo N o ME.N Dei inuocare cura

Scth, Gcn.4. verf vlr. cum Abram, Gen.12, 8. 15,4. &: ( Abraham ) 21,3}.

cum Mofch.Fxod 54, j. cum Aaron & fihis eius,Num.6^.v.vlc. cum popu-

loIiraelicico,Deut.2<j,i. 28,10. &: 52,5. cumDauid&'tocolfraef,i.Paralip.

i3.^.&i^, 2.&8. Pfar.ii-j,4. cumSoIomonej3.Reg.S,23,&4j. z.Paral.^,

i0.cumElia,5.Rcg.i8,24.cumEltfeo,4.Reg.j,ii. cumRege Afa.i.Paral.

H.ii.cumrofaphaciudicca.Paral.io^^^.&^.cumlcfiiSyrach^ji^i^.cum

Icrem .T,Thren.3,^^. camAzaria,inmcdioflamm2,Dan. 3,2(5.cum cribus

viris, Sidrach.Mifach, Abednago, incamino ignisardencis,ibid.vcrf 52.

ciim Sjcerdot:bus,r.Maccab.7,37. cum difcipulis Chrifti &:omnibus fan-

clis ac piis, Oi ationcDomiuica, Marth. <?,<;. Icem Iohan.14, 13. &' i j,i6. &16^.23. O D o M I N E D E v s,quam Admuabile cft Nomen cuumin VniuctfaTcrra, Pfd. 8,v.i.&: vlc. PfallamNomini D o M iN i Altiffi-

mi, Pfal.7. v.vlc. Laecabor & exalcabo in ce, pfallam Nomini cuo Alciftime,

PfaI.p,3.lEH ov AH eft Nomen illi,IudithiJ,io. &:i(>,3. Ieh o v ah

174

Hoinoproponit,

D t V 3 dif.

pooic

r.<^-->'->-a

'75

8i INTERPRETATIONES2ebaoth,Dominvs EXERciTVvMeft Nomenmeum, Efa.n,xj. Ow/;^f j»/f««^^«;^^^^„f,/^;\r^;«^;y Do^^ I jjj (mamfcftatum hominibusmS A p I E N Ti A ^cemaincarnata, Ihsvh Christo,Io-

a r!^A^'^y^^**^ ''''' 'loel. 2,5z. Aaor.2, zi.Rom.io, ij.Hucrcferenda

eit Dodnna Cabaliftarum de nominibijs D e i , & Decc^m S p H i r o sCyciCisj.) fiue Emanationib vs aut Numeracionibus(vtvocanOD e i

,quibus cotus ELOHiMTRivNVsin vniuerficatcm rerum pro-

grcflusell, quafi ornamentis& veflibus tanra maieftatcdignis, circum-datus; quarumfimbriasquotics ipiaMens beatorumTheo-Sophiccatti-gcnt^totiesrefpondetDE V s; tctigicmeahquis: nam &E(rolenfi virtu-

temdemcexiifre.verf:^i..&2jz.EgimusdehifceprimaAmphitheatrihuiushgura:&, De o concedentcincxpHcationeillius, fuotempore,tufiustradlaturifumus. Qua^rataliquis,curmtroduxcriminAmphithea.trum hoc H E B R ^ A ? A t ccrte fi fibi eflec cognita vis Sacerdotii Decre-tiZoroaftri(facrorum Principis) huius, InSacmsnominabar-B A R A (Hcbrsa inrelhgens) Nvnqvam MVTAVERiSiid finiftrenaud intcrpretarctur.

Multa^ cogirationes funt

in cordeviri; confiliumau-tem I E H o v^ permanet.

Prou. 15

vcrfii. <^c?W«/f<c cogitattones mcordeyiriy yoluntas aute D o~

jM / N / fermanebit.

^<dUeogimwnes,!Uc.]Sic, Hominis eftanimam pr^e^.arc&D M i-N I gubernarehnguam,Prou. 1^,1. Sortesmmmturtnftnumjeda-Doui.No tempcr^ntur.lbid.vctC^^. Homoprsparatanimam, hoccft, fibipro-ponit,ordmatinfuocercbeIlodehberatqueanimo; D e v s autcmdifpo-nit

,

datq; confihorum &:laborum euentum. Cum igitur I e h o v a h fo-

lus(ic.quitortunetacregatthcorias&:praxes,aaionesatquelaboresno-itroslenluum rationis,mentismanuumque debemusmcnte fupplici(in

lpir,tuacvencate)implorareauxihumipfius,vtinomnibusdetatq;infpi.ret bcne velle nofTe, eflb &pofl'e. Quo volente, omnia dcxtre fuccedunt:nolentc, finiftre. Non eftenimmfludio S api e n t i^ Uboribufq; il-

husvolcntisautcurrentisperfcfcdmifcrentis&pr2currentisDEi,cu-ms nomen fit benediaum ,n fecula. Amen. Reucla , 6 D o M i n e , oculosmentis,mrclIeaus,rationisacfenfuummeos;&confiderabomirabilia

deIegetua(PfaI.ii^,i8.)tnuna.CathoIica,vidclicet,Natur^.SS-Scri-ptur^atque confcicntia: mea^. Beatushomo. Pfal.p^, iz. qucmtueru-d.ens D o M I N E

. & de L E G E tua(triuna, Cathohcapr^dida) docuc-ns eum. 2^„ nobuD o m i n E , «.« nohii.fed Nomim tuo danda eH <>lori».i lal. 11^,1. Cuftod,

,ergo

, cogicationes tuas, & Difciphnam labia tua con-lcruent: ne hngua tibi pr.xcurrat mentcm.iuxta Chilonis confilium, ,'

yAt.ar«^i,^,^^e;t;irap y r«,inquientis. Lingua quafi flabellum cftfe-du.on.s: quareomnibusquamdiligcritifllmccontinenda. HincZeron,fingua ,n mentem intinfta,difl-crerc luiric. Scmpcrcogita,hnguaqu6.>Audicitus.diclentusatquecautus.

,

r o t, n

Muiti

GR ADVS Q^VA RTI. «5

'6 ,^Ec]|uus paraturaddi-

em bclli, D o m i n v s aucem

ialuccmtnbuic.

rrou.ii.

Vcrf ji.Eqttus paratiij efi ad dtcm

bclli : fed Je II o V Atfl ipja

fdiIHS.

E.pus pdrjtur.^c.'^ SapientiaDiuina victrixeftmundi, &:omnismun-ilan.c potcntix,t]uin etiam diabolica:. Cedunt enim Diuinx Sapientix

&

manutn dant omnes creatuix. Huic etiam mmirtrant ftcllxCiEli, quxaduerfushofircsmilitant. Huicmilitarxcher,&rconiurati veniuntadpix-

liaventi.QuisquisigiturlcgitimcvtiicirSapientiaDiuina, is hoftespotc-

tllTimos ligare,&: vmcire compedibus porcll:, P/al.149,8. Hancartemfiquik]uam aiius, certe Dauid tortiilimus ille bellator cgregie calluir. Is m-quic : Hi in CHrrtb.tts,^^ hiin ecjuii : nos autem in noniine Domini D E i nojiriinuo-

cnbimtis, Plal. 10,8. Domintts conjringitpotintias arcuumjcutum.,gladium(^bil-

lum. Plal.7 5,4. Hic quotits folis precibus exercitui fuo robur addidit,

&

infigncsobtinuit victoriasrlolaphac hvmno fudic cxercitum innumcra-

bilem i.ParaI.:o,2 2.&feqq. AngelusDominicxoratusabEzechia.vnica

noclcpercullir m caftris Ailvtiorum centura oillogmta cininque millia,

.^.P^.cg.i9,jj. HxvidonjE omnes funt Diuinx Sapientix, qux Reium&:hnpcriorumtociusMundffolagubernatrix efl:. Licet etiammulcxruinx

&:confufiones regnorum,vrbium,principatuum, Imperiorum accidant,

tamcn S.ipicntia Diuina omnia fecundum xternam D ei Opt. Max.iu-

ftitiam prudtnrrXime difpcnfac.

Multi quorruntfacieDo-

minantis : &: aj e h o v a pio-

ficircituriudiciu vniulcuiufq;.

prou.19

VerCii. <^^ulti reqmrtintfaciem

TrtnciptSj^ ludicium d Do-MiNO egredittirJi)iquloru/n.

ijittthirefiiruntfa. lem ?r':nc'pii\ Hoc cft, ambiunc familiaritarem &r gra

riamPrincipis. At confihum audi Prophct.cRegii,eriam AuIici,2\[tf///0'

confidcrc inVitnc pib.u,infilttshominum,inc^\ibusnonesi falns. Pfal. 146,5. Et,

Bo!:umtsiconfhretnV)o M i s' o. qukm confidereirihomine : BonumeHJperare in

D o .Mi N o,qitsminPnicipbits, Pfal.ii8.v.8,& 9. Quia voluncas humanaci^ mutabihs : D e i vero voluncas firma,conftans ac perpecua. Efai. 54,10.

Mc)nccscnimcommouebuntur,&:coIIescontremifccnt:mifericordiaau-

ccmmeanoivrecedctate, & tccJuspacis mexnonmouebicur,dixicmife-

latorcuus Doininus. DoniinusDEvs eft, qui dedicDanieli graciam &mifcricoidiam,inconfpcd:uPrincipisEunuchorum;potcfteciam,fivuIt,

dare tibi. Qj.iarc,

Tulitu esiprAfiatqiie D E o confiderefolty

,^uamji Prmaptbui credere miile vtris^

Sicut tliuidones aquaru,

ica^ cor Rcgis in manuD o M I N I : cjuocuncjue vo-

lueritinclinabicillud.

Prou.ii

Verfi.Uelut riuuli aquarum efl

cor '^egtj in nianufE hov /E:

ad omne quod ^>ult tnclinat il-

lud.

176

^77

178

84 INTERPRETATIONES

'7S

Itac0rJiegu,Sic.] Devm promouerc&annihilarecogitationes.adio-

nes atque labores hominum,pro lubitu fuo, quotidiana teftatur experien-

tia. Verumigiturillud:

Ludit in humanif Diuina potentia rebiu.

infpirat Ie h o v am tambenedidioncm,quammaledi(3:ioncm,&opc-

ri&hominijcuiacquartdovult. Ip s e conltituitRcges,atqucdeponit;

exaltat.humiliatjxdificat, deftruit; Benedicit, maledicit; Omnia in

manu fua omnipotente. Si ergo habes,quod agas coram Principibus per-

fonis, in honorem D e i, Proximi aut Tuiipdus vtilitatem vergens,Theo

fophice Ora atque Labora, vt fis in Amore Dei , (oartem amorisDiviNiDiviNAM hancqoam docct Amphitheatrum hoc noftrum)

D e I amicus ; amicus erit & Princeps ( fi D e o placuerit, quod quatris

)

clemerts.gratiofusatquebenignus. D o min v s enimquocunquevolcr,

defledet cos. Semper addendum: Fixt DoM i n e •volufttMtua, Nota eft

hiftoria de Alexandro Magno, Tyrum oppugnante, cumque excrcitu,

HierofoIymam,obnegatafubfidia,conredcntc,quomodoipfiusanimum

flexeritladduslummusPoncifex, obuiam ipfi procedens cum habitu fa

cerdotali. Idem dc Attilaquoquelcgitur, Romampetcnte. Ahafuerus

ab Efther flcctitur , nc vno die Iud.Eos dcleret. Vide igitur,difce,iudica, an

quemadmodum Sapiens aftris dominatur , ita etiam poffit animis & men-

tibus hominum dominari? TMiitur iratus,voce rogante, D e v s : Cur nonhomo ? Sedquomodo, quaarre, qua induftt ia, quo Radiv ? Sapientix Di-

winx. Noli cfle tamfimplicianimo,vf putes,finearte,&fi'iiefinguIaiiSa-

pientia Diuina faftum, quod Laban in fomniis audiucrit vocem illam: Ca-

ue, ne altter loquare cumlacoho, quamhumaniter. An putas cafu fa£tum, quodAlexanderMagnus in fomnis videritfummumSaccrdotemfibiobuiam,in habitu fuo,procedere? Arrige aures,& inquirc hanc Sapicntia. Si enimpoteftatcm Chriftiani accepcrunt a D e o fupra omnem vim, hoftis no-

ftri infenfiflimijdubolijcur non fupra animos hominum, qui a diabolo

reguntur.

Ompis via red:a eft in o-

culis cius: ponderatautem

corda Ieho va.

Verfi./^ Omntsijia '•virt reSiaJi-

biruidetur: appendttautem cor-

daT^oMiNVs.

Omnifviaviri,&cc.] Tam profundaE animos hominum occupanttene-hrx, vt prx illis iritimos cordis fui rcccfliis intueri& examinare nequeant.

'^a intentione quifpiam adiones & corifilia fua cxequatur.folus D e v s

pirituum ponderator nouit, etiamfi ab oculis hominumillam abfcondat.

DoM I N V scnim ip s E,quiomniumcordafcrutatur,&vniuerlasmennumcogitationesintelligir^i.Paral.iS^^.Pfal./^io.xa^t/^oj^vfcW.foluscor

ianouitomnium,A(aor.i,i4. Multxadioneshuman.-cfucoadeofubtilipida; funtjvtquis redascflciuraret, &exfontere»Sbitudinisaciuftitia:,a

moris & caritatis cmartafle, quorum tamert finis eft amor proprius, honorpropriusjcommodum proprium.Lumen autem veix Sapientia:,has nebu-las diabolicas omncs difpelHt, & Diuinae luftitia: ftateraapp. ndit, casquc

inLuminc

G R A D V S Q^V A R T I. Sj

in Luminc coram fjcieD £ i ilftit & manifcftac.Etiamfi enim aftiones no-

ftra:adLumen racinnis human.E adhibica',videancurbon2, Jegicima:, iu-

fta;-. tamcnDiuinxSapiencixLuminiadmocx,inepciflimaE,falliffima;,in-

iuftiflima:appaj.enc.

-^ S o R T E s mittuntnr>*

n finum , fed a D o m i n o

tempcrantur.

Prou.ifi

Verrjj.In Jinum froiicitur Sors^

<!!S' aJehov Aii efiomne u^

dicium eius.

Sortesmittunturinfinum) &:c. ] Si forccsmiccancurdercbus recrctis, abf-

urufis,nobisabfbondicis,dubiis atque arcanisincerimcamenvcihbus, fa-

Jucaribus , & ( in fummis anguftiis ac neceflitacibus ) maximc neceflTariis

:

lunc , cancum abeft , vc linc ilhcitiE acque in facra pagina prohibica: , vt cx-

demctiama D o m i n o temperentur, hoceft,DiuinaProuidcntiare

i^antur, fintqjveraDiuinarcfponfa. Cuiusreiluculcntiflimainfacrarum

liccrarumcodice, tummandata.cum teftimonia&rcxcmplaexpreflaha-

bcniustereinnurncra. Teftimoniaha:cl'unt: El'a.34.17. Ips£(Domi-N vs ^ »>//i",ff/'«/(indiuidenda populoIfraehticoterraCanaany^r/m, cr

manuieittsdtitifiteamilliiinmenfuram. Et, Prou. 1 8. verf iS. inquitSapiens

:

ContradicJwnescomprimitfors , (jr mterpotentes quof^, diiudicat. Redeergo Di-

uinus illc Vates fortes fuas Domino commendat, dicens : bimanibt/stuls ,

D o M I N E yfortcsmejt, Pfalm. 31. i <?. Excmpla in facris paflim reperiuncur

multa: Aaron Moyils fracer iubecur a D e o fupcr duos hircos coram Do-minoin oftio cabcrnacuh ceftimonii fortes mittcre, vnam D o m INO,& altcram capro emiflTario : cuius cxierit fors D o m i n o , offcret illum

pro pcccato ; &c. Leuic. \6. 8. cum Ifrael padum D e i ptiEuaricacus efler,

culiflccque deanachemace, vc propcerea ab hoftibusfuis, virisvrbisHai

percuflTus , cerga vercere cogeretur : lofua peccatum anathcmatis forte ex-

plorauit; primo tribum, ex tnbu cognationem, ex cognacionc domum,exdomo virumfeu ipfum anachematisaudoreminueftigando, lofu./vcrf

H&feqq. Samuel Propheta cum inchgendo&: perforcem Ifraelicis de-

fignando Rege occuparecur , apphcuic omnes cribus Ifrael , &: cccidic fors

fuperTribum Beniamin: &apphcuic TribumBcniamin&cognaciones

eius , & cccidit fupra cognationcm Mctn, & perucnit vfqiie ad Saul filium

Cis.i.Reg 10. io. Ecpaulopoftvcrf i^.aicSamueladomnempjpulum.

Certevidttii, quem (legit (V^k Sortem)Dominvs, quoniam nonfit

fimilistUtinomnipopulo. VcRegius ProphecaDauid Leuicas(quomodo fc-

cundum miniftcria fua Dominidomum ingredideberent)fortibusdiui-

feric , ipfe poteris lcgerc i. Paral. 24. Sic lonas per forcem depra:henfus eft

caufaefretancaeccmpeftacis, vtcciamnauispcrichcarccur. lon. i. verf 7.

Sors coram Haman in vrnam mifl!a , prodic , duodecimo mcnfe, qui voca-

cury4i«r,gcncemIudarorumdebcreincerfici.Efther. j. 7- Ec fane.nififac-

cisinduci, cinercs capici infpcrgcnces , alcavocead D e v m clamanccs;

ardcntcrquc eum oranccs, iciuniis , vlulacu , flecuque poenicenciam agen-

ccs ludzi (vt eft cap. 4. vcrf i.& 1. ) gratiam acque mifericordiam a D £ o

impccrafTent ; procul omni dubio fentencia(de interficiendo Iudacos)foi-

cis ( voluncacis Diuinxinterprecis) nunquam mucacavelrecradata fuifTet._

i8c

^6 INTERPRETATIONES

D{ocon&-dcndum.

i8i

Si quoque noui Tettamenti exempla intueri libet : Nonne Matthis locus

niaifteni & Apollolatus, ,dcquopta;uaiicatuseftIudas, vtabirecinlo-

cum fuum ,) (oi ce contigic Kt\. i. veif. vlt. Hunc in hncm D E v s rcfpi

ciens j iufTic ccriam Canaan Ifraelicis forte diftribui. Ica, enim, inquic,

Num. itf.vcrl. )6. .^icqmdjoriecontigent , hocielpl nes accipiant ^vttfiau-

ciores. Ec 33. cap.verf 5 4. Diuulccis vobis Tertam(quam dcdi vobis in pol-

feirionem)force; pluribus dabicislaciorem, &paucionbusanguftioicm;

fingulis, vc fors cecidcric, ica tribuetur harcdiias, pcr cribus&familias^

polleiTiodiuidecur. Echicforciendiricusin vrulempcrfuic. IcaenimRomani oHm per ccirerarum forcesDidacores fuos,Cpnfules, SenacorcS;

Tnbunosplebis clegerunc. Icacciamnum hodie plctifqueinlocisScfcrc

vbique officia in quouis ftacu , dona , haEredicaccs , &:c. pcr lorces diftnbu

uncur. Vndc Ecclefiaftic.14.verf 15. dicicur -.ISlo^nnedmreiiHc^utsdoloicscj

Uhorestmsin diuifior.cfortis^ Sed hxc dixiflc fufficiac. Omniaenimhicn-.

medium aftcrre, qu2 ad arcem hanc diuinundi diuinam Geomancicann

confirmandam & ftabiliendam faciunc , non eft noftri mfticuci. Ex his ica-

qucqux a nobis lam difta func,Iuce meridiana clarius euadic,forcium Mo-deracorem, Reftorem, Audorem, Faucoiciii,Defenforem &:promoco-

remefteipfum D E v M.

Fide I E H o VyC toto cor-

de tuoj&intclligenti^mxneinnitaris.

Prou. 5.

VerCj.(Quocirca) <^Irfabefiducicim

in H) o u i N^o ex toto corde ,

e3?* <^ ne inmtarhpmdettte titx.

HabefidHciiim,Szc.Y^\h\ ipfi diftidas ; cemctipfum derelinqnas, ac D e o

tenegociaquecua commitcas. laitacuramcuamin DoMi n o , &:ipfece

enucriec , Pfal. 5y. verf. z j. Ipfc diredorium tuum eric. Sic cjbi Symboli lo

:

co: K^uxilmmmeum a D o M i N o, quifecit cdlum cjr tenamtt^fzl.i zi.i. Quifperac in D o m i n o,fubleuabicur, feu('vcHcbraicefonacj/w^/«^«4^//»r,

corpore, Spiricu & Anima: ica, vc fic mens fana in corpore fano : Macro &Micro-Cofmicejincerne&excerne. Infummafummarum: Ie h o v A H

in omnibus aftionibus Jaboribufque tuis , fic prora 6c puppis ; Alpha &: O-mega. Videverl.jic). Tu, abiq; Dei infpiracione, auxilio&dudu, noli

alcumfapere. Inlolo De o, qui Om n i a in Omnibus, Theo Sophice

poceris o m n i a. lS(einn]taris prudf»tidtU(£~\ Quiinnicicur Prudcnciar

fiix; imaginacionibus, confiliis laboribufque fanacicisfuis, fuperciliose

poftpofita L E G E SSa:Scriptura',Nacur3econfcienci£Eq;fu2re£li'ftuIcus

eft: quarcftulteambufabitinomnibusviisfuis. MundusEthnicciudicat,

quodlortunafemperficcomes prudenctxnoftrx. Vndeprouerbia; Sut

cui^j. moresfortu}!amfingunt. Et, vntfquiftj, (ex fua ^xudenti^i)fttxfortuti^f.ber.

VndeSencca. Sccfitcrerationem, (^fercafum. \u\icaA\is : NullurnNumen abejl,

fiftprudentia. At fapiens nofter concrarium docec, quod 1 e h o v a h (au

doi& D o M I n vs forcuna;)forcunammiccac, &prudenciamacquefucceftumveldecrahacvellargiacur. Obferuandumhocquoqueeftin labo-

ribusPhyficoChcmicis, qui, niiiorandoimpecremusa D o m i n o benenoire, efleScpofle, nonqueuncfecundum vericacisin N.icma lineam re-

ftam,

i8i

GRADVS Q^VARTI. 87

II

dam, inftirui & abiolui. In Oratorio igitur TheoSophicc ludandum, vt

De vs nos mformet;ne Spintum fuum lanfturaauteratanobisjvtno-

bis laboribusque noftris benedicat; mentcm.renfus &: rationem cufto-

diat, ne diabolicis ludibriis & phantafiis fcducantur ; manus &: pedes , ncdcftruantopus. CiceroEthnicusprudens.confihismultis ruispartim,&:

rationibus Fruftratuseft,partim vero Hduciaifiiar, infapicntiamatquein-

duftriamfiiam,poenasdeditgrauiflimas:Quidqueeft'cceritcumprudcn-

tia mundana, tnftes & tragica: nuiha; ab cxiho luo voces refcripta: teftan-

tur, qux in Epiftohs hbri tertii ad Atticum infunt, & vltimx fijxad Oda-uium. Ideo interficiendus exclamat,6menunquamSapientcm. Redeigit\itP{ilmus ^},iy.Fa/Iaxequtisadfa/utem. EtPCA.iij . Ni/iD o M 1 1; v S

f//y7oi//frra/ir/;j/fw,&c. Ecclef.ir,^Quomodoignorasqi!a?iitviaSpiritus,

6:quarationccompinganturofla in ventre prxgnantisrfic nefcis opera

DEi.qui fabricator eit omnium. Nonigiturrauonoftra,aut temeritas

ingeniiarrogetfibiprudentiamtantam,vtfe(folifibicomparansfeipfim)

fir.e lingulari&fpecificaBenedidioneDiuinapoflegubernarevitam ,a-

dioncsjlaboresqueexiftimct, autfortunam&fijcceflumfibiipfi fabrica-

re,fuaque cfle in voluntate ac poteftatehonialiquidefficerc: Veruminmanu D e i Omnipotentis ac Mifcricordis Chriftiane collocct atque

conftituato m n i A,habeatqucinDo m inv m (vtSapiensfapienterfua-

det ) fiduciam fuam, ex toto corde, ab initio vfque ad finem viarum fua-

rum, hoc eft, adjpnum atque laborum omnium,in Orarorio atque Laboratorio. Si inh »c non delinqucndum Theoiopho ; multo minus fophiftx

in fuo Labyrintho. J e h o v ^t volunras dux certior eft fiio Ariadnx, no-

bispalpitantibusinlabyrinthomundihuiusimmundimagno. ObtempcraigiturTuCabalx, Magei:E& Alchimix ftudiofc, & ad LapidemLv-diumhuncteexamina:ficritinD o M i n o fiduciat'.!a,haurics voluntatis

falutem a D o m i n o, & omnia profperc tibi fuccedcnt; terq; quatcrq;

fclix tam in praxi quam theoriaens ; nequc in xternum (quemadmodumcumSS.^ScriptuiaacteftaturExpericntiaip(a)c6fandcris.Hinc2.Mac-

chab. 8,j(?^. prxdicabatNicanorprotcctorcm De v m habcreIud2os,&:

obipfum INVVLNER.ABILES eflc,c6qu6d (cquerentur Lcgcsabipfo

conftitutas. Hocidemfibivultverfus(cqucns,lcriptusinaul20veten,in

quo depida fuit mulicr fila ducens, in arce quadam Gallica, de cuius fcn-

rentia fxpc difputauit Rex Gallis Francifcus

:

^^ntifiU D E v s mtntem conimigit olympo.

Id eft,DEV s adiuuatlaboremvocationis,5-ugcf£>cr<Sptnncrmt>cnfabci1l

oUfjtnitlcn/ Et auxilium illud etiam,quod laborantibus nobis.iubet a fc pe-

ti.coniungit mentem 01ympo,^cifJt vm |inauff gcjhn /)immcl t)cncfcn/

vnbbcfCn.NonfruftraadduxilocumHermctis^rcrf.ji^. ^taniM^fudnenpe/fercit,icc. Secretum ibi latet conivnctionis &vNioNis,inLapidsfuoPhyficoChemico Cathohco, Diuinx,dc quaplurapalamlo-

qui,nonomnin6confulturo. Videverfiji.

82 ^ Reuela D o m t n o 6-l\°l-:'

pcra tua, & dirigcntur cogi-

tationcs tua:.

n^euolueadj E n o v a uope}*a tua, t^ firmabantur co-

gitationes tu£.

182 prai.57.

i.Pet.5.

T.5.

T.7.

\

88 INTERPRETATION £S

183

Rerg'oCa-(holica,

hoc cft, V-

niucrfalis.

^184

•85

Ra4eU D o M I N o opera, &cc. ] Noret hoc diligentiffime TheoSophiae

ftudofus omnis; &tuqui Oras, quique Laborasin ScibiU quouis. Ino-

mnibus, priufquam incipis, Thco^ophice confule Dominym,&i-p 3 E cricdiredoriumtibi. veifl. iSijjz^,

^ In omnibusi^iginuomor- ^'^'^j-

talisjviis tuis recognofce Do-

minvm:&:Ipse diriget fe-

mitastuas.

7« omnibpis '-viis tuis reco-^

gnojce Eum, i^jrlvsE diriget

jemitastuas.

Inomnibus<viu, &!c. ] In omnibus negotiisac laboribus tuis, cogira, pro

prxceptoretibiproponcj&fequerelp s v M,qui S a p lE N x i A Patris,

nobis fadus SAPiENTiA.in quoftanquam in Minera)funt omnes the-

fauri Sapientij* &Scientia reconditi. Colofl.1,5. Etibiden^,

cap. 5,17. prcEcipit Apofl:olus; omnequodcunq; tacitisinverboautm b-

pere,omniainnomineDomininoflri Ihsvh Christ ifacire. Apud

Ie H o V A MigiturpcrS a p ie nt i a m eu]sjncarnatam,S a p i e N t lit

DonaacBonaTheo Sophicequxratomnishomo: folus I p s e(H v;di

rigatgreflus cogitationumlaborumq,manuum mearum:Ratiotfl:, quia

folus ipfe feliccm largitur fuccefllim. O Hhochmahel, S a p i E N t i a

D E I ! 6 Binahel , Prudentia D e i ! I h s_vh_Saj> i e NTiAlEHoViiincarnata, miferere mei , &r doce nos veritatem .-in Orat^rio & Laborato-

rio, Amen. Videfigurani Amphitheatnhuiusfccundao, 6cveii.io6.

Ne fis fapicns in oculis

tuis: timc Iehovam, &recedeamalo.

Verfy. ^ D^fisfaftens apud te-

metipfum : .(^Time "DevMj

i^recededmalo.

2\(f//.f/4^/w]vrfolentf.icerefapientes mundaniacademici,qui tument

prxfcicntia, ©icficcfen roUcrtiun|?(rn&fun|!c. Time Devm.]Hoc! eft omnis homo , Ecckf. 1 2, n. Hxc rel-gio vcre catholica aut vniuerfalis

,

Sap.T I. Ador. io,3y. videverfl. 2,^jP,3.oi.&54^. Hocpcenitenciaraage

jreChriflijne.

^MihideditDEVS^^diccre ex fentecia,K^&prx-

fumeredignahoru quxmi-

hidantur: cjuoniam ^l-PS eS APIENTI.Eduxeft,&

Sapientum emendator.

Sap.7.

Veri: ij.T) hv s mihi dedit exfen-

tentia dicere, ac pro dignitate

eorum qute dantur^ cogitare:

quoniam Ipfe i^ Sapientix. dux

efly i^Saptentummoderator.

miihiautemdedit D E v s.] Noridiabolus. Donum Dei efl:, verf 187.

Dac Ipfe vs a^quehodie acantednnos millc, mihi, tibi, aliis: videamus

modo, ne impcdiamusnos ipfos, & defimus nobisjpiis. De vs fcmper

promptioreftaddandum Sapientxam, quamnosadaccipiendum.

Dicere

GRA D V SQVAR T I . »9

:)^

i86

Du«reex{eMenti*\ Hoceft, commoditatem ac t-dcultatem orationis, quaconcepeaanimiac cogitata tacillimc exprimuntur. Hxc vis orationis, Fa-

cundiaaut Eloquentiaappellatur. Pra/umere,&cc.] Cogitarcdigncdciis,

Iquxdancura De o.Ellenimrmgulare D-E l Donum,audirc, vidcrc,ob

'leruarcqux D e v s fapicnccrruggent S A p i E n t lit amatori,refpon-

detquefludioiofidclidilcdo. Multosalloquitur Dx v s . quitameneumalloquentcm vel rcfpondentcm ncc intelligunc, neq-, obferuanc:im6(ma-

lum!) admoniciptxceptorumpcrucrforum propriaque malitia feducli,

Thco-Sophiccoblcruare^:inteliigcrcnokincacrefpuunt. D e v s vbiuis

locorum ,& omni tcmporc nos alluquitur , in Cxlo , Aerc, Terra, imo in

nobisipfis proponitclara fpeculanoscommoncfacicntia. Atperpauci

(dolendum)vocem audiunr D e i Cacholice loqucnccm. Ncc eft mulcicu

dinis, Dej audirefermones : quapiopterclamabancadMoyfcn:(Exod.

io,i9.)loqueretunobis,&:audiemus: nonloquacurnobisD o M i N v s :

neforcc moriamur. Hmc cciiifluUorumploiaftntowaia. Vidc verlf 55 ,57.&

i90,&i97. Porro: neccogitaretatum, verumctialoquir (untenimaliqui,

qui rc£te {cntiunt,&: tamen illudquodlcntmnt, non pon'uncperitediftm-

dcque diccre. Vnde videmus etiam ca , qux per fe bona funti

fi non bene

quoquctraclentur,boni,gratiamamircere. Ipse s ay lEti t i /tduxejf]

H V , i;P .s E, D o M I N V s(verf i5(S/)cnbuenshominibusS a p i e n t i

AM, eloqucntiam &: modcrationcm orationis; Sapiencum eftdiredor,

gubernator,proj-a&:puppis. Nam ftatimfubiungit, quodinmanuiplius

fumus &c nos Si lermoncs noftri.

Nam in manu Ipfius fu-

mustumnoS;, tumfermo-

nesnoftri, omnisctiapru-

dentia , fcientiaque opifi-

ciorum.

verC 16.

1^j^j mam illins O^nos^^

fmmnes noflri^ (sr {fomnisSA-

pjENTr A, ^opemwSc i £ n-

TlyE 'DiseiPHN A.

Ittmirtuillitis ,icc.]Quamobrem etiam afflidiones ac tribulationcs no-

ftras,quaspatimur,ccri:o Dei condlionobisacciderefapientcr&pati

enter ftatucndum.Vnde Paulus i.Corinth. 11,51. D»miudicamurA D o M i-

N o (non temerc , cafu) corripimur ^ne cum hoe mund^ dimnemur . Et Chriftus

Match. I o. z9. Luc. 12, ,<i. negat pafceres mori fine voluntatc Patris: quan-

tominushomines, adimaginem&fimilitudinem Dei (Archctypi)for-

mati. Magnum folatium hoc Chriftiano afilicto , tcntato ac tribulato. Vi-

deverf 84. Omnitfapientit -,^ oferum ,?iLc.'\ OmnisPrudentia; theoria

& praxis : actiones omnes , atque labores noftri , ,in Oratorio & Laborato-

rio,im6inrotavita, pro SapientiA verafrudibufqjilliusadipifcen

dis, Theo-Sophiceinftituti: Erg6&LapisPhilm. SummumNatur.x&Artis BoN vM, De I Altinimi Donv m. Vnde Audot coniugii maffa;

Solis &Lung: : Hanc fcientiam neceirarium eft haberc mentcs purificatas

D E orcumfitDonum&fccretorum fecretum D e i,& fororPhilofophix

& PhiIofoj>horum : Quia habet efi!eaD e o per infpirationem. Htc& fic,

Alchemifta, difce Lapidem quxrcre Sapientum Bencdidtum, Catholi-

M

\%6

INTERPRETATIONES

187

con; Catholice, Theo-Sophicc; nonparciculariter, Sophifticc: inCa-

tholicifmo, Bonparticularifmo, quiroloecifmus. IdcmdeCabalaveraq;

Magiaiudiciumcfto. Om?iedatHm optimum , ^ emne dinumpcrfciium ,dejur'

fumefi,defcend(nsa.?(itreluminum , lacob. i, 17.

SafTIAKvs,

ISN-Do.

188

horum qux funt If S c i-

E N T I A M veram.

^fhf autem dedtt 'Devs,

eomm quajtinttn Natura ye-

ram cogmtionem.

Ip s ^mihidedft.^^Qm^^T^-Ey s .•nondiaboliis,nonfpiritusmalignus,

nigromanticisfamilians. Omne enimdttum opttmum, (^omne donum perfe

iium, defurfumeft, defcei:densa.Patreluminum,\zc. i. verf 17. non a principe

tcnebrarum. Obtcnebrat nebuloiftc mentem, nonilluminatrexccecat,

& viderc non facit Veritatcm : quia pater eft mendacii , & fpiritus diuifio-

nis, nonVnionis.videverf i67.&i85.//tf/«w5'«;eyft!«/] Entium, qua^re-

ucra funt&extant, hoceft, Rcrum Diuinarum&humanarum : Opcris

deMercava, &:deBerefith,vtloquuntiirHebr2orum Mecubalim, ideft,

qui acccperuntaD E o. Scientiamveram. ] Non opinionem , fcd fcier.ti-

am ; a mendacio crrorcq; omni longe remotam. E(k enim omnium rcrum

(vtftatuunt viri dodijfub C2I0 commorantium, non humanitus (verf

141.) quam vere Scientiam vocamus, fedopinio potius. Quaproptera-

pudfolum Dev M fLegeatqucDoarina Amphitheatrj^huius) quxren-

da , ab co folo expedanda. Opinantur pleriq; ; fciuntpauci^.imi. Non fcic,

quiopinatur.

Hxc , porro , quam datD e v s

S A P I E N T I A a^dificauit

domum fuam , excidit colu-

mnas {uas feptcm:

Prou. 9.

Verfi.S Av lEi^TiA ttdtjicauit

fiht ^domum^ excidit^co-

lumnasfeptem y

Domum] Qua-nameftillajTRiv n a, videlicet. Primo, Nat vr a

atqucCR E AT v R A,hoceft,Mundusmaiortotus,cumcreaturisSpiri-

tualibus ; & Corpus ac Spiritus Hominis , id eft, Mundi minoris : Secun

do, Me N s jfiue An im AhominiDiuinitusinfpirata:Terti6SS.'Scri

ptura; quodeft VerbvmDei Biblice fcriptum. Columnoifeptem.'] Su-

pcr quas fundauic atque exftruxic Sapientia domum fuam triunam

:

quaelnnc

CORPVSSPIRITVSANIMA

CORPVSSPIRITVSANIMA

Columnx. crcs,ia

Cofmo. £n cbltimnas > S e x

LiTER.«,quibus VfiRBVMinBiB Liis rcriptum, columna vna

&; fcptima. Eccc , Septenarivs faccr.

,^Immo-

1S7

ih

G R A D V S Q^V A R T I. 91

190

^^lmmolauit viclimas

fuas , mifcuic V i n v m , 6c

propofuicmenfam fuam.

Veifi hnmoUuit yi5iimamjham,

mifciat ymHmfuum , ettam ap-

parauitmenfmfuam.

ImmoUuitfi^tmas. ] Id eft , fponrc fuA & ex racrx Libernliratis iv\x gra-

ria,inuirarisornnibiis obrulir&ofrcrr, c!emcnrcrlargirigaudcr;porcftac

vulr, Bona & Dona fua inexhaufla , ram fpirirualia quam corporaliti , tcm-poraliaatquexrcrna: Vc, nimirum, repicri Ncdare Diuino, &farurari

MannaSophia:C2:lcftis,rhefaurorum S a p lE n x i^ incxhaultorumfi-

anrparticipcsTheo Sophiieamatores verijfidelcsdileftiomncs; inquo-rum numero(laus D E o)& mceflc vere fcio.Halleluiah; Hullcluiah: Hal-

leluiah. Phydiabolo.

Vcrf \Mificpuellasfuas, voca- '^'"''-

uitfuper fummicates excel-

lorum ciuitatiSjdicendo,

IfMift AncillasfuaSy !fyt

yocarent ad Arcem, i^ ad moe-

niaciuxtatis.

^/-i ^'

Mfit mciUas?^ Ancillar S a i' i e n x i .€ ver.-e func SciENTijE,&Ar-tes bon£ omnes , pcr excrcirarioncm cogniro; , cxpencH tiamc|; probit^e

,

ad flnemhoner^« vtilemvicxhumanx. Inbonisenim ArtibusbonamdeDeo &Sai/ientia euislparfameilcfamamdodarcdleccnfuit An-tiquitas; perillasenimnobifcumagirdemylleriis, fecrecis arque arcanis

fuis. vcrf 74.5czc<i. Annumcrandxluncaurcm Sapien r i^t veraran-

cillis , vlcra maximc viiracas mulcis pallim cognicas atque vulgarcs , adhucalixexquc lecreciorcs, &:quafivirgines cubiculares quxdam, (quatnuis

prohdolor.'fcre vrperoriginispeccacuminhomine De i imago, fccdif

(lmofophiftica:cccnoa diabolo&organiseius iincafperfc acliimmcdc-

Fccdaro:jhx videlicer , C a b a L a , (non lireralis illa, vulgaris lud^is, puca

NotaruL-en,Gimetria., Teuofrafehe iV^iC j.qua:infcr:or; fcdrecondiriorilla

& longe fupcrior, iolis Diuini cancum Influcncia, Lumine& Mocu co-

gniraTheo Sophis)MAG e i a, &:huiccognarjE, Physio gnomia,Meto poscopiAjCheiromantia, arque Dodrina dc S i-

GNARTVRA Rcrum Nacuraliii omnis :Alchemia;Astk.olo-G i a quoquc cumiilia fuaGEOMANTiA,&ALiyE nonnullx, Do-MiNi€ fuxmirificxmirabiliccr&quaiimiraculosefabulanrcsacadmini-

ftrances. Caue camcn , oro mi fratcr, mcndacia principis Mundi huiusim-

mundi,vitiaq;fiueerroi-cspfcudoartificum,qua:(ltoribusVER i t a t i s

mundanis nond um Thco Sophice lotis atquc purgatis , hoc cft, fatuellis,

iufluacvoluntateS a ? i e n t ii€ vera?, pro Ve r it a t e (inpcenamiu-

O.amac dignam) felc libenter proftiruenres , Scienriis &: Artibus ipfis , pcr

renon immundis, falsoimputes. Sicenimproviriovirtus crimina fa:pc

tulit. Sacra, verc dicitur, prophanancur , quoniam .1 prophanis prophane

vfurpancur. Eciam bonum , conuerfum inabufum , rtc malum. At mmdii 0-

mnii mitnda , Tic. 1,15. Rom. 14,10. Etfcimtts , qtiod diligentibus D E v M ,0-

mmacoopcranturtnbonum, Rom. 8, 28. verf 2(?i. Omniabonafuncacmala^

M 1

189Co j«yi-

VIVM.

s

ipo Ancil-L>E.

'J2, INTEIIPRETATIONES

SAHEHriAsd fc inui-

catOmaes.

vl/

I5>I

151

'^5

rcfpeftuvruqjdiuerfo. Nominetmihijqua-fcaliquisvnicafiuefcicnriam

liue Artem,in r-^ta rerum Natura.qux non tam abufum habeat fuii,quam

vfumlegirimumacprohu. Etquo,ob(ecro vo$,priuilcgiocxempt2Efuif

fcnt prxfara;? Fiarcrg61ufcicia;vnicuiq;quod luumeft.tribuatur.ncmo

Ixdatur. Reformat D e v s homineni ex peccato defcedatum ; refor-

manda: funt quoqueScientiae &: Artesfecretiores confpurcara:: \t s A,

tanquamMediaTheofophic3,rctincnda:,iisquein Dei Tnrorefapien-

ter vtendum ; fophiftica&mipiarciicscndj. 0)?<,m mufj J)ae k)uDeltC finDf

a\ifcr)cn/t)nDiuc^tmitDcm\>iircincnI)a&cfM'nivfi5ri:5}ii«cn. Nectu,Ca]umnia-

tor,fi quid nefcis, rehquis id fcire ncgarum elh Scio plauftra obicdionum

proferri poffe ex facris, exiurecanonicoarqueciuih, cxpatribus: fiddi

ilindione vfusvc^ri atquelegitimi ab abufu,fufficicntcr refpondcbimus ad

obiediones garrulorum omnino omnium omnes. Milcns ignorantibus

peccatum cftcondonandi!m,refipifcentiaopranda. Videverir.ij7,i87,

&Z94. Fcvocarenty&cc.JWz dcducerent;vt mediantibus ilHs peru.:ni-

rentThcoSophia;amatoresfidelcsdilefti,in Agnitionem,Cognitionem,

Vnioncm ac Fruitionem D o m i Ni£ fuxDiuma?, fiercnt^cjiarticipes

thefaurorum S a p ien t 1 jE inexhauil:orum, indomusfuactriunius (Bi

bhca^, Macro & MicroCofmicx ) arce , mccniis ignorantia: acju^erfiuita

tum,proptcr hominum pcccataalrifHmis fortitermunirorum&abfcon

ditorum. Affirmant Sapicntcs, vix vnqtiam extitiflein operibus de Mcrcaua & de Berefith Sapientcm, qui non obfcruauerit D t v m coUoqucn

tcm fecum , refpondentem flbi fiuc docentem , medio ali jjf»o fecjcto, cu-

ius interuemumcthodoThcoS^phica humanitus fcnfifFct Diuina.

Quifquiscft fimplex,de-

clinct huc. Carenci corde

dixitquoque

Paruulus] Simplcx,vt eft verfj.s

Vcnitc comcditc panemmeum , &c bibite de vino

quod mifcui.

Verr4.

Veif^.

Si qups efi </" parttulus, ye-

mat ad Me: (^ mjtpientihm

loquutaeHy

/^ Venite, comeditepanem

meum , O* bihite V i n v M,

quodmijcui ijobis.

ye»fte,&cc.] Sic S ap ient iKinczn\;iX.z:Vemteadmeomties,qutlabord-

tU , 'go refciam vos. Macth.ir, verf. 2 8. Si qttis fitit, veniat ad i»e, (^ bihat, lo

han.7,vcrf.J7. •

'

ReIinquite(crgo)infan-

tiam,& viuite, & ambula-

tc<^ per vias P r v d e n-

T I i€» (Quas Egofidclirermonftra-

ui& patcrnc commendo vobis.

\exl.6. l^linquitefmpUces viamvc-

flramfO' njiuetis ' O' tnceditc

per '-vtam InteUigentia^

Per vias

GRADVS QJVARTl. i>5

Ver vias VrudentW^ Vias PRVDENTii€&:lNTEX.LiGENTijt,hoc eft, Gradiis Cog nitionis acScALAM cum D e o V n i o-

N is,per quain lEHoVvtSAPiENTi A^cuideliciaeirecumriliisho-

minum )bcnignx voluntaris fuje clcmentia defcendentc, Nobis contra

veftitu Regcneiationis Dcnario (perfcdionis Signatvra) pa-ni-

tentiaHterami(5tis,Theofophicea(cendentibus, Spiritusfandiinteruen-

tu approximamus, coniungimur,& vnimurD e o,vt hic& in xtcr-

num Ie H o V a II fruamur; vias,inquam, hasvi-

de figura Amphitheatri huius

lecunda.

Hk inferaturfigurttgradns ^uhiii.

M

9A INTERPRETATIONES

194

1^5

V.

GRADVSPROLOGETICVS

03^ I N T V S

EXPOSITVS.Boiius hauriet benepla-

cituma Iehova, &:virummalaium cofjitationum con-

Proi! II

Verfi.

demnabit De vs.

netgratiam a Domino: qui

aute confidit in cogitationibus

fiiis , infipiens eU.

Hauriet gratiam i &:c. ] Qucmadmodum Gratia Dei homines efficit

bonos ; ita illos qui pictatis & timoris diuini funt domicilia, gratia D E i

touct , multifq; gratix Donis adornat. Sunt enim Donorum varii gradus.

Sicut radii folares vitrum obfcurum obfcurc etiam illuminant; fi vero

paulo fucrit clarius, plus illuminant; (i clariirimum & pellucidum, clarilfi-

meilluminantrficanimushumrinus, fialiquomodopurgatuscfl:,illumi-

naturquidemradioxterna:Sapicntiar,fed fubobfcure;ii magisavitiispur-

gacuseft.cb.riusiliuminatur; &:lipurgatiilimuse(l, oblitusfcrmcomni-

um rerum , clariflime illuminatur , vilionequadam intima D e i, rcfle Sal-

uatore, Matth. f. verf 8. Beatimundocorde, quotiiarn ip/iD z v m vidcbunt:

EcHehr:. 11, 14. Seqttimir>i/anc?irr)ontam,finequa»emozidel>itD E v M. Qua-lis autem hxc vifio ?Cognitio fcilicet my fteiiorum Diuinorum, quam vo

catPfaltesoccuItam De i Sapientiam, Pfal.ji, 8. Hancnullusmalarumcogitationum vir haurietaDE o; fed tenebris intenoribus&rextcriori-

bus replebitur ; id quod vcra eft condemnatio.

i?+!

Viri mali non cogitant

iudicium : qui autem inqui-

runt DoMiNVM, animad-

uertunt Omnia.

Prou.18

verf 5.

yiri mali [fnon inteUigunt

mdicium: /^ quxrentes autem

IehovaMj intelligunt o~

mnia.

Non ifi -

1^5

GRADVS CtVARTI. 95

Noninttlligtmt itiduium\ Miiltainvitacommuniaccidunt,qua:vererunt

iudicia Do M i Ni :at impii hzc non intclligunt,fcd cafu quodam fieti

putant, nonaducrtcntesadmirandamD li I Prudcntiam. QuiautemSa-pienti.T Diuinx Spiritu pra^dici funt, eriam illa diiudicant, quae homi-num aut lalutem autperniciem portendunt : quin omnes omnino hominumaftionesiudicant.quemcxitumfeufinemillxfmthabiturJB. ludicia

D E I abyilus multa. ^uxrcntesmtem I E H o v A M, &:c. ] Magna , (proh

dolorJ ) human.-crationiscaligoeftjquxiineDiuinis Reuelationibusnul-

lius operis D e i rationem , caufim & rinem perfpicere poteft. Quo mc-'"diovero, quaque via ad ifliufmodi reuelationes llcperuenicndum,lucu-

lenter Sapicns nofter aureo axiomate docct : Qua-rentes D o m i n v M,intelligent om n i a. ExempIocftlofephPatriarcha.DaniclProphcta,

&:aliipcrmulti. Memorabileeftilludlobicap.jz.verfl.^. & 8, Sperabam,

quod a:tas prolixiorloquererur, & annorum multitudo docerct Sapicn-

tiam, Sedvtvidco,Spiriiuscftinhominibus,&:InfipiratioOmnipotentis,

dat Intelligentiam.

Benedidioncs funt fupcr

capuciuftiiosaucemimpio-

rum operic iniquicacem.

Prou.io

Vcri:«. If "^enediSiio Domini/ttper caput ihJIi : os mtem im-

piorHm opent tmqmtas

:

BenediSlioT) ('j^min i,&c.] OlimBalfamoinungebanturRcgeSi&film

mi Sacerdotes, & conuiugE amabiles: imponcbatur etiam manus capiti

bencdiccndo : ita Sapientia Diuina Baliamo Spiritus inungit cultores

fuosjornat conuiuas donis, & manus imponit falutarcs capitiiuftorum.

Quemadmodum enim caputornamcntum2»:decusefthominis: itaDi-

uina Sapientia (qua: efl corona capitis auguftifnma)ornatumho-

mini addit longe pulcherrimum. Afllfte igitiir ad thronum S a p i e n-

T I it,flexis genibus, &:BcnedidionemSpiricualcm ore &r mentchumili

indefmenter& conftanter efHagita : & defcendct luper capuc tuum bene-

diftio, inftar Balfarni^ftillantis. Sed os impiorum,quod nilniflarrogan-

tiam , fupcrbiam , contumehas & immunditicm /purnac, opcrict eon-

fufio.

Abominatio t e k o vje

efl: peruerfus : & cum Rc-

diisfecretumEius.

Prou.j.

Verfji.tAhominatio ^omin lefi

omnis [f tUufor, f£{fcumS i Af-

VLiciBVS'(p^

fermocinatio ettis.

Illufor'^ Pcrucrfus cordc & bilinguis, dcclinans uDe o , dcfercns Ti-

morcm D e i. Propterea quidam vertcrunt,abominatur I e H o v a h dc-

fbrtore, hoccft, qui abaltitudineDiuinarucontcmpIationu adionumq;

auerfus, vcrgit addccliuamundihuius immundi,quantumuis cum Spi

ritus Sapienti^e bonus crexcrit in altum. Cumfmplicibu-s]

Cumrc£tis, intcgtis , incontaminatis, probis, nihilfimulatiautdiflimu

19«;

V-

197 Impiis ma-ledicctur,

Pii5,bcne.

96 INTERPRETATIONES

198

'?5>

lati habcnnbus , cum bi', inquit Sapicns, Thco-Sophicc loquitur I E h o-

VAH.VERBO fuoBibliccMacio&Micro-CofmiccDiuinituslcripto,

vfqucin Oratorio&: Laboratono,Cabahfl:ice, PhyficoMagicc&Phyfi-

co Chemicc reuclat atquc communicat myllcria& fecrcta fua. Hinc Phi

lofophus: Si D E V s reperirctcorfldele,vtiquercuelarcteiveritatcmfc

cretorumfuorum.FcliXcuific I e h o v a HaConfiiiis. ConfulequartamAmphitheatri huiusfiguiam. Serrrocinatioeiui^ O mirabilcm E)e i mi-

rabilis fermocinationem ! vox De 1 inomnibiis,per Omnia, de Omni-bus, ad Omnes. Loquitur De v s nobifcum femper & vbique. Placuit

De oBiblicc,Macro&:Micro-Co(miccfari.- incumbit nobis,adima(ri

nem &fimilitudinem D e i rormatis,lE H o v A M (nefurdocanat^in SS^

Scriptura. Natura, & Nob;fmetiplis audire , videte, obferuare lonantcm,

tonantem, Ioquentem&: refpondcntcm, vtcftfigura Amphithcatrihu-

ius quartaordineannotatum. Videvcrir. 35,37. &: j4z.

Ipse ^deludet illiifo-

rcs, & <^ manfueds dabic

gratiam.

Verfj4-Trofefio illuJonhHS Tpse

lUiidity ^ humilibiu ddtgra-

ttam.

Dclndetillufores] Ccrte fanniones ipfe ridiculos reddit Lcge talionis par

pari cis refcrens.'Dirident ifti Sapientiam; dendentur viciflim ab

E A. LExhxc SAPiENTiiii iucarnata: arquiiTima: t^adem menfura,

quamenfurabitis,metienturvobis. Cumfanctisfjnclusdjfl Ie h o v a h,

& cum viro immaculato innoccnsjcum clefto,ele£taS) cum perucrfo, per-

uerfus,vteftPfai. 18,25. c^/»»/*f/M]IIumilibus:hoscnitTiexaItat;fuper-

bos deponir. Humilitas fiuc manfuctndo , &: fui in Timorc D e. i (coram

D e o)abi(£l:io, eftfui, cum fru^tibus SAPiENTi/EinDEo gloriola

inuentio,exaltatio&fublimatio.NamhumilescordeD E v s cxakatfub-

limefquc reddit. Vide vcrf zoi.

Abominabile I e h o v ^funtperuerficordc:&perfe-

dii via beneplacitum eius.

Piou. 11.

Vcif:o.^bominabtle T) o m i n o

Ifcorpratfum, ^volitNtafeitts

in tisqm [fjimpliciter ambulat.

Corprauum] Hoccft,ftultus, vcverfT. 51, ioi. &: zoj, Simpliciter awhu

Unt] Immaculatc , innoccnter , in integricate, probitatc> incorrupte, nonvitiose;fcdiuxcabcneplacitumD o mini,Sapientia incarnatain-

duti, Archctypum , ad.cuius imagincm & fimilitudinem formati , imitan-

tcs. Dc qui bus Pfalmus 147, 1 1. BenepUcitum «y? D o M i N o Jtifer timentes

etim ,^tneii qutjperarttfitper mi/ericordu eius. Hisbonumvclle^nolTcefte

&: pofle, in omnibus adion.bus fuis inlpiratura Ie h o v a H; non pel-

ledualitatistcdis. Simpliciterigicurambulatuqui Oras, quiq; Laboras.

t^ Qui pcrucrfi cordis

jcft , non inueniet B o n v m,

frou.iy

Vcrl.io.Teruerfks corde non inue-

nit bonum : i^ qut vertttur tn

&qui

lOl

G R A D V S Q^V I N T I. 91

& qui vertitlinguam, inci-

detinmalum.

UnqHafiia, , cadetm nialum.

£)niperucrficordistsi\ Peruerlb cordi coniuntfta cft quoque peruerfalin-

gua.quaccordis thefaurum apcrit, &: cxitii toucam iibi parat. Lingua cnim

peruerfi , patratrix cll propni cxitii , ita pent impius lingua fua. Yx hinc c

ruditiilltpcruerfijdequibusnatum proucrbium,&icgc(f^rtcn/ DicverfcttCtl/

h. c. qui mcirctdcem illam fatuam , flolidam , de qua lupra nobis fermo hi-

it, deperditc amauerunt, &: ccu idolum etiamnum adorant. Qui vero Re-

dtifuntcorde&SimpliceshiSpor (jmiibiairumuntS A p ie nti a m Di-

uiaam, Arcanam, ThroniD e laflilhicem.MyftcriorumDE i,SS*Scri-

ptun, Naturx, &: Artis Om niv m veram fidcmque Dcdiiccm, &: ita

hauriuntBonaacDona S a p i e n ti >e itterna?. ViJcvltIL 187, 194.

-1

^ Melior cft paupcr

ambulas in {miplicitate iua,

,^^quam diuciin prauis iti-

ncribusfuis.

Prou.»S

Vcil.s.Trxfantior efpauper , qui

ambuUt in perfcclione fua ,

quatn perucrfiis ^m , ^ ipfe

diues.

(JiitlierefpauperjScc.] Paupcradhxretfoli Deo&Sapienti^,^delimplici, &ii;»limplicitatc fua fapiennflime ambulat, quia D E o pla

cet: placerea'|temDE o,fummaellfclic tas,&vera:diuitix. Contentum

efle fua fortc , nabere menrem alicnam ab auaritia , a fuperbia , a vanis ho-

noribus, a voluptatibus: in fimplicit.itc &integritateambulare, magna

fapientix pars. ^ar» dmcs, &:c.] Mundus immundus auaruseftiterre-

narum opum, qua: funt irritamenta malorum, corruptel» animoium, fol

les arrogantix, &: vanarglorix, puluillivoluptaturo, &: tandem , pr^mii

loco , m exitium sternum prxcipitant oraaes ,qui adh^ercnc illis.

Vt quid eft pretium in

manuftulti, vtematS api-

E N T I A M &; cornon eft ei.

Prou.17

v€rr 16.^idprodefl j^flulto ha-

bere diuitiasffcurn 5 ^ P i £ N-

T i AM emerenonpojjit

?

100

SiultOyilc.'] Stultum vocat hoc loco Sapiens non tantum vacuuro timo-

re Dei, ytverfioj. Verumetiamfupcrbtira, arrogantera, &{inecaura

iracundum , (^mn |tarrfdpfT{}cn ctjjcnfmni^cit 'p^anfa|Jcn/ »n6 tjnbilligcn

poltcrcr / quantumuis etiam opibus valentcm , *si:6 if? Doc^ Cin t^arr »ni)

1 wcnn cr nocfj fo rcic^ »n& ^ocfj von feinceglctc^cn gcacfjtct ttJcrc. Paulus inquit

Gal. ^, j. Si quis estftmat ,fe dliqutdijje , cum nthdftt , tpfe/efeducit. Hocfaciunt

flulti, (inquic Cato) quosgloria, vexat inams. Prasterea qui cogitat malum fa

cetcftultusvocabitur, Prou.i4,8. Vt&reueraftultifunt, inconfpeftu

D ei, impuirrifores,quibiisnec De v s ipfe, nec Le g is Diuinx, nec

V ER Bi DEi(fcripti&incarnatOmyfteria,necNatur2kcreta,veteGor

di funt. Ifti , quantumuis eraincntes aut Nobiles exiftant coram mundoimraundo,iniudiciitamcndienonconfiftent, fedfquiaftulti^ignominia

afficientm-xtema. Videveif. 20^. Cum Sapientiam fw^yf ,&c.]S a-

101 Odiuitemftulcuin/

o!5 INTERPRETATIONES

lei

10-3

p I E N T I A nonvenditui pccunjajnechsEreditatecranfitadhbcros.-pre-

cibus ex toto cordc ad I e h o v a m fufis oportct nos caro a Benignitate

Benigni(Benigncvtmittaf)pctcreacimpet:are. S v m M a : InSpiritu&

VcritatepioEaefl: Orandum; proqjtheiaurisIpCus felicicercoofcquen-

di$, fapicnter Laborandum. Oratorivm igitur &Laborato-Kiv M, iuxtaLegesatqueDodrinam Amphithcatrihuius, fapienterin-

gredienda. Vidc verf 87. Nota: fhiltus hoc loco potcfl: ctiam intelHgi pro-

phancdodus : Etdiuiti.T,ingeniidotcs,iincTimoreD e 1: CJin <5^rac^«

v^clf^rtcr ^arr/CS'm itdrrifcljer ©pracfjijclclMtcr / hteratus aultus.nondo-

ttus.

^TiMORDoMiNiDi-l^°lt

fciplina SAPiENTii£:&gloria pra^cedic^H v m i-

LIT AS.

TiMOK IehoVjE , era-

ditio SapientijE: (jr an~

teglortam humihtas.

Timer D o M r N i , &c. ] Vc vcrf 179 , 210. Humilitas.] Anuni. Manfue-

tade, qux lenitasSc faciUtas morum: quemadmodum iuperbia cafum.

Contritionem prxcedit fupcrbia, Prou. i<f , 18. Hinc in Cantico Beata vir-

go: D o M I N V s difpeifitfupcrbos,mcntecordisfui.Depofuicpotentes

defede,&exaltauithuraile5.Luc. i.veri. ji. &: 52.

Jfybi fueriVfHperyU, thi

fuerit i(^^contumelia: ybi au-

tem efi Humilitas , ilit^ S a-

FIENTI A.ProH.id.verfs.J^Ab-

ommatio enim Domini efi

C^mim venic fupcrbia, vc-

nic & ifrnominia : & cumhumilibus Sapientia.Prou.itf.verfj.Abominacio 1 1?-

H o V i^i cft omnis clacus cor-

dc.

Prou.ii.

Vcrf.i.

omnis airoffans.

Vbifueritfuperl/id, &c.] Ie H o v a h abominatur fupcrbos; fupcrbi e-

nimrefiftuncmaieftati Diuinar; ideo Devs fuperbisquoquerefiflit, i.

Pec. j, y. Quiahumilescancum pendencaGratiaDiuina.-ideohumilibus

De V s datgratiam.SupcrbiquiaafFcdantfoIium De i,ideo D e v s pu

nit eos aut crrore confitiorum, auc infelicitatc euencuum , ita vt omniaconfilia corum &c cucntus conuertancur in ipforum ignominiam , confu-

fionem&rruinam.- econtra vcro humiles ornac Luce, & Dono Spiricus

Incclligencia: , confilii , forcicudinis , roboris , cognicionis , quar dona func

fonccsfeliciumfuccefruumingubcrnacione&aftionibus humanis. Abo-

minatio D o m iN i , &:c.] Vulc D E v s vc nofcamus & conficeamur ore &corde, efTe De i Bona&: Dona, quibus fruimurinvicaomni; necquic-

quamadfcribamusprudencixaucviribusnoftris. 2{ottnobisDomirte, non

nobis ;fidNomim tuo dagUriam. Pfalm.n j, i. UMelior eJlpAtiens arrogante. Ec-

clcf.7,^.

^\n

GRADVS Q^VINTI. 99

<^\n corde Prudentis

requiefcit S a p i e n t i a :

&; indottos quofque cru-

dict.

Prou.14

VcrC 55.

In corde mtelhoentis requie-

jcit S A p I E N T i A : atm medto

fiultorHm 'pfi cognojcitur.

Intorde.'^ Animo: quiap^flt5>;'g/5irvclSan(5luarium S A p i E n t i j€ ; Mi-nerux cemplum MicroColmicon. IciiPiou. ly.verf. 24. Sapicnsmquit:

Infaciepri{d<:ntii lucet Sapientta. Ec, Ecclell 8. vcrl! i. Sapientia hoininis lucec

in vulcus eius ; videlicet phyliognomonice , metapolcopice.

,^Qui cum fapientibus

graditur, fapiens erit :<^ a-

micus ftultorum hmilis efli-

Prou.13.

veil. 11).

cietur.

^uigradittir cum ftpientt-

bus j japisns erit : fed qut ejl a-

miciisflultis , conteretur.

^uicumfipientibns, &:c.] Hoc cll: , cum iis , qui fcquuntur doftrinam Li-

brorumNacur.r, &:SS'^Scnpturs, confcicnciarqueteilimoniumpropiix:

qui hoc facit, is fidcliter Orando, (apicnterq-, Laborando, reda & cernr-

(imaviaalccnditadfummam Diuinarumatquehumanarumrcrumfcien-tiam vercqucfapic. Adlegcs&icc.limoniahorum, O M n i A;(ine quib-.is

erubefcimus loqui Ve r i t A t 1 s ftudioii. Quodfianimus tuus, 6 fih,

Sapienti.€ ^terna; radio , fic CabaUce fueiit illuminatus ; (eft enim

,

fecundumMercuriumTrifroegiftum, De v s ip s E noftra:oculusMen-

tis, fine cuius luminc (dico) manet ca"ca tam in Phyficis quam hyperphy-

ficis atquc Diuinis ; nec vnquam videbimus liuc Si* Scriptur^r, fiue NatuIX Noftriqucipfiuscognitionislumen(tunchuiustamineftabilisluminis

dudu.peromneserrorumtenebrasfccurcambulabis: tunccicralxfionem

liberc omniadifciplinarum genera, bona &: mala (fuomodo) fiuduose

penctrare potcris : tunc Vlyllis inftar ( H. C. Agrippx vtar verbis , quem

,

ex (criptis fuis genuinis, noui bonum&: Euangehftam philofophicum,

quia verba prxiupponunc mentem Theo-Sophicam, non nigromanti-

cam) h Cyclopum fpecus ingrediamini, &adinferos defcenderitis, rc-

migrabicis illxfi : fi ad Locophagos, ad Syrces acceirericis, regrediemini fc-

curi: fi Circespoculum bibcricis, non permucabimini : fi Scyllam prx-

ccrnauigauericis,nonpericlicabimini:fi Sirencsaudiericis,nonobdormie-

cis , fed eritis de omnibus iudicantes , vt ait Apoftolus , & anullo iudicati.

K^micuiflul orum.^ Exomniomnium vitiorumgcnere contra£tacolluui-

cs,aSapicnte noftto &: Stoicis,grauiflimis afi^ertoribusyirtutis.ftultitia

vocatur ; in facris liccris Malicia &: Sculcicia dicicur : icidem, vc omnibus fu-

is numeris abfoluca Probicas, vcrifque S a p i e n t i a nominacur. Sculco-

rum, jd eft, virioforum auc malorum (vc cft verf 2,01. quorum, proh dolor,

pleni ftarys, fciencix &: arcesfere omnfs) conforcia luge: nullum cnimvenenum, nullapeftisperinde nocec, acquciftiufmodiftulcorum diabo-

licorum familiariras. In Cabalx & Magix ftudio , nigromanticos , (tan-

quam Diabolum ipfum , cuius \^v organa) deuita ; in Alchemix , Sophifti-

N 2

Z04

205

I oo INTEKPRETATIONES

'. ll'.K<^^ff^'•'•'*'

r

yy

Malitiosi

inuidus,

SophixDi'oinz Donparciccps.

20(>

ioy

cc & difTerentes & laborantes : quiaftulti funt.Noli dicerc cis,auej nedumtamiliaiesfmttibi. Contrahitpeftemvicinusavicino,

TtdeD E ofidft^ytnortaltfidito cattte

;

Et helle ante vide,d!gnus an illefdc^.

Nam fideremultum,&vidineparum,maximadamnftparat. ^^#4, inquit

luuenahs, confpicU Ituorem dtscitiih njua. Magna vis coniuctudinis aut con-

ucrfationum in partcm vtramque. Cum paucisiisque bonis ambulan-

dum. Talisvnusquifqueefi:, qualiumconuerlationedeledatur. Nam k^-

fcitiir ex comiie,qHt non cognofiiur exjc^. Socms locii vmbra. Malitiam

autcm(Sapient.7.verf.jo.) vincitS a PiENTiA:inSAPiENTi Aigi-

tur De i,caro fada,dc malitia triumphum refcrrequeamus,(imod6in

cafapucrimus.inqua&vincemus. Vnvs igitureltotecum,atnonfo-

lus i quia Jn V N o : Triunus inTRivNo. DicitSAPiENTiA incar-

nata,vbifuntduoveltrescongTegatiinnominemeo, ego svm in me-

dio illorum. Mas & fcrmina, Dv o : Corpus,Spiritus&: Anima.TR e s

efTentix diftindta: , in perfona TheoSophix fludiofi vna congregatx in

nominc Ihsvh Christi crucifixi, SAPiENTiit Patris incarna-

tSE, VN V M funt: inmediohuiushoram c^v i er A r ,ciy i e s t, q^ i

ERITjDeVS; Dei SaP IE N,TIA; SpiRITVS SAPIENTIiED i V I N iE. Tunc rcdius&verius(quamScipio)dices,nunquamte

minus qtiofum.^uam cum otioAis: nec minus (olum,quam cumfolus.

Et: Otiofum, teplurafacere. 6 otiumbeatum, haudquaquamignauum;quodmundusnoncapit immundus. Hocotiofruicurlolusamicus De i,

non ftultorum,qui mundane &: prophanc fapientes. Hxc non capiet ho-

mo perfriftx frontis.

Etiam abfque Scicnda,

defiderium non eft bo-

num.

Proa.ij

Veri:^. ^ Vbi non efi S c i i n~

T i A A N j M.JE3 non cH B o-

iV V M.

yhimneH\Sc lE N t i a,&c. ] Vbinonfuntmoderataconfiliajibicau-

fa malc agendo corrumpitur. Docet igiturSapientia amatorcm &cul-

torcm fui hdclcm, omniaconfiderate, prudcnter.pie&moderateagerc,

& fincm femper rcfpiccre. Econtra : Vulgus Sapicnti^ expers, ruit m nc-

gotia,fine omni timorc De i , De o non confulto, &: rapiuntur ftulti

ftultis confiIiis,tanquam a torren<:e&: rapido flumine.Feftinatio cnim im-

prouida eft & cxca, quam luale rcgit &i ad peftimum exitum dcducitD E i

obliuio.

Nequc vero cum co qui

inuidiacontabefcic, iter ha-

bebo : quoniam huiufmo-

di non critSapientiiE parti-

ceps.

%3f.6.VerC »5.

CN^que (ctiam) cum inuidia

tahefcente iter habebo ( tm^utt

Sapiens: ) quoniam talis homo

non efl parttceps S a p i e n-

T I je.

l7{eque

GRADVS (^VINTI. lOI

Heciuecumwuteiutabefccntc, &:c.] Noncommunic.ibo; nihilcommunch.ibciH) ; non vcir.ibor cum iiniido. Nam mos Philofophorum cft , non in-

uidciw Ideo .ipcrcas cflc dcbcre Mufaium ianuas, voluir pi.x vccuftus. NontamcnfincdKcrimine omnibus: Atquibus? Solis Dod:rinx &: Difcipli-

x\z hliis. D E I enimDonacaudidcaclibcraliter, nonniiicandidisaclibc-

ralib.is mgcniis (ncmargaiicE proiiciancur porcis diabolo obfcflls, vcrf.

J44.) func cominunicanda. Redc doftiirinuis Z^w^ngcrus in cabulis Hip-

pc»craticis, pjg. j/. Vetus \\xc arcium, inquit, fuit maienas, vt non nifi ini-

C:atiscommun.carcntur,vcI viua voce, qaosaxflsttTa'? dixere, vndeCabaIi Hcbricorum nomcnhabtt; velfcripto. iedeoobfcuro,quoprofanum

vulgusarccrecur, &:folis intclligencibus (verf. 43.) arcanumcommuni-carctur. Ipfanimirum profticucio Arcibus & audtoricarem, &:propcer

concempcum efficaciamquoquc liifl^iirari videcur. Fl.igris perinde digni

func, quiartium.ircanacxtcr'sccmcrepacchiciunr: vti proptcrinuidiam

mcrico rcpr.xhcndcndi , qui ne iniciatis quidem communicare volunc.

Marcillc. Adhuncfl-nfum prudenterincerprecandafuntverbaSapicntis

nof^ri citara, &: ea, qua: verf 147. Obiicics forrafiis, n.ifutc, inuidiam Phy-

V.co Chcniicc Philofophanc.um , fuperlummoin Nacura &: Arce Bono.

A.uiiiRo(inum Philofophum : D E i iudiciumeft.hancrcmlcicncibusin-

uidiam inuenire, non propcer mundi auariciam , fcd ne mali percipiences

hoc, adprophanaagendaiiantprompciores, &d_"corum peccacis rcd-

dituri linc Philofophiracioncs. En,habcs quoque verbis Zwipgeri iam

cicads, rcfponfuin lacis honeflum , fufficicns^ iuftum & aquum.

Dcriforcm cffidt vinum

,

cumultuante efficit Scchar:

&: omnis c|ui fe oblcdac in

ea,noncritfapiens.

ProuioVeri:i. If Luxuriofa, res eH V i-

x v M , (jT tumultuofa, ebrie-

tas: quicunque hts deleciatur 3

non entfapiens:

Luxuriofarcs f/? V i N v M,&:c.] Hcraclitus di\it:JIu/titiam etlare diffcile

'(l; tn 'vmo i'cro impo\Jtb le. Cato: Vr.o excepto, mmo 'vnc^uam adei^ertendam

f.empub, fobrtus acccjpt. Plato.- In lita parumfihrta Saptetjsnemo effcittiri-n-

qitam, modcr.tttfiveromnhb mirMS. Seneca; Confuetud.ne inftnijt duratfuitia

ziinoconcept/t, etiimfinexiiiio valent. Sapicntia igitur haurienda non eflex

poculis. ExpocuIoveroIofephiPatriarcho:, Gen. 44. vcrf^ j. argentco,

inquoproph'.tabac&: vaticinabaturdefuturis, vtbibcrctibiliccat, per-

opcabis. Sanc, fummoarciHcioDiuinoMagico, cx EIc£tro philofophi-

CQ, Aftronomice conflacum fuiirc hoc poculum , quis ibic inficias ? Excant

qu.r Aurcoius ab Hohenhcim Mvftcriarcha, de Eledtro illo pofteritati re-

liquir. Talc poculum propinat Sapientia in Cantico cap. 8 , 2. fuisamaco-

nbus , & inebriac eos Ncdare Ca^rclli. Influencix illx: Cxleflcs , & thclau-

:i yderci , qui funccuftodes omnis nacuralis Sapiencix, libentiflime in-

fiuunc&dimitcunc fefe in animas fobrias, fapicntix fitientes. 5)lf t)o(^

\i\\ yitD totlcn O^arwn at>cr (cflct t>cr ^uiimcl rtiflctcr »n!) 2^p(pc( Hcitcn.

N

208

lOZ INTERPRETATIONES

lOv

TlMORDo MI N I

Eccl.i, 16.

Pfal.iio.

ZIO

III

/or tntelli«iens quxrit Sci-

ENT TA }.i:i^ 0sjliiltontmfa-

fceturjiultttta.

Pa/c!turimpmtia] Vcrc Eihnicus; Homineimperitomf^uantquicquAmin-

tujlim, (£-r Hnt^f cin 'D7ajr/ iinc cr gcjvrtcfjfcn i^.

CorSapicntisquxrit Do- ^'^°"j'>-

c T R I N A M : &: os llulcorum

<^palciturimpcritia.

211

<^ TimorD o M I N I prin- 1 ^^°^-'

cipium Sapienti^: Sa-i

P I E N T I A M atqj D o C T R I-

NAM ^ftulcidcfpiciunt.

Timor J E H ov .£ prin

cipium SciENT ia: S at i-,

E N T I A M e^ Ertidittonem

fiiilttdejjiciunt.

Timor D o M i N i ] Non efi: hic is T i M o R , quo nocenres cruciatum

formidancTheologis didiis s E r v i l is, qui fluor & noccnris confci-

encia: vermiSjrodcns qviocidie.acqtic: vrens maiam menccm ^anuTiumve

maliiibiconrcium: lcddiuinus&lalutaris aDE oipfoproueniens,di6tus

F I Li A L I s, fuperior&excellcncioramore.vcloqijarcumCabaliftis. Sic

quoque verff. iii. & ijz. Stultt dij]}'uiiint]Si\i\u Igitur funt,qui dcfpi-

ciunt Amphitheatrvm hoc no(l:rum;ratiocft, quodextontibus

S A p I E N T I A (res ipfa loquitur) DocTRiNAEius emanauic.

TlMOR IeHOV^ velut

velut vena vitq, vt recedatur

aUqucismortis.

Prou.l4

VcrCiy.Ti morD (Jm iNi^fons

'-vtt£y '-vt decltneta rutnamor-

tts.

Fons vitx'^ Quemadmodum inobccdicntia & contcmtus D e i.amor

proprius&fuperbia.initium&fonseftmortiSjOmniumquecalamitacum,

& rere ruina & laqueus mortis atque inferni : ita Timor I e h o v ^ , con-

iunrtus cum fidc &:amorediuino, quidiciturfiUalisverceft fons &:vcna

viraf; proptereaquodSpiritusfanftusSpiricuseftTimorisDE i,hoccft,

authorTimorisDE l,inquofand:oTimore,D E v s fingularemfuam tJ-

^oKeicw & bcneplacitum habet, ita vc dcledetur illo, ranquam pater fiho v-

nico: reueletque ipfi arcana Sapientix: requiefcente luper iplo Spiritu

Scicntia;,InteUigcntix& Cognitionis.

Principium S a p i e n t i .e,

Timor I e h o v ^e : & fcien-

tia San6torum , intelligen-

tia.

Prou.9.

Verf.io. If T^RINCIVIVM. S A-

pientijE Timor T> o-

MiNi: t^Jctentia Sanciorum

PRVDENT I A.

Pr iN cip ivM S a p.] VidevcrfTzio. &2?i.Iob.z8, 28. Ecce Ti-

M o R D o M I N i ipfa cftSAPiENTiA,& reccderc a malo, I n t e L-

L iGENT I A. TimorDEifihahsipfiirimuscftAMOR:TimereDE VMamarc cft. O fruftuofirfimam Artem amandi hanc : quam fidcliter

docec

GRADVS Q^VINTI. 103

docct Amphirhcatrumhocnoftrum. D i v in Ah2C}mundana,illaOui-dianaimmunda.

lU? s^Non ; igitur)a:muletur

cor cuum peccatorcs , (ed in

TimoreDomini cfto

l"cotadie.

Prou.i;

Vcil.17.^A(V_ dtmuletur cortuum pec-

catores ^ mopotiuim Timo-

RE Iehov^ ejiotottt die.

«41

Nonxmnktur, &c.] Kaxgi^jjA/rt&flultaimitatiomorum prophanorum,Tcurrilium,voIupratum,libidinum,delitiarum,ruperbix,ambitionis,lu-

xus, vrurarum.iracundia:, dominationis, &c. multisattraxitextremum

exitium. Noli transtormari in eiufmodi mundanam laruam, led indue

lefum Chrillum, & transtormarcin ipliusimagincm. ToiaMe^ Tota vi-

ra: omnibusdicbusvica:tux: &:Tvn c (nonprius)S a p ie n t i a dcfu-

per rorancem mannam, (vt efl: fecunda huius Amphitheatri figura)lu-

pcrc.xlc!li(qaencd.u-cam &:ac-]U3: (mentis vellerc) 6v:ignis (cordisardo-

rc)pluuiam concipies, gud.ibiitjuc Anima;, iiticntis veritatem, lingua,

cjuani kiauis&iucunduslit D o m i n v s : erifque totus (Corpore,Spiri-

tu, &. Anima) tanquam lignum , quod plantatum eft iccus decurfusaqua-

rum,quod fiudum fuum dat in temporc fuo , cuius folium non defluit : &:

Om N I A quxcunqucf.icies(orabiccni!T»&:LaborabitlE hov./«Sapi-ent I A tecum,verf i^r.) profperabunrur. (3<:ficperuenics quoque ad

LapidemPhiItAophorum)Pfal. I, j. Expericris quoquc verillin-iumelle,

quod Pictas ad omnia fic vtilis. i. Tira. 4, 8.

Quiarcucraeftmcrccs: ^"'^'^-

<^ & fpes tua non fucci-

detur.

^uia [f habebujpem in no-

mjfimo , f^ frxjlolatio tua non

auferetur.

Habebumnouilf.'^ Qvtia habitasinadiutorioaltiflimi, &:inprotectionc

DEiCcclicommoraris. DicisDoMiN o, fufccptormeusestu,(afylum

mcun)6:rcfugiummeum,D E v s meus, fperaboin eum. Videpfiil.^i.

totum. Pfilmus hic quemadmodum alii panitcntiales; Benedidtorii;

Maledidorii; Libenatorii; Vindic"torii,&c. ita,hic,dico, Antidotarius

&defcnl"oriuscontraaduerfitatcsomncs. ObferuarunchocHcbraiii pro-

bauerunt Chriftiani; expericristuipfc, fi Pfalmos Dauidis, fingulisdic-

bus, Dauidiccoraucns. Atmagnum &iarum, Dauidiccorare.' Non in-

telliguntnifiin fcholacrucis actribulationum probecxercitati.-hisfolis

PsALTERivMefl prompcuarium precationum inllrudillimum , Ca-

tholicon. Laus De o, quodaliquantulum didicerim. Dc hoc lcGrcto,

lococommodiorcplura. Spes tuAnott/uccidetur'^ Nondecipiettc S a p i-

e N T I A ; caretcnimomni fraudc: fedveriHlmos, dulciflimos, zternos

frudusabillapercipics. Econucrfo, mundanafapientia, quiaeft fraudi-

bus,erronbus & inccrtitudinibus plena; nu!lum falutarcm frudum poft fc

rcIinquir;fedmiferiam,doIorcsanimi,erroreS)Cruciatus,defpcrationem

•&mortcm.

zij

zi-

I04 I N T E R P R E T A T I O N E S

lU

Deut.4, 19,

i.Paral. 15,

4-

QuomodoDe vs quz-

renilus,&

aquibus

ioucuiacur.

Sentite (o morralcs) ,^(le ^'^P^'-

D o M I N o in bonitate^^ &in limplicuatc coidis qux-

riccillum.

Sentite i^homines)deDo Ml~

N o m bomtate^ atque mjim-

p/icitate cordis eum quterite

::'.

l\\

2.\6

DeDoMi^ 0] Etv.c Operibus, Bonisac Donis eius, iuxta volunra-

temvcntacis ru.rinSS.aScriptura,LibroNacur.e, teftimoniirqucconfci-

entiavum veftrarum. Jnlimpltciiati\ In rimplicicatecolumbx, boceft, in

integritare, imicando Archetypum: noiun aftutiaaut callidicatediabo-

liciferpentis. SimplicitasSanda Vcricatis SAPitNxi^ yE.ternxami

ca. NunquamfimuIa,necmalacemalumen'ecogant. SisBonus,auxilio

Optimi , in te .* etiamii omnia mala cn cumcirca te. Elto prudens , ne fal

Uns, &rimplcx, ncFallas, Mattb.10,16. Confiuummdum conJuLlon pefft-

muRi.

Ji

Quoniam inuenitur ab ^"^^-

his ,,;^qui nontcntant il-

lum,;^c|uifidemhabentiniliu

^ apparet autem ns

,

.^oniam muenitur ab iis

qut non tentant eum , <^ iUis

patefit, qm ei non dijjidunt.

^i nOK tent/tnt f//.'im^H!Lud fruftra monet Lex Diuina: Kdntentabl-sD o

minvmDevm /««»»> Dcur. 6,16. Matth. 4, 7 . Luc. 4,12. Non potcft

terre iocum I e h o v A h , quiZelotcs. Huc refer canonem dccimum.,

partis Amphicheatri huius quarca: , in Mageia: retormatione inftauracoria

acrenouatoria; fccontra, Nigromantia: excirpationeeradicatoria. Vbi

dePR-OPOsiT lONE a.ptm, Tummeintetliges. VideverfT. 141,217.&Z5I.

Nonrencac De v m quiTheo Sophiceconfulitjfed qui cemeie, iocose

arrogancer. Jpparet autemj 'Eft(p*W(^67a/>pacefic: quod verbum cognitionem

fignilicat , quaD e v s piis fe pacehicit ac declarat , aut cognolcendum ex

hibcc, quocunq; id fiat modo, mediacc , vcl immediace, Macro vel Micro-

Cofrnice. Sic S A p i e n x i a xcerna, manifeftata incarne, I h s v hC H R I s T v s , apud Iohan._ 14, ii.dicit, t^^awVa ifjt.et,vrov,fnanifeJiabo ac

dtclarabo meipfum.Yidcvctil.i^i.^ i95.Eftoqueintciligens..^/}fi<'«z^4-

bentt&Cc^ Docct Sapiens, tIuu a.TTi<^uut , incredulitatcm , impcduriento efle

,

quo minuscognofcatur vcritas, & D e i Donanancifcamur. Increduli

cas (experientia edodus conftancer affirmo) cft quafi finiftra manus , quaDe I D o N A , qux fponcc fua nobis bcnigne ofterc , peruerse excurimus.

Qu^emadmodum enim ianua miraculorum , impecrandique a D o M i N

o

Bona&DonamirabiliamanuSjcftFides; iradiffidenciafiucincredulicas,

miraculorumamiffioaucexpulfio,acadmagna&:mirabiliaalE h o v a himpecranda, &r pernos (eftenimThco Sophus DEoid,quod hominifuamanus)perptcranda, impedimencum. RcdeigicurvicnunquamfacislaudacusCapniolib. deverbomirifico z.cap. (?. Toed.m cumhomine y'\ni^\t,

D' E V s fercutit , non quocunque ,fcdcum eo , qui Sanfiimonia , Pietate , Religiont^

lU;!i

potiffutmum

i

117

GRADVS Q^VINTI. loy

ppttjpmHmvero credvlitatis fiiuciacUrefcAt. Ecalius dc v n i o n e

cum D E o mentali : Non D e v s hanc nobis,crimina noftra ncgant. Cri<

menintcrca'tcra,noninhnnimjincreduIitas. Vt iuftus viuitluafidcjita

videns videt hde. Nefcit hdcntcmdcrctuilTe D e v Sjcanit poetaChri-ftianus.Moricnus Philofophus: Omnis (juttimneritJnTerttiitenonesiftrfe-

^/^/.-Etmaximoperc Sapientcmaliquidtimcrenondccet. Namfitimue-rit, cito defperabit. Quod (1 delperaucrit.eius animus vacillabit,nec vlla-

tenus fua: intentionis conl"ci|uctur cftcctum. Vide vcrf! \6j. Hic mentemcxerce. Clamemus igitur cum Chnfti difcipuhs, omnes: D o M i n Ej4«-

genobiiYw) E M. Fidas,vcvideas. Satdixi.

zi8

^Peruerfa: eniin cogi-

tationcs fcparant a D e o:

probata autemvirtuscorri-

pitmfipientcs.

Vcrf;. Q^rjtationes namque per-

nerfkjeparant a. \DEO3lfe-

lufqtie potentia dum tentatHr^

infi^ientes arqutt.

Perucrfec»gititionesfeparant-,$<ic.^ Cafla D E v $tJ\^ensefi)Caftavuhmentt^

(Corpoie, Spiritu, Anima^x^em/, quxri,inueniri ac retineri. Nonpote-ihSjdicitPauluSjfimulcfrcmembralcorti&Spiritus fandii. OraDE v m,

vt, (ua gratia, cum odio vitioium.amot mteoriacurac confirmerur vir-

cutum : hoc eft, T i M o r D e i. Eiufc^ae potentta ,ii.c. ] D e i vidclicct;

cuiusPotcntiafine maximo periculo Corporis,Spiritus lc Animje, ten-

tari non potci. Sunt autem hxc duo vitia(& fignatur^ quafi indican

tes) infidelium; Vnum diffidentix, alrerum audacis ac temeritatis in

De v AJ,fictentandocum. Hincdifcito,lE hov a Mnetentesquieftio-

nibus friuolis; petitionibus fuperbis, tibi aut proximo nocennbus,&:c. Vi-

dcvcrfzKJ.

Qu^oniam in animamraalitioiam non introibit

Sapientia , ncc in corpore

peccatisobnoxio habitabit.

Verr^. ^uoniam JJ tn maleuo-

lam ammam non introibtt Sa-

p I E N r 1 A : nec hal/itat in

corpore Iffiipdttopeccatis.

In mdtuoLim animam non, &c. ] Ratio eft, quod diflimilium nuHafit V-

Ni o. Quid conucniret Luci cuni teaebris: beneuolo cum makuolo;ventati cum mendacio ; bono cum malo ? Non fit ad MoDadisiimplicita-

tem redudio,nifi reiiciatur Binarius: non cum Ie h o v ah vnio,njfi

priusaTcipfo deuiatio, & tuiabncgatio. Diuertc amalo&facbonum,Pfal. J4,vcrf 15. Difcede a temct:pfb d<:formato,&,iuxta Leges acque

Dodlrinam Amphithcatri huius , rcformare ad Exemplar Archctypi;

paiienter fequerc&TheolophiccimitareS a p i e n t i a Mincarna-

tam; tunc habitabit in te Spiritus SAPiENTiiE Hhochmah^! : TuncI E H o V A H Pater: Ihsvh Christvs crucifixus, Frater;Spi-

K. iT v s s ANc T V s Amicus , introibit in te , habitabit atque (cdc-

bic, R E Xj in palacio auc chrono fuo MicroCoftnico , t e m e t i p s o,cri-

O

2.1;

218

lo6^ INTERPRETATIONES

119

zzo

uno,renato, vere catholico,vc cft figura Amphitheatn huius (ecunda.

Lotionc pcenitentiaU, Efaiae i,i6. in mehus tran(mutatus, coniungeris ac-

que vnieris D E o : radio Solis fupcrcarleftis illuminabeiis. Videbisque,

mundus cordc,D E v m in te, &: tem D e o ; o m n i a in o m n i. Tetre-

napacitur,tcrrcnus: mundana,a Principemundi immundi,mundanus;

SpirituaUa,aSpiritibusbonis,(ubmododelcgatiea De o adminiftraiio-

nis, Ivtacro & MicroCofmicc, Spiritualis : Diuina, aD e o ipfo , Diuinus.

Qui minus purus eft,quomodo audet ille purum atcingere .- De Spiritua

libus atquc Diuinis,tu tcrrcne &:mundane,cenfere abftine. ludicas de

iis,quorum dulcedincm nunquamguftafti, vccxcusdecoloribus. Vidc

vcr(l'.4(?. &157. Cenfuifti mc & librum hunc mundanum immundum;Videnenimismundanc. Quzrevcrf 4^. Subditopeccatis'^ Neigicurpcc

ccs, ofiliSAPiENTiiE, nam D £ v s ipfe vidcc (in omni enim loco ocu-

li D o M I N I concemplanturBonos&maIos,Proucrb.ij,5.)curnonvi-

derec ? qui (inxic oculum : cur non audiret ? qui plancauit aurem, Pfal. 94,

verf ^. AngeIuscuftostuus,Pfal.5)i.vcrfn.DEiminifter,Pfal.io4.vcr(.4.

adftat:Confcientia(milIeteftes)recIamac:diabolusChoftisgenerishu-

mani acerrimus ) accufac. Proponito tibi, quxfo, mi fracer, quiad pccca-

tum foUicicaris , ance oculos Angelum cui cuftodem, omnium,qUdB vel ta-

cis vel cogicas, afliduum fpcftacorcm ac ceftcm ;D e v m infpcctorera.cu-

ius oculis omnia paccnc, qui fcdcc fupra ca;los,& incuecur abylfos : Ec rem

adeo fccdam,vchomuncionc tefte palam faccrc pudcac.non vcrcberis co

ram Angelo tibi proximo,D EO.totoque czhcum Choro (pedantc& exe-

crancefacere?Phyqu61aberis? v

Imo, (1 adintelligentiam

clamaucris, & intclligentix

dederis voccm tuam

:

Frou. i.

Verf^.Si enim S a p i entiaU

ljinuocauerts,0' inclinaueris

cortuum TRVDiNriiE,

ImocMerii] Vt pium cftMifericordiamimplorareDiuinam.auxilium-

quc OmnipocencixDEi:ficip(iflimaChriftianitas,pro Sa pie n t i a

ThcoSophice impetranda, inuocare Sapientiam Iehov^(Hhochmahel) ip(an),in vltimo fcculo incarnatam: quam Sapieas

nofterinuocauitincarnandam.

Si qusefieris camtaquamargentum , & ficut thelau-

ros fcrutatus fueris cam

:

Verf4.Jf Si quxjierts Eam quaji

fecuniam,^ j^ficutthefauros

e^oderis lUam

:

SiquaJierU] SiSAPiENriA Chriftiane poftpofucris mundi immun-di vanitates , quantumuis ctiam fplendidas atquc pecuniofas , & quzfieris

Sapientiam. At, dices, Vbi,quibus Auxiliis, Cur.Quomodo,Quando : Audi

:pulfato fores S o p H i A fupcrcxlcftis , verf 4S. annota

tas,in Oratorio & Laboratorio, iuxca Lcges atque DoiHirinam Amphi-

thcatri huius,& eam, D e o annuentc, inucnics. Stcut thefauros,&cc. ] E

terra

GRADVS Q^VINTI. 107

Itcna Mundana, monciumquc n-ixoforum piofunditatibus etiodiuntur

opcs, initamciira bonorum. S a p i e N t 1 jT. tcrra cil L i b e r tiiunus,

Cacholicus, pura, SS.x ScKiPXVRiE atque N a x v r it , &r Me n-

r I s nollia; Diuinitus illuminatx: huiusditillima: venas, fccundumLe-gcs atqucDodrinam Amphithcatri pr2;fentis,rimarc, S a p r e nti a m,

I E H o V A H largicnte.inucnies: hancinde, licutthe(aurum,Chri(liano-

CabalilHcc, Diuino-Magice,&: Phyfico Chemice,cftodc, inque pcdoris fcrinio prudencer recondc:aulim tibi polUceri,qui haxrcdefcnbo,quod placcbis De o,haunes voluntatem a Dom 1 n o, impecrabisque

ab Eo , per Eam, in ncgotiis , conliliis ac laboribus tuis, bcnc velle, noife,

eire&: polTccorporisqucSpiritus & Anima? (ic chciesfalucem. Nulla,

crcdeveridico,vnqnamcalamitasaduerlitatumvehvems,licextinguitfi-

ducix,adha:rcntis De o,h'uctuo(eimpetrantcmardorem,quin,ex S a-

p I EN T lit Lapide,qucm reprobauerunt a:dificances,Pl'al. uS.verfzi.

pofletrcllitui. Pecra,S a p 1 E n x i A carotada. Ihsvh Chri-s T v s,(eminarium habcns ignis ca;leftis,&:venasaqua:viu2,fahentes

m vicam;ccernam. A D o M i NO tadumeiliftud,& cft miraculum in

oculis nollns, dico cum Pialmifta.

Tunc intclliges T i m o-

REM jEHOViE, &^ CO-

(rnitionem D e i inucnics.o

VerCs.IJ TuncinteUiges Timo-

REM T)o MiN I y ^ Scien-

tiam De 1 inuenies.

T//«f] Pofteaquam methodo prxfataTheofophice qux(ieris, &fcru-

tatus fueris Sa pientiam. Mcnces & manus fapientcr admoucntes,

Dii (E L o h I m) adiuuanc. l^n datur adMufas currereUta "jia,\-toc eft,mun-

dane: nam laca via mundi via eft, Academica. Cogmiionem D e 1] Tufciole,qui parum Chriftiane negas, De v m ancbis cognofci nonpofte,

liciga (uper verbis hi(ce cum Sapience noftro, 6 capica diabolica

!

Nam nofTe t e , con-

fummaca eft luftitia : &tuam intelligere potenti-

am , radix mimortalica-

tis.

Veifj.<^ 'Moj^e enim te (0 ^Do-

MiNE ) confummata J\ sti-

TiA efi, (isr/cirejv stiti am(^ ZJiRTVTEM tuam radix

eH immortahtatis.

'N^ffe tc^, &c.] AgnitioD e i, folida, incegra, vera & perfedlia cft iufti-

ti3,quiinfcfevircutescomplc<ftituromncs. Eftautem nosseDevm,non folum de Natura Diuina ( liccac mihi cum Petro Epift.i.cap.i.vcrf 4.

nacuram Diuinam dicere)fapienter diirercrc, vcrum quoque volunca

tem eius, qux in L E g E ( vocc luftitix Diuinx) & VerboipsivsfictK^oHg^ fiiK^a ^sa-^ttKus fcripco, eft declaraca, incelligerc ac faccrc, hoc

cft, ciraere D e v M , & credere milbricordix cius. Sic cnim Hiere-

miascap.^.verf 24. In hoc gloriecur vir,no(re mcjquod (im D O m i-

N V s faciens Iudicium&:Iu(ticiam,& mifericordiam,hoc efcpuniens

pcccacorcs, &:ignofccns(propcerS A p ient i am incarnaCam,hoceft,

ziiS'icntia

Dei.

ill

io8 INTERPRETATIONES

f

ii?

IhsvmChristv M.crucifixum ) agentibus poenitcntiaiii ; & mifeii-

_ordiampia:ftanscrgacos,quimetimeat,mihiquccredunt. i.Iohan.ijj.

ic^. Iiihocicimus, quoniamcognouimuscum^^D e v m)!! mandatae-

iasobicru.imus. Quidicit fenoiicD e vM,£cmandataeiusnoncuftodir,

mcndaxell^&inhocvcrirasnoneft. Sic complcxus cfirummamDoftri-

nx huius Pialmus 147, 11. BemplaciiumcU D o m i n o/iipeTttmcntcseHm,

&

fuperhiiyqinjfcrantfupermr/crhordiaeiiis. EtChnftus apud lohannem 17,3. I

Hm esi vita x.efna, vt tognofiinl tefclum D E v m 'verum, (y qh m nnfifi , I H i

svmChristvm. irliciohisunmortalicatisradix. S a 1» i r. N 1 i /E re-

ucra pars magna , nollc Creaturam atquc Naturam j maior, icipium ; ma-

xima&(umma,DE v m. Reftci*3nc,vcrcacr.)pienccrdidumab Augufti

no: Da,D o mi n E,noiTcmc&nouerimte. S.tquoqucamcrepctitum.

61 E H o v AH,adiuua&:pecficcmeumvelle! Amen. Addo:TE i p s v mautem cognofces, quando coUucenteluce D e i fi c A.infpeculomaic

ftaris D X v I N A trmnius triuno ( quod cil, v n i v e r s v m creacum ,

Verb V M icriptum&incarnatum, An i m Aque Diuinitiisnobisinfpi

r^ta ) oculis & corporis &: mcntis ; ThcoSophicc, Phyiice, PhyllcoMcdi-

ce, PhyiicoChemice, PhvficoMjgicc, HvpcrphyficoMagice , Cabaii

ce confpicis,intueris,contemplarisTeipium. Tunc videbis qualis iies.

videbis n.Tuos,menda & maculas coipons^fpiritus Scanimar: Habcbis

cur cum PialmographoRegio Plal.n.^i. poenitcncialicer clamcs adln

H o V A M •- CMtftrere met D E v s fcciinciHrn magna?» mifricetdiam tuam , (^

fecundum multitudinem mifirationum tuarHm dele tniquttates meoi. ^mpliui UUA me ah iniquttate mea, cr a pecc.tto meo rniindame

-,&qu£fc4juncur. Laua,

6 D o M iN E,quodcft (ordidum: riga, quodertaridum: fana.quod ell

faucium: rege,quod cft dcuium, Tunc lauabcris &: mundaberis: tunc>

TheoSophice fic lotus atquc purgatus , nofces D e v m : quia beati mundi cordcshi enim vidcbunt D t v m. Matth. ),verf 8. Tuncquxfiuiiti

inueniftique Regnum D e i,& iuftitiam cius : cunc ca:tera o M n i a ( Bo

naacDonaSpintusS a p ie n t i.<€,vcrfu fcquenti annotaca.fiThcofo-

phice Oraucris , & fapicntcr Laboraucris ) adiicicntur tibi : {iA,a,K^a n^ fti-

x^fl «oiTftiicJf ) Bcatus ergo&fapiens, qui fercdecognouic. QuiScatquc

D E V MNoucritjhuic o m n i a notacircpoirunt. Videfiguram Amphi-

thcatri huius fccundam. Scirej Vndcnam i Ex Libris SS.^ Scripcura:,

Natura:,& Temctipfo,Diuinitatis radio iliuminaco.

Quaproptcr optaui , &prudcnda mihi data eft : in-

uocaui, &: Spiritus Sapien-

tia:obuenitmihi.

Sip.7-

Vcrf/.Tropter hoc^ opta v i,

^ datfts eH mihtjenfns : ^JNVOC AVi 3 O* -(^ njemt

inme (/' Sfiritv s Sapi-

ENTIJS.

Op t a A^^ijNon dedit opcramliccrisin Academiis,nccaudiuitGrac-

cos,DuUcdicos,Rhetoricos,&c.necvfuseftmcchodoftudcndi,hodierno

dic vficatiilima. Qui philofophandi roodusab ApoftoloPauloreiicitur,

i.Corinch.i. v.19, &c. & Coloitz. v.8. Sed Optauit & inuocauit, qui S o-

p HI a M

GRADVS QJV^INTI. 109

P H I A M iuper Ci^lcftcm omnibus prxtulic Mundihuius folcnnitatibus

atquethcfauris. Sapuitcertc. A^iMilhnus triayii^ifre fihi r) pr,Tiiir

:

Pdullum.

in ore , Romam i»fIore, Chrj/lum in cetpore. ]rgp nprn mihi p (Mlii)t^i7- 1 npirlfmPhiloibpliQrum 1 eoque h u; pcrfcctc peraiwo& vjgintirciiammnihus fru-

Ctibus atque vtilitat[bus fuis : tunc vcic fortuimusjxqiiicarus-dlcm ^xamlofutura. q»_am_in hac vita . Thc_o-Sophicc eq fi vterer. Oblcruandum

:

Animiprimumin eooriturderidcriumardcns, quamobrcm : (verf 144.)

demde fequiturinuocatio, fiucpreccs. Tufac iimihtcr; rccurrein Tci-

jpUim, nihilfupponas (ex&: inD e o ) inte(auxiliaturi atqueauxihantis

De ipromiflloneshabes, vcrf. io.)impoflibiIc: Confidasin D o m i n o,

'dChrilliano Cabahfticeoblcruando) intelhges; vehsTheo-Sophicc, &confequeris. Exhoc fundamcnro exccudum Oratorivm Amphithcatri huius noflrum ; conhrmatum Match. 6, 6. Vigilantixacconfiden-

tiie efl hoc Chnftianx, non rcmcritatis audacis. Firmiter credc ; in Timo-rc Dei viuf ; inSpiricu^: Vcritarcieiunans Ora, fapienterqucLabora;

dabiturtibilIncmora:amicus De i conllitucris, &Sapi£Nti^ fru-

duumque iUius particcps fies. Mcns incbriata De o videt,canquamin

Ipcculo, D E v Minie, & fein De o ;im6,qux vultautopcat Om n i a.

verf 138. HcEc Luna Cab.iliftarum Micro-Cofmicacrefccns, plena, de

crcfccns;accellu,CLppolitioncdiamecraIi, declinatione S o 1 1 s Diuini.

Lunacrefccnte, iuffuDE i ,aderuntSpincusboni;TemporePleniIunii,

De V s ipf"e:dccrcfcentc,oraDh V M, netenebrarum potcftatibustenea

ris ac feducaris^ femita Veritatis recta. Vetiittnme. ] Qjjando ? Non nifi

prius optaueritc& inuocauerat. Non labor hic noclis a,tque diei vnius. Sudandum pro prxmio (D e i gratiaadipifcendo. vcrfT 141. & 14 j. Hic fifte

gradum , & fuper hoc Harpocratice meditare : eft vnum cx illis, quac filen-

tio pocius , quam fermone alTequuntur , laudantur , comniendantur. S A

-

p I e NT I A vera, nonex hbrisperfe&chumanitusverf i^i.difciturchar-

taceis, fed Diuinirus illabitur nobis, &: vcnit in nos : a noftris ftudiis non,

vtca:ter2Scientiz,lucemrccipit,fedfccumaffert,£-:quafidefuo Ip s a

promptuarioinviros nonindignos (verf^ 145.) radiat arquc lucct. Litcra

per f"e non prodeft quicquam : Spiritvs sophi^e fupcrCaileftis

,

Diuinitus innosveniens, eftquiinftruit, quidocet, quiviuificat, quiil-

luminat, quiUbrum cxplicat, interpretatur, exponit. Dignus I h s v aCh R i s T V s,hoceft,S A p ie nt i APattis,foIusaccipereLiBR v m,

(puta SS-"^ Scripturae, Naturx & Mentis Diuinitus nobis infufx)& foluerc

fignaculaeius. Halleluiah. Recfte dicitur : vbi SpiritMfan&igrattaoperAtur,

ihimhdpr4)derit occultatto PhilofophorHm : rtecmantfejiatio eorupt , vbieademde-

efl. Verifllmumhocefl'e,Experientiaedo(ftus, non femel comperi. Memi-ni me , iudicio adhibito, ponderantem fingula verba& cmphales locutio-

num, aliquotiesIegiflePhilofophos fecretiores, autorctenus contuUfl~c

cumquibufdam, &:tamcnnonpercepifrementcmeorumvcram, quam-uisdixiflentveritatcm: pofteaautem, fuotempore,dei£aiiamihi(Mifc-

ricordia Diuina procul dubio omni) per-SiiL bifnti^ Spt ritvmigjiQrantixvelaminr in qindr'»n|-f.|iQr^ tla;. imoin momrnrn , ) fufpicor

inftitutionc Gcnii mci boni gratia D e i mihi adfiftentis) jnjc-plutimel-""

tip_aiinitatiu*,^piritus enim, Vbi & Quando vult,

IIO INTERPRETATIONES

I

ipirat. Oinnemfuperatrationcm humanam, quod Dona De i humili-

bus &: obedicncibus (captiuato nitcUedu, verf, 507. ) pcr Spiritum S a p i-

E N T I ^ conferantuf ; dctrahantur &c abfcondantur argutis atque fubti-

libusmundanisimmundis. ^^eiiljamhnc&vivtirk^yiami^mkfyni^wolk.

Hauritaquam cribro, qui (inc Spikitvs SAPiENTijt referacione

(mediata vcl immedtata , verfl' 3 1 , 7 4. & ieqq. 187.) vult dilcerc ex ] ibro.

Liber eft indcx duntaxat oitendens , pro quibus fundenda- {int nobis prc-

ces ad I E H o V A M , vt (iuxta hberrimam fuam voluncatem) reuelft my-

fteria, communicec Nacurx arcana^ doceat fecrcta, iii(pirct vcritntcm

Om N E M Manetigiturfirmumacratumhocverf i67.pofitum,(Jj.re-

vctitum, quod Phi/ejophiafitfpiracu/um D E i , (^illujhattoDiuina: Q_uia D o-

"

MiN v s dac Sapientiam. Quapropternemovnquam(quodetiamCiccroobferuauit&annotauithb. i.deNat. Deorum) virMagnus, fine

afflatuDiuino. Fehxigitur.tcrquequaterquefehx, qui Ie h o v a m ha-

betaconfihis,quemadmodum eft in Oratono noftro: ishauriet volun

tatem,hoc eft,benevel!e, noire,pofie&: eflein omnibus aftionibus ac

que laboribus fuis , aD o m i N o. verf 5 2.5?- Precor (cum lohannc Chryfo-

ftomoj ardcntcr , & cx imo pedore, vc mifcricors & bcnignus D e v s ex-

audiac preces&rgemitusmeos, aperiataurescordis, &obiignetin mcfi-

dem , det mentem myfteriorum diuinorum capacem , fobnam ratiocina

tionem, &; vitam plenam ofhciorum &: virtutis, mihi, & omnibus verx Sa-

piencisftudiofisfcdlatoribus, vtlempct cogitemus, meditemur& cure-

mus ea , quxD E i funt , & nobis in omni vi ta falutaria, Ampn, dicat omnis

Sapicntia;amans, Amen. Spiritvs Sapient.] Hhfcchmacl,verir

ji.&: 106. QuiMirabilis , & vere Diuinus. Nam crcac, lob. jj, 4. Spiricus

D O m i N I fecicmc. Plal.104,30. Bmittts Spiritumtuum ,(^ creabmtur. Suftinet,vegecat,viuificac&perficitomniavbiq; diftufus ,PfaI. 158,7, Rom,8,ii,i.Cor, i,4.Sap,i,7, SpiritusDominirepleuitorbemterrarum. lo-

vis oMNiA p L ENA, verf, 1^4, Sapicntiam & loqucndi facultatcm

largitur, Matth. 10, 20, Hinc Cyprianus : 2ipndifficileeJiD-E o, cenfejjori/uo

infpirare conftantiam^ loquendtftductam , cjut , in Numeris , adtierfia B.leam etiam

afinamloqKifecit. Miraculafacit, Rom. ly. In virtucc fignorum &prodigio-

rum, invirtutc Spiricusfandi. Inueftigatprofunda Dei, i.Corinth. 2,

10. Spiritui omniafcrittatur , etiamprvfunda D E i, Bona diftnbuit, i. Corinth.

li, II, Vnde, omnium Bonorum atqueDonorum diffnbutorcumfitbe.

nignus, apudhunc vnuin&folum quxramusca, nonapudfpiritumma-

lignum.verfliiS^jioy.iji. &ii)8, Phyfitdiabolo, Amen, Filios DEifu-

cit,Kom.8,i4, QuicunquefpirituDEiaguncur,iifuncfiIiiDEi,Sand:i-

ficat, Rom,i,4. Ecclefiamregitacminiftrosdefignat, Ador, 15,4. Efa.

48,i(?. DoMiNVS Dev smifitme, &Spirituseius. Gratiam&paccmlargitur, Apocal.i;4. luftificat.i, Cor, 6,\\. luftificationcs in nomine D o -

Mi Ni noftri Ihsvh CHR.isTi,&in Spiritu De inoftri. Libcrosfa-

cic, i. Connth. 3,17. Vbi Spiritus Do m i Ni, ibilibertas. Rcgenerat,

Mouct cordaad bonaopcra & inuocationem, Hinc& Spiritus precumdicitur , Zach, li , 10. Eduxit populum ex T^gypto , Efa. 65 , i j & 14. Spiri-

tus D o M I N I duxitcumquafiiumemum. Remittitpeccata, lohan. io,

z^. i^ccipite Spititum fanciurn , quorumcuncjue remiferiti^ , quafidicac, Spiri-

cusrcmic-

GRADVS QVINTI III

cus remutec, non vos. Reuclac myftcria. lohan. i6, ij. Ytuie omnis fandxrcuelacionis ac viiionis cft &: dicitur au£t'>r ; ablcoditdrumcjue rcrum ma-giftcr. Fidemlargitur,!. Cormth.(5,ii. Pios motusexcicat , Rom.8, i6.

Docet fidcles , lohan. id", ij. S v m m a : Virtute& afhftent.a S f j r i r v s

huiuspoterisOM nia. ScruiastuciTheo-Sophicc;&I p s e prjrentiiln

cuirque Cacholice; m Oratorio&Laboratokio. Spiri-rvs SAPiENTiit curMultiplexautMulciformisdicacurjverf, 4*?, &:

154. ex iam didis facis fuperqne probari potcft. Quare P-uIus i. Cormth.12,4. &:c. DiuiJJoaes.inqwt , Gnttarumfwtt , tdem Autem Sp:rittis. Ecdiuifio

nesminiftrationumfunc.idemaucem D o m iK v s.Ecdiuifionesopera

tionumfunCjidemvcro De v s ,quioperacur OMNiAinoMNiBvs.Vnicuique aucem dacur manifeftacio Spiricus , ad vciUtacem. Alii quidemper Spiricum dacur fcrmo Sapiencix.-ahiaurcm fcrmo Scicnciae, iecun-

dumcundem Spiricum: alccriFidesineodem Spiricu: ala gr^cia fanita

tum, in vnoSpaitu, aliioperacio vircucum, alii Prophctia, aUidifcretio

Spirituum, aliigeneraIinguarum,aUiintciprctacio(crmonum. Hxcaucem omnia operacur vnus acq; idcm Spiricus , diuidcns fingulis prouc vulr.

Ec I. Corinch. "j ,-/ .ynuJqHifque pioprimn JohHm h.;0(t exY)l o^alituqutdemfic

Aitus veiofic : SitNemen I E h o v a bfmdiciHin(efuifechlorHm,Amen. Addo.-

Hic DeiSpiritvs fapiencibus tripiicicer Familiaris.i. Diui-

nicus,immcdiacc;Influcncia, L<imine&Mocu:Mcdiatc,B!bIice,necnonincarnehumanaairumpca. i.Macro CoimiceNaCura(qu2 R v a c he-Lo H I M, Gen. i.aut AnimaMundOCacholicc,hoccft, vniuerfalivirtute

ac operationc;in Lapide Philoft.)phorum; Parciculariccr.in fing. ilis Crea

turis, tam fpiritualibus quam corpcralibus , & quacex hifcefuiit, perto-

tumvniucribmcrcatumjj.Micro Coimice.in Homine, &quidem 0-«^«*-

ItKUii, hoccft, corporal.ter , fiue inconcrtto, in corporc ac Spiritu, rationc

EilcntixquintaE, fimpliccer, Animafiuemence , quarparciculaaurz Di-

uinz.Accurareperluftra Amph.chearrumh()CCocum,rcperies(mordPhi

lafophico) dchifceplura huic inde. Phy d abdo, cumfua familiaricace

pernitiofiinma fedilimjque. Icerum Pny In Deo viuimus, mouemur& fumus, vt docec Paulusex Arato, Aftor. 17 , v. 28. cuius&: gcnusTu-

mus:nonigiturprofanemusTempIa De i, qua? Christys (anguine

fuofibiconfeccauit, ledSpiritus De i habitctinnobis. i. Corinth. 3,16.

Et<^ prxpofui illam re-

gnis & ledibus, & diuitias

nihil efle duxi in compara-

tionelUius.

Veri:8.Sceftris acfoltu tllamante-

pofitt , prje eaque dtttttioJPro

mhiloafitmaut.

Pr-f/ic/i/ j/Ziw? if^^«*f, &c.] Videvcrir

4

^,517,^18. &r 327. Sa pie n t i a

vcra rebus atque negotiis mundanis lare cftanrcponenda; quippc q^ar

vnafoIaNaturzfectccapandat;thcl"iuroslargiaturincxhauftos: Angelis

focietbcatis; Deo coniungac, vciciu^r fclicescfficutacqucbcatos. DatO M N I a : Bonis bona -, malis (quia digni j mala.

2t4 Qi'*nfope-

rc'abo>anli' mproS p encia.

I..b. 18,1«

"5

iti INTERPRETATIONESNec vero ci Lapidem prc-

tiofum comparaui. quo ni-

am aurum cumeacoliatum

arcna pauca: &lutum a:fti-

mabiturargcntum, cumil-

lacomparatum.

Verf?. CN^c comparamiUi {flapi-

dempretiojHm : quoniam omne

awrum , in comparatione IlJms,

arenaejlext^uay e^ tanquam

If lutum iefimabitur argen-

tum in conJheBu lUius.

21^

"7

Lapidempretiofum'] Poflet hic aliquisnon incptefurpicari, Sapientem

noftrum loqui de Lapide Philm.propterea quod fequitur coniundio cau-

(^lis^ .^oniam omite aurumy&ic. Cuius Lapidis rite apphcati virtus intcr

alias multas quoquecft, transmutarc metallainfcriorainfuperiora, hoc

eft:, Argentum & Aurum. LuiumJ Proprie : quid enim (fublato hominumcrrore)aliudcftargentum,quamlimus.exterra&:aqua,albus:&aurum,

ex aqua Sc terra ruber j congelatus fixu fque reddir us. Sapiens fapientis di

dum hoc : Odit virtutis indolcm , odit honeftas artes , quifquis admirator

ellauri.

Supra fanitatem ac for- "^"^^^- Super falutem i^ jjeciem

dilextillam, tTpropQfui tfpro

LvcE habere tUam : quom-

am tnexttngutbileeflLv menillitts.

mx pulchritudmcm dilexi

illam : atque ea malui quamluce frui, vtcuius fplcndor

non poilit fupprimi.

Prolucehabere illam, !icc. ] Eft cnim Lux luccnsin tenebris, veniens in

Mundum, quam mundus non cognouit, lohan.i. Sapit cum Sapientc, qui

proluce proponit habereillam.- VndeSyrachcap. vlrimo: Manusmeasextendi in altum , & in fapientia eius luxit anima mea, 8c ignorantias me-as illuminauit. Sis oro Hhochmacl ,SapientiaDei lux& lucerna

menti , manibus ac pedibus meis ; in Oratoriojvtroque, (Microac Macro-Cofmico)&Laboratorio, meis. Tuoluxgentium, lumen cordium, ra-

dio illuminationis tuxdignare illuftrare cor mcu , tenebras abigcreigno

rantiarum mentis mc-c; difponere aftioncs atquclabores meos, influere

iis benedidtionem telicis fucceflus, atquein omnibus oftenderc mihi&impertiri vericatefn j Amcn. Vide verf. 7 8.

Sap. tf.

VcrC 13.Facile perj^iciturab iis qui

eam dilt^unt . ^ tnuemtur ab

il/iSj qut iUam quarunt.

/f Facile (cquidtm) vide-

tur ab his, /^ qui diligunt

Ea, & ^ inucnitur ab his,

/f quiqua:runtillam.

FacifevitfeturyScc.] O Vifioncn hcatiflimam,im6 De ificam,hanc,vi-

deie SAPiENTiAMin Libio SS-"^ Scripturrc; inNatura; mentalitcrin

fcmetipfo .' Quid iucundius ? qaid beatius ? Non tamen hoc nifi -mundis

cordecontingit. SoliDiisgcnitiporucre. Videverf jz^ipj, 118. ^idi-

~~ligunt

217

GRADVS Q^VINTl. 113

/igunteam] Nam D E v s currentem trahit. Videverir. 14^ ,160. 1»Henftur]

Ideo Solomon Ecclef. 7 , 2 5. ingcmifcens ait : Alta profunditas , fcu , pro

funda,profLmda,(itaenimHtbraicelegitur)quisinucnietcam?quafidi-

ceret, oquamdifficile eftinuenire S a p ie n x i am, intcrtotac tantas

ftulf itias mundi huius immundi, a vcritatis vix linea rctSta, leduccntes. In-

uenitur Sapientia: quia Diuinitus magis illabitur, quam qnod hu

manitus,(hocefl:, humanaprudcntia,ratiocir^atione,phantafla,aiitrpc-

ci.ilationc)acquiratur. D o m i Nv s dat Sapientiam, Prou. i,6M,

Bcati qut inHeniunt eam , Prou.5, 15. Paucorum eft igicur inuenire illam.

^Quorumnam, dic qua:fo? Sequitur Sapicns fapicntis icrponfum. ^tqttArimtilUm] Quomodo? In Timorc D E i ieiunantes Orando,Theo-So

phice viucndo , rapicnterquc Laborando, fccundum Legcs atque Dodri

nam Amphichcacnhuius.Inuenicurab hisquimane vigilantadeam, vcrf

u<o. &qui nontentant cam , vprf 21^. D e v s enim Omn i a (vthabet

Prouerbium) vendit laboribus, ManusTheo-Sophice admouentcs,Dii

(Elohim)adiuuanc, verf pi. cum ilu]uotfcquentibus. Nectamen fuper

nos noftris mencis auc noftra fanditate, fed D o n o D e i Mifencordis

corufcat tam venerandi Numinis & Luminis^iplendor. Hucrcfercaput

lefu Syrach vltimum totum, quod cibi dc mclion nota commcndo.

11%

Jio

»30

Antcnerrens fmsftudio

fis fc offcrc

dam. i

cognorcen-

Vcrf 14. /fTraoccttpat qm feconcu-

ptjcunt, yt tUts fe ^rtor ojlen-

dat.

Pr4:^aK/>/i/,&:c.]Huiuscxplicationemvidefupi-a,verf 144.

IJ Qui de L V c E vigila-

uerit ad illam non labora-

bit, /yairidcntcm enim II-

lam foribus fuis inueniet.

Verf 15. ^ui manefurrexerit ad il-

lam^ non laborabtt : afjidentem

emm fuis foribtis eam mueni-

et.

^ideiucevigtUnerit] Vteft verfT 96'. & 170. &alibi paflimin Prologo

hocannotatum. i^yijftdinHmfunhus, &:c.] Quibusnam ? Senfuum tuo-

rum, Rationis, JntellcdusdcMt ntis. Pra-ftoeftenimMcdiate&immc

diateomnibiis, qui optant ac ftudent camaudire, videre, obfcruare lo-

quencemacqucdoccnrcm.in L.brisSS==Scripturx,Naturaj&femctipfis,

lcge Amphicheatrihuius. Vtindm omnes fapientiam fibi aflldentem» fe-

que eis ofterentem fcntirent ac nofleuc , 6 quam bcnc eflec eis i

/^Cogitare ergo de ilia,

fenfuseftconfummatus : &qui vigijauerit propter ilia,

cit6recuruserit.

Vcrfis. J\VXam de illafufcepta cogi-

tatto y prudenti.-e efi peifeSiio

:

i^ qut proper eam <-uigtlaue-

rit, continuofccHriu erit.

Cogitaredeilla, &c.] Videverfl". i^ 5: 141. Qi_ic:T,ad;vodumquiconiu-

.•- ^

228

i29

230

114 INTERPRETATIONBS

iji

t}i

gium inire volunt, acoUoquio amico inicium faciunt: itaquifapientia;

if.ternieconiugiumambiunt,pias,fandas,pulcherrimas,amabilifluTas

deeafufcipiunt cogitationes, &anteoculos mcntis proponuntfibi ima-

gincm illam (apientiz formofiflimam, qualem fapientifl^imus Regum,inprioribusProuerbiorumcapitibusdepingit, &inlib. Sap.7. Ha:cogi-

tationes de fapientia: plenitudine fufcepta: , funt vinculum & copula, vir-

tucemagnetjca cxleiii prxdita: funt feminaria alloquiorum &c foliloquio-

rum Diuina: Sapicntia: : vfque adco cnim blanda , familians & humana eft

vcrafapientia, vt nunquam finjjuauifljmo refponfo amatoremdimittat:

fed voce interna.j>cculta , intelleduali&meatali refpondeat; interdum:

etiam ofculo iucunditatis , icmotu diuiniflimo , vt eft: Cant. i. verf i. ofcu

leturme ofculo oris fui : nam frudus cius dulcis gutturi meo.

Qu^iafcdignos ipfa qux-

rit circumcundo, atcjuc in

viis bcncuolc fe illis often-

ditjin omnique cogitatione

cis occurrit.

Verfi/.j^ .^eniam dignos Se,I-

p/a circmt quarens , t^ tn yiij

ojlendet S e tUis htlariter, (^

tn omni proutdentia occurret

tllis.

^otiiamdtgnosji, &c.] Huius cxplicationcm vide fupra vcrf 14 j

YctCi».Initium enim ipfius cft

vcriflima cruditionis cupi-

ditas: curavcro cruditionis

/f amor.

Inttium enin tUtus yerijji-

maeHlfl) i sc i p l i n^concupijcentta.

Dis c IP Liv JEconcupi/centia.]Quienimdihg[tdiCcip\inzm,hoce{\:,

admonitionem, corrcctionem, reprshenfionem , &: dehortationem a

viamala, a vita vitiofa , diligit fcientiam; quiautem oditinerepationes,

infipiensefl:.Prou.ii,i.Taliscfl:quoqueDisc ip lin a D Ei.pertribu-

lationcm & crucem: quasideonobisDiuinitus immittit acpermittit, vt

vocentnosadpoenitentiam:experimurinhisconfolationemDiuinam,cx

qua videmus nos alEHovAH diligi, doceri atquedefendi , Datvexatto

intelleiium. Efa. 18,19. Vnde Paulus : Trtbulatiofatientiame-^cit^patientiafiro-

bationem,id. efl:,agnitionem D e i erga nos voluntatis.Non tentatus,pia rc-

de dixit Antiquitas,qualia fcit? Exules Oratorio &:Laboratorio noftro,

tu qui rcfpuis caftigarionem, annuntio tibi , quod nunquam euades in

ChriftianoCabaliftam,PhyficoMagum,autPhyficoChemiftam,manebis

fophifta. Cruccm patienter ferensfuam,baiulat&:Chrifti;quoindutus,

eundcm imitatur : huic ianua aperitur virtutum , hic intromittitur ad

RegnvmSapientia perpetvvm: Difciplinam fugicns, cx-

cluditur. Adaugufta.per angufta. Oporret nos prius elTe cum C h r i-

s T o in Orco, antequam cum co afcendimus in Cxlum. <_//wtfr. ]Nonpoteft fieri coniun£bio &copulatio,nifi interucnicnteamorc,fandoque

defiderio.

^35

IJ4

^55

G R A D V S Q^V 1 N T I. iM

defiderio. Nam quimcrccricioamorefuncimbuci,hocefl,mundano, &vano, indigni Tunc coniugiocslcftisSapicncia:. Crede mihi qui cerrctta

volunr.cxlcftia nolunr. Ec.quilquisamac, fitdignusamari. Iftcvero fan-

clus amor Sapicncix cft fidainiula Spiricus fandi,incenfa precibus afli-

duis. Hac in cordibus noflris micanccparcfic adicus ad Sapienciam ca;lc-

ftem primus. Nam Sapienci.im amaflc, propc paraflc cfl. Adeo fidelis cfl

in amore Sap:encia Diuina , vc fandum fui amorcm fcrre nequcac, quin a-

manccm redamec, &: fan£lum amoris dcfidcrium implcac.

Amor aurem obierua-

tio legum ipfius : rurfum

le^um obferuatio eft im-

mortalitatis conieriiatio.

Vcrflj. IfCuraergo D i s c iv l i-

N i£ , dileSito eB : <tsr dileSlw cu-

flodia. Legv M lUiuseH: cuflo-

ditio autem legum, conjummatto

incorruftionts efl.

^}3

Cu/-aerghD i s c i p.] Hincapparcc,qux,qualcs&quancacfincTiM o-

R I s D o M I N I Vcilicaces fruduofiffimx.

Porro immortalitas facit

vt proximc ad D e v m acce-

damus.

Verfio.

/f Incorruptio autemfacit

proxtmum cjje Deo.

Incorruptio^dt,&cc.^ D E o, qui E N s aeccrnum & immorcale,Homo rc-

icttioneBinarii(vcrf ii8.)rcgeneracus,fit proximus acquc amicus, (verf.

299.) iungicur acque vnicur ; cam in vica hac,qu.am fntaj:z. Beatiquipt>e muh-docorde ^t^uonidmipflD E v M vtdehuttt. Macch. j,l>.

^34

CoNCVPiscENTiA ita-

quc S A p I E N T I yE deducit

^adREGNVMPERPETVVM.

Veri:: Saptenttx tgitur ciitiditasad

rc<![numperducit.

K^dK EGNVMPERP.] Hocefl,DE I. Quod(cuiusiniciumin vita

hac,c«mplcmentum in fucura) fi primum qua:ficricis,& lufticiam eius,cx-

ceraOMN 1 A,hoceft,S a p lENTiyE thefauriimmcnfi&fruftusinfini-

ti, adiicientur vobis. Regnum hoc Sabbathum eft Sabbathorum , lobel

vltimus, (dc qaibus ex Cabaliftarum do6trina,nos in fecunda Amphi-theatri huiusfigura) &:Tcrra viucntium.hoc cft, immortalitas,qnzvica

xternajvbidulcifTimis&fuauiflimisperfruamurgaudiiSjVidendodefacie

ad faciem gloriam D E i, fruendovc D e o ab xtcrno in zcernum. Summa: Cacholicc quzrc primum CacholiconTriunura(vc docccAmphichcatrum hoc noftrum ) hoc eft, Agnofcere D E v m, cognofccrcTcmcr-

ipfum,fummumquc in Natura&Arte bonum, hoc eft, Lapidcm Phi-

lofophicum aufim affirmare, quod tunc, fi Chriftiane oraucris, fapicntcr-

quc(prodiucrfisdiucrfimode)Labqraueris, fpcciaUa & particularia o-

m Ni A,in fcibili quouis,(fi D eo placuerit,verf i.Jadiicienturtibi. Ac-cipics Regnum dccoris; & diadcma fpccici de manuDomini : quoniam

^35

116 INTERPRETATIONES

256

dextra iua teget te,& in brachio ran£to iuo (i|/) defendet te. Sap.5,17. H*-

bitAhisinaeliutorisAltifpmi,inprot(clione D Ei cAlicommornhtrU. Pfalm.cji,i

regeris D e i manu, vifurus mirabilia D e i. Sap.i^, 8. In omni tempore,

&inoninilocoDE vs ad s is t et tibi. Ibid.v.zo.

Nontemeii. apudD EVMpro-nunciandu.

m

Sap. 8.

Vcrfitf. ^ Intrans (tta^ue) in do-

mum meam yconquiejcam cum

llla. 5^(on enim hahet amari-

tudinem conuerfatio lUitu , nec

tccdium ^iSiiis iUiu-s^.Jedjjf

U-

titiam f^gaudium. (Verf.ig.)

J^ Cireuiham quarenSy^t mt-

ht Eam ajfumerem»

In hac domum meam in-

grclTus conquiefcam : nul-

lam cnim acerbitate habct

cofuetuclo ipfius , nec vllam

moleftiam eius conuidtus,

fcd lartitiam & gaudium.

(Verf18.) Circumeundo qus-

rebam, vt eam apud mc re-

ciperem.

Intransindomurtfmearrt,&:c.] Sic & Danicl ingreflus cftdomuin fuam,

Dan.Zjiy.&cap. ff, 10. Nocandum:Omnia Sapienti^ adiumenta,

aut funtpublica aut priuata;de publicisegithadenus,nuncdepriuatis:

indicans priuatam dele6tationem , quam habet domi cum S A p i e n-

T I A,cxerccndoMeditationes fuas & foliloquia,TheoSophiceinOra-

torii domo,tam externi aut vifibilis,quod SacellumMonafl:icum,aMona-dejh.e.Vnitateficdid:um,quaminterniacinui(ibilis, quodcftcordispce-

nitcntialiterdepurati,mencisqueDiuinitusilluminata:.vdi."fizj.Intrans

quoquein domum Laboratorii PhyficoChemici. Monemur hic, quo pa-

6to mes Hoftra,a terrenarum rerum contagio fecreta, per arcanas contcm-

plationes De o penitusadhserefcat, itavtintracubiculifuipenetraliafu-

perCajlcftibus,Macro&MicroCofmicisdelitiis:ChriftianoCabaliftice,

DiuinoMagicc, &c PhyficoChcmicc, perfrucns,fecrecum meum mihi, fe-

cretum meum mihi cumEfaia 24,16. oreaccorde(ouans)clamitarepof

fit. Latitiam dr gaudtum^ Gaudium incernum,gaudium arcanum,gau-

dium folis iis cognitum.quibus contingit: quod dcniquc cum Mundi gau

diisneceuancfcit,necaufercur,fedcumularuringaudiumxternum. Cir-

cuiham qu/eretis,&cc.]YhmamHn Le ge Do mi n i,LibroNatur2&Me-metipfo. Ac quomodo.qusfo? Diligendo eam.vetff.iS.i^if&C 146. Ti-

mendoD e v m, verf zio. vigilando ad fores eius, &obferuando ad poftcs

oftiiillius,vcrf48.Fidemhabendoinillam,verfzi6^.Concupifcendocam,

verf z6o.de Lucevigilandoadillam,vcrfzz9. Opcando,inuocando,verf

Z25.& zji. Proponendomihi,prolucehabereillam,verf zz6.&adduce-

re eam mihi ad conuiuendum,verf jo/. Idem, Idem Nobis facicntibus.fe

cundum Legcs atque Do£trinam Amphitheatri huius.quoque aderit S a-

p I E N T I A vera. Quairamus modo TheoSophice Hanc ; prxoccupabit

quieamconcupifcunt. verfi44.

Il

Z}<S

Nc fcftines ore tuo, nc-

quc cortuu acccleretpro-

Ecclef^

Verfi.JfNetemere qutd loquaris , . m

nequecor tuumjit yeloxadfro-

ferre

GRADVS Q^VINTI. 117 .

fcrre verbum ante D e v m :

quia D E V s cftin Cxlo &c

tu fuperTcrramjiccirco finc

verbatuapauca.

ferendumfermonem cora Deo:

"Dev s enim tn (fklo , (fr Tu

fltper Terram ,• tccircofintpait-

cifermonesttii.

2{etem(reqnidloquAris'] Alloquiumpuriintimi&finccricordis, fcruta-

torcorJiumamat, vteflPral.ii;;!^. Etcrunt,vtcomplaceanttibiEloquia

orjs mei, &: meditatio cordis mei in confpetlu tuo fempcr, Domine adiu-

tormeus&redemptormeus. Nafcaturigiturfermotuus^quoDE v M al-

,loqueris, in intimo corde, non in labiis : & fatius eft te fufpiriis loqui cumD E o ex intimo corde profcdis, quam vcrbis tcmerdriis. Sufpiria enimpiorum ex Spiritu findo proccdunt,quando ille in nobis gemit ; verba, vt

plurimum ex humana phantaila: & magnum eft difcrimen iatcr verba

Spiritus & verba oris.

Quum voueris votum|

^"'^-

D Eo, ne tardcs rcddere il-

lud: quia non eft bencpla-

citum D E o in ftultis : a^nx

imturvouerisredde.o

(Et) Si quid youijli D^o,ne moreris reddere i dtfplicete-

nim ei infidelu ^ fiulta pro-

mijfio :fed quodcunque <-voue-

nsrcdde.

Si quidvoui^i De o,&c.] LoquiturSapiensmorcVeterisTeftaraenti.

Solebant enirn pii in anguftiis conftituti, D e o Sacrificia d6';^<xg/<n»trt pro-

mittere. Sieut Hannai.Sam.i.verf 11. cum filium aD e o rogaret,vouet &promittit, fe illum ipfum Domino redditurum : ficut &: lephthe. ludic.

11,50. Vouete & rcddite Domino D e o veftro, inquit Pfalmographus,

Pfal.jtfjiz. Et,quodfemelegrefirumeftdelabiistuis,obferuabis,Deut.25.

V.Z5. Talia vota ex fummo D e i amore,fan6tiflimodcfiderio,&f(ncera

animi gratitudine proficifcuntur: &reddendafuntD e o finecundatio-

ne. SicPatriarchalacobcCiinfomnisvidiflet fcalam cxleftem, cuigilans

vouetDEO, feinillolococonftruduruDomum De i,hoceft,feibidem

propagarurum agnitionem & verum cultum D E i : & doftrinara de Meffiah.Gen.2?,2o. NosinNouoTeftamenfo,vouimus Deo votumobce-

dientix filialis in Baptifmo , & reddimus hoc votum D e o , in fanditate

& iuftitia, fide, patientia, humilitate. Definimus igitur, votum Noui Te-ftamenti fic : Votum eft obligatio ad prjeftandos cultus primar tabulz , qui

funtTimorDE i, fidcs,diIcftio,patientia,inuocatio,gratiarumad:io,con-

fefllo, prxdicatio Norainis Diuini. Hxc votaomninoabomnibusChri-ftianis De o reddenda funt. Specialiaautem votafunt.curapraeterfoli-

tacrga pauperes liberalitatem , obligamus nos ad pcculiarealiquod & fin-

gulare bcneficium, quo aut honor D E i aut falus horainum promouetur

:

idque fine omni hy pocrifi, nec temere, fed ex intima & fincera animi gra-

titudine in hunc fincm,vtacceptum a D e o beneficium, quodprecibus

impetrauimus, redundet quoque in proximura.

ij8 VoTTM.Deiltcr.13.

VerCii.

Ecclef J4.raCi}.

139

£40

141

.lii INTERPRETATlONhS

Mclius cft vt non vouc-

as, quam vt voueas, & nonrcddas.

Verf4. Multoque melius ejl non Vo-

V £ R £ , qua.mfoJl V o r \ m.

Ifpromijfa non reddere.

Promijfmonreddere] Quo aflFcdu votarinr tacicnda, in vc rfu prarcedenti

diftumcft. lamhocaddo: (ivoucris De o aliquid, iiue fitculrusprima:

tabular,vrpfaI.ii.vcrf.i5.NarrabonomcrituumlTatribusmeis.ItcmPr.d.

51,15. doccboiniquos vias tuas : fiue iint opera Mircricordi.T fccundse Ta-

bul2,itavoucndum&reddendumranquam reftimonium tuzgratitudi-

niscrgaDE v m, 8^1igiIlumorationistiia:,quofidem&:gratitudinemtu-'

am D E o obftringis. Hoc fi frcgeris &c fidem non fcruaueris ; nae D e v xM

adretradandamiuamcrgare Beneficcntiam&rlibcralitatcm, &adrepo-fccnda fua bona , commouebis.

Sacrificium impiorumcftabominatio I e h o v ^:

O R A T I o autem rcdiorum

bcneplacitum Eius.

Prou.15.

Vcrfg.tfVicitmnz impurum abo-

minabdes I^omino.^votalujlorumplacabilia.

Vi^imaimpiorumahominab.^^HotztVithicdi^cnmcnvcxomm &falforumcultuum. Hypocrirac oiferunrD e o exrernos fuos cultus , vcrbi auditum

,

cclebrationcm feftorum,facramentorum vfum, preces prcrlixas , fuperbas

& putatitias elcemofynas,(inc omni fide &: intcgritate bonje confcicntiaj.

Igitur omnia ipforum opera coram D e o abominabilia : quia ex corde

peruerfb&nonpurificatoproficifcuntur. Vcriautem Dei cultores,qui

cx fidc finccra faciunt opcra fua , vfque adeo in omnibus & minimis ope-ribus De o placent, vthauftusaquasfrigidic, cxcharitatcporrcdus, in-

gcntis thcfauri locoa D e o habcatur, & fcrinio ac gazophylacio D e i

reponatur.

/f Eruditusin V e r b ol'^^''^-^^

reperiet Bona: &qui S p e-

RAT in DoMiNO, beatus

eft.Prou.ig.vcrfij./y Qu^i S P E-

RAT in DoMiNo^nabi-tur.

I

I

Intelligens rem, inueniet bo-

num (^ confidens m I e h o-

V A, beattU eji. Prou. 2S. verf.^y.

«^/ Jidit Iehov JEy tmjin-

guabitur.

EruditufinVuK B 0] Scilicct Doftrina Sapicntiz, quomodo perTi-

morem D e. r inucftiganda.-quomodo precibus afliduis comparandarquo

modoAmorc&dcfideriocopulanda&rvnienda- Opra?clarado6brina, &verbum Sanftum, plcnum beatitudine, plenum pingucdinc & adipc o-

mniumbonorumtcmporalium&aitcrnorum. ^i/peratinDemino] Hu-ius fpci frudus cftpcrpctua fclicitas, Pfal. 14«?, ?. Beatus cuius D e v s la-

cobadiutorcius , fpcscius,in Domino D e o ipfius: qui fidcm fcruatin

xtcrnum

GRADVS Q^VINTI. 119

»41

jEtcrnum. Stultiflimus & infeliciflimus eft , qui tumet fiducia propnx la-

picntia;, induftria:, dotum&opum: reccdcnte enim Spiritufapicntix a

rcbus mortalibus, ruunt in interitum & fiunt peftcs poflidentiura.

QuifiJuciam fuaminco

habent , vcdtatem intclli-

gcnt : & fidclcs in charitate

,

in co perm^cbunt : quoni-

am gratia & mifcricordia er-

ga SaniStos eius ,& ratio elc-

(Storum cius habcbitur.

Sap.J.

VcrCji..^ui CoNtiDVNT inil-

lo , If tnteUigent Ve r j r j-

T£ M ; lis^ fideles in ddeElione

acqmefiunt Ilh : quontam do-

num t^pax efi eleBU em.

IntelligentN Y. R i T A T E m] Sic S A p i E N t i A harcincarnata, lohan.

8. verf. 51. Si vos manfcritis in lermone meo.vere Difcipuli mci eftis, &: co-

gnofcctis Vcritatcm. Veriiatem, inquam, O M n E m ;m Theo Sophicis

,

luridicis,Phyficis,Phyfico-Mcdicis,Phyrico-Chemicis,Phyfico-Magi-

cis, Hypcrphyfico-Magicis &: ChriftianoCabahfticis; cx&in SS.'Scri

ptura, LibroNatura:,acTemetipfo, oleoSpiritusS a pien t lii Diui

nitus vndo : Orando&rLiborando. OraDo MiNVM,vraDoMiNororct defijpcr atqucdcftilletin receptaculum Mcntistuz, pccnitentiah-

tcr lota: atque mundata;, guttulas Spiritvs SoPHi./t fijper-Cxle-

ftis:quoinebr.i|tus,obhtusTv i, (hoceft^prudcntisEtusinfipientis^fa-

pientcr fcquaris ca, qu2 1 p s E fuggcrit tibi; Vt , co adfiftcnre tibi , maneasinvcritate, & Vcritasmaneatinte. Namfinevcritatis duftuartcrna:, ve-

ritatem rerum Humanarum& Diuinarum nunquamguftabis, necfapi-

cns cris.

/^Longe cfl: DoMiNvsabimpiis, &:Orationesiuflorumcxaudict.

Prou.15.

Vcrfi?.Longinquris efilEHOVAH

abimpits :fed orationem luflo-

rum exaudit.

Longeefi Do minys, &:c.]Summa miferiaeft, De i prxfcntia nonfrui : fumma beatitudo , D e v m habcre przfcntem atque propitium. Im-pii fruftrantur exauditione precum fuarum , quo nihil eft miferius &: infe-

licius. Quemadmodum fubditorum extremus cft defpcdus &pcrditio,

quando a facie Regis rcpelluntur cum fuis fuppHcationibus : ita extre-

mumeft cxitiuma De o non audiri. Econuerfo fumraa eft confolatio,

quod Sapicns nofterhiccum Pfalmo ij^ , iS.cantat: propceft Do m i

N V s omnibusinuocancibuseum, omnibusinuocantibuscuminverira

cc. Voluntarcm timentiumfefaciet, &deprccationemeorumcxaudict,&faluosfacicceos.

Qui rcmouct aurcm fua,

nc audiat legcm , ctiam ora-

tio Eius critabominabihs.

Proa.iS

Yerfj. ^ ^ui declinat auresfias,

neaudiat Lege m,J^Ora-T 10 eitu erit execrabilii.

Mi

Hj

^44

IIO INTERPRETATIONES

H5

146

^ui vero declmat , &C.] Qui aures habec ad audicndum , audiai;, quid di-

cat hiiis hominum Spintus V E r i t a t i s ; decltnet kmalo , (^rfmat bo-

nur»; Timcac D E v M , ficopcfrecur iuftitiam; obtemperetque benc mo-

nenci, aliis nihilimpetrabicaut efficictboni, fiuein Or a t or 10 fiue

in L ABOR A t oR I o. Qui cnim dechnaucritaures fuas , neaudiac S a-

p I E N T I A M loquentem,docenccm & admonentem in SS/ S c r i p t v-

R a, Libro NATVRit, &:Semetipso. OratioetM, &c.] Oratio

qux De oacceptumdebeceflcficnricium, proficifcacurexcordepceni I

tcnte,concrico&:humih;ahas D e oefb aboriiinabiUs. Sienimarbor dif

phcec, quomodo h-udus placere poflec. Quin vita (andaimmaculata , to-

taertapud Dev Moratio, iacrihciuiTiacccpt;ibile,cultus D E o gratilli-

mus. Opere ipfo coramD e o loqui dtbes, noii verbis : fi fecus, oratio no-

ftrahc in peccatum , Pfahno 109,7.

Qm tegic fcelera fLia

,

nunqua ager profpere : cjui

veroconficecur, &:derehn-

quic, mircncordiamconie-

c]uetur.

Verf 15. .^ui abfcondit pelera.fia

,

nondingetur: qmautem con-

fejjiis fuerit^ j^ (^ relinqutt

ea,M I SERICORVI A MCO-

\feqketur.

Etre/ifiquite.i.'j OmninonfcefTeeft, inconucrfione, &rverxSapientix

inueftigatione, dcponere dcl.dacontiaconfcientiam,purificarecrr, a-

nimam, fpiritum , corpus : ii dcbeat iieri vas Mifericordict*Sc Gratia: D e i,

habitaculum Spintus fandi, Organum falurjre D E i. L av amini;mundieftote; proculeite prophani; nemopoL'utusintroeat;nemocon

caminatus ad monrem D e i propinquet: fanft.ificate vos, cras videbicis

gloriam Domini. Sic Efausnon iinecaufaincip cfuampropheriam cap.

1,16^. Lauamini,mundieftote,aufercemalumco;aicationumveftrarumab

oculismcis, quiefcic-agcreperuersc&difcicebenefacercjCunccandem

veiiice adme: fi fuermcpeccata veftravtcoccinvjm, quafinix&Ianade

albabuntur. re cAsxAjj^o» uxMv^it Apoftolus,Te aruua,^ ri xpi/z^iyK^ T07n^fA.a,

oLyia,. i. Thefl! 5. ver(. 25. & ircrum, flom. i.?. vei f k. ohfecro vosperD E i mi-

fericordtim y zitexhibextis cofpora fejlra hojliam viutnterrifanctam, D E 0^/«-

centtm , &c.

iJ^Mirericorclia & vcrita-

tcredimicuriniquitasi &:in

TiMORE DoMiNi decli-

nacuramalo.

Prou. ic

Veifs.Mifericordia ^veritatere-

dimitur iniquitas: ^intima-

re I^MOV/E recedttur ama-'

b.

mtifertco^dta. ^ver'-tat('^ Mirericordia figmfl^-ac, cum Dei mifericor

diamerganos>cumalib nofrram,crg;iproximuiti, Chariratem. El1q;ve-

ricashocloco corverax, de D E o redlcfenricns:, veritatislaudemei foli

tnbuens, quodiuxtapromiPiioncs l^ias nobi.s, irjifpuiru6c vericateinuo-

cantjbuseum,ignofcat,adfjr,opeirifer.ir;fecretal.communicet;myfteri3

reiclcr;

»47

m8

i!l49

G R A D V S Q^V I N T I. III

reuelet: Buna&: Dona largiatur innumera & inrinita. DeclinareamalodocetSolomonilloSjquitimcntD e v m ; (timorefiliali, quiipfiflimusa-

mor, verf 1 1 o.)qui crcdunt ci & in eum : qui ex corde diligunt proximum.Sis ergo mifcricors & verax erga proximura , vt Mifericordia unplearis ac

veritatc a D E o diuina.

Nonne crrant cogitan-

tcs malu ? mircricordiaau-

tcm & veritas cogitatibus

bonum.

Prou.14

Vctfii.Brrant [igttKr ) ffqm operan-

turmalum,Mi sericordi^autem ^ Ve ritas praparat

bona.

^^iopermturmalum.^ Fru£tus nonpotcft enTe prasftantior fuo fcmine.'

Quicquid fcminauerit homo ,. hoc etiam mcter. Archelaus Rex Macedo-nicusj cum tres iegitimos hxredcs interfeciiret, &: regnum inualiirer, tan-

deminterfeclus cflabadolefcente, quigladiumipfiusepati intixit: ideo

verfus de eo factus ert: : Struens alteri malura, ftruit fuo cpati malum. Mife-

ricordia &; veritas du:E funt pediirequx&: comitesfidcles, omnibus qui

pietatem &: Timorem D e i colunt.

Prou.ii.

VctCii.^ui feSlatur tuftitiam ((S"

mifiricordiam, mueniet yiiam,

luftitiam «ijrgloriam.

/^Qui(«-^o){equitur Iv-

STITIAM&MlSERlCORD I A M, inik^niet vitam , iu

ftitiam & crloriam.o

^ifequitur iujlitiam, &c.] Qui feminat luflitiam, iuflitia: frudus metet;

qui funt, gloria , honor , felicitas,gaudium boncc confcientiie, &: vita : Ex

miuflif ia vcro & impietatc , nihil nifi ignominia , intelicitas , morfus con-

fcientix, &fccda morsnafcipoflunt. Idquod&Comicus Ethnicus fcri-

ptumreliquit.- Virtusprarmiumcftoptimum: Virtus omnibusrebusan-

teit ^profedto Virtus omniainfehabetbona.

Pucr autem eram/^in-

genioiuSj&fortuusfuma-

nimambonam.

Sap.8.

Vetf.l?.Eram autempuer, eximia iii-

genii indoleprxditHS^ bonamque

animamjbrtittu.

Ingettiojus, &c.] Bonaindolenatus, fiueNaturanonmalaprzditus, &vocatione intern.iad S a p i e n t i te ftudium vocatus , <^(pvta fquje vox

hocloco legitur) naturalem lignificac ingeniiaDimiquebonitatem, quxindoIesaLatinisfoIetappellari. NoncnimexquouislignofitMercurius,

fedconuenienteaptoquenato. Obcedienriiruiicfcquatur,fuadeo,quific

Diuinitusvocatur, quoFatatrahunt, ne, repugnandoordinationiDiui-

na: ,excitec contra fe furorem D o m i n i Vide vcrfT. 9 6. & 1 7 0.

250' Inio vero cum cfTem bo- 1V"^*-"-

jEt cum ejfem magis bowtf,_

M?

248

249

I lll INTERPRETATIONES

Sapientic,

fcire cuius

(ionumfic

Sapiin-TIA.

Sapiencia

ergb vera

precibus Sc

votis afli-

duisc^litus

cft acccifi-

tus.

^V

nus, m corpus introiui im-

utum.

/^yemadcorbusincomqmna-

tunt.polli

Vemadcorpuie0ittqmnatum^StuAmQox^oxis,Sip'\nt\iszckmn\x}^m'\t^-

ti>quxnosmaximefacitfamiliares Angeliss&fpiiitusSantticapaces.Et-

enim a nullo prorfus vitio lic refiftit Spiritus illc Hhochmael, puritatis ama-

tor , vt impudicitiie : nufquam xque conquiefcit ac delitiatur , vt in menti-

busjlotioneThco-Sophica,virgineis.EftenimIpsE S apie N xi^Spi-ritus incoinquinatus. verf 15 4. Vidc verft". 1 5 8. & 11 8. Mane veftiti faciem

abluimus , nc quid fordidum hxreat : quanto maiore eft cura abluendus a-

nimusjvthuncamabilem&formofumofteramus Do m iNo.

Quum autcm intcllexif-^"^"-

fcm, ^;^mc non alitcrdus

compotcm forc , quam fi

DEVScamdarct,quoclipfum

erat Prudcntia^, intclligerc

cuius hoccfletbencficium,

adii D o M I N V M cumq-, o-

raui,ac dixi toco corde meo^

Bt vt fciui , quoniam atiter

non fojjem ejfe contmens , ni/i

7) £ V s deti O' hoc ip/im If e-

rat Sapientia, Jcire cmuj ejjet

hoc donum: tfadit 'Dom.i-

Nv My IfO* deprecatus fumlUumy jjdsr dtxi extotisprx,-

cordiiimeis.

(Jiienon aliter eius compotemfore y &c.] Quod non alitcr potircr S a p i-

E N Ti A ; quod viis, mcdiis , modis aliis (cumfcunque nominis)confeque-

rer,adipifcererautpoflidcremcamnullis. NonexlibrisEthnicephilofo

phantium , ncc Nigromanticorum coniuratoriis ; non a diabolico fpiritu

famihari; ncchumanitus, ingeniiacumine, ratiocinationcfuperciliofa,

autab vUo aliquohominemundana fapientia infipientc turgcnte: feda

pud vnicum Devm opt.max. qui folus (vtdocet Amphitheatrum

hoc totum) Theo-Sophice , quando &: cui vult , dat SAPiENTiAM;aquoomnedonumpcrfc£l;um,Iacob.i.verf i7.Notatchocquifinill:requ2-

ritisLapsdemPhilm. Motvm perpetvvm, cxterofq,- S a pie N-

T I i€ verx thcfauros ; &:Ctotics moniti) rcfipifcite aliquando, Fraterne in-

feruiam filiis Dodrinx Amphithcatro hoc mco : fit viciffim apud eos me-

moria mci femper in benedidione. Erat Sapienti-* ,fiirecuius,i>Lc?\

Rcuera SAPiENTiitcft, fcirc vbinam qusercndaSapientia, apud

quem , quibus auxiliis , cur , qua methodo aut via : Quod tamcn (D e i du

du)anobis(abfitvancgloricr)in Amphitheatro hocnoftro(rumpantur

ilia Momis)Theo-Sophiccatquc fufficientcr cft dcmonftratum. Sitno

mcn Ie H v>E bcncdidumin fcculorum fccula, quipoft longas innu-

mcras , laboriofas fumptuofasquc vanitatum & txdiorum ambagcs, ) verf

187. )afalfitatum& crrorum tcnebris tandem inportum mc aliquantu-

lum deduxic cognitionis De i, Naturx, Mciqueipfius; normavcritatis

SS*Scripturar,LibriNatura!,&tcftimoniiconfcicntixpropriaere£bx,fc-

cundum Corpus , Spiritum & Animam ; in Oratorio , Thco-Sophice O-randoj inLaboratorio, fapientcr Laborando : Diuinitus, Macro&Mi-

croCo-

G R A D V S QJV 1 N T I. 'ij

cro Colmicc. Helleluiali, HallcKii.;h,Halleliiiah. Phvciiabo!o,&fqua-mis eius. Sapicns nihili tacitnumduminimundum. Spirirum landuir)

tuum neautcras.ime,6 Do M i n h ;reddcmihilii;titiamfalutaris tui;&SpintuPrincipaliconfirmame, Cabalifticc, Miigice&Phyllcochemicc,vtlcmpervidcamlumcn vcritatismlununetuo, P/al. 51,^.13. i.^di'i Do-M I N V M.j Non homincs , non Pkudophilofophantium lchohis, necSpiritus malignos.quantumuis C[ua(i in Angclos lucisfefctranshguran-

tcs,non diabolum \ilnm,^^/Iar.?t.h,Bcrtth,F/oron, (phy) Af^pho/hjphi/os,Bar-

ro,Remi[ps,non forores ta-cid.x Fccdx fccdas ; bcflias pcftilentiilimas, ciuf

dcmquc tarinx ncquiilinia: omnino omnes, non (per fc &: limplicitcr)

' Creaturamvllam,fiuccorporeaeafit, velSpiruualis,ledvnicum&:lblum

E N s illud Spiritvale,j€ter.>«vm,sapientissimvm,o-P T I M V M : P O T E N T I S S 1 M V M , I N F I N I T V M , I E H O V A M E-

LOHiM ZebaoTh .Creatorcm Spiricuum^Cxh , Terr.r, Maris, oM N I V M,c]'.ja:cunqucin fcconcinct Vmueriumcrcacum.HiiiusS p i R i

T v s vnici arque foliusabinitioMundi F v i t ,nunc&:fe.mp£r e s t ac

E R I T dai e S A p ( E N T I A M , nullius alteriu<; ; nid (ub modo deicgatsE a

p R i^ o adminillrationis. Gloriamenim fuamalrennondat ipSE,Efai.

41, 8. quia Eortis ,Zelot!S : nonp.;tL'fl: fcrre parcm. Etdfprecatttsfumil-

/«/wjConuernt D o m i N v m Thcolbphixamatorftudiofiirmius: D evm,inquam, Alc!llimum,tonus Vniuc-rhCreacorem Omnipotentemacceflic

vnicum i5cfoKim,ahum ncminem. Arq'i'imoJo,dices,quamethodo,qua

viaf Orando; nonnigromanticc,hoccIl,diabolicc&fuperflicioseconie-

crando.cxorcifando^adautconiurandOiVtpfcudocabalift.-efaciunt. Ora-tio in Spiritu ac Veritate fufficiebat fola. Abear in malam rcm, cum fuo

magiftro.dilcipulis, totaque lchola pcftilcntiflima.Nigrotr.iintia: cuius

abolitionem extirpatoriam veraiquc Mageior milerrimx dctormatz re-

formationem ac inftaurationcraduratoriam, Amphicheatri huiusfigura

quarcapofui ChriftianoCabalifticam;quamaccuracecontcmplare. No-

ta: Spirit vm quidemopcat,citat,vocatad(iftentiajatquefamiliarem

S APiE NT i^ verxftudiolus:fcdquemautqualem?Reuerahaudalium,

quam Hhochmahcl,hoceft, S a piENiiiiDEilEHO v.«ipfiusverf

12.5. Tu fili, {i.c fimilitcr, &:fapienscris,vidcvcr(T!iS. &:io6^. Etdixiex

pr£cordiis mets^ Non fuperhcialiter, non tranfcurfoneautofcitanter, (ore

folo, corde longe remoto,vc folet blaterare niundusimmundus)verumin Spincu ac Veritate(totus,hoc eft,Cor^re,Spiritu&Anima rcfor-

matus ad cxemplar Archctypi ; fermone ac vita eum rcpra;fentans ) corde

toto, mente eleuataacfublimarain D E v M.aliud nihil cogitans,pr2:ter

Devm &:Sa piENTiA.M eius.Modumhic&ritumobfcruaThcofo-phicum Orandi , Sapienti noftro aliisque (ui fimilibus (vt poftum probarc

exfacris )inma£nis&arduisvfitaturn;quoin Ihsvh Christo cru-

cifigendo, &: crucifixo non fruftra adoriabatur I e h o v A m pia vetu-

ftas:is innotelcet tibi,(i acute intueberis &: pifturas&fcripturasfigura-

rum Amphithcatri huius prima:,fccund2 & quartar. C L A v E hic opus

clTetfecretiftlma. Dicam tamcnquid: cap.19. &: lo.lib. ^.dc vcrboMiri-

fico doftillimi Capnionis mente cqntempIareTheofophice purgata,te

non pccnitebit. Noluit vir pius Scdoctus (obderilorum&ftultorumle-

(^

.-..^J*

"

1Z4 INTERPRETATIONES

Orati»SalomonisproSapien

tiahaben-

daaDio.

iji

M3

uitates)arcan.'ivelamenta& recrctifllma fymbolain anramrpargere, fcd

inagisdoftrinacfiliis inaurem infufurrare. SuntcerteadumbrAtcefupero-

rum imagines , figna , notx ac fymbola,quibus mouemur ad cogitandum

deruperCaeleftib. &rSpintL)alibusfubftantiis,virtucibus&: operationibui

quodam tramite abftraftionis, velaflimilationis via, velalia quadam ra-

tioncac modis , nobis carne indutis , pofllbili. Sufficiant hxc Sapienti.

D E V s Patmm meorum

,

& K^ D o M I N E Mifericor-

dia:,qui fecifti O m n i a

Verbo tuo.

Sap. 9.

Verr I.

D E V s Patmm ac D o-

MiNE ^lijericordKc j qut o-

mniA creajii yerbo tuoy

D o M I N E MffirUerdix^ D e v M Mifericordiaeimplorat Mifcricordia

egens ; luftitia, luftum ; Pccenna, Omnipotentem. Vos igitur,quibus eft

ea follicitudo, eacura, &:qui mirabilium conficiendorumauidicftis, o-

culis&animo perluftrate Nomi n a Dei, fig. Amphitheatrihuiuspri-

maameannotata, (pofruntexSacriscolligiplura)eligitcqueexhoccon-

uentu.de tali exercitu, ex hac fermc Nominum Sacrorum legione, quo fit

potiftimum in eiufcemodi operationibus, quibus operam datis , pic vten-

dum: Theo-Sophiccenim poteftilla Diuinitatis fymbola Casleftiumin-

gens chorus fequi. Quia nullus Deorum aufit >iuxta Homeri verfus, in fu-

is fedibuspermanere.moto I o v e. DiuinaNomina,quanquamHebrai-ca, &proptereanonnulIisparumcogtilta, tamenmultun>j)rodefle, cre-

dendumeft, aquibus fimplici&fincerafidepuroque aftetluveldicuntur

velaudiuntur: Angelofquequiadfunt atqucinrelligunt, adopem fcrcn

dam iis inuitari. Videverf 174. Pluradehiicc(DE oannuente) lococt-

iamfuo.

^54

Atqi hominem tua Sa-

pientia effecifti, vt rebus

abs teconditis dominare-

tur,

Verfi Et Safientia tua con-

Jlitmjii. hommem, If^^t domt-

nareturcrcaturfi, qu<e atefaSia

efi.

Vt dominaretur creatura , &:c.] Etiam Elcmentis , vt redc& Phyfice lo-

quuntur Chemici. Itaenim fieri oportuit, vtquiad De i imaginem(in

iuftitia&:fanditatcvera,Ephef 4, 24.) &fimilitudinem(vnus,perfona;

trinus,Eft'entiis, Corpore.Spintu, Anima,tribusdiftindis_) Homofor-matus, multipotentia dominatioriis fux reprxfentaret Archctypum Omnipotentem.

Etadminiftraret MunduinSanditateac luftitia, rc-

^bitudineque cordis ludici-

um exerceret.

Verf i

If Vt dijjfonat orhem Ter-

rarum tn j^quitate i^ tujittiay

O* tn dtreElione cordis tudici-

um tudicet.

^5^

MJ'

i;4

Vtdt/pomt

1'^^

G R A O V S Q^V I N T I. lif

Vt iifj)or:!tt orbcm terrnr . ] Non rantum iuxta Lcgem D £ c a L o g i fcri-

pram , vcriimqnoqucConlcientia;(quAlcintillaluftitix Diuinx)homi-

nis Diuiniuisindicam,ab Ji l o h i M conditorclufto.Tcdimoniumlma-ginis De I.

Da v\-\\\\\^ fedium tua-

rum aililhiccm S a p i e n-

T I A M,&nolimereproba-

rc ^apueriscuis:

Verf4.n)a, mihi ajfidentem thronu

tuisS A P I E N T I A Myt^ne

. me numero feruorum tuorum

\fummoueas:

SediumtuarumajpllrtcemS A P.J Siquishabetlaboribusfuisadfiftentem

fedium D e i airiftricemS a p i e n t i a M,quomodo,quxfo,poteritiser-

rarcrEft autem fcdes Ie h o v ^ ab xterno,quare&loliiglorixeiusalIi-

ftrix,hoceft, S a p i E n t i A,(dcquain PrologohocSjpicnsnofter)a:ter-

na : alias,(vt redundatur,il(.- loqui cogor) D e v s ,queni (diabolc)non ne-

gas a:ternum,ab .ecerno tuillct iniipicns,ftultus,6c malc lanus. Si hoc,quo-

modopotuitinlipiensaliquandocreareS A pie N t i AM?IncrepettelE-

H o V A H,quiAnfimpra:besh.Tccogitandi,nedumIoquendi. K^puerii

/«ifjCupit numeraii inrer D e i pueros, Regis filiusjleruos, S a p ie N-

T lA amans;miniftros, Rcx, vrinomnibusfapienterfeiuiatDE o :qu3-

rc&Sp iR 1 t V MpoItulatS A p ien t i^.

cgo»

Qjjonia ftruus tuus fum ^'"^^

& filius ancillx tua:,

homo infirmus, &: exiuui

tcmporis, &:K^niinor ad

intclled;u iuiiicii &: Lceum.

^mniam e^o ferims tuus

fum , acfilius ancill<e tu£ , ho-

mo imbeciUus , acyits. breuis

,

t^ minorquamyt tudicium ac

Leiespojfim mtelligere.

Mimradi>itc//ecf/im,icc.'\Omnis homo ftultus , nifi S a p i e N t r a prx-

fit ei. Oinnis homo mendax.niii vcntas Diuinailluftrct ac regat eum;quanrumuis ctiam magnus corani mundo immundo. Cura, vc Ie h o-

V A H libiaconfiiiis.

Nam. ctiam fi quis fucrit

pcrfc6lus intcr filios homi-

num, tamcn fi Sapicncia ab-

fit tua, nihili xftimabitur.

Vcrf (f. ^ Etfqius con/ummatuj

tnter filtos hominum, fiab lUo

abfuertt Savientia tua ,

in nihtlcomputabitur.

Etfiquii eritcovfiimmatuf, &:c.] Quafi dicat.-quamuisficaliquis (fiucin

aula liucin caubnacus)mundana fapientia fummc prxditus, vulpccula

aulica aftuta &i fallax, aut fophifta fallacibus contentiofisque conclufiun-

culis, fciens &:contraconfcientiamludens; attamen ftultus&nulius cf

fet, im6(r«t)iSaAoy,inconfpeduDE T;cumabficabeoS a p i e n t i aD o-

MiN i. Videquxfupradcmuliereextranca&aliena.

»5; j.Reg.j.

Vm£j.

156 Pfal.Ti.115.

VerfiS

ip

I Paral.iS,;.

z.Paral.i,?.

Z58

\t6 INTERPRETATIONES

^59

Prou. 8, XI.

Ioh.1,5.

\6o

Tu me elcgilli regem po-

puli tui,&: uidiccm hliorum

tuorum, ac filiarum.

Vctf 7.

If TM^elegtjlinie Re^empo-

piilo tuo 5 (y iudice:-n filiorum

tuorum,^filiATum.

T«^/(?2//?/«?(f Jf<f^tfw,^c.]AdimicationeOracionishuius,quiuisTHEo-

S o p H I .* amans &: ftudio(u>-,mucatis tamen (pro vocationis vniuscu-

lufque diccifirate) inutandis, fortnarrquoq^icpoceftacdebetluasprcca-

tioncs : V.g. Tu,D o m i N E,tonlbti)iili mcTheologum,lurecon(ultum,

Medicum,Phyiicum,Gubcrnatorcm,,Sch()l,iil:iciin!,Mechanicum,&;c. Sc

iulifti me xdificare Eccleiiam ruam ; doccic iuda; fanare aegrotos ; per-

contari Natura? librum -. ius & iuftitiam adminiftrare ; inFormarc iuuentu'

temjpra;pararehocvelillud,&:c. damihiS a p i e n x i a M,vt,&c.

vcrf 8.Jujfifii me adificare tern-

plum in montefanUo tuo,& in

-urbe habitationij tua altare

infiar tabernaculi fimcii, quod

pvicparafii ab imtioi

Ec dixifti me a:dificare Te-

plu If in monte lan6to cuo,

& in ciuicace habiracionis

CUctr alcare^ad iimilicudincm

cabernaculi iandti cui, quodprseparafti ab inicio.

In monte fknflo ttio'^ Olim non line myfterioinmontcnunc inSpiricu

vulc adorari Pater Spirituum. Surium corda,in t e vtl[,ibeamus,beni-

gnclargirenobiso D o M i N e ; vccjujpcr V e R b v m tuum Biblice, Ma-cro &: MicroCoimice fcnpcum, ramjuam per fcalam lacob ad & in te

mentaliterafcendercqueamus. Amcn.

eAttecum efl Sapientia,qua

tua nouit opera, quaque tunc

ajfiuit cum ^lundum ejficeres^

qu£ ficit quidm oculis tuisgra-

tum fit, ac reElum in prxcepti^

tuis.

\

Ec cccu S A p I E N T I A cua^^"^'^^-

If qux nouit opera cua

,

qu^ &: affuic cunc cum or-

bem terrarum fingeres , &fciebac /^ quid ellcc placi-

cum oculis cuis,& quid di-

ic6tum in pnxccpcis.

^ji£ mttit opera tu.z] O m n i a enim per VERBVMf^SAPiENxrs-s I M V M, vcrir.i5(j. &:i6^z. )fadafunt: & iine ipio fa(^umeflnihil,quod

faitumeft.Iohan.i,^. Nota: Cumcuiuisartificifircredcnduminfuaar-

te;OMNi A autemperS a p i e nti a m fad^iafinc.-Quapropccreampro

prarcepcricein o m n i l'cibiIibono,tibieligitO;huius vnius ac foIiusD o-

c T R iN i£ fidem adhibeto. Hxc, Lcgc&rDodrina Amphithcacnhu-

iusjtedcducet invcritatemPhylicoChemicam,Magicam,Cab,iliflicam,

OMN£M. .^id efiet placitum] Curnon? Ertcnim Sa pien T i aPa-T R I s.fediumeiufdcmalliftriXj&confiliariayliterniaba^terno.

Hanc

GRADVS Q^VINTI. 1^7

Hanc dcmitte e fandtis

Carlis, acquc a folio gloria:

tux cam mittc, vc pra:fcns

mccum laborct, atquc in-

tclligam quid acccptumfit

apud te.

VcrCiIf mitte iUam {f de (alis

ftnSiis tuis^ er j^ufede Ma-gmtudinis tu£y "ut (f mecum

Si T t£mecum LABORt. T,vt

fciam quid acce^tum Jit apud

Te.

CMitteiBami^ Dat & mittit SapientiamDevs; non homo, aut

liberf^humanitus^vllusrinueniturapudDE v m ,nonhomines, velcrca-

taramaHamvllam. verfT. i6-/. &187. Influcntia, Luminc& MotuSohsDmininobiscommunicatur. Clamcmusigiturextotocordcomnes:Ro-

rate Casli Diuini dcfuper , & nubes Sapientissimi pluant S a p i-

EN T I A M : aperiatur tcrra Mentis mca:, &: germinct homincm nouum

;

quircformatusadexempIarArchetypiviuatinicternum.

De Cxliifnciis tuif.] Mo s E H, VeiacilTimustotius Naturaihiftoricus:

afoloenim V e r a c E , influencia, Jumine&rmotu Solis veritaT 1 s duftus & d'j&.\is , inquit Gen. i, i. Inprtncipfocreauit E l o H i m c aL V M. H o c , a Narura&: fubftantia fua, Hebraice appellationem pro-

i prie habct S c h a m A i m , quafi EschVaMaim^Ignis&Aqjva;

I

Ignis Aqueus vel Aquaignea: Grzce Ai©HP,quafiflu9a»!/),cxai'fl4), ardeo&ar,p

,

fpiritus ;Spiritvs ardens: (Jin ©ciflfwrtgf6 iraffcr , <^i!i waffcrigcr fctrcrigcr ^cif!;^*in fctrcri^ce @ci|?tt)a(fcr; LATExytTHEREvs:quicquid Anll^^eles incpcillime reprxhendens ahos , vt fuas de mundi xternitateftabiliretfalfitates, contragarriac. Hoc intotum Vn i v e rs V m Mundanum tripliciter diftribuit E l o h r m.

Primo, 1n F ER i V s, indidic Te r Rit & Aq^iC, vtibi efTet nontantum fcdes & vehiculii A n i m ^t Mundi , vcrum quoq;M E d i v m con

iungcns&: Vi n c vl v m copuIansacqucvnicnsduoextrema,qusfunt,

M a T E R I A prima , & F o r m a , hoc eft , H y l e nec non A n i m a

MvndijNatvra, RvACHELOHiMrvt latius vidcrc eft vc-rfT

161. & 187. &: hgura: Amphitheatrihiiius tcrtix Quxftionibus j. Srd. TotusglobusinferiorpienuseftS c h A M A i M,CxIo,SpiritUi£ihcreo.o-

mnia enim corpora penctrauic maftie lublunaris , voluntatc D e i diffu-

fumper&inOM N i A;neequicquam(Experientiatcfte)reperiturinto-

toorbe Tcrrarum ambituque Oceani totius, quod ciusfcintilla careat.

Mixtumhichabitat,reperituratqucverfaturcuraElcmcntisfrud;ibufque

corundcm ; coagulatum&congelatumjinnonnullisetiamfixum. Hoc,Ignis G'gas Naturxiudicans fingula, avinculis coagulationum fixario

numqiiePhyfico-Chemice relaxatatqucrefoluitin SpiRiTVMadfpcdabilcm fenfibufque obuium omntbus; feparando, a fuperfluitati-

bus ci admixtis , depurat , & pnmordiali fic reftituit libertati. H o c,

C.«LVMiNFERiv s.PRiMvM: cuiusfcintillay^/ftffj/ww/jquod

Spiritus, Aqua&Ignis. Exreomni, quamdarepotes,LaboratoriaPhy-

fico-Chemicorum manifeftanr & exhibent S c h a m a i m fiue Cje-

L V M, artificio Phyficofophiftis haudquaquam cognito. Frcnum, fo-

phifta, qui legis velaudis ha:c, lingux iniicito tux petulanti, & Phyfi-

co Chemice (priufquamrcpra:hcndasquid,ftudercmemento;ne(quod

ii8 INTERPRETATION ES

non eft Sapientis) dicasaliquando, nmputaram. Non pudeat te carbo-

num.Neccnim Devmipsvm pudebit Ignis, temporevltimiiudicii;

m quo C.rli magno impecu tranficnt, Elemenra vero calore foluentur,

Terra autem, iic qux in illa lunc opcra, exurentur. 2. Per.5, 10.M v n d v s

Ph Y s I c o-Ch e MicEhodiei v d ic at vRaphilo(ophis,&'.THE o-

SopHicE ivDicABiTVR iGNE dicvltimo, aDE O I P s o.

Secundo, S v p e r i v s , non niixtum E!ementis corundcmquc fu- .

perfluitatibus, fedper&infe(animatumtamenNAT vr A)congclauit, '

folidauit, corpusdurumacfolidumconftituitatque efFecit, hoc cft,fir-

mauit. Nam VERBoDoMiNiCitLi rirmati funt, 6,: S p i R i t v oris

eius (iJ«4f/;£/^^i/w,EmanationeDiuina, verf. 137.) omnisvirtuscorum',

Pfai. II , 6. Spirituseiuscrnaui'. Ca;los, lob. 16,13. Dixirenim De v s,

Gen.1,6'. FiarRAc iii a (hoccll, cxteniio{iueexpanfiofoIida,rirma&:

compafta;)Vnde Latini F i r m a m e N t v m , Germani cillC 95c(lcrecle

dixerunt : nam quouis xre &: adamante cft durior& durabilior ; Ca^li foli-

diirimi , quaii a:re , fu fi funt , lob. 37,18. quare nec Lucis aut ignis fui calo

re, necmotuspernicitateimminutionempatitur,nedum,antediemno-

uifllnium Dom i n i, confumatur. Extcndit Ie ho v AH Caslos folus

,

Efa.44,24.&:4j.i2. ^^i extendtt vtltit nihilum ealos , ^ expi>nait eosficut ta-

bernaculumadirihibitandum.^EC^o, zi. ProprieEfaias 34,4. Ettabelcet,

inquicns,omMismilitia(ornatus)Cc-clorum,& complicabvntvr,JPCrDcn oU{»immcn gcrofkt / ficut L i b e r , hoc eft, cortex interior ligno ad-

hzrens.CE Li:&omnismilitiaeorumdcfluet, (ficutdefjiiicfoliumdevi-

nea&:deficu)inmedioaquarum,(quoddaminterflitium& difcrimcnin-

teraquas)&:diaidacaquasabaquis.EtfecitDE v s Firmamcntum,(vtfit

tanquamiirmiirimafornix,quam Dev s fubiecitaquis, &perquamrc-tineretcas in fublimi) diuifitqueaquas, qua:erant lub Firmamento, ab

hisqua:erantfuperFirmamentuin.Etfadumeftita. VocauitqucDE v s

Firmamentum ( R ACHi A, Exceniioncm , Expanfionem) Cj€ l v m.

(hoceft, SchiTKAim; aNatura&fubftantiaaquarumignearum: ricutRa-

chia, aquantitate&qualitate extcrna, hoceil, extcnfione& firmatione

materia:.) Dubicetnuncergo omniumnemo, Aquas veraseflefupraFir-

mamentum. Bcnedicitenc^unot^nes , cjuxfiiper Qaxo s firnt, Do m iN o.

Dan.3,(Jo. Extendens Ca l v m (Schamaim,di(!:lumFirmamcnrura)fi-

cutpellcm:quitegisaquisfuperiora(fuperficicm extimam)eius, Plalm.

104,5. LaudateD o m i n v m Caslicalorum: & Aqux,qua:l"untfupcrcar-

losCvidelicetprimum&ilcundam) Uudent Nom e n Do mini, Pial.

148,4. Qjjalesfintautem Aqx>e svpercj^lestesj cuius ge-

neriSjfubftantix atque naruracnobis Theofophicc percor.tandum. Influ.

entia, igitur,Lumine&Motu Solis Divin idoftusacdcdus.iiiNo-

mine D oMi n i dico, A Q^a s svpercjElestes cfle vnius ciuf

dcmque generis &rubftantia:,cuius erac La t e ;: illexthcrcusincom-

buftibiliter ardetis, repertus, patrum noftrorum memoria, Pacauii in Ita-

lia^inmonumentovetufliffimo.intravrnulamfiftiiemjiijtradujjjaltcraex

auro, alcera cx argenro ampul!as,cuius liquori-^ puriflimi virrute pc-r pluri-

mosannosluccrnaharcaidt, vrannotaruntinJuisanriquaruminicriptio-

numcoUtdaneisPetrusApianus&Barcholomsus Amantius. Mcmmir

huius

-VGRADVS Q^VINTI. 119

(Quatuor

Elcmct^-

riusqua-

tuorcle-

mcntarie

loquitur^

huius rei etiam Hcimolaus Barbarus in corollario in Diofcoridem , vbi de

Aquisincommuncagit: Ell&rCxleftisaqua, inquit, fiuepotius Diuina

Chemiftarum , quam &C Dcmocritus & Mercurius Trifmcgiftus uoucre,

modo Diuinam/tqHam, tnodoScythicum/aiicem^^pcWanteSimodo TTv^fia,,

hoc eft, Spiritum cx a:theris Natura, &: Eflentia rerum Quinra: Vnde Au-rum potulentum, &iad:atus illcnecdam inuentus(aChemia:-Sophiftis

puta, quorum prohdolor, plena terc funt omnia, nccin perpctuum ab

iftisinucnietur: deTheo-Sophiscontranum fufficientcr demonftratumeft in Amphitheatro hoc)Philofophorum Lapis,&: fabulum conftat. Hocgenus laticis , vc arbicror ( ioquit idem ) fignificat Epigramma nuperrimcin agro Fatauino.iuxta oppidulum Atefteinuentum, opcrelatericioac

perinde fr.igili, per imprudentiam manus rufticx profcindenris ibi tcr-

ram, corrupto. H.xcille. Conradus Gefnerus Medicus Tigurimispag. y.

de Lunariis herbis & rebus^oclu lucentibus Epigramma prarfatum , Eth-

niciffimum vetuftiffunum rcdolens , licrefcrt:

PlHtoniJacrum munut neatlingttefurts,

IgnotHmefl 'uohis hoc , qnodin vrna latet.

Namqite Elementagraut claujit digefta. Uhore

} 'afefuh hoc rnodtco Maxitnm Ohhitti.

{^dfitfceciindo ciifioifthi copia cornii,

T^pretium tanti depcreat taticis,

Intrahancvrnamakeravrnularcpercafuiccuminfcriptioneverfuum

horum: de qijibusvide quoque prxtationem Libri dclecretis Remediis

Euonymi Gefheri Philiairi

;

t^htte himpeffimifures.

Vos quid voltis cum vojlris oculis emijjitiis ?

t^bitehtnc voftro cum Mercuriopetafato cadncratoque,

UMaxftmfts Aiaxumo denum Plutoni hocfacriimfectt.

Ha?c ibidem. Grauiter huius aquas vcritatem confirmac Audor vctu

ftusm ApocalypfiS piritvsMvndi secret i.fanfteintcraliaaf-

• .mans, fpiritumhuncC-^f^'*'»'»''». Cdiim,) zthereumincorporeaquo-

foplufquamperfefte glorificatoexiftentcm, fenfibiliterardereinlampa-

dcartificiofo,finediminutioneautconfumptionefui, inperpecuum. No-ll:ra quoquextate huiufhrodi lampades, fine aftufione nutrimenci noui

perpetuo ardentes laticexthcreo tragrantifllmo refertas, in monumentis&:antris vctuftifTimis Germanixlnferiorisac GrxcixfuifTerepertas, {c\-

mus teftari hiftorias &: viros fide dignos. Tanta: 6^ tam mirabilis, imo qua -

fi fuperNaturalis conditionis eft Ignis laticis huius fuperCxleftis, vt arde-

at vafe ardiffime claufo , extinguatu r flamma eius ab & in aere noftro , va

fcaperro. (^•(;if?garcm(itil)fnv»a(]er vnbfewcr/ aldrnfcrc gcmcincwflffcrvnD

fctrcr. Hinc Philofbphi Phyfico Chcmici: Aquanoftraigniseft; (Efte-

nim Schamaim , dcaquaigncafupcr-CxIefti) corpora magiscomburens,qua.mignisvuIgi.Hancaquamvercmirabilem&:mirificamC re a t o rE L oH I M Omniporensordinauitatq;Concefnt(cui ? foliSapicnci;haud

quaquam Phyficof"ophiftis)inuenire, etiam in regione haq Eleraentari. V-binam vero ? In Vnica certe folaq; Sapienti^ Miaera, qux Magnefia

Sapicncii,&:MaceriaLapidisPhiI.debicaacgenuina;inquamlEHovAH

R

IjO INTERPRETATIONESD E V s noncantum poruir,(apientcrquereferuauitCa:lum,verumetiani

Tcrram&: Aquam,hylinnimuumautreminaMundihuiustotius,infl:atu

primordialicatholicoadhuchodieexiftcntia.animata A^' i m it Mv n

D I lcintillaCatholica;(fig. Amphit.huius5.Qusft.7.)vcinde,tanq arr,

in & ex fubicdo MacroColmico Catholice fynoptico , PhyficoChcnnce

prxparando.necnon ChriftianoCabaliftice tradando eam,Caihol cc in

dagareterucretq;cognic;onemCreacoris,&quem mific IhsvhChris T I crucifixi;Nacura:& Crcacureomnis,acperconfequens(eftenim ve

ritati confentaneum, eorum quoq; qux funt fupra Cxlos(primum videl.

atqifecundum)hoceft, AquarumfupcrCxlcftium,Schamaim;Aquarumigncarum vel C.eIi tertii.tabernaculi D e i &: Sanftuarii Angelorum ; nec

non fuiipfius : innotefceretque lic,ex Libro Naturac fynoptice Catholico,

TheoSopho,quxnafitmiraCreatorisSapicntia,Poteria,Bonitas.Caulas

Vsvs Lapidis Philofophici ChriftianoCabalifticeDiviNi (fig.Amphir.

huiusquarta.vbide Vrim &Thvm i M)exhilcefacillimeoftenderep(/f-

fem lutficientes.fi fis c ftet figillij frangere Cxlefte & occuhz reucbtionis,

myfteriaque diuulgare D E i. Sufficiant filio Dodnr jercuius mcditationi

Theofophica;etiaaliquidind.igandi4relinquerecefui)!npr^fenriaea qu^

paftim fuppeditat Amphiiheatrum hoc,&:,quod oftenderim (do enim de

Cxlorum tanrum v s v,vefum etiam Subftantia,Eirent!a,&; Natura philo-

fophari Theofophum decet, Aq^as svpERCi€LESTES elTejfrepcnriq-,

aSapicnteinrerumNaturainfcMorijjpunflimas, fubtiliflimas, igneas,lu-

.r-cidillimas , plufquamperfcftas, quare incorruptibiles,perpetuo in fe fixas,

hoc eft,permanetcs,liquidas tamen & fluidas, inflamabilcs.minime com-

buftilcs: in v s V M hunc,vtinregionekiperfupremafintatq;confticuarjt

Schamaim,fiue Cxlum Tertiij; quod in fupcriiciecitimaaqueum cft;exti-

ma,igneum,ignis fl.igrans,aqua ardens. Quid r Hicce, in hifce putainfe-

rioribus (quauis in lolo MacroCofmico fynopticc Catholico ) Aqua contracommunem ftylumacrationem excaccam nobiliflima, ignisveaqueus

tammirandus,fuperCxleftislubftantia;atq;Naturx,rcperiturq;afoloSa-

piente fapicnter ; quaio magis in reg one (uperfuprema,hoc eft.fupra Fir

mamentum.inMundofobvlumfiGdiftoDiuinum^hyperphyfico.Nihoc;

Minera SAPiENTiit typo reali haud rcprxfentarct Catholicon Ma-croCofmicon. Abfit, inter PhylicoChemice Sapienres contrarium cogi-

tare,nedum ftjtucre vel loqui. P e r g o : In Ca l i,Ve r b i I e hg v j€ viriu

te tanqua prxheiifione qu.idam &C cochlea, in altia lubleuatione F i r M a

M E N T iqsf^vt di6tum;conftitutionc,confeftim,mox & e vcftigio atq; fimul

extitit fpatium quoddam magnumaltumve interuallum , inter Cxlum &Terram,quod e(t & dicitur L o c v s : vt enim nec mons line valle ; auc ma-

nus primum iun£tx, poftea vero difiundx & feparacXifine fpacio incer eas

medio ; ica nec Cxlum & Terra, fatta hac fcpararionis, deductionis, 6c fe

crecionis a fe inuicem fublimacioncabfq; incerfticio & diftantia efTc pocu-

erunc. Ez?ch.S,j. Eleuauic me Spiricus inccr Terram &: Cxlum. LocumV Ac V VM quidem primumcxcitifleoportuit ,poftcaver6humoribusa-

queis, &: vaporibus exhalationibusq; continuis (meteororQ variorum ma-

teriisjeregioneinterioredietim euaporant bus furfumquetcndentibus,

necnon terrenis corporibus innumeris, vtibieflent.inlongum Silatum

crefccrent,

\ G R A D V S Q^V I N T I. 13»

cieJceienCj Ipirjienc &moueientur, impleri. MjrabilcDEi Mirabilis

LaboracoriumMacro Cofmicon,Natuiapr2iiJenreaucLaboraJue,per-

pccimm, Catholicon. D i x i x pr.rccrea. D e v s : ytwt Lumtn^iriainFir-^

mamtnto Cslty ^hocelt) Eachta Scham.iirft,in expandone Cxh , ilue fpiricus

aschereiaquei hxiY\iiX.\)& diutdi?H iitmacHQciem: &fint infigni c^ Temportty

^dtes (^ Anms : Vi luceant irt Ftrrnamento Cdi ,^ ilLitmtncnt Terram. Etfa^ium

cflita. FecttqueD E v s duo Uminirta rnagn.i :(uminarc mains , vtpne jjet diei: CT

lumtnare mtnni -.vtfrxejftt nodi, f̂ielitts.Hi paftitt (?<//; FirmamentoC/E-L i(hoce{t,mRachia,excenlione,Iii.i£cxpanfioneSchamaimrirmaca)vt

UicerentfupcrTerram, &pra;eircncdiciacuofti, &:tiiuiJerencluci;mac

tcnebras. Nox a: Quomodo, As x k a fincinlignajf^Hcb. Ao x) hoceftj fignaindicancia, &:AlphabccumquallincomoLibri M.undi maioris

CxlelH , quibus D E v s (noftti curam pacernc hab,ens)de variis *c magnii

nobifcum loquicur ; tucura qua.' func C>c imminenc , ancequam cuemanr, o-

ftendic,pra;aunciac,prdEdiCit;alibi(DE o conccdeute)latius dcchrabo.

Videveril' ^j.&r^jj. Hyc, C^lvm secvndvm; (ublime; Regio

purca;therea.H o c 5SoIem,Lun>vni&SceUashabec;rcueractiamP r \

M VM & Intcrius(luomodo)aftralua: idquodfciuncatque ccftancurSa

piences. Mocu harmonicofiuc rynipathjco(ei"galcinuicem) mouccurv

crunque: idquodintcrius.iicucidquodcftruperius, iicconcra. Quimocus, cercicudinemruadcc(quamdixi)indicationum. Dev s Mirabrlisin

operibusfuis. Siima;Confluxibilia,con(pirabilia,conlencieiici.^jOM N i a,

Micro&:Mai.l-o-Cofmice. Deniq, FamamencumCa:li, ccftcEfaia^ijtf.

(refolucis Ic ne coagulacionum vinculis)iicucFumusliquelccc. Reducecur enim in id , quod erac ance fui congelacioncm , fohdationem ac firma

cionem , hoc eft,ficSpiRiTvs Lber.

Tcrcio , S V M m E , fupra RachiaSchamaim. hoc eft , Firma

mencumCa;li,Sc h a m Aim nonElemencis(vtPrimum)raifcuic, mulco

minusfupcrliuicacibuseorundemcxcremenciciisinquinauiC; ncqiincor-

pus (olidum (vc Secundum) ac durum congclauic acque firmauit ; verum

(vircutcfua Omnipoccnce) per&: infeplufquam perhciendo, Aqj^assvPERc^LESTES conllicuic calcs , quales pauloance docuimus, &inpcrpecuum Permanentes; manifeftandoque j^nem eargm, in

fuperhcieexcimacicraconfumpcionemfuifempcrardences, &rincfumo

luce candidillima fplcndences: Hoc,CitLVM Empyreum, lucidilFi-

mum ; imo, L v x, quam(canquam rcm Diuinicaci confencaneam)D e v s

inhabicacinacceftibilis.i.Timoth. 6,\6.Qy t MidcircoinigneaeftcEf-

fentiaDiuinicusPlacoablndorijBrachmanjsdidicic, Quincamq;Eiren-

ciamDiumicacisftacuicmanfionem. Eodem, torcaftis, fenfuThomasde

Aquino, quamuis Audor Aurorx Philofophorum concrarium cenfeac

cap. 19. abfque blafphcmiadixic.D E v m &: Angclos fuos carere non polle

igneaquasatdencis, fedeoindicsvti. Carercnonpoceft,quianoluic; Vo-

luit Summe , Supcrius , Inferius ea vci,pro fcdcac chrono Maieftacis fu;c,

Medioq; in vfus varios conuenience. Placuic ficD o m ,1 N o ; placeat idcm

cibi.HoCjCitL vMvelCit Li (Schamaim)CA lorvm, Deut. 10,

14, 3 . Reg. 8, 2,7. Pfal. iiy, 1 6. Nehem. 9, 6. refpcftu duorum ,inferioris &mfimi, TEK.TIVM, adquod Paulus i. Corinth.ii, 2.. tradu M^Tgnens——

r

IJl INTERPRETATIONESDiuini Mente raptus , in quo arcana audiuic verba , qiio: non licet homini

loqui

;

ImmenfHm ,fummuni , Deur. 4 j 5 z. Vltimnm -, non enim vltcrioris aut

(uperiorismcminitSS." Scriptura. Kytctpi^iovh. e. SaQftuanum Angclo-

rum noftrorum, faciem D K i P a t R i s noftri femper videntium, Matth.

18, 10. Paradyfus fclicitatis fummsej f"edes& Thronus beararum menti-

um. Oprxclarumdiem(Chnftianc vtarverbisCiceronisdeSencd.jcum

ad illudanimarum conciHum ca;tumquc proficilcar ! Quid ? D o m i

nvsDevs ipse(h v)mC2elorurfum,Deur.4,39. Adquod&fuperquod D.N. IhsvhChristvs cruciHxu^quadragefjmo a Refurre-

(5lionedi6afccndit,iJ;|/i)Ao'7e^(^ ii^iuyyfhblimior Caliifaitui, Hcbr.7,v. i6.

f^fiendens /uprx omnes Ca/os,Ephci.4,\.io.Sedensad(lexitram D E i Patris,

indeventuritseH, A6"bor.i,io. M.itth.z6,64. luduare viuos dr mortuos. Matth.

1^,51. Aftor.io,4i. & Seculum per I g n e m. Efaix 66,i<j. i.Pet.^. 7. DehilceCjE Lis sANCTi s,Pfalm.ioi,2o.inquibusDoM i N y s Devsip s E furfum, Deuter.4,39. Iofu£B2,ir. Ecclef j.i. dehocSanduariolbo,

deexceliohocCa:lorumhabitaculo,Deutcr.z6,i5. z.Paralip.jo.i^.San-

fto,Solio glorias fu2,Efaix 6^5, 15.de Domo fanda fua,Baruch. x,i6^.df

Tcmplo fando gloria: fux, deThrono regni fui, Danicl.^.^j.petit al e-

H o V A H fibi mitti Sapientiam Thcofophus nofter Regius : Peta-

niusab e o & nos, inOR.ATOR.ioTHEosoPHico noftro, in Spi-

ritu ac Veritate,mittctur reuera , modo TheoSophico.etiam nobis. C o-

rollamvm: Schamai M,hoc eft, C a l v M,Dcdrinahacno-ftra gcnuinc expofitum,faluberrimc te docebic,vnde quid f.t Lv x , (Hebraice, Ao R)Gen.i,3. Authrixlplendorisatqueilluminationis.necnon

(di("politionismodo)DiF r. vcrf 159. (^omodo.iTE ne b r i s,2.Cor

4,<J. (eratcnim,Sf/i4W»4;w, (luc C2:lum,&:, perconfequcns, C h a os vni

uerfum, ob Luccm fuam igneam intcrnam Diuinitus nondum mani ftft.i-

tam,tcncbrofum & non confpicuum) vi iuili Diuini rati ac firmi,fplendu-

crit^^nonfccusatqueintcnebrofolocoexSpirituviniraanifcftaturignis)

DiEsqueexorcus; obcuius Lv c i s abfcntiam vclcarcntiamignotum&:

obfcurum nobis futurij crat VniuerfumD e i opus hoc immenfum: Quomodoquotidienaturalitcrfiat&artemanifeftctur Vr fiuelGNis ;Qui,

cum abique calore efle nequcat,Elfedum fuum femper exhibet arquc de-

moftrat C a l o r e m : hic , certe, in Omnibus (extat enim in OmnibusSchamaimanimatumN AT v RA)totiusFormxacSpecieicftcuftos,Na-

turaliumque in Rcbus adionum &Rcrum gerendarumacproduccnda-

rum ftuTiulus, i^yavtnstqne (tam extcrnc quam intcrne) Naturale& Artifi-

cialePrincipiii, 5cimpul(iuum,fcux»j)Z(>(9K,autc*{|C;4jZ<x9va De o conftitu

tum,ac A N i M yE,qux fic (mediantc Schamaim)dotes (lia^i^vt infint)mul-

tiformitcrlargiturRebus,inftarobftetriciscuiufdamfidcli(fima:Micro&:

MacroCofmice attributum : Cur, vel quo refpcdu C a l o r (it atque di-

catur DiuinusjC^lcftis; Elemcntaris ; Naturp.lis, iniitus (iue innatus, pro-

portione quadam foli fiderumquecalorirefpondens; Vndeadioncsho-rum(;i p s i V s)tamdiucrfaj;Quofenfu(minimevulgari,attribucndov

nicuiquc|fuum) interpretanda: phrafes , Philofophorum hx : C^ l v mert animatum;Infiuentia,Lumine & Motu agit in inferiora;Ca:lum cft po-

tifrimacaufa,curElcmcnta,quamuisfuapteNaturac6rraria, permiiccan-

turatque

_\.G R A D V S Q^V I N T I. '55

tur arque inuicem coniungantui; Adprimammateriamcandem, quamvir ad libi diledam coniugem, obtinetrationem ; Res adamat inferiores

;

inTerram nonlecusacMasin tocminalemcntransfundit (uum.Corpor..

gignitinferibia; Omniumcllparcns;InIl:rumcntumefl:,quo D E v s agit

nobifcum; Eft caufaomnium, ejuiE gignuntur; ConfertFormam&Spe-ciem in materiam apparatam immutit; Regit omnia, qux hiccontiuet

Mundus ;fcccundat femina; Omnista'cunditasa C >€ l o fpaigitut; A-

Li i€ quehilcc limiles: T V N c recte philosophak.ipote-RiSDE NATvRjtsECRETis. Bene doccc & difcit, qui bene diftin-

guit. x^(edemagmtudinistiu. ] Dicic D o M i N v s Efa.66, i. Ca:lum fe-

des mea. Pfal. 103,11?. D o m i n v s in C:elo parauit fedem (uam. Pialm.

\2.i,i.K^d$eleHabooculos?Meos,quihtbitastncxlu. Pfil.io, 4. D o M i N v s,in

Cdofcdeseiui. Matth. 6->S). Pater nofter qmesin cxlit. Notandiim : A throno

ccltitudinisDiuinx. nilnifiDiuinumigternum; S a p i e n t i A(Emana-tioDiuina,v.i57.;igiturnoncreata,non formara.noortaauttadavtcrea-

tur2:,ledgenita ab ^tcrno Patrc Diuino Diuinaytterna; modonobismente fideli potius Chriftiane credcndo, quam fanatica imaginatione

comprehendcndo. cJJ/fcwwy/V.&c.] VtmihilltprarftoS p ir itv s fa-

M i Li A Ri s ;V.ii5.0raD E V M O PT.M A X. vc Tu,qui ad cxopcatum

operistuiPhylicoChemici finemperuemrecupis, vt tibiairiftat S p i R i

Tvs AssisTENTijt bonus, qui opus non tantum ab infcnfilhmo

hoftcdiabolo.omnisconfufionisauftore,

q

-am hdthirjmecuftodiati ve-

rumquoquea ilapienterLaborandum te adhorteturj S:,neinaliquode

linquas,vnde operi nocumentum accidere polht dehortctur. Noii ccrte

fcurrileexiftimari debet, prseflb Laboratorio Sapientum ; fcd illud, vchir

ciyiaL9)(/ii rcucrenter ingrcdicndum .mqueeoitalaborandum eft.ncge

nium tuumbonum,Tc,& OpuscuiicuftodieiitemoiTcndas.Sues mundani hoc minime incelligunt ; Ph:lo(ophi mente meam & fen (uni percipict

foli,eumquefequcntur. Vt&mihilit S piritvs ASSiSTENTiitmecumOrct.meciiLaboret: Mente, Intelleclu,Ratione,Cogirationcs&:fcnfus,

Adionesatq; Laborcs omncs (apictcr inftituat, dirigat, difponar, adiuuet,

promoueat,fortunet,bcct, vcrlV. 18,145. ijS. 181. &:i9i. Myfteriuhocma-

gnum.a perpaucis ob(eruatu,(ine quo Lapidcm Philofophorum ad fincm

optatii(quamuisin&:cxPrincipiis Naturalibus,iuxtaNa'ur^methodum,

artificiahter rede progrediaris ( tu qui Chriftianii te profiteris , nunquampcrduccs.vcrfiji.EftojVita&fadis.quivisvidcrijdiciaccflcPhilofophus

Chriftianus. Donum Dei cft ; cuius fccretum Hermes &: alii habuerijt ex

infpirationcDiuina; MacroCoimicecoftans Corpore,Spiritu&: Anima:

(uper quo ctiaNobis MicroCofmice.feGundii Lcges atque Doclrina Amphithcatrihuius,Corpore,Spintu &:Anima,ThcofophiceOrandum,Cabalice.Magice^PhyiicoChejTiice fudandii vei laborandum.V 1 1 e h o v a

h

Triunus,coopcrando Tibijcriuni tuisqj Laboribus,in Opere PhyiicoChe-

micoCatholico triuno confcquendo,infpirare,dareatq; largiridignctur

bcnc vclIe,no(re, cfTe & poflre, Th^ofophicc gpcrarimemcto. Qui potcft

capere,capiat,fatdixi. 0^r«i;Scienti2:&: Artesqaxdabonxintcrdiifunt

&:vocanturiN c e r t i€,nonqu6d per&:exfeinccrtxill£Efint,autnon-

niiqua male nofTent eas tradare flbi hoc prxfumetes; Vetiltn quod d e s i t

34 INTERPRETATIONES

2^1

artifici operanti volvhtas Dei. 2ln@ottf6@c^cni|?eallcegclC3cn.

\))lan niuf; «uclj Oae (^liuf won ©ott ^abuu Cuicnim,obkcrotc,I e h o-

V A H Oninipocenj, li vcllet nialcdidione lua diuina te puni re , aut detra-

hcre ( ob pcccata ) donum iUud liium, vcl thcfauris & trudibus Sapienti^

cepriuarc,cur, inqu. m, non } oHct Illc, quiOrnnia crcauit, qui cciam in-

ucrtir, cum vulr, ordmcm Nacura; ;qucmadmodum advoluncatcm lofua"

SoUIeticinmedioCsli.&nontclhnauitoccumberefpatiwvniusdici. lol.

10,15. AdpecicionemEzschix, Devs reduxitvn-.bramperhneas,quibu.s

lamdelrenderat in horologio Achaz, rctrordimdecemgradibus. 4. Rcg.

zo.ii. Viri tres Hebrxi, Sadrach, Kierech 6c Abcdnego, mifli in mediunt

Fornacis(Baby!onic.'c)ignisardenti<;,igncnpntd(3:il-uerunt.Danicl.5,2i.&.'

feqq.EchxcfiuntperOmnipotencianiDE i,quihabetNaturaminmanu

l"uaomnipotentc,camquercgit<^icucvu!r. Velle igitur DEinobiseft

impetrandum. Idc iib; voluic magnus ille Picus Miradulx Comcs,^quamuisproprerhancvoceminiquelac-ercturaviroquodammaguxajelorica

tis j cum dixerat : Fnejl/a Naturamadit,qut P A n A fhoc cR, D E v M totiu,'-

NAt\iXx)non attraxern : Quodlecundam Legcs atque Dodlrinam Amphithcatnhuius.D e o annuence,in OracorioTheoSophiccfieripoteft^vcrf.

190. S V M M A : Inccrta.' f.irit &: manentScientije ac Art;;s iecretiores,

nili fubdclcgace a s v m m o iundanobiliorisoperationisvirtuce;ni{iin

quam, V I RT V T E D i v i n a ammenrurautroborentur. Hocidemcfl:

quod dixit Soloroon, (v^} 1.9.) haurire voluntatem aD o M l N o ,& mhabi-

care cura S a p i e n x i a , verf300. <r

Nouit cnim ac intcllifritoomnia, ac me dcduccc ina-

d:ionibus mcis modcrate,

acc^i in gloriafuacuftodict.

Vetfu.Jf Sck enim illaoM.i^ i a,

C^ intelhgit, <^ deducet mein

openbus meis If fibjne, t^ cu-

Jiodtet me infHA Totentia.

ScitemmilUouti i a] Quare, fa£taamica, fororS: fponfatua.deomni'

bui cc fapienter inlbtuctcpotcftacvult : quiapromiluv. 187. Cuiusiufti

(ermones omnes: non c(i 111 eisprauumquid,nequeperuer(um, vcrf^i.

Sobite'^ Non folum fine cbrietate; (edetiam dcxtre ; fapienrer ; (upcr li

ncaveritatisrccia.

161 Et crunt acccpta opcra

mca,ac rcdle populu tuumdiiudicabo, eroque dignus

folioPatrismei.

'^etZitIf Et emnt accepta opera

mea.,& dijponampopulum tu~

um lujie, ^ ero dignmpdmm'Tatrij mci.

Et erunt accepta, &c. ] Q uando, Non nifi S a p i e n x i a (ir, Orauerir,

Laboraueritfecum. SicS:nosinDE oiapienrcspoffiimus omnia qu5B

Volumus;volumusautem,ThcoSophia:(I:udion,qua;DE V s ip s E.Qua-proptcr, quxcunquc, iuxt i Legcs atque Dodtrinam Amphitheatri huius,

|

faciemus, profpcrabuntur, vt eft Pial.i.

———^ l^, - —— I "! - — III — -

<54

«^5

'.6C

1 GRADVS Q^VINTI. iJT

/^Quisenim hominum verfij.

potcrit lcire Colilium D e i ?

auc quis potcrit cogitare

,

quidvclicD evs?

J^ishomhum , Szc.'\ Obiei5biocadem,quxinfravcri^ ip/. Adquamvi-dc verii 2<r8.relpon(loncm.

c^w enif/j homo ionfilium

T) E I mtelligit ? aut qutdyelit

T) EV s animo compr£hendet ?

,^Cogitationes enim

mortalium cimiclx,&: incer-

ta: prouidentia; nofl:ra:.

Ve[fi4. D^m co^itationes mortali-

um timidx junt , ac nojira opi-

nionesfaUaces.

Cogitat!enesnojlr£y &:c.] Quatenusnofi:ra;pcrle,6cabrol'jre, exnobis,

quoadnoIlriEdunraxatinnitimurPiudcncix, opinaiiiur,non fcimus.Co

girationes, fpcculationes, ratiocinationes, inucnrioncs & operationes

noftrsomncsincertxliint, mli veriratisatqucv;rturisDiuina:in(piratio-

neaiiimcnturacrobotentur. ©onllfipnDcepliant.iila.'.

Corpus enim corruptio-

ni obnoxium ag^rauatani-

mam , ac terrcnum domici-

iium plcnuni curarum me-

temdeprimit.

Vcrf 15

If fprpiis enim , c^uod cor-

rumjitur, aggrauat Animam ,

)^f O" terrena inhabitatio de-

primitpnfum multa cogitan-

tem.

Corf>usqugdcorrumpitur,&cc.] Sicctiam Pauluscxternumhomincmfp^^a^e/dicit,qaicumdc(ideriisfuiscorrumpit&corrumpirur. Bi n a r i

V s ergoreiicienJus. Vidciig. Amphicheatrihuius (t*cundam. Ttrrena

inh bnatto df^primt, &:c.] Mcns noftra incorpore holpitans proptcr pec

catum corruptib h atque mortaU , quad in catcere quodam tenebrofo te

necurreclula, ita, vcnec De v m rede agnofcere, Naturam &: fcipfum

cognc fcere queatex &:perlb homo. Quamobrem orandus Devs, vt

exercitioin D e i amoreTheo-Snphico (pcenitential;t-.'r victisacfupc-

ratisafF.ctibuscarnis)adDiuinarum, Spuitualium &: Naturaliumrapia-

rurGontemplationcmatque tradacionem, &:qua(idcprotundo carccris

Diuinicus extracia furfum, in cacumine domicili collocetur: hincquxprius in imo pofica vidcre non poceiac , ccrnere iam incpiac , & (uo modocoHoquio fecrcce fruacur dulcidimo I e h o v a (piriruumque boiiorum

aDE o fubdelegacorumjinebricturNcdarcDiuino, ficqiicperuenidcad

cognicioncm&:fruitionemrotius Vn iv er s i.vcif 145. Hoc, nonnifi

(ludiofus Amoris Diuini fidelis intelligit.

/f Et difficile a^ftimamus,

c^ux in Tcrrisfunt: &: quxm confpedu funt inueni-

Vetfitf. tAc yix quit in terra funt ,

conieclura ajfequtmur ,^ qu£

in rnxntbus ojerfanfur , cum

1(J4 Efa.4o,ij.

Roin.11,54.

i-Cor. 1,1«.

1^5

1£<J

.r. W.:

Zo7

'3^ INTERPRETATiON ES

SpiritvsS AP lE N-

TiA mitti-

tur.

16§

mus cum laborc, qux au-

cem in Ca;Iis funt quis inue-

ftigabit ?

DifficikttJlimAmui y^c.] Vide verf. 187.

Scnfum autcmTuu quis ^^'^'^'

fcict,-^"Nl SI TV DEDE-risSpiritvmsanctvmdealtissimis;

lahoremueninms : qms autem

ea pemejltgabit qu,z junt mCAis?

Conjilmm autem tuum quis

nouit, niji tu dederis S av 1-

E N T I A M , ac de altijjimis

IfSpintum/ancium tuum Jt

miferis ?

iCl

JV//?/«c/d'^^r» Spi.] AdobieftionemverfT. 1(^4. &25)7.fapientisipfius

lapicns lefponilo. SoUis enim D e i S p i R 1 x v s , & cui I p s e patcfacit

fiuereuclat,nouitarcanaD e i.inquitPaulus i. Corinrh.z.ii. D e v s in

Cxloeftrcuelansniyfteria^profijnda&rabfcondita, Dan.2., 2S.S vm m a:

InSAPiENTiADEi fcimus , intelligimus & poflumus fl e h o v A h

vobntc)0 MNi A. Et, cum vnufqui(quc flt optimus verborum fuorum

interpres, vnde qu^fo certius & verius Naturae, SStc Scripturic, & Tuiipfi

us cognitionem verifllmam haurics , quam ab ipfa ventate.Quomodo au-

tem D E vs(quiipfiflimacfl: Veritas)fiatnobisaConfiliiy,, Theo-Sophi-

ce docet Amphitheatrum hoc noflrum, Ibi Pythagorice fluderc memen-to ; ne fis fihus ante patrem : fraterne moneo. c^/.y?m.] Huc refer vcrba

figurae Amphitheatri huius fecundserdeccbit vos igitur prius pie lotos.&c.

& quajfequuntur. Spiritum tmmfmdnm?^ Spiritvm SAPiENTiit,verfl'. 2 25. & 2<ji. Non diabolicum , malum ; dcaltifllmis, non inferni pro-

fundis ; M E D I A T E ctiam , & quidem vel pcr Angelum lucis , non bcfti

am tenebrarum ; vel per O R g a N A Naturalia aut Artificialia, (agit e-

nimD E V s petvaria Me b i a nobifcum,eaquemirabiIia, quiaipfeMi

rabiHs) S A p i e n t i i€ veric in fccna Mundana hac fidcliter ancillantia

,

quocommodius Di vina humanitus percipiamus,norcamus&intel

ligamus. Sunt enim Scientix&: Artes bona: minifliras aut Apoflola? (Ii-

ceat mihi docendi caufTa (xo. loqui)qua:dam Sapientij*, quas mifit in

Mundum, vtprxdicarentde D o min .« fua;miriHccthef.iurisinfxhau-

ftis Euungclium , id eft, nuntium Kxtum ac bonum , filiis Difciplinxatque

Dodtfina:,Sapxbntia ha^rcdibus fidehbus diledis.

i6^ Et fi corred.r fint fcmita?

corum qui funt in Terri s , &quiE Tibi placent, didice-

rinthomincs:

Verf i8./^ ^Xam ita yi£ eorum qm

Terram mcolunt, dtreSi^ fue-

runt y acqute tthiplacent y dtdi-

cenmt.

Namitavixeorum'] VideverfTzS, 74, 1^7,15^,187. &294. Quodcumita fit , vt I T A, hoc eft , hac mcthodo , hac \\3. didiccrint alii, V. G. Sapiens

nofter.

\GRADVS QJINTI. 157

noftcr , imo vcro Sapientcs omncs , ( ncmo cnim vntjuam vir magnus llne

affljtuDiuino) etiam Nobis critinliftendum vcftigiiseorundcm, vteo-

dciii modo fapientcr difcamus ab eodcm SAP!ENTijtSi>iRiTy,aquoilli, lapientefquefiamus. Q^xcunquecnim runtfcripta, adDodri-

nam lcripta funt nobis.

i7i

V^

Verf 19. EtfmtSA TiENTiA con-Nam pcr Sapientiamfanati fuuc/jTquicunqi pli- feruati.

cuerunc tibi D o m i n e a

Principio.

^uicunquepUcuerur.ttibi, &c.]Cum autem nemo placeat D e o , nifiqui

cum S A p I E N T I A mhabitat. Vcrf 500. Theo-Sophice nohis ftudcn-

dum, vtcum Ea inhabitemus: Et tuncplacebimus D E o, dihgcmur ab

E o ,impetrabimulque,recundum LcgesatqueDoclrinam Amphirheatii

huius, Oiando & Laborando, infidc vera, Omn i a. liffic.icilhma res

mcntc pura Fides firma.

170

Duo poilulaui ate, pro-

hibcasame,ancequammo-

riar. Vanitacem6c verbum

mendaxrcr.ioueame: Pau-

pertaccm & diuicias ne de-

deris mihi: aleme ciboqui

conuenitmihi:

Prou 30

Vcd". 7-

VctfS.

jtDvo (infHfer) rogaui TEj

ne deneges mihi antequam mo-

riar : ff yanttatem c?" /^ ver-

ba mendacia longe fac d me.

•^lendicitatem (^ dimtias ne

dederis mihi: tnbuetantHm yt-

5lui meo necejjaria.

Dv o rcgauiT 'E.'^ Interiorem&exteriorcm hominem &vitamconfi

derans Rcx lapientilhmus, vtriurqucgubernationema DEopetit. Ani

mx, cuftodiam a vanicate&: mcndacio : corpori, vero, mediocritatem

fortunarumoptat&precatur. Sibienim foUrehdus homo, labiturintc-

nebras&crroresmcntis, & exrernam quoque fehcitatem &fucceftusa-

mittit. £xpictateenim&timoreDomini,quifonseftSapientiar,fluitto-

tius corpons & cxternK vitx incolumitas. Hinc fit homo hgnum illud

,

quod plantatum eft fecusdecurfus aquarum, quod frudum fuum dabit

in temporefuo, cuius fohum non defluet, & omniaquarcunque faciet,

profperabuntur, Pfahn. i, 3. Panitatem.] Quideft vanitas, nififapientia

mundana immunda, qux eft fatua, cccca. temcraria.fuperba, ignara D e i,

fuperftitiofa , idololatrica, contemptrix D E i , fcditiofa,crudehs, fangui-

nolenta, audax, inhumana, epichxrccaca, inquieta, hypocritica, phi

lonica, impudcns, incontinens, truculent.i,auara,calumniatrix,men-

dax , deceptrix , fallax , arrogans , bdinguis , dolofa ; & in fumma , nihil ni-

fi ferpentina illa aftutia &: mahtiahomini naturah congcnita : &: lapfus il-

le protoplafti deplorandus , &:rm'nahorribihs adcxitiumzternum fem-

pervergcns&pergens. Ferbamendacia.] Mcndaciumopponitvera: D e i

Agnitioni & Inuocationi : Agnitio enim &: Inuocatio D B i funt fontes x-

ternicbenedtdionis&^beatitudinis; mendaciumvero, idcft, ignorantia

171

i7i

.j8 INTERPRETATIONES

173

i74

DEi.idololatria, fupeiftitiojContetusDEi &:inuocationis,abyfruseftma-

ledi£tionis , teporalis&: aetei nx. Diuitias &c paupertatem non optat : namLuxurtmt animi rchmflerunqttefecnndtf :

Futgida lux MundipaHper leftu erat.

VXl,fortefAtier, ^ abne-

gemydicamque quis efiJ^E ho-

V AH? ^ neforte ejfctarpau-

pet;O^jurer,affumamquem va.-

Mnm nomen T)ei mei.

If Nc forte fatiatus illici-"^"^'

ar ad nco-andum, & dicam,

quis cft D o M I N V s ? aut c-

gcftatc compulfus, furer, &pcriure N o m e n D e i mei.

T^firtefatiatf^^diCc.] Mediocria commoda vita: Sapienti optanda funt-

Diuitias SzopcSyirritamentamaierum, vocntPocis.. Pharao in fummafua

opulentia& potentia imprudenter& anoganter hac voccm edidit , Quis

Ie H o V A ? Diuitiajigiturnimiiciprumpefrumdederejquiafuperiorem,

& porentiorcm Dominum in mart rubro expertus eft > quem totprodigi

is fupernaturalibus & planediuinis, induratus mentejreuereri,timere&:

agoofcere noluit. Errant igitur, qui in philofophianoftraiecretioritan-

tumaureos montes quarrunt ; Infipientis, non Sapientis, hoc eft. Sapien-

tia enim D e i cultrix & amatrix eft,non auri. Expers hxc Sponfa Caeleftis

eftomnisauaritia;,luxurix, ruperbia?,tartus,&incedithabitufimphc],vili,

honefto tamcn & mundo, vtiturque rebus fecundis modefte, & prarparat

fe ad ferenda aduerfa:im6, vtthefaiiruin colligatMyfteriiiLrumDiuino-

rum&Naturalium;paupeitatem,onera, laborcs fuftinet, ncc facile ad-

uerfiscedit:

2(amque honos nec hUnda inflant,ncc afperafangunt ;

SedfideiinuicixgittdiA ucra tuttant.

Eccl.io.

VcrCio.. Tofil NDVSTRIAM(hM>c

vahtadem}JeqUttUrSAFIENTIA!

At If excellentia redifi-

cationis cft Sapicntia.

Excellentia recIificationif,S<.c.] Q^uam diftorta& deprauata fit Natura hu

mana ; quotidiana; infirmitates, hallucinationcs,tencbrar,errorcs,iatis te-

ftanturrideo redificatio&rcmendationaturaipcruerfse^fingulismomcn-

tis,inftituenda:cuiuse77a:v5,oSw'(7rw«&rcftificationisnoftra;finis eftSapien-

tia. Omnium malorum Ibmmum noj3)ifcum nafcitur, cui omnes vcniamdant,nec eius emendationem defideranr;philautia(cilicet&amorpro-

prius, quo vnufquifquc fibi amicus eft natura,& fuis opinionibus dclecla-

tur. Sed reuera hic morbus, quo finguli nimium fibi placcnt, fons cft o-

mnium errorum & deliftoruminvita. ProindGrexdificationatur^e&a-

moris proprii fummc eft neceflaria, fiadSAPiENxi/t vera: L v m e n

afpirare cupis,Sapientia; cultor.

Verum, tuDocTRiNjt fili, qui I E h o'v /e gratia,

ficadcptuses Sapientiam Eiufve D o-

if A qusedam fingularia.

Da

^75

1-6

i;7

*78

G R A D V S QJV I N T I. 139

Da(quoquc)Sapientiocca-

fionem , &:addcturciS a p i-

ENTi a: docc iuftum, /^&:

feftinabic accipcre.

Prou. 9.

VcrCp.'Da Sapientt morpiuwnem,^

Sapientiorerit : doce tujlum,0'

addet DoUrinam.

£(fi/lf»ahitacci^ire.] Etiamciimgratiarumaftioncingcntc,._d!ebitaquc

lahorumreiiiuneratione. Hx Si c n a t v r. j€h.xredum S a p.ie N tiafideliumdilcctorum. Quiautemobliuifcunturbencfadorum,autfiliime

pte volunt cflc ante patrcm, t>a(; 0.16 (£'9 wHl flu^cr fcpn Dfltn tU b(m\( / ii in-

grati funt , aquorum domo non reccdct malum •

In auribus ftulci ne loqua-

ris : quia contcmnct Pru-

dcntiam eloquiorum tuo-

rum.

Prou.15

VerC?. ff In auribus ( autem ) injipt-

enttum ne loquarts : quta dejji-

ctent T)oBnnam eloqmi tm.

Jn aurtbi*! injipitniium, &c.] Prajcepti huius nc obIiui(caris , fratcrne mo-neo. Nonenimapudomnes, nccomnitemporc, necomnia, dcDE i, Ho-minis, Spirituum, Naturzquc Myfteriis, arcanis atquc fccretis fariacphi-

lofophari conuenit ac par eft , nec omnmo tutum ; fed eft (quemadmo-dum iamfarpius di(5tum)quibus, quando, & quantum. Loquendumin-tcrdum vt multi, ftatuendum vtpauci. Inferuicndum tempori, loco &perfonis. Cauc quoquc , vt bcne monuit vir quidam Religiofus , Saturnus

aliquis adfpiciat librostuos arcanorum tcftes; nc boum calcibus (quod

plenfque prxcepti huius immcmoribuscontigit )ignominiosefubiicia-

ris& conculceris. Vtmamipfefempermemorhuuis.'Margaritas, porcis

diabolo obfcffis non obiicito. In temporc &: loco tacuifte frpe profuit.

Vetri4. Exuitando exultabit Pater

lujlt: ^ generans Saptentem,

Utabiturtneo.

Exultac gaudio Patcr iu-

fti: /^^quiSapientemgenu-

it,la:tabiturinco.

^u^i Sapiefttemgenuit , &c.] Nonfolum exfemincfuofilium genuinumcorporalitcr, veriim etiam Dot^rina, inftitutione, prasccptis falutati

bus , Docliina:& DifciplinjB fiUum , Sapientcr , Vide verfl!^ 34. Hinc phr»fis , apud Sapicn tes vfitatiftima , hxc : 6 fili mi , mi fih.

^ Auris qua: auditinerc-

pationesvitx, inmedioSa-

pientum commorabitur.

yrou.ij.

VetC ji.zAuris qua audit increpa-

tionemvttte y inmedto Sapien-

tum commorabttur.

t^urUqH£ audit , &rc.]Sicut per oftiumaurium intrauit inobcedientia

& malitiam cor hominis: itaaudicndo voccm admonitionis & caftigatio-

nis, Sapientia intrat in mentcm. Et , ficut audiendo voccm diaboli, totum

corhominiscorruptum&inquinatumcft, itaaudicndovoccm De i, in

i75

276

Signatura

SapicDtis.

Vbi&curSapienci

non loque-

dum.

*77

I7t

1

i75>

iSc

zSi

140 INTERPRETATIONES/

Libro S^ Scripcura:, Natura: , & femctipfo , cor hpminis a corruptione,

toeditatc diabolica &c ignorantia liberatur. D e v s cnim ornat & compen-

fac ftudmm fapicntiac, in hac vita, maiori luce,intcUigenria, ftientia.co-

i^nitionc rcrum fpirituali & naturali , confilio, robore Hdei , confolationc,

fuccefTu^ingubernationcpublica &c domcftica,& pofb hanc vjtam prx-

miisimmortalibus.

Qui ncgligit Difcipli-

nam, fpernit animam fu-

am: fedquiaudit increpa-

tioncm,pofIicletcor.

Verfji. ^i ahitcit JfDiscjTii-N A M, dejpicu Amma,mfuAm

:

quiautem acqitiejctt tncrepatio-

mbiiSyJ^pjfeJfor efl cordis.

Z)//?/^//»4«;,&c.]Qucmadmodum qui negligitmedicinam.odit & fper-

nitfanitatemcorporis, &hoftiscftvitae huiuscorporalis: itaquincgligit

difciplinam, qujBeftracdicinaanimx, cfthoftis & homicidaanimz lux.

Ec, qucmadmodum fanitas vmbilico, & irrigatio offium, cis qui timct Do-minum , & a malo dcclinant , Prou. 5 , 8. ita in contrario , inuetcratio , lan-

guor& talcs, vcrmis confcicntiscrodens, eis qui Timorem Domini & di-

fciplinam defpiciunt. Pfal.ji, 3. P<iy^//([>rf/?for<s!H.]hoceft,dominus cft fuo-

rum afFcduum , ira^, odii, gaudii, triftitiar, metu j, voluptatis : quos affcdus

fi regere &moderari rede quisdidicerit; na: ille inomnibus rebus aget

prudentius, &cunipoifeflionc&moderationccordisfui, gloriam&ho-

norcm poffidcbit. «i

Paupcrtas &ignominia c-

rit dcfcrenti corred:ionem

:

fcdquicuftodit incrcpatio-

ncm,honorc afficietur.

Prou. ij

VerfiJ. ^Egefas fS ignomima ei ,

qHideJeritD isciPLiN am:

qtttantem acqitiejcit argttentt

,

glonficahttur.

£^7?/«^ C"^^«<"»''»^4,&c.]Hominem naturalem, qui a vera? Sapicntia: vi-

is plane exorbicauit , innumcris corredionibus corrigit indefmenter Ipfa

Sapientia , vc in viam eum reducac, & ab innaca& congenita ftultitialibe

ret. Si corrcdioncm hanc admittithomoSapiens, ornaturacorrednce

Sapicntia piulcis prarmiis , in ter qua: ctiam funt opcs honefbe aclegitimar,

itemhonores:fiver6refpuithomofatuusDifciplinam,reccditabilloSa-

picncia , & fuccedic paupctcas& ignominia i filia: impiccacis.

^ Qui cnim crudit dc-

riforcm, ipfc fibi iniuriam

facit : & qui arguit impium

,

maculam fibi gcncrat.

Prou. 9.

Verf.7.Corripiens denjorem y acct-

Pttfibt tpfiignomimam : ^ in-

crepans tmpittm acciptt mactt-

lamjitam.

^^ierudit tUrfJcrem,t)Cc.]Ciute igicurcircumfpiciendum, quales fint ii,

quibus concredimus myfteria, arcana, fecreca: ncdiabolus fufbicec cu

culumingracum.

^NoIi

iSi

1S5

i?4

G R A D V S Q^V 1 N T I. 141

^^Noliargueredcriforc, ^"'•'-

ne odcrit te; arguc Sapien-

ccm,&diligeccc.

V^increpes ign^y deriforem

,

nefini odio habeat te : mcrepa

Saptentem, <isr diliget te.

7{»li argttereJeuferem , &:c.] Latercm enm rcl y€thiopemIauabis. Co-gita Gerinanorum lilud: /jatmtcfj &cn l»cr;Xcuffc(mit7?arrcn tcfc^iflfcn. C:^

mufleauc^cincrDicf^ut^unhabcn/ Dcrallc??arrcnfoltcf(ugmac[jcn. Hos de-

uita. Nolite fiifidumdarecanibus. Epicurei &.'athciiiunt funofioresin-

ciepando: atpii dociles & limcntes De v M, pioficiuntin Sapicntia &:

multis aliis cxcellcntibus donis.

Quajritdcriror Sapicnti-

am, & non inucnit: at Scientia

intclligcntieftfacilis inucncu.

Prou.14

vctr.<. Jf .^itrit (qmdem) derifor

5* j p I E N Ti j1 u^^noninue-

nu:DoSirinaprudenttiifacilu.

^turittlerifiry &:c.] Ingenium fcopticum & nafutulum, nequaquam vc-

vx Sapientia; capax eft. Simplicem enim, &dil'ccndi cupidum animumSapientia amat, fauo &: mcile cibat,&r ncilare Sapicntiaeinebriat. A-nima ad cognitionem apta, ait Ptolomxus, veri plus aflcquitur, quam qui,

fupremumin modum, feinScientlacxercet. Aptitudo ver6ha:c ingenii

cxlcrtcdonumcft,&:Orandoacquiritur.

In con{pcd:ii intclligcntis

apparct SaP1ENTIA;& OCuIi

ftultiruntin cxtremo tcrrar.

Prou.17

Verfi4.Iflnfacte prudentu lucet

SAPiENTiAi ocuUfiultorHm

infnthiis Terra.

InfmepruientU', &c.]Hoceft, vultus Sapientisefl modc(ius,atoculi

ftuJtorumcircumuagantur inconftantcs, &iantleuitatisind!ces: vultus

cnimeftanimipitbura. Quoinodoinaquis rcfplcndetvultusprorpicien-

tium,cordahominummanifeftaC ntprudcntibus, Prou.17, i9.Et,dili-

gcnteragnofcevultumpccoristui^tuofq;grcgciccnfidera. Ibid. ver''. 25.

Sapicntia hominis lucet in vultu eius,&:potcntilfimu5 faciem illius comu-

tabit.Ecclcf Sji.Ergo, Metopofcopice, Phyllognonaonice,Cheiroman-

tice,explorahomines,difcipulos,vtiPythagoras,perdiesaliq>iot. Quem-admodumcnimomnesrescondit£E, ccrtis aK-'turaiiotis&:fignis, pifti-

&exornatz funr, diainifque Naturxcharafteiilmis infignirar ; certa nimi

rum proportionc, figura&habitu- vndcde inteino&latcntefpirituoc-

cultifquc rerum proprictatibusmdicium fieri po:cft.* imo ipla proprie-

tas rcrum occulta&fpiritus latens ieipfum proditccrtis quibuidam no-

tis & fignis cxternisj& pro natura ac indolc fua,talem tffir.git figoatu-

ram,figuram, proportionem & habirum, qualis a Sapicnfbus vult co-

gnofci : qua: Signatura Magije Naturalis inirmm, & quafi alphabetum

primumquc elementum cft. Iri prascipue hxc piftura in hominis vultu

&: habitu cognofccnda cft. Concurrit enim toiius Naturx fignatura in

Micro Cofmo. Hic,hara(SbcrcsNaturaE,&rnora:hicroglvphicaf, certum

iSz

Sie.ir.rt

c •S^l^ilCUU...

18.

z85

186

141 I N T E R P R E T A T I O N E S /

cfficiuntrenfum&fcntcnciam, quxaSapientibus&huiusfcripturxacli-

tcratur.-EnaturaIis gn;irisprobeintclliguntur. Nccenimmentitur Natu-

ra,autfalfumdefeipfapracbectcfl:imonium:non(lecipitindagatoresfui,

modo Scripturam hanc probe dilcant inteUigere. C.^lum habet fua figna.

Ignis, Aer, Aqua,Terra; Vegetabilia, Animalia,Mineralia,Metalla,fu-

as habent fignaturas : A ngeli habent fuas notas : omnes Prophetx, omnesApoftoli, omnefqueSandi: imQSaluatoripfehabetfignuiil FiliiHomi-

nis Crucis rigurara.

Etcnim operibus fuis co-

gnofcitur puer,anmundum& an redtumfic opus eius^

Prou 10

Yerf. II. IfEx ftudiis fUii intelliqi-

tur^HeryJimmda, (^ reciajtnt

oferagifts.

Exfiudiiiftiii'] Ex adionibus, tanquam charaderifmo naturali, vel fi-

gnatura. Nota; Tribus modis virim3gni&: pra:clari cxcitantur. I. infiti

funtprxclaris ingeniis igniculi Diuinitus,quibus impellunturadfes pra;-

claras agendas, quifubinde fefeexerunt &:emicancab incuntearrate, vt

in lofepho Patnarcha apparet, in Dauide, Sclomonc, Daniele, lofia,

&c. Hiab vteromatcrno felefti funt prouidentia: Diuinaeinftrumenta,

& opcrum D E I organa. 1 1. Naturalis aflrrorum influentia , & aftrorum

frudus,qu3ndocunquead maturitatem perucnerunt, mundo benc/ici-

umaliquodnaturale exhibituri, &exthefaurisfuisproduduri, (efl:enim

omnis naturalis fapicntia in aftris) tale ingenium a prima dbnceptione in-

clinant, vnde varii, variis in rebus & faculcatibus, prodeunt artifices.

HinccanitPoeta:

Ingeninm cxUftefuis vebciits dnnis

Surgit , (^ ingrattfert mdedamn* mor*.TcrtioCxlum aliquodeft internuminHominc, quodilluminaturS.

San6to,&DonisSpiritusfan£tifingulatibus,Fi DE&ORAxioNEac-quifitis. Hic latct Spiritus Cabahfticus & fchola philofophia: fagacis

Theophrafticx.

Quiambulat fraudulcn-

tcr, rcuelatarcana: ^quiautera fidelis cJfl:, celat amici

commiffum.

Prou.ii.

Verf. 13.^/ ambulatfraudulenter

,

reuelatfecretum : fidelis autem

J^intUyCelatrem.

J^tfidelii eft , &c.] Fidc, orationc&: taciturnitate multa acquiruntur

myfteriacxlcftia&arcananaturalia.ProptcreaEfaiasPropheracanitcap.

1 4. verf. 1 6. Secretum meum mihi,fecretHm meum mihi. E t Dauid Pfalm. y i, 8.

inccrta& occulta Sapientix tux manifcftafti mihi. Hincetiam Apoftolus

Paulus , In Chrtfla ihefuomnesthefauri Safientitz^ ScientiAfunt ahfconditi. Co-lolT. i,5.Igiturpetite, qujEticcpulfate.Hxcfuntverbaillaaio^^jjajmefli.

bilia paradyfi & tertii CasH , de quibus Apoftolus , 1. Cor.u , 4.

Eximia efl viriiu,frfjiareftlentta rehm

At contragrauisejlculfa , tacenda loqui.

Qui reue-

i%6

:S-'

:lS8

185)

GRAD.VS QJVINTI. H5

Qu^i reuclac fecretum, in-

cedit traudulcnter: &:ciimco

quiallicic labiisfuis, ncmi-

fceaste.

ProaioIf ^ui reuelat rnyfleriA,<(s*

ambulat fraudulenter : ^ di-

latat labiafua^ ne commifcea-

ris.

J^i rciielat myferia , &c.] Quicunquead (ecretioraiuie diuina,fiue na-

turaliaafpirat, nccefTeeft, vcadConltantiani, Grauitatem &Taciturni-

tatem feailuelcac. Talescumlint Mvllcriorum reuelatores Ani^cliboni,

procul fugiunt omnes inconftantes, leues&: garrulos: extrcme inimici

lunt omnis inconftantix , leuitatis & garrulitatis. Igitur tu quoque , fili Sa-

pientix tugias eiufmodi homincs lcues&garrulos, ne tibi ipii cxitium

acccrfas.

^^Multi hominesmi-

fericordes vocatur,virum

autem fidclcm quis_(tacile)

inueniccf'

VerC 6.<5^lultitudo homjnum pradi-

cat yniufcuiufji mifencordiam

:

virum autem yeracem quus tnue-

met?

CMultiheminesmifericordes , &c.] Hoceftmultihomines &habentur&vocancur iandi.led vere bonum & hdelcm quis inuenietrSolus enim Deusintuetur corda hominum&: difccrnic omnia tucata&fimulataafinceris

acqueveris. C.uitinimc igiturcum hominibusverfandum. Nullactiam

in amicitia pc')is cft maior,quam adulatio.bbnditia: &: afVcntatio. Quamuisenimmultis nominibus, hocvitiumeftnotandum: leuiumhominumatque fallacium, advoluptatem loqucntium omnia, nihilad veritatem.

Cic.inLxlio.

IfNc (iginu )m oliaris ami-

co tuo malum, cum illc in

tchabeacfiduciam.

Prou.t.

Vcrl'!?.

Nemoliaris, &:c.]McnsvcraimbutaSapientia, &SophiarfiIius,Medi-

cuseflhumanxfocietatis, non eucrfor. AnimuscnimgenerofacSapien-

tiascapax, amans veritatis&iuflitixefl, inimicus veroomnis fophiflicz

& iniuftitix. Jnprimis autem vtituromni S^hkho. in tegendis & emen-dandis arcanis deliclis proximi , tantum abefl: , vt nouis inlidiis , noua ma-la eidem flruat. NuIIum efl crudelius vulnus, inquit Sophoclcs , quam fal-

li ab amico : -Offt fcpoD Dicnccl^ftcn DtC fc^aDhcfjfrctt-

jjo Eftconflacoriumargenco, &caminus auro, /^acprobac

cordalEKOV AH.

Prou.17

VcrH:. If -^i {enim)reddit mala

probonis, non recedet malum

dedomoeiMj.

£)uireiditmAh, &c.] Sicutgratitudocomplectiturveritatcm&iuftiti

am,quasDEvs amat; itaingratitudo confiatacflexmcndacio&iniu-

flitia. Haspefles cum D e v s acerrime oderit, maximequedeteflctur,

187

1S8

D^ cozjtes contra amicum

tuummAhim , quum tpje habt-

tetficure tecum.

189

200

144 INTERPRETATIONESnondubiumeft,ingrarosa D Eopuniri. Eft&iUavoxXcnophontisme-moria digna. :Homifjes nm ajfuefa&t adgrxtitndmem ergx bene merttos,pofteA

ftmt ingratiaduerjiii D E v M . y_y{t probatcordA IehovahJIgne quo-

que crucis ac cnbulationum lcrutatur corda &: rcnes. Nam l c N i s pro -

batoMNiA. EtfiDEVs reperiretcorfidelc,vtiquereueIarccci

fecrctafua,aclatgireturei Donaacbonafua:^rttJfJpWO(/

tvcnn »n6m cr foQ fcgnm o&cr

funDcrcn.

Hic inferiitHrfgurafixti^xdus.

VI. GRA-

T R I A funt,qurE pritnordiriitconftituunt M v n D v m,

VtdX

Mo seh:

I. Terraet Aqxa:Tena vnftuo('i,lcnta,tcnax

& gliitinofa, Aquacircum

& (upertu& 1 vc tx duMbus

hi(ce Elcmenti'. ( lic diftis,,

quali HylcDitmW) Aquca ill. >

niolei.vnnm tanrum C OR-

r V s tunccxtarct.

2. CiII.VM.

fhit.lmiultnti.j

Her M E SjRantiquiflJmi PhiSapientes:I. CoR p V s : I. ]

didum,liifetius. ta

HicEns pvimum,creatum,triunura,catholicoi i»o-

) RvACH Elo HTMj h.i

Spiricus D e i mcubans A-

quis , Gen.i. ( vide Verf 161.

&Qu.Tft.quattam,figutjni

Amph.huius tcriii.)

2. Spirit V S;

Mundi, aithereus , qui cft

corpiis Spiritualc, &: Spiri-

tus corpora]is,omnia per-

mcans.Superius.

3. Anima;Mundi:quxviridirasbene-

dida , res cundas faciens

gerniinare.LeoviridisiDv-

enechvitide.

Quodcft.qa

kd quafi la

quali noniamcprpus,

extrcma. Hupii pofuit Auatus

friuAtiomm.

caufa.

re Sima,

Al Bi

m

incorpus,

Liue

& qu.iii

ensduo

icoPrinci-

iles (pri-

luminebatis ) fua

slum pio

3- FMc^cpitqiit

C O R O L I

Phyjie lt<j» hmm trium p R i m o R v m conditionn iiiitrfo Phyfict

,

wlfcrfc, MimHtctmmixtn ; 2. /« iih/!ii[io,wti>>un^

pingue,fulig'nofum:Sdli.tcrrafuida

Xlll ; m tOiguUto, fiHtfxi: tun:

txlrunri ''Sui uh.

o 11.

t usi rti:

PHYSieOCHE-M IC I.

1. Sv i p H v r&SalN A T V Rj€:

h.e.

Terrnfin^uii, <^quaficeii,t)oif

•vriBuoJa. tnadifMitns

manui,

Sot dr Luni Htrmelis.

2. Mercvrivs.h.c.

Spiritiis xthereus , opcrans proNatura fcinciUarum N A t v r. iE

quibus coniunpirur:ad (imilitu-

dinem Planet^ ^rii in firmamen-to , qui Nacuram habet variam &omninoverlatilem; cumcalidis,

calidus, cum frigidis etiam fngi-

dus cftifequitur cnimNaturi e-

ius,cuiconiungiiuri

3- N A T VR A.

Elfcntia.

l R I V M.

Hifce accommodari poffunt

QjatvorElemen-tistarvm

I. Terra& aqj:v

2. AlR&IcNIS."

E S S E N T l AQJ^INTA.

iie, PhyfieoChe-nick &c. eonfiiernulrit rtljieeitt,^ e/uijem frimi3,f«'f,/».^«rf;(HftenimSulphuriexcremcncum

iiin; ihlcRm.i.) 4. Injolttio, vo/itt/t, nutjiif

'":'liootie£limumfelieiterfoteri4te^

'"laprjfenliiifilio

INiE.

GRADVS SEXTI.

VI.

GRADVSPROLOGETICVS

SEXT VSEXPOSITVS.

Sap.7.

Vcrfii.<iAccejfermt autem mihi

bonii jimul omnia cum lUa^ di-

uitix(juepermanus ilhus innu-

merubdes.

i^ Venervnt mihi

CVirfapicnsatteftatur ) O M N I A

B o N A parirpr cum ( S a p i-

E N T I a) illa,& innumerabi-

lis|honell:as^ per manus

lllius.

fcnerunt atttem w/'^/, &c.] Vide verfr5i4.315.554. Srj^S. Fermanmil

liui\ Per labores Sapienti^ manualcs Theofophicos in Oratorio &;

Laboratono , fecundum Leges atqi Doclrinam Amphitheatri huius : non

negotiationemundanaimmunda.verf.^i/. VndeP(almus 128, z.Lahres

mamumtuarummanducabis. Torrcnsredundans vena,reufons S a p i E n-

Ti7E,Prou.i4,4.

LdetatHs autemfumm omni-

biis^ quoniam eorum authoreB

Sapientia : ego vero ignorabam

eorum ipfam ejfe matrem.

Ec larcatus fum in omni- ^"^'

bus : & quoniam ancecede-

bac me illa S a p i e n t i a, &ignorabam quoniam /^ ho-

rum omnium macer ell.

^onivn antccedehat ?wf,&:c.] Quafi diceret,Quoniam mecu erat theo-

rice & praclice: mecum Orabat,mecum Laborabar,verfr.!26i,&5oi. Ho-

rum onmium mater esi.^ Summa fummarum: Quifilius Disciplin/enon eft,hoc cft,T imoris Domini, isSapient iam veram (ma-

tremomniumBonorumatqueDonorum D e i)nonhabetfororem,non

fponfam: Cui harc nonamica,fruftra Orat.fruftra Laborat ; quia non hau-

(itfalutem&voluntatema D o MiNbjVcrf^ip.&jpcrccnfequens.non

I

29

292

i95

Ainicitia

cumDEO.

14^ INTERPRETATIONES

crithjeresThcfauirorumS a p ie n xiit infinitorum. Quareinreduftio-

aead Monadis fimphcitarem efto totus : tunc confcqueris. Vidc VerfT.

i)7.ijB.&2ij.&recundamhums Amphitheatrifiguram.

Inexhanftus enim homi-

nibus thelaunis eft: quo qui

funt vfi amicitiam cum Deocoierunt, proptcr Dona Di-

lciplina: commendati.

VerfH.Iflnfimtus emm thefiurnj

eH hemmihHs : quo qui ijfi

fintyiArticivesfaciifunt [fA-

miatu 1)^1, Ifpropter D 1-

sciFLiN ^ dona comendati.

/w/f«//w?/-'<'/S«r«=fj&c.]Quiaipraxtcrna,Immenfa,Omnipotens,Infi-

nita ; cuius propterca thefaun inexhaufti & infiniti. Ab initio Mundi iem-

per dedir, dathodie, nec deficit ei vndcmomnexuumlargcdare vultac

poteft. c^ot/V/V/WDe 1] Ita,vt fruiti fint, Deo Paterno,Fratcrno, A-

mico;BoN o Summo.Videfccundam Amphitheatrihuiusfiguram. Adhoc enim creati fumus, vt fummum illud B o n v M,exfacro!andaScri-

prura, Libro Natura; Confcientixque propria: teftimonio cognofcamus,

contcmptemur, amemus & veneremur: in hoc rcdempti fumus, vc co

femper truamur. Hoc vnicum , hominis animum alias infatiabilem, ab-

unde explcre poteft. O amicitiam fruftuofiffiraam hanc! Nota: Ami-corum omniaeum fint corcmunia, quid non impetraret a l5 e o homo fa-

dlus D Ei amicus? Thcofophice annitere, vt De i fias amicus; tunc in

SpirituSLVeriratcieiunansOra, tunc lapicnter iniis qucxdocct Amphi-cheatrum hoc Labora ;&:Iehovah aderit tibi,dabitque fine mora.

Haufifti enim falutem & voluntatem ab amieo,D e o : ab amica, S a p i-

E N T I A. Eft Sapxentia conciliatrix amicitia; cum D E o inftituen-

Jx:quia homincminTimore De i iungit De o : quofacto.impctratin

inyfteriis Diuinis Natursque fecretis(Diuinitus, influentia, lumine &:

.notu;aut per Magiftrum Sapienrem,quemtibimittit De v s,auttcci,

vcrf 5 2.) bcnc vellc,nGflc,circ & pofl"e aD E o. Vide verf Z95. PropterDifci-

/.v/.c.&c.] Propter TimoremDei: quiinitium S a p 1 E n t iiE,vcrf

.'.lo.commendansnos Deo.

•-94Mihi enim dedic Devs,

corum, qua: func in Nacu-

la veram cognicionem, vc

Vlundi cofticutionem,vim-

quc Elcmcncorum incclli-

^am.

Vcrr 17. 7p s £ enim dedtt mihi ho-

rum, quiefunt Scienti aunjeram ,- /^ njtfctam ff dif

pofitiommOrhis Terrarum,0^

[fyirtutes Elementorum.

I p j E dedit fnihi] Vide fupra verf 187. Vt fctdm'] Qui", Qualia, &r

Quant.1 ? Non Diuinorum duntaxac myfteria, verum etiam o M n i a,

ficuti

GRADVS SEXTI. J47

(icuticxrequcntibuspatcbic. Atquoniodo?iterumqua:rcs. Imnicdiate,

relpondco, &: mcdiate, iuxta D e i liberrimam volunratcm ; Et quidcm

;

TheoSophice ; Phyiicc; PhyllcoMedicc ; PhyilcoChemice ; PhylicoMa-

gcice; HyperphyficoMagicc ; Cabahce; Lcgc atque Dodrma Amphi-thearri huius totius. Sunt vocabula, qux reccnfui.pauca.attamen corumfcnfus latillime lcfeditfundit. Definiciones petis : rcfte : do. T H e o s O-

P H I A efi Theol(>g:a, in ternario, ^hoc cily^ihUcCyMacTO EiC MicroCiimice)

Catholica,\z no\ Jf. U^irahi/iimiri/ica,(vc\:C.i^j.YoxDL i inOmnibus,pcrOmnia,deOmnibjs, adOiTines. (verfjj.) P h y s i c B f /"/ Mundivtrfu/que,hoc esf.C^iaioris (otii^.cr Olii»orti,(iec\ind\im Corpus & Spiritum,

qux habec cx Macrocoirno j Traditwncy NaturadrArte, Vrttuerfaliter,ex<^in

/acrojaniia Scriptura, LapideFhilm.^ Nohiiipfis , Particulariter ex di-inpartihiti

vtrorum ; cognitto dr tractatio. V H y s i c o ws. t) i c i tt K eti ars cognejcendi

Lthrum 2{aturx ( Macro & MicroCofmice ) magnum : ica, vc lcgcie poflis

(ca vniucrlahcer.quam parcicularicer) Temetipfum in Mundo maiore ; &:

contra Mundum maiore in Teipfo : ad humani corporis fanitatc tuenda,

morbosqueprofligandos(v.297.) Physicochemia ef/ars,methodo

2^tur£ chemicejolutndi,defurandt(^rite reuniendi Res Phyficas^Vniuerfalei^ATi-

croCofmice,Lapide Philm.MicroCofmicc corpoiis humani partcs:abfit

tamccalumni3depfiftinafigurarcddcnda)e^/><jr//c«/ir<^/,^/i?^/w/'r,<?mjO-

mnes. Mageia Vetuftilfimorii SiptentH (C[\i\ Perfis Magi,Gr^cis Vhilofo^hi,

Latinis Saptentes\n6\% Gyitinofophtflje, Gra:ce & Brachmanes, ^gy ptii- S cer

dotes & Mekubaks, Hebrarii Prophetic &: Cabaliftx, Babyloniis,ncc po Aflyrii!)

C/&i/<^.«jGalli »Ccltis Druid<e,Si Bardi &:5fw»/7/^«appellabatur^VNivt-R

S A L I T e kfumta.idem quodjludium apud Hebr£cs CabaUfimmeperfcium&abfolutum , cum in Diuinorum cultu, Spintualium traciatione atque cum iii conher

fAttone,<^Katuraliuminue(ltgat'one ^pCeacfafienterco^.fiflcret: Quamuis hi, mvno eodemque ftadib, Duccbenig siorc, longr pra:ci'rrcrentillos. Ar,

Physicomageia (opustancumdeBercluh.hoccft, SapicntiaNa

curaf.verf i ^i.) cft Naturah artiticio ( Macro &: MicroCofmice ) minfica

prafticandi ratio. Hyperphysicomaceia (refpedu Naturalis

&:Doftrinaj caufa,fic dida) cft cum Angehsbonis,flammeis De i rrani-

ftrisjfub modo dclegatac a D e o ndminiftrationis,tam vigilado qnam dor-

miendo,mediace&immediace,pia&vcilisconuerfatio. C A e a L A cft

Diuinx reuelationis, ad falutiferamD e i, & Mafthiah agnitionem ; For-

marum fv paratarum, Naturx ( in Macro &: MicroCofmo ) noftriq; ipfius

cognitioncm,vnionem, &: fruitioncm^necnon SS.^Scripturx intcllc-

dum verum;vcl immediate,autmedioconuenientcjquoDiuinahuma-

nitus fcntire poffimns^tam Vniucrfalitcr quamParticulariter.TheoSo-

phicefortita.SymbohcaR e c e p tio. Enhabes. Expofitioncsnecef

farias &: fufhc.cnt^s,fyp^DE aiuuante) tcmpore, fihisDodrina: abun

danccrexhibet Ampin.nocnoffrum Philofophicccxplicatum. Hilce.in

prxfencia, concencus efto : nec calamniare, quxnefcis. Dc Mageia, AI

chemia,Cabala,Vira!iasinDifcipliniscommunioribusfacisdocl:us, (no

mcn reticeo,vt honori ipfiusconfulam)admodumieiuncccnfuicinfuis

pocmacibus.^-in)et)<r iudicircronfttiemDmgCWUCrWPCrflchCt. Talesmi-

icricordiampotiusmercntur,quam rcprehenfionem. Nihilenimfcom

Huc perti

net Sigaa-

[ura.

Diuinurri

Cabji?Audium.

1^6 INTERPRETATIONES

i .-';

v

,Tiata illorum derogant vcntati ; cum potius tangant abufum (qui non tol-

,if rci lubfl:antiam)qijam v(um lcgitmiumac verum, quafi opificis dcfe-

clus fcndere debeatm artis indignitatem. Eodem modo poflct ctiam (fed

quonam iure ?)inuri notahxre(lumSS=^Scriptur.T. Add o: Quxrata-

iiquis : Vndenam habes , qux in Amphitheatro hoc tuo nobis proponis ?

Cum Sapienre noftro ingenuc rclpondeo , (& quidem eo lubentius , vt fa-

cisfaciam Ariftarchisquibufdam, nec tamenquicquamame arroganter

ditlum volo , de quo in optima &: folenniori iuris forma protefl:or)M i H i

,

(omnium Philofophorumminimo)D e ditDevs:aDomino ac-

c E p i:tamimmcdiate,quammediate. Atquomodoquxfo, iterummqui-

es? Dicam. Audiftiantea, nimirum, Theo Sophice.Phyfice, Phyfico-

Medice, &rc. vt fupra. Nam Ego, adfcrutandas resaltifllmas ardore in-

gentc,igneDiuinoinfiammatus,PhilofophorumvariorumpopuIorum,

tam vctuftifrimorum &c vctcrum,quam Neotcricorum monumenra.Sym

bolice aut myfticc , hieroglyphicc , figurate , aznigmatice , paraboUce , al

legorice, arcanc, fecretevel manifefte, fculpta, pida, fcripta(domi &;

foris) ego ipfc & pcr alios(cmptionc , commurationc,)&rc. prout fieri po

tuifle tempus &r occafio conccdcbant, conquifjui, pcrluffraui ; Libros

Theo-Sophorum,Cabaliftarum,Magorum,PhyfIco Chemicorum,hoc

eft, vcreSapientum,necnonEthnicePhilofophantiumnonilluminato-

rura aut Sophillarum cuolui , relcgi & iteruni le^i.-fufpiriis vorifque Chri-

ftiano licitis atquc conccflis optaui , inuocaui, oraui , aperuit f res ipfa lo-

quitur) quifolusdignus Ihsvh SapientiaPatris, nonloliim

hofce,quos dixi , verixm etiam Librum D e i in ternario C^holicon , qui

eft, SS." Scriptura, & Mundus vrcrque , maior & minor ,remouitq; (igna-

culaeius, (verf.zzj. Sc figura Amphicheatri huius fccund.r)ita, vt Liber Li-

brum adhuc de die in diem exphcct atque interpretetur. In officina Vul-

cani, abannoindcvfque a-tatismezdecimoquinto, indefcfse laboraui,

fumptibus(certe)non exiguis, tamcn (gratia D e o) propriis, iolus & cumfociis, fidelibus mihi ac infidelibus , iam dcxtre , iam finiltrc : quomodo e-

nimbene,quinunquammale? Docuerunt.qujenocucrunt. Obfcruaui,

qu3E Natura (obftetricante Arte) doccbat : 6 fruduoflflimam Cabalam

Phvfico-Chemicam hanc .' fermones, labores, cum meos rum aliorum

mentifquc pra:faga:conceptus, fedulo annotaui. Quando vos pigri patres

itertiftis , cgo laborans vigilaui. Mcditatus fum gnauiter die ac node fuper

hifce qujE vidcram , legeram , audieram , didiccram ; ftans , fedcns , deam-

bulans.rccumbens, adSolem, adLunam, ad ripas, flumina, inpratis,

montibus , fVluis , nemoribus , etiam ad lampadem fiuc candclam cercam,

in cjur era ( ad recreandum fpiritus animales cercbri ) fLffumigata , pathc

t ice mc mouentem : vixi ac contuli (a quouts enim difcendum non inepte

rebar) cum fcnibus , iuucnibus ; Rcligiofis &c laicis ; (non loquor pucrili

ier , aut aniliter , fed fcientihce ) cum Pnncipibus , & alto ftemmate natis;

.Io£lisatquc indodis; fimplicibus, &pclle vulpinatcdis; prudentibus;

infipicntibus ; rufticisacidiotis, cumdiuitibus, pauperibus,cumThto-

Sophis atq; Thco-Sophiftis ; bonis , malis ; albis, nigris: (obfcientiam fal-

tem cogni^ionis , non approbationis : non cnim fcientia mali , fed vfus da-

mnat ( cum theoncis aut con tcmplatiuis exercitatis , pradicifque exper-

r tis;cum

GRADVS SEXXr. 147

tiSiCumfncclianicis,i|uorumofficinasfrcqucntervificaui;(Sott)o|JllitDCt1

ivdt rnD tic|ifiJClc[>rtCn,hoc ed.nautis atque montanis. (credendum enim v-

n!cuiqucinlu(nircepcrito)sl(6hoc^j3Clcl)rtcn.cumIudans,Cluifbanis,fe-

ftaiiis.imoachcis ; audiui omnes,(perncba;n nullum : Bonum tcci vulturn

(luxta Rai(nundi conlihum vrilillimum) iis.qui vadunt per miindum; namnon pauca bona rcperi apudnonnullos: liibpurpura.fcrico, &hoIoreii-

co ( Fatear vcritatem ) interdum latuif^e fl:ultitiam,contra,fub pallio fordi-

do nonnunquam Sapientiam.non lemcl iuna cxpertus. Non pudeattc

pauperisSapientis,autmalcveftiti,fuadeo: Succurreegeno,tenonpceni-

tcbit. TheSophiceconfului D e v m , &: obleruaui eum loquentern ac re-

fpondcntem in SS^* Scriptura,N.uura,Memetipfo. cuius S p i R i t v s

fandi monitis ac duftu habebam donum difcrccionis Spirituum, Q.Co-rinth.i2,io.)&fenfumaGdifct"etionem boniacmali,(Hebr.j,i4.)vcBo-

num(quod propono ) retinueram , maium fquod expurgaui ) rcieceram.

Sum dui pcregnnacus;inuill alios.quos expericncia aliquid fcire ac iudi

cio valcrc conhrmato aucumabam,nec^tcni2er frullra : nam I e h o v a h,

mihi benigno,corda ec^rum fic moucjue,di(ponente ac inclinante,de

myfticis, arcaniSjJecretiorjbusCouantes nonnulli lc natbos Dodrina; fi-

lium,attentum, & vcritatem fitientem)abfquc velamine mecumamicedifputarunc ac contulerunt: Mafxa&Bibliochecasperluftrare, Labora-

toriacontemplari,laboresafpicere,noninuiciconccfferunt;qua:fumpti-

bus magnis laboribusqueHerculcisplutimosperannosindjgaflent,tra

tcrnc manifeftarunt : Prxparata, ('intcr qu^ D e i,D E v j\i teltor,ordina

tione mirabi^i , ab vno habui Leonem viridem Caiholicon , &Sangvinem Leoni s,hoc eft, A v r v m non vulgi.fed P hilo-so p H OR v MiOculisvidimeis,manibustetigi,linguaguftaui,naribusoI-

feci : 6 quam mirabilis D e v s in operibus fuis

!

) prsparata , inquam , do-

no dedcrunc. quibus apud proximum meum egenum, in caiibus de(pera-

tiirimis,fryctuolillimefum vtus;&modospra:pirandi^lE h o v Ainftin-

ftu mifericordis)fincere reuclarunt. Itaoportuit,iuxtaPauli. i.Theflj,

zi. dodrinam, omnitprobare ; qu,e bom tenere, Ica oportuitme difcere,addi

fcere, philofophari-. nam pars minima horum in Vniuerfitatibus Acade-

micorum docetur & difcitur. In Vniuerfitate Dei Peripathctice,hoc

cftjcircumambulatorie nobis ftudendumatquc difcendum. Hxc me-

thodus mirabilis; qua, dedit Mihi Dev s Mirabilis; hxcvia,qua,(vc

tcirem,nonopinarer)ambulaui. (verfT. i8,&i57.)Qui5dcdit? Solus,in-

quam,DE v s.immcdiate &: mediatc: fubdclegate tamen Natura,Ignis,

Ars,Magiftri tam viui, quam muti ; corporalcs &: fpiritualcs boni,vigiIan-

do ac dormiendo.(verir. j 1.8: i j/.) Quaproptet in humilitate Chriftiana,

cum Virgine beata animo graro iure cano.* FecitmihimagniyquipetenseHy

Luc.i, 4^. Dicoque cum Propheta Regio : MiferAtor^ Mifertcors D o m i-

N V s, Longanimt! (jr multum Mifencors. Non inperpetuumiraf:ctur,necinater-

numcommtnabitur.NonfecundumpeccatAnoflrafecttnohis^nequefecundumtnic^n-

tates noftras retrtbuit nobts. .^uoniam/ecundicm altttlidtnem Cdlia Terra,corrobo-

rauit Mi(ericordiamfuam,Juperttmentesfe.^antHm difat orttttab occidi nte,lon -

gefecit anobisiniquitates nofiras. ^hiomodomifereturpaterfiltorum, mifericors esi

D o M I N V s ttmentibttffe: quoniarnipfe cognouttfigmtntuTnnofirum. Rero^dattti

r B

5^

148 INTERPRETATIONESeff,quoniampt{ims/(tmus.P(z\.io$.v.9,S)Cfeq(\. Verum& ccrtumeflehocfir-

mitercrede.quodtimentcs D £ i nomennonamittatis,qui perpcenitcn-

ctam Chriftianam(quz eft.timere D e v m,& rcccdere a malo,verf i j^.)^

peccato femper rcfurgit. Si quem, forte,oftcndunr,qux hic fcribo doceo-

que,is fe conferrc potcrit ad Laboratoria Philofophice inftruda, ac vide-

re labores Artis atque Naturar,& inde formas,efl~entias ac proprictates re-

rum intuerijpriufquam.inuidia crepanSjineptiflTimaquzquecontraAr-

cana D e i, & Lucem veritatis.fcribat.

CoROL larivm: RexGeber(vt videre eftexciushbroDiuinita-

tis)poftmultos&variosin Alchimiafruftraacvarieexanthlatos laborcs,

tandem Lapidis Philofophici Catholici vnici(poflunt quidem efle tot La-

pides, quod Rcs,attamen particulares; ex fpeciali,non nifi fpeciale ; ex

particulari,non nifi particularc; Vniuerfale ex vniuerfali: particularifmus

eft folcecilmus:) matena vnica, in triunitatecatholica, vera,Pra:pftrandi-

quc modo legitimo, vifionc fomniivnius fquod facere D e o facillimum,

&c impetrare credentiTheofophicequc Oranti&Laborantinonimpof-

fibile) Diuinitusfuitinftitutus. K_y4uc7or Ro/arum3>ga\de[>inxittotumo-

pus vlque ad complementum,licet tum temporis vlterius non viderit, nifi

vfqueadL e oN e m :fcio,inquir.fInfluentiadoftus Diuina, Lumincqucdudus Naturx)quia de neceflltatc Opus ad talem perueniet Naturam. Et

impoflibiIeefthocfciri,nifiaDEofciatur,autaMagiftro,quieamdoceac.

Bernhardi*! Comes Treuifanus vfus eadem diicendi methodo, qua ego,artem

callebat biennio antequam laboribus ablolueret eam. Bonits Lomhardns

Ferrariaijis Margaritam fcripfit pretio(.jmnoueIlam,priufqi'amLapidem

CathoIiconBenedidumplenaricpra:paraflet,dicenscap.i^.operiscitati:

Sapientum plurium Iibros vidimus,& iuxta pofle noftrum & modicum in •

genium ftudaimus, quamuis operationi & laborifuimusrar6dediti,&c.

Vide ipfum. Sic, Dionyfius Zacharius,aliique plures in eodem ftadio cur-

rentes,/3g^£floy,(DiuinafauenrcClemcntia)acceperunt. Oportetenim,

vt in hoc ftudio dodrina cxpcrimentum praccedat.non contra : Exeropla

Rhafis,Auicennas&aliorumphilofophorumfequamur,quifcriptonobis

ptodiderunt, harc ipfis cognita fuifle,ante experimentura,cum cogitatio-

nc fubtiU vehemen ti & longa. Methodo qua dixi ( ventacem abfquc glo

•

rianonecur non fatcrer?)deditmihi,qua:fcio &fcribo, Dev s:Ille,quiopcraturOM n i A.inOmnibus,dcditmihiS a pientiam, vcfci

amaliquid demyfticis, arcanis atqucfccretisSSicScriptura:, Mundiquevtriufquc:&quamuisnoningradufummo, tamcnineo, proquohabeocurhumilitcrgratiasagam De o.(verf 4.) Vnicuiqueenim , inquitPaulus,

Rom. 12,7. daturmantfejlatiofpirituiadvtilitatem, &c. Ha^cautcmomniaopcraturvnusatq,idcmSpiritus, diuidcnsfingulisproutvult: cuiusNo-

M E N fitBenediduminfecuIorum iecuh. Omnia hahent temptis/uHm,Ecclc.

5, i.Tcmpushadenusfuit,mcthodoprxfata,di(cendi:Tempusnunccft,v: inferuiam memorijc mea:, fcribendi, pingendi, annotandi: Tcmpus(D e o volentc & dance) in poftcrum erit,OMNiAin Oracorio & Labo-

iatorioadfinemcompIetumpcrduccndi,vfumquctriunum,videIicctDi-

uinum , Macro & Micro-Cofmicum , pcrfede transfcrendi. Phy diabolo.

FaxicDE v s.Amen.DiJpoJitionemorhisterrarum.^MundiconAitutionem;

quomodo

GRADVS SEXTI. i5'l

i?^

19 ^

qaomodotaduslicMuncius, Videvcrl'. 150. cumaliquotfecjucntibus. Si

K N s Cacholiconcriunumprimum, clcquofig. Amph. huius tertia, rite

cor!lideraicseiu!querchquias,q !is D e v s Catholiccpoluitatquccon-

clulitinniadam pccuHarcm, re/cruauitqucinvlus TheoSophicos Sapi-

cnti.Phylico r.hpmirr: frire<i rn.tlare in I ahor.-itfirio ^ad fcnlus riic cnim

voluit& ordinauic D E v s , cxpcricntia tcrtc^lcjbijppareretM undi E l o-

jjLL^t f^^^ATORi^; ar^^i^if^iiimron ft^itucndi ir^imiLdico^ creandi)mita.-

i)iLciiiIuia.Hincnofredil"cito, quariicMA g ne s i a Phil.Phyfico-Che-

micorum Cachohcifui Cachohca. Vnum fi pcr cocum noucris,cciam alce-

rum. Tunc incenigcs , quz annotaui verlT. iS,i<jy ,i6i.&c quarca Amphithcatri huius figura, vbi de Lapidis Philolophici egi \iu ttiuno. Hxc vide

•

rc, cil nonnifiSapientis. Proptct mundi ingratitudinem inuitus cogoc

(D E V M teft:or)digito compclcere labcllura . Attamen hhis doclrina: Hgu-

fis Amph. huius lccunda&tcrciatidehter inferuiuijinreruiamq; iequenti-

bus hilce.Nam * * Virtutes ElementoruTn\ Et fructuum eorum, quos

produxerunt, Gcn, i. HostequoquedoccbicvliisPhyfico-McdicuSjana-

lyfiPhyfico-Cheraicaprsparacoriapramilla.

Inicium, cxitum, medi-

umque temporis,^^ foKli-

tiorum vicillitudinem , ac

^ tcpeftar^im varietatem

,

verfi?. l^lmtmm (s" confumma,-

tionem (s* medietatem tempo-

rum, vicijjitudinum permuta-

tiones,^conjiv/mnationei tem-

porum,

Jmtium (^ confum.] HocexAftris, canquam AlphabccoCa:!efl;i, aMagiftcoexercicaco Aflromon.&: Aftr.legiaclciriporcil.Sunceniminfigna,

Tempora , Dics &: Annos , Gen. i , 14. Soljiiiiorum Tfajjitudiries.] Verfio-

num mutaciones, h. c. Sohs conuerfioncs, qua: funt dua? ; vna hyberna,qua

adnosaccedereincipit:altetaxftiua,quanonvla"aprogreditur,rcdadin-

fcriorcs circulos^^docendi caulla cxcogitatos) rccedcre incipit. Solftitia

duo appellantur r.Xia^^^c-Tra^^Solu z'er^Kes,iCtrepuinYincap2.ntur. Tempe-

ftatuwvariet.item.'] Commutationes tcmporum. HucreferEphcmcrides

Acris perpctuas Mizaldi;& Prognofticon Meteorographicon perpetuum

Sculteti . Itcm, ^auwfrn praclica & obferuaciones. ^ic ff^lctl rtlC^t a\ii-j<\t.

j^ Annicurfus, Scftella-

rumdilpofitiones,

Verfij. JfMorum mutationes , ^diuiJio?ies temporum , Annortm

circuitiis , acfitii-sjlellarum:

Ullorum mutationes^ &c.] Temperamencorum humanorum corporum,

quxaddirpofitionem &:conflitutionem Carh&conftellationum varian-

tur, mouentur, inclinantur. Imo adiones hominum aut redduntuiiifdem

difticiliores aut facihores: quia omnia, qus fub Sole funt,(uum habent pe-

culiarc tempus cercis deftinatum aftionibus. Annicur/iis.] Annotum cir-

culos , fiue circuitus , ic fiderum pofitiones. Eam Solis repetit.im conuer-

fionem , qux annos conficit , vulgo annorum reuoiutionem appellant.

'9r

iS<J

hr INTERPRETATIONES

i97 ^^Naturas animaliu,&:

[f iras bertiaru,/^ & vim ve-

roru , &: /trcogitadones iio-

minij,Ar,difFerentias virtrul-

toru, & /ir virtutes radicum.

Vcrfio. CN^turasAnmalium^ iraf-

que hejliarum^'-ventorum yim,

i^ cogitationes hominum , dif-

ferentutsplantarum^ radicum-

queficultates.

197

a

]

Naturas avimeliim, ] Confule rcquentia. TrM bcfliarnm, ] Imperus fcra-

rum ir.Tcundos. Quuiam affedus vettunr, accipicnrc; gcnu'; prolpecie.

Nam ^,ue«(5i!f, cft illapars in belliisi^rquchominibus.inquaclHedcs ua-

cundi;s,icaque vim iialcibilern inbcitiis intelligit. yirnvenio^nm^ Ge-

nerationes,proprietatcs,virtutes acoperationcs ventorum: Acris falubri-

tatem, &: inialubriratcm. Cog!ta.ttDncs hominim,'^ Hoc etiam nodra xcate

(tcftor Sapientiam ipfam ^.iSapientia vera, pcr pedillcquas

fuasfidclesdiIcftas,hoce(},Sc!cntias Sc Artesbonasfccrctiores(veifl.74.

& i9o.)Theofophicas,concclIuiii iuiifehominibus nonnullispns & bon.s

interquoscolumnalmp. Rom. ) mihinonignotis.f-dadmodum tamiha

ribus, probarepollem tcltimoniis vcris ac ccrri<,nifi loco releruarentur

commodiori: C LAVifortaflislecietiflima: Amphich.huius. At,inquies,

(vt eciam v.254.) Dt v s folus,qui Kx^^eyyu'pif,i2.\u\ liit? Verii elh Sapiens

ipfcfapienrertibirefpondet, verf 160. Dtjferentias virguhO' um,^Ql\ Do-ftrinadc Si gnatvra Rcrum Naturalium (quie Ars signata)plurimum hic locum habet: Signis cnim indicantibus Dfuinitus iii;im-

prelfis atquejinnexis cum hominibus colloquuntur, vires faculcatesque

doclarant, feque quales fint, magnifice exponunt. Hacfcientia dudusAdam,primusomniura noflrorum parens,impofuitcund:isanimant:bas

Tcrrx & vniuerfis volatihbus Ca:h,nomina fua Ellcntiaha &: propria, Ge-ncf 2,15». Ancillante hacSalomonf^hice Naturx in fcexorta)difputare

potuit fupcr hgnisaCedro,qua:eftin Libano,vfqueadhy<fopum,qusee-

grcditur dc paricte, &: diflercredeiumcntis& vohicribus&rcptihbus 2c

pifcibus. j.Rcg-4,5j. Hoc Alphabetvm inNatuta: hbro Ph y s i-

c o M E D ic V M,quodquidifcerertfpuit, monoculusmanebit&claudi-cans in Medicina. HocPhihppusThcophraftus Paracclfus(rcueraOVr-

manicm <^(clfpiades,\t\ veriflime de co teftatur /'(/r«j Ramm) a ccnebns ob -

liuionisinlucemfruduofifhmereuocduit: lohan.BaptiftaPortaNeapolit. inPhytognomonicis ahquo modo exphcuit: Ego(poftParacchumprimusomnium,PhycognomonicisPorts;inGcrmanianondum cxtan

tibus nec vilis(ex confilio & decreto amplifhmi CoIIegii Mcdici in Bafilc-

enfium Acadcmia pro Dodl:oris graduin Medicina confcquendo,! e h o -

V A H fummo iuuant",Thcf]bus affixis viginti odo, pubhcedocuiatquedcfendi, Anno Chrifti 15-88. die

2..J..Augufti ; defendamque pro viribus in

gloriam atque honorem D e i Mirabilis^auxihoeiufdem)donecvixero.

Non funt nuga:, qu=c Phyficus de rcrum Naturalium S 1 c na t v r 1 s

profitetur:nuga: funt, qua: nugiucndulusquidamcontranugatur. Vir-

tutcs radicum'] AnalyfisPhyficoChcrnica multum in hocadiumcntiprar-

ftarepoteft.

Omnia

GRADVS SEXTI. 153

i5>8 Omniadeniquc(]ua:func

recondita &: aperta cogno-

ui : nam omnium Artifex

Sapientiame docuic.

y

ii)5

Vecfti.If Et qtixcunque fiintabp

confa dl improuiftdidici:lf 0-

mntum enim ^rtifex docuit

me Sapjentia.

,^scunc^Hefnnt abfionf^ 5cc. ] Myfticc.arcane.fecrete.in SS* Scriptura,

in Nacura, &deniqueinvitacommuni. Omniummimarttfxdocuit, &c.]

Tam mcdiatequam immcdiate, pcrrpecub; &:dormiendoacvigilando,ctiam pcr iorccs. At quibus.quxlo auxiliis.vcl quomodo ? Rcfponfum fuf-

ficicns accipis paflimin Prologo hoc,Hguraque Amphit. huius quarta.

DoccmCjobfecro, /f«4f^ ///w/jwa^//, Spiritus SAPitNxijEDEivcrfl'.i.&ii5.;atcfoIo(inpollerumjricurhad:enus)erudiri,i!)ftituiacin-

rormaricupio,fitio,opto. Vosqui cftis myftcriorum Dti pcrcontatores

fecretorumque Natur.t: rcconditoruminue(ligatoies,imooninium quas

funtabfconfa&improuila,vos,uiquam,frateineadmoneojvtnequaquara

acccdatisNigromanticos,Spiritusmalignos, famiharesdiabolicosin An-geloslucisll' transfigurantes,2.Corinth.n,i4.fjgitc,fugite(iuadeo)irtos:

cumS A i> 1 E N T I A vetxftudiovenientvobis oM N i a Bona(verf 2.91.)

Hanc Lege & Doclrina Amphitheatri huius quznte vnicam,hancaudite

(olam:Nigra cum iuo magiftroorcohnquite. Danichccdifcitotererum

abfconditarum reuelationcs quaerere apud D e v m, cuius mechodum re-

perietis Dan.^2,17. & fcquentibus. ltem,Fig.Amphit.huius quarta.

J^um autem Vntcajtty o~

mniapoteH: in feiffdque ma~

ne?is tnnouat omnta, acfngu-

lojperatates infanclajfi traf

ferens animoj , amicos 7) b j,

Trophetojque e^ctt.

EcClim(S APIENTIA)fic ^"'•^^'

/^ vna /^ o M N I A poceft: &in fe permanens omnia in-

nouac: &:/^pernacionesin

Animas Saclas fe If crasferc.

If& Amicos Dei&c^ Pro-

pherasconfticuic.

Vaa ] Vnius D E i omnipotcntis vnica, vere cathohca,hoc eft, vniucrfa-

hsjquamobrem o mn i a porcftinOM nibvs, &inoMNiA. Resmi-ra, obferuatuque digna,quodproptereapofrit o m n i A.cum fit v n a,

vcl vnica. omirumlupetorani mirum,TR ivnvm omn i Ajverfjoj.

PerNationes, &c.] Non eft D E v s acceptor perfonarum, fcdm omnigen-te,populoautNationc,quitimetcum &operaturIuftitiam (hoc eft,de-

clinatamalo,&facitbonum,Pfalm.57,17.) acceptuseftilli. Ador.io,^^.

&55.Ha'C Rcligio Catholica,verf 184. Hocomnishomo,Eccl. 12,15.Huic

qui nomen dederit fuum, etiamfi 'olim non circurocifus, nechodie bapti-

latus(de iis loquor, qui vixerunt & viuunt cxtra coctumEcclcfisvifibi-

lem: non Cnira priuatio Sacramcntorum damrut.fed contemptus : eftque

Baptifmusnontantumfluminis,vetum&flaminis, hoceft, IgnisSpifitus

De iMirabilis,cuiusvia:impcrfcrucabilcs,admirandus :nulllqueadlma-

ginem & fimilitudinem D e i fotmato inuidedus) Amicus fit D e i , & par-

ipSMyftica ar-

cana,4cfe-

creta reue-

lat$APiiN-

TiaDii

i<?i)

iT4 INTERPRET ATIONESticeps Sapientia verx -, etficacia SAPiENXiit ^ternXjOmnipot :ntis, Mifericordis ( olim ) incarnandar, & ( in plenitudine teroporis ) m-

c.irnata;, hocefl IesvhChristi cruciiigendi & crucifixi,Saluatoris

Catholici in Omnes. Excmplo lunt non Ethnice , non impie, quamuis

inter Ethnicos feu impios viuentcs innumeri. Qjji,ii D k i amici hon fu-

»rrent.haud quaquam S a p i E n t i it thefaurosinexhauftos^quorum

pilhm in hoc Prologo fit enumeratio ) ex gratia Diuina poiTediflcnt. Se

transfcrt'] Reftc igitur efl:(vt fupra cx Capnionc allegauimus) Spiracu-

lum D E i &: Illuftratio Diuma datur a D e o , mitticur, non difcitur arte

quadamhumana,feuhumanitus:quamuisprocaaD e o impetrandace-

remonias qua(damTheoSophicas,non damno, h.e. Diuino-Magicas , dc

quibus pubhce fari nefas fummum. ^mkos D E i] Amicus cum fit,

quemadmodum redc dixit Ciccro de Amicitia, tanquam alter idem, ve-

rum quoque cft Capnionis, hb. de Verbo Mirifico, hoc, quod homo vni-

tusDE Ojfiatquafi De v s humanus,velquafihomo Diuinus. Videveif

25*3. Potetis,mifrater,amicus fadus D e i .Inflaentia.Lumine & MotuSpiritus S A p lEN T I yt replctus,iliuft:ratus&ductus,fieriatqueeffe(ab

litinuidiadido)tuusipGflimusvelHermcsTrifmcgiftus,autBczelecl,A-

chaliab, Pythagoras, Socratcs, Plato , Democritus, Hippocrates, Geber,

Calid, Haly, Morienus, Parmenides, Homcrus, Virgilius , Ouidius, Ray-

mundu";, Arnoldus,Ifaac,Vlraannus,Bernhardus,Paracelfus,Zacharius,

&c. ita,vt haudquaquam cgeas auxiho vel confilioLbrorumchartaceo-

rum eorum,i^uos antea, ob ignorantiam tuam, fucras admiratus. Bibis c-

nunexvnoeodemquc Sap i e nt i>e Oceanp,cquoSap<entesomncs;vndcficuti tuhaftenus fecutus fuiftialios,itapofteritefintfecuturi. APimandrojh.c.McnteDiuinzpotentix^^-tOiJj^rtK&xws^inftitueris^vtdice-

repofftscum Dauideexcap.zj.lib.z.Sam.verf 2,. SpiritutDommi locutus esi

perme,^Jermoeiuiperlinguam meam. NonfuntPhdofophi audoies,fcd

interprctesduntaxatNatura:,libriqueilliusmagni,^"loa'afiCr^atCf 6cf]cr

froffcn / i)ann t>cr ant>crc/i^'in ;cDermdi fcincm dono. Etiam fi amiifl tflen t li

bn charcacei omnium omninoomnes; tamen fciencia: &: artesMerho-

do pofTcnt reftitui hac ThcoSophica. Nam qui primum docuit, is & tc,

amicumfibifactum,amicedocebit;quiavult,promifitenim: femperdc-

dit, neceideficit.vndefemperdarepoteft. Etfi,vtfcri'ptoquodampecu-

liari docuit vir dodus & pius Michacl Neander, iuucnis vel homo fede-

cimannorum,niethodo fua humanitus poteft inftitui, vt euadatinPhi

lofophum perfedtum Acadcmicum:quarlt6 magis hoc prisftarepoterit

ilIe,aquo omne bonum, qui cftdonorumlargitor,mcthodo fua Chriftia-

no CabalifticaiacDiuino-M3giGa,vteuadas(quemadmodumdocentex

emplamulta) inThecfophum perfeftum feuabfolutum. VideverfT.io.

187.342, OIe H o VA Sap je NT I A,///'(7f^w4/.;f7,cuidelicirEcfrccumfi

liishominum.verf i^j.Z-ira^Wifi^verf 2.2.z.)^w««<i<j^(;r;eftomihi;inmolx-

rare mentique te lungc mear,vt amicusfim DEi,la:cerin tc, &:tranfmi-

grem totusin D E v m. Prophetas confiituit] Reuelationes Diuinas pa-

ticntes, earundemquc interpretes futura pr^dicentes, propric Prophera:

aut Vatcs dicuntur. Imbuuntur autem Propheta: ad prophecandum, per

Angelorumapparitiones&inftitutiones;pervifioncs;a:nigmata,figuras;

verbo

300

JOI

GRADVS SEXTI. '55

vcrboclaro 'k cxprefloiintcrno afflatu Spirltus D e i,tam vigilantcs quamdormientes.immediatc&mediatc, oracula De laccipiendo. Vidccap.

Numcriu. &figuram Amphithcatrihuiusquartam, Diccs: Spir/itu qno-

fnodo dtfcern.im'. Audi :Donum D e left difcretioSpintuum,i.Cor.lo,io.

S p I R I T V s Boninetxfunt Ve rit a s , quaomniaJuafigillatDE v s.

(EftcnimE m e s , Ve r i t a s,D e i (igillum, fig. Araph.huiusprima^&Pi E TA Sjcumadobferuantiamvnius Dei 5cvcra;pictacis ftudiumquof

uisinducit: Mah,ME NDACivM&SEDvcTioaDEovERo:&quamuis interdum fuadcat, dicat vcl faciat vera,non tamc pugnent(quodad vfum&finem ) cumlcgsDiuimtustraditainSS* Scriptuia, Natuia&Confcientiis noftris. De hoc vidc & legc eap. 15. Deutcronomii. Quic-

quid agis , Theo-Sophicc agc , & rcfpiceD e v m, Proximi Chjtritatem, &confcientiam propriaoj : hoc prudenter agere, rclpicerequc Hn;;m. Obii-

cis; Bonisfemperfele immiicetnequam illevcrfutus, qu.ilctransformat

in AngelumLucis, &feducicincauros&fimplices. Rclpondeo, Scimus

ex vcrbo D e i , officiorum Angelorum D E i Bonorum elfe, dctcndcrc

piosfiue De V M timentcs ab hodibus fuis, acctitlodireabomni malo.

Pial.34. verf 8. Immittet AngeUs Domtniin circuitH timeritium eiim , (^ erip:et

eos. Pfal.? 5. vciii 4 , y. & (?. Confundintur^rctierenntur-, quxrentes ammtim

mcam. Aiterta.nturretrorfum <:;};' corifundxntur , cogitantes mihtmaU. Tiinttm-

q»xm pultiis cmtefictem •venti; (j- Angeltis Bomim coar^anseos. Fiat ajia illorum

tenehrd (^ lubricum: (^Aifgctns Dominipcrfequenseos. Ec Plal. 91. verf 10. &feqq. TSlonaccedet adtemalutn-, crjlagelltim uon appropinqtiahtttabernacuhtuo.

,^oniam An^Usfuis mandauttdete, vtcujlodiantteinommhtisvitituis. Inma-

nibtisportahuntte: neforfeojfendxs adlipidem pedemtuum. Hifce confifusag

grcdiorDE vM orando, obferuans Dev Mmihirefpondentem.

Neminem enim diligit

D E V s, nifi qui cum Sapien-

tia confuetudinem habcat.

VerfiS./r ^Kl^^^^nem enim diligit

1) EV s, nifeumy qui cum S a-

piENTiA inhabitat.

l^minemdiligitD E v s , ntft, &c.] Perculfic (D E v M teflor ) animum

meum , dum Icgcbam, Vox hxc Sapiencis. D e v s bone, quid hoc efl ? ne-

mincmdiligereDEVM,nifieum,quicumS a p ie nt i a inhabitct:In-

habitat autem cumSAPiENTiA, non nifi in viis eius qui ambulat ; qui

Devm extoto cordeamat, &Proximum ficutfeipfum; quiprimum&

anteomnia quxritregnum De i; quitiraet Devm, &opcratur iufliti-

am,hocefl,TEOsoPHvs, qui folus veraj SAPiENTiit incola , do-

minx fuxmirifica; obediens, eique foli totus (Corpore, Spiritu & Anima)

deditusac feruiens: autfaltcm itafludens, verf i.Totumrequirithomi-

nem. Non potefl quis dominis inferuire duobus ; S a p i e N t i j« ittcr-

nx, &mundo immundo. (Se^njlinfludio hoctampio tam fando, tam

honefte fruduofb, & proximo , & nobifmetipfis: Mundus $-r(U«&/D e v s

5oni> / & contra. lacob. 4,4.

/fCum placucrint D o-1^'°'"*

I^t* fUcuennt Iehov/e

300 Vtdiligat

nosPsv s.

quscrarnus

S API J N-

TIAM.

501

1^6 INTERPRETATIONES

303

OmniaJatS API-

£MTIA.

via virij etiam tnmicos eiHs

pacatosredJetei.

MiNO \ix hominis, inimi-' ^""^^^

cos quoquc eius conucrcct

adpacem.

Cumplacuermt, &c.] Vc placeas D o M i N o, in viis S a p i e n t i >E (vcvi

7.) ambula: ncminem cnimdiligit Dev s, niliquicum Sap ient i a

iiihabitat , vedi 500. Et tunc coget D o M i N v s inimicos tuos paccm in-

irctecum: auteofdemdifpcrgct perSpiritum virtutisRuT:, vtcftSap. ir.

verf, zi.QuarcAchorduxfiliorura Ammon,Iudith.5,i7.&i9. T^nfitt,

ina\.\\z ,qtii tnfiilt4retpopulo ijlt , nifiqttandoreciffttactdtu D o M i N 1 D e ifni.

Quotiefcunqucautem pccnitueruntfercccHiireaeulUiD E liui, dcditeis

D b V s vittutcm reliftendi.

504

Eft enim pcrita Scientia:

D E I, atq; eiinitiata, ciufq-,

opcrumeledtrix.

Sap. 8.

Vetf^. /^ T>oUnx { etUm )efl 1^1-

sciPLiN a::De iy<isr elecinx

opentm iUitu.

Docirix, &c.]Doctrix, eleftrix.&inuentixScientixoperum Dei,&quaii qusdam Sacerdos atque Magiftraartificiofiflima, tam myfteriorum

SS^Scriprurs, Naturarquc fecretorumiiuieftigandorum&inuenicndo-

rum,quamDis c ip)l iN ;t, h. c. Ti M o r i sDei, verfT, 14, j.&ijS.

Quodfidiuitiarumeftin '^"'^^-

vita poflcflio dcfiderabilis:

quid S A p I E N T i A , omnia

opcrante , locupletius?

Etfff^diHitif appetitntuy

in vitaj qiudSapiehti aIo-

ciipletiitJj ifqtt£ operatur 0-

MNIA^

Sidtuitixappetitntur, &c.] Non tamenvtindefuperbias, sutremfacias

'nundancmundanam;fedvthoncfteviuas, fisque ElcemofynariusD e i;

in holpitiaU hoc magno,fubueniens Proximo tuocgcno.Sim hunc fineni

optas diuitias , fapientcr adiSAPiENTiAM vcram : dabit ex laboribus

manuum tuarum SAPiENTi.«inLABORATORio Sapicntibus

,

vndetuquoquedarcpoterisjvicc De i. Videverft'. zpijjij.&^ip. Diui-

tix,per S A p lE N T i>Elabores,Donum DEi,verf 32^. ^aoperatur

O M N I A.] QuiaeftOMNi Ain Omnibus, &inOmnia. vcrf i^p.vcr-

borum horum paucorum fenlus eftlatiffimus , imo infinitus. Mentis labo

res , iuxta Amphitheatrihuius dodrinam , hic Thco Sophicc cxerce ; ex-

pericrismirabilia. Vide vcrf 137. Ex cognitione, poflcirione&fruitione

horum , Philofophi veri mundum contempferunt immundum. Hinc vrx

MorieniRomani;0w«f.f^«/O mNi Kfecumhahentt alicnii atixiiiiincnindi

lent. Et Philippi Theophrafti Paracclfi; AhertM nenfit-, qHifiuiefftpotefl.

Aurcalibertas.

<^ Si autem fenfiis opc-j

^"^- *

ratur:quishorumqua:funt, I

Si autem Vrudentia agit,

atque opiera efficit : qmdiUain

magis

]o\

GRADVS SEXTI. IT7

magis quam Illa eft0' arti- remm natura artifaojttts eji ?

Siautewfa:p.is, &:c.] Si fcnfu , rationc, prudentia.intellcdu, artcaliquid

prxftariauceirici potcft.qLiid I l l a (qua;dar, fcit, intclligit&operatur

I

O M N I A)in rcrumNaturaarciricioliu.scft.autreperiripoteft? Arttfex.]

Eirenim(comprobantcExpcricntia)eilediixcorum omnium, qua^funtachuntl3ona,autinNaturj,autvita. Hjnc,igitur,pra:ficiasTibiip(i, necnon Oratorio ac Laboratorio tuo : vt tibi prxlit Spiritus familiaris , tc do-

ceac, ducac, cuftodut,beDcquenoire,velle, efle&poirelargiaturinO-M N I B V s.

Si vcro luftitiam quis di-

lio;it: laborcshuius virtuncs

funt: Tempcrantiam enim

Jocct, &: Prudentiam, iu-

ftitiam ac tortitudmcm qui-

bus nihil eft hominibus in

vitavtihus.

VetC;. Et fW/ilv sr iTiAM. quts

diligit; labores hiiiiis magnas

habent yirtiites: ffSobrteta-

tem entm (^Prvdentiamdocet, i^ Iflv ST niAM^FiRTVTEM, If quibus yti-

lius nthilejl tn ytta hominibus.

SiIuflitiiTnqHisdtligit, &c.] Si amatqtiisid, quodeft iuftumac^qmim(verfSi.) mediante Sa pie n t i A poliidcbit; vtver(." docccurjs». Scali-

quotfequentibus. Verfaturcnim II l a inconformandisquoquc homi-num moribus atquc virtutibus comparandis,DecaIogo cos conformcs vi

usreftudentes t^acicns. Sobrietatem.] Qua: ianuaeftomnium virtutura.

Anima ficca, prudcntilfima. Mcns obccfa , tendens deorfui-n non furfum.

Grapula(quam Diabolus concacat in bibulorum ccrcbclla ) focdius quid

omnibuslatrinis. verf 75?. Audi Paulum adEphef j, iJ}. T^lite, inquit,

ir.ebriari^uine ,in quo eft luxuria .fidimflemini Spiritufincio ^loquentes vohifmtt-

ipfs inpfalmis, cj- hym?iis, (^ cmticit Spiritualibus in cordibus vejlrisD o M i n o

:

^ratias agentesfcmperpro omni hus tn nomineD o M r N i noflriIhsvhChri-s ti,Deo c^F^m. Hxcille. Iciunium Ghriftiane inftitutumcumabfti-

ncntiaa nimio cibo & potu illicitifquc voluptatibus, cum Iudu& humili-

tatc animi , pcccatorum confcirione &: precatione Diuinam Glemcntiam(impIicitcrambientc,eftinftarfcoparum,quibuseuerrimur atquepurga-

mur proaducntu SS-'ho(pitisiintcmpIumfuum Gatholicon ('figuraAm-

phithcatrihuiusfccunda, &vcrf ii8.)triunum, Microcofmieon, reno-

uatum. Domat enim I e i v n i v m carnem ; humilitatem parit , fugans te-

meritatcm; Gaftitatis lumcn accendit ; Intclledum acuit; cleuat Men-tem ; falubriaconfiliaadminiftrat; fugatmorbos; &impetrat(cxgfatia)

gratiam Diuinam. luftitiam.] Illam , qua: virtutes in (^(q complcditut o-

mncs. ^uibftsnihilvtiliiis , &cc.] Nam ita viucntes , amici conftituimur

De I; aliasnequaquam: quoniam inmalcuolara animam non introibit

S A p I E N T I A , verf 118. Ncc vllum diligitD e v s , nifi qui cum S a p i-

E N T I A inhabitat. verf 300,

'S8 INTERPRETATIONES

306

507

Et JfJimultitiidmemSc 1-

INTIA dcjiderat quis : fcit

frneterita , c^ de futuris tejh-

mat: J^fcit njerjutias fermo-

num, f£ J^ diffolutiones argu-

mentorum : [f figna ^ mon-

flra fcit antequam fiant ,• O"

[feue?itus temporum i^fecu-

lorum.

Prajterca (1 quis multa- ^"^*-

rum vfum rcrum deddcrat,

\\xc antiqua nouit,&: futura

coniedtat^fermonum verfu-

tias atque ^nigmatum ex-

plicationcs intclligit,figna

& prodigia pr^nofcit, cuen-

tuscj; tcmpellatum ac tcm-

porum.

Si mu/titudinem Scien(iit,iic.^ Siautcmetiam Scientias reconditas,Aftes

recretas& Experientiam multarum rerum defideret quis,fcit 1 1. l a prx-

fcrita,pr2fentia & tutura: neque folum Ipfa taha fcire vult.verum quoquefuxi1:udio(ogermano,ideft,fidcIidilcdlo,mcdiantibusancillisfuisHdelio-

ribusaut virginibusquaficubicularibus, (vertr74.&: z/o.^Scientiisputa

& Artibusfecrctioribusbonis,iuxtaLegesatqucDoctrinam Amphithca-tri huiusTheofophiccreuelare, communicare, dare&fortunatoinfpira-

rcfuccertuLabores eius,virtuose potcft, libenter vult,atqueamicegau-

der. Sctt 'verfuti^isfirmonum^ Fallacias orationis, & folutiones a:nigma-

tum ; qus func obfcurx atque implicatx fententia: , quales Solomoni pro

ponebatRcgina Aufi:riautSiiba,3.Reg.io,i.&z.Paralip.p,i. Itcm Para-

boiarum,Allegoriarum,Mecaphoranim & figura?umaliardm,ver(!^.Z)//^

folutionesargumentorum'^ Quia Ve r i t a s eft; cuiadftipulaturExperien

tia,refutans (yllogifmum lophifticum omncm. Signa(^monfira,&Cc.]Non

tantum Ipla lcit,(cd etiam 0't iam dithim) hominibus aperit. Quomodo?Annuntiationevirginumfuarumcubiculariumj&mihi/^fatearvcritatem)

quoquenonnunquamfamiliariirtn: ChriftianeChrilUano. Euentus tem-

pru7n (jrfecul. ] Proptcrea Prophetas(v. joj.)conftituere poteftarque

conftituit.

<^ Propofui crgo h a n c

j^ adduccrc mihi ad conui-

ucndum ^<^' lciens quoni-

am i^mccum communica-bit de bonis,&: erit allocii-

tiotardiimei.

Vctfj. Itaquehanc decreui mihi ad

'-ufltm '-vita ac confuctudinem

adiungere^ certofciens eam ho-

norum confultrtcem mihtfore,

curarumque ac molefit£ confo-

latncem.

/'/<7/(7/2!/,&c.]Diuinumpropofitumhoc,&:fummebcatum.Propofuifti

idem in me mihi.o Hhochmahel, inque co fitmum &: faxum mc vt teneas,

oio.Amen. i^dduceremihi adco/iu.^Soiorem, Amicam, vcrf 106^. Spon-(am, vct f I4<?. eam afTumere mihi : affociarc niihi , vt veniat in me Spiiitus

cius familiaris, verf i zj. In hortum delitiarum vel Paradyfum mctis mea:.

toVw^Ccrrofciens.nonopinans. Diftidcntia,deS A p ie n t i Afibiafti-

ftenda,noncadatinS AP ie n t i ^ftudiofum :aliasfruftrabiturftnepro-

pofiti

506

GRADVS SEXTI. 159

J08

305)

pofitiboniopraco. vcrlL 1. 15>: 116. Alecum temmunicahit de bonis , &:c.] Sci-

cns Sapientiam alliftriccm lediiim D e i fverf 25 j :} iam faclam A-

micam meam, m)hi(D 1 1 Amico) tuturam in medicationibus &: foliloqui-

is (verfT. 28, 1^8,1^2,170,

5

3<j.&:c.jdc S a p i e n t x it laboribusfapienter

&:tTU(:iluoseinfticuendis,Con(iliariam Sapiencinimam,&:confolatricem

(imul curarum atque molcftiarum: fidcliilimam. Eftcnim in labore requi-

cs, in xllu tempenes, in fletu (olacium.dulcc refrigerium, quemadmodumrede canit E(?c!cfia. Sciens , quod in dubiis &: confilium bonum datura fic,

& folatium in curis molcftii(quegratum.Intelligent hjcc non nifi fideles bc

experti;quibus, fopitisjeniitjus alicduofis & rationc nudc humana , L v-

MENMENTis Diuinitus accenfum cadit iupcr Intclledum.mouens H-

beram credendi voluntatem : quxNobilissima notitivEviA.Quoddeliteris icnpiitprxclarc M. Tullius, Orationcjpro Archia, longe

^quiorerationead Sap i e n t i 7?Lvera:(ludiumtras(crridcbctacpoceil,

vbi (icinquic : Hxcjiudn aieUfcentinrn alunt , fencciutem ohlcciant , fecundai

res orntnt , aduerflsperfugium aeJoiatiumpr,the7tt : delefiaKt domi , non impediunt

foris ypernociant nohifium .,pereo}-mwtur , rujlicantur. £luodJiipfih£cnecattirige-

re^neauefenju noftroguflarepoJJcmus , tameneamtrartdebemus , etiimcuminaltii

^'/We/waj. Hxeille. Felici(limus,igicur,quicumS a Pi e nt i Ainhabicat,

&cumquo It l a.

/f HabcbopropterHANc^"'^'°

claritatc ad jurbas, &: hono-

rcm apud feniores iuucnis.

Gloriam in njulgiis propter

hanc adtpijcar , e3^ honorem a-

pudjemores luuenis.

Hahehopropter hanc cUrititem ,t<.c.^ Ratio cfl:,quod 'gnorantia fit matcr

adrmrationis; admiratio autem parit claritatem,gloriam,honorem. Igno-

rantenimilli, quodtu noris. Deinde:cum S a p ie nt 1 a ipfafitclara,

vcrf 142. Prasclaros quoquc rcddit Dodrinx & Difciplinx filios h.-credcs

fuos fideles dilcdos , (quorum initia in vita , complcmentum in futura) i\-

ue iuuenes ii (int , fiue xtate fenes ; verf 21. &: 2 y. tam apud plebem , quamwopulifeniores: obDonaacBonaS a p ient i.ffi , benigneiisconcefla.

Surit cnim hiin De o ip s o,.Q^i erat,est, erit oMNlAinOmnibus , vera G l o r i A & vidoria noftra.

Acutus inueniar in iu-

dicio, in confpediuq; po-

tcntum cro admirabilis.

Vtrf n. EtIfacutus inueniaf in iu-

^ dicioj t^ inconj^eciu potentium

admirabilti ero , i^factesprinci-

pum admirahunturme.

KyfcutusinuentAr , &c.] Quis iuftius , quis acurius iudicab't ? quam is cui

Sapientia Iehov.* aconfiliis. IneonJj)eciupotent.l^Vt\iccsttic\\:t

quaterquc felices Potentcs , fi mircntur , audiant , ament Sapientcs , oIjc-

diantque eis. 2((^J)an!l |lc§(t C^ U)o( cmb ftc. Nam Sapientes fiunc Reges Sa-

picnturaconfuetudme. verf. 74.

50

500 Sapiinti/s

frudus.

1

l6o INTLKPRETATIONES

510 Mctaccntecxpedabunt, ^"^•"-

loquentemcji attentc audi-

ent, atq-, dum pluribusdif-

fcram , ori fuo manus appo-

ncnt.

j^ Tacente mefujlmehunt y

^ loquentem me rejficient , (y

Jermocinante neplura , ffma-

nus orijlio imponent.

Tacentemme^fujimbimt , fcc.] Cumexpedrationefumma attcndent, vt

egoloqnar^rpedantesaliquidfingulare.Nolicogitare.quidegoproferam

fingulaic , cum nihil pollit dici , quod non fit diftum prius : 6 te miferuml

diffidentixtuxatquepigritixinfignehoccftargumentum. QuafiSpiri-

tusSAPiENTijt crfet exhauftus , vt non xque in te , ac in aliis veteribus

etiam hodie poflk aut veUt inuenire noua &: antca inaudita. Quamdiu vis

eire aUerius iogcnii mancipium ? Manworiimponent.'^ Significat hzc ma-

nusadosappofitioatq; admatiofummumftudiumvoluptarcmque, quz

(i^jAjjKgi*} G rxcis appcilatur ; facmnt enim audientiam , qui ita filent , & fi^

lentuimrummum.

510

51X Tropter hanc ^ ii^mertali-

tatem ohtmeho , ac relmquam

memoriam pojieris femptter-

nam.

Prartcrea^^habebo per '^"'^'3.

H ANcimmortalitatem-, &:

memoriam «tcrna his qui

poft mc futuri funt relin-

quam.

HabebopropterhancimTnortalitatem.'^ Datenim S A p i£ n t i A claritatcm

aEternam. Et,(\\cx:nxr\y(]uodd\\\thihn\cm,DtgnumlaudevirumMiifave-

tat mon, quanto magis hoc Sapientis noftn ; Mcmoria «nim i ufti cum lau-

dibus: nomenimpiorum putrefcet. Pro. 10, 7. tJ^UmerUSapientiifemper

/>z^^»f<//c7/tf«^.SuntenimHbrivafimemon2, &:famapcrpetua fapicntum.

Amphithcatrohoc(laus D e o)& cgo Hemir.mKhunrath. LipfMed.Dofl,TheoSophi.camarormemoriam pofterisrehnquamhoncftara&: bonamapudbonosretiamindefpedumdiabohiquamaruaaqueipfius. Etquam-uis fucum diccndi non fim fecutus , fciatis , caufx veritatcm potius , quamlocutionisornatum mequarfiuifTe. Gratiasautemago Deo meo,quodhoc virtutis fignum voluerim (D £ i gratia) oftenderc. Sap. 5,14.

jii

jij

Populos gubernabo , na-

tioncfquc mihi fubditx c-

runt.

Vctfi4.JfDiJponam populos : ^

Ijnationes mihi erunt fubdi-

t£.

Di^onampfpnlos ,^c.'] Tamdodrinahtcr, quam pohtice. Nationesmi-

hieruntfubdttx.] Quia Rex.

511

i^Timebuntmcaudicn-j

^"''^

tcs Rcgcs horrendi; <^in I

Tyrani Jormidahiles quum

audimnt y meextimefent, in

muItitu-

512

515

GRADVS SEXTI. idi

mulcicijdinc vidcbor bo-

nus , 6c in bcllo tortis.

multitudine bonus yidel?or, mbellojlremits.

oH

5'J

516

Timehunt //.r , ixTc.] Hollibus &: iniinicis meis Formidabilis ero ; & terro-

remeis S a p i k^j t 1 a (qu>c mccuin) miiciet , a DoM i N o pio (ponfa

mihi concclla. 1» multitudine,?<.c^h\ viilgus bonusapparebotcmporepa-

cis proptcrl v s T it 1 A M,exqiiavinboniappellantur: &: fortis , tem-

porcbclli,propterS a p i E N t i a Mjquarmeliorquam vircs.vcrf. ^3.

/^f Hxccogitasapudmc, ^"'•'+- Izfxcnpudmcreputas,fum-

&c commemorans in cordc maqueanimicuraperpendenSj

meo,/^quoniamimmorta- ejje immortalitatem mcogna-

lis cft in cogitacione S a p i- tioneSapientite,

E N T 1 /E.I

H,er.coiinnsapuJlme, tccP^ Nonobitcr, nonrupcrficialiter,redfl:udiose

ac ful:icitc incoidemcohxc, ide(I, S a p i e n t i >?; thclauros, laborcs,

truftus&r vrilitates, animiLmce perpendens. Mcdicationcm &:ftudium

coniunxitSipiensnofter, cumlaboribusde S a i' i e n t i Afulceptis, in

quoetiam a nobis ftudiose imitjindus : Orando &: Laborando fimul. Nonlaborandamab(qucftudio &:mcditationein Oratorio. .^onidm immor-

taliiej}, &c.]Sv"ioplinhicinflicuicvcilit;atumS a p i e N t i a , dcquibus

inpra-ccdcntiDus prolixc.

/^Ef inamicitia Il/ius de-

leciatio bona, ^ in operibtts

manuum ilhns honejzasjinede-

feciione,<(sr m certamme loque-

UlUtusSA PiENTi AjO^pra-

clantas in commumcattonefer-

monumlvsivs^

VcrC j8.Ec bonam inamicicia il-

lius delcclacionem, diuici-

afquc incxhauftasinlabori-

busmanuumeius, acquein

c^grcllione eoUocucioneqi

eiuidemPrudcnciam,atqiin

communicacione fermonu

crloriam.

£//»rf«/ci/«i//;w,&c.]TriahicSapientixfiliocommcndantur. I. Ami-

citia Sapientix i£ternx; deindc Labores eius, demum coUoquium. Labo-

rura veio eius & colloquii nemo poteft ficri particcps, nifi contradaprius

firma & inuiolabili cum cadem amicitia : quod non nifi rclidi & repudia-

ca mundan a Sapientia immunda ficri poteft. Tum deraum ycra& fincera

diA.iQ,j.iXri^ djledatioex Amicitia ^ternx Sapientix hauriripotcft. Ex

laboribuscms,honeftxdiuiti2:excoIloquio,prudentia&gloria.

/yBcacusliomoquiinuc-

nicSAPitNT I AMj&quiaf-

fluic P R V D E N T I A.(Lcgitur&:,

effttit Pry.dcnuam.

Prou. ;. Beatus homo , qui inuemt

Sapienttam, f^homo qui pro-

ducittniucemintelltgentiam.

X

514

51^

Fruftus&Vtilitatcs

Sapientjavcrae.

"Ij "OAlr"-

116 SapientJ/g

laus.

/

16^1 INTERPRETATIONES

SapienT I (E dona,

' d frudut.

P7

518

BeatM homo ,qui,&cc.]Quid,q\ixlo,hciiUuseo,qui inucnit S apie N-

T I AMf CumintocoVniuerfo nihil fic prarftancius, cxcellencius,vriUus

Sapiektia. Racio eft, quia dat D e v m ; Semetipram ; Amicos facit

D E I ; Prophctas conftituit; dat longitudinem dierum; honores; diuitias;

o M N lA. Videverir.ji^.&ijiy.QuisetgOjmortaliumnonquaEreret.tota-

que vif-T. amaiet eam? Occupct vlcimum magna fcabicSjCxuletque e li-

mineMundi.

Mclior cft acquifitio E-

ius ff negotiacionc auri &argenti,/^primi &:puriflimi

frudluseius.

VaC 14. ^ia melior eH negotiatio

cms negotiatione argenti : ty

auro meltore^ prouentus eita.

7{egotUtione ituri,!:Cc.] Negotiationc mundana, Q^xfiniintiariaifonerato-

ria.pjtYtiUni deceptoria, &c. omni ; infticuta, exercicio indetefloj propter fo-

las diuitias pecuniarias,aurum &argencum. S a p i e n t i a acquiricur

praxi cancum TheoSophica mcncali, ex infpiracione Diuina, in Oratorio

vcroque; S a p i e n t i a frudus non infimi nancifcuncur negoriacione

laborum manualium Sapienci,in Laboracorio. Hermcs cap.i. Intamlonga

^tate, inquit, ncn defliti etcperiri, nec Animx a Uborepeperci, artern (^ hanc fcien

tiamfiltM D E I 'uiuiinjpirationehayuiyquimihifamulofuopanderedignattti eH.

Et paulopoft: D E o gratiai agtteiC^mhanc[cicntiam vos docutt (mediate & im-

mediate )gratos enim diligit. Primi ^ pnrijf&cc.'\ B o N v j(t enim s v M-

M V m,(Deid on vM)HominiadMonadisfimplicitatemredufto,re-

duciveTheoSophiceftudenti,confert,videlicet,Agnitionem,Cognicio-

nem,Cognationem,Vnionem&FruitionemlE h o wa^Qk e a t v Rit

acqucNAT V RiE,H o M iN I sq;i p s i V s,hoceft,CacholioeoMN ia:

in quo tercriuno , plufquaperfeda, vcra, fumma, Catholica, hic &r in arter-

numfrudtuoseduratura^confiftic Beatitvdo. Omnianamque Deimyfteria ( quae nos fcire vult) Natur.rque fecreta,omnis morum &; Lcgumratio iuftarunijomnis prarteritorum, prxfencium &: fucurorum nocicia , cx

S A p i E N t I A jeteinaE, folius vcra:,fonce inexhaufto, fcacuriuncemanat

&:deriuanturinnos,percloquiaeius Librorum SS.* Scripturaf,Macro&

MicroCofmirairabilia,mirabilircrreuelantur&tradunturnobis,audiun-

tui-,videncur,obieruantur,aDo£l:rin2;& Difciplinxfiliis.Noncuiuis taci-

leadircCorinthum,nedumS a p ie n x litgazamiTheoSophiceOran-du, fapienter Laborandil : ChriftianoCabaliftice, DiuinoMagice, & Phy

(icoChcmice,iuxta Leges atq; Dodrinam Amph. huius, currendii fudan-

duminOiacorii&Laboratorii ftadio. Vidtori /S^Cflfo^quodeft^vidoria;

praemium, dccernicur; non fomno vitiorum dormienti auc pigro.

Prctiofior cft cundbis o- verCi^.'^retiofioreflmargarttisyf^

pibusj &;/^omnia quxdc- omnia defiderabtlia tua non

fidcrantur, huic nonvalcnt aquanturei.

comparari.

Omnia ] Mundana ,quorB gloria vana : Sapiencia enim propccr fe ipfam

cognofcicur atque inucftigatur; quia in ea eft res interna, Aurum & Ar-

gentum,

n?

r-o

511

GRADVS SEXTI. 16}

gentum, & nonexterna, &:limulverir:itisinq«i(itio. LabonbiiscnimSapientix*, h. c. ChriH:ianoC.ab.il)lucis, Duiino-Magicis, &Phyfico-Che-micis acquiritur Lapis Philolophorum, quidat Solcm & Lunampcr&:exfeicumcxterjE artesomnes addiicanturnonproprcr feipfas, lcdpro-

pter, aurum&:argcntum,extranca.QjjareS A Pi ent i a cxrere,exFon-

tc Bcnignitacis fuxpercnni, largidlmc donat(modo, quo dictum)opes

innumcras , thcfaurum inlinitum : Bona &i Dona Animi , Corporis atque

Fortunxjdida. Vidcverfl. 4^,114. tc^iy.

Lonmcudo dicruin dcx-

tera illius: &in (iniftrailli-

us , diuitiaj & gloria.

yeiC.16. ,^ Lotigitudo dterum in

d.extera EirtSyZ^ infimfira, lUi-

iis aiuittx, ^ghoria.

Longitudo ditriim , &c.] Mcdianteenim Physico-ChemiA, (qUcT

SAPiENTiit verx, inhocleculo, pediflequaeftfidclis, &virgoquail

Cubicularisalecretis NaturalibusjfilioDifciplinxinduftrio, D o m i N a

benignc Jargitur Vcgetabilium , Animahum partiumque corundcm , Mi-neralmm, Lapidum, Gemmarum , Margaritarum , & Metallorum Ellcn-

tias prstiofas , fubtilitatefq; falutariter etficacifTimasumo , &: L a p i d e mPhilosophorvm, reftaurationisac conferuationis noftrsvenlll-

mamMedicinam Catholicam : cx quorum vfu lcgitime Mcdico , longitu

do dierum. D i v i t i .« vero , ex Lapidis catholici prxfati benedidi vi mi-

rifica, qua MAalla inferiora in fuperiora, hoc eft.in Argentum &: Aurum,reueraconuertuntur, &incfre&:informa fruduofiflime traufmutantur.

G L o Ri A dcnique, exvfuLapidisplufquamperfectiChriftianoCabali-

flice Diuino. Vide figuram Amphitheatri huius quartam. Obferuandum:quo dextra dignior fini ftra, eo longius prxterendus diuitiis pecuniariis fa-

nus & longaruus vita: ftatus. Vide verfT. 3 2(3.

515

/^Via^eius pulchrx, & ^"^'^-

omncs (cmitic lllius pacifi-

ca:.

Vix eius^ yix deleSiabilesi

0* omnesfimitte eius^ax.

Vi/temspulchr£?^ Totapulchraeft Sapientta, forormea, ob verita-

tem in Dodrina& Laboribus , vtilitatemq; ex frudibus : PacificA, fiue Pax;

quia animiirrcquietudinema Deo ipfohominiimmiflam, etiamfuper

Phyfico artificialibus (de qua tertia huius Amphitheatri parte , fub nume-ro I. Probat. j. ) fruduosc fedat , defiderium ardens fufficienter implet ; &hominem totum tranquillum, quietumac verapacc ( verf. 25.) interne

&

extcrne , pacificum reddit.

jio

/^Lignum vitx eft his qui

apprachcnderint Eam;& qui

tcnucritEam , beatus.

Vetf 18. Hxc Itgnum yttdz efi appre-

hendenttbus eam: i£ aui tenent

eamy beatt.

X z

5ii

i<54 INTERPRETATIONES

3"

3 »5

5*4

L

X/g«ifOTa'//^.]Secundum corpus, Spiricum & Animam: invicahacat-

que tutura. Poteft etiam hic pcr Lignum virje incelligi cognicioD e i , fui-

ipfius, &Naturz:luntenimhn;trescognitionesfru(StusS A p ie n t i j€.

Ab cftcdu ergo &confcqucnti (tanquam fignaturaindicante) iudican-

dum quoque &c concludendum , quod Theo- Sophi.SAPiENxijt La-

bores(puta, Chriftiano-Cabalifticos,Phyiico-Magicos,&PhyficoChe-

micos)fapienterexercentes, (hienimS A pie nt i am cumfrudihusE-

ius apprxhcndunt tenentquc,) fmt ctiam immatricuiati in album iufto-

rum.Nam trudus iufti iignum vitx.Prou.it^^o.Palllue & Adiue.MagnumfolatiumhocCabalx, Magix&: AlchemiasTheo-Sophice operamdanri.

Certiticatiovocationisdminx.

Quonia Sapientia os mu-torum aperuit, linguafqi ^^-

fantium feeit difcrtas.

Sap. I».

Vctfii./fSATltNTIA {£tenim)a-

pemitos mutomm, t^ Imgttas

tnfxntmmfacit dijirtas.

l^^

S a p. afernhos, &c.] Eloquentiavera cum Sapientiaconiundaeft; &nafcicurexmultarum rerummfalhbili cognitione. Vbienimresipfa: dc-

ficiunt , ex veris Sapientis theiauris , Spiritualibus , Diuinis aut Naturali-

busdepromptx, ibiharc rerum inopia, autobmutefcere facithominem

in rebus arduis , auceftundic fe animus , in ineptam , vanam &: ftultam gar-

ruhtaccm&vaniloquentiam,D e o , Angelis&hominibusinuifam. Fal-

facloquentianafcitur exfcrpentina lilaaftutia, &opushafcetmultisver-

borum lenociniis , colonbus & pcrfuaGonibus, adfallendos animoshominum.

McCUm (vlteriusinquit S A-

P I E N T I A I P S A ) eft C O N-

siLiVM&;/EctyiTA s,mea

cft pRVDENTiA, mea eft

FORTIT VDO.

Prou.8.

VeiCH JfTenes me efl conjilium i^

Saptentta^ Egofum Intelltgen'

tta y mea ^fortttudo.

i

Penesmeefl Canf.^ S A p . ] Non pcnes fapientes huius mundi immundiinfipiences , pafllm in ftatu Ecclefiaftico & Politico,diabohcaaftutia, im-

picregnantes:aucinfchoHsquibufdamEchnice,hoceft, contraS a p i-

E N T I A M vcram ( in& ex SS* Scripcura: , Nacura:& Mentis purx libris

,

autTheo-Sophice,velPhyfice, Phyfico-Chcmice, Phyfico-Magice,&c.vtfupra annotatum, fimpliciveritatevcracique fimplicitatedocentem)

fecuhdum Echnicorum quorundam deliria fupcrciIiose&(prohdolor)

impunciuuencutemfeducenccs. Sapienti^ TEternxfoIiuseft Con-filium > Sapiencia , Prudencia , Fortitudo : finc cuius Spiritus afflatu nemovnquam vere Sapiens , Philofophus , Confiho valcns , Pludens , Fortis : fi-

nc cuius infpiracione ,& illuftracione, dodrina nulla vera , folida aut fana.

Pcrme Regcs regnant, &j

Vcrf 15. I IfPermeregesregnant,^

Principcs

5^3.

J14

GRADVS SEXTI. i6s

Principcs decernuntiuftiti-

am.

Legum conditores mjia decer-

KUUt.

F/rrOT^&rc.JPerLcgcmmcam.quxrcintillaS A p lE n t i it iuftiti.xquc'

mcat: & propterea conformis mihmicc ipfi. Ego ipfa Lcx mea,Iufl:itia,Ve-

ritas, Salus& AnimaRegni. Egoiii(hcuoMagiftratus,&mutoimperia,

promeavoluntate.

Per me Principes domi-

natur,& prmcipes&omnes

iudicesTerr^c.

vcrf u. cj)gj. ^g f^prlncipes impe-

ranty O* fotentes mjia decer-

nunt.

PrinsipesimperAnt.'] Ad verbum,principabunt

,

id eft , officio Principum

,

Doniinorumautlmperatorum funguntur. Hebrari, interGermanosho-

diernoclieviucntes,Germaniccvertnnt, Kexregnauit ,t(tftini^f^atQ<(&nu

gff, AnvcroPrincipesomnesper S a pien t i AMregnantr Non,fcdn (altem , qui fvt eft verl! i^o.; diligunt eam , & qui mane ad eam vigilant

:

non qui diligunt comefTationes 6: potationes, quorumD E v s ventcr eft:

qui Deos flmulanc , &J Bacchanalia viuunt.

Mecum funt^ diuitis ^"^ '*•

& gloria, tpes fuperbs &iuftitia.

'T)miti£ (^ gloria mecum

funt, fuhftantia jlahilU ^ ^m-

jiitta.

D/«//;,«c^"'^/m«,&c.]Subftantia multa& magna: opcs non tantum fem-

pet & inxternum duratura?,verum quoque pceuniarix& tcmporalcs.Vn-

de patet, etiam diuitias non fmipliciter cftTe damnandas ; cum cx S a p i-

E N T i it laboribus , (ingulare S a p i e N t i ^ fint Donum. Contempla-

mini, qu£efo , vnius faltera operis Phyfico Chemici, Catholici, (de Caba-

lifticis & Magicis iam lubenstaceo) vfura fru£l:uravc tranfmutatorium,

tertia 5: quarta Amphitheatri l^ius partibus veracitcrannotatum ; mira-

bimini S a p ie nt i>EinNatura(perartem)viresatquefecreta, &con-firmcmini in veritatcde veritate Thcfaurorum SAPiENTiiE jEternjc.

Naturalium, vosS apie n t i.«ver2theoriceacpra£ticeftudentes. Vi-

deverir.3o,5i4>3iJ«&ii9.

Melior eft frudus mcus

auro &obrizo: &:prouetus

meus argento elc£ko.

Veri: V.If^elior eftfruSltu meta

auroiis^LapidepretioJo: ^ge-

nimma mea argento eieSio.

eJMelioreft, Sjc.] TeftiraonioD E i ipfius, Iib. 5. Reg. 5, ri. Vbi ficlegitur:

Di/exit autem Solomon D o M i N v M , ambulam inprxceptit DauidpatrUftti , ex-

cepto quodinexcelftsimmolabat , ^ accendebatthymiama. {^pparuit autem D o-

M I N y .s Solomoni in GabaOHperfomnium no£ie , dicens , poftula e^uodvii , vtdem

tibi. Et ait Soltmon -^Dabis ergoftruo tuo cor docile , vtpopulumtuum iudicarepojftt.

5iJ

^16

317

FinisSapi-

cncix.

,aS

Ji?

55 o

i66 INTERPRETATIONES(^difcernereiftter bonum(^malum. Pltcuttergo/err/to corum D o M i N o , auod

Solomonj>of}ulii(J'ithuiufmfidirem. EtdixitDo M iNV s Solomoni, quiaftoJinU-

it verbum hoc,Q" nonvftnflt tthi dies multos , nec diuitias , aut^ntmas immirorHm

luorum , fedpojlulajii tibiSaMenuim-, addijccrnendum tudtcium: ecce,fecitibi/e-

cundum fermones tuos-, (^ dedi ttbicorfipiens ^int(ll'ge»Sy tnlantum, -vtntdltii

tute tejimilis tuifuerit , necpo[itefurre6}urtt5fit:f:d(jrh^c,c[uxnonpoflulifii ,de

ditibiydiuiti.t^sfcilifet ,(^oljriam , vt nemofuerttftmilistuiin Regibu^ , cunciU re-

tro dtehiu. Si iutem ambnlwerii in viis mep< , dr cuflodkrisprxcepta, mea, , c^ man-

dita mea ,fctst ambu/auitpater tutts , lengjsfac!.im dies ttios. Igitureuigilauit Solo

-

mon , ey intelltxit quod iffet(omr.ium : cumque veniffet lerufalem , fletit coram arca

fiederis D o M I Ni , (rohtulit holocaufla, ^fecit victtmaspacificas, ^grande

comiuium vntuerftsfawfliifuU. Omnis S A p I E n T i i« i£cernae fructus bo-

(lUSiOptimuSjquiDiuinusipeiduransinoirneaEuum.Vidcverf.^y. 5^:214.

^ Vt ditc diligcnccs mc ,'^"'^ "•

&^ thefauros eorum rc-

pleam.

Vt dtltgentes me h^reditare

faciam ejpperpettttim, t^ the-

fturos eorHm repleam.

Vt ditem ] Corpore , Spiritu& Anima j Bonis ac Donis Corporis , Ani-

mi & Fortun^, communi voce diftis : In tcmpore, & in zterniim duratu-

ris. Thcfauros'^ Corporis , Spiritus , Mentis, didlofque Fortuna^. Internos,

8«:extcrnos:corporalesacipirituaIcs.

Quimcinucncrit, /f in-

ucniet vicam, & [f hauricc

falutcm aD o M I N o.

Verf 5j. V^m qui inueniet me , in-

uemtvitam: i^hattrttyolttn-

tatemalEHo vah.

Inueniet vitam ] Eft cnim fons vita? , fi quis fitit , vcniet ad cum , & bibat

,

lohan. 4 , 14. E(a. J5

,

1. Apoc. zi,6. Ncc xtcrnam folum inucniet ; verum

& in hoc mundo temporalcm longiorem , ex frudibus S a p i E n t i ^t la-

borum Phyiico Chcmicorum. Namlongitudo dicrum, indcxtera eius.

Vidcvcrf.319. Htf«r/f//i/«/f7»,&:c.]GratiiteritDo m 1 n o, vtfauoreeum

profequatur , & impleat , in omnibus aftionibus labonbufq; fuis , benedi-

£tione;ita,vcobtineatfiueanequaturvoluntatcmalE h o v a H,hoceft,

Benc velle,nolIc, efre&pbflc ; iuxcavoluntatcm luanainomnibus, quzOrando&:LaborandoTheo-Sophicevultautoptat.Summa:DoMrNvs

ei crit promptuarium, ex quo accipiet,quicquid fibi placuerit. Vidc v. 181.

Qui autcm peccat contra

me, Ipcrnit animam fuam:

omncs qui odio habcnt mc,

diliguntmortcm.

VetfjS. ,^i mtemf^in me fecea-

uenty Udetantmamfuam. 0-

mnes qmmeoderuntf diltgunt

mortem.

Inmepccciuerit.'^ InSAPiENTiAM aEternamgrauitcrpeccat, crimenq;

larf^Maicftatis Diuinx committit, qui Lcgcm, Dodrinam & admoni.

tioncs

GRADVS SEXTI. 167

tiones cius tam Hdeles atque amicas , fcurriliter deridet , contraque con-

(cientix teftimonium fecuie fpernit : eftquc (diabolo excoccacusj miurius

fibiipii ; quia cpprimit (e totum , cxpolians Corpus , Spiritum &: Animara

fMacro &: Micro-Cofmice) Benedidione Diuini.

551 ,^Permc(vcr6)mulcipli-

cabuntur dies tui , & adden-

turtibiannivita:.

33i

^^}

Prou. 9.

Verfii.mn-Permeentm multwlicabi

tur dies tuiy t^ addentur tibi

anmyita.

Permcy &:c.]PerBcncdi(n:ionemmcam , frudufquelaborummanuum(meodudlu) tuarum, in Oratorio&: Laboratorio, dequibus inPrologo

hocpaflim.

Prou.j.

Vcrf. II.Tili mine recedant hdcab 0-

cul/j tuu : cujiodi Legem^ co-

lonem.

Fili mi , ( iterum patemc admo-

nct Sapiens nofter) nc cffluat \\XC

v^ab oculis tuis. Cuftodi

L B G E M atqi C o N S I L I V M.

t^becnllitHti.] Ante oculos non tatitum aorporis , vcram & Mentis diu

no£laq;tibiobuerlcntur. Zf^f.JInquadoiflrinafanavcritafqjipfaquiercit.

gitat,

Et crunt vita anima: tux

,

& gratia gutturi tuo.

Vcrfii. Et erit ff yita ^Animtz tiae,

t^g7'atiafaucibus tuis.

Vititimm£tax^^ Lege vcrboq; Dei, an;ma:moricnti Chriftiane refti-

tuiturvita, De v s : quammori, infehcicaris extrema?. QuarevtAnimatuafitfemperviuens,cuftodiLcgemsrqucConfiliumS a p 1 ent lit vi-

ux.Quidahudcfl:vifaanimx,qua.n D E v s fonsvita:,verbumPatris,Lux

&rv!tahominum,&rpatris&fihiSpiricus;fideviuificansanimamnofl:ram.

Quidahud eftmorsanima:, qLiamfeparacioa De o, fontevita;, amifllo

vcrbiviuificanris, priuatioLucis fpiriru?.hs, cuifuccedunttcncbra:fpiri-

tuales, inquibushabitant fpiritus tenebrarum, fecumvehenteserroies,

&: horrores infernales: qui funt carceres animx, &: vincula mortis xterna:.

554 Tunc intelliCTcs iuftici-

am, & iudicium, &:red:i-

tudincs, & omnem femi-

tambonam.

Prou. 1.

Verfj».l^Tuncintelliges Ivstiti-

AM^IVDICIV M,t^^QV I-

T ATEMy i^ J^omnemfemitam

bonam.

Tunc.] Cum vidclicctSapientiam Sapienter quajficris quafi pccu-

niam,&:ficutthefaurosioHicite Eamfcrucatus fueris&reffoderis. v. tio.

Solempra^ucncris, &:ad Oricntemlucisadoraueris.v.170. Omnemfemi.

ttm henam] Tamincorporahbus, Naturahbus, humanis& fccularibus;

quamlpirituahbus, hypcrphyficis, Diuinis atque astcrnis. Ventruntniihi

Omni A ^tf«(»^iir//frf«»>/ii!«,inquitSapiens.vcrf 191.

55'

35^ Sod-jcBtU

busvcrba

Dii.&ciuscoiifiliuni,

om;'iapro-

fpcic poUi-

cecur.

553

554 Fru^iisflc

VtilitasSA-

168 INTERPRETATIONES

m ^ Tiinc ambulabis fi-

dacialiter in via tua, & pes

cuusnonimpinget.

^l^

Prou.j.

Prou.33.Tunc ambulabts cumfidu-

ctayiam tuam^O^fes tuus non

mpwget.

l}'>

THnc amhukbifjiduc. &.'c.] Si D E v s, vita noftra, pro nobis, quis contra

nos? Si lilc iiiftinct, quis deiicict? Tumodo vidoriscvotumtotopedore

Chriftiancconcipe.TumodocurajVtmembrumfisS apienti/e Deiincarnanc viuum, TheoSophice imitans Arciicrvpum iuxra Lcgem ac

Dodrinam Amphitheatri huius: &ricTu in corpore,omnia poteris in

capitc.In teipfo quidemnimisesimbeciUis.in illonihilnonvales. Hsrc

gIoria,hcTcvid;oriano(ira. HxcviaThcoSophicaimpetrandi benevelle,

nofle.eflc&poire, a Ie h o v a H,inCabahfticis, Miigicis, Chemicis, o-

MNIA IN OMNIBVS.

'Sii dormieris, non timc-

bis : quiekes , &;^ fuauis

critfomnustuus.

VerCt^. Si accubueris^ non timebis

:

quum quiefces 3 fiiauis eritfi~

mnm tutis.

Suauiscritfmnpts^ Et dormiens, in Mentis virgincse, hoc eft, a pcccato-

rumlordibus,pcenitentia;lotionemundata:, fpeculo, Vifionibus Diuinu

tus admoncberiSjdocebcris, inftitucris.doiSlrina l.Ttifera^nlcne refertis.

Mens('ecuraquafiiugc(pcrpetuum)conuiuium. Prou.ij,i j. Hinc Augu-

ftinus : Dities inconfittnsiaficuriar doyniti interra,(j^tiamdiuesinpurpura. De Vi-

fionibus hypnoticis, aut Reuelacionibus iomnialibus, fiue infomniis pr.'E-

fagienribus atque Diuinis,hoc tibi Laconice habcto: An im A,acura-

rum vituperandarummolelibera, fobriaacfanaincorporef;ino,vitiorum

DominaalfeduumqueRegina.fui compos ac fi.bi fefe Theofophiccinfi-

nuata,totius Vniucrficreati(quia DiviNii.CREAT oRis Vniuerfi,

particula aura')iureaggrediturafi"equi&exponcrefecretaiiungiSpiriti-

busbonisivetera recenferejNoua contemplarijprarfagire futura^dcni-

que parentcm parentisque (irradiatione parentis) tanquam in fpeculo,

Diuinitusrepr^rfentaremyfteria. Summa: SpiRiTviSAPiENTiitDti iunif^aMens noftra.prcnitentiahter lotaatquemundata, TheoSo-phiceelcuataaHs, & fubHmata,igneamorisDiuini,in«5/(«57;'g^(5v, hoceft,

S&ncluarium Sprttm:m boneritm,Ciac D E i Angelorum, (quod fieri poreft

homine tam vigilantC,quam dormientc ) Spirituaha, Cabahce recipien-

do,patitur;fupcrca£leftia contcmplatur,Phyfica,cx & in hyperphyficis

(non folum per fe,verum etiam fenfibus & fenfibihbus intermedianti-

bus ) videt multa : Viribas autera fopitis & abforptis inferioxibus , hoc eft,

incxftafijfiueexcelluautraptuinDE v Mfummo, patiturfummahoceft,

Diuinajvidetapprchendirqueincftabilicer o m n i a. •MercuriiTnfme-

gifti (qui Spirituafflatus Diuiaojexordium Pymandri.ob Doftrina excel-

icntiam,hilcc lubuit apponerc: Cum, iQq\.ut,de rerum Natura cogitarem^ac

Ahntii tciem adfiperna erigerem,fobitis lam corporisfinfih(tf,qnemidv2odum arci-

derefblet tif, qniebjaturitatem, 'veldffatigatigattonem,femno grauatifunt fuhita

mihi •vifusfhm cerncre ^ucndamimmenfa magnitudine corpofis , qtti me nornine fo-

cms,in

n&

M7

558

GllADVS SEXTI. 169

canSf mhunc ynoium cUmtiret : ^uidefl^ Mtrcuri tC^ued d:fcere (^ intelligere cu-

pii? SumcgoPymandtr, Aieris Diuinx Potetnia, vidc quid^vclii : narntibivhique

adcro. Atcgo , cupio rerum Naturamdifceri, D E v M Q^ E cognofiere. AdhxcPy-

ni uidcr , tua mc Mente complecicre,^ egc in cunclis,qu£ vptarii, erudiam. Cumhcec

dixijjct , mutiuitforrnam , (^ vniuerfapibfto reuelattit. D. Cyprianus lib. Epift.

9. Epill. 9. y1/<7w/»j, incjuit

,

qutdmihifit ofienfum ,f^ quid mihttnier cxtera re-

uelare dignatuffit D o M i N v s , «?c riiicuU ilU , cjr vifiones weptxfunt ha bmdx

,

ficutdc lo/ephfratresfiiidixerunt ycccc fomntator vtnit. Hsc ille. Et tiatrum de

tratre ludicium hoc ? Sat fcommaticum ! Non mirum , fi iudicium fratres

mund.ini de me idem prxpoftere feiant. Vtut (ir, certum tamen manet.in-

tfrvanosfomniatoresnonhabendoSjquibus (fiuc mediate,(iucimmedia-

tc) D E V s reuelat. Cicero : EflquiddamtnnobisprsfagienscrDiat/iariS. Quidilkid ? Mens ; pra4"aga boni vel mali. Exempla tam artatis noftra-, c|uarr> ve-

tiiitatis plura, in locum reiicio commodiorem ; cui mulra, cum Kiiiore de-

duclione, ftudios^rcfcruauimus. Colophonis loco luiii Ca^ratis Scahgeri,

ex hb. Epidorpidum addam hoc , de fcmniorum ventate

:

J^ui vera tieg ufomnia ,fomniin<profatur

:

Namnonfemelmuenirnui , (y* nimisfrcquenler.

Per raraque noxpraterit abfquefenfone.

Hxc veritatis lcientiHimus, noa inei , ied Thomiftarum caufla, adduxi.

O quid folutis ell bcatius curis .'

Non tin!ebis a paiiorc re-

petino, & a dcfolatione im-

piorum,quuravenerit.

Verf ij.I ^ Nepatteas rcpentino ter-

rorcy t^ trruentestibipotentias

impiorum.

T^eptueas^ Non tcrreberis , &: dormiens & vigilans , fpe6trorum laruis

,

quod viriscoram mundo immundomagnis& multis(ctiam nolbotem-pore^acGidiircrcio.-necConfcienti^malxfuriisftimulaberis. Magnavis

Confcicnciae. Bona, dulcis nutncula fenecitutis; tnala, medullitus vorat

mifellos. NuUa decft voluptas, vbi hxc adeft tranquilla : nulia triftitia , vbi

eamala. AnimartranquilHcatehomininihildulcius; Lege Sap. cap. 17.

verir. io.&:ii.cap.i8.vcrf 17.

iU

s^ D o M I N V s enim crit

in laterc tuo, &: cuftodiet

peclcmtuum,i^necapiaris.

Veri: t< ^ma, Iehovah eritfidu-

cia tua , (^ cufiodietpedem tu~

um d captione.

Do MiN V Sfr>, &c.]EftenimlE hov a h murus,hoccft,CiR c v-

L v s Theo-Sophorum 'gneus , (valeat ille picrudomagorum fic^us & pi

6l:us)inclufionedefenfonacircundanstimenteseum;excIudenshoftium

terriculamenta,fuganfqiieproculpartcsadueifisomninoomnes. Angf-

lusD o M INI incircuitutimenci11meum.Pf.tlm.54. verf 8. T^rcaptaris.^^

Aduerfariorum vi, aftutia, autdodrina hlfa: nec (educeris fnphifticis dia-

bolicaptionibusaveritatislineareda. Quapropter D o m 1 N i Dei O-mnipocentis confilium & auxilium implora.vt te faciat Opera de Berefiih

558

"^ jftt^

INTERPRETATIONES

yy^

Tob.4,7.

Luc i4,i}.

5c Mercaua ,id efl: , reiuni humanarum & diuinarum cognitionem;( qua:

Philofophia atque Thcologia) in Oratorio & Laboratcrio, fupcr lincam

redam,(cumMorienoloquor)hoccft, viam veritatis linearemabfquc o-

mni deuianoncfeUcitcradipilci. Redtefier;mod6ip(e reftevelis. Prout

ipfe credis , Oras & Laboras ; tibi fiet. Diccs tandem, Mifericordix D e i

tuit,quod non abforpti fumus.

J40

54'

Culcores fuos Sapicntia

^ ^rumnis libcrauic.

Sap. lo.

VerCy.S ATiE^ST J A hos quipob-

feruamnt^ a dolonhus hberamt.

AinmnU hberauit'^ Primum cnim mukiirum rerum diuinarum & huma-

narum cognitione Sapientia mcntem imbuit &: ornat, vnde animus fuaui

reficicur gaudio: Quo cnim altius menshominisincognitionem De i,

Naturasque alcendit &: exurgit,e6 maiore laftitia,& fuauitste pcrfunditur.-

vndc & aoiore Crcatoris anuvius magis magilque inflammatur , D £ oque

V N I T V R : vnde tranquillitas &: fercnitas oritur confcicntix. Deinde cul

torcm fui Sapientia ex jcrumnis ita iiberat,vt lofephum excarcere, cx quo

cum radii Sapientix.per intcrprcrationem & expofitionem fomnii Regii

emicarent &: eftulgefccrcnt, carcerc libcratus, in regiam dignitatcm cre-

dus&cuciluseft.

^ Honora (crg6) D

o

m i- ^'®2'- Ffonora^E hov am. dedi-

N V M dc tuafubftantia, & dc uitips tuis ^ t£ de frimittii o-

primitiis omnium frugum mnmmfrouentucmtuortm.

tuarum.

Honora D o M r N v M ,&:c.] Non diabolum.mundane viuendo. Animograto agnofceefTc De iDonaacBona,qu£tibiproucniunr, qusaccepi

lti,accipis, acccpturus cs. Nam id fignificatum ritu offcrcndarum primi-

tiarum,Deut. id^. Et fic gratiarum adio efl ad plus dandum inuitatio ; tamin Spiritualibus, quam fecularibus. Hoc cx fundamcnto Corollarium ex

truiturfiguric AmphitheatrihuiustcrtiiEfecundum,de De cima. Ho-noras D o miN v M,fi,ElecmofynariuscxiftensD e i inhofpitalihocma-

gno, dt Bonis ac Donis, Diuinafauente Clementia tibi conccflis, Operacum gratiarum actione hilarique &:vultu&animoexercesMifcricordiz

inProximumegenum. Daomni-. linonChriflianitatiautReIigioni,fal-

tcmhumanitati:inhocimitabcris Archetypum Opt.Max. quitam ma-

lis quam Bonis cxoriri facit Solem , datque viftum &: ami£tum o mnibvs,

cun6tis,fingulisacvniuerfis. HilaremdatorcmdiligitD e v s,i.Cor.p,7.

PiosamainChnfto,impiospropterChriftum:quinosadhucinimicosfic

dilexitprior,vtfetotumnobisredimendisimpenderit.Illoscompledcrc,

quod boni fmt ; hos nihilominus, vt bonos reddas. Vitia odifTc oportet,

nonhominem. Quiobturaucritauremfuamadclamorempauperis, &:i-

pfeclamabit, &:noncxaudietur. Prou. 11,15. Quacnimmcnfuramenfu-rauericeadem&reimenfurabitur. Matth.y,^.

Etimplebuntur/^hor- VerCio. Etimplebunturhorreatua/a-

rca tua, & vino torcularia

tuaredundabunt.

turitate, t^^-utno muo torcula-

rta tuafeje rumpent.

Horrea

?4i

GRADVS SEXTI. 171

Harrutm, i?.:c.] Dcfccndcre faciet D o M i N v s ad te Bcnedidiionis im-

brcm rerotinum, &: rorem matutinum, vt implcantur arex horrcorum tu-

orum Macro & Micro-CoImicc;fecundum corpus,Spiritum & AnimamiExternc & Intcrne. Conftituetquc tcD e v s , ficuti Ilrael, fupcr cxcclfam

tcrram : vt cemedas frudtus agrorum , v t fugas mel dc petra , oleumque dcfax« duriflimo. Butyrum dcarmcnto,& lac de ouibus cum adipc agnorum& arietum,&: hircos cum mcdulla tritici, & fanguinem vux bibas mcracif-

fimum. Dcut. 5 1 , ij. & 14.

/^Bibcaquamdccifter-

nacua^ 5cf]uentapuceitui.

Pron.5.

Verf. 15.

Bihe aquam de ctjlerna ttta ,

t^flitenta de medto^Htei tut.

54»

Bil>eaquam, 5cc.] Quafidicat, vtcrc Bonisac Donistuis, nontantumcxtcrnis , vcrum ^uoque intcrnis , aD e c benigne tibi concenis : nec (is

raancipium autlimia, opinionumalterius, vtiurarcvehs inverba&fen-

tcntias alicuius Magiftri , a veritatis femita refta dcuiantis , hoc eft , infipi-

cntis ; Theologi, lureconfulti , Medici , Phyfici , Chemici, Magi , Cabali-

fta:, acc.vtuteciamvcl antiquitatcvelauftoritatecorammundovalentis.

Magni, credc, virij magnoscommittuntcrrores. ^invu^di^tt^am

!

ticfithititUt^mr^attl t>i<h9fi^tU^ttml t>icmU^ttm. @o[n(|ft<iuc^2(lferfur

^^Dr^(t(tt}C(2t. Cum cuiuis Diuinitus illuminato , libertatis Philofophica:

potcftate, cjnccfTum fic Theo-Sophicc philofbphari, vtatur & fruatur

quiuisGcnioacingeniofuo:audiat, videat, obfeructvnufquifq; Ie h o-

V AMloqucntcm, docentcm&refpondcntem in SS.* Scriptura, Libro

Naturac, &:femetipfo. VtnemovnquamvcrePythagoricusfuit,teftante

viro quodam doiiilfimo , qui non Deos(E^^/»»){enferit : Sic , dico , nemoDauidicus,quinonaudierit D o min vMloquentcminfcPfalm.Sj,?.

ncmovere Chriftianus, quinonguftaucrit infcvndioncm Spiritus S a-

p 1 1 N T i;e San£ti. NonDt v s acceptorcftpcrfonarum, fed(iuxtaRc-

ligionis VniuerfaHs dodrinam , vcrf. 184. &: 504.) cx omni gentc acceptus

cft illi , qui timet eum,&: opcratur iuftitiam. Aftor. 10,55:.Non igitur «liffi-

das, fili mi , in fpiricu& veritatc Orans , Thco Sophiccq; viucns , dcT v i,

hoc cft,pcrfbna: tuai, a Spiritu fando vndtionc. verf. 10. Vnufquifquc no-

ftrum, Diuina Gratia operantc, infiucntc, dantc, cognofccrc debct ac

potcft (modo Chriftiane ipfc velit , verf 157.) Dodrinam vcritatis , yt ad-

moncrcatqucdoccrccxDE o fcipfum&:aIiospoffic, nec alicnis tantum

videat oculis , auribufqucaudiat. Vtque prodcft VMumqucmque, pro cor-

poris fui &: familii fuftentationc , domi habcrc rcpofiturn vi&um, ita con-

ducit vnumqucmqucinpenumcntisfua^ Diuinitus illuminarxhaberein

promtu Vcritatis Doftrinam , vndc fibi &: aliis confulcre qucat. Eccc vcl-

lit mihi aurem Genius, dc laccrationibus& vellicationibus me prarmo-

ncns ftultorum nafutorum. Quidfaciam? Rcticcrenedcbcoveritatcm?

abfit: Scioenim, camcflcvcritatisconditioncm, vtfcmpcrhabcatanta-

goniftas , a diabolo fufcitatos, vcritatcmprcmcntcs , atnon opprimcnces.

A*A»j3ttttftuIcos magisinfatuabit.

Proprii»I«-

boribus

vult nos vi-

uerecofq,

aliisimptr-

tiri.

INTERPRETATION ES

343

544

545

Difperganc ki}^ tontes vetf.itf.

tui foras : in plateis , riui a-

quarum.

j^Dermenttir fontes tuifo-

rai , €37* in plateisaquastuas di-

uide.

343

Deriticnturfonies, &:c.] DetVudibusIaborumruorumopera Charitatis

inProximumChriftiancexercetoegenum.Lazarineobliuircaris. Dxltf^

dabitur vohis. J^id ha.betis ,qucdnon acceptjlis ?

Sint tihifoh , ^ non alienis

tecum.

ff Habeto eas folus , nec "^"^'^-

Iinc alicni participes tui.

//ii^f/^^f^.ziT^/w^.] Omnc Bonum quidem communicatiuum j fcd non , fi

nedifcfiminc, cuiuiscommunicabile: quiaomnibus omnianonconuc-

niunt , eit quibus , quando &: quantum , vt cx Nazianzeno iam.ilrpc &C rc-

cteallegamus. Oblcruandum Talmudicumhoc: Stnttibiamicorttmpltpci,

arcanum vero tutim x^ixenullibut vnireueU. Etiamarecubantc infinu tuo,

oflia cuftodioris tui: necontrifteris in craftinum, quodncfcis.quidve-

hatdies. C h r i s x v m imitare.quidicitdifcipulis^dircipulisdico^ruis:.

Vobis datttm ejl nojfe rnyflerium regntD E i , cAtcris autem inparabolis , vt 'videntes

nonvideant, ^ audientesnoninitllgant , Luc. 8, lo. PraEceptihuiusmemor

Moricnus Romanus, Philolophus Chriflianus, difccflurusa Rege Ca-

lid,Natura:& ArtisBonum fummum quidcmperfecitperfedumquereli

quit ; Scientiam vero & Artcm ei non teuelauit. Hinc Alanus : (5oI3n/ fcfjC

Dir Cincn [ultcr / DCtllce mun&ce / fur DiC bitfcr. Quapropter fi 5c ego de lecre-

tioribus quibuldam fecreteloquar, noli iraicimihi: non dccet Philofo-

phumprxccpta tranfgredi Sapientum, nevilefcantarcana, neque exci-

tet contra fe malediftionem Diuinam.

H4

Bonorum enim laborum

eloriofus eft frudlus : nec ra-

clix PrudenticE dccidic.

Sap. 5.

Vetf.ij. ff '^onorum [emm) lahorum

gloriofiij efifrufiu^s,^qu£ non

codidtt radix, Sapienti^.

Bonortml^ Hominum,puta eorum , qui ad Monadis fimplicitatem , S a

piENTiA Iehovj€ ducenteac docente, reduci pro virili fludent. Hifunttanquam lignumquodplantatumcftfecusdecurfusaquarum : quodf,uctuml"uumdatintemporef'uo,&:foIiumeiusnondcfluct: &Om n i a,

quaecunque faciet, profperabuntur. VidePfalm.i.totum. Horum (non

ftuItorum)adionibus, laboribus atq; operibus infpiratur bene vcIlcnofTe,

cffc Scpoife, sDeo: quemadmodum (deopcre Phyfico-Chcmico Catholicoagens)paucisinnuitfenior Zadithfilius Hamue!.- nosautemali

quanto clarius explicuimus, paffimin huius Prologi expofitione. Qui po-

teft capere, capiat. Ingcns hic latctarcanum, apaucilllmis

obferuatura.Vtinamadmonitioncmea,tamfideli,

faperentftukr.

H/c infirMtirfigKrafiptimgradiu.

ViL GRA-

GRADVS SEPTIMI. '75

VII.

GRADVSPROLOGETICVSSEPTIM VSEXPOSITVS.

/^Nc dclc6lerisin{emi-

tis impiorum,nec tibi pla-

ccacmaiori^mvia.

Prou. 4.

Verf 14.Ter femitam impiorum ne

ingrediari^s : (& ne mgredtaris

m^iamalorum.

T^dcLclerisy &c. ] Quando tandem ad hunc fcptiraum Sapientiaegra-

dum confcendifti, vide ne rapiaris malorum hommum moribus & afFedti-

busranquam torrente: Conilantiam Angelicamaffe(ftabis,necinclinent

cortuum mundanxillecebnE, qucmadmodum muliercsidololatricJEcor

Re^iura ScJomonis inclinanr.

Dcfcre cam, ne tranfeas

pcrcam^ declina ab illa, &tranfi.

Veri: 15.

If Fuge abea,neatranjeai

per tliam ,• declma ^ defere

eam.

Fftge ah ^4] Fugiebat lofephus, cafl:itatisamorc,merctriculam,reli£l:o

pallio. Fugc tu mundum huncimmundum ; ncc,proptervanam gloriam,

ttedas voluptates & turpcmauaritiam immortalem tuam animam, glo-

ria fua xterna, voluptatibus & dclitiis immortal:bus,&: diuitiis xtcrnis,

(poliatoleuexuito.

Eft via recba coram vi-

ro : ^ cxitus eius, via mor-

tis.

P1011.14.

Verf. 11.Eft (enim) ijia, qu£ ''videtur

homim reSia^ O* nomjjima eipu

J^deducunt admortem.

DeducHnt]S\ enim Sapientiam deferuerisjipra viciflimtedeferet,&in

caliginem profundara tc deiicict,in erroresconfilioruntt.ininfehcitatem

fuccefluum,in prascipitium mortis. Etiamfi enim via voluptatis & hono-_

34<J

347

548

»74 INTERPRETATIONES

H9

5J0

M'

Sene(3us

quxkono-ian<ia.

rum rcfta videatur ; exitus tamen cft calamitofus ; voluptatcs cnim breucs

funt & momentanc2, nec vnquam fjncerar; fcdfempcr commifta?mo-

leftiis& morfibus confcientis:, rclinquuntqucpoftferaocroremanimi8<:

morbos corporis.

luftorum autem (emita

quafi Lux fplendens proce-

dit, & crcfcit vfquead per-

fedum diem.

Prou. 4.

Verr 18.Semita autemmjiorttm ye-

luti If Ihxluafen .-progreditur

t^ tUuminatur y/qtte adperfe-

Sium diem.

Lux Lucifert^^ Phofphoros ille in cordibus piorum exoricns cft Chriftus

lefus, lux vera illuminans omncm homincm venietem in huncmundum

:

liic caliginem mentis cxpellit ; accendit lumcn fidci, flammam charitatis

,

fpeiradium, humilitatisfydus, manfuetudinis fulgorem, pietatis fplen-

dorem,timoris diuini igniculum, orationis Luccm.patietixinuidziubar,

mifericordiaj ftellam , iufti ti^e fulgur , donec nox illa tenebrofa carnis eua-

ncfcat , & dies fiuc lux noui lerufalcm illuccfcat tota.

^Via impiorum tenehro-

fa , nefciuntybi corruant.

Via autcm impiorum ficut ^"^ ''

caligo ; nefciuHt in quid im-

pingant.

Viaimpiorum tenebrofa.'^ Sicutigiturlux inpiis crefcit: itainimpiis crc-

fcunttcnebrjB&furores. Totaenimvita impiorumeftnoxplenaignora

tionis D E I & permanentium bonorum , adeoque totius vitx illius noux

,

quahomo Lux fit in Chrifto Icfu. Ex his igitur tenebris , crroribus& furo-

ribus impiorumnil aifi perpetuz ruinje, & inopmatx quide fequi poffunt,

vfque ad extremum exitium.

Honorata cnimeftfenc-

dtus,non diuturnam adepta

vitam, neqinumero anno-

rum dcfinita: verf.9. Scd cani-

ties hominibus Prudetia cft,

&a;tas fcne<Sbutis vitanulla

iabc maculata. Prou. ic. verCji.

Coronagloriacftcanities:in

via iuftitia: inuenietur.

S»p.4.

VMfJ./fSSNECTV S(<pddem)ye-

nerabtlis efl^ non(tamen)dtutur-

na\neqi annorum numero com-

putata. /f (fanities autemfunt

fenfm homtn^.verf.^.Et £tasfe-

neSiutif ytta tmmaculata. Prou.

16. verf.31. l^Corona dignttatis

fineBut, qu£ tn yiu Ivsti-

Ti.£reperttur,

349

Sene^us autem venerabilify Uc. ] Dignitas auftoritafque fencftutis diu-

turnitatc vitx aut longo annorum fpatio haudquaquani icftimanda vc-

nit,vcrum potius Sapicnria atquc Prudentia, in quibus illius atatis or-

namcntum conftitutum : & vita criminum nulla cnormium macula de-

formata , hoc cft, pura& intcgra, purc cafteque a£ta. Ita duo funt , qus fc-

ncftutcm veram conftituunt, *: fcncftutis annorum ornamcta, videlicet,

Prvden-

GRADVS SEPTIMI. ^75

PRVDENTiA&ViTiC iNTEGRiTAS, fiue puritas. Ncquc veio

lunioiipfaictas prohibct.quin poircniusx-qucbencvelmcliurculcintcr-

dum,quam Itniores aliqui inepticntes dilccrncrc: fiquidem non xtatc,

fedmgenioinlpiracioncqucDiumaproucnitlntelligentia.Non numerusannorum &: multitudodicrum dant Scientiam veram,led Ingcnium , cx-

liiusintufum.iSpirituDoMi n i, pr.rllat Sapientia M.etiampatuu-Iis:quodin libro lob C.52.V.S. plunbusrationibusatteftatur Hcliufilius

Barachiel Birzytcs. Samuelcumeirctpiifillus,accepitSpiritum DoMi-TM i,i.Sam.5.HcroicaSapientia,virtusacfclicitasinDauide,crantcffcftus

fpccialis prxfentix Spintus SAPiENTiyE, peculiares opcrationcs Spi-

ritus findi. Non cnim Naturx tantum dona fucrunt; fed crat in mcnccLux Filii D

E

I, &: in voluntatc ac corde ardcns motus Spiritus fandi. Qatnecdum annos natus viginti, iullu D E r a Samuelc vngitur,& Spiritu fan-

(fi:oimpIetur;(F.Sam.i6.v.i5.)vbi,(iadfl:iti(rcntSamueIiomncsmundihu-

ius immundi fapicntes, haud dubie iudicaflent, maiorcsnatu intcrfilios

liai ad gubcrnationem raagisidoncosforc, quemadmodum Samuclipic

cxternafpecicinitiodcccptus fuit.-fedDJE v s necxtatis,nccnarura:, ncc

altcriu$prxrogatiu^carnalisrarionemhabens,Dauidiadolefcetircgnum

tradidit,hunccuexit,muniuit,cun:odiuit,adiuuit,c2tcrisfratribuspoftha-

bitis, quorum armulationcm Dauid patienter tulit. Hic de feipio inquit 1.

Sam. i5, 1 . SpirHtn Domini locutue eUper me, (^fermo eiu^peri.ngmm meam. E

c

Plalm.iip. v. ^i?. & 100. Super omnes docentts me intetlexi : cfuta teftimoniatuay

medilatiomeaM. Superfines tntellcxi, ^uia ma»data tuaquxjiui. Et vci I.150. De-

cUratio(trmonum tuorum illuminat,^ tntelleclum datparuulis. Solomon in m-ucntuteaccepit S a p i e n t i a M.^.Rcg.^jii.Danielpuerduodeciman- )

norum,SpiricurepIetuscftlandto.Pucrisquatuor, DanieiijAnanix.Mifa-

eli,& Azarix.f^Danicl.ijij.^deditDE vs Scientiam&Difciplinam ino-

mni libro & Sapientia: Danicli autcm incelligcntiam omnium vifionum

&: fomniorum. Et omne vcrbum Sapientii &: inrelledus, quod fcifcitatus

cft: ab eis Rcx, inuenit in eis decuplum fuper cundos ariolos & magos, qui

crantinvniuerforegnocius. DicicSyrach,cumadhuciunipreram,priuf-

quam aberrarcm, quxfiui Sapientiam palam in oratione mea ; a iu-

ucntuteinueftigabamcam.Eccl.vlt.v.i8. Paulus Apoftolusnon vulcTi-

mothcum ( quia iuucnis ) fperni propter iuucntutcm, 1. Corinth. 1^,11. Ec

Icremias audiuit a D o m 1 n o , noli dicere, quia puer fum rgo : quoniamadomnia,qu6 mittamtc,ibis: &:vniuerfaquacunquemandauerotibi, lo-

qucris, Ierem.i,7.EtEcclef 4,i^dicirur:c;i^fi/<?rf///'fffr/>4«^rc^^/G^wr?-

geftnecir/Itiho^qutnefcitprouidceinpofierum.EthxcqnidcextonteSS.^Scn-

ptura: pctita lunt exepla. Quod fi ad alia quoque cxpatiare Iiberet, D e v s

bonc, quantus hic fcfe nobis diccndi campus apcriret ? Sed aliquadunta

xat in medium proferamus. In Alcxandro ( rc& nomine ) Magno iuucnc

adhucmirandamNatur^vimfuiircquafapicntiffimosquoquefcncscon-

filio vinccbat,piopter ingenii fagacitatem.qua & diiudicarc res prxfcntes

optime poterat,&: profpicere eucntus futuros. Veneti cum ad Imperato

remOricncis imberbes mififTenc, & indignareturTyrannus,quafiin('p

probrium milli elTenr, eorum a!tcr intrcpidc refpondit:Exfolaxtatede

hominibus & corum dodrina iudicium non efTeferendum^hocenimfi

m.

\-j6 1 N T £ R P R E T A T 1 O N b S

;j2

heret,hircorumquamhominumcondicionernrncliorcrnforc.Quemau-

cem virtusexcolliC^eoip(aquodeftiuuenis,nonefi:abiiciendus. Qu2&quanra ecam noftris temporibus magni illi bcllorum ^mqzs y^JAUtmtim

Na(f)H!m,Sirfmtmdni Trmjfj-lunniii-, Donb IohjnaAtt(Iria,&cc. cx fingulari in

rtiicnri.i adid naci.pra-ftitcrint iuuenes contra knes,nemini oblcurum c(-

(c poceft.niri qui cognirionis hiftoricif prorfus ignarus exiftic. Summuse-nimMandi Monarcha Devs Opdmus Maximus,quando auc ftabihre

autcranstcrreconft!tuitiTiiindanarcgnn,eiurmodiorgana^XGicat,quibus

audoritatcm ^iddit , hoc eft, Timorcm , lufticiam, Sapientiam,conli!ium,

tclicitacem {ucceiiuuiTi: quorum conatusnemomottahum.licctpotcn-

tilIlmus,impedirepoteft. Induuncurenim &:armanturilliherocs,robore

inuifto &: fupernaturali. Horum autemresgefta^&Nominacxlodnnta-

xat cortuptibili infcribuntur : vndc periti A ftronomi ( non vuigarcs illos

calculacorioscirculacotesputo; fcd quiMagorumcx Orientccallentar-

cem) omnes res vere & pra:claregcftas, petere, & literis dcnuo, multo ma-

iorifide.mandarepofiiint, ctiam(iomneslihrihiftoriciintcriifll;nt,quod

ignaris incredibile videti poteft-. Cotra vcro Nomina& res gefta: HeroumEccleii5e,quorumv!rtusiniuuenilia?tate&:corporefefcpotcnter exetcu-

if, vt lofephi; Samuclis, Dauidis , Solomonis, IXnielis, non in cx\o corru-

ptibili,fcd2terno,fcnbuntur; vbiabomnibus eleftislegi porerunc. Noncrt^o rcqairicurnumerus annorum ab indofe bona : nec expedarur arcas in

eo, qui qC virtutibus fulgct , & manibus pollcc. Hucappofitc quAdrat illud

Valcrii Maxdib.5.cap.i./«.'^«««;f/7f«w homrinonium tefn^ffljitim videri,qtit

ia,m virtttti maturui es/.Et no(i)::i a;tas cxemplis no prorfus dcftituitur. Sunt

enim( D e olaus) &repcriunturetiamnumhodienonnul]i, quibusinge-

nium &L rerum prudencia velox ante pilos venit,vt cecinit Perlius Satvr.4.

Itmenes corporemcnte,ftnes. Econtra Germani dicunt

:

^\a\\ (tnftCt c\ii 2^bo*

rcn flUClj/ pt2efeftimcumftuItorumplenafintomnia. ltem,:^i(fcrftl(|ftfril'

tjiorhvjt lUCljt.Et, bis puerifenes: quare f quia creftitcum fenio delirium, vt

eftin prouerbio. CanttiesMtemfuntfcnfiu, &:c.j Aurea funt vcrba ha'c, 5c

notatu digna,proiiciendaque in barbas fenibus ftultis prolixas iuuentu-

tem TheoSophice Sapiencem &: Prudenccm fcurriliccr defpiciencibus.

Qiiidonisheroicisinftrudlifunc.anteannosanimum&curam virilemge-

runr. Corona dtgmta.tis fine&t^s, &c.] Veriffimumhoc^ctiamapudEchm-

cos:nam,vtmquitOuid.<r. Faftor.

(JMagnafuit qttondam capitif reuerentia cAni,

Inqtiejtf^pretio rttgafcnilif crtt.

Cuiufnam ? Refpondct Sapiens : IUius qua: in viis iuftitia: repcfituf. Duoil!i,apudDaniclem in viisiniuftitixreperti,quamuisfenes,dignelapida-

bancuf. Quid commodiaftcrcfenium ?nifiprobifatcm &:coBftantcm vi-

t^inccgritatcmaddcrct: ni homines cumprobicace&: Sapienciafenefce-

renr. Eftquidem,f\iccor,raraauis,iuuenis verefapiens;actamenrcperfus

eftitcperiturhodic &; reperietur.

Proucrbium cfl <^, A-

dolefccns iuxta viamruam,

Prou. 11I

VciCs.Imhue puemm luxta '~viam

Juam,ettam quumfenuerit^non

/ etiam

iJi

5J5

554

GRADVS SEPTIMJ. 177

etiam cum fcnLieric, non re-

ccdec ab ea.ibid.ir.v.ii.Si con-

ruderis ftulcum in pila c|ua-

fi ptifanaSjferiencc dcfupcr

pilo , non auferetur ab co

llulcitiacius. Siquidem EcdcCi.

V. 15. peruerii difticilc corri-

gantur,&: ftulcoruminfini-

tusfitnumcrus.

recedet ab ea. lhtd.27.v:22. zAt Ji

contuderiiJiukum inmortario

tn medio triticorum contujo-

rum pijilloy non recedet ab eo

Jiultltia eif^S. Stcjmdem Ecclef.i.v.if.

peruerfum ?ionpoteB dirigi, e^

defecitu non poteH numeran.

(_x/^(745^<«//«.v/rf'L'«;w]Spirirusnequitiarum,verruti2ri]m,doIi,peri.ier-

(icacis, mend.icii,riipci"bi.r, Iibiciinis,iracundia;,blaiphemi.c,inuiclia',calu-

mnix,a(lutiar,infcftantpucriliaingcniaabineuntcxtate. Nifi;gicurbona

diiciplina, inpictate&: timoreDomini, educentur, retinent rpirirusilli

maligniimperium &(cJcmruam inanimo inilpicnti. Imopci" ipfa ("can-

dAlaSc ofl^ciidiculamigrant&tranreunt in animospucroruoi. Vndcbal-

iiator noitcrMatth. 18, ^. dirisdeuouct,qui ofTendiciiIaprabentpu(ilIi5.

SicutienimcertiirimeviorationisabigunturmaligniSpiritusexobrtflis,

pr.Trertim fi in intimo corde vna orct & (ulpiret obieflus,- (nec cnim talcm

vim & rpiritum precantem diu fcrre potefl (piritus tencbrarum: ) ita rcue-

raexcrcitiopietatis &: timorisdiuini , pucri prxmuniunturah infcflario-

nc hoflili fpirituum malignorum. Igitur obnixc &lolis viribus operamdant , vc fcdem in hominc ptimam occupent fpiritus impoftorc^ &: i'npu-

ri, &: in voluntatj,naturali vitio &: labe originali corrupta , atque in impu-

risaffcdibus radicesagant, antequam visfuperior, cxleflis &piacduca-

tio accedar. Dcindcficutleminainagrisquotidiecrefcunt&radolefcunt,

donec inflorcs &:tru£I:usabeant: itafeminavitiorum naturalium.nico-

hibcancur,dict:imcrcfcunc&:cumxcacecoalefcunt. Eodcmquoquemo-do, fifcminapietatis&:timorisDE i, refta educatione, animis infcrun-

cur , illa quoquc crcfcunc , &: in flores pietacis & fcudus bonorum opcrumabeunt.

j^lllufor nonaudic cumarguitur.

Prou.13.

Verfi.T>er'iJornon audit increpa-

tionem.

lllufor ,t:c.^ Subfannator,fcioIuspra?cox, mundnnusimmundus, qu-

(ecurusTimorcm fpernit De i, De i c^v e amantiumcorrcdlioncsfidc-

Ics, Icuiterpra:ferensiis(contra Leges Sch^ilxThcw Sophoriim)rnunda

neviucnces.Rario,quiavirimalinoncogitantiudiciumDEi,q'Jodtamen

horrende&ficcit6(quiafatbenc)apparet iIln(or;bus, iufl tiimqjadmi-

nifirat, etiam in hac vica , confcicncix- vcrmecos acritcr rodcnre.

/^Rcfpondc igitur flul-

roiuxtaftulcitiam iuam, ne

fibifapienscfle videacur.

Proii.i*

VcrC 5.

T^J^onde (iulto pcundum

JlultitiamJlam i nefortcjitja-

ptens in oculisjtus.

'55

5H

178 INTERPRETATIONES

Rtjpondejlulto , &c.] Cum probabilcscaufefuadentvcrefpondeaSjmo-

dcftc opponi potcft rcfutatio, qux res vtiles, piis leftoribus &: auditoribus

falutares contineat , vt aliqui vcl confirmcntur vel fancntur. Conuitiis au-

tcmcum aducrfariisnon cftconcertandum, &itanonrefpondeasftulto

de ftultitiacius, nefimilisei vidcaris: necenim vidoriain calumniisfica

eft.fediuveritate.

355

55^

357

Occurrcre vrfa: orbat^

fatius eft viro,quam ftulto in

ftultitiafua.

Proa.17

Verf II. If Expedii (cme) mitqis 'vrft

occurrere fotibus raptUy quam

fatuo cofideti Jibitnjlultitiafua.

Ex/»?<//^«?rf^M,&c.]Contentionisquamveritatiscupidiorcs,fententiam

fuam pertinaciter defcndunt, & diflentientes odioliinme cnminantur.

Memmeris ergo inferuire tempori

:

Dumfuror in curfit ejl , curnnti cedefurori

:

DifficiUs adituiimpetut emnis habet.

II

355

I

Via ftulti refbacftinocu-

lis cius; & qui obtempcrat

confiliojfapienscft.

Prou nVcrf J5;

IfViajlulti reSia in oculis

eita : quiautemfatiens ejl , au-

ditconfilia.

m

viifulti reBA , &c.] Q^mettt jcUn gffcllf fein folbsn tcoi I barumh ifi bkmU^ancnvoU. "^BvJefoIcljcr (cufc t3nvcr|lanDt nicfjt gcmc^ifl/ mu^ fc/?crcp vwb

»tircc^( fcptt. 3^ fcilicct. SapicnsabfqueteftimonioSS^Scripcurz, Libri

NaturXj&confcienti^re6tx,erubefcitloqui.QuifquefuisbIanditurviciis,

& opinioncs fuas animo conccptas , vc fimia caculos fuos , ampledicur.

358

Qui (iufte) corripit homi- 1

^y°ll^

ncm, (meri:6) gratiam(quando-

qucjpoftcainuenietapudeii

magis, quamille/^quipcr

linguie blandimcta decipit.

ut increpat hominem re-

trocedentem , grattam tnueniet

magis quttm is qui bUndttur Itn-

gua.

£)uiperlingu£ blandim. &c.] Alcxandcr Magnus difccrncns adulatorem

a fideii miniftro, dixic : Hcphzftionena elle cJ>«A<»Ai|flt*Abk, amatorem Alcxandri; Craterum vcro (^iXofitKTiKia

,

amatorem Rcgis. Et quanquam He-phxftionemdilexic, tamenCraterum inmaiorihonorc&pretio habuit.

Ilic enim propter blanditias diligcbacur:hic vcro propcer vircucem dignus

honore iudicabacur,

Viro ,<^ qui corripien- 1

\'°^ll^ jVir increpatus qui tndurat

tcm duraceruicccotemnit, I lcerutcem y repente conteretur,

rcpcntinus

557

358

355»

jtfo

5<Ji

GRADVS SEPTIMI. '79I

rcpctinus ei fuperucniccin-

tericus, & cum fanicas nonfequetur.

necerittlufamtMi.

^iicorrtpientem,tcc.^ Liuiusl>b. 2. Decad. j. S^peego nnMui ,in<\\\\t ,eum

briTnum ejp virum , quiipje co7ifulat , qtt:dt,t rem (it •,Jecttndi*m , enm , qui bcnemoncnti cbadtat : q ineciff conftiU e , ntcal en pdnrefcit , eumixtrerm ingcniicjfc.

Nobis quoniam priinaanimi ingcniique negata fors eft , fccundam ac mcdiam tcneamus , & dum imperarc difcimus , parcrc prudenter in animuminducamus.

Qui ambulatin rcdbitudi-

ne fua,timct I e h o v a m, fccl

peruertensviasfuas, defpi-

citcum.

Pifta.14.

Vcif. i. If tAmbuUnsrcHo itinere ,

e^' timem Dev My deJJ^icitur

abeo qui inf/imtgraditur ^ia.

t^mbttUnsre{loitinere, &ciHoccn:,timens Dominum,re6te &fipien-

ter inft.ituic viam &: vitam fuam, contemtoi vero D e 1 viam & vitani fuam

pcrdic, &cxtremopericuloobiicir. CumpaterTclamon Aiaci dixiftct,

vtpugnarecquidemftrenue, fcd vidonamaDE opcterct: rcfpondicA-

iax , vt homo amens & fupcrbus , etiam ignauosadiutoreD E o vincercpoff -,/?

vero velfineD E o : icaaucem perucrtic viam, &: cuercic vicamfuam , vcpro-

prio incubueric dcfpcrabundus ftudio.

Abominatur iuHi virum

/^impium: &abominantur

impii eos qui in rccta (unt

via.

Prou.r?

Veifiy.Abomindtio iuflorum ejl yir

imqui4j:abominatio autem im-

piiejlreSlftjyia*

/?»^/«»».]Impius eft.qui a eognicione De I alicrius eft, contempror Dei

authypocrita, inconftansinfidc. El'a. ^7. verf zo. Impii quafimarefer-

ucns,quod requiefcere non poteft. Impius eft, qui fide, vita& moribus at

qucanimoa vcrbo De i altcnuseft. Huncabominatur viriuftus &pius,

donatus&illuminatusvcrafide, transformacus inimagincm Chiifti,vi

la, mentc&animo. Quemadmodumenimcxcrcmepugnancfibiquead-

uerfancur Imago D e i , & imago diaboli: ica vir iuftus, qui geric Imaginem

D E I &: Chnfti , aducrfacur impium , in quo eft imago fachanx : & c con-

ucrfo.

Perfcdio redlorum dcdu-

cit eos: peruerfitas autcpra;-

uaricatorum perdit cos.

Prou.it.

VerCj. J^ Simplicitas iujiorum di-

rigeteos: ^ /itpplantatio per-

tterforum yajlablt lUos.

SimplicitM iujiorum , &c.] Huius fcntcntia: explicatio luculenta cft Pfal-

mus 17. qucm lege incegrura.

5J9

;6o

55.

i8o INTERPRETATIONES

l6t

565

}(J4

Forticudo perfcdocftvia

I^uovje: &:pauoroperaii-

cibusiniquitatem.

Prou.io

Vcrl". i>.Fortitndo/implicts yia Do-

MiNi: (sr If pauor lUts, qui

operantHrmalum.

i<Ji

36J

raHnr;!li-fqui,^c.'\ Habe.s h ic difcrimen bona: &: malre confcienciar.Cic.

pro Milunc : Magna 'visejlconfaentix in 'vtramquepartfm, 'vtnequetimeant, cjui

nihilco>rim!f:rint, q-panam /emper antemiUs vtrfiri cuptant , quipeccarint. Vis

confcicnria; & vis K^ltKti, fiuc ija-iuSeii in hominc, nuntjuam exanimo dc-

lciiautpenitusexcinguipoiruuc.

/fQui timethominem,

cito corruet : qui fpcrac in

D o M I N o, fubleuabitur.

Prou.i9

Verf. ij.Timor homiiitsponet laque-

um: e^* quifiditlE iiov JE^ex-

altabitur.

J^itimtthominsm , cit(/,&:c.] Lcge Pfalmum i ^^f. totum.

ff Omnis(cmm)rcrmo Dei J,'^°;)

'"

ignituscJypeus elHperantr

businfe.

Omnisprmo 'De i velutiane

furgatus^ cly^em ejlj/eranti-

hits infe:

3<J3

564

Omni'fcrmo Dei,&.'c.] Hicobferua, difcc&intimo inibrderepone :

Scrmoncm D E 1 tibi cifc clypeum , & Fidern niti vcvitate & promillis Di-

uinis. Dilerteautcminquic, fermonem De i igmcumfeu purgatumeirc,

hoc efl: , eife ilnc iconis , fuic dolo , iine talfirate > & certo prxilare vidori-

am credcntibus. Exemplahabes Hebr. i. Hinc Pfalmus 19 iniignedecan-

tat Elogium Verbi Diuinij vevf 9. luflitia. Dominireclx, l^tifcantes corda,

pr,£ceptumDomini lncidum , illnmin:nseculos. lo. Timor Domi^iifanclu-s,perma-

nens inftculnmfcnli yiud:cia. Domini vera, lullificata/w/it. verf 11. Deliderabilia

ilipcr aurum multum& lapidem prctioium, &dulciora fupermel &fa-

uum. vcrf 1 z. Etiam Icruus tuus cuftodit ea, in cuilodicndis iUis retributio

multa.

Neaddas verbiseius, nc

fortc increpec ce, & mendaxdepr^rhcndaris.

V<i:f<5. U^addas quicqua?n yerbis

lUiuSy (^ arguarisyinueyjiarifqi

mendax.

\6^

7{eaddas qmccfuam, &c.] Ratio eft, qnia omnis homomcndax: foKis

D E V s vcritatistonsillimis.-ideQ LexD e limmaculata, conuertc-nsani-

mas: c^rtimonium Domirtifidclc, Sapicnriampraiilansparuulis. Plalm.

19. veri. 8. rerbumD h. litcrtium, ah£tcr7to,v€rumAVi-riiatei^fa,ir}^pr&hen

fihilc , (y^ recreat animas credert^ium. Complefbitur enim.AL^^nitionem D E i &Saluatoris, quxagniciocilvita.Ttcina, lohan.17,5. Eilqucredteviuendi

Rcgula6«:norma,immacuIata,i)ncci'a,intcgl-a,pcrfc£ta,nihiliniqui,ne-

quevanicontinens,conuertcnsa;uini. •berror'bus,auocansamalo,in-

ftaurans

GRADVS SEPTIMI. i8i

ftaurans Imaginem D e i , cft hdele , non fallens , quia D e v s ftat promif-

fis : rudibiis , indodis , 61:, iiixra mundum , (luitis ( i. Cor. 2. ) pr.i:(l:.u Sapi

cntiam, & conrcientiam tranquill.it: monftratveros D E i cultus,promif-

(ionesintallibiles, cumluis Sacramcntis.fidem, fpcm,dilcd;ionciu, hu-

militatem,patientiam,inuocationcir< &:Nominis Diuini glorilicationem.

Scito:Quotieslcgebam,aprimallatima'tatula,verbaPrologi pra:fati

in libris Rcgii fapientis, fcmpcranimum meum (proculdubio monitu vo-

ds D E I inmcloquentis) fubiinccogitationem hanc: Sunt quidemma-gna&fctcnoncredcndaha:c, quxde Sa p i e n t i >€ fruftibusatq; the-

laurishiclegis; minimc ramentaifa, fida, aucemcntita. Ah; quoaodoad horum cognitioncm pcruenics?D e v s fcit, dicere non poirum, quan-

topere fitiuerim vcrit.uem. Inuocaui igitur D E v M , mihi vt oftcnderct

Veritatem: deduxit meRvachHhochmael,SpikitvsSAPiENTijEDiviNit, methodo, quudixit vcif 294. in vcriratem

Eofum O M N E M.dequibusagoin Amphithcatrohoc Vniuerfo, Gloria

De o inexcel(is,quodmanifcrtaucrittaliaTheoSophixamatoiibus, S A-

PiE N T I A^terna:,£ohusvcr:E,ha:rcdibusfidvLbusdile£tis.

CoLO PHONE M hifcc pauculis,

cxSapientis dodlri-

EcampliushiSjfilimijCa-

ue quxras : faciendi hbros

pluvcs no ell; finis : & dodtri-

na muka, afflidlioeftcarnis.

Finis verbitotiusauditus

cft : D E V M time , 6c Manda-

taEiuscuftodi, quiahoccft

omnis homo.

Quia omne opus D e v s

adduccciniudicium, quoderitfupcr omniocculto, (i-

ue bonum fit, fiue malum.

Ecc!. u.

VcrC 11.

na,impono:

/:/is ainplim , fih mi ,(mqmt

RexSiipieus) nc reqmras ; faciendi

plnres libros nuUns eflfinis:jre-

quenfijue meditatio , carnis afi-

fiiclio efi.

Verf 15.

VcrCM.

Fmem O^itHr) loquendipari-

ter omnes audiamus. ^evmtime , O* Ma i>iii at a Eins

obfirua : hoc enim efi omnis ho-

mo.

Btcunciaquxfiunt , addu-

cet Devh tniudiciuTP pro omni.

erriitO:,fiue honuni,fiue malum

fit.

Quamobrem , 6 mortalis,

Z 3

iiSz INTERPRETATIONES

Melius eftireaddomum l y'^'|J-

iu(ftus,quam addomum co-

uiuii in illa enim finis cun-

diorumadmonemurhomi.num ; & viuens homo cogi-

cct,quid futurum (ic.

Melms efi ire addomtm lu-

ciits , qpihn ireaddomum con-

uittii: eoquodefifints omnium

hommum , (jr videns ponet tl-

ludjuper corfitum.

O

Vanitas(igitiu)vanitatum

rc(5kcdixit EcCLESIASTES :

vanitas vanitatum &Omni a

vanitas-,

Eccl.j.

Vcri: 1.Vanitas yanitatum 3 ijere

dixitEcclefiafies: 'Vamtasya-

nitas yanitatum , omnia ya-

nitas:

DicojCiim filiis D o c t r i N it fidelibus omnibus, cudis & flngulis,ct-

iam Ego Henricvs Khvnrath Lipsens.Theosop Hiif

aniarorfidelis, & Me d ic i n itvtriufq; Doct or,Ea jnimirum, O-M N I A , qu.T citra Sapientiam yfiTERNAM, folam veram , Eiufq;

D o c T R I N A M orthodoxam , & S t v d i v M Thco-ac Philo Sophicu

H o c ,vrquamgcntiumrunt,reperiuntur,cxtanCj legunn;rautfiunt.

DIXI.

A D D O.

NVnc, igitur, Coron ivis loco jhiCceficprxfatis , Vos^ o

mortales , yos tnquam ohfecro , quil^nov au colitts , qutbnsS a-

p lENTiA aliquantulum cordiefi, S apientjjE jE te

-r

n

£.,foltus

yer£,D octrin a M,in SS^ ScripturaBibIica,Libro Natura; Ma-

croCofmicOj^Legc tn cordibus yiofins Diuinttns fcnpta^fundatam,

cumfanam tumfalutarem, a <^leTheosothi^ amatore acfilto(ab-

fit inutdia di[lo)fidelt dileclo, tnfitnSiu (ij^^gratta De i (cui huc yfquefut,

t^ Laiis Ie Hov jE, adhucfum, ad Opusprxfins id, quodhomtnt mant*4)

in Amphithe ATRO hoc , Catholtcifmo Fe rit atis Simplict ^fimpltcifmo Ve r it ati s Catholtco, Chkistian o-K ab alice

,

D iviN o-AIa g ic E,nec non Pnr sic o-Che mice, tn Scriptura

i^}^\Ckm3.,nonfoi)htfiiceficiaauttmpudenterementita,fidtalibus,quas

fancie , grauiver atque trrefiagabtliter confirmant SS^BiblicaScriptu-

ra,Naturx Itberyntuerfus , ^ Con(cicnuahomtnt Dtutnittis infufii

,

methodo

GRADVS bEPTlMI. ,85

methodo in\in^tali, qua haSlcfitis anteme a nuUo, (^jine jlonatxone ma~mcur Ve ^it ate M.faten mihi non liceret ? ) orthodoxe acgraphiceex-

hihita, toties moniti haudtemniteifedA D^lNAMrHiTiiEATRVHJ PSIV S SAPIENTI /£ Ipfum , huiufqUC P O R T il Af , fCrS CALAMGraduum feptcm fuam , «««r Theoiophice ajcenditc; tnilludy L e-

GV u tbidem ajfxarum Se pt e m obfiruautijjimi y deuotionenonhypo-

critica mgredimtm,^ Eam, oculis tam Mentisquam Kationts ac Corpo-

riscum paenitentialiter tum a ruditatumphantafarumque fhmttisfedu-

Bionisfordihus nte repurgatis, accurate contempiaminti tnquefa-

lutem^vejlramiO" te'^>^^oraUm^xternam, Sapientcr

feqmmini,tAMEN.

D I X I.

BONAM ITINERIS PERPLEXI PARTEM€ONFECIT,QJI VIAM RECTAM

* PROBEDIDICIT.

Cic. pro

M .'Oiit: f

OlaZ ).[,

Salurt,

Magtia cfi

vu confvcK

lib.5 Cd; /T.

tntta mtU<:

ttJitS.

[84 INTERPRETAT. GRADVS VII.

A D U O M V M & Z O I L V M.

MufAHS-cii facile efi cmuis^ durMmque iJ.ifiiiS-cti,

.^tixquejeqiu nefcit, carpere qtmquepoteB.

Kaniln c^ bcffcv/c\) fo mac^c c^ bc^cv/mt» 5ct)()ec^aujf:

(:$o Du c^ tann rcc?;u/n>ol mt> nocf; bcffcv ttcf^

fcn (}aft/ alBhmn ta^ck cvft tasmcu'

mt^nt Dcffcufoffni mtcl^ gc^

gciiDiniocf;Daucfbar

fintcn*

Inciuile eft,cx vna libri alicuius particula iudicare dc

toto,miipriustotoIibrobeneperfpc-<

6to, &: rite cognito.

-t-i

R A T H Llj/f ThEOSO-VHiJE amatorfidelis , ^^lED iciN j£ '-i/triufqite

^OCT OR.

I S A G O G E I N I. A M P H. F I G V R A M. i8y

c^np u^np v)i\^

rnlJK3;^ nln»>"•.• >

(^VI ERATi QVI EST;QVI ERIT.

PLENI SVNT C^LI, PLENA E S TOMNIS TERRA MAIESTATE

GLOR I-^ E IVS:

sjI — T —

i

LAVAMINI, MVNDiE S T O T E.

iinin» V N V M

OMNIVM EFFECTOREM;C^TERASP0TESTATES MINISTRAS

H A B E T O T E.

Aa

i8tf ISAGOGE IN I. AMPH. FIGVRAM

III.

AD

P R I M V MVOTA PRECES CLY E

ADI N FE RI O RE S

HYMNI SVNTO.

IV.

QVOD, Sl FORTE,PETITIO AD INFERIORES,

PROCESSERIT, NISI

SVB MODO DELEGAT^',a P R I M O

ADMINISTRATIONIS,INTENTIO NON

ESTO,

I S A G O.

t/

1^7

I S A G O G E,

fiue

INTRODVCTIOIN FIG VR AM

AMPHITHEATRIfccundamjbrcuis.

E c E B I T Nos, igitur, prius pie locos atq; poeniten-

tialiccrpurgatos , offcrre , fupplicefque, fide fincc-

ra,commcndareDcificn:Luci,&cunc,illam S a-

piENTi^^tern^, defijper rorantcm mannam,fupercsleftifqi nccStarcam, 8c aqux &: ignis

, pluuiam , ficut ll:il-

licidia ftillantia fupcr tcrram , in corda , animas , vires mencefq-,

noftras, hoc eft in Corpus^, Spiricum &: Animam, fiue Ter-NARivM MiCROCosMicvM rciiatum defcendcntem, pra:-

clufisjenfibusfeditiofis, mente quictaafFc(5tuqucomnipuro,

fixe durantibus, tamimmediatc quammediate, iuxta&dor-micntcs ac vigilantcs, patienter expcdrare : & fic, D i v i n i t v s,

accendij illuftrarii illuminari ; fandtificarii niH* F r u iiD i-

v i N A p A t li immo, in D e v m, incftabiliter, rapi,- & quafiD e i-

F i c A R 1. Laudantes interdum 2c adorantcs (in S o l i l o Q_y 1 1 s

prarfertim , iifquc quotidianis , atque, vt plurimum, matutinis)

idpELAGVsMisERicoRDiiEimmenfum,0 c e a n v m qj e

Bonit ati s omnis infinitum.,- cxq^vc, nontantiim Verbimirifici T\WTV xpistotC rvci fixi,& facrorum niin* no-

minum atque verborum omnium(qux,quoad nos, manliones

funt fenfibiles Diuinitacis , nec non memoraculanos docentia:

ftimulantiaquoque, adiuuantia&eleuantiaappetitum Ani-M^jMENTisQjyEinNoBis, operacionemadmirandam,in

Aa z

i38 ISA^GOGE IN FIGVRAMnofmctipfos &c cxtia nos,virtuosepromouenda)NvMENde-

(ignantium &z fimul cxhibentium j vemm ctiam mirabilium o-

mnium(facitenim mn' mirabilia(olu£)adnosvfquederiuan-

turradiijdeftillantfluenta, &diuinillimiemanantriui. O felix

tcrquequaterquefelix,inadmirationem,mcditationem,amo-

rem Sc pcrceptioncm H o r v m ,qui rapitur,N v m e n , fic, (um-

mum , rcaliter prxfens fcntiemus , nin* mirabilem , & in N o-

BiSj&:inNATVRA,&inScRiPTVRA, mirifice loquentem,

vcridice audicmus, fufficicntcr vidcbimus , fru6luosc obfcrua-

bimusi A N G E L o s bonos , nobis amice afliftcntcs , nos fidcli-

termoncntcs , nin' iuffu benigno familiariter docentcs,atque

in viis noftris tutoduccntes, (inefallacia experiemur. Humi,igitur,procidcntibusN o b i s,hichymnus, aliiq; huicnonab-

fimiles , lonico modulaminc Sc accentu, facris animi concitan-

di cauila, dcbito ,profcrendus cft

:

1^1 omnisgeneratorque opifexque,

Superum rex , genii lux , hommumjpesy

Tremorymbru tenebroJiPhlegethontiSg

zAmor mcredibihs cAicolarum ,

'

^auorinmncibilistartareorum

Celebru religio temgenarum

,

D E V s vnus, D E V s idcm,D e v s almc,

Vcniens dcfupcr, illabcrc n o b i s.

TV, TV, TV.

//tic/edeto

;

Jmmota commoueto}

^mfaljafuntmoneto f

J^<« <^erajinti docet»

:

LEX

AMPH. SECVNDAM. 189

/LEX INTRODVCTORIA

A r r E A o T,

A NOBIS, AD nin^

ETINDE.ADNOS, VOLITANTESjREVERENTIA TREMORQJ/E

S V N T O.

VLERGA ILLOS

SECVNDVMNOTAM PROBATIONEM,JVCVNDA OBOEDIENTIA

ESTO.

VI I.

SACRA,Q^VORVM M YSTERIA,SIC TRACTATVRI

VENITIS.PALAM DIGNIS

CLAM PROPHANISS V N T O.

Porroj

nin» NoscE, '--

S%.* ScRtPTVRA; CrEATTRAjeii.uncx S E I p s o ;&: (jiiiJem,

luce fiia, in niencetuajimmcdiire oborta;

Thcolbphice;Natur.ilirer;Cabalice.

TEIPSVM NOSCE,E X L I B R O

SS.* Scrtp 'urt ; Nitm* to ius Vnntetfi, cjui eii c^ fjtetKjeio ru(^ tdttu,^/jn)ut.

>oa-f*^- fiue tut^ife ^feturtdttm (^tufpu^ (^ Sptnium tuum;

dentcjue ^ M E N t i s /*<f. U E o ton'ui.cld

ThcoSophice \?hyftce \ Phyfi tmedice; Phyficfchemtce \ PkyficotMagtce\

Hyperphyfkomagice ; Cjb li e.

Aa ?

\•

I90 ISAGOGE IN FIGVRAM

I S A G O G E,

Uue

INTRODVGTIOIN FIG VR AM \

AMPHITHEATRItcrtiam,breuis.

NATVRAM NOSCEVNIVERSALITER

,,

&PARTICVLARITER;

ex L I B R o

SS.^SCRIPTVR ^: NATVR^ IPSIVS,

quicft,&Mundusmaior,totus : &Mundusminor,h.e. liomo,puta, fecundum&corpus&

Ipiritum fuum:

denique

aut mediate, ex A n g e l i s bonis ,• aut immediatc,

in fpeculo mcntis tuac purgata:,

ex

DEO IPSO;Theofophicc •, Phyficej Phyficomedice;

Phyficochemicc \ Phyficomagice;

Hiperphyficomagice -,

Cabahce.

•. L LAPLsl

KMPH. T E R T 1 A M. ici

I.

LAPIS PHILOSOPHDRVMEST: HVNC,cnim,

S^JS^SSr X p E R I E N T I A , rcrum omnium , ctiam fola, fuifi-

0,^. eX[^ ciensjmagiftrainfallibilucratteftatur.-cuirefraga-

i^^H-^@i ri,nonnc eflct pJufquam ftultum? Hunc (abaliis

^^$^T^i tamen prarparatum ) virtuose cjfficaccm vidit, &PoNTiFEX RoMANVS, ScC/EsareaMaiestas: vidc-

runt & R.cges, orbis tcrrarum, non pauci : nec non Impcrii Ro-mani Eled:orcs nonnulli: viderunt &c Principes aliquot, Co-mites, Barones, Nobilcs, &:(proptcrvirtutem atquc doclri-

nam) anobilibus proximi, Dodtores : immo cx omri ^entCj

ludaica , Ethnica , & Chriftiana , etiam Turcica, ftatuque ac or-

dinc, palhift, multi ; tam Ecclt- fiaftici quam Politici, literari pa-

ritcrarqueilliterati, ocuIis(obftupcrcentesNaturi,pcrartcm,

miraculo) vidcrunt, manibufq-, tctigerunt, fuis. Sciens loquor.

Hos omncscitotcftcs: tu phylicochcmia-maftix, eosinterro-

ga, infubfidium veritatis, veritatis amantes, rcmitahabcre,

teftabunturlubcntcs.

1. R A Tio, vcra & cerra, dux fida Sophorum, srr^iuitcr

confirmat: quam,anguftialocihuiusaddereimpcditi alius5c

amplior, promtillin:am,admifit.

3. S A pi ENT ES, totac tanti, an6bores grauiftimi, (quo-

rum hac de rc, paflim cxtantmonumenta)vno,harmonice,

orc,ctiam iurciurandoSandillimo, ncn temcrcaflcucrarunt;

qui omnes veridici^quia viri dodi & boni)tanidiu 6c funt &: ha-

bentur,donec de cis contrarium, fufficicnter, fuerit probatum.

atquando? Cumqiartiticicuiuisin fuaartcfitcredendum, cur

nonpotius, cainie, fidcseritadhibendaillis, quamignoran-

tibus ? om.nium cnim artifices , & optime & verifiimc, dc (ui o-

pcris ratione , diiTcrcrc, loqui& iudicare fciunt.

4. N AT Vr A, DEi,inhuiusmachinaMundi,nunquamotiofa miniftra, multis , in opcrationibus fuis

, ( vt tradiderunt

19J I S A G O G E I N F I G V R A MThcoSophi& confirmarunt experti ) viis ac modis , diu nodlu-

quenobisfidehtcrruadct, fidemquc,dceo, facitfirmam. Natura parens , de iilio Qttholico ^ cathohce teftatur , fuo.

5. Mens, humanianimifcintillaaltior&lucidior, Diui-

naacimmortalis, quam Devs idgcncris dotaucritconditio-

nc,vtcxinfitofibiNaturiEfu£edefidcrio,quibufcunquepo(rit 1

viribus;,adfumma&:optimatendat,indcfincntcrappetit:quci

appctitus boni(cft enim aD e o) ftimulum,quam animi(fciunr

nonnifi cxperti) irrequictudinem,quod defiderium ardens,

L A p I D E M P H 1 ^."'habendijfiinrcrumjnaturanoneflet,

D E V s I p s E , etiam iis , ( de vitiofis (ermo hic non cft ) qui pru-

dcntiores , fapientiorcs &: religjofiores aliis funt, aut fucre , fru-

ftra indidiffet. Atqui nihil fruftra

!

6. ConsensvsTypxcvs, vcre admirandus , (in Natu-

ra) L A p I D I s huius , cum SS.* Triunitatc Diuina \ cum toto V-

niuerfo crcato,- nccnon Koya Dei incarnato, h. e. Mafchiah

promilTo & miffo, religionifquc Chriftianre Sacramcntis atque

myftcriis tamaltis&profundis, verumeire, credereacfatcri,

omncs fana: mentis, iuft^ compelUt. SiIoqu.or abfqje veritate,

crubcfcam. ludicent , non nifi icientes. Amcn , amcn, dico vo-

bis ifi vnum , etiam alterum.

7. Dcniquc, (cum C r e a t o r , ctiam cx C r e a t v r a, tc-

ftc D. Paulo, ad Rom. i. vclit cognofci ) D e v s & potuit& vo-

luit(vclletcftaturexpericntia) o^ganisfuis,quibufdam,(non|

cnim vni dat cundaD e v s)indc v^ue a Mundi initio, benigne

largiri, & adhuc vult , (quoniam in a^cernum mifericordia cius)

vc nimirum ,quxnam fit miraCreatoris Sapicntia

,pocen-

tia infinita,bcnignitas immenfa,&c. h.e. qualis fitDEVsiPSE,

typo mirifico, exC r e a t v r a , non quidem , exMundo maio-

rc, pcrfefolumveifimpliciter,&partibuscius, pafTim:, parti-

culari cognitionc, veriim quoquc, cx Mundi maioris F i l i o

,

(arcis ,h. e. Physicochemi/E interpretamento) in fubie(5to

catholico,catholice, abundantius &.exphcatius,humanoge-

neri, coram, innotcfcant : indeq; nin» Triunum, audtorem tan-

ti boni ac doni, clarius difcat agnofcere, adrairari & venerari

folum, animocoUaudarcgrato, profundiusmedicari, ipfique

infcparabilitcr coniungi, & rcuniri. Ergo, qucmadmodumnin' Sapicntiffimi crat, viam hanc, quam iudicauit eflc , ad fc

pater9S9V9V

faci-

AMPH. TERTIAM. i5>5

patcfacicridum,maxime cornrnodam,eligcrc & inucnirerita

noftrum ell, quam iple elegit, comprobare, amplcdbi &c fequi,-

arquccx natura:filio,ftyloPhy(icoChemicohoc,DEO fic or-

dmantc,inLibro&Spcculo N a t VRiG(quod, certc,catholi-

con habcmus, in L a p i d e Phil."' ac fplcndidiltrmum ) nobis a

D E o propof itis, I p s V M (ficuti &: in Filio fuOjintcrprctamento

SS.,Scripturx) falucariteragnofccrciM vmd VMquoquc,ficu-

ti in fine feculi huius,per ignem renouandum , ita , & quomo-

do, &:aquo, inprincipio,conftru£tusfit,pcrjgncrn vtilitervi-

derc ac mtcUigere, deniquc &Nosmetipsos fru6luosc co-

snofcere.

II.

QVID EST LAPISPHILOSdPHORVM?

LA

p

I s 1*

H

I L." eft a^iihi^, rm R V A c H E l o h im,(qui incu-

babataquis,Gcn.i.)C2:lomcdunte(nin'folo,cxmcra.bo-

nitate fua, itavolentc) concepnjis,&cocpus, verurnacfubfcn-

fus cadens, fadtus, in vtcro Tt^ula-nxn { x a £92. crcati ) Mi^nai ii^a-

ioris virgineo,T e r p. 4, nimirum,vacuaatque inani, &: A qjv a :

natusin lucem/^aic^exsxiitif filius,afpe6lu (coram infipientc) vilis,

deformisj&quafiinnouilfimis; confuyiantialis,tamcn,fimi-

lisq; parCnti^Mundus paruus, (dc hominc, aut aliquo fumto,ex

vclab eo, nihil tibi imaginarc) carholicus, triunus, ef*ta^^eJ>]@-,

vifibilis, ta6tu, auditu, oltadbu &guftu fenfibilis,localis atquc

finitus:manifcftatus,regcneratorie, afemetipfo, artisphyfico-

chemica: obftetriciamanUjin corpore, fuo,Iemelairamto,glo-

rificato : ad commodum fiue v s v.,s, propcmoduminfinitos, &microcofmo & macrocofmo, in triunitatc catholica, mirificc

ialutares. Apage fis, fili perditionis,tu, lutCivJ^^ti^yv^ovy^ omniatecum,qu;c ex tctCyVtut etiam,mangonice,prjvparata.Pcccato-

ris es typus, non Saluatoris : fcruari potcrisac dcbes,non ferua-

re. Figura cs mcdiatoris ad crrorem, intcricum & mortcm, nonboniillius, ad vcricatem, incremencum&vitam. Rc8;n.auic,rc-

gnat & rcgnabit in nacuralibus,nacuraliter &,vniuerla}jfcr,Na-

I5>4 ISAGOGE IN FIGVRAMcura? filius, catholicus, S a l ( fcito ) S a t v r n i j fufibili modofuoifempcr & vbiquc,in Natura ex femetipfo,permancns-, &ortu & virtucCjV niversale. Audi atquc attcndc :

S

a i a n-

tiqvissimvmLapis. Myfterium! Cuius nuclcum,in De-

N A R 1 o, Harpocratice, (ilc. Qu^i poteft capcrc, capiaf, Dixi.

S AL,non line caufa graui,aSapientibus, cognomine,ornatus

eft, S A p I E N T I^ : Quo,& S o L E , nihil vtilius dixcrunt cfle in

Mundo. Hicftude.

III.

QVARE DICITVR LAPIS,ET CVR PHILOSOPHORVM?

LApi s,curpropriedicatur,quodquenomencius,quoapud

vulgus , ocuhs videntibus cscum, auribusquc audientibus

furdum,nominatur.D E v s i ps E,ob caufas ccrtas,infcriptisSa-

pientis antiftitum tradicas, grauiterprohibuitcuiuisrcuclarc.

Qu^amobrem & cund:i philofophi citius mori volucriic, quamhoc diuulgarc Eft cnim,iufto D e i iudicio,fcmpcr fuit,& (niH*

Ipfo,cuftodeforteatquczclote)crit, ({imul&folutioeius)^?-

cw««; yif R T / 5 y^fW/^v?««;,anathematis fulmine,a Sapicntibus,

ergaindignos,mcrit6inuidis,iurc{igillatum. Adducam,tame,

ipfos philofophice loquentes: quia, inquiunc, vc lapidum,cft

quoquegcneratio &regcneratiocius:exhumido,nimirum,vi-

kofo &c glutinofo , & terrco ficco. Et : quod cocStionc fua(qua:

incrailando proccdit) in lapidcm pcrmanentcr fixum(quique,

vt laprs,tcratur)indurecur. Alphidius.-Silapis proprium nomenhabereCjIapis eftec nomeii eius. Alii; lapi* non lapis. Harc,phi-

lofophice,phiIofophi. Relponfum clarius,maneat,alta mente,

repoftum,nediuinum, contranos, cxciccmusfurorcm. Ph i-

LosoPHORV M,Lapis occuItus,cft, non infipientum & idioca-

rum;nonimpiorum,ac,contraconfcicntiam,virioforum.Phi-

lofophus,autem, h.e. Sapicmi^e v«ra: amator, quifieyexparte,

Amphit. huius^fccundaperfedledoceris. Axiomata, duOjhrec,

ribi cofidcradajfratcrne rclinquo : Ex fine cuiusqj intecionis re-

fultac principiu cius. Et,cum,alicuius rci,Iatcnt cauf?,a fignis &cfFe6libus, ad caru inucftigationem , itur. Hifce, contetus efto.

________^ IV. QVID

AMPH. TERTIAM. I9J

;K^:^a&^S^iS^'ctW \J>1 c=3:^'

IV.

QVID ESiTt:D^nS&<nnRVACHELOHIM,QVI INCVBABAT

AQJIS? Gcnefi.

D'n7i<nT1 RvACHELOHiMjcft S p iRi T vs, Spiraculum,

anhelitusnirrrandtijlarnStus; Vaporvirtutis Dei omnipotcn-

tis atquc omni tenentis,&Emanatio quardam, emiiliove,

foscunditatis vitalis, primi fummique motoris, viuifica atque

virtuofa, e profundimmoj Diuinitatis (\ix receifu j I d e a r v m,

videlicct,{iuejExcmplarium,Specierum,Rationumfeminaria-

rum, primordialium & radicalium, voluntatum opificum &:

caufarum ciTed^ricum, inARCHETYP i,opificis fummi,mcnte

(npDn Hhochmah in S a p i e n t i A,Bonitatc cius,caufintc eas)

conceptariatqucpra;cxiftentium,rcrumomnium,inMundo,

pofteafuturo,proaucendarum &fiendarum.Q_v.e ( E l o h i m,

crcatorc Sc conditorc,VE r b o fuo,dicente ac prarcipicnte. Gc-

ncfi.)resomnes,quasextarcvoIuit,inhocTheatroMundano,

produxerunt,effcq; feccrunt : in globo fublunari, veftit^T e r-

R a & A Q^v A,vA.i iiuc Materiaprima,communi & vniucrfalij

C iE L I interuentu. Addo: Rvach Elohim ci\ fto^c^n fiuc

F o R m A , rerum omnium, intcrna, Ha-icili^i &z effentialis : MundiA N i m A vniucrfalis : Virtus fubftantiahs, per fc fubfiftens,cau-

(a omni crcatura:,Mundihuiuslubfiftendi: Essenti A(quia

increatus) vere ctv i n t a : & ( vt vocc dicam vfitatillima ) ipfiifi-

mafubftantificaqucrcrumNATVRA. Dei NvMEN,&Diui-na Ratio,toti Mundo ciufquc partibus,infita,parens rcrumque

harum opifcx. V n v s (elfentia & numero) hic D e i Spiritus eft^

vnaj Vniuerfitatis confpicux & corporeas huius vnius , Anima

catholica,»»At;»»<>oA®- tamcn,h.e.multiformis (Sap.7,iz. Ephef

3,id.)&variac eius radii atque S ciNTiLL/E,pcrtotiusingcn-

tem, matcriei primx maflac, molem, hinc inde difperfac ac difti-

pata: : inquc mundi parti(>us,difiua<^is etiam,& loco & corpo-

rismolc,necnoncifcumfcriptionc,poftcafcparatis,di{iun6tim

Bb t

q'

i9tf 1 S A G O G E I N I. AMPH. FIGVRAM\

& feparatim innumer^,vniusAnimx vniucrfalis fcindll^jnunc

etiaminhabitantes.

v)

KS^^

V.

av ID EST CJELVM^G-/£LVM,eftSpiRiTvsyETKEREVs corporalis, vel cor-

pus a:thereum {pirituaIe,corruptioni non obnoxiu, totius

MundimachinapermeansrfuperiuSjVER b oD OMiNi,firma-

tu,hinc F 1 R M A M E N T V M; infcrius, mafr^ fublunari,totiincor-

poratum : Vnius ciufdemque & clTentiJE & iubftanti^e C.Tlum

vnum,id quod infcrius,&;id,quod fuperius. lIIud,tamen,labo-

re Phy(icochemiag fagaci , in vfum hominum, ad fenfum poteft

manifeftari atque tradari.

VLQVOMODOCD^nS&^nnRVACHELOHIM^CtELO mediante, conceptvs,^ corp/fs verum.f acjhb/enjks cadensfaEit^s eB, in <-utero ^ifJ7o7Jxi^

(x A E o i.,puta creati ) Mmdi mkioris virgineoy Tekranimirum njacua atquemanijO' ^QJ a ?

EX T Rj M Ajjine medio, eoque conuenientc, coniungi, co-

pulariatq; vnii-inon^jle,eft vnanim.is vcrephilofophan-

tiumvoxatq-, conienfus.R VAC h Elo hi M^Spiritus^effentia)

Diuinus,increatus,fimplicillirnus, omnis corporeaj molisex-

pcrs,fp6te&perfemobilis,wAuOT»)«A@-,h.e.multiformisautfor-

inaruplcnus.immoipfiflimareruFoRMA: Et A b Yssvstenc-

bro{a,triuna,videI.C/EL V MjTeiv^r AjiMnjj &yacua,&: A (vv a,

ENS,aDEO ipso (cuius folius cft proprium x'^^'{«s',creare)cx

nihilo,h.^^e nullo fubftantiali,aut pcr fcexiftencemateriali

principio, primiimC r e aj v m, corporeum, confusc mixtum,

M A T E R 1 A ad motum,per fcjinefficax: rcuera, fi quid, extrcma

'

—

funt.

AMPH. TERTIAM. I5>7

lunt.CytLijigitLir^M e d i i,cxtremorumamborum,ruomodo

(c]uia corpus Spiritualc £c Spiritus corporalis) parricipis, ( H 1 H *

folius voluntate bcnisna)mtcrie6tu,Rv ac h ELOHiMfde-fcendendo dcmittendocjue fe percircumferentias partesq; ab-

ditiflimasomneSj&dirpergendoinimumveImeditulliu,Scin-

tillas radiosve foecunditatis (ax) ad C e n t r v m vfqucpenetra-

bat.in E n s illud C r e a t v M,totum: maffamquc illam feu mo-lem ingentcm, rudcm (X aos) confufam atquc informcm,

Mundifuturiicminarium,u/i5^fiuemateriamlutofam,Vi rgi-

N E A M, ( nondum enim neque conccpcrat, nequc produxerat

antcajF o k m A((cmetipfo)fic informauit,& A n i m a animabat,

impra:gnabatquepuriffima:pcrmeabat,iepIcbat,caIoreinfun-

debatjViuificabat & faECundabat,quod crat TqIiu vaBohuj va-

cuum atque inanc : illununabat,quod crat tenebrofum •, dilfin-

guebat, confufum: ornabat, rudcacimpolitum: ordinabatin-

digeftumacincompofitum:m^^icxiiis Vt fb oJi r C fn^r-o

(cuius&totumadhuchodie mouet,fu{lcntatatqjConferuat)

i^uimQYa^ Spiritu gtheieQ^£LfcjLaiJ^idcLy-t cjidum. intcrmc-

(^nnrc)rnc|pt^b;^rnr^^nrpnSjf^i]CrorporFn<;fi(^n?^^^ at^_£Qn-

crctus^eft. MyflcriumiamobferuaScadmirarctypicumi con-

ceptionem,inquam,Seruatoris &. Saluatoris vtriusque &Mun-di maioris & Mundi minoris,fiue G;encris humani. De hoc,fcri-

ptum, legimus : y_E r b v m <:?t(^ fK>nm rtKde illo, Cabala, fci-

mns.- Rv_Ar_HF.j_o h t m, rnrpns f.iAiis c {\. Et; DEVS manife-

flat^incamej S p i Rnry s D r i mamfcfVnrns in rorpnre. Hic,

fihusMundi maioris ,n_^vj_g.'rrparnr.i, c,irhnlicns : illejfiiius

De i,5s«*'^t«^(^,h^e^^XViJdiniiia:Vn uSyin vrrrnMnndima-

iqrisj ajrerjiivs^gMuJidijiuiioxii: vtcrqueV i r g i n e o,con-

ccptus.Enfophl Enfoph ! profunditas profunditatum &: altitu-

dinumaItitudo!Abfq;bIafphemiadico:I HS vh Ch rist icru-

cifixij^Saluatoris totius^eaeris_hum^ni, Id cft^Mudi minpr[s,in

N A T v RjELiB r Oy6c ccuSj?^-CJLLo^typus eft,LAPj_s_P h I L.'"

SeruatorMundi maioris. Ex lapide, C h r i_s t VM^aturaliter

cocrnofcito & ex Chris t o, Lapidem

,

Theqfophicc difcito.

LibroSS.a. S c R 1 p T v R .E hic nihil detraho. Placuit,

D

e o mi-

rabili,mirabilis docendi& difcendi modus^ placeat idem & mi-

hi 8c tibi.Chriftiana,quaefo,iudicct fraternitas.-Et ego Chriftia-

nus fum,Deique gratu,8c effe,&: permanere,volo.

Bb z

Lj

198 ISAGOGE IN FIGVRAM

'.a>-\'S

VII.QVOMODCET VBINAMNATVS IN LVCEM, MAKP0K02M0YFi L / V s , aJl?e^tt (

coram injipiente) ijilisy deformis^^(luap in nouijfi-

mis : conJi^bflantialisJtmduqtiefarentiyMundus Varutts [non ho-

mo,) catholtcnj, trtuntiSy i^ixa<p^B(hT(^, ^i/il;tlt4ytacluy

auditu, olfaSiuitsr guflufln/ilfilisj localis

atqueflntttts l

VB I ? In tcrra catholica fanda, quam etiam nunc feliciter

inhabitatjin Saturnio regno. MAKPoKo2MoTFiLivs;e

femine& fanguine parentis formatus,& ex vtero eius in luccm,

naturaUter,exclu{us. A s p e c t v (coram infipicnte) v i l i s, d e-

FOKMis, &;qvasi iNNOVissi M I s : mundoquc ludibrium

:

in confped:u tamen Sapientis cft pretiofiirimus.I h s v h C hri-

s T V s non ahum, in Natura, rcquirebat typum. ^C o n s v b- 1

STANTiALissiMiLis Qv E p A R E N T 1 : quia c fcminc& fub-

Ilantia parentis. Catholicvs: fecundum corpus,Spiritum

& Animam: etiam virtutes ac operationes.C o r p v s habet Ca-

thohcon^quiacft de feminc Mundi, de effentia& fubftatia Ma-

teria: prim^ cathohce, particula de wA>i primordiah & vniucriah,

tcrra videl. &: aqua,in principio creatarii; in ftatu adhuc vniucr-

fah,non vt (D e o fic volcnte ) reru ca^terarum globi fublunaris

corpora omnium fpeciah aut particulari,a radiis atquc fcintilhs

Animre Mundi fpcciahbus,h.e.fpcciahs particularisvc propric-

tatis fiucNatura?,fpccificata,&(vtitadicam)particularifata. V-

niucrfalis quoquc conditionis cft eius S p i r i t v s, Vniucrfahs

& A N I M A, qu£E fcintilla Anima: Mundi catholicx , Catholica,

h.e.VniucrfalisNatur^jproprictatis&operationis.Catholici-

fmushicfoluslocii habct,particuIari{muscft{olcEcifmus. Ca-

T H o L I c o N PhyficoChcmicorum,non nifi cx cathohco. O-mnc cnim fimile a fuo fimili producitur. Et, Qualc femcn, talc

gcrmen. Valcant igitur& difcedant procul hinc ( vltra montcs

Cafpios vfquc)materi^ fpecialcs fiue particularcs omnes^cuiuf-

cunquc fint ordinisnominis atquc virtutum. Cathohconre-

quiri-

1

AMPH. TERTIAM. 199

quiritur, particularc reiicitur. Frufl:ra,igitur,& falfo quxrimusin multitudinc particulari id, quod habcmus in triunoVniucr-

(ali.Vcrumcft,quoddicunrjToT lapidesqvot REsrfub-

intclligcndum,PA rticvlares:Ex {olo,Mundimaioris,fi-

lio Vniuerfali, Lapis folusVmucrfalis. L APis,quoqtie,Exo-

M N I R e •, particularis, lcilicet, ex parriculari : Vniucrialis, exV-niuerfali. I n o m n i b v s,(fuomodo)particuIariter;in chao

noftro VNo,C A T HOLico,catholicc\ A d do: Hanc vni-

cam folamque ob caufam^quod videlicet conllat ex iis,nude &fimpliciter cathoIicis,ex quibus.in prima creationc,totum hocconfpicuum atq; corporcum V n i v e r s v M,cum partibus fuis

j

ideoque pcr 5c ex {e,potens cfl:,& folus fufficiens, (rcgeneratus,

tamcn,poil: naflioncm fuam)in fru(Stus,huius E n t i s creati pri-

mi, fpeciales atq; particulares tanquam in confanguincos ( iuo

modo) fuos, vircs cxcrcere mirificas,cathoIicc,fuas,& numcro,iimul, omnes. Qua: virtus tam mireetficax,fcintillar, AnimcE

Mundi, Cathohc^r, vniuerfalis, propria& pccuharis, in corpo-

re,non nifi catholico,a verc Sapientibus,bene ccnfetur. Qu.a-

proptcr &Catholici,Lapis nofter, iure meruit nomcn

:

O M N I A QJ E rite appcllari potcft ac debet. T r i n v s : V n v s,

in compofito,{iuc in toto: Et,quod, extravcIcitrahunc,non

fit alius, in virtute mirifica,huic fimilis. 1' r i v n v s, in effentiis

& fubfiftentiis : conftat cnim Tcrra & Aqua,corpore vno : Spi-

ritu xthereQ,quod C^Iuin eft,mcdio copulante : & Anima, A -

nims Mudi fcintilla animatus catholica : hvpoftafibus iaut fub-

fiftcntiistribus,diftin6bisatqjdiuerfis. Vnde LapisnoftcrTri-

nus cxiftit&VnuSjh.e. Tiiunus,videlicet, Terrcftris,Ca:Ieftis

arque D iv i nv s. Vegetabilis, quoque, A n i m a l i s &MiNERALiscft& dicitur

;quia eft illud idcm, in fubftantia &

in effc,ex quo VcgetabiIia,Animalia& Mineralia, h.c.Tcircna,

Aouatica, & fubrerrcnaomnia, ortumtraxercfuum, qucmad-

modum & paulo ante eft oftenium. Et,quod propterca,in iila,

mirificeopcraripoifit. Et,quodiIIanutiianturacconferucntur

iifdcm,ex quibus Lapis:Lapis,contra, (iuomodo)cxquibus

rpfa.Deniqj,TRiVNVS eft, quodS ale,M ercvrio&S vl-

p H V R E,fubftantiis tribus diuerfis atque diftinc1is,in Lapidem,

fit compofitus,T r i v n v m. Summariter: Vna eft & Trina,La-

pidis huiuSjtam mirabilis, matcria certa & propria-, cxquao-

roo ISAGOGE IN FIGVRAMmncsPhilofophijmagifteriumcertum,vcracicerpra:parant:in

trinitate cathohca,(non particulari)fua,non peregrina aut fpe-

cialiriuefpecificata)vnita:invnitate,vniucr{ah,tripartita.Pot-

ro : Red:e vcteres cenfuerunt & colIeo;erunt,vnum efle D e v m,

quiavnuseftmunaus: contra; vnumeflcmundum, quia vnus

eftD E V s : neque SS/ Scripturaalteriu s meminit\qui fi eflent,

ccrtc commcmoraflet. Inde, non abiurdc, colligo : (i vnus eft

,

MunduSjCtiam vnus eftLapis Phil.^catholicus, catholice re-

pra^fentans Mundi vnias vniuerfum vnum , ciufquc crcato-

rem ac conditorem vnum. Si quarris,cur vnus tantum (itMun-dus, & cur vnus tantum Phil.^^catholicusLapis.-Refpondeo-,

QuiaDEVS pluresnoluit. Ratioeftiqu9:cunquevoluit;,fecit-,

Pfal. 115,3. Cur vero noluerit, tu qua:rc ab co, ipfc folus nouit.

Epma<i>poaito2; figuram acure contcmplare prxfentcm , rc-

fponfionemlegcs&:vidcbisfufficientem;Ca:tera^quarfequun-

tur,pcrfefunt fatisclara&manifefta. Decarceris^indcfiniiio-

ne , verbapra::fupponunt mentem.

QVIII.

VARE MANIFESTATVS,REGENERATORIE A SEMETfPSO,

0* quomodo artis VhyJicoChemic£ obJletrtcM manu, in

corforefitOjfemelajfumptOyglonficato ?

EsPONSiONEM, dc primo , ex przcedcntibus, pc-

terc poteris, plenariam. Hoc reftat

:

rj^modo^artis Phy/ico-

chemicx, ohfletriciamdnu^m cor^tre^glorijicato f" In R e g i m i n e, fci-

to,TR;rvNo. i. In Pri MO,namque,operisPhyficoChcmicicathohci R £ gi m in E,diucrfis &:laboribus&:infb.umcntis,

manuumquc &: Ignis arte varia,ex AD.ROP,(quod^infuahn-gua,Sacurnum fonat,) h.e. P l v m b o S'A,p i.e n t v m,S a t v r n i

CoR:vincuhscoagulationumdcxtrerclaxacis,D VENEC h vi-

Ri D EjS^Vi TRioLVM V E N E R 1 5 (dcbita, Lapidis Bcncdidii,

matcria)aderitnoftrum. L e'o vi ri d i s,abfconfus &iatens,e

montisfuiSacurninicaucrna,iIlccebrisacblandimencis,nacu-

ra:fua^

AMPH. TERTIAM. i6i

rx (ux conucnicntibus, cliciendo manifcftatur. S a n6 Vi s,c

vulncribus Lconis, lanccaacuta transfollijCrafrus, &c6pios^

cffluens, diligcntcrcolligitur, omnis. tah&Lili, Limvs,T E R R A,madida, humida, vliginofa & lutofa,A d a m i c A,pri-

ma crcationis Mundi maioris , nollri ipfius , & Lapidis vigorofi

noftri,matcria,con{picua rcdditur. V i n v m, (quod fanguincm

ccnx nominarunt Sapicntcs,) cx VnaPhir"Catholica, Ray-

mundi R v b r v m, ob ruborcm(coIorcm virtutis)crafliim, dcn-

fum &c atrum , nigrum nigrius nigro dictum , erit prsello. V i n-

c V L V M,quo Anima cum corpore eft colligata,& in vnam maf-

fam coadunata, rclaxatur & difloluitur. S Fi-i. r t v s & A-n i m a

(fpintusanimatus) acorpore fenfim difccdunt& pedetentim

leparantur ; hocdum fit, fixum rcdditur volatile, & corpus im-

mundum, dedieindicm, corrumpitur, deftruitur, moritur,

nigrefcitatque incineratur. Cihercmhunc, ofili, ncvilipen-

das, dlenim diadema corporistui; latetfubeopygmjeus no-

fter,vinccnsacvinciensgigantes. II. InREGiMiNE sbcvn-Do, (quodopuseftmulierura, &Iuduspuerorum) iri Vasecriftalhno,circuIari,& materiei quantitatiiufteapptoportio-

nato, vno, artificio phyficomagico, Hermctice, ncc non a

ThcofophojCabalicc hgillatoi F v r n o Athanoris vno-, & I g n e

vno. CoRPVSjS piritvs&Anima, diligentia accuratifli-

ma,HercuIeifquc laboribus, externc lota, mundata & purgata,

iterumque compofita,commifcentur,pcr fc putrefcunt, &i finc

manualicoopcratione, foliusNaturarlaboribus,foluuntur, de-

ftillantur, fcparantur, iublimantur, coniuncruntur, remifccn-

tur,copuIantur&:reuniuntur: fixumque,uc,plcnarie,fitvor

latile: per fe quoque coagulantur, diuerfimode coloran tur, cal-

cinantur^figunturjEt^itajVolatilejredditurfixum^fvIunduf^

que renouatus&nouusconftituitur. Inhorum, infupcrficie,

fiuc cxternc,dcpurarorum, iuxtaNaturx & pondera& propor-

tionem , mixtione , fecrctum Compositionis triplcx, pau-

ciffimis notum,'quam diligcntiffime obfcruarc, & adhiberc

memento: ahasfpiritus animatuscorporinopotcftconiungii

nec, contra, corpus fpiritui rcuniri. Quo ritc pcraclro, C h a o s,

Naturx catholicx, adcrit, expriore, Mundinouifuturi, no-

uum : cxplicatur, feparatur : feparata cxornantur , h. e. Nacur^,

intcrni & radicalis atque centralis, Diuina : manuum labore

Cc

7.01 IS AGOGE IN FIG VRAMadhibito nullo : hanc fatSlam cflcjCum percepcris,motum,ir. te,

experieris iuternum, &, oh,gaudio lachrymabis! Quiapccca-

tum originis,igne Diuini AmoriSjin rcgcncratione,&: corporis,

Spiritus & Amma:, diuinitus aufcrri & fcparari,ccrto intelliges,

Non fcnbofabulas. Manibus tradlabis, ocuhsque vidcbis tuis,

AzoT H, h. ^.^^.'"PhilJ^Cathohcon: qui Cum Ignc intcrno&:

ExternOjharmonia tamcn fympathica, cum Igne Olympico,

ob ncccflitatem ineuitabilem,Phy{lcomagice vnito, ad l.api-

dcmnoftrum confequendum^folus tibi fufficit. Qjiod, Vulca-

ni;,fecretum,profundiflime,abfconfum,niiiprobeicmeris-, co-

quc,aut ab artificc,aut vfu crcbro,aut D e o i p s o,more Cabali-

litico,re infl:ruente,in furno triunOj(pherice rotundo,rite vti di-

dicerisjfruftra & in vanu(quamuis in debita matcria)laborabis.

TENEBR/Eapparcbunt, fupcrfaciem abyfll :Nox,Saturnus,

&: AntimoniumaderuntSapicntum; Nigredo, & caput corui,

Alchimifliarum in hora , coniundlionis, varia, dc omncsMun di

colorcs, apparcbunt : Iris quoquc, D e i nuncia; & cauda pauo-

nis. Myflicrianota, quardc iridc, & in vetcri, &:innouoTefta

mento. Dcnique, poifcaquam tran(icrintcolorci,fieritius, ai-

bedo & flaucdo,videbis,L a p i d t m P h i l." R e g e m noftrum,

&: D o M I N V M Dominantium , prodire , cx fepulchri vitrci fui

thalamo ac throno, in fcenammundanam hanc, in corpore fuo

glorificato,hoc cft, Regeneratvm&Plvsq,vami>erfe-c TVMjVidcl. CarbunculuIucctemJpIcndorcTempcratiilimu,

& cuius partcs lubtiliilima?,ac dcpuratiflimiE,c6cordi miibonis

pace, in V N V Mj inlcparabilitcr funt lijratXjfummieqj icqualcm;

Diaphanon,vt Criftaflusi compadum & ponderolilfimumi fa-

cillima: fulionis,in igne,vt rcfina,&: antc hydrargyri fugam^flc-

uti cera,attamcn ablq; fumo, flucntem ,- corpora, lolida& clau-

fa, ingredicntem ac pcncrrantem, ficuti oleum papyrum : in li-

quorc quouis diffolubilcm & Iiqucfccntcm,ciquc commifcibi-

Icm,friabilem,vt vitrum : in puluere croccum, in maffa vcro in-

rcgra,inftar rubini, rubcntcm: ( qux rubcdo, perfccStiE fixionis,

&fixa:pcrfc6tionis, cft Si gn at vr A)permanentcrcoloran-

tem aut tingcntcm : in tribulationibus cxaminum quorumuis,

ctiam fulphuris aduftiui& aquarum comcdcntium tcntationi-

bus,ignisquc perfccutionc vchemcntiflima, fixum, fempcr du-

rantem, & incremabilem, ac Salamandri inftar , permanen-

T E M

,

AMPH. T E R T I A M. 205

T E M, o M N I A Q V E ( eft, cnimjfuo modo , o m n i a in omn ibus)

iuftc iudicanccm ; clamantem •,Ecce^Rcnouabo omnia. 1 1 1. In

Regi MiNE TERTiOjficL AP I Di s Pliil.'' cum Mundo maio-

re in parcibus eias infcparabilis V n i o : qux cft & dicitur, F e r-

M ENT ATiOjMyftcriumharmonicumnota : Quod,inCaba-la,cft hominis ad Monadis fimpUcicaccm redu6li,cumD e o,V-

.Ni o:idinPhyficoChcmiaadLapidisnoftri plusquamperfcd:i

& gloriofijCu Macrocofino, in parcibus cius, F e r m e n t a t i o.

Ec:Sicucihomo, vnitusD EO,racione D Ei,fitqualiDeushu-

manus, auchomoDiuinus, h.e. quafi DEiFicATVRi &pro-

ptcrcapotcft,qua: vult; vult,autcm;,qua: D e v s i p s e: Ita &: La-

p I s P H I L.'" Mundo maiorc, in partibus illius, fcrmentatus, ra-

tioncfcrmenti,transformatfc,inquodcunquevoluerit,opera-

turquc,pro naturis omnium diuerfis,diucrfimode,omnia,in o-

mnia,&:coa:quatfcomnibus,cu6tis,{mguIisacvniuerfis.Hinc,

fili do6brinx,aliquantuIu noflc poteris,curPhilofophi A z o th

fuo,nomen impofucre,M e r c v r 1 1, qui corporibus adharrct.

Qu.od fi, perfccfle, noris, es ille, dc quo vere potcft dici j Dimi-

diumfad:i,quibenecacpit,habct. Fermentaturautem LapisPhii."', non folummodo fimpliciter cum Tcrra vcl Aqua,ve-

rum ctiam cum harum fru^ibus, vcgetabihbus, puta Animali-

bus &: Minerahbus, hoc eft, cum Medici nis , cx Vegctabihbus,

Animalibus &: Mineralibus, arte Spagyrica,prccparatis: vt, ni-

mirum,cxaltenturinvirtute, £^aDiuino L api dis huius Be-

nedidli ignc CathoIico,ad 6c in a6tum, a potentia fua, etiam

plusquampcrfcde dcducuntur. Fermentatur, quoque, cumMetallis, vidclicctjL a p i s, in albedine cxiftcnsfumftia,

cumargentopuro, adalbum.-L A pi s,vero,fan-

guineus,cum auro obryzo,ad rubrum.

Eftquc, opus hoc, crium

dierum.

y-l^^^^^A^

Cc

204 ISAGOGEIN FIGVRAM.

IX.QVOD EST C OMMODVMILLVD,ET, QVINAM VS VS,PROPE-

ntodummfiniti, e!7* <SMicrocopno t^Macrocojmo, mtnumta,te catholica,minfcefalutares ?

LApi s regeneratus8cplusquamperfe6lus,operaturinTr<.i-

VNiTATE CATHOLI G A,h.e.{ecundum CorpuSjSpiricum

&c Animam,(catholica)inCorpus,Spiritum & Animam(ca-tholicc ) Mundi & Minoris & Maioris, quemadmodum tradi-

derunt fapientesj& artis huius(qua, in percontandisN a t v r^e

fecretis,nonfagaciorvlia)artifices (quibus credendumjexper-

tiHimi : tam immediate quam mediate.Vt Virtus^in ad:ione,fic

vsvs, Lapidis huius,inPROiEC tione (terminovtar,de

phyficochcmicis, phyficochemicorum ) confiiHc.

tflqud

D I ViNVS;Eft cnim Oni« V-

R I M,perquod,pr«^ien-

tej&THvMMiM.nin'TER. MAX. dcmaximis

&: abftrufis , Cabalice

dat TheoSopho refpo

ra,Ioquicur£ivocem e-

mitcit fuam: Et fimili

cudo apcinima Crea-TlONIS MvNDIjFoR-MAT I oNis quoq; HoMiNi s,marisacfemi-

nac : L A p s v s q; eorun-

dcmmifere dcploradi:

ExcmplarMATR imonii pulchri, pudici , pii,

luculencifllraum : Ty-PVS I N C A R NAT lO-

N is AoroTDi V I N I,

Redcptoris & Saluaro-

ris tocius humanigenc

MlCROCOSMICVS;F A X CatholuA N A-

rvR^ LVME Nfe^extcrne (^ interne rite id-

hibitHS)in horninU men-

te , mirifce accendtt. Cur

non? Cum ipfeipfi/itlux

Nitura, corufcans in tene-

brii Mundi. ^uo in te^

ortOi Cyeatorem ex creatu-

ra cogn$fces,nec non tJMef-

fah promifitmpta ac reli-

giojk anfiquitati ; inttUi-

ge!-,quid M or vs fitSa-

pientumv erpetvvs,ab infpienttbui iamdiu

infipienter qn^fttHt at no-

ditm inuentttSynec in omne

£mm, abei4, autfic, inue

mendui. S p i R i T v s

malignos , ab obfefis , ex

pellit cr arcet. ^^tdni?

MaCROCOSMICVS;Metal L A.ritefer

mentacus , cranfmurar

inferiora in fuperiora,

&: in forma & in efl'e,fe

cudum veritacem , cumlucroingente. Hincdi-

uitia:immcnf<j,paiipcr-

tate fugantcSj&omnia

qu^ auro atquc argcn to

paratur,haberipolfnnc.

G E M M A, s exi^ilicibus

non lophifticas, iz.6. ge-

nuinas ac veras faeit:&,

cxcriftallo, rubinu car-

bunculumve luccntcm

iplendoremagno: Vi-

R V M malleabile & po-

tabile reddit:Ex marga-

ritis multis vnam artifi-

ciosecoftituit. AzoT h

Lapidis huius, h. e. ^*

ris,h.e.

A M P H. T E R T I A M. ZOJ

risjh.e. Mundi minoris,

qui coceptus ert dc Spi-

ritu iand:G,m vtcro bea -

tx Virginis > ifie>ia>rdn-

</<ePASSiONis inno-

centijpm<e , M o R t i s

salvtifer>e,Se-p V I, T V Rit honoran-

da:; Dk s c E NS V s ad in-

feros folatii pleni ; R e-

SVRRECTlONISVi-vSloriofx) cum corpore

in vtcro virgineointcr-

nis aflumpto , in cxlumASCEJJSIONlS glo-

riofe:denique se ssio-

N 1 s ad dextram D e i

Omnipotencis. Experi-

mtntum I v d i c 1 1 v L-

timi , atquE tremendi in

viuos & mortuos , & in

Mundum totum, peri-

gnem intall},bilejExqm-

plum Rem iss lONis

PECCAT ORVM.&libc-

tionis d csnebrarum im-

puritatibus, clemctilli-

mum. Teftimouiu R e-

SVRRECTIONIS CAR-NIS N OSTRiE,&qui-dcm cum ma£rnainno-

uationc ac gloria , vi-

re vegctum ac valen-

cem , confer-

tttns.

uura. Necnon c o N-

ivNctioNis vnius-

cuiufque Anim A, cumfuo&SpisiTvdcCoR-p o R E proprio , in a:ter-

nii indiflolubilis, vera-

cifllmum.Formula Re -

GENERATIoNIS&lSpi-ritualis& corporalis no-

fl;raE,pcrfe6iifllmuSpe-

culii SaebathiSab-B ATHORVM ,qUodcft,

bcacitudinis xtcrnae ,

ciarifllmu : I M a G o myfterii indiuidus vnionis

SS^. TrinitatisDivina viua

Sunt in Natura potentix

particuUres , quthut ce

diint malignx potefhtes

:

cur non dr iniuerfali ?

7{ec foleU aucior confa-

fionii firre fymmeirinni.

Ingenivm (vfu me-

duo ) dca.l (^ nohilitat:

fic c^Memoriamftblim€m,icV Rv d E n-

T i am concil.at. H I-

L a R I T A t E uperpe-

tuam, (^ahfente •vieUntit

externi J cr A v D A-

c I A m houtfiim ( qu*

K^nimi Fortttndo tsi )

mireexcitat.K^E. s t av-

RATIONlSrfCCON-SERVATIONlSWtf-flr£ eH 'verijpma M e -

D I c I N A, catholica:

M o R B o s que txmex-

ternosquam internos.fue

cerporisfntfiuc Spiniui,

fue Mentis, Di-Ocoye-

rante, omnes etiam il-

los , qui pfudomedcu

funt tncurihiUs, virtuose

propcUens, c>~ hom i n e tn

totum ( pr,fd'ifofittim)

vfq«e advita lerminum

<i D e o fpi pr£d'(lina-

tum, c^ ingenio^ ce^po-

Philm.C o R p o R A in

primam materiam rc-

ducitsi^eft enim mate-

ria prima formacatho-

lica animata ) & m e-

T A L L A,(vtipfcvidi)

Cristallvm,G£M-mas,Perlas,Si-LICES,acLAPIDE S

(etiamMicrocofmi)o-

mnes,necnonMiN e-

R A L I A, vere potabilia

reddit. Animalia^morbis liberac ; inque

vjgorevirtutis fua: confcruat. Ve getabi-L I A,ferc cmortua,cf-

fentia flmplicium fpe

cifica ferraentatus , &methodic^ eifdem ap-

plicatus , 'viuificat, refo-

cillatque humidum illis

( humido permanentc

catholico) cvrrohorande

natiuum,£.rab intcritu

(in hac infrautia) vin-

dicac imminentc. In

lan^pride conucniente,

aquAcii\s permanemarti-

nciose accenfa, in pcr-

petuum pcrmaneierrfr-

det. Et(vcpa.ucismulta

concludara ) cflficax eft,

in fruftus globi inferio-

risjnecDonSpiritus fub-

Iunares,miracuiose,0

MNES. Omniacnimhxc; L A p iD I huic,

ob caufas fuas graucs,

naturaliterob-

aediunc.

Cc 3

zo6 ISAGOGE IN FIGVRAM

SVMMARITER.

LA p I s P H I L."" Matcria,obied:um & fubic^lum cftmirabi-

litatis omnis,cjux in Ca:lis &: in Terris eft, magnificii. NccnonTH E A T R. V M miraculorum ac fecrctorum,totiu$ Vniuerfi,

ampliflimum atque miraculofumj Libros SS."^ Scriptura: 8c Na-turxrcaIitercxponens.Excuiuscontcmplatione,accurata,tan-

quam per gradum fupinumatquealtum,innwAgnitionemi

pronum & obuium inNATVRi«,&:NOSTRi ipsivs cogni-

cioncm penitiorcm,vcram atq; perfc6bam,Tiicofophice con-

fcendimus, &:NaturaliteracScn(ibiIitcr trahimur. Pelasuscft

eftcnim Bonitatis:Etcrna;,Sapicntia:atq; OmnipotentixD ei

lufti ac Mifcricordis, immenfum, magnum Benignitatis fua: in

nos tcftimonium, En ihabes V s V M,catholiceTriunum,D I V I-

N V M, vidcIicct,Microcofmicum,&: Macrocofmicum : qui fub-

diuidunturinphyficum, phyhcomedicum, nimirum, pro ho-

minibus,Vcgetabilibus,Animalibus,Mincralibus,MctalliS',A-

quaticis atquc Subtcrraneis, omnibus: Phyficomagicum quo-quc ; Hypcrphyficomagicum, Thcofophicum fic.Cabalifti-

cum.

<ex

POTESTNE LAPIS PHIL."^(vttradunt)MVLTIPLICARI?

POtest. Et quidcm,in quahtatcacinquantitatc. EftqucL APiD isPhil.'» MvL TiPLi cATio,nihil ahud,quam

opcris Phyficochemici, Cathohci, cum lapideglorificato, antefcrmen tationem,in fontina fua cathohca, h.e. A z o t H,itcrumloluto, per regimcn fccundum,rcitcratio. C>uoque f^pius rei-

tcratur Multiplicationis opus, c6 citius quoque &: per-

fcdius opus in virtutc abfoluitur; idquc

ficininfinituiia» ,

^^f

corOl-

AMPH. TERTIAM. loy

COROLLARIAQ^ V A T V O R.

I I ^Xp e }iJ s /e totius operu huitw^Jque adfermentationem com-

X-^pleti^^-vic^u t^ armSiu exceptis^adjummumnonexcedunf-ualo-

rem 3 talerorum :fciens loc^uor^ afcientefraterns edoQm. Errantjectis

Jlatuentes.

2 ^uemadmodum honorum mundanorumpars decimafolet tmpen-

di 1) E 0:,in caujispiis ,• nouem yero vjui mundano: tta^m contrano:, Theo-

Sophum decet^decimam duntaxat Laptdis huiits partem^vjihiu tmpende-

re mundanisi nou^m yero rehnuasyjolt Deo >, inproximisy eveno. .^uod

eleemoJynarttD Ei^in hojjitah hoc magnoycfiproprtum.

3 Jn sv H CiiRiST I crucijixt, Saluatoris tottus humani generis^,

tdefi, ^iundt mtmris, m U^turx. lihro f^ ceujjeculo, typuseHferuator

,SMundt matorisy hoc efi, Phtl'". Lapis: ^uareicx Laptde hoc^ C 11 r i-

s T V M nati^rAliter agnofctto;t^exCHRiSTO, Lapidem Thtt".

Theojophice difcito: Lta, aAntiquttatpia^ reltgiojd^^de ^lafhidhptomtf

Joy ettdm ttlr^m t^exNattira, eB ccrtiorfacia. SicEthnicptSy aut Turca,

SS.'" Scrtpturam {'Dnv s!) nihiit xftmans, ex CN^aturx Iihro, adjenjitm

e^ rationem poteB conuinct "ventatisy atque(Dtuina cooperantegratia )

conuerti adChrtJiiantJmtm. Sic i^fudtsiis.

4 ^ut myflerta SS. * Scrtpturxprohe dtdicdrittjuoque legere in Ithro

NaturXy ac Semetipjoi i^ contra: Is S ap i en t r m jEternx thejauro-

rum ertt tnuentor minfictts. Liher e?tim explicat lihrum. Tiacuit Deomtrahtit mtrahilis hic c^* dicendt t^ docendi modus :placeat tdem i^ mthi^

O' ttht. Enfiph l Enjoph 1 Enjoph !

it N I G M A.

Ohn lAin omnthusprtmum, o mni tertio tradtdit {exoUNi primo

fecundo ) ouNiAinoM-NiEvs primum fecundum , yt tnde omn ia

tn o M N i B vSy0' M N I a {cathoiicc) dgnojcerety cognofceret ^ac

pojfderet. .^odtiomen eiusyjinojit ? Conjiiium audi: zAmbuiatn

'-itits 'DoSirtna. atque Legum Amphttheatn hutus^

i^rtjif o M N i A paterne

' docehit.

SiettLVM NaTVRjE ET ARTIsSlMI»LICtTAS*

Dixi.

r

^

io8 I S A G O G E I N F 1 G V R A M

I S A G O G E,

fiue

INTRODVGTIO1 N F I G V R A M

' AMPHITHEATRIQuartamjbreuis.

Homo,tOTO GORDE, TOTA ANIMA,

OMNIBVS VIRIBVS, ET OMNI MENTE,DI VINA GRATIA

'

S f I M V L A N T E E T M O V E N T E,

^x V.'- (eftenimDEi mirericordisdonum)

STVDENSnln' AGNOSCERE,

S E I P S WUicogmtwnefui^K^S^ N E G A R E,

ET MVNDVM( cogmtione quoque luminis naturje

)

CONTEMNERE IMMVNDVM.«

i.

T o L A intcgritatis Chriftian^ c a n d i d Ajhoccft,

{implicitate,rc6to&:probitate,fan'5i:eamidusj ve-

ritatist|i Diuinx Z o N A lumbis fuccmdisA V R E A,

&:SceptroChristian^ hbertatis imperato-

rio,mundo vidchcct, diabolo ac carni* concupiiccntiisatque

aftedibusdominandojinhahciccnamundanamprogrediens:

1. Annv-

AMPH. Q^VARTAM. Z09

1. Annvloassistenti/e grati.r Diuina: admonito-

rio,virtuorasvidcliccc,catholica;qucpromi(lionis,ab i p s o, in

cuius orc non inucncus fuit Holus, data?, diccntis, Amcn, amcndicovobis, fi quid peticritis PATREMinNoMiNE meo, dabit

vobis,petitc & accipictis : digito annulari dccoratus.

3 n.vcre cltholici fignatura, Mitr/E, aut L AMiNiC av-

KiM Saceri)otalis, Coron iEvc R E G I >£ loco, homi-

nis intcrioris frontc, diuinitus notatus,& ceu obtc6tUsatquc

ornatus.

4 AcivA lachrymarum pcrnitcntialium&nouiobcedi-

cntijc Benbdicta,Asperso Riojcrucis ac tribulationum

IvcrehyfropicOjChriftiancarpcrfiis.

I 5 Cuiantcmcntisrua:,DEOConiundaratqucvnitac,ocu-

! los c col!odcpcndet,inTABVLis cordisfuija lethiferispcc-

jcatorumfordibus puriac mundi,vcre AvRBis,flagrantiifimi

amoris Diuini C i n a b r i o, fidei fincera: Penicillo indclc-

bilitcr dcpi(ftus, nccnonM a l l e o fpei firmsc fortitcr impref-

fuS ;]^\J^ri^ XpiST0 2,DeVS&H0M0 CmddxUSj mrQiy^^nuic;

rnn| -nl^y^iLCfjig ipfifiimusChahacter, &FiGVRA patcrna:

Oaw^aVewf , fiiie fubfiftcnticC : S i g i l l v m Patris, I m a g o non

tantUjVcl EiKiiN, fcd&aVaJ;^cicr^«,&verusglori*cPatrisfplcn-

dorjDElVERBVM, DElVlRTVS,&DBlSAPIENTIAin-carnata. En S i g n A c v l v m, vihcens ac fugans partcs aducr-

fas! Pent ACVL VM &quinquelitcrarumacvulncrum,VBR-

B I mirifici mirificum iAlmaldel virtuofum

!

6 CiRCVLo nin*ignco, Gladio vcrbiDiuiniancipi-

ti, candid^r & viujc fidei in Chriftum M a n V j D e o eam mo-uentc&:regentc,du6to,inclufus-,coquecontraportasinferni,

tutoie Exo H I M Z E B a o T H omnipotcntc, inuidiffime mu-nitus.

7 IvRAMENTVMjobFoEDvs&PACTVM conucntio-

nis, cum S p i r i t v Sapientiffimo^Opcimo^PotcntiifimOjInfi-

nito,Zelote, quo ei triuni, fe triunum totum,corporc,fpiritu&anima , mincipauit , in perpctuum indifrolubile , C e r i m o-

Niis fandiffimis^in baptifmatcChriftiano,iuxta & fluminis

L OT i o N E facriaquofa,&: flatus v n ct i o n e facrofaniti olcofa,

fcmelfan6l:cpra:ftitum,fidchtcrfcruans: datamqueilli ipfi fi-

dem,qui fanguine cum rcdcmit fuo (cui tu, inquam, chiro-

lO I S A G O G E I N F I G V R A Mgrapharius debicor fanguine viciflim obligatus cuo) nefarie

nonfoluens.

8 Lampade atqueC ANbELis,luminisdcluminc2!Ccr-

nojfcmper ardcntibus,in mente dia Diumitus accenfis, illumi-

nacus. -

9 HOLOCAVSTVM, quod nin* S P I R I T V M O P T. M A X,

non defpicicCjfpiricum concribulatum videlicet,& cor con-

cricum, illi eidem, pia: deuocionis oracionisque ardencio, ad

D E V M volancium, Svffymigatione, locis & animi Sc lin-

guxM A N 1. B V s,pacicncer facrificans.

lo Propositione dcniquc,noncemerequauis,le-

ui, fcurrili auc inani, verum licica, honefta, & propcerea D e onon adueria, fibique ipfi, auc proximo fuo , maxime vcili necef^

fariavc,menci fnpplici & a lethiferis peccacorum fordibus pcc-

nicenciaUter defxcac^,(qus vera ChartaVirginh A^pu-

ra & munda,Theofophorum, non cacomagorum) C a l a-

m o cogicacionum incegrarum imaginacionumque rcdtarum,

ex defiderii fcicndi C i n a b r i o ardenciilimi.firmiccr infcripca,

&:A L T I s s iMo,eIcuacionisin EVMannunciacione,fubmifse

obIaca:in Iei vnio Chriftiano,camaconcupifcenciisafFe6li-

busve viciofis, quam a fuperfluo corporis cibo, Genvbvs&cordis &: corpoiishumihccr f l e x i s,deque opcaco ( Diuina

clcmencia) beace impecrando,indubicancer Iperans: in S a c e l-

L o fiucA D Y t o,0 r a t o r 1 1, monaftico,auc quah cremicico,

ad nin* pro S A p I e N T I a fan6ta,M a n e vigilans, & ore ac cor-

dc X^^J^po^ef, CRVCIFORMITER,hoC cftyin S P I R I T V & V E-

R I T A T E, finc intcrmiflionc.

ORANS

A M P H. Q^V A R T A M. 2.II

O R A N S,CAVDIT, VIDET, OBSERVAT,

nln^MIRABILIS,voccm mirificam, mirabiliter fonance, tonantem & loquctem,

IN-v^A>^

SS.*SCRIPTVRA; NATVRA;HiJlorichfiHe

Literaliteri

^loraliteri

Tropologicei

oAna^ogice;

IPbyficei

Tyj)ich

fabahcei

TheoSobhice i

Phyficei

Phyficomedice;

Phyficochcmice;

Phyficomagcice-,

SEMETIPS O;Maxf >(^ ftiK^ooTftiKug ; SecunduTH animam , in

Theofophice

j

mentisy

D

eo luncia: , aut

luce Diuina illumtnatie ,

[leculo : idque tam dormi-

endoyquam ytgilando : '•vt

tefles quoque confcientix

Hyeprphyficoma- froprix mille , rueritatem

gicc-, terhibentes 3 iuxta Legem

Cabahce -, tn cordibtfs noJlris,Dtutm-

tusfcriptam.

pcr C /E L V M,per T e r r a m, pcrA qv a s

,per A e r e m, ftellas,

ignes,nubes,ventos..raxa,gemmasJapicIes,mineraha:per Ani-

maha, terreftria^aquatica & volatiha: per vegetabiha omnia,

perherbaSjlemina, hngua,virgulta,fru(5biis: pcrnumerosjitc-

ras,pund:a : per H o m i n e m , lccundum C o r p v s & corporis

partes, &: S p i r i t v m, qui (& in corpore &: fine corpore ) natu-

rahtcr Familiaris,Homvncvlv sque Sophorum eft: per

L A p I D E MPhih"" & dum pra^paratum, & quandoregeneratio-

ne glorificatus eft. Imo,perCreaivrasomne s,ctiam inuifi-

bileSjhoc eftjnon phyficas, vt funt totx cxlcftis & infernahs ex-

crcituumfpirituahummihtiar,AN GELividehcetboniacmali:

&: per o m n i a, qu^ a vifibihbus,hoc cft, phyficis orta funt crea-

turis, fiue per fe ea funt naturaha, fiue artificis rnanu induftriola

alfabre claborata : tanquam per m e d i a, nobis aptc inleruicn-

tia, quibus Diuina humanitus fentiamus. O quam mirabihs

vox D

E

I inomnibus,pcromnia,adomnes ! In vs vm hunc,vt

nin* voluntatcm,dc prxteritis^prxfentibus atque futuris (iuxta

D Ei voluntatcm) quibufcunque, finc fallacia redlc fciamus,

cognofcamus ac prxuideamus: Et,inNaturaconftituti,fupra

2li ISAGOGE IN FIGVR AMNaturam (D e o duce ) nosipfi dominemur : Resque ipHis haud

difticilccfficiamus&:peragamus,quarumcaufe(ra:pifl'imect-

iam naturalcs)aSapientibus mundi huius ignorantur^ob idquc

pericilTimis in prophana philofophia viris etiam admirandas,&

non crededas, S a p i e n t i ^e ^tcrnx cultoribusatquealumnis

fidelibus diledis,folumcognitas6cdignas. Infumma:poteft

ThcoSophus, qux vuiti vuic autem,ciua: Devsipse. InDEOpoteft omnia. En Secretum,vbi,quibus Auxiliis, cur,quomo-

go,quando C r e d e n t i nii impoliibilc

!

THEOSOPHVS;1 C V I eftM E N s fana,nec negotiorum curarumque mun-

danarum immundarum mole opprcf]a,in C o r p o r e fano

:

z CumSophiftisquibufcunquenonambulans,fcdS api-

ENTi/Cy£terna:&:SS.*VERiT ati s catholica: femitas firmi-

tcr inliftens, inque ca, animo conftanti, ad finem vfque impe-

trationisjperleucranSjD e i enim zclotis donum hoc.

5 Curarum temporalium vanitatibus & phantafiis fplen-

didisve mundi huius immundi fapientias mifer^ mifcriisj & ve-

re nugis ac fabuhs cito cranfitoriis, haud implicitus,vcrumin

S APiENTiiEa;tern;^meditationibus & laboribus diu nodu-

quetotus.

4 Amicus T\VV, fa£tus :abhocqi folo pra^ceptore omniumfapicntumcaiholico^dierumAntiquilhmo^candjdifTimOjnec

non fideliilimoj iuxta voluntatem fuam liberrimam, rcd:e cdo-

dlus, idqj vcl inimcdiate,vei mediace, quod cft.per Magiftrum,

fpiritualem aut corporcum, nuntium nin^ bonum :Et,pcrii-

bros,puta, SS.^^ScriptursCjatque Naturjc,ctiam Natura: incer-

pretum chartaceoSjquorum,quinam authentici iint,foius,cum

Ignis cxamine,D e i Spiritus,in co,dextrc iudicans, fit ccnfor o-

mnium arquifTimus.

5 Mancipium aiiorum, pr^fertim hifccbonisacdonisin-

•dignorum,arbitrii &: pccunia: non cxiftens,verum per fe vccu n-

quc diues, vt de vidlu &:amid:u non fit foiicitus honefto. Namimpoflibile, indigentem, aut non iiberum, poffc phiiofophari.

Ars libera,libcrum & totum vait hominem.

/ 6 Pratlicus manuaiis in Phvficochemia: iaboribus,mui-

tiim

A MPH. Q^VA R T AM. i'5

tum excrcitatus arqiiecxpercus. 7 Naturam,maicfl:acisa:-

cern^ ac incirabilisjin huiusmunditheatrofpcciofillimojmi-

niftram nunqua otioiam^ciucem Sophis omnibus fidam aD eo

benignc coftitutam, vtThcoSophia: amator, h.e. phiicfophus,

nofcensjoc obocdienter ob(eru.ans.

8 Eamqueblandc;,(c]uiaminifter) ^-^lenceCquiaafliocius

lcntiiTima) ducendo,non vioicn:iair:^cunda(vclioftis) cogen-

, do,mprincipiisnaturahbus,arceftuaiofa,prudcncerimitans.

5> Conftancia induftriofa &patientialaborio{a,laborum,

S APi ENTi^Eversfruclus, quinon nidmcntibusdiuinisdan-

tur, propofito firmo Sapientcrcis &: pic vtendi, hoc cft, riuuios

fraterne cmittendi,fontcm,in timorc D e i,foius recincndi,

(quod clecmofynarii D e i, in hofpitaii hoc magno,eft ofn-

cium ) hilariquc & animo,& vulcu fercno (rnn*^ nutu) pacicnccr

expcdans.

10 Nonfccrecariuspubiicus,fcdHarpocrarcs(rxiftensjDEO-

que immorcali, pro bonis ac donis cancis ac cam pacernis, quie-

to & gaudio & filentio ( ne fibi ipfi periculum accerfac , aliisquc

maieficiianfampra:beac,&propcereaira n^lH* mifereconfuma-

cur ) gratiaS immortaies agens.

COROLLARIA DVO./ /h sv h Chhisti crucifixi, Saludtom totim humanl generu»

ideB, fSMundiminorts, in D^tur£ lihro i^ ceujpeculo, typus efi/eruator

^lundt matoriSy hoceB, Phd'". Lapis: ^are, ex Laptde hoCy Chri-

s T V M naturaltter agfiofcttOi t^exCHiiiSTO,LAPii)EM Thd'".

Theofophtce dtfcito: Ita, cAntiquttaspta^ rehgiofa,de ^lafchtahpromtf

foj ettam ab, tn^exNatura,eH certtorfacia. SicEthntcuSyaut Turca^

SS.^^Scripturam {''Devs!) tithtL aftmanSy exD^turx hbro, adfev.fum

<(^ rationem fotefl conmncfverttatiSy atque(Dttuna cooperantegratia )

conuertiadChrtJtiantfnum. Sic ^Judceus.

2 ^ut myferia SS.' Scrtpturaeprobe dtdicerit quoque legere in Itbro

NaturXy ac Semetip/o; 6^* contra: JsSaviehti^. JEternx thefauro-

rum erit tnuentor mtrifcus. Ltber entm exphcat Itbrum. TLicutt D e o

mirabtlimirabilis hic 'ifr dtcendi i^ docendi medits :placeattdem^ mthty

(^ ttbi. Enfoph l Eyifoph l Enfoph I

Dd 5

zr4 ISAGOGE IN IV. AMPH. FIGVRAM

i£ N I G M A.

Omn lAmommbujprmitmj o mni tertio tradidit {exoUNi primo

jecundo ) omn ia in •m.nibvs primum jecundum , yt inde omn i a

tn o M N 1 B vSy& o M N I A {catholtce) agnofceret, cognofceret ^ac

pojjideret. .^odnomen- etus,fnoJlt? ConJtUum audi : (iAmbulatn^-uits

'Do^rinx, atej^ueLeguntAm^httheatnhmujy t^^nin*. o mni a paterne

docelftt.

O M N I A.ad

f-njn^DEI OPT. MAX. SOLIVS HONOREM, LAVDEMacGLO-

RIAM, POTENTIAMq;SAPIENTIAM&B ON I T A TEM

dgnojcendam atque cele^randam : >

PROXIMI EGENI,&PROPRIOS VSVS,C^iff tempore^inaternuminnumera"

biliterfalutttres:

D I A B o L I yero , iftiufque fquamarum putidarum

defpeftum fummum ac deteftatio-

nemxternam.

Hallclu-jah : Hallelu-jah : Hallclu-jah

:

Phi.Diabolo.

EPILO-

£ P I L O G V S,

toitiillue

CONGLVSIOO P ERI S

T O T I V S.

V D I V I s T I s nunc 6 mortales , Spcd:a-

toresopdmi,per Regium S p p h i ^e

SvPERC^LESTis prxconem fapicn-

s tillmiu,ciurq;, M EjintcrprctcmT h e o-

s o p H I vE Amatorem fidclcm,imo a

S APiENTi AT^tcrniT^tcrnai ps A^fo-

lavcra,Qu.id(it S api e n t i a,Qualis

6c Qiianta ,• Qija:cum Ea pugnanda;QuiThcfauri,Vfus,Efted:us,Frudus, Qjjantopcre,Vbi,Qui-

busauxiliis,Cur, Quomoclo,Quando,Omnibus,Cund:is,{in-

gulisacvniucrfis,proi p s a Thcfaiirisquellliusinexhauflis fc-

liciterconfequendis^Orandum &Laboran(lum; Quaquxren-daMcthodo aut via, Cui,Cuinon,aQuo, & in Qiiem fincm

detur. Vidiftis Amph it he at Tv. V.Miplum. O vt!nam(lcgen-

doDocTRiNAM Amphithcatri in Prolc^o. Proloci videndo

inAmphitheatro) ludos Amphitheatralcr. fpcd:aculaqueAm

phitheatricaS APiENTiyEV£R.£ CbriftianoCabaliftica, Ma-gcica&PhyficoChcmicarapicntercoLemplati fuifletis,dexcrc

intelligereti? iinORATORiis&LABORATORii sVeftris fi

delitcr vos ipd quoqj agcrctis, cxercerctis, Thcofophicc imita-

rcmini. At vcreor c millibusvixvnum. Nonenimcontinfrit

cuiuis, creditevcndico, porcumappellercveriratisinec eft cu-

iufuis Biblicc , Macro & Microcofmicc in CatholicismoTri VNo,Noffe D E VM,&quemmifit i h svm Ch rist vm,Semetipsvm, &Mvndvm maiorcm,& qucm dcdit,eius

Stm M a6-.» £ K 1 i T O -

rivs.

i.\6 EPILOGVS SIVE CONCLVSIO

telli^Mur

tAmphi-theatrum

hoc: a qna

Oualit h'c

rcaHtrMut

LeEior,AH

ditor , COK-

tempiuor,

iHeUx.

OHih.con-

mnnicM-

dAfn ytH-

fhuhearii

hoc\<jtthns

»ofU

F I L I V M,M A G N F. s 1 A M PKilofophorum. Soli Diis (E l o h i m)

frenicipotucrc: hoc eft,ii, qui(vceft figura fccunda) reiicicn-

do Binarium, Tcrnarium perQ uaternarium rcduxerunt rcdu-

cercve adMonadis fimplicitatcm (Diuinacooperantegracia)

cx dnimo ftudcnt. Non fatuum^ fed vatem vobis dixiflc iatote,

cum, qui pocnitentiahtcr nondum lotus atquc purgatus; qui

non Ignis, partem LibriN a t v r /Einfcriorcm PnyficoChcmi-

ce cxplicantiSjD e i profcfToris in Vniuerfitatc Mundi huius au-

ditor indcfcffus ,- qui non BibUce , Wacro & Microcofinicc Ca-

thohcusi

qui SpiRiTvSAPiENti.Enon illuminatus ^ illum,

inquam , mcdullam &c NecSlarAmphithcatri huius haudgufta-

turum. Impurus , in fchola crucis ac tribulationum pic non ex-

ercitatus -, non PhyficoChcmice vulcanicus \ fiDphiftaj pfeudo-

phyficus; cacomedicusi labyrinchcus j circumforentialis-, dc-

ccptoric particularifta, prarftigiator {eu diabohcus,deD e i my-ftcriis Natura;que fccrctis quid vcri intelhgeret, fohdi fcirct, 1

quid frucfluofe tradtarct ? 0^1 minusD i s c i p l i n ^e atq; D o-

!

c T R I N i€ huius tam fanitae fihus,abeac,&; ThcoSophice dilcat,

priulquam dc Amphitheatro hoc cenfeat. Lcd:oiempofco,

Auditorem volo,ContcmpIatorem defidero, ludiccra requiro

in ThcoSophicis,Phyficis,PhyficoMcdicis, PhyficoChemicis,

PhyficoMageicis, HyperphyficoMageicis, Cabah'fticis,BibIi-

ce,Macro & Microcofmice Excrcitatum,Orthodoxum,Ca-

tholicumihifluentia,Lurninc 5cMotu S o l i sD i v i n i irradia-

tum,illuininatum, acccnfum & ftimulacum in charicace ad Bo-

nuni; Pythagoricumi non filium, ante patrcm , prxcocem;

Thcofophice,hoc cft, ad Lcgem &:TeftimGniUm SS.* Scriptu-

rx, Libri Naturas Confcientixquc rcdlar, non Ethnicc aut pro-

phane difputantem atquephilofophantem. TahsadfitlccStor,

auditor,contemplator, iudexi non ahus. Procul hinc abcfte

prophani. Vigilanterergo circumfpiciendum, Qui,Qu.aIes &c

Quantifintproci Amphithe^trihuius, &! E h o v a h TheoSo-phice confulendus, quibus concredamus PhilosophiamVE R. AM,CathoIicam, Tertriunam, PHiLOSoPHANDiqucMcchodumverc&CachohccSapientibusvfitatam. Non,cer-

te, in omncm aurcm peregrinam,autconfcientiampollutam,

harccc temere furit ptoferenda. Nam ficuti, diccnte Grcgorio

Nazianzeno,non licct (cmper& pubhce dcD e o difputarc ; ita

ncc

TOTIVS OPERIS. ii7

ncc ruciim prorfiis, He D e i Naturxquc myftcriis,arcanis atquc

recrctis : feci cil Cui,Quibus &: Quantum. Neque cnim ita vilis

eftS A p lENTi^rcrmOj vt 1 d i oti s^alcoquamuisllcmmate

natis)mundanc immundc viucntibus,ctiamfiChrill:ianono-

minc ccnieantur,incpcc patcat, cum nihii omnino lapicnter

lubhmeintelhi^ant, capianc auc fapiant^ cum indocilcs lint, &:

pcr terram rcpentcsliomuncuh,rnoqueccrcbclIophantaftico

omnia peruersc mctiantur. Pcrindc eflet, acfi quis ftercori Ne-dtar infunderct, auc margaricas obiiccrccporcis, ieuadnofub-

ftcrncrcc rofas. Arcana publicata vilcfcunt j Scgratiam propha-

nata amitcunt. L e v i b v s, &: hominum vocabulo minus di-

gnis, inconftantibus, vitafordidis, fcrmone obfcxnis , menda-cibus,hii1:rionum, morionum, cquorum canumvecuram S a-

piENTiyE LcgiatqucDodlrina: pr.Tfeicntibus,quibus Secrc-

tum omne fabula cft, necnon aha mundana immunda admi-

rantibus,Gazophylacium pandeie Arcanorum, honeftumnefadu fit nec ne,iure quxro? Categorice rclpondete,qux(o,Do-

mini mei. Sacrilcgium,mea fententia,commitcit,qui hoc facit,

PROPH ANIS, hoccft, aftudlO & Amorc SAPlENTIyE VER/E

prorfusalienis,qui captionibus vanis quaflarancarumtehsfe-

mctipfos cu aliis inflrmioribus {imphcioribusqueillaqueanci

qui Dialcdiicorum obferuationes contra vcritatem puerihtef

ciiutiunt.qui, garrulitate fua luperba,ingeniaimpediuntbo-

na,ne ricc inueftigcncperconcenturque rccondiciora-, qui,licuc

ierucnces cqui &: inquieti faccrc folenCjCeruiccs fubmitccre no-

lunc Veri T AT I duras, fcd auriga noftro,hoc cft,Ti aio reDei in Charitate Chriftiana, lafciue ac petulantcr excuffo,

procul aSAPiENTi^ femitis deuiant,hneaq; V e r i t a t i s re-

d:accntrove v e r i ad circumfcrcntiam mcndacii lubcntes eua-

gantur,ad hoc vnum fpe6tantes atquc profpicicnteSjfi quid

j-ortc in qu2:ftionibus lcduclorie captiolis alligent , auc iim-

phcitcr ac iidelitcr dida peruerse dilToluant : His, inquam,S a-

p i E N T I ^ offcrrcthciauros, nonne cllctturpillimumfimui-

que inutile ; Prxlcrrim, cum PHiLOsoPHiyE ver/£ Chri-

ftianxque Charitatis luaQftam ignari lint,quaminimici acerri-

mi. QuidficrctfiacculatorcsacqucadeoIudiceSjhocinnego-

tio,confticucrencurcalesJ nonnedefcintilhs DocTRiNyE fa-

nx non rc^x in tcllecta:,aut liniftre incerprecataj,ftatim ingen— _ __

IdI OTiC.

knt<vtnl)

fcn.

Le VES,

Proph"aNI.

iS EPILOGVS SIVE CONCLVSIO

DISCTPL -

DOCTRI-

n/e.filfi.

VVLGVS.

Lapis Ly-

TATIS.

cia nitcrencur inflammare calumniarum incendia,qL-.as ad ex-

tremos vic]ue Indos dillcminarcncur Ca'lumc]uc rapci-entur?

llapiat cos G e n i v s bonus ad menrcm mcJiorcm. Impofiibilc,

hos pura mcnte ac verofcnfu vcl vcrbum vnum dc myllcriis

D E i,Natura:que fecrctis audirc,iudicarcvc poirc.Q^ionamigi-

tur,mc conuertam? apudquo-scalcncumhocmcumdigncdc-

ponam ? Non nifi apud folos Disciplin^ atquc D o c t r i-

N /E lilios, hoc eft,eos,apud quos ftudium SAPiENxiyE w^kje

HoCjinTriunitate CachoIico,in pretio eft,Qu.ibusexanimo

in delitiis.Floreas modo^oAmphitheatr v M;,partus ( Diui -

na obftctrican te gratia ) ingenii mei Diuinitus infufi^ inter verc

Sapientcs. Vulgumnoncuroprophanum. V VLGVMCgononIoco,fedped:oremetior.VuIgusiiint^quicunqueinancsrerum

imagines pro verifiimis rebu s demirantur •, fint etiam cuiufcun-

quevehntStatus, OrdiniSjCondicionis. Non ideo aliquidvcl

vcrum vel reduraputa, quiafcniores,quiaprimores,quiama-

xima pars hominum ftatuit vcll:acir,leditadcmumautverum

aut re(5lum eft i\ quadrct ad regulam V e r i tat i s Catholicam,

Triunam, videlicet, Legem atquc Dodrinam SS.-"' Scriptura:,

Natura-, & Confcicntia: teftimonium purx ac red:x. Imo, hoc

ipfo tibi, mi frater, fufpcdrum quid efTe oportct, quod plurimis

placct. Pcllimus cnim iam olim tum viuendi tum fentiendi au-

6torvuIguseft. Neque enim vnquam,prohdoIor!ita bcnea-

dum eft cum rebus humanis,vtnonpeftimaplacuerintpluri-

misi intcrdum,eciam concra Confcienciam,cminentioribus.

Caue fic co^ites: hoc ncmo non ftatuit;his vcfti^iis maiorcs

mci funt ingrefliihac in fentcntia cft illctantusPhilofophus,

tantus Thcolocjus, tantus Gubernator.&c. Sic doceturin Aca-

dcmiis^hoc Profeflbrum omnium dogmajitadocetEccleiia-

iT^ici^fic lentiunc & iudicant Politici-,hi, profe(5to vulgusnon

funt. O Satanicum illum philoiophadi modum,qui feic extol-

lit fupra Veritatem Sapienti^ Dei omnem,qui (anc

dignus eft catenisinrartarumpra:cipitctur. Omninonihiltc

moueant ino-entia nomina. Pcftiientif]m"ium,aui5l'oritate inni-

ci hominum. Ad Legcm 2c TcftimontumSS.^" Scripturx, Li-

bri Natura: & Confcicnti;i; icCtx cxaminat, probat, iudicat,

Theoiophus o m n i a. Hoc qui non taciunt, auroram non vi-

debuntV e r i t a t i s, in quocunquc vis fcibdi. Hic Lapis Ly-

diusVE-

TOTIVS OPERIS. 21^

dius V E KiT AT is vnicus-,ha:c norma Veritatis Triunai hocArchctypum fiuc ExcmplarCatholicon,Triunum;,folumau-

thcnticumj vndcquirquisvclvnguemdilcefleritminimum, a

rcdro^averociifccditjCurritquecxtraviam.Animusigiturtuus,

mi fratcr,qui ad V i: r j t a t i s culmcn anhclas , a vuigi tumfa-

(ftis tum opinionibus quam maximc diflcntiat. Fallitur& falht,

vulgi qui pendet ab ore. Solus mihi placet Sapiens ,- placebit ei-

dem Amphitheatrum SAPiENTiiE ver^ noftrum : prasfer-

tim vero lciflione eiufdemcrebrorcpetita, contcmplationcq-,

dceo ThcoSophiccfuicepta, nccnonDocftrinaillius, inOra-

torio & Laboratorio,ad vlum iapicntcr transIata.Quodjfi Par-

T i c v L A R I A me omifiirc conqueratur quidam multa^fciat illc

velim ,Amphitheatrvm hoc cflc Catholicon fiue V-

niversale: fecundum Leees atq; Dodrinam cius ThcoSo-pmce ingrediatur Oratorivm, fapicnter Laboratori-V Mj reuclabit atqjdoccbitD e v s (fi placuerit fibi,& proderit ti-

bi) ChrifcianoCabalifi:ice,DiuinoMagicc,&: PhyficoChcmicc,

Particy,lare OMN e. Huii nonnccrabroncsirnto, &for-

cafl[is cuculos ingratos? §itoa[)n(f; wm^yc Dic}?arrcn toiU/m^

lage Dic ^p^autafrcu iDiDcr mkf> lu ^aruifcfx Atqui, s a p i e n-

TiiESpiRiTV auxiliantc,non dcerit mihi ahisquc P h i l o s o-

PHi/E verce alumnis, claua Veritatis CathoUca, Triuna,

qua aflTultus iftorum, tam publice c]uampriuatim,iepellamus

coerccamusque petulantes. Quantum veroV t i l i t a t i s ha-

bcat Amphichcatrum hoc noftrum,non tantum cx orationc

mea,fed rcipfa,(qux per fc fuflicicnter loquitur) a;ftimari volo.

Martialis : Vidurus Genium dcbet habcre liber. GenivmhabetAmphitheatrvm,bonvm. ©icfc^ ^Dcrcf (o6t (©Oit

fct) Daucr') fciUCU S}7ci|lcr/ t»a^ VCCif^ icf;» Ridiculum & fere arde-

honicum Ciceronis illudhb.4. Tufcul. Quarftion. Quid enimei, dicentis , vidcaturmasnum inrebus humanis ? cui aricrnitas

omniSjtotiusqueMundinotafitmajrnitudorCoNTRAThco-

Sophicum hoc noftrum : Quid non ei vidcatur magnum,in lu-

cis huius vfura , cui Biblicc, Macro & MicroColmice notus

De vs 1 ps E ^tcrnus, noraquc NatvraScCreatvrao-mnisicui non foluni Mathematice

(qucmadmodumfortaflGs

Ciceroni) notafit totiusMundivtriulque magnitudo, vcrum

quoque Phyficc,PhyficoMedice,PhyficoChemicc,Phyfico

Ee 1

SeliS/tpiea-

tifhxcehn

Amflott^:e-

Airitmhoc.

Parti-CVLARl-V M cegni-

tio cj-Aomo-

doAdipifie-

da.

Vtilitas

yimphithe-

MrihMim.

Admomtto

frawna.

1

fjifachinit

duboh tm-

pediKeato-

rum.

Amphithe-

trum hoc

curextrn-

MO EPILOGVS SIVE CONCLVSIOMageicc, HyperphyficoMageicc, Cabalicc, Thcofophicc Na-

tura,Propriccas,&: QjjaHtas omnis. Ad hoc cnim,o homo,Cre-

atorteplafmauit, Saluacorredcmir,Spiritus fandluslandifica-

uit,S A c R o s A N c T V MT R I V N V M vt nofcas CatholicoiN,eoque inTriunitateTheoSophicajhic &:in;^tcrnumfru6luo-

(a, Sapicntcr fruaris-,CreatoremMirificum & Creaturam eius

miraBilem in humihtate admireris. Quoprofundius in con-

tcmplationem crcatura:, ncdum Crcatoris defcendit Sapiens,

c6 plus anfx {ibi pra:bctur,cur Sapientiam,Bonitat£'M&:OMNiPOTENTiAMjEHOvyE dignc mirctur. Hoc, Am-phitheatrum noftrum. Hic, Cachohce o m n i a. 2cnv:fill ijici'^

auf) nUi)t^/fo ifl^in fccrctionbus mit Dui\T'Jcbcn^* Moncoautem vos,fratrcs chariflimi, Do6lrinaj fihos, vt fan<5t:a,iuxca

Leges atqucDodlrinam Amphithcatri huius,fan6te trad:ctis,-

ne apud vulgus impcritum, vcl in pubhco,myileria propha-

nentur,vosqi ipfi boum calcibus conculccmini. Vetuit D o m i-

Nvs &Ma^iil:er noflcrSacrum darecanibusr&rantumDifci-

pulis dixit, V o B 1 5 (non vulgo ) datum eft noiTc myfterium rc-

gni DEijCyETERis autcm ( vulgo ) in parabohs, Luc.8, f. i o.

Intervosdcmagnahis Dei fraterncconferatisiinccccuTiieo-

Sophorum,hoc eff, VeritatemSapienti^. VER^Eex ani-

moamancium, flticntium atque fequentium,etiam indcipc-

6tum diaboli iquamariimque illius. Bone D e v s! quot &quantis impedimentorum machinis annis mukis me aggrcfTus

cfldiabolus, hoflisV e r i t a t i s (Jah tcfi:orSummum,fe-

re innumeris)quibus decerrerer a propofico meo tampio,ab

opcre laboriose fumptuofcquc fufcepto,nefciIicctextrucrcm

Amphitheatrvm hoc,crigcremqucinco S a p i e n t i.e,

OMNiPOTENTiyE&BoNiTATijE H o V iE,Monumentumhonoris,laudis, glorieC infignc; P r o x i mo M'.tiuomi/ov Ciia-

ritatis,- M i h i i p si Memorialc,IabiIiinfcruicns memoria:

mcx; D i A B o L o Tcft.imdniura odii publici, & phy fcrapi-

tcrnum ^D e v s bonc, inquam,quotmcfedud:ionum&tcn-tationum machinamentis assreffus cft tcncbrio iftc ! obiiciens

modo fummitatcm Do6tnna;i iam ingcnii imbccilhtaccmi

mox, iumptuum copiam laboruraquc difHcuItaccminunc,no-

cam alledtacaf nouicatis aut iingulacitacis , iccrum,calumnias

prophane philoiophancium ,• obloquia propcer Scicntias &

Arces

TOTIVS OPERIS. zti

Artcs reconditiorcs fere infamiaiinuidia fratrum in facultatc

2c jR:udio fimili faliorum;imo aliquot myriadcsliorumratta-

men roboratus o: animatus SpiritvSapienti m&cVok-Ti T VDiNis Diuino, cjui menicm , vt mcditatus fucrim, il-

luminauit; confidentiam veram, vt (cripfcrim, dedit-, os, vt

loquutus fuerim , apcruit , &: vt iam loquar , apcrit ,• fequu-

tus fum quo Fata vocabant^ duduque & virtute Spiritvs

huius in zelo perfeuerans pio, machinas illas 1 heoSophicc

fupcrauiomnes, itavtfuppcditante Te h o v a h faculraies ac

vircSjtandcm pcr ta:dia,impcdimcnta, infortunia, tanquam

pcr marc rubrum, fcliciter transgrell'us,cx labyrintho crran-

tiumfaluus&incolumiseuafcrim. Ecce,^T e r r a m video:

Quaproptcr 6Tehovah,Ens Spirit vale,Tri-v N V M,y£rernuni, Sapicntilhmum , Optimum, Potentifli-

mum ,EhiehEsek.Ehieh,Jah,Jehovah, Elo-HiM, EljElohim GiboRjElo hai,JehovahZebaothSchadai, AdonaiMelec H,TcrribiHs,Ve-

rax,Forti?, ZeIotes,Jufte,Longanimi<:,Mif:ricors, multa Be-

nignitate,omniavidcns,P ater, Fili,SpiritvsSan-c T E, Creator Carli, Terra:,Aquarum &: O w n r v m qua: totum

continet Vniversvm Conditor, cgo H e n r i c v s,

KnvNRATHin Sapientia,Bonitatc,yuil:itia, Vcritate,San-

\5litatc, Multipotentia, Immortalitice (in A d A m protopla-

fto,ficuti homines omncs)adImagincmi Vnus veroinperio-

na,Trinus in Effcntiis,cx Corporc nimirum terrcno,Spiritu

Ca:Ieil:i(S chAmaim) &.AniraaDiuinitusjnfpirata,ad fimi-

litudincm tuam , H o m o formatus -, cx gratia in C h r i-

STO,reformatusigratias ago tibiAltilTimo humillimc ingcn-

tes & fummas , quod clcmenter exaudicris preces, lachry-

mas, vota & fufpiria mea, ab iuucntute prima pro S A p i-

ENTi^ VERA impctranda , ad t e pGEnitcntiauter farpifli-

me fufa -, 6c quod ex mera bcnignitate tua mihi oftcndcris

V E R I t A t e m eorum , de quibus agit Amphitheatrum

Tertriunum ,CathoIicon,pra:icns. Oro cx toto corde M i-

sericordiAm tuam, vt mittasmihidcCxlisfanctis tuis

R V A C H H H O C H M A H- E L, S P l R I T V M S A P I E N T l .E

tu^ ,qui mihi familiaris femper adfiftat , me dcxtre rcgat.

Ee

"4-J-

iii ii P IL. S i V E C O N C L. O P E R I S T O i^ i V .S.

Sapientcr moncatj doccat : mccum fit, Orcr, Laborctvtnihi dec

benc vcllc, nolTej cfTc &: pofle in Phyficis, Phyficomcdicis, Phv-

(icoChcmicis, PhyficoMaG^cicisyHypcrphylicoMagicis^Caba-

licfSjThcoSophicis qnibuscunq;,o m n i b vs.- in omni vita: mca:

adtionc-, nc errem a via VeritatiSj&IuIlitia: Lumcn hiccacmihi,

&: S o L IntclhjTcntia? oriatur mihi in mente ac corde mco.Vt n

bijO I E H o V A H;,in Bonis & ad Bona fim id,quod homini fua cfl

manus , S a p i e n t i .t tux vnicc fcquarV e r i t a t e m Catholi-

cam,Tertriunam;, Bibhcam,Macro &c MicroCofmicam-,inque

GazophylaccoE 1 V s Cathohco^Tcrtriuno^LibrisnimiruSS*^.

Scripturx.Natura: & Confcicdar pura: ac rcdrar, S a p i e n t i a .m

&:PHlLOSOrK lAM VERAM PHILOSOPHANDl QJ/ E moduIcc;itimum(amicusfa,(5lusDEi)legitimevencr.Influcntia,obTe-

cro, Luminc & Motu Soiis tvi svPERCiCLESTis mc totii

_bea. Bcnignemihiconcede,qua:rOjVtmientc{anaincorporcfa

no mihi fuppetant Scfacultates & vires perducediad finem per-

feclc completum ca,quorum Thcoria & Praxin vcras mihi mi-

rabiiiterjnotas fcciilii j cum fruc^u atq; hberrime , doncc vixcro,

iisvtar,inTuihonorem,laudcm&gioriam,Proxim]{iuxtavo-

tummeumChriftianum) Meiq;ip{iusvtilitatehoneftam,dia-

boli vero fquamarumqi illius phy xternii. Sit, 6 D o m i n e, mi-

hiadextris & finiftris, ante,retro, furfumatq; deorfum^imo cir-

cularitcr, A n g e l v s meus, miniflcr ruus flammcus, bonus,qui

fub modo delcgata: a. T e adminiflrationis, latrones in aeris re-i

gionelatitantcsfeufpiritusfuget niahgnos, malitiam illorum

coerccat,meqvic a leone rugiente circumeuntc defendat, nc medeuorct, & ma!o deniq; circumdatum, ne pcrcam, moneat, cu-

ftodiat. Libera rae , 6 D o m i n i, a malo O m n i,- vrq; fic, conce

-

dc , tranfeam pcr tcmporalia, ne intcrim amittam B o n A y€rcr-

na j fruarqj 1 e h o v a h Patcrno, Frarerno atq; Amico , ad fdute

Cathohcam , hic &. in omnem ^tcrnitatem frudiuoflflimam

:

Per&proptcrS A pi enti Ak PATRisincarnata,D.N.lH svmChristvm c r vciFixvM;quiinTRi vnit a te viuis&re-

gnas DEVsinfccuIafecuiorum,AMEN. ExMufxo noftroan-

no XIX Chnftianx i <» © z.

Henricvs KhvnrathLlPS. THEOSOPHIit A-

M A T o R tidelis i 8c Medic.vtriurquc Dodor.

CANDIDO LECTORI S.

IN ca/ce expojitiouum cutwltbet gradu.s ,ca»dtde LeElor,per errorem irrepfernHt

Wz^irr^^ilnfciaruriigurapnmii.^.^. 5.(j.(cptimigraduj. Necenimfinmligradiu fin^HLts h.ibentfignrM. SediyfmphttheMrum ipfnmfitis conflatfiqiiris ,^fu,u habct IntrodH^tonci, quodte moncre volut,»e opert deejfe aliqHidphtts. Vale.

H AN O VI^ExGudebatGuilielmusAntonius,

M D C I X.

Cum S * C^efarcac Maieftatis Pri-

uilegio ad deccnnium afrima

imvrejjionis die.

\CAS

%

I3g0-^^'^

"^^.i-ry^^vCawjWjjB^^

r^r^^-

^^p^^;^;;^:^-;^-^; ''^!?^^^^^^»^*

.;=v^At'

^A*»!'^/^'^^'^^^"'^-

^^^r!p''

.^.^-

^/^^.r'

V^AA/^-^^^/S;;:;/

.M/vAo,-,^ nC:r^^^\^:0^rS

.^'>H^r,r<rr^r^'

,sA^A,

jii^-^s;-^

•--/N. '-V^^^P^^.ftV

i^^?^SS^^ ^^:mW

,^f,^rsf^,

^A^^^^^^^^^/N^^C.ir^r^^^^r /m^r '^r'

^:^-:::^^.^*V**«^,^^'^ / '^\

n^^^^O^O"":^^' fs^

f%^/(Mv^77oVr c^cv:'-

;

mmci^^X!^^^^^^'^^.^-^^^^Ar^-

'Aftr^'^'

^^p^i'^^'^..*^-

^^^>\^f\^-

-,.^.*^-*^'

^^^^,^v%r^^UAn,

^^-^^^,

^^s^^aa^.;s^^ - N*^:^<

,0\'l5|fclfti4.

-???*??*.s;,

^^.c^^'^::::::

^/^^. --.•'^c:''^^'^'^,/^/^^/>r>

»nA^-.^/^aA^A^r^^ «^,'^*^/

'Si^a^.. H^*• - /-_ ^ ,«/->' >>^i'A«Aili'A

«^^^A^,^*^'